تقدیم به معشوق حافظ؛ عرفانی یا غیرعرفانی و اّما معشوق حافظ کیست؟

یکم مطلب آنکه: گروهی بر این عقیده اند که معشوق یا معشوقۀ! خواجه حافظ شیرازی همان »شاخه نبات« است که البته »شاخ نبات« هم به او می گویند:

اج��ر صبری اس��ت کزان ش��اخ نبات��م دادند«»این همه ش��هد و ش��کر کز س��خنم می ریزد

True OR False نظر این دوستان: چرا که شاخ نبات در شعر حافظ داللتی بر شیرینی گفتار و سخن حافظ دارد:

کش میوه دلپذیرتر از ش��هد و ش��کر اس��ت«»حاف��ظ چه طرفه ش��اخ نباتی اس��ت کلک تو

دوم مطلب آنکه: گروهی دیگر بر این باورند که معشوق یا معشوقۀ او »نسرین« نامی است دلبر؛ دالیل این گروه متفاوت است و از جمله آنکه حافظ در جاهایی از معش��وق یا معش��وقه ای چهارده ساله، س��خن به میان می آورد و تقریبًا به همین تعداد واژه »نسرین« را استفاده

کرده است؛ پس این نسرین همان معشوقۀ چهارده سالۀ اوست:س��اله چ��ارده محب��وب و س��اله دو همین بس اس��ت مرا صحبت صغی��ر و کبیر«»م��ی که به جان حلقه به گوش است مه چاردهش«»چ��ارده س��اله بت��ی چاب��ک و ش��یرین دارمهمچو برگ ارغوان بر صفحۀ نس��رین غریب«»می نمای��د عکس می در رنگ روی مهوش��تفدای عارض نس��رین و چش��م نرگس ش��د«»ب��ه ب��وی او دل بیم��ار عاش��قان چ��و صب��اافس��وس ک��ه آن گن��ج روان رهگ��ذری بود«»خوش بود لب آب و گل و س��بزه و نس��رینبنفش��ه ش��اد و کش آمد، س��من صف��ا آورد«»رس��یدن گل و نس��رین به خی��ر و خوبی باد

و چندین بیت دیگر، که البته ظاهراً و در اکثر ویرایش های دیواِن خواجه، در سیزده بیت از واژۀ »نسرین« استفاده شده است. دو مطلب در اینجا قابل ذکر است:

True OR False نظر این گروه دربارۀ معشوق یا معشوقۀ چارده سالۀ حافظ: اّما ارتباط دادن این چارده س��اله با چارده تکرار نس��رین )ش��ما بخوانید سیزده!( و نتیجه گرفتن که این، همان است و رازی در پِس کالم خواجه ش��مس الّدین بوده اس��ت، از این استدالل تِن علم ریاضیات و منطق و استدالل می لرزد؛ مثاًل اگر واژۀ »هوشنگ« چهارده بار تکرار

می شد آیا باز، همین استدالل را می کردیم؟ True OR False پس اینکه نام معشوقۀ حافظ نسرین بوده:

س��وم مطلب آنکه: اساس��ًا معش��وق حافظ آسمانی اس��ت یا زمینی؛ که حافظ شناس��اِن بی قصد و غرض و طوطیان شکر شکن، به حقیقت دریافته اند که او در مواردی آس��مانی و عرفانی س��خن می گوید و در مواردی کاماًل روی زمین است و از دلبران و معشوقان و معشوقه ها

و زیبارویان حرف زده است و البته در بعضی موارد هم، ما را میاِن زمین و آسمان، رها می کند و نتیجۀ مشّخصی به ما نمی دهد؛ پس: True OR False حافظ گاهی معشوق عرفانی دارد و گاهی معشوق زمینی:

چهارم مطلب آنکه: این معشوق یا معشوقۀ زمینی چگونه قیافه ای داشته است و حافظ چه تفسیری از ظاهر او دارد؟ به این ابیات نظر بیفکنید: ه��وش و طاق��ت و ق��رار م��ن از بناگ��وش«»بب��رد س��یمین و س��نگین دل ب��ِت ُکل��ه دار س��نگی چابک��ی قباپ��وش«»ن��گاری ترک��ی مهوش��ی ظریف��ی محمودة الخصای��ل«»دل داده ام ب��ه ی��اری، ش��وخی کش��ی نگاری مرضیة الّس��جایا

و اکنون شدم به مستان چون ابروی تو مایل«»در عین گوشه گیری، بودم چو چشم مستتپیرهن چاک و غزل خوان و ُصراحی در دست«»زلف آشفته و خو کرده و خندان لب و مستچه س��ود دید ندانم که این تجارت کرد«»دلم به حلقۀ زلفش به جان خرید آشوبآِب روی خوب��ی از چ��اه ز نخدان ش��ما«»ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شماچشم میگون لب خندان دل خّرم با اوست«»آن سیه چرده که شیرینی عالم با اوستسر آن دانه که شد، رهزن آدم با اوست«»خال مشکین که بدان عارض گندمگون استدستم اندر دامن ساقی سیمین ساق بود«»رشتۀ تسبیح اگر بگسست معذورم بداراز آن کمانچ��ۀ ابرو و تیر چش��م نجاح«»ز چین زلف کمندت کسی نیافت خالصگرف��ت کام دلم ز او، به صد هزار الحاح«»بداد لعل لبت بوس��ه ای ب��ه صد زاری

و البّته بسیاری ابیات دیگر: حّتی او در جایی طلب رقصیدن دوتایی )چیزی در مایه های تانگو!( دارد:خاصه رقصی که در آن دس��ِت نگاری گیرند«»رق��ص بر ش��عر تر و نال��ۀ نی خوش باش��د

پس معشوق یا معشوقۀ حافظ:»سیمین بناگوش )سفیدرو(، چابک )فرز و تیز و سبک وزن(، چشم مست، ابرو کمان، زلف آشفته، خندان، مست، چاه زنخدان )چالۀ چانه(، سیه چرده و عارض گندمگون )سیاه و سبزه؛ که این یکی با سیمین بناگوش تناقض دارد و شاید ما داریم از چندین معشوق حرف می زنیم؛ (، چش��م میگون )مس��ت و شاید قرمزی چشم او از مستی(، خال مشکین، سیمین ساق )دستاِن سفید(، تیر چشم )نگاهی نافذ بگذریم

و گیرا(، لعل لب )لبان قرمز( و …« بوده است!خدایا مرا ببخش که معشوقۀ مردم را توصیف کردم.

البّته مواردی دیگر هم دربارۀ معشوق یا معشوقه یا معشوقکان حافظ می توان گفت که بهتر است بگذریم و در مجالی دیگر بحث های دیگر کنیم.پنجم مطلب آنکه: کتابی که پیش رویتان باز است تسِت درس به درس فارسی دهم، یازدهم و دوازدهم نظام جدید است. تقسیم بندی هر درس را بر اس��اس قلمروهای کتاب درس��ی )زبانی، ادبی، فکری( انجام داده ام. در ابتدای هر درس QRcodeی قرار دارد که مرور

بسیار سریع درس در آنجا است.در این کتاب، تغییرات کتاب های درس��ی در نظر گرفته ش��ده و برای همۀ دانش آموزانی که می خواهند کتاب های درسی را مرور و جارو

کنند، مفید است.درود بی پایان بر بروبّچه های دوست داشتنی الگو که مثل همیشه مهربانانه برای تولید و چاپ کتاب زحمت کشیدند. خانم ها زهرا فیض،

سمانه کاظمی، راضیه صالحی و ...منتظر نظرات، سؤاالت و پیشنهادهایتان در کانال و سایت هستم:

@olgoo _ adabiaat

@azmoon _ adabiaat

abdolmohamadi.comنیامدی و دیر شد …

همین … )سایه(دوست داِر شماعلیرضا عبدالمحّمدی

فارسی دوازدهم

2.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ستایش

7.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس1.

16.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 2

22.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 3

26.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 5

32.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 6

49.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 7

57.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 8

64.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 9

73.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 10

76.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 11

80.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 12

85.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 13

89.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 14

95.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 16

103.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 17

106.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 18

109.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . نیایش

فارسی یازدهم

112.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ستایش

116.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 1

124.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 2

134.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 3

139.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 5

145.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 6

150.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 7

156.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 8

163.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 9

169.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 10

172.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 11

178.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 12

188.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 14

193.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 15

200.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 16

206.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 17

210.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 18

214.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . نیایش

فارسی دهم

218.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ستایش

221.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 1

227.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 2

236.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 3

240.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 5

245.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 6

250.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 7

255.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 8

259.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 9

266.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 10

272.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 11

277.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 12

281.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 13

284.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 14

290.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 16

296.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 17

299.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . درس 18

304.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . نیایش

پاسخ های تشریحی

306.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . فارسی دوازدهم.

344.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . فارسی یازدهم

378.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . فارسی دهم

116 میدزای یسراف

ریاضی - 99 درکدامگروهواژه،رابطۀمعناییواژهها،باسایرگروهها،متفاوتاست؟

1( آسمان و ماه- دریا و ماهی- شعر و قصیده2( تفّوق و برتری- عقده و گره- صواب و صالح

3( حیوان و چنگال- آشپزخانه و چاقو- رمضان و تشنگی4( خانواده و همسر- مدرسه و تخته سیاه- پادگان و سرباز

دربیتگزینۀ……… معنایفعل»شدن«باسایرابیاتمتفاوتاست.تب��ر درع ه��ا زی��ر ب��ه می ش��د 1( چن��ان 2( گر ز نزدیک تو آهس��ته و هش��یار ش��دیم3( وگر ب��ه صحبت یکس��اله ک��رده ای بیعت4( چ��ه ک��ردم ک��ه از م��ن رمی��ده ش��دند

ش��بگیر ب��اد گل پ��ردۀ زی��ر ک��ه مس��ت و آش��فته به نزدی��ک تو ب��از آمده امهمی کجا ش��وی اکنون و بیعت تو کجاس��ت؟خیره خی��ر ب��ر بیگان��ه و خوی��ش هم��ه

رابطۀمعناییواژگانهرگزینهبهجز………برپایۀ»تناسب«است.

