0SIUPP: No. 034/SK/Menpen/SIUPP/CI/1986

ANGGOTA SPS JABAR No. 50/AB/BAFD/XII/69

BANK: Bank Mandiri Cab. Bandung Alun-alun

No. 130-00920.32518, Bank BNI Cab. A-A No. 24455350

ISSN: 0852-8217

ALAMAT REDAKSI/TU/IKLAN:

Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262 Telp. 022-7303438 Fax 022-

7309720

E-MAIL: - redaksimangle@yahoo.com

- facebook: Majalah Sunda Mangle

PAMEDAL PT. Manglé Panglipur, PANARATAS R.H. Oeton Muchtar (Alm),

Ny. RHE. Rohamina Sudarmika (Almh), Wahyu Wibisana, PUPUHU/GIRANG

RUMPAKA Oedjang Daradjatoen M., PANASEHAT USAHA Teddy Kharsadi,

WAKIL PUPUHU Abdullah Mustappa, RUMPAKA SENIOR Karno Kartadib rata,

Ny. Hana Rohana S., RUMPAKA Elin Samsuri, Ensa Wiarna, Dian Hendra yana,

Eep Nandang R, Narti. Taufik Rahayu. PANANGKES: Ensa Wiarna; SEKRETARIS

RUMPAKA Rudi H. Tarmidzi, PANATA LAKSA NA Ayi Sundana, SEKRETARIS :

Tuti Rohimah. DOKUMENTASI Ny. Ai Suryati, JURU-POTRET Reisyan, PANATA

RUPA/PRA CETAK Cucu Rahmat S, Bachrudin, ILUSTRATOR Agus Mulyana,

KORESPONDEN Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Enung (Kab. Bandung); Uun

Juharyanti (Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega

Sista (Pandeglang); Dali Sumarli, S.Pd. (Sumedang). IKLAN Unay Sunardi, Dedi As-

marahadi PANATA HARTA Herno Hernawan, Ai Nawangsih, PANATA DUUM Dicky

M. Rafiudin, Dikdik Djoko S., Ade.

Pilihan geus lekasan. Bulé-hideungna, kari nung-guan putusan Komisi Pemilihan Umum (KPU).Keur rahayat, saha waé nu kapilih, muga bisa nga -

laksanakeun pancénna geusan kamaslahatan bala réa.Dina saban pilihan, tangtu aya nu sugema jeung

sabalik na. Ngan, upama dibalikkeun kana tujuanpangabdian, saha waé nu dipercaya pikeun babakti, bogatanggung jawab ngalaksanakeun pancénna demikapentingan rahayat sakumna. Hartina, ku saha waé étakawajiban dilaksanakeun, nu penting, rahayat narimahak nu samistina.

Rayat percaya, masing-masing caleg boga patékadananu sarua, babakti ka lemah cai sangkan kahirupanleuwih walagri. Angen-angen kawas kitu, bakalkatangén sabada arinyana boga wewenang ngalaksana -keun pancén gawéna.

Lobana nu hayang babakti, keur rahayat mah bungahkacida. Lantaran, ku cara kitu, aya harepan kahirupanleuwih hadé batan saméméhna. Atuh, sabalikna, mun nuboga karep ngabdikeun diri teu laksana, ogé moal kuci -wa, lantaran tujuanana geus kawakilan ku pihak séjén.

Lir dina hiji kulawarga, mun aya pihak séjén numikanyaah éta kulawarga, sakumna anggota kulawargabakal bungah. Kitu deui, nu boga kawajiban nalingakeunjeung mikanyaah éta anggota kulawarga ogé bakal bu -ngah. Da, Ku cara kitu, nu boga karep mikanyaah, najanteu prak ku dirina, geus aya pihak séjén nu ngalaksana -keunana.

Ukurana pangabdian, jinek, demi kapentinganbalaréa. Hartina, saha waé nu boga karep babakti kabangsa katut nagara, bakal ngaheulakeun kapentinganbalaréa batan kapentingan-kapentingan séjénna. ***

Sabada Kapilih

LLawangSakéténg

BAHASAN

Ngokolakeun Asét Daérah

Kudu Reueus jeung Luyu Aturan

H. Endang Juhari ............................... 8

BANDUNG - BANDUNG

Taman jeung Leuweung Kota

Kudu Terus Ditambahan

......................................................... 10

IMPLIK - IMPLIK

Grup Qasidah Husnul Khotimah

Makalangan ka Tingkat Jawa Barat

......................................................... 48

NU MANEUH

Lawang Saketeng ............................... 1

Kaca Tilu ............................................ 3

Nyusur Galur .................................... 12

Munara Cahya ................................... 14

Tanya Jawab ..................................... 16

Aweuhan ........................................... 41

Gedong Sate ...................................... 42

Katumbiri .......................................... 50

Tarucing Cakra .................................. 55

Lempa Lempi Lempong .................... 56

5TAMU

Prof. Dr. H. Oyo S. Mukhlas, M.Si.;

Pulitik keur Ngatur Umat, Larapna Kudu Maslahat

Po

tre

t : R

eis

ya

n

Mimiti wawuh ka manéhna téh dinafacebook. Jaman ayeuna mah geus lain

kamonésan mun urang bisa wawawuhanjeung saha waé tina jaringan sosial nugeus jadi kacapangan barudak ayeuna.

Enya, panggih jeung manéhna téhmimiti na mah tina facebook, ngaranna

‘CAMPAKA’.Mimitina kuring nempo hiji awéwé tina

profil kacida manisna........

CAMPAKA

JAGAT WANGWANGAN

( KACA : 17 - 40 )

Redaksi Majalah MANGLÉ nampi mangrupi-rupi seratan ti mitra MANGLÉ, bohfiksi atanapi non fiksi. Seratanana mangga kintun ngalangkungan pos ka Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262 atanapi ngalangkungan email: redaksimangle@yahoo.com cc: redaksimangle@gmail.comNgintung seratan teu kenging hilap ngangge identitas diri sareng potret. Seratankaryana tangtos kenging honor.MANGLE ogé nampi kritik sareng saran ti mitra MANGLE, kanggo kritik sarengsaran tiasa ngalangkungan pos atanapi e-mail nu tos kasebat. (rédaksi manglé)

3Manglé 2471

KKacaTilu

Bayern Muenchen

Tujuh kali tilu sabaraha? Sa-likur. Ari 77 dicokot 52sabaraha? Salawé. Enya,

masih kénéh kudu maén tujuh kalideui. Tapi da lamun Borussia Dort-mund meunang tujuh kalianana oge,nyaéta nambahan angkana ngan sa-likur. Ari tinggaleunana salawé. Moalkaudag.

Nyésa tujuh kali deui maén geusjadi juara, Bayern Muenchen téh.Mangkaning can kungsi eleh deuih.Édun pibasaeunana gé. Cacak lamunanu kitu téh Persib, Ridwan Kamilmeureun bakal meuncit domba nga-jak warga Bandung kambing guling.

Di urang Bundesliga téh teu patiloba nu mikaresep. Pajar cenah gayamaénna teu pikaresepeun. Bédajeung Liga Primer Inggris jeung LaLiga Spanyol. Serie A Italia gé ayeunamah rada tiiseun.

Padahal lamun ditingali tina anumaju kana babak Delapan Besar LigaChampions taun tukang jeung taunieu kleub ti Jerman téh nyongcolang.Taun kamari anu adu hareupan difinal téh duanana gé ti Jerman, Ba -yern Muenchen jeung Borussia Dort-mund. Duanan gé saméméhnangéléhkeun dua kleub Spanyol anujugala, Real Madrid jeung Barcelona.Taun ieu Dortmund kudu adu hareu -pan deui jeung Madrid. AriMuenchen ngalawan ManchesterUnited.

Lamun ditingali jumlahna, numaju di Liga Champhions téh aya tilukleub ti Spanyol, dua ti Jerman, duati Inggris jeung hiji ti Perancis. Komo

deui anu juara taun tukang apanMuenchen.

Alus pisan préstasi taun tukanganu ditinggalkeun ku Heynckess diMuenchen téh. Matak teu kurang-kurang anu héran naon sababna di-ganti ku Guardiola. Tapi apan nyakitu téa. Saha nu teu kabita atuh kupréstasi Pep? Opat taun ngalatihBarcelona, ngahasilkeun 14 kalijuara. Waktu sataun lilana manéhnatatapa di New York, cenah loba anunepungan. Diantarana Alex Fergus-son anu geus boga rencana rékmundur.

Lamun diitung-itung, mémangteu loba pelatih anu hébat téh. Anukasohor pelatih aralus téh ti Walandajeung Italia. Ngan kadieunakeunurang Walanda siga anu keur majukana pareum. Komo kleubna mah,apan teu hiji-hiji acan anu ayeunamaju kénéh di Liga Champions. Kitudeui Italia. Minangka saleuheungkénéh téh pédah aya Carlo Ancelotti.Rada alus gurat leungeunna nu ieumah. Sanggeus dipecat ti Chelsea,meunang pakasabanana téh di ParisSaint German. Lantaran katimbangaya hasilna, nya dibibitaan ku RealMadrid, kleub anu duitna teu béak-béak. Mourinho saméméhna anungadu nasibna di dinya téh. Ambisi -na gé lain lalawora. Hayang mawaReal Madrid jadi juara Champions.Lamun nepi ka tinekanan, atuhpuguh wé matak jadi kaagulan.Madrid laksana sapuluh kali juaraChampions, ari keur Mourinhonahartina bisa tilu kali jadi juara Cham-

pions bari kleubna béda-béda.Lantaran teu kungsi laksana, taun

ieu Mourinho balik deui ka kleubasalna, Chelsea. Bari kutuk gendengku dua ku tilu. Keur mah eukeur diReal Madridna gagal. katurug-turugcita-citana hayang ngalatih MU teukahontal dan Fergusson kalah milihDavid Moyes.

Anu ngaranna maénbal di naga -ra-nagara Éropah ayeuna geus jadibisnis anu luar biasa. Urusan pulitikgé éléh. Moal aya anu nandinganpopularitasna. Lain ngan semetpamaén na, pelatihna ogé sarua, padamarebutkeun jeung pamahal-mahalbiaya kontrakna.

Angger, Liga Primer Inggris anujadi primadonana téh. Buktina,Mourinho. Sanggeus ninggalkeunChelsea, kungsi ngalatih InterMilan. Nya harita Inter bisa jadijuara Liga Champhions téh, sanajanpada ngiri tik ku saréréa lantarangaya maénna siga jaman béh ditu,pamaénna disina ngajajar di daérahpinalti. Tapi keur pantar Mourinhomah teu jadi pikiran ieuh. Panpokna gé keur naon maén aluslamun teu bisa jadi juara?

Naha parancah Mou nu sapertikitu téh bakal diadopsi ku Persibatawa ku PSSI? Nepi ka ayeuna mahtacan aya kelemengna. Da salasahijianu jadi kabiasaan di urang mah,tara ayana targét pikeun jadi juara.Maksud téh targét anu dirarancangjeung digarap kalawan sistematis,sakumaha anu geus jadi patokan diÉropah. AM

Assalamu’alaikum Wr.Wb.

Sampurasun!Ti payun ngahaturkeun

réwu nuhun ka AisPangampih Manglé nu paran-tos kersa ngamuat suratsimkuring dina koropakMang lé.

Sababaraha waktoskapengker, simkuring ame -ngan ka Garut sareng kula -warga. Aya pangalamansalami lalampahan téh, diantawisna ditengah-tengahjalan, mobil simkuring kudukeuna masalah, lantaran banmobil asup kana lobang gedéantara Nagreg Cicalengka.Harita simkuring mémangkerung pisan. Bari tanggah kalangit peuting-peuting, hatémah teu kuat nahan kahan-jelu, ku naon jalan raya betruksak parna!

Sabada dilenyepan, ras wéinget kana usum kampanyeupolitik. Simkuring tambahkeuheul, lantaran bogapamikiran, jalan ruksak padangantep téh, boa-boa paraino hong saribuk kampanyeuatawa pada ngantep sangkanhenteu simpati deui ka hijipihak. Ieu nu terus ku simku -ring jadi ingetan.

Mémang kitu buktina.Usum rék milih, jalan beukiraruksak parna. Pangpangnanu harita ku simkuring kaala-man di wilayah saméméhNag reg upama ti arah Ci-calengka. Ku kituna, simku -ring meredih ka pamaréntah,masing gancang-gancangngabebenerkeun éta jalan, nugeus barolong. Malah aya nujiga balong sagala. Lamunbeurang mah rada leuheungmeureun bisa milih-milih.Tapi lamun peuting mah,apan rada remeng-remeng.Lantaran nu barolong jiga ba-

long ogé loba pisan. Mobil gétinggaléong néangan nuaman. Akibat tinggaleong éta,loba mobil jadi rék pagésrék.Tah, ieu nu kudu diperhati -keun ku pamaréntah. Ulahsibuk waé ku kampanyeu, arikana urusan pangabutuhmasarakat dimomorékeunpisan.

Simkuring ngaliwatanMajalah Manglé meredihdeuih ka nu hayang disebutinohong, masing aya kapadu-lian. Lantaran pastina ogéloba pajabat nu lalar liwat kapalebah dinya. Ku kituna, sokatuh béjakeun ka nubersangkutan. Terus terangwaé, keur simkuring mah teuaya hartosna loba harus caritadina kampanyeu rék ayaparobahan, rék bener nalinga -keun pangwangunan,sedengkeun aranjeunna hen-teu respek, henteu gancangboga kapadulian. Keursimkuring mah, para caleg,hadéna mah ngajeblagkeunpoto-poto jalan ruksak nu mé-mang teu urus ku pamarén-tah. Tah ku ayana kawani kitu,hartina caleg éta ngabuk-tikeun hayang merjuangkeunnasib rayat jeung waningontrol kawijakan pamarén-tah dina ngawangun jalan.

Sakitu waé surat tisimkuring, mudah-mudahanaya mangpaatna. Nu utami,mudah-mudahan éta jalan nuruksak parna téh sagancang -na bisa dibenerkeun.

Hatur nuhun Nyi Manglé.Wassalam,

Cecep HamdanCicadas Bandung

Ngiring Sungkawa

Sampurasun!Ngalangkungan Manglé,

simkuring neda hapuntenbadé ngadugikeun rasa hor-mat sareng ngiring sungkawaka kulawarga Kang Haji AsepSunandar Sunarna, nu paran-tos mulang ka alamkalanggengan Gusti AllohSwt. Innalillahi wa inna ilaihirooji’uun.

Terus terang waé, keursimkuring nu resep kanacario san Kang Asep Sunandarmah, asa kaleungitan pisan.Ki Dalang Maestro tosngantun keun urang sadaya -na. Carios-cariosanana natratninggalkeun tapak, éstuningloba pulungeunana. Sanajandina wanda wayang, tapitatapakan ana mah tetep dinaadumanis Sunda jeung Islam.Sering pisan, nyaritakeun

bener jeung salah nu dasarnatina papagon Islam. Jadi keursimkuring mah, almarhumtéh kaasup mubalig ngali-watan média wayang.

Kanggo dalang-dalang kapayun, mugia tiasa aya nungagentos, utamina dina nga-jalankeun visi wayang KangHaji Asep Sunandar Sunarya.Dina kasempetan ieu, sim -kuring ngiring ngaduakeun,mudah-mudahan almarhumditampi iman Islamna. Atuhka kulawarga mudah-muda-han dipasihan kasobaran.Amin.

Wassalam,

MiftahTi Cicalengka Bandung

Manglé 24714

Usum Milih, Jalan Ruksak

KKoropak

Majalah Manglé

Nyayogikeun buku-buku Sunda terbitan

PT. Kiblat Buku Utama sareng Pustaka Jaya.

Tiasa digaleuh di Toko Buku Manglé

Jalan Lodaya No. 19 Bandung.

Telepon 022-7303438,

Hp. (Tuti) 0857 21307232

1.Siti Rayati

Rp. 19.000,-

2.Si Kabayan

Rp. 12.000,-

3.Ki Merebot

Rp. 25.000,-

5Manglé 2471

TTamu

Gederna politik dina péstadémokrasi mangaruhan pisankana ajén-inajén kahirupan,

kaasup keur umat Islam. AgamaIslam ogé ngatur pisan urusan politik.Malahan, prinsip politik dina Islammah, lain keur naon-naon, tapi mi-nangka étika, keur ngatur hirupmanusa nu leuwih maslahat. “Islamkacida ngaturna politik, nyaéta mi-nangka étika,” cek Prof. Dr. H. Oyo SMukhlas, M.Si., waktu tepung di roha -ngan Dekan Fakultas Syari’ah UINSGD Bandung.

Ngalarapkeun politik tangtuna ogékudu luyu jeung tujuannana. Ku kitu -na, politik kudu jadi modal keurkapentingan umat. Ngan kumahangalarapkeunana? Cek ieu Guru Besar

Syari’ah UIN SGD Bandung, partéyjeung pribadina kudu tumuwuhkasadaran, yén politik téh mungsaukur cara keur ngatur kapentinganbalaréa, lain keur kapentingan pri -badi-pribadina. “Politik lain keurngatur kapentingan pribadi tapi keurkapentingan umat. Ngan hanjakalna,partéy jeung para politikus masih jauhtina pamadeganana,” cek ieu paniténhukum jeung politik Islam témbrés.

Nempatkeun politik minangka‘cara’ ngatur hirup pribadi-pribadijeung partéy politik, kacida pentingna.Lantaran upama politik henteuditempat keun minangka étika,balukarna, nu éléh jeung nu meunang,ka dituna bakal timbul sikep ngunek-ngunek. Padahal dina Islam mah, cek

Prof. Yoyo, apan jinek, ngunek-ngunek atawa males kanyeri téh di-pahing Islam. Malah pernahdicontokeun dina jaman sohabat.Waktu salahsahiji sohabat bogakasempetan pikeun males kanyerimusuhna, anjeunna inget, yén maleskanyeri téh lain jalan nu hadé. Lan-taran tina males kanyeri bakal timbulsikep ngunek-ngunek atawa dina hijiwaktu bakal males kanyeri.

Ibroh tina carita Islam éta,nuduhkeun politik téh kududitempat keun minangka étika. Sana-jan ka dituna néangan kakawasaan,tapi cek ieu Doktor wedalan Universi-tas Padjadjaran, boh pribadi bohpartéyna kudu matéahkeun politikkeur kapentingan umat.

Pésta démokrasi milih wakil rayat kari

prakna. Nu dipiharep lain saukur

mampuh milih jalma wungkul,

tapi ogé kudu mampuh numuwuhkeun

étika satukangeun gederna démokrasi.

Tapi kumaha buktina?

Prof. Dr. H. Oyo S Mukhlas, M.Si.,

Dekan Syari’ah & Hukum UIN SGD

Bandung medar pamanggihna

ka Manglé.

***

Politik keur Kamaslahatan Umat

Léngkah ngahontal politik nupimaslaha teun, moal lésot tina pasua -lan nempatkeun hak jeung kawajibanpribadi-pribadina. Salila masing-ma -sing pribadi ‘resep’ kénéh loba nung-

tut hak tinimbang ngalaksanakeunkawajiban atawa ngalanggar hakpihak séjén, pasualan gé pamohalankahontal. “Kawajiban sok leuwih han-dap tinimbang hak,” cek ieu pupuhuumum Asosiasi Sarjana Syari’ah In-donesia (ASSI) téh. Lantaran kitu, teuanéh upama pasipatan kitu ahirnaloba rambat kamaléna, kasup kanadunya politik jeung kana cara ngurusnagara. Sapertina waé, cek ieu Prof.Yoyo, di urang sok dipupujuhkeunpisan kana urusan HAM (Hak AsasiManusa) tinimbang kana urusanKAM (Kawajiban Asasi Manusa). Lainsalah urang sok mupujuhkeun HAM,tapi urusan kawajiban asasi manusa(KAM) ogé jadi prinsip nu leuwihpenting.

Nanjeurkeun urusan politik mi-nangka ‘étika’, nu dipalar téh tu-muwuhna pribadi umat nu soléh. Kukituna, cek Prof. Yoyo deui, masing-masing pihak, kudu mampuhnanjeur keun rasa ukhuwah jeung

tumuwuh keun karakter pribadi nukuat. Carana? Pribadi nu kuat, tangtukudu ngancik kasaimbangan antarakapentingan dunya jeung ahérat.“Habluminannas sareng habluminal-loh kedah saimbang. Lantaran, tugasmanusa téh keur ngama’murkeunalam dunya, lain keur ngaruksak alam

dunya,” pokna. Ku kituna, cek ieupanalungtik ‘Perbandingan OrientasiPolitik Kiai dan Relasinya denganPartisi pasi Politik Santri Serta Kontri -businya Terhadap Da’wah dan Pem-bangunan’, paripolah manusa kuduterus dibekelan ku élmu jeung takwa.Saperti kekecapan nu pernahditétélakeun ku Imam Syafi’i, ‘hay-atul fata wallohi bil ilmi wattuqo.Idzalam takun la'tibaro lidzatih’.Keur kahirupan generasi ka hareupkudu boga modal élmu jeung takwa.Upama dua nana teu aya, mangkahirupna gé bakal taya hartina.“Insya Alloh nu alancrub dina poli-tik ogé, upama ku élmu jeung kutakwa mah bakal salamet,” poknajinek. Atuh ka dituna mah, cek Prof.Yoyo deui, upama loba pihak nu teu‘kataji’ ku pulitik ogé sawadina jadibahan tinimbangan para pulitisi nuancrub dina partéy. Lantaran,samistina mah, partéy pulitik téhngatik masarakat sangkan ngarti

jeung engeuh kana pulitik nu hadé.

Mentingkeun Atikan

Oyo Sunaryo Mukhlas lahir diMaja lengka, 12 Desember 1958. Ieuputra H. Muklas sareng Ny. Hj. ElahBinti H. Syamsuddin, ti leuleutik di -

asuh dilingkungan agama. Indungtunggul rahayu bapa catang darajat,keur Oyo mémang karasa pisan. Teuweléh sepuhna mapatahan sangkanOyo sangkan pengkuh agamana ogéluhung pangabisana, nu ahirna kudujunun. “Kadé kudu solat jeung ngaji”,cek Prof. Oyo nirukeun kekecapansepuhna waktu leutik. Ku kituna,waktu Oyo sakola taun 1971 di SDNjeung Madrasah Diniyah PUI di Ci-canir ogé, sepuhna mah teu weléhnalingakeun, pangpangna dina sualngaji agama.

Pangaping kitu, ngabuahkeunhasil. Oyo gé, sakola satuluyna di-tarima Mu’allimien Darul Ulum PUIdi Talaga. “Pun Bapa kalintang disi-plin sareng teu weléh masihan papa -tah nu saé,” cek ieu bapa LenaIshelmiany Ziaharah, SH, MH, SidkiZauhar Padila, Dita Padiani Rahmanineung ka mangsa keur budak.

Oyo beuki déwasa beuki buleudcita-cita. Lantaran meunang élmu

Manglé 24716

TTamu

Ngajurung ludeung mahasiswaSareng kulawarga

adu manis sakola jeung pasantrén,atuh nuluykeun gé ka IAIN Sunan Gu-nung Djati Bandung di FakultasSyari’ah, boh keur ngaréngsékeun sar-jana muda atawa keur sarjana penuhS1. Di IAIN SGD Bandung (ayeunamah UIN), singhoréng jadi tempatkeur neruskeun karirna. Kaayaankitu, Prof. H. Oyo ogé sadar tur teuweléh muji sukur ka Gusti Alloh Swt.Lantaran, satutas di Bandung beuki

nambah élmu pangaweruh, beuki lobakawawuh, beuki loba lolongkrangkeur ngamalkeun élmu pangaweruh -na. Ngan nya kitu, sual élmu pan-gaweruh mah, keur Oyo, beukinambah téh, singhoréng asa beukingurangan. Ku kituna, saterusna mahnyiar élmu deui, kuliah deui ka Pro-gram Magister (S2) Pascasarjana Uni-versitas Padjadjaran taun 2000, ogéProgram Doktor (S3) masih di Pas-casarjana Universitas Padjadjarantaun 2007.

Makalangan di dunya kampus,Oyo gé teu ujug-ujug. Ti mimiti nyak-ing staf pangajar ogé pernah nyangk-ing Sekretaris Program PendidikanCalon Panitera Pengganti (PPCPP)Pengadilan Agama Fakultas Syari'ah(1992-1993), nyangking Ketua Juru-san Ahwal al-Syakhsiyah (AS) Fakul-tas Syari’ah (1995-2003), PembantuDekan II Bidang Administrasi Umumdan Kepegawaian Fakultas Syari’ah &Hukum (2003-2007), Pembantu

Dekan I Bidang Akademik FakultasSyari’ah & Hukum (2007-2011). Pan-galaman kitu, ahirna Prof. Dr. H. OyoS. Muklas, M.Si. dipercaya mancénDekan Fakultas Syari’ah & HukumUIN Sunan Gunung Djati nepi ka ki-wari.

Nyangking di kampus, dina sualélmu mah, kudu karasa mangpaatnakeur balaréa. Ku kituna, Prof. Dr. H.Oyo, nu kiwari nganjrek di Komplek

Bumi Panyileukan B 9/6 RT 05 RW02 Cipadung Kidul, Panyileukan,Bandung téh, ogé loba aktif disababaraha organisasi kagamaan,saperti di Himpunan Ilmuan SarjanaSyari’ah Indonesia (HISSI) WilayahJawa Barat, pupuhu umum AsosiasiSarjana Syari’ah Indonesia, AnggotaDewan Pakar Masyarakat EkonomiSyari’ah Jabar, Dewan Syari’ah Pimp-inan Wilayah PUI Jawa Barat,Anggota Dewan Pengawas Syari’ahBank Pembiayaan Rakyat Syari’ahHIK Parahyangan oge di DewanPakar ICMI Orwil Jawa Barat.

Pancén tugas di sabaraha widang,keur Prof. Oyo mah éstuning amanah.Lantaran kitu, dina ngokolakeun étaamanah, nu dipupujuhkeun téh gawébabarengan jeung ngaheulakeunkapentingan balaréa. ”Mémang pamihoyong majeng, nya sadayana kedahtiasa damel sasarengan sareng kedahsilih ajénan,” cek ieu garwa Hj. Iis EniSukaeni, S.Pd.I. nu katompérnakeun

Prof. Dr. H. Oyo suksés ngajurungludeung mahasiswa Syari’ah jadijawara dina ”Lomba Pencarian danAnalisis Putusan Pengadilan bagi Ma-hasiswa Hukum dan Syariah se-In-donesia”.

Adumanisna pangalaman mancéndi kampus, jadi nara sumber di semi-nar-seminar jeung tina neuleuman él-muna, Prof. Dr. H. Oyo teu weléhnyatetkeun catetanana jadi cutatan,

boh dina wangun buku atawa dinakarya ilmiah. Sapertina waé buku-buku diantarana; Sosiologi Politik,Orientasi Politik Kiai dan PertukaranSosial. (Bandung: tsabitA 2007),Perkembangan Peradilan Islam: dariKahin di Jazirah Arab Ke PeradilanAgama di Indonesia (Jakarta: Ghalia,2011), Peradilan Agama dari Masa KeMasa, Pranata Sosial Hukum Islam(Bandung: Lembaga Penelitian UINSunan Gunung Djati, 2013), Pernak-Pernik Pernikahan Kontemporerjeung sabangsana.

Sanajan sibuk ku kagiatan, boh dikampus boh di sababaraha organisasi,tapi ieu pituin Sunda téh, teu weléhtibelat ka lembur di Cicanir-TalagaGarut. “Kantenan, émut baé ka lem-bur mah. Ku kituna, kedah waényempet keun waktos, supados tiasaamengan ka lembur. Margi sok ni -neung sareng hoyong pisan nepanganwargi-wargi di lembur,” pokna nutupobrolan. *** (Rudi)

7Manglé 2471

Prof. Oyo S. Mukhlas; indit jauh tetep tibelat ka lembur Majalengka

Dina kagiatan kampus, ningkatkeun kamandirian paguron luhur Islam

Aturan ngokolakeun asétdaérah mah teu kurang-ku-rang. Tapi, dina prakna

mah teu babari ngalarapkeunana.Ku kituna, nu ngalaksanakeunpancén gawé dina widang asétdaérah kudu apal kana pasualan.

Ngokolakeun asét daérah téhlain hiji kagiatan nu asal anggeusjeung kaciri, tapi kudu luyu jeungaturan nu jinek. Aya sababarahakagiatan ngokolakeun asét nu ulahleungit. Ti mimiti rancanganpangabutuh, pangadaan, nyimpen,miara, nyalurkeun, inventarisasi,pangamanan, parobahan statushukum, panghapusan, urusantuker, mangpaat jeung bebenahusaha.

Ku kituna, ngokolakeun asétlain kagiatan leutik, tapi mangrupakagiatan badag minangka kagiatanadministratif dina raraga panga -wa san asét daérah, luyu jeungTuntutan Pembendaharaan danTuntutan Ganti Rugi (TPTGR).

Pentingna TPTGR maksudnadina raraga keur ngamankeunjeung nyalametkeun asét daérahkalawan dilengkepan aturan nujinek, nyaéta mangrupa sangsikeur nu ngokolakeun éta asét. Diantarana waé, kahiji, aya nu di -sebut Tuntutan Pembendaharaan(TP) ka nu nyekel barang saupamangokolakeunana loba kakurang.Kadua, Tuntutan Ganti Rugi(TGR) ka para pagawé negeri,panga wé pausahaan daérah (dinahal ieu pancénna lain nyekelbarang) nu lénglé dina ngajalan -keun kawajibanana nepi ka ahirnanagara matak rugi.

