IOANNI NICOLAO_
MADVIG
A S C ONI I S O S P IT AT OR I
V ° s L ,
[
M °
A D OLFVS KIES SLING
RVD OLFVS S CHOE LL
P R A EFA T I O
P atav u natam esse'
Q .A sooni11m P èdianu m— iam du du m A scom
'
i
intellectu m est ex ea ratione qu a Livii mu nicipalis su i
mentionem facit : quod enim in C orneliana (p . 68,1 7) di
oit [xivz'
u s qu oqu e n oster vix alio nisi ad patriae originis
qu e oommu nionem qu andam referri p otest. C onfirmatu r
haec sententia et titu lis aliquo t P atavinis (C . I . L . V 2820.
2829 . 2848 . 2899 . 2937 ) i n quibus A sooniae gentis memoria extat , et S ilii p oetae testimonio : is enim in
,P uni
cis (XI I 2 12 adu lesoentem q‘
u endam P atavinu m
nomine P edianu m ut belli p ao1squ e artibu s florentissi
mu ml
) su mmis extollit lau dibu s . Neque errare videntu r
q u i bo s versus in A soonii hono rem comp ositos esse su sp i
cantur.Q u a aetate Vixerit A seonius
, post sup eriorum oonamina
minus p ro sp era nostris temp oribus qu aesivit N i c o l au sMa dv ig 111 p raeola1 a .de Q . A scom? P edianz
'
in O lcer 0m°
s
oratz'
ones commentarie'
s disp u tatione critica (Hau m'
ae 1828 )et accurato omnium testimoniorum examine instituto natum
eu m esse p aullo ante 754 a. u . 0 . et fortasse initium D o
P o lydamantez'
s i u vem'
s P e d z a n u 8 in arm isBella ag ifabat atr oce, T r o ianaqu e sem ina et or tu s
A tqu e A ntenorea s ese de stirp e f erebats eu bella c ieret
S eu m u sas p lacidas do ctaegu e s ilentia vitaeMallet, et A om
’
o p lectra m u lcer e labores
N on u llu m diwere p ar em ,nec no tior alter
G rad ivo i u venz'
s, nec P ho ebe no tior a lter .
C u r bo s versu s ad filiu m potins A sconii spectat e statu amu s cumMadvigio (d i8p . er it. p . oau ssa non est . Indu oitu r enim a poetap ersona proav i cu iu sdam P edianoru m familiae omnibu s qu ibu s posterifloru eru nt lau dib u s insignis .
p a tr ia
A scona
aetas
P R A EFA T IO
mitiani attigisse docu it. A tque cu m in hac‘
qu aestione ab
Hieronymi vel p otins S u etonu testimonio ordiendu m sit,
hic rep etamu s quae ad annum A brahae 2092 829 a. 11 . c.
adno tavit :
Q , A seom'
u s e . p aseom'
u s Bern . ) P edianu s sem'
btor
histom'
eu s clar u s habetu r, , qu z
'
LXXI I I aetati s su ae ann o
cap tu s lu min ibu s XI I p ostea annis in su mma omni u m
hon or e con sen escz'
t.
C onsentaneu m est cuius hominis extrema senectu s
in summo ,
omnium honore exigebatu r eiu sdem‘
mors qu oacciderit anno , S u et,onio non solum no tum fuisse
,sed etiam
ab eo indicatu m esse . Legit itaqu e Hieronymus apud S u etoniu m quibus consu libu s A sconiu s p ostqu am du odecim
antea annis lu minibu s cap tu s . est,sup remum diem obiisset.
A tque“
cum facillima ratiocinatione annum in quem morbiinitiu m incidit inde eru ere p o tu erit, non videmu s quid ob
stet, quin ad eum ip sum annum quem significat non cla
ritatis nescio quid sp ecimen sed morbu m illum referamu s .
Fait igitur A sconiu s 829 a. u . e. sep tuaginta tres annosnatus vitaqu e e1u s intra annoru m 756 et 84 1 a. 11 . c . spa
tium inclu ditu r. Huic rationi unum tantu mmodo refragari
videtur, quod refert Q u intilianu s in institu tionis oratoriae
I 7,24 , quem libru m p aullo ante D omitiani excessu m
849 a. u . e . conscrip tu m esse . constat :°
S o'
be’
etf
qu ase’
sem'
p tu m in mu ltor u m libm'
s est,sed
an hoc vo lu em'
nt au ctor es n esci o : T . I/L'
m'
u m i ta he'
s u s u m
eee P edz'
an o comp ere} qu e'
et zlp se eu m sequ ebatu r .
E tsi enim . bene se habet quod A sconii ut mortu i fitmentio
, quipp e qu i sex sep temve annis ante obierit
nam quod Madvigio hac ratione nimis p rop e ad oratoriae
institu tionis .editionem accedere videtur ( disp . cm'
t. p . 16 )id levioris certe momenti est attamen aliud difficu ltatemaliqu am movere p osse videtur. Q u i enim p otu it A sconiu s
hu iu s rei auctor idoneu s esse nisi ip sius Livu scribendi ra
tionem ex litteris au tographis atque consuetudine domestica
p robe novit? A tqu i vixdu m e pueris egressu s erat , cu m
Livius P atav n 770 a. 11 . c . moreretu r. Itaque au t A sconiu m
cu m togam mu tasset ad mu nicip alem clarissimu m dedu ctum
et p er annum vel biennium in eius familiaritatem recep tum
P R A E FA T I O
esse,
au t necessitu dinis eu m vinculo qu oda
Livio coniu nctum iam inde ab infantia 1p sius
usum esse statu endu m erit. Ut1 aqu e verose quidem ve1 i dissimilis m inime sit
, Q u intiliani testimonionon imp edimu 1 quominus eu m 756 a. u . 0 . demu m natu m
esse credamu s .
D e vita ett - rebus A sconu p erpau ca nobis"
tradita sunt.D ixìmu s eu m P atavu usque ad quartum decimu m aetatis
annum Livii familiaritate usum e sse . videri. P o sthac R o
mam se contu lit ibiqu e in viroru m su mm oru m consue tudineversatu s est. S ic 0 . A siniu s G allus .
,
P o llionis .filiu s , ; qu i
p ostqu am p er triennium in custodia retentu s est obiit 786a . . u . e .
,ip se ei narrassq fertur Vergiliu m eclogam qu artam
in hono rem suum comp osu isse (S erv. ad Verg . ed . 4,
In Q . I u nu vero{
Blaesi qu i erat avu ncu lu s S eiani
(T acit. au n . III cohortèm eu m recep tum fuisse ‘
ap
paret ex narratiu ncu la quae apud S u idam s . v . ÎA n imogM oigxog legitu r . (of . A elian . ed . Hercher . II p .
Yn oc'u o dè 710
?s I ov'
mo g B l a îo‘
o g xa ì A svxzo gfro iq B l ocîo
‘
o g s 7rì m)V 3 0 6V/17V xl uéfs ìg O LO V s <p o l u ida,
axlmo u sn a'
ysrm A o‘
xaimw H sdw wo z» . s&î;v ya g xm
è'm xl ejrovg O ÉO V.9 1 o
‘
xràg _sa vu oîg n a gaxa l sîy z w a g , xa?
è'dse ròV
°
A 7I ZM O V xa ì goiÀo zg‘
xa ì & ;f 50‘
e*M)V 0 136 600 !
gin u=w W}V so w
/m v . nén vo‘
u m 67} s i! zm O‘
UVds i7rz/w
ysu s'o‘
3 a o xa ì 10 160090 1! o u ou a u w è’
x n a l ocoo‘
cvga g xe no:
T QLfiÉ VE OO V, amiga n a l a gòu Mè'V … ijdu xa ì n o i … ! 1 03 xgo
'Vw ,
s i! t e xa ì 8°
VsVefxow oc emy 7 87 0V6’506
, svmxyo; dè sta i
8’ÎJM-S À/Î] xa ì .n l svgoìg, (
dè r ecò
figaxiw s‘
xa ì r ai xsîgs d u gw , ,8M71 8W rs 05011 xa ì & xo zîa v
ééo‘
w , mg a u m o‘
rsv'sw n égoc ÈT (BV s îVm a ì
’
rm'V
‘
o‘
xv'
<pa w dè m m?l o eg o?ml l òìoà m ò‘
m ow a 7rgòg u o ògVéovg xa ì p s
’
w m. xa ì òn èg n o l vdm o ia gl
u a i. n o l vn oo ia gègio
‘
oea xa ì u sefè'
sw waîn oc.'
éV ì, dè eîmvzfi îyu a i (pa o la! ocòr6V ‘
1 ) Fu it Q . Innins Blaesu s consu l cu m L .,
A nt istio V etere 781 . a. u . e .
Borghes i ap p . I 357 no t . N ipp erdey ad T ac . ann . VI C u m vero
in consu latu sexagenariu s fu erit ( S u idas. non Q . Ian i u s filiu s,
S eiani consobrinu s V el] I I 1 27 ) sed p at er esse v idetu r , cu i p ostdevictu m T acfarinatem T iberiu s triu mp hi insignia et imp eratoriam
salu tationem concesserat (T ac . ann. III 72 .
P R AE FA T I0
& n sl à sîu yàg rav ovi/ds im /ov yégow eg dè
aM… rs s7.eroV sn ì ’[ÉXV7] n a l m o
‘
rgmîz xa ì p s'u ro o xa ì
l o zîw og B l a î’
o‘
og. xa ì o re ram a sw ; ysyoVéva i
<pa 0‘
w .
