บทที่8...

วชา MAC1006 การบญชชนสง 1 (Advanced Accounting 1) ผชวยศาสตราจารยมณฑา เอมสวสด

8-1

บทท 8 การบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขา

Accounting for Head Office and Branch

การแขงขนทางธรกจในปจจบนมสงขนเนองจากการพฒนาดานเทคโนโลยและการเพมขนของผบรโภคจากการตดตอสอสารทสะดวกและรวดเรว รวมทงไปไดกวางไกลทวทงโลก นอกจากน การบรโภคไมใชเพอความจ าเปนเทานน แตเปนการตอบสนองความตองการความสะดวกสบายในการด ารงชวตอกดวย ดงนน ธรกจตางๆ จงมงหวงทจะขยายตลาดสนคาเพอการบรโภคใหกวางออกไปครอบคลมทวทงโลก

เนองจากการขายสนคาจากแหลงเดยวไมสามารถบรรลเปาหมายทางธรกจดงกลาวได ซงผบรหารอาจใชชองทางการตลาดหลายทางเลอกในการขายสนคาทจะใหถงมอผบรโภคโดยตรงมากทสดตามทองถนตางๆ ทงในและตางประเทศ ตวอยางเชน ทางเลอกท 1 การสงพนกงานขายออกไปตามสถานทตางๆ เพอขายสนคา วธการนจะท าใหการขยายตลาดเปนไปไดชา เพราะกจการมสถานทตงอยเพยงแหงเดยวจงท าใหการกระจายสนคาไปในทองถนตางๆ อยางทวถงในเวลารวดเรวเปนไปไดยาก ทางเลอกท 2 การเปดสาขา (Branch) ของกจการขนมาในแตละทองถนทตองการขยายตลาด กจการทมการเปดสาขาจะเรยกวา “ส านกงานใหญ (Head office)” สาขาทตงขนไมไดแยกเปนอกนตบคคลหนง แตท าหนาทเปนตวการ โดยความรบผดชอบของสาขาจะขนอยกบนโยบายของส านกงานใหญ และทางเลอกท 3 การแตงตงตวแทนจ าหนายในแตละทองถนทตองการขยายตลาด จงเปนชองทางการตลาดอกทางเลอกหนงหากกจการไมตงสาขา ซงตวแทนจ าหนายอาจเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได โดยสามารถเปนตวแทนใหกบกจการตางๆ ไดมากกวา 1 รายขนไป เปนตน

ส าหรบบทนจะอธบายถงลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา การบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขา ความแตกตางระหวางตวแทนจ าหนายและสาขา และการบญชส าหรบส านกงานใหญและตวแทนจ าหนาย 8.1 ลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา

การขยายกจการในลกษณะของส านกงานใหญและสาขานน ตามกฎหมายถอวาส านกงานใหญและสาขาเปนหนวยงานเดยวกน การด าเนนงานของสาขาถอเปนสวนงานหนงของส านกงานใหญจงมลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา ดงน 1) ส านกงานใหญ (Head office)

ส านกงานใหญ มหนาทควบคมการบรหารงานของสาขาผานทางนโยบายการด าเนนงานและนโยบายการเงน จงมลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา คอ มหนาทน าบญชทสาขาทงในประเทศและตางประเทศมารวมกบบญชทส านกงนใหญเพอจดท างบการเงนรวมเปนกจการหนงเดยว (Combined financial statement)


8-2

2) สาขา (Branch) สาขาในฐานะสวนงานหนงของกจการ จะมอสระในการด าเนนงานมากหรอนอยขนอยกบส านกงาน

ใหญจะก าหนดอ านาจและหนาทไวให จงมลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา (ผกาพรรณ พรหมสาขา ณ สกลนคร และ รตนา วงศรศมเดอน, 2563, หนา 205 – 206) ดงน

(1) สาขาจะมเงนทนเรมแรกจากส านกงานใหญ ส าหรบใชเปนเงนทนหมนเวยน (2) สาขาจะไดรบสนคาจากส านกงานใหญเกบไวในคลงสนคาพรอมทจะขายใหแกลกคาทนททไดรบ

ค าสงซอ นอกจากนนบางครงอาจจะซอสนคาจากบคคลภายนอกเพอขายอกดวย โดยสาขาท าหนาทเปนผสงสนคาใหแกลกคาโดยตรง

(3) การอนมตใหสนเชอแกลกคา สวนใหญทางส านกงานใหญจะมอบหมายอ านาจหนาทใหสาขาเปน ผพจารณาใหสนเชอ รวมทงการเกบเงนจากลกหน และการจดท าบญชลกหน

(4) ส านกงานใหญจะก าหนดนโยบายการเงนเกยวกบการเกบเงนสดทไดจากการขายและการช าระหน เพอน าฝากธนาคารในนามสาขา และสาขาสามารถเบกเงนจากธนาคารไปใชจายในการด าเนนงานของสาขาส าหรบเงนสดสวนทเหลอส านกงานใหญจะก าหนดใหสาขาน าสงเปนครงคราวตามทตกลงกน

(5) ในบางกรณส านกงานใหญอาจมอบหมายใหสาขาจดซอสนทรพยประเภทอาคารและอปกรณ รวมทงการบนทกบญชสนทรพยและคดคาเสอมราคาของสนทรพยนน

จากลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขาดงกลาวขางตน ซงสาขาเปนสวนงานหนงของกจการทมอสระในการด าเนนงานแตอยภายใตการควบคมของส านกงานใหญ ท าใหสาขามขอจ ากดไมสามารถจดท าระบบบญชของสาขาในบางระบบ ตวอยางเชน ระบบรบเงนและจายเงน ระบบขายและลกหน ระบบซอและเจาหน เปนตน 8.2 การบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขา

การบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขา ประกอบดวย ทางเลอกในการบนทกบญชของสาขา สมดบญชของส านกงานใหญและสาขา การบนทกบญชของส านกงานใหญและสาขา และการจดท างบการเงนรวมของส านกงานใหญและสาขา (Combined financial statements for head office and branch) 1) ทางเลอกในการบนทกบญชของสาขา

วธการบญชส าหรบสาขา ขนอยกบความเปนอสระในการด าเนนงานมากนอยเพยงใดสาขาทถกจ ากดความเปนอสระ อาจมลกษณะไมตางจากตวแทนจ าหนาย หรอ ในธรกจปจจบนตวแทนจ าหนายอาจจดตงในรปแบบหางหนสวนและบรษทจ ากดมากขน เพอใหสะดวกในการเปนตวแทนสนคาหลายชนดและรวมถงอาจใหบรการหลงการขาย ดงนน รปแบบการจดตงตามกฎหมายจะเปนตวก าหนดแนวปฏบตทางบญช ทางเลอกในการบนทกบญชของสาขา (ขวญสกล เตงอ านวย, 2553, หนา 5-5; ผกาพรรณ พรหมสาขา ณ สกลนคร และ รตนา วงศรศมเดอน, 2563, หนา 206 – 208; เยาวรกษ สขวบลย, 2562, หนา 8-10 – 8-11) มดงตอไปน

ทางเลอกท 1 ส านกงานใหญบนทกบญชเกยวกบสาขา โดยส านกงานใหญจะเปนผบนทกบญชของสาขา โดยใหสาขาสงเอกสารหรอหลกฐานมาใหส านกงาน

ใหญ หรอใหสาขาสรปรายการคาในระยะเวลาหนงพรอมทงสงเอกสารหลกฐานประกอบรายการนนไปใหส านกงานใหญตามก าหนดเวลาทตกลงกนไว เพอส านกงานใหญจะไดเปนผจดท าบญชทงหมด วธนเหมาะส าหรบกจการทมสาขาหรอรายการคาจ านวนไมมาก


8-3

ทางเลอกท 2 ทงส านกงานใหญและสาขาตางบนทกรายการคาทสาขาในสมดของแตละฝาย โดยสาขาจะบนทกรายการคาในสมดบญชของสาขาแลวสงเอกสารหลกฐานใหส านกงานใหญ และทาง

ส านกงานใหญจะลงบญชของสาขาดวย ดงนนส านกงานใหญจะมขอมลในการปดบญชทเกยวของกบสาขาทงหมด และยงสามารถตรวจสอบความถกตองของการบนทกรายการทเกยวของกบสาขาไดอกดวย แตจะตองเสยคาใชจายในการบนทกบญชท าซ านเพมขน วธนจงไมเปนทนยม

ทางเลอกท 3 สาขาบนทกบญชครบชดตามหลกการบญชคแยกจากส านกงานใหญ สาขาบนทกบญชครบชดตามหลกการบญชคแยกจากส านกงานใหญ โดยส านกงานใหญจะเปนผ

ก าหนดนโยบายการบญช งวดบญช รปแบบของงบการเงน จ านวนและประเภทบญชทตองจดท าส าหรบความพรอมในการจดท างบการเงนรวมระหวางส านกงานใหญและสาขาเพอแสดงผลการด าเนนงานรวมและแสดงฐานะการเงนรวมของกจการทงหมด วธนเหมาะส าหรบกจการทมสาขาหรอรายการคาจ านวนมาก และตองการใหแตละสาขามประสทธภาพในการบรหารงานและความสามารถในการแขงขน

ส าหรบในบทนจะแสดงตวอยางการบนทกบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขาตามทางเลอกท 3 โดยสาขามระบบบญชของตนเองเหมอนเปนสวนงานทเปนอสระของส านกงานใหญ ซงตรงกบ พ.ร.บ. การบญช พ.ศ. 2547 มาตรา 8 ผมหนาทจดท าบญชประกอบธรกจเปนประจ าในสถานทหลายแหงแยกจากกน ใหมผรบผดชอบในการจดการธรกจในสถานทนนเปนผมหนาทจดท าบญช ดงนนส านกงานใหญและสาขามหนาทจดท าบญชตามกฎหมาย โดยแตละแหงตองบนทกรายการทเกดขนแยกจากกนซงมใจความตรงตามทางเลอกท 3 สวนในการจดท าบญชจะมอบหมายใหผท าบญชของส านกงานใหญและสาขาเปนบคคลเดยวกนกได (ทางเลอกท 1 และ 2) และการปดบญชของส านกงานใหญและสาขาใหปดพรอมกน

จากทางเลอกท 3 สามารถอธบายความสมพนธของระบบบญชระหวางส านกงานใหญและสาขาไดตามภาพท 8.1 ดงน วธบนทกสนคา บคคล ส านกงานใหญ ภายนอก Perpetual Periodic รายการระหวางกน -เงนสด -ลกหนการคา -สนคา -เจาหนการคา -คาใชจาย -ก าไรขาดทน -ฯลฯ วธบนทกสนคา สาขา บคคล Perpetual ภายนอก Periodic งบการเงนรวม ของส านกงานใหญและสาขา

ภาพท 8.1 ความสมพนธของระบบบญชระหวางส านกงานใหญและสาขา ทมา: ผกาพรรณ พรหมสาขา ณ สกลนคร และ รตนา วงศรศมเดอน, 2563, หนา 207


8-4

2) สมดบญชของส านกงานใหญและสาขา สมดบญชของส านกงานใหญและสาขาจะมบญชท ใชบนทกรายการระหวางกน (Reciprocal

accounts) ซงจะมยอดดลคงเหลอเทากนแตอยคนละดาน นนคอ หากฝายหนงมยอดคงเหลอดานเดบต (Debit Balance) อกฝายหนงจะมยอดคงเหลอดานเครดต (Credit Balance) ดงน

ดานส านกงานใหญ (Head office: H.O.) ดานสาขา (Branch) บญชสาขา (Branch account) บญชส านกงานใหญ (H.O. account) สนคาสงไปสาขา (Shipment to Branch) สนคารบจากส านกงานใหญ (Shipment from H.O.) เงนสงใหสาขา (Cash to Branch) เงนรบจากส านกงานใหญ (Cash from H.O.) เงนรบจากสาขา (Cash from Branch) เงนสงใหส านกงานใหญ (Cash to H.O.)

