Κριτική ανάλυση της έννοιας της χρήσης ένοπλης βίας στο Διεθνές Δίκαιο.

Βιβλιογραφία

1. Μ.Tucker, Robert, The Law of war and neutrality at sea, (1957)

2. Παρούλα Νάσκου Περάκη , Δίκαιο των Διεθνών Οργανισμών ,Ι Η θεσμική διάσταση , Αθήνα 1993

3. Κ. ΙΩΑΝΝΟΥ/Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ/Χ. ΡΟΖΑΚΗ/Α. ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο διεθνές δίκαιο. Σχέσεις διεθνούς και εσωτερικού δικαίου, Αθήνα - Κομοτηνή 1990

4. Κ. ΙΩΑΝΝΟΥ/Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ/Χ. ΡΟΖΑΚΗ/Α. ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο διεθνές δίκαιο, Η θεωρία των Πηγών , Αθήνα - Κομοτηνή 1990

5. Κ. ΙΩΑΝΝΟΥ/Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ/Χ. ΡΟΖΑΚΗ/Α. ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο διεθνές δίκαιο, Οι φορείς Δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στη διεθνή έννομη τάξη , Αθήνα - Κομοτηνή 1990

6. Κρ. Ιωάννου/Σ. Περάκη ,Εισαγωγή στην Διεθνή Δικαιοσύνη Τεύχος Ι, γενική θεωρία και θεσμικές εφαρμογές , Αθήνα – Κομοτηνή 1984

7. Κρ. Ιωάννου/Σ. Περάκη, Τεύχος ΙΙ Διεθνής νομολογία και Πρακτική , Αθήνα – Κομοτηνή 1984

8. Εμμανουήλ Ρούκουνας ,Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Νομικη Βιβλιοθήκη 2010

9. Κρ. Ιωάννου, Η οργάνωση της Διεθνούς Κοινωνίας , Αντ.Ν.Σακουλα Αθήνα- Κομοτηνή 1988

10. Johan Fichte, Die Grundzuge des gegenwaertigen Zeit-alters, (1806)

11. C. Hortatos, The respect of Territorial Sovereignty and the right of continental shelf,(1974)

12. Κωνσταντίνος Π. Χορτάτος , Νέο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο των Ενόπλων Συγκρούσεων και τα εγκλήματα πολέμου, Αντ.Ν.Σακκουλας, Αθήνα 2003

Διεθνή κείμενα (Συνθήκες – Πρωτόκολλα –Διακηρύξεις-ψηφίσματα)

1. Διεθνής καταστατικός Χάρτης των ΗΕ

2. Convention ΝoΙ Regarding the pacific settlement of international Disputes July 29 1899

3. Convention noΙΙ with respect to the laws and customs of war on land , with annex of regulations July 29 1899

4. Convention noΙΙI for the adaptation to maritime warfare of the principles of the Geneva convention of 22 July 1864 July 29 1899

5. Declaration No IV (I) to prohibit for the term of Five years the launching of projectiles and explosives from balloons and other methods of similar nature July 29 1899

6. Declaration No IV (II) concerning Asphyxiating Gases July 29 1899

7. Declaration No IV (III) concerning expecting bullets July 29 1899 8. Πρώτη σύμβαση της δεύτερης Συνδιάσκεψης της Χάγης για τον

ειρηνικό διακανονισμό των διεθνών διαφορών (18 Οκτωβρίου 1907)

9. Περί ειρηνικής διευθετήσεως πρωτόκολλο της ΚτΕ(1924) 10. Συνθήκες του Λοκάρνο (1925) –Σύμφωνο του Ρήνου 11. Συνθήκη των Παρισίων (1928)- Σύμφωνο Kellog-Briand 12. Protocol of the prohibition of the use in war of asphyxiating

poisonous or other gases and of bacteriological methods of warfare

13. Σύμφωνο περί καθορισμού της επιθέσεως (1933)

14. Διακήρυξη για τις Αρχές του Διεθνούς Δικαίου που Αφορούν τις φιλικές σχέσεις και τη συνεργασία μεταξύ κρατών σύμφωνα με τον χάρτη των ηνωμένων εθνών [Παράρτημα στην απόφαση 2625(ΧΧV) της Γ.Σ των Η.Ε 24 Οκτωβρίου 1970

15. Απόφαση 37/10 της Γ.Σ των Ηνωμένων Εθνών της 15 Νοεμβρίου 1982 «περί ειρηνικού Διακανονισμού των διαφορών μεταξύ κρατών»

16. Σύσταση του ΣτΕ (878/1979) για τον ειρηνικό διακανονισμό των διαφορών

17. self-defense» , 10th commission ,Present the problems of the use of force in international Law, Yearbook Vol.72, Session of Santiago(Chile) 2007

18. Convention No I for the amelioration of the condition of wounded and sick in armed forces in the field , Geneva 12 aug.1949

19. Convention No II for the amelioration of the wounded and shipwrecked members of armed forces at the sea , Geneva 12 aug.1949

20. Convention No III relative to the treatment of prisoners, Geneva 12 aug.1949

21. Convention No IV Relative to the civilians protection of civilian prisoners in time of war, Geneva 12 aug.1949

22. χάρτης του διεθνούς δικαστηρίου της Νυρεμβέργης 1946 23. Additional protocol (I) to the Geneva Convention of 12 Aug.