Cara Ngokolakeun Asét

Ngokolakeun asét daérah nu di-

palar kudu luyu jeung aturan. Diantarana wae, kudu ngayakeunrarancang pangabutuh. Rarancangpangabutuh dina hiji pagawéankacida pentingna. Kituna téh,sangkan nu rék dilaksanakeun bisakaukur jeung jadi patokan keurgawé pikahareupeun. Lantarankitu dina ngokolakeun asét daérah,rancangan pangabutuh ogé ulahdumasa kana pangabutuh nudiaya-ayakeun, tapi kudu luyujeung alesan-alesan nu bener-bener memang dibutuhkeun. Di

antara alesan nu mémang pancéngawé ngokolakeun asét daérahbutuh rarancang, diantarana:kahiji, lantaran keur pangabutuhbarang upama rék aya tambahangawé atawa personil satuan gawé.Kadua, lantaran ayana barang-barang nu ruksak, nu dipupus, di-jual, leungit, atawa sabab séjénnanu merlukeun pertanggung-jawabkeun atawa kudu diganti.Katilu, lantaran éta barang mé-mang dumasar kana jatah per-orangan. Biasana hal ieu lantaran

Manglé 24718

BBahasan

Ngokolakeun Asét Daérah

Kudu Reueus jeung Luyu Aturan

Ku H. Endang Juhari

ayana mutasi personil nepi kamangaruhan kana kabutuhan étabarang. Kaopat, lantaran keur nga-jaga tingkat sadiana barang tiaptaun anggaran jeung kalima,tinim bangan téhnologi.

Anapon nu saterusna nyaétakagiatan ‘pangadaan barang’.Kagia tan ‘pengadaan’ atawangayakeun hiji barang, dina hartinedunan pangabutuh barangdaérah jeung jasa. Anaponngayakeun barang bisa ngaliwatanmeuli atawa nyieun sorangan(Swaloka), narima (hibah, ban-tuan, sumbangan atawa karanaayana kawajiban pihak katilu),jeung karana séwa.

Dina urusan ‘pangadaan’barang sabenerna loba prinsip nukudu luyu jeung katangtuan. Ngandina palebah dieu, prinsipna mahbakal gumantung kana kawijakanPamarentah Daerah dina urusanngawalayakeun para pangusahaleutik jeung nerapkeun prinsippamaren tah nu daria. Nu jadimasalah prinsip dina hal ieu,tangtu pamarentah daerah kudungutamakeun barang produksidalam negeri ogé ngutamakeunpausahaan satempat.

Hal séjénna kagiatan nyimpenbarang nu parimpen. Ngokolakeunasét daérah tangtu kudu parimpen.Dina harti nyimpen barangna ulahsagawayah. Kagiatan nyimpenbarang nu parimpen kudu jadipasua lan penting. Dina urusan ny-impen asét daérah, nu kudu diper-hatikeun, nyaéta: Kahiji, kagiatannarima, nyimpen, ngatur jeungngajaga éta barang, boh di gudangboh di hiji rohangan husus,sangkan éta barang bisa aman.Kadua, kagiatan administrasinyim pen barang. Katilungalakukeun ‘stock opname’ terus-terusan atawa bisa disebut‘insiden til’ kana barang-barang nuaya. Kaopat, kagiatan nyieun lapo-

ran, luyu jeung ayana barang.

Kagiatan nyimpen barang nuparimpen, tangtu dina buktinamah sok katombelarkeun. Lan-taran sok dianggap teu penting,padahal éta téh penting kacida.

Lian ti kagiatan nyimpen ogéaya kagiatan miara asét daérah.Hade jeung langgengna hiji asét, diantarana gumantung kana nepi kamana bisa dimumulé kana étabarang. Ku kituna, miara kana asétdaérah ogé lain saukur nempo tapiogé kudu jeung bener-bener di -piara.

Ngalaksanakeun kagiatanmiara barang ku cara inventarisasiasét nu dipaké, ogé ulah ngarobah,nambah atawa ngurangan bentuktina wujud barang aslina mimiti.Kituna téh sangkan kaéndahanjeung pasualan séjénna tetep teurobah.

Anapon nu kudu dilakukeundina kagiatan miara barang, di-antarana ogé, kahiji miara jeungngarawat biasa. Hartina ngarawarutin bieu henteu nepi ka namba-han beban anggaran kauangan.Kadua, miara jeung ngarawatbarang nu dilakukeun ku tim ter-didik atawa ahli nu ahirna bakalnambahan beban anggaran ka -uangan. Katilu, miara jeungngarawat éta barang ku ahli, lan-taran aya hal nu darurat, nepi kakudu ngadatangkeun ahli. Pelabahieu ogé jadi bakal nambahanbeban anggaran kauangan. Caramiara barang asét daérah ogé lobacara séjénna, sepertina waé, keurnyegah barang nu tereh ruksak,Biasa na karana musibah alam,cuaca, cai, jeung sabangsana.

Saterusna mah kudu aya ka-giatan nyalurkeun. Kagiatannyalurkeun barang asét nu di -maksud nyaéta kagiatan keurngirim keun barang ti gudang

induk atawa gudang unit ka hijisatuan gawé ku cara teratur, gan-cang ogé luyu jeung aturan.Sedang keun kagiatan nu teu éléhpentingna nyaéta kagiataninventari sasi. Kagiatan inven-tarisasi nyaéta kagiatan keurngalaksanakeun, ngatur, nyatetdata, laporan asét daérah. Kagia -tan inventarisasi kacida pentingna,lantaran bisa keur némbongkeunkareues ka para pihak ogé keurnyim pen data nu sawaktu-waktubakal meunang pangawasan.

Kagiatan séjénna, sapertipangamanan, parobahan statushukum, panghapusan, urusantuker, mangpaat jeung bebenahusaha dina ngokolakeun asétdaérah, tangtu tujuanana sangkanéta asét bisa langgeng jeung jadikareueus balaréa. Sabalikna,upama asét daérah, buktina teukarasa aya mangpaatna, atawadikokolakeunana sagawayahna,mangka moal jadi kareueus deuibalaréa. ***

9Manglé 2471

Anapon nu

saterusna nyaéta

kagia tan

‘pangadaan barang’.

Kagiatan ‘pengada -

an’ atawa ngayakeun

hiji barang, dina

harti nedunan

pangabutuh barang

daérah jeung jasa.

Manglé 247110

BBandung - Bandung

Posisi géograpis Dayeuh Ban-dung nu dilingkung gunung,kuduna mah ngalantarankeun

hawa di éta Ibukota Jawa Barat téhseger tur linduh. Tapi kanyataanana,kiwari, hawana kalah panas, kalan-kalan dina usum hujan ogé kalahngelekeb, bayeungyang. Bayeung -yangna hawa di Kota Bandung téhbalukar tina kurangna tatangkalan diburuan imah sarta terus ngurangan -ana leuweung kota alatan kadéséh kubangunan keur padumukan, kantor,

jeung sajabana. Sangkan hawa KotaBandung bisa hegar deui, idéalnaRTH (Ruang Terbuka Hijau)téh 30persén tina legana Kota Bandung nungahontal 16.729,50 KM.

Sékrétaris Komisi C DPRD KotaBandung, Drs. H Nanang SugiriMH,nétélakeun, DPRD Kota Ban-dung éstu ngarojong kana program-program pikeun ngawujudkeun RTHdi Kota Bandung nu idéal. Pangrojongti déwan téh diwujudkeun ngaliwatanwaragad dina APBD Kota Bandung

pikeun hal-hal anu aya pakaitna jeungRTH. Lian ti kitu, asét pamaréntah numangrupa lahan nu nu kurang mang-paatna ditarékahan dijadikeun leu -weung kota, sangkan saban taun RTHdi Kota Bandung terus nambahan.

“Kanggo nedunan kabutuhanlahan geusan dijantenkeun tamanatanapi leuweung kota, éstu tos diaturdina undang paraturan daérah. Kan-tun aparat nu aya patalina sarengpenegakan hukum, sapertos SatpolPP (Satuan Polisi Pamong Praja-réd ),kedah langkung tegas dina nanjeur -keun éta paraturan.Lamun aparatnakirang tegas, tangtos bakal seueurmasarakat nu ngarempak éta turan,boh keur kapentingan pribadi bohkeur kapentingan bisnis lianna,”pokna.

Nanang ogé ngémbohan, programjeung kagiatan nu ngarojong pang-wangunan nu neueul kana lingku -ngan éstu kudu dirojong ku balaréa,sangkan saban tempat di Kota Ban-dung aya lahan nu dipelakantatangkalan. Lian ti kitu, WalikotaBandung ogé kudu leuwih aktip nga-jak masarakat pikeun melaktatangkalan di pakarangan imah. Kukituna, pamaréntah ngaliwatan dinasnu aya pakaitna jeung éta hal, sapertiDinas Pertamanan jeung Dinas Per-tanian, kudu nyadiakeun binih

tatangkalan keur masarakat.Salian ti masrakat, para pangu -

saha ogé kudu milu aub geusannyieun leuweung kota, nyaéta ku caramelak tatangkalan di sabanpakarangan kantor jeung mol. Ponkitu dseui di sapanjang sisi jalan,kabéh kudu dipelakan tatangkalan.Jadi, pamaréntah Kota Bandung téhlain ngan ukur miara taman tamankota wungkul, tapi ngahangkeutkeunsagala hal anu boga poténsi pikeun

Drs. H Nanang Sugiri MH, Sékrétaris Komisi C DPRD Kota Bandung

Taman jeung Leuweung Kota

Kudu Terus Ditambahan

11Manglé 2471

ngawujudkeun Kota BandungBerhiber (Bersih Hijau danBerbunga).

Kota Bandung minangka wisata,ceuk Nanang anu ogé kacatet mi-nangka anggota déwan ti PAN, éstupada ngajugjug ku saban golonganmasarakat. Ku lantaran Bandungkawéntar minangka kota wisatakulinér, atuh tangtu baé réa wisata -wan nu datang ngadon nyiar rupa-rupa kadaharan. Lian ti kitu,wisatawan ogé réa nu datang ka KotaBandung pikeun balanja jeung ulin.Éta hal ngalantarankeun réamasarakat ti luar kota datang ka KotaBandung ngadon usaha. Balukarna,padumuk kota terus nambahan padet,sarta lahan kosong nu kudunadipelakan tatangkalan antukna di-jadikeun bangunan, boh keur tempatdumuk boh keur tempat usaha. Étakanyataan éstu jadi pasualan kudu di-ungkulan ku pamaréntah Kota Ban-dung.

“Kiwari, RTH di Kota Bandung téhkirang tina sapuluh persén,” ceukNanang.

Nanang ogé nétélakeun, éstu halanu penting pikeun mulangkeun KotaBandung jadi Berhiber, nyaéta pikeunkapentingan paru-paru Kota. Lan-taran taman jeung leuweung kota téhbisa ngungkulan hawa kota nu geuskotor ku polusi tina haseup kan-daraan. Mangpaat séjénna tina leu -weung kota téh nyaéta pikeun tempatnyimpen cai. Jadi lamun usum ngijihteu banjir sarta dina usum halodo teukakurangan cai.

“Walikota Bandung kedah gaduhkomitmen pikeun ngawujudkeunRTH nu idéal. Ku kituna, Komisi CDPRD Kota Bandung teras nga -dukung sagala rupi program sarengkagiatan pamaréntah geusan terasnambihan aréal leuweung kota,ngalangkungan kawenangan tina segilégislasi, sangkan pamaréntah kagu -ngan anggaran nu cekap pikeunngalaksanakeun program ngalegaanRTH. Lian ti pikeun paru-paru kota,taman sareng leuweung kota ogé tiasadianggo kanggo sarana olah ragamasa ra kat salami henteu ngaganggutatang kalan anu aya,” pokna deui.***cucu/dédé

Padetna wangunan ngalantarankeun hawa Kota Bandung bayeungyang

Leuweung kota di Bandung kudu terus ditambahan

Paru-paru kota dibutuhkeun pikeun ngungkulan polusi haseup kandaraan (nét)

Manglé 247112

NNyusur Galur

Laporan katilu ti Abraham van Riebéck putraJohan van Riebéck nu ngawangun katédral diAprika Kidul. Tilu kali van Riebéck datang ka

Batutulis : tanggal 17 Agustus 1703, kadua 15 Méi1704 , katilu kalina 11 Septémber 1709. Dua kalikunju ngan, nu mimiti dilakukeun waktu van Riebécknyangking kalungguhan Inspéktur Jénderal, nukadua mah geus jeneng Gupernur Jénderal VOC.

Béda jeung Scipio katut Winkler anu arasupna kaBatutulis ti Tajur. Van Riebéck mah asupna ti kulonkalér Kusabab kitu jadi nyahoeun yén dayeuh Pakuanperenahna di tanah paluhuran sarupaning pasiratawa bukit. Moal karasaeun ku Scipio jeung Winklernu jebulna ti lebah Parung Angsana ngaliwat ka Tajurmah.

Laporan Van Riebéck anu parenting;a) Jalan asup atawa gerbang Pakuan mangrupa tang-

gul heureut nu nanjak dihapit ku jungkrang(solokan nu kacida lungkawingna).

b) Gerbang anu sarupa dilaporkeun ayana kuloneunsitus. Purwakalih anu nurugtug mudun kaCisadanékeun.

c) Solokan anu ngahapit jalan jalan di gerbang kulo -neun situs Purwakalih mangrupa sambungan tisolokan anu ngahapit gerbang Pakuan. Jadi étasolokan nguriling ti mimiti sasak

Bondongan tepi ka setatsion karéta api Batutulis. d) Di situs Purwakalih aya arca badag tanpa sirah

jeung dua arca leutik (Winkler nyebutna ngandua) anu sarua jeung kaayaanana ayeuna.

e) Lokasi Purwakalih perenahna sisieun (bovén-vlakté) Pakuan.

f) Winkler dina laporanna nyebutkeun aya piringtempat sasajén hareupeun batu datar nu ayatulisan jeung sababaraha guruntul batusabudeureun batu prasasti (batu prasasti dilapor -keun dua kali).

g) Abraham van Riebéck ogé nyebut-nyebut Pakuanjeung Raja Pajajaran.

h) Bénténg anu ngurilingan patilasan dayeuh Pakuan

dijieunna tina taneuh dihapit ku solokan handap(bénéden gracht) jeung solokan luhur (bovengracht) sisi kulon kalér.

Tina laporan-laporan éta bisa dicindekeun;a) Kabéh batu nu aya di situs kapanggihna narang-

tung.b) Témbok (dingding) nu ngurilingan situs

kaayaanana geus ruksak.c) Dingding anu ngiuhan situs dijieun tina campuran

tanah jeung batu walungan anu teu sarua gedéna. d) Henteu dicaritakeun ayana wawangunan di jero

situs.

Kadua kalina datang dina taun 1703 van Riebécknyaritakeun ngeunaan ayana piring sasajén, padahaldi wewengkon éta teh tacan aya padumukna. Bisa jadihal éta dipigawé ku urang Parung Angsana (ayeunamah Tanah Baru luareun kota Bogor). Sabab waktuurang Parung nganteur Scipio (1687), maranéhnanyeungeut menyan lebah dinya.

Kacindekan séjénna, urang Parung Angsana jeungKedung Halang geus nyarahoeun kana éta situs jeungéta kabéh kakantun Karajaan Pajajaran katut PrabuSiliwangi. Ngaran Pakuan ogé geus dikenal, anungalanteur Winkler mah geus nyarahoeun ka lokasiurut karaton Pakuan Pajajaran.

Tina laporan-laporan éta, urang jadi terang yénjalan Batutulis lian ti situs, ti baheula geus mangrupajalan anu nepungkeun dua gerbang nu kapangih kuVan Riebéck jeung gerbang séjénna anu dilaporkeunku Scipio. Jalan husus ti situs ka karaton anu ayeunasohor kénéh nyaeta Gang Amil.

Ngeunaan CungkupCungkup nu ngarungkupa prasasti Batutulis

mang rupa wawangunan anu basajan dilaporkeun kuHoeperamans taun 1864. Aya kamungkinanwawangu nan éta téh mimiti dijieunna dina ahir abadka 18, basa kalungguhan Bupati Bogor pindah tiParung Angsana ka Sukahati atawa Empang taun

Laporan Ekspédisi Van Riebéck

13Manglé 2471

1754. Taun 1822 Batutulis jeung Jero Kuta geus jadipasawahan.

Bisa jadi nu nyieun wangunan pelindung téhkuncén anu ngaranna Bapa Inga nu datang tiKuningan. Kuncén anu ayeuna (1982) teh kuncén ka7 turunan Bapa Inga. Wangunan taratak diwangunsaperti elos panjang, sabab sabagian digunakeun keurtempat ngiuhan pangunjung anu rék jarah.

Wangunan permanén diwangunna ku KapitanCina taun 1904 nu saterusna saeutik-saeutik dioméanku maranéhna anu ngarasa usahana hasil sabadajarah ka tempat anu dikaramatkeun ieu.

PendokuméntasianPendokuméntasian prasasti Batutulis nu mung-

garan dilakukeun dina taun 1806 ku jalan nyieuncitakan tangan keur Universias Léiden Nagri Wa-landa. Citakan tangan anu kadua dijieun ku A vanPers taun 1840 keur Universitas Léiden kénéh.

Taun 1853 diturun ku Nétscher tepika usahatransliterasi mimiti bisa dilaksanakeun ku Friederichdina taun éta kénéh. Foto nu mimiti dijieun u vanKinsbergen taun 1869, tilu lambar nyaéta Foto O.D1341, 1442, jeung 1443. Terus “Oudheidkundige Di-enst” nyieun acuan keretas nu panungtung dijieun kuDinas Musieum DKI taun 1975.

Usaha TransliterasiSaméméh Perang Dunya ka II geus aya saurang

panaliti anu maca jeung nyieun transliterasi prasasti

Batutulis Nyaéta : R. Friederich (1853), K.F.Holle(1869), C.M.Pleyte (1911), jeung R.M.Ng. Poerbat-jaraka (1921). Sacara teu langsung dibahas ogé kuHoesen Djayadiningrat dina disertasina (1913).Sabada Perang Dunya ka II usaha transliterasi di-lakukeun ku I. Noorduyn (1959), Ayat Rohaédi ( 1963)jeung Saléh Danasasmita (1970). Sacara teu langsungdipedar ku M. Sutaarga dina bukuna “Prabu Siliwangi(1965).a. Bacaan R.Friederich (dina TBG 1.1853, h. 442-

568) 1. Watoe geng ni poedja, ini saka kala, sri boeteng

poerane poedja diwasa toe.2. Witjaraa sri Boegoeroe dewata sana, diwasa toe

witjarana sri.3. Padoega maharadja ratoe Prathiwi Pakoean Padja -

djaran sri saratoe de4. Wata poen , jan-oekoe soekana (?) Pakoan

darsanakara hyag dewa nis5. Kala, sasidha mokata di-goena tiga (loeirni)

rahyang niskala wastoe-6. Kancana sasidha sokata ka-noesa lara ja-si i-ano9e

(gena) skala7. Ka-goeroenoesan, sabalasana,-na samidha, na

sanghyang talaga8. Rena mahawidjaya, ja si (ja) pamoedja Panda-9. Wa pi (bana) iti warsa. ***(HRS/Hanca)

Saperti anu diungkabkeun ku Saléh Danasasmitadina bukuna “Menelusuri Situs Prasasti Batutulis”

Manglé 247114

MMunara Cahaya

Kecap syukur geus jadi basanu sok digunakeun ogé dinabasa Sunda. Kénging

kabungah, naék pangkat, kapilihjadi wakil rayat, damang tina ge -ring parna, gaduh bumi anyaratanapi lulus ujian sok diteruskeunku acara syukuran. Anapon caranasyukuran sok béda-béda. Acarasyukuran sok disebut ogé walima-han. Contona waé syukuran pertika-han disebatna walimatul 'ursy,syukuran khitan walimatul khitan,badé munggah haji walimatus syafarjeung sajabana. Sahingga kecapsyukur geus lain barang nu anehdeui, sok sanajan ku sabagian baru-dak ogé kecap sukuran sok diucap-keun dina lain tempatna. Conto nawaé, 'sukur siah! sukur manéh hen-teu jadi jeung si éta!' maksudnamupuas. Kecap sukur dina ucapanpalebah dinya henteu sapagodosjeung syukur nu saleresna.

Tapi nu leuwih écés mah, paraahli ngahartikeun kecap syukurnumut keun basa aslina téh di-antarana Al-Jurjani (1992:167).Anjeunna ngahartikeunana kieu :Syukur téh hiji pagawéan ucapannu kaluar alatan geus datangna ni'-mat, boh ku lisan, anggaota atawadina haté. Sedengkeun katerangannu lianna, syukur téh dihartikeun -ana, pujian pikeun jalma nu geusméré kahadéan kalawan nyebut ka-hadéanana. Leuwih singetna deui,syukur téh nempatkeun hijiperkara luyu jeung fungsina.Saperti urang geus syukuran pédahboga imah, lamun urang geus bisamungsikeun éta imah. Kitu deuiurang bisa syukur karana jabatan

lamun urang geus bisa mungsikeunluyu jeung amanah jabatanana.Conto nu pangbasajanana, tacanbisa disebut syukuran, lamunkopéah dipakéna dina tuur, sabablain tempatna. Sakumaha dawuhanAlloh nu tétéla pisan dina surat An-Nisa ayat 111, unina kieu :

Hartosna: Jeung sing saha anungalampahkeun dosa, saéstunamanéhna ngalampahkeunana téhngan wungkul pikeun (kacilakaan)dirina. Jeung Alloh téh MahaUninga, maha wijaksana. DawuhanAlloh deui: Wamay ya'mal suu'anao yadlim nafsahuu tsummayastagfirillahi yajidillahi ghofuuro -rrohiima. Sing saha anungalampah keun kajahatan atawadolim ka dirina sorangan, tuluymanehna hampura ka Alloh, tan-wandé manéhna baris manggih yénAlloh téh Maha Jembar Pangam-pura, Maha Asih.

Syukur Muji ka Alloh Swt.Jalma nu sukuran ka Alloh,

hartos na hamba nu salilana mujika Alloh kalawan ngucapkeun al-hamdulillah alatan ni'mat nudatangna ti Alloh. SedengkeunAlloh ogé ngadawuhkeun ayanasyukur ka hambana. Dina hartiAlloh ogé muji ka hamba karanakatoatanana. Al-Raghib nerang -keun, syukur ni'mat teh inget

kalawan istiqomah kana ni'mat tiAlloh ku cara diucapkeun, di -pigawé, ditancebkeun dina haté.Sedengkeun ari sabalikna tinasyukur mah nyaéta kufur ni'mat,nyaéta mopohokeun ni'mat ku caramilampah pagawéan nu mataknutu pan kana amalna. Dina harti,saha jalma nu terus ngucapkeun al-hamdulillah tapi lampahna patoja-iah saperti korupsi, tukangmanipulasi, ngobrolkeun batur,migawé karuksakan jeung sajabanaéta kalebetna jalmi kufur. Sabablampahna geus nutupan ucapan -ana.

Kecap ni'mat atawa nunuduhkeun kana kurnia Alloh dinaal-Quran kaunggel dina surat Al-Baqarah, "Jeung masing inget kanani'mat Alloh nu geus dipaparikeunka manusa." (QS. Al-Baqarah:231)Sareng kecap Na'ma dina surat Hud,"Jeung saéstuna upama ku Kami di-paparin ni'mat sabada balai tumibaka manéhna, tanwandé manéhnabaris nyarita : "Geus ilang ti kaulaéta balai téh", saéstuna manéhnajadi bungaheun pisan turta agul.(QS. Hud:10). Aya ogé ku kecap al-Na'im saperti dina al-Takatsur,"Tuluy saenyana maranéh baris di-pariksa dina poé éta perkara ni'mat.(QS. Al-Takatsur: 8)

Al-Raghib ogé nerangkeun, yénal-Ni'mat perkara nu kagolong -keun kana perkara nu hadé. Kitudeui al-Ni'mat al-Halat al-Hasanattina kecap al-Na'ma`a nyaéta ra-harja, datangna ni'mat sanggeusleu ngitna balai. Al-Na'ma`u (al-Ni'mat) bi-iza`i ad-Dhara`i.Sedengkeun al-Naim nyaéta ni'mat

Syukur Ni’mat Ku Rifqu Fawaj Fauji

15Manglé 2471

nu loba. Al-Naim al-Ni'mat al-Kat-sirat. Kecap al-An'am nyaéta jamatina kecap al-Na'amu nu mimitinamah hartina husus keur onta. Di -sebut kitu téh duméh onta pikeunurang Arab mah mangrupa ni'matnu kacida gedéna. Al-Jurjaninegeskeun, "Ni'mat téh kahadéanjeung kamangpaatan." Dina al-Qur`an disebatkeun bagian-bagianni'mat. 1. Ni'mat Bathinat. 2. Ni'-mat Dzhahirat. Dina surat Lukmanayat 20, Alloh ngadawuh : Alamtaroo annalloha sahhorolakummaa fissamaawaati wamaa fil ardiwaasbago 'alaikum ni'amahu dho-hirotan wabatinatan waminannasimayyujaadilu fillohi bigoeri ilmiwwalaa hudan walaa kitaabim mu-niir. Naha maranéh henteu nité-nan, yén Alloh geus nunduhkeunsaniskara anu aya dilangit katut dibumi pikeun maranéh, jeungAnjeun na namplokkeun ni'mat-Naanu lahir katut anu batin kamaranéh? Tapi ti antara manusatéh aya anu paraséa perkara Allohkalawan henteu maké élmu jeungkalawan henteu maké pituduhjeung kalawan henteu maké kitabanu nyaangan.

Ibnu al-Jauzi kantos nukilpatarosan Ibnu Abbas ka KangjengNabi perkara ni'mat dhohir sarengni'mat bathin. Dawuhan Nabi, Ni'-mat dhohir teh Islam, bentuk nuhadé jeung sampurna nu dipasihanti Alloh jeung rijki nu geusdipaparin keun ku Alloh. Ni'matbathin nyaéta Alloh nutupankasalahan atawa aib amal jeunghenteu dibukakeun pisan.Sedengkeun al-Dhahak, nyebat -keun al-Bathinat teh al-Ma'rifatjeung al-Dzhahirat teh Husnu al-Shurat (wujud nu hadé), Imtidadal-Qamat (lempeng awakna) jeungTaswiyat al-A'dha'u (saimbanganggaotana). Al-Maraghi, nyebut -keun nimat téh kabagian duabagian, Ni'mat mahsusat jeungGhair mahsusat. Nimat mahsusatawa dhohir, nyaéta perkara nubisa ditempo ku mata dhohir

saperti harta jeung kaéndahanlahir lianna. Sedengkeun ni'matghair mahsus mah perkara nu teukatingal ku dhohir saperti imanjeung deukeutna ka Alloh Swt.

Imam al-Jurjani ogé ngabagisyukur téh; as-Syukr al-'Urf (adat)jeung as-Syukr al-Lughawiy (syukurbasa). "Syukur 'Urf, nyaéta ngagu-nakeun sakabéh anggaota badansakumaha fungsina. SyukurLughawi, nyaéta ucapan nu nuduh -keun syukur kana kaagu ngan jeungkamulyaan nu parantos dipaparinanAlloh ka umatna, badé ku diucap-keun, digeretegkeun dina haté atawadilampahkeun ku paga wéan.

Al-Raghib ogé ngabagi syukurkana tilu bagian; 1. Syukr al-Qalb(Syukur haté) 2. Syukr al-Lisan(Syukur ucapan) 3. Syukr sairi al-Jawarih (Syukur pagawéan).Syukur haté, syukur ku cara ngi -nget-nginget kana ni'mat Alloh nuparantos dipaparinkeun. Syukurlisan, muji Alloh ku ucap-ucapannu nuduhkeun kaagungan Alloh,saperti alhamdulillah. SedengkeunSyukur anggaota badan nyaétamilam pah kahadéan mungguhAlloh karana ni'mat nu parantosdipaparinkeun. Jadi syukur kana

hiji perkara upama henteudibarengan ku pagawéanana,numut keun al-Qur'an syukurananakurang sampurna. Dawuhan AllohSwt. dina surat As-Saba ayat 13 di-jelaskeun : "Maranéhna (bangsa jintéa) migawé pikeun manéhna(Sulae man) saniskara anu kumanéhna dipikahayang kayaninggedong-gedong anu laluhur jeungarca-arca jeung wawadahan anusagedé-gedé balong jeung kancah-kancah nu tarambleg. "Geura di-garawé (tanda) syukur, yeuhkulawarga Dawud!" Tapi, ngansaeutik anu muji sukur ti antaraabdi-abdi Kami téh."

Ku margi kitu, urang salakukaum muslimin nu salawasna mi-harep rido sareng maghfiroh-Na,mudah-mudahan tiasa istiqomahsyukuran ka Alloh, nepi ka urangjadi abdan syakuuro, abdi nusyukur. Allohuma innaka as'alukasabatan fil amri wa as'aluka azi-matan firrusdi wa as 'aluka syukronfinni'mati wakhusnan fi ibadati waas 'aluka lisanan shodiqo wa qol-ban saliima. Robbana aatina fid-dunya hasanah wafil akhiirotihasanah wakina adabannar. Aminya robbal 'alamin. ***

Internet

Manglé 247116

TTanyaJawab

Patarosan:Simkuring gaduh patarosan

ngeuna an masalah ibadah. Kumahahukum ibadah solat, boh solat wajibatanapi solat sunat anu dilaksanakeunkarana miharep hadiah? Sapertikawija kan Wali Kota Bengkulu, nunetepkeun, saha anu rajin solat ja-ma’ah waktu Lohor salila opat puluhpoé, mangka bakal dibéré hadiahmobil Inova. Hatur nuhun sateu -acana.

Wassalam,

Hamba AllohKerkhop Cimahi.