4( ماهی، کشتی، سنگ 3( چمن، سرو، ارغوان 2( سپیده دم، ستاره، افق 1( نخل، تاک، بید

معنایواژگان»قوت،دغل،حمیّت،زنخدان«بهترتیبدرکدامگزینهدیدهمیشود؟

2( خوراک، دشمنی، اراده، چانه 1( خوراک، حیله گر، مردانگی، چانه4( رزق، ناراستی، مردانگی، گونه 3( احسان، مّکار، جوانمردی، گونه

معنای»شد«درکدامیکازابیاتزیربابقیهمتفاوتاست؟1( نرگ��س س��اقی بخوان��د آیت افس��ونگری2( من��زل حاف��ظ کن��ون بارگ��ه پادشاس��ت3( زاه��د خلوت نش��ین دوش به میخانه ش��د4( ای م��رغ س��حر عش��ق ز پروان��ه بیام��وز

ش��د افس��انه مجل��س م��ا اوراد حلق��ۀ دل ب��ر دل��دار رف��ت ج��ان ب��ر جانانه ش��داز س��ر پیم��ان برف��ت ب��ا س��ر پیمان��ه ش��دنیام��د آواز و ش��د ج��ان را س��وخته کان

درکدامگزینه»نهاد«اولینکلمۀیکیازدومصراعاست؟1( زنخ��دان ف��رو ب��رد چن��دی ب��ه جی��بخ��ورد ش��یر را نگون بخ��ت 2( ش��غال 3( کس��ی نی��ک بین��د ب��ه ه��ر دو س��رای4( چن��ان س��عی کن ک��ز ت��و ماند چو ش��یر

غی��ب ز فرس��تد روزی بخش��نده، ک��ه خ��ورد س��یر آن از روب��اره آنچ��ه بمان��د خ��دای خل��ق ب��ه رس��اند نیک��ی ک��ه چ��ه باش��ی چ��و روب��ه ب��ه وامان��ده، س��یر؟

درکدامگزینهروابطمعناییواژگان،یکساننیست؟

1( سهل و صعب، فراز و فرود، فقر و غنا، اهورا و اهریمن2( فضل و احسان، طبع و ذات، رنج و تعب، زخمه و ضربه

3( عزل و نصب، سعد و نحس، لهو و لعب، فخر و عار4( می و مستی، اسب و استر، طاق و رواق، تاج و تخت

نیکیّ همت

درس1

817

818

819

820

821

822

823

ردرید 117

رابطۀبینواژههایکدامگزینهمتفاوتاست؟

4( طالع - بخت 3( حضیض - رفیع 2( عامل - والی 1( تاالب - برکهواژۀ»شد«درکدامبیتمعنیمتفاوتیدارد؟1( از ب��س که فش��اندیم در از چش��م گهرریزس��وگند و میث��اق هم��ه آن ش��د 2( کج��ا 3( هرکه در عهد ازل مست شد از جام شراب

4( جز ش��مع جگرسوز که ش��د همدم خواجو

ش��د صح��ن گلس��تان ص��دف لؤلؤ خوش��ابپیون��د و پیم��ان هم��ه آن رف��ت کج��ا س��ر به بالی��ن اب��د بازنه��د مس��ت و خرابکس نیس��ت که او را خبری باش��د از این باب

همۀواژههایگزینۀ………دوبهدوبهلحاظرابطۀمعناییدریکحوزهقرارمیگیرند.

1( اعمی و بصیر - هبوط و صعود - سفر و حضر - قانع و طامع2( عزل و نصب - جزر و مد - هزاهز و غریو - مضرات و منافع

3( ایجاز و اطناب - مدح و ذم - سالست و روانی - ینبوع و چشمه4( بدو و ختم - افراط و تفریط - انقباض و انبساط - ابطال و الغا

کدامکلمهدرجملۀ»ماه،………بود«ازطریقرابطۀهمنشینی،به»ماه«معنیمتفاوتیمیدهد؟

4( بی برکت 3( نورانی 2( طوالنی 1( پربرکتمعنايکدامواژهرابهتنهایياصاًلنميتواندانست؟

4( آمدن 3( سیر 2( دهان 1( کلّه

رابطهايکهباعثکشفمعنادرعبارِت»سیرراغِمگرسنهنیست،همچنانکهسوارراغمپیاده«ميشود،چیست؟

4( تضّمن 3( تشابه 2( تضاد 1( ترادف

مفهوممصدر»شدن«درکدامگزینهبابقیهمتفاوتاست؟1( با هر غمی که آید راضی شو، ای دل، آن را2( گرت نزهت همی باید به صحرای قناعت شو3( ای سر به زودی خاک شو، پیش در آن نازنین4( ای اجل رنجه شو اکنون که ز بیماری هجران

را بی غم��ی به��ر از نیافریدن��د را م��ا که آنجا باغ در باغ است و خوان در خوان و با در بابو ک��ز طفی��ل نازنین بوس��یم پا را ه��ر زمانبه��ر ج��ان دادن��م آمد هم��ه اس��باب مرتب

نقشدستوریواژههایمشخصشدهبهترتیبدرکدامگزینهآمدهاست؟خ��ورد ش��یر را نگونبخ��ت »ش��غالاوفت��اد اتف��اق ب��ا روز دگ��ر

خ��ورد س��یر آن از روب��اه آنچ��ه بمان��دب��داد« روزش ق��وت روزیرس��ان، ک��ه

4( مفعول، نهاد، نهاد 3( نهاد، نهاد، مفعول 2( نهاد، قید، مفعول 1( نهاد، مفعول، مفعول

رابطۀمعناییبیانشدهدرکدامگزینهصحیحنیست؟

4( ظلمت، فروغ: تضاد 3( بیعت، میثاق: ترادف 2( یل، دالور: تناسب 1( قطره، چکیده: ترادف

پیبردنبهمعنایواژۀ»ماه«درکدامگزینهبهرابطۀمعنایی»تضّمن«امکانپذیراست؟ت��و رخ ن��ور ش��عاع از ک��ه روی 1( زان اس��ت ن��ام در هس��ت ک��ه 2( اختالف��ی 3( ایّ��ام را ب��ه ماهی یک ش��ب هالل باش��د4( عزی��ز مص��ر ب��ه رغ��م ب��رادران غی��ور

شدس��ت تابن��ده م��اه و منی��ر خورش��ید اس��ت ماه��ی بی گم��ان روز س��ی ن��ه ور و آن م��اه دلس��تان را ه��ر ابروی��ی هالل��یرس��ید م��اه اوج ب��ه برآم��د چ��اه قع��ر ز

معنیکدامکلمهباتوجهبهبیتمقابلشنادرستآمدهاست؟1( با لطف به��ارت دل چون ب��رگ چرا لرزد2( س��اقی بیا ک��ه هاتف غیبم به م��ژده گفت3( ی��د بیض��ا و عصایی ش��ده ثعبان رس��دشبنش��ین اس��ت بی ک��س ت��و 4( می��دان

ترس��د ک��ه خ��زان آی��د آرد دغل��ی دیگ��رمی فرس��تمت دوا ک��ه ک��ن صب��ر درد ب��ا می یابن��د او از ق��ّوت تش��نه دالن جملگ��ی بنش��ین اس��ت ب��س شوریده س��ری

)مکر()نهان()طعام(

)آشفته(

824

825

826

827

828

829

830

831

832

833

834

118 میدزای یسراف

درهمۀگزینههامعنایدوکلمۀ»شد«متفاوتاست،بهجز:ش��د بی��رون ک��ف ز س��رمایه 1( ک��ه ش��د دری��ا ب��ا ب��ود آب 2( قط��ره ب��و خواه��ی ش��د و رن��گ اس��یر 3( چن��د 4( ب��ر چ��رخ فل��ک هیچ کس��ی چی��ر نش��د

وز دس��ت اج��ل بس��ی جگره��ا خ��ون ش��دش��د یکت��ا زمی��ن ب��ا خ��اک ذره ی��ک چن��د از پ��ی ه��ر زش��ت و نک��و خواهی ش��دنش��د س��یر زمی��ن آدم��ی خ��وردن وز

معنیواژههای»صنع– قوت– زنخدان– جیب«بهترتیبدرکدامگزینهدرستآمدهاست؟

2( ساختن – طعام – چانه – گریبان 1( آفریدن – قوی – چانه – گریبان4( آفرینش – غذا – ابرو – یقه 3( ساخته شده – خوردنی – زیر چانه – یقه

درکدامگزینهمعنیهمۀواژههادرستاست؟

1( شوریده رنگ )پریشانی(، سیر )بیزار، متنفر(، نگون بخت )بدبخت(2( شوریده )آشفته(، زنخدان )چانه(، دون )فرومایه(

3( دغل )درستکار(، قوت )غذا(، فروماند )تعجب کرد(4( زنخدان )جیب(، محراب )باالی خانه(، صنع )آفرینش(معنی»جیب«درکدامگزینهباسایرابیاتمتفاوتاست؟

رّس��امان کل��ک چ��و خلق��ش 1( ن��اف اس��ت ام��کان خ��الف ک��ه آفتاب��ی 2( و 3( ک��ه ای��ن ناف��ه ز چی��ن جیب حور اس��ت4( گه��ی ک��ردی ب��ه ج��ای خویش مس��کن

دام���ان در ل��ع��ل و ج��ی��ب در م��ش��ک پ��ی��ره��ن��ی ج��ی��ب ز ب���رآی���د ک���ه است ن��ف��ور م���ردم از ک��ه آه��و آن ن��ه کش��یدی س��ر ب��ه جی��ب و پ��ا ب��ه دام��ن

درکدامبیتغلطامالییوجودندارد؟1( چ��و صب��رش نمان��د از ضعیف��ی و ه��وشجی��ب ب��ه چن��دی فرو ب��رد 2( زنخ��دان گفت��م آهس��ته ارق��وان گ��وش 3( ب��ه دغ��ل ای ب��اش دّرن��ده ش��یر 4( ب��رو

گ��وش ب��ه آم��د مهراب��ش دی��وار ز غی��ب ِز فرس��تد روزی بخش��نده، ک��ه دیگران��ی فک��ر ک��ه خ��وش به��ارت َش��ل روب��اه چ��و را خ��ود میان��داز

جفتهایمعناییکدامگزینهتماماًدارایرابطۀتضمّنمیباشند؟

1( سیر و گیاه - انسان و حیوان – طوطی و پرواز – گنجشک و آواز2( انسان و ناطق – گوجه سبز و میوه – تهران و ایران – لوبیا و دانه

3( کلوچه و شیرینی – انسان و متفکر – آبلیمو و مایع – نماز و عبادت4( توحید و اعتقاد – گل و بلبل – حمیت و تعصب – پرواز و آرزو

همۀواژههایگزینۀ……………دوبهدوبهلحاظرابطۀمعناییدریکحوزهقرارمیگیرند.