1949 , and relating to the protection of victims of international armed conflicts , 12 Dec. 1977

24. Additional protocol (IΙ) to the Geneva Conventions of 12 Aug. 1949 , and relating to the protection of victims of non- international armed conflicts , 12 Dec. 1977

Νομολογία

1. ΔΔΧ στην υπόθεση των Στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δραστηριοτήτων των ΗΠΑ στην Νικαράγουα Νικαράγουα κατά ΗΠΑ(1986)

2. ΔΔΧ Ένοπλες Δραστηριότητες στο έδαφος του Κονγκό (Κονγκό κατά Ουγκάντα ) 2005

3. ΔΔΧ Στενά της Κέρκυρας Ην. Βασίλειο κατά Αλβανίας (1949)

Εισαγωγή

« Imagine all the people. Living life in peace. »

John Lennon

1971

Είναι αλήθεια ότι κανείς δεν μπορεί να σκεφτεί πως θα ήταν ένας κόσμος χωρίς ένοπλές συγκρούσεις . Ουδείς ποτέ έχει δώσει μια πειστική εξήγηση για την έναρξη μίας ένοπλης συγκρούσεως, κατά την άποψη του γράφοντος τα αιτία μίας ένοπλης σύγκρουσης διατυπώνονται πολύ ορθά σε μια κυνική αποψη που είχε εκφρασθεί τον 17-18ο Αιώνα από τον γερμανό φιλόσοφο Johan Fichte1 (1762-1814) η οποία έχει ως εξής «Ότι δεν μπορούμε να εμείς να αποκτήσουμε , κανένας άλλος δεν θα αποκτήσει , γιατί διαφορετικά η δύναμη του Θα πάρει ανάλογη αύξηση. Εάν δεν μπορούμε να εμποδίσουμε την επέκταση της ισχύος του άλλου , τότε πρέπει και εμείς να εξασφαλίσουμε για τον εαυτό μας την επέκταση της ισχύος μας».

1 Johan Fichte , Die Grundzuge des gegenwaertigen Zeit-alters , (1806)

Η αρχή της «Ισορροπίας των Δυνάμεων» όπως ονομάστηκε μετεξελίχτηκε και επαναδιατυπώθηκε από τον H. Kissinger2 ο οποίος διαχώρισε την «γενική» με την «ειδική» ισορροπία. Η πρώτη καθιστά « επικίνδυνο για μια δύναμη ή μια ομάδα δυνάμεων να αποπειραθεί την επιβολή της θελήσεως της στους υπόλοιπους» και εκφράζει σύμφωνα με το Kissinger ,μια μηχανιστική αντίληψη της εξισορροπήσεως της ισχύος. Ενώ η δεύτερη ορίζει «τις ιστορικές σχέσεις ορισμένων δυνάμεων μεταξύ τους και εκφράζει την συνδιαλλαγή των ιστορικών τους φιλοδοξιών» .

Κατά καιρούς επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς από ομάδες διεθνολόγων η αναγωγή της αρχής της «ισορροπίας των δυνάμεων» σε νομικό αξίωμα3. Με σκοπό να επιτευχτεί η «νομιμοποίηση» των επεμβάσεων προς χάριν της αποκατάστασης της ισορροπίας.

Εάν και θεωρητικά δεν μπόρεσε να εδραιωθεί αυτή η θεωρία , στην πράξη η διεθνής κοινωνία πάντοτε αναγνώριζε ως πολιτικά «δικαιολογημένη» , μια επέμβαση προς αποκατάσταση της ισορροπίας των δυνάμεων4.

Περαιτέρω κανείς ποτέ δεν μπόρεσε να προσδιορίσει το νομικό καθεστώς του πολέμου, η επικρατέστερη αποψη σήμερα είναι ότι το λεγόμενο καθεστώς πόλεμου ,είναι ο νομικός προσδιορισμός των σχέσεων μεταξύ αυτόν που συμμετέχουν σε αυτόν5 .

Ο Tucker αναφέρει6 σχετικά «War or the resort to armed force is an action constituting a legal status defined by law. This status consists in bringing into operation certain rights and duties as between the belligerent states».

1. «Ένοπλη Σύρραξη» και «Πόλεμος»

Σε αυτό το σημείο όμως είναι να διαχωρίσουμε την χρήση των όρων «Ένοπλη Σύρραξη» και «πολέμου».

Ο G.Schawarzenberger7 υποστηρίζει ότι «ο όρος «ένοπλη σύρραξη» χρησιμοποιείται ως γενικότερη έννοια , που υποκαθιστά την παραδοσιακή

2 Κρ. Ιωάννου/Σ. Περάκη ,Εισαγωγή στην Διεθνή Δικαιοσύνη Τεύχος Ι, γενική θεωρία και θεσμικές εφαρμογές , Αθήνα – Κομοτηνή 1984,σελ.287 3 ΔΔΧ Ένοπλες Δραστηριότητες στο έδαφος του Κονγκό (Κονγκό κατά Ουγκάντα ) 2005 4 Κρ. Ιωάννου, Η οργάνωση της Διεθνούς Κοινωνίας , Αντ.Ν.Σακουλα Αθήνα- Κομοτηνή 1988,σελ.112 5 Κ. ΙΩΑΝΝΟΥ/Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ/Χ. ΡΟΖΑΚΗ/Α. ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο διεθνές δίκαιο. Σχέσεις διεθνούς και εσωτερικού δικαίου, Αθήνα - Κομοτηνή 1990,σελ.45 6 Μ.Tucker, Robert , The Law of war and neutrality at sea , (1957) pg.9 7 G.Schawarzenberger, International Law II (1968) pg.1 βλ.επίσης Κ. ΙΩΑΝΝΟΥ/Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ/Χ. ΡΟΖΑΚΗ/Α. ΦΑΤΟΥΡΟΥ, Δημόσιο διεθνές δίκαιο, Η θεωρία των Πηγών , Αθήνα - Κομοτηνή 1990 σελ.287

αντίληψη του πολέμου και καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα ενόπλων συγκρούσεων, ανεξαρτητα από την νομιμότητα ή την παρανομία τους, ανεξαρτητα από τον τυπικά εντελή ή ατελή χαρακτήρα τους.»

