Anatomi - UniFlip.com

ANKARAM. Rauf İnan Sokak No: 306410 Sıhhiye / AnkaraTel: (0312) 431 14 85 • 435 11 91-92Faks: (0312) 435 84 23

GÜNEŞ TIP KİTABEVLERİGENEL DAĞITIM

İSTANBULGazeteciler Sitesi Sağlam Fikir SokakNo: 7 / 2 Esentepe / İstanbulTel: (0212) 356 87 43Faks: (0212) 356 87 44

KARTAL ŞUBECevizli Mahallesi Denizer Cad.No: 19 / C Kartal / İstanbulTel&Faks: (0216) 546 03 47

ARADIĞINIZ TÜM TIP KİTAPLARI BU ADRESTE

www.guneskitabevi.com

Türkiye’nin her yerinden...

0505 734 13 13

Anatomi Akıl Notları

SARGON AnatomiAkıl Notları

Resimli . Pratik . Güncel

Prof. Dr. Mustafa F. Sargon

3 Anatomi Temel Kaynaklarının Özetleri 3 Öğrenmeyi Kolaylaştıran Resimler3 Kolay Öğrenmeyi Sağlayan Tablolar3 Her Konuyla İlgili Yüzlerce Soru3 Uyarıcı Dikkat Kutuları3 Klinik Anatomi Notları

GÜNEŞ TIP KİTABEVLERİ

Prof. Dr. Mustafa F. SargonHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

Anatomi Anabilim Dalı

GÜNEŞ TIP KİTABEVLERİ

Referans Kaynaklar Sizin İçin Özetlendi !

AnatomiYeni Akıl Notları

ANATOMİ AKIL NOTLARICopyright © 2016

Bu Kitabın her türlü yayın hakkı Güneş Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.’ne aittir.

Yazılı olarak izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kısmen veya tamamen kopya edilemez;

fotokopi, teksir, baskı ve diğer yollarla çoğaltılamaz.

ISBN: 978-975-277-

Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni: Murat Yılmaz

Genel Yayın Yönetmeni Yardımcısı: Polat Yılmaz

Yayın Danışmanı ve Tıbbi Koordinatör: Dr. Ufuk Akçıl

Dizgi - Düzenleme: Ümit Saçı

Kapak Tasarımı: İhsan Ağın

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Hiz. San. Tic. Ltd. Şti.

İvedik Organize Sanayi Bölgesi 28. Cad. 770 Sok. No: 105-A

Ostim/ANKARA

Telefon: (0312) 394 55 90 - 91 - 92 • Faks: (0312) 394 55 94

Sertifika No: 13987

ÖNSÖZ

Anatomi tıbbın en karmaşık bilim alanlarından biridir. Ayrıca; bu bilim alanında kul-

lanılan pek çok anatomik terimin Latince olması nedeniyle, anatomiyi anlamak ve

öğrenmek daha da zorlaşır. Anatomi Akıl Notları hazırlanırken, tüm bu zorluklar

dikkate alındı. Eserde, en az sayfa sayısı ile anatomiyi en iyi şekilde ve kolayca öğrete-

bilmek hedeflendi.

Anatomi Akıl Notları’nın hedefine ulaşabilmesi için; anatomi bilim alanı ile ilgili

önemli temel kaynaklar ayrıntılı bir şekilde değerlendirildi ve klinik önemi olan pek

çok konu dikkat kutuları ile özetlendi. Eserin bazı bölümlerinde yer alan tablolar saye-

sinde kaslar ile ilgili bilgilerin daha kolay öğrenilmesi hedeflendi.

Güneş Tıp Kitabevlerinin telif hakkına sahip olduğu seçkin anatomi atlaslarında yer

alan resimlerin bir kısmına eserde yer verilerek, Anatomi Akıl Notları’na muhteşem

bir görsel zenginlik kazandırıldı.

Eserin temel amaçlarından biri de Anatomi Akıl Notları’nın sonuna eklenen sorular

ve cevapları sayesinde okuyucunun konuları bir kez daha hatırlaması idi.

Anatomi Akıl Notları Tıp Fakültesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Eczacılık Fakültesi,

Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencileri ve Tıpta Uzmanlık Sınavına hazırlanan genç

hekimler için hazırlanmış bir eserdir.

Eserin baskıya hazırlanması sırasında büyük bir gayretle, titizlikle çalışan İhsan Ağın

ve Güneş Tıp Kitabevlerinin diğer değerli çalışanlarına teşekkür ederim.

Anatomi Akıl Notları’nın anatomi bilimine gönül veren, anatomi öğrenmek ve hatır-

lamak isteyen tüm meslektaşlarıma yararlı olmasını diliyorum.

Prof. Dr. Mustafa F. Sargon

Hacettepe Üniversitesi

Tıp Fakültesi

Anatomi Anabilim Dalı

Öğretim Üyesi

Ankara, 2015

iii

İÇİNDEKİLER

GENEL BİLGİLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

KEMİKLER İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

EKLEMLER İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

KASLAR İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

ÜST EKSTREMİTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ VE EKLEMLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

ÜST EKSTREMİTENİN FASCIA’LARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

ÜST EKSTREMİTE KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

ÜST EKSTREMİTENİN DAMARLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

ÜST EKSTREMİTENİN SİNİRLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

ALT EKSTREMİTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ VE EKLEMLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

ALT EKSTREMİTENİN FASCIA’LARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

ALT EKSTREMİTE KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

ALT EKSTREMİTENİN DAMARLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

ALT EKSTREMİTENİN SİNİRLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

KAFA KEMİKLERİ (OSSA CRANII) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

NEUROCRANIUM’U OLUŞTURAN KEMİKLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

VISCEROCRANIUM’U OLUŞTURAN KEMİKLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

KAFA İSKELETİNİN BÜTÜNÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

KAFA DERİSİ VE YÜZÜN YÜZEYEL YAPILARI . . . . . . . . . . 99

KAFA DERİSİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

YÜZÜN YÜZEYEL YAPILARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

REGIO TEMPORALIS (TEMPORAL BÖLGE) . . . . . . . . . . . . 105

v

vi İÇİNDEKİLER

ARTICULATIO TEMPOROMANDIBULARIS VEÇİĞNEME KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

ARTICULATIO TEMPOROMANDIBULARIS (ÇENE EKLEMİ) . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

MUSCULI MASTICATORII (ÇİĞNEME KASLARI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

PAROTİS BÖLGESİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

FOSSA INFRATEMPORALIS VE FOSSAPTERYGOPALATINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

FOSSA INFRATEMPORALIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

FOSSA PTERYGOPALATINA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

BOYUN ÖN VE YAN BÖLGELERİ, BOYUN KÖKÜ,PLEXUS CERVICALIS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

BOYUN ÖN VE YAN BÖLGELERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

BOYUN KÖKÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

PLEXUS CERVICALIS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

SUBOKSİPİTAL BÖLGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

COLUMNA VERTEBRALIS, COSTA’LAR, STERNUM . . . . . 137

COLUMNA VERTEBRALIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

COSTAE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

STERNUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

COLUMNA VERTEBRALIS’İN EKLEMLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

SIRT BÖLGESİNDE YER ALAN KASLAR . . . . . . . . . . . . . . 147

YÜZEYEL SIRT KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

ORTA TABAKADA YER ALAN SIRT KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

DERİN SIRT KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

viiİÇİNDEKİLER

THORAX DUVARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

THORAX’IN EKLEMLERİ (ARTICULATIONES

THORACIS). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

THORAX DUVARININ KASLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

THORAX DUVARININ DAMAR VE SİNİRLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

SOLUNUM SİSTEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

BURUN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

SINUS PARANASALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

LARYNX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

TRACHEA, AKCİĞERLER VE PLEURA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

DIAPHRAGMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

MEDIASTINUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

DOLAŞIM SİSTEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

KALP VE PERICARDIUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

SİNDİRİM SİSTEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

CAVITAS ORIS (AĞIZ BOŞLUĞU) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

PHARYNX. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

KARIN ÖN DUVARININ TOPOGRAFİK ANATOMİSİ,

KARIN ÖN VE YAN DUVARLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

CANALIS INGUINALIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

PERITONEUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

OESOPHAGUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

MİDE (GASTER) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

İNCE BAĞIRSAK (INTESTINUM TENUE). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

KALIN BAĞIRSAK (INTESTINUM CRASSUM). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

KARACİĞER, SAFRA KESESİ, SAFRA YOLLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

PANCREAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

DALAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

SİNDİRİM SİSTEMİNİN ABDOMEN İÇERİSİNDE

YER ALAN PARÇASININ DAMARLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

viii İÇİNDEKİLER

SİNDİRİM SİSTEMİNİN ABDOMEN İÇERİSİNDE

YER ALAN PARÇASININ SİNİRLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

KARIN ARKA DUVARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258

VENA PORTAE HEPATIS (VENA PORTA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

ÜRİNER SİSTEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

BÖBREK (REN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

ÜST İDRAR YOLU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

ALT İDRAR YOLU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

PELVIS VE PERINEUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

PELVIS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

PERINEUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

ERKEK GENİTAL ORGANLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

DIŞ GENİTAL ORGANLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

İÇ GENİTAL ORGANLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

KADIN GENİTAL ORGANLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

DIŞ GENİTAL ORGANLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

İÇ GENİTAL ORGANLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298

ENDOKRİN BEZLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

GLANDULA THYROIDEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

GLANDULAE PARATHYROIDEAE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

GLANDULA SUPRARENALIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310

THYMUS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

MERKEZİ (SANTRAL) SİNİR SİSTEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . 313

SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

MEDULLA SPINALIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

BEYİN SAKI (BEYİN SAPI). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320

CEREBELLUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

AFFERENT (ÇIKAN) VE EFFERENT (İNEN) YOLLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330

KRANİAL SİNİRLER (KAFA ÇİFTLERİ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

DIENCEPHALON. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

ixİÇİNDEKİLER

HYPOPHYSIS (GLANDULA PITUITARIA) (HİPOFİZ BEZİ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362

BAZAL GANGLİONLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363

LİMBİK SİSTEM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365

OTONOM SİNİR SİSTEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367

TELENCEPHALON. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372

BEYİN VE MEDULLA SPINALIS’İ SARAN ZARLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381

BEYİN VENÖZ SİNÜSLERİ (SINUS DURAE MATRIS). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385

BEYNİN VENTRİKÜLLERİ VE BEYİN OMURİLİK SIVISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN DAMARLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390

ORBITA, GÖZ KÜRESİ VE GÖZÜN YARDIMCI OLUŞUMLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

ORBITA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

GÖZ KÜRESİ (BULBUS OCULI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

GÖZÜN YARDIMCI OLUŞUMLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402

KULAK (AURIS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407

DIŞ KULAK (AURIS EXTERNA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407

ORTA KULAK (AURIS MEDIA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409

İÇ KULAK (AURIS INTERNA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414

DERİ VE EKLENTİLERİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419

DERİ (CUTIS). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419

DERİNİN EKLENTİLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420

KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424

SORULAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427

CEVAPLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515

n İnsan vücudunda yer alan oluşumların normal şekillerini, yapılarını, fonksiyonları-

nı, pozisyonlarını ve aralarındaki ilişkileri inceleyen bilim dalına anatomi ismi ve-

rilir. Tıp tarihinin en eski bilim dallarından birisi olup makroskobik anatomi (gross

anatomi) ve mikroskobik anatomi olmak üzere ikiye ayrılır. Makroskobik anatomi;

çıplak gözle görülebilen oluşumları inceleyen bilim dalıdır. Mikroskobik anatomi ise

anatomik oluşumların ince yapılarını mikroskop altında değerlendirir ve sitoloji ile

histoloji olarak isimlendirilen iki bilim alanından oluşur.

n Anatomik pozisyon: Topuklar bitişik (veya iki topuk arasında bir ayak boyu mesafe

bulunan), baş ve omuzlar dik, yüz ve avuç içleri öne, gözler karşıya bakacak şekilde

ayakta durulan pozisyona anatomik pozisyon denir.