"บญชส านกงานใหญ" (Head office account) ทสมดบญชของสาขา เพอบนทกรายการทเกยวของกบส านกงานใหญ โดย "บญชส านกงานใหญ" มลกษณะเปนบญชทน แสดงถงสวนทนทส านกงานใหญสงมาใหสาขาในรปของเงนสด สนคา หรอมลคาของสงของและบรการใดๆ ทสาขาไดรบจากส านกงานใหญ จงมยอดคงเหลออยทางดานเครดต (Credit balance)

ในขณะเดยวกนสมดบญชของส านกงานใหญ จะเปด "บญชสาขา" (Branch account) เพอบนทกรายการทเกยวของกบสาขาโดย "บญชสาขา" มลกษณะเปนบญชสนทรพยหรอเงนลงทนในรปของเงนสด สนคา หรอมลคาของสงของและบรการใดๆ ทส านกงานใหญสงไปใหสาขา บญชสาขาจงมยอดคงเหลอดาน เดบต (Debit balance)

บญชทงสองมลกษณะเปนบญชตรงกนขามกน หรอบญชระหวางกน (Reciprocal accounts) ยอดคงเหลอของบญชทงสองจะเทากนแตมยอดตรงขาม เมอน ามาจดท างบการเงนรวมจะตดรายการระหวางกนใหหมดไปไดพอด บญชทใชบนทกรายการระหวางกน (Reciprocal accounts) ในสมดรายวนทวไปและผานรายการไปสมดบญชแยกประเภทของส านกงานใหญและสาขา แสดงไดดงน (1) สมดบญชแยกประเภทของส านกงานใหญ

บญชสาขา (Branch account) (มลกษณะเปนบญชสนทรพยหรอเงนลงทน) รายการลงทนในสาขา xx สนทรพย/บรการทไดรบจากสาขา xx สนทรพย/บรการทใหสาขา xx รบเงนสดจากสาขา xx สงเงนสด/สนคาใหสาขา xx รบคนสนคาจากสาขา xx สนญ.จายคาใชจายแทนสาขา xx สาขาจายคาใชจายแทนสนญ. xx ก าไรทสาขารายงาน xx ขาดทนทสาขารายงาน xx

บญชสนคาสงไปสาขา (Shipment to Branch) สงสนคาใหสาขา xx รบคนสนคาจากสาขา xx

(กรณทกจการเลอกใชวธการบนทกบญชสนคาคงเหลอเมอสนงวด Periodic inventory method)


8-5

บญชเงนสงใหสาขา (Cash to Branch) สงเงนสดใหสาขา xx

(กรณทกจการเลอกไมบนทกบญชน กจการอาจบนทกในบญชสาขา Branch account แทนกได)

บญชเงนรบจากสาขา (Cash from Branch) รบเงนสดจากสาขา xx

(กรณทกจการเลอกไมบนทกบญชน กจการอาจบนทกในบญชสาขา Branch account แทนกได) (2) สมดบญชแยกประเภทของสาขา

บญชส านกงานใหญ (H.O. account) (มลกษณะเปนบญชทน) สนทรพย/บรการทใหสนญ. xx สนทรพย/บรการทไดรบจากสนญ. xx สงเงนสดใหสนญ. xx รบเงนสดจากสนญ. xx สงคนสนคาใหสนญ. xx รบสนคาจากสนญ. xx สาขาจายคาใชจายแทนสนญ. xx สนญ.จายคาใชจายแทนสาขา xx ปดบญชแลวมผลขาดทน xx ปดบญชแลวมผลก าไร xx

บญชสนคารบจากส านกงานใหญ (Shipment from H.O.) รบสนคาจากสนญ. xx สงคนสนคาใหสนญ. xx

(กรณทกจการเลอกใชวธการบนทกบญชสนคาคงเหลอเมอสนงวด Periodic inventory method)

บญชเงนรบจากส านกงานใหญ (Cash from H.O.) รบเงนสดจากสนญ.

(กรณทกจการเลอกไมบนทกบญชน กจการอาจบนทกในบญชส านกงานใหญ H.O. account แทนกได)

บญชเงนสงใหส านกงานใหญ (Cash to H.O.) สงเงนสดใหสนญ.

(กรณทกจการเลอกไมบนทกบญชน กจการอาจบนทกในบญชส านกงานใหญ H.O. account แทนกได)


8-6

3) การบนทกบญชของส านกงานใหญและสาขา การบนทกบญชของส านกงานใหญและสาขา ประกอบดวย การบนทกบญชในสมดบญชของสาขา

กรณซอและขายสนคาส าหรบบคคลภายนอกเทานน และการบนทกรายการระหวางกน (1) การบนทกบญชในสมดบญชของสาขา กรณซอและขายสนคาส าหรบบคคลภายนอกเทานน

สนคาคงเหลอเปนสนทรพยหมนเวยนรายการหนงทมความส าคญของกจการ สนคาคงเหลอของธรกจพาณชยกรรมและธรกจทซอสนคาส าเรจรปมาเพอขาย หมายถง สนคาส าเรจรป สนคาคงเหลอของธรกจอตสาหกรรมและธรกจทผลตสนคาส าเรจรปขนมาเพอขาย หมายถง วตถดบ งานระหวางท า และสนคาส าเรจรป และสนคาคงเหลอของธรกจประเภทใหบรการ หมายถง ตนทนงานใหบรการ ซงการบรหารสนคาคงเหลอจงมความจ าเปนอยางยงในการด าเนนธรกจทงในแงของการควบคมตนทนของสนคาคงเหลอและปรมาณสนคาคงเหลอใหอยในระดบทเหมาะสมส าหรบกจการ เพราะถากจการมสนคาคงเหลอเปนจ านวนมากอาจท าใหเสยคาใชจายในการเกบรกษาโดยไมมความจ าเปน ขณะทกจการมสนคาคงเหลอเปนจ านวนนอยอาจท าใหกจการขาดแคลนสนคาคงเหลอเพอรองรบความตองการของลกคาไดทนทวงท ดงนน สนคาคงเหลอจงสงผลกระทบตอฐานะการเงนตลอดจนผลการด าเนนงานของธรกจดงกลาวขางตนได ในการวดมลคาสนคาคงเหลอดวยราคาทนนน ไมเพยงแควธทแตกตางกนเทานน จะท าใหมลคาสนคาคงเหลอและตนทนขายตางกน ปจจยหนงทท าใหมลคาสนคาคงเหลอและตนทนขายตางกนดวย คอ ระบบการบนทกบญชสนคาคงเหลอของกจการ ซงมทงหมด 2 วธ (อรณ อยางธารา และคณะ, 2557, หนา 8-12 – 8-36) ดงน วธท 1 การบนทกบญชสนคาคงเหลอแบบตอเนอง (Perpetual inventory method) เปนวธการบนทกบญชทท าใหกจการสามารถทราบตนทนขายและสนคาคงเหลอตลอดเวลา เนองจากวธนจะบนทกสนคาคงเหลอทกครงทมการเปลยนแปลงในตวสนคา จงท าใหบญชสนคาคงเหลอแสดงมลคาเปนปจจบนเสมอ ท าใหทราบราคาทนของสนคาคงเหลอ ตนทนขาย (ทกครงทมการซอ) และก าไรขนตน (ทกครงทมการขาย) วธท 2 การบนทกบญชสนคาคงเหลอแบบสนงวด (Periodic inventory method) เปนวธการบนทกบญชทกจการไมสามารถทราบตนทนขายและสนคาคงเหลอระหวางงวด เนองจากวธนจะไมมการบนทกบญชสนคาคงเหลอเมอกจการซอหรอขายสนคาในระหวางงวด แตกจการจะสามารถทราบไดตอเมอกจการด าเนนการตรวจนบสนคาคงเหลอ ณ วนสนงวดบญช แลวจงน ามาใชในการค านวณตนทนขาย ณ วนส นงวดบญช โดยใชสมการดงน

ซอสทธ = ซอสนคา - สงคน - สวนลดรบ

ตนทนสนคาทมไวเพอขาย

= สนคาคงเหลอ ตนงวด

+ ซอสทธ

ตนทนขาย = สนคาคงเหลอ ตนงวด

+ ซอสทธ - สนคาคงเหลอ ปลายงวด

ขายสทธ = ขายสนคา - รบคน - สวนลดจาย

ก าไรขนตน = ขายสทธ - ตนทนขาย


8-7

การบนทกบญชเกยวกบสนคาคงเหลอเปรยบเทยบระหวางวธการบนทกสนคาคงเหลอแบบตอเนอง (Perpetual inventory method) กบวธการบนทกสนคาคงเหลอเมอสนงวด (Periodic inventory method) มดงตอไปน

การบนทกบญชในสมดบญชของสาขา กรณซอและขายสนคากบบคคลภายนอกเทานน

รายการคา Perpetual inventory method Periodic inventory method การบนทกบญช เดบต เครดต การบนทกบญช เดบต เครดต

(1) ซอสนคาเปน เงนสด/เงนเชอ

สนคาคงเหลอ XX ซอสนคา XX เงนสด/เจาหนการคา XX เงนสด/เจาหนการคา XX

(2) สงคนสนคาทซอเปน เงนสด/เงนเชอ

เงนสด/เจาหนการคา XX เงนสด/เจาหนการคา XX สนคาคงเหลอ XX สงคนสนคา XX

(3) จายช าระหนเปนเงนสดและไดสวนลดรบ

เจาหนการคา XX เจาหนการคา XX เงนสด XX เงนสด XX สนคาคงเหลอ XX สวนลดรบ XX

(4) จายคาขนสงขาเขา เปนเงนสด

สนคาคงเหลอ XX คาขนสงขาเขา XX เงนสด XX เงนสด XX

(5) ขายสนคาเปน เงนสด/เงนเชอ

เงนสด/ลกหนการคา XX เงนสด/ลกหนการคา XX ขายสนคา XX ขายสนคา XX ตนทนขาย XX

(ไมบนทกบญช) ---

สนคาคงเหลอ XX --- (6) รบคนสนคาทขายเปน

เงนสด/เงนเชอ รบคน XX รบคน XX เงนสด/ลกหนการคา XX เงนสด/ลกหนการคา XX สนคาคงเหลอ XX

(ไมบนทกบญช) ---

ตนทนขาย XX --- (7) รบช าระหนเปนเงนสด/

เชค และมสวนลดจาย เงนสด/เงนฝากธนาคาร XX เงนสด/เงนฝากธนาคาร XX สวนลดจาย XX สวนลดจาย XX ลกหนการคา XX ลกหนการคา XX

(8) จายคาใชจายตางๆ เปนเงนสด

คาใชจายตางๆ XX คาใชจายตางๆ XX เงนสด XX เงนสด XX

(9) บนทกตนทนขายและ สนคาคงเหลอปลายงวด

(ไมบนทกบญช)

--- สนคาคงเหลอปลายงวด XX --- ตนทนขาย XX --- สงคนสนคา XX --- สวนลดรบ XX

--- สนคาคงเหลอตนงวด XX --- คาขนสงขาเขา XX --- ซอสนคา XX

(10) ปดบญชรายไดและคาใชจายเขา บญชก าไรขาดทน เพอค านวณก าไรสทธ/ขาดทนสทธ

ขายสนคา XX ขายสนคา XX ก าไรขาดทน (ขาดทน) XX ก าไรขาดทน (ขาดทน) XX ตนทนขาย XX ตนทนขาย XX คาใชจายตางๆ XX คาใชจายตางๆ XX ก าไรขาดทน (ก าไร) XX ก าไรขาดทน (ก าไร) XX

(11) โอนก าไรจากสาขาไปสนญ.