Hanc vero de longaevo illo Isidoro narrationem A elianu s
,vel si quis alius S uidae auctor est
,ex ip sius A sconn
commentario qu odam de longaevis excerp sisse videtur ;P linius enim ex eodem nisi fallimu r fonte id dep romp sit
quod legimu s hist. nat . VII , 159S ammu lam qu oqu e cen tu m
'
annis via isse au ctor est
P edian u s A scou iu s .
P raeter hanc A sconn cu m viris su mmis familiaritatem
de reliqu is vitae rationibu s nihil .scimu s . Utrum p u blicis
interfu erit nego tns an p rivatu s to tum se studiis dederit
p ariter ignoratu r. N e id quidem satis constat num'
p ostadu lescentiam urbe relicta P atavium redierit quae est
Madvigu su sp icio (disp . eri t. p . Quod enim aliqu oties
u rbanoru m ( in S cau r . p . 23,22 ) vel su bu rbanorum ( in
Mi lon . p . 44,15 ) locoru m situ m exp lanat , id mirum esse
non p o test , si urbis R omae magnitu dinem rep u tamu s .
Verum esto,ut su b N eronis imp erio aliqu amdiu in p atriae
s'
ecessu m reverterit : senectu tem certe eum R omae transegisse ex Q u intiliani Hieronymiqu e verbis sup ra adscrip tis
adparet .
S tudiorum A sconii qu aenam fu erit natura et indoles
p rimus intellexit Madvigiu s ( disp . er i t. p . 57 qu i
eu m ex grammaticoru m vel declamatoru m de schola numero eximendu m esse ostendit. Immo comp oni debet cu mviris illis su mmis et omnibus hu manitatis artibu s exp o litis
s icut Varrone , Messalla , P ollione , qu i litterarum amme
d u cti studia in antiqu itate R omana exp loranda vel in re
bu s gestis enarrandis collocaru nt. I ta A sconiu s quoque
p raecip u am op eram in ultimis rei publicae liberae temp oribu s litterisqu e illu strandis consu mp sit et iure su o ab
Hieronymò his tor icu s scr ip tor vocatu r . P raeter C i c e r o n i so r a t ion u m e n ar r a t i o n em libru m comp o su it con tra o b
t r e c t a t o rés V e rgi l i i , de qu o conferendu s R ibbeckiu s inP roll. Vergilianis ( p . 96
A sconi u s P ediau u s libr o qu em contra obtrectatores
P RAE FA T IO IX
Vergi ln scr ip si t p au ca admodu m r obiecta ei p r 0p on it
eaqu e ,
cir ca histor iam fere,et qu od p leraqu e ab H omem
su mp sisset, sed ho c ip su m crim en sic defender e .assu etu m
ai l : cu r n on i lli qu oqu e eadem fu r ia . temp tar en t? ver u m
in tellectu r os faci liu s esse Her cu li clavam qu am H omer o
versu m su brip er e. E t tam en destinasse r ecedere,u t omn ia
ad satietatem ma levo lor u m deciderai. (D onati vi ta Ver
gi lii p . 66, 2 R eiffersch . )
A d eundem libru m referu ntu r, quae legimu s apud eu n
dem D onatu m (p . 57,4 R eiff.)
Vu lgatu m est consu esse eu m et cu m P lo tia G a ler i a .
sed A scon iu s P edian u s adfirmat ip sam p ostea maiorem x
na tu narrar e so li tam invi tatu m qu idem a Var io adcomm u ni on em su i
,ver u m p er tinaczsszm e r ecu sasse.
p orro apud P robu m (p . 7 Keil.)N ec mirandu m qu od infra se sen em
‘
dici t , cu m
cer iu m si t eu m,u t A scani u s P edianu s dici t
,XXVI I I
ann os natu m Bu'
co lica edidi sse.
atque apud S erviu m (ad eel. 4, 11)
A sconi u s P edian u s a G a llo ( sc . A sinio ) au disse se
refer i hanc ecloqam in hon orem eiu s factQuod autem legitu r apud … P hilargyriu m et scholiastam
Bernensem et in nonnu llis S ervii'
libris ad ecl. III,106 :
I tem A scon‘
iu s P edianu s ai t se a u di sse Vergi liu m
dicen tem in hoc loco se grammaticis cr u cem fin isse
qu aesi tu r os eos,
si . qu id s tu diosi u s o ccz dtar etu r . D ici t
au tem p oeta'
(p r 0p ter libri) C o eliu m Man tu an u m .
id qu amvis S caligero »
ansam dederit ut duo s A sconios,maiorem atque minorem discernendo s esse statu eret, nunc
p ost Madvigu disp u tationem ( p . 7 quin ex errore lib
rarii vel ep itomatoris cu iu sdanî originem du xerit nemoest qu i du bitet .
S crip sit deinde,
si P seu dacroms scholu s H oratiam s
(ad serm . I 2,41) fides habenda est
,de .S a ll u s t i i v i t a
S a llu sti u s en im C r isp u s in Fau stae filiae S u llac
adu lterio dep r ehensu s ab A nn io Mi lone flagellis caesu s
esse dicitu r : qu em A sconiu s P edian u s in vita eiu s sign i
ficat.A tque cu m in argumento Milonianae qu o loco A sconiu s
P RAE FA T I O
inimicitiae inter S allu stiu m et Milonem —mentionem facit( p . 33
,haec res non commemoretu r
,su sp icari licet
eu m hu nc de S allu stu vita commentariu m,si modo eu m
scrip sit,‘
post C iceronianaru m demu m orationum enarratio
nem comp osu isse .
Q u o autem temp ore C icer‘
onis orationes films enarraverit
,id o lim Madvigiu s ( A pp end . p . 1 6 sq. ) ex eo loco
qu o de aede A p ollinis exp o su it qu ae C iceronis aetate sola
R omae fuerit extra p ortam C armentalem certiu s definiri
p o sse sibi p ersu asit . Quae en1m 111 codicibu s legantu r
( p . 80,
n e tam en err etis qu od his temp or ibu s aedes
A p o llinis in P a la ti o fu i t n obi lissima,haec ita intelle
genda esse,ut A sconiu s aedem P alatinam non iam stan
tem sed in incendio Neroniano 8 1 7 a. u .
“
e . u na cu m re
liqu is P alatini montis aedificns igni consump tam significet .
S crip sisse eu m igitur ultimis imp eratoris N eronis annis .
A tqu i haec op inio redargu itu r eis quae narrat de domo
S cau riana ( p . 23, p ossidet eam nu n c Largu s C ae
cina sic enim ex certissima Lip su emendatione p ro
longu s ci cinaqcorrigendum est qu i consu l fu it cu m
C lau di o . P atet haec A sconiu m scribere non p o tu isse nisimortu o C laudio (Madvig disp . er i t. p . vivo etiam tu m
0aecina. a cina vero quando obierit, iam actoru m fra
trum A rvaliu m nu p er rep ertoru m auxilio accu ratiu s defi
n iri p otest. Fuit enim frater A rvalis,eiu squ e nomen inter
eo s qu i sacris votisqu e adfu eru nt inde ab 791 a . u . 0 . inactis C . C aesaris et C lau dii refertu r (Henzen a cta fra tr .
A rva l. p . XLIV,XLVI
,XLVII
,XLIX
,LI
,LV
,LIX ) ;
in actis au tem a. 11 . c . 8 10 cu m sacrificio ob imp eriumNeronis a. d . III idus octobris cu ncti p raeter ip sum im
p eratorem fratres du odecim numero adessent nomen C aecinae non comparet (Henz en p . LXIV
,coll. p . I II ),
neque in‘
reliqu is N eronianae aetatis actis u squ am legitu r.
Q uod ita exp licandum est ut eu m ante o ctobrem a . u . e .
8 10 obiisse statu amu s . S equitur A sconium verba illa inS cau riana non nisi intra qu adriennii 807
— 8 10 spatiumscribere p otu isse .
Haec si recte disp u tavimu s , A sconiu s non sep tu agena
rius p rop e senex sicut volu it Madvigiu s (Ap p end . p .
P RA E FA T IO XI
sed qu inqu agenariu s in ip so aetatis virilis robore atquefiore viridi C iceronis orationes filiis suis enarravit . Benevero quadrat quod filio s r ip so s adu lescentes admodu m
fuisse necesse est,siqu idem nondum eam aetatem ingressi
erant, ut rationes quibus in senatu res publicae tractabantu rex u su ip so eis nosse liceret.
’
N ondu m enim eos senato :riam vigintiqu inqu e annoru m aetatem attigisse
'
colligi p o testex Miloniana (p . 38
, Q u id si t dividere sen ten tiam
(sc . in sénatu ) u t enarrandu m si t, vestra‘
aetas, fili i , faci t ;
u bi verba vestra aetas ad adu lescentiam referenda esse videntar
, qu a ip si quominus senatu i interessent et qu i-d esset
d ividere sententiam ex u su scirent p rohibebantu r. Quodautem p ergit nomen eius qu i tu ne ut sententia dividatu r
p ostu laverit indicatu ru s ( p . 39,
S ed"
e'
qo u t cu riosiu s
a etati vestrae satisfaciam A cta"
etiam to ti u s i lli u s temp or is
p er secu tu s su m,in his verba aetati vestrae, quae sententia
cassa sunt,cu m Bu echelero ita e
.mendanda esse
‘
videntu r
ut scribamu s u t cu r iosi tati vestrae satisfac‘
iam .