Waleran:Sami-sami hatur nuhun kana

sagala rupi perhatosanana. Sakumahapatarosan di luhur, saleresna dinaajaran Islam aya patalina sareng aki-dah atanapi kaimanan. Numutkeunpara ulama Ilmu Kalam (Ushuluddin),tingkat kaimanan hiji jalma dibagikana tilu tingkatan. Kahiji, tingkatan“mubtadi”. Hartosna iman tingkathandap/dasar. Jalma anu imannamasih kénéh di tingkat dasar, dinangalaksanakeun ibadahna anu lang-sung ka Gusti Alloh masih didorongka hal-hal anu sifatna materi. Contonasaperti budak rajin ngalaksanakeunsolat atawa puasa (boh anu hukumnawajib atawa sunat), lantaran bakalmeunang hadiah ti indungna(sepuhna), mangrupa duit jajan,atawa pakéan anyar, atawa barang-barang lianna anu dipikaresep kumanéhna. Saur sapalih ulama, anukaasup tingkat iman ieu, jalma anungalaksanakeun ibadah karana mi-harep surga, atawa sieun ku naraka.Kadua, iman tingkat “mutawasith”.Hartosna tingkat kaimanan tengah-tengah. Jalma anu imanna aya di

tingkat ieu, dina ngalaksanakeunibadahna teu acan panceg, tapi tosngajurus kana kayakinan ihlas karanaAlloh. Katilu, iman tingkat “muntaha”.Hartosna tingkat kaimanan anu pa -ling utama tur sampurna. Jalma anutos dugi kana iman tingkat ieu, dinangalaksanakeun ibadahna, henteugalideur deui, ihlas ngan wungkulkarana Alloh. Nyakitu deui dinanyanghareupan masalah kahirupan,tos henteu aya deui kasieun, lantarankayakinana ka Gusti Alloh tos gem-leng ngahiji (manunggal) jeung jiwa-ragana.: “Inna Sholati, Wanusuki,Wamahyaya, Wamamati Lillahi Rob-bil’alamin”.

Dumasar kana tingkataniman di luhur, teras dihubungkeunsareng masalah jalma anungalaksana keun solat karana hadiah,mangka tiasa disimpulkeun, wiréhiman éta jalma masih kénéh kagolong -keun tingkatan mubtadi. Lajeng, nahakénging ibadah solat dijadikan bahanlomba pikeun ngahontal éta hadiah?Nu kapendak mah, éta téh kéngingwaé. Ibadah solat nu dilombakeunatanapi dilaksanakeun karana hoyongkénging hadiah, utamina pikeun nga-didik murangkalih. Kituna téh, supa-dos éta murangkalih rajin ibadah,sapertos anu dicontokeun di luhur.Tapi saupami pikeun nu tos déwasa(balég) atanapi anu tos sepuh, tangtoshenteu kénging, sareng katingalna ogékirang hadé tur teu merenah. Margipikeun ka nu tos déwasa mah kedahtos ngagaduhan kaimanan anupanceg, tegesna tos kedah aya dinatingkat kaimanan anu katilu(muntaha).

Lajeng ngeunaan masalah solatkarana hadiah ieu, Ketua MUI K.H.Khalil Ridwan nyebatkeun solat anudiiming-iming hadiah hukumna sah,asal sarat jeung rukunna kacumpo-

nan. Masalah meunang ganjaranjeung henteuna, hal éta mah urusanAlloh jeung hamba-Na. Cara kieu ogéanjeuna, ngiring bingah, lantarantujuan ana pikeun ngadidikmasarakat, sanes dijadikeun modalatawa dijadikeun tujuan utama. Di-ibaratkeunana mah, saperti lombahapa lan Alquran. Sing saha anucapetang apal cangkem bakal di -paparin hadiah, tapi ganjaranana étajadi gugur saupama diniatan karanahadiah. Pamadegan anu sami,disebat keun ogé ku Sekjen Fatwa Maj -lis Ulama Indonesia (MUI) AsrarunNiam Saleh. Anjeuna milu reueuskana pamadegan Wali Kota Bengkulu.Lantaran pamadegan éta bisangadorong masarakat Bengkulu dinangalaksanakeun solat jama’ah anuganjaranana leuwih utama tinimbangsolat nyorangan.

Namung sok sanajan loba nu milureueus, tapi Imam Besar Masjid Istiq -lal Jakarta, KH Ali Mustofa Ya’kubmah kirang panuju. Lantaran, solatmah mangrupa ibadah murni. Hartinakudu dasarna gemleng ihlas karanaAlloh. Saupama niatna karana mi-harep hadiah, mangka tos méngpar(pasalia), atawa kaasup “Sharful‘ibadah lighairillah syirkun”, nuhartos na, tujuan ibadah salian ti kaGusti Alloh, kaasup syirik. LajengImam Nawawi nyebatkeun, tiap amalanu diniatan pikeun ngalap duniawimangka ditolak. Dalil nu dijadikeundasar Imam Nawawi nyaeta HaditQudsi anu sumberna ti Abu HurairahRA. “Alloh ngadawuh: Kuring henteungabutuhkeun syarikat. Sing sahajalma anu ngalaksanakan hiji amalankalayan diniatan salian karana Gusti,mangka kuring bakal ninggalkeunmanéhna jeung ninggalkeun perkaraanu dijadikeun syarikatna.” (HR.Muslim). Wallohu ‘alam. ***

Solat Lantaran Hadiah

Gawé bareng MANGLÉ, FKIP (Fakultas Keguruan & Ilmu Pendidikan), sareng LPPSI (Lembaga Pengkajian & Pengembangan Syiar Islam) UNPAS

Manglé 247118

CCarita Pondok

Lesna mahteu nungku-lan. Haritakuring jeungbojo nyelangmulang heu -

la ka Jakarta ngalongokimah nu dipercayakeun kaBi Asih salila tutunggonema di Bandung. KangImat nu ngabéjaan téhnginterlokal ti rumah sakitka kantor. Bieu bada adanasar cenah pupusna téh.

“Saré’atna mah aluspisan mulihna téh, Am,”ceuk Kang Imat dareuda,“basa ngadangu adan, emamundut tasbé kagungan -ana handapeun bantal.Terus nasbé antaré pisan.Barang réngsé komat tas-béna ngagolosor ragragkana ubin …. ku akanggeuwat dirawu. Ari tang-gah ….. katiténan geusrapih sidakep ku anjeun.Atra ngaharéwos muji,terus ngahanju sakali, lesbaé….” Kadéngé tina tele-pon Kang Imat nginghak.Kuring sorangan najangeus siap méntal nyang-hareupan ieu kajadian teuburung bedah cimata milunginghak jeung nu nele-pon. Indit gesat-gesutbada solat magrib téhkarék nepi ka bumi emaméh jam sapuluh peuting;cacak di jalan kaasup lan-car. Can aya by-passSukarno-Hatta jeung tolCipularang harita mah.

Sabada Ema NgantunKu H.D. Bastaman

19Manglé 2471

Jakarta – Bandung téhmaké kendaraan pribadimah rata-rata 4 – 5 jam -eun. Barang datang ka -sampak ramé kénéh ku nungalayad jeung kadé ngénu ngaraos di tengahbumi. Kuring jeung bojobarang jol diparapag kudulur-dulur jeung dahuan.Silihrangkul bari saruareumbay cimata. Komodua lanceuk awéwé mahngagoak basa ngarangkultéh. Sanggeus mihapékeunbudak ka alo awéwé nugeus rumaja, kuring jeungbojo geuwat muru ka tem-pat layon nu dipernah -keun di tengah imah.Layon téh kasampak geusbérés sapuratina dirurubku sinjang kebat weuteuhkagunganana. Seungit so-gana melenghir leleb.Sakuriling layon lobakénéh nu ngaraos YaaSiin, lolobana dulur-dulurjeung baraya ti pihak emajeung bapa ti Bandung,Tasik, Ciamis, jeung Ban-jar. Ngan urang lemburnu can témbong téh.Kapeutingnakeun siganadaratangna, lantaran jauhti pakidulan. Kuring jeungbojo pagigir-gigir deku,rék muka rurub téh nga -dadak teu wasa . Asa teusanggup. Duka ku naon.

“Buka baé rurubna,Am,” ceuk Kang Ahmadhalon. Lanceuk pangge -déna anjeunna téh. Katité-nan meureun kuring teubaé muka rurub. Baringuat-nguat manéh kuringlalaunan muka rurub.Barang bray…seblak…cipanon ngagarajag deuimaseuhan beungeut. Nudeku gigireun ogé kadéngénginghak bari nyambat“emaaaa” sababaraha kali.Nyeblak téh duméh asapangling. Pameunteu emabasa ditinggalkeun

mangkukna kanyos piastur nirus, tulang damisnaogé kaciri. Ari ayeunakatingalna téh damisnasiga ngareusi, tulang da -mis nu nyalohcor teukatingal deui. Raraynakatingal umyang beresih,soca rapet peureum jeunglambey semu imut. Cacakkatingal engapan mah teubéda jeung nu keur kulemtibra. Asa teu ningal layon.Ema téh yuswana méh 85taun, tapi katingalna sigaistri yuswa 60-an. Istrisepuh nu atra kénéh geu -lisna. Téténjoan kuringwungkul meureun. Tapisigana lain, da bieu bojonoél bari ngaharéwos,“Pah, éta ema mani geuliskitu,” pokna bari ngarérét.Ukur dijawab ku unggeuk.

Ningal kaayaan kitukuring spontan ngager-enteskeun “alhamdulillah”dina haté. Muga-muga baéema leres-leres mulih dinakhusnul khatimah. Terusbaé ngadunga husyu’pisan nepi ka sora nuraéng ngaraji asa hawar-hawar kadéngéna ogé.

Eusina mah taya liannunuhun ka Gusti NuMaha Suci muga ema dita-mpi iman, islam, jeungamal soléhna. Atuh kasa -baranana salami nandan-gan teu damang dikersa keun tiasa mupus kale -patan-kalepatanana.Sanggeus ngadungararasaan téh jadi leuwihayem teu marudah kawasméméhna. Malah ngan -teb keun niat moal rékngagugu kasedih lantaranisuk bakal nyanghareupangawé penting ngurebkeunlayon.

Isukna ngurebkeun téhbérés roés. Indit ti imahjam salapan luyu jeung ka-palay ema kudu réngséngurebkeunana méméh

lohor. Pangsepuhna ematéh di kulawarga besarmah. Matak teu héranniténan sakitu ngantaynamobil nu jajap dipalatukanku pulisi duaan makémotor. Alhamdulillah ku -ring diparengkeun tegerhaté dina waktuna. Malahmilu ngabeberah dua lan -ceuk awéwé nu teu eu-reun-eureun nginghak.

Salapan putra emajeung bapa téh. Awéwénaduaan, Ceu Énah jeungCeu Omih. Kuring pang -leutikna. Ku kasapukansaréréa kuring nu turunnampanan layon lebahmastakana dibarengan kuduaan alo lalaki nu dare-deg. Harita kaalaman so-rangan nampanan layonindung, terus ngéncag -keun lalaunan dina lolong -krang lombang, merenah keun layon dibantalan kugugulu taneuh buleud.Teger pisan rarasaan mahdina ngalaksakeunana téh.Malah basa bréh rarayema waktu ngudar boéhlebah pameunteuna makéngagerentes kieu, “Ehhhhema… Ema téh kawentargeulis waktos anom,angger geulis kasepuh-nakeun. Atuh basa jantenlayon teu leungit geulisnadugi ka ayeuna pas diku -rebkeun.”

Bari merenahkeunlebah mastakana nunuhunka Mantenna sangkan in-dung dikersakeun aya dipatempatan nu cangra kucahaya-Na. Ti dinya mahngong baé adan tarikngalanglaung, aweuh -anana ogé asana kadéngéku sorangan ti jero ma -kam. Ngan nepi ka réngsémasang padung aya dihandap téh. Nguruganjeung ngaluluh taneuhmah dipigawé ku tukang -na baé. Kuring mah teu

milu, asa teu téga. Sanggeus réngsé ngu-

rug tur geus ngawujudmakam maké tetenggertina kai, wur diawurankekembangan. Nu kapetongadunga jeung nelekin -keun téh Kiai Muhtar Go-jali, ajengan ti pasantrénAl Ihsan di lembur.

Anjeunna ngahajasumping bareng jeungrombongan ti lembur.Kaletir basa Ajenganngaos talkin, asa dareu -keut kana pimaoteun. Arinu ngawakilan kulawargalain Kang Ahmad, tapi kudulur sabrayna nu haritakabeneran jadi gegedénBandung, Kang Ihin nga -ranna, putra bibi. Bener-bener teger kuring mah tibarang sorangan ngureb -keun ema, ngabeberahlanceuk awéwé nu teuweléh cimataan, silihgedéan haté jeung dulur-dulur, nampa béla sung -kawa ti nu ngiring jajap kamakam. Malah nepi karéngsé tahlil poé kahiji,tiluna, tujuhna, nepi kaopatpuluh poéna….anggerteger teu galideur.

Lain teu sedih diting-galkeun indung, tapi piki-ran téh geus titis tulisnaema nampi panyaur ti NuKagungan. Tur saréatnamah apan sakitu saénamulihna téh. Urang mahcan puguh bisa kitu. Nupenting mah urang ayeunakudu loba nyieun kaha -déan sapertos anjeunnawaktu jumeneng. Kituangkeuhan nu jadi pa-neger haté téh.

Tah, sangeus mulangdeui ka Jakarta bada tahliljeung pangaosan opatpu-luh poéna mimiti karasanatéh. Jero sabulan mimi -tina mah sok rus-ras ka nungantun. Beuki lila beuki

Manglé 247120

sering ingetna téh. Malahhiji waktu mah basa ningalpotrét ema dina albummaké ngalimba terusnginghak. Lain sakali duakali éta téh. Jeung asa jadiloba deuih nu ngalan-tarankeun merebey cimatatéh. Sakur nu aya patalinajeung ema teu weléhngahudang kasedih. Con-tona baé niténan potrét-potrétna nu aya di imahjeung macaan deui serat-seratna nu sok baku di-pangnuliskeun ku CeuJuju, istri Kang Imat. Kitudeui mun kabeneranmuka lomari pakéan bojosok selengseng kaambeuseungit soga tina sinjang-sinjang kebatna nu di-tumpuk dina umpakluhur. Bagéan bojo éta téhbasa sinjang-sinjangkakantunna dibagikeun kaputra istri jeung minantu.Komo mun maké tasbékakantunna jeung ningalkendi paranti anjeunnangaleueut sok teu kaam-peuh murubut cimata.Tasbé jeung kendi mahmeunang ngahaja ngariri-han ti Kang Imat jeungCeu Juju. Da sainget emamah ngaleueutna sok caiasak hérang baé tina kenditi aanom nepi ka sepuhna.

Aya deui nu matakhéranna téh unggal ningalistri nu geus sepuh sok teukarasa pipi baseuh kucimata. Lain sakali duakali éta téh. Hiji waktumah basa pabeubeurangngaliwat di hiji jalankarérét tina mobil ayanini-nini andiprek dinatrotoar nyanghareupanbeungkeutan kangkungdisasarap plastik birukuleuheu. Nu boganaémok bari tungkul …. nun-dutan. Bakating ku kesel

meureun dagangan cankabéh payu kaciri kang -kungna geus teu patiseger. Kuring mundur -keun mobil. Jrut turunngarawu beungkeutankangkung nu aya. Nu keurnundutan ditoél lalaunan.Sanggeus nyaring pisan,“Ni, kangkungna dipésérsadaya. Ieu artosna. Tongdiangsulan,” ceuk kuringdareuda. Song duit beu -reum salambar, buru-buruasup deui kana mobilninggalkeun nu colohok.Pangpangna mah kétangsieun katohyan cimatangagarajag. Tilu kali munteu salah mah dina jerosabulan kuring ngaha-jakeun ngaliwat ka jalanéta, tapi si nini téa teukaténjo deui. Duka kamana pindah dadasarna.Moal kitu dibuburak Sat-pol PP mah? Mun enya téhwatir teuing.

Rupa-rupa ngalamankajadian kawas kitu jeungkaayaan kuring jadi gam-pang juuh cimata nu sokditapakuran mun kabene -ran nyaring tengah peu -ting nyileuk sorangannyangigireun nu nyegréktibra. Teu ihlas kitu dikan-tun indung? Enya mimi -tina mah, tapi apan ahirnaéstu lillahi ta’ala kana pa-pastén. Atawa boga ka -salahan kitu ka indung nucan nampa pangampura tianjeunna? Rumasa pisanloba kasalahan tur remenngajéngkélkeun kolot.Pangpangna basa keurbudak jeung rumaja kato-tol badeur loba carékeunbari jeung mantangul munboga kahayang téh. Asaaing “putra bungsu”. Tapiras deui inget geus silihlubarkeun éta mah basamunjungan dina poéan

lebaran dua bulan méméhema teu damang….

Harita bada turunimbar ti lapangan ITBgagancangan balik mi-heulaan dulur-dulurséjénna muru bumi KangImat tempat calik ema dipavilyunna. Kasampakema keur calik nyalirasidéngdang dina ranjang.Ceu Juju, Ceu Énah, CeuOmih jeung nu séjénnakadéngé keur trong-trangnyayagikeun nu tas sholatI’d. Panto kamarna dibukalalaunan, cetrék dikonciterus kuring muru emangaras pangkonna barinyarita pegat-pegat nedahampura. Sirah kuringdiusapan ku anjeunna.

“Dihampura pisanlahir batin ku ema. Saba-likna ema ogé kudu di -ham pura ku hidep.Ma’lum kolot mah remenbahé carék langsung saurbari gawé téh ngarérépotnu jadi anak,” saur emadumareuda.

Nguping kitu brahpiceurikeun nu satékahpolah ditahan téh bedah.Kuring ngagolosor turuntina lahunan ema, beu -ngeut kuring ngantelansampéanana bari nga -gukguk.

“Ulah kitu, Ujang.Cengkat,” saurna baringoyag-ngoyag sampéan -ana. Barang cengkat, kektaktak dijungjungkeunterus dirangkul. Kakupinganjeunna nginghak launjeung karasa cisocana ha-neut maseuhan pipi. Ku -ring ngagoak.

Teu karasa kaayaankitu téh geus méh sataun.Tapi kana gawé jeungkahirupan sapopoé mahsasat taya pangaruhna.

Ngan “kanceuh” téh munpanggih jeung istri sepuhsarta niténan hal-hal nuaya patalina jeung ema.Éta nu sok ngadadakngahudang kasedih téh.Lain sedih atuh pibasa -eunana, tapi peurih!Rarasaan peurih mahleuwih jero batan sedih.Leuwih nyosok jero.Malah ayeuna mah makékatambahan ku ngarasahanjakal teu kungsi kituteu kungsi kieu basa emajumeneng kénéh.

Contona baé, Jakarta –Bandung lilana perjalananukur jam-jaman makékendaraan umum. Bisapulang poé. Tapi nyatanatara unggal bulan kuringnepungan indung. Saka -peung mah pleng tilubulan teu ka Bandung-Bandung. Alesanna mahkatungkul ku loba gawé.Ari nu ngaranna gawéapan salawasna aya baémoal béak-béak. Teu nga-hajakeun baé sabenernamah. Tah, ngarasa tacancacap mulang tarimasigana nu ngalantaran -keun kuring babari bedahcimata téh. Enya éta ka -wasna. Ku kituna geuwatatuh kuring nyuratan kaMama Muhtar Gojali dilembur neda bongbolong -an ngeunaan bangbaluhhaté asa can cacap mulangasih ka nu jadi indung.Teu lila jol surat balesan tianjeunna. Kieu di antara -na.

“…. Kahartos pisan kuMama bangbaluh manahAdén. Sareng leres pisankasauran Adén yén dikan-tun ku nu jadi indung mahpeurih…. sanés mung ukurnyeri atanapi sedih. Mamasorangan kantos ngala-

21Manglé 2471

man waktos dikantun kuindung. Perkawis Adénngaraos teu acan cumponmulang asih ka nu jantenibu numutkeun Mamamah kieu. Upamina baédiparengkeun Adén ceukwiwilanganana kagunganemas ngajegir sagedépasir, éstu moal tiasananding kana kaasih in-dung ka anak. Komo tiasacumpon mulang tambamah tetebiheun. Nu tiasamulangkeun kaasih in-dung mah hakékatna mahanging Alloh Ta’ala nu ka-gungan sipat Maha WelasMaha Asih. Urang mahpamohalan. Ku kituna,carana mah taya sanésurang kedah seueur nga -dunga, utamina dikir kaGusti Nu Maha Suci. Pa-hala dikirna Insya Allohdigolontorkeun ku Man-tenna ka almarhumahtuang ibu. Kitu pamendakMama….”

Gedé pisan mang-paatna bongbolonganMama Ajengan téh keurkuring mah. Nyaéta ngu-rangan rasa hanjakalpédah asa can cacap mu-lang tarima ka indung.Angkeuhan hayang bisamulang tamba éstu moalcumpon luyu jeung parib-asa, ‘Kasih ibu sepanjangjalan, kasih anak sepan-jang penggalan’. Sanajanteu nyosok jero teuing caraméméh nampa surat tiMama Ajengan, tapiangger unggal panggihjeung istri sepuh sok teubisa nahan bedah cimata.Kumaha nya ngungkulan -ana? Ras inget boga sobatpsikolog ngora ahli psiko -térapi ngaranna Dr.Haérul Gandi Ashgar.Atuh praktékna katiténan

suksés pisan. Ngahaja nelepon lang-

sung ka kantorna rék kon-sultasi. Ngadéngé maksudkuring kitu ki sobat nya -rita, “Atuh sami baésareng ngajar ngojay kaikan lumba-lumba, Kang,pami kitu mah. Alim ahsieun kawalat,” pokna bariseuri.

Kéképéhan manéhnatéh mimitina mah. Tapiahirna mah puruneunsanggeus dicaritaan kieu,“Lain nanaon, Ayi Haér,kieu geura dangukeun.Kahiji, akang téh rékménta dibantuan lantaranayeuna keur boga masalahnu geus méh sataun canbisa diungkulan ku so -rang an. Ké didongéng -keun masalahna mah.Kadua, akang percayapisan ka salira jeung moaléra lantaran lain wawuhsakatiga. Ari katiluna,apan tukang cukur gé tarakabéjakeun nyukur sirahsorangan, sok ménta di-pangnyukurkeun ku nuséjén.” Ngagakgak ngadé -ngé omongan kuring kitutéh.

“Mangga atuh ngi -ringan pami kitu mah.Mung aya saratna nyaétasanés konsultasi, urangngawangkong biasa baé.Sono deuih tos lami teutepang. Upami akang ayawaktos kumaha upamiabdi ngulem tuang siangdi ‘Ténjo Dano’, rumahmakan Sunda nu nembédibuka di Ciputat sisi SituGintung. Raos sambelsareng cobék léléna,Kang,” cenah. Sanggeusngakurkeun jadwal sa-pukna téh pagéto jam 11tepung di ‘Ténjo Dano’.

“Tong waka seueurbarang tuang heula, Kang,

cuang pabadag-badaghuap,” pokna méméhnutup telepon.

Barang jol ka ‘TénjoDano’, nu ngondang geusjogo. Malah mapagkeun.

“Calikna urang di luhurbaé, Kang, tos dipesen.Salsé geura di dinya mahsareng raos titingaliannampeu ka Situ Gintung,”pokna bari ngiringkeun kaloténg.

Ngahaja milih tempatdiuk di juru kalér nu radamisah moal kabaribinantamu séjén. Enya, plung-plong ti lebah dinya mah.Asri tur asli kénéh deuihharita mah kawasan SituGintung téh. Katingal dibéh sisi aya parahu nungadon lintar. Sakuriling -na leuweung paselangjeung pilemburan. Di te -ngah situ aya pulo man-grupa leuweung kolot.Tangkal-tangkal kainakaténjona galedé jarang -kung. Taya nu wanieunmuka lantaran béjanategal oray. Cenah oray we-langna ngabubuhan,tinggilisir oray weling nukawentar matih peurahna.Oray sinduk areuleugeug,oray héjo tinglaléor méhsaru jeung dangdaunan.Rajana pajah oray sancasagedé tangkal jambénumpi dina dahan tangkalgedé. Malah cenah sokkawénéhan témbong ti ka-jauhan ku urang lemburkeur euleugeug dinatangkal pangluhurna.Duka teuing atuh, ma’lumbéja pacenah-cenah sokdibarungbuan ku rahul.Nu bukti mah salila duajam satengah aya di ‘TénjoDano’ teu témbong raja

oray eueuleugeuganluhureun tangkal. Nukatingal ngan aya jalmaduaan keur nguseup dinaparahu sisi leuweung.

Teu kungsi satengahjam jol dahareun nu tadigeus dipesen téh datang.Deungeunna katangén baéaya goréng peda girinyihdikucuran jeruk purut,beuleum peuteuy opatpapan, angeun lodéhcikruh maké turubuk,cobék lélé maké rombéh,goréng lauk emas ‘orokna’ngepros gararing, gorénghayam kampung kaambeumelenghir seungit. Lalabasak daun gedang sa -dungkuk, lalab atahnakumplit, pohpohan,térong-galatik, leunca,eng kol, bonténg, jeungsurawung. Ari sambelnadiréndos kasar, sikicéngékna maréncéngésdina sambel tarasi hi -deung gurih nangtangcocol. Paingan ceuk béja‘Ténjo Dano’ mah kawen-tar pisan sambelna, pajahnajan seuhah col deui-coldeui. Apan ditarelahna ogé‘Sambel Jérété’. Sangunangahaja mesen sangubeureum nu haraghag ha-neut kénéh dina boboko.

Bener ceuk ki sobat,lain konsultasi ieu mahtapi ngawangkong lohongka ditu-ka dieu diselangseuseurian bari ngaduhuap. Nyaritakeun per-soalanana ogé saliwat-sali-wat bari ponyo nyocolsambel, nyuruput lodéh,ngeremus goréng laukemas orokna anu garing.Atuh ki sobat nanyana ogébari ngahimel gorénghayam kampung nu me-

NNyambung ka kaca 40

Manglé 247122

CCarita Pondok

CampakaCarpon Lies Tjandra Kancana

23Manglé 2471

Mimitiwawuh kamanéhnatéh

dina facebook. Jamanayeuna mah geus lain ka-monésan mun urang bisawawawuhan jeung sahawaé tina jaringan sosialnu geus jadi kacapanganbarudak ayeuna. Enya,panggih jeung manéhnatéh mimitina mah tinafacebook, ngaranna‘CAMPAKA’.

Mimitina kuringnempo hiji awéwé tinaprofil kacida manisna.Beungeutna oval, irungnabangir, jeung panonnasiga panon Manuk Hong.Tina dongéng Cina.Cureuleuk. Jeung tinadedeganana, sigana mahanak nu beunghar.

Mimiti chating inboxkuring nanya, “Sampura-sun. Nepangkeun simkuring Kamajaya.”

Manéhna nyebutkeunngaranna téh ‘Campaka’.Duh ngaran anu sakituéndahna ceuk kuringdina haté. Keur geulis téhngaran Campaka. Apanari Campaka mah lelebseungitna ogé. Atuh tipoé ka poé kuring jeungCampaka tambah dalitsosobatan. Ngobrolkeunkaayaan kulawarganajeung nu jadi dulur-du-lurna. Kitu deui kuringnyaritkeun lalakon hirupkuring kulawarga jeungsagala naon waé anu ka -randapan. Beuki lila beu -ki raket. Geus teu asa-asasilih kedalkeun rasa.

Campaka kuliah diBandung, kuring diBogor di IPB. Ari Cam-paka di ITB di Seni Rupa.Kuring jeung Campka si -

lih jurungkeun dinanganggeuskeun kuliah.Jadi lamun papanggihinbox dina facebook aringobrol téh mani resep.Da manéhna bisa ngar-tikeun kaayaan kuringanu kuliah kulantaranngan hayang hirup kahareupna téh henteusangsara. Cindekna ha -yang jadi jelema boga.

"Kang Jaya linggih dimana di Bogorna?”

"Akang sanés di kotaBogorna, tapi di Ciomas.Rada tebih ka tempat Ku-liah téh," ceuk kuring.

"Kana naon Kang ariangkat kuliah?"

"Kana angkot. Tilukali naék."

"Répot atuh nya?""Tos biasa da," témbal

téh, "Pun Bapa mahmung guru es de. Punbiang icalan goréngan arisonten."

"Goréngan naon?"Campaka nanya.

"Kanggo jajanan baru-dak. Aya bala-bala, pi -sang goreng, mendoan,sareng géhu."

"Atuh resep nyaseueur waé tuangeun?"cenah.

"Upami nyésa, daseseringan mah séép -eun."

Tina mindengna ngo-brol, antara kuring jeungCampaka bet aya rasanyaah. Enya, mimitinatina babaturan di dunyaMaya, maju jadi soso-batan. Beuki nyobat wéantukna mah. Ngan cankungsi nyaritakeun rékpanggih. Kitu wé nga-malir kawas cai walu -ngan. Tapi mun sapoéhenteu silihkirim pesenkana inbox, bet aya rasakaleungitan.

Hiji waktu manéhna

teu aktif dina facebook.Aya kana sapuluh poénateu inbok ka kuring.

Kuring bet asa leungi-teun. Di és ém és, hapénateu ktif deui. Meunangsapuluh poé kuring asaleungiteun batur paku -maha. Kacipta-cipta waéimut dina profilna.Cureuleuk panona, jeungkekecapanana mun keurchating dina inbox. Tapihiji poé Campaka munculdeui. Kuring kacidaatohna.

"Ka mana waé? Akangmani leungiteun."

"Demam berdarahKang. Kika diopname dirumahsakit Boromeous."

"Mani teu ngabéjaan.Mun terang meureunAkang besuk," ceuk ku -ring protés.

"Ah mung istirahatwungkul, Kang. Ayeunapan tos aya deui."

"Akang hoyong pen-dak. Tos sakieu laminaurang kenal tapi tarangahaja tepang,” ceukkuring.

"Pami tiasa urangKopdar...”

"Naon kopdar téh?"Ceuk manéhna.

"Kopi darat, alias pa-pendak di darat. Tepangdi mana wé."

"Ké Akang hanjakalpami tos pendak sarengKika," ceuk manéhna.

"Naha kedah han-jakal? Teu aya nu matakhanjakal, Akang mahhoyong pendak. Ngobroltéh ulah ngan saukur didunia maya wungkul, asakirang sugema."

"Sawios, ké sanéswaktos urang rencana -keun," ceuk manéhna.

Kuring atoh.Da teu puguh pisan,

hayoh wé chating salila-lila tapi tacan pisan kop-dar sakali-kali acan. Arikeur chating téh sok silihkedalkeun kasono. Pekkuring nyieun puisi...