ก าไรขาดทน XX ก าไรขาดทน XX ส านกงานใหญ XX ส านกงานใหญ XX

(12) โอนขาดทนจากสาขาไปสนญ

ส านกงานใหญ XX ส านกงานใหญ XX ก าไรขาดทน XX ก าไรขาดทน XX


8-8

(2) การบนทกรายการระหวางกน การบนทกรายการระหวางกน มปญหาทตองพจารณา คอ ราคาสนคาทส านกงานใหญสงไปสาขาเปน

ราคาทนหรอราคาทสงกวาทน เพราะมผลตอวธบญชตางกน แยกแสดงเปน 2 กรณ ไดแก กรณท 1 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทนของส านกงานใหญ (Head office cost) กรณท 2 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทสงกวาราคาทน ไดแก ราคาทนบวกสวนเพม (เชน

สวนเพมคดเปนรอยละของราคาทน) (Percentage above head office cost) และราคาขายปลก (Retail selling price)

กรณท 1 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทนของส านกงานใหญ (Head office cost) การบนทกรายการในกรณส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทนเปนวธทงาย เพราะสนคา

คงเหลอทส านกงานใหญและสาขาจะมราคาเทากน จะไมมก าไรระหวางกนทแฝงอยในสนคาคงเหลอทสาขา รายการทเกดขนแสดงดงน

รายการ สมดบญชของส านกงานใหญ สมดบญชของสาขา Dr. Cr. Dr. Cr.

(1) การสงเงนสดระหวางกน ส านกงานใหญสงเงนสด หรอ สาขา xx เงนสด/สนทรพย xx สนทรพย (ยกเวนสนคา) ใหสาขา เงนสด/สนทรพย xx ส านกงานใหญ xx สาขาสงเงนสดหรอสนทรพย เงนสด/สนทรพย xx ส านกงานใหญ xx (ยกเวนสนคา) ใหส านกงานใหญ สาขา xx เงนสด/สนทรพย xx (2) การสงสนคาระหวางกน (ในราคาทน) (2.1) บนทกสนคาแบบตอเนอง Perpetual ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขา สาขา xx สนคาคงเหลอ xx สนคาคงเหลอ xx ส านกงานใหญ xx สาขาสงคนสนคาช ารดให สนคาคงเหลอ xx ส านกงานใหญ xx ส านกงานใหญ สาขา xx สนคาคงเหลอ xx (2.2) บนทกสนคาเมอสนงวด Periodic ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขา สาขา xx สนคารบจากสนญ. xx สนคาสงไปสาขา xx (Shipment from H.O.) (Shipment to Branch) ส านกงานใหญ xx สาขาสงคนสนคาช ารดให สนคาสงไปสาขา xx ส านกงานใหญ xx ส านกงานใหญ สาขา xx สนคารบจากสนญ. xx (3) การจายคาใชจายแทนกน ส านกงานใหญจายคาใชจาย สาขา xx คาใชจายด าเนนงาน xx แทนสาขา เงนสด xx ส านกงานใหญ xx สาขาจายคาใชจาย คาใชจายด าเนนงาน xx ส านกงานใหญ xx แทนส านกงานใหญ สาขา xx เงนสด xx ส านกงานใหญปนสวนคาใชจาย สาขา xx คาใชจาย (ระบ) xx ใหสาขา เชน คาเสอมราคา คาใชจาย (ระบ) xx ส านกงานใหญ xx คาโฆษณา และคาเชา เปนตน


8-9


(4) การเกบเงนจากลกหนแทนกน ส านกงานใหญเกบเงนจาก เงนสด xx ส านกงานใหญ xx ลกหนของสาขา สาขา xx ลกหนการคา xx สาขาเกบเงนจากลกหน สาขา xx เงนสด xx ของส านกงานใหญ ลกหนการคา xx ส านกงานใหญ xx (5) การช าระหนแทนกน ส านกงานใหญจายเงนช าระหน สาขา xx เจาหนการคา xx ใหเจาหนของสาขา เงนสด xx ส านกงานใหญ xx สาขาจายเงนช าระหนใหเจาหน เจาหนการคา xx ส านกงานใหญ xx ของส านกงานใหญ สาขา xx เงนสด xx ส านกงานใหญสงเงนสดใหสาขา สาขา xx เงนรบจากส านกงานใหญ xx เพอช าระหนใหเจาหน เงนสงใหสาขา xx (Cash from H.O.) (Cash to Branch) เงนสงใหส านกงานใหญ xx สาขาสงเงนสดใหส านกงานใหญ เงนรบจากสาขา xx ส านกงานใหญ xx เพอช าระหนใหเจาหน (Cash from Branch) เงนสงใหส านกงานใหญ xx สาขา xx (Cash to H.O.) (6) สาขาจายคาใชจายตางๆ เปนเงนสด สาขาจายคาใชจายในการด าเนนงาน

(ไมบนทกบญช) --- คาใชจายตางๆ xx

เปนเงนสด --- เงนสด xx (7) การค านวณตนทนขาย ตนทนขาย : ตนทนขาย : ตนทนขาย : สนคาคงเหลอตนงวด สนคาคงเหลอตนงวด xx สนคาคงเหลอตนงวด xx บวก ซอสทธ บวก ซอสทธ xx บวก ซอสทธ xx บวก สนคารบจากส านกงานใหญ หก สนคาสงไปสาขา (xx) บวก สนคารบจากสนญ. xx หก สนคาสงไปสาขา ตนทนสนคาทมไวขาย xx ตนทนสนคาทมไวขาย xx ตนทนสนคาทมไวขาย หก สนคาคงเหลอปลายงวด (xx) หก สนคาคงเหลอปลายงวด (xx) หก สนคาคงเหลอปลายงวด xx xx (8) การบญชเกยวกบสนทรพยไมหมนเวยนทสาขาระหวางกน (8.1) สนญ.เปนผซอสนทรพยไมหมนเวยน สนญ.ไมโอนสนทรพยใหสาขา สาขา xx คาเสอมราคา (ระบชอ) xx แตโอนคาเสอมสาขาใหสาขา คาเสอมราคา (ระบชอ) xx ส านกงานใหญ xx สนญ.โอนสนทรพยใหสาขา สาขา xx สนทรพยไมหมนเวยน xx สนทรพยไมหมนเวยน xx (ระบชอ) (ระบชอ) ส านกงานใหญ xx สาขาคดคาเสอมราคาสนทรพย

(ไมบนทกบญช) --- คาเสอมราคา (ระบชอ) xx

ทสนญ.โอนสนทรพยใหสาขา --- คาเสอมราคาสะสม xx (ระบชอ)


8-10


8. การบญชเกยวกบสนทรพยไมหมนเวยนระหวางกน (ตอ) (8.2) สาขาเปนผซอสนทรพยไมหมนเวยน สาขาซอ แตบนทกบญชทสนญ. สนทรพยไมหมนเวยน xx ส านกงานใหญ xx (ระบชอ) เงนสด xx สาขา xx สาขาซอและบนทกบญชทสาขา

(ไมบนทกบญช) --- สนทรพยไมหมนเวยน xx

--- (ระบชอ) --- เงนสด xx สาขาคดคาเสอมราคาสนทรพย

(ไมบนทกบญช) --- คาเสอมราคา (ระบชอ) xx

ทซอและบนทกบญชทสาขา --- คาเสอมราคาสะสม xx (ระบชอ) (9) การปดบญช (9.1) บนทกตนทนขายและ


--- สนคาคงเหลอปลายงวด xx สนคาคงเหลอปลายงวด --- ตนทนขาย xx (เฉพาะ Periodic เทานน) --- สงคนสนคา xx (ทงจากสนญ.และสาขาด าเนนการเอง) --- สวนลดรบ xx --- สนคารบจากสนญ. xx --- สนคาคงเหลอตนงวด xx --- ซอสนคา xx --- คาขนสงเขา xx (9.2) ปดบญชรายไดและคาใชจาย


--- ขาย xx เขาบญชก าไรขาดทน --- ก าไรขาดทน xx (ทง Perpetual และ Periodic) --- (กรณขาดทน) (ทงจากสนญ.และสาขาด าเนนการเอง) --- ตนทนขาย xx --- คาใชจายตางๆ xx --- ก าไรขาดทน xx (กรณก าไร) (10) โอนก าไร/ขาดทนจากสาขาไปส านกงานใหญ (10.1) กรณสาขามผลก าไร สาขา xx ก าไรขาดทน xx ก าไรขาดทนจากสาขา xx ส านกงานใหญ xx (Branch Profit and Loss) (10.2) กรณสาขามผลขาดทน ก าไรขาดทนจากสาขา xx ส านกงานใหญ xx สาขา xx ก าไรขาดทน xx


8-11

ตวอยางท 8.1 กรณท 1 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทนของส านกงานใหญ (Head office cost) และสาขามการซอขายสนคากบบคคลภายนอก วนท 1 มกราคม 25x1 บรษท มณฑา จ ากด เปดสาขาใหมทอ าเภอเมอง จงหวดสราษฎรธาน (ตวยอของสาขา คอ สฎ.) มรายการคาทเกยวของกบสาขาน ระหวางป 25x1 ดงน

รายการท รายการคาทเกยวของกบสาขาน 1 สาขารบเงนสดจากส านกงานใหญ จ านวน 240,000 บาท 2 สาขาซออปกรณส านกงาน จ านวน 120,000 บาท อปกรณนมอายการใหประโยชน 5 ป

และไมมมลคาคงเหลอ 3 สาขารบโอนสนคาจากส านกงานใหญในราคาทน จ านวน 192,000 บาท 4 สาขาซอสนคาจากบคคลภายนอก จ านวน 48,000 บาท 5 สาขาขายสนคาใหบคคลภายนอก เปนเงนสด จ านวน 360,000 บาท 6 สาขาสงคนสนคาทรบมาจากของส านกงานใหญ จ านวน 12,000 บาท 7 สาขาจายคาใชจายในการด าเนนงาน ไดแก เงน เดอน จ านวน 72,000 บาท

คาสาธารณปโภค จ านวน 12,000 บาท คาเชา จ านวน 36,000 บาท และคาใชจายเบดเตลด จ านวน 24,000 บาท

8 สาขาสงเงนสดใหส านกงานใหญ จ านวน 180,000 บาท 9 ณ วนสนรอบระยะเวลาบญช สาขามเงนเดอนคางจาย จ านวน 12,000 บาท 10 ณ วนสนรอบระยะเวลาบญช สาขามการคดคาเสอมราคาอปกรณส านกงาน ส าหรบป

25x1 11 สาขาปดบญช ณ วนสนรอบระยะเวลาบญช สนคาคงเหลอของสาขา ประกอบดวย

สนคาทรบมาจากส านกงานใหญ จ านวน 60,000 บาท และสนคาทสาขาซอจากบคคลภายนอก จ านวน 12,000 บาท

12 โอนก าไร/ขาดทนจากสาขาไปส านกงานใหญ กจการมนโยบายใหส านกงานใหญและสาขาทกแหง ใชวธการบนทกสนคาคงเหลอเมอสนงวด (Periodic inventory method) และวธการคดคาเสอมราคาตามวธเสนตรง (Straight line method) (ก) การบนทกรายการคาส าหรบป 25x1 มดงตอไปน

หนวย : 1,000 บาท รายการ สมดบญชของส านกงานใหญ สมดบญชของสาขา

Dr. Cr. Dr. Cr. 1. การสงเงนสดระหวางกน ส านกงานใหญสงเงนสดใหสาขา สาขา – สฎ. 240 เงนสด 240 เงนสด 240 ส านกงานใหญ 240


8-12


Dr. Cr. Dr. Cr. 2. การบญชเกยวกบสนทรพยไมหมนเวยนระหวางกน สาขาเปนผซอสนทรพยไมหมนเวยน สาขาซอและบนทกบญชทสาขา

(ไมบนทกบญช) ----- อปกรณส านกงาน 120

----- เงนสด 120 3. การสงสนคาระหวางกน (ในราคาทน) (บนทกสนคาเมอสนงวด Periodic) ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขา สาขา – สฎ. 192 สนคารบจากสนญ. 192 สนคาสงไปสาขา 192 (Shipment from H.O.) (Shipment to Branch) ส านกงานใหญ 192 4. สาขาซอสนคาจากบคคลภายนอก สาขาซอสนคาจากบคคลภายนอก

