garis panduan - pemasaran sosial - Info Sihat

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Bahagian Pendidikan KesihatanKementerian Kesihatan Malaysia

2010

Dalam Program

GARIS PANDUANPEMASARAN SOSIAL

PROMOSI KESIHATAN

gKeKemementntereriaiann KeKesisihahatatann MaMalalaysysiaia

2010

Dalam ProgramDaDalDaalaalamlam a PrProrrogroogroggraramraamam PPRROOMMOOSSII KKEESSIIHHAATTAANN

Bahagian Pendidikan Kesihatan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Kumpulan Kerja Teknikal

En. Munshi Abdullah

Pegawai Pendidikan Kesihatan


Pn. Zaikiah Mohd. Zin



Pn. Zawaha Hj. Idris


Institut Penyelidikan Tingkah laku Kesihatan

Dr. Ahmad Shahrul Nizam Isa


Institut Penyelidikan Tingkah laku Kesihatan

Hj. Abdul Jabar Ahmad

Pengarah


Hj. Abd. Manan Mat Dahan



Hj. Wan Rokman Wan Yaacob



En. Varuges Abraham



Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

ii

En. Che Mohamad Khalib Che OmarPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri Kelantan En. Zuber SaadPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri Kedah

En. Musbah Haji BarahimPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri Sabah

En. Sri Tharan BalakrishnanPegawai Pendidikan KesihatanPusat Darah Negara

En. Joseph anak Lukong Pegawai Pendidikan KesihatanHospital Umum Sarawak

En. Aziman MahdiPegawai Pendidikan KesihatanHospital Sultanah Aminah, Johor

Pn. Mahiran Abu BakarPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri P.Pinang

Cik Hajah Azizam Mohd. AliPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri Pahang

Pn. Hapsah Haji Mohd DusaPegawai Pendidikan KesihatanBahagian Pendidikan Kesihatan

En. Hasnan Haji IbrahimPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri Selangor

Cik Ismawati IshakPegawai Pendidikan KesihatanJabatan Kesihatan Negeri Sembilan

Pn. Irene Faridah IsmailPegawai Pendidikan KesihatanPejabat Kesihatan Daerah Johor Bahru

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

EnEn. ChChee MMMoMMM hamad ddd KhKhKhhalalalllibib C Chehe O OmamarrPegag wai PePePePPeP ndidikan Keeese ihatanJabatan Kesiiiihahahahahatatatat n n Negeeriririri K K Kelantan

En. Zuber SSaS adddddPegawai Peeee dndididikikan K KesihhhihatanJabatan KKeKesihatan Negeri KKKKKedah

EnEEEE . Mussbsss ah Haji BarahimPPPPePegagawaaawaai Pendidikan KesihatttanJJaJaJ babatatann Kesihatan Negeri Saabab hah

EEn. Srii Tharan BalakrishnanPegawwai Pendidikan KesihatannPusatt Darah Negara

EEEn. JoJoJoseph anak Lukong PPePegagawwawaii PePendndididikikanan K KesesihihatatanannHospital Umum Sarawak

CiCikk HaaaaHaajah AAzAAAzizizamam M Mohohdd. A AliliPegag wwaww i Peeendidikan KesihatanJaaaaJ bababaabatan KKKeKKesisihahatatan n NeNegegeriri PPahahanananana ggg

Pnnn. HaHaHaH pspspsahahh Haji Mohd DusaaaPegggawaii PeePendidikan Kesihatata anBahhhah gian PPPPenenenendidikan Kesihahahatan

En... Hasnan Haaaji IbrahimPegggawai Pendddidikan KesihaaatanJaJabbbabb tan Kesihaaaatatann NeNegegeriri SS Selangooorr

Cik Ismawati IsshakPegawai Pendiddikann KesihattanJaJ batan Kesihattan Neegeri Seembilann

Pn. Irene Faririr dddah IsmmmaiiilPePegagawawaii PePe dndndididikikanan KK KesihaatatananPejabat Kesihatan Daerah Johor Bahru

Senarai Penyumbang

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Assalamualaikum dan Salam 1Malaysia,

Pertamanya saya mengucapkan tahniah dan syabas kepada Kumpulan Kerja Teknikal Garis Panduan Pemasaran Sosial dalam Program Promosi Kesihatan kerana telah berjaya menerbitkan satu garis panduan yang boleh diguna pakai oleh warga kesihatan di pelbagai peringkat di Kementerian Kesihatan.

Seiring dengan perkembangan teknologi dan globalisasi, konsep pemasaran bukan hanya dimonopoli oleh pengamal perniagaan dan ekonomi sahaja, malah ia juga boleh diadaptasi oleh para pengamal promosi kesihatan di dalam tugas seharian. Lantaran itu, initiatif ini adalah sejajar dengan keperluan kementerian bagi melahirkan warga kesihatan yang berpengetahuan, berkemahiran serta berkredibiliti tinggi di mata masyarakat. Melihat kepada kejayaan strategi pemasaran yang digunakan oleh pengeluar produk-produk terkenal seperti Coca-Cola, Nike, Honda dan sebagainya, saya merasa yakin bahawa pelaksanaan konsep pemasaran sosial juga mampu memberi impak yang positif kepada perubahan tingkah laku kesihatan masyarakat.

Harapan saya semoga garis panduan ini dapat digunakan secara meluas oleh warga kesihatan dan dapat diterjemahkan secara holistik dalam setiap program promosi kesihatan yang dijalankan. Melalui cara ini, aktiviti yang dirancang akan lebih strategik, sistematik dan menghasilkan kejayaan yang cemerlang.

DATO’ DR. HASAN BIN ABDUL RAHMAN Timbalan Ketua Pengarah Kesihatan (Kesihatan Awam)Kementerian Kesihatan Malaysia

Sekapur Sirih

A l l ik d S

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Seulas Pinang

Assalamualaikum dan Salam Sejahtera,

Syukur dipanjatkan ke hadrat Allah s.w.t kerana Garis Panduan Pemasaran Sosial dalam Program Promosi Kesihatan dapat diterbitkan dengan jayanya. Sekalung penghargaan diucapkan kepada Kumpulan Kerja Teknikal dan para penyumbang yang lain di atas komitmen yang diberikan sehingga terwujudnya satu garis panduan yang akan dijadikan sebagai rujukan oleh warga kesihatan di kementerian ini.

Saya juga ingin merakamkan ucapan terima kasih kepada Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO), yang telah banyak memberikan sumbangan dan sokongan dalam menjayakan penerbitan garis panduan ini.

Selaras dengan hasrat Kementerian Kesihatan untuk membolehkan masyarakat mencapai sepenuhnya potensi mereka dalam kesihatan, Bahagian Pendidikan Kesihatan telah berusaha menghasilkan garis panduan ini yang dikira dapat membantu warga kesihatan memahami keperluan masyarakat dengan lebih mendalam sekaligus merancang program yang berkesan. Pada masa yang sama, ia mampu memberi nafas baru kepada setiap program yang dijalankan di samping mempertingkatkan mutu program promosi kesihatan di Malaysia.

Akhir kata, saya menyarankan agar konsep pemasaran sosial yang menekankan kepada 4P ini dapat diterapkan dalam setiap program promosi kesihatan yang dijalankan. Ia secara tidak langsung dapat membantu menjana idea yang kreatif dan inovatif bersesuaian dengan keperluan semasa masyarakat.

HAJI ABDUL JABAR BIN AHMADPengarah Bahagian Pendidikan KesihatanKementerian Kesihatan Malaysia

HAJI ABDUL JABAR BIN AHMADP h

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

viiG

arir

s P

an

du

an

Pe

ma

sara

n S

osi

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

nvii

Promosi kesihatan merupakan satu komponen yang penting dalam bidang perubatan dan pencegahan penyakit. Ia bertujuan untuk melahirkan masyarakat yang celik kesihatan serta bertangungjawab terhadap kesihatan diri. Bagi menjayakan sesuatu program promosi kesihatan, ia memerlukan perancangan yang sistematik. Salah satu cara untuk mencapai matlamat tersebut adalah dengan menggunakan konsep pemasaran sosial yang memfokuskan kepada keperluan kumpulan sasaran. Berlandaskan kepada strategi 4P, program promosi kesihatan yang dijalankan akan lebih kreatif, efektif dan efisien. Penerbitan garis panduan ini adalah bertujuan untuk memberi pendedahan kepada warga kesihatan mengenai konsep pemasaran sosial yang boleh diaplikasi di dalam perancangan, pelaksanaan dan penilaian program.

Garis panduan ini terbahagi kepada 3 bab. Bab pertama berkisar tentang pengenalan kepada pemasaran sosial. Dalam bab ini, beberapa perkara utama telah diketengahkan termasuk konsep, prinsip, pelan serta penggunaan pemasaran sosial dalam program promosi kesihatan. Kod etika dalam pemasaran sosial juga turut diselitkan dalam bab ini sebagai peringatan kepada para pengamal pemasaran sosial sebelum atau semasa melaksanakan sesuatu program promosi kesihatan. Bab kedua meliputi langkah-langkah dalam pemasaran sosial bermula dengan analisis situasi sehinggalah kepada pemantauan dan penilaian program. Manakala bab ketiga merangkumi jenis-jenis kajian yang boleh digunakan di sepanjang program promosi kesihatan.