Campaka., Anjeuntaya bédana jeung bulandi langit Nu teu katepi,mun kuring hayangpanggih Campaka, ku -ring ngan saukur bisamelong Iraha kuringbisa ngeukeup Anjeun?

Manéhna ngajawabku puisi deui. Kieu :

Kamajaya, Anjeunmanusa sampurna.

Kuring mah lirmanuk nu teu bisa hiberBari can tangtu kuringleumpang anu bener Gi-gireun anjeun kuringlain jelema sampurna

Ku kuring puisi Cam-paka dicatet, tuluy di -teundeun dina BukuHarian. Kuring asa ayarasa nalangsa macana.Naha manéhna nyieunkecap-kecap siga kitu?Tapi tuluyna kuring teuloba mikir deui. Soso-batan téh ganti jadi lagusillih pikanyaah jeungsilih pikabutuh. Di dunyamaya manéhna téh bé -béné kuring. Sok remenaya kalimah, "Kang nahanya Kika bet sono kaAkang?"

Ku kuring dijawabkieu, "Sami Akang ogésono ka Kika."

"Kika sieun Akanghanjakal mun tepangjeung Kika," cenah.

NNyambung ka kaca 38

Nu geulissok jadiwerejit,nu len-jang sokjadi ba -

ruang. Teu salah kekeca-pan karuhun urang sa perti kitu téh. Ari kanga -ranan werejit atawa baru-ang, lain waé mawa bahlaka nu lain, tapi mun ku-rang-kurang mawas mahdeuih sok kalah ngakala -keun diri sorangan.

Di hiji lembur nu kate-lah lembur Banjarsari,aya hiji jalma nu keurnandang gering alatankeuna ku supata sorang -an. Éta jalma téh para -wan kolot nu nelah NyiSiwitri. Demi Nyi Sawitri,ti baheula mula teu weléhjadi catur bukur uranglembur. Puluh-puluhtaun katukang kungsi ka-caturkeun jadi béntanglembur nu kageulisananajadi sabiwir hiji.

Kabéhdieunakeun, nujadi catur téh lain waékageulisanana, tapi kutampikanana ka unggaljalma. Teu dijajaka teudiduda, kabéh euweuh nubisa nalukeun haté NyiSawitri. Nu beunghar nunanjung, aya waé nu ka-cawadna. Tungtungnamanéhna nepi ka kapopo-hoan, yén rupa téh moalsalawasna lana. Nu hirupkeuna ku waktuna kolot,panyakit, jeung sajabana.

Jeung deuih ari rupa di-tangtungan awéwé, gam-pang pisan robahna,séjén jeung dikeukeu reut -an lalaki.

Sababaraha taun tiharita Nya Sawitri kate-lah mojang tampikan,nepi ka umurna nu leu -wih ti 30 taun can kénéhdiparengkeun laki-rabi.Indung bapana kurangkumaha narékahan sang -kan Nyi Sawitri léah ha -téna geura ngawangunrumah tangga, tapi bu -buhan ka anak hiji-hijina,indung jeung bapa téhsok éléh waé ku nu jadianak. Bongan maranéhnakénéh ngogo ti bubudak,tara diwarah ti leuleutik,geus gedé ngarasa ka -ngeu nahan.

Nincak umur nu majuka opat puluh taun, ka -karék Nyi Sawitri eung -euh. Rék nepi ka irahahirup sosoranganan? In-dung bapa geus maju kakakolot, rék saha deui numupujuhkeun manéhnamun indung bapa eu-weuh? Tapi abong adatgeus kakurung ku iga, NyiSawitri keukeuh hayangmeunangkeun bujang,aya sababaraha urangduda nu ngahéroan, cannanaon gé geus jebras-je-bris mantén.

Sakali mangsa mahaya Agan beunghar nurék sadia ngawin NyiSawitri, ngan cenah rék

dicandung. Demi NyiSawitri ngadéngé rék di-candung, tuluy jebras-je-bris, “Kawin ka duda waégeus najis, komo ieu kududicandung ku aki-aki!Teu sudi aing mah, men -ding kénéh teu kawin-kawin!” Atuh nu rékmileuleuheungkeun ogésawios bedo cenah, dinaenyana ogé boga pama-jikan, keur naon geulisogé ari goréng adat jeunghaté mah.

Ari kiwari, Nyi Sawitritéh geus sakitu dikakolot -ananana bari angger lala-gasan. Indung bapa geusteu boga, salaki jeunganak mah geus puguhtaya tapak-tapakna acan.Ari kangaranan maju kakolot, geus lumrah jalmamah sok balik deui kabudak, kudu aya nu ngu-rus kudu aya nu mupu -juh keun jeung nalinga keun, ari Nyi Sawitri?

Enya éta ogé ayadulur-dulurna. Boh dulurti bapa boh dulur ti in-dung, tapi da ari kanga -ranan dulur mah teu bédajeung deungeun-deung -eun, komo lamun urangkurang hadé ti anggalna.Apan sok jadi kacapangandulur jadi batur batur jadidulur. Aya ogé nu sokmapandékeun lamundulur miskin sok kalahjadi batur, sabalikna munbatur beunghar sok jadidulur. Komo ieu Nyi Sa -

witri mah boga dulur ogédulur jauh wungkul, laindulur sagetih –da anakngan hiji-hijina.

Ari ngandelkeunharta. Nyi Sawitri teu bisamajar kumaha, sok sana-jan basa aya kénéh in-dung bapana mahlu bak-libuk, tapi sabadayatim piatu mah saha nungarahna? Pakaya nu ayanungtutan ludes dipakéhirup sapopoé.Kangaran an pakaya nuaya dipaké bari teudigolangkeun, tangtuninggang dibéak.

Nyi Sawitri kiwarimaju ka geringan. Ari nukemit sok tara aya dakalah sarieuneun. Boro-raah tatanggana, apandulur-dulurna ogé kalahapi lain. Panyakitna NyiSawitri teu puguh ku-naon-naonna. Dokterjeung dukun sapamade-gan yén éta mah panyakitkolot, lumbrah sagalakarasa. Kabéh dieuna -keun Nyi Sawitri bet siganu siwah, mideng hulengjentul bari seuseurian so-rangan.

Siwahna Nyi Sawitribeuki katara, sok ka -déngéna humarurungbari nyebut-nyebut ‘siit’ngaharib-harib raranganlalaki. Ngan ari tatanggajeung urang lembur mahyakin lain sagélo-gélona,tapi gélo lantaran teukawin-kawin jeung ka-

Manglé 247124

PPuridingPuringkak

Jurig SiitKu Taufik Rahayu

25Manglé 2471

campuran panyakit jurig.“Siiittt ... Siiittt ... Sii-

ittt ...” Méh unggal peu -ting urang lembur teuweléh ngadéngé nu nge-lak humarurung sapertikitu. Ngelakna téh sokparat nepi ka wanci te -ngah peuting. Urang lem-bur geus asa diririwaanku jalma hirup. Tarakadarugaeun ngulam-preng ka luar ti peuting.

Mimitina, sora NyiSawitri nu nyebut-nyebutsiit téh ngan kadéngénakalan-kalan, tapi beukidieu mah ngelakna sabanpeuting. Teu kitu wung -kul, saterusna deuihkadéngé mapay ka unggalimah. Ari nu biasa dida -tanganana téh imah nuaya mojang jeung jaja -kaan nu geus cukupsagalana pikeun laki-rabi.Mun pareng aya nu siit-siitan lalaki mah sok gan-cang nyekelan ‘boboga anana’, da cenah bisi teukanyahoan dirontok kunu ngelak, kitu ogé awéwésok tuluy babacaan sa -bisa-bisa da sieun kaan-cikan atawa katepaanjomblo saumur-umur.

Sakali mangsa mahkungsi aya nu sué ngadonpaamprok di tengah jalanpeuting-peuting jeung nusiit-siitan. Na, da étamah cenah, inyana tehngayek-yek ngiihanmanéh. Rék lumpat teubisa, rék ngajerit pon kitudeui. Nu siit-siitan téhgeus teu mangrupajelema. Awak rangkébongtulang wungkul, buukbodas ruwag-rewig, pa -non bolotot jeung om-pong. Kitu ogé papaké anana geus teu matut.Teu bisa kukumaha

ningalina ogé, sadar-sadar téh isuk-isuk waégeus pada ngarejengan,bari cenah éta lalaki nusué téh tuluy boga pa-nyakit burut.

Ti saprak kajadianharita, mun peuting téh dilembur teu pati teuingkadéngé nu siit-siitan,ngan kadéngé hawar-hawar waé ti kajauhan.Dipapantesna téh meu -reun mapay-mapay lem-bur séjén.

Pikeun muguhkeunbebeneranana, tuluyditéang ka imah Nyi Sa -witri, bener waé teu ka -sampak. Urang lemburaya atohna ku euweuhna

Nyi Sawitri téh, bubuhanjalma siwah. Dina ayanaogé kalah nyusahkeunjeung pikasieuneun. Tapiloba ogé nu mangkarun-yakeun ku nanasiban nutumiba ka Nyi Sawitri.

Nyi Sawitri, wanoja nukungsi jadi béntang lem-bur jeung pada mare-butkeun, bet tuluy siwahbari teu puguh hirupjeung henteuna. Nepi kakiwari éta jasadna NyiSawitri teu kapanggihlaratanana. Ngan min-deng pabéja-béja yén dinawanci-wanci anu tangtusok kadéngé sora siit-siit -an. Nu ngadéngé éta sorasok mapatkeun parancah,

“Hus hus ... nyingkahsiah, aing mah da enggeus(atawa arék) laki-rabi!”Kapercayaan urang Ci-sompét di PakidulanGarut mah, lamun ayaawéwé parawan kolotmaot, sok tuluy jadi siit.Siit téh sato leutik kawasjangkrik. Siit, ceuk do -ngéng urang éta lemburmah, sato nu kaancikanjurig. Bisa mancalaputra-mancalaputri jadi jajakagagah atawa wanojageulis, tuluy ngagoda kajalma-jalma ipis iman nuliar ti peuting.***

Bandung, Maret 2014

CCarita Heubeul

Harita Ukurhenteuwerat kedallisan, kuawahingngarasa ka-

gunturan madu kaurugan me -nyan putih. Minangka ném bongkeun kabungah haténangan saukur cedok nyembah,bari panon cumalimba, rus-ras inget ka jenat éyangna anungukut di desa Manikmaya.

Kangjeng Sultan tuluy mi-warang Papatih, supaya engképeutingna di paseban panura-han ngayakeun pésta, ngistré-nan Ukur dijungjung lungguhkana senapati téa. AdipatiRonggonoto ngadangu sada -wuh-dawuh Sultan, ngan batigegetun, boga rasa bakalkaéléhkeun komara, karebutkakawasaan ku Ukur. Ulatmesum, henteu lemék henteunyarék, gawéna ngan dulak-dilak, ngéwa ceuceub ka anumeunang nugraha.

Samulihna Kangjeng Sul-tan ti babancong, senénantuluy lekasan. Nu lalajo bubarnaringgalkeun alun-alun, mu-

lang ka satempat-tempatna.Sajajalan ting karecewis jeungpada baturna nyaritakeunkaraméan dina senénan téa.Ngaran Ukur enggeus jadisabiwir hiji, pada muji padangalem, budak ngora éstu pra-jurit digjaya, sinatria santikaIeber wawanén.

Kacaturkeun beurang ka-ganti ku peuting. Di pasebanpanurahan geus caang bara -nang siang, lampu setolopnangalempray. Gamelan kabu -yutan anu nélah Kyai Wursitamuni agem ngagalindeng, lirgamelan di kayangan, kalang -enan déwa-déwi.

Kangjeng Sultan enggeusrawuh, linggih dina korsi ga -ding gilang kancana; di sagé -déngeunana sang Ratu Padmi.Di kiwa tengenna ngajéjérpara ceti reujeung emban, nungaragem upacara karajaan.Para bupati, mantri, pong-gawa sila ngadep marendekodi sabudeur paseban. Kabéhpada ngaranggo anggoankalungguhanana, hurung-hérang tingkaretip kasorotanku cahaya lampu anu sakitu

makbrakna.Panceg dina waktuna anu

geus ditetepkeun Kyai Patih kanayaga miwarang eureun na -beuhna, sarta pok ngémbar -keun, yén Kangjeng Sultanarék ngistrénan ngajungjunglungguh priyarana RahadénUkur. Jep jempé lir gaang kat-incak. Nu hayang batuk ogé, ji-gana dipengkék.

Kangjeng Sultan miwa -rang, supaya Ukur maju ka-hareup. Ukur géngsor la launan, budi lungguh hanteu ang -kuh. Sanggeus rada deukeutka Kangjeng Sultan, cedoknyembah, gék mendeko sadianampi dawuhan.

Kangjeng Sultan jung nga -deg dipayuneun korsi paleng-gahanana. Bari ningali kaUkur, rintih ngalahir, sowan-tenna halon ngagalindeng:

“Para Bopati, Mantri,Ponggawa sakabéh! Kaulaneda panyaksén, wiréh dinadanget ieu, kaula seja ngang -kat Priyarana Ukur, dijung -jung lungguh jadi senapatikadua, wawakil Senapati KyaiAdipati Ronggonoto, panglima

sakabéhna wadyabaladMataram. Kaula geus nyaksiansarta percaya, yén Ki Ukurbaris bisa sarta tanggoh éng-goning ngajalankeun kawa-jibanana. Nilik kasantikanana,kabijaksanaanana jeung pi-rasatna, sanajan Ukur laintédak ménak turunanMataram, turta umurna ngorakénéh, kaula henteu ham-ham, yén andika, sakabéhnaanu aya dina cangkingananabaris satia, tuhu kana sagalapaparéntahanana. Singsahaanu baha, henteu daék nurutkana paréntahna, éta saruabaé jeung baha teu turut kadiri kaula.”

Ti dinya rét paningalinaditujukeun ka Ukur, anu keurtungkul ngabandungan pila -hirna Sultan.

“Priyarana Ukur, ti mimitidawuh ieu, andika ku kaula di-angkat jadi Senapati waja-balad Mataram kadua,kalawan dipaparin jenengan:Rahadén Adipati Wangsa-taruna. Kaula uninga, yénandika téh terah Kulon, tu-runan panggedé Pajajaran,

Manglé 247126

{ 55 }

Ku Rohendy SumardinataDipasieup deui ku Supis

anu éstu satia tuhu ka anu jadipanembahanana. Kaula yakin,yén andika ogé énggoning ku-maula ka diri kami, tanwandésuhud sumujud, hamo ngijingsila béngkok sembah.”

Dipati Wangsataruna aliasUkur, sakedapan mah ngahu-leng baé henteu buru-burungawaler, bawaning ku kalim -pudan kabungah anu sakitugedéna. Pinanggih reujeungbagja anu sakitu luhungna,haténa téh bet ngaleketey, ing-gis risi tinemu jeung bangba-likanana. Émut kana kasauranÉyangna, yén kalamangsameunang kanugrahan,sanalika éta kénéh kudu ingetkana bangbalikanana, dodojaAnu Kawasa, panguji ka anujadi mahlukna. Cék baba -sanna: “Upama eukeur mang-gih mudun, kudu inget barisnanjak.”

Dipati Ukur kakara élingkana salirana, kagebah kuraména sora keprok. KangjengSultan harita geus linggihdeui, bari henteu liren-lirenneuteup ningali ka anu nujungahuleng tumungkul.

Barang lelembutananageus kumpul deui, Dipati Ukurcedok nyembah, nganuhun-keun kana pangasihna Kang-jeng Sultan. Soantenna henteupati tatag, semu anu duma -reuda. Tapi cukup atrapokpokanana, katuturkeun kusakabéh nu araya di dinya.Walerna:

“Nun Gusti, Abdigustinyembahkeun sewu nuhunlaksa kabingahan nampi pa -ngasih Dampalgusti, miwahkanugrahan anu parantos tu-miba ka Abdigusti. Abdigustiparantos kaselir dipaparinkalungguhan anu sakituagungna. MenggahingAbdi¬gusti ngahaja dongkapka Mataram téh, sanés pisanbadé sosoroh ngudag-ngudagkalungguhan, teu aya sanésmung tumut kana welingnapun aki, sumeja ulun kumaulaka salira Dampalgusti, Ratuhing Mataram, anu kamashurka awun-awun kawentar kajanapriya, Ratu adil pinandita,

anu nyaah ka abdina.”Soanten Ukur beuki lila

tambah ngoncrang:“Ayeuna Abdigusti keng-

ing kapercantenan ti Dampal-gusti, kedah ngiring ulubiungngolah kanagaraan. Karaosnaku Abdi¬gusti sakalintangabotna, wiréhing rumaos dika-bodoan. Keur bodo téh henteuacan pisan gaduh luangpanemu dina bag-bagan ngo-lah nagara, papagon nga-heuyeuk dayeuh. SalajengnaAbdigusti henteu werat miun-

juk paos, mung tansah hibarpangdunga Dampalgusti anukateda, disarengan ku panang-tayunganana Pangéran AnuKawasa, mugia Abdigusti tiasangajalankeun sugrining kawa-jiban anu parantos dipa-pancénkeun ka Abdigusti,demi kamamuran rahayatsareng kerta-raharjanawewengkon Dampalgusti,kaulanun.”

Satamatna Ukur miunjuk,ger ramé nu keprok, minton -keun kapanujuanana. Kang-

jeng Sultan bari ngadangu -keun téh teu kendat-kendatimut ngegelenyu, dibarenganku unggut dina lebah ucapan -ana anu kalandep.

Harita Ukur ku KangjengSultan dileler anggoan kalung-guhan sapuratina, katut tandaupacara kapangkatan adipati.

Saréngséna ngistrénantuluy disambung ku pésta,mintonkeun rupa-rupa kase -nian, kayaning ibing, sem-palan lalakon wayang-orangjrrd., diselang ku tuang-leueut

balakécrakan, nambah-nam-bah kagumbiraan.

III. DIPECAK DEUI

Kacaritakeun sanggeusnaUkur jadi senapati, kaayaannagara Mataram beuki tam-bah reugreug-pageuh, amanraharja, cék babasan téa mahhurip gusti waras abdi.

Kaayaan kaprajuritanberes roés, henteu tinggal tata-tartib, susila jeung darma-bakti. Ku Senapati Ukur sagalarupa sarat kaprajuritan,

kaprawiraan henteu aya anudimomorékeun, sakabéhna di-ajarkeun jeung dilarapkeun.Atuh sumawonna para tam-tama mah dipalajarna téh éstuenya-enya, sangkan ulah ayakapetolanana. Cék dina man-ahna, anu jadi tamtama kudujadi conto pikeun prajurit, bohlahirna boh batinna.

Nagara-nagara anu taralukka Mataram, kayaningSurabaya, Madura jeung nuséjénna, kabéh satia tuhu,henteu aya anu wani baha,serab ku wewesenna jeungkasantikanana prajuritMataram.

Senapati Ukur ku Sultanpohara diasihna, lantarankatingali kasatianana, ka-cakepanana jeung kadig-jayaanana. Luang lumbrahnamanusa, ari ka anu keur mujurtéh, sok réa anu mikasirik. Nyakitu deui ka Senapati Ukur,sanajan salilana lempeng-bener, ngadek sacékna nilassaplasna, ih teu weudeu réaanu miceuceub. Ari pang-pangna anu pohara mikangé -wana téh, nya éta SénapatiRonggonoto jeung Ki Tam-tama Jayengrono, da puguhsarua pada boga rasakaéléhkeun.

Ieu anu duaan remenpisan ngayakeun babadamianrasiah, néangan akal tarékah,sangkan bisa nyilakakeun Di-pati Ukur. Sakali mangsa mah,Mas Ronggonoto dumeuheuska Kangjeng Sultan, supayaSenapati Ukur dicoba deuikadigjayaanana, ku jalandiadukeun reujeung banténglilin. Ari éta anu disebut ban-téng lilin téh, ingon-ingonnaKangjeng Sultan, anu poharagalakna tur kacida bedasna.Geus sababaraha kali dia -dukeun jeung maung loda ya.Kabéh euweuh nu kuat, paéhnepi ka budal-badil peujitna,ditanduk jeung ditujah kusang banténg. Ku tina bedas-bedasna, diaranggap bantengkajajadén, weduk henteu teu-rak ku pakarang.

(lajengkeuneun)

27Manglé 2471

Manglé 247128

Bagian

202

CCarita Nyambung

Nini-niniamitansartajangjiisukna rékdatang

deui. Enya wé, isuk kenehgé ema pangasuh téh geusngajego hareupeun tokoobat tabib. Sabada diba -géakeun ku pribumi, semahlangsung cacarita kaNikmatulloh. Cenah,ngarah lantip, mendingnyamar jadi awéwé.

“Ah, da teu gaduhpakéan awéwé atuh, Ma.”

“Ieu ku ema geus disa -dia keun,” pokna.

“Pek wé disalin. Kadédeuih kudu robah sora gé.Kumaha wé carana sangkanteu katohyan batur,” ceuksemah deui.

Nikamatulloh ngoréléngka rohangan tukang. Bluska kamarna. Teu kungsi lilageus dangdak-déngdékhareuepeun eunteung.

Naksir awakna sorangan nugeus kabulen ku papakéanawéwé. Geus kitu mah,nyampeukeun deui nini-nini téa.

“Kieu mah?”“Enya la! Nu penting

deuih kadé ulah loba teuingnyarita,” pokna bari mésem.

Kaharti, sora asli jeungsora jijieunan mah, bakalbéda. Tah, bagian éta deuihnu dipikahariwang kuNikmatulloh téh. Ari sualcara leumpah jeung pario-lah mah, moal susah teuingniron-nironna.

Nu nyamur jadi awéwéindit patutur-turu jeungnini-nini. Maksudna, nga-datangan Niam. Ngan,cenah, lamun geus aya dilingkungan istana mah,wayahna wé kudu nyorang -an. Kituna téh bari pok-deui-pok deui ema panga suh ngabejaan tempatnaNiam. Datang ka wawangu-nan para selir, nu ngajaga

megat. Ngan, can gétatanya, nini-nini miheu -laan nerangkeun. Cenah,manéhna téh mawa budakbeulian pibatureun selirholipah. Percayaan diomo -ng an kitu téh. Atuh, lalam-pahan nu nyamur nepi kaburuan wawangunan tem-pat selir mah aman.

Memeh abus ka ro-hangan séjén, aya dui nungajaga. Leuwih apik batannu ngajaga mimiti. Haritagé, abid awéwé bawa ninipangasuh teu bisa asup.Ngan, ku lantaran si emamah legok tapak genténgkadek, loba wé akalna téh.Pek wae cenah, mun teumeunang asup mah. Ngan,asal nanggung rasikolna.Da, inyana téh mawa abidtitahan holipah keur piba-tureun selir kadeudeuhna.

Ngadenge omongankitu, nu ngajaga teu bisamajar kumha. Blus wehnini-nini jeung awéwémamlihan téh asup kawawangunan tempatparaselir.

Ti lebah dinya, sangkanteu nyurigakeun, nini-ninimah ngajanteng heula.Nitah Nikmatulloh leupangtiheula muru jalan panu -duhan. Geus kitu, manéhnage muru tempat Niam.

Peuting ka-245Sanggeus aya kana ra-

tusna lengkah, jalan aya nunganca aya nu ngatuhu. Nukuduna mengkol ka katuhu,Nikmatulloh téh kalah kakenca. Satérusna, milangkamar saperti panuduhannini-nini téa. Geus ngarayakin, manéhna nagjantenghareupeun panto nu rék di-asupan. Geus kitu, nyu -rung keun éta panto nutetela teu dikonci.

Kamar téh murub-bub-yar. Lampu-lampu nu war -na-warni mancerkeun ca ha ya nu adumanis lawon,rergean, kulambu, jeungsepere nu oge warna warni.Lian ti kitu, kaangseu su -ngitna minyak jeungkekembangan.

“Ngan, ka mana pribu-

29Manglé 2471

mina?” Nikmatullohngagerentes.

Kituna téh dijawab deuiku pikiranana sorangan.Muereun keu ka cai heulaatawa keur ka dapur.Malah, boa keur sasadiantuangeun jeung inumeunkeur manehna.

Nikmatullah ngalacatkana ranjang. Gegeleheannagreureuhkeun kacape.Najan teu leumpang jauh,ari make papakean awéwémah, kaasana téh capepisan da teu laluasangalengkah.

Keur kitu torojol aya nudatang. Awéwé nu ruru-panana moal eleh geulis kupamajikanan. Ngan, nuanyra datang mah, leuwihdewasa batan Niam katem-pona téh.

“Saha anjeun téh?” ceukpribumi nu taya lian ti adi -na holipah nu bisa nalinga -keun paraselir.

Nikmatulloh teu nga-jawab. Manehna tungkul,

bari tembongs emu bi -ngung. Puguh we, pribumitéh beuli panasaran. Ceukpikirna, tangtu éta awéwétéh nu keur boga masalah,da kitu biasana ge, munsakalieun disuekseukan kuholipah, panglumpatananka éta kamar. Haben dita -lek, Nikmatulloh teu nga-jawab. Tangtu we, beukipananaran jeung ngondangcuriga. Adi holipah ngara -gamang ngalan panutupsirag. Ana breh téh, horenglalaki!

“Saha anjeun téh?”Geus kitu mah, Nikmat-

ulloh téh teu bisa majarkumaha. Kapaksa medarlalakon. Ti miiti nepi kaahirna ngawani-wani da -tang ka éta tempat, ditétéktaya nu dikilungan.

Ngadéngé lalakonsemahna kitu, pribumikakara ngarti. Saterusnamah, karunyaeun pisan.Ceuk pikirna, éta pasulantéh kudu gancang di -

réngsékeun sangkan teujadi mamala ka lanceukna.

Ngan, tangtu we, teuwaka percaya sagembleng -na. Ku lantaran kitu, pri -bumi téh nitahan abidnasangkan néangan Niam.Rék diamprokeun ka nungaku-ngaku salakina.

Ari nini-nini nu ngajakNikmatulloh ka éta tempat,kacida kagetna, lantaranNiam téh nyorangan. Di-tanykeun, cenah, can da -tang. Teg wéh, tangtu salahasup ka kamar. Leuh, munenya kitu, tangtu bakal uru-ara. Keur bingung kitu,torojol utusan adi holipahdatang. Rurusuhan naker,sarta ngajak Niam haritakénéh manggihan dunung -anana. Teu lila ge datang kanu neang, kawantu teu jauh,ukur sababara lengkah titempat Niam. Sadatangnaka ka éta tempat, langsungpaamprok teuteuep jeungsalakina.

“Enya ieu téh slaki an-

jeun?”“Leres pisan.”Adi holipah cacarita.

Cenah, éta lalaki téh salahasup kamar, kalah ka kamarmanéhna. Niam gé teukaget da geus apal ti ninipangasuhna. Ngan, numatak hariwang téh,kumaha mun jadi uru-ara.Boa-boa nasib salakina téhmungkas lalakon hirup dinatihang gantungan.

“Sadaya-daya,” ceukNiam bari merebeykeuncipanon.

“Ih, teu kudu hariwang.Kula nagrti kana kaayaanaranjeun. Keun wé, urusansaterusna mah kumahakula,” ceuk adi holipah.

“Aduh, hatur nuhun,Enden Putri,” ceuk Niam.

Sanggeus ngadéngé cari-taan adi holipah kitu, Niamngrasa reugreug. Kakarawéh, manéhna nyampeur -keun salakina. ***

(Hanca)

Manglé 2471

Mémang Éha nu boga lalakondina carita yasana MohamadAmbri (1832-1936) téh. Endén

Saléha cenah saenyana mah, putra jura-gan Kalipah Kota di Cianjur, nu tunggaramanah alatan teu laksana ngarangkep kaMas Mahmud, beubeureuhna. Orokayageus aya nu mesék perkara nu éta mahboh ku nu ngulik sastra boh ku nu ngoték-tak filsafat.

Ku kituna nu deuk dipikiran ku soran-gan mah lain Éha. Ongkoh da ari nanasi-ban jalma mah, kayaning rudetna hu bungan ti antara awéwé jeung lalaki atawapajurawetna hubungan antara kolot jeunganak, kapan kitu kénéh kitu kénéh. Nungabédakeunna mah, cék pangrasa, an-tarana kaayaan masarakatna, nu jadikasang carita, pakalangan sing sakur nuboga lalakon. Demi nyawang kahirupanmasarakat antarana bisa ku cara niténanlégégna jalma-jalma nu aya di dinya. Munkecap légég kurang keuna, nya sebut baécara hirupna. Tina jagat kahirupan Éha,upama dikoréhan simbolna nu poko,katémbong tilu rupa barang: karétamesin, surat, jeung potrét. Éta barang anutilu téh némbongkeun kamonésan mo -dérenitas dina widang transportasi, ko-munikasi, jeung dokuméntasi. Kabéhmuseur di kota.

Ana dipikiran bet tétéla yén éta ka-monésan modérenitas téh milu nang-tukeun pangalaman jalma-jalma nudidongéngkeun dina roman Lain Éta. Pa -ling copélna, mun éta barang anu tilu téadileungitkeun tina éta roman, jalannacarita tinangtu kaganggu. Minangka ba-bandinganna mah, lalakon Roméo jeungJuliét, cara nu kungsi disabit-sabit ku Is-abel Allende, pasti robah kabina-bina mun

seug kana éta carita diasupkeun barangmangrupa télépon sélulér nu tanwandébisa dipaké ngirim talatah (text message)ti Dén Roméo ka Endén Juliét.

Karéta Mesin

Karéta mesin téh karéta angin téa. Is-tilah béh ditu éta téh. Ayeuna mah prahnasepéda baé. Duka kumaha sarsilahna. AriWalandana mah mun teu rijwiel nyatangtu fiets. Ari kangaranan karéta, cékdina kamusna, taya lian ti tutumpakan numaké padati alias roda. Sorana méh-méhan sarimbag jeung nu nyampak dinabasa Inggris, nya éta cart nu dibacana“ka:rt”.