Αντίθετα ο «πόλεμος» είναι κάτι το οποίο έχει πιο επίσημο χαρακτήρα και ως έννοια έχει να κάνει περισσότερο με θεωρητικά παρά πρακτικά χαρακτηριστικά . Ο Θουκυδίδης,πίστευε ότι η τάξη επιβάλλεται σύμφωνα “με το δίκαιο του ισχυρού ή το δίκαιο των ισοδυνάμων” ,για τον Κικέρωνα “Πόλεμος”, certatio per vim, σήμαινε τη βίαιη σύγκρουση , στο ίδιο μήκος κύματος ο Quincy Wright, τονίζει τη διαφοροποίηση από την Κικερώνεια αντίληψη στη συμμετοχή της ομάδας ή των ομάδων που “σε μιαν ένοπλη κατάσταση μπορούν να διεξάγουν μια βίαιη σύγκρουση με τη χρήση των όπλων» ο κατά πολλούς θεωρητικός του σύγχρονου πολέμου, C.v. Clausewitz, όριζε τον πόλεμο, ως «μια πράξη ή δράση-έκφραση βίας, που αποσκοπεί στον εξαναγκασμό του εχθρού σε υποταγή ή υπαγωγή στη θέληση και την εξουσία του δρώντος8.»

Η αποψη του γράφοντος είναι ότι «Ένοπλη σύγκρουση» είναι οποιαδήποτε περίπτωση κατά την οποία χρησιμοποιείτε ένοπλη βία , χωρίς να υπάρχουν απαραίτητα τα συστατικά στοιχειά των εμπολέμων (δηλ. οργανωμένα σύνολα που δυνητικά μπορεί να τους αναγνωριστεί καθεστώς εμπολέμου) , και χωρίς να επιχειρείτε η νομική αιτιολόγηση της χρήσης «ένοπλης βίας» από πλευράς των εμπλεκομένων.

Αντίθετα στον «πόλεμο» είναι απαραίτητη κατ αρχήν η ύπαρξη «εμπολέμων» , κατά δεύτερο είναι απαραίτητη η νομική αιτιολόγηση της χρήσης ένοπλης βίας από τους εμπόλεμους , και κατά τρίτον είναι απαραίτητος ο σεβασμός των συνθηκών που διέπουν την συμπεριφορά των εμπολέμων.

1.1 Η ιστορική διαδρομή της προσπάθειας της διεθνούς κοινότητας για την απαγόρευση της Χρήσης ένοπλης βίας

Η πρώτη προσπάθεια χειραγώγησης της ένοπλης βίας έγινε το 1899 στην Χάγη με την υπογραφή της ομώνυμης πρώτης σύμβασης9 η οποία στο Άρθρο 1 διελάμβανε ότι:

«Προς το σκοπό να αποφύγουν, κατά το δυνατόν , στις μεταξύ τους σχέσεις την προσφυγή στην βία , οι υπογράφουσες δυνάμεις συμφωνούν να καταβάλλουν τις καλύτερες προσπάθειες τους για τον ειρηνικό διακανονισμό 8 Οπ.υποσημ.4 ,σελ.57 9 Πρώτη Σύμβαση της πρώτης συνδιάσκεψης ειρήνης της Χάγης για τον ειρηνικό διακανονισμό των διεθνών διαφορών (29 Ιουλίου 1899)

των Διεθνών διαφορών». Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης της Χάγης υπογραφήκαν τρεις συνολικά διεθνείς συμβάσεις, και τρεις διακηρύξεις10 .

Η πρώτη Σύμβαση έθετε τις βάσεις για την ειρηνική επίλυση των διακρατικών διαφορών ,σύμφωνα με αυτή τα συμβαλλόμενα κράτη θα έπρεπε να επιλύουν τις διαφορές τους, είτε με παραπομπή στις «καλές υπηρεσίες», ή με μεσολάβηση ή συνδιαλλαγή, είτε δια της παραπομπής της διαφοράς σε διεθνή διαιτησία ενώπιων του Διεθνους διαιτητικού δικαστηρίου που ιδρύθηκε για αυτόν τον σκοπό καθαρά11 .

Η δεύτερη σύμβαση καθόριζε την υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να προβούν στην κωδικοποίηση των εθίμων του κατά ξηρά πολέμου12.

Η τρίτη σύμβαση η οποία αφορούσε τους όρους και προϋποθέσεις του κατά θάλασσα πολέμου και περιλάμβανε στο προοίμιο της υποχρέωση των κρατών να προσαρμόσουν την συνθήκη σε αυτήν της Γενεύης για την μεταχείριση και την προστασία των τραυματιών του κατά ξηρά πολέμου του 186413.

Όσον αφορά της διακηρύξεις η πρώτη αφορούσε την απαγόρευση για πέντε έτη ρίψης βομβών από αερόστατα και ανάλογης φύσης μέσα14.Η δεύτερη την απαγόρευση χρήσης βλημάτων με ασφυξιογόνα ή δηλητηριώδη αέρια15, και η τρίτη αφορούσε την απαγόρευση της χρήσης σφαιρών διπλής ενεργείας16 «dum-dum bullets».