A ccedit quod non ut senex doctrinae cop ias multip lices p er anteactate vitae labores congestas
n efi‘
u ndit,sed
p otiu s su stinet p ersonam hominis, qu i indefesso necdu m
absolu to studio u ndiqu e conqu irit quae , in usum s‘
uum ver
tat et quae modo ip se didicit su 0s do cet. A u dimu s igiturvirum doctum ex studiorum labore p au liSp er requ iescentem,
qu i fatetu r nondum omnia s ibi satis oomp erta esse, licetsp es sit fore ut explorentu r ea quae adhu c ignorantùr, u bi
dicit in P isoniana (p . 7, IO) cu i u s tr ibu ni nomen a dhu c n on
inveni vel (p . 9,24) S ocr u s P isonis qu aefu eri t inven ire n on
p o tu i , et in Miloniana ( p . 42,1 7 ) qu o die p ericu lu m hoc
adier i t nu squ am i nven i vel ( p . 43,7 ) de op p u gna ta
d omo n u squ am adhu c leqi , atque in oratione in toga can
dida (p . 82,1 7 ) n omina har u m m u lier u m n ondu m in
v eni Haec omnia quanto ap tiora sint in homine quinqu aginta annoru m quam in s ene f ere decrep ito non est
quod p luribus . o stendamu s .
1 ) In Milonianae p . 47,144 ter ti u m
n
p atr imon iu m videtu r s ignificare matr is ; (aliu d ) en im qu od f u er it non inveniò , rep onendum eritinven i .
P R A E FAT IO
- Quae modo exp osu imu s eo iam nos addu xeru nt,ut
adpareat quanta fide A sconiu s mu nere su o functus sit,ut
nihil fingeret , sed omnia ad « certam auctorum memoriamrevocareta A tque u bi a volgata rerum narratione recedit vel
O bscu ri.ora , et fere‘ ignorata p rofert, auctores quorum fidem
secu tu s sit nominare solet . P rae ceteris vero ut par est
C icero ip se firmissimu s ei dux atque auctor extitit cuiusscrip ta omnia diligen
‘
ter evolvit,neque ,
solum orationes
ipsas. atque e as… qu oqu e quae non ab ip so editae sed
ab alu s excep tae circu mferebantu r velut Miloniana (p . 36,
27) sed etiam commentarios cau saru m (p . 78,
ex
p ositionem consilioru m (p . 74,
item scrip ta rhetorica,
libru m de op timo genere oratoru m ( p . 26,6 ) et dialogos
de oratore (p .
Verum quamquam C iceronem consulto mentitu m esseut putet numquam sese addu ctum iri fatetu rtamen errores eius nu squ am tegit, sed u bi culpam ad lib
rarioru m neglegentiam referre non licet ( p . 68,16 ) eos
ex oratoriae calliditatis iure ( p . 62,13 ) vel ex oratoru m
minus diligenti dicendi ratione ( p . 5,10 ; exp li
cando s atque excu sandos . esse statu it .
T um A c t a eius temp oris inde ab 695 a. 11 . c. publicari coep ta maxima cum cu ra p ersecu tu s est ( p . 1 7
,2 ;
27, 12 ; 39, 3 ; 41 , 13 ; 43, Neque neglexit aliorumaequ aliu m orationes p erqu irere, sicut C ominii in O ornelium(p . 54, Lu cceu in C atilinam ( p . 82
,C aesaris in
D o labellam … accu sationes ( p . 23,
vel Bruti defensionem qu am p r o. Mi lone comp osai t et edidi t qu asi egisset
(p . 36,
Minime vero’
su pp ositis declamationibu s qu a
ru m ip sis illis temp oribus larga p u llu labat seges decip i se
p assus est velut orationibu s Antonii et C atilinae nomineeditis
, quas cu m non ab ip sis sed ab C iceronis obtrecta
toribu s scrip tae sint nescit an satiu s sit ignorare (p . 84,
Multo m inoris quam haec ip sius C iceronianae aetatis
monumenta rerum scrip tores fecisse videtur , qu i illa tem
p ora in annalibu s tractaveru nt . Q u i enim so lu s ab eo saep iu s
in examen vocatu r Fenestella ( p . 4,20 ; 27, 14 ; 59, 3 ;
76,9 ; 62, apud G ellium XV is p lerumque ob
neglegentiam qu a minus vera rettalerit castigatu r (ap . G ell.
P RA E FA T IO XIII
L L; p . 27, 14 ; 76, P raeter hu nc autem T ironem
tantum adhibu it cuius testimonio ex libro IV de vita C iceronis desu mp to ita u titu r (p . 43
,10) ut ip sius au ctoritati
non nimium tribu ere videatur.In eis vero rebus quae C iceronis aetatem p roxime
antecedu nt et in antiqua rei publicae Romanae memoriaex annaliu m scrip toribu s p endet . Itaque p rovocat ad fidem
S allu stn (p . 59,
Liv11 (p . 59,3 ; 68, A ttici (p .
68, p orro T u ditani (p . 68
,16) et Antiatis (p . 12
,1 ;
6 1,
T u m Varronis libros partim ip se legit, ut libros de .
vita p opuli R omani (p . 12 , partim ex aliorum testimo
niis,sicut Hygini in libris de viris claris (p. 1 2
,4) novit.
S emel qu oque annales eor u m qu i P u nicu m bellu m'
scr ip se
r u n t (p . 2,25) commemorantu r, ex quibus de P lacentiae co
loniae dedu ctione refert ; A tque si ex his annalibu s samptum est quod p aulo p ost (p . 3
,9) legitu r : cu mqu e co loniam
L I I I dedu ctam esse invenimu s, (diversi fuisse debent ab
annalibu s Liv11,in quibu s numeri lo cum quem colonia de
duota secundum temp orum ordinem obtinet indicantes non
addu ntu r.
Benique addendum p oetarum quoque lectione imbu tumsese p raebere A sconiu m in his commentaru s . Novit Gaesaris tragoedias qu ae in scr ibu n tu r
'
I u li (p . 22,
Versum
aliqu em ab A ccio p oeta factum esse p r op e n o tiu s est qu am
u t indicandu m sit ( p . 14,27 ex C alvi hendecasyllabis
versum qu o alcato r C u riu s irridetu r p rofert ( p .
N u squ am A u gu steae aetatis p oetarum velut Vergilii Horat11qu e fit mentio : neque p otu it sane ho rum elegantiis
p ro consilii quod secu tu s est r ationibu s uti . Nihil enimu lteriu s sibi p rop o su it, misi ut ea quae in C iceronianarumorationum lectione
‘
adu lescentes minus rerum gestarum
Idcirco p . 1,7 u b i eiu s scrip t0 ris qu i in P isoniariae oratioù is
aetate definienda erraverit intercidit nomen,crit icu s qu i E d . p rinc .
cu rav it Fenestellae memoriam rep onendam esse d u xit . C u m vero
hoc nequ e a re narrata sat is commendationis habeat et FenestellaS p at iu m qu attu or litteraru m qu od in codice vacu u m relictu m erat
'
excedat , au t T ironis, qu i in C iceronis v ita orationes eiu s ex temporu m rationibu s digerere deb u it , au t N epotis (cf. G ell . XV 28) nomensu pp lendu m esse v idetu r.
P R AE FA T IO
p eritos morari p o ssent , quam brevissime exp licaret.’
I ta
qu e cu m sermonis obscu ritas eis qu i p rimo p o st C iceronis mortem sacculo viverent nulla esse deberet
, quae
grammaticas res vel artem rhetoricam sp ectabant consultoomisit neque umquam exp lanabat. Nam quae sola eius
generis adnotatio in explicando exqu isitiore n equ e p articu lae u su versatu r (p . 2 1
,10
°
ca a Madvigio ut exrecentioris interp retis additamento orta merito seclu sa est
p . 78 Neque minus abhorrent ab eo quod se
cutus est A sconiu s consilio quae de tribus causae C ornelianae qu aestionibu s in fine argu menti eius orationis (p . 54
,
19 55,2 ) ex op timis l ibris SM
'
—addidimu s . D iligens
vero fuit in co ut homines quorum nomina orator u i
p ote eis qu i adfu eru nt p ersp icua reticu it ap erte indicaretet res gestas minus in volgu s no tas exp oneret , qu aru m
quidem exp licatio non ex ip sius orationis verbis statim
p eti p osset. Cuius consilii rationes is op time p ersp iciet,qu i quas res A sconiu s in Miloniana et P isoniana non
interpretatu s sit consideraverit. S icu ti ut u no defu ngamu r exemp lo , non enarravit quae de tribuno qu i militi ineicercitu Mariano p u dicitiam erip ere conatus est in Miloniana ( 4, 9 ) legu ntu r , quoniam ea res in declamatoru mlu dis celebratissima erat.
E narrationis A sconianae etsi quinque tantum orationum
m P isonem, p ro S cau ro , p ro Milone, p ro Cornelio , in togacandida contra comp etitores commentaru aetatem tu leru nt
,
tamen '
totiu s op eris disp ositionem atque ambitu m aliqu a
tenus coniectu ra constitu ere p ossumus. T emp o rum enim
quibus singu lae orationes a Cicerone habitae erant ordinem cu m secu tu m ess
'
e o stendu nt hac eius adnotationes :
in p rincip io S cau rianae (p . 1 7,
Han c qu oqu e ora
tion em eisdem consu libu s dia i t qu ibu s p r o Vatini o .
in p rincip io C ornelianae (p . 50,
Han c orati onem
dixi t p o st annu m qu am su p er iores .
in p rincip io orationis in toga candida ( p . 73,4 )
Haec orati o dieta est p ost annu m qu am p r o C orn elio
dixerat .