Garis panduan ini boleh diguna pakai oleh semua pengamal promosi kesihatan di pelbagai peringkat seperti di:

Bagaimanapun, warga kesihatan yang lain turut dialu-alukan untuk merujuk garis panduan ini bagi menambah ilmu pengetahuan semasa.

viG

ari

s P

an

du

an

Pe

ma

sara

n S

osi

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

Promosi kekekekk sisisisiihah tan merupapaaaakan satu kommmponen yang pentingngngnn dalam bidangg g ppep rubatan danpencegahan penyakit. Ia bertujuaaan uuuuntuk melahirkan mmmaasyarakat yang cccelik kesihatanserta berrrtangungjawab teteteterhadap keeeesihatan diri. Bagi mmemmm njayakan seesuuuau tu programpromosi kkkesihatan, ia meemerlukan peeree ancangan yang sisisis stststststematik. Salah ssatuuuuu cara untuk mencapai matlamat tersebbbut adalahhhh h dengan menggggggguuunuu akan konsep pppep maasaran sosialalal yayangng m memmmemfokuskan kepadddaa kekepeperlrluauaan kukumpmpululanan s sasasarrrarananananan.. BeBerlrlanandadaskskanan k keepe adaaaa ststraratetegigi 4 4P,PP,P, program pprp omosi kesihatannn n yang dijalaaana kkan akan lebih kreeatifififif, efefefefekekekektif dan efisiennn. Penerbittan garis panduannn ini adalah bebbeb rtrtr ujuan untuk memberi pendedahaana keepee ada wargaa kesihataan mengenai konssep pemasarran soosial yang booleh diapplikasi di dallal m ppperancangann,n pelaksannaan dan penilaiann n program.

Garis paanduan ini terbahagi kepada 33 bab. Bab pertamaa berkisaaraa tentang peeene genalan kepadaa pemasaaran sosial. Dalamm bab ini, beebe erapppa perkara uutama teeeeelah diketengggggahkaan termasukk konsepp, prinsip, pelan seerta penggunaaan peemasaran sossial dalammm program prror mossi kesihatan. Kod ettika dalam pemassaran sosial juuga tuurut did selitkaan dalam bab ini sebbagai peringatan kepadaaa p pararaa pepengngamamala pemasaran ssososiaiall l sebebebelum aatatauau s semmemasa melaksssananakakaana sesuatuprogramm promosi kesihaatan. Bab keddua mmeliputti i langkkah-langkakah dalam ppemasaaran sosial bermula ded ngan analisiis situasi sehinnggalaah keeppada ppemantauaan dan pennilaian program.MaMananakakalala b bab ketiga memerarangngkukumimi j jeenis-jennisis k kajajiaiann yayang bolehh d digigununakakaan di sesepapanjnjanangg program promosi kesihatan.

Garis panduan ini boleh diguna pakai oleh sememuaua pengamal promosi kesihatandi pelbagai peringkat seperti di:

Pendahuluan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Bab 1

Pengenalan kepada Pemasaran Sosial

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

02

Ga

ris Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

ial

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

1.1 Konsep Pemasaran Sosial

Pemasaran sosial mula diperkenalkan oleh Kotler dan Zaltman pada tahun 1971 yang merujuk

kepada aplikasi kaedah pemasaran komersil untuk menangani masalah sosial dan kesihatan.

Melihat kepada kejayaan kaedah pemasaran dalam menarik orang ramai membeli produk

terkenal seperti Coca Cola dan Nike, maka mereka berpendapat kaedah ini juga boleh

diaplikasikan untuk ’menjual’ idea, sikap atau tingkah laku kepada masyarakat (Donovan &

Henley 2003).

Alan Andreasen (1995) mendefinisikan pemasaran sosial sebagai satu kaedah yang

menggunakan teknologi pemasaran komersil dalam menganalisis, merancang, melaksana

dan menilai sesuatu program. Kaedah ini digunakan untuk mempengaruhi tingkah laku

kumpulan sasaran secara sukarela bagi meningkatkan taraf kesihatan mereka.

Pemasaran sosial secara umumnya berorientasikan keperluan kumpulan sasaran dan bukan

kehendak perancang program. Sasaran pemasaran sosial dikenal pasti melalui analisis

kumpulan sasaran, yang mana pengamal pemasaran sosial perlu mensegmentasikan

kumpulan sasaran berdasarkan ciri-ciri tertentu seperti budaya, etnik, umur, jantina dan

sebagainya. Bagaimanapun, pemasaran sosial adalah berbeza daripada pemasaran komersil

dalam beberapa perkara tertentu seperti yang tertera di dalam Jadual 1.1.

aG

ari

ssP

ad

nu

an

Pe

ma

sara

n S

os

m P

rog

ram

Pro

mo

si Ke

siha

tan

kehendak perancang program. Sasaran pemasaran sosial dikenal pasti melalui analisis

kumpulan sasaran, yang mana pengamal pemasaran sosial perlu mensegmentasikan

kumpulan sasaran berdasarkan ciri-ciri tertentu seperti budaya, etnik, umur, jantina dan

sebagainya. Bagaimanapun, pemasaran sosial adalah berbeza daripada pemasaran komersil

dadalalamm bebebeberarapapa p pererkakarara t terertetentntuu sesepepertrtii yayangng t tererteterara d dii dadalalamm JaJadudualal 1 1.1.1..

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Jadual 1.1 Perbezaan Konsep di antara Pemasaran Sosial dan Pemasaran Komersil

PEMASARAN SOSIAL PEMASARAN KOMERSIL

masyarakat organisasi

tingkah laku

diperoleh

berisiko tinggi dan sukar berubah membeli produk yang ditawarkan

kumpulan sasaran sasaran

agak kompleks

untuk berubahPersekitaran sangat kondusif untuk berubah

Sumber: Donovan & Henley 2003

03

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

PRINSIP KETERANGAN

Berorientasikan kumpulan sasaran

Tumpuan diberi kepada apa yang diingini oleh kumpulan sasaran. Mereka perlu dilibatkan secara aktif dalam keseluruhan proses perubahan tingkah laku daripada awal hingga akhir.

Konsep pertukaran Melibatkan pertukaran yang menguntungkan di antara kumpulan sasaran dan pengamal pemasaran.

Kepelbagaian dalam pemasaran

Mengaplikasikan konsep 4P (Product, Price, Place, Promotion).

Segmentasi kumpulan sasaran

Kumpulan sasaran perlu disegmentasi berdasarkan ciri-ciri seperti budaya, nilai, etnik, lokasi, jantina, tingkah laku kesihatan, kesediaan untuk berubah, saluran media dan sebagainya.

Analisis Pesaing Menilai objektif, strategi, sumber kekuatan, kelemahan, serta peluang yang dimiliki oleh pesaing.

Kajian pemasaranMengkaji dari masa ke semasa profil kumpulan sasaran, saluran dan outlet yang diminati, bahan pendidikan yang sesuai, waktu puncak dan lain-lain lagi.

Proses perancangan bersepadu

Melibatkan proses perancangan pemasaran yang stategik merangkumi analisis situasi, pembentukan objektif, strategi, pelaksanaan, pemantauan dan penilaian.

Pemantauan persekitaran

Pemantauan persekitaran perlu dilakukan secara berterusan untuk mengenal pasti peluang dan ancaman. Antara faktor-faktor persekitaran yang perlu diambil kira merangkumi politik, ekonomi, teknologi, sosial, budaya serta demografi kumpulan sasaran.


1.2 Prinsip Asas Pemasaran

Menurut Donovan & Henley (2003), semasa menjalankan sesuatu program promosi kesihatan yang menggunakan pendekatan pemasaran sosial, pengamal perlu menggunakan prinsip-prinsip asas pemasaran seperti berikut:

Jadual 1.2 Prinsip Asas Pemasaran

04

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

1.3 Pelan Pemasaran Sosial Kejayaan sesuatu program promosi kesihatan yang menggunakan pendekatan

pemasaran sosial bergantung kepada pematuhan terhadap pelan yang terancang. Pelan ini mengandungi beberapa langkah tertentu yang perlu diikuti seperti berikut:

Gambarajah 1.1 Pelan Pemasaran Sosial

Sumber: Hastings & Elliot 1993

Analisis Situasi

Analisis Stakeholder

Siapa: Segmentasi/SasaranApa: Objektif

Bagaimana: Bentuk Tawaran(4P)

KAJIAN PEMASARAN/KUMPULAN

SASARAN

Pelaksanaan

Pemantauan dan Penilaian

05

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Berikut menjelaskan langkah-langkah yang terkandung dalam Pelan Pemasaran Sosial :

Jadual 1.3 Huraian Pelan Pemasaran Sosial

LANGKAH KETERANGAN

Analisis situasiDiagnosis epidemiologi, profil kumpulan sasaran, persekitaran dan pesaing.

Analisis stakeholder Diagnosis stakeholder seperti ketua jabatan/ program, persatuan dan agensi-agensi lain yang berkaitan.

Segmentasi / sasaranKumpulan sasaran disegmentasi berdasarkan ciri-ciri seperti budaya, nilai, etnik, lokasi, jantina, tingkah laku kesihatan, kesediaan untuk berubah, saluran media dan sebagainya.

ObjektifMembentuk matlamat yang khusus, boleh diukur, tepat, realistik dan dapat dicapai dalam jangka masa yang ditetapkan.

Bentuk tawaran : 4P

(Product)Idea, sikap atau tingkah laku kesihatan yang disarankan kepada kumpulan sasaran.

(Price)Kos yang perlu dibayar oleh kumpulan sasaran (seperti masa, wang atau usaha) untuk mengamalkan tingkah laku yang disarankan.

(Place)Lokasi dan masa bagi membolehkan produk sampai kepada kumpulan sasaran.