Το 1907 πραγματοποιήθηκε η δεύτερη διάσκεψη της Χάγης17 η οποία προέβη στην προπαρασκευή δεκατριών συμβάσεων , τρεις εκ των οποίων αναθεωρούσαν Συμβάσεις της Χάγης του 1899, και περιλάμβαναν όρους για τον περιορισμό της προσφυγής στην ένοπλη βία , και την

10 Κωνσταντίνος Π. Χορτάτος , Νέο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο των Ενόπλων Συγκρούσεων και τα εγκλήματα πολέμου, Αντ.Ν.Σακκουλας, Αθήνα 2003,σελ.49 11 Convention noI Regarding the pacific settlement of international Disputes July 29 1899 12 Convention noΙΙ with respect to the laws and customs of war on land , with annex of regulations July 29 1899 13 Convention Νo ΙΙI for the adaptation to maritime warfare of the principles of the Geneva Convention of 22 July 1864 July 29 1899 14 Declaration No IV (I) to prohibit for the term of Five years the launching of projectiles and explosives from balloons and other methods of similar nature July 29 1899 15Declaration No IV (II) concerning Asphyxiating Gases July 29 1899 16 Declaration No IV (III) concerning expecting bullets July 29 1899 17 Πρώτη σύμβαση της δεύτερης Συνδιάσκεψης της Χάγης για τον ειρηνικό διακανονισμό των διεθνών διαφορών (18 Οκτωβρίου 1907)

επαναδιατύπωση των επιβαλλομένων υποχρεώσεων που είχαν τα κράτη κατά τις πολεμικές συγκρούσεις σε ξηρά και θάλασσα18.

Η τρίτη Διάσκεψη είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί το 1915, πλην όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, λόγο της έναρξης του Ά παγκοσμίου πολέμου19, γεγονός που κατά την άποψη του γράφοντος καταδεικνύει την σοβαρότητα με την οποία αντιμετώπιζαν οι συμβαλλόμενοι τις δεσμεύσεις τις οποίες αναλάμβαναν υπογράφοντας τις εν λόγο συνθήκες.

Το 1924 με το «Περί ειρηνικής διευθετήσεως των διεθνών διαφορών πρωτόκολλο της Κοινωνίας των εθνών» το οποίο στο Άρθρο 1 διελάμβανε ότι:

«Κράτος που προσφεύγει στην βία κατά παράβαση των διεθνών υποχρεώσεων που αναφέρονται στο πρωτόκολλο θεωρείτε ως επιτιθέμενος,…. Εις περίπτωση εχθροπραξιών οιονδήποτε κράτος θα θεωρείτε ως επιδρομέας εκτός εάν το συμβούλιο με ομόφωνη απόφαση του , αποφασίσει άλλως. ………. Εάν το συμβούλιο αδυνατεί να καθορίσει τον επιτιθέμενο τότε πρέπει να διατάξει την σύναψη ανακωχής μεταξύ των εμπολέμων και να καθορίσει τους όρους για την εκτέλεση της , με πλειοψηφία δυο τρίτων. Εάν οιοσδήποτε των εμπολέμων παραβιάσει την ανακωχή αυτή θα θεωρηθεί ως επιτιθέμενος20»

Με το ίδιο περιεχόμενο ήταν και μία σειρά από συνθήκες όπως αυτή του Λοκάρνο21 γνωστότερη και ως σύμφωνο του Ρήνου, όπως επίσης και των Παρισίων22 γνωστότερη και ως - Σύμφωνο Kellog-Briand.

Το 1946 η κατηγορούσα αρχή στην δίκη της Νυρεμβέργης, επικαλέστηκε το σύμφωνο Kellog-Briand προκειμένου να στοιχειοθετήσει των χαρακτήρα των πράξεων των ηγετών της Ναζιστικής Γερμανίας ως εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας.

Τελικά η απαγόρευση χρήσης βίας εξαγγέλλεται με τρόπο πανηγυρικό από τον χάρτη των ΗΕ στο Άρθρο 2.4 ως εξής:

18 Πρώτη σύμβαση της δεύτερης Συνδιάσκεψης της Χάγης για τον ειρηνικό διακανονισμό των διεθνών διαφορών (18 Οκτωβρίου 1907) 19 . Κωνσταντίνος Π. Χορτάτος , Νέο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο των Ενόπλων Συγκρούσεων και τα εγκλήματα πολέμου, Αντ.Ν.Σακκουλας, Αθήνα 2003, σελ.20 20 Περί ειρηνικής διευθετήσεως πρωτόκολλο της ΚτΕ(1924) 21 Συνθήκες του Λοκάρνο (1925) –Σύμφωνο του Ρήνου 22 Συνθήκη των Παρισίων (1928)- Σύμφωνο Kellog-Briand

«Όλα τα μέλη θα απέχουν από την χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους ή κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους ή κατά οποιονδήποτε άλλο τρόπο ασυμβίβαστο προς τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών23»

Στην Απόφαση 2625 (xxv) της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ της 24 Οκτωβρίου 197024 επαναδιατυπώθηκε η αρχή της «Ειρηνικής επίλυσης» των διαφορών, κατά τρόπο που να μην τίθεται σε κίνδυνο η διεθνής, ειρήνη ασφάλεια, και δικαιοσύνη.

Στην διακήρυξη της Μανίλα25 εξαγγέλλεται ότι «Όλα τα κράτη θα ενεργούν με καλή πίστη και σύμφωνα με τους σκοπούς και τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, με σκοπό την αποτροπή διαφορών μεταξύ τους, οι οποίες είναι ενδεχόμενο να επηρεάσουν τις φιλικές σχέσεις μεταξύ των κρατών, συμβάλλοντας έτσι στην διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης» .