Anatomik düzlemler ve eksenlern Vücudun kısımları ile hareketlerini daha anlaşılır bir şekilde tarif edebilmek için

uzayda mevcut bulunan üç düzlem (frontal, sagittal, transvers) ve üç eksen (sagittal,

transvers, vertikal) kullanılır. Frontal (koronal) düzlem sağdan sola ve yukarıdan

aşağıya; sagittal düzlem önden arkaya ve yukarıdan aşağıya doğru uzanır. Vücudun

orta hattından geçen sagittal düzleme midsagittal düzlem denir. Midsagittal düzle-

min dış tarafında bulunan ve buna paralel olan düzlemlere parasagittal düzlemler

adı verilir. Transvers (horizontal) düzlem ise yere paralel olarak seyreder. Sagittal

eksen önden arkaya ve yere paralel; transvers eksen sağdan sola ve yere paralel; ver-

tikal eksen ise yukarıdan aşağıya ve yere dik olarak uzanır.

KEMİKLER İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLERn Hareket sistemi kemikler, eklemler ve kaslardan oluşur. Kemikler ve eklemler hare-

ketin pasif unsurlarını, kaslar ise aktif unsurlarını oluştururlar. Latin dilinde “os” ke-

limesi kemik anlamına gelmektedir. Kemikleri inceleyen bilim alanı ise “osteoloji”

olarak isimlendirilir.

n Kemikler hareket sisteminin iskeletini oluşturur ve vücuttaki pek çok yapının korun-

masında çok önemli bir fonksiyona sahiptirler. Ayrıca destek görevi görürler. Kan

hücrelerinin yapımı ve bazı minerallerin depolanması fonksiyonları da vardır. Kasla-

rın origo (kasın başlangıç yeri) ve insertio (kasın sonlanma yeri)’ları kemiklerde bu-

lunur. Kasların tutunma yerleri olması nedeniyle hareket sistemi için önemlidirler.

n Vücutta yer alan kemikler skeleton axiale ve skeleton appendiculare olmak üzere

iki bölümde incelenir. Baş, boyun ve gövdenin iskeletini oluşturan kemiklere skele-

ton axiale; alt ve üst ekstremitelerin iskeletini oluşturan kemiklere ise skeleton ap-

pendiculare adı verilir. Yeni doğan bebeklerde 270, 14 yaşında 256, erişkinde ise 206

civarında kemik mevcuttur. Sayının çocuklarda daha fazla olmasının nedeni bazı

1

GENEL BİLGİLER

GENEL BİLGİLER2

kemik bölümlerinin birbirleriyle kaynaşmamış olmasıdır. 25-30 yaşlarında vücuttaki

kemiklerin toplam ağırlığı 5-6 kg civarındadır.

n Kemik dokusu; organik maddeler ve inorganik tuzlar olmak üzere iki ana maddeden

meydana gelir. Yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişmekle birlikte; organik maddeler ke-

mik dokusunun yaklaşık 1/3’ünü, inorganik tuzlar ise yaklaşık 2/3’ünü yapar. Organik

maddelerin büyük kısmını kollajen lifler oluşturur ve kemiğe esneklik sağlar. Kalsiyum

ve fosfattan zengin tuzların oluşturduğu inorganik materyal ise kemiğe sertlik verir.

Anatomik pozisyon, terimler ve düzlemler

Planum coronale

Planum transversum,

horizontale veya axiale

Superior

Anterior

Posterior

Inferior

Distalis

Proximalis

Proximalis

Distalis

Axis verticalis veya

longitudinalis

Axis transversalis

Axis sagittalis

Lateralis

Medialis

Palma manus

Dorsum pedis

Planta pedis

Cranialis

Caudalis

Planum sagittale

Dorsum manus

GENEL BİLGİLER 3

İskelet: önden görünüm

Palpe edilebilen kemikler

(önden görünüm)

Maxilla

Os frontale

Mandibula

Acromion

Costa prima

Humerus

Scapula

Clavicula

C VII

Processus coracoideus

Os zygomaticum

Orbita

Tuberculum majus

Tuberculum minus

Manubrium sterni

Corpus sterni

Processus

xiphoideus

Ulna

Fibula

Tibia

Patella

Tuberositas tibiae

Malleolus lateralis Talus

Malleolus medialis

Ossa tarsi

Ossa metatarsi

Phalanges

Epicondylus lateralis

Epicondylus medialis

Ossa carpi

Ossa metacarpi

Phalanges

Radius

Capitulum humeri

Trochlea humeri

Os sacrum

Articulatio sacroiliaca

Os ilium

Os pubis

Os ischii

Symphysis

pubica

Os coccygis

Femur

Trochanter

minor

Trochanter

major



GENEL BİLGİLER4

n Kemikler; periosteum (periost) adı verilen bir zar ile sarılıdır. Bu zar kemiklerin ekle-

me katılan yüzlerinde bulunmaz. Periosteum’un dışta stratum fibrosum ve içte stra-

tum osteogenicum olarak isimlendirilen iki tabakası vardır. Stratum fibrosum ek-

lem kapsülünün fibröz tabakası ile devam eder. Stratum osteogenicum ise damardan

zengin olup kemikte enine büyümenin gerçekleştiği kısımdır. Periosteum’un tahrip

olduğu durumlarda kemik dokusu ölür. Bunun nedeni kemiği besleyen arterlerin

İskelet: arkadan görünüm

Palpe edilebilen kemikler

(arkadan görünüm)

Protuberantia occipitalis externa

Os parietale

Os occipitale

C I (atlas)C II (axis)

Processus mastoideus

Angulus mandibulae

Acromion Clavicula

Columna vertebralis

Spina scapulae

Articulatio humeri

Scapula

Olecranon

Caput radii

Radius

Ulna

Crista iliaca

Os coccygis

Os sacrum

Spina iliaca

posterior superior

Articulatio coxae

Articulatio cubiti

Articulatio genus

Articulatio talocruralis

Calcaneus

Malleolus lateralis

Malleolus medialis

Condylus lateralis

Condylus medialis

Trochanter

minor

Trochanter major

Fibula

Tibia

Femur

Spina ischiadica

Tuber

ischiadicum


Epicondylus madialis

Angulus inferior scapulae

Tuberculum majus

Humerus



Tuberositas ossis metatarsi quinti

Angulus superior scapulae

Articulatio radiocarpalis

ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ VE EKLEMLERİ

n Üst ekstremite; önde articulatio sternoclavicularis, arkada scapula’yı thorax’a bağ-

layan kas ile fascia’lardan başlar ve el parmaklarının uçlarına kadar uzanır. Omuz

bölgesi, kol bölgesi, ön kol bölgesi ve el bölgesi olmak üzere dört kısımda incelenir.

Omuz bölgesi; articulatio humeri, articulatio acromioclavicularis ve bunların çev-

resinde yer alan anatomik oluşumların bulunduğu bölgedir. Kol bölgesi; articulatio

humeri’den articulatio cubiti’ye kadar olan bölgedir. Kol bölgesine brachium denir.

Ön kol bölgesi; articulatio cubiti’den articulatio radiocarpalis’e kadar olan bölgedir.

Ön kol bölgesine antebrachium denir. El bölgesi; articulatio radiocarpalis’ten el par-

mak uçlarına kadar olan bölgedir. El bölgesine manus denir.

ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİn Scapula, clavicula, humerus, ulna, radius ve ossa manus (el kemikleri)’tur.

Scapula’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Facies costalis (facies anteri-

or), fossa subscapularis, facies posterior, spina scapulae, fossa supraspinata, fossa inf-

raspinata, acromion, margo medialis, margo lateralis, margo superior, incisura scapu-

lae, angulus inferior, angulus lateralis, angulus superior, cavitas glenoidalis, tuberculum

supraglenoidale, tuberculum infraglenoidale ve processus coracoideus’tur.

Angulus lateralis’te yer alan cavitas glenoidalis; humerus’un caput’u ile eklem ya-

parak omuz eklemini oluşturur.

!

Clavicula’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Extremitas sternalis,

impressio ligamenti costoclavicularis, sulcus musculi subclavii, extremitas acro-

mialis, tuberositas ligamenti coracoclavicularis, tuberculum conoideum ve linea

trapezoidea’dır.

Humerus’ta bulunan önemli anatomik oluşumlar: Caput humeri, collum

anatomicum, collum chirurgicum, tuberculum majus, tuberculum minus, sulcus

intertubercularis, corpus humeri, facies anteromedialis, facies anterolateralis, facies

posterior, sulcus nervi radialis, margo medialis, margo lateralis, tuberositas deltoi-

dea, condylus humeri, capitulum humeri, trochlea humeri, fossa olecrani, fossa co-

ronoidea, fossa radialis, epicondylus medialis, sulcus nervi ulnaris ve epicondylus

lateralis’tir.

11

ÜST EKSTREMİTE

ÜST EKSTREMİTE12

Humerus; üst ekstremitenin en uzun kemiği olup kol bölgesinin iskeletini oluş-

turur. Caput humeri, cavitas glenoidalis ile eklem yaparak omuz eklemini oluştu-

rur. Extremitas distalis adı verilen alt ucunda ulna ile eklem yapan trochlea hu-

meri ve radius ile eklem yapan capitulum humeri bulunur. Epicondylus medialis

ve epicondylus lateralis; distal ucun en çıkıntılı kısımlarıdır.

!

Ulna’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Olecranon, processus coronoide-

us, tuberositas ulnae, incisura radialis, incisura trochlearis, corpus ulnae, facies anteri-

or, facies posterior, facies medialis, margo interosseus, margo anterior, margo posterior,

crista musculi supinatoris, caput ulnae ve processus styloideus ulnae’dır.

Üst ekstremite kemikleri

Önden görünüş Arkadan görünüş

Carpal

kemikler

HumerusScapula

Clavicula

Articulatio glenohumeralis

Acromion

Processus coracoideus

Omuz

Kol

Radius

Articulatio cubiti

Ön kol

Metacarpal

kemikler

Phalanx’lar

Radius

El

Ulna

Articulatio radiocarpalis

Ulna

Olecranon

Humerus

Acromion

Spina

scapulae

Processus coracoideusArticulatio acromioclavicularis

ÜST EKSTREMİTE 23

Kaslar: önden görünüm

M. deltoideus

M. trapezius

M. sternocleidomastoideus

M. masseterM. buccinator

M. orbicularis oris

M. orbicularis oculi

M. temporalis

M. pectoralis major

M. pectoralis minor

Mm. scalenii

M. intercostalis externus

M. intercostalis internus

M. brachialis

M. biceps brachii, caput breve (kesilmiş)

M. biceps brachii, caput longum (kesilmiş)

M. supinator (yüzeyel baş)

M. biceps brachii

M. fl exor digitorum profundus

M. brachioradialis

M. fl exor carpi radialis

Tenar kaslar

Hipotenar kaslar

M. tensor fasciae latae

M. iliopsoas

M. adductor brevis

M. fi bularis longus

M. tibialis anterior

M. extensor digitorum longus

M. extensor digitorum longus

M. extensor hallucis longus

M. soleus

M. vastus lateralis

M. vastus medialis

M. rectus femoris M. pectineus

M. adductor longus

M. gracilis

M. sartorius

M. gastrocnemius

M. obturatorius externus

M. transversus abdominis

Vagina musculi recti abdominis’in arka duvarı

M. obliquus externus abdominis

M. rectus abdominis

M. serratus anterior

M. fl exor pollicis longusM. palmaris longus

M. occipitofrontalis, venter frontalis

M. adductor magnus

M. obliquus internus abdominis (kesilmiş)

M. coracobrachialis

Tractus iliotibialis

M. pronator teres

M. extensor hallucis longus

M. biceps brachii tendonu (kesilmiş)

M. pronator quadratus

M. fl exor carpi ulnaris

ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ VE EKLEMLERİ

n Alt ekstremite; önde symphysis pubica, arkada articulatio sacroiliaca’dan başlar ve

ayak parmak uçlarına kadar uzanır. Kalça bölgesi, uyluk bölgesi, bacak bölgesi ve

ayak bölgesi olmak üzere dört kısımda incelenir. Kalça bölgesi; symphysis pubica

ve articulatio sacroiliaca’dan başlayıp articulatio coxae’ya kadar devam eder. Uyluk

bölgesi (regio femoris); articulatio coxae’dan articulatio genus’a kadar olan bölge-

dir. Bacak bölgesi (regio cruris); articulatio genus’tan articulatio talocruralis’e kadar

olan bölgedir. Ayak bölgesi (regio pedis) ise articulatio talocruralis’ten başlayıp par-

mak uçlarına kadar uzanır.

ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİn Os coxae, femur, patella, tibia, fibula ve ossa pedis (ayak kemikleri)’tir.

n Ön ve yanlarda bulunan bir çift os coxae ile arkada yer alan os sacrum ve os coccygis

(coccyx) birlikte kalça bölgesinin iskeletini oluşturur. Bu kemikler; eklemler aracılı-

ğıyla biraraya gelerek pelvis adı verilen kemik yapıyı meydana getirir.

Os coxae’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Os coxae; ilium, ischium ve

pubis adı verilen üç ayrı kemiğin birleşmesiyle oluşur. Büyüme ve gelişme döneminde,

ayrı ayrı gözlenebilen bu üç kemik arasında kıkırdak dokusu mevcuttur. 14-16 yaşlar ara-

sında; arada bulunan kıkırdak dokunun kemikleşmesi ile os coxae tek bir kemik haline

gelir. Acetabulum, fossa acetabuli, incisura acetabuli, facies lunata, ramus ischiopubicus,

foramen obturatum ve incisura ischiadica major kemikte yer alan önemli anatomik yapı-

lar arasındadır. Os coxae’nın ilium parçasında yer alan önemli anatomik oluşumlar; cor-

pus ossis ilii, ala ossis ilii, linea arcuata, crista iliaca, spina iliaca anterior superior, spina

iliaca anterior inferior, spina iliaca posterior superior, spina iliaca posterior inferior, fossa

iliaca, facies glutea, linea glutea anterior, linea glutea posterior, linea glutea inferior, facies

sacropelvica, facies auricularis ve tuberositas iliaca’dır. Ischium parçasında yer alan önem-

li anatomik oluşumlar; corpus ossis ischii, ramus ossis ischii, tuber ischiadicum, spina

ischiadica ve incisura ischiadica minor’dur. Pubis parçasında yer alan önemli anatomik

oluşumlar ise corpus ossis pubis, tuberculum pubicum, facies symphysialis, crista pubica,

ramus superior ossis pubis, eminentia iliopubica, pecten ossis pubis, crista obturatoria,

tuberculum obturatorium anterius, tuberculum obturatorium posterius ve ramus inferior

ossis pubis’tir.

Femur’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Caput femoris, fovea capitis

femoris, collum femoris, trochanter major, fossa trochanterica, trochanter minor, linea

intertrochanterica, crista intertrochanterica, corpus femoris, linea aspera’nın labium

43

ALT EKSTREMİTE

ALT EKSTREMİTE44

laterale’si, linea aspera’nın labium mediale’si, linea pectinea, tuberositas glutea, facies

poplitea, linea supracondylaris medialis, linea supracondylaris lateralis, condylus me-

dialis, epicondylus medialis, tuberculum adductorium, condylus lateralis, epicondylus

lateralis, facies patellaris, fossa intercondylaris ve linea intercondylaris’tir.

Patella’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Basis patellae, apex patellae,

facies articularis ve facies anterior’dur.

Alt ekstremite kemikleri

Önden görünüş Arkadan görünüş

Os coccygis

Trochanter major

Trochanter minor

PatellaEpicondylus lateralis

Epicondylus

medialis

Condylus lateralis

Tibia

Fibula

Caput fibulae

Corpus tibiae

Malleolus lateralis

Tuberositas tibiae

Ossa digitorum (phalanges)

Ossa metatarsi

Ossa cuneiforme

Os naviculareOs cuboideum

CalcaneusTalus

Art. genus

Art. coxae

Spina iliaca

anterior superior

Os coxae

Trochanter minor

Trochanter major

Symphysis pubica

For. obturatum

Tuber ischiadicum

Os coxae

Spina iliaca posterior superior

Art. coxae

Spina ischiadica

Crista intertrochanterica

Linea aspera


Condylus

medialis

Condylus lateralis

Caput fibulae

Linea musculi solei

Fibula

Tibia

Malleolus

medialis

Malleolus lateralis

Tuber calcanei

Calcaneus

Os cuboideum

Art.

talocruralis

Ossa digitorum (phalanges)

Ossa metatarsi

Uyluk

Diz

Bacak

Ayak

Ayak bileği

Kalça

Pelvis

Linea

intertrochanterica

Femur

Sacrum

Spina iliaca

anterior inferior

ALT EKSTREMİTE 45

Tibia’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Facies articularis superior, cond-

ylus medialis, condylus lateralis, facies articularis fibularis, area intercondylaris anteri-

or, area intercondylaris posterior, eminentia intercondylaris, corpus tibiae, tuberositas

tibiae, facies medialis, facies posterior, linea musculi solei, facies lateralis, margo ante-

rior, margo medialis, margo interosseus, malleolus medialis, facies articularis malleoli

medialis, incisura fibularis ve facies articularis inferior’dur.

Fibula’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Caput fibulae, facies articularis

capitis fibulae, apex capitis fibulae, collum fibulae, corpus fibulae, facies lateralis, facies

medialis, facies posterior, margo anterior, margo interosseus, margo posterior, malleolus

lateralis, facies articularis malleoli lateralis, fossa malleoli lateralis ve sulcus malleolaris’tir.

Ossa pedis (ayak kemikleri): Ossa tarsi, ossa metatarsi ve ossa digitorum (pha-

langes) olmak üzere üç bölüme ayrılır. Ossa tarsi; ayak bileğinin iskeletini oluşturan

Ayak kemikleri

Dorsal görünüş Plantar görünüş

Calcaneus

Talus

Trochlea

fibularis

Os

cuboideumOs naviculare

Collum tali

Os cuneiforme

mediale

Os cuneiforme

intermediumOs cuneiforme

laterale

Ossa

metatarsi

Phalanges

Phalanx distalis

Phalanx media

Phalanx proximalis

Caput tali

Sustentaculum tali

Tuberositas

ossis navicularis

Os cuneiforme

medialeOs cuneiforme

intermediumSulcus tendinis

musculi fibularis

longi

Tuberculum calcanei

Tuber calcanei

Ossa

metatarsi

Phalanges

Tuberositas ossis cuboidei

Digiti I

(başparmak)Digiti II

Digiti III

Digiti IV

Digiti V

(küçük parmak)

n Kafa iskeleti; çevrelediği yapılara göre iki kısma ayrılır. Beyni çevreleyen kısmına neurocranium; ağız ve burun boşluklarını çevreleyen kısmına ise viscerocrani-um (splanchnocranium) adı verilir. Neurocranium’u oluşturan kemikler; os fron-tale, os parietale, os occipitale, os temporale, os sphenoidale ve os ethmoidale’dir. Viscerocranium’u (yüz iskeletini) oluşturan kemikler ise maxilla, os palatinum, os lacrimale, vomer, os zygomaticum, os nasale, concha nasalis inferior, mandibula, os hyoideum ve orta kulak kemikçikleridir (bkz. kulak). Mandibula dışındaki tüm ke-mikler, birbirlerine sutura tipi oynamaz eklemler ile tutunur. Mandibula haricindeki kafa kemiklerinin meydana getirdikleri bütüne cranium adı verilir. Neurocranium’un üst bölümüne calvaria (kafatası), alt bölümüne ise basis cranii (kafa tabanı) denir.

NEUROCRANIUM’U OLUŞTURAN KEMİKLER

Os frontale’de bulunan önemli anatomik oluşumlar: Os frontale; tek kemik

olup alın bölgesinin iskeletini oluşturur. Squama frontalis, pars orbitalis ve pars nasalis

olmak üzere üç kısımdan oluşur. Tuber frontale (eminentia frontalis), arcus superci-

liaris, glabella, margo supraorbitalis, incisura supraorbitalis (foramen supraorbitale),

linea temporalis, processus zygomaticus, crista frontalis, sulcus sinus sagittalis superi-

oris, foramen caecum, spina nasalis, fossa glandulae lacrimalis, incisura ethmoidalis,

sinus frontalis, apertura sinus frontalis ve septum sinuum frontalium bu kemikte yer

alan önemli anatomik oluşumlardır.

Eklem yaptığı kemikler: Os sphenoidale, os parietale, os nasale, os ethmoidale, os lac-

rimale, os zygomaticum ve maxilla’dır.

Frontal kemiğin squama frontalis’i embriyolojik dönemde sağ ve sol olmak üzere

iki parçadan gelişir. İki parça arasında sutura frontalis persistens (sutura meto-

pica) bulunur. Squama frontalis; 6-8 yaşlarında kaynaşarak tek kemik halini alır.

!

Frontal kemiğin pars nasalis’i; sutura frontonasalis aracılığıyla os nasale ile eklem

yapar. Sutura frontonasalis ile sutura internasalis (sağ ve sol os nasale’ler arasın-

daki eklem)’in birleştiği noktaya nasion denir.

!

Os parietale’de bulunan önemli anatomik oluşumlar: Sulcus sinus sigmoidei,

sulcus sinus sagittalis superioris, sulcus arteriae meningeae mediae, sulci arteriosi, linea

temporalis superior, linea temporalis inferior, tuber parietale (eminentia parietalis),

margo occipitalis, margo squamosus, margo sagittalis, margo frontalis, angulus fronta-

lis, angulus occipitalis, angulus sphenoidalis ve angulus mastoideus’tur.

83

KAFA KEMİKLERİ (OSSA CRANII)

KAFA KEMİKLERİ (OSSA CRANII)84

Eklem yaptığı kemikler: Diğer tarafın os parietale’si, os frontale, os occipitale, os sphe-

noidale ve os temporale ile eklem yapar.

Parietal kemiğin margo occipitalis’i os occipitale ile eklem yaparak sutura lambdoidea’yı oluşturur. Bebeklerde; sutura sagittalis’in ön ucu ile os frontale arasında kalan sahada fonticulus anterior (ön fontanel), sutura sagittalis’in arka ucu ile os occipitale arasında kalan sahada ise fonticulus posterior (arka fonta-nel) bulunur. Fonticulus’lar (fontaneller) membranöz yapıda ve bağ dokusu ile örtülü olup ön fontanel doğumdan sonraki 18. aya kadar, arka fontanel ise do-ğumdan 2-3 ay sonra kemikleşerek kapanır. Erişkinlerde ön fontanelin bulundu-ğu noktaya bregma, arka fontanelin bulunduğu noktaya ise lambda adı verilir.

!

Kafa kemikleri

Mandibula

Os frontale

Os zygomaticum

Os nasale

Os lacrimale

Os temporale

Concha nasalis inferior

Maxilla

Os sphenoidale

Os

occipitale

Os parietale

Os ethmoidale

Vomer

Os temporale

Os palatinum

Os zygomaticum

Os frontale

MaxillaMandibula

Os temporale

Os zygomaticum

Os sphenoidale

Vomer

Os nasale

Os lacrimale

Os parietale

Os parietaleOs ethmoidale

Sutura frontalis persistens

(sutura metopica)

KAFA KEMİKLERİ (OSSA CRANII)90

VISCEROCRANIUM’U OLUŞTURAN KEMİKLERMaxilla’da bulunan önemli anatomik oluşumlar: Corpus maxillae, facies or-bitalis, canalis infraorbitalis, sulcus infraorbitalis, margo infraorbitalis, foramen inf-raorbitale, fossa canina, incisura nasalis, spina nasalis anterior, facies infratemporalis, foramina alveolaria, canales alveolares, tuber maxillae, sulcus lacrimalis, crista concha-lis, hiatus maxillaris, sulcus palatinus major, sinus maxillaris, processus frontalis, crista lacrimalis anterior, incisura lacrimalis, crista ethmoidalis, processus zygomaticus, pro-cessus palatinus, crista nasalis, canales incisivi, sulci palatini, processus alveolaris, arcus alveolaris, alveoli dentales, septa interalveolaria, septa interradicularia, juga alveolaria ve foramina incisiva’dır.

Eklem yaptığı kemikler: Os frontale, os nasale, os ethmoidale, os lacrimale, os zygoma-ticum, os palatinum, vomer, concha nasalis inferior ve diğer tarafın maxilla’sıdır.