Itaque ordo orationu m su p erstitu m in codice tu rbatu ssic restitu end u s est :
P R A E FA T IO XV
I p ro C ornelio 689 a. 11 . c .
II in toga candida 690 a. u . c.
III in P isoneni 699 a. u . e .
IV p ro S Cau ro 700 a. u . 0 .
V p 1 o Milone 702 a . 11 . c .
E X initio vero C ornelianae adjparet eu m anni 688comp lu res orationes enarrasse : dixerat au tem eo annoC icero p ro C lu entio p ro M. Fu ndanio
, p ro lege Manilia,in contione p ro Manilio , qu a de contione
'
p ost videbimu s .
A tque ut orationem p ro Fu ndanio de qu a nihil fere con
stat omittamu s,C lu entianam (VI ) e t duas Manilianas
(VII. VIII) ab A sconio tractatas esse admodu m verisimileest. P orro ex p rincip io S cau
'
rianae colligitu r eu m et ora
tionem p ro Vatinio (IX) et p raeterea alteram quae a C ice
rone ante causam S cau rianam et po st defensionem Vatinuhabita est enar .rasse Haec autem alia fuisse nequ it nis iP lanciana (X), quam exeu ntìe S extili vel ineunte S ep tembrihabitam esse demonstravit Wu nderu s ( P roll . p . LXIX ) .
His addenda est dissu a'
sionis legis agrariae apud p o
pulum enarratio (XI ) cuius ip se A sconiu s mentionem facitin P isoniana (p . 9
,
O rationem deniqu e pro S ex. R o scio Amerino (XI I ) abA sconio enarratam esse testimonio G ellii docemu r apud
qu em haec legimu s (XVC orneli u s N ep os et rer u m memoriae n on indi ligens
et M . C icer onis u t qu i maxime amicu s fami liar is fu i t.A tqu e is tamen in libr or u m p rim o qu os de vi ta i lli u s
comp osu i t errasse videtu r,cu m eu m scrip
‘
si t tres et vi
gin ti ann os natu m p r imu m cau sam i u dicii p u blici egisse
S ea tu mqu e R osci u m p arr icidi i r eu m defendisse. D inu
meratis qu ip p e annis a Q . C a èp ion e et Q . S erran o , qu i
bu s con su libu s a . d . I I I n onas i an u ar ii m . M . C icero
natu s est,ad M T u lliu m et Cn . D o labellam
, qu ibu s con
su libu s cau sam p r ivatam p r o Q u in cti o ap u d A qu i liu m
G a llu m i u dicem dixi t,sea et vigin ti ann i r ep er i u n tu r .
N equ e du biu m est qu in p ost annu m qu am p r o Q u inctiodia erat S ea . R osciu m reu m p arr icidi i def enderi t, anno s
iam sep tem a tqu e vigin ti natu s L . S u lla F elice I I Q .
Metello P i o consu libu s .
xv1 P R A EFA T IO
In qu a r e etiam F enestel lam errasse P edianu s A sco
n i u s animadver tit qu od eu m scr ip ser i t sen to vicensimo
aeta tis ann o p r o S ea . R oscio dia isse.
Haec enim erroru m refu tatio quos Nep os et Fenestellacommiserant ap tiorem locum habu isse nequ it quam in argumento R oscianae u nde C ellins to tum caput excerp sisse
vide tur.A tque longiu s etiam p rogredi nobis licet. S aep e enim
A sconiu s au dientes monet se iam antea de eis rebus qu arum apud C iceronem mentio fit egisse . Ubicumqu e veroin enarrationibu s quae aetatem tu leru nt anterior illa ex
p licatio hodie non legitu r , alterntru m … accidisse opus est
au t p rior adnotatio librariorum culpa omissa est,id quod
p rop ter frequ entiam harum omissionu m statu ere non licet,
au t egerat de illa re . in dep erdita enarratione p rioris ali
cuiu s orationis . Quod quam vim habeat ut intellegatu r,comp osu imu s omnia huias rei exempla, ex quibus adparet,
quo t , p raeter du odecim quas enumeravimu s orationes ex
p osu erit A sconiu s . Legu ntu r itaqu e eiu smodi admonitiones
I . IN CORNE LIANA
p . 57,6 . P . S u lp iciu m in tr ibu natu hanc candem le
gem tu lisse i am s i g n if i c a v im u s .
p . 5 7,15 . Man i liu s
,sicu t i am o s t en d im u s
legem candem C o u s p er tu li t.
p . 57,20 . C .
…A ttiu m su m significat, sicu t i am a n t e
d i c t u m e s t .
p . 58,4 . D i c t u m e s t i am s u p r a de his legibu s,
qu as n u nc tangi t.
His qu attu or locis resp icit p leniorem legis Maniliaede libertoru m su ffragu s exp ositionem quae p otu it quidemlocum habere in argumento orationis p ro lege Manilia, at
debu it in contione p ro Manilio 688 a. u . e. habita,cuius
frustulum extat apud N oniu m (p . 434,
p . 58,27. Hic est C o tta de qu o i am s a ep e d i a i m u s .
Hu iu s C . Co ttae mentio fit in Verrinis (I 50, 150. III7,18) (XIII) et fortasse in oratione pro Opp io a M. C o tta
hu iu s C . Co ttae fratre accusato, quem C icero 687 a. u . e .
XV III P R A E FA T IO
no s du cere videtur . A tque similia ex p arte eisdem verbislegu ntu r in scho l . Bob . ad S estianam p . 300
,26 s qq .
p . 8,24 . C ati linam ‘
abso lu tu m esse accu san te P . C lodio
i am“
s u p r a d i c t u m e s t Corn . p . 58,15 . in toga
cand . p . 76,7 ; 78, 7 ; 82, 22 .
p . 9,4 . L . Lamiam a G abinio r elegatu m esse i am
d i w imu s .
P o rtasse in S estiana ( 12 of. schol. Bob . p . 296,18 .
p . 10,1 7 . frater i lle P . C lodi Ap p . C lau diu s sicu t
i am s a ep e s i g n ifi c a v i D u os tr ibu nos de qu e
bu s ip sis qu oqu e i am d i a zm u s S ea . A ti li u m
S erranu m et Q . N u m eriu m significat.D e his quoque hominibu s p otu it A sconiu s disserere ad
S estianam (33 , cf. s'
ehol . Bob . p . 303,13 sqq.
p . 13, 1 . D i a im u s p . 1
,2 .
p . 14,1 .
'F u i t u t p u t o i am n o s d i a i s s e,P u p iu s
P iso eisdem temp or ibu s qu ibu s C icer o , sed aeta te
mai or eqs .
Huins P isonisl
adop tatio narrata esse p o test ad ora
tionem de domo (13, 35) au t in Verrinis ( I 14,
IV . IN S C AVR IA NA
p . 22,5 . H ic a lter C rassu s idem est de qu o s u p r a
d i ec im u s p . 2 1,
p . 22,19 . u t s u p r a d i a im u s p . 2 1
,7 .
p . 24,12 . ( u t s u p r a d i rc im u s ) p . 20
,20 .
V . IN MILONIANA
p . 37,5 . i ta u t in cau sae eap osi ti one d i a i m u s p .
p . 37,13 . de qu ibu s in argu mento hu iu s ora tion is
d i a im u s p . 28,29 .
p . 39 , 19 . I llu d v o s m em i n i s s e n o n d u b i t o p er Q .
F ufiu m i llo qu oqu e temp ore qu o de i ncesto P . G lodi
actu m est factu m n e a S enatu asp er i u s decerner etu r .
C um A sconii verba ad remo tiorem qu endam locum qu o
de Fu fio egerit nos referre videantu r , cogitare licet de
P RA E FA T IO x1x
oratione in P . C lodiu m et C u rionem,693 a. u . c. habita (XV)
cuius argumentum extat in scholiis Bobiensibu s p . 329 s q .
p . 40,10 . L . C assiu s sicu t i am s a ep e d i a im u s ,
su mmae vir sever i tatis
In orationibu s quae'
aetatem tu leru nt Cassu fit mentioin R o sciana ( 30, C lu entiana ( 38, S estiana
p . 40,26. Hi c est S ca . C lodiu s qu em in argu mento
hu ins orati on is d i a im u s =
p . 29,2 .
p . 44,30 . D zi a i m u s in argu men to orationis hu i u s
p .
- 32,1 .
p . 46,14 . T . Mu natiu s P lancu s u t s
'
a e,p e d i a im u s
p ,
. 35,23 ; 37, 5 .
p . 46,20 . S ign ifi c a s s e i am p u to n o s fu isse in ter
leges P . C lodi qu as ferr e p r op osu erat eam qu oqu e
qu a liber tini . p. os sen t in r u sti ci s qu oqu e tribu
bu s ferr e (sc . sufiragiu m).R ogationis hu iu s C lodianae quae qu m p romu lgaretu r
C lodii mo rte efi'
ectu m est, C icero in eis tantum orationibu s
qu as hoc ip so Milonianae anno habuit mentionem 1n1cere
p otu it. A tque commemoravit eam sane in interrogationede aere alieno
,Milonis : (XVI ) nec sufiragia dabis qu ibu s
o sten tas 4,
J am ad candem o rationem ,cuius me
moria Bobiensibu s tantummodo_
scholu s nob is servata est, ,
referenda sunt quae p aullo p o st legu ntu r (p . 47,
P a t o i am s u p r a e s s e d i c t u m Mi lon em ecc fami lia fu isse P ap ia .