Πάραυτα οι ερμηνευτικές διαμάχες ακόμα και σήμερα συνεχίζονται για το εάν η λέξη «βία», αφορά την «ένοπλη βία» ή την οποιασδήποτε μορφής βία, και παρά το γεγονός ότι ακόμα από το 1949 στην υπόθεση των «Στενών της Κέρκυρας26» το ΔΔΧ είχε απορρίψει την υιοθέτηση της «οποιασδήποτε μορφής βία, η οποία τόσα δεινά είχε προκαλέσει στην διεθνή κοινότητα27».

Κατά την άποψη του γράφοντος ουδέποτε θα σταματήσουν οι ερμηνευτικές διαμάχες ,όσες διακηρύξεις , επεξηγηματικές δηλώσεις και ψηφίσματα αν γίνουν , για τον απλούστατο λόγο ότι οι μεγάλες δυνάμεις όταν συντάσσουν το οποιοδήποτε κείμενο , το κάνουν για να απαγορεύουν στα πιο ανίσχυρα κράτη να συγκρούονται μεταξύ τους , και όχι για να θέσουν περιορισμούς στους ίδιους τους εαυτούς τους, έτσι όταν οι ίδιες χρειάζεται να παραβούν έναν διεθνή κανόνα δικαίου , βάζουν μια ομάδα διεθνολόγων να προβάλει ας πούμε για παράδειγμα, την άποψη ότι δικαιολογείτε η άσκηση προληπτικής Βίας , άποψη που προβλήθηκε από τους Άγγλους και τους αμερικανούς , κατά την διάρκεια της επέμβασης στο Ιράκ το 2001 . Ούτος ή άλλως τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την

23 Διεθνής καταστατικός Χάρτης των ΗΕ 24Διακήρυξη για τις Αρχές του Διεθνούς Δικαίου που Αφορούν τις φιλικές σχέσεις και τη συνεργασία μεταξύ κρατών σύμφωνα με τον χάρτη των ηνωμένων εθνών [Παράρτημα στην απόφαση 2625 στην (ΧΧV) της Γ.Σ των Η.Ε 24 Οκτωβρίου 1970 25Απόφαση 37/10 της Γ.Σ των Ηνωμένων Εθνών της 15 Νοεμβρίου 1982 «περί ειρηνικού Διακανονισμού των διαφορών μεταξύ κρατών» 26 ΔΔΧ Στενά της Κέρκυρας Ην. Βασίλειο κατά Αλβανίας (1949) 27 Εμμανουήλ Ρούκουνας ,Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη 2010,σελ.505

λεγόμενη «ισορροπία των Δυνάμεων» στο όνομα της οποίας , εφευρίσκονται «εχθροί» και «κίνδυνοι» , οι οπιοί απαιτούν την επέμβαση των διεθνών δυνάμεων προκειμένου να διασφαλιστεί η διεθνής ειρήνη.

1.2 Ο ορισμός της επίθεσης

Τον Ιούνιο του 1933 υπογράφεται μεταξύ της Σοβιετική Ενώσεως και των γειτόνων της (Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Ρουμανία, Τουρκία, και Περσία), Σύμφωνο Περί καθορισμού της επιθέσεως28. Σύμφωνα με το οποίο διακήρυτταν ότι επιτιθέμενος θεωρείτε όποιος θα έχει προβεί σε μια από τις παρακάτω ενέργειες :

1. Κήρυξε τον πόλεμο εναντίον άλλου κράτους. 2. Εισέβαλλε δια των στρατιωτικών δυνάμεων στο έδαφος αλλού

κράτους , χωρίς να έχει κηρύξει τον πόλεμο. 3. Επιτεθεί με στρατιωτικές ή ναυτικές ή αεροπορικές δυνάμεις

εναντίον εδάφους ,πλοίων ή αεροπλάνων άλλου κράτους 4. Προέβη στον ναυτικό αποκλεισμό των ακτών και των λιμένων

άλλης πολιτείας. 5. Προέβη στην διατήρηση των στρατιωτικών του σχηματισμών που

πραγματοποίησαν εισβολή, στο έδαφος άλλης πολιτείας ή αρνήθηκε την επιστροφή εδαφών που έχει καταλάβει.

Το 1986 ο Ο.Η.Ε εξέδωσε το ψήφισμα 331429 (xxix) στο οποίο καθοριζόταν ότι ο πίνακας των πράξεων που συνιστούν επίθεση είναι ενδεικτικός και μπορεί να μεταβάλλεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Ο ορισμός αφορά μόνο στην ένοπλη βία και στην ουσία αποτελεί επαναδιατύπωση του Άρθρου 2.4 του χάρτη των ΗΕ , ενώ στο Άρθρο2 προβλέπει , ότι η πρώτη χρήση βίας από ένα κράτος αποτελεί εκ πρώτης όψεως απόδειξη επιθέσεως. Στο Άρθρο 3 αναφέρονται μια σειρά από ενέργειες όπως επίθεση , εισβολή και κατοχή εδάφους ξένου κράτους, βομβαρδισμός και η χρήση πάσης φύσεως όπλων έναντι ξένου κράτους , ο ναυτικός αποκλεισμός , η διάθεση του εδάφους για την πραγματοποίηση επιθέσεως κατά τρίτου κράτους, η αποστολή ένοπλων ομάδων και ένοπλων ατάκτων στο έδαφος ξένου κράτους30.