Kafa iskeletinin önden görünüşü

Os nasale

Os frontale

Arcus superciliaris

Incisura supraorbitalis

(Foramen supraorbitale)

Processus zygomaticus (Os frontale)

Processus frontalis (maxilla)

Foramen infraorbitale

Linea obliqua

Mandibula

Foramen mentale

Protuberantia mentalis

Angulus mandibulae

Pars alveolaris mandibulae

Processus zygomaticus (maxilla)

Crista nasalis

Apertura piriformis

Processus alveolaris

Ramus

mandibulae

Corpus mandibulae

Spina nasalis anterior


Maxilla

Nasion

Glabella

Os frontale

Os sphenoidale

Maxilla

Os zygomaticum

Os nasaleTuberculum

mentaleOs lacrimale

Os parietale

Os temporale

Sutura frontalis persistens (sutura metopica)

Fissura orbitalis superior

Fissura orbitalis inferior

Vomer

FOSSA INFRATEMPORALIS

n Fossa temporalis’in altında ve ramus mandibulae’nın derininde bulunan bir çukurdur.

Bu çukurun tabanı yukarıda, tepesi aşağıda olup ön, arka, iç ve dış olmak üzere dört

adet duvarı vardır. Tabanını sfenoid kemiğin ala major’unun facies infratemporalis’i ve

crista infratemporalis’i yapar. Tepesi ramus mandibulae’nın iç yüzündeki tuberositas

pterygoidea ile musculus pterygoideus medialis arasında kalan bölgedir. Ön duvarını

tuber maxillae, musculus buccinator ve musculus constrictor pharyngis superior oluştu-

rur. Arka duvarını mandibula’nın processus condylaris’i, temporal kemikteki processus

styloideus ve glandula parotidea meydana getirir. İç duvar processus pterygoideus’un la-

mina lateralis’i, tuber maxillae ve fissura pterygomaxillaris tarafından sınırlandırılır. Dış

duvarını ramus mandibulae’nın iç yüzü ve arcus zygomaticus yapar.

Fissura pterygomaxillaris, fossa infratemporalis’i fossa pterygopalatina’ya; ori-

ficium zygomaticum ise fossa infratemporalis’i fossa temporalis’e bağlar. Fossa

infratemporalis; tabanında bulunan foramen ovale ve foramen spinosum ile fossa

cranii media’ya açılır. Fissura orbitalis inferior ise fossa infratemporalis’in orbita

ile bağlantısını sağlar.

!

FOSSA INFRATEMPORALIS’TE YER ALAN ANATOMİKOLUŞUMLAR

Arteria maxillaris ve dalları, plexus pterygoideus, venae maxillares, nervus mandibula-

ris ve dalları, ganglion oticum, musculus pterygoideus medialis, musculus pterygoide-

us lateralis, yağ dokusu ve bağ dokusudur.

n Arteria maxillaris: Arteria carotis externa’nın iki terminal dalından biri (diğeri

arteria temporalis superficialis) olup; parotis bezinin içinde, collum mandibulae

hizasında bu arterden ayrılır. Daha sonra parotis bezini terk ederek fossa

infratemporalis’e ulaşır. Arteria maxillaris; mandibular parça, pterygoid parça ve

pterygopalatin parça olmak üzere üç kısımda incelenir. Mandibular ve pterygoid

parçalar fossa infratemporalis’te bulunur. Mandibular parçanın verdiği dallar; arte-

ria auricularis profunda, arteria tympanica anterior, arteria alveolaris inferior ve

arteria meningea media’dır. Arteria auricularis profunda meatus acusticus externus

ve membrana tympanica (kulak zarı)’yı, arteria tympanica anterior membrana

tympanica’yı, arteria alveolaris inferior alt çene dişleri ile gingiva’yı, arteria menin-

gea media ise dura mater’i besler. Pterygoid parçanın verdiği dallar arteria tempora-

117

FOSSA INFRATEMPORALIS VEFOSSA PTERYGOPALATINA

FOSSA INFRATEMPORALIS VE FOSSA PTERYGOPALATINA118

lis profunda anterior, arteria temporalis profunda posterior, arteria masseterica,

arteria buccalis ve rami pterygoidei’dir. Bu dallar aynı isimli kasların bulunduğu

bölgeleri besler. Arterin pterygopalatin parçası fossa pterygopalatina’da anlatılacak-

tır.

n Plexus pterygoideus ve venae maxillares: Arteria maxillaris’in dalları ile

birlikte seyreden venler pterygoid kaslar etrafında bir araya gelerek plexus

pterygoideus’u meydana getirirler. Plexus pterygoideus’tan çıkan küçük venlerin

birleştiği yerden venae maxillares başlar. Venae maxillares; collum mandibulae ile

ligamentum sphenomandibulare arasından geçer ve daha sonra venae temporales

superficiales ile birleşerek vena retromandibularis’i oluşturur.

n Nervus mandibularis ve dalları: Nervus mandibularis; nervus trigeminus

(beşinci kranial sinir)’un en kalın dalı olup hem duyu, hem de motor lifler taşır.

Cavitas cranii’yi foramen ovale’den geçerek terk eder ve fossa infratemporalis’e gelir.

Bu sinir fossa infratemporalis’te truncus dalları, ön dallar ve arka dallar olarak sınıf-

landırılan üç grup dal verir. Truncus dalları nervus spinosus (ramus meningeus) ve

Fossa infratemporalis’in damar ve sinirleri

FOSSA INFRATEMPORALIS VE FOSSA PTERYGOPALATINA 119

nervus pterygoideus medialis’tir. Nervus spinosus, foramen spinosum’dan geçerek

cranium’a girer ve dura mater’in duyusunu alır. Nervus pterygoideus medialis ise

musculus pterygoideus medialis, musculus tensor veli palatini ve musculus tensor

tympani’yi inerve eder. Nervus mandibularis’in ön dalları nervus massetericus,

nervi temporales profundi, nervus pterygoideus lateralis ve nervus buccalis’tir.

Nervus buccalis; musculus pterygoideus lateralis’in iki başı arasından geçip öne

doğru seyreder ve yanağın iç yüzünün duyusunu alır. Diğer dallar ise aynı isimli

kasları inerve eder. Nervus mandibularis’in arka dalları nervus auriculotemporalis,

nervus lingualis ve nervus alveolaris inferior’dur. Nervus auriculotemporalis duyu

ve parasempatik lifler taşır. Genellikle iki dal halinde başlar ve bu dalların arasından

arteria meningea media geçer. Daha sonra birleşen dallar arkaya doğru ilerleyerek

ligamentum sphenomandibulare ile collum mandibulae’nın arasından geçer ve

yukarıya doğru seyreder. Bu sinire yukarıya doğru seyri sırasında arteria ve vena

temporalis superficialis’ler eşlik eder. Nervus auriculotemporalis; articulatio tempo-

romandibularis, meatus acusticus externus, tragus ve temporal bölgenin duyusunu

alır. Ayrıca bu sinirin içerisinde seyreden postganglionik parasempatik lifler glandu-

la parotidea’yı inerve eder. Nervus lingualis duyu ve parasempatik lifler taşır. Duyu

lifleri; ağız döşemesi ile alt çene gingiva’sının duyusunu ve dilin 2/3 ön kısmının

genel duyusunu alır. Bu sinirde seyreden parasempatik lifler ise ganglion

submandibulare’ye gider. Nervus alveolaris inferior somatomotor ve duyu lifleri

taşır. Bu sinir musculus pterygoideus lateralis’in iç tarafında aşağıya doğru ilerler.

Fossa pterygopalatina’nın arter ve sinirleri

COLUMNA VERTEBRALIS

n Columna vertebralis (omurga); 33-34 adet vertebra ve bunların aralarında yer alan

discus intervertebralis’lerin üst üste sıralanması ile meydana gelen “S harfi” şeklinde

bir sütundur. Baş, boyun, göğüs, karın bölgelerinde yer alan anatomik oluşumla-

rın ağırlığını taşır, bunlara sağlam bir destek fonksiyonu görür ve pelvis aracılığı ile

bu ağırlığı alt ekstremitelere iletir. Ayrıca; vertebra’ların corpus’ları ile arcus’larının

aralarında oluşan canalis vertebralis’in içinde merkezi sinir sisteminin çok önemli

bir kısmı olan medulla spinalis bulunur. Vücudun arka ve orta kısmında bulunan

columna vertebralis’in uzunluğu ortalama olarak erkeklerde 70 cm, kadınlarda ise

60 cm’dir.

Columna vertebralis’in yaklaşık olarak ¼’ünü vertebra corpus’ları arasında bulu-

nan discus intervertebralis’ler oluşturur.

!

n Columna vertebralis’i oluşturan vertebra’ların 7 tanesi servikal vertebra (vertebrae

cervicales), 12 tanesi thorakal vertebra (vertebrae thoracicae), beş tanesi lumbal

vertebra (vertebrae lumbales), beş tanesi sakral vertebra (vertebrae sacrales) ve dört

veya beş tanesi ise koksigeal vertebra (vertebrae coccygeae)’dır. Beş adet sakral ver-

tebra birbirleri ile birleşerek os sacrum’u, dört veya beş koksigeal vertebra ise birbir-

leri ile birleşerek coccyx (os coccygis)’i meydana getirir. Os sacrum ve coccyx pelvis

iskeletinin yapısında yer alan kemiklerdir (sağ ve sol os coxae, os sacrum ve coccyx

birleşerek pelvis’in iskeletini oluşturur). Columna vertebralis’i meydana getiren ver-

tebra’ların 24 tanesi (servikal, thorakal ve lumbal vertebra’lar) birbirleri ile eklemler

aracılığıyla bağlanmışlardır. Bu vertebra’lara presakral vertebra’lar denir.

Os sacrum yukarıda beşinci lumbal vertebra, aşağıda ise coccyx ile eklem yapar. !

Sakralizasyon: Beşinci lumbal vertebra’nın os sacrum ile birleşik olması durumu-

na sakralizasyon denir.

!

137

COLUMNA VERTEBRALIS, COSTA’LAR, STERNUM

COLUMNA VERTEBRALIS, COSTA’LAR, STERNUM 139

Spina bifida: Embriyolojik gelişim sırasında, arcus vertebrae’nın tamamlanama-

ması sonucu omurganın ayrık veya açık kalması durumuna denir. En sık görülen

konjenital hastalıklardan biridir. Ülkemizde her 1000 canlı doğumdan 3’ü spina

bifida veya benzeri bir durumla doğmaktadır.

!

SADECE VERTEBRAE CERVICALES’E AİT ÖZELLİKLER

n Servikal vertebra’lar yedi tanedir. Birincisi atlas, ikincisi axis, yedincisi ise vertebra

prominens olarak isimlendirilir (bunlar atipik servikal vertebra’lardır).

T V vertebra

C V vertebra

L III vertebra

Coccyx (3-4 vertebrae

coccygeae’nın

kaynaşmasıyla oluşur)

Os sacrum

(5 vertebrae sacrales’in

kaynaşmasıyla oluşur)

5 vertebrae lumbales

(L I – L V)

12 vertebrae thoracicae

(T I –T XII)

7 vertebrae cervicales

(C I – C VII)

Foramen transversarium

Proc. transversus

Foramen vertebrale

Proc. spinosus

Proc. articularis inferior

Proc. articularis superior

Corpus vertebrae

5. kaburga başı ile eklem yapan

eklem yüzü (fovea costalis superior)

6. kaburga başı ile eklem yapan

eklem yüzü (fovea costalis inferior)

5. kaburga tüberkülünün

eklem yüzü (fovea costalis

processus transversi)



Proc. transversus

Proc. spinosus

Corpus vertebrae

Foramen vertebrale

Corpus vertebrae

Foramen vertebrale

Proc. transversus



Proc. spinosus

Pediculus arcus vertebrae

Bölgesel vertebra’lar

COLUMNA VERTEBRALIS, COSTA’LAR, STERNUM142

7-10. costa’ların kıkırdak kısımlarının medial uçları birleşerek arcus costalis’i

oluştururlar. Arcus costalis üst ucu ile sternum’a bağlanır.

!

n Tipik costa’larda bulunan önemli anatomik oluşumlar: Caput costae, facies arti-

cularis capitis costae, crista capitis costae, collum costae, crista colli costae, corpus

costae, tuberculum costae, facies articularis tuberculi costae, angulus costae, sulcus

costae ve crista costae’dır.

