1

Ι’ ΠΑΝΙΟΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Δημήτριος Χ. Καλογιάννης

Τ.Ε Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας ΑΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ

Μεταπτυχιακός φοιτητής του ΔΠΜΣ. Σχεδιασμού Διοίκησης & Πολιτικής του

Τουρισμού, με εξειδίκευση στη Διοίκηση Μονάδων Φιλοξενίας, Πανεπιστήμιο

Αιγαίου.

Kalogiannis_d@yahoo.com

02 Μαΐου 2015

Το πλήρες κείμενο κατατέθηκε για δημοσίευση στα πρακτικά του Πανιονίου Συνεδρίου

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ

ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΝΤΟΠΙΩΝ. ΜΕΛΕΤΗ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Η ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σκοπός της μελέτης είναι να διερευνηθεί η στάση των Κεφαλονιτών έναντι των

τουριστών της νήσου με εντοπισμό του σταδίου του κύκλου ζωής του τουριστικού

προϊόντος. Από την έρευνα προέκυψε ότι οι Κεφαλονίτες βρίσκονται στο στάδιο της

απάθειας το οποίο παρουσιάζεται ως έμφαση στα τοπικά γνωρίσματα και πολιτισμό με

τάση διατήρησής του και με αδιαφορία για τον αριθμό των τουριστών και τις

αλλοιώσεις του νησιού. Η εσωτερική και εξωτερική αναδόμηση του τουριστικού

προϊόντος θεωρείται αναγκαιότητα για τη βιωσιμότητα του τουρισμού του νησιού.

SUMMARY

The purpose of this research is to investigate how Kefalonian people feel about tourists

visiting their island. The investigation revealed that Kefalonians structure a hierarchy in

this relation: the top position is allocated to locals and their culture, the preservation of

it, while the bottom is allocated to tourists who are eventually excluded and hence

ignored by locals. The internal and external rebranding of tourism product is the only

way in order to achieve a sustainable status for the tourism on the island.

2

1. Το φαινόμενο του τουρισμού

1Ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό κοινωνικοοικονομικό φαινόμενο με θεαματική

δυναμική, κυρίως, τα τελευταία πενήντα χρόνια. Στη χρονική αυτή διαδρομή ο

τουρισμός άλλαξε μορφή και ένταση, ενώ συνεχώς διαφοροποιείται σύμφωνα με τα

πρότυπα της οικονομίας και της κοινωνίας, στις οποίες δρα και αναπτύσσεται.

Ένας ορισμός του τουρισμού είναι αυτός του Παγκοσμίου Οργανισμού Τουρισμού

(World Travel Organization) που αναφέρει ότι: 2«ο τουρισμός περιλαμβάνει τις

δραστηριότητες των ατόμων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε τόπους μακριά από το

περιβάλλον της κανονικής διαμονής τους όχι για περισσότερο από ένα συνεχόμενο έτος

για επαγγελματικούς λόγους, αναψυχής ή άλλους σκοπούς».

Ο τουρισμός , ως αντικείμενο μελέτης, έχει πλέον διεπιστημονικό χαρακτήρα . Οι

κυριότερες κατά το 3Λαγό επιστήμες που τον μελετούν είναι: το μάρκετινγκ, το δίκαιο,

η γεωγραφία, ο φυσικός και οικονομικός σχεδιασμός, η εθνογραφία, η ψυχολογία, η

κοινωνιολογία και η ανθρωπολογία. Από τις επιστήμες αυτές προήλθαν και οι

εξειδικευμένες μορφές των κλάδων αυτών στον τουρισμό (παράδειγμα: από το

μάρκετινγκ στο τουριστικό μάρκετινγκ κ.λπ.).

Σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του, ο τουρισμός μπορεί να έχει επιπτώσεις

θετικές ή αρνητικές, 4στους τομείς της οικονομίας, του περιβάλλοντος και της

κοινωνίας - πολιτισμού ενός τόπου. 5Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το

Περιβάλλον, ορίζει τον τουριστικό αντίκτυπο ως το αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων

της εκμετάλλευσης των φυσικών, κοινωνικών και οικονομικών πόρων. Άρα ο

τουριστικός αντίκτυπος είναι τα αποτελέσματα που προκύπτουν σε ένα τουριστικό

προορισμό από την τουριστική δραστηριότητα θετικά, αρνητικά ή και τα δύο.

2. Η πορεία του τουρισμού στην Ελλάδα και στην Κεφαλονιά

Η Ελλάδα θεωρείται δημοφιλής τουριστικός προορισμός, με προοπτικές να καθιερωθεί

ως ισχυρή παρουσία στη διεθνή τουριστική σκηνή. Ήδη, σύμφωνα με την παγκόσμια

κατάταξη, η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των τριάντα πιο ανταγωνιστικών χωρών στον

τουρισμό και κατέχει την 29η θέση. 6Ο διεθνής τουρισμός αναπτύχθηκε στην Ελλάδα

με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς. 7Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Συνδέσμου

Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, αν και η χώρα μας διανύει μια από τις

δυσκολότερες περιόδους στην ιστορία, η μείωση των αφίξεων είναι πολύ μικρή σε

σχέση με τον προηγούμενων ετών και ακολουθεί μια σχετική ανοδική τάση. 8Το φυσικό

περιβάλλον, ο ήλιος και η θάλασσα, το ήπιο κλίμα, η παραδοσιακή και αυθόρμητη

φιλοξενία των κατοίκων, η πλούσια ιστορία και πολιτιστική της κληρονομιά, η

ανάπτυξη των αερομεταφορέων και η σταδιακή βελτίωση της γενικής και τουριστικής

υποδομής, επέτρεψαν τη ραγδαία ανάπτυξη της Ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας.