Has igitur sedecim‘
orationes A scon1u m enarrasse non
sine p robabilitatis aliqua'
sp ecie contend ere nobis videmu r .
Quibus fortasse addere licebit eas C iceronis,orationes qu a
ru m commenta in Bobiensibu s scholu s extan t. Madvigiu senim (di sp . cr i t. p . 144— 15 1) eru ditionem bau d vo lgarem
quae in illis adparet ex A sconianae enarrationis fonte p etitam esse non iniu ria su sp icatu r. Quod cum p rop terscho liastae indo lem
, qu i quidem omissa grammatica ex
p licatione res ip sas cop iose illu stret nec raro reconditio
ris doctrinae exemp la p roferatl
) perqu am p robabile est,
1)
°
Ip s iu s m ihi A scona verba su binde au dire v ideor’ Madv ig
XX P R AE FA T IO
tu m confirmatu r sch‘
oh1s eiu sdem in Milonianam p ostmodum evo lgatis . In his sunt quae non p ossint non re
p etita esse ex A sconio,velut p . 282 Or. mentio de Fu fio
G aleno sententiae divisionem p ostulante coniu ncta cu m
Q . Hortensii commemoratione A ctis accep ta refertu r ab
A sconio adhibitis ( 39, 3 in ceteris quoque quae ad
res p ertinent p lerumque A sconu enarratio magna verborum mole non tam rep etitu r quam pauca ad
modum inseru ntu r ex al11s Q u od si idem de
omnibus valet quas scholiasta interp retatu s est,etiam ora
tiones p ro Flacco (XVII) , p ro S ulla (XVIII), p ro A rchia(XIX) , cu m senatu i gratias egit (XX) , cu m p opulo gratias egit (XXI ), de rege Alexandrino (XXII), deniqu e qu arum commentaru p erieru nt, cu m p erscrip to s esse ip se testetur
,in Verrem (cf. sup ra p . XI I ) et pro Murena (XXIII)
3
)A sconium enarrasse conicias . N am reliqu as qu aru m scho liaextant
,in C lodiu m et C u rionem
, p ro S estio , in Vatiniu m,
p ro P laneio , de aere alieno Milonis eundem interp retatumesse iam sup ra exposu imu s .
Neque tamen intra hu nc nu merum orationu m,de qu i
bu s fo rte aliqu a coniectandi ansa datu r,interp retis con
siliu m et op eram sese continu isse verisimile est. Q u inumerus cu m et initia eloqu entiae C iceronianae, ut R oscianam
,et eiu sdem iam senescentis O p era maturata, ut Milo
nianam comp lectatu r, inde si quis eo usque p rocedat , ut
p . 150. cf. u t panca significemu s , p . 229, 22 . 233,
2 1 .
255,20 . 264
,24. 302
,21 . ( cf. 317 ,
308,26 . 310
,6 . 318
,27 . 320
,18 . 337 , 5 . etc . A sconiana
agno scere‘
p o ssis p . 296,22 co ll . A so . 59
,24. 299
,23 co ll . 13
,4
et 21 , 6 . 363 , 21 col]. 84, 5 .
1 ) cf. p . 276,10 A so . 36
,27. 36
,10. 37, 12
( ct 33, 3 281,3 37
,25 . 284
,10 41
,24. p raeterea 288
,
10 10,1 7 .
2) u t p raeter Ieviora qu aedam narratio de P . S cip ionis A emiliani
morte p . 283 . N ec ips i scholiastae tribu endu s error v idetu r , qu op . 284
,27 coetu m Manilianu m a L . D omitio d iscu ssu m (A so . p . 40)
cohfu ndit cu m eo t u mu ltu qu o po st annu m iu diciu m Manilii de maiestate d istu rbat u m est (A so . p . 53,
cf. 260,34
C itantu r p raeter has or. p ro T u ll io 278 , 18 ; p ro P onteio 237, 24 ; inC atilinam II 236
,15 ; P hilipp icae 286, 5 . 330
,1 1 .
P R A E FA T I O
A sconiu m non selectas aliquot orationes, verum aut omnesdeinceps au t saltem eas omnes
, quae argu menti gravior'
is
essent et ad res publicas pertinerent, sibi Su mp sisse cu arrandas statu at
,vix in nimiae temeritatis rep rehensionem
incu rrat. Q u amquam praestat in re p lane igno ta parcereconiectu rae .
C ommentarios A sconianos au ctoritatem meritam obti
u nisse fidem faciu nt scrip torum quae sup ra attu limu s testimonia. E o sdem diu tractari solitos esse cu m ip saru m ora
tionu m lectione coniu ncto s p raeter exemplum scholiastae
Bobiensis (saec IV— V), de qu o modo vidimus, confirmant
emblemata du o commentaru s S cau rianae et C ornelianae
p o stmodu m insorta (v. sup ra p . XIV) : quae ut scholasticameru ditionem quarto qu intove fere sacculo p r0p riam redo
lent,ita interp olatorem p rodu nt , qu i duas illas oratiOnès
etiamtu m integras noverit.
A sconi i enarrationem quinque orationum C iceronianaru m u na cu m scholiastae incerti commentario in Verrinarum partem unus codex ms . p er recentiora saeculaservaverat : qu i liber ex monasterio S . G alli apud Helvetios su b initium saecu li XV simul et in lu cem p rolatasest et tenebris redditu s . S crip tus fuit sacculo nono : eam
enim aetatem p rodu nt litterarum ductus qu ales ex ap ogra
phorum varu s scrip tu ris refingere certa coniectu ra licet
1) Q u o ex genere ‘
est litterae a sp ec1es ea qu ae p riore hastamodice flexa nec su perne clau sa saepe u l itterae similior evadit
u nde explicantu r VV . ll . du rata et du r u fa p .
'
9,24 ; m inatu m et m i
nu tu m (s . inm u tu m ) C amanu s et C u manu 3 32,25 ; p ost aliqu o t
et p ostu la qu o t ( cf. casto s p 1 0 cu s tos nam pro nu m
eodcm red it qu od 7,26 p ro ac tr ientibu s in S angallensi
et a c ir ientibu s et a ar ientibu s lectu m est , item p . 136,19 Bait . et
r omiliaci et r omyliaa ; relatas p ro r elictas . P raeterea l itteraru m ligataru m r t et f t s imilit u dinem frau di fu isse exscribentibu stestant u r lect iones o r tato r es , os tato res obs tatores etcer iu m et cestu m sart is , sar tor u m et ras tis , r astor u m p .
2 1 sq . Bait ; u er tias p ro bes tias ( simile est f au ci u m p roFau s tu m et scelestis p ro selectis p . Bait … ) Omnino lit teraer forma longior confu sionem admisit cum f; p ( cf. 67
,3 .
p . 1 71,10 ; Bait . 19
,27 . 197,
20
17 Bait . etc . ;>adde
b
Liber
lensis
P RAE FA T IO
A sconiana quae su p ersu nt codex exhibu it qu adraginta
vel p aulo p luribus foliis p erscrip ta, ut p aginarum numerusfere aequ aret nostrae editionis ambitum : singu lae p aginaetricenoru m novenorum sive qu adragenoru m versu u m fuissevidentu r
,litterarum in singu lis versibu s numerus flu ctu asse
inter tricenas et qu adragenas . Hos enim numero s com
puto si non certo at p robabili elici ex lacu narum intervallis quae in commentario C ornelianae atque in parteextrema commenti in Milonianam p er octo folia codicis
constanter sese excip iu nt , facile intelleget si quis reputandi p ericulum facere volu erit (v. infra p . XXVI Vo
cabu loru m distinctio in S angallensi saep e neglectacomp endia habuit usitata : quae quam fideliter ex archetyp o
su o exp resserit librarius , ip si lap sus docent ; velut 6, 13desicco si desig. cas . ; co llata cos . lata ; 39, 5
sic 8 . C . (contra S . C . p ro sena tu 51,
26, 13 r eip
tr . 71,5 p r oder it p . R o . dedit ; 37, 5 ea cdc
i . e . cau sae al. C iceronis verba in lemmate p osita ab
A sconianis in codice p leru mque non videntu r nisi spatio loau t initiali maiu scu la distincta fuisse ; neque in apographis
aliter distingui solent, nisi quod C iceroniana in u no alterove
libro lineo la su bdu cta notantu r. Certe in finibus regu ndis
identidem erratum esse constat. Omnino a utem qu i codicem scrip sit cu m archetyp o usus est iam mu ltifariam
corrup to et mutilo tum ip se incuria et imp eritia p o tins
quam novandi au t interp olandi studio A sconu verba de
p ravavit. Multa habes p erp eram lecta, multa ap erte hiu lca :
glo ssemata p erpau ca et quae librario ip si vix tribu as2
) .Quinque A sconu commenta du o codicis fasciculi sive
comp ages comp lexi sunt ita,ut altera series enarrationem
orationu m in C orneliu m et in toga candida , altera P isonianae
,S cau rianae
,Milonianae contineret. Quos fascicu los
a du obu s librarns diversis p ensum inter se partitis p er
r u rs u s p ro r uf u s qu ater po s itu m in ms . M 37,12 .