Nu sidik, istilah “karéta mesin” mé-mang luyu jeung pasipatanana, nya étakaréta nu dijalankeunana maké mesin,lain maké kuda, munding, atawa sapi.Unak-anik mesinna tina beusi atawa sa-bangsana. Aya ranté, pedal, setang, jeungsajabana nu silih sambung ngahiji dinajirim tutumpakan téa.

Hanjakal, karéta mesin Ambri teu patiécés. Teu sidik naha Fongers atawaGazelle nu ditumpakan ku Mas Mahmudjeung Dén Bahrum basa pelesiran iderkota Cianjur téh. Teu cara dina babududeun, kapan écés pisan nu ngarangnataan “sigarét Mac Gillavry” jeung“sigarét cap Onta” (roko Camel, tayohna).Duka mun harita balaréa teu ngarasaperlu niténan mérek sepéda onaman. Dageuning ari lebah ngagambarkeun paripo-lah nu maké sepéda mah telik ogé. Con-tona: “Séla karéta mesin ditilaman kusaputangan bodas, bisi kotor kana lanci -ngan...” Kilang kitu, peran karéta mesinpohara pentingna dina nangtukeun plotcarita. Kapan mimiti tepungna Néng Éhajeung Mas Mahmud téh basa nu dise-butkeun pandeuri keur sesepédahan.Mana komo basa Mahmud ngiriningkeunbél sepédana bari naros ka Éha di jalanmah, beuki pohara pentingna éta sa -kadang sepéda téh. Nya adegan éta pisan

nu muka pasualan ti landeuhna tepi katonggohna terus turun deui tepi katamatna.

“... Sidik nu sok dilamun téa, seblakmanahna, béh jinisna katingali deui keurasup ka toko, katingali keur tunggangkaréta mesin...,” kitu antarana nu aya dinapanyileukan Néng Éha.

Karéta mesin deui baé nu poharapentingna téh nalika carita geus tepi kaméh-méhan ngalandeuh deui. Mun seugban karéta mesinna henteu kempés mahpamohalan Dén Kosim peuting-peutingtepung jeung Éha di jalan tepi ka Éha nukeur kaleleban ku Mas Mahmud tur ming-gat ti salakina téh sasat meunang pa-nyumputan sok sanajan bari jeung kudungalaman hirup sagebrug jeung DénKosim.

“Alus indit-inditan ieu. Teu nyana rékboga papanggihan. Boro ambek tadi,karéta mesin kempés banna. Sihoréng rékpapanggih jeung nu lenjang,” kitu nu ayadina jero pikir Dén Kosim basa mimititepung jeung Néng Éha peuting-peutingtéa.Cindekna, karéta mesin milu nandaanbagian-bagian penting tina plot carita,utamana bagian patepungna Néng Éhajeung Mas Mahmud di awal carita jeungpatepungna Néng Éha jeung Dén Kosimdina tengah-tengah carita.

Surat

Cara sepéda, surat gé pohara pen -tingna. Malah mah salah sahiji tokohpenting dina ieu roman, nya éta DénBahrum téa, kapan digawé di kantor pospisan, nya éta lembaga nu ngurus unak-anikna surat persuratan.

Nya surat nu jadi rawayan pikeunnepikeun gerentes haténa Mahmud kaÉha najan eusina beunang ngéngkénkeungé. Surat téh digurit, diasupkeun kana am-plok, dirapet, diadrésan, diparangkoan,sup kana koropak pos, dipihapékeun kapanglayar. Saterusna mah Mahmud jeungÉha remen silih suratan langsung baé, teu

Karéta Mesin, Surat, jeung PotrétKu Hawé Setiawan

30

MMimbar Atikan

31Manglé 2471

maké perantara. Ari paripolahna lalaki nu narima surat

ti bébéné digambarkeunna kieu: “Diba-cana teu cukup ku dua tilu kali, sabantamat ngahatamkeunana dicium. Diampi-hanana dina tas paragi ka sakola. Dinasenang-senang, bongoh ti batur, kusiweldibuka, dibaca deui, ngok dicium sup deuikana tas, ni’mat ku kitu gé.” Paripolah nukawasna langka kajadian dina jaman suratéléktronik (e-mail) cara ayeu na mah.

Upama dijojoan nu po kona, tétélasurat téh milu nangtukeun sababaraha ba -gian pangalaman nu penting. Surat milujadi tanda mimiti pakaitna haté Mahmudjeung Éha dina katresnan. Surat milu jaditanda rudetna hubungan antara Mahmudjeung Éha alatan Juragan Kalipah, ra-mana Éha téa, haripeut ku karadénan.Nya ku surat deuih Éha dina pamustun-ganana ménta diserahkeun ku salakina,Juragan Mantri téa.

PotrétDina lalakon Éha

jeung Mahmud, potréttéh pohara raketnajeung surat. Ari potrét,mun cék suwarginaNano S. téa mah,kapan “wawakil jirimjinisna”. Kitu nu kaja-dian ti antara Mah-mud jeung Éha gé:pada-pada ngandel -keun potrét minangkawawakil jirim mara -néh na basa hubungankatresna mimiti tu-muwuh.

Méméh meunangkasempetan nu laluasapikeun paamprokjonghok jeung Éha,kapan Mahmud téhngirim potrét dirinaheula kalayan mi-hapékeun éta potrét kaBahrum. Rada pan-jang cenah lalakonpotrét téh méméh tepika nu dijugjug. Ti DénBahrum dipasrahkeunka Bi Uti, réncangna.Ti Bi Uti dipasrahkeundeuih ka Nyi Ikem,lanjangna Néng Éha.Ti Nyi Ikem kakaratepi ka Néng Éha barijeung kudu dikeben-keben heula méméh

manggih témpo nu salsé tur masrahkeu-nana kudu api-api ragrag téa.

“Néng Éha jeung Mahmud ayeunageus sarua hurungna, ngangkat begérujug-ujug manggih jalan, sarua cocogna,najan paanggang teu asa pajauh, da beu-rang-peuting pajeueung reujeung potrét -na. Ucap-ucapan apan kagantian ku silihsuratan, saban minggu teu aya kendatna.Malah-malah namplokkeun pangeusikalbu mah mending kana kertas ti batankudu pok ka jinisna,” kitu nu digam-barkeun ku Ambri.

Nu teu kurang narikna, potrét gé ho -réng milu ngisarahkeun ayana sabangsan-ing konflik antara kaom nonoman jeungkolotna, antara Éha jeung Juragan Kali-pah. Kapan cenah gé: “Lamun kapanggihku ramana Néng Éha dipotrét, euleuh,kumaha meuereun dibenduanana. Haramdipotrét téh, matak dipéntaan nyawacenah, engké dina poé kiamah. Komo deui

potrétna aya nu ku lalaki, euleuh bendunalain caritakeuneun.”

Roman ModérenKasebut roman modéren Lain Éta téh,

dina harti wangun carita anu wandanaluyu jeung padika sastra nu di lembururang tumuwuh ti awal abad ka-20.Mimi ti medalna awal taun 1930-an kéng-ing nyerat redaktur Balé Pustaka. Ari BaléPustaka nya éta lembaga kolonial nu ma -nga ruhan masarakat jajahan ku kagiatannulis jeung maca. Dasawarsa 1920-anjeung 1930-an téh saenyana jaman nguni-angna kasadaran politik nonoman Indo -nésia nu nyipta-nyipta kamerdékaanbangsana. Cara nu kagambar dina pidatoMohamad Hatta ti Perhimpunan Indo -nésia basa nyanghareupan mahkamahkolonial di Walanda, nu dijudulan In-donesië Vrij (Indonesia Mer déka), mangsaharita ngu niang no no man Indonésia nu

teu ukur mikiran dirina so-rangan, tapi deuih mikirankapentingan bangsana.

Munasabah, tayohna,mun nonoman saperti kitukagambarkeun deuih dinanovél nu medal mangsa hari -ta. Éha cenah kungsi sakola diH.I.S., ari Mahmud calon ar-sitek —cindekna, nonomannu narima atikan modérencara Soekarno atawa Hatta.

Nu sidik, kahirupan no -no man nu kagambarkeundina roman Ambri mah bédadeui. Nu katémbong di dinyanonoman nu pelesiran dinamangsa peré sakola, ider kotasono ka bébéné, bari ngala-mun hayang geura lulussakola, nampa diploma, terusdigawé. Ari ku kitu téa mahkaharti da kapan roman we -dalan lembaga kolonial.

Ku kitu ku kieu, ieu ro -man teu wudu matak nariknapikeun dibaraca deui mi-nangka salah sahiji bahanpikeun nyoréang deui ku -maha robahna gékgékan ka -hirupan di Tatar Sunda tu mali jeung tumuwuhna mod-érnitas sakumaha nu kagam-barkeun tina budaya matéri(material culture)-na.***

Nu nulis, Ketua LembagaBudaya Sunda (LBS) Uni-versitas Pasundan

Manglé 247132

CCarita Nyambung

Kungsi étaogé ayainget an rékpahili-hili.Bubuhankamar ku -

ring mah kaitung lalega turtiiseun. Ngan barang dipikirdeui, sarua wé atuh jeungbohong. Heueuh, apan numatak nyokot rada jauhmeueusan ti kampus téhlain ku perkara harganawungkul. Pertimbangansaenyana mah sangkanbatur teu apaleun. Boh bisihiji mangsa aya nu sasal-susul mapaykeun.

Tapi boa teu pikabeta-heun téh ukur cék pangrasasorangan wungkul. Da geu -ning manéhna mah kacirisugema ku kaayaan ayeunatéh. Dina kardus setéropomanu naplok dina témbokkamar, aya keretas napel,meunang nulisan. Kawasnamah ngahaja diprin.Hurup na dialus-alus.Unina, and here, my life isjust begun...

Keur basa mimiti macamah maké rada dilelekansagala. Lain pédah teunyaho naon hartina.Ditelek-telek sotéh ngim-pleng ka mana loyognamaksud éta tulisan.

“Janten di dieu nyadikawitanana?” cék kuringharita ka manéhna, barinangtung ngaréndéng neu-teup éta tulisan.

“Muhun. Muga-mugawé kitu. Pan cék batur mahcénah life begins at fourty.Tah, Mel mah patokananabadé ku tempat waé, moalku waktu,” témbalna.

“Teras engkéna ka ma -na?”

“Ka mana, nya? Ah, kamana wé. Nu penting ayeu -na mah Mel tiasa mutus -keun nyalira, teu diatur waéku batur.”

“Jadi Yudi mah moal di-ajak-ajak atuh?” bari di -tung tungan ku gigideug.

“Geuleuh! Mani kitu.”Manéhna nyigeung.

“Tuda bet ku basa Ing-

gris sagala.” Kuring tuluyngarawél leungeunna.

“Naon hubunganana?Teu nyambung ah!”Manéhna malik nangkeup.

“Pan ieu gé tos nyam-bung,” cék kuring bari saruanangkeup manéhna.

Simpé sakedapan, tayanu nyarita.

***Jeung ti éta kamar pisan

mangkatna lalakon anyartéh. Isuk-isuk kénéh geusgesat-gesut indit ka kam-pus. Beurangna miang katempat lés. Mulang-mulangwayah pasosoré. Caréknaampir unggal poé kitunatéh. Sasatna geus tayawaktu pikeun ruang-riungdeui. Jajauheun ngalanto kakantin mah. Turta kuringsorangan antukna mahsarua ripuhna. Da matuhjadi purah mapagkeunjeung nganteurkeun ma -néhna kana motor. Tudateu kasawang sabaraha uculduitna lamun pulang antingkana angkot téh. Hamburwaktu di jalan ongkoh.

Tapi sagala rupana teuweléh disanghareupankalawan rasa gumbira. Tipoé ka poé, kuring teuweléh nempo imut manéh -na. Tur ka kuringna sorang -an ogé perbawana téh jadiasa gedé haté. Harepan anumangkak ti saprak mimitihahadéan karasa beukiligar. Aya cahaya guma -wang, anu nyaangan jalankuring jeung manéhna;jalan anu ngabulungbung

muru poé isuk.Teu méncog tina itung -

an, heuleut dua minggu tiharita aya béja ti adina, yéntekanan darah indungnanaék deui. Tug ka kudu di-pariksakeun ka rumah sakitsagala cénah. Ku pikiransalalar ogé geus karampa,mana kanceuh deui ogémeureun tina lantaranmikiran anak. Turug-turugjadi paréhéng jeung salaki -na téh. Enya, jeung bapanaMel. Meunang sababarahapoé mah cénah duanana petpisan teu patanya. Kitu deuiadina Mel nu dua, dadaksakala jadi paruasa nyarita.Cindekna, keur harénghéngkaayaan di imah manéhnatéh. Heuleut sawatara poé tiharita, kurunyung bapananénéangan ka kampus. Tahieu mah babaturanana anulaporan ka manéhna téh.Tapi nyamos, teu meunangkaterangan nanaon. Mung-guhing alamat kontrakantéh kacida dibunikeunana.

“Wayah jam sabarahadatangna?” tanya kuring kamanéhna, sanggeusna bieungurutak ti kampus.

“Jam satuan. UntungnaMel tos angkat ka tempatlés,” témbalna.

“Kumaha waé si Papaptéh? Aya ka kantor jurusanteu?”

“Ka sékré himpunan gédatang. Barudak ditarosanhiji-hiji. Kalebet si Encijeung si Ayum.”

“Atuh si Enci jeung siAyum mah apaleun ka dieu

Layung Ngempurdi Kampus Bungur

Ku Lugiena De

1515

33Manglé 2471

téh?” cék kuring deui semukagét. Heueuh, apan budaknu dua éta mah babaturandeukeut manéhna. Kamarigé milu ngabantuan bébérésdi dieu.

“Henteu, teu wawartos.Da tos terangeun. Ngabaro-hong wé ka si Papap téh.Nyebatkeun teu terang, tosjarang pendak.”

Plong, ngemplong deui.Kabayang tuda lamun tugka betus téh. Meureun teungajorag mah ka dieu ba-pana.

“Ngan énjing kedahsiap-siap panginten. Da sa-henteuna janten ibur kabarudak. Malah sigana mahMel aya bahan dipanggil kakantor jurusan, geura,” cékmanéhna deui.

“Nya ingkeun wé.Karepna rék jadi omongogé. Biasa wé, tong dirésponserius. Ngan kadé tong diu-cah-acéh ka batur. Da ieumah masalah pribadi.”

“Moal, atuh,” témbalna.“Énjing rék nelepon kaMamah nya, Yud. Hoyongngobrol jeung si Mamah.”

“Enya kuma Mel wé.Ngan kadé bisi kanyahoanku si Papap.”

“Henteu, atuh. Bunuhdiri lamun si Papap nepi katerangeun mah. Si Mamahgé atawa rai tara betuslamun nampi telepon ti Meltéh. Mel ogé ari nelepon sokwayah siang waé, pas harikerja, ambéh teu diangkatku si Papap. Lah, asalMamah terangeun Melsehat wé. Ambéh teu matakgegebegan. Karunya.”

“Kumaha si Mamahayeuna? Séhat?” pok téh.

“Nya sehat, panginten.”“Naha bet panginten?”“Duka atuh, Yud. Mel

terang kondisi di bumi géapan diwartosan ku si Eki.Cacak lamun minggu ka-mari teu nepungan kasakolana mah meureun

luput Mel gé moal terangnanaon,” cénah. Eki téh adimanéhna anu patungturunhulu. Sakolana di SMA.

“Enya Yud, da aripareng ngobrol jeungMamah dina telepon mahnyariosna téh sok séhatwaé. Kamari gé basa uih tirumah sakit kitu ngawa -lerna téh. Siga teu ayananaon. Tapi angger wé

geu ning bari sok hariweus -weus, sagala ditaroskeun.Enya, da jadi tibalik, siMamah anu talété naros -keun kaayaan Mel.”

“Kantos naroskeun Yuditeu?”

Manéhna unggeuk.Dayagdag nyarandé kanatémbok kamar, barinyanghunjarkeun sukuna.

“Mel ge sono ka siMamah téh, Yud. Ah, han-jakal hapé bet dijual. Munteu kaselempek kedahngalunasan kontrakan mah

cukup gentos kartu waé,nya,” pokna deui laun, baritanggah, neuteup kana potoindungna anu nyelap dinaeunteung.

Salila-lila tanggah, betaya nu nyurucud lalaunantina juru panonna. Asakakara harita kuring nempomanéhna bijil cimata.

Turta ngan ukur sakali-kalina. Duka saupama di

tukangeun mah. Tapi anusapopoé katempo ku kuringmanéhna teu weléh janglar,teu ieuh ngarasula. Nasibnu keur karandapan di-tarima kalawan sadrah.Taya basa ngangluh, tayabasa humandeuar.

Kuring teu bisa nga-bandingkeun; naha kasa -baran manéhna nyaruaankasabaran Astri, atawaleuwih saenyana mah. Tapinu puguh mah nya dinakasabaranana geteringbatin kuring milu ngahiji.

Jeung manéhna kuringmilu sakanyeri sakapeurih,tur babarengan ogé sukaseuri lebah bagja jeung bu -ngahna. Tug ka aya hiji ka-jadian anu moal kapopoho keun.

Nalika munggaran meu-nang bayaran ladang ngajarlés, brak baé duitna téh di-tunda dina ubin, dihijikeunjeung duit honor kuringladang nulis dina koran.Kabeneran aya satilu-tilutulisan anu dimuat téh.Sanggeus réngsé diitung,meunang sawatara lila mahduit téh ngan diteuteup baéku duaan bari pahareup-hareup. Belenyéh baé seuri,sanggeusna nyaho yén sésaanu tiisna teu leuwih ti duapuluh rébu. Sedengkeunanu ratus-ratus rébuna mahisukan gé bakal ngahiang,dipaké munahan pangabu-tuh.

“Bet asa kawas manuk,”cék kuring satengahngagerendeng

“Eunteup wungkul.Engké gé ngageleber deui,”témbalna manéhna bariseuri.

“Iraha bakal eunteupdeui?”

“Bulan payun pangin-ten. Tapi da pastina gé moaltuluy nyayang.”

“Enya, nyayangna mahdi si Ibu Kos, di tukangbéas, di tukang réncangsangu, di... di mana deuinya?”

“Di BAAK engké mah.Pan Mel sakedap deui bakalujian ahir. Méréskeun.Wah, kedah tatahar ti ayeu -na kénéh, Yud.”

“Kumaha atuh?” kuringnanya bari neuteupmanéhna.

“Keun wé. Sugan tiasakatutupan, da nu daptar lésayeuna mah nambihan,”témbalna bari malik neu-teup.

(lajengkeuneun)

Mi m i t i n amah asal a l i n umun pa -reng ni -

ngali nu maké lénsa matatéh, asa araringgis kudunerapkeun nu siga plastikipis langsung kana panon.Asa palaur, kumaha la -mun éta lénsa nu dipasangtéh malik ka tukangeunpanon, kumaha rék nyo -kotna coba.

Tapi pikiran éta téh teulana, buktina geus loba ba-baturan kuring ogé nunyo baan lénsa mata. Nubiasana maké kacamataalatan mines ogé geusnarungtutan diganti kulénsa. Malah lain waé nuboga kasakit mata, tapijalma nu normal ogé ma -tana hayang pipilueunmaké lénsa mata. Kiwarimah enya waé lénsa matatéh geus jadi hiji gaya.Méh disebut geulis, mata -na belo, warna mata ogébisa milih sakahayang rékbiru urang barat, coklatArab, jeung warna-warnalianna.

Beuki dieu beuki ma -ru rah deuih nu nawar -keun lénsa mata téh, bogaduit tilupuluh rébu ogé

geus bisa gaya maké lénsamata. Atuh keur numakéna bisa ngadadak asaundak status sosialna dageus maké lénsa mata,bisa leuwih geulis, jeungpangpangna mah gaul,sarua jeung artis.

Kuring ogé lila kalilaanmah asa kabita hayang ny-obaan. Pira ogé tilupuluhrébu pérak, moal leuleu -weungan asana téh.

Kuring sorangan teuboga panyakit mata, paliasteuing sing dijauhkeun.Jig ka ditu ka sabrang kapalembang panyakit mah,nyobaan téh panasaranjeung méh teu kating-galeun beuki geulis waé kubatur, pédah babaturangeus ampir kabéh maraké.Malah kadang unggal poétéh garanti warna mata.

Teu hésé néangananatukang lénsa téh, dalah diémpér-émpér mall ogéloba ngajajar nu nawar -keun lénsa mata.

Teu mikir panjang deuikuring tuluy waé meuli,milih warna téh biru. Dinapikiran téh méh siga sorotpanon urang Barat.

Sabada dipaké benerwaé asa nambah sari kanapameunteun. Mun pareng

panggih jeung jajakaatawa jalma téh sok katé -mbong lila lérétna.

Meureun matak mawageulis téh lain bohong.Bener dina jaman modernmah hayang narik pasang -an téh kudu maké pélétatawa susuk, cukup ku di-modalan waé awak kuduit, bérés. Geus aya duamingguna kuring makélénsa téh, ngan rarasaanmah panon téh asa teugenaheun. Asa ateul jeungkarasana anéh. Ari ceuktukang lénsa anu ku ku -ring dibeuli mah, biasa étamah penyesuaian atawaépéksamping cenah.

Engké ogé geus sabu-lan mah biasa deui.

Geus ampir rék sabu-lan maké lénsa, omongantukang lénsa téh teu nga -bukti. Nu puguh mah ku -ring jadi nyeri panon.Panon beureum jabaateul. Lénsa dialungkeunka jarian jeung wadah-wadahna.

Sudi teuing kudu makénu kararitu patuh cekeng,kuring uring-uringan so-rangan. Kaduhung ka -bong broy kudu makelénsa.

Lantaran sieun ku -

maha onam, kuring lang-sung dipariksa ka CicendoBandung, ngarah matih karumah sakitu husus matamah. Ceuk dokter matakuring inpeksi, kudugeuwat diubaran bisi tuluyjadi kangker. Demi nga -déngé ngaran panyakit nudisebutkeun dokter kuringhayang sahing-hingna ceurik. Sieun jeung ngarasajadi jalma bodo téhenyaan. Harita dipariksawungkul béak duit nepi kasaratu lima puluh rébu,jaba nebus obat duaratusrébu, obar kecer matajeung obar nu diinum. Teucukup ku sakitu da deuihkudu kontrol, bisi matakuring kalah tambahparna. Kuring ngan sau -kur ngusap dada.

Diitung-itung téh di-ubarna wungkul béak tilu-ratus rébu leuwih, ari numawa panyakitna nganlénsa tilupuluh rébu.Hayang untung téh kalahjadi buntung, hayanggeulis kalah ngalengisbeak ku duit.

Ti harita mah kapokkudu maraké nu teu pa -raruguh bari jeung murah.Sieun kalah mawa pa-nyakit.***

Lénsa MataKu Rista Risnawati

Manglé 247134

Minyak Duyung

Tahun 80-an katompérnakeun, keurmejeuhna mahabu nu narabeuh wa -yang méh di unggal nu hajat. Harita

pun paman keur mangsa rumaja, ari sifatnatéh bet reseup ngahereuyan awéwé, resepmikabogoh rupa-rupa awéwé. Ieu nu rék di-caritakeun téh babaturan bapa kuring keurngora, urang sebut waé Mang Jali.

Harita Jali janjian dék lalajo wayang dihajatna Haji Karta jeung Nyi Karwati. Buukluis ngahaja mandi heula soréna di tampian.Maké baju nu panghérangna. Atuh da puguhieu téh first date jeung Nyi Karwati mah. Nunangtukeun kahareupna bakal lana atawaputus, bakal ngajadi atawa henteu.

Jali leumpang mapay-mapay lembur,janjian jeung Nyi Karwati téh di pos ronda nudekeut jeung lapang mengbal, rada poék, daaya rungkun awi.

“Wah itu euy si Nyai téh ning. Makéminyak seungit heula ah méh awak teu bauhanyir teuing.”

Minyak nu gambarna putri duyung téhdiulas-ulas kana baju, buuk, jeung kulit kuJali. Pelenghir bauna ka mamana.

“Kang Jali, Kang ...” Nyi Karwati luaklieuk dinu poék bari mawa obor. Selengsengbau minyak duyung. Ngadadak muringkak.Hayang balik deui, tapi panasaran kénéh kaJali.

“Nyi ...”“Eh Kang Jali ning?”“Muhun, na saha deui atuh?”“Éta kang tadi meuni asa muringkak abdi

téh, ujug-ujug ngambeu bau mayit!”“Hih Si Nyai mah sok sompral peuting

kieu ogé! Mayit timana horéng, nu puguhmah ieu Akang aya di payuneun Nyai.”

“Aslina Kang, tuh ayeuna gé geus pe-lenghir deui.”

Nyi Karwati jadi pagégéyé jeung Jali. “Kang naha nya bauna asa beuki nyam-

buang? Beuki kaangseu pisan?” ceuk NyiKarwati bari luak-lieuk ka hareup jeung katukang.

“Ah da akang mah asa teu ngambeunanaon Nyi, asa seungit-seungit waé nu aya.”

“Maenya Kang? Tong nyingsieunanatuh lah, maenya abdi hungkul nu ngambeuna?”

“Mémang bauna kumaha kitu Nyai?”“Éta bau minyak mayit cap duyung, apal

Kang? Minyak seungit paranti mayit téaning!”

Deg! Jali bengeutna bereum, tuluy cece -ngiran.

“Nyi, tong sieun! Éta mah minyak seu -ngit Akang. Tadi saméméh papanggih jeungNyai téh, baju jeung awak diseungitan heula

ku minyak duyung.”“Har ai akang cageur?

Naha maké minyak seungitparanti mayit?”.***

Dédén Rizki M.RSoréang – Kab. Bandung

Kumaha Mayarna?

“Panjang... Panjang... Panjang...” soracalo embung kaéléhkeun ku sora pahibutnakandaraan. Kalacat kana angkot Soréang kaLeuwi Panjangkeun. Rét ka juru. Duh sahaéta? ceuk haté. Kulitna béda jeung bangsaurang, irungna bangir, éta panon kuatka birulangit, linduk. Asa kakara saangkot jeungbulé. Nyéh manéhna imut. Haté rada nyeblakdiajak imut ku bulé. Angkot nyemprung.Panumpangna rada ampeg. Kieu ari diukdibangku artis téh, bangku nu tukangeunsupir sisi panto nyingharep langsung ka jeroangkot, sakabéh panumpang bisa katingali.Rét ka bangku pondok, bangku lima atawalima jelemaeun. Budak sakola keur ngobrolduaan. Ngobrolkeun kabogohna tayohnamah da ngan ngaran lalaki wé nu disebutan-nana téh. Reg hareupeun SMA Angkasa,budak sakola tarurun. Biur angkot maju deui.Rada halon kasendat ku ngantayna kan-daraan, macét.

Nu ngamén naék. Juntrang-jentréng teupuguh laguna. Haré-haré wé, inget ka nu atu -ran pamaréntah teu meunang méré ka nungamén, bakal didengda cenah ceuk undang-undangna. Kusiwel hp di kaluarkeun. Haaargening aya sms. Bray dibuka. Oh ti Hadi, ba-baturan gawé nu sapopoéna idek-liher nagi-han bon anu narunggak.

Cenah poé ieu asupna rada beurang, ayaperlu heula. Sms ditutup. Bray kana pésbuk.Inbox murudul urut online peuting can ka-bales. Tut tut, deuh angger hp téh poho nge-cas, lowbat. Kapaksa disimpen deui dina tas.Rét ka nu jam, pukul tujuh leuwih lima belasmenit. Asa téréh angkot téh geus nepi ka Ci-bolérang deui. Caba ti tadi asa teu ngetém.Ngan naékeun panumpang saurang basa dihareupeun Mall Jogja. Lebah pertigaanCaringin bius angkot lurus teu dipéngkol -keun ka kénca. Naha teu méngkol, pansakuduna mah méngkol, gerentes haté radahéran.

“Mang, henteu ka Caringin?” saurangpanumpang ibu-ibu mawa budak sakolananya bari kurang-kerung.

“Henteu, Bu!”“Tos atuh lungsur di dieu baé.” Song

ongkos. Biur angkot maju deui bangun nge-but. Reg di parapatan Soekarno Hatta kape-gat ku lampu beureum. Lampu hejo, biusméngkol ka katuhu, nyemprung tarik naker.Lep ka kénca, bus ka terminal. Supir ka luar,rurusuhan muru WC umum. Panumpangolohok. Har geningan maju tarik téh alatan

hayang ka cai. Duh, kumaha mayar? ***

Dian Wulan – Bandung

Nepak

Si Adun hariweuweus cenah di kantornaaya kaulinan anyar, nepak. Ka kuringkeukeuh ngajakan, pédah nyaho ku -

ring masket pisan kana badminton. Keun baécenah mawa ti luar kantor ogé teu kudu éra,da balageur. Malah aratoheun mun ayalawan téh. Nepakna téh cenah ceuk Si Adununggal libur, Sabtu jeung Minggu.

“Kadé poho, isuk-isuk urang nepak!”ceuk Si Adun nga-sms ngomat-ngomat tipeuting kénéh mula.

Saméméh reup kuring ngelapan deuirakét jang pakeun isuk, bari tuluy misah-mi -sahkeun baju olah raga jeung sapatunapakeun isuk. Geus lila kuring teu nepak, ayakana genep bulanna. Biasana mah rutinsami nggu sakali, ngan kulantaran harita téhkapotong ku puasa, pleng waé teu nepak-nepak deui.

Isuk-isuk si Adun ngajanjian, jam dala-pan datang waé cenah ka kantorna di jalananu. Geus nyaho alamatna mah kuring nyim-pang heula ka toko olahraga, ngahaja rékmeuli kok jeung nyenaran raket. Geus beresmah biur waé ka kantor Si Adun.

Nepi di kantor Si Adun, bener waé geusnyampak nu rék narepak aya kana tujuhurangna. Ngan asa aya nu anéh, na dimanalapang badmintonna? Jeung deuih nu leuwihanéh téh jelema-jelma téh lain mawa rakettapi mawa bet.