(Promotion)

Gabungan aktiviti yang dilakukan bertujuan memupuk kesedaran tentang tingkah laku yang disarankan dan memujuk kumpulan sasaran untuk mengamalkannya.

PelaksanaanMelibatkan sumber manusia, peralatan, kewangan, masa, tempat, tarikh dan aktiviti.

Pemantauan dan penilaian

Pemantauan dilakukan dari semasa ke semasa untuk memastikan pelaksanaan mengikut tempoh yang ditentukan serta sumber-sumber yang terlibat. Pengubahsuaian boleh dilakukan sekiranya terdapat sebarang masalah sepanjang aktiviti berjalan. Penilaian dilakukan untuk mengukur tahap pencapaian objektif.


06

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

1.4 Penggunaan Pemasaran Sosial dalam Program Promosi Kesihatan

Konsep pemasaran sosial boleh diguna pakai pada semua peringkat pelaksanaan program promosi kesihatan. Pelaksanaannya bergantung kepada keperluan setempat.

Antara contoh-contoh program yang boleh mengaplikasikan konsep ini adalah Kempen Cara Hidup Sihat, Kempen Kesedaran Pendermaan Organ, Program Sihat Untuk Remaja (PROSTAR), Doktor Muda, Pencegahan dan Kawalan Denggi, Program Kesihatan Keluarga dan sebagainya.

1.5 Tata Etika Pemasaran SosialTata Etika Pemasaran Sosial

Dalam melaksanakan program promosi kesihatan, beberapa tata etika pemasaran sosial hendaklah diambil kira. Antaranya adalah:

sebarang agenda tersembunyi.

sasaran.

dan undang-undang.

Ia perlu memenuhi keperluan kumpulan sasaran dan bukannya keperluan pengamal pemasaran sosial/organisasi.

pemasaran.

(Rothschild, 2001)

07

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

05

Bab 2

Langkah-langkah melaksanakan

Pemasaran Sosial

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

ris Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

osi

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

09

Ga

GGGGGGGGGGGGiiiiri

ss s s P

aP

an

du

au

n P

em

asa

ran

So

rog

ram

Pro

mo

si Ke

siha

tan

2.1 Analisis Situasi

Analisis situasi merupakan langkah pertama dalam pemasaran sosial. Ia banyak membantu dalam memahami faktor-faktor yang boleh mempengaruhi program promosi kesihatan. Ia juga memberi gambaran mengenai latar belakang masalah dan seterusnya memudahkan pembentukan pelan tindakan/pelaksanaan pemasaran sosial.

Berikut adalah langkah-langkah yang perlu diambil kira ketika menjalankan analisis situasi:

Melalui analisis situasi ini, pernyataan masalah dapat dikenal pasti dan strategi perancangan pemasaran sosial yang berkesan ke arah perubahan tingkah laku yang diinginkan akan dapat dibentuk.

2.1.1 Analisis Masalah/Isu Kesihatan

Sesuatu masalah/isu kesihatan perlu dikenal pasti terlebih dahulu sebelum sebarang analisis dibuat. Ia mungkin berupa masalah yang mengancam nyawa manusia atau masalah yang menimbulkan risiko kesihatan kepada seseorang individu. Contohnya, masalah berlebihan berat badan dalam kalangan murid sekolah, wabak denggi di kawasan perumahan dan merokok dalam kalangan remaja.

Seterusnya, faktor-faktor penyebab kepada masalah/isu tersebut perlu dikenal pasti. Ia boleh dibuat melalui pelbagai cara termasuk menggunakan carta buih (lihat Gambarajah 2.1).

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Gambarajah 2.1 : Contoh Faktor-Faktor Penyebab Masalah Obesiti Dalam Kalangan Wanita Berusia 30-40 Tahun.

Daripada analisis tersebut, terdapat beberapa faktor penentu kesihatan yang dikenal pasti antaranya faktor individu, persekitaran, ekonomi dan genetik. Tumpuan perlu diberikan kepada isu yang boleh diselesaikan di peringkat tertentu dan memberi impak yang besar kepada kejayaan program promosi kesihatan yang akan dilaksanakan.

10

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

11

Contoh:

Masalah berkaitan obesiti dalam kalangan wanita berusia 30 – 40 tahun seperti di Gambarajah 2.1 perlu dilihat dari sudut keutamaan dan aspek epidemiologi (apa, siapa, kenapa, bila, di mana dan bagaimana ia berlaku).

Analisis masalah seperti di atas boleh dilakukan melalui maklumat daripada data-data primer seperti melaksanakan tinjauan/kaji selidik atau kajian kualitatif (perbincangan kumpulan berfokus).Maklumat juga boleh diperolehi daripada data sekunder seperti laporan-laporan dan rekod-rekod sedia ada. Contohnya melalui Tinjauan Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan (NHMS), Laporan Mingguan Demam Denggi, Laporan Teknikal dan sebagainya.

Pada masa yang sama, usaha-usaha yang telah dilakukan sebelum ini perlu juga diambil kira di samping mengenal pasti masalah-masalah yang timbul hasil daripada usaha-usaha tersebut.

2.1.2 Analisis Kumpulan Sasaran Prinsip utama pemasaran adalah berorientasikan kepada keperluan kumpulan sasaran. Ini bermakna kehendak kumpulan sasaran perlu difahami dengan jelas terlebih dahulu dan bukan hanya memikirkan produk apa yang perlu diguna atau tingkah laku apa yang perlu dibuat oleh mereka.

Perkara utama adalah mengenal pasti siapakah kumpulan sasaran terlibat. Proses ini dikenali sebagai segmentasi kumpulan sasaran dan boleh dipecahkan mengikut:

penerimaan mengikut model-model perubahan tingkah laku. Model Tahap Perubahan Tingkah Laku oleh Prochaska & DiClemente (1977) seringkali digunakan dalam membuat segmentasi kumpulan sasaran. Model ini menjelaskan perkaitan proses psikologikal individu dengan perubahan tingkah laku mereka (Jadual 2.3).

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Berdasarkan kepada jadual tersebut, kumpulan sasaran boleh dipecahkan kepada beberapa peringkat perubahan tingkah laku tertentu bagi memudahkan pelaksanaan intervensi.

2.1.3 Analisis Persekitaran/Pemasaran

Maklumat mengenai persekitaran/pemasaran merangkumi:

Contoh: Tempat yang sesuai untuk berjalan 10,000 langkah atau tempat menjalankan khidmat nasihat yang berdekatan dengan kumpulan sasaran.

masalah kesihatan.Contoh: Siaran radio, akhbar, mms, sms, anggota kesihatan yang menyampaikan maklumat, banner atau bunting.

Contoh: JKK Kampung, KEMAS, Persatuan Penyusuan Susu Ibu.

masalah berkenaan. Sekiranya usaha tersebut berjaya, ia perlu diteruskan dan sekiranya tidak berjaya, penambahbaikan perlu dilakukan.

2.1.4 Analisis Pesaing

Seperti pemasaran komersil, pemasaran sosial juga mempunyai pesaing-pesaing tertentu. Mengikut Kotler (2008) pesaing dalam pemasaran sosial terbahagi kepada 3 kumpulan iaitu:

a. Amalan atau tingkah laku yang disukai oleh kumpulan sasaran Contoh: Permainan video yang disukai oleh remaja merupakan pesaing kepada promosi aktiviti kecergasan fizikal. Makanan segera merupakan pesaing kepada promosi makan secara sihat.

b. Amalan atau tingkah laku yang menjadi kebiasaan kumpulan sasaran.Contoh: Amalan memberi rokok semasa kenduri adalah pesaing kepada Kempen Tak Nak Merokok. Tingkah laku meletak kereta di parkir berhampiran pejabat merupakan pesaing kepada Kempen Berjalan 10,000 Langkah.

12

pesaing kepada Kempen Tak Nak Merokok. Tingkah laku meletak kereta di parkir berhampiran pejabat merupakan pepesasainingg kekepapadada K Kemempepenn BeBerjrjalalanan 1 10,0,000000 LaLangngkakahh.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

c. Organisasi atau individu yang membawa mesej berlainan daripada yang disyorkan.Contoh: Syarikat rokok adalah pesaing kepada Kempen Tak Nak Merokok. Syarikat makanan segera menjadi pesaing kepada Kempen Makan Secara Sihat.

2.2 Analisis Stakeholder

Stakeholder adalah individu atau kumpulan yang terdiri daripada ketua jabatan, ketua program dan semua anggota yang menjayakan program promosi kesihatan. Ia juga termasuk persatuan-persatuan yang digandingkan bersama bagi menjayakan program ini. Pandangan dan pendapat setiap stakeholder yang dikenal pasti perlu difahami memandangkan ia memainkan peranan utama untuk menjayakan sesuatu program.

Antara perkara yang perlu diberi tumpuan termasuklah aspek kesedaran, kefahaman, kesediaan dan minat stakeholder dalam menjayakan program yang dirancang. Selain itu, analisis juga perlu dibuat ke atas peraturan, pekeliling, undang-undang, akta-akta dan polisi-polisi yang berkaitan dengan program tersebut.

2.3 Penyataan Masalah

Penyataan masalah adalah satu kenyataan berkaitan sesuatu masalah/isu kesihatan yang perlu dijelaskan. Tujuan utama penyataan masalah adalah untuk memberi fokus kepada penyelesaian masalah yang dikenal pasti.

Penyataan masalah perlu mengandungi perkara-perkara berikut:

i. Apakah masalah/isu tersebut?ii. Bila ia berlaku?iii. Di mana ia berlaku?iv. Sejauh mana keterukan, kepentingan, keutamaan? v. Bagaimana ia berlaku?vi. Siapakah yang menghadapi masalah tersebut? vii. Apakah bentuk penyelesaian? Apakah kekangan yang dihadapi?

