Τέσσερεις και μίαιστορίες

παντός καιρού

16

( α ν ά λ υ σ η )

[ Του Ιωάννη Μ Κωνσταντάκου - Επίκουρου

Καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας ]

ράφοντας μία από τις σοφές λογοτεχνικές πα-ραβολές του ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες συνέλαβε την ιδέα ότι υπάρχουν μόνο τέσσερεις ιστορίες στον κό-σμο μας Η πρώτη και παλαιότερη μιλάει για κάποια οχυρή πολιτεία που την πολιορκούν και την υπερασπίζο-νται γενναίοι άνδρες Κλασικό παράδειγμά της απο-τελεί η Ιλιάδα το εμβληματικό έπος των ηρωικών κατορθωμάτων και των πεπρωμένων συμφορών Η δεύτερη διήγηση πλέκεται γύρω από τις περιπλα-νήσεις ενός πολύπειρου ταξιδιώτη Είναι η ιστορία του ήρωα που οι Έλληνες τον ονομάζουν Οδυσσέα και οι Άραβες Σιντιμπάντ ας-Σαουάχ Ο ακαταπό-νητος θαλασσοπόρος τριγυρνάει για πολύ καιρό σε επικίνδυνα νερά και μαγικά νησιά βρίσκοντας στον δρόμο του τέρατα και θαύματα μέχρι να κατορθώ-σει τέλος να επιστρέψει στον τόπο του

ιστορίες ( Χόρχε Λουίς Μπόρχες )

17

ldquoΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπάλαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη

συνείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μαςrdquo

Η τρίτη ιστορία παραλλαγή της προ-ηγούμενης αφορά μιαν αναζήτηση μαζί με όλα τα συνακόλουθα ταξίδια και τις περιπέτειές της Εδώ ανήκει για παράδειγμα ο μύθος για τους Αρ-γοναύτες και το κυνήγι του χρυσό-μαλλου δέρατος Το πιο διάσημο δείγ-μα είναι χωρίς άλλο ο θρύλος του Γκράαλ και των ιπποτών της Στρογ-γυλής Τραπέζης που το γυρεύουνΤέλος η τέταρτη ιστορία έχει να κά-νει με τη θυσία ενός θεού Ο Άττις της Φρυγίας σφάζεται και ακρωτη-ριάζεται Ο Αιγύπτιος Όσιρις δολο-φονείται από τον Σετ τον άρχοντα των καταιγίδων και του κακού και το σώμα του διαμελίζεται και σκορ-πίζεται σε όλη τη χώρα Κατά την πληρέστερη μορφή του μύθου ο θάνατος της θεότητας ακολουθείται από ανάσταση Ο Ντουμουζί των Σουμερίων και ο σημιτικός Άδωνις

( Ιλιάδα )

18

( α ν ά λ υ σ η )

επιστρέφουν κάθε χρόνο στη ζωή αφού περά-σουν ορισμένο διάστημα στον κάτω κόσμο Ο Ιησούς σταυρώνεται από τους Ρωμαίους και εγείρεται εκ νεκρών Στον δικό μας καιρό της απογοήτευσης είναι ευκολότερο να συγκινηθεί κανείς από την ιστορία του νεκρού θεού παρά να πιστέψει τη συνοδευτική δοξασία της ανά-στασής του Γιrsquo αυτό ο Επιτάφιος μάς αγγίζει περισσότερο από τη λειτουργία τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου Τέτοια πνευματική διχο-τόμηση όμως δεν ίσχυε ανέκαθενΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες

είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπά-λαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη συ-νείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μας Οι τρεις πρώτες αντιπρο-σωπεύονται χαρακτηριστικά στη μυθολογία και στην ποίηση των αρχαίων Ελλήνων Η τέταρτη έχει ευδιάκριτες ρίζες στο έδαφος της Εγγύς Ανατολής Εντούτοις με τη μεσολάβη-ση του Χριστιανισμού (που γεννήθηκε στα ίδια εκείνα μέρη) ήταν προορισμένη να αποδειχτεί

εξίσου κεφαλαιώδης για τη συγκρότηση του δυ-τικού κόσμου μας Για να λέμε την αλήθεια και οι άλλες ιστορίες παρόλο που λογαριάζονται σήμερα τυπικά κλα-σικές και ελληνορωμαϊκές αντλούν επίσης τη βαθύτερη καταγωγή τους από τις παραδόσεις και το πνεύμα της Ανατολής πιο συγκεκριμένα από εκείνο το βραχύ εύφορο τόξο ανάμεσα στην κοι-λάδα του Νείλου και στον Περσικό κόλπο όπου βλάστησαν οι πρώτοι ανεπτυγμένοι και εγγράμ-ματοι πολιτισμοί της ανθρωπότητας Για παρά-δειγμα οι μύθοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ανευρίσκονται ήδη στην παλαιότερη καταγραμ-μένη λογοτεχνία του κόσμου την επική ποίηση των Σουμερίων ενός λαού μυστηριώδους ο οποί-ος άκμασε στον νότο της Μεσοποταμίας κατά τα τέλη της τρίτης χιλιετίας πΧΤα ηρωικά έπη των Σουμερίων που σώθηκαν