Barang dibawa ka lapangna nu ayatukangeun kantorna, bener waé nyampak téhtenis meja. Kuring ukur ngembang kadujeung asa kabelejog. Enya ogé badmintonmah bisa, tapi da séjén élmuna jeung tenisméja mah, kana pingpong mah kuring teubisa pisan.

Tungtungna kapaksa waé kuring maénnajan teu bisa ogé. Bari kuring teu weléhdigondol ku si itu ku si éta. Atuh nu tadi tiimah nyipta-nyipta hayang manggihan lawannu hadé téh kalah meunang wirang ki hiji kudua.

Balikna kuring bébéakan nyarékan SiAdun, lain bébéja nepak téh nepak tenis mejakituh. Walon Si Adun téh tiis, “Sugan téh arinu bisa badminton mah bakal bisa ogé kanaténis méja!” cenah. Kuring mah angger waékeuheul ka si Adun, asa diparabkeun jeungdiwiwirang. Tilu poe teu ditanyana oge, tapigeus eta mah biasa deui waé. Tungtungnakuring oge jadi diajar pingpong jeung siAdun. Keun da ari kabisa mah moal beuratmamawa.***

Damar YasirCisompét – Garut

35Manglé 2471

Milih“Rék milih saha?”“Moal milih sasaha?”“Rék golput?”“Henteu, uing mah kérék 16taun, jadi can waktuna milih.”

Andi GunawanSastra Sunda Unpad

Jatinangor

Tong Dipilih“Uing mah moal milih calegnu spandukna ngarusaktatangkalan, emosi atuh da!Can ogé nanaon geus ngaruk-sak, komo mun jadi ...”

Andi GunawanSastra Sunda Unpad

Jatinangor

Baju PartaiAnisa: “Akang, nanaonan étangangge acuk téh meuni saba -baraha rangkep kitu? Bariparteyna rupa-rupa”Rahul: “Akang téh puguh keurbingung, ceuk nu mérénakudu paké. Kulantaran geuskagok ngaheueuhkeun, nya

pikeun nedunan jangjina di-paké kabéh.”Anisa: “Duh, coba nu dipilihtéh émutanana sapertosAkang, tuhu kana jangji.”

Lisa MaharaniSunda Upi

Bandung

Jangji PolitikAnisa: “Akang, cing Akangmah da sok katémbong nenge-tan pulitik. Ari jangji pulitiktéh naon hartosna?”Rahul: “Jangji pulitik téhnyaéta jangji nu saukur jangji,euweuh kanyataanana. Pékwaé tengetan jangji basapemilu taun 2009!”

Lisa MaharaniSunda Upi

Bandung

Ngadidik 1Apa : Didik budak teh singbener, sugan we ka hareupnamah jadi budak soleh.Ema : (ceurik) Tega Apa mah,pan si ujang teh anak urang

hiji-hijina, piraku rek dibikeunka kang soleh?Apa : ???

Agus SusantoJl. Gurame No. 39

Ngadidik 2Apa : Mudah-mudahanmaneh geus gede bisa jadibudak soleh.Budak : Memangna bapa geusteu nyaah kitu ka ujang? Cantangtu mang soleh daekeunjadi bapa uing.)

Agus SusantoJl. Gurame No. 39

PapatahOmod : Jang, pami hidep ayanu maledog ku batu, omathidep ulah males maledog kubatu deui, tapi baledog kukembang.Ujang : muhun pa.Omod : Sakalian we maledog -keunana jeung pot-potna,tuman!!!

Dede WidanaJl. Mandalawangi No. 45

Kadungora-Garut

PoeGuru : Bulan maret ayasabaraha poe Mo?Momo : Aya tujuh bu! Senen,

salasa, rebo, kemis, jumaah,sabtu, sareng minggu.Guru : Salah atuh! Maret mahaya 31 poe.Momo : memangna aya poenaon deui bu nu can kasebutku abdi?

Dede WidanaJl. Mandalawangi No. 45

Kadungora-Garut

DaweganDudu : "Mang, ngagaleuhkalapa!"T. kalapa : "Bade sabarahahulu?"Adul : "sing leres atuh mang!Meuni kasar nyarios teh, panabdi teh alit keneh."

Ila KarmilaJl. Wastukancana 89

BandungPeréBapa : Teu sakola? Ujang : Libur atuh Pa.Bapa : meungpeung pere, miluka sawah jeung bapa. Ujang : what!!! Sawah... teulevel. Bararecek!Balik ti sawah...Ujang : Pa, menta duit lah...Bapa : What!!! Duit. Teu level!Barecek!!!

Ila KarmilaJl. Wastukancana 89

Bandung

Manglé 247136

Sakola+ Kamari sakola teu?- Sakola atuh pa+ Ayeuna ning teu sakola?- minggu atuh pa! Iihh.. Kolot-kolot teu nyaho poe (barilumpat)+ ???

Zamzam Z.Jl. Cibankong No. 12

Sedih vs NalangsaIndung : "Kang, kawasna siujang keur sararedih, tuhtempo gera..!!"Bapa : "Laahh..., kumaha mas-tikeunana atuh, da geus kitubeungeut si ujang mah, hesengabedakeun mana keurmelow jeung mana keur bu -ngah, anger we katemponagoreng..!!"

Zamzam Z.Jl. Cibankong No. 12

CeréiNyai : Pokokna nyai mahhayang cerai, sabab akanggeus salingkuh!Akang : Na salingkuh jeungsaha?Nyai : Tadi pas icih nelponakang, aya sora awewe nem-balan "maaf no telpon yanganda tuju sedang sibuk atau diluar jangkauan" Saha etaawewe nu ngomong! Ngaku?Akang tepak tarang...

Melly AgustinaJl. Dewi Sartika No. 34

NyarekanDodo,ku naon maneh kamarinyarekan tukang pulsa? "ceukMang Nana.kesel tuda. Teu sopan pisan,meuli oncom oge makewadah. Naha ari pulsa meuniteu di wadahan."ceuk Dodo.

Melly AgustinaJl. Dewi Sartika No. 34

Nu Bener“Milih téh hayang ka calon nubener, nu bener amanah jeungjujurna.”“Gampang atuh!”“Kumaha tah?”“Tong milih! Lantaran hésénéangan nu kitu mah.”

Askari Jl. Situ Aksan No. 12

Bandung

Geus Diniatan“Ari milih ayeuna dicontréngatawa dicoblos?”“Ah, teu hayang nyaho uingmah!”“Har, naha?”“Da geus diniatan rék golput!”

Askari Jl. Situ Aksan No. 12

Bandung

Pipamingpineun“Urang Sunda mah teu kudubingung milih pipaming-pineun téh, da geus loba con-tona. Geura aya PrabuSiliwangi, aya Raden Yogas -wara dina carita Mantri Jero,jeung sajabana.”“Enya masalahna mah calon-calon nu nyalonkeun jadianggota dewan téh lain urangSunda!”“Beuh, cilaka atuh ari kitumah!”

Askari Jl. Situ Aksan No. 12

Bandung

KopiIlham: “Ceuk uing mah kopiteh warnana henteu kopi tapihideung, rasana ogé pait.Asana mah leuwih cocog mundingaranan hideung atawapait.”Doni: “Teu lucu ah!”

Ardi KhatkhatCibeber - Cianjur

Téh“Teh”“Badé pesen naon A?” ceukteteh-teteh nu ngaladangantoko.“Téh!”“Muhun badé pesen naonAa?”“Téh!”“Muhun badé pesen naon Aateh?”“CAI ENTÉH PANASTÉTÉH!”

Ardi KhatkhatCibeber - Cianjur

Daging JadiDua urang nu anyar pangan -tenan, keur uplek di kamar.Nyai: “Akang, ari daging jaditeh naon?”Akang: “Daging nu jadi dinatempat lain samistina. Eta mah panyakit, geuleuh ahtong ngomongkeun nu kitu.”Nyai: “Pami nu jadi dina tem-pat samistina?”Akang: “Oh, eta mah atuhkaresep akang jeung nyai.”

Dani M. PriatnoPameungpeuk – Garut

KawinDodo: “Kawin isuk-isuk, pepe-gatan sore!”Didi: “Saha tea?”Dodo: “Eta Aceng Fiqri, bupatiGarut manten. Malah nalaknaoge gaya via sms!”Didi: “Ah, geus basi atuh etamah.”

Dani M. PriatnoPameungpeuk – Garut

NgukutKoko: “Teu puguh saha ba-pana, jol ngajuru wae!”Kiki: “Saha tea? Asa ku babarikitu.”Koko: “Eta ucing nini urang.”Kiki: “Oh, sarua atuh jeunganjing kuring! Tuh bisi butuhanak anjingna!”Koko: “Embung ah najisngukut anjing mah.”

Dani M. PriatnoPameungpeuk – Garut

SaruaAki Sobri: “Mapatahan budakliwar siga Si Adut mah, asup ticeuli katuhu kaluar ti ceulikénca!”Ibro: “Puguh enya Ki Si Adutmah kitu. Atuh ari kitu mahramipingna wé ku tai ceuli étapapatah ti Aki téh nya?”Aki Sobri: “Gandéng siah.Saruana jeung silaing, liwar!”

UsépGéologi Bandung

PainganIncuna: “Ki, bako nanahaonieu téh? Diseungeut téh geun-

ing teu daékeun hurung?”Aki: “Bako nu mana, Jalu?”Incuna: “Ieu nu sagedé indungsuku deukeut tampolong.”Aki: “Nya pantes wé teu daékhurung ogé da eta mah sisignu nini manéh!”

UsépGéologi Bandung

MahiwalUsri: “Asa ku mahiwal nya nukasurupan téh.”Usro: “Kumaha kitu?”Usri: “Dibére cikopi pait kalahditamplokkeun. Dibéré surutukalah dibalangkeun.”Usro: “Na hayang naoncenah?”Usri: “Hayang dipencétan kuranda.”Usro: “Lain kahayang jurig-jurig teuing nu kitu mah. Nukasurupanana wé éta mah pu-runyus.”

UsépGéologi Bandung

Teu KamodalanDidin: “Asa tara katénjobabarengan jeung kabogoh.Ku naon?”Wawan: “Ngahaja dipu-tuskeun. Bongan matakbangkrut.”Didin: “Matak bangkrutkumaha?”Wawan: “Mun sakalina diajakngabaso, geus pasti ngabringsakulawarga. Indungna, ba-pana jeung adi-adina. Malahsok ngajak dulur-dulurna. Nutara diajak mah ukur ninijeung akina.”

Gina ApsariSMA 26 Bandung

SieunBu Tita: “Bu Ida, kersa teuupami ditikah ku bentangpilem India nu amina Rahul?”Bu Ida: “Ah horéam teuing.”Bu Tita: “Naha, pan kasép jababeunghar?”Bu Ida: “Sok sieun disebat Ny-onya... Rahul tuda.”

Gina ApsariSMA 26 Bandung

37Manglé 2471

Manglé 247138

SSambungan ti kaca 23"Moal. Akang moal

hanjakal, lantaran Akangnyaah ka Kika."

"Kika sieun Akanghanjakal mun pendaksareng Kika. Tuluy KangJaya teu nyaah deui kKika."

"Moal atuh. Akangmoal robah pamadegan.Akang bakal tetepnyaah," kuring ngayakin -keun.

Kuring jeung manéh -na pada-pada junun dia-jar. Sanajan Campakakuliah di Bandung jeungkuring kuliah di Bogor,tapi kuring jeung Cam-paka ngabogaan komit-memit yén sanggeuspada-pada salsé kuliahkuring jeung manéhnakakara bisa pajonghokpatepung rék ngajadi -keun jangji pasini nusalila eta kungsi silihkedalkeun kanyaah.

Hiji poé Campakangainbok ngabéjaan yénmanéhna sadia patepungdina poéan manéhna di-wisuda di Aula ITB.

Datang ka Bandungngahaja naék beus BogorBandung. Isuk-isuk jam 9kuring geus aya di antarawisudawan-wisudawati.Nu lalaki karasépn nuawéwéna gareulis dasigana pada-pada kasalon rék diwisuda téh damaraké kabaya pageulis-geulis. Kabéh dibarenganku kabogohna séwang-séwangan. Tapi ngan ayahiji anu diuk nyoranganteu dibarengan ku kabo-gohna tayohna mah.Manéhna diuk wé nyo -rangan siga ngahaja mi -sahkeun manéh. Maniasa lieur jeung nyeri

beuheung sosonggéteunkuring néangan nu nga -ranna Campaka. Hayohwé kuring teu weléh luak-lieuk néangan profilCampaka anu siga dinaProfil manéhna dinafacebook. Lebeng! Nepika acara wisuda dimi -miti an, Campaka weléhteu kapanggih!

Basa kuring ngadéngéngaran Campaka disebutyén manéhna lulus kala -wan nilai pangalusnaalias Campaka meunangpredikat Lulus, kapetojadi mahasiswi anu lulus -na meunang nilai panga -lusna alias Cum Laude!

Kuring nepi ka jéjéng -kéan hayang nempo danangtung di tukang pi -san. Atoh ngadéngé Cam-paka lulus kalayan nilaialus jeung meunng pre -dikat Cum Laude téh jan-tung kuring ngageber sokkuring nangtung téhngangsrod ka hareup.

Hiji mojang leutikcamperenik leumpangmaké kreuk! Lalaunan,pék manéhna tungkulbasa tali nu ngawir dinatogana digésérkeun kuGuru Besarna sarta diu-mumkeun jadi Mahasis -wa Teladan anu ngang geuskeun kuliah ngan 4taun!

Kuring olohok. Teucareéna biwir kuringcalangap bawaning kungajenghok jeung panonmolotot ka hareup neges-neges éta mojang anuleumpang maké kreuktéh!

Campaka?! Naha enyaéta Campaka? Kuringnanya jero haté. Ku ku -ring diteges-teges.

Panonna enya panonCampaka, panon si mataManuk Hong ti NagaraCina! Imutna basa ma -néhna imut persis imutCampaka dina profilfacenook!!

Enya! Enya manéhnaCampaka!! Nu leumpangmaké kreuk! Leumpangkukuruyuhan, ati-atipisan. Campaka éta téh!Sukuna pondok sabeulah,Enya CAMPAKA!

Kuring ngangsrodséséléké nyuaykeun anungahalangan ngarah ku -ring bisa mapagkeunCampaka! Geuwat kuringngagorowok, "Kika.. “

Nu digeroan ngaran-deg. Manéhna melong kakuring.

“Wilujeng nya Kika,"leungeun manéhna kukuring digeubig-geubig.Kika kalah ngabalieursiga nu teu atoh tuluymanéhna leumpang radakaluar ti ruangan nu pi -nuh ku kulawarga wisu -da wan. Ku kuring Campa ka dituturkeun kulantar -an héran kunaon manéh -na bet ngabalieur?

Manéhna eureun ditempat nu rada sepi. Sokmanéhna ngalieuk kakuring. Dina panonnaaya nu ngagurilap.

"Campaka," ceuk ku -ring lalaunan. Kuringjeung Campaka pape-long-pelong.

Campaka melong kakuring, sok kreukna dia-songkeun ka kuring. Kukuring ditampanan bariteu weléh kuring nyebutngaranna, "Campaka ku-naon? Kang Jaya ngahajadatang, hayang mareng -an Kika di poé anu berse-

jarah ieu.""Akang hanjakal pan

nempo kaayaan Kika sigakieu?” Pokna bari nempoka palebah sukuna anurada méréngkél, katemposanajan katutup ku sam -pingna, "Hanjakal pan!?Hanjakal Kika teu bogasuku anu sampurna siganu séjén?” Sora Campakangeleper. Nahan ceurik,Cipanonna ngeclak ma -seuhan pipina anu semukasumba. Kuring gideug.Leungeunna ku kuringdicekelan di antara kreukanu ku kuring keur dice -kelan.

"Henteu Kika, akangteu hanjakal," sora kuringyakin, panceg henteugalideur. Campaka neng-gak ka kuring. Cipanonnangagorolong siga batukristal anu leupas tina ti-iranana.

"Leres? Akang tetepnyaah ka ka Kika sana-jan....”

Gancang ku kuringCampaka ditangkeup baringaharéwos, "Kika, akangteu robah. Akang tetepnyaah ka Kika. Keurakang, Kika sampurna..."

Kika ngarontok ku -ring. Pék nyegruk tak-takna oyag. Ku kuringdiupah-apeh, "Lirénnangis! Lebar dinten ieudipaké nangis."

Keur kitu ti tukangeunaya nu nyalukan ka Cam-paka, sorana alon,"Kika..."

Kuring jeung Cam-paka ngalieuk. Euh in-dung bapana Campakakeur melong ka kuringduaan bari imut ngage-lenyu.

***

DDongéngAkiGuru

Kacaturkeun di hijilembur aya randa be-unghar nu kacida ko-

rétna. Ngaran aslina euweuhnu nganyahoankeun, nganlantaran ku kapeditananamanéhna téh jadi katelah NyiEndit. Aya nu nyebutkeuncenah Nyi Endit téh urangpeuntas, bisa matuh di étalembur lantaran dibawa kusalakina hiji sudagar teureuhpakidulan Garut, baheulanaéta sudagar kungsi ngalang -lang dagang ka peuntas nepika meunang jodo, geus cukuptuluy matuh di éta tempat.Karék ogé sababarahaminggu, éta sudagar téhmaot. Manéhna can sempetnepungan jeung ngabéjaankolotna di pakidulan Garut.

Aya ogé nu nyebutkeunbaheula basa saméméhdikawin ku sudagar, NyiEndit digedékeun ti kula -warga nu kacida miskinna.Hiji waktu Nyi Endit téh me-unang panghina jeung pang-jejeléh, nepi ka manéhnakedal ucap alatan geus taakku kamisikanana, yén moalrék ngamomorékeun har-tana, sok sanajan sasiki béas.

Kabéhdieunakeun NyiEndit alus milik, meunangjodo ka hiji sudagar beung-har. Sabada sudagar beung-har ngantunkeun, sakabéhpakayana ragrag ka NyiEndit. Ari sipat Nyi Enditpatukang tonggong pisan

jeung salakina. Mun salakinabéréhanana jeung daék tutu-lung ka sasama, séjén deuijeung Nyi Endit. Waktu ge -ring ripuh, salakina kungsiamanat ka Nyi Endit sangkannepungan kolotna nu aya diSancang. Tapi amanat éta kuNyi Endit teu dilakonan. Lan-taran sieun kasoro harta-banda ku mitohana.

Baheula kungsi aya dinakatunggaraan jeung kamiski-nan téh lain dijadikeun eun-teung pikeun nulung sasama,geus jadi jalma aya téh kalahgedé hulu. Asa aing jadi jalmabeunghar ngarasa pang -kawasana. Di lembur téh taradaék tutulung pisan. Lamundiparengkeun aya pungutankeur ngawangun masjidatawa jalan ogé, nu méntanatéh lain dibéré duit, tapikalah dibéré sentak jeungpolotot.

Tong bororaah kana duit.Karék aya abringan barudaknu ngaleut ka kebonna ogégeus dibuburak mantén.Disangkana rék mulanganbungbuhan di kebonna. Kituogé di sawahna, mun ayabarudak nu ngurek atawangadon ngala tutut jeungimpun sok tuluy dibuburak.

“Haling siah nyingkah,tong ngalaan belut, impun,jeung tutut di sawah kami,éta pelak deuleuh!” kitunatéh bari ngamang-ngamangcongkrang. Kana pakaya nu

jadi ku sorangan Nyi Endittéh geus kacida korétna, geuspuguh deuih kana harta bo-gana, teu kudu dicaturkeun.

Hiji poé ka imah NyiEndit aya aki-aki leumpangkondang iteuk, tur gagaléo -ngan siga nu geus teu mang-gih dahar mangpoé-poé.Kérék ogé ngaringkang, NyiEndit geus ngabadéga di bu-ruan imahna. Bari tuluy nga-gantawang.

“Rék nanaon éta luha-loho ka imah kami?” NyiEndit nulak cangkéng baripanonna molotot siga rékluncat. Can ogé éta aki-akitéh némbalan, geus kaburumurudul manten kekecapangarihal Nyi Endit, “Hayangnyatu sia téh? Usaha lainhaben namprak waé kabisatéh. Aing ogé boga pakaya téhlain ladang ménta-ménta!”kituna téh bari tutunjuk.

Si Aki tuluy némbalan,“Teungteuingeun ari Si Nyai,saha nu rék ménta-ménta?Kana pakaya titipan tiPangéran ogé sakitu meditna,kawas nu arék dibawa paéhwaé!”

Demi Nyi Endit ngadéngési Aki némbal kalah beukinyeuneu, pangrasana téh asadiunghak ku galandangan.Teu antaparah deui gap kanaiteuk si Aki, lung dibalang -keun kana balong gigireunimahna. Geus kitu tuluyngusir si Aki sangkan buru-

buru nyingkah ti buruanimahna.

Si Aki tuluy balik noyod,iteukna dina balong teu di-cokot da sieun kalah tilelep.Keur mah awakna geusleuleus da keuna kukakolotan.

Sabada si Aki mulang.Aya nu anéh. Dina balong nudialungan iteuk, bet tuluyngaburial cai gedé naker,tuluy cai limpas ngalémbéréhkana buruan imah Nyi Endit.Nyi Endit nu keur aya diimah tuluy tuturubun ningalikaburuanana. Ningali caingaburial gedé nakerngeueum satengah imahna,manéhna lain kalah lumpatngajauhan, tapi kalah asup kajero imah maksudna rékmawaan emas jeung pakayalianna. Tapi lantaran loba,teu kabawa kabéh.

Tungtungna cai ngeueumimah Nyi Endit nepi ka la-putna. Nyi Endit kakeueumjeung kabéh pakayana. Cai nungagulidag terus ngocor nepika jadi situ. Éta situ kiwarinelah jadi Situ Bagendit. Per-nahna di kacamatan Banyu -resmi Garut. Ceuk béja mah,éta aki-aki nu datang téh mi-tohana Nyi Endit nu datangjauh-jauh ti Pakidulan Garut.Si Aki datangna ti Sancangtéh arék nepungan anakna.Manéhna can nyahoeun yénanakna geus lila mulangkakalanggengan.*** (TR)

SasakalaSitu Bagendit

39Manglé 2471

Manglé 247140

SSambungan ti kaca 21

lenghir. Teu siga-sigangawawancara. Malahkuring sorangan sanggeusrada lila ngobrol nanya téhbari seuhah.

“Kumaha cindekna, yiHaér?”

“Numutkeun abdi mah,Kang, sumberna mah lan-taran…. sedih kapegung,”walonna bari nyocolkeunseupan daun gedang kanasambel-jérété, “Maksadtéh Akang teu tuntasngabudalkeun kasedihwaktos tuang ibu ngan-tun,” pokna diselangseuhah.

“Moal diangles. Haritaakang ngahaja nguat-nguat manéh sangkan bisangabeberah dulur,” walonkuring diselang nyuruputkuah lodéh turubuk disa -mbelan sanggeus nyele -trok beuleum peuteuykatut goréng peda dijeruk-purutan aduna.

“Kahartos, Kang. Pi-raku aya psikolog sedepnginghak, nya?” poknabari nyewol cobék lélépupungkilna.

“Rumasa, Yi Haér,akang téh jaim,” ceuk kur-ing sanggeus ngahulengsakeudeung. Basa nutup-keun dahar rohaka téa kuduwegan kalapa héjosahulu séwang, kuringménta saran.

“Kudu kumaha atuhakang?” cekéng.

“Nangis bé sing waregtong asa-asa. Ambéhbudal,” walonna baringerokan duwegan kalapahéjo.

“Heueuh ceurik téhapan kudu puguh alesan -ana. Léwéh teu pupuguhmah matak digeuhgeuy -keun pamajikan,” ceuk

kuring bari seuri. “Insya Alloh, Kang,

engké gé mendak,” poknangagedéan hate bari tong-goy nyéndokan duweganlumého.

Balik ti kantor haritatéh. Jorojoy hayangnepangan Prof. Fauzi Rid-wan, asa geus lila teutepung. Gurubesar di In-stitut Ilmu Pemerintahananjeunna téh. Bumina dikomplék dosén tukangeungedung réktorat.

Atuh terus méngkolheula muru kampus IIP diJalan Ampera Raya. “Keunbé teu nelepon heula gé,sugan kabeneran aya dibumina,” ceuk kuring nahaté.

Wanoh pisan kuringmah ka anjeunna, pa-narosan mun aya nu teupati kaharti dina dinamikapolitik pamaréntah urang.Kabeneran kasondong ayadi bumi keur calik diémpér tukang mayunantamu. Horéng mertuanajaler-istri nu saurna ka-mari nembé sarumping tiMédan. Sanggeus dike-nalkeun jeung munjunganka sepuhna, kuring diukgigireun Prof. Fauzi mayu-nan mertua pameget.

Sor citéh panas, pisin,garpuh leutik jeung sere-bét siga nu aya dipayun -eun aranjeunna.

Ari susuguhna geusnyampak nyaéta bibikaambon khas Médan nuleuleus kareueut semuhérang téa. Sawataraléngkah anggangna ti méjatempat ngariung tiluanaya dipan diamparan per-madani. Garwa Prof. Fauziémok caket ibuna nu caliksidéngdang dina dipan.

Nuju uplek ngarobrol dua-nana ogé duka ngobrolnaon da maké basa Indo -nésia logat Médan. Kuringgé sarua tiluan uplek ngo-brolkeun rupa-rupa hal.Pangpangna mah ngaban-dungan mertua Prof. Fauzinyarioskeun kaayaanMédan harita.

Salila ngobrol kuringmeusmeus rét deui rétdeui ka nu cacarios barisidéngdang dipayunanputra. Ditilik-tilik téh….bet siga jenatna ema.Rarayna semu lonyod sigapameunteu ema, pangam-bung jeung lambeyna ogésiga. Nu béda téh saliranarada bayuhbuh, ari emalangsing. Rambutna deuihnu gomplok sumambelwijén, ema mah geus nge-plak bodas ku silalatu. Nuanéh téh lebah soantenna.Najan sasauranana dinabasa Indonésia logatMédan, tapi kakupingnaaya nu mirip soanten emaari sasauran…. sakapeungsok sada ngagalindeng.Niténan kitu teu karasapanon mimiti baseuhjeung nyelek piceurikeuncara biasa. Sabisa-bisa di-tahan sangkan teu kata -ngar, tapi kalah jadingagarajag dibarenganing hak. Kadarangueunsigana ku sadaya kuringnginghak da terus jarempésalasauranana. Teuppatepung tingal jeungsepuh istri nu calik sidéng-dang ….. teuteupna linduksiga ema ari nuju neuteupmerhatoskeun. Kuringkalah wowotan kapurbarasa nalangsa nu pohara.Jung nangtung buru-burunyampeurkeun nu keursidéngdang, brek deku

dina ubin nyuuh kanapangkonna… goak ceurikteu bisa ditahan. Tarikpisan sigana, da kadéngéputra-putra Prof. Fauzitingtorojol nararos kagét,“Ada apa Ya? Ada apaMak? Ada apa Nék?”

Tapi kawasna dihuit kuramana, da teu kadéngédeui sorana. Arayemsigana aranjeunna nyak-sian kajadian éta da teukakuping soantenna. Atuhnu kagungan pangkonanogé teu ngejetkeun sam-péan. Malah karasapananganana ngusapansirah kuring lalunan nungalantarankeun kuringceurik beuki tarik barinyambat indung. Sub-hanalloh, rarasaan téhnyuuh ka indung, lain kanu séjén. Teu sakeudeungkawasna ceurik pohara téhda rarasaan budal kabéhkasedih nu salila ieudipegung.

Sanggeus rada lelerkuring cengkat bari pegat-pegat sasadu ka anjeunna,“Maaf…ibu… Ibu serupa…almarhumah… ibu saya,”

Anjeunna ngarangkulkuring bari sasauranhalon, “Tidak apa-apa,Nak….. Anggap saja emakini pengganti almarhumahibumu.”

Kuring nginghak deui. Rada lila kuring aya di

bumi Prof. Fauzi Ridwantéh. Pamitan sanggeusréngsé sholat maghrib ber-jamaah. Ti harita babarijuuh cimata téh cageur.

***

Ciputat,17 Maret 2014

(Kado milad ND)

41Manglé 2471

AAweuhan PasundanTutas milih calon legislatif, can

tamat lalakon. Aya keneh sora ngeun,milih presiden jeung wakilna. Ngan,saha presiden piliheun urang Sunda?Pananya kitu, Drs. SomaGantika,M.Si., Ketua BidangOrgani sasi PB. Paguyuban Pasun-dan mah boga jawabanana. ***

Rengse milih calon legislatip,raha yat nu boga hak pilihngabring deui ka tempat

pamungu tan sora (TPS). Milih presi-den jeung wakilna keur dangka waktulima taun ka hareup. Sora rahayat di-arah, dijadikeun tatapakan nga -lengkah keur nu rek nyangkingkakawasaan.

Najan can aya calon nu jinek,sababaraha partey pulitik mah‘miheula an’ nyalonkeun calon presi-den ti parteyna. Nilik kana calon-calon presiden ‘versi’ partey nu geuspasuliwer, wajar mun urang Sundatumanya, mana calon ti Sunda?

Patalekan kitu, kaharti, lantaran nilikkana jumlah padumuk Jawa Barat nukacida lobana, aya pantesna mun soraSunda jadi kakuatan dina nangtukeunpamingpin nasional, kaasup nang-tukeun presiden jeung wakilna. Itung-itunganana mah, apan saban sora tehaya hargana, atuh leuwih loba sora,lantaran jumlah padumuk nu milihnaleuwih loba, bakal jadi kakuatan anurohaka.

Piliheun SundaKadieunakeun najan teu nembrak

aya ‘gerakan’ nu ngarojong urangSunda jadi pamingpin nasional. Kituteh kaciri dina sawatara kagiatan nudipiharep urang Sunda makalangandi tingkat nasional. “Geus waktunaurang Sunda manggug di tingkatnasio nal boh jadi presiden, copelna,jadi wakil presiden,” ceuk Drs. Soma

Gantika, M.Si., Ketua Bidang Organi -sasi Pengurus Besar (PB) PaguyubanPasundan.