Contoh:

Pada tahun 2009, didapati sebanyak 60% murid perempuan sekolah rendah di Putrajaya mengalami masalah obesiti. Faktor-faktor yang dikenal pasti menjadi penyumbang kepada permasalahan ini adalah mereka gemar mengambil makanan segera dan minuman berkarbonat.

13

Pada tahun 2009, didapati sebanyak 60% murid perempuan sekolah rendah di Putrajaya mengalami masalah obesiti. Faktor-faktor yang dikenal pasti menjadi penyumbang kepadapepermrmasasalalahahanan i inini a adadalalahh memererekaka g gememarar m menengagambmbilil m makakanananan s segegereraa dadann miminunumamann bebeberkrkrkarararbobobonananatt.t.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Faktor-faktor ini juga disebabkan oleh kesuntukan masa ibu bapa untuk menyediakan makanan sihat, lambakan premis makanan segera, taraf kehidupan yang tinggi serta tabiat mudah terpengaruh dengan iklan. Masalah obesiti ini mampu diselesaikan dengan memberi intervensi pemakanan sihat dan senaman kepada murid-murid tersebut.

2.4 Pembentukan Objektif

Pemasaran sosial dalam program promosi kesihatan perlu mempunyai objektif tersendiri supaya aktiviti yang dilaksanakan dapat diukur. Pembentukan objektif perlulah dibuat berdasarkan kepada konsep SMART kerana ia akan membantu membentuk intervensi yang kukuh untuk kumpulan sasaran yang dipilih.

Jadual 2.1 Konsep SMART

KONSEP MAKSUD PENJELASAN

S Specific Khusus kepada kumpulan sasaran dan tingkah laku tertentu

M Measurable Pencapaian boleh diukur

A Achievable Boleh dicapai berdasarkan sumber-sumber yang ada

R Realistic Releven dengan isu kesihatan semasa, kumpulan sasaran dan organisasi pemasaran sosial

T Time Frame Mempunyai jangka masa tertentu

14

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

ris Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

si

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

Contoh objektif:

Menjelang bulan Mac tahun 2012, sebanyak 35% penduduk komuniti A akan mengamalkan senaman sekurang-kurangnya tiga kali seminggu selama 30 minit setiap sesi melalui intervensi promosi kesihatan yang terancang.

2.5 Penggunaan Teori dan Model Dalam Pemasaran Sosial

Penggunaan teori dan model perubahan tingkah laku amat penting dalam merancang dan melaksana aktiviti pemasaran sosial. Ia menerangkan tentang faktor-faktor yang menyumbang kepada tingkah laku manusia dan cara untuk mengubah tingkah laku ke arah yang lebih positif. Garis panduan ini membincangkan beberapa teori/model yang boleh dikaitkan dengan pemasaran sosial iaitu Model Kepercayaan Kesihatan (Health Belief Model), Model Tahap Perubahan Tingkah laku (Transtheoretical Model) dan Teori Kognitif Sosial (Social Cognitive Theory).

2.5.1 Model Kepercayaan Kesihatan (Health Belief Model)

Model Kepercayaan Kesihatan mula diperkenalkan oleh Hochbaum dan Rosenstock pada tahun 1950an. Ia adalah model psikologi yang menerangkan andaian mengenai perubahan tingkah laku kesihatan berdasarkan kosep-konsep dan contoh seperti di Gambarajah 2.2.

15

aaaG

aaaiiiiiririiririrrr

s P

aP

aP

aP

aP

nd

nd

ua

n

nP

em

asa

ran

So

sia P

rog

ram

Pro

mo

si Ke

siha

tan

Model Kepercayaan Kesihatan mula diperkenalkan oleh Hochbaum dan Rosenstock pada tahun 1950an. Ia adalah model psikologi yang menerangkan andaian mengenai perubahan tingkah laku kesihatan berdasarkan kosep-konsep dan contoh seperti di Gambarajah 2.2.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Gambarajah 2.2 Model Kepercayaan Kesihatan

Sumber: Glanz, Rimer & Lewis 2002

Tanggapan Individu Faktor Pembolehubah Kemungkinan Untuk Bertindak

Pembolehubah demografi

(contoh: umur, jantina, bangsa)

Tanggapan faedah daripada

tindakan (-)

Tanggapan halangan untuk

bertindak

kemungkinan mendapat penyakit

keterukan penyakit

Tanggapan ancaman

Kemungkinan untuk bertindak/

mengubah tingkah laku

Petunjuk untuk bertindak

(contoh: kempen media massa,

nasihat daripada anggota kesihatan

atau rakan)

16

Sumber: GlG anz,, Rimer & Lewis 2002

Pembolehubah sosio psikologi

(contoh: tekanan perasaan)

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Pada tahun 1988, Rosenstock, Strecher & Becker telah menambah elemen keyakinan diri (self efficacy) dalam model ini bagi mengukuhkan tingkah laku yang memerlukan perubahan jangka masa panjang.

Jadual 2.2 Huraian Model Kepercayaan Kesihatan

KONSEP DEFINISI STRATEGI

Tanggapan kemungkinan mendapatpenyakitPerceived susceptibility

Persepsi mudah mendapat penyakit. mendapat penyakit dan tahap risiko.

Tanggapan keterukan penyakit

Perceived severity

Persepsi tentang tahap keseriusan sesuatu penyakit dan kesannya.

keseriusan sesuatu penyakit.

Tanggapan faedah

Perceived benefits

Persepsi keberkesanan tindakan yang disyorkan. di mana, bila dan kebaikan yang akan

diperolehi.

Tanggapan halangan

Perceived barriers

Persepsi tentang kos material dan psikologikal akibat mengamalkan tindakan yang disyorkan.

perbetulkan tangapan yang salah.

Petunjuk untuk tindakan

Cues to action

Strategi yang mencetus kesediaan untuk berubah. dan wujudkan sistem peringatan.

Keyakinan diri

Self-efficacy

Keyakinan terhadap keupayaan untuk mengambil tindakan. progresif.

diingini.


17

diingini.


Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Contoh aplikasi Model Kepercayaan Kesihatan:

Dalam Kempen Pencegahan Darah Tinggi, anda menjalankan saringan untuk mengenal pasti penghidap penyakit tersebut. Golongan ini mempunyai risiko untuk mendapat penyakit jantung dan angin ahmar. Oleh kerana golongan ini belum mendapat sebarang komplikasi darah tinggi, maka mereka masih mengamalkan tingkah laku yang boleh meningkatkan risiko komplikasi tersebut. Model Kepercayaan Kesihatan (Health Belief Model) boleh digunakan untuk membentuk strategi bagi menangani ketidakpatuhan dalam situasi sebegini.

Mengikut Model Kepercayaan Kesihatan, individu tanpa gejala mungkin tidak akan mengikut regim rawatan yang dicadangkan. Oleh itu, mereka harus diberi kesedaran bahawa mereka mungkin mendapat komplikasi sekiranya tidak mengamalkan saranan yang disyorkan (tanggapan kemungkinan mendapat penyakit). Mereka juga perlu dimaklumkan bahawa ketidakpatuhan yang berterusan boleh mengakibatkan penyakit jantung dan angin ahmar (tanggapan keterukan penyakit). Jelaskan bahawa pengambilan ubat yang telah dipreskripsi atau mengikuti program pengurangan berat badan yang disyorkan dapat mengurangkan risiko komplikasi yang mungkin berlaku (tanggapan faedah). Sebarang tanggapan negatif berkenaan tingkah laku yang disyorkan seperti tiada masa, sukar dan kesan sampingan yang negatif haruslah diperbetulkan (tanggapan halangan). Gunakan kaedah sokongan yang lain seperti bahan media pendidikan kesihatan (bercetak atau multimedia) dan surat peringatan untuk mendorong mereka mematuhi regim rawatan (petunjuk untuk tindakan). Bagi mereka yang masih mengalami kesukaran untuk mengikuti regim rawatan, demonstrasi dan kontrak tingkah laku mungkin dapat membantu dalam membina keyakinan diri supaya terus mengamalkan tingkah laku yang disarankan (keyakinan diri).

2.5.2 Model Tahap Perubahan Tingkah laku (Transtheoretical Model)

Model Tahap Perubahan Tingkah laku telah dibangunkan oleh Prochaska dan DiClemente pada tahun 1977. Prinsip asas model ini menyatakan bahawa perubahan tingkah laku merupakan satu proses dan bukan satu peristiwa. Apabila seseorang individu cuba untuk mengubah tingkah laku, individu tersebut akan melalui lima tahap perubahan (seperti dalam Jadual 2.3).

Individu pada setiap tahap yang berlainan ini mempunyai keperluan maklumat yang berbeza. Sama ada individu tersebut menggunakan kaedah pengurusan sendiri atau mengambil bahagian dalam program professional, mereka akan melalui tahap-tahap perubahan yang sama.

18

ada individu tersebut menggunakan kaedah pengurusan sendiri atau mengambil bahagian dalam program professional, mereka akan melalui tahap-tahap perubahan yang sama.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Namun demikian, cara mereka melalui setiap tahap mungkin berbeza kerana ia bergantung kepada jenis perubahan tingkah laku. Contohnya, seseorang individu yang cuba berhenti merokok mungkin mengalami tahap perubahan berbeza daripada individu yang sedang cuba memperbaiki tingkah laku pemakanannya.