(ไมบนทกบญช) ----- ซอ 48

เปนเงนสด ----- เงนสด 48 5. สาขาขายสนคาใหบคคลภายนอก สาขาขายสนคาใหบคคลภายนอก

(ไมบนทกบญช) ----- เงนสด 360

เปนเงนสด ----- ขาย 360 6. การสงสนคาระหวางกน (ในราคาทน) (บนทกสนคาเมอสนงวด Periodic) สาขาสงคนสนคาช ารดให สนคาสงไปสาขา 12 ส านกงานใหญ 12 ส านกงานใหญ สาขา – สฎ. 12 สนคารบจากสนญ. 12 7. สาขาจายคาใชจายตางๆ สาขาจายคาใชจาย ในการด าเนนงาน เปนเงนสด


--- เงนเดอน 72 --- คาสาธารณปโภค 12 --- คาเชา 36 --- คาใชจายเบดเตลด 24

--- เงนสด 144 8. การสงเงนสดระหวางกน สาขาสงเงนสด เงนสด 180 ส านกงานใหญ 180 ใหส านกงานใหญ สาขา – สฎ. 180 เงนสด 180 9. สาขาจายคาใชจายตางๆ สาขามเงนเดอนคางจาย

(ไมบนทกบญช) --- เงนเดอน 12

--- เงนเดอนคางจาย 12 10. การบญชเกยวกบสนทรพยไมหมนเวยนระหวางกน สาขาเปนผซอสนทรพยไมหมนเวยน สาขาคดคาเสอมราคาสนทรพย ทซอและบนทกบญชทสาขา วธเสนตรง (120 – 0) ÷ 5 ป

(ไมบนทกบญช) --- คาเสอมราคา

-อปกรณ สนง. 24

--- คาเสอมราคาสะสม 24 - อปกรณ สนง.


8-13


Dr. Cr. Dr. Cr. 11. การปดบญช บนทกตนทนขายและ สนคาคงเหลอปลายงวด (สนคารบจากสนญ.สทธ เทากบ สนคารบจากสนญ. 192 หก สาขาสงคน 12)


--- สนคาคงเหลอปลายงวด 72 --- ตนทนขาย 156

--- สนคารบจากสนญ. 180 --- ซอสนคา 48

บนทกก าไรขาดทน (ปดบญชรายไดและคาใชจาย เพอค านวณก าไรขาดทน)


--- ขาย 360 --- ตนทนขาย 156 --- เงนเดอน (72+12) 84 คาสาธารณปโภค 12 คาเชา 36 คาใชจายเบดเตลด 24 คาเสอมราคา 24 -อปกรณส านกงาน --- ก าไรขาดทน 24

(กรณก าไร) 12. โอนก าไร/ขาดทนจากสาขาไปส านกงานใหญ กรณสาขามผลก าไร สาขา-สฎ. 24 ก าไรขาดทน 24 ก าไรขาดทนจากสาขา 24 ส านกงานใหญ 24 (Branch Profit and Loss) (ข) บญชทใชบนทกรายการระหวางกน (Reciprocal accounts) จากการบนทกบญชรายการคาขางตนในสมดรายวนทวไป สามารถผานรายการไปสมดบญชแยกประเภทของส านกงานใหญและสาขา แสดงไดดงน (ข.1) สมดบญชแยกประเภทของส านกงานใหญ

หนวย : 1,000 บาท บญชสาขา (Branch account) – สฎ.

1. เงนสด 240 6. สนคาสงไปสาขา 12 3. สนคาสงไปสาขา 192 8. เงนสด 180 12. ก าไรขาดทนจากสาขา 24 ยอดยกไป 264 456 456

บญชสนคาสงไปสาขา (Shipment to Branch) 6. สาขา - สฎ. 12 3. สาขา - สฎ. 192 ยอดยกไป 180 192 192


8-14

(ข.2) สมดบญชแยกประเภทของสาขา หนวย : 1,000 บาท

บญชส านกงานใหญ (H.O. account) 6. สนคารบจากสนญ. 12 1. เงนสด 240 8. เงนสด 180 3. สนคารบจากสนญ. 192 ยอดยกไป 264 12. ก าไรขาดทน 24 456 456

บญชสนคารบจากส านกงานใหญ (Shipment from H.O.) 3. ส านกงานใหญ 192 6. ส านกงานใหญ 12 11. ปดบญช (บนทกตนทนขาย) 180 192 192

(ค) สรปยอดคงเหลอจากบญชแยกประเภททมบญชตรงขามกนหรอบญชระหวางกนกอนปดบญช ดงน


(ค.1) ดานเดบต มาจาก (ข.1) ยอดรวมดานเดบตของบญชสาขา กอนก าไรขาดทน หก ยอดรวมดานเครดต กอนยอดยกไป = (456 – 24 = 432) – (12 + 180 = 192) = 240 (ค.1) ดานเครดต มาจาก (ข.2) ยอดรวมดานเครดตของบญชส านกงานใหญ กอนก าไรขาดทน หก ยอดรวมดานเดบต กอนยอดยกไป = (456 – 24 = 432) - (12 + 180 = 192) = 240

บญชสาขา – สฎ. 240 บญชส านกงานใหญ 240

(ค.2) ดานเดบต มาจาก (ข.2) ยอดรวมดานเดบตของบญชสนคารบจากส านกงานใหญ หก ยอดรวมดานดานเครดต กอนยอดปดบญช = 192 – 12 = 180 (ค.2) ดานเครดต มาจาก (ข.1) ยอดรวมดานเครดตของบญชสนคาสงไปสาขา หก ยอดรวมดานเดบต กอนยอดยกไป = 192 – 12 = 180

บญชสนคาสงไปสาขา 180 บญชสนคารบจากสนญ. 180


8-15

(ง) การจดท างบการเงนรวม ส านกงานใหญตองน างบการเงนของสาขามาจดงบการเงนรวมของส านกงานใหญและสาขา

(Combined financial statements for head office and branch) ส าหรบรอบระยะเวลาบญชเพอน าเสนอตอบคคลภายนอกและสงหนวยงานทก ากบดแลกจการ การจดท างบการเงนรวมดงกลาวมขนตอนโดยทวไป (ศลปพร ศรจนเพชร และ อนวฒน ภกด, 2562, หนา 8-20) ดงน

(1) จดท างบทดลองกอนปดบญชของส านกงานใหญและสาขาจากยอดคงเหลอของบญชแยกประเภททวไป พรอมทงตรวจสอบยอดรวมทางดานเดบตจะตองเทากบยอดรวมทางดานเครดต ทงชองของส านกงานใหญและชองของสาขา

(2) บนทกรายการตดบญชตรงขามกนหรอบญชระหวางกนในชองรายการตดบญช ไดแก บญชสาขากบบญชส านกงานใหญ และบญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ โดยใหท าการบนทกดานตรงขามกบยอดคงเหลอจากสมดบญชแยกประเภททวไป พรอมทงตรวจสอบยอดรวมทางดานเดบตจะตองเทากบยอดรวมทางดานเครดต (2.1) ตดบญชสาขากบบญชส านกงานใหญ เดบต บญชส านกงานใหญ xx

เครดต บญชสาขา xx (2.2) ตดบญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ เดบต บญชสนคาสงไปสาขา xx

เครดต บญชสนคารบจากส านกงานใหญ xx

(3) ค านวณชองงบการเงนรวมโดยใชวธชอบญชเดยวกนอยบรรทดเดยวกนน ามาบวกหรอหกทกรายการจากทกชอง ไดแก ชองของส านกงานใหญ ชองของสาขา และชองของรายการตดบญช โดยรวมยอดทางดานเดบตและรวมยอดทางดานเครดต เมอเปรยบเทยบกนจะแบงออกเปน 2 กรณ ไดแก กรณท 1 ก าไรสทธส าหรบป เมอยอดดลคงเหลออยดานเครดต คอ รวมยอดทางดานเครดต มากกวา รวมยอดทางดานเดบต และกรณท 2 ขาดทนสทธส าหรบป เมอยอดดลคงเหลออยดานเดบต คอ รวมยอดทางดานเดบต มากกวา รวมยอดทางดานเครดต เมอรวมยอดเดบตหรอเครดตกบก าไรสทธส าหรบปหรอขาดทนสทธส าหรบป ใหท าการตรวจสอบยอดรวมทางดานเดบตจะตองเทากบยอดรวมทางดานเครดต

บนทกรายการปรบปรงและตดบญชตรงขามกนหรอบญชระหวางกนในชองรายการตดบญช ไดแก การสงเงนสดระหวางกน คอ บญชสาขากบบญชส านกงานใหญ และการสงสนคาะหวางกน คอ บญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ โดยใหท าการบนทกดานตรงขามกบยอดคงเหลอจากสมดบญชแยกประเภททวไป แสดงไดดงน

(1) ตดบญชสาขากบบญชส านกงานใหญ เดบต บญชส านกงานใหญ 240

เครดต บญชสาขา – สฎ. 240

(2) ตดบญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ เดบต บญชสนคาสงไปสาขา 180

เครดต บญชสนคารบจากส านกงานใหญ 180


8-16

บรษท มณฑา จ ากด กระดาษท าการงบการเงนรวมส านกงานใหญและสาขา-สฎ.

สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1 หนวย : 1,000 บาท

สนญ. สาขา-สฎ. รายการปรบปรงและตดบญช งบการเงนรวม เดบต เครดต เดบต เครดต เดบต เครดต เดบต เครดต

งบก าไรขาดทนเบดเสรจ ขาย 1,440 360 1,800 สนคาคงเหลอ (ตนงวด) 384 384 ซอสนคา 780 48 828 สนคาสงไปสาขา (ราคาทน) 180 (2) 180 สนคารบจากส านกงานใหญ 180 (2) 180 สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) 120 72 192 เงนเดอน 150 84 234 คาสาธารณปโภค 24 12 36 คาเชา 90 36 126 คาใชจายเบดเตลด 12 24 36 คาเสอมราคา-อปกรณสนง. 90 24 114 รวมยอดกอนก าไรขาดทนสทธ 1,530 1,740 408 432 1,758 1,992 ก าไรขาดทนสทธส าหรบป 210 24 234 รวม 1,740 1,740 432 432 180 180 1,992 1,992

การเปลยนแปลงก าไรสะสม ก าไรสะสมตนงวด 450 450 บวก ก าไรขาดทนสทธส าหรบป 210 24 234 หก เงนปนผล ก าไรสะสมปลายงวด 660 24 684

งบแสดงฐานะการเงน เงนสด 1,200 108 1,308 ลกหนการคา 510 510 สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) 120 72 192 สาขา-สฎ. 240 (1) 240 อปกรณส านกงาน 600 120 720 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณสนง. 240 24 264 เจาหนการคา 240 240 เงนเดอนคางจาย 30 12 42 ส านกงานใหญ 240 (1) 240 ทนหนสามญ 1,500 1,500 ก าไรสะสมปลายงวด 660 24 684 รวม 2,670 2,670 300 300 240 240 2,730 2,730

A

A


8-17

(จ) จากตวเลขในคอลมนสดทายทเปนชองงบการเงนรวมทมจ านวนเงนแสดงในกระดาษท าการน ามาจดท างบก าไรขาดทนเบดเสรจรวม และงบแสดงฐานะการเงนรวม (โดยไมตองน ารายการทมการตดบญชแลวไมมจ านวนเงนแสดงในชองงบการเงนรวมมาแสดง) ดงน