2. Εξαιρέσεις πού δικαιολογούν την χρήση ένοπλης βίας

28 Σύμφωνο περί καθορισμού της επιθέσεως (1933) 29 Οπ. Υποσημ. 21 σελ.505-506 30 Κωδικοποίηση της απόφασης του ΔΔΧ στην υπόθεση των Στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δραστηριοτήτων των ΗΠΑ στην Νικαράγουα Νικαράγουα κατά ΗΠΑ(1986)

Αν και όπως προαναφέραμε καταβλήθηκε τεράστια προσπάθεια από αρκετούς διεθνολόγους, να χρηστεί ως νομικό αξίωμα η επέμβαση προς αποκατάσταση της ισορροπίας των δυνάμεων, εντούτοις αυτή η προσπάθεια κατέστη ατελέσφορη , τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο. Έτσι στην ουσία δυο εξαιρέσεις αναγνωρίζονται από την χρήση ένοπλης βίας α) η ατομική και συλλογική αυτό-άμυνα31 β) Η επέμβαση με εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας κατ εφαρμογή του κεφαλαίου VII του χάρτη32.

Διίστανται ακόμα οι απόψεις ως προς την νομιμότητα της «ανθρωπιστικής επεμβάσεως» και του δικαιώματος ένοπλης προστασίας. Το Ινστιτούτο Διεθνους δικαίου στην σύνοδο του Σαντιάγκο (2007) υιοθέτησε ψήφισμα33 το οποίο αναφέρει ότι το Άρθρο 51 του Χάρτη των ΗΕ συμπληρώνεται από το εθιμικό δίκαιο34, περαιτέρω καθορίζεται πότε επιτρέπεται η άσκηση του δικαιώματος της άμυνας αποκλειστικά από το στοχευόμενο κράτος και αυτές είναι (εξαντλητικά) περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει πραγματική ή επικείμενη ένοπλη επίθεση (θέση η οποία κωδικοποιεί κατ ουσία την απόφαση του ΔΔΧ στην υπόθεση των ένοπλων δραστηριοτήτων στο έδαφος του Κονγκό35 όπου και τονίστηκε ότι το «δικαίωμα στην άμυνα δημιουργείτε μόνο όταν υπάρχει πράγματι ένοπλη επίθεση , και όχι όταν ένα κράτος την επικαλείται για την προστασία από διακινδύνευση συμφερόντων εθνικής ασφάλειας» ) και μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν υπάρχει εναλλακτική δυνατότητα αποτροπής ή ανακοπής της επιθέσεως.

Περαιτέρω στο ίδιο ψήφισμα τονίστηκε η ανάγκη ύπαρξης «αναλογικότητας»36 τόσο ως προς την έκταση όσο και ως προς την ένταση των μέτρων που λαμβάνει το αμυνόμενο κράτος, επίσης είναι αναγκαίο η επίθεση να παρουσιάζει έναν κάποιο βαθμό σοβαρότητας, πράξεις ελάσσονος σημασίας , δέον να αντιμετωπίζονται με «αντίμετρα» .

31 Άρθρο 51 του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων εθνών 32 Τέτοια απόφαση λήφθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας κατά την εισβολή της Βόρειας Κορέας στην Νότια το 1952 33«self-defense» , 10th commission ,Present the problems of the use of force in international Law, Yearbook Vol.72, Session of Santiago(Chile) 2007 34 θέση που είχε εκφραστεί από το ΔΔΧ στην υπόθεση των Στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δραστηριοτήτων των ΗΠΑ στην Νικαράγουα (1986) αλλά και στην υπόθεση των Στενών της Κέρκυρας(1949) 35 Κονγκό εναντίον Ουγκάντας (2005) 36 Η Αρχή της Αναλογικότητας έλκει την καταγωγή της από το ποινικό δίκαιο ,και πατέρας αυτής θεωρείτε ο Feuerbach ο οποίος έλεγε ότι «δεν μπορεί η αστυνομία να πυροβολεί α σπουργίτια με κανόνια»

Επίσης η άσκηση του Δικαιώματος θα πρέπει να ανακοινώνεται αμέσως στο Συμβούλιο ασφαλείας το οποίο έχει και την αρμοδιότητα να αποφασίσει ή να εξουσιοδοτήσει την χρήση βίας. Στο ίδιο ψήφισμα τονίζεται ότι δεν υπάρχει καμία νομική βάση στην θεωρία της «προληπτικής Άμυνας» την οποία είχαν επικαλεστεί οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί στην επέμβαση στο Ιράκ το 2001.

Επίσης μια σημαντική προσθήκη στο ψήφισμα είναι αυτή που αφορά τις πράξεις τρομοκρατίας και σύμφωνα με αυτή, ένα κράτος νομιμοποιείται να αναλάβει όλα τα ανάλογα μέτρα για την άμυνα του εναντίον άλλου κράτους σε περίπτωση κατά την οποία δέχεται ένοπλη επίθεση από μη κρατικούς παράγοντες α) εάν η επίθεση προέρχεται από το έδαφος αυτού του άλλου κράτους με υπόδειξη ή την ενίσχυση του β) όταν η επίθεση προέρχεται από περιοχή που δεν ανήκει σε κανένα κράτος (π.χ. ανοιχτή θάλασσα) τότε το αμυνόμενο κράτος δικαιούται να ασκήσει το δικαίωμα της άμυνας του στην εν λόγο περιοχή.

2.1.Δικαιωμα στη αυτό-άμυνα

H αυτοάμυνα διακρίνεται στην συλλογική και την ατομική. Στην συλλογική άμυνα κύριος εκφραστής της οποίας έχει σήμερα απομείνει μόνο το ΝΑΤΟ , αφού το πάλε ποτέ Σύμφωνο της Βαρσοβίας το οποίο ήταν και ο εταίρος εκφραστής του ορού , διαλυθεί εκ των ον συνετέθη. Η έννοια της Συλλογικής άμυνας έχει να κάνει με κράτη τα οποία με ελεύθερη συναίνεση συμπράττουν σε συνθήκη η οποία ορίζει , ότι επίθεση τρίτου κράτους σε ένα εξ αυτών θα αποτελεί casus belli για τους υπόλοιπους37.