Ο τουρισμός της Κεφαλονιάς χαρακτηρίζεται κατά βάση ως ηλιοτροπικός. Οι

περισσότεροι τουρίστες επισκέπτονται κυρίως την Κεφαλονιά κατά την θερινή περίοδο,

1. Κοκκώσης κα, 2011:25

2. Λύτρας, 2008:51

3. Λαγός, 2005:32

4. Doswell, 1997:107, 126, 147

5. www.unep.org

6. Κοκκώσης κα, 2011:38

7. www.sete.gr

8. Σιταράς κα, 2004:62

3

όπως φαίνεται από τις αφίξεις σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα της Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης Κεφαλονιάς και Ιθάκης για το 2010 και 2011. Σύμφωνα με τα στοιχεία

αυτά, οι αφίξεις για τους χειμερινούς μήνες είναι πολύ χαμηλές. Πιο συγκεκριμένα, για

το έτος 2010, τον Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο και Απρίλιο, οι αφίξεις από τους

λιμένες και αερολιμένα του νησιού, κυμαίνονται στις 21.827, 20.510, 27.815 και 25.836

αντίστοιχα για κάθε μήνα. Από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο, οι αφίξεις είναι πολύ

υψηλές. Η κορύφωση των αφίξεων παρουσιάζεται τον Αύγουστο με 155.159 αφίξεις.

Το Νοέμβριο και Δεκέμβριο οι αφίξεις παρουσιάζουν ξανά μεγάλη πτώση. Στο ίδιο

μοτίβο κυμαίνονται και οι αφίξεις του 2011 με μια μικρή πτώση. Τα συμπτώματα της

έντονης εποχικότητας και της μαζικότητας παραπέμπουν στον οργανωμένο μαζικό

τουρισμό διακοπών.

3. Κοινωνιολογικές έρευνες σε περιοχές της Ελλάδας και την Κεφαλονιά

Η Ελλάδα αποτελεί σημείο μελέτης του τουρισμού, κυρίως λόγω της μεγάλης

επισκεψιμότητας από τους τουρίστες τα τελευταία χρόνια, γεγονός που παροτρύνει τους

επιστήμονες του χώρου μέσα από την έρευνα να προτείνουν βελτιώσεις για το

τουριστικό προϊόν της χώρας και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που απορρέουν

από τον τουρισμό. Έτσι, μεγάλος αριθμός Ελλήνων αλλά και ξένων επιστημόνων έχουν

ασχοληθεί με ποικίλες διαστάσεις του φαινομένου.

9Ο Φίλιππος Λουκίσσας, έχει διεξάγει έρευνα σε 38 Ελληνικά νησιά (Ρόδος, Κέρκυρα,

Αίγινα, Τήνος, Ίος, Ύδρα, Μύκονος, Πόρος, Σκιάθος, Σπέτσες, Θάσος, Πάρος, Άνδρος,

Πάτμος, Θύρα, Κύθνος, Μήλος, Κως, Σύρος, Χίος, Κεφαλληνία, Μυτιλήνη, Ζάκυνθος,

Σάμος, Λευκάδα, Κάλυμνος, Νάξος, Λέρος, Λήμνος, Ικαρία, Κέα, Σκύρος, Σκόπελος,

Κάρπαθος, Ιθάκη, Σύμη, Σίφνος, Αμοργός), προκειμένου να μελετήσει την αφομοίωση

του τουρισμού από τους ντόπιους, ανάλογα με το μέγεθος της κοινωνίας και την

επισκεψιμότητα του τόπου. Η «φέρουσα ικανότητα» λοιπόν επηρεάζει τόσο την

συμπεριφορά τον τουριστών, όσο και των ντόπιων.

10Οι Δημήτρης Λαγός και Μιχάλης Διακομιχάλης, επισημαίνουν στη μελέτη τους για τη

φέρουσα τουριστική ικανότητα ανάπτυξης της Κω, ότι θα πρέπει να τίθενται μέτρα

λαμβάνοντας υπόψη δύο παραμέτρους: τη χωρητικότητα της γης και τη χωρητικότητα

σε υποδομές. Επίσης θα πρέπει να γίνεται μέτρηση των τουριστών που μπορεί να

φιλοξενήσει ένας τουριστικός προορισμός, καθώς οι αφίξεις που υπερβαίνουν το όριο

δυναμικότητας θα έχουν περιβαλλοντικές και πολιτισμικές επιπτώσεις και κατά

συνέπεια αυτό μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις τουριστών και ντόπιων.