Perubahan tingkah laku individu tidak berlaku secara sistematik dari satu tahap ke tahap yang berikutnya. Sebaliknya, individu tersebut mungkin akan berbalik pada tahap sebelumnya dan memulakan proses tersebut sekali lagi. Individu tersebut juga mungkin akan melalui kitaran proses ini berulang kali sehingga berjaya.

Jadual 2.3 Huraian Model Tahap Perubahan Tingkah laku


KONSEP DEFINISI STRATEGI

Tiada niat

Precontemplation

Tiada hasrat untuk mengambil tindakan dalam tempoh enam bulan akan datang.

berubah, berikan maklumat tentang risiko serta faedah yang akan diperoleh.

Berniat

Contemplation

Berhasrat untuk mengambil tindakan dalam tempoh enam bulan akan datang.

perancangan spesifik.

Persiapan

Preparation

Berhasrat untuk mengambil tindakan dalam tempoh 30 hari akan datang dan telah mengambil beberapa langkah ke arah tingkah laku tersebut.

yang mantap serta tetapkan sasaran secara berperingkat.

Tindakan

Action

Menunjukkan perubahan tingkah laku dalam tempoh kurang dari enam bulan.

sokongan sosial yang berterusan serta bantu selesaikan masalah yang dihadapi.

Pengekalan

Maintenance

Menunjukkan perubahan tingkah laku dalam tempohlebih dari enam bulan.

bantu untuk bertahan (coping) bagi mengelak dari gagal/balik

ke tingkah laku asal (relapse).

19

SuSumbmberer:: GlGlananzz, R Rimimerer & & L Lewewisis 2 2000022

ke tingkah laku asal (relapse).

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

20

Ga

ris Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

ial

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

Contoh aplikasi Model Tahap Perubahan Tingkah laku :

Sebuah syarikat telah memohon Unit Promosi Kesihatan untuk merancang Pelan Program Berhenti Merokok untuk kakitangannya yang merokok. Salah satu strategi untuk mencapai matlamat tersebut adalah dengan mewujudkan klinik berhenti merokok di premis syarikat tersebut. Melalui beberapa soalan mudah yang dikemukakan, pengamal pemasaran sosial boleh menilai tahap perubahan tingkah laku peserta program tersebut. Bagi mereka yang tidak mempunyai niat untuk berhenti merokok, maklumat perlu diberikan untuk mewujudkan kesedaran untuk berubah (tiada niat). Contohnya menggunakan ujian karbon monoksida untuk menguji tahap karbon monoksida dalam paru-paru perokok. Kemudian, jelaskan situasi yang akan berlaku apabila perokok masih terus merokok. Apabila kesedaran dan niat timbul, berikan motivasi dan tambah maklumat agar boleh memberi kefahaman yang jelas tentang kepentingan berhenti merokok (berniat). Apabila peserta telah berhasrat untuk berhenti dalam tempoh sebulan, bantu wujudkan satu pelan lengkap untuk berhenti merokok. Pastikan matlamat dibentuk secara berperingkat (persiapan). Seterusnya sentiasa berikan maklum balas dan sokongan berkenaan status berhenti merokok serta bantu selesaikan masalah yang dihadapi jika ada (tindakan). Apabila peserta telah berhenti merokok melebihi enam bulan, pastikan perubahan tersebut kekal dengan sentiasa berikan galakan, peringatan dan bantuan dalam menghadapi tekanan atau pengaruh luar (pengekalan).

2.5.3 Teori Kognitif Sosial (Social Cognitive Theory)

Teori Kognitif Sosial pada asalnya adalah Teori Pembelajaran Sosial yang diketengahkan oleh Albert Bandura pada tahun 1977. Beliau menjelaskan bahawa terdapat beberapa konsep yang perlu diaplikasikan dalam mendorong seseorang mengubah tingkah laku (Jadual 2.4).

aG

ari

ssP

ad

nu

an

Pe

ma

sara

n S

os

m P

rog

ram

Pro

mo

si Ke

siha

tan

bantuan dalam menghadapi tekanan atau pengaruh luar (pengekalan).

2.5.3 Teori Kognitif Sosial (Social Cognitive Theory)

Teori Kognitif Sosial pada asalnya adalah Teori Pembelajaran Sosial yang diketengahkan oleh Albert Bandura pada tahun 1977. Beliau menjelaskan bahawa terdapat beberapa konsep yayangng p pererlulu d diaiaplplikikasasikikanan d dalalamam m menendodororongng s seseseoeorarangng m menengugubabahh titingngkakahh lalakuku ( (JaJadudualal 2 2 4.4)).)

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

21

Jadual 2.4 Huraian Teori Kognitif Sosial

KONSEP DEFINISI STRATEGIPenentuan timbal balik

Reciprocal determinism

Interaksi dinamik antara faktor individu, tingkah laku dan persekitaran.

Pelbagaikan cara untuk mengubah tingkah laku seperti buat pengubahsuaian terhadap persekitaran atau sikap seseorang individu.

Kemampuan tingkah laku

Behavioral capability

Pengetahuan dan kemahiran untuk mengamalkan tingkah laku yang disyorkan.

Berikan latihan berkaitan tingkah laku yang disyorkan.

Ekspektasi

Expectations

Jangkaan kesan daripada tingkah laku yang disyorkan.

Maklumkan jangkaan kesan positif daripada tingkah laku yang disyorkan.

Keyakinan diri

Self efficacy

Yakin dengan kemampuan untuk mengamalkan tingkah laku yang disyorkan dan dapat mengatasi sebarang halangan.

Gunakan pendekatan perubahan secara beransur-ansur dan spesifik.

Pembelajaran melalui pemerhatian

Observational learning(modeling)

Tingkah laku yang diperolehi dengan memerhati tingkah laku orang lain dan kesan tingkah laku tersebut.

Gunakan ‘role model’ yang berkredibiliti untuk mengamalkan tingkah laku yang disyorkan.

Pengukuhan

Reinforcement

Respon terhadap tingkah laku seseorang yang meningkatkan atau mengurangkan kebarangkalian tingkah laku berulang.

Galakkan kumpulan sasaran memberi hadiah/insentif kepada diri sendiri.


g gberulang.


Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

22G

ari

s P

an

du

an

Pe

ma

sara

n S

osi

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

Contoh aplikasi Teori Kognitif Sosial:

Satu program obesiti akan dijalankan di kawasan pedalaman A. Tingkah laku yang ingin dipromosikan adalah melakukan aktiviti makan secara sihat dan senaman. Sebagai pengamal pemasaran sosial, ubah sikap negatif yang menghalang kumpulan sasaran mengamalkan tingkah laku yang disarankan (individu). Bantu cari alternatif seperti menyediakan klinik bergerak supaya mudah mengunjungi klinik untuk mendapatkan nasihat dan pemeriksaan (persekitaran). Sediakan juga satu program memasak makanan secara sihat (kemampuan tingkah laku). Jelaskan kepada mereka tentang kebaikan makan secara sihat dan bersenam seperti badan akan lebih sihat dan imej menjadi lebih baik (ekspektasi). Sediakan kontrak tingkah laku dan tetapkan matlamat secara beransur-ansur (keyakinan diri). Gunakan orang yang dihormati, disukai atau berjaya untuk bertindak sebagai ‘role model’/ikon (pembelajaran melalui pemerhatian). Seterusnya, galakkan kumpulan sasaran untuk menentukan ganjaran/insentif bagi diri sendiri sekiranya berjaya (pengukuhan).k menentukan ganjaran/insesentntifif b bb bagagagagagagagagggi i i didididididd ririririr s sss ssss sssenenenenenenenenenene dididididdididiriri s sekekirananyay berjaya (pengukuhan).

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

2.6 Strategi Pemasaran

Pembentukan strategi pemasaran adalah berlandaskan kepada 4 faktor utama iaitu:

(Product)(Place)

(Price)(Promotion)

Dalam mereka bentuk sesuatu strategi pemasaran yang berkesan, keputusan yang dibuat bagi setiap faktor ini perlu berdasarkan kepada keperluan dan penerimaan kumpulan sasaran.

2.6.1 Produk

Produk dalam konteks pemasaran sosial merupakan perubahan tingkah laku kesihatan yang disarankan kepada kumpulan sasaran. Sebelum membentuk strategi program promosi kesihatan yang berkesan, tiga perkara berikut perlu dikenal pasti iaitu :

i. Produk utama (actual product) - Tingkah laku spesifik yang disarankan kepada kumpulan sasaran.

ii. Produk sebenar (core product) - Faedah yang kumpulan sasaran ingini/ jangkakan sebagai hasil daripada mengamalkan tingkah laku yang disarankan.

iii. Produk tambah nilai (augmented product) - Barang atau perkhidmatan tambahan yang anda boleh hasilkan, edar, jual atau promosikan.

Contoh :

Pusat Promosi Kesihatan Komuniti (PPKK) mengadakan program untuk menggalakkan masyarakat setempat melakukan aktiviti fizikal yang mencukupi setiap hari. Berpandukan hasil analisis keperluan, PPKK memutuskan untuk melaksanakan Kempen Berjalan 10,000 Langkah setiap hari (produk utama).

Melalui berjalan 10,000 langkah setiap hari, masyarakat akan memperolehi faedah seperti badan sihat, tidur lena, hilang stres, stamina meningkat dan berat badan berkurangan (produk sebenar).

23

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

24

Sebagai sokongan kepada aktiviti berjalan 10,000 langkah, PPKK memberi latihan tentang teknik berjalan dengan betul, menyediakan pedometer, buku catatan harian, risalah dan insentif pemeriksaan kesihatan percuma (produk tambah nilai).