χαραγμένα σε πήλινες πινακίδες χωρίζονται χο-ντρικά σε δύο κύκλους Ο ένας τους αφορά τη μεγάλη εκστρατεία ενάντια σε μια πλούσια και ξένη πολιτεία της μακρινής Ανατολής

( Οδυσσέας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

19

ldquoΌπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες θαυμαστές και

τρομερές ερημιές κατοικημένες

από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από

μυθικά τέρατα θεοσκότεινα

περάσματα κάτω από τα βουνά όπου ανατέλλει και δύει

ο ήλιοςrdquo

Οι βασιλιάδες της Σουμερίας (πρώτα ο Ενμερκάρ κατόπιν ο διάδοχός του ο Λουγκαλμπάντα) οδηγούν τη στρατιά τους για να πολεμήσουν ενάντια στην πολύχρυση Αράττα κάπου στα υψίπεδα του Ιράν Η πόλη καλά οχυρωμένη αντιστέκεται σθεναρά Οι Σουμέριοι χρειάζεται να αγωνιστούν μακροχρό-νια και να υποστούν πολλές δοκιμασίες μέχρι να την υποτά-ξουν Τούτος ο επικός κύκλος πραγματεύεται λίγο-πολύ το ίδιο θέμα με την Ιλιάδα και τις λοιπές αφηγήσεις περί Τρωι-κού πολέμου Στην άλλη ομάδα των σουμερικών επών πρω-ταγωνιστεί ένας σπουδαίος βασιλέας από τα περασμένα λά-τρης της περιπέτειας και των εξερευνήσεων Τούτος επιτελεί ποικίλα κατορθώματα και ταξιδεύει σε απόμακρα μέρη όπου

( α ν ά λ υ σ η )

( Σεβάχ )

20

αντιμετωπίζει τέρατα ή συναντά θρυλικά πρό-σωπα με αρχέγονη γνώση Έρχεται σε επαφή ακόμη και με τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και χάρη σε όλες αυτές τις εμπειρίες αποκτάει μεγάλη σοφία Το όνομά του είναι Γιλγαμές (ή Μπιλγαμές όπως είναι ο παλαιός σουμερικός τύπος) και η δράση του είναι καμωμένη από τα ίδια υλικά με την Οδύσσεια Όσο για την ιστορία της αναζήτησης οι μεσο-ποταμιακές παραδόσεις προσφέρουν πάλι το πρωιμότερο παράδειγμα Οι ύστερες περιπέτει-ες του Γιλγαμές περιλαμβάνουν μιαν επίπονη και ριψοκίνδυνη αναζήτηση με αντικείμενο ούτε λίγο ούτε πολύ την αθανασία Ο ήρωας περιπλανιέται στις εσχατιές της Γης ψάχνο-ντας για τον θρυλικό σοφό Ουτά-Ναπιστί τον μοναδικό άνθρωπο που επέζησε από τον Κατα-κλυσμό και ανταμείφθηκε από τους θεούς με αιώνια ζωή Από το στόμα αυτού του προσώ-που γυρεύει ο Γιλγαμές να μάθει το μυστικό της αθανασίας Όπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

21

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

[ Του Ιωάννη Μ Κωνσταντάκου - Επίκουρου

Καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας ]

ράφοντας μία από τις σοφές λογοτεχνικές πα-ραβολές του ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες συνέλαβε την ιδέα ότι υπάρχουν μόνο τέσσερεις ιστορίες στον κό-σμο μας Η πρώτη και παλαιότερη μιλάει για κάποια οχυρή πολιτεία που την πολιορκούν και την υπερασπίζο-νται γενναίοι άνδρες Κλασικό παράδειγμά της απο-τελεί η Ιλιάδα το εμβληματικό έπος των ηρωικών κατορθωμάτων και των πεπρωμένων συμφορών Η δεύτερη διήγηση πλέκεται γύρω από τις περιπλα-νήσεις ενός πολύπειρου ταξιδιώτη Είναι η ιστορία του ήρωα που οι Έλληνες τον ονομάζουν Οδυσσέα και οι Άραβες Σιντιμπάντ ας-Σαουάχ Ο ακαταπό-νητος θαλασσοπόρος τριγυρνάει για πολύ καιρό σε επικίνδυνα νερά και μαγικά νησιά βρίσκοντας στον δρόμο του τέρατα και θαύματα μέχρι να κατορθώ-σει τέλος να επιστρέψει στον τόπο του

ιστορίες ( Χόρχε Λουίς Μπόρχες )

17

ldquoΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπάλαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη

συνείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μαςrdquo

Η τρίτη ιστορία παραλλαγή της προ-ηγούμενης αφορά μιαν αναζήτηση μαζί με όλα τα συνακόλουθα ταξίδια και τις περιπέτειές της Εδώ ανήκει για παράδειγμα ο μύθος για τους Αρ-γοναύτες και το κυνήγι του χρυσό-μαλλου δέρατος Το πιο διάσημο δείγ-μα είναι χωρίς άλλο ο θρύλος του Γκράαλ και των ιπποτών της Στρογ-γυλής Τραπέζης που το γυρεύουνΤέλος η τέταρτη ιστορία έχει να κά-νει με τη θυσία ενός θεού Ο Άττις της Φρυγίας σφάζεται και ακρωτη-ριάζεται Ο Αιγύπτιος Όσιρις δολο-φονείται από τον Σετ τον άρχοντα των καταιγίδων και του κακού και το σώμα του διαμελίζεται και σκορ-πίζεται σε όλη τη χώρα Κατά την πληρέστερη μορφή του μύθου ο θάνατος της θεότητας ακολουθείται από ανάσταση Ο Ντουμουζί των Σουμερίων και ο σημιτικός Άδωνις