2( اجمال و تفصیل - ارباب و رعّیت - مهتر و بزرگ تر 1( اقبال و ادبار - زیر و زبر - حضیض و اوج4( مطلع و ابتدا - خرد و کالن - مناعت و دنائت 3( وصال و هجران - طامع و آزمند - روشن و تیره

رابطهایکهباعثکشفمعنادرمصراع»ماهوخورشیدهماینآینهمیگردانند«میشود،چیست؟

3( تضّمن 3( تضاد 2( تناسب 1( ترادفدربیتزیرکدامرابطۀمعناییوجوددارد؟

خوشخوشکشانممیبریآخرنگوییتاکجا«»ایرشکماهومشتریباماوپنهانچونپری

4( ترادف 3( تضمن 2( تضاد 1( تناسبمعنی»شد«درکدامگزینهمتفاوتاست؟

1( ن��ه م��وری ک��ه مویی ک��زان کمترس��تگ��وش بگش��اد و بش��نید 2( منوچه��ر 3( دل م��ی رود ز دس��تم صاح��ب دالن خدا را4( ش��د نقص کمال��ی که مرا ب��ود به صورت

محکم ترس��ت زنجی��ر ز ش��د پ��ر چ��و ه��وش بس��یار م��رد ش��د چ��اره س��وی دردا ک��ه راز پنه��ان خواه��د ش��د آش��کاراآم��د دگ��ر کمال��ی تحقی��ق عال��م در

835

836

837

838

839

840

841

842

843

844

ردرید 119

درکدامگزینه»صفتمبهم«درجایگاهپیشیننیامدهاست؟

2( دگر روز باز اتفاق افتاد 1( بار دگر گر به سوی کوی دوست4( مراد خویش دگر باره من نخواهم خواست 3( دیگر روز، برای تفّرج، به بوستان رفت

آرایهدرکدامگزینهنادرستآمدهاست؟پی��ر 1( بگی��ر ای ج��وان، دس��ت دروی��ش دغ��ل ای ب��اش، درن��ده ش��یر 2( ب��رو 3( زنخ��دان ف��رو ب��رد چن��دی ب��ه جی��بخ��ورد ش��یر را نگون بخ��ت 4( ش��غال

بگی��ر دس��تم ک��ه بیفک��ن را خ��ود ن��ه ش��ل روب��اه چ��و را خ��ود مین��داز غی��ب ز فرس��تد روزی بخش��نده، ک��ه خ��ورد س��یر آن از روب��اه آنچ��ه بمان��د

)تضاد()تشبیه()کنایه(

)جناس همسان(

درهمۀگزینههابهجزگزینۀ……………جناسهمسان)تام(وجوددارد.داد بخواه��ی اگ��ر خواه��م 1( داد چن��گ رش��تۀ خ��راش 2( نادی��ده پی��ش ای��ام در اس��ت ب��وده 3( عاش��قی 4( نمان��د فتن��ه در ای��ام ش��اه ج��ز س��عدی

داد صبحگاه��ی آه از خواه��م آهن��گ برآی��د کج��ا چن��گ از خوی��ش عه��د ان��در عه��د پاس��بان که بر جمال تو فتنه اس��ت و خلق بر س��خنش

درکدامبیتآرایۀادبی»جناس«وجودندارد؟1( ک��رم ورزد آن س��ر که مغزی در اوس��تخوی��ش ب��ازوی ب��ه توان��ی ت��ا 2( بخ��ور 3( ب��ا زمانی دیگر انداز ای ک��ه پندم می دهیخ��ورد ش��یر را نگون بخ��ت 4( ش��غال

پوس��ت و بی مغ��ز دون هّمتانن��د ک��ه خوی��ش ت��رازوی در ب��ود س��عیت ک��ه کاین زمانم گوش بر چنگ است و دل در چنگ نیستخ��ورد س��یر آن از روب��اه آن چ��ه بمان��د

درچندبیت»جناسهمسان«بهکارنرفتهاست؟دغ��ل ای ب��اش دّرن��ده ش��یر الف(ب��روخوی��ش ب��ازوی ب��ه توان��ی ت��ا ب(بخ��ورج(کزی��نپ��سب��هکنج��ینش��ینمچ��وموررن��گ ش��وریده دروی��ش ب��ود د(دری��نآزم��ودن کار در چ��ه و کار در ه(چ��ه

ش��ل روب��اه چ��و را خ��ود مین��دازخوی��ش ت��رازوی در ب��ود س��عیت ک��هزور ب��ه پی��الن نخوردن��د روزی ک��هچن��گ ب��ه ش��غالی برآم��د ش��یری ک��هب��ودن محت��اج خ��ود، ب��ه ج��ز نبای��د

4( دو 3( پنج 2( چهار 1( سهدرکدامگزینهمجازدیدهنمیشود؟

1( ک��رم ورزد آن س��ر که مغزی در اوس��تنمان��د خی��رش آث��ار و رف��ت 2( اگ��ر 3( خ��دا را ب��ر آن بن��ده بخش��ایش اس��ت4( محتاج قّصه نیست گرت قصد خون ماست

پوس��ت و بی مغ��ز دون هّمتانن��د ک��ه خوان��د الحم��د مرگ��ش از پ��س نش��اید ک��ه خل��ق از وج��ودش در آس��ایش اس��تچون رخت از آن توست به یغما چه حاجت است

آرایههای»جناس،تضاد،مراعاتنظیر،مجاز«بهترتیبدرابیات……………آمدهاند.الف(ن��هبیگان��هتیم��ارخ��وردشنهدوس��تب(گریۀش��اموسحرش��کرکهضایعنگشتج(ک��رمورزدآنس��رک��همغزیدراوس��تپادشاس��ت بارگ��ه کن��ون حاف��ظ د(من��زل

چ��وچنگ��ش،رگواس��تخوانماندوپوس��تش��د دان��ه ی��ک گوه��ر م��ا ب��اران قط��رۀپوس��ت و بیمغ��ز دونهمتانن��د ک��هدلب��ردل��داررف��ت،ج��انب��رجانان��هش��د

2( ج - د - الف - ب 1( الف - ب - د - ج 4( الف - د - ب - ج 3( ج - ب - الف - د

845

846

847

848

849

850

851

120 میدزای یسراف

درکدامگزینهکلمۀقافیۀدومصراعجناسندارند؟1( ن��ه بیگان��ه تیم��ار خ��وردش نه دوس��ت2( چ��و صب��رش نمان��د از ضعیف��ی و ه��وشخوی��ش ب��ازوی ب��ه توان��ی ت��ا 3( بخ��ور 4( زنخ��دان ف��رو ب��رد چن��دی ب��ه جی��ب

چو چنگ��ش رگ و اس��تخوان ماند و پوس��تگ��وش ب��ه آم��د محراب��ش دی��وار ز خوی��ش ت��رازوی در ب��ود س��عیت ک��ه غی��ب ز فرس��تد روزی بخش��نده ک��ه

انسانی - 99 کدامبیت،بابیِتزیر»تقابل«مفهومیدارد؟برس��د بیگم��ان چن��د ه��ر دره��ا«»رزق از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رط

1( قان��ع از رزق پریش��ان با دل صد پاره ش��و2( گرچه از آتش زبانی ش��مع ای��ن نُه محفلم3( دخل و خرج خویش را چون مه برابر هر که کرد4( دس��ت بیع��ت ب��ا ت��وّکل داده ام روز ازل

روزی آم��اده می خواه��ی ب��رو غمخ��وار ش��ونیس��ت رزقی جز س��ر انگشت پش��یمانی مراک��م نگ��ردد روزی اش هرگز ز خ��وان آفتابم��ن ز نمی آی��د کوش��یدن رزق ب��رای از

هنر - 99 کدامبیت،دربردارندۀمفهوِمبیِتزیراست؟آزم��ودن کار در چ��ه و کار در ب��ودن«»چ��ه محت��اج خ��ود ب��ه ج��ز نبای��دکس��ی کار پ��ای در 1( مین��داز 2( ی��اری ک��ه در او اهلّیت��ی نیس��ت مگی��ر3( بی��کاری و ت��وّکل دور اس��ت از م��رّوت4( کار عال��م نیک دیدم هیچ بر بنیاد نیس��ت

بس��ی افت��ی پای��ش در ک��ه افت��د ک��ه مک��ن نیس��ت منفعت��ی او در ک��ه کاری ب��ر دوش خل��ق مفک��ن زنه��ار ب��ار خ��ود راب��ر دل خاصان ز عالم جز غم و بیداد نیس��ت

خارج از کشور - 99 کدامبیتبابیِتزیر،قرابتمفهومیدارد؟برس��د بیگم��ان چن��د ه��ر دره��ا«»رزق از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رط

1( چشم بس��تن ز تماشای دو عالم سهل است2( از ت��وّکل در حن��ا مگذار دس��ت س��عی را3( در این درگاه سعی هیچ کس ضایع نمی ماند4( ب��ه اقتض��ای قض��ا کار خوی��ش را بگ��ذار

س��عی کن س��عی ک��ه دل را نگ��ران نگذاریقفل روزی گر کلیدی دارد ابرام اس��ت و بسبه قدر آن چه فرمان می ب��ری فرمانروا گردیک��ه س��عی بیهده پاپ��وش می درد مثل اس��ت

خارج از کشور - 99 مفهومِبیتِزیرازکدامبیت،دریافتمیشود؟آزم��ودن کار در چ��ه و کار در ب��ودن«»چ��ه محت��اج خ��ود ب��ه ج��ز نبای��د

ه��م از م��را پیک��ر ب��درد گ��ر 1( نی��از دری��ا از زور ب��ه رف��ت نت��وان 2( ب��ی زر 3( کرده ام غنچه صفت باغ خود از خانۀ خویش4( بی نیازی سرکش��ی می آورد، زان لطف حق

پی��کارم نی��از کاری پ��ی از نبین��ی ای ن��ه محت��اج زور ب��ه داری زر ور نیس��تم ب��ا دل صد پ��اره ب��ه گلش��ن محتاجاحتی��اج درد ب��ه مبت��ال س��ازد را بن��دگان

مفهومعبارت»مردانباررابهنیرویهّمتوبازووحمیّتکشندتابهقّوتتن«درکدامگزینهوجودندارد؟1( هس��ت هّم��ت چو مغ��ز و کار چو پوس��ت2( ش��عله نتوانست پیچیدن س��یاوش را عنانغی��ور م��ردان هم��ت از 3( آخ��ر 4( با صبا افتان و خیزان می روم تا کوی دوست

اوس��ت هّم��ت ق��در ب��ه هرک��س کار ش��هپر توفی��ق، صائ��ب هم��ت مردانه اس��تح��ق ح��ق، ح��ق، وط��ن، آب��اد ش��ود می کن��م هم��ت اس��تمداد ره رفیق��ان وز

852

853

854

855

856

857

ردرید 121

مفهومبیت»کرمورزدآنسرکهمغزیدراوست/کهدونهمتانندبیمغزوپوست«درکدامگزینهیافتمیشود؟1( س��خا توقع ز او کن که او س��خاورز اس��ت2( حق گزاری با س��خاوت، حق شناس��ی با کرمس��خاوت گاه ب��ه و ج��ود هن��گام 3( ب��ه اس��ت فرزان��ه آنک��ه می کن��د 4( ده��ش

س��خن به مجلس او بر که او س��خندان اس��تحق پس��ندی ب��ا لطاف��ت، حق پذیری ب��ا وقارگرفت��ه دری��ا رس��م هّم��ت و دل ن��ه آن ک��س ک��ه پس��ت و فرومای��ه اس��ت