Costa prima

(I)’nın alt yüzü

Costa secunda

(II) ’nın üst yüzü

Costa V ’in ön yüzü

Costa V ’in arka yüzü

Costa XII ’nin ön yüzü

Costa prima

(I) ’nın üst yüzü

Facies articularis

capitis costae

Collum costae

Cartilago costalis

Tuberculum costae

Sulcus venae subclaviae

Tuberculum costae’nin

ekleme katılmayan bölümü

Angulus costae

Dış yüzü

İç yüzü

Sulcus costae

Facies articularis tuberculi costae (vertebra’nın

proc. transversus’u ile eklem yapan yüzey)

Facies articularis capitis

costae (corpus vertebrae

ile eklem yapan yüzey)

Alt yüzü

Sulcus costae

Dış yüzü

İç yüzü

Cartilago costalis

Cartilago costalis

Caput costae

Collum costae

Facies articularis capitis costae (corpus vertebra’nın

ile eklem yapan yüzeyler)Facies articularis tuberculi costae (vertebra’nın

proc. transversus’u ile eklem yapan yüzey)

Crista capitis costae

Facies articularis capitis

costae (corpus vertebrae ile

eklem yapan yüzeyler)

Crista capitis

costae

Facies articularis tuberculi costae (vertebra’nın

proc.transversus’u ile eklem yapan yüzey)

Sulcus arteriae subclaviae

Collum costae

Facies articularis capitis costae

Tuberculum costae

M. scalenus posterior’un

yapışma yeri

Tuberositas musculi

serrati anterioris

Tuberculum costae

Cartilago costalis

M. scalenus medius’un

yapışma yeri

Tuberculum musculi

scaleni anterioris

Cartilago costalis

YÜZEYEL SIRT KASLARI

n Yüzeyel sırt kasları; embriyolojik gelişim ve fonksiyon bakımından üst ekstremite ile

ilgilidir. Bu nedenle üst ekstremite bölümünde anlatılmıştır.

ORTA TABAKADA YER ALAN SIRT KASLARI

n Solunuma yardımcı kaslar oldukları söylense de, bu fonksiyonları tartışmalıdır.

Kasın ismi Origo Insertio Sinir Fonksiyon

Musculus serratus posterior superior

Ligamentum nuchae, 7. servikal ve 1-3. thorakal vertebra’ların processus spinosus’ları

2-5. angulus costae’lar

Nervi intercostales II-V

2-5. costa’ları yukarı kaldırır

Musculus serratus posterior inferior

11-12. thorakal ve 1-2. lumbal vertebra’ların processus spinosus’ları

9-12. angulus costae’lar

Nervi intercostales IX-XI ve nervus subcostalis

9-12. costa’ları aşağı çeker

DERİN SIRT KASLARI

n Derin sırt kaslarının bir grubu baş ve boynun, diğer grupları ise omurganın hare-

ketleri ile ilgilidirler. Omurganın uzunluğu boyunca, vertebra’ların processus spino-

sus’ları ile processus transversus’ları arasındaki bölgede bulunurlar. Derin sırt kas-

larını fascia thoracolumbalis örter. Tüm derin sırt kasları spinal sinirlerin ramus

posterior’ları tarafından inerve edilir.

n Fascia thoracolumbalis: Yukarıda fascia cervicalis profunda’nın lamina superficialis’i

ile devam eder. Thorakal bölgede ince olup musculus serratus posterior superior’un

derinindedir. Lumbal bölgede lamina posterior (lamina superficialis), lamina

media ve lamina anterior (lamina profunda; fascia musculi quadrati lumborum)

olarak isimlendirilen üç tabaka halinde düzenlenir. Arka tabaka lumbal ve sakral

vertebra’ların processus spinosus’ları ile ligamentum supraspinale’lere yapışır. Orta

tabaka lumbal vertebra’ların processus transversus’larının uç kısımlarına, ligamenta

intertransversaria, crista iliaca, on ikinci costa ve ligamentum lumbocostale’ye tutu-

nur. Ön tabaka ise lumbal vertebra’ların processus transversus’larının ön kısımları,

ligamentum iliolumbale ve crista iliaca’ya yapışır. Fascia thoracolumbalis’in arka ve

147

SIRT BÖLGESİNDEYER ALAN KASLAR

SIRT BÖLGESİNDE YER ALAN KASLAR148

orta tabakaları musculus erector spinae olarak isimlendirilen kas grubunu sarar ve

bu kas grubunun lateralinde birbirleriyle birleşir. Ön ve orta tabakaları ise musculus

quadratus lumborum’u sardıktan sonra kasın lateralinde birbiriyle birleşir.

n Derin sırt kasları; yüzeyel tabaka, orta tabaka ve derin tabaka olmak üzere üç grupta

incelenir.

Yüzeyel tabakada yer alan kaslar:

Kasın ismi Origo Insertio Sinir Fonksiyon

Musculus splenius capitis

Ligamentum nuchae, 7. servikal ve ilk 4 thorakal vertebra’nın processus spinosus’ları

Processus mastoideus, linea nuchalis superior

Servikal spinal sinirlerin ramus posterior’ları

Unilateral: Başı kendi tarafına eğer, baş ve boynu aynı tarafa döndürürBilateral: Başın ekstensiyonu

Musculus splenius cervicis

3-6. thorakal vertebra’ların processus spinosus’ları

1-3. servikal vertebra’ların processus transversus’ları

Servikal spinal sinirlerin ramus posterior’ları

Unilateral: Boynu kendi tarafına eğer ve döndürürBilateral: Boynun ekstensiyonu

Sırt bölgesinin thorakal seviyeden geçen transvers kesiti

R. communicans albus ve r. communicans griseus

R. anterior

N. spinalis

R. posterior

Corpus vertebrae V. hemiazygos

accessoria

V. azygos

Aorta thoracica

Ganglion sensorium, n. spinalis

(ganglion spinale)

M. latissimus dorsi

Scapula

M. infraspinatus

M. teres major

M. subscapularis

M. serratus anterior

M. intercostalis externus

M. intercostalis internus

M. intercostalis intimus

M. rhomboideus major

M. trapezius

N. spinalis’in r. posterior’unun

r. cutaneus posterior’u

Sol akciğer

Proc. spinosus

Sağ akciğer

M. erector spinae

PleuraVisceralis

Parietalis

A. intercostalis posterior

BURUN

n Burun; solunum sisteminin ilk kısmıdır. Büyüklüğü ve şekli çok değişken olmakla

birlikte üç yüzlü bir piramide benzetilebilir. Burnun iskeleti kemik ve kıkırdaktan

yapılmış olup, üzeri kas ve deri ile örtülüdür. İnspirasyon sırasında solunan havanın

ısıtılması, nemlendirilmesi ve yabancı partiküllerden temizlenmesi fonksiyonlarına

sahiptir. Ayrıca, koku duyusu ile ilgili bir organdır. Burun; nasus externus ve cavitas

nasi (burun boşluğu) olmak üzere iki kısımda incelenir.

NASUS EXTERNUS n Nasus externus yüzün ön-orta kısmında yer alır ve piramit şeklindedir. Piramidin

yan yüzleri önde birleşerek dorsum nasi’yi oluşturur. Dorsum nasi’nin yukarıda alın

ile devam eden kısmına radix nasi, serbest olarak sonlanan ön-alt ucuna ise apex

nasi denir. Burnun aşağıya bakan yüzünde nares (burun delikleri) bulunur. Nasus

externus’un yan yüzlerinin çıkıntılı olan alt kısımları, burun deliklerini çevreler ve

ala nasi (burun kanadı)’leri oluşturur.

n Nasus externus; deri, kas, kemik ve kıkırdaktan oluşur. Derisinde çok sayıda yağ

bezi ve derinin altında mimik kasları (musculus nasalis, musculus procerus ve

musculus depressor septi) bulunur. Burnun dış iskeletini oluşturan kemikler os

nasale, maxilla ve os frontale’dir. Bu kemik yapının dışarıya açılan kısmına aper-

tura piriformis adı verilir. Burun kıkırdakları ise cartilago septi nasi, cartilago

alaris major, cartilagines alares minores ve cartilagines nasi accessoriae’dır. Car-

tilago septi nasi; burun boşluğunu ikiye ayıran septum nasi (burun bölmesi)’nin

yapısına katılır. Processus posterior (processus sphenoidalis) ve processus lateralis

olmak üzere iki kısmı vardır. Cartilago alaris major; burun deliklerinin çevresin-

de yer alır ve crus mediale ile crus laterale olarak isimlendirilen iki kısımda ince-

lenir. Cartilagines alares minores; burun kanatlarının yapısına katılır ve sayıları

3-4 adettir. Cartilagines nasi accessoriae; küçük kıkırdaklar olup sayı ve şekilleri

farklılıklar gösterir. Burun kıkırdaklarının görevi, solunum sırasında burun duvar-

larının çökmesine engel olmaktır.

Sağ ve sol taraftaki cartilago alaris major’un crus mediale’si, yukarıda cartilago

septi nasi’nin alt kenarına tutunur. Orta hatta ise birbirlerine bağ dokusu ile tutu-

narak septum nasi’nin en ön-alt kısmındaki hareketli bölümünü oluştururlar. Bu

hareketli bölüm pars mobilis septi nasi olarak isimlendirilir.

!

157

SOLUNUM SİSTEMİ

SOLUNUM SİSTEMİ158

Cartilago septi nasi’nin spina nasalis anterior ve vomer’in ön kısmına komşu olan

bölümüne cartilago vomeronasalis (Jacobson kıkırdağı) denir.

!

Burnun derisinde bol miktarda yağ bezleri bulunur. Bunların dışarıya açılan de-

likleri de büyük olup comedon olarak isimlendirilir.

!

Arterleri: Ramus septi nasi ve ramus lateralis nasi (arteria facialis’in dalları), arteria

dorsalis nasi (arteria ophthalmica’nın dalı) ve arteria infraorbitalis (arteria maxillaris’in

dalı)’dir.

Venleri: Vena facialis ve vena ophthalmica’ya dökülür.

Lenfatikleri: Nodi submandibulares ve nodi parotidei superficiales’e direne olur.

Sinirleri: Deri duyusunu alan sinirler nervus infratrochlearis ve nervus nasociliaris

(nervus ophthalmicus’un dalları), nervus ethmoidalis anterior (nervus nasociliaris’in

dalı) ve nervus infraorbitalis (nervus maxillaris’in dalı)’dir. Burnun kaslarını nervus

facialis inerve eder.

Nasus externus

Nasus externus’un alttan görünüşü

Cartilago alaris major

Margo superior

cartilago septi nasi

Processus lateralis

cartilago septi nasi

Os nasale

Os frontaleProcessus frontalis

(maxilla)


(maxilla) Cartilagines

alares minores

Bağ dokusu

Cartilago septi nasi


Crus laterale

cartilago alaris major

Crus mediale, cartilago

alaris major

Cartilago

nasi accessoria

SOLUNUM SİSTEMİ 159

CAVITAS NASI (BURUN BOŞLUĞU)n Burun boşluğunu ikiye ayıran bölmeye septum nasi denir. Burun boşluğu önde na-

res adı verilen bir çift açıklık ile dışarıya, arkada choanae adı verilen bir çift açıklık

ile nasopharynx’e açılır. Her bir burun boşluğunun üst, alt, iç ve dış olmak üzere

dört duvarı vardır. Üst duvarına tavan, alt duvarına taban da denir. Üst duvarını os

nasale, os frontale, os ethmoidale ve os sphenoidale oluşturur. Alt duvarı palatum

durum (sert damak) olup maxilla’nın processus palatinus’u ile os palatinum’un lami-

na horizontalis’i yapar.

Burun boşluğunun alt duvarı ile ağız boşluğunun üst duvarı ortak olup;

maxilla’nın processus palatinus’u ve palatin kemiğin lamina horizontalis’i tara-

fından oluşturulur.