44,
His indiciis archetyp u s agno scit u r fere aequ al is l ibris Med iccis e G ermania o riu ndis qu i T acit i A nnaliu m p artem p riorem et
P linii ep istu laru m l ib ro s novem servaru nt .1 ) V id . 48, 1 1 . 52
,5 . etc.
2) D e interp olatis p . 21 ct 54 vid . su pra p . XXI .
P RAE FA T IO XXIII
scrip tos fuisse inde aliqu is colligat quod ru bricae argumentis lemmatisqu e p raefixae sive “
ab ip so librario siveab rubricatore et p er Milonianae enarrationem rariu s ap
p onu ntu r et in parte p osteriore commenti ad C ornelianam
p lerumque desiderantu r p erque totum commentarium ora
tionis in toga candida p rorsas nulla apparent : quemadmodum saep enumero miniatoris diligentia in medio O p ereremitti deprehenditu r. Neque est cu r intra haec quinquecommenta su bstitisse librarioru m op eram statu amu s : o lim
p lura exstitisse descrip ta maxime in b iatu qu i est interenarrationes or. in toga candida et P isonianae
,licet certo
p robari nequ eat tamen sp ecie veri commendatu r. N am
quod non su p ersu nt nisi quinque illa, caque ordine p rae
p o stero ita collocata,ut quae series ex temp oris ratione
p rior est orationu m in C ornelium et in toga candida - ih
sequ atu r alteram : id si quid videmu s non librario dan
du m est ex p luribus codicibu s commentarios
verum ei homini qu i codicis aliqu ando mutilati membradisiecta in bibliotheca S angallensi rep p erit atque in libriformam redegit. I actu ram autem fecisse codicem p rius
quam in eu m qu i nunc est ordinem cogeretu r, certam non
deest indicium . N imirum quod extrema p articu la adu o
tationis in C ornelianam nimis illa exigua rep etito tituloP R O CORNELIO adnectitu r p rioribu s intercidisse intercommentum p rioris et secu ndae orationis in C orneliu
'
m
folia quaedam vel saltem unum folium cu m alii edito res'
intellexeru nt tu m demonstravit Madvig : ip sum vero illudP R O CORNE LIO nude
, p raescrip tum neque A sconu esse
p otest neque libraru commentariu m a l t e r i u s orationis indicatu ri
,sed a p osterioris temp oris viro erudito adscrip tu m
est qu i hanc particu lam solitariam atque su blata comp age
exu lantem sedi su ae restitu ì volu it . Cui homini fortasselibroru m in armario monasterii S angallensis custodi id
quoque tribu ere non du bitamu s, quod cum reliqu u s A sco
niani O p eris fragmentum codicis alieni sw cu 1m mde
tu r qu o scholiastae anonymi quinti fere sacculi inter
1 ) Cf. Madvig p . 32, qu i tamen p robab iliorem exp licat ionem non
neglexit .
XXI V P RAE FA T IO
p retatio Verrinaru m exhibetu r in unum corpus est colligatum
,non ob aliam scilicet causam nisi p rop ter argumenti
similitu dinem : p ariter atqu e in p luribus et codicibu s et
editionibu s sacculi decimi quinti sextive cum A sconu etP seu doasconii commentaru s iu ngu ntu r Antonu Luschi au tS icconis P o lentoni exp o sitiones orationum C iceronianaru m .
Neque vero magis codici reconcinnato p osterior aetas
p ep ercit. Q u i p er ultima saecula medii aevi quae tu m
Hiatu s
erat in clau stris barbaries stu dioru mqu e depravatio
cu m ceteris libris biblio thecae S angallensis neglectus iacuit et fere sep u ltu s in teterr imo qu odam ,
ut scribit
P oggiu s , et obscu ro car cere , fu ndo sci licet u ni u s tu rri s,
qu o ne cap italis qu idem r ei damnati detr u derentu r .
Inde cum A sconii liber madore situ ve p essu mdatu s mar
ginibu squ e detritis au t abscissis scrip tu ra ip sa haud paucislocis p rorsu s hausta sit
,magnu s est in ap ographis lacu
narum numerus,u bicu mqu e verba truncata rep erirent viri
docti vel litteras evanidas disp icere non iam p o ssent. Q u ade re nunc demu m certiu s constat ex ap ographo S ozo
meni P istoriensis, qu i summa p lerumque fide si quid non
legerat sp atio relicto indicavit : nam in P oggianis exemp lishaud raro lacunae codicis sicu bi sine sententiae detri
mento fieri p osset neglectae , saep iu s vel coniectu ra p ro
babili seu malis dicere cu riosiorem scrip tu rae evanidae
interp retationem vel fallaci insolentiqu e interp olationesu pp letae sunt ; Bartolomaeu s vero P oggii comes lectionistraditae vestigia paullo religiosiu s p remens miro tamenconsilio p lerumque cu m lacunae nota coniu ncta dedit su pp lementa Foggiana.
I am vero loci lacunosi p leriqu e‘
) ita comp arati sunt,ut p er comp lu riu m versu um seriem hiatus aequ abili spatiosese eXcip iant , eiu smodi autem hiatu um ordines continuiconstanti fere numero p er certa intervalla redeant : cuius
generis du o sunt in commentario P isonianae exemp la
(p . 3 sq. inde a p arte p osteriore commenti in Milonianam usque ad medium fere C ornelianae du odeviginti com
1) Omittimu s singu loru m verboru m hiatu s qu ales habes 1
, 7 .
3,9 . 6
,22 . 7
,2 . 9
,7 . 12
,7 . 13
,7 . 66
,1 1 . . 72
,1 .
P RAE FA T IOXXV I
“J
8
38
88
o.
m
33
88
8…
£m…
8
38
8
dw
r
388
8
8
.
mmoo
820
38
38
%
8%
8888
8
88
3883
8
J.
îî…
Î…
8
888
8…
8
8580
8…
8
33
25
8
8…
885
88
3
88…
28
2
8…
0
8
325
8
8
.
m
SÈ
B
EN
0
8
88
3.
83…
É
9…
9
8988
388
33…
38
88
3
3
838
388
8
8
3255
3
888
88
3
88
88
8
3
33…
88
8
0
5dom
.
É.
îÈ\
889
880
88
8888
8
5
888
288
88
88
8
.
mmoo
o.
î£
.
cx
2
880
.
o
8
3838
5
38
28
888…
88
38
m
83288
8 .
.
A
820
38
3888
85
83
80
8
8
33
833…
38…
w
238@
38
6
88
31…
a…
mmo
m
888
38
8
88388…
m
l….
888
88385
888
3…
I…
88
3
8338…
.
moo
38…
853
MNMM
38
-
o
.
o
8…
ow
@
omo
888
88m…
880
80
8
8
82
85
.
o
883
885
82885.
o
m
4.
mmm>
40
50
3326
3am……
880
8
883
85
85
88
«…
E
Se…
—
83
8
82…
388
288
…
8
m.
s
è…—
535s.
«…
a
83
8
3
8
838…
…
o…
8o
com8oo
8…
80
88
8
58
3.
È8
©
834
88»
30
%
8…
880
3880
8
80
88
..
E…
00
3
3
28
85
83
5
888
4
88
88
8
Ce.
$s…
ù
888
83
338
2
82285
8…
8388
0
a…
o…
@
8
28
vo
m
8
3
38
38…
8ÉÉ
883
535
88
8288
Sx
.
—
EG
8…
o
8
888
88
3
338
83
880
83
88
8
8
38…
32…
8
8338838
3
88…
338
88
5
o
8o
@
88
28
85888
.
m
è.
o
8a
88
m8…
8o
É…
»
.
É£w
c.s
abm8$88
89
9
880
.
E“88
8
888
88
.
…
8
m
288
.
8
do
3831
5
288
.
o
88
88
380
2…
88
29
8
%
88
8
838
23
83
8
388
83
353%
«oo
80
88
8
0
93
8888
P RAE FAT IO
.
m
a.
o.
m==o
fio
o
So……
o
353…
-
Se
€238
.
o.
m
3
3
.
8…
C
a
>
Év
És…
É
ÉÉo
33
5…
“…
S
i
És»
dom
.
Eo
w
3
83
33
33
m
îe‘
îw
w
€232
o.
8wo
q
850
o
82…
8
38
3383
25
o
gm
È
È
Ϋ
Ϋ
És
o.
…
3o….
E
B-
ÉÉÉSÈE
Jom…
»
m
îî
î
É…
M$…
8
3
fa……
32…
SE
90
E……
25…
w
2
323
Em…
sv
…
E
€38
23.
o
bo
.…
S…
mama
n—o
o
8
5.
È.»
328
e.…
Sa
dam
333
833
'e
.
m.
v
“go
a—…
Emm…—
go……
…
io
32…
gv
Som
o
o
5
3…
535
80
3.
Ee.
8c
8
È@3
$
SÉo
ÉÈQ
0
38
«
nome…—
É
É
…
m….
8ms
33550
5
ÉÉÉMo
o……
.
.
8Écu
Èda
am……
2
528
msmao
mo
3
5
22…
.
E…
B
ÈS
8558
3
«
3
32320
2
5
2…
€382
c.
0.
m
o
:…
33
5…
88
3
35m
3d=om
8
35
20
moo
0
20
0
0.
o
o
ÈEo
Q
=
È&Émo
ana
35…
6
28
.
o.
m
o……
Éè…
=
83
33
3
a
«o93
23
om
e
5
358
3…
33
83%
0
0
83
83
8…
89
358
38
a
.