( Ιλιάδα )

18

( α ν ά λ υ σ η )

επιστρέφουν κάθε χρόνο στη ζωή αφού περά-σουν ορισμένο διάστημα στον κάτω κόσμο Ο Ιησούς σταυρώνεται από τους Ρωμαίους και εγείρεται εκ νεκρών Στον δικό μας καιρό της απογοήτευσης είναι ευκολότερο να συγκινηθεί κανείς από την ιστορία του νεκρού θεού παρά να πιστέψει τη συνοδευτική δοξασία της ανά-στασής του Γιrsquo αυτό ο Επιτάφιος μάς αγγίζει περισσότερο από τη λειτουργία τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου Τέτοια πνευματική διχο-τόμηση όμως δεν ίσχυε ανέκαθενΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες

είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπά-λαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη συ-νείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μας Οι τρεις πρώτες αντιπρο-σωπεύονται χαρακτηριστικά στη μυθολογία και στην ποίηση των αρχαίων Ελλήνων Η τέταρτη έχει ευδιάκριτες ρίζες στο έδαφος της Εγγύς Ανατολής Εντούτοις με τη μεσολάβη-ση του Χριστιανισμού (που γεννήθηκε στα ίδια εκείνα μέρη) ήταν προορισμένη να αποδειχτεί

εξίσου κεφαλαιώδης για τη συγκρότηση του δυ-τικού κόσμου μας Για να λέμε την αλήθεια και οι άλλες ιστορίες παρόλο που λογαριάζονται σήμερα τυπικά κλα-σικές και ελληνορωμαϊκές αντλούν επίσης τη βαθύτερη καταγωγή τους από τις παραδόσεις και το πνεύμα της Ανατολής πιο συγκεκριμένα από εκείνο το βραχύ εύφορο τόξο ανάμεσα στην κοι-λάδα του Νείλου και στον Περσικό κόλπο όπου βλάστησαν οι πρώτοι ανεπτυγμένοι και εγγράμ-ματοι πολιτισμοί της ανθρωπότητας Για παρά-δειγμα οι μύθοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ανευρίσκονται ήδη στην παλαιότερη καταγραμ-μένη λογοτεχνία του κόσμου την επική ποίηση των Σουμερίων ενός λαού μυστηριώδους ο οποί-ος άκμασε στον νότο της Μεσοποταμίας κατά τα τέλη της τρίτης χιλιετίας πΧΤα ηρωικά έπη των Σουμερίων που σώθηκαν

χαραγμένα σε πήλινες πινακίδες χωρίζονται χο-ντρικά σε δύο κύκλους Ο ένας τους αφορά τη μεγάλη εκστρατεία ενάντια σε μια πλούσια και ξένη πολιτεία της μακρινής Ανατολής

( Οδυσσέας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

19

ldquoΌπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες θαυμαστές και

τρομερές ερημιές κατοικημένες

από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από

μυθικά τέρατα θεοσκότεινα

περάσματα κάτω από τα βουνά όπου ανατέλλει και δύει

ο ήλιοςrdquo

Οι βασιλιάδες της Σουμερίας (πρώτα ο Ενμερκάρ κατόπιν ο διάδοχός του ο Λουγκαλμπάντα) οδηγούν τη στρατιά τους για να πολεμήσουν ενάντια στην πολύχρυση Αράττα κάπου στα υψίπεδα του Ιράν Η πόλη καλά οχυρωμένη αντιστέκεται σθεναρά Οι Σουμέριοι χρειάζεται να αγωνιστούν μακροχρό-νια και να υποστούν πολλές δοκιμασίες μέχρι να την υποτά-ξουν Τούτος ο επικός κύκλος πραγματεύεται λίγο-πολύ το ίδιο θέμα με την Ιλιάδα και τις λοιπές αφηγήσεις περί Τρωι-κού πολέμου Στην άλλη ομάδα των σουμερικών επών πρω-ταγωνιστεί ένας σπουδαίος βασιλέας από τα περασμένα λά-τρης της περιπέτειας και των εξερευνήσεων Τούτος επιτελεί ποικίλα κατορθώματα και ταξιδεύει σε απόμακρα μέρη όπου

( α ν ά λ υ σ η )

( Σεβάχ )