!

n Burun boşluğunun iç duvarını iki burun boşluğunu birbirinden ayıran septum

nasi meydana getirir. Septum nasi’yi os ethmoidale’nin lamina perpendicularis’i,

vomer ve cartilago septi nasi oluşturur. Burun boşluğunun dış duvarının iskeleti-

ni maxilla, processus pterygoideus’un lamina medialis’i, os palatinum’un lamina

perpendicularis’i, concha nasalis inferior, concha nasalis media, concha nasalis supe-

rior ve os lacrimale yapar. Concha’lar dış duvardan başlayıp burun boşluğunun içe-

risine doğru seyreden yükseltilerdir. En küçüğü concha nasalis superior, en büyüğü

ise concha nasalis inferior’dur. Concha’ların dış yüzleri ile burnun dış duvarı arasın-

Burun boşluğunun lateral duvarı, concha’lar kesilmiş

Concha nasalis media (kesilmiş)

Sinus frontalis

Concha nasalis superior (kesilmiş)

Meatus nasi superior’un lateral duvarındaki

apertura cellulae ethmoidales posterior

Apertura sinus sphenoidalis,

recessus sphenoethmoidalis

Apertura cellulae

ethmoidales mediae

Hiatus semilunaris

Hiatus semilunaris tabanında

apertura sinus maxillaris


(kesilmiş)

Sinus frontalis ve

cellulae ethmoidales

anteriores’in açıldığı ductus

frontonasalis’in

infundibulum açıklığı

Apertura ductus nasolacrimalis

Sinus sphenoidalis

n Diaphragma; göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran, kubbe şekilli,

muskuloaponeurotik bir bölmedir. Konveks olan kubbe kısmı göğüs boşluğuna doğ-

ru girmiştir. Diaphragma’nın apertura thoracis inferior’a tutunan periferik kısmı kas

yapısında olup bu kısım diaphragma’nın orta kısmında yer alan aponeurotik yapılı

centrum tendineum’da sonlanır. Kas yapısında olan bölüm; pars sternalis diaphrag-

matis, pars costalis diaphragmatis ve pars lumbalis diaphragmatis olmak üzere üç

kısımda incelenir. Sternal parça en küçük kısım olup processus xiphoideus’un arka

yüzünden başlar. Kostal parça son altı costa’nın kıkırdakları ve buraya yakın olan ke-

mik bölümlerinden başlar. Lumbal parça ise lumbal vertebra’ların her iki yanından

başlayan crus dextrum ve crus sinistrum ile bunların dış tarafında bulunan liga-

mentum arcuatum laterale, ligamentum arcuatum mediale ve ortada ligamentum

arcuatum medianum’dan başlar. Crus dextrum 1-3.; crus sinistrum ise 1 ve 2. lum-

bal vertebra corpus’larının yan kısımları ile aradaki discus intervertebralis’lerden

başlar. Crus dextrum; crus sinistrum’dan daha uzun ve kalındır. Crus dextrum ile

crus sinistrum’un medial kenarları, on ikinci thorakal vertebra seviyesinde orta hatta

birleşir ve aorta thoracica’nın önünde yer alan ligamentum arcuatum medianum’u

oluştururlar. Diaphragma’nın crus dextrum’u ile flexura duodenojejunalis arasında

uzanan fibromuskuler yapıya musculus suspensorius duodeni (Treitz ligamenti)

(ligamentum suspensorium duodeni) adı verilir.

Ligamentum arcuatum laterale, musculus quadratus lumborum’u örten fascia’nın

üst kısmının kalınlaşması ile oluşur. Ligamentum arcuatum mediale ise muscu-

lus psoas major’u örten fascia’nın üst kısmının kalınlaşması ile oluşur.

!

n Centrum tendineum; diaphragma kubbesinin orta kısmında yer alan, ince fakat

kuvvetli liflerin birbiriyle karışması sonucu oluşan aponörotik bir yapıdır. Pericardi-

um centrum tendineum’un üzerine oturur.

DIAPHRAGMA’DA BULUNAN AÇIKLIKLARn Diaphragma’da üç büyük ve birçok küçük açıklık mevcuttur. Bu açıklıklar; göğüs veya ka-

rın boşluğunda bulunan bazı anatomik oluşumların bir taraftan diğerine geçişine olanak

sağlar. Büyük açıklıklar hiatus aorticus, hiatus oesophageus ve foramen venae cavae’dır.

Hiatus aorticus on ikinci thorakal vertebra’nın alt kenarı hizasında ve orta hattın biraz sol

tarafında bulunur. Üç büyük açıklığın en arkada ve en altta olanıdır. Hiatus aorticus; di-

aphragma crus’larının medial kenarları arasında oluşan bir açıklıktır. Bu açıklıktan aorta,

ductus thoracicus ve bazen ilave olarak vena azygos ile vena hemiazygos geçer. Vena azy-

gos bazen crus’ların içinden geçer. Hiatus oesophageus, onuncu thorakal vertebra se-

179

DIAPHRAGMA

DIAPGRAGMA180

viyesinde ve crus dextrum’un lifleri arasında bulunur. Bu açıklıktan oesophagus, arteria

ve vena gastrica sinistra’nın özofageal dalları, sağ ve sol nervus vagus, oesophagus’un alt

1/3’ünü direne eden lenf damarları geçer. Foramen venae cavae sekizinci ve dokuzuncu

thorakal vertebra’lar arasındaki discus intervertebralis seviyesinde bulunur. Bu açıklıktan

vena cava inferior ve sağ nervus phrenicus geçer.

n Bu üç büyük deliğin yanı sıra, crus dextrum ve sinistrum’da küçük açıklıklar var-

dır. Crus dextrum’daki küçük açıklıklardan sağ nervus splanchnicus major ve mi-

nor geçer. Crus sinistrum’daki küçük açıklıklardan ise sol nervus splanchnicus ma-

jor ve minor ile bazen vena hemiazygos geçer. Truncus sympathicus ise genellikle

diaphragma’nın arkasından geçer.

Diaphragma’da kas liflerinin bulunmayıp sadece fascia yapılarının yer aldığı iki za-

yıf bölge vardır. Bunlardan birincisi sternal parça ile kostal parça arasında olup tho-

raks duvarına komşudur. Bu zayıf bölgeden arteria epigastrica inferior ve karaciğer

ile karın duvarından gelen lenf damarları geçer. İkinci zayıf bölge ise ligamentum

arcuatum mediale ve laterale arasında olup buraya böbreğin üst-arka kısmı oturur.

!

Diaphragma’nın fonksiyonu: Solunumun inspirasyon fazındaki en önemli kas

olup normal solunumda 2/3 oranında fonksiyon görür. Diaphragma’nın kas yapısın-

daki periferik kısmı kasıldığında, normalde göğüs boşluğuna doğru kubbe yapmış olan

centrum tendineum’u aşağı doğru çeker. Buna bağlı olarak göğüs boşluğunun hacmi ar-

tar ve basıncı düşer. Karın boşluğunun ise hacmi azalır ve basıncı artar. Göğüs boşluğu

Göğüs kafesi ile birlikte diaphragma

Diaphragma’nın üstten görünümü

Hiatus oesophageus

Crus sinistrum

Crus dextrum

Foramen venae cavaeCentrum tendineum diaphragmatis

Sternum

Costa XICosta XII

Foramen venae cavae

Hiatus oesophageus

Hiatus aorticus

Hiatus aorticus

Pars costalis

diaphragmatis

Pars lumbalis diaphragmatis

Ligamentum

arcuatum mediale

Ligamentum arcuatum laterale

Centrum tendineum diaphragmatis

Ligamentum arcuatum medianum

PELVISn Sağ ve sol os coxae, os sacrum ve coccyx birleşerek pelvis’in iskeletini yapar. Os

coxae’lar pelvis iskeletinin ön ve yan kısımlarını, os sacrum ve coccyx ise arka kısmı-

nı oluşturur. Pelvis’in iskeletini oluşturan kemikler ve aralarında yer alan eklemler

için bkz. Alt ekstremite kemik ve eklemleri.

n Pelvis; pelvis major ve pelvis minor olarak isimlendirilen ve linea terminalis ile

birbirinden ayrılan iki kısımdan oluşur. Linea terminalis arkada promontorium’dan

başlar, yanlarda linea arcuata, önde pecten ossis pubis ile devam ederek symphysis

pubica’ya ulaşır. Pelvis major’un sadece arka-yan kısımlarında kemik yapı vardır. Di-

ğer kısımları ise kas ve zarlar ile örtülüdür. Pelvis major’un arka-yan kısımlarını ala

ossis ilii’ler kapatır. Pelvis minor’un duvarlarını arkada os sacrum ve coccyx, yanlar-

da ilium’un alt kısmı ve ischium, ön-altta ise pubis oluşturur. Pelvis minor aşağıya

doğru daralan kısa bir kanal olup giriş deliğine apertura pelvis superior, çıkış deli-

ğine apertura pelvis inferior, içinde yer alan boşluğa ise cavitas pelvis denir.

Apertura pelvis superior’un düzlemi ile horizontal düzlem arasında 60-70 de-

recelik bir açı vardır. Apertura pelvis inferior arkada os sacrum, coccyx ve li-

gamentum sacrotuberale; yanlarda tuber ischiadicum’lar; önde ise iskion-pubis

kolları ve symphysis pubica tarafından sınırlandırılır. Apertura pelvis inferior kas

ve zarlar ile örtülüdür. Apertura pelvis inferior’un düzlemi ile horizontal düzlem

arasında yaklaşık 15 derecelik bir açı vardır.

!

n Pelvis’in yapısı kadın ve erkekte farklılık gösterir. Kadın pelvis’i erkek pelvis’ine göre

daha hafif ve incedir. Promontorium’un kadınlarda daha az çıkıntılı olması nedeniy-

le; apertura pelvis superior kadınlarda oval, erkeklerde ise kalp şeklindedir. Kadın

pelvis’inde apertura pelvis inferior daha geniştir. Ala ossis ilii’nin konkavlığı kadın-

larda daha azdır ve bu nedenle kadınlarda bu parça dışa doğru daha yatıktır. Kadın

pelvis’inde symphysis pubica’nın yüksekliği erkek pelvis’inden daha azdır. Kadınlar-

da os sacrum ve coccyx’in öne doğru yaptığı konkavlık erkeklerden daha fazladır.

Kadın pelvis’inde angulus subpubicus daha geniştir.

Pelvis’in yapısı, apertura pelvis superior ve inferior’un çapları özellikle normal

yolla yapılan doğumlarda çok önemlidir. Pelvis’in genişliği belli ölçülerden kü-

çük ise, doğumun normal doğum kanalından gerçekleşmesi imkansızdır ve bu

durumda sezeryan operasyonu ile doğum gerçekleştirilir.

!

277

PELVIS VE PERINEUM

PELVIS VE PERINEUM280

tan oluşur. Fascia pelvis parietalis; pelvis kaslarını (musculus obturatorius internus,

musculus piriformis, musculus levator ani, musculus coccygeus ve musculus sphinc-

ter urethrae) ve pelvis’te bulunan büyük damarları sarar. Fascia pelvis visceralis ise

pelvis’te bulunan organları sarar ve uterus’un iki önemli ligamentini (ligamentum

transversum cervicis ve ligamentum rectouterinum) oluşturur.

Pelvis’te yer alan arterler: Arteria iliaca communis, arteria iliaca externa ve

arteria iliaca interna’dır. Sağ ve sol arteria iliaca communis; apertura pelvis superior

seviyesinde ve sakroiliak eklemin önünde, arteria iliaca externa ve arteria iliaca in-

terna dallarına ayrılır. Arteria iliaca externa’nın dalları; arteria epigastrica inferior ve

arteria circumflexa ilium profunda’dır. Arteria iliaca externa, ligamentum inguinale’nin

altından geçip arteria femoralis adını alır. Arteria iliaca interna’nın ön ve arka olmak

üzere iki kökü vardır. Ön kökünden ayrılan dallar arteria umbilicalis, arteria vesicalis

inferior, arteria rectalis media, arteria uterina (kadında), arteria vaginalis (kadında), ar-

teria obturatoria, arteria pudenda interna ve arteria glutea inferior’dur. Arka kökünden

ise arteria iliolumbalis, arteria sacralis lateralis ve arteria glutea superior çıkar

Pelvis’te yer alan venler: Pelvis’in venleri, vena iliaca interna ve dallarına dökü-

lür. Ayrıca venöz kanın bir kısmı vena sacralis mediana, vena testicularis ( vena ovarica)

ve vena rectalis superior’a da açılır.