บรษท มณฑา จ ากด และสาขา-สฎ. งบก าไรขาดทนเบดเสรจรวม

ส าหรบปสนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1 หนวย : 1,000 บาท

ขาย 1,800 หก ตนทนขาย : สนคาคงเหลอตนงวด 384 บวก ซอสนคา 828 สนคาทมไวเพอขายทงหมด 1,212 หก สนคาคงเหลอปลายงวด (192) (1,020) ก าไรขนตน 780 หก คาใชจายในการด าเนนงาน : เงนเดอน 234 คาสาธารณปโภค 36 คาเชา 126 คาใชจายเบดเตลด 36 คาเสอมราคา – อปกรณส านกงาน 114 (546) ก าไรสทธ 234

บรษท มณฑา จ ากด และสาขา-สฎ. งบแสดงฐานะการเงนรวม ณ วนท 31 ธนวาคม 25x1

หนวย : 1,000 บาท สนทรพย

สนทรพยหมนเวยน เงนสด 1,308 ลกหนการคา 510 สนคาคงเหลอ 192 รวมสนทรพยหมนเวยน 2,010 สนทรพยไมหมนเวยน อปกรณส านกงาน 720 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณส านกงาน (264) รวมสนทรพยไมหมนเวยน 456

รวมสนทรพย 2,466


8-18

บรษท มณฑา จ ากด และสาขา-สฎ. งบแสดงฐานะการเงนรวม (ตอ)

ณ วนท 31 ธนวาคม 25x1 หนวย : 1,000 บาท

หนสนและสวนของผถอหน หนสนหมนเวยน เจาหนการคา 240 เงนเดอนคางจาย 42 รวมหนสนหมนเวยน 282 สวนของผถอหน ทนหนสามญ 1,500 ก าไรสะสม 684 รวมสวนของผถอหน 2,184

รวมหนสนและสวนของผถอหน 2,466

กรณท 2 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทสงกวาราคาทน คอ ราคาทนบวกสวนเพม (สวนเพมคดเปนรอยละของราคาทน Percentage above head office cost)

กรณนกจการโดยส านกงานใหญมการตงราคาโอน (Transferred price) เพอใชเปนราคาสนคาส าหรบการโอนระหวางส านกงานใหญกบสาขา หรอระหวางสาขากบสาขา เนองจากส านกงานใหญไมตองการใหสาขารราคาทนของสนคาซงเปนประโยชนในการก าหนดราคาขายของกจการ (เยาวรกษ สขวบลย, 2562, หนา 8-28)

การบนทกบญชเกยวกบสวนเกนมลคาสนคาสงใหสาขา (ราคาโอน สงกวา ราคาทน) ซงบญชสวนเกนมลคาสนคาสงใหสาขา เปนบญชปรบมลคาของบญชสาขาทแสดงในงบแสดงฐานะการเงนของส านกงานใหญ แสดงไดดงน


(2.2) บนทกสนคาเมอสนงวด Periodic ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขา ในราคาโอน (ราคาทสงกวาราคาทน)

สาขา (ราคาทนบวกสวนเพม)

xx สนคารบจากสนญ. (ราคาทนบวกสวนเพม)

xx

สนคาสงไปสาขา (ราคาทน)

xx ส านกงานใหญ (ราคาทนบวกสวนเพม)

xx

สวนเกนมลคา สนคาสงไปสาขา (ราคาโอน – ราคาทน)

xx


8-19

รายการ สมดบญชของส านกงานใหญ สมดบญชของสาขา

Dr. Cr. Dr. Cr. (11) ปรบปรงบญชก าไรขาดทนจากสาขาดวยสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา การค านวณรายการปรบปรง : (11.1) ตนทนขายของสนคารบจากสนญ. = ตนงวด + รบระหวางงวด – ปลายงวด (11.2) สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน = สวนเพม ÷ (100 + สวนเพม) (11.3) สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขาทค านวณไดจาก (11.1) ทโอนไปเปนก าไรขาดทนจากสาขา ซงจะท า ใหก า ไ ร เพ มข นหรอขาดทนนอยลง = (11.1) ตนทนขายของสนคารบจากสนญ. x (11.2) สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน

สวนเกนมลคา สนคาสงไปสาขา

xx (ไมบนทกบญช)

---

ก าไรขาดทนจากสาขา xx ---

ตวอยางท 8.2 กรณท 2 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทสงกวาราคาทน คอ ราคาทนบวก

สวนเพม (สวนเพมคดเปนรอยละของราคาทน Percentage above head office cost) จากตวอยางท 8.1 ทกรายการเหมอนเดม ยกเวนรายการทเกยวกบสนคาทรบมาจากส านกงานใหญ ประกอบดวย รายการท 3 รายการท 6 และรายการท 11 ทใชราคาทนบวกสวนเพม 25% และเพมรายการท 13 ปรบปรงบญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา ดงน

รายการท รายการคาทเกยวของกบสาขาน 3 สาขารบโอนสนคาจากส านกงานใหญในราคาโอน จ านวน 240,000 บาท 6 สาขาสงคนสนคาทรบมาจากของส านกงานใหญ จ านวน 15,000 บาท 11 สาขาปดบญช ณ วนสนรอบระยะเวลาบญช สนคาคงเหลอของสาขา ประกอบดวย

สนคาทรบมาจากส านกงานใหญ จ านวน 75,000 บาท และสนคาทสาขาซอจากบคคลภายนอก จ านวน 12,000 บาท

13 ปรบปรงบญชก าไรขาดทนจากสาขาดวยสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา


8-20

(ก) การบนทกรายการคาส าหรบป 25x1 มดงตอไปน หนวย : 1,000 บาท


3. บนทกสนคาเมอสนงวด Periodic ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขา ในราคาโอน (ราคาทสงกวาราคาทน)

สาขา – สฎ. (ราคาทนบวกสวนเพม)

240 สนคารบจากสนญ. (ราคาทนบวกสวนเพม)

240

สนคาสงไปสาขา (ราคาทน)

192 ส านกงานใหญ (ราคาทนบวกสวนเพม)

240

สวนเกนมลคา สนคาสงไปสาขา (ราคาโอน – ราคาทน)

48

6. การสงสนคาระหวางกน (ในราคาทนบวกสวนเพม 25%) (บนทกสนคาเมอสนงวด Periodic) สาขาสงคนสนคาช ารดให ส านกงานใหญ

สนคาสงไปสาขา 12 ส านกงานใหญ 15 สวนเกนมลคา สนคาสงไปสาขา

3 สนคารบจากสนญ. 15

สาขา – สฎ. 15 11. การปดบญช บนทกตนทนขายและ สนคาคงเหลอปลายงวด (สนคารบจากสนญ.สทธ เทากบ สนคารบจากสนญ. 240 หก สาขาสงคน 15)


--- สนคาคงเหลอปลายงวด 87 --- ตนทนขาย 186

--- สนคารบจากสนญ. 225 --- ซอสนคา 48

บนทกก าไรขาดทน (ปดบญชรายไดและคาใชจาย เพอค านวณก าไรขาดทน)


--- ขาย 360 --- ก าไรขาดทน

(กรณขาดทน) 6

--- ตนทนขาย 186 เงนเดอน (72+12) 84 คาสาธารณปโภค 12 คาเชา 36 คาใชจายเบดเตลด 24 คาเสอมราคา 24 --- -อปกรณส านกงาน

12. โอนก าไร/ขาดทนจากสาขาไปส านกงานใหญ กรณสาขามผลขาดทน ก าไรขาดทนจากสาขา 6 ส านกงานใหญ 6 สาขา – สฎ. 6 ก าไรขาดทน 6


8-21


Dr. Cr. Dr. Cr. 13. ปรบปรงบญชก าไรขาดทนจากสาขาดวยสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา การค านวณรายการปรบปรง : (13.1) ตนทนขายของสนคารบจากสนญ. = ตนงวด + รบระหวางงวด – ปลายงวด = 0 + 225 – 75 = 150 (13.2) สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน = (25 ÷ 125) = 0.20 (13.3) สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขาทค านวณไดจาก (13.1) ทโอนไปเปนก าไรขาดทนจากสาขา ซงจะท า ใหก า ไร เพ มข นหร อขาดทนนอยลง = (13.1) ตนทนขายของสนคารบจากสนญ. x (13.2) สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน = 150 x 0.20 = 30

สวนเกนมลคา สนคาสงไปสาขา

30 (ไมบนทกบญช)

---

ก าไรขาดทนจากสาขา 30 ---

(ข) บญชทใชบนทกรายการระหวางกน (Reciprocal accounts) จากการบนทกบญชรายการคาขางตนในสมดรายวนทวไป สามารถผานรายการไปสมดบญชแยกประเภทของส านกงานใหญและสาขา แสดงไดดงน (ข.1) สมดบญชแยกประเภทของส านกงานใหญ

หนวย : 1,000 บาท บญชสาขา (Branch account) – สฎ.

1. เงนสด 240 6. สนคาสงไปสาขา 12 3. สนคาสงไปสาขา 192 สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา 3 สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา 48 8. เงนสด 180 12. ก าไรขาดทนจากสาขา 6 ยอดยกไป 279 480 480

บญชสนคาสงไปสาขา (Shipment to Branch) 3. สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา 48 3. สาขา - สฎ. 240 6. สาขา - สฎ. 15 6. สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา 3 ยอดยกไป 180 243 243


8-22

บญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา 3. สนคาสงไปสาขา 192 3. สาขา - สฎ. 240 6. สาขา - สฎ. 15 6. สนคาสงไปสาขา 12 13. ปรบปรงบญชก าไรขาดทนจากสาขา 30 ยอดยกไป 15 252 252 (ข.2) สมดบญชแยกประเภทของสาขา

หนวย : 1,000 บาท บญชส านกงานใหญ (H.O. account)

6. สนคารบจากสนญ. 15 1. เงนสด 240 8. เงนสด 180 3. สนคารบจากสนญ. 240 12. ก าไรขาดทน 6 ยอดยกไป 279 480 480

บญชสนคารบจากส านกงานใหญ (Shipment from H.O.) 3. ส านกงานใหญ 240 6. ส านกงานใหญ 15 11. ปดบญช (บนทกตนทนขาย) 225 240 240 (ค) สรปยอดคงเหลอจากบญชแยกประเภททมบญชตรงขามกนหรอบญชระหวางกนกอนปดบญช ดงน


(ค.1) ดานเดบต มาจาก (ข.1) ยอดรวมดานเดบตของบญชสาขา หก ยอดรวมดานเครดตกอนก าไรขาดทนและยอดยกไป = 480 – (12 + 3 + 180 = 195) = 285 (ค.1) ดานเครดต มาจาก (ข.2) ยอดรวมดานเครดตของบญชส านกงานใหญ หก ยอดรวมดานเดบตกอนก าไรขาดทนและยอดยกไป = 480 – (15 + 180 = 195) = 285

บญชสาขา – สฎ. 285 บญชส านกงานใหญ 285


8-23


(ค.2) ดานเดบต มาจาก (ข.2) ยอดรวมดานเดบตของบญชสนคารบจากส านกงานใหญ หก ยอดรวมดานดานเครดต กอนยอดปดบญช = 240 – 15 = 225 (ค.2) ดานเครดต (ค.2.1) มาจาก (ข.1) ยอดรวมดานเครดตของบญชสนคาสงไปสาขา หก ยอดรวมดานเดบต กอนยอดยกไป = 243 – (48 + 15 = 63) = 180 (ค.2.2) มาจาก (ข.1) ยอดรวมดานเครดตของบญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา หก ยอดรวมดานเดบต กอนปรบปรงบญชก าไรขาดทนจากสาขาและยอดยกไป = 252 – (192 + 15 = 207) = 45

บญชสนคาสงไปสาขา 180 บญชสนคารบจากสนญ. 225 บญชสวนเกนมลคา สนคาสงไปสาขา

45

(ง) การจดท างบการเงนรวม บนทกรายการตดบญชตรงขามกนหรอบญชระหวางกนในชองรายการตดบญช ไดแก (1) บญช