20

αντιμετωπίζει τέρατα ή συναντά θρυλικά πρό-σωπα με αρχέγονη γνώση Έρχεται σε επαφή ακόμη και με τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και χάρη σε όλες αυτές τις εμπειρίες αποκτάει μεγάλη σοφία Το όνομά του είναι Γιλγαμές (ή Μπιλγαμές όπως είναι ο παλαιός σουμερικός τύπος) και η δράση του είναι καμωμένη από τα ίδια υλικά με την Οδύσσεια Όσο για την ιστορία της αναζήτησης οι μεσο-ποταμιακές παραδόσεις προσφέρουν πάλι το πρωιμότερο παράδειγμα Οι ύστερες περιπέτει-ες του Γιλγαμές περιλαμβάνουν μιαν επίπονη και ριψοκίνδυνη αναζήτηση με αντικείμενο ούτε λίγο ούτε πολύ την αθανασία Ο ήρωας περιπλανιέται στις εσχατιές της Γης ψάχνο-ντας για τον θρυλικό σοφό Ουτά-Ναπιστί τον μοναδικό άνθρωπο που επέζησε από τον Κατα-κλυσμό και ανταμείφθηκε από τους θεούς με αιώνια ζωή Από το στόμα αυτού του προσώ-που γυρεύει ο Γιλγαμές να μάθει το μυστικό της αθανασίας Όπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

21

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

ldquoΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπάλαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη

συνείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μαςrdquo

Η τρίτη ιστορία παραλλαγή της προ-ηγούμενης αφορά μιαν αναζήτηση μαζί με όλα τα συνακόλουθα ταξίδια και τις περιπέτειές της Εδώ ανήκει για παράδειγμα ο μύθος για τους Αρ-γοναύτες και το κυνήγι του χρυσό-μαλλου δέρατος Το πιο διάσημο δείγ-μα είναι χωρίς άλλο ο θρύλος του Γκράαλ και των ιπποτών της Στρογ-γυλής Τραπέζης που το γυρεύουνΤέλος η τέταρτη ιστορία έχει να κά-νει με τη θυσία ενός θεού Ο Άττις της Φρυγίας σφάζεται και ακρωτη-ριάζεται Ο Αιγύπτιος Όσιρις δολο-φονείται από τον Σετ τον άρχοντα των καταιγίδων και του κακού και το σώμα του διαμελίζεται και σκορ-πίζεται σε όλη τη χώρα Κατά την πληρέστερη μορφή του μύθου ο θάνατος της θεότητας ακολουθείται από ανάσταση Ο Ντουμουζί των Σουμερίων και ο σημιτικός Άδωνις

( Ιλιάδα )

18

( α ν ά λ υ σ η )

επιστρέφουν κάθε χρόνο στη ζωή αφού περά-σουν ορισμένο διάστημα στον κάτω κόσμο Ο Ιησούς σταυρώνεται από τους Ρωμαίους και εγείρεται εκ νεκρών Στον δικό μας καιρό της απογοήτευσης είναι ευκολότερο να συγκινηθεί κανείς από την ιστορία του νεκρού θεού παρά να πιστέψει τη συνοδευτική δοξασία της ανά-στασής του Γιrsquo αυτό ο Επιτάφιος μάς αγγίζει περισσότερο από τη λειτουργία τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου Τέτοια πνευματική διχο-τόμηση όμως δεν ίσχυε ανέκαθενΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες

είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπά-λαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη συ-νείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μας Οι τρεις πρώτες αντιπρο-σωπεύονται χαρακτηριστικά στη μυθολογία και στην ποίηση των αρχαίων Ελλήνων Η τέταρτη έχει ευδιάκριτες ρίζες στο έδαφος της Εγγύς Ανατολής Εντούτοις με τη μεσολάβη-ση του Χριστιανισμού (που γεννήθηκε στα ίδια εκείνα μέρη) ήταν προορισμένη να αποδειχτεί

εξίσου κεφαλαιώδης για τη συγκρότηση του δυ-τικού κόσμου μας Για να λέμε την αλήθεια και οι άλλες ιστορίες παρόλο που λογαριάζονται σήμερα τυπικά κλα-σικές και ελληνορωμαϊκές αντλούν επίσης τη βαθύτερη καταγωγή τους από τις παραδόσεις και το πνεύμα της Ανατολής πιο συγκεκριμένα από εκείνο το βραχύ εύφορο τόξο ανάμεσα στην κοι-λάδα του Νείλου και στον Περσικό κόλπο όπου βλάστησαν οι πρώτοι ανεπτυγμένοι και εγγράμ-ματοι πολιτισμοί της ανθρωπότητας Για παρά-δειγμα οι μύθοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ανευρίσκονται ήδη στην παλαιότερη καταγραμ-μένη λογοτεχνία του κόσμου την επική ποίηση των Σουμερίων ενός λαού μυστηριώδους ο οποί-ος άκμασε στον νότο της Μεσοποταμίας κατά τα τέλη της τρίτης χιλιετίας πΧΤα ηρωικά έπη των Σουμερίων που σώθηκαν

χαραγμένα σε πήλινες πινακίδες χωρίζονται χο-ντρικά σε δύο κύκλους Ο ένας τους αφορά τη μεγάλη εκστρατεία ενάντια σε μια πλούσια και ξένη πολιτεία της μακρινής Ανατολής