11Επιπρόσθετα, οι Νικόλας Χαραλαμπόπουλος και Abraham Pizam (1996), μελετώντας

τη γνώμη των κατοίκων της Σάμου για τον τουρισμό, κατέληξαν στα εξής

συμπεράσματα: οι κάτοικοι όχι μόνο υποστηρίζουν το μέγεθος της τουριστικής

βιομηχανίας στον τόπο, αλλά ευνοούν την επέκτασή του. Επίσης από τους ερωτηθέντες

προέκυψε ότι λόγω του τουρισμού, υπάρχει μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις όπως:

υψηλές τιμές, ναρκωτικά, βανδαλισμοί, φιλονικίες, σεξουαλική παρενόχληση κα. Η

μελέτη επιβεβαίωσε ότι όσοι ερωτηθέντες είχαν άμεση σχέση με τον τουρισμό είχαν

θετική στάση για τον τουρισμό, σε αντίθεση με αυτούς που δεν είχαν κάποια εμπλοκή

με τον τουρισμό.

9. Loukissas F.,1982

10. Λαγός, Διακομηχάλης,2011

11. Haralambopoulos, Pizam,1996

4

12O Πάρις Τσάρτας, μελετά την ανάπτυξη των παραθαλάσσιων περιοχών της Ελλάδας

και την μεταβολές της κοινωνίας ως αποτέλεσμα του τουρισμού μεταξύ του

διαστήματος 1970-2000, ενώ ο 13

Ευριπίδης Παπαδημητρίου στην έρευνά του αναλύει

γενικά τις στάσεις και τις συμπεριφορές των κατοίκων ενός τουριστικού προορισμού

αλλά και των τουριστών. 14

Τέλος ο Αλέξανδρος Σπυράτος πραγματεύεται το ζήτημα

της εφαρμογής της φέρουσας ικανότητας στο νησί της Ρόδου.

Σε γενικές γραμμές, όλες οι έρευνες (πλην του Παπαδημητρίου και του Τσάρτα)

στηρίζονται έμμεσα στη θεωρία του κύκλου ζωής του τουριστικού προϊόντος του

Doxey (η οποία θα εξετασθεί σε επόμενη ενότητα). Η «φέρουσα ικανότητα»

διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην στάση των ντόπιων έναντι των τουριστών, ωστόσο

κανείς δεν τη χρησιμοποιεί ως θεμελίωση και στήριξη των αποτελεσμάτων τους.

Σχετικά με την Κεφαλονιά και την οπτική της κοινωνιολογίας του τουρισμού, έχουν

διεξαχθεί επίσης αρκετές έρευνες όπως της 15

Janeen Arnold Costa και των 16

Simon

Hudson και J.R. Brent Ritchie. Η πρώτη έρευνα εξετάζει τη στάση των ντόπιων

κατοίκων της Σάμης Κεφαλονιάς ως προς τους αλλοδαπούς μετανάστες και τους

τουρίστες. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των ντόπιων και των ξένων εξετάζεται μέσα από

πτυχές της παραγωγής, αλλαγής των προτύπων κατανάλωσης, τη δομή της οικογένειας

και άλλων κοινωνικών δομών, στα πλαίσια της ιστορικής και σημερινής Ελλάδας.

Εξετάζεται και ο τρόπος με τον οποίο όλα αυτά επηρεάζουν και επηρεάζονται από τις

ιδέες για τη ζωή στην ελληνική ύπαιθρο που εκφράζονται σε με αντιφατική, αρνητική,

θετική, και αμφίθυμη στάση. Η δεύτερη έρευνα εξετάζει τον αντίκτυπο της ταινίας «Το

μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι» στη Σάμη Κεφαλονιάς. Αυτό που επισημαίνει η

έρευνα είναι ότι οι ταινίες που γυρίζονται σε τουριστικούς προορισμούς μπορούν

λειτουργήσουν θετικά ώστε να προσελκύσουν τουρίστες, ωστόσο ο τουρισμός ταινιών

(tourism film) δεν καθιστά πάντα επιτυχή μια ταινία ή τις τεχνικές προβολής ενός

τουριστικού προορισμού.

Επιπρόσθετα, η 17

Tzanelli μελετά τις επιπτώσεις της προαναφερθείσας ταινίας ως προς

τις αφίξεις μετά την ταινία και τη δημιουργία ενός ιδανικού για τους τουρίστες τοπίου

για διακοπές. Αναφέρεται επίσης και στην αρνητική επίδραση του Hollywood στη ζωή

των ντόπιων.

Οι αναφερθείσες έρευνες που έχουν διεξαχθεί στην Κεφαλονιά, παρουσιάζουν έντονο

κοινωνιολογικό ενδιαφέρον δεδομένου ότι είναι ένας από τους πρώτους προορισμούς

που η μαζικότητα του τουρισμού αυξήθηκε ταχύτατα μετά από την παρέμβαση της

ταινίας «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι». Το κοινωνικό «σοκ» των κατοίκων της

Κεφαλονιάς ίσως δεν ήταν διαχειρίσιμο, καθώς την εποχή εκείνη (2000-2001) η γνώση

των αρμόδιων φορέων σε θέματα τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης δεν ήταν

ανεπτυγμένη. Επίσης και οι ίδιοι οι επαγγελματίες του τουρισμού δεν είχαν διοικητικές

ικανότητες με αποτέλεσμα να δίνουν έμφαση στις πωλήσεις και να μην υπάρχει η

εξισορρόπηση ποιότητας και τιμής. Προκύπτει επομένως η ανάγκη να δίνεται έμφαση

σε θέματα μάρκετινγκ και διαχείρισης τουριστικών προϊόντων και ιδιαίτερα σε θέματα

12

. Τσάρτας, 2003 13

. Παπαδημητρίου, 2004 14

. www.eyploia.gr 15

. Costa, 1988 16

. Hudson, Ritchie,2005 17

. Tzanelli 2007

5

φέρουσας ικανότητας των τουριστικών προορισμών. Μια ρεαλιστική κλίμακα ελέγχου

μπορεί να είναι η θεωρία «Irridex», όπως αναλύεται στην επόμενη ενότητα.