Στην ατομική άμυνα το δικαίωμα δρομολογείτε για το στοχευόμενο κράτος από περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει πραγματική ή επικείμενη ένοπλη επίθεση , είτε από κρατικούς παράγοντες είτε από μη κρατικούς παράγοντες (τρομοκράτες) , η οποία είναι κάποιου σοβαρού βαθμού, και τα μέτρα τα οποία λαμβάνει το αμυνόμενο κράτος , είναι ανάλογα τόσο προς την έκταση, όσο και ως προς την ένταση της επιθέσεως που δέχεται, και μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν υπάρχει εναλλακτική δυνατότητα αποτροπής ή ανακοπής της επιθέσεως, και νοουμένου ότι θα

37 Άρθρο 5 Συμφώνου βόρειο Ατλαντικής συμμαχίας (1949)

ενημερωθεί αμέσως το Συμβούλιο Ασφαλείας για την λήψη των εν λόγο μέτρων38.

4. Διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις και το δίκαιο του Πολέμου

Αν και η έκταση της εργασίας δεν μας επιτρέπει να προβούμε σε εκτενή ανάλυση ,καλό είναι να αναφέρουμε μερικές συνθήκες οι οποίες διέπουν το δίκαιο του πολέμου. Το δίκαιο του πολέμου το οποίο κατ ουσία αναφέρεται στις διασκέψεις της Χάγης του 1899 και του 1907 περιέχει τους εξής κανόνες:

1. Το καθεστώς των Αιχμαλώτων πολέμου 2. Το καθεστώς της προστασίας των αμάχων από τις συνέπειες των

εχθροπραξιών 3. Τους μηχανισμούς που αφορούν τον έλεγχο και την δίωξη εκείνων

που έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου κατά τον χρόνο διεξαγωγής των ενόπλων συγκρούσεων.

4. Την εφαρμογή τον Διεθνών κανόνων και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η σύγκρουση δεν είναι διεθνής αλλά εσωτερική.

5. Την αποκατάσταση των θυμάτων του πολέμου μάχιμων και μη

Μετά το τέλος του ΄ΒΠΠ η επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και οι Εθνικές κυβερνήσεις ανέλαβαν την αναθεώρηση των συνθηκών της Χάγης , το αποτέλεσμα ήταν η υπογραφή το 1949 στη Γενεύη τεσσάρων συμβάσεων οι οποίες αφορούσαν τα εξής θέματα:

1. Την βελτίωση της καταστάσεως των τραυματιών και ασθενών των εμπολέμων εις τον κατά ξηρά πόλεμο39.

2. Την βελτίωση της καταστάσεως των τραυματιών και ασθενών των εμπολέμων εις τον κατά θάλασσα πόλεμο 40.

3. Την μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου41. 4. Την προστασία αμάχων πληθυσμών κατά την διάρκεια του

πολέμου42

38 Όπ. υποσημ.25 39 Convention No I for the amelioration of the condition of wounded and sick in armed forces in the field , Geneva 12 aug.1949 40 Convention No II for the amelioration of the wounded and shipwrecked members of armed forces at the sea , Geneva 12 aug.1949 41 Convention No III relative to the treatment of prisoners, Geneva 12 aug.1949 42 Convention No IV Relative to the civilians protection of civilian prisons in time o war, Geneva 12 aug.1949

To 1977 Το δίκαιο των συμβάσεων της Χάγης καθώς και εκείνο της Γενεύης ενοποιήθηκε με τα δυο πρωτόκολλα των συμβάσεων του 1949.

Το υπ.αρ. 1 πρόσθετο πρωτόκολλο43 διευρύνει τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων κυρίως στον τομέα της προστασίας των θυμάτων των ενόπλων συγκρούσεων.

Το υπ.αρ. ΙΙ 44 εφαρμόζεται στις μη-διεθνείς εσωτερικού χαρακτήρα συγκρούσεις και ιδίως στις εμφύλιές συρράξεις.

Είναι γεγονός ότι παρά την πληθώρα συμβάσεων για τον καθορισμό της συμπεριφοράς των εμπολέμων , ελάχιστα από αυτά τα πράγματα εφαρμόζονται , τα παραδείγματα εκατοντάδες Γκουαντάναμο , Ρουάντα, Λιβύη , Συρία , Αφγανιστάν , ξεχωριστή θέση σε όλες αυτές τις περιπτώσεις κατέχει το Ιράκ , εκεί οι Αμερικανοί εφάρμοσαν μια πραγματικά πρωτοποριακή μέθοδο, ο στρατός δεν χρησιμοποιήθηκε στις λεγόμενες «γκρίζες αποστολές» , εκεί δηλαδή που η νομιμότητα της επιβολής της τάξης , απέχει κλάσματα του δευτερολέπτου από την ανελέητη σφαγή . Αυτή την δουλειά ανέλαβαν οι μισθοφόροι της blackwater μιας ιδιωτικής εταιρείας , η οποία δρα στα μετόπισθεν του Αμερικανικού Στρατού διεξάγοντας επιχειρήσεις «αποκατάστασης της διασαλευθείσας τάξεως» (Νατζαφ 2007) , οι μαζικές απαγωγές αντικαθεστωτικών, χωρίς να δεσμεύεται από καμία συνθήκη . Παρά τις χιλιάδες καταγγελίες για παραβιάσεις θεμελιωδών διατάξεων του δικαίου του πολέμου , η αμερικανική κυβέρνηση ελάχιστα έπραξε στον τομέα αυτό προκειμένου να ελέγξει την δράση της συγκεκριμένης εταιρίας.