M. levator ani ve m. coccygeus (anterosuperior görünüş)

Spina ischiadica

M. coccygeus

M. pubococcygeus

(m. levator ani)

Lig. sacrospinale

Canalis sacralis

Arcus tendineus

musculi levatoris ani

Hiatus urogenitalis

Lig. sacrotuberale

Lig.

sacrococcygeum

anterius

Os sacrum

M. iliococcygeus

(m. levator ani)

M. obturatorius internus

Hiatus anorectalis

Symphysis pubica

Canalis obturatorius

M. piriformis

Lig. anococcygeum

PELVIS VE PERINEUM 281

PERINEUMn Perineum ( perine); eşkenar dörtgen şeklinde bir bölge olup önde symphysis pu-

bica; arkada coccyx; yanlarda ramus inferior ossis pubis, ramus ossis ischii, tuber

ischiadicum’lar ve ligamentum sacrotuberale tarafından sınırlandırılır. Tuber ischi-

adicum’ların ön uçlarını birleştiren horizontal seyirli bir çizgi ile iki üçgene ayrılır.

Perineum’un ön üçgenine trigonum urogenitale (regio urogenitalis), arka üçgenine

ise trigonum anale (regio analis) adı verilir. Trigonum urogenitale’nin içinden urethra,

kadında ek olarak vagina geçer. Trigonum anale’nin içinden ise canalis analis geçer.

Spatium superficiale perinei (erkek)

Glans penis

Corpus penis


M. iliococcygeus

(m. levator ani’nin

bir kısmı)

Ligamentum

sacrotuberale

M. pubococcygeus

(m. levator ani’nin

bir kısmı)

M. puborectalis

(m. levator ani’nin bir kısmı)

Membrana perinei

M. bulbospongiosus

M. ischiocavernosus

Ligamentum suspensorium penis

Raphe

M. transversus

perinei superficialis

Ligamentum fundiforme penis

Corpus perineale


M. iliococcygeus

(m. levator ani’nin parçası)

Lig. sacrotuberale

M.

pubococcygeus

(m. levator

ani’nin parçası)

M. puborectalis

(m. levator

ani’nin parçası)

Symphysis pubica

Corpus

perineale

(centrum

perinei)

M. transversus

perinei superfi cialis

M. bulbospongiosus

M. ischiocavernosus

Lig. suspensorium clitoridis

Urethra

Glans clitoridis

Vagina

Membrana perinei

Spatium superficiale perinei (kadın)

n Organizmadaki homeostasis için gerekli olan birçok fizyolojik olayda, çok önemli

fonksiyonları bulunan bezlere endokrin bezler (iç salgı bezleri) denir. Endokrin bez-

lerin çıkardıkları salgılar “hormon” olarak isimlendirilir. Hormonlar kan dolaşımına

direkt olarak venler ile veya indirekt olarak lenfatikler yoluyla taşınırlar ve bu hor-

monlar etki yapacakları hedef organlar tarafından tutulurlar. Hormonların etkileri

organizma için uyarıcı veya inhibe edici karakterdedir.

n Endokrin bezler; yalnız iç salgısı olan bezler ve hem iç, hem de dış salgıları olan bezler

olmak üzere iki grupta incelenir. Örneğin pankreas hem iç, hem de dış salgısı olan

bir bezdir. İç (endokrin) salgısı insülin, glukagon ve somatostatin olup bu hormonlar

doğrudan kan dolaşımına verilir. Dış (ekzokrin) salgısı ise lipaz, amilaz ve tripsin olup

pankreasın kanalı ile duodenum’a açılır ve sindirim olayında fonksiyon görür. Bunlara

ilave olarak; ayrı organlar halinde bulunan ve yalnız iç salgıları olan endokrin bezler de

vardır. Bunlar tiroid bezi, paratiroid bezler, böbrek üstü bezi, timus, hipofiz ve pineal

bezdir. Hipofiz ve pineal bez “merkezi sinir sistemi” içerisinde anlatılmıştır.

GLANDULA THYROIDEA

n Glandula thyroidea (tiroid bezi); damardan çok zengin ve kırmızı-kahverengi renkli

bir bez olup boynun ön ve yan bölgelerinde, C5-T1 vertebra’lar arasında bulunur.

Ağırlığı yaklaşık 25-30 gram kadardır. Kadınlarda erkeklere göre biraz daha büyük

ve ağırdır. Ayrıca kadınlarda menstrüasyon ve gebelik dönemlerinde biraz daha bü-

yür. Bezin fonksiyonu bazal metabolizmayı uyaran tiroksin (T-4) ve triiodotironin

(T-3) hormonlarını sentez etmektir. Lobus dexter ve lobus sinister olarak adlandırı-

lan iki lob ve orta hatta bu iki lobu birbirine bağlayan isthmus glandulae thyroideae

kısımlarından oluşur. Isthmus parçası; trachea’nın ikinci ve üçüncü kıkırdak halkala-

rının ön tarafında bulunur. Bazen, bezin isthmus parçasından başlayıp hyoid kemiğe

doğru uzanan ve lobus pyramidalis olarak isimlendirilen üçüncü bir lobu da bulu-

nabilir. Ductus thyroglossus’un orta bölümü gelişerek lobus pyramidalis’i oluşturur.

n Glandula thyroidea’nın embriyoda ilk gelişme yeri, dilde bulunan sulcus terminalis’in

orta yerindeki foramen caecum’dur. Foramen caecum’dan başlayarak aşağı doğru

uzanan kanala ductus thyroglossus denir. Gelişimin ilerleyen dönemlerinde, tiroid

bezi bu kanaldan aşağı inerek boyundaki normal anatomik lokalizasyonuna ulaşır ve

ductus thyroglossus kapanır.

Ductus thyroglossus’un açık kaldığı olgularda dile yakın (lingual), intralingual,

sublingual, prelaryngeal, intratracheal ve substernal aksesuar tiroid bezi dokula-

rına rastlanılabilir.

!

307

ENDOKRİN BEZLER

ENDOKRİN BEZLER308

n Koni şeklinde olan lobus dexter ve sinister’in tepe kısımları tiroid kıkırdağın linea

obliqua’sı, taban kısımları ise trachea’nın dördüncü veya beşinci kıkırdak halkala-

rı seviyesine kadar uzanır. Lobların ön-dış yüzlerini musculus sternothyroideus,

musculus sternohyoideus, musculus omohyoideus’un venter superior’u ve musculus

sternocleidomastoideus örter. İç yüzleri larynx, trachea, oesophagus, nervus lary-

ngeus recurrens ve nervus laryngeus externus ile komşudur. Arka-dış yüzleri ise ar-

Glandula thyroidea’nın önden görünüşü

Trachea

Lobus sin. gl. thyroidea

Membrana thyrohyoidea

N. vagus sin.

Lig. cricothyroideum

medianum

N. laryngeus recurrens sin.

A. subclavia sin.

Arcus aortae

A. subclavia dex.

N. laryngeus recurrens dex.

M. cricothyroideus

N. vagus dex

A. thyroidea inferior

A. thyroidea superior

Lobus dex. glandula thyroidea

A. thyroidea superior

V. thyroidea media

V. thyroidea superior

M. thyrohyoideus

Vv. thyroideae inferiores

V. thyroidea inferior

V. jugularis interna sin.

A. carotis externa sin.

A. carotis interna sin.V. thyroidea superior

Cartilago thyroidea

Truncus thyrocervicalis

V. cava superior

V. brachiocephalica sin.V. brachiocephalica dex.

A. transversa cervicis

A. suprascapularis

Os hyoideum

N. laryngeus recurrens sin.

ORBITA

n Orbita; piramit şeklinde bir çukur olup içerisinde göz küresi, gözün yardımcı olu-

şumları, damarlar, sinirler ve yağ dokusu (corpus adiposum orbitae) yer alır. Pi-

ramidin tabanı önde (aditus orbitae), tepesi (apex) ise arkada bulunur. Orbita ta-

banının kenarına margo orbitalis adı verilir. Margo orbitalis’i frontal kemiğin pars

orbitalis’inin ön kenarı, zigomatik kemiğin pars orbitalis’inin ön kenarı, maxilla’nın

processus frontalis’i ve maxilla’nın facies orbitalis’i sınırlandırır.

Orbita’nın tepesinde canalis opticus adı verilen bir kanal vardır. Bu kanaldan

nervus opticus ve arteria ophthalmica geçer.

!

n Orbita’nın paries superior, paries inferior, paries lateralis ve paries medialis olarak

adlandırılan dört duvarı vardır. Paries superior’u frontal kemiğin pars orbitalis’i

ile sfenoid kemiğin ala minor’u; paries inferior’u maxilla, zigomatik kemiğin facies

orbitalis’i ve palatin kemiğin processus orbitalis’i; paries lateralis’i sfenoid kemiğin

ala major’u, frontal kemiğin pars orbitalis’i ve zigomatik kemik; paries medialis’i ise

maxilla’nın processus frontalis’i, sfenoid kemiğin corpus’u, lakrimal kemik ve eth-

moid kemiğin pars orbitalis’i oluşturur.

n Orbita’nın alt duvarı ile dış duvarı arasında bulunan yarığa fissura orbitalis inferior,

dış duvarı ile üst duvarı arasında yer alan yarığa ise fissura orbitalis superior denir.

Fissura orbitalis inferior’dan nervus zygomaticus, arteria infraorbitalis, vena

infraorbitalis ve nervus infraorbitalis geçer. Fissura orbitalis superior’un üst bö-

lümünden nervus lacrimalis, nervus frontalis, nervus trochlearis ve vena oph-

thalmica superior; orta bölümünden nervus oculomotorius’un ramus superior

ve ramus inferior’u, nervus nasociliaris ve nervus abducens; alt bölümünden ise

vena ophthalmica inferior geçer. Anulus tendineus communis; fissura orbitalis

superior’u üst, orta ve alt olmak üzere üç bölüme ayırır.

!

GÖZ KÜRESİ (BULBUS OCULI)

n Göz küresi (bulbus oculi); orbita adı verilen çukurun içerisinde bulunan ve görme

duyusu ile ilgili olan organdır. Farklı çaptaki iki kürenin iç içe girmesiyle oluşur.

Önde yer alan küre daha küçük (göz küresinin 1/6’sı) ve şeffaf olup cornea olarak ad-

395

ORBITA, GÖZ KÜRESİ VE GÖZÜN YARDIMCI OLUŞUMLARI

ORBITA, GÖZ KÜRESİ VE GÖZÜN YARDIMCI OLUŞUMLARI396

landırılır. Arkada yer alan küre ise büyük ve opak olup göz küresinin 5/6’lık kısmını

oluşturur. Göz küresi tam bir küre şeklinde olmayıp, yukarıdan aşağıya doğru biraz

basıktır.

Orbita ve göz küresinden geçen sagittal kesit

Orbita ve göz küresinden geçen horizontal (aksiyel) kesit

Periosteum

Septum orbitale

M. levator palpebrae superioris

Fornix conjunctivae superior

Conjunctiva

Tarsus inferior

GIl. tarsales

M. tarsalis superior

(düz kas)

M. levator palpebrae superioris tendonu


Periosteum

Lig. suspensorium

Lig. suspensorium

Lacertus m. recti lateralis

Lacertus m. recti medialis

Saccus lacrimalis

Vagina bulbi

M. rectus medialisM. rectus lateralis

Periorbita

N. opticus

Sclera

Choroidea

Retina

Lens

Cornea

Iris

M. rectus superior

M. rectus inferior

M. obliguus inferior

Lig. suspensorium

Vagina externa n. optici

Periorbita


GIl. tarsales

Tarsus superior

Kirpik

GIl. tarsales’in açılış yerleri

Saccus conjunctivalis

N. opticus

M. obliguus superior tendonu

ORBITA, GÖZ KÜRESİ VE GÖZÜN YARDIMCI OLUŞUMLARI398

um çok ince bir aralık olup içerisinde lamina fusca sclerae (suprachoroid lamina) ola-

rak isimlendirilen damarsız, bol kollajen ve elastik lif içeren bir doku bulunur. Lamina

fusca sclerae; sclera’nın tunica vasculosa bulbi’ye gevşek olarak tutunmasını sağlar.

n Sclera ile cornea’nın birleşim yerinde; musculus ciliaris’lerin tutunduğu, bağ do-

kusundan oluşan bir alan mevcuttur. Bu alana tendo centralis adı verilir. Tendo

centralis’i ön ve dış tarafından çevreleyen, ağ görünümündeki oluşuma retinacu-

lum trabeculare (ligamentum pectinatum) adı verilir. Ligamentum pectinatum;

camera anterior’u sinus venosus sclerae (Schlemm kanalı)’dan ayırır. Ligamentum

pectinatum’un liflerinin arasına Fontana aralıkları denir. Fontana aralıkları; camera

Bulbus oculi (horizontal kesit)

Camera postrema (vitrea)

Ora serrata

Camera posterior

Camera anterior

Lens

Iris

Cornea

Sinus venosus sclerae

A. ciliaris

anterior

Retina

Choroidea

Sclera

Fovea centralis

N. opticus

Discus n. optici

Aa. ciliares

posteriores breves

A. cliaris posterior

longa

Tunica conjunctivae bulbiM. ciliaris

Processus ciliaris

M. dilatator pupillae

M. sphincter pupillae

Corpus ciliare

Fibrae zonulares

Canalis

hyaloideus

Vagina bulbi (tenon kapsülü)

Spatium episcleralis

M. rectus

medialis

tendonu

Capsula lentis

Angulus iridocornealis

A.,v., centralis retinae

427

BÖLÜM

1 GENEL BİLGİLER

1. Aşağıdaki düzlemlerin hangisi (hangileri)

yukarıdan aşağıya doğru uzanır?