کدامگزینه،باابیاتزیر،قرابتمعناییندارد؟ارغوان��ی درخ��ت دی��دم »س��حرگفت��م آهس��ته ارغ��وان گ��وش ب��ه

جان��ی خس��ته ب��ام ب��ه س��ر کش��یدهدیگران��ی« فک��ر ک��ه خ��وش به��ارت

1( چن��ان س��عی کن ک��ز ت��و ماند چو ش��یرپی��ر دروی��ش دس��ت ج��وان ای 2( بگی��ر 3( ک��رم ورزد آن س��ر ک��ه مغزی دروس��تخوی��ش ب��ازوی ب��ه توان��ی ت��ا 4( بخ��ور

ب��ه وامان��ده س��یر باش��ی چ��و روب��ه چ��ه بگی��ر دس��تم ک��ه بیفک��ن را خ��ود ن��ه پوس��ت و بی مغ��ز دون همتانن��د ک��ه خوی��ش ت��رازوی در ب��ود س��عیت ک��ه

همۀابیات»قرابتمعنایی«دارند،بهجز…………… برس��د بی گم��ان هرچن��د 1( رزق 2( در جه��ان بال و پر خویش گش��ودن آموزب��اد م��راد ب��ار من��ت 3( نیس��تم در زی��ر بس��ته پران شکس��ته پا م��ا از 4( نای��د

دره��ا از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رط ک��ه پری��دن نت��وان ب��ا پ��ر و ب��ال دگ��رانکش��تی خویش��م چو موج و ناخدای خویش��تندگ��ران ب��ال ب��ه پ��رواز ت��و س��وی ج��ز

بیتکدامگزینهبابیتزیرتناسبمعناییدارد؟خوی��ش ب��ازوی ب��ه توان��ی ت��ا خوی��ش«»بخ��ور ت��رازوی در ب��ود س��عیت ک��ه1( ت��ا تو نیای��ی به فضل رفتن ما باطل اس��ت2( وحشی تو برون مانده ای از سعی کم خویش3( دولت آن است که بی خون دل آید به کنار4( م��ن از ب��ازوی خ��ود دارم بس��ی ش��کر

ور ب��ه مث��ل پای س��عی در طلب س��ر ش��ودورن��ه در مقص��ود ب��ه روی هم��ه باز اس��تورنه با س��عی و عمل باغ جنان این همه نیستن��دارم م��ردم آزاری زور ک��ه

کدامبیتبا»روزیدهیپروردگار«تناسبمعناییندارد؟پی��ل ب��ه ت��ا پش��ه گیری از 1( همچنی��ن می ده��د روزی رزاق را 2( جمل��ه ک��ن کار در می کن��ی ت��وکل 3( گ��ر ت��و رزق نخواه��ی ور بخواه��ی 4( گ��ر

نعم الوکی��ل ح��ق و عی��ال اهلل ش��د می نه��د پیش��ش ب��ه هری��ک قس��مت ب��ر جب��ار ک��ن تکی��ه پ��س ک��ن، کش��ت ت��و عش��ق از دوان آی��د ت��و پی��ش

درکدامبیتمعنایعبارت»زنخدانبهجیبفروبردن«بهدرستیدیدهمیشود؟1( بام��دادان هم��ه ش��یون به س��ر ب��ام بریدکجای��ی از آخ��ر ک��ه ک��ن 2( تفک��ر 3( دام��ن و جیب مکن جهد ک��ه زربفت کنی4( چ��و مش��ک از ن��اف عزل��ت ب��و گرفت��م

ز آتش��ین آب م��ژه م��وج ش��رر بگش��اییدچرای��ی به��ر قف��س نیل��ی دری��ن جهد آن کن که مگ��ر پاک کنی دامن و جیبگرفت��م خ��و عنق��ا چ��و تنهای��ی ب��ه

مفهومبیتزیرباهمۀابیاتبهجز………قرابتمعناییدارد.برس��د بیگم��ان چن��د ه��ر دره��ا«»رزق از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رط1( رزق بی کوشش نمی آید به کف، حرف است این2( اینکه روزی بی ترّدد می رس��د افسانه است3( ش��د به لب واکردن��ی گنجینۀ گوهر صدف4( م��ن از رس��یدن روزی به خویش دانس��تم

نی��م نانی می رس��د ت��ا نیم جانی در تن اس��تپنج��ۀ کوش��ش کلی��د رزق را دندانه اس��تدر ت��الش رزق آدم بی ده��ن باش��د چ��را؟ک��ه رزق م��ردم بی دس��ت و پا خدادادس��ت

858

859

860

861

862

863

864

122 میدزای یسراف

مفهومکدامبیتبادیگرابیاتمتفاوتاست؟1( از همت اس��ت هرکه به جایی رسیده استخ��ورد نت��وان رزق ز بی��رون 2( گرچ��ه 3( هم��ت بلن��د دار ک��ه آس��یب ک��م رس��د4( وی��ران ک��ردم ب��ه دس��ت خ��ود خانۀ دل

بی ب��ال و پ��ر، ب��ه عالم ب��اال پرنده کیس��ت؟ک��رد نش��اید کاهل��ی طل��ب در آن را ک��ه چ��ون عق��اب ب��ود آش��یان بلن��دچ��ون دانس��تم ک��ه گن��ج در ویران��ی اس��ت

کدامبیتبابیتزیرتقابلمعناییدارد؟برس��د بیگم��ان چن��د ه��ر دره��ا«»رزق از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رطدغ��ل ای ب��اش درن��ده ش��یر 1( ب��رو 2( کس��ی نی��ک بین��د ب��ه ه��ر دو س��رای3( امتح��ان زی��ن بیش��تر خ��ود چ��ون ب��ود4( فخ��ری ک��ه از وس��یلت دون هّمتی رس��د

ش��ل روب��اه چ��و را خ��ود مین��داز خ��دای خل��ق ب��ه رس��اند نیک��ی ک��ه م��ی رود خ��وش صاب��ران س��وی رزق گ��ر ن��ام و نن��گ داری، از آن فخر، ع��ار دار

مفهومکدامبیتبابیت»بخورتاتوانیبهبازویخویش/کهسعیتبوددرترازویخویش«متفاوتاست؟برس��د بی گم��ان چن��د ه��ر 1( رزق 2( ز پ��ای مور تا بال مگس صد بار س��نجیدم3( چشم صائب چون صدف بر ابر گوهربار نیستعزی��ز عال��م جمل��ۀ از ش��وی 4( ت��ا

دره��ا از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رط نش��د بی اعتباری ه��ای م��ن س��نگ ترازوی��یخودس��ت گهرب��ار طب��ع مّن��ت ب��ار زی��ر نی��ز توفی��ق و می بای��د ت��و جه��د

انسانی 98 - نظام جدید کدامبیت،دربردارندۀمفهومبیِتزیراست؟برس��د بیگم��ان چن��د ه��ر دره��ا«»رزق از جس��تن اس��ت عق��ل ش��رط1( گر کند آفاق را چون صبح از احسان روسفید2( س��عی در رزق کس��ان دل را منّور می کند3( بی ت��ردد، دام��ِن روزی نمی آید به دس��ت4( پ��وچ س��ازد مغزها را چرخ ت��ا روزی دهد

نیس��ت جز گرد کدورت رزق من زین آس��یاکم ب��ود دل های ش��ب بی ش��مع بالین آس��یامی کن��د ب��ا کاهالن ای��ن نکت��ه تلقین آس��یاآس��یا ای��ن آوازۀ ف��زون ری��زش از باش��د

مفهومکدامبیتبابیتزیرقرابتمعناییدارد؟اس��ت بخش��ایش بن��ده آن ب��ر را ک��هخل��قازوج��ودشدرآس��ایشاس��ت«»خ��دا1( ک��رم ورزد آن س��ر که مغزی در اوس��ت2( کس��ی نی��ک بین��د ب��ه ه��ر دو س��رایش��کم ان��در ک��ودک 3( نگارن��دۀ 4( دل دادم و بد کردم و یک درد به صد کردم

پوس��ت و بی مغ��ز هّمتانن��د دون ک��ه خ��دای خل��ق ب��ه رس��اند نیک��ی ک��ه ه��م اس��ت روزی و عم��ر نویس��ندۀ وین جرم چو خود کردم با خود چه توان کردن؟

مفهوم:»بگیرایجوان،دستدرویشپیر/نهخودرابیفکنکهدستمبگیر«درکدامگزینهآمدهاست؟1( زی��ن واقع��ه هیچ دوس��ت دس��تم نگرفت2( س��عدی چو س��روری نتوان کرد الزمست3( ای فض��ل ت��و دس��تگیر م��ن، دس��تم گیر4( چو یاد، از خرمن دو نان ربودن خوشه ای تا چند

ج��ز دی��ده که هر چه داش��ت بر پای��م ریختب��ا س��خت ب��ازوان ب��ه ض��رورت فروتن��یگی��ر دس��تم خویش��تن ز آم��ده ام س��یر ِز هّمت توش��ه ای بردار و خود تخمی بکار آخر

مفهومکدامبیتبابیتزیرتقابلمعناییدارد؟ک��رد بینن��ده دی��ده، را م��رد ک��رد«»یقی��ن، آفرینن��ده ب��ر تکی��ه و ش��دخ��ورد ش��یر را نگون بخ��ت 1( ش��غال اوفت��اد اتّف��اق ب��از روز 2( دگ��ر جی��ب ب��ه چن��دی فرو ب��رد 3( زنخ��دان بمی��رد بی برگ��ی ز عنق��ا 4( اگ��ر

خ��ورد سیر آن از روب���اه آن چ��ه بماند ب��داد روزش ق���وت روزی رس�����ان ک��ه غی��ب ب��ه فرس��تد روزی بخش��نده ک��ه نگی��رد گنجش��کان چن��گ از ش��کار

865

866

867

868

869

870

871

ردرید 123

بیت»بخورتاتوانیبهبازویخویش/کهسعیاتبوددرترازویخویش«باکدامیکازبیتهایزیرقرابتمعناییدارد؟1( ز کوش��ش ب��ه ه��ر چی��ز خواهی رس��یدخ��ورد خوی��ش عم��ل از ن��ان 2( هرک��ه نمی ش��ود مّیس��ر گن��ج رن��ج، 3( ناب��رده 4( مکن ز عرصه ش��کایت ک��ه در طریق ادب

رسید ت��وان��ی خ��واه��ی چ��ی��ز ه��ر ب��ه م����ّن����ت ح����ات����م ط����ای����ی ن��ب��ردم��زد آن گرف��ت ج��ان ب��رادر ک��ه کار کردب��ه راحت��ی نرس��ید آنک��ه زحمت��ی نکش��ید