Επίλογος

Όπως είναι εύκολα αντιληπτό ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως αυτό της χρήσης ένοπλης βίας είναι αδύνατο να καλυφτεί σε μια εργασία προπτυχιακού επιπέδου και μάλιστα τόσο περιορισμένης έκτασης .

Γεγονός είναι ότι η διεθνής κοινότητα προσπάθησε με διάφορες διεθνείς συμβάσεις , να περιορίσει την χρήση της ένοπλης βίας και να προάξει την ειρηνική διευθέτηση των διακρατικών διαφορών. Δυστυχώς όμως η πράξη

43 Additional protocol (I) to the Geneva Conventions of 12 Aug. 1949 , and relating to the protection of victims of international armed conflicts , 12 Dec. 1977 44 Additional protocol (IΙ) to the Geneva Conventions of 12 Aug. 1949 , and relating to the protection of victims of non- international armed conflicts , 12 Dec. 1977

δείχνει ότι αυτή η προσπάθεια δεν τελεσφόρησε, το γεγονός ότι αυτή την στιγμή που μιλούμε , μαίνονται εκατοντάδες ένοπλες συγκρούσεις αρκεί για να καταδείξει το ατελέσφορο της προσπάθειας. Ο κόσμος μας έχοντας πλέον παρέλθει την εποχή της αποαποικιοποιησης, η οποία έλαβε χώρα, κατά το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα , και την εποχή του ψυχρού πολέμου όπου η απειλή μιας πυρηνικής σύρραξης , καθιστούσε ανατολικούς και δυτικούς ιδιαίτερα προσεκτικούς στην χρήση της ένοπλης βίας, εισέρχεται πλέον μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ , και τις επεμβάσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία ,σε μια εποχή ,όπου ο εχθρός ήταν αδιευκρίνιστος , θα έλεγε κανείς ανύπαρκτος, και ξαφνικά στις αρχές του αιώνα ώ του θαύματος , ο εχθρός εμφανίζεται , οι επιθέσεις στους δίδυμους πύργους (που αμφισβητήθηκαν έντονα και έγιναν αφορμή για πλήθος θεωριών συνομωσίας) , γέννησαν έναν καινούργιο εχθρό.

Την Τρομοκρατία ο εχθρός είναι παντού και πουθενά , καταλαμβάνουμε το Αφγανιστάν για να ξετρυπώσουμε τον παλιό σύμμαχο μας στον πόλεμο κατά των σοβιετικών, Οσάμα Μπίν Λάντεν , για να ανακαλύψουμε Μέτα από 10 και πλέον χρόνια , ότι αυτός κρυβόταν στην φίλη και σύμμαχο χώρα του Πακιστάν , σε μια συνοικία γεμάτη από πρώην πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών.

Μέσα σε όλα αυτά έγινε εισβολή στο Ιράκ , από τους Άγγλο-Αμερικανούς με την πρόφαση ότι αυτό κατέχει όπλα μαζικής καταστροφής , ανατροπή και εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν, καταγγελίες για σωρεία παραβιάσεων των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι όποιες φωνές λογικής πνίγονται μέσα στον παροξυσμό του πολέμου και της τρομολαγνειας.

Έρχεται ο «Άξονας του κακού» Ιράν-Αφγανιστάν-Βόρεια Κορέα ,ο εχθρός ακόμα και αν δεν υπάρχει πρέπει να εφευρεθεί , στο Αφγανιστάν οι ειρηνευτικές δυνάμεις φυλάν φυτείες οπιούχου παπαρούνας . Το Αφγανιστάν επί της ηγεμονίας των Ταλιμπάν παρήγαγε το 2% της παγκόσμιας παραγωγής ηρωίνης. Μετά την κατάληψη του από τις συμμαχικές δυνάμεις παράγει το 87%.

Πρόσφατα είχαμε την κρίση στην κορεατική χερσόνησο , η κίνα δήλωσε επίσημα ότι επίθεση στην Βόρεια Κορέα αποτελεί Casus belli και για αυτήν, τελικά από ότι φαίνεται η κρίση εκτονώθηκε τελικά .

Η πολυπόθητη ισορροπία των δυνάμεων δεν υπάρχει προς το παρών , οι ΗΠΑ κάνουν ότι θέλουν. Μέσα σε όλα αυτά η Ρωσία αναγενάται , εμφανίζεται η Τουρκία με αναβαθμισμένο γεωστρατηγικό ρόλο ,

πυροδοτούνται εντάσεις στην ανατολική μεσόγειο (Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος-Ισραήλ) , και ο εμφύλιος στην Συρία μαίνεται.

Συμπέρασμα

Οι διακηρύξεις , οι διεθνείς συμφωνίες, για τον περιορισμό της χρήσης ένοπλης βίας έχουν παραμείνει ευχολόγια κενά περιεχομένου , τα οποία αποκτούν υπόσταση όταν κάποια μεγάλη δύναμη θέλει να δικαιολογήσει κάποια ενέργεια της εναντίον κάποιου αδυνάτου, αλλά αποκλείετε το αντιθετο , όπως έλεγε και ο Σόλων οι νόμοι «είναι σαν τον ιστό της αράχνης , ένα αδύναμο κουνούπι θα πιαστεί σε αυτόν , ενώ μια δυνατή σφήκα θα τον συμπαρασύρει μαζί της».

Δελημάτσης Κωνσταντίνος