4. Η θεωρία του κύκλου ζωής του τουριστικού προϊόντος Irridex

Η θεωρία «Irritation Index» ή Irridex του 18

George Doxey αναλύει το αποτέλεσμα της

σχέσης μεταξύ ντόπιων και τουριστών ενός προορισμού, συναρτήσει του χρόνου και

της ποσότητας των τουριστών. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, όταν η τουριστική

δραστηριότητα είναι μικρή (στάδιο εφορίας), οι ντόπιοι είναι φιλόξενοι και

ενθουσιασμένοι με τους τουρίστες. Στη συνέχεια, όταν ο αριθμός των τουριστών

αυξάνεται, οι ντόπιοι γίνονται πιο συγκρατημένοι με τους τουρίστες σε σημείο που δεν

ξέρουν αν θα πρέπει να τους καλωσορίσουν (στάδιο απάθειας). Όταν ο αριθμός των

τουριστών φτάνει στο μέγιστο επίπεδο, η ανάπτυξη του τουρισμού φτάνει επίσης στον

κορεσμό και ο ρυθμός της τουριστικής ανάπτυξης αναμένεται να είναι ακόμα

μεγαλύτερος. Οι ντόπιοι αρχίζουν να ανησυχούν για την αύξηση της εγκληματικότητας

και την ασέβεια των τουριστών έναντι στον πολιτισμό τους (ξενοφοβία) και τελικά

νιώθουν ενοχλημένοι από την παρουσία των τουριστών (στάδιο εκνευρισμού –

ενόχλησης). Στη συνέχεια οι τουρίστες θεωρούνται ως η πηγή όλων των προβλημάτων,

οι ντόπιοι συμπεριφέρονται καθαρά ανταγωνιστικά απέναντι στους επισκέπτες και

θεωρούν ότι οι τουρίστες είναι είδη προς εκμετάλλευση (στάδιο εχθρικότητας). Τα

στάδια της τουριστικής ανάπτυξης προκύπτουν από τη διαμόρφωση διαχρονικά του

αριθμού των τουριστών που επισκέπτονται ένα τουριστικό προορισμό. Άρα, η

«φέρουσα ικανότητα» διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξελικτική πορεία ενός

τουριστικού προϊόντος.

Στις έρευνες που εξετάστηκαν παραπάνω δεν χρησιμοποιείται η συγκεκριμένη θεωρία

κάθ εαυτή, πόσο μάλλον να υπάρχει εστίαση σε κάποιο στάδιο και στους παράγοντες-

παραμέτρους που το οριοθετούν ή το δομούν. Ωστόσο, στην έρευνα του Λαγού και του

Διακομιχάλη ή του Λουκίσσα δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη φέρουσα ικανότητα,

δηλαδή στην ποσότητα των τουριστών που μπορεί να δεχθεί ένας τουριστικός

προορισμός, χωρίς να έχει έντονες αρνητικές επιπτώσεις στους τομείς της κοινωνίας,

του περιβάλλοντος, και της οικονομίας. Στην παρούσα έρευνα επιδιώκεται για πρώτη

φορά μέσα από την ανάλυση της ομιλίας των ντόπιων, να διαπιστωθεί σε ποιο στάδια

της θεωρίας αυτής κατατάσσεται το τουριστικό προϊόν της Κεφαλονιάς.

18

. Doxey, 1975

6

5. Μεθοδολογία και αποτελέσματα της έρευνας

Η ποιοτική έρευνα διεξήχθη με τη μορφή συνεντεύξεων, σε 20 άτομα. Η

κατηγοριοποίηση των συνεντεύξεων έχει ως εξής: επιλέχτηκαν 7 Κεφαλονίτες μόνιμοι

κάτοικοι, 5 κάτοικοι της Κεφαλονιάς οι οποίοι δεν κατάγονται από το νησί, 4 άτομα

των τοπικών ΜΜΕ και 4 άτομα τα οποία έχουν εντρυφήσει στην κεφαλλονίτικη

νοοτροπία. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν ημιδομημένα ερωτηματολόγια. Η περίοδος των

συνεντεύξεων διήρκεσε από 1 Μαρτίου 2012 έως 1 Μαΐου του ίδιου έτους. Για την

καλύτερη κατανόηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, κρίθηκε σκόπιμο να γίνει

κατηγοριοποίηση των ερωτήσεων και να μετρηθεί η συχνότητα των χαρακτηριστικών

των Κεφαλονιτών που αναφέρθηκαν συχνότερα από τους συνεντευξιαζόμενους

Μέτρηση συχνότητας χαρακτηριστικών που αφορούν το χαρακτήρα του

κεφαλονίτη πριν αρκετά χρόνια και σήμερα.