A
23836
43
3…
6
83
uo.…
8338
38
8886
853
83
.
o
€5
2
o
=wa
8.
332
50
8
S… …
3238
88
883
83
0
3
38
a.
o
88
888
853
85
3.
83
…
ÈÌÈ.
&
É
ìe
8538…
88
83
385
3@
va:…
om
3u
s
m…
8
3
353.
38…
o
v
3
88
8
80
ÌÈ
…
S
$
-
cd
383
8
3ma…—0
32
88
8…
(E:…
83
o……
8383
8o:…
388
3338
3
333
9…
o……
.
3:
3
So
fi
8
8380
85332
a.
3
8885
3…
33
85
8…
.
3«
È
83
8
85
8
88
8
38
30
5
338…
a…»
83®$83Q
8383@9
390
3
.mo
fid
ooo…
co……
838
888
co
m.
388
o
85
3
888
3
83
88
3
3
883383
8
3
2
3
6
8…
3
883
8…
3
8
«
3
8
3…
o
a
8
385
89
8
3
.
m
e
XXV III P R A E FA T IO
. Libru m S angallensem iam temp orum hominu mqu e in
iu ria mu ltifariam deformatum u na cu m aliis veteru m au c
torum codicibu s aestate anni 1416 F ra n c i s c u s P o gg i u sFlorentinus do etiqu e Itali comites eiu s repp ereru nt , eu m
p er eoneilii C onstantiensis otium vieinoru m monasteriorum
bibliothecas curiose p erlu strarent. D e quo invento ip seP oggiu s in ep istu la celeberrima ad G u arinu m Veronensem
data C onstantiae XVI I Kal. I an. 14 1 7 ita refert : E st
a u tem monasteriu m S . G a lli p r op e u rbem hanc mi lia p as
su u m XX. I taqu e n onn u lli anim i laaandi et simu l p er
qu ire'
u dor u m libr or u m, qu or u m magnu s nu mer u s esse di
cebatu r, gratia eo p erreximu s . I bi in ter confer tissimam
libr or u m cop iam qu os longu m esset recensere, Q u inti lian u m
comp erimu s (r ep er im u s?) adhu c sa lo u m et inco lu mem, p le
nu m tam en situ et p u lo ere squ a lentem . E ran t enim n on in
biblio theca libri i lli,u t eor u m digni tas p o stu labat , sed in
teterr imo qu odam et obscu r o car cere,fu ndo sci licet u niu s
tu rr ie , qu o u e cap i ta lis qu idem r ei damnati detr u deren
er im u s p raeterea libr os tr es p rim os et
dimidiatu m qu ar ti qu ar tu m ) C . Va leru F lacci A rgo
nau ticon ,et exp o s i t i o n es t a n q u am th em a q u o d d am
s u p e r o c t o C i c er o n i s o r a t i o n i b u s Q . A s c o n i i P e
d i a n i e l o q u en t i s s im i v i r i,de qu ibu s ip se memi
n i t Q u in ti liau u s . Haec mea man u transccm}vsi et qu idem
veloci ter , u t ea m itter em ad Leonardu m A retinu m et N ico
lau m Florm tm u m
E rant autem eu m P oggio quod ip se testatu r alu quoquelitterarum atque a Bar t o l om a e o d e Mo n t e
p o l i c i an o socio eius itemqu e a S o z om en o ( s . Z o m i n o )P i s t o r i e n s i , cuius nomen p ostea histo 1 ia ecclesiasticacondita inclai u it
,tum deserip tu m esse codicem A seonu
reoens inventu m exemp lariu m ip soru m manu serip torum
quae adhu c servantu r su bserip tiones indieant :
1) P raeterea A sconu a semet rep erti in ep istu lis ad N icolau m
datis identidem meminit P ogg iu s . of. Bandini cat. codd . lat. bibi.
Lau r . I I p . 503 et testimonia a Madvigio add ita p . 24 sq.
2) C f. su bscrip tio cod . Urb inatis 577 a R eifferscheidio notata Mu s .
rhen. r ep e r : m u s ver o eu m in byblz‘
o tlzeca m onas ter u‘ Sanct i Galli
qu o p lu r es litteraru m s tu d ios i p erqu irendor u m libror u m cau ssa a ccess imu a’
.
P RA EFA T IO XXIX
cod. Bartol. ( f. 73 'Fin is argu men toru m qu aru n
dam orationu m ciceronis eor u m q u ae i n u en im u-
s'
in
Monasterio sci G alli qu ae licet imp erfecta et‘
in com
p lu r ibu s locis corru p ta esse u ideantu r : n on medio
crem tamen bene stu dentibu s p o teru n t u ti litatem af
p o lici db .
cod . S ozom . (f. 71 Finis arqu mentor u m qu oru ndamorationu m - C i cer on i c qu ae m u en im u s in m onaster io
S ci galli qu od‘XV° mi libu s p assu u m a C onstantia
r emo tu m est. X . kl . Adj . MC C C CXVI ] C o
P raeter bo s nemo quantum soimus libru m S angallen
sem insp exit : qui ubi reu ixit stat1m m oblivionem rediit.
I taque archetyp o amisso ad ap ographa sola demittimu rtria P oggii Bartolomaei S ozomeni : quorum duo su p ersu nt
ip sorum manu scripta,P oggianum non 1p su m servatu m
sed inde,vel p otiu s ex eo quod ab ip so
"
transscrip tum et mu ltifariam correctum P oggiu s misera-t ad
amiéos I talos 3) , p rofecta sunt p leraqu e omnia exemp la
quae nunc in I taloru m Hispanorum G alloru m G ermanoru mBatavoru m Britannoru m bibliotheci
‘
s exstant aliu d alio p ro
1) In anni nota error esse videtu r Madvigio p . 26 n . 8 ; at
grap ha
qu i haec non ip sis schedis a S o zomeno ex S angallensi velociter‘
excep tis , sed exemp lo ex schedis p er otiu m d iligenter exp resso
su bscrib i loci no ta addita confirmat .“
N ec vero qu od Matthaeiep iscop i P istoriensis litterae feru nt u r D om ino Z om ino de P is tor iofFlo rentiae s tu denti, in iu r e canonico in o r to
—
S ti , M ichaelis apu d Sanctam A nnam datae C onstant iae 5 A p rilis 1416 , inde F. A . Z acharia
B ibl. P isto r . ( A u g . Tau r . . 1752 ) p . 30 efficere debebat p o s t annu m1416 demu rn S o z omenu m C onstantiam p etisse : Veru m non mu lto
p o st litteras illas accep tas Florentia C onstantiam se contu lisse vi
detu r ep iscopo su o adversu s accu satores P istorienses . et Florentino sO p em p raest1tu ru s .
2) Nam codicem A sconu R iccardianu m ip siu s P oggu manu
scrip tu m falso p erhiberi et R eifferscheid testatu r et S choell insp eoto codice confirmat . D e Matritensi au tem qu em olim i n t e rl i b r o s P o g g i i F l o r e n t i n i fu isse no tat Knu st in P ertz ii A rchivio V II I p . 152 vid . infra p . XXXI V . XXXV I sq .
3) V id . su bscrip tio cod. S o c . C olu mb
_
. Flor. (f. 175 v . ) Hocf ra_qmentu m r eperta Q . ascom : p ediani rep ertu m est in m onaster io sancti
S ozomeni
ememp Zu m
XXX P RA E FA T IO
p ius ad commu nem fontem'
accedens,idemqu e rep raesen
tat editio p rincep s a. 1477,unum omnium qu otqu ot inse
catac sunt editionu m fundamentum . N amqu e prae eo ap o
grapho quo d p rimum p er I taliam p erlatu m est P oggii adeoaucto ritate munitum latu eru nt Bartolomaei et S ozomeni
exemp laria quae et ip sa ex P oggiano derivata videri
Quamquam v'
el ita antiqu issimos testes de
scrip tu ra codicis S angallensis mireris in censu m vocareneminem op erae p retium du xisse . A tqu i diligentiore com
p aratione facta p rorsu s diversa atque exsp ectari p oterat
ap ographorum ratio apparu it . Intellectum enim est illanon so lum inde longe p lus au ctoritatis adip isci quod ex
ipso archetyp o S angallensi exp ressa sunt,cum exemp la
Foggiana du mtaxat p er gradus qu osdam commu nem fon
tem attingant : verum etiam a memoriae fide et scrip tu rae
sinceritate P oggu ap ographu m unde volgata lectio desceudit multo minus commendari quam S ozomeni et Bartolomaci z intellectum est etiam Bartolomaeum longo intervallocedere S ozomeno
,cu m scrip tu rae veteri interp retàndae
p arum idoneu s adhibitis haud raro P oggianis lectionibu scorrectionibu s su pp lementisqu e iam contaminatu m exemplardederit. Q u ap rop ter ut ex testium vel consensu vel dis
sensu libraru S angallensis manum certo modo eru amu s
quo nihil antiqu iu s esse p otest A sconii editori maximimomenti erit S ozomenu s , secundo loco Bartolomaeu s habendu s
,tertio P oggiu s .