کدامبیتبابیتزیرقرابتمعناییبیشتریدارد؟س��رای ه��ردو ب��ه بین��د نی��ک خ��دای«»کس��ی خل��ق ب��ه رس��اند نیک��ی ک��هب��رت آی��د نیک��ی کن��ی، نیک��ی 1( چ��و کیهان خدای ن��م��ای��دت نیکی 2( چ���و 3( ب����ه ن��ی��ک��ی ب��ب��ای��د ت���ن آراس��ت��نبری��م نیک��ی دس��ت هم��ه ت��ا 4( بی��ا

خ��ودت ان��در باش��د ب��دی را، ب��دی نم��ای نیک��ی نی��ز کس��ی ه��ر ب��ا ت��و خواس��تن ک��س ِز نش��اید نیک��ی ک��ه نسپریم ب��د ب��ه را ج��ه��ان ج��ه��اِن

872

873

245 سردد

معنی و کاربرد واژۀ »حضرت« در کدام مصراع متفاوت است؟است حاجت چه تمّنا کریم حضرت 1( در 3( حدیث دوست نگویم مگر به حضرت دوست

2( س��ر ارادت ما و آس��تان حضرت دوس��ت4( در این حضرت، چو مشتاقان نیاز آرند، ناز آرند

در کدام مصراع غلط امالیی می یابید؟ نیست س��ؤال زب��ان و حاجتیم 1( ارب���اب 3( ای صب��ح دم ببی��ن ک��ه کجا می فرس��تمت

2( حس��نت ب��ه اتّف��اق مالهت جه��ان گرفت4( چو یار نیس��ت به تسکین خلق نتوان زیست

کدام گزینه کاماًل صحیح نیست؟

2( صبا: بادی که از طرف جنوب شرقی می وزد، باد بهاری 1( حدیث: ماجرا، روایت، سخن 4( سودا: اندیشه، هوس، عشق 3( معاش: زندگی، زیست، زندگانی کردن

نقِش ضمیر مشخص شده در کدام گزینه ناصحیح است؟

2( ای بی نشاِن محض، نشان از که جویمت؟ )مضاف الیه( 1( گفتمت چون ُدر حدیثی گر توانی داشت هوش )متّمم( 4( خداش در همه حال از بال نگه دارد )مضاف الیه( 3( الله دیدم، روی زیبای توام آمد به یاد )مضاف الیه(

نقش ضمیر پیوسته در کدام گزینه متفاوت است؟1( گ��ر آرزوی وصلش پیرم کن��د مکن عیب2( در خان��ه گرم هر ش��ب از ماه بود ش��معی3( دریای لط��ف بودی و من مانده با س��راب4( ای ت��و فروغ کوکبم، تیره مخواه چون ش��بم

عی��ب اس��ت از جوان��ی کای��ن آرزو ن��داردبی روی چو خورشیدت، چون شب گذرد روزمدل آنگهت ش��ناخت که آب از س��رم گذشتدل ب��ه هوای آتش��ت ای��ن هم��ه دود می کند

نقش ضمیر پیوسته در انتهای کدام گزینه متفاوت آمده است؟1( اث��ر دل زنده دارد ش��مع اقبال س��کندر را2( خوشا ابری که اشک خود به دامان صدف ریزد3( به گرد چشم نرگس خواب آسایش نمی گردد4( کم��ان نرم تیر س��خت را در چاش��نی دارد

ک��ه از آیین��ه بارد ت��ا قیامت نور ب��ر گورشخوش��ا تاکی که گردد قسمت میخانه انگورشنمی دان��م که دارد چش��م بیمار ک��ه رنجورشمش��و زنهار ایم��ن از فریب چش��م رنجورش

نقش دستوری ضمیر پیوسته در تمام گزینه ها به جز ……… درست آمده است.بلن��د بان��گ ب��ه می دارم��ت 1( دوس��ت 2( اگ��ر س��رم ب��رود در س��ر وف��ای ش��ما3( چو یار نیس��ت به تسکین خلق نتوان زیستافت��اد ُرَخ��م خ��ون در دل 4( از آن رن��گ

ت��ا کی آهس��ته و نه��ان گفت��ن؟ )ت: مفعول(ز سر برون نرود هر گَرم هوای شما )م: مضاف الیه(که دوستان اگَرم دل دهند، جان ندهند )م: متمم(وز آن گلشن به خارم مبتال کرد )م: مضاف الیه(

* بحث جهش یا پرش یا جابه جایی ضمیر از حذفیات کنکور سراسری اعالم شده است. اّما به دلیل وجود در کتاب درسی ما اینجا آورده ایم.

درس 6

مهر و وفا حقه راز

1730

1731

1732

1733

1734

1735

1736

246 مهس ید اف

نقش دستوری کدام ضمیر پیوستۀ مشخص شده با بقیه متفاوت است؟1( گ����رت خ��اک��پ��ای��ان ش���وری���ده سر2( به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید3( دل��م رب��ودی و رفتی ولی نم��ی روی از دلمهربان��ی درخ��ت دل در 4( م��را

نظر ان�����در آی����د ف��ق��ی��ر و ح��ق��ی��ر که س��الک بی خب��ر نبود ز راه و رس��م منزل هابی��ا که ج��ان عزیزت فدای ش��کل و ش��مایلبوس��تانی س��رو ب��ه مان��د چ��ه ب��ه

نقش دستوری واژۀ تخلّص در بیت زیر چیست؟حاف��ظ ت��ا کجاس��ت راهگ��ذارت دارد«»غب��ار نگ��ه صب��ا نس��یم ی��ادگار ب��ه

4( مفعول 3( متّمم 2( نهاد 1( منادا نقش دستوری ضمیر »ت« در ابیات زیر، به ترتیب کدام است؟

الف( ک��ه گفت��ت ب��رو دس��ت رس��تم ببن��د؟ک��و؟ ی��ار من��ت ب��ا هم پنج��ه ای ب( ب��ه ج( اوت کشت و اوت خواهد هم درودن بی گمان

بلن��د! چ��رخ دس��ت، م��را نبن��دد ک��و؟ س��پهدار و کج��ا س��پاهت هرکه کارد بدرود، پس چون کنی چندین مرا؟

4( متّمم، مضاف الیه، مفعول 3( متّمم، مفعول، مضاف الیه 2( مضاف الیه، متّمم، مفعول 1( مفعول، متّمم، مضاف الیه در کدام بیت نقش دستوری ضمیر پیوسته متفاوت است؟

مش��غله ناک مرحل��ۀ ای��ن در 1( ت��ا 2( س��خن بگوی که بیگانه پیش ما کس نیست3( خاک ره گل می ش��ود از آب چشمم تا چرا4( ب��ه کنج بی کس��ی و غربتم م��ن آن مرغی

پ��اک دل از گه��رت خی��زد پ��اک ب��ه غیر ش��مع و همین س��اعتش زب��ان ببرمآت��ش اندر م��ن زد و رفت از دل م��ن بادواردارد آش��یان ز دورش تفرق��ه س��نگ ک��ه

نقش دستوری ضمیرهای پیوسته در ابیات زیر به ترتیب کدام است؟جهان��ی بدخ��و و بدمه��ر چ��ه »جهان��ا نبین��م دهان��ت و را خل��ق خ��وری م��ردم ز زندگان��ی هم��ی س��تانی

بازارگان��ی ب��ازار آش��فته چ��و بی دهان��ی بدی��ن ندی��دم خورن��ده زندگان��ی« ب��ود درازت ازی��را

4( مضاف الیه - مضاف الیه 3( مفعول - مضاف الیه 2( مضاف الیه - مسند 1( مفعول - مسند نقش ضمیر شخصی پیوسته در کدام گزینه متفاوت است؟

رس��انم غایت��ی ب��ه عش��ق 1( ک��ز م��ا جس��ته ایم می نش��ود یاف��ت 2( گفتن��د کاس��ت آبروی��م و اف��زود 3( نان��م بش��کافی ک��ه را ذره ه��ر 4( دل

نمان��م م��ن چ��ه اگ��ر مان��د کاو گفت: »آنکه یافت می نش��ود آنم آرزوس��ت«خواس��ت مذل��ِت از بِ��ه، بی نوای��ی بین��ی می��ان در آفتابی��ش

نقش ضمیر متصل مشخص شده در ابیات، به ترتیب در کدام گزینه درست است؟الف( به آن رسید که توفان برآیدم به دو چشمب( دل که به هدیه دادمش کاین رخ زرد بنگردج( ب��ه دوس��تی اگ��ر پ��ای ب��ر دو دی��ده نهید( ز سوز مهوشان از درد چندان سوختم خود را

م��ا کش��تۀ تن��ور همچ��ون س��ینۀ س��وز ز س��ّکۀ قل��ب داش��تم، زر ب��ه عی��ار در نش��دهن��وزت اه��ل دل از دی��ده دوس��ت تر گیرندکه بر ش��مع مزار خویش��تن پروانه ش��ان کردم

2( متّمم، مفعول، متّمم، مضاف الیه 1( مضاف الیه، متّمم، مفعول، مفعول 4( متّمم، مضاف الیه، مفعول، متّمم 3( مضاف الیه، مفعول، متّمم، مفعول

نقش ضمیر »-َ م« در پایان مصراع دوم کدام گزینه ها به ترتیب، »مفعول و متمم« است؟الف( من ملک ب��ودم و فردوس برین جایم بودب( س��ایۀ طوب��ی و دلجویی ح��ور و لب حوضج( نیس��ت ب��ر ل��وح دلم ج��ز الف قام��ت یارد( ت��ا ش��دم حلقه ب��ه گوش در میخانۀ عش��قه� ( پاک کن چهرۀ حافظ به س��ر زلف ز اشک

خراب آب��ادم دی��ر ای��ن در آورد آدم ی��ادم از برف��ت ت��و ه��وای س��ر ک��وی ب��ه چ��ه کن��م ح��رف دگ��ر ی��اد ن��داد اس��تادمه��ر دم آی��د غم��ی از ن��و ب��ه مب��ارک ب��ادمبنی��ادم بب��رد دم��ادم س��یل ای��ن ورن��ه

4( ج - ه� 3( الف - ه� 2( ب - د 1( الف - ج

1737

1738

1739

1740

1741

1742

1743

1744

247 سردد

خارج از کشور - 99 کدام دو واژه در بیِت زیر، »ایهام« دارند؟ خل��ق آزار می کش��ند مخال��ف نواه��ای گوش��مالی نیست حاجت ساز س��یر آهنگ را«»از

4( ساز، آهنگ 3( نوا، مخالف 2( آهنگ، نوا 1( نوا، ساز در کدام بیت از ایهام خبری نیست؟

است نمانده نور مرا روز ُرخت 1( بی مهر 2( گفت��م ک��ه بوی زلف��ت گم��راه عالمم کرد3( به بوی نافه ای کآخر صبا زان طّره بگش��اید4( ج��ان ریخته ش��د بر تو، آمیخته ش��د با تو