Dalam pemasaran sosial, pengamal pemasaran sosial tidak ‘menjual’ produk berbentuk barangan tetapi tingkah laku yang positif. Produk ini lazimnya dijual dalam bentuk mesej. Pemahaman yang jelas mengenai produk utama, sebenar dan nilai tambah ini penting bagi membolehkan pengamal pemasaran sosial membentuk mesej yang sesuai dan berkesan.

Kepelbagaian Produk (Product Mix)

Dalam mempromosikan produk utama, pengamal pemasaran sosial perlu memberikan pelbagai pilihan kepada kumpulan sasaran agar mereka dapat ‘membeli’ produk yang benar-benar bersesuaian.

Contoh:

Bagi menggalakkan masyarakat setempat berjalan 10,000 langkah setiap hari, pilihan yang diberikan perlulah bersesuaian dengan kumpulan sasaran yang dikenal pasti seperti:

Positioning

Merupakan cara bagaimana kita membentuk satu persepsi positif mengenai produk yang ingin ditawarkan kepada kumpulan sasaran. Bagi membentuk persepsi yang positif terhadap produk, keutamaan perlu diberikan kepada perkara berikut: i. Fokus kepada perubahan tingkah laku

Mesej yang disampaikan boleh mempengaruhi ke arah tingkah laku yang positif. Contohnya bagi produk berjalan 10,000 langkah, antara mesej yang boleh disampaikan ialah ‘Berjalan ke tempat kerja’, ‘Letak kereta jauh dari tempat yang dituju’, ‘Naik tangga turun tangga’ dan ‘Turun bas di satu hentian lebih awal’.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

ii. Fokus kepada faedah

Mesej yang disampaikan memberi gambaran bahawa kumpulan sasaran akan mendapat faedah daripada perubahan tingkah laku yang disarankan. Contohnya dapat mengurangkan berat badan, mengurangkan risiko mendapat penyakit kardiovaskular dan mengurangkan stres.

iii. Fokus kepada halangan

Mesej yang disampaikan dapat membantu kumpulan sasaran mengurangkan atau mengatasi halangan kepada tingkah laku yang disarankan. Sebagai contoh, halangan seperti tiada masa untuk melakukan aktiviti 10,000 langkah boleh diatasi dengan memberi mesej bahawa mereka boleh menggunakan tangga semasa naik/turun pejabat, atau meletak kereta jauh dari pejabat.

iv. Fokus kepada persaingan

Mesej yang disampaikan perlu memberi kesedaran bahawa produk yang ditawarkan adalah lebih baik daripada produk lain. Contohnya dari segi kos jangka panjang (kewangan dan masa), kesan sampingan dan mudah diamalkan.

Penjenamaan (Branding)

Menurut Donovan & Henley (2003), jenama merupakan satu nama, istilah, simbol, atau reka bentuk atau kombinasi perkara berkenaan, yang bertujuan memberi pengenalan kepada barangan atau perkhidmatan seorang penjual, atau sekumpulan penjual, bagi membezakannya dengan barangan atau perkhidmatan pesaing-pesaing.

Penjenamaan merupakan satu strategi yang digunakan dalam pemasaran sosial bagi membentuk identiti sesuatu produk. Pembinaan identiti ini penting dalam mewujudkan kumpulan sasaran yang setia. Lazimnya, pengamal pemasaran sosial seperti di PPKK melaksanakan beberapa kempen kesihatan secara serentak pada masa yang sama. Oleh itu, penjenamaan kepada setiap kempen yang dijalankan adalah perlu agar masyarakat dapat membezakan antara satu kempen dengan kempen yang lain.

25

p y g

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

26

© Mudah diingati © Mudah dikenali © Mudah disebut

© Tersendiri © Memujuk© Berupaya menyampaikan

faedah produk

Contoh penjenamaan dalam kempen - kempen kesihatan:

i. Slogan -10,000 Langkah Sehari : Setiap Langkah Membawa Faedah ii. Logo - 10,000 Langkah Sehari

Antara beberapa perkara penting yang perlu dititik beratkan dalam penjenamaan adalah:

2.6.2 Kos

Kos bermaksud beban yang ditanggung oleh kumpulan sasaran terlibat bagi mengamalkan tingkah laku yang disarankan. Sebagai contoh, kos bagi kempen 10,000 langkah termasuk:

i. kos kewangan - seperti membeli kasut dan pakaian yang sesuaiii. kos bukan kewangan

oleh kawan-kawan

10,000 langkah

Perubahan tingkah laku dalam kumpulan sasaran seharusnya melibatkan kos yang paling minima. Semakin kurang kos yang ditanggung, semakin mudah mereka menerima perubahan. Sebagai contoh, adalah lebih baik menggalakkan kumpulan sasaran berjalan kaki dari pergi ke gimnasium kerana ia melibatkan kos yang mahal.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

27

Dalam membentuk produk/aktiviti, faktor-faktor kos ini perlu diambil kira. Produk yang dijual atau aktiviti yang dicadangkan hendaklah bersesuaian dengan kemampuan serta tidak membebankan kumpulan sasaran.

2.6.3 Tempat

Tempat merujuk kepada lokasi dan masa kumpulan sasaran:

i. mengamalkan tingkah laku yang disarankanii. mendapatkan produk atau perkhidmatan iii. sedar dan bersedia untuk menerima produk yang diperkenalkan

Pemilihan tempat atau masa yang bersesuaian adalah penting bagi memudahkan pengamal pemasaran sosial memberi produk atau perkhidmatan dengan kaedah yang sesuai dan pada masa yang sama, kumpulan sasaran juga telah bersedia untuk menerima produk atau perkhidmatan yang ditawarkan.

Contoh:

Penganjuran program berjalan kaki perlu mengambil kira tempat dan masa yang bersesuaian dengan kumpulan sasaran. Barangan tambah nilai seperti risalah pendidikan dan pedometer hendaklah ditempatkan di lokasi yang mudah diakses oleh kumpulan sasaran. Latihan teknik berjalan kaki secara betul juga perlu dilakukan di lokasi dan pada masa yang sesuai.

2.6.4 Promosi

Promosi merupakan gabungan pelbagai pendekatan yang digunakan bertujuan untuk mewujudkan kesedaran tentang tingkah laku yang disarankan dan memujuk kumpulan sasaran untuk mengamalkannya. Ia merangkumi pelbagai kaedah seperti pengiklanan, tajaan, publisiti dan lain-lain. Promosi juga melibatkan media massa, outlet, insentif, sampel percuma, diskaun dan sebagainya. Selain itu, penyediaan pelan media yang kreatif dan strategik amat penting dalam mempromosikan sesuatu produk. Kenal pasti saluran komunikasi utama yang digemari oleh kumpulan sasaran seperti:

Banner/bunting/flyer/poster

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Contoh :

Sebuah klinik kesihatan ingin mempromosikan produk berjalan 10,000 langkah. Antara promosi yang boleh dilakukan ialah menyiarkan iklan di radio tempatan, membuat pengumuman bergerak di taman perumahan dan kampung, mengedarkan flyer dan menggantung bunting.

2.7 Pembentukan Mesej

Mesej yang dibentuk perlulah berdasarkan kepada objektif dan penyataan masalah. Sediakan mesej utama dan sokongan bagi mengukuhkan penyampaian maklumat kepada kumpulan sasaran.

Contoh:

Mesej utama : Bersenam dengan betul adalah penting bagi mendapatkan manfaat yang maksima.

Mesej sokongan:

melakukan gerakerja aerobik atau senaman sebenar dan melentur badan.

Pilih bahan pendidikan yang sesuai seperti risalah, buku kecil, poster dan sebagainya. Pastikan elemen visual dan teks adalah bersesuaian dan saling melengkapi antara satu sama lain. Ia perlulah jelas, tepat dan mudah difahami. Buat sekurang-kurangnya tiga jenis prototaip untuk setiap bahan pendidikan yang dipilih.

Kesemua bahan pendidikan perlu dipra uji dalam kalangan satu kumpulan yang mempunyai ciri-ciri yang sama dengan kumpulan sasaran untuk menentukan samada ia mencapai objektif, mesej mudah diterima dan difahami serta dapat menarik minat kumpulan sasaran. Pra uji ini boleh dilakukan samada melalui perbincangan kumpulan berfokus (FGD) atau tinjauan umum (survey). Pilih bahan pendidikan yang terbaik.

28

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

2.8 Pelaksanaan Aktiviti

Pelaksanaan adalah segala aktiviti yang dirancang diterjemahkan kepada tindakan.Bagi melaksana program secara berkesan, satu pelan pelaksanaan perlu dibentuk yang mengambil kira perkara-perkara berikut:

Semasa menyediakan pelan pelaksanaan, fikirkan sumber-sumber yang ada terutamanya peruntukan kewangan, sumber manusia dan peralatan. Peruntukan kewangan yang terhad atau kurang tidak semestinya menghadkan aktiviti yang akan dilaksanakan. Wujudkan perkongsian pintar dengan pihak lain yang boleh membantu. Rancang pelan pelaksanan mengikut fasa-fasa tertentu yang boleh dibuat dengan pelbagai cara seperti mengikut:

utama dahulu kemudian diikuti dengan kumpulan yang lain)

Pelan pelaksanaan haruslah mempunyai jangka masa tertentu untuk dilaksanakan. Adalah sebaik-baiknya menjalankan projek perintis terlebih dahulu kerana ia boleh membantu pengamal pemasaran sosial mengetahui samada program yang dijalankan boleh berjaya atau tidak. Melalui projek perintis juga pengamal pemasaran sosial boleh membuat sebarang perubahan sebelum pelaksanaan program secara besar-besaran dibuat.