Οι Κεφαλονίτες σύμφωνα με τον πίνακα προβάλλουν τους εαυτούς τους ως έξυπνους,

με έντονο το στοιχείο της φιλομάθειας και με ιδιαίτερη αγάπη για τη μουσική. Αγαπούν

υπερβολικά τον τόπο τους και μπορούν να «ξετυλιχθούν» στους ξένους μόνο εάν το

θελήσουν. Τονίζουν ακόμα τον φιλόξενο χαρακτήρα τους. Ωστόσο είναι αρκετά

φιλάργυροι, με έντονο το στοιχείο της πονηριάς και επιθυμούν πάντα κάτι παραπάνω

από αυτό που κατέχουν οι συντοπίτες τους. Τέλος είναι ιδιαίτερα τρελοί «κουρλοί», και

αυτό είναι το στοιχείο που οι ίδιοι θεωρούν ότι τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους

άλλους κατοίκους άλλων περιοχών της Ελλάδας.

Χαρακτηριστικά Συχνότητα

Τοπικιστές 14

Πονηροί 13

Φιλάργυροι 11

«Φιλόξενοι με τους ξένους αλλά εχθρικοί

με τους συντοπίτες τους» 4

«Κουρλοί» 8

Φιλομαθείς 8

«Μπορεί να φαίνονται κλειστοί αλλά όταν

σε εμπιστευτούν σου δίνουν τα πάντα» 6

Διακατέχονται από λατρεία για τη

μουσική 12

Έξυπνοι 14

7

Μέτρηση συχνότητας στην απάντηση της ερώτησης αν τα χαρακτηριστικά αυτά

μπορούν να προωθηθούν τουριστικά

Η πλειοψηφία των συνεντευξιαζόμενων πιστεύει ότι δεν μπορούν τα χαρακτηριστικά

των κεφαλονιτών να προωθηθούν τουριστικά καθώς θα απωθούσαν τους τουρίστες.

Επίσης διατυπώθηκε και η άποψη ότι: «Έχουν την κουλτούρα και τον πολιτισμό, αλλά

φέρονται πολλές φορές ελιτιστικά. Δεν θέλουν να μοιραστούν με τους ξένους τον

πολιτισμό τους». Μια μόνο άποψη υποστηρίζει ότι τα στοιχεία αυτά μπορούν να

προωθηθούν τουριστικά. Ισχυρή ήταν και η άποψη που θέλει κάποια ποια από τα

χαρακτηριστικά των Κεφαλονιτών να μπορούν να προωθηθούν τουριστικά, και αυτά θα

πρέπει να είναι τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους που συνδέονται με τις τέχνες και

τη μουσική κουλτούρα τους. Ωστόσο, η προώθηση των χαρακτηριστικών αυτών πρέπει

να γίνει με γνώμονα την παιδεία, τη γνώση της τοπικής ιστορίας και του πολιτισμού.

Μέτρηση συχνότητας στην απάντηση της ερώτησης αν τα χαρακτηριστικά αυτά

έχουν επηρεαστεί από τους ξένους

Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστεύει ότι τα χαρακτηριστικά των κεφαλονιτών δεν

έχουν αλλάξει πολύ ενώ λίγοι είναι αυτοί που πιστεύουν ότι χαρακτηριστικά έχουν

αλλάξει και ιδιαίτερα αυτών των πιο πεδινών περιοχών. Επίσης, η πλειοψηφία πιστεύει

ότι οι ξένοι δεν έχουν επηρεάσει τα χαρακτηριστικά των κεφαλονιτών. Λίγοι είναι

αυτοί που πιστεύουν ότι τα έχουν επηρεάσει αλλά μόνο οι λαοί των δυτικών χωρών οι

οποίοι είναι περισσότερο ανεπτυγμένοι αλλά πάντα ως προς το καλύτερο.

Χαρακτηριστικά προς προώθηση

Συχνότητα

Δεν μπορούν να προωθηθούν τουριστικά 11

Οτιδήποτε μπορεί να προωθηθεί 1

Προώθηση χαρακτηριστικών που

σχετίζονται με τον πολιτισμό

8

Μουσική κουλτούρα 9

Πολιτισμός 7

Τέχνη 6

Παιδεία 1

Γνώση τοπικής κουλτούρας 4

Χαρακτηριστικά Συχνότητα

Δεν έχουν αλλάξει 17

Έχουν αλλάξει 3

Δεν τα έχουν επηρεάσει οι ξένοι 15

Τα έχουν επηρεάσει οι ξένοι 5

Οι νέοι δεν φέρουν τα χαρακτηριστικά

των παλαιότερων

18

8

Μέτρηση συχνότητας στην απάντηση της ερώτησης αν οι ντόπιοι κάτοικοι θα

μπορούσαν να εργαστούν εθελοντικά για να βοηθήσουν τον τουρισμό του νησιού.

Η πλειοψηφία των συνεντευξιαζόμενων υποστηρίζει ότι οι κεφαλονίτες είναι

απρόθυμοι να λειτουργήσουν εθελοντικά για να μπορέσουν να βελτιώσουν το νησί τους

καθώς δεν έχουν άμεσο κέρδος από αυτή την ενέργεια. Μόνο δύο ανέφεραν ότι το

χειμώνα καθαρίζουν τις παραλίες για να είναι καθαρές καθώς και τις δασικές περιοχές

του νησιού.