و ز عمر مرا جز شب دیجور )تاریک( نمانده استآی��د رهب��ر اوت ه��م بدان��ی اگ��ر گفت��ا ز تاب جعد مش��کینش چه خون افتاد در دل هاچ��ون بوی ت��و دارد جان، جان را هل��ه بنوازم

در بیت: »سر و زر و دل و جانم فدای آن یاری/ که حّق صحبت مهر و وفا نگه دارد« کدام آرایۀ ادبی مشهود نیست؟4( تشبیه 3( مراعات نظیر 2( واج آرایی 1( مجاز

آرایۀ ایهام را در کدام بیت زیر نمی توان یافت؟1( عقل��م از غمزۀ آن چش��م س��یاه اندیش��د2( گفتمش دور از تو در چشم جهان بین نور نیست3( ه��ر دو اب��روی ت��و طاقند به خوب��ی لیکن4( در صدف گوهر جدا باشد ز آغوش صدف

زانک��ه هش��یار بود بر ح��ذر از مردم مس��تگفت باور می توان کرد این سخن پر دور نیستکاکل��ت آم��ده در حس��ن از ایش��ان بر س��روصل هجران اس��ت هر جا دورباش ناز هست

آرایۀ »ایهام« را در چند بیت از ابیات زیر می توان یافت؟الف( گفت جانان سوی ما بگذر به سر گفتم به چشمب(گفت برمی دارم از رخ پرده گفتم لطف توست ج( گف��ت ج��ای من کج��ا الیق بود گفت��م به دلد( گفت فخ��ری میهمان خواهی مرا گفتم به جان

گفت ترک جان کن و درما نگر گفتم به چشمگفت چشم خویش را گو این خبر، گفتم به چشمگفت خواهم غیر از این جای دگر، گفتم به چشمگف��ت فرش راه کن لعل و گهر گفتم به چش��م

4( چهار تا 3( سه تا 2( دو تا 1( یکی کدام گزینه فاقد آرایۀ ایهام است؟

1( وصل تو اَجل را ز س��رم دور همی داش��ت2( نزدی��ک ش��د آن دم که رقیب ت��و بگوید3( س��یل دریادیده هرگز برنمی گردد به جوی4( چش��می به ره��ت دوخته ام باز که ش��اید

از دول��ت هج��ر تو کن��ون دور نمانده اس��تدور از ُرَخت این خس��تۀ رنجور نمانده اس��تنیست ممکن هرکه مجنون شد دگر عاقل شودراه��ی ب��ه چش��م از برهان��ی ام و بازآی��ی

در کدام بیت آرایۀ ادبی »ایهام« وجود دارد؟1( کمن��د صی��د بهرامی بیفک��ن جام جم بردار2( زی��ر هر پردۀ س��از ت��و هزاران راز اس��ت3( کس��ی به وصل تو چون ش��مع یافت پروانه4( ت��ا چ��ه کن��د ب��ا رخ ت��و دود دل م��ن

که من پیمودم این صحرا، نه بهرام است و نه گورشبی��م آن اس��ت ک��ه از پ��رده فتد راز امش��بک��ه زی��ر تی��غ تو ه��ر دم س��ری دگ��ر داردن��دارد آه ت��اب ک��ه دان��ی آین��ه

در کدام ابیات، آرایۀ »ایهام« به کار رفته است؟ال��ف( در دل نهادم مهر او، آن دل، روان دادم بدوروزگار عه��د در و آفرین��ش ش��رط ب( در پ( غ��رق خون ب��ود و نمی مرد ز حس��رت فرهادت( زاه��د از کوچ��ۀ رن��دان ب��ه س��المت بگذر

زی��را که گ��ر در جان نهم، جان��م نگنجد در بدنت��و احتش��ام ب��ا نیام��ده صاحبق��ران خوان��دم افس��انۀ ش��یرین و ب��ه خواب��ش ک��ردمچن��د بد نام��ی صحب��ت نکن��د خراب��ت ت��ا

4( الف و ت 3( پ و ت 2( ب و پ 1( الف و ب

1745

1746

1747

1748

1749

1750

1751

1752

248 مهس ید اف

با توجه به بیت: »کیست حافظ تا ننوشد باده بی آواز رود / عاشق مسکین چرا چندین تجّمل بایدش«، کدام کلمه »ایهام« دارد؟

4( رود 3( تجّمل 2( باده 1( آواز

در کدام گزینه آرایۀ »ایهام« موجود نیست؟1( ه��ر کو نکاش��ت مهر و ز خوب��ی گلی نچید2( ب��ر کام دل ب��ه گ��ردش ایّ��ام دل مبن��دکن ب���از ج��ه��ان راز ز را 3( گ����ره ب��رآرم خویش��تن چ��پ 4( چش��م

ب��ود الل��ه نگهب��ان ب��اد رهگ��ذار در رود آرزو ب��ر ن��ه کج م��دار چ��رخ کای��ن دش��وارها ب��اده کن��د آس��ان ک��ه راس��ت به ج��ز نبین��دت روی ت��ا

در بیت: »آیینۀ سکندر جام می است بنگر / تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا«، کدام کلمه آرایۀ »ایهام« دارد؟

4( سکندر 3( ملک 2( آیینه 1( دارا

در بیت: »خانه زندان است و تنهایی ضالل / هر که چون سعدی گلستانیش نیست«، کدام واژه یادآور آرایۀ »ایهام« است؟

4( گلستان 3( سعدی 2( زندان 1( خانه

در کدام بیت آرایۀ »ایهام« دیده می شود؟ده پ���ی���ران ن��ش��ان��دن��د را 1( پ���س���ر 2( ای پریش��ان گوی مس��کین، پرده دیگر کن3( ش��اه ت��رکان س��خن مدعی��ان می ش��نود4( م��را ش��کر من��ه و گل مری��ز در مجل��س

ب��ده َمه��رش نیس��ت، او ب��ر ِمه��رت ک��ه پور دس��تان جان ز چاه نابرادر در نخواهد بردب��اد سیاووش��ش خ��ون مظلم��ۀ از ش��رمی می��ان خس��رو و ش��یرین ش��کر کج��ا گنجد؟

کدام گزینه در بیت: »کوه را هم تیغ داد و هم کمر / تا به سرهنگی او افراخت سر«، دارای »ایهام« است؟

4( تیغ و کمر 3( تیغ و کوه 2( کوه و کمر 1( کوه و سرهنگی

کدام گزینه پاکبازی را به ذهن می رساند؟دارد نگه وف��ا اه��ل جانب که آن 1( ه��ر 2( صب��ا ب��ر آن س��ر زل��ف ار دل م��را بینی3( حدیث دوست نگویم مگر به حضرت دوست4( س��ر و زر و دل و جان��م ف��دای آن ی��اری

دارد نگ��ه ب��ال از ح��ال هم��ه در خ��داش ز روی لط��ف بگوی��ش ک��ه ج��ا نگ��ه دارددارد نگ��ه آش��نا س��خن آش��نا ک��ه ک��ه ح��ّق صحب��ت مه��ر و وف��ا نگ��ه دارد

بیِت: »تعلیم ز اّره گیر در امر معاش/ نیمی سوی خود می کش و نیمی می پاش« دعوتی است بر ……… .

2( سخت گیری و مالیمت 1( بهره مندی و بخشش 4( اّول همسایه سپس خانه 3( تعادل در قضاوت

مفهوِم بیت: »تا نگردی آشنا، زین پرده رمزی نشنوی/ گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش« در کدام گزینه آمده است؟بینی مرا دل ار زلف سر آن بر 1( صبا 2( چو گفتمش ک��ه دلم را نگاه دار، چه گفت؟3( حدیث دوست نگویم مگر به حضرت دوستحاف��ظ ت��ا کجاس��ت راهگ��ذارت 4( غب��ار

ز روی لط��ف بگوی��ش ک��ه ج��ا نگ��ه داردز دس��ت بن��ده چ��ه خی��زد، خ��دا نگ��ه دارددارد نگ��ه آش��نا س��خن آش��نا ک��ه دارد نگ��ه صب��ا نس��یم ی��ادگار ب��ه

مفهوم آیۀ: »و من یتوّکل علی اهلل َفهو َحسبُُه« در کدام مصراع نموِد بیشتری دارد؟دارد نگه بال از حال همه در 1( خ��داش 3( حدیث دوست نگویم مگر به حضرت دوست

2( ز دس��ت بن��ده چه خی��زد، خدا نگ��ه دارد4( فرش��ته ات ب��ه دو دس��ت دعا نگ��ه دارد

1753

1754

1755

1756

1757

1758

1759

1760

1761

1762

249 سردد

تصویر بیت زیر در بیت گزینۀ ……… نیز هست.

بین��ی ار دل م��را ب��ر آن س��ر زل��ف ز روی لط��ف بگوی��ش ک��ه ج��ا نگ��ه دارد«»صب��ا

1( گیسوی تو گر سر کشد او را چه توان گفت؟2( برو ای شب ز پیش من مپیچان زلف و گیسو را3( با تو ام گر چه به گیس��وی تو دس��تم نرسد4( ای پری تنها دل فخری نه در گیسوی توست

ک��رد نت��وان مح��اکا کژطب��ع هن��دوی ب��ا که جز آن جعد و گیس��و را نمی دانم، نمی دانمب��ا تو ه��ر چند ک��ه بی دسترس��ی نت��وان بودمن��زل صد دل ش��مر هر تار م��وی خویش را

مفهوم عبارت »ای درویش، ما موشی در حّقه به تو دادیم تو پنهان نتوانستی داشت، سّر خدای را با تو بگویم، چگونه نگاه خواهی داشت؟« در کدام گزینه نیست؟

1( چه جای صحبت نامحرم است مجلس انس2( هرکه ش��دت حلق��ۀ در زود ب��رد حقۀ زر3( حدیث عشق نداند کس��ی را در همه عمر4( اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیس��ت

س��ر پیال��ه بپوش��ان ک��ه خرقه پ��وش آم��دخاص��ه ک��ه در باز کن��ی محرم دروازه ش��ودرا س��رایی در باش��د نکوفت��ه س��ر ب��ه رهروی باید، جهان س��وزی، ن��ه خامی بی غمی

کدام بیت با بقیۀ ابیات قرابت مفهومی کمتری دارد؟جویمت که از نشان محض بی نشان 1( ای 2( دل در فن��ای وحدت و جان در بقای صرفنیافت��م 3( پی��دا بَس��ی بجس��تمت از ک��س 4( در بح��ر بی نهای��ت عش��قت چ��و قطره ای

گم گش��ت در تو هر دو جه��ان از که جویمتَم��ِن گم ش��ده در این دو می��ان از که جویمتاکن��ون م��را بگ��و ک��ه نه��ان از ک��ه جویمتگم ش��د نش��ان مه به نش��ان از ک��ه جویمت