สาขากบบญชส านกงานใหญ (2) บญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขากบสนคาคงเหลอ (ตนงวด) (3) บญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขากบสนคารบจากส านกงานใหญ (ตนทนขาย) (4) บญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ (5) สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา (มลคาของสนคา x สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน) ทรวมอยในสนคาคงเหลอปลายงวดในงบก าไรขาดทนกบงบแสดงฐานะการเงน และ (6) โอนสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขาของตนทนขายส าหรบสนคารบจากส านกงานใหญไปเปนก าไรขาดทนของสาขา โดยใหท าการบนทกดานตรงขามกบยอดคงเหลอจากสมดบญชแยกประเภททวไป พรอมทงตรวจสอบยอดรวมทางดานเดบตจะตองเทากบยอดรวมทางดานเครดต

(1) ตดบญชสาขากบบญชส านกงานใหญ เดบต บญชส านกงานใหญ (งบแสดงฐานะการเงน) xx

เครดต บญชสาขา (งบแสดงฐานะการเงน) xx

(2) บญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขากบสนคาคงเหลอ (ตนงวด) เดบต สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา (งบแสดงฐานะการเงน) xx

เครดต สนคาคงเหลอ (ตนงวด) (งบก าไรขาดทน) xx

(3) บญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขากบสนคารบจากส านกงานใหญ (ตนทนขาย) เดบต สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา (งบแสดงฐานะการเงน) xx

เครดต สนคารบจากส านกงานใหญ (งบก าไรขาดทน) xx

(4) ตดบญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ เดบต บญชสนคาสงไปสาขา (งบก าไรขาดทน) xx

เครดต สนคารบจากส านกงานใหญ (งบก าไรขาดทน) xx


8-24

(5) สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา (มลคาของสนคา x สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน) ทรวมอยในสนคาคงเหลอปลายงวดในงบก าไรขาดทนกบงบแสดงฐานะการเงน เดบต สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) (งบก าไรขาดทน) xx

เครดต สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) (งบแสดงฐานะการเงน) xx

(6) โอนสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขาของตนทนขายส าหรบสนคารบจากส านกงานใหญไปเปนก าไรขาดทนของสาขา เดบต ก าไรขาดทนสทธส าหรบป (งบก าไรขาดทน) xx

เครดต ก าไรขาดทนสทธส าหรบป (ก าไรสะสมตนงวด) xx

บนทกรายการตดบญชตรงขามกนหรอบญชระหวางกนในชองรายการตดบญช แสดงไดดงน (1) ตดบญชสาขากบบญชส านกงานใหญ

เดบต บญชส านกงานใหญ (งบแสดงฐานะการเงน) 285 เครดต บญชสาขา (งบแสดงฐานะการเงน) 285

(2) บญชสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขากบสนคารบจากส านกงานใหญ (ตนทนขาย) เดบต สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา (งบแสดงฐานะการเงน) 45

เครดต สนคารบจากส านกงานใหญ (งบก าไรขาดทน) 45

(3) ตดบญชสนคาสงไปสาขากบบญชสนคารบจากส านกงานใหญ เดบต บญชสนคาสงไปสาขา (งบก าไรขาดทน) 180

เครดต สนคารบจากส านกงานใหญ (งบก าไรขาดทน) 180

(4) สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา (มลคาของสนคา x สดสวนของราคาสนคาทสงกวาราคาทน) ทรวมอยในสนคาคงเหลอปลายงวดในงบก าไรขาดทนกบงบแสดงฐานะการเงน เดบต สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) (งบก าไรขาดทน) 15

เครดต สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) (งบแสดงฐานะการเงน) 15

(5) โอนสวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขาของตนทนขายส าหรบสนคารบจากส านกงานใหญไปเปนก าไรขาดทนของสาขา เดบต ก าไรขาดทนสทธส าหรบป (งบก าไรขาดทน) 30

เครดต ก าไรขาดทนสทธส าหรบป (ก าไรสะสมตนงวด) 30 รวมยอดปรบปรงรายการท (1) – (5) เดบต รวมยอดปรบปรงรายการท (1) – (5) 555

เครดต รวมยอดปรบปรงรายการท (1) – (5) 555


8-25

บรษท มณฑา จ ากด กระดาษท าการงบการเงนรวมส านกงานใหญและสาขา-สฎ.

สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1 หนวย : 1,000 บาท

สนญ. สาขา-สฎ. รายการปรบปรงและตดบญช งบการเงนรวม เดบต เครดต เดบต เครดต เดบต เครดต เดบต เครดต

งบก าไรขาดทนเบดเสรจ ขาย 1,440 360 1,800 สนคาคงเหลอ (ตนงวด) 384 384 ซอสนคา 780 48 828 สนคาสงไปสาขา (ราคาทน) 180 (3) 180 สนคารบจากส านกงานใหญ 225 (2) 45 (3) 180 สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) 120 87 (4) 15 192 เงนเดอน 150 84 234 คาสาธารณปโภค 24 12 36 คาเชา 90 36 126 คาใชจายเบดเตลด 12 24 36 คาเสอมราคา-อปกรณสนง. 90 24 114 รวมยอดกอนก าไรขาดทนสทธ 1,530 1,740 453 447 1,758 1,992 ก าไรขาดทนสทธส าหรบป 210 6 (5) 30 234 รวม 1,740 1,740 453 453 225 225 1,992 1,992

การเปลยนแปลงก าไรสะสม ก าไรสะสมตนงวด 450 450 บวก ก าไรขาดทนสทธส าหรบป 210 6 (5) 30 234 หก เงนปนผล ก าไรสะสมปลายงวด 660 6 30 684

งบแสดงฐานะการเงน เงนสด 1,200 108 1,308 ลกหนการคา 510 510 สนคาคงเหลอ (ปลายงวด) 120 87 (4) 15 192 สาขา-สฎ. 285 (1) 285 สวนเกนมลคาสนคาสงไปสาขา 45 (2) 45 อปกรณส านกงาน 600 120 720 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณสนง. 240 24 264 เจาหนการคา 240 240 เงนเดอนคางจาย 30 12 42 ส านกงานใหญ 285 (1) 285 ทนหนสามญ 1,500 1,500 ก าไรสะสมปลายงวด 660 6 30 684 รวม 2,715 2,715 321 321 330 330 2,730 2,730

รวมยอดปรบปรงทงหมด (งบก าไรขาดทน + งบแสดงฐานะการเงน) 555 555

A

A


8-26

(จ) จากตวเลขในคอลมนสดทายทเปนชองงบการเงนรวมทมจ านวนเงนแสดงในกระดาษท าการน ามาจดท างบก าไรขาดทนเบดเสรจรวม และงบแสดงฐานะการเงนรวม (โดยไมตองน ารายการทมการตดบญชแลวไมมจ านวนเงนแสดงในชองงบการเงนรวมมาแสดง) ดงน

บรษท มณฑา จ ากด และสาขา-สฎ. งบก าไรขาดทนเบดเสรจรวม

ส าหรบปสนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1 หนวย : 1,000 บาท

ขาย 1,800 หก ตนทนขาย : สนคาคงเหลอตนงวด 384 บวก ซอสนคา 828 สนคาทมไวเพอขายทงหมด 1,212 หก สนคาคงเหลอปลายงวด (192) (1,020) ก าไรขนตน 780 หก คาใชจายในการด าเนนงาน : เงนเดอน 234 คาสาธารณปโภค 36 คาเชา 126 คาใชจายเบดเตลด 36 คาเสอมราคา – อปกรณส านกงาน 114 (546) ก าไรสทธ 234

บรษท มณฑา จ ากด และสาขา-สฎ. งบแสดงฐานะการเงนรวม ณ วนท 31 ธนวาคม 25x1

หนวย : 1,000 บาท สนทรพย

สนทรพยหมนเวยน เงนสด 1,308 ลกหนการคา 510 สนคาคงเหลอ 192 รวมสนทรพยหมนเวยน 2,010 สนทรพยไมหมนเวยน อปกรณส านกงาน 720 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณส านกงาน (264) รวมสนทรพยไมหมนเวยน 456

รวมสนทรพย 2,466


8-27

บรษท มณฑา จ ากด และสาขา-สฎ. งบแสดงฐานะการเงนรวม (ตอ)

ณ วนท 31 ธนวาคม 25x1 หนวย : 1,000 บาท

หนสนและสวนของผถอหน หนสนหมนเวยน เจาหนการคา 240 เงนเดอนคางจาย 42 รวมหนสนหมนเวยน 282 สวนของผถอหน ทนหนสามญ 1,500 ก าไรสะสม 684 รวมสวนของผถอหน 2,184

รวมหนสนและสวนของผถอหน 2,466 ขอสงเกตทไดจากทง 2 กรณ ส าหรบ ขอ (จ) จากตวเลขในคอลมนสดทายทเปนชองงบการเงนรวมทมจ านวนเงนแสดงในกระดาษท าการน ามาจดท างบก าไรขาดทนเบดเสรจรวม และงบแสดงฐานะการเงนรวม ซงงบการเงนทงสองจะมรายการและจ านวนเงนเหมอนกน เพราะรายการคาเหมอนกนแตระดบราคาของสนคาไมเทากนเมอน ามาจดท างบการเงนรวมจะมการตดรายการสนคาระหวางกนทกรายการหมดไป ดงนน รายการและจ านวนเงนทเหลอกจะไมมผลกระทบจากระดบราคาของสนคาทตางกนนนเอง จงท า ใหการจดท างบการเงนทงสองงบมรายการและจ านวนเงนเหมอนกนทกประการ 8.3 ความแตกตางระหวางตวแทนจ าหนายและสาขา

ผบรหารอาจใชชองทางการตลาดหลายทางเลอกในการขายสนคาทจะใหถงมอผบรโภคโดยตรงมากทสดตามทองถนตางๆ ทงในและตางประเทศ อกทางเลอกหนงหากกจการไมตงสาขากคอการแตงตงตวแทนจ าหนายในแตละทองถนทตองการขยายตลาด ซงตวแทนจ าหนายอาจเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได โดยสามารถเปนตวแทนจ าหนายใหกบกจการตางๆ ไดมากกวา 1 รายขนไป เปนตน

ความแตกตางระหวางตวแทนจ าหนายและสาขา ประกอบดวย ความแตกตางทางดานการด าเนนงาน และความแตกตางทางดานระบบบญช ดงน

(1) ความแตกตางทางดานการด าเนนงาน ตวแทนจ าหนาย (Agency) หมายถง บคคลหรอนตบคคลท�ไดรบมอบหมายจากส านกงานใหญใหเปน

ผแทนจ าหนายสนคา แตไมไดถอกรรมสทธในตวสนคา โดยตวแทนจ าหนายเสมอนหนงเปนตวกลางท าหนาทประสานงานระหวางลกคากบส านกงานใหญ ตวอยางเชน การด าเนนงานของตวแทนจ าหนาย เมอ�ลกคาตองการสงซอสนคาตามตวอยางท�แสดงชนดใดและจ านวนเทาไร ตวแทนจ าหนายกจะรบค าสงซอสนคานนจากลกคาแจงไปยงส านกงานใหญใหจดสงสนคาตามค าสงซอสนคา เปนตน ในสวนของก าหนดระยะเวลาจดสงสนคา การสงเสรมทางการตลาด หรอการพจารณาเครดต เปนหนาท�ของส านกงานใหญ ซงผลตอบแทนทตวแทนจ าหนายจะไดรบ คอ คานายหนา (Commission) เทานน