Απαντήσεις στην ερώτηση αν υπάρχει διάκριση των ελλήνων και των αλλοδαπών

τουριστών.

Έλληνες - Ιταλοί Γερμανοί

«Είναι κλέφτες και απατεώνες»

«Είναι για το δ…..»

«Προκαλούν μερικές φορές φασαρίες»

«Όπου Γερμανός και μήνυση»

(Γενικά δεν προτιμούνται από τους ενοικιαστές

καταλυμάτων)

Άγγλοι Ολλανδοί

«Ό,τι και να τους βάλεις το τρώνε»

«Είναι βρώμικοι και δεν περιποιούνται ούτε τους

εαυτούς τους ούτε το χώρο που μένουν»

«Ευχάριστοι»

«Πληρώνουν στην ώρα τους»

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι υπάρχει διάκριση στους τουρίστες. Ακόμη και αν

αρκετοί είναι Έλληνες, αντιμετωπίζονται όπως οι Ιταλοί. Σε αυτό που θα πρέπει να

δοθεί ιδιαίτερη έμφαση είναι ότι αφού γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά και τις προσδοκίες

των τουριστών ανά περιοχή, τους αντιμετωπίζουν και ανάλογα. Μπορούν δηλαδή να

προσαρμόζονται στις ανάγκες των τουριστών.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις για τα χαρακτηριστικά του τουρισμού στην Κεφαλονιά

Από τις συνεντεύξεις προκύπτει ότι ο τουρισμός αποτελεί μια ισχυρή δυναμική για την

ανάπτυξη του τόπου. Συγκεκριμένα κάποιος συνεντευξιαζόμενος δήλωσε ότι: «Την έχει

βελτιώσει πάρα πολύ σε όλους τους τομείς και συνεχίζει». Ωστόσο σήμερα φαίνεται ότι

οι τουρίστες, οι οποίοι επισκέπτονται το νησί δεν ενισχύουν αρκετά την τοπική

οικονομία, γεγονός που διαπιστώνεται από τις μαρτυρίες που ακολουθούν.

«Ο τουρισμός του νησιού παλιότερα ήταν περισσότερο ποιοτικός. Μπορεί να υπήρχαν

λίγοι τουρίστες, αλλά τα χρήματα τα οποία έμεναν στο νησί ήταν σαφώς περισσότερα και

ίσως να υπήρχε και τουρισμός και μετά την τουριστική σεζόν. Σήμερα, έχουμε

Χαρακτηριστικά Συχνότητα

Πρόθυμοι 2

Απρόθυμοι 18

Κέρδος 13

9

περισσότερους τουρίστες αλλά δεν μένουν πολλά χρήματα λόγω των ξένων τουριστικών

εταιριών .Τους παρέχουν τα πάντα μέσα στα κρουαζιερόπλοιά τους».

«Όταν η Tomas Cook και η TUI και γενικά όλες αυτές οι επιχειρήσεις που φέρνουν

κόσμο στο νησί δεν ήταν τόσο αναπτυγμένες, οι τουρίστες έρχονταν στο νησί και

σπαταλούσαν περισσότερα χρήματα από ότι τώρα που τα έχουν όλα έτοιμα».

Η άποψη ότι «όλα τα νησιά του Ιονίου έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά, αλλά κανείς δεν

κάνει τίποτα για να κάνει την Κεφαλονιά πιο ελκυστική», δείχνει την αναγκαιότητα του

τουριστικού προϊόντος της Κεφαλονιάς για άμεση διαφοροποίηση. Οι απόψεις που

ακολουθούν δείχνουν ότι η Κεφαλονιά διαθέτει πολλά φυσικά και πολιτισμικά

χαρακτηριστικά που μπορεί να αναδείξει ώστε να αποτελέσει ξεχωριστός τουριστικός

προορισμός.

«Η Κεφαλονιά, είναι το νησί των αντιθέσεων. Κανένα νησί δεν έχει τις παραλίες και τη

φυσική ομορφιά αυτού του τόπου».

«Η Κεφαλονιά έχει αξιοθέατα και παράδοση που κανείς δεν μπορεί να βρει αλλού.

Κανένα άλλο νησί δεν έχει τους παραδοσιακούς χορούς μας και τη μουσική μας και

κανένα άλλο νησί δεν έχει τα φανταστικά φυσικά φαινόμενα που έχει το δικό μας».

«Η μουσική και οι καντάδες που δίνονται στο νησί ειδικά το καλοκαίρι, μου θυμίζουν τις

παλιές καλές εποχές. Σίγουρα και στην Κέρκυρα γίνονται καντάδες, αλλά οι

Κεφαλονίτικες καντάδες με τις βαρκάδες το καλοκαίρι και την Κεφαλονίτικη μουσική

είναι πιστεύω μοναδικές. Ξέρω ανθρώπους που έρχονται μόνο και μόνο για να ακούσουν

τις καντάδες αυτές».