کدام گزینه با بیت »گرت هواست که معشوق نگسلد پیمان / نگاه دار سر رشته تا نگه دارد« مفهوم نزدیکی دارد؟1( حریم عشق را درگه بسی باالتر از عقل است2( ای دل ار س��یل فن��ا بنی��اد هس��تی برکند3( گر ت��و خواهی ک��ه ز دلدار ب��ود مرحمتی4( حلق��ۀ زلف��ش تماش��اخانه ب��اد صباس��ت

کسی آن آستان بوسد که جان در آستین داردچون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخورمرحم��ت ک��ن ت��و ز دل��دار نگ��ه دار نش��انج��ان صد صاحب دل آنجا بس��تۀ یک مو ببین

نگاه خواهی تو بگوییم، چگونه با را نتوانستی داشت، سّر خدای پنهان تو تو دادیم، به مفهوم عبارت: »ای درویش، ما موشی در حّقه داشت؟«، در کدام بیت نیامده است؟

ندان��د مس��ت به ج��ز خراب��ات 1( اس��رار 2( پیش زاهد از رندی دم مزن که نتوان گفتدرد اه��ل دان��د درد، اه��ل 3( ق��در 4( خواج��و مح��ّرران سرش��کم به س��یم ناب

هش��یار چه داند که در این کوی چه راز استپنهان��ی درد ح��ال نامح��رم طبی��ب ب��ا م��رد نیس��ت نباش��د دردی را ک��ه ه��ر نوش��ته اند زر ورق ب��ه عش��ق اس��رار

1763

1764

1765

1766

1767

346 میدزای یسراف

مفه�وم بی�ت و گزینه ه�ای )۱(، )۲( و )۳(: یک لطف و 816 4نگاه و توجه محبوب چنان دلنش�ین می باشد که همۀ سختی ها و رنج های

گذشته را از یاد می برد.گزینۀ )۴(: آزار معش�وق برای عاشق موجب خوشحالی است، زیرا همین

که یار در پی آزار عاشق باشد یعنی به او توّجه دارد.

درس اّول فارسی یازدهم

زبانیروابط واژه ها در گزینه های )۱(، )۳( و )۴( ← تضّمن )یکی 817 2

ریاضی - 99 زیرمجموعۀ دیگری( / روابط واژه ها در گزینۀ )۲( ← ترادف

رمیده ش�دند: رمیده گشتند. در این بیت فعل »شدند« 818 4اسنادی و »رمیده« مسند است.

بررسیسایرگزینهها:گزین�ۀ )۱(: چنان تبر به زیر درع ها می ش�د: … می رفت. / گزینۀ )۲(: از نزدیک تو آهس�ته و هشیار شدیم: »آهسته« و »هشیار« قید هستند. / قلم چی گزینۀ )۳(: همی کجا شوی: کجا می روی.

»ماهی و کشتی«، تناسب دارند، ولی بی ارتباط با »سنگ« 819 4قلم چی هستند.

»احس�ان« معنی درس�تی برای »قوت« نیس�ت. )حذف 820 1گزینه )۳((. »زنخدان« به معنای »چانه« است. )حذف گزینه های )۳( و )۴((. »حمّیت« به معنای »جوانمردی، مردانگی و غیرت« صحیح است. قلم چی - 98 )حذف گزینۀ )۲((

در گزینه ه�ای )۲(، )۳( و )۴(، »ش�د« به معنای »رفتن« 821 1قلم چی - 98 است اما در بیت گزینۀ )۱(، »شد« در معنای »گردید« است.

قلم چی - 98 822 در گزینۀ )۳(، »کسی« نهاد است. 3

درگزینۀ )۳(، رابطۀ معنایی همۀ گروه واژگان تضاد اس�ت 823 3به ج�ز »لهو و لعب«. روابط معنایی کلم�ات در گزینۀ )۱(: تضاد، گزینۀ نشانه برتر - 98 )۲(: مترادف و گزینۀ )۴(: تناسب، است.

واژه ه�ای گزینۀ )۳( باهم متضادن�د در حالی که در دیگر 824 3قلم چی - 98 گزینه ها رابطۀ بین دو واژه ترادف است.

واژۀ »ش�د« در بی�ت گزینۀ )۲( به معن�ای »رفت« آمده 825 2قلم چی - 98 است و در دیگر ابیات فعل اسنادی است.

هم�ۀ کلمات گزینۀ )۱( دو به دو متضادند، اّما در س�ایر 826 1گزینه ها »هزاهز و غریو - سالس�ت و روانی - ینبوع و چش�مه - ابطال و

الغا« مترادف اند.

در جملۀ »ماه نورانی بود« منظور از ماه، »کرۀ ماه« است. 827 3اّما در سایر گزینه ها منظور از ماه واحدی برای شمارش روزها )هر ۳0 روز( است.

س�یر می تواند معنی انسان س�یر )مخالف گرسنه(، واحد 828 3وزن، نوعی گیاه و یا تیره )سبزسیر( بدهد.

تضاد معنایی بین سوار و پیاده ما را به تضاد بین گرسنه و 829 2سیر هدایت می کند.

»ش�و« در گزین�ۀ )۲(، در معنای »برو« آمده اس�ت و در 830 2قلم چی - 97 گزینه های دیگر فعل اسنادی است.

برای تش�خیص بهتر نقش های دس�توری، جمله را به نثر 831 3روان برمی گردانیم.

شیر، شغال نگون بخت را خورد و آنچه بماند، روباه سیر از آن خورد.

دگر روز باز اتفاق افتاد که روزی رسان، قوت روزش را بداد.

رابطۀ معنایی بیان ش�ده در گزینۀ )۲(، ترادف اس�ت، نه 832 2قلم چی - 96 تناسب.

ایام ← ماه )ماه زیرمجموعۀ ایام است( 833 3بررسیسایرگزینهها:

گزینۀ )۱(: خورش�ید و ماه ← تناس�ب / گزینۀ )۲(: س�ی روز و ماه ← نشانه برتر - 97 ترادف / گزینۀ )۴(: ماه و چاه ← تضاد

در گزین�ۀ )۳( واژۀ ق�ّوت ب�ه معنای زور و قدرت اس�ت 834 3که ممکن اس�ت به عّلت آمدن با واژۀ تش�نه دالن به اش�تباه معنی طعام

برداشت شود.بررسیسایرگزینهها:

گزینۀ )۱(: )دغل: مکر، حیله(/ گزینۀ)۲(: )غیب: نهان، پنهان(/ گزینۀ )۴(: )شوریده: آشفته، سرگشته(

نکته: به کلماتی که دو معنایی و دو تلفظی هستند، توّجه شود.)ثعبان: مادربزرگ، اژدها(

گزینه ه�ای )۱(، )۲( و )۳( ب�ه ترتی�ب »س�رمایه ز کف 835 4بیرون شد«، »با دریا شد«، »از پی هر زشت و نکو خواهی شد«، »شد« به معنای رفتن است ولی در گزینۀ )۴( هیچ کدام از »شد«ها به معنای رفتن

نمی باشند.صنع: آفریدن، س�اختن، آفرینش/ قوت: غذا، خوردنی، 836 2

طعام، خوراک، رزق روزانه/ زنخدان: چانه/ جیب: گریبان، یقهگزینۀ )۱(: ش�وریده رنگ به معنای آش�فته حال است که 837 2

غلط معنی شده است و اینکه سیر معانی مختلفی دارد مانند: ۱( کسی که معده اش پر از غذا است. - ۲( بیزار و متنفر - ۳( راه رفتن - ۴( جمع سیرت، روش ه�ا/ گزین�ۀ )۳(: دغ�ل به معن�ای، حیله گر، مّکار، نادرس�تی و مکر اس�ت./ گزین�ۀ )۴(: زنخدان به معنای چانه اس�ت اما جی�ب به معنای

گریبان است که غلط است.کلم�ۀ »جیب« در لفظ های مختلف دو معنی می دهد و از 838 1

هم نشینی با واژه ها و حرف اضافه ها معنای آن مشخص شده است.َجْی�ب ب�ه معنای »گریب�ان و یق�ه« در گزینه های )۲( تا )۴( آمده اس�ت و جی�ب به معنای کیس�ه مانندی که به لباس می دوزند، از هم نش�ینی با

حرف اضافۀ »در« معنایش مشخص می شود.نکته:نیاز به معنی کل بیت نیست، صرفًا از هم نشینی ها، معانی مشخص

می شوند.

قید نهاد نهاد

مفعول

ییزریایییه خ اا 347

گزینۀ )۱(: )مهراب�ش: محرابش(/ گزینۀ )۳(: )ارقوان: 839 2ارغوان(/ گزینۀ )۴(: )میانداز: مینداز(

برای ایجاد رابطۀ تضمن پاس�خ مثبت هر الفی، ب است، 840 3کافیس�ت. یعنی نیاز نیست هر دو طرف مساوی یکدیگر باشند فقط یک ط�رف بای�د زیرمجموعۀ طرف دیگر باش�د؛ منظور از الف ی�ا ب یکی از

طرفین ترکیب است.بررسیسایرگزینهها:

گزین�ۀ )۱(: تضم�ن – تضمن – تناس�ب – تناس�ب/ گزینۀ )۲(: تناس�ب – تضم�ن – تضم�ن – تضمن/ گزینۀ )۴(: تضمن – تناس�ب – ت�رادف - هیچ

رابطۀ معنایی با یکدیگر ندارند.

هم�ۀ کلمات گزین�ۀ )۱( دو به دو متضادند اما در س�ایر 841 1گزینه ها »مهتر و بزرگ تر - طامع و آزمند - مطلع و ابتدا« مترادف اند.

تناسب معنایی بین »ماه و خورشید« ما را به معنی مصراع 842 2هدایت می کند.

ماه و مش�تری هر دو س�ّیاره محسوب می ش�وند و دارای 843 1تناسب هستند.

نکت��ه:واژۀ »ش�د« دارای دو معن�ای »رفتن« و »گش�تن، 844 2گردیدن« است.

در بیت گزینۀ )۲( »س�وی چاره ش�د« یعنی به دنبال چ�اره رفت ولی در سایر گزینه ها نقش فعل اسنادی را دارد.

صف�ت مبه�م دیگر )دگر( ام�روزه معمواًل پس از هس�ته 845 1می آید و در جایگاه وابستۀ پسین قرار می گیرد.

)بار دگر( اما در متون قبلی معمواًل وابستۀ پیشین بوده است.

)دگر روز- دیگر روز- دگر باره(

ادبیگزینۀ )۱(: جوان و پیر تضاد دارند. / گزینۀ )۲(: »ش�یر 846 4

درنده باش« و »چو روباه ش�ل« تش�بیه دارند. / گزینۀ )۳(: »زنخدان به قلم چی - 99 جیب فروبردن« کنایه از »اندیشیدن« است.