29

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Ga

ris Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

ial

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

Pada amnya, aktiviti yang dirancang dalam pelan pelaksanaan bertujuan untuk menyebarkan maklumat, memberi kemahiran dan motivasi, mengubah sikap serta memperkasa masyarakat atau pertubuhan. Segala aktiviti ini hendaklah bersesuaian dengan kumpulan sasaran dan objektif yang dibentuk.

Antara contoh aktiviti yang boleh dilaksanakan adalah:

30a

Gri

s sssP

an

dn

ua

n P

em

asa

ran

So

s

m P

rog

ram

Pro

mo

si Ke

siha

tan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Demonstrasi

Penyebaran maklumat melalui outdoor media

Motivasi oleh duta kesihatan

Permainan

Pelancaran Ceramah Road show Forum

Penyebaran maklumat melalui media massa

Kem kesihatan PameranMain peranan

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Objektif Program: Menggalakkan masyarakat di Taman Sri Kembangan mengamalkan aktiviti berjalan 10,000 langkah.

Objektif Tingkah laku: Menjelang bulan Mac tahun 2012, sebanyak 70% penduduk di Taman Sri Kembangan akan mengamalkan aktiviti berjalan 10,000 langkah setiap hari melalui intervensi promosi kesihatan yang terancang.

Aktiviti Kumpulan Sasaran

Tempat Tarikh/Masa

Sumber Indikator PenilaianPelaksana Bahan Kewangan

Mesyuarat Program Berjalan 10,000 Langkah

Ketua-ketua di Taman Sri Kembangan

Dewan Indah, Taman Sri Kembangan

25 Jan 2010(8.30 mlm)

Peg. Kes. Daerah, Ketua Unit NCD & Peg. Pend. Kesihatan

Kertas kerja Program 10,000 Langkah

- Bilangankehadiran

Mesyuarat Susulan Program Berjalan 10,000 Langkah

Ketua-ketua di Taman Sri Kembangan


8 Feb 2010(8.30 mlm)

Ketua Unit NCD & Peg. Pend. Kesihatan

PowerpointProgram 10,000 Langkah, flyers

- Bilangankehadiran

Survei pra Program Berjalan 10,000 Langkah

Anggota kesihatan terlibat

Taman Sri Kembangan

10-14 Feb 2010

Peg. Pend. Kesihatan

Borang soal selidik

RM 100.00

Bilangan borang soal selidik diedar & dijawab

Taklimat Program Berjalan 10,000 Langkah

Anggota kesihatan terlibat

JKN Selangor

15 Feb 2010(4.30 ptg)


Powerpoint Program 10,000 Langkah

RM 300.00

Bilangankehadiran

Sebaran Maklumat di Radio Tempatan

Komuniti Taman Sri Kembangan

Saluran Radio Tempatan

16-21 Feb 2010


Teks PSA - Bilanganpengumuman

Hebahan Unit Bergerak


Taman Sri Kembangan

20-21 Feb 2010


Teks hebahan

RM 100.00

BilanganPengumuman

Jadual 2.5 Contoh Pelan Pelaksanaan Program Berjalan 10,000 Langkah

31

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Pelancaran Program Berjalan 10,000 Langkah



21 Feb 2010 (9.00 pg)

Peg. Kes. Daerah, Ketua Unit NCD, Peg. Pend. Kesihatan, Anggota Kesihatan & J/Kuasa Komuniti Taman Sri Kembangan

Banner, bunting, risalah, door gift & pedometer

RM 1,000.00

Bilangankehadiran

Program Minggu 1 Berjalan di Taman Sri Kembangan


Taman Sri Kembangan

28 Feb 2010 (9.00 pg)

Peg. PendKesihatan, Anggota Kesihatan & J/Kuasa Komuniti Taman Sri Kembangan

- - Bilangan kehadiran

Program Minggu 2 Berjalan di Taman Sri Kembangan


Taman Sri Kembangan

7 Mac 2010 (9.00 pg)

Peg. Pend. Kesihatan, Anggota Kesihatan & J/Kuasa Komuniti Taman Sri Kembangan

- - Bilangan kehadiran

Lain-lain aktiviti...




Survei pasca Program Berjalan 10,000 Langkah


Taman Sri Kembangan

28-29 Julai 2010

Peg. Pend. Kesihatan, Anggota Kesihatan & J/Kuasa Komuniti Taman Sri Kembangan

Borang soal selidik

RM 100.00

Bilangan borang soal selidik diedar & dijawab

32

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

2.9 Pemantauan dan Penilaian

2.9.1 Pemantauan:

Dalam bidang pemasaran, suasana sekeliling sering kali berubah-ubah dan memberi kesan kepada pemasaran yang dilakukan. Oleh itu, pemantauan harus dilakukan secara berkala dan perubahan boleh dibuat jika dirasakan perlu demi memastian objektif tercapai.

Pemantauan hendaklah berasaskan kepada pelaksanaan aktiviti dan menjurus ke arah objektif yang hendak dicapai. Adalah perlu memperoleh maklum balas terhadap pelaksanaan agar sebarang masalah dapat dikesan di peringkat awal.

Jenis pemantauan yang perlu dilakukan meliputi:

a. Pemantauan media

Pemantauan berkala harus dilakukan tidak kira apa jenis sekalipun media yang digunakan. Antara contoh pemantauan adalah sebanyak mana ‘hits’ ‘reach’, bahan yang diedarkan atau yang digantung, siaran di radio dan sebagainya. Pemantauan juga perlu dilakukan terhadap kefahaman kumpulan sasaran mengenai mesej yang disampaikan.

b. Pemantauan aktiviti

Pemantauan aktiviti melibatkan contoh seperti bilangan kumpulan sasaran yang terlibat, adakah aktiviti mengikut jadual yang dirancang, tenaga kerja yang terlibat serta peralatan yang digunakan.

c. Pemantauan isu-isu berbangkit

Sepanjang pelaksanaan aktiviti dijalankan, ada kalanya terdapat isu-isu berbangkit yang perlu dipantau. Isu-isu ini boleh menggagalkan usaha yang telah dibuat seperti undang-undang/peraturan yang menghalang program dijalankan serta ketiadaan peruntukan.

Alat untuk memantau:

Pemantauan boleh dilakukan dengan menggunakan borang reten aktiviti, perbincangan atau melalui pemerhatian.

33

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

2.9.2. Penilaian

Tujuan utama pemasaran sosial adalah untuk meningkatkan pengetahuan, mengubah sikap dan tingkah laku kumpulan sasaran. Pelbagai cara boleh digunakan untuk menilai pencapaian. Bagaimanapun terdapat tiga jenis penilaian utama yang biasanya dilakukan iaitu:

i) Penilaian proses

Penilaian proses memfokuskan kepada kuantiti aktiviti yang dijalankan. Contohnya bilangan bahan pendidikan kesihatan diedarkan, bilangan kumpulan sasaran yang terdedah kepada maklumat dalam satu tempoh masa, bilangan sisipan di akhbar dan majalah, bilangan spot di radio dan TV dan nilai kos-efektif sesuatu program.

ii) Penilaian hasil

Penilaian hasil menumpukan kepada pencapaian objektif yang telah ditetapkan. Contohnya tahap kesedaran terhadap program dan kepuasan terhadap perkhidmatan yang diberi, perubahan pengetahuan, sikap, kepercayaan, niat dan tingkah laku, respon terhadap program seperti bilangan panggilan telefon, produk kesihatan yang dibeli atau penebusan kupon serta perubahan polisi atau infrastruktur yang menggalakkan perubahan tingkah laku.

iii) Penilaian impak

Penilaian impak memerlukan masa yang panjang untuk melihat kesannya. Contohnya adakah perubahan tingkah laku tersebut menyumbang kepada pengurangan isu-isu kesihatan yang utama, bilangan nyawa yang terselamat, pengurangan kemalangan, pengurangan air, udara dan habitat yang tercemar dan sebagainya. Penilaian ini harus dikira sebagai kesan yang menyeluruh daripada semua usaha yang dilakukan.

34

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

KONSEP

Awareness

Interest

Desire

Action

35

A

A

DI

MAKSUD

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Konsep AIDA:

Dalam pemasaran sosial, konsep AIDA boleh digunakan bagi menilai keberkesanan atau ‘hierarchy of impact’ sesuatu program. Ia bermaksud:

Kebiasaannya, kumpulan sasaran akan melalui setiap fasa tersebut bermula dengan kesedaran yang wujud sehinggalah kepada mengambil tindakan yang disarankan. Sesungguhnya untuk mengekalkan sesuatu perubahan tingkah laku bukan hanya bergantung kepada proses pemasaran sosial semata-mata. Ia juga perlu melibatkan faktor-faktor lain seperti sokongan keluarga, persekitaran, politik dan sosio ekonomi.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

34

Bab 3

Kajian dalam

Pemasaran Sosial

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

3.1 Pengenalan Kajian

Kajian adalah satu aspek yang penting dalam Pelan Pemasaran Sosial. Ia perlu dijalankan pada setiap peringkat pelan tersebut untuk memastikan segala aktiviti yang dirancang berada di landasan yang betul. Secara amnya, kajian dijalankan semasa:

3.2 Jenis Kajian

Terdapat beberapa jenis kajian digunakan dalam pemasaran sosial. Kajian tersebut adalah:

a) Kajian Kualitatif

Kajian kualitatif biasanya digunakan dalam analisis situasi, pembentukan mesej dan pra uji bahan pendidikan kesihatan. Kaedah utama yang digunakan adalah pemerhatian dan kumpulan perbincangan berfokus.