Ceuk Soma sabenerna, ayeuna gegeus aya sababaraha urang nu kase-but-sebut pantes jadi presiden/ -wakilna. Memang, urang Sunda ge,loba nu pimampuheun jadi paming-pin nasional teh, di antarana wae,Ginan jar Kartasasmita, AhmadHeryawan, jeung Jumhur Hidayat.“Bawirasa urang Sunda geus waktunaaya nu jadi presiden/wakilna dinapili han presiden taun 2014 ieu.Hartina, sakumna masarakat JawaBarat wajib ngarojong tokoh Sundanu dicalonkeun jadi presiden atawawakilna,” pokna.

Tumali jeung kapentingan urangSunda, Drs. Soma Gantika, M.Si.,nandeskeun, ulah katalikung kupartey. Maksudna, saha wae nu

dicalonkeun, ulah ditilik parteyna,tapi nu kudu jadi tinimbangan mahjenglengan eta calon sartakasundaan ana.

Nilik kana pilihan presiden nulangsung ku rahayat, ceuk ieu dosenFisip Unpas mah, Sunda teh kudu jadikakuatan nu dibalitungkeun ku pihakmana wae. Apan, nilik jumlahpadumuk na nu kurang leuwih 42 jutajiwa atawa nu boga hak pilihna ku-rang leuwih 27 juta jiwa, bisa jadikakuatan nu rohaka, upama eta soradipake keur ngarojong capres/ -cawapres ti Tatar Sunda.

Salila ieu, urang Sunda cicingeun.Balukarna, urang Sunda mah ukurlalajo, tukang keprok atawa ngengklo -kan batur. “Ayeuna pisan waktunaurang Sunda nantukeun pamingpin -na, nangtukeun presiden atawawakilna,” pokna tandes naker. ***

Capres Pilihan Sunda

Drs. Soma Gantika, M.Si., …”Geus waktuna nguniang”

Manglé 247142

GGedong Saté

Perhimpunan Dokter SpesialisKedokteran Jiwa Indonesia(PDSKJI) ngagelar Konfer-

ensi Nasional Psikiatri Komunitasanu ka-3 di Bandung. Éta acara téhwadah atawa tempat pikeun babagiinformasi jeung solusi antarapamaren tah, asosiasi profesional,jeung komunitas sangkan nga -wujud gawebareng dina ngaronjat -keun kasehatan jiwa masarakatutamana dio Jawa Barat.

Kasehatan jiwa nyaeta hiji kon-disi anu ngajadikeun salah saurangbisa hirup sacara harmonis jeungproduktif di tengah masarakat.Gangguan kasehatan jiwa anu hen-teu meunang panalingaan anubener bisa ngabalukarkeun rupa-rupa akibat, saperti hirup baragajuldi masyarakat, “kenakalan re-maja”, pemasungan, nepi ka bunuhdiri.

Dr. Suryo Dharmono, Sp.KJ(K),Ketua Seksi Psikiatri Komunitas PPPDSKJI, netelakeun, "Salah sahijijalmi anu ngalaman gangguan ka-jiwaan, disebatna skizofrenia,bakal ngalaman gangguan produk-tivitas sareng kapasitas dina ka-giatanana sarta bersosialisasi dimasarakat. Skizofrenia teh kasakitkelainan mental anu salah sahijitandana nyaeta dina gangguanproses berpikir”.

Saperti halusinasi jeung delusi,nu baga kasakit ieu bisa ngalamankelainan mental signifikan saumurhirupna. Padahal 70% anu katara-

jang ku kasakit ieu téh bisa cageurmalah 30% diantarana bisa cageurkalayan sampurna.

Konferensi Nasional PsikiatriKomunitas ngabahas kumahangungkulan jalma anu bogamasalah kajiwaan sarta supayahenteu ngalibatkeun layanankaseha tan wungkul tapi peranmasarakat dina metode nyingka-han kasehatan jiwa sacara lang-

sung. "Edukasi ka masarakat ieu

tangtosna peryogi pangrojong tisababaraha institusi ti ngawitanpamarentah puseur sarengddaerah, asosiasi profesi, sarengkomuni tas," ceuk Dr. Suryo Dhar-mono, Sp.KJ(K).

Dr. Eka Viora, Sp.KJ, DirekturBina Kesehatan Jiwa, KementerianKesehatan Republik Indonesia,netelakeun, "Kabijakan pamaren -tah pikeun ngalancarkeun layanankasehatan jiwa masarakat diimple-

mentasikan diantarana nyaetadiasup keunana kasehatan jiwa jadiJaminan Kasehatan

Nasional (JKN) jeung pen-dekatan langsung ka masarakatanu sipatna lintas sektor ngaliwa -tan Tim Pembina, Pengarah, Pelak-sana Kasehatan Jiwa Masyarakat(TP-KJM) anu anggotana ditingkat pamarentahan puseur,propinsi, nepi ka kabupaten atawakota.

Indonesia Bebas Pasung"Nurutkeun data Riskesdas

2013, Jawa Barat kacatet gaduh72.000 pasien gangguan jiwasareng 10.000 di antarana kantosdipasung. Pamarentah daerah nujutatahar dina ngagarap konsep anutujuanana ngajadikeun Jawa Baratbebas tina masalah kasehatan jiwangalangkungan kabijakan, teknispersiapan rumah sakit jiwa sartatanaga kesehatanana. Hal ieu tiasadigarap sacara terintegrasi sarengkomunikasi lintas pamarentah timimiti pamarentah puseur, JawaBarat sareng pamarentah tatanggasaperti DKI Jakarta, Banten, jeungJawa Tengah," ceuk Dr. Hj. AlmaLucyati, M.Kes, Msi, MH.Kes,Kepala Dinas Kesehatan JawaBarat.

Salah sahiji hahalang anu seringkajadian ku pasen kasakit jiwa téhnyaeta dina masalah ngakonsumsiubar anu kudu sacara rutin. Hal ieujadi pangrojong dimekarkeunanahiji konsep layanan kasehatan jiwa

Relapse Prevention Centre diCirebon.

Dr. Suryo Dharmono, Sp.KJ(K)ngajentrekeun, "Sacara umum,Relap se Prevention Centre tujuan -ana kanggo masihan terapi,edukasi, sareng dukungan psikolo-gis kanggo pasien sareng keluargapasien sacara komprehensif sarengterintegrasi supados penderitakasehatan jiwa tiasa adaptasikanggo lebet deui ka lingkunganmasarakat."***

Nu Owah

Ulah Dipasung

"Edukasi ka masarakat

ieu tangtosna peryogi

pangrojong ti

sababaraha institusi ti

ngawitan pamarentah

puseur sarengd daerah,

asosiasi profesi,

sareng komunitas,"

43Manglé 2471

BPJS ngajamin sakumna nukadaptar dina BPJS meu-nang palayanan obat-obatan

luyu jeung kabutuhanana. Obat diluar paket anu ditanggung, BPJSmere lolongkrang atawa kalong-garan luyu jeung surat edaranMenteri Kesehatan nomorHK/Menkes/32/I/2014 sejak 15Januari 2014.

Dina éta surat edaran disebut -keun kabutuhan obat-obatan diluar paket Indonesia Case BasedGroup's (INA-CBG's) tetep bisa“diklaim” ku fasilitas kasehatananu ngaluarkeun ubar keur pasien.Katangtuan kitu dikaluarkeunduma sar kana rupa-rupa pasualannu tumali jeung ubar di luar paketanu ditanggung INA-CBG's.

Nurutkeun Direktur LayananBPJS Kasehatan Fajriadinur, ayatilu rupa layanan kasehatan numake “klaim” ka BPJS.

"Kanggo Instalasi farmasi anuhenteu lebet kana fasilitas layanankasehatan, tangtosna ge parantosngabina kerja sama sareng BPJSatanapi lebet kana praktek dokterberjejaring," ceuk Fajriadinur.

Nu tilu rupa téh, nya eta:

1. Layanan obat kronis anukondisi na can stabil

a. Saupamana kondisi pasien anukasakitna geus kronis atawaparna, fasilitas kasehatantingkat lanjutan bisa ngaluar -keun tambahan resep. Tamba-han ubar dikaluarkeun luyujeung indikasi medis nepi kajadwal kontrol kahareupna.

b. Luyu jeung nu geus ditetepkeunpasien bakal narima dua reseppikeun kabutuhan salila 30 poe,

nyaeta:- Resep luyu jeung komponen INA-

CBG's keur kabutuhan minimaltujuh poe anu geus disadiakeunku rumah sakit

- Resep di luar paket INA-CBG'skeur kabutuhan 23 poe luyujeung hasil diagnosa dokter,anu bisa dibawa di instalasi far-masi rumah sakit (IFRS) atawaapotek anu ditunjuk. Satuluyna,IFRS atawa apotek bisa nagihbiaya anu kaluar sacara fee forservices ka BPJS Kasehatan.

2. Layanan ubar kronis anukondisina geus stabil

a. Pasien nu boga kasakit parnaanu kondisina geus stabil bisamawa obat di fasilitas “keseha -tan tingkat pertama”. Satacannapasien ngadaptar heula ka BPJSKasehatan jadi pamilon prog -ram rujuk balik (PRB).

b. Ubar keur PRB luyu jeungrekomendasi dokter spesialisatawa sub spesialis. Penyakitanu meunang milu kana pro-gram rujuk balik (PRB) nyaetadiabetes mellitus, hipertensi,jantung, asma, panyakit paruobstruktif kronis, epilepsi,skizoph renia, stroke, jeunglupus.

c. Pasien anu narima resep keurkabutuhan 30 poe, bisa dibawadi apotek atawa puskesmas.

3. Layanan ubar kemoterapi,thallasemia, jeung hemophilia.

a. Ubar keur tilu jinis panyakit ieubisa dibikeun di fasilitaskaseha tan tingkat dua, tangtunaningali kana tinimbangan fasili -tas jeung kompetensi sumber

daya.b. Pasien bisa meunang ubar keur

kemoterapi jeung thallasemia dilayanan rawat jalan tingkat lan-jut luyu jeung indikasi medis.

c. Husus keur masa transisi,- Fasilitas layanan kasehatan busa

nagih waragad pangobatankemo terapi keur rawat inapatawa rawat jalan, ka BPJS Kase-hatan ku cara fee for servi ces.

- Pasien thallasemia anu dirawatjalan di tingkat lanjutan tagihan -ana minangka rawat inap

- Fasilitas kasehatan bisa ngajukanatawa ngamprah sacara fee forservices waragad perawatanpasien hemofilia A jeung B anumake fasilitas rawat inap, jeungngajukan tarif luyu jeung INA-CBG's ditambah tambahan luyujeung kaputusan menterikaseha tan RI.

- Tarif tambahan bisa aya keur sak-abeh tingkat parnana hijikasakit jeung kelas perawatanpasien.

Luyu jeung ketetepan ieu,dipiha rep euweuh deui pasien anuteu bisa meunang ubar dumasarkana indikasi medis keur konsumsisalila 30 hari. Lian ti eta dipiharepeuweuh deui pasien anu ngaluar -keun waragad keur nedunanpangabutuh ubar.

Nurutkeun Fajriadi, diterap -keun ana peraturan ieu moal bisalangsung jalan kalayan lancardilapa ngan.

"Tangtosna ge bakal aya hala -ngan boh dina sosialisasi atanapipraktekna di lapangan. Masarakatanu masih aya keluhan kanalayanan program ieu tiasa lapor ka:obat@bpjs-kesehatan.go . id ,"pokna.*** (AS)

BPJS Ngajamin nu Gering Parna

Manglé 247144

Arom Hidayat

Néang Genclang

lir cai nu ngamalir ka hilirkeunsakadar namperkeun kiruh tina keusiktina batu, tina taneuh nu ngulisikkalilirkeun léngkah mangsa

sedenglampah, ngarigah atawa lumpatteu sakadar sadrah tumamprakaya kénéh kadar tukeuraneunnajan, ku pangsét késang jeung pait cimata

Cicangkanggirang, 2014

Humarurung Situ Burung

saha nu melak cimata nu diingkeun-ingkeunbasa kota tuluy gumuruh ngakut simpésaha nu tumungkul alum ngumpulkeun rampébasa kembang marangkak na leungeun deu -ngeun

Bandung, 2014

Kileura

asa teu kungsi ayanu ditepungkeuntapi karasa aya nu pegat

asa teu kungsi ayanu dititipkeuntapi karasa aya nu leungit

asana enyakungsi aya, nganteu kapiara

Hégarmanah, 2014

Banjarkarang

naha enya aya kénéhdongéng anu genahdéngéeun urang jeung manéhnepi ka: enya jadi guntreng padungdenganteu ngan magunemkeun angen-angen sora -ngan

tapinaha enya masih aya kénéhdongéngkeuneun, nu merenahnepi ka: heueuh, cenah cikénéhmanéhna jeung maranéhna geus janglarnalar kecap pileuleuyan keur lungséna gupay

Hégarmanah, 2014

SSajak

45Manglé 2471

Hantem ngotéktak dina KamusUmum Basa Sunda (KUBS),weléh teu manggihan naon

ari nu dimaksud Aul. Diteruskeunmukaan internét kalahka wowotan,nu ditéangan taya meueus-meueusacan. Lain ku nanaon, duméh kuringdibenum jadi guru di SMAN 3 anuadrésna di Jalan Ciaul Baru 21 KotaSukabumi. Loba murid nyakitupihak-pihak nu panasaran tumanya,jeung kumaha cukcrukanana di KotaSukabumi maké aya wewengkon nudingaranan Ciaul?

Bawirasa mun geus kapaluruh, lainrék ngagunasika ngaran Ciaul, man-akomo ngusulkeun sangkan ngarannadiganti mah paralun teu pisan-pisanwawanianan. Sabab ceuk para inohongnu bisa dipercaya, ngaran-ngaran tem-pat atawa lembur di tatar Pasundanmah mémang loba pisan anu dimimit-ian ku kecap “ci” nuduhkeun yén tanahPasundan subur ku cai. Sajaba ti kitutéh loba pisan ngaran tempat anusarua, dina harti ngaran anu sarua ayadi sababaraha wewengkon. Tapiahéng, ngaran tempat Ciaul mah asalangka mireng, nya? Boa-boa ngan ayadi wewengkon Kota Sukabumiwungkul?

Pan enya, ngaran Aul-na ogé masihcan bisa kapaluruh. Saur Wa Nandangti Pangaléngan, di gunung Malabar ayaogé Situ Aul situ leutik nu geus koré-das, nyakitu numutkeun kateranganTeddi AM Muhtadin, dosén sastraUNPAD anu saukur kantos nguping tisuargi akina, di Rancaékék kantos ayaCuruk Aul (Curug Aul). Pokona sakurnu ditanya ampir ti madhab papatjawabna sawanda ngan “asa kungsinguping” cenah.

Nya kajurung ku kapanasaran, nunulis buar-bier nepungan para

pinisepuh. Hanjakal katerangan nukakumpulkeun teu matak nyugema -keun. Mimitina aya sepuh nu nyebut -keun, yén di Kebonjati biharina lobasato monyét. Tah, majar Aul ogé sa-bangsa monyét anu salasahiji karesep -na ngala lauk di walungan. Atuh bisateuleum jeung ngojay kawas palika?His lain, di sisi walungan nu dé-étna,sakadang Aul ninggangan batu ku batudeui. Mun aya lauk leutik nu ngolém-bar katinggang, terus dihakan ku siAul. Kajeun ari sok ngahakanan laukatah mah, ari nurutkeun Ibu Idris (pi-tuin urang Ciaul) anu kiwari bubuaradi Gang Merak, Gunung Puyuh, ayahiji kabiasaan sakadang Aul nu teupinuji, da cenah Aul téh jurig nu sokcudah-ciduh kawas nu ijid nyiduhanbatur nepi ka aya istilah “ciduh Aul”sagala. Palebah nyiduhan, sarua jeungkaterangan saéhu ti Bandung haji ElinSjamsuri, anu nyebutkeun “aul” téhbangsaning ténggék dina daunseureuh anu sok ngabudah. Dipakékeur ngageunggeureuhkeun jalma nucumiduh waé, “kawas aul wé karékpuasa sapoé ogé”

Ngaran Aul kiwari ramé diadu-rényomkeun deui, lantaran puluhandomba jeung embé di Désa NunukKec. Maja, Majaléngka paéh ngadadak.Beuheung embé atawa domba téakanyahoan raheut siga tapak ngégél,dagingna sepa kawas disedot ku lalayvampire. Tapi pan vampire mah nganaya dina dongéng, lin? Bihari waktu nunulis kukucuprakan di sawah, soknange nan laleur sagedé kacang tanahanu disebut “piteuk” enya sok nyedotgetih munding, tapi teu matak maéhan.

Enya naon atuh sakadang Aul téh?Aul téh mirip anjing, ngan bangusnakawas peusing (trenggiling), ceulinarubak buntutna panjang jeung gedé,

ngan teu pati buluan. Kitu diantarananu ditepikeun ku Aki Alimu, kuncénpajaratan Cigorowong léngkob leu -weung Cakrabuana, Désa Nunuk, Kac.Majaléngka Kabupatén Majaléngka.Waktu harita sabada subuh, nalikaalam Cakrabuana disaput keneh kupepedut, Aki Alimu nyorangan nga-jugjug pajaratan. Teu jauh ti komplékpajaratan, si aki manggihan careuhgedé paéh ngagolér kawas nu béakeungetih. Teu jauh ti dinya, Aki Alimunénjo sato anu cicirénna kawas Aul.Kitu ceuk tulisan dina “PR” poé Salasa,18 Pebruari 2014.

Sanajan masih keneh kaasup satokajajadén Aul téh nyaéta sabangsamonyét, ténggék, anjing jeung jurig.Atuh mun kitu mah, sakadang Aul téhjajauheun pikaresepeun, sabalikna nuaya mah pikaresepeun…peureup!Cindek na, taya agulkeuneunana tinangaran Aul téh, nya? Lamun téa mahenya sakadang aul téh sato, geuninglain sato coo-eun kawas ucing anusagu lung-sagalang jeung jelema diimah, sabalikna ieu mah jarijipenngabudah ku ciduh, malah matakngabirigidig da cenah kaasup jurig.

Kumaha ari pikeun sakumna urangCiaul? Mudah-mudahan wé teu katu-lah, banjar karang pamidanganana teukabawa codéka ku ngaran tempat.Urang Ciaul sing kayungyun, tempatnamatak betah tumaninah nu ibadah,matak sugih mukti anu tarani, matakbaleunghar nu daragang. Sakumnawarga soméah hadé ka sémah, jajakajeung mojang-na sing rucita-rancagéatawa kréatif téa. Pan enya, amit-amitngimpi gé diangir mandi, ulah kawasaul. Aamiin.***

Nu nulis, Guru SajarahSMAN 3 Kota Sukabumi.

Naon ari Aul téh?Ku Aki Endan Sukanda

KKolom

Dongéng "Si Buncireung" atawa“Budak Buncir”, bisa jadi kurangdipikawanoh ku balaréa, dibanding -

keun jeung dongéng-dongéng "SakadangKuya jeung Monyét", "Si Kabayan", katutdongeng-dongeng Sunda sejenna deui nukawariskeun ti generasi ka generasi. Dongeng"Si Buncireung" kaasup dongéng klasik. Un-tung Ajip Rosidi kungsi ngungkab deui dinabukuna, kumpulan dongéng Sunda, nu di-judulan "Jalan ke Surga" (1959).

Ngaran "Si Buncireung", kawasna pédahnu boga lalakon beuteungna buncir. Ari sirah -na badag, awakna begang. Ku babaturananasapantar sok dipoyokan pajah téh "budakbuncir gede hulu".

Dina taun 1950-an, murid-murid SD(harita mah SR, Sakola Rayat), kalimah“budak buncir gedé hulu” sok dijieun patokanari latihan ngarang dangding pupuh Kinanti,nu jumlahna genep jajar, saban jajar dalapanengang, make rumus “8-u,8-i,8-a,8-i,8-a,jeung 8-i”. Kalimah "budak buncir gedehulu" tina dongéng "Si Buncireung", jadi“modél” bait kahiji, jeung saterusna dibulak-balik asal vokal panungtung merenah kanarumus :

Budak buncir gedé huluHulu budak gedé buncirGedé buncir hulu budakGedé hulu budak buncirBuncir gedé hulu budakBudak gedé hulu buncir***

Kacaturkeun Si Buncireung boga jangkrikkalung jalu (versi séjén, beunceuh, anak lélé,jsb). Kawilang gedé dibandingkeun jeung nuséjén. Atuh unggal diadukeun teu weléhmeuna ngan. Sorana deuih, tarik tur lamat.Saban peuting ngikrik kadengé ka sakuliahlembur nu keur jumempling.

Dumadakan hiji poé aya hayam jago laha-loho teu boga cedo. Blus ka imah Si Bunci -reung. Kecok kana jangkrik dina wadahna dijuru.

Si Buncireung gancang ngadatangannu boga hayam. Ménta ganti.

“Lantaran jangkrik kuring dipacok hayamjago, gantian ku éta hayam jago !”cék SiBunci reung tandes.

Nu boga hayam teu bisa majar kumaha.Rumasa hayam inguanana cologog ka imahbatur. Atuh hayam dipasrahkeun ka Si Bunci -reung, gaganti jangkrik.

Hayam jago dipiara enya-enya. Nepi ka

iceus. Awakna ngeusi. Siihna panjang jeungseukeut. Tara aya nu wani ngaduan, dan ukursagapruk hayam musuh geus éléh Atuh sora -na nya hégar nya ngelewung. Unggal subuh SiBuncireung goréjag tanghi, kahudangkeunsora "kongkorongok" hayam kameumeut..

Ari hiji poé, eta hayam néangan haka-neun ka saung lisung. Teu kanyahoan, halunanggeuh dina gebyog, ngoleséd murag.Meneran hayam keur jongjon ngoreh huutlebah dunya. Guprak ninggap sirahna. Tiwassapisan.

Teu ngengkékeun deui, Si Buncireungmenta parurugi ka nu boga saung lisung.

“Hayam kuring paéh katinggang halu,nya halu gantina !”

Keur sono-sonona kana halu, bet ayamunding ngamuk. Halu Si Buncireung ka -tincak nepi ka bubuk.

“Halu kuring bubuk katincak munding,munding gangtina !”

Nu boga munding daék teu daék masrah -keun munding keur ngagentian halu.

Hiji poé, rek diangon, munding ngaliwatkana handapeun tangkal kadu. Bet kabeneranaya buah kadu murag. Meneran pisan kanahulu munding. Gebut, hék, mundingngaleupas keun nyawa lantaran sirahna ben-car katinggang buah kadu.

“Munding kuring paéh katinggang kadu,kadu gantina !”kitu cék Si Buncireung.

Kabeneran harita keur aya saémbarangumpulkeun buah kadu sanagara.Sabab NyiPutri putra Kangjeng Raja, teu damang wales.Ubarna kudu ku buah kadu asak tina tangkal.Lain peuyeuman.

Rébuan kadu diakut ka karaton. Hiji-hijidiasongkeun ka Nyi Putri. Kabéh ditolaksapajodogan. Na ari barang song kadu nu SiBuncireung, ujug dirontok. Laju dipurak.Béak kadu, Nyi Putri sehat sabuhara sabihari.

Si Buncireung dbawa ngadep ka Kang-jeng Raja. Ditanya hayang naon keur nga-gantian harga kadu.

“Kadu kuring dituang ku Nyi Putri, kududigantian ku Nyi Putri !”Si Buncireung teu -neung. Diupah-apéh, pada ngolo, sangkanbisa digantian ku nu séjén, ku emas dunyabarana, Si Buncireung gideug. Tetep kudu di-gantian ku Nyi Putri sorangan.

Nya dalah dikumaha. Kangjeng Raja teubisa mondah. Nyi Putri diihlaskeun dipakéngagantian kadu Si Buncireung. Langsungharita kénéh didahupkeun.

Sawatara taun ti harita, jeneng raja, nga-ganti mitoha. Kamashur towéksa ka rahayat,telik ka nu leutik, hadé ka nu gedé. Pedah ka-

jurung ku pangalaman ti bubudak nepi ka de-wasa jadi "wong cilik". Pangalaman nu bener-bener dijieun padoman, lain saukur slogan.Dipaké pangjurung ngawujdukeun masarakatmamur raharja, aman tengtrem, ngahunang-ngahening. Bangsa jeung nagara subur kusumberdaya alam nu mawa mangpaat kabalaréa. Ĕstuning enya-enya "raweuybeuweu ngeun rambay alaeun, bro di juru brodi panto, ngalayah di tengah imah", bari "tiisceuli herang mata, sepi paling towong ram-pog". Sarwa cukup lahir batin. Taya gang-guan, boh karaman pangacor kaamanan, bohbangsat tukang subat-sabet maling ngaram-pog, boh bangsaning koruptor.

Kawasna, dongéng Si Buncireung bisajeung kudu dipake eunteung keur kondisikatut situasi kiwari. Jalma leutik, miskinjeung “dusun” kawas Si Buncireung, geushasil ngahontal karir hébat. Jadi raja. Lan-taran boga sikep panceg, kukuh pengkuh dinakapribadian jeung pamadegan. Manéhnasukses neuleuman kahirupan jeung nétetarajé nincak hambalan kalawan konsiténjeung konsékwen. Sagolék pangkék sacang -reud pageuh. Tara lanca-linci luncat mulang.Komo ngagadékeun harga diri kana pang -wujuk pangbibita.

Lamun Si Buncireung léah waktu ku rajadipénta ngarobah gaganti kadu, meureunmoal kabiruyungan unggah harkat darajat.Manéhna teu miduli kana jumlah materi.Tetep nyekel gurat nu geus dipilampah tanpaincah balilahan. Kajeun hayam jadi halu,atawa munding jadi kadu. Lantaran ngudagcita-cita idéal ngaliwatan kawin ka putri nepika bisa bajuang keur kapentingan rahayatmurba.

Si Buncireung gé deuih, henteu masual -keun soal genetika. Teu perlu nembongkeunasal-usul katurunan, naha “getih biru” atawalain. Naha boga hubungan jeung kekentong-kekentong mangsa kaliwat atawa henteu. No-problém. Ĕta kabéh “nonsens”. Si Buncireungbener-bener “nepak dada” sorangan.Sakumaha papatah Arab “laisal fata manyaqulu kana abiy, wa lakinil fata man yaquluha anada”. Lain jajatén lalaki nu nyaritanuduhkeun ka lululuhur, tapi ari jajaten lalakisaéstu mah nu nyarita, tah ieu kuring.

Lain KKN. Tapi mandiri.Para figur calon pamingpin, ayeuna geus

maranggung, sabada ngawayangkeun dirimasing-masing dina usum pemilu, boh légis-latif boh éksékutif presidén-wakil presidén .Dipapaés ku atribut-atribut préstasi, konéksi,boh génétis, boh organisatoris.Bari jeunghasilna engké, teuing kumaha. Boa “atungénéh atung énéh aé” alias jalan di tempat.Atawa boa mundur kana jungkrang.

Kawasna teu kaleuleuwihi lamun ngeun-teung sakeudeung ka Si Buncireung.***

Manglé 247146

KKolom

Ngeunteung Ka "Si Buncireung"

Ku Usép Romli HM

DINA salah sahiji sidangBPUPKI nu ngabahaspiprésidéneun basa répub-

lik kakara ngadeg, sidang nu méhbuntu téh diréngsékeun ku OtoIskandar di Nata anu kalawan tatagnyarita yén nu pantes pikeunmingpin nagara Républik Inonésiamah taya lian ti pasanganSoekarno-Hatta. Bung Karno per-sidén, Bung Hatta wakilna. Éta pa-manggih Pa Oto dipisapuk kusakur nu harita milu rapat. OtoIskandar di Nata deuih, nu mimitingawanohkeun kecap “merdéka”nu diparaké ku sakumna bangsaIndonésia nepi ka poe ieu téh. Étadua perkara, diaku atawa henteu,mangrupa sumbangan gedé urangSunda (nu dirépreséntasikeun kuOto Iskandar di Nata) ka nagaraRépublik Indonésia.

Salah sahiji sumbangan deui tiurang Sunda ka nagara di sagigi -reun sumbangan-sumbanganlianna, nyaéta naon nu dipilampahku R.A.A. Wiranatakusumah V,basa mancén tugas jadi MenteriDalam Negeri RI nu munggaran.Nya anjeunna pisan nu ngahijikeunpara bupati sa-Jawa pikeunngadukung kapamingpinanSoekarno-Hatta téh. Nepi kaDwitunggal Seokarno-Hatta nusaestuna mah teu mibanda panga -laman mingpin pamaréntahan téhditarima ku sakumna bupati.

Naon nu dipilampah ku OtoIskandar di Nata jeung R.A.A.Wiranatakusumah V harita, mang -rupa sumbangan nu kacida pisangedéna ti Urang Sunda ka nagara.Ku kituna atuh meujeuhna namba-han kareueus ka urang saréréa.Nurutkeun D.K. Ardiwinata (1866-19470) kareueus urang Sunda kanaetnisna téh dimimitian ti taun1860, basa pangajaran Basa Sundamimiti asup kana kurikulumsakola. Ari nu ngadesek pamarén-tah Hindia Walanda malar panga-jaran Basa Sunda diasupkeun kanakurikulum téh nyaéta Karel Fréde -rick Holle, urang Walanda nusabada asup Islam ganti ngaranjadi Sajid Mohammad bin Holle,nu sok pada nyarebut Tuan Holla.

Kareueus urang Sunda kana ka-sundaanana beuki ngandelan timimiti taun 1913, basa ngadegPaguyuban Pasundan. Ngadegnaéta organisasi téh ngandelankareueus urang Sunda kanakasundaan ana nu kungsi leungit tisabada runtuhna Karajaan Pajaja -ran taun 1579. Paguyuban Pasun-dan téh mangrupa organisasikasundaan nu dina jaman haritajadi hiji-hijina organisasi anu sasatjadi kawah candradimukana calonpamingpin. Dina mangsa harita,réa urang Paguyuban Pasundan nujadi pamingpin di tingkat nasional.Kiprah Paguyuban Pasundan beuki

nyongcolang basa dipingpin ku OtoIskandar di Nata.