بررسیگزینهها: 847 2گزین�ۀ )۱(: داد )ع�دل( خواهم اگ�ر بخواهی داد )دادن، عط�ا کردن( / گزینۀ )۲(: »چنگ« در هر دو مصراع »س�از چنگ« اس�ت. / گزینۀ )۳(: پاس�بان عهد )عهد و پیمان( در عهد )دوران( خویش / گزینۀ )۴(: نماند فتنه )آشوب( در ایام شاه جز سعدی / که بر جمال تو فتنه )شیفته( است

و خلق بر سخنش ]فتنه و شیفته هستند.[قلم چی - 99

گزین�ۀ )۱(: اوس�ت – پوس�ت/ گزین�ۀ )۳(: چن�گ )آل�ت 848 2موسیقی( – چنگ )دست( با هم جناس همسان دارند./ گزینۀ )۴(: شیر – سیر

در هیچ ک�دام از این ابیات جناس همس�ان )ت�ام( به کار 849 3نرفته است! )فحش نده!(

هستهصفت مبهم

هسته هسته هسته

در این گزینه واژه ای مجاز ایجاد نمی کند. 850 3بررسیسایرگزینهها:

گزینۀ )۱(: »س�ر« مجاز از انس�ان/ گزینۀ )۲(: »الحمد« مجاز از س�ورۀ حمد/ گزینۀ )۴(: »خون« مجاز از کشتن

جناس بیت )الف( ← »دوست« و »پوست«/ تضاد بیت 851 1)ب( ← »ش�ام« و »س�حر«/ مراعات نظیر بیت )د( ← دل، دلدار، جان،

جانانه/ مجاز بیت )ج( ← »سر« مجاز از انسان است.

بررسیگزینهها: 852 3گزینۀ )۱(: دوس�ت و پوس�ت / گزینۀ )۲(: هوش و گوش / گزینۀ )۳(: کلمات قافیه بازوی و ترازوی هستند که باهم جناس ندارند / گزینۀ )۴(:

جیب و غیب

فکریمفهوم س�ؤال ← دعوت به تالش برای به دست آوردن 853 4

روزی / مفهوم گزینۀ )۴( ← برای به دست آوردن روزی نیازی به تالش نیست!

توضیح: دقت کنید صورت س�ؤال مفهوم »تقابل« و برعکس را خواس�ته انسانی - 99 است.

مفهوم مش�ترک س�ؤال و جواب ← تکیه بر خود داشتن 854 3و کار خ�ود را خ�ود، انجام دادن و به دیگری نس�پردن و بر دوش کس�ی هنر - 99 نینداختن و به طور کّلی، وابسته نبودن به دیگران.

مفه�وم مش�ترک بی�ت س�ؤال و گزین�ۀ )۲( ← دعوت 855 2ب�ه ت�الش و حرکت برای به دس�ت آوردن روزی و نه فقط ت�وّکل و کاری خارج از کشور - 99 نکردن.

»محت�اج کس�ی نب�ودن و تکی�ه ب�ر خ�ود و دارایی ه�ا و 856 3توانایی های خویش�تن داش�تن« مفهوم مش�ترک بیت س�ؤال و گزینۀ )۳( اس�ت که می گوید به گلش�ن محتاج نیس�تم و خانۀ خودم را باغ و گلشن خارج از کشور - 99 کرده ام.

مفه�وم کلی بیت )۴(: طلب کمک از دوس�تان برای طی 857 4طریق

مفهوم کّلی صورت سؤال و گزینه های )۱(، )۲( و )۳( به کارسازی و تأثیر مدارس برتر - 98 مثبت هّمت در زندگی انسان ها اشاره دارد.

مفهوم مش�ترک بیت موردنظر و گزینۀ )۴(: بخش�ندگی 858 4و کرم از نش�انه های خردمندان اس�ت؛ زیرا کرم ورزی را مایۀ س�ربلندی

می داند.بررسیسایرگزینهها:

گزینۀ )۱(: زیرا ممدوح را بخش�نده و س�خندان می داند. / گزینۀ )۲(: با س�خاوت و کرم و مهر و وقار حق گزار و حق ش�ناس و حق پسند و حق پذیر بودن. / گزینۀ )۳(: دل و همت مخاطب ش�اعر پر از جود و کرم اس�ت. نشانه برتر - 98

348 میدزای یسراف

فضای کلی شعر فریدون مشیری و گزینه های )۱(، )۲( و 859 4)۳( بیانگر »به فکر دیگران بودن و نیکی کردن به دیگران« است که این قلم چی - 98 مفهوم در گزینۀ )۴( نیامده است.

مفهوم مشترک گزینه های )۱(، )۲( و )۳( »تکیه بر تالش 860 4خود و نفی وابس�تگی« را می رس�اند، اما مفهوم گزینۀ )۴( این است که با کمک دیگران می توانیم به معش�وق برس�یم و بیانگر »وابس�تگی« است.قلم چی - 98

مفهوم مشترک بیت گزینۀ )۲( و صورت سؤال این است 861 2که »هر چی بیشتر تالش کنی بهرۀ بیشتری نصیب تو می شود.«

بررسیسایرگزینهها: گزینۀ )۱(: بدون فضل الهی، سعی و تالش ما بی فایده است. / گزینۀ )۳(: س�عادت و خوش�بختی آن است که بدون س�عی و تحّمل سختی به دست قلم چی - 98 آید. / گزینۀ )۴(: باید ناتوانی در ظلم به دیگران را شکر گفت.

مفه�وم گزین�ۀ )۳( »از ت�و حرک�ت از خدا برکت اس�ت« 862 3یعنی »توج�ه به عمل بعد انتظار روزی« در دیگر گزینه ها مفهوم »رزاقی قلم چی - 98 خداوند« است.

»زنخ�دان به جی�ب فروبردن« کنای�ه از »تفکر و مراقبه« 863 2قلم چی - 98 است.

مفه�وم بیت صورت س�ؤال و گزینه ه�ای )۱(، )۲( و )۳( 864 4تأکید بر تالش کردن برای به دس�ت آوردن رزق و روزی اس�ت اما بیت قلم چی - 98 گزینۀ )۴( به »مقرر بودن روزی و الزم نبودن تالش« اشاره دارد.

گزینۀ )۴( دربارۀ عش�ق به خداوند است. اما گزینه های 865 4قلم چی - 99 )۱(، )۲( و )۳( دربارۀ همت و تالش کردن است.

بیت صورت سؤال به این اشاره می کند که هر چند روزی 866 3از جانب خدا می رس�د اما انس�ان باید در جس�ت و جوی آن تالش کند تا به دس�ت آید؛ اما بیت گزینۀ )۳( می گوید: روزی، خود به س�وی صابران قلم چی - 98 می رود و نیازی به تالش آن ها نیست.

مفه�وم گزین�ۀ )۲( بی ارزش بودن اس�ت، حال آنکه س�ه 867 2گزینۀ دیگر مفهوم مشترک »تالش برای کسب روزی« دارد. نشانه برتر - 98

مفه�وم س�ؤال: هرچند ممک�ن اس�ت روزی از جایی که 868 3فک�رش را هم نمی کنی به تو برس�د اما عاقالنه آن اس�ت که تو به دنبال

روزی بروی )از تو حرکت از خدا برکت( مفهوم بیت گزینۀ )۳(: روزی با تالش و حرکت به دس�ت می آید همان طور که آسیاب، همیشه در حرکت است و روزی ایجاد می کند. انسانی 98 - نظام جدید

این سؤال از نوع مفاهیم دو بخشی است هنگامی که دو تا 869 2مفه�وم در یک بیت قرار می گیرند در گزینه ها اولویت برای پاس�خ دادن، بیتی است که هر دو مفهوم را داشته باشد. مفهوم صورت سؤال این است که خدا به آن بنده ای نعمت می دهد که خلق از کمک های آن بنده، بهره ب�رده باش�ند. گزینۀ )۲( ه�م بیانگر همین مفهوم اس�ت فردی در هر دو

جهان نیکی می بیند که به خلق خدا نیکی برساند.

مفهومدیگرابیات:گزینۀ )۱(: سری که عقل درونش باشد اهل کرامت است./ گزینۀ )۳(: روزی رس�انی خداون�د/ گزینۀ)۴(: از ماس�ت که بر ماس�ت: آدمی نتایج

اعمال خود را می بیند.

صورت سؤال و این گزینه به این اشاره می کنند که انسان 870 4بای�د تالش کند ن�ه اینکه کار خود را به دیگران واگ�ذار کند و فقط کمک

بخواهد و توّقع روزی از آنان داشته باشد.مفهومسایرگزینهها:

گزینۀ )۱(: هیچ کس در این س�ختی کمکم نکرد، جز چشمانم که گریان بودن�د./ گزین�ۀ )۲(: وقتی قدرتت از کس�ی کمتر اس�ت، مجبوری از او اطاعت کنی و در مقابلش فروتن باش�ی./ گزینۀ )۳(: از خداوند خواستار

فضل و کمک است.

بیت صورت س�ؤال ب�ه تکیه کردن به خ�دا بدون تالش 871 4اشاره دارد. همان طور که در گزینه های بعدی به بی عمل ماندن و نعمت خواس�تن و س�هم دیگری را غصب کردن اش�اره دارد. مفهوم گزینۀ )۴( عّزت نفس را بیان می کند و می گوید هیچ گاه سیمرغ دست نیاز به سوی

کسی دراز نمی کند.

مفهوم بیت صورت س�ؤال این اس�ت که اگر با کار کردن 872 2خود و س�عی خود روزی درآوری برای خود فرد است و مّنتی نیست که با

گزینۀ )۲( قرابت دارد. بقیۀ ابیات اهمّیت کارکردن است.

مفهوم بیت صورت س�ؤال آن است که اگر نیکی کنی در 873 1ه�ر دو جه�ان نیکی می بینی. ه�ر چهار بیت به مفهوم نیکی کردن اش�اره

دارند اما گزینۀ )۱( نیکی کردن و نیکی دیدن را به وضوح بیان می کند.

درس دوم فارسی یازدهم

زبانی»گفته آید« و »کش�ته گشتند« به ترتیب در بیت های )د( 874 2

و )الف( فعل های مجهول هستند. بیت )ب(: »پرستنده« مسند / »گشتند« فعل اسنادی

بیت )ه�(: »رها« مسند / »آمد« به معنی »شد« فعل اسنادیقلم چی بیت )ج(: »عاجز« مسند / »آید« به معنی »شود« فعل اسنادی

صورت های درست: 875 4الف( روزنامه خوانده نمی شد. ب( شعر نو سروده شده بود.

نشانه برتر - 98

س�اختار فعل مجهول، »صفت مفعولی )بن ماضی + ه( + 876 3شد یا شود« است. البته در گذشته گاهی اوقات به جای »شد یا شود« از فعل های کمکی دیگری استفاده می کردند. مثال: گفته آمد یا گفته آید. در بیت گزینۀ )۳( »تش�نه« صفت معفولی نیست. در دیگر ابیات »گفته قلم چی آید«، »کشته گشتند« و »گفته شد« فعل مجهول است.