( Οδυσσέας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

19

ldquoΌπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες θαυμαστές και

τρομερές ερημιές κατοικημένες

από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από

μυθικά τέρατα θεοσκότεινα

περάσματα κάτω από τα βουνά όπου ανατέλλει και δύει

ο ήλιοςrdquo

Οι βασιλιάδες της Σουμερίας (πρώτα ο Ενμερκάρ κατόπιν ο διάδοχός του ο Λουγκαλμπάντα) οδηγούν τη στρατιά τους για να πολεμήσουν ενάντια στην πολύχρυση Αράττα κάπου στα υψίπεδα του Ιράν Η πόλη καλά οχυρωμένη αντιστέκεται σθεναρά Οι Σουμέριοι χρειάζεται να αγωνιστούν μακροχρό-νια και να υποστούν πολλές δοκιμασίες μέχρι να την υποτά-ξουν Τούτος ο επικός κύκλος πραγματεύεται λίγο-πολύ το ίδιο θέμα με την Ιλιάδα και τις λοιπές αφηγήσεις περί Τρωι-κού πολέμου Στην άλλη ομάδα των σουμερικών επών πρω-ταγωνιστεί ένας σπουδαίος βασιλέας από τα περασμένα λά-τρης της περιπέτειας και των εξερευνήσεων Τούτος επιτελεί ποικίλα κατορθώματα και ταξιδεύει σε απόμακρα μέρη όπου

( α ν ά λ υ σ η )

( Σεβάχ )

20

αντιμετωπίζει τέρατα ή συναντά θρυλικά πρό-σωπα με αρχέγονη γνώση Έρχεται σε επαφή ακόμη και με τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και χάρη σε όλες αυτές τις εμπειρίες αποκτάει μεγάλη σοφία Το όνομά του είναι Γιλγαμές (ή Μπιλγαμές όπως είναι ο παλαιός σουμερικός τύπος) και η δράση του είναι καμωμένη από τα ίδια υλικά με την Οδύσσεια Όσο για την ιστορία της αναζήτησης οι μεσο-ποταμιακές παραδόσεις προσφέρουν πάλι το πρωιμότερο παράδειγμα Οι ύστερες περιπέτει-ες του Γιλγαμές περιλαμβάνουν μιαν επίπονη και ριψοκίνδυνη αναζήτηση με αντικείμενο ούτε λίγο ούτε πολύ την αθανασία Ο ήρωας περιπλανιέται στις εσχατιές της Γης ψάχνο-ντας για τον θρυλικό σοφό Ουτά-Ναπιστί τον μοναδικό άνθρωπο που επέζησε από τον Κατα-κλυσμό και ανταμείφθηκε από τους θεούς με αιώνια ζωή Από το στόμα αυτού του προσώ-που γυρεύει ο Γιλγαμές να μάθει το μυστικό της αθανασίας Όπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

21

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

επιστρέφουν κάθε χρόνο στη ζωή αφού περά-σουν ορισμένο διάστημα στον κάτω κόσμο Ο Ιησούς σταυρώνεται από τους Ρωμαίους και εγείρεται εκ νεκρών Στον δικό μας καιρό της απογοήτευσης είναι ευκολότερο να συγκινηθεί κανείς από την ιστορία του νεκρού θεού παρά να πιστέψει τη συνοδευτική δοξασία της ανά-στασής του Γιrsquo αυτό ο Επιτάφιος μάς αγγίζει περισσότερο από τη λειτουργία τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου Τέτοια πνευματική διχο-τόμηση όμως δεν ίσχυε ανέκαθενΚαθώς γίνεται φανερό όλες αυτές οι ιστορίες

είναι προαιώνιες προέρχονται από τους παμπά-λαιους πολιτισμούς που διαμόρφωσαν τη συ-νείδηση της ανθρώπινης φυλής και την έννοια του πολιτισμού μας Οι τρεις πρώτες αντιπρο-σωπεύονται χαρακτηριστικά στη μυθολογία και στην ποίηση των αρχαίων Ελλήνων Η τέταρτη έχει ευδιάκριτες ρίζες στο έδαφος της Εγγύς Ανατολής Εντούτοις με τη μεσολάβη-ση του Χριστιανισμού (που γεννήθηκε στα ίδια εκείνα μέρη) ήταν προορισμένη να αποδειχτεί

εξίσου κεφαλαιώδης για τη συγκρότηση του δυ-τικού κόσμου μας Για να λέμε την αλήθεια και οι άλλες ιστορίες παρόλο που λογαριάζονται σήμερα τυπικά κλα-σικές και ελληνορωμαϊκές αντλούν επίσης τη βαθύτερη καταγωγή τους από τις παραδόσεις και το πνεύμα της Ανατολής πιο συγκεκριμένα από εκείνο το βραχύ εύφορο τόξο ανάμεσα στην κοι-λάδα του Νείλου και στον Περσικό κόλπο όπου βλάστησαν οι πρώτοι ανεπτυγμένοι και εγγράμ-ματοι πολιτισμοί της ανθρωπότητας Για παρά-δειγμα οι μύθοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ανευρίσκονται ήδη στην παλαιότερη καταγραμ-μένη λογοτεχνία του κόσμου την επική ποίηση των Σουμερίων ενός λαού μυστηριώδους ο οποί-ος άκμασε στον νότο της Μεσοποταμίας κατά τα τέλη της τρίτης χιλιετίας πΧΤα ηρωικά έπη των Σουμερίων που σώθηκαν

χαραγμένα σε πήλινες πινακίδες χωρίζονται χο-ντρικά σε δύο κύκλους Ο ένας τους αφορά τη μεγάλη εκστρατεία ενάντια σε μια πλούσια και ξένη πολιτεία της μακρινής Ανατολής