8-28

สาขา (Branch) หมายถง ส านกงานทด าเนนธรกจตามท�ไดรบมอบหมายจากส านกงานใหญ ตวอยางเชน การด าเนนงานของสาขา มสนคาทรบมาจากส านกงานใหญ หรออาจซอสนคาจากภายนอกดวยกไดขนอยกบนโยบายของส านกงานใหญเกบไวในคลงสนคาเพอพรอมท�จะขายใหแกลกคาทนท�ไดรบค าสงซอ รวมทงจดสงสนคาใหแกลกคาทสงซอสนคา เปนตน สาขาไมมสถานภาพเปนบคคลหรอนตบคคลแยกตางหากจากส านกงานใหญ เชน หางหนสวน และบรษท เปนตน ซงตามกฎหมายถอวาส านกงานใหญและสาขาเปนหนวยงานเดยวกน ดงนน ส านกงานใหญจงตองรบผดชอบในหนสนของสาขาและจดท างบการเงนรวมระหวางส านกงานใหญและสาขาอกอยางหนงดวย

ความแตกตางทางดานเทคนคการด าเนนงานของตวแทนจ าหนายและสาขาขางตนอาจไมเปนเชนนนในทางปฏบต กลาวคอ ขอบเขตการด าเนนงานของตวแทนจ าหนายกบการด าเนนงานของสาขาจะแตกตางกนไปตามนโยบายของส านกงานใหญ เชน บางสาขามอ านาจในการใหสนเชอแกลกคา สามารถเกบเงนจากลกหนและจดท าบญชเอง บางสาขาหากเปนการขายเชอตองไดรบอนมตจากส านกงานใหญ หรอตวแทนจ าหนายของบางกจการอาจมการเกบรกษาสนคาไวในคลงสนคา เปนตน

(2) ความแตกตางทางดานระบบบญช

ความแตกตางทางดานระบบบญชส าหรบตวแทนจ าหนายและสาขามความแตกตางกน ซงระบบบญชส าหรบสาขา และการบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขาไดแสดงไวแลวในสวนกอนหนาน โดยสวนนจะไดกลาวถงระบบบญชส าหรบตวแทนจ าหนาย และสวนตอไปจะเปนการบญชส าหรบส านกงานใหญและตวแทนจ าหนาย ระบบบญชส าหรบตวแทนจ าหนาย หากตวแทนจ าหนายเปนบคคลธรรมดาไมจ าเปนตองมระบบบญชในการบนทกรายการคา หากตองการบนทกการรบเงนจากส านกงานใหญ (Working fund) เพอมาใชจายตามท�ตกลงกน หรอบนทกการจายคาใชจายตางๆ ทจายจากเงนทนหมนเวยนท ไดรบจากส านกงานใหญ ตวแทนจ าหนายอาจมสมดบญชทตองใชเพยงสมดเงนสดรบและสมดเงนสดจายส าหรบรายการซอขาย และรายจายอนๆ ท�ส านกงานใหญรบผดชอบ เชน คาเชา และคาสาธารณปโภค เปนตน ส านกงานใหญจะเปน ผจดบนทก ส าหรบกรณตวแทนจ าหนายเปนนตบคคลทกฎหมายก าหนดใหตองมการจดท าบญชตามหลกการบญชคซงก าหนดไวในมาตรฐานการรายงานทางการเงนของสภาวชาชพบญชและหนวยงานทก ากบดแลกจการ ดานหนง รายการคาในสวนของกจการตนเองแลวท�ตองบนทกบญชตามหลกการบญชคทกฎหมายก าหนดใหตองมการจดท าบญช อกดานหนง รายการท�เกยวของกบส านกงานใหญกตองบนทกบญช โดยเปดบญชส านกงานใหญ (Head office account) ดานเดบต ส าหรบการจายคาใชจายตางๆ ทจายจากเงนทนหมนเวยน และคานายหนาท�ไดรบจากส านกงานใหญ และ ดานเครดตส าหรบการรบเงนสด และสนคาท�ไดรบจากส านกงานใหญ


8-29

8.4 การบญชส าหรบส านกงานใหญและตวแทนจ าหนาย การบญชส าหรบส านกงานใหญและตวแทนจ าหนาย (เยาวรกษ สขวบลย, 2562, หนา 8-4 – 8-9) มดงตอไปน (1) การบนทกบญชส าหรบตวแทนจ าหนาย ประกอบดวย บนทกรบเงนทนหมนเวยน/สนคาตวอยางจากส านกงานใหญ บนทกการจายคาใชจายตางๆ จากเงนทนหมนเวยน บนทกความทรงจ าเกยวกบค าสงซอของลกคาทสงไปส านกงานใหญ บนทกรายไดคานายหนาจากการขายสนคาใหกบส านกงานใหญ และบนทกรบเงนสดเมอไดรบคานายหนาจากส านกงานใหญ ดงน (1.1) บนทกรบเงนทนหมนเวยน/สนคาตวอยางจากส านกงานใหญ เดบต เงนสด / สนคาตวอยาง xxx

เครดต ส านกงานใหญ xxx

(1.2) บนทกการจายคาใชจายตางๆ จากเงนทนหมนเวยน เดบต ส านกงานใหญ xxx

เครดต เงนสด xxx

(1.3) บนทกความทรงจ าเกยวกบค าสงซอของลกคาทสงไปส านกงานใหญ ประกอบดวย ประเภทของสนคา และปรมาณการสงซอ

(1.4) บนทกรายไดคานายหนาจากการขายสนคาใหกบส านกงานใหญ เดบต ส านกงานใหญ xxx

เครดต รายไดคานายหนา xxx

(1.5) บนทกรบเงนสดเมอไดรบคานายหนาจากส านกงานใหญ เดบต เงนสด xxx

เครดต ส านกงานใหญ xxx

(2) การบนทกบญชส าหรบส านกงานใหญ ประกอบดวย ส านกงานใหญสงสนคาตวอยางไปใหตวแทนจ าหนาย ส านกงานใหญสงเงนสดไปใหตวแทนจ าหนายเปนเงนทนหมนเวยน ส านกงานใหญไดรบค าสงซอของลกคาผานตวแทนจ าหนายและสงมอบสนคาใหลกคาเรยบรอยแลว ส านกงานใหญตดจ าหนายหนสญของลกคาผานตวแทนจ าหนาย ตวแทนจ าหนายรายงานเกยวกบคาใชจายทจายจากเงนทนหมนเวยน ส านกงานใหญจายคาใชจายและคานายหนาทเกยวของกบการขายผานตวแทนจ าหนาย ส านกงานใหญโอนคาใชจายของส านกงานใหญทเกยวของกบตวแทนจ าหนาย ตวแทนจ าหนายรายงานส านกงานใหญเกยวกบการแจกสนคาตวอยางใหลกคา ส านกงานใหญบนทกตนทนของสนคาทขายผานตวแทนจ าหนาย ส านกงานใหญปดบญชรายไดและคาใชจายของตวแทนจ าหนาย ส านกงานใหญปดบญชก าไรขาดทนของตวแทนจ าหนายเขาบญชก าไรขาดทนของส านกงานใหญ การบนทกบญชของส านกงานใหญทเกยวของกบการขายสนคาผานตวแทนจ าหนาย แบงออกเปน 2 วธ ไดแก วธท 1 บนทกบญชการขายแยกจากการขายปกต เมอส านกงานใหญตองการทราบผลการด าเนนงานทตวแทนจ าหนายท าได และวธท 2 บนทกบญชการขายรวมกบการขายปกต เมอส านกงานใหญไมตองการทราบผลการด าเนนงานทตวแทนจ าหนายท าได


8-30

การบนทกบญชของส านกงานใหญทเกยวของกบการขายสนคาผานตวแทนจ าหนายทง 2 วธ มดงตอไปน

รายการ วธท 1 บนทกบญชการขาย แยกจากการขายปกต

วธท 2 บนทกบญชการขาย รวมกบการขายปกต

Dr. Cr. Dr. Cr. (2.1) ส านกงานใหญสงสนคาตวอยางไปใหตวแทนจ าหนาย สนคาตวอยาง-ตวแทนจ าหนาย xx สนคาตวอยาง-ตวแทนจ าหนาย xx สนคาสงไปใหตวแทนจ าหนาย xx สนคาสงไปใหตวแทนจ าหนาย xx (2.2) ส านกงานใหญสงเงนสดไปใหตวแทนจ าหนายเปนเงนทนหมนเวยน เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย xx เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย xx เงนสด xx เงนสด xx (2.3) ส านกงานใหญไดรบค าสงซอของลกคาผานตวแทนจ าหนายและสงมอบสนคาใหลกคาเรยบรอยแลว ลกหนการคา-ตวแทนจ าหนาย xx ลกหนการคา xx ขาย-ตวแทนจ าหนาย xx ขาย xx (2.4) ส านกงานใหญตดจ าหนายหนสญของลกคาผานตวแทนจ าหนาย หนสญ-ตวแทนจ าหนาย xx หนสญ xx ลกหนการคา-ตวแทนจ าหนาย xx ลกหนการคา xx (2.5) ตวแทนจ าหนายรายงานเกยวกบคาใชจายทจายจากเงนทนหมนเวยน และส านกงานใหญสงเงนใหแลว คาใชจายตางๆ -ตวแทนจ าหนาย xx คาใชจายตางๆ (ระบ) xx เงนสด/ธนาคาร xx เงนสด/ธนาคาร xx (2.6) ตวแทนจ าหนายรายงานเกยวกบคาใชจายทจายจากเงนทนหมนเวยน และส านกงานใหญยงไมสงเงนให คาใชจายตางๆ -ตวแทนจ าหนาย xx คาใชจายตางๆ (ระบ) xx เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย xx เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย xx (2.7) ส านกงานใหญจายคาใชจายและคานายหนาทเกยวของกบการขายผานตวแทนจ าหนาย คาใชจายตางๆ -ตวแทนจ าหนาย xx คาใชจายตางๆ (ระบ) xx คานายหนา -ตวแทนจ าหนาย คานายหนา เงนสด/ธนาคาร xx เงนสด/ธนาคาร xx (2.8) ส านกงานใหญโอนคาใชจายของส านกงานใหญทเกยวของกบตวแทนจ าหนาย คาใชจายตางๆ -ตวแทนจ าหนาย xx (ไมบนทกบญช)

---

คาใชจายตางๆ (ระบ) xx --- (2.9) ตวแทนจ าหนายรายงานส านกงานใหญเกยวกบการแจกสนคาตวอยางใหลกคา คาใชจายสนคาตวอยาง

-ตวแทนจ าหนาย xx คาใชจายสนคาตวอยาง xx

สนคาตวอยาง -ตวแทนจ าหนาย

xx สนคาตวอยาง -ตวแทนจ าหนาย

xx

(2.10) ส านกงานใหญบนทกตนทนของสนคาทขายผานตวแทนจ าหนาย ตนทนขาย : สนคาคงเหลอตนงวด บวก ซอ สนคามไวเพอขายทงหมด หก สนคาทสงไปใหตวแทนจ าหนาย สนคาทมไวเพอขายตามปกตของสนญ. หก สนคาคงเหลอปลายงวด ตนทนสนคาทขายตามปกตของสนญ.