I. Sagittal düzlem

II. Frontal (koronal) düzlem

III. Transvers düzlem

A) Sadece I

B) Sadece II

C) Sadece III

D) I ve II

E) II ve III

2. Aşağıdaki eksenlerin hangisi (hangileri)

yere dik olarak uzanır?

I. Sagittal eksen

II. Transvers eksen

III. Vertikal eksen

A) Sadece I

b) Sadece II

C) Sadece III

D) I ve III

E) II ve III

3. Aşağıdaki kemiklerin hangisi uzun kemik-

ler grubunda yer alır?

A) Humerus

B) Patella

C) Os frontale

D) Mandibula

E) Os scaphoideum

4. Aşağıdaki kemiklerin hangisi yassı kemik-

ler grubunda yer alır?

A) Tibia

B) Os parietale

C) Maxilla

D) Os ethmoidale

E) Calcaneus

5. Aşağıdaki eklem tiplerinin hangisi yarı oy-

nar bir eklemdir?

A) Sutura tipi eklem

B) Gomphosis tipi eklem

C) Synchondrosis tipi eklem

D) Trochlear tip eklem

E) Plana tipi eklem

6. Aşağıdaki eklemlerden hangisi syndesmo-

sis tipi bir eklemdir?

A) Articulatio tibiofibularis distalis

B) Articulatio humeri

C) Articulatio radiocarpalis

D) Articulatio talocruralis

E) Articulatio carpometacarpalis pollicis

7. Hareket yeteneği en geniş olan eklem aşa-

ğıdakilerden hangisidir?

A) Trochlear tip eklem

B) Trochoid tip eklem

C) Sferoid tip eklem

D) Ellipsoid tip eklem

E) İrregüler tip eklem

SORULAR

429

BÖLÜM

2 ÜST EKSTREMİTE

1. Aşağıdaki anatomik oluşumlardan hangisi

scapula’da bulunmaz?

A) Facies costalis

B) Margo superior

C) Angulus medialis

D) Processus coracoideus

E) Acromion


clavicula’da bulunur?

A) Sulcus musculi subclavii

E) Collum anatomicum

C) Tuberositas deltoidea

D) Angulus inferior

E) Margo superior


humerus’ta bulunmaz?

A) Collum chirurgicum

B) Facies posterior

C) Sulcus nervi ulnaris

D) Olecranon

E) Tuberculum minus


ulna’da bulunur?

A) Incisura radialis

B) Tuberculum majus

C) Fovea articularis

D) Sulcus nervi radialis

E) Facies lateralis


radius’ta bulunmaz?

A) Circumferentia articularis

B) Facies anterior

C) Fovea articularis

D) Processus coronoideus

E) Tuberositas pronatoria

6. Proksimal sırada yer almayan karpal kemi-

ği işaretleyiniz.

A) Os hamatum

B) Os scaphoideum

C) Os lunatum

D) Os pisiforme

E) Os triquetrum

7. En büyük karpal kemik aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Os scaphoideum

B) Os pisiforme

C) Os trapezium

D) Os capitatum

E) Os lunatum

8. El üzerine olan düşmelerde en sık kırılan

karpal kemik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Os scaphoideum

B) Os lunatum

C) Os trapezium

D) Os capitatum

E) Os triquetrum

SORULAR

441

BÖLÜM

4 KAFA KEMİKLERİ

1. Aşağıdaki kemiklerden hangisi viscerocra-nium’a aittir?

A) Os frontale

B) Os palatinum

C) Os parietale

D) Os occipitale

E) Os temporale

2. Aşağıdaki anatomik oluşumlardan hangisi os frontale’de bulunmaz?

A) Arcus superciliaris

B) Glabella

C) Processus zygomaticus

D) Foramen caecum

E) Angulus frontalis

3. Aşağıdaki sulcus’lardan hangisi os parie-tale’de bulunmaz?

A) Sulcus sinus sigmoidei

B) Sulcus sinus sagittalis superioris

C) Sulcus arteriae meningeae mediae

D) Sulci arteriosi

E) Sulcus nervi petrosi minoris

4. Sulcus sinus sigmoidei aşağıdaki kemikle-rin hangisinde (hangilerinde) mevcuttur?

I. Os temporale

II. Os occipitale

III. Os parietale

A) Sadece I

B) Sadece I ve II

C) Sadece II ve III

D) Sadece I ve III

E) I, II ve III

5. Os occipitale aşağıdaki kemiklerin hangisi

ile eklem yapmaz?

A) Mandibula

B) Os parietale

C) Os sphenoidale

D) Os temporale

E) Atlas


foramen magnum’dan geçmez?

A) Venae emissariae

B) Nervus accessorius’un spinal parçası

C) Arteria vertebralis

D) Arteria spinalis anterior

E) Membrana tectoria


meatus acusticus internus’tan geçmez?

A) Nervus facialis

B) Nervus intermedius

C) Chorda tympani

D) Arteria labyrinthi

E) Vena labyrinthi


os sphenoidale’de bulunmaz?

A) Sulcus prechiasmaticus

B) Tuberculum articulare

C) Processus clinoideus medius

D) Dorsum sellae

E) Ala minor

SORULAR

471

BÖLÜM

16 SİNDİRİM SİSTEMİ

1. Aşağıdaki bezlerden hangisi (hangileri) vestibulum oris’e açılır?

I. Glandula parotidea

II. Glandula submandibularis

III. Glandula sublingualis

A) Sadece I

B) Sadece II

C) Sadece III

D) I ve II

E) I, II ve III

2. Aşağıdaki bezlerden hangisi (hangileri) ca-vitas oris propria’ya açılır?

I. Glandulae buccales

II. Glandulae labiales

III. Glandulae palatinae

A) Sadece I

B) Sadece II

C) Sadece III

D) I ve III

E) I, II ve III

3. Dudakların lenfatikleri aşağıdaki lenf no-düllerinden hangisine (hangilerine) direne olur?

I. Nodi submandibulares

II. Nodi parotidei

III. Nodi submentales

A) Sadece I

B) Sadece II

C) I ve II

D) I ve III

E) I, II ve III

4. Üst dudağında bulunan iltihaplı bir sivil-

ceyi sıkan hastada, enfeksiyon beyin zar-

larına yayılarak menejite yol açmıştır. Bu

hastada, enfeksiyonun beyin zarlarına ka-

dar olan yayılımını doğru sırada gösteren

seçeneği işaretleyiniz.

A) Vena labialis superior, vena angularis,

vena supraorbitalis, sinus cavernosus,

beyin zarları

B) Vena angularis, vena labialis superior,

vena supraorbitalis, sinus cavernosus,

beyin zarları

C) Vena supraorbitalis, vena labialis superior,

vena angularis, sinus cavernosus, beyin

zarları

D) Vena supraorbitalis, vena angularis, vena

labialis superior, sinus cavernosus, beyin

zarları

E) Sinus cavernosus, vena labialis superior,

vena angularis, vena supraorbitalis, beyin

zarları

5. Aşağıdaki arterlerden hangisi (hangileri)

yanakları beslemez?

I. Arteria infraorbitalis

II. Arteria transversa faciei

III. Arteria facialis

A) Sadece I

B) Sadece II

C) Sadece III

D) I ve II

E) I ve III

SORULAR

505

BÖLÜM

21ORBITA, GÖZ KÜRESİ VE GÖZÜN

YARDIMCI OLUŞUMLARI

1. Margo orbitalis’i aşağıdaki anatomik olu-

şumlardan hangisi sınırlandırmaz?

A) Frontal kemiğin pars orbitalis’i

B) Zigomatik kemiğin pars orbitalis’i

C) Maxilla’nın processus frontalis’i

D) Maxilla’nın facies orbitalis’i

E) Sfenoid kemiğin facies orbitalis’i

2. Aşağıdaki anatomik yapılardan hangisi

orbita’nın paries medialis’inin oluşumuna

katılmaz?

A) Sfenoid kemiğin ala minor’u

B) Maxilla’nın processus frontalis’i

C) Sfenoid kemiğin corpus’u

D) Lakrimal kemik

E) Ethmoid kemiğin pars orbitalis’i

3. Aşağıdaki sinirlerden hangisi fissura orbi-

talis inferior’dan geçer?

A) Nervus lacrimalis

B) Nervus trochlearis

C) Nervus zygomaticus

D) Nervus oculomotorius

E) Nervus abducens


fissura orbitalis superior’dan geçmez?

A) Nervus frontalis

B) Vena ophthalmica superior

C) Nervus nasociliaris

D) Vena ophthalmica inferior

E) Arteria infraorbitalis


fissura orbitalis superior’un alt bölümün-

den geçer?

A) Nervus trochlearis

B) Vena ophthalmica inferior

C) Nervus oculomotorius

D) Vena infraorbitalis

E) Nervus abducens

6. Axis opticus aşağıdaki seçeneklerde veri-

len hangi iki anatomik oluşum arasında yer

alır?

A) Göz küresinin polus anterior’u ile polus

posterior’u

B) Lens’in polus anterior’u ile fovea centralis

C) Lens’in polus posterior’u ile fovea centralis

D) Lens’in polus anterior’u ile göz küresinin

polus posterior’u

E) Göz küresinin polus anterior’u ile lens’in

polus posterior’u

SORULAR

509

BÖLÜM

22 KULAK

1. Aşağıdaki auricula kısımlarından hangisin-

de kıkırdak dokusu bulunmaz?

A) Helix

B) Fossa triangularis

C) Concha auriculae

D) Antitragus

E) Lobulus auriculae

2. Spekulum ile yapılan kulak muayenesi

sırasında; dış kulak yolu ve kulak zarının

görülebilmesi için, auricula’nın hangi isti-

kamette çekilmesi gerekir?

A) Yukarı-arkaya ve biraz dışa doğru

B) Yukarı-öne ve biraz dışa doğru

C) Yukarı-öne ve biraz içe doğru

D) Aşağı-arkaya ve biraz dışa doğru

E) Aşağı-arkaya ve biraz içe doğru

3. Recessus epitympanicus’ta aşağıdaki ana-

tomik yapılardan hangisi (hangileri) bulu-

nur?

I. Caput mallei

II. Corpus incudis

III. Basis stapedis

A) Sadece I

B) Sadece II

C) I ve II

D) I ve III

E) I, II ve III


fissura petrotympanica’da seyreder?

A) Nervus stapedius

B) Chorda tympani

C) Nervus pterygoideus medialis

D) Incus’un crus breve’si

E) Stapes’in crus anterius’u

5. Membrana tympanica’ya parasentez yapıl-

ması gerektiğinde, en tehlikesiz yer aşağı-

dakilerden hangisidir?

A) Ön-üst kısım

B) Ön-alt kısım

C) Arka-üst kısım

D) Arka-alt kısım

E) Orta kısım

6. Orta kulağın iç duvarında, aşağıdaki ana-

tomik oluşumlardan hangisi bulunmaz?

A) Promontorium

B) Fenestra vestibuli

C) Fenestra cochleae

D) Prominentia canalis facialis

E) Eminentia pyramidalis

SORULAR

Anatomi - UniFlip.com

Documents

Transcript of Anatomi - UniFlip.com