( Οδυσσέας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

19

ldquoΌπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες θαυμαστές και

τρομερές ερημιές κατοικημένες

από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από

μυθικά τέρατα θεοσκότεινα

περάσματα κάτω από τα βουνά όπου ανατέλλει και δύει

ο ήλιοςrdquo

Οι βασιλιάδες της Σουμερίας (πρώτα ο Ενμερκάρ κατόπιν ο διάδοχός του ο Λουγκαλμπάντα) οδηγούν τη στρατιά τους για να πολεμήσουν ενάντια στην πολύχρυση Αράττα κάπου στα υψίπεδα του Ιράν Η πόλη καλά οχυρωμένη αντιστέκεται σθεναρά Οι Σουμέριοι χρειάζεται να αγωνιστούν μακροχρό-νια και να υποστούν πολλές δοκιμασίες μέχρι να την υποτά-ξουν Τούτος ο επικός κύκλος πραγματεύεται λίγο-πολύ το ίδιο θέμα με την Ιλιάδα και τις λοιπές αφηγήσεις περί Τρωι-κού πολέμου Στην άλλη ομάδα των σουμερικών επών πρω-ταγωνιστεί ένας σπουδαίος βασιλέας από τα περασμένα λά-τρης της περιπέτειας και των εξερευνήσεων Τούτος επιτελεί ποικίλα κατορθώματα και ταξιδεύει σε απόμακρα μέρη όπου

( α ν ά λ υ σ η )

( Σεβάχ )

20

αντιμετωπίζει τέρατα ή συναντά θρυλικά πρό-σωπα με αρχέγονη γνώση Έρχεται σε επαφή ακόμη και με τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και χάρη σε όλες αυτές τις εμπειρίες αποκτάει μεγάλη σοφία Το όνομά του είναι Γιλγαμές (ή Μπιλγαμές όπως είναι ο παλαιός σουμερικός τύπος) και η δράση του είναι καμωμένη από τα ίδια υλικά με την Οδύσσεια Όσο για την ιστορία της αναζήτησης οι μεσο-ποταμιακές παραδόσεις προσφέρουν πάλι το πρωιμότερο παράδειγμα Οι ύστερες περιπέτει-ες του Γιλγαμές περιλαμβάνουν μιαν επίπονη και ριψοκίνδυνη αναζήτηση με αντικείμενο ούτε λίγο ούτε πολύ την αθανασία Ο ήρωας περιπλανιέται στις εσχατιές της Γης ψάχνο-ντας για τον θρυλικό σοφό Ουτά-Ναπιστί τον μοναδικό άνθρωπο που επέζησε από τον Κατα-κλυσμό και ανταμείφθηκε από τους θεούς με αιώνια ζωή Από το στόμα αυτού του προσώ-που γυρεύει ο Γιλγαμές να μάθει το μυστικό της αθανασίας Όπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

21

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

ldquoΌπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες θαυμαστές και

τρομερές ερημιές κατοικημένες

από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από

μυθικά τέρατα θεοσκότεινα

περάσματα κάτω από τα βουνά όπου ανατέλλει και δύει

ο ήλιοςrdquo

Οι βασιλιάδες της Σουμερίας (πρώτα ο Ενμερκάρ κατόπιν ο διάδοχός του ο Λουγκαλμπάντα) οδηγούν τη στρατιά τους για να πολεμήσουν ενάντια στην πολύχρυση Αράττα κάπου στα υψίπεδα του Ιράν Η πόλη καλά οχυρωμένη αντιστέκεται σθεναρά Οι Σουμέριοι χρειάζεται να αγωνιστούν μακροχρό-νια και να υποστούν πολλές δοκιμασίες μέχρι να την υποτά-ξουν Τούτος ο επικός κύκλος πραγματεύεται λίγο-πολύ το ίδιο θέμα με την Ιλιάδα και τις λοιπές αφηγήσεις περί Τρωι-κού πολέμου Στην άλλη ομάδα των σουμερικών επών πρω-ταγωνιστεί ένας σπουδαίος βασιλέας από τα περασμένα λά-τρης της περιπέτειας και των εξερευνήσεων Τούτος επιτελεί ποικίλα κατορθώματα και ταξιδεύει σε απόμακρα μέρη όπου

( α ν ά λ υ σ η )

( Σεβάχ )

20

αντιμετωπίζει τέρατα ή συναντά θρυλικά πρό-σωπα με αρχέγονη γνώση Έρχεται σε επαφή ακόμη και με τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και χάρη σε όλες αυτές τις εμπειρίες αποκτάει μεγάλη σοφία Το όνομά του είναι Γιλγαμές (ή Μπιλγαμές όπως είναι ο παλαιός σουμερικός τύπος) και η δράση του είναι καμωμένη από τα ίδια υλικά με την Οδύσσεια Όσο για την ιστορία της αναζήτησης οι μεσο-ποταμιακές παραδόσεις προσφέρουν πάλι το πρωιμότερο παράδειγμα Οι ύστερες περιπέτει-ες του Γιλγαμές περιλαμβάνουν μιαν επίπονη και ριψοκίνδυνη αναζήτηση με αντικείμενο ούτε λίγο ούτε πολύ την αθανασία Ο ήρωας περιπλανιέται στις εσχατιές της Γης ψάχνο-ντας για τον θρυλικό σοφό Ουτά-Ναπιστί τον μοναδικό άνθρωπο που επέζησε από τον Κατα-κλυσμό και ανταμείφθηκε από τους θεούς με αιώνια ζωή Από το στόμα αυτού του προσώ-που γυρεύει ο Γιλγαμές να μάθει το μυστικό της αθανασίας Όπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