Perbincangan Kumpulan Berfokus

Kaedah ini digunakan untuk mendapatkan maklumat secara mendalam tentang sesuatu perkara. Ia menghimpunkan antara 6 - 12 orang dalam satu kumpulan yang sama. Kumpulan ini mempunyai seorang moderator dan pencatat minit.

b) Kajian Kuantitatif

Kajian kuantitatif bertujuan untuk mendapatkan maklumat seperti demografi, pengetahuan, sikap dan tingkah laku kumpulan sasaran. Ia dilakukan melalui kaedah statistik terhadap pemboleh ubah yang telah ditentukan. Maklumat kajian diperolehi melalui borang soal selidik yang berstruktur dan kebiasaannya berbentuk soalan tertutup.

37

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

38G

ari

s P

an

du

an

Pe

ma

sara

n S

osi

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

c) Data pemasaran (marketing database)

Maklumat mengenai pemasaran juga boleh diperoleh melalui data sekunder seperti laporan dan rekod tertentu. Antara contoh data pemasaran yang boleh digunakan adalah media fact (perlu dilanggan). Data pemasaran biasanya mengandungi maklumat berkaitan:

atas kumpulan sasaran. Contoh: suami/isteri, ibu bapa, kumpulan profesional, penggubal polisi.

saluran media massa, outlet dan pengangkutan yang sering digunakan.

3.3 Jenis Data

a. Data primer

Data asal yang dikumpul dan dinilai oleh pelaksana program. Kaedah pengumpulan data primer adalah seperti melalui kajian KAP, FGD dan pemerhatian.

b. Data sekunder

Data sedia ada yang diambil daripada laporan dan rekod yang berkaitan. Pada amnya data sekunder membolehkan kita melihat apakah strategi dan usaha-usaha berkaitan yang telah dilakukan sebelum ini. Data sekunder juga boleh dijadikan perbandingan pada setiap aktiviti kajian yang dijalankan.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

36 37

Penutup

39

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

39

Ga

Gri

s P

an

du

an

e

Pe

ma

sara

n S

osi

la

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ta

an

Penutup

Konsep Pemasaran Sosial amat sesuai digunakan bagi memantapkan program promosi kesihatan di semua peringkat fasiliti Kementerian Kesihatan. Konsep ini mengutamakan keperluan kumpulan sasaran dan berobjektifkan kepada perubahan tingkah laku. Selain itu, kajian dijalankan pada setiap peringkat pelan pemasaran sosial bagi memastikan pelaksanaan program adalah benar-benar relevan kepada kumpulan sasaran yang dipilih.

Langkah dalam pelan pemasaran sosial perlulah diikuti satu persatu dari awal hingga akhir. Analisis situasi dan stakeholder dapat membantu pengamal pemasaran sosial melihat secara jelas tentang isu kesihatan yang dihadapi, demografi kumpulan sasaran serta pandangan dan peranan yang dimainkan oleh stakeholder. Seterusnya, penyataan masalah perlu dirangka untuk membentuk objektif, strategi pemasaran 4P serta pelan pelaksanaan. Ia juga perlu disokong oleh teori atau model perubahan tingkah laku yang berkaitan. Selain itu, pemantauan berkala dan penilaian juga perlu dilakukan bagi memastikan segala aktiviti yang dirancang berjalan secara teratur dan mencapai sasaran yang ditetapkan.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

Rujukan

40G

ari

s P

an

du

an

Pe

ma

sara

n S

osi

al

Da

lam

Pro

gra

m P

rom

osi

Ke

sih

ata

n

1. Andreasen, A.R. (2000). Ethics in Social Marketing. Washington DC: Georgetown University Press.

2. Andreasen, A. R. (1995). Marketing Social Change: Changing Behavior to Promote Health, Social Development, and the Environment. San Francisco: Jossey-Bass.

3. Andreasen, A. R. (2005). Social Marketing in the 21st Century. California: SAGE Publications.

4. Bishop, K.G. (2004). Social Marketing ‘In Action’. Retreived Mei 26, 2010 from <http://www.nhhealthypolicyinstitute.unh.edu/.../04_social marketing.ppt.html>.

5. Cyr, D. & Gray, D. (2009). Marketing Your Product. Malaysia: Self Counsel Press.

6. Donovan, R. & Henley, N. (2003). Social Marketing : Principles and Practice. Melbourne: IP Communication.

7. Egger, G., Spark, R. & Donovan, R.J. (1999). Health Promotion Strategies And Methods (2nd ed). Sydney: McGraw-Hill.

8. Glanz, K., Rimer, B.K. & Lewis, F.M. (2002). Health Behavior and Health Education. Theory, Research and Practice. (3rd ed). San Francisco: Jossey-Bass.

9. Green, L.W. & Kreuter, M.W. (1999). Health Promotion Planning. An Educational and Ecological Approach (3rd ed). California: Mayfield Publishing Co.

10. Hastings, G. (2008). Social Marketing: Why should the Devil Have All The Best Tunes? Amsterdam: Butterworth Heinemann.

11. Hastings, G. & Elliot, B. (1993). Social Marketing Practice in Traffic Safety. In Marketing of Traffic Safety, Chapter III, pp.35-53. Paris: OECD.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

38 41

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

l P

rog

ram

Pro

mo

i K

esi

ha

tan

38 41

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

la

ma

m P

rog

ram

Pro

mo

sis K

esi

ha

tan

12. Kaplan, R.M., Sallis, J.F. & Patterson, T.L. (1993). Health and Human Behaviour. Singapore: Mc Graw Hill.

13. Kotler, P. (2002). Marketing Management (11th ed). New Jersey: Prentice Hall.

14. National Cancer Institute (2005). Theory at a Glance : A Guide for Health Promotion Practice(2nd ed). U.S: Department Of Health and Human Services.

15. Nutbeam, D. & Harris, E. (2007). Theory in A Nutshell. A Practical Guide to Health Promotion Theories. (2nd ed). Australia: Mc Graw Hill.

16. Prochaska, J.O. & Velicer, W.F. (1997). The Transtheoretical Model Of Health Behavior Change. American Journal of Health Promotion, 12(1), 38-48.

17. Kotler, P & Lee N.R. (2008). Social Marketing Influencing Behaviour for Good (3rd ed). Singapore: SAGE Publications.

18. Kotler, P & Zaltman, G. (1971). Social Marketing: An Approach to Planned Social Change. Journal of Marketing, 35, 3-12.

19. Rosenstock, I.M., Strecher, V.J & Becker, M.H. (1994). The Health Belief Model and HIV Risk Behaviour Change, in Preventing AIDS: Theories and Methods of Behavioral Interventions. AIDS Prevention and Mental, DiClemente, R.J & Peterson, J.L, eds. Plenum Press: New York, 5-24.

20. Rothschild, M.L. (2001). Ethical Consideration in the Use of Marketing for the Management of Public Health and Social Issues, in Ethics in Social Marketing, Andreasen, A.R, ed. Washington, D.C: Georgetown University Press.

21. Weinreich, N.K. (2006). What is Social Marketing?. Retreived April 29, 2010 from <http://www.social-marketing.com/Whatis.html>.

Ga

ris

Pa

nd

ua

n P

em

asa

ran

So

sia

l D

ala

m P

rog

ram

Pro

mo

si K

esi

ha

tan

8

12. Kaplann,, R.M., Sallis, J.FFF.FF & Patteteteterson, T.L. (1993). Healthhhh a nd Human Beehaaviour. Singaporrrre:e Mc Graw Hill.

13. Kotleer, P. (2002). Marketting Manageeeeeemmmemm nt (11th ed). New w w JeJeJeeJeersey: Prentice Halll.

14. NaNatitioono al Cancer Instittttuuututee (2(200005)5).. TThThhheoeoryry a att a a G Glalancncee e : AA AA GuGuGuGuGuGuiidiidee foforr HeHealalthhhth Prommmomotitionon P Praractctiiici e(2nd ed). U.S: Deepe artment OfOfOff HHHealth and Human Services.

15. Nuuuutbeam, D. & Harriss, E. (2007). TTTheorrryr in A Nutsheeell. A Praaaca tical Guide to Heeaalth PromotttionTheories. (2nd eeed). Australia:: : : Mc Grrar w Hill.

16. Prrochaska, J.O. & Velicer, W.F. (19977). The Transstheoretiicical Model OOOf Heealth Behavvioi rChange. Ameriican Journal off Healtth Promotion, 12(1), 38--48.

17. KKotler, P & Lee NN.R. (2008). Soocial MMarketit ng Inflfluencing Behaviour fofor Goood (3rd ed).Singapore: SAGGE Publicationss.

18. Kotltlerer, , P & Zaltmaan, G. (1971). SSocial Markeetting: AAn Approacch to Plannned Soocial Changee. JJournal of MMMarara kekeketititingngg,, , 3535, 3-3 1212.

191919. RoRoRoR seesenstock, I.M., Strecher, V.J & Becker, M.M.HHHH. ( (191991994). Theeehe H Heaealtlthh BeBelilieefee MMMMododododelel a andnd H HIIVVIV RiRisksk B Behehavavioiourur C Chahangngee, i inn PrPrevevenentitingngng AA AIDIDS:S: T Theheoories anand Methhodods s off BBehaviorarall Interventions. AIDS Prevention and Mental, DiClemente, R.J & Peterson, J.L, eds.Plenum Press: New York, 5-24.

Rujukan

garis panduan - pemasaran sosial - Info Sihat

Documents

Transcript of garis panduan - pemasaran sosial - Info Sihat