ตนทนขาย-ตวแทนจ าหนาย xx (ไมบนทกบญช)

--- สนคาสงไปใหตวแทนจ าหนาย xx ---


8-31

รายการ วธท 1 บนทกบญชการขาย แยกจากการขายปกต

วธท 2 บนทกบญชการขาย รวมกบการขายปกต

Dr. Cr. Dr. Cr. (2.11) ส านกงานใหญปดบญชรายไดและคาใชจายของตวแทนจ าหนาย ขาย-ตวแทนจ าหนาย xx


--- ก าไรขาดทน-ตวแทนจ าหนาย

(กรณขาดทน) xx ---

ตนทนขาย-ตวแทนจ าหนาย xx --- คาใชจายตางๆ-ตวแทนจ าหนาย xx --- หนสญ-ตวแทนจ าหนาย xx --- คาใชจายสนคาตวอยาง

-ตวแทนจ าหนาย xx ---

ก าไรขาดทน-ตวแทนจ าหนาย (กรณก าไร)

xx ---

(2.12) ส านกงานใหญปดบญชก าไรขาดทนของตวแทนจ าหนายเขาบญชก าไรขาดทนของส านกงานใหญ กรณก าไร ก าไรขาดทน-ตวแทนจ าหนาย xx (ไมบนทกบญช) --- ก าไรขาดทน xx --- กรณขาดทน ก าไรขาดทน xx (ไมบนทกบญช) --- ก าไรขาดทน-ตวแทนจ าหนาย xx ---

ตวอยางท 8.3 การขายสนคาผานตวแทนจ าหนาย บรษท มณฑา จ ากด มการขายสนคาผานตวแทนจ าหนาย ระหวางป 25x1 ดงน

รายการท รายการคาทเกยวของกบตวแทนจ าหนาย 1 ส านกงานใหญสงสนคาตวอยาง ราคาทน 1,250,000 บาท ใหตวแทนจ าหนาย 2 ส านกงานใหญสงเงน จ านวน 500,000 บาท ใหตวแทนจ าหนายเปนเงนทนหมนเวยน

เกยวกบการขายสนคา 3 ส านกงานใหญไดรบค าสงซอของลกคาผานตวแทนจ าหนาย จ านวน 5,000,000 บาท

และส านกงานใหญสงมอบสนคาใหลกคาเรยบรอยแลว 4 ส านกงานใหญไดรบรายงานจากตวแทนจ าหนายเกยวกบคาใชจายและขอเบกเงนชดเชย

เงนทนหมนเวยน แตส านกงานใหญยงไมไดสงเงนให ประกอบดวย คาใชจายส านกงาน 225,000 บาท และคาใชจายเบดเตลด 125,000 บาท

5 ส านกงานใหญจายคาขนสงสนคาใหลกคาทขายผานตวแทนจ าหนาย 75,000 บาท เปนเงนสด

6 ส านกงานใหญโอนเงนสดใหตวแทนจ าหนายตามรายการท 4 เพอชดเชยเงนทนหมนเวยน

7 ส านกงานใหญจายคานายหนา 10% ของมลคาสนคาทลกคาสงซอผานตวแทนจ าหนาย ณ วนสนรอบระยะเวลาบญช 8 ส านกงานใหญบนทกตนทนของสนคาทขายผานตวแทนจ าหนาย จ านวน 2,000,000

บาท 9 ส านกงานใหญปดบญชรายไดและคาใชจายของตวแทนจ าหนาย 10 ส านกงานใหญปดบญชก าไรขาดทนของตวแทนจ าหนายเขาบญชก าไรขาดทนของ

ส านกงานใหญ


8-32

(1) การบนทกบญชส าหรบตวแทนจ าหนาย แสดงไดดงน หนวย : 1,000 บาท

1. บนทกรบสนคาตวอยางจากส านกงานใหญ เดบต สนคาตวอยาง 1,250

เครดต ส านกงานใหญ 1,250

2. บนทกรบเงนทนหมนเวยนจากส านกงานใหญ เดบต เงนสด 500

เครดต ส านกงานใหญ 500

3. บนทกความทรงจ าเกยวกบค าสงซอของลกคาทสงไปส านกงานใหญ จ านวน 5,000,000 บาท และส านกงานใหญสงมอบสนคาใหลกคาเรยบรอยแลว บนทกรายไดคานายหนา 10% จากการขายสนคาใหกบส านกงานใหญ เดบต ส านกงานใหญ 500

เครดต รายไดคานายหนา 500

4. บนทกการจายคาใชจายตางๆ จากเงนทนหมนเวยน เดบต ส านกงานใหญ 350

เครดต เงนสด 350

7. บนทกรบเงนสดเมอไดรบคานายหนาจากส านกงานใหญ เดบต เงนสด 500

เครดต ส านกงานใหญ 500

(2) การบนทกบญชส าหรบส านกงานใหญ การบนทกบญชของส านกงานใหญท เกยวของกบการขายสนคาผานตวแทนจ าหนายทง 2 วธ มดงตอไปน

วธท 1 บนทกบญชการขายแยกจากการขายปกต วธท 2 บนทกบญชการขายรวมกบการขายปกต Dr. Cr. Dr. Cr.

1. ส านกงานใหญสงสนคาตวอยางไปใหตวแทนจ าหนาย สนคาตวอยาง-ตวแทนจ าหนาย 1,250 สนคาตวอยาง-ตวแทนจ าหนาย 1,250 สนคาสงไปใหตวแทนจ าหนาย 1,250 สนคาสงไปใหตวแทนจ าหนาย 1,250 2. ส านกงานใหญสงเงนสดไปใหตวแทนจ าหนายเปนเงนทนหมนเวยน เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย 500 เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย 500 เงนสด 500 เงนสด 500 3. ส านกงานใหญไดรบค าสงซอของลกคาผานตวแทนจ าหนายและสงมอบสนคาใหลกคาเรยบรอยแลว ลกหนการคา-ตวแทนจ าหนาย 5,000 ลกหนการคา 5,000 ขาย-ตวแทนจ าหนาย 5,000 ขาย 5,000


8-33

วธท 1 บนทกบญชการขายแยกจากการขายปกต วธท 2 บนทกบญชการขายรวมกบการขายปกต Dr. Cr. Dr. Cr.

4. ตวแทนจ าหนายรายงานเกยวกบคาใชจายทจายจากเงนทนหมนเวยน และส านกงานใหญยงไมสงเงนให คาใชจายส านกงาน -ตวแทนจ าหนาย 225 คาใชจายส านกงาน 225 คาใชจายเบดเตลด -ตวแทนจ าหนาย 125 คาใชจายเบดเตลด 125 เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย 350 เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย 350 5. ส านกงานใหญจายคาใชจายทเกยวของกบการขายผานตวแทนจ าหนาย คาขนสงออก -ตวแทนจ าหนาย 75 คาขนสงออก 75 เงนสด 75 เงนสด 75 6. ส านกงานใหญโอนเงนสดเพอชดเชยไปใหตวแทนจ าหนายเปนเงนทนหมนเวยนตามรายการท 4. เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย 350 เงนทนหมนเวยน-ตวแทนจ าหนาย 350 เงนสด 350 เงนสด 350 7. ส านกงานใหญจายคานายหนา 10% ของมลคาสนคาทลกคาสงซอผานตวแทนจ าหนาย คานายหนา -ตวแทนจ าหนาย 500 คานายหนา 500 เงนสด 500 เงนสด 500 8. ส านกงานใหญบนทกตนทนของสนคาทขายผานตวแทนจ าหนาย ตนทนขาย-ตวแทนจ าหนาย 2,000 (ไมบนทกบญช) --- สนคาสงไปใหตวแทนจ าหนาย 2,000 --- 9. ส านกงานใหญปดบญชรายไดและคาใชจายของตวแทนจ าหนาย ขาย-ตวแทนจ าหนาย 5,000


--- ตนทนขาย-ตวแทนจ าหนาย 2,000 --- คาใชจายส านกงาน-ตวแทนจ าหนาย 225 --- คาใชจายเบดเตลด-ตวแทนจ าหนาย 125 --- คาขนสงออก-ตวแทนจ าหนาย 75 --- คานายหนา-ตวแทนจ าหนาย 500 --- ก าไรขาดทน-ตวแทนจ าหนาย 2,075 --- (กรณก าไร) 10. ส านกงานใหญปดบญชก าไรขาดทนของตวแทนจ าหนายเขาบญชก าไรขาดทนของส านกงานใหญ (กรณก าไร) ก าไรขาดทน-ตวแทนจ าหนาย 2,075 (ไมบนทกบญช) ก าไรขาดทน 2,075 นอกจากน ณ วนสนรอบระยะเวลาบญช ส านกงานใหญอาจมรายการปรบปรงเพอตดบญชสนคาตวอยางทสงใหตวแทนจ าหนายเปนคาสงเสรมการขายส าหรบงวดกไดเชนกน เมอสนคาตวอยางทสงใหตวแทนจ าหนายมสภาพเกา ช ารด หรอลาสมยอาจไมกอใหเกดประโยชนเชงเศรษฐกจตอกจการตอไปแลว


8-34

8.5 สรป ส าหรบบทนไดอธบายถงลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา การบญชส าหรบ

ส านกงานใหญและสาขา ความแตกตางระหวางตวแทนจ าหนายและสาขา และการบญชส าหรบส านกงานใหญและตวแทนจ าหนาย สรปไดดงน ลกษณะทเกยวของกนระหวางส านกงานใหญกบสาขา ไดแก ส านกงานใหญ มหนาทควบคมการบรหารงานของสาขาผานทางนโยบายการด าเนนงานและนโยบายการเงน และจดท างบการเงนรวมระหวางส านกงานใหญกบสาขาเปนกจการหนงเดยว (Combined financial statement) และสาขาเปนสวนงานหนงของกจการทมอสระในการด าเนนงานแตอยภายใตการควบคมของส านกงานใหญ ท าใหสาขามขอจ ากดไมสามารถจดท าระบบบญชของสาขาในบางระบบ

การบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขาม 3 ทางเลอก ส าหรบในบทนจะแสดงตวอยางการบนทกบญชส าหรบส านกงานใหญและสาขาตามทางเลอกท 3 สาขาบนทกบญชครบชดตามหลกการบญชคแยกจากส านกงานใหญ โดยสมดบญชของส านกงานใหญและสาขาจะมบญชท ใชบนทกรายการระหวางกน (Reciprocal accounts) ซงจะมยอดดลคงเหลอเทากนแตอยคนละดาน ส าหรบการบนทกรายการระหวางกน แยกแสดงเปน 2 กรณ ไดแก กรณท 1 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทนของส านกงานใหญ (Head office cost) และกรณท 2 ส านกงานใหญสงสนคาใหสาขาในราคาทสงกวาราคาทน ไดแก ราคาทนบวกสวนเพม (เชน สวนเพมคดเปนรอยละของราคาทน) (Percentage above head office cost) นอกจากน ทง 2 กรณมรายการตดบญชระหวางกนเพอจดท างบการเงนรวมของส านกงานใหญและสาขา (Combined financial statements for head office and branch) และทง 2 กรณ จากตวเลขในคอลมนสดทายทเปนชองงบการเงนรวมทมจ านวนเงนแสดงในกระดาษท าการน ามาจดท างบก าไรขาดทนเบดเสรจรวมและงบแสดงฐานะการเงนรวมจะมรายการและจ านวนเงนเหมอนกนทง 2 งบ

ความแตกตางระหวางตวแทนจ าหนายและสาขา ประกอบดวย ความแตกตางทางดานการด าเนนงาน และความแตกตางทางดานระบบบญช

การบญชส าหรบส านกงานใหญและตวแทนจ าหนาย ไดแก การบนทกบญชส าหรบตวแทนจ าหนาย ประกอบดวย การรบเงนทนหมนเวยน/สนคาตวอยาง การจายคาใชจายตางๆ บนทกความทรงจ าเกยวกบค าสงซอของลกคา และรายไดคานายหนาจากการขายสนคา และการบนทกบญชส าหรบส านกงานใหญ ประกอบดวย สงสนคาตวอยาง สงเงนสด ไดรบค าสงซอและสงมอบสนคาใหลกคา ตดจ าหนายหนสญ รายงานเกยวกบคาใชจาย จายคาใชจายและคานายหนา โอนคาใชจาย การแจกสนคาตวอยางใหลกคา บนทกตนทนของสนคาทขายผานตวแทนจ าหนาย ปดบญชรายไดและคาใชจาย และปดบญชก าไรขาดทนของตวแทนจ าหนายเขาบญชก าไรขาดทนของส านกงานใหญ นอกจากน การบนทกบญชของส านกงานใหญทเกยวของกบการขายสนคาผานตวแทนจ าหนาย แบงออกเปน 2 วธ ไดแก วธท 1 บนทกบญชการขายแยกจากการขายปกต และวธท 2 บนทกบญชการขายรวมกบการขายปกต

บทที่8...

Documents

Transcript of บทที่8...