21

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

αντιμετωπίζει τέρατα ή συναντά θρυλικά πρό-σωπα με αρχέγονη γνώση Έρχεται σε επαφή ακόμη και με τους νεκρούς στον κάτω κόσμο και χάρη σε όλες αυτές τις εμπειρίες αποκτάει μεγάλη σοφία Το όνομά του είναι Γιλγαμές (ή Μπιλγαμές όπως είναι ο παλαιός σουμερικός τύπος) και η δράση του είναι καμωμένη από τα ίδια υλικά με την Οδύσσεια Όσο για την ιστορία της αναζήτησης οι μεσο-ποταμιακές παραδόσεις προσφέρουν πάλι το πρωιμότερο παράδειγμα Οι ύστερες περιπέτει-ες του Γιλγαμές περιλαμβάνουν μιαν επίπονη και ριψοκίνδυνη αναζήτηση με αντικείμενο ούτε λίγο ούτε πολύ την αθανασία Ο ήρωας περιπλανιέται στις εσχατιές της Γης ψάχνο-ντας για τον θρυλικό σοφό Ουτά-Ναπιστί τον μοναδικό άνθρωπο που επέζησε από τον Κατα-κλυσμό και ανταμείφθηκε από τους θεούς με αιώνια ζωή Από το στόμα αυτού του προσώ-που γυρεύει ο Γιλγαμές να μάθει το μυστικό της αθανασίας Όπως είναι σύνηθες σε τέτοιες ιστορίες ο πρωταγωνιστής διασχίζει χώρες

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

21

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

θαυμαστές και τρομερές ερημιές κατοικημένες από άγρια θεριά ή φρουρούμενες από μυθικά τέ-ρατα θεοσκότεινα περάσματα κάτω από τα βου-νά όπου ανατέλλει και δύει ο ήλιος έναν υπέ-ροχο κήπο όπου τα δέντρα και οι καρποί τους είναι καμωμένα από πολύτιμα πετράδια και μιαν ακρογιαλιά στην άκρη του κόσμου όπου η θεά της φρονιμάδας διατηρεί την ταβέρνα της εφοδιασμένη με άφθονη μπύρα Στο τέλος ο Γιλγαμές διαπλέει τον ωκεανό του θανάτου και φτάνει στο μαγικό νησί του Ουτά-Ναπιστί αλλά τα ταξίδια του δεν τελειώνουν ακόμη Ο προ-κατακλυσμιαίος σοφός τού δίνει οδηγίες πώς να βουτήξει και να βρει το βοτάνι της αιώνιας ζωής κάτω από τα νερά Τούτος ο πανάρχαιος εξερευνητικός μύθος δεν είναι λιγότερο συναρ-παστικός και βαθυστόχαστος από τις ιστορίες για το χρυσόμαλλο δέρας ή το ΓκράαλΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο να δοκι-μάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις αφηγηματικούς τύ-

( α ν ά λ υ σ η )

πους του Αργεντινού δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquo που έχει εξίσου πλατειά και διεθνή διάδοση Στην καρδιά αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται κάποιο αγόρι συνήθως βασιλόπουλο που γεννιέται με σπουδαίο πεπρωμένο να δη-μιουργήσει μεγάλη αυτοκρατορία να γίνει αρ-χηγός του λαού του ή ένδοξος ηγεμόνας Κατά κανόνα τούτη η μοίρα προλέγεται εξαρχής από χρησμό ή προφητείαΕντούτοις το εκλεκτό παιδί δεν μεγαλώνει

κανονικά όπως τα άλλα η βρεφική ηλικία του και η ανατροφή του παρουσιάζουν ανωμαλίες Η πιο συχνή παίρνει τη μορφή της έκθεσης σε αγριότοπο Κάποιος ισχυρός που γνωρίζει τη μοιραία προφητεία και έχει λόγους να φοβάται την εκπλήρωσή της διατάζει να εγκαταλείψουν το νεογέννητο αγόρι στην ερημιά ή στον δρυμό στο βουνό ή στα κύματα για να εξολοθρευτεί Έτσι μεταχειρίζεται τον μικρό Κύρο (τον μετέ-πειτα βασιλιά των Περσών) ο ζηλόφθονος παπ-

( Ιάσωνας )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

22

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

ldquoΕίναι ασφαλώς παρακινδυνευμένο

να δοκιμάζει κάποιος να συμπληρώσει τον Μπόρχες Ωστόσο στους τέσσερεις

αφηγηματικούς τύπους του Αργεντινού

δασκάλου μπορούμε να προσθέσουμε έναν πέμπτο τον λεγόμενο laquoμύθο του ήρωαraquordquo

πούς του ο μονάρχης Αστυάγης που φοβάται μήπως χά-σει την εξουσία του Την ίδια τύχη έχουν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος οι κατοπινοί ιδρυτές της Ρώμης κατά διαταγή κάποιου σφετεριστή που άρπαξε τον πατρογονικό θρόνο τους Η μοίρα ωστόσο αποδεικνύεται ισχυρότερη από τα σχέδια των κακόβουλων θνητών Το παιδί σώζεται για να μεγαλώσει και να πραγματώ-