Jaman harita karasa gedénasumbangan Sunda ka nagara téh.Lain sumbangan mangrupa matéri,samodél urang Acéh nu nyumbangkapal terbang ka nagara tinaladang ngumpulkeun perhiasanemas ti wargana. Kitu cék Iip D.Yahya dina pedaran di AkademiBudaya Sunda Unpas saméméhmiang ka Ustrali pikeun jadipanalungtik tamu di UniversitasMonash. Sumbangan Urang Sundaka nagara Républik Indonésia téh,lain mangrupa matéri nu teu patilila umurna, tapi ngajengléng dinawujud gagasan sarta léngkah-léngkah nu merenah dumasar kanapikiran nu daria tur sawawa.

Gedéna sumbangsih Sunda kanagara dina mangsa anyar ngadegtur dina jaman saméméhna téh betjadi kahudang deui kiwari. Aya nungabogaan pamadegan yén urangtéh henteu kudu ngungkit-ngungkitdeui mangsa bihari. Naon nu geusdisumbangkeun ku urang ka nagaraharita kudu disartaan ku kaihlasan.Tapi aya ogé nu miboga pamadeganyén sawadina upama Urang Sundaayeuna ménta pamulang tarima kanagara. Cenah, meujeuhna upamanagara téh méré kasempetan ka ino -hong-inohong Sunda pikeun mang-gung di tingkat nasional. ***

DI KIWARI MACA BIHARI Catetan Budaya

YAYAT HÉNDAYANA (Ketua Pengelola Akademi Budaya Sunda Unpas)

Ti Sunda keur Indonésia

47Manglé 2471

Manglé 247150

Para anggota déwan kaasup, diKabupatén Bandung, sigana geusparoho kana kawajibannana mi-

nangka wakil rakyat, maranéhna leuwihmentingkeun dirina pribadi jeungpartéyna. Saperti dina sidang paripurnapikeun ngesahkeun Peraturan Daerah(Perda) ngeunaan, Rencana Tata RuangWilayah (RTRW), tina 50 anggotaDPRD Kab Bandung, ukur 27 uranganggota nu datang kana éta kagiatan.

Ceuk katerangan Ketua DPRDKabupatén Bandung, Toto Suharto,lobana anggota nu teu hadir téh alatanaya kagiatan séjén, tur saijin ti parapingpinan déwan.

“Sanés mangkir, aranjeunna teuhadir kumargi aya kagiatan di luar nuteu tiasa dikantunkeun, tapi éta téh sa -ijin pingpinan. Papadaning kitu, jumlahanggota nu hadir ka paripurna tosnyumponan korum, janten Perdangeuna an RTRW tiasa disahkeun,”pokna, ka Manglé, satutasna paripurna,di Soréang.

Sedengkeun Ketua Panitia Khusus(Pansus) RTRW DPRD KabupaténBandung mah, Firman Sumantri,nandes keun, sabenerna RTRW nukakara réngsé dipadungdengkeun téhlain nu anyar, tapi ukur “ngarévisi” ti nusaméméhna. Maksudna pikeunnyaluyukeun jeung RTRW ProvinsiJabar nu medalna kapiheulaan kuKabupatén Bandung.

Harita, dina taun 2007, ceuk Fir-man, Kabupatén Bandung nyieunRTRW-na miheulaan provinsi. Kusabab dina aturan kabupatén/ kota tataruang wilayahna kudu saluyu jeungprovinsi, antukna RTRW Kab. Ban-dung wajib dirévisi. Hanjakalna,amanat UU nandeskeun yén révisiRTRW bisa dilaksanakeun sakali dinalima taun.

“Janten nembé ayeuna KabupaténBandung tiasa ngarévisi RTRW-na,supa dos saluyu sareng nu di provinsi.Sabada disahkeun di déwan, éta RTRWtéh dika-provinsikeun sareng Kemen-

trian PU heula kanggo disahkeun. Tidinya kakara disahkeun deui turdilarap keun,’ pokna deui.

Dina Révisi RTRW lima taun kahareup, sakurang-kurangna aya 20 per-sén nu béda ti nu saméméhna. Nungabédakeunana di antarana ngenaan“hutan lindung”. Salila ieu, kawijakanpamaréntah ngeunaan “hutan lindung”kurang “saklek”. Buktina, aya sabagianlahanna dialihfungsikeun jadi lahanbasah (pasawahan). Nya ku RTRW nuanyar, éta sawah dipindahkeun ka tem-pat nu leuwih merenah, lahan urutnadibaluikkeun deui kana pungsisaméméhna.

Ngeunaan tol Soréang-Pasirkoja(Soroja) nu bakal ngababad aréalpasawa han, utamana nu aya di Kaca-matan Kutawaringin. Sarta ngeunaanwilayah séjén nu diancokeunana robahsorangan, tina tatanén jadi indistri, jasaatawa perdagangan. Ku kituna, dinaéta RTRW ogé

ditetepkeun 60 héktar lahan di Ka-camatan Paséh pikeun dijadikeunsawah anyar.

Nu jelas, dina RTRW nu anyar téhditétélakeun, Pemkab Bandung masihkénéh mertahankeun 32 rébu héktarlahan pasawahan di 31 kacamatan.

Pikeun sawah-sawah geus salinrupa jadi pabrik, saperti di Majalayajeung Rancaékék moal diganggu, lan-taran bisa mangaruhan kana lahangawé. Tapi pikeun di daérah séjénna,ceuk Firman, pasti bakal aya peroba-han. Salian ti kitu, Pemkab Bandungogé geus nyiapkeun 10 rébu lahanpikeun dijadikeun padumukan.Ngeuna an alih pungsi lahan pasawa-han, Firman nandeskeun, sigana limataun ka hareup mah bisa diungkulan,iwal ti di Majalaya. Sabab saluyu jeungkatangtuannana, éta kota kacamatantéh ditetepkeun jadi daérah “polu-tan”.*** nunk

Anggota Déwan Loba nu Teu Datang

Kana Sidang Paripurna RTRW Kabupatén Bandung

Korsi anggota déwan dina sidang paripurna RTRW coréngcang (nunk)

KORESPONDEN: Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Dede Syafrudin, Enung, Den Jaya (Kab. Bandung); Uun

Juharyanti (Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega Sista (Pandeglang); Dali

Sumarli, S.Pd. (Sumedang). Distam (Brebes)

KKatumbiri

51Manglé 2471

Méh sakabéh musisi anu darianeuleuman industri “koplohouse musik’ di Indonésia,

leuwih muaeur jeung leuwih ngécéngpasar di Maléysia, Singapur, jeungBrunéy. Lantaran pasar di urang mah soksanajan nu resep jeung padumuk leuwihloba dibanding jeung nagara-nagaratatangga, tetep pasar di nagara tatangga

untungna leuwih gedé. Éta hal ditétélakeun ku musisi anu ogé

boga dapur rékaman DH Production,Dose Hudaya, ka wartawan di Bandung,sawatara waktu ka tukang. Ceuk Dose, pi-hakna ngayakeun gawé bareng jeungpihak distributor luar nagri ti mimitibulan Januari 2013, di antarana jeung“Life Record Ind PTE Ltd” Singapur. Tidinya, lolongkrang pikeun masarkeunlagu-lagu lokal has Indonésia saperti“koplo house musik”, jeung pop Sundaéstu jadi ngagemblang.

"Mémang, ayeuna sacara globalseueur musisi nu ngudag pasar Singa-pura, Maléysia, jeung Brunéy," pokna.

Nu jadi alesan, Dosé ngémbohan, diIndonésia mah perhatian pamaréntahkana industri musik kawilang kurang, lan-taran pamaréntah urang kurang tegasnindak para pembajak karya orijinal. Béda

jeung di batur. Matak, sok sanajan paad-umukna sauetik, di nagara batur mah in-dustri musik leuwih gedé untungnatinimbang di urang.

Ceuk dose,k iwari “koplo housemusik” di Singapura jeung Maléysia keur“booming”. Alatan kitu, pihakna ayeunakeur nataharkeun albeum kompilasikoplo, nu diolah dina jalur “house music”.Dina éta albeum, Dose midangkeun artispop Sunda Wina DH kalawan lagu nu di-jagokeun “Keong Racun” karya Buy Akur.Salian ti “Keong Racun”, Wina DH ogéngawihkeun lagu “Bola Salju” duét jeungDidi Kempot. Malah, aya sababaraha lagutambahan. Di antarana “Bukan Boneka”,minangka adaptasi tina lagu pop Sunda“Boro-boro Ngimpi”.

"Rencanana, éta albeum baris dié-darkeun di Singapur jeung Maléysia bulanpayun," pokna.***nay

"Kendang Sunda Sebagai Warisan Tra-disional Yang Perlu Perlindungan HaKI(Hak Kekayaan Intelektual)”, jadi jejer ka-giatan “workshop” alpukahna Bidang Kese -nian dan Perfilman Disparbud Jabar,sawatara waktu ka tukang di “The NewtonHotel” Jl.RE.Martadinata Kota Bandung.Éta kagiatan dibuka ku Kepala Dinas Pari-wisata dan Kebudayaan Jabar, Drs. NunungSobari MM.

Nunung Sobari ngécéskeun, tujuan di-gelarna kagiatan téh pikeun ngumpulkeundata jeung ngainvéntarisir kendang,salasahiji waditra tradisional Jawa Barat,

kalawan dikuatan ku kajian ti para seniman. Kendang téh, ceuk Nunung, éstu geus

ngawarnaan musik Indonésia. Henteu waéukur kendang, tapi ogé alat-alat musikséjénna, anu kaasup alat musik tradisionalJawa Barat.

"Urang minangka masarakat JawaBarat éstu ngarasa reueus ku kaparigelanpara musisi Indonésia, anu dina pidangan -ana ngagunakeun kendang dina aranseménmusikna, sarta dieuyeuban ku waditramusik Sunda lianna. Sim kuring miharep,diajukeunana kendang jadi salasahijiwarisan tradisional nu perelu dimumulé

jeung diraksa diriksa téh, meunang pang -reugreug HAKI (Hak Atas Kekayaan In-telketual) nu teu ribed tur bangga sapertikujang. Ku kituna, éta hal kalintangditangtukeun ana ku informasi ti para seni-man jeung para ahli, pikeun midangkeundata-data nu lengkep jeung akurat," pokna.

Nunung ogé ngémbohan, Jawa Baratgeus narima 5 sértifikat Warisan BudayaNasional ti Kementrian Pendidikan. Diantara na waé kujang, calung, ronggéng gu-nung, gotong singa, jeung aksara Sunda anudipasrahkeun langsung ku Wakil Kemen-trian Pendidikan dan Kebudayaan kaDispar bud Jabar.

Sabada narima éta sertifikat, Nunungmiharep, éta 5 Warisan Budaya Nasionaltéh sangkan dipiara jeung dimekarkeun,bari tetep kudu dijaga kaajegan ciri has bu-daya lokalna. Diaku jeung ditetepkeunanaéta 5 warisan budaya nasional téh tangtuteu leu pas tina data jeung dokuméntasi nuétentik.

Patali jeung kendang Sunda, Kadispar-bud Jabar ngécéskeun, aya sababaraha rupakendang. Saperti Kendang Penca, nuukuran na leuwih gedé ti nu biasa. Salian tiéta aya ogé kendang degung, kendangKliningan, jeung kendang jaipongan.

Ceuk katerangan Drs. Sajidien Aries,Kepala Bidang Kesenian dan Perfilman nuogé ketua panatacalagara, “workshop” téhdiiluan ku 120 urang seniman jeung praktisikendang Sunda, minangka wawakil tikabupa tén-kota sa-Jawa Barat.***nay

Musik Koplo, Ngécéng Pasar Asia Tenggara

Wina DH

Kendang Sunda Warisan Tradisional, Go Internasional

Kadisparbud Jabar Nunung Sobari (paling katuhu) jeung seniman kendang Sunda

Manglé 247152

KKatumbiri

Polréstabes Bandung ngalak-sanakeun gawé bareng jeungpamaréntah Kota Bandung

pikeun ngawujudkeun katengtre-man masarakat Kota Bandung,ngaliwatan program Brigadir RWnu anyar diresmikeun ku WakilWali Kota Bandung, Oded M. Da-nial. Éta program mangrupa jawa-ban ti pamaréntah geusan nedunanpameredih balaréa dina ngawujud-keun katengtreman jeung ka -amanan di Kota Bandung. Éta halditétalakeun ku Sékda Kota Ban-dung, Drs. Yossi Irianto MSi, kaManglé dina sela-sela acarangaresmikeun program BrigadirRW, di sasana Budaya Ganesa,sawatara waktu nu kaliwat.

Kagiatan “lounching” programBrigadir RW diluuhan ku KapoldaJawa Barat, Irjén Pol MochamadIriawan; Kapolréstabes Bandung,Kombes Pol Mashudi; Dandim0618 /BS Bandung , para anggotaPolréstabes Bandung, para camatjeungg lurah, sarta para ketua RWsa-Kota Bandung.

Program Brigadir RW téhnyaéta disebarkeunana 1.501 urangpulisi nu pangkatna Brigadir, ka1.501 RW (Rukun Warga) nu aya dikakuliah Kota Bandung, anutujuan na sangkan bisa ngawujud-keun kaamanan jeung katartibandi lingkungan RW. Éta hal mang -rupa program nyata ti PolréstabesBandung dina raraga nangtayu -ngan masarakat, nu mangrupasalah sahiji tugas pulisi, anu brasnangajaga Kamtibmas di Kota Ban-dung, geusan nghaontal udaganBandung Juara.

“Para Brigadir RW téh sasare -ngan sareng masarakat ngajaga turmiara Kamtibmas. Ku aya pulisi ditingkat RW, masarakat bakal

ngaraos reugreug. Lian ti kitu, kuayana pulisi di tingka RW dipiharepupami aya bancang pakéwuh téhtiasa langkung énggal,” ceuk SékdaKota Bandung.

Brigadir RW nu ancrub kamasarakat tugasna sarua jeung

tugas pulisi lianna, nyaéta ngajeg -keun paraturan dina raraga ngajagakatengtreman jeung kaamanan dimasarakat. Dina prak-prakanana,Brigadir RW té ngaping masarakatsangkan taat kana aturan. Di -piharep, aparat pulisi ogé terus

Brigadir RW

Pulisi Dalit jeung Masarakat

Sékda Kota Bandung: pulisi babarengan jeung masarakat ngajaga Kamtibmas (nét)

Program Brigadir RW ngalantarankeun pulisi leuwih dalit jeung masarakat (nét)

53Manglé 2471

Moh. Jumhur Hidayat Paturay Tineung jeung BNP2TKI

ningkatkeun kamampuh indi-viduna, sangkan dina ngalaksana -keun tugasna leuwih bisa nedunanpanggaharepan masarakat, pikeunleuwih ningkatkeun pungsi bin-mas.

Yossi ogé gémbohan, dipiharepanggota pulisi nu anclub kamasarakat, moga karep jeung niatbabakti nu ihlah pikeun ngabing-bing sarta méré palayanan nu mak-simal ka rayat. Ngabantumasarakat dina nyanghareupan

pasua lan nu nu aya patalina jeungkaamanan. Ku kituna, katengtre-man di saban wilayah bakal gan-cang ngawujud. Pon kitu deuimasarakat, bisa guyub jeung patu-gas pulisi, utamana dinanyanhareu pan kajadian-kajadiankajahatan di lingungan RW, pikeunnurunkeun angka kriminalitas ditingkat RW.

Éta léngkah nyata ti réngrénganPolrésta Bandung téh, ném-bongkeun dariana pulisi pikeun

leuwih ningkatkeun ketak gawé mi-nangka “pengayom”, “pelindung”,jeung “pelayan” masarakat. Salianti kitu, ogé ngabantu pisan kamsarakat pikeun bisa milu aubnyiptakeun katengtreman dilingkunganana, sarta numuwuh -keun kasadaran masarakat pikeunleuwih paduli kana lingkungan disabudeureunana, utamana nu ayapatalina jeung pasualan ka -amanan.***

cucu/dédé

Sawatara waktu nu kaliwat,réngréngan BNP2TKI patu-rai tineung jeung Jumhur

Hidayat. Kituna téh dumasarkana Surat Keputusan PresidenSusilo Bambang Yudhoyono No -mer 39/M/Taun 2014 tanggal 11Maret 2014, Jumhur Hidayatsacara resmi henteu deui nyang -king Kepala BNP2TKI, sarta di-ganti ku Gatot AbdullahMan syur, Duta Besar keur SaudiArabia manten.

Jumhur Hidayat, teureuh Sun -da, salila dirina mancén gawé mé-mang loba parobahan dinamer juang keun nasib TKI. Éta ino-hong Sunda nu gedé jasana dinamerjuangkeun nasib TKI téh, sana-jan geus henteu nyekel kalung-guhan kepala BNP2TKI, tetepbakal nalingakeun TKI.

“Insya Alloh bakal tetep komit-men merjuangkeun karaharjaannasib tenaga kerja Indonésia(TKI)," pokna.

Salila nyekel kalungguhanBNP2TKI, pamikiran-pamikiranJum hur natrat ninggalkeun ta -pak. Ku kituna, Pa Jumhur gé teupetot-petot nganuhunkeun karéngréngan pagawé BNP2TKI,BP3TKI, LP3TKI, P4TKI jeung

patugas palayanan TKI di poswates antarnagara, SékrétarisUtama BNP2TKI, ogé “OfficeBoy” (OB) di lingkungan BNP2 -TKI sarta TKI di sakuliah dunya.

“Hatur nuhun, ka sadayana nuparantos ngabantos program pa-maréntah dina ngurangan jumlahwarga nu ngaligeuh, sareng ngi -ring ngungkulan pasualan ka -tanagakerjaan,” cék Jumhur,nineung.

Tangtu keur pikahareupeun,Jumhur Hidayat ogé percaya, yéngagantina, Gatot Abdullah Man-syur, lain sasaha. Lantaran inyanaloba babarengan gawé nalingakeunnasib TKI. Aya nu dipiharep ti ieuurang Bandung téh, yén kahareup -na BNP2TKI kudu nguatanpalayanan TKI sacara “online”, nukiwari geus nyambung ka 438kabupatén/kota di sakuliah Nu -san tara.*** (RH)

Jumhur Hidayat (kénca) dina acara paturay tineung Kepala BNP2TKI

Manglé 247154

KKatumbiri

Sanajan tanaga pangajarna teusakabéh na urang Sunda – kaasupkepala sakolana—dina raraga

ngawanohkeun katuangan has daérahSunda, di sagigireun tara kaliwat nerapkeunajén-inajén ajaran Islam téh pupuhu katutguru-guru KB jeung TK (Kolompok Belajar& Taman Kanak-Kanak) Yaa Bunayya nupernahna di Jl.Babakan Siliwangi RT 03/05Gununggedé Kac.Cibeureum Kota Tasik-malaya, unggal poé Rebo ngawajibkeunkabéh muridna marekel katuangan hasSunda.

Ceuk katerangan Ibu Muliyatin –Kepala TK Yaa Bunayya - éta katuanganhas Sunda téh mangrupa jajanan nu geusaya ti baheula saperti dadar gulung, cuhcur,nagasari, gogolong, jeung sabangsana. Étahal mangrupa tarékah sangkan murid-murid KB jeung TK Yaa Bunayya, minimalsaminggu sakali kariksa tina kadaharan

atawa jajanan nu kiwari geus loba jeung di-anggap ilahar maké bahan kimia anungabahayakeun kaséhatan barudak.

Dipilihna katuangan has Sunda mah,tandesna, di sagigireun ngahajangawanohkeun murid KB jeung TK YaaBunayya kana katuangan has darahna, ogépédah éta jajanan daérah téh ti anggalnadipikawanoh langka maké bahan-bahankimia nu ngabahayakeun téa, tapi harganakawilang murah tur rasana kawéntar ngeu -nah. Lian ti katuangan has daérah – dinaenggoning ilubiung ngamumulé budayadaérah Sunda – Saban poé Rebo mahkomuni kasi ogé satékah polah maké basaSunda. Leuwihna ti éta, ogé diajarkeunlagu-lagu atawa kawih Sunda nu dipirig kumusik tradisional Sunda.

KB jeung TK Yaa Bunayya IntegralHidaya tullah nu medal di Tasikmalaya téhngadeg resmina tgl.10 Juni 2007. Jumlah

murid awalna ukur 10 urang. Dikokolakeunku opat urang Guru. Kepala Sakolamunggaran ana Ibu Khoidatul Khasanah.Sedengkeun data muridna kiwari kacatet,murid PAUD 7 urang, TK B 21 urang, sartaTK A 12 urang. Tanaga pangajarna lulusanpaguron luhur, ngawengku Ibu KhoidatulKhasanah, Popon Syarifah, Dra. Neti Supri-hatin, Pipit Patimah,S.Pd.I., Emy Setiawati,sarta Nisa Ayu Nirmala,S.Si.

Ceuk Muliyatin, kahirupan sakola, ka -asup keur operasional guru jeung kaperluansakola, loba dirojong ku para donator ma-neuh jeung insidéntil, di antarana bantuanti Kepala Dinas Pendidikan Kota Tasik-malaya.

“SPP murid gé ageungna teu sami,guman tung kasanggeman sepuhna. Bi-asana diatur ku guru, ku cara subsidisilang!”pokna.

Muliyatin ngémbohan, nu dibu-tuhkeun pisan ku sakola ayeuna téh nyaéta“Arena Bermain Indoor”, alat peragaédukasi, sarta perlu pisan ngaganti kusén-kusén nu geus barobo dihakanantoko.***Uun Juharianti

Dina raraga nataharkeun kaom ru-maja sangkan kahareupna jadiGenerasi Remaja nu bisa diandel -

keun, BPMKB (Badan PemberdayaanMasyarakat dan Keluarga Berencana)Kab.Tasik- Malaya, Jumaah nu anyar kali-wat di aula kantor BPMKB, ngayakeun ka-giatan Advokasi & KIE KesehatanReproduksi Remaja. Acara dipiluan ku 80urang pamilon ngawengku para pelajar,msahasiswa jeung pangurus PIKR (PusatInformasi & Konseling Remaja) sa-Kab.Tasikmalaya

Kabid KB Yayan Supriadi, S.Pd. as-mana Kepala BPMKB nyebutkeun, ka-giatan Advokasi & KIE KesehatanReproduksi Remaja ieu dipiluan ku parawawakil panglola PIKR ti unggal kaca-matan nu aya di Kab.Tasikmalaya, siswaSMTA, pangurus PIKR Kab.Tasikmalaya,jeung mahasiswa nu keur magang diBPMKB Kab.Tasikmalaya.

Numutkeun Yayan, sacara demografi,rumaja dikategorikeun salaku penduduknu umur- na antara 10-24 taun jeung tacannikah. Sacara alamiah, ieu kolompok umurrumaja teh bakal jadi kolompok umurdewa sa nu bakal nuluykeun katurunan

dina proses regenerasi. Ku sabab kitutarekah nataharkeun rumaja sahade-hadena teh jadi perkara nu kacida pisanpentingna.

Tumuwuhna pisik rumaja henteusalilana sabanding jeung kamekaran jiwa -na. Ciciren jiwa rumaja nu salawasnapanasaran jeung sok hayang nyaho kanasagala perkara kudu diwalon ku informasianu bener jeung digampilkeun aksesnapikeun narima eta informasi. Kaom ru-maja leuwih brukbrak ka batur saumuran -ana, kaasup dina perkarama dung deng keun ngeunaan kasehatanreproduk sina.

Keur kaperluan kaom rumaja ieu, diKab.Tasikmalaya geus ngadeg PIK R/M(Pusat Informasi dan Konseling Re-maja/Mahasiswa) nyaeta wadah nu dilolaku, ti jeung keur kaom rumaja pikeun nga-gunemcaturkeun perkara kasehatan re-produksi rumaja. Ieu kolompok teh nga-rupakeun salah sahiji wangun implemen-tasi program pamarentah liwat BKKBNdina enggoning natarharkeun generasi nuleuwih hade.

Ngeunaan eusi kagiatan, Kasubid Ayo -man KB&Hak Reproduksi Dede Hasan

ngajentrekeun, materi kagiatannanangawengku: Arah dan Kebijakan Kese-hatan Reproduksi Remaja di Kab.Tasik-malaya, Seksualitas dan KesehatanReproduksi, Permasalahan dan Penang-gulangan HIV Aids. Narasum- berna tiBPMKB Kab.Tasikmalaya, Dinas Kese-hatan Kab.Tasikmalaya, sarta KomisiPenang- gulangan Aids(KPA) Kab.Tasik-malaya. Materi ditepikeun make metodeceramah, tanya-jawab jeung diskusi inter-aktip.***Uun Juharianti

KB & TK Yaa BunayyaNgawanohkeun Katuangan Has Sunda

BPMKB Kab.TasikmalayaNataharkeun Rumaja nu Leuwih Hade

Kabid KB Yayan Supriadi,S.Pd., dariangalola kagiatan advokasi. (Unas/Manglé)

55Manglé 2471

TTarucing Cakra

KA GIGIR:1.Sawah4.Paragi meuntas7.Sékésélér di Irian anu sohor ku uki-ranana8.Jalan karétaapi9.Gerak lalaunan11.Bahan keur nyieun bom atum14. Rasa ginggiapeun ku sabab kungsimanggihan hal anu pikasieuneun17. Kuburan19. Mencarkeun cahya ka unggal madhab22. Bagian antara lalangit jeung kenténg24. Palang Mérah Remaja25. Sarupa jékét tapi euweuh leungeunan26.Golongan/tingkatan dina agamaHindu27. Talatah

KA HANDAP:1.Dano2. Inuman anu matak mabok3. Musik anu asalna ti nagara-nagaraArab4. Kaén nu dijieunna tina cacaka hileud5. Ngarti ka nu dimaksud6. Tilelep10. Indonésia Super Liga12. Kalengkepan keur olahraga13. Ujian ahir nasional

15. Geulis16. Baheula ngaranna IKIP17. Alunan rumpun bambu18. Hadir19. Sapamadegan20. Sieun21.Hina22. Menara miring di Itali23. Tahan lila

Waleran diserat dina kartu pos, témpélanKupon Tarucing Cakra No. 1436. Kintunkeun ka Majalah Manglé Jl. Lo-daya 19 Bandung 40262 paling leuir duaminggu saparantosna medal.

Nu kagiliran kénging hadiah TarucingCakra No. 1434:

1.Siti Ane SundariJl. Caringin Blok Beas RT 08 RW 06Bandung 40223

2. RuhimatJl. Tawangsari RT 04/05 35 BTasikmalaya

3. Ibu Euis SubaehahRT 06 RW 1 CipadungBandung

1436K U P O N

TARUCING CAKRANO.

Hadiah masing - masing Rp. 15.000,-

Waleran TTS 1434

Parantos mulih ka jati mulang kakalanggengan Ilahi robbi Alloh

Swt.

Asep Sunandar Sunarya(Inohong Sunda-Dalang Sunda

Maestro)

Ngantunkeun dinten Senen di RS Al Ihsan, Baleendah,

Kabupaten Bandung, Jawa Barat tabuh 14.20 WIB

Allohumagfirlahu warhamhuwaafihi wa'fuanhu. Allohuma

laa tahrimna ajrohu walataftina ba'dahu wagfirlana

walahu.

Sakumna Ais Pangampih Mangle,ngiring sungkawa. Mugi ku-

lawarga nu dikantunkeun, dipasi-han kasobaran henteu kaleleban.Du'a nu ihlas ngajantenkeun al-marhum ditampi iman Islamna,dicaangkeun di alam kuburna.

Amin.

Innalillahi wa innailaihi rooji'un

Manglé 247156

LLempa Lempi Lempong

“Leungiteun urang-urang téhnyah, Lo.”

“Ku tilarna Dalang AsepSunandar, Mang?”

“Enya.”“Mugia amal ibadahna ditampi

ku Alloh Subahana huwataala.”“Amin.”“Urang téh lain saukur leungi-

teun ku pigurna minangka dalang,tapi ogé leungiteun ku tokoh bu-daya anu rancagé, Mang.”

“Rancagé tur gedé jasanaenggo ning ngamekarkeun sartangaronjatkeun pamor budayaSunda, pangpangna seni wayanggolék, Lo.”

“Yaktos.”“Nya ku karancagéan anjeunna

wayang golék pamorna bisa terusnaék.”

“Bener, Mang. Ku Jasa anje-unna wayang golék jadi nganusan-tara, malah terusngamancanagara.”

“Matak pantes.”“Pantes kumaha, Mang?”“Pantes aya nu nyebut yén

anjeun na téh pahlawan budaya.”“Leres. Malah kapan anjeunna

pisan nu mopulérkeun tokohSastra jingga atawa Si Cepot téh,Mang.”

“Kitu pisan, Lo.”“Sok sanajan dina awalna réa

nu ngritik alatan ngarempakpakem wayang, ku karancagéananjeunna wayang golék téh bisamidang dina wanda anyar. Malahnepi ka bisa diadumaniskeun dinapidangan intertaimen di télévisi.Si Cepot midang jeung para seleb -

ritis di Indonésia.”“Enya. Ku cara kitu wayang

golék téh jadi dipigandrung kugenerasi ngora, Lo.”

“Yaktos.”“Malah kapan di TVRI ogé

remen dipidangkeun wayanggolék téh, Lo.”

“Kitu pisan, Mang.”“Salian ti mopulérkeun wayang

golék, sarta ngahirup-huripkeunseniman wayang golék lianna,anjeun na ogé geus ngalahirkeundalang-dalang wayang golék ngoraanu kréatip, Lo.”

“Satuju, Mang.”“Muga-muga sing énggal lahir

deui.”“Réingkarnasi, Mang?”“Enya.”“Ih, kawas dina pilem Cina

baé?”“Lain réingkarnasi jalmina,

Lo.”“Ari kitu?”“Réingkarnasi karancagéan -

ana, Lo.”“Maksudna?”“Muga-muga sing énggal lahir

seniman-seniman atawa dalangngora anu karancagaéanana sarua,atawa langkung ti almarhum.”

“Amin.”***

Leungiteun