6. Συμπεράσματα

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η Κεφαλονιά κατοικείται από ανθρώπους με

υπεροπτική αλλά και ταυτόχρονα φιλόξενη συμπεριφορά. Τα συναισθήματα των

Κεφαλονιτών είναι δύσκολο να κατανοηθούν αλλά και μερικές φορές να γίνουν

αντιληπτά από τους ξένους. Βλέπουν τον εαυτό τους ως δυσνόητος χαρακτήρα με

έντονη τη σατιρική πλευρά και με μια ξεχωριστή παράδοση στη μουσική, στην ποίηση

και στο τραγούδι. Είναι ένας τόπος και …«λαός», ο οποίος θεωρεί ότι είναι μοναδικός

στη γη. Το γεγονός ότι τα χαρακτηριστικά των κεφαλονιτών δεν έχουν αλλάξει στην

πορεία του χρόνου όπως οι ίδιοι υποστήριξαν, πιθανότατα οφείλεται στην ισχυρή

προσκόλληση των ντόπιων στον πολιτισμό της Κεφαλονιάς. Ωστόσο τα

χαρακτηριστικά αυτά έχουν επηρεαστεί μόνο από τους δυτικούς λαούς. Αυτή είναι εν

μέρει η αυτό-εικόνα των Κεφαλονιτών η οποία διατηρείται και προβάλλεται και

γίνεται αυτοσκοπός τελικά, όπως κατανοήσαμε από την ανάλυση των συνεντεύξεων και

την επίμονη ιδέα ότι τα γνωρίσματα δεν μπορούν να προωθηθούν τουριστικά, και έχει

το πιο σημαντικό μερίδιο στη σχέση ντόπιων και τουριστών.

Επιπρόσθετα, οι νέοι δεν φέρουν κάποια από τα τοπικά χαρακτηριστικά των

μεγαλυτέρων, γεγονός που θεωρείται αφενός μεγάλο βήμα για τον τουρισμό, καθώς η

απουσία αρνητικών γνωρισμάτων σημαίνει ότι έτσι ίσως θα μπορέσουν να

δημιουργηθούν διαφορετικές βάσεις στις σχέσεις μεταξύ τουριστών και ντόπιων. Η

κατηγοριοποίηση των τουριστών μπορεί να ωφελήσει κυρίως στην κατανόηση των

αναγκών των τουριστών και στην πρόβλεψη της ζήτησης και λιγότερο στην τάση των

ντόπιων να διοχετεύουν τα στοιχεία του πολιτισμού τους μεταξύ τους. 19

Επίσης, η

19

. Λαγός, 2005:91

10

εθελοντική εργασία θα μπορούσε να ωφελήσει στην ανάπτυξη όλου του τόπου, καθώς

όλα μαζί, κοινωνία και επιχειρήσεις, αποτελούν τη δομή του τουριστικού συστήματος.

Συμπερασματικά, το στάδιο του κύκλου ζωής του τουριστικού προϊόντος της

Κεφαλονιάς σύμφωνα με την θεωρία του Doxey είναι αυτό της απάθειας (apathy), το

οποίο μπορεί να προσεγγίζει σταδιακά το στάδιο του εκνευρισμού (irritation). Η

απάθεια για τους Κεφαλονίτες, λοιπόν, εντοπίζεται ως ισχυρή αυτό-εικόνα με τάση

διατήρησής της και προβολής της μεταξύ ντόπιων χωρίς προορισμό για τουριστική

κατανάλωση και αφετέρου ως εφησυχασμός για τον αριθμό των τουριστών και

ενδεχόμενη αλλοίωση του νησιού από αυτούς. Το σχόλιο ενός συνεντευξιαζόμενου

«Πιστεύω ότι δεν υπάρχουν αρνητικά στοιχεία από τον τουρισμό, καθώς οι τουρίστες δεν

καταστρέφουν το νησί», δείχνει όντως ότι ο αριθμός των τουριστών δεν είναι ικανός να

προκαλέσει εκνευρισμό και να οδηγήσει στο ανάλογο στάδιο του κύκλου ζωής. Η

απάθεια των ντόπιων προς τους τουρίστες επιπλέον ενισχύεται ιδιαίτερα από το

σχόλιο: «Έχουν την κουλτούρα και τον πολιτισμό, αλλά φέρονται πολλές φορές

ελιτιστικά. Δεν θέλουν να μοιραστούν με τους ξένους τον πολιτισμό τους, και ας

ωφελούνται οικονομικά». Οι μη Κεφαλονίτες αποτελούν για τους ντόπιους κατηγορία

ξένων, δεν θέλουν επαφές με αυτούς και φυσικά δεν επιθυμούν την συμμετοχή αυτών

στις εκδηλώσεις τους. Αντιμετωπίζουν τις σχέσεις με τους τουρίστες πελατειακά και

δεν ενδιαφέρονται για κάποια περεταίρω επαφή με αυτούς. Ο σχεδιασμός και η

κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης στην προκειμένη περίπτωση θεωρείται αναγκαιότητα

για την βιωσιμότητα του συγκεκριμένου τουριστικού προϊόντος τόσο σε διοικητικό όσο

και σε επικοινωνιακό επίπεδο.