σει το πεπρωμένο του Τον Κύρο τον βυζαίνει μια άγρια σκύλα τον Ρωμύλο και τον αδελφό του η περίφημη λύ-καινα Όλοι τους περιμαζεύονται και ανατρέφονται από βοσκούς Παρόμοια ο Μωυσής παραδομένος στα νερά του Νείλου μέσα σε πλεχτό πανέρι αλιεύεται από την άτεκνη θυγατέρα του Φαραώ Και ο νεογέννητος Περσέας ριγ-μένος στη θάλασσα μέσα σε ξύλινο σεντούκι θα μπλέξει στα δίχτυα των ψαράδων της Σερίφου Σε άλλες περιπτώσεις η ιδιαιτερότητα είναι διαφορετι-

κή το παιδί μεγαλώνει χωρίς πατέρα ή στην εξορία μα-κριά από την πατρίδα του Ο ορφανός Ζίγκφριντ που ο γονιός του σκοτώθηκε στη μάχη ανατρέφεται από έναν σιδερά Τον Θησέα ο Αθηναίος γεννήτοράς του τον αφή-νει πίσω στην Τροιζήνα για να ανδρωθεί μονάχος υπό

( Γιλγαμές ) ( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

ιστορίες

23

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

ldquoΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της

εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους

ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος

Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία

μαςrdquo

την επίβλεψη της μητέρας του Ο μικρός Ιάσων κρύβεται στο Πήλιο και εκπαιδεύεται στη σπηλιά του Κενταύρου για να ξεφύγει από τη δολοφονική μανία του ΠελίαΣε κάθε περίπτωση το αγόρι γίνεται άνδρας και επιτελεί τα εξαιρετικά κατορθώματά του όπως ήταν γραφτό Σκοτώνει δράκους και λυτρώνει χώ-ρεςmiddot κατακτά επικράτειες ή ιδρύει πολιτείεςmiddot κερδί-ζει τον βασιλικό θρόνο και την πριγκιποπούλα για γυναίκα τουmiddot οδηγεί τη φυλή του και καταγράφει καθrsquo υπαγόρευση τα λόγια του θεούmiddot γυρίζει την οικουμένη και φέρνει πίσω χρυσές δορές μαγικά καζάνια που ξανανιώνουν τους γέρους ή τρομα-κτικά τρόπαια που μεταμορφώνουν τη σάρκα σε πέτρα Σε αυτό το πλαίσιο η πρώιμη έκθεση του παιδιού και η απομάκρυνσή του από τους γονείς του έχουν σημασία λειτουργούν ως προμήνυμα για το σπουδαίο δημόσιο πεπρωμένο του

( α ν ά λ υ σ η )

( Ρωμύλος και ο Ρώμος )

24

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25

Ο νεαρός ήρωας προορίζεται να γίνει ηγέ-της του λαού του Γιrsquo αυτό ακριβώς χωρίζε-ται εξαρχής από την οικογένειά του ώστε να τονιστεί πως η ζωή και η δράση του ανήκουν σε ολόκληρη την κοινότηταΜε τον μύθο του ήρωα συμπληρώνεται ο κα-νόνας των θεμελιωδών αφηγηματικών προ-τύπων Αυτές οι πέντε ιστορίες αποτελούν το DNA της ανθρώπινης μυθοπλασίας Αν υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί κάπου στο σύμπαν οι δικές τους διηγήσεις μπορεί να είναι αφάνταστα διαφορετικές και αλλόκοτες για τη δική μας αντίληψη Όμως οι δημιουρ-γίες των ανθρώπων της Γης θα καθορίζονται πάντα από τα παραπάνω αρχέτυπα που είναι για το πνεύμα μας τόσο φυσικά όσο τα δύο χέρια ή τα δύο μάτια για το κορμί μαςΑπό τις πέντε διηγήσεις εκείνη που μας συ-

γκινεί περισσότερο σήμερα είναι αναμφίβολα η τελευταία γύρω από τον μεγάλο ήρωα Δεν εί-ναι δύσκολο να μαντέψουμε γιατί οι ήρωες και η αίσθηση του ηρωικού συνιστούν αυτό ακρι-βώς που λείπει προς το παρόν από την κοινω-νία μαςΗ ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ήρωες mdash ήρωες της ηγεσίας και του αγώνα της εξερεύνησης και της γνώσης Δίχως τέτοιους ο πολιτισμός μας καταντάει ανάπηρος Αν δεν τους βρούμε δεν θα ξεφύγουμε από την τωρινή κακοδαιμονία μας Η εποχή μας θέλησε να αντικαταστήσει τους αυθεντικούς ήρωες με επιχειρηματίες και τεχνο-κράτες τούτοι προβάλλονται πια ως είδωλα για δημόσια λατρεία Όμως τα κατορθώματα αυ-τών των τελευταίων δεν μπορούν να γεννήσουν ούτε τραγούδια ούτε θρύλους Γεμίζουν απλώς τις στήλες των εφημερίδων ε

( Μωυσής )

Τέσσερεις και μία ιστορίεςπαντός καιρού

25