7. Προτάσεις

Η εσωτερική αναδόμηση, θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα μιας συνεχόμενης εσωτερικής

επικοινωνιακής δράσης, με στόχο την καλύτερη γνωριμία των Κεφαλονιτών με τον

πολιτισμό τους. Επίσης θα πρέπει να περιλαμβάνει και δράσεις παροχής ποιοτικών

υπηρεσιών. Επιμορφωτικά πολιτισμικά σεμινάρια, ημερίδες σχετικές με τον πολιτισμό

και τον τουρισμό του τόπου, διαλέξεις για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών,

πάντα με την υποστήριξη διακεκριμένων ανθρώπων αναγνωρισμένων στην τοπική

κοινωνία, στήριξη των παραπάνω ενεργειών από τα τοπικά ΜΜΕ αλλά και επενδύσεις

σε υποδομές για την δημιουργία ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού,

μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία ενός νέου προϊόντος, το οποίο στη

συνέχεια μέσω της εξωτερικής αναδόμησης θα μπορέσει να προωθηθεί και σε νέες

αγορές με ειδικά κίνητρα, οι οποίοι θα αποδίδουν περισσότερο στην οικονομία του

τόπου. Τέλος η κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης με συνεχή αξιολόγηση του εσωτερικού

και εξωτερικού περιβάλλοντος, καθώς και η αυστηρή τήρησή του, θεωρείται

αναγκαιότητα για την επιτυχία του προγράμματος και την βιωσιμότητα του τουρισμού

της Κεφαλονιάς.

11

Βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση

Arnold Costa J. Systems Integration and Attitudes toward Greek Rural Life: A Case

Study of Kefalonia (Sami), Anthropological Quarterly, Vol. 61, No. 2 (Apr., 1988),

pp. 73-90 Canada T2N 1N4

Doswell R. How effective management makes the difference, Oxford, Boston :

Butterworth Heinemann, 1997, pp. 107, 126, 147

Doxey, G. V. A causation theory of visitor-resident irritants methodology and

research inferences, in the Sixth Annual Conference, Proceedings of Travel

Research Association, 1975

Haralambopoulos N. Pizam A. Tourism's Perceived Social Impacts: The Case of

Samos, Annals of Tourism Research, Vol. 23. No. 3, 1996. pp. 503-526.

Hudson S. Ritchie B. J.R. 2005. Film tourism and destination marketing: The case

of Captain Corelli’s Mandolin. Haskayne School of Business. University of Calgary.

2500 University Drive NW. Calgary. Alberta,

Loukissas P. DEVELOPMENT IMPACTS A Comparative Analysis of the Greek

Islands, Annals of Tourism Research, USA. 1982, Vol. 9, pp. 523-541

Tsartas P. Tourism Development in Greek Insular and Coastal Areas: Sociocultural

changes and Crucial Policy Issues in B. Breamwell and B. Lane (editors)

Mediterranean Tourism: Socio-Cultural Change, Environmental Impacts and Policy

Responses Channel View Publications Clevedon, 2003, pp. 1-34.

Tzanelli R. Cultural Intimations and the Commodification of Culture: “Sign

Industries” as Makers of the “Public Sphere”. THE GLOBAL STUDIES

JOURNAL, VOLUME 1. First published in 2008 in Melbourne, Australia by

Common Ground Publishing Pty Ltd www.CommonGroundPublishing.com. 2008

Ελληνική

Κοκκώσης Χ., Τσάτρας Π., Γκρίμπα Ελ. Ειδικές Και Εναλλακτικές Μορφές

Τουρισμού, Ζήτηση Και Προσφορά Νέων Προϊόντων Τουρισμού, Αθήνα: Εκδόσεις

Κριτική 2011, σελ: 25, 38,103-109.

Λαγός Δ., Τουριστική Οικονομική, Αθήνα: Εκδόσεις Κρητική, 2005, σελ 32, 91

Λαγός Δ. Διακομηχάλης Μ., Φέρουσα Ικανότητα Τουριστικής Ανάπτυξης νήσου

ΚΩ, 9ο Εθνικό Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Περιφερειακής Επιστήμης (ERSA-

GR), 2011

Λύτρας Π., Δημόσιες Σχέσεις & Επικοινωνία στον Τουρισμό. Αθήνα: Εκδόσεις

INTERBOOKS, 2008, σελ 51

12

Παπαδημητρίου Ε., Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 114, 2004, 177-203

Σιταράς Θ., Τζένος Χρ., Μάρκετινγκ Τουρισμού Και Ποιοτική Εξυπηρέτηση,

Αθήνα: Εκδόσεις INTERBOOKS, 2004 σελ 62

Ιστοσελίδες

Διεθνείς τουριστικές αφίξεις. ΣΕΤΕ. Αναρτήθηκε στις 25/08/14. Διαθέσιμο στο:

http://sete.gr/GR/TOYRISMOS/Statistika/Katigories%20Statistikon/index.php?for

m_catID=48

Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον. Αναρτήθηκε στις 31/08/14.

Διαθέσιμο στο:

http://www.unep.org/resourceefficiency/Business/SectoralActivities/Tourism/Factsa

ndFiguresaboutTourism/ImpactsofTourism/tabid/78774/Default.aspx

Σπυράτος Α. Βιώσιμη Ανάπτυξη: Η φέρουσα ικανότητα της περιοχής υποδοχής.

Ηλεκτρονικό Περιοδικό ΕΥΠΛΟΙΑ. Αναρτήθηκε στις 30/08/14. Διαθέσιμο στο:

http://old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=1309

13

Παράρτημα

Αφίξεις Κεφαλονιάς για τα έτη 2010, 2011. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κεφαλονιάς

14