S o z om en i ap ographu m (S ) cu m parte sup erstite Mstoru m eiu sdem urbi patriae testamento legatorum servatu r
galli p r op e constantiam° XX m ilibu s p ass u u m a Pogg io Florentino
u na cu m par te C 'u aler i i flacci balbi setin i argonau t ico n M .
man ilij as tronom ico n . s tatu s itu aram libr i . qu od s u mp s im u s ex
exemp lar i d icti p oggi i s u a'
manu transscr ip to . Fin is : A dde
su b scr. cod . G o thani ( sim . E d . p rimo . ) Hec es t pars Q . A . p ed ian i
cu ra d iligentia Pogg i : fi o rentin i n ir i ' litteratiss im i rep er to in mo
nas ter io sancti Galli pr ope constantiam XX m ilibu s p ass u u m ; et ab
ip s iu s p oggn exemp lar ibu s transsump ta transscr ip ta . D e N ico lai N i
col
i}exemple cf. Ambrosiu s Travers . ep . ad N icol. ( 1431 ) VIII, 2
Me u s .
1 ) Ut de S ozomeniano temere affirmat Z acharia L c . p . 48 . R ectiu s
qu id rei sit Madvig su sp icatu r p . 26 .
P R AE FA T IO XXXI
in bibliotheca P istoriensi S ap 1entiae sive ut nunc dicitu rFortegu erri. Codex est 11 . 37 chartaceu s forma
"
ma
dore male habitus, , u t in margine fo liorum sup eriore
scrip tu ra difficile dignoscatu r. Constat folu s 71 , e quibusfol. 19 v. scrip tu ra vacat (inter C . A nnio au o et su o ma
terno p . 47,
ff. 20 — 23 et 14 — 1 7 quae binorum ter
nionu m partem med iam efl’
iciu nt p er bibli0p egae socor
locum inter se mu taru nt . S crip tus est“
diligenter
ip sius S ozomeni manu ; idem correctiones notasqu e eXiles
in margine et crucis signa corru p telis app osu it. C iceronis
lemmata a scholiis fere non distingu u ntu r , nisi qu od … in
Verrinaru m commentario illa passimlineola notantu r. S u b
scrip tionem iam enòtavimu s p . XXIX. S angallensem ple
ru mqu e religio se secu tu s est S ozomenu s ; quamquam saep iu s
lap sus est verbis traditis vel parum intellectis vel etiam,
p rop ter homoeo teleu ta maxime, omissis : m aiore'
b iatu parsscholiorum ad Accus . in Verrem I ( p . 183
,14 186
,
1 8 Bait. ) hausta est inde nimiru m orto,quod in eX
scribendo archetyp o du as paginas e rrore transiit. G odi
cem S p rimus indicavit Laur . Mehus p raet. ad Ambro su
Traversa… ep istolas et vitam'
p . 45,descrip sit Z acharia
'
in ep . ad Hier. Lagomarsiniu m a. 1 744 in C alogeriana
0011. t. XXX p . 437,iteru m edita Bibl. P ist. p . 47 sq . (cf.
Bandini C at. codd . lat. Bibl. Lau r . I I p . contu lit
A sconiu m S choell au tu mno a. 1872 . D e p rop ru s e1u s
libri virtu tibu s plura dedit Kiessling in disp u tatiu ncu la
indici schol. G ryphisw aldensi 1873 p raemissa. Quae cu m
non minus appareant in"
commentario Verrinarum quiA sconium excip it, p ergratu m accidit quo d nu p er C . Bardt
hu iu s partis variam lectionem ab ip so ad editionem Bai
terianam adnotatam nobis ut ea u teremu r liberaliter transmisit. E am ne desiderent si qui scholia ista tractatu ri
sunt, in app endice editionis n‘
ostrae invenient congestam .
C odeX Ba r p t o l em a e i d e Mo n t e p o l i c ian o (M )Lau rentianu s est pl . 54, 5 membr. 8
°ff. 120 eleganter p er
scrip tus . A sconium et P seudo—A sconiu m exhibet f. 1 — 73 z‘
adnexa sunt commentaria quaedam Antonii Lusci et ex
cerp ta ex orationibu s C iceronis ; de quibus vid . Band iniC at. C odd. la t. I I p . 638 sq. ; Hau thal in Baiteri ana
Bar to
lomaci
de Monte
p o liciarw
exemp lu m
P R AE FA T IO
Ieotis ad A sconiu m ( onom . T u ll. I I I ) p . 308 sq. Ru bricaelemmatis p raescrip tae p leraequ e omittu ntu r sp atio relicto .
S u hscrip tionem vide p . XXIX . Exemp lar sat inscite exceptu m multis locis ex P oggii ap ographo et correctu m et
interp o latu m esse facile dep rehenditu r. P raeterea mendas
p lu rimas sibi p roprias habet, paucas interp olationes
( ut 49, 9 . 56, 16 . 64,10 . cf. 62
,bona pau cissima
(v. 3,18 . 42
,24. 75
,Variam scrip tu ram ad commen
tarios P isonianae et S cau rianae in O rellii usum enotavit
Hau thal ( cf. 312 sqq. ) parum accurate : nobis rogantibu s A sconiana omnia diligentissime excu sseru nt viri amicissimi duo E du ardu s Hiller et A eneas P iccolomini ; hic
commentu m in C ornelianam contu lit,cetera Hilleru s .
F o gg i an i exemp li ( P ) ap ographa p raesto fu eru nt
haec :1 . C o d . s o c i e ta t i s C o l um b a r i a e F l o r en t in a e
B 7 (P a) chart . fol. fl‘
. 175 ab u no librario bene scriptus
p ost E xp lanationem Antonii Lusci sup er u ndecim orationibu s C iceronis et S icconis P olentoni argumenta in ora
tiones C iceronis f. 1 1 1 — 1 75 exhibet A sconiu m et scholiastam Verrinaru m. Corrector aequalis saep e quae librariusomiserat su pp levit , idem notu las et argumenta brevia inmargine addidit p rioris autem manus rara sunt scholia et su bscrip tionem su biecit quam dedimus p . XXIXn . 3 . Indicavit A. Beifi
‘
erscheid mu s . rhen . 23,145 .
2 . C o d . L a u r en t i an u s p l. 50, 4 ( P b ) membr. fo] .
(cf. Bandini I. e . p . C u m C iceronis O ratore et Brutoin unum volumen ligati sunt commentarn A sconu et P seudoA sconn (omissa tamen scholiorum in librum quartum
,i . e .
A ct. I I lib. 2 parte superstite ) , binis columnis p erscripti
f. 79— 1 15 . S crip tu ra continua est,ut diversa cap ita fere
solo spatiolo au t littera maiu scu la distingu antu r. Emendavit manus aequalis secundum exemplar ; recentior ma
nu s pauca eX ingenio novavit (cf. e . g. 82,
Utru mqu e libru m contu lit S choell.3 . C o d . G o th an u s ( bibliothecae ducali dono datu s
a. 1618 ) II n . 1 18 ( P c ) membr. quem accurate descripsit F . J acobs Bei trage z u r a
'
lteren Ixitteratu r u nd
Merkw u rdiglcei ten der herz ogl. ò'
fi . Bibl. z u G o tha fasc. 3
P RAE FA'I‘
IO
O ctet os qu otqu ot innotu eru nt breviter recensemu s
6 . C o d . Mat r i t en s i s bibl. reg. (olimc
dcl S r . conde
de Miranda’
X 81 chart. fol . continet Knu stio teste in
P ertz ii‘
A r chiv der G esellschaft fu r altere deu tsche G eschichtslcu nde VI I I p . 152 sq. ) a)
“S igiberti chromcon .
b)“A sconii Bediani enarrationes seu commentaria in Ci
ceronis orationes (contra L. P isonem, p ro M. S cau ro
,pro
Milone) et in alia eiu sdem C iceronis op erai"
. c)“G agi Va
lerii Flacci Balbi S extini argonau tica”
. S u bscribitu r : Hoc
fragmen tu m rep er tu m est in monasteri o S t. G a lli p r op e
C on stan tiam XX m i libu s p assu u m u na cu m p ar te Q .
A sconii P ediani . D eu s con cedat alteri , u t u tr u mqu e op u s
r ep erat (I. r ep er iat) p erfectu m ,n os qu od p o tu imu s eq imu s .
P oggiu s F lor en tin u s . E st igitur liber gemellus eius quifuit in b i b l i o t h e ca La u r en t i i P ig n o r i i P a t av in i
( i'
in Tomasini catalogo (V . G raevu et Bu rmanni
thes . an tiqu i t. et hist . I ta l. t. VI p . I I I co l. 145 ) relatu s
n . 12c
Fragmen ta A sconii P ediani et C . Valerii Flacci ee:
E di tione P oggu’
unde eandem su bscrip tionem p rotu lit ipseP ignoriu s l
’
origin e di P adova 0 . XVI ( cf. c . co l.
Nisi forte unus idemqu e codeX agnoscendu s est, qu i ex
bibliotheca Dominici Molini Veneti, cu i suam reliqu it P ignoriu s
, p ostea in Hispaniam p ervenerit : n am S igiberti
8,12 conniu ente ; 10, 6 natu rae t u a e ; 13, 28 tu ; 14, 13 qu o modo ;
f ecisse u ir tu te ; idem p . 40,8 voc . i u d ici u m eraso interp o lavit
qu od m . 1 in marg . adno taverat cu i bono f u er it. Q u amqu am iam
ip se librariu s aliqu o t locis verbis in archetyp o traditis C iceroniana
tacite su bstitu it : u t u na cu m aliis P oggianis exhibet p . 5,1 p er
du ellion is r eo ; s ed ille des ignatu s co s . cu m ; 9 , 7 u t d ic i au d ie
bam ; o amentem ; 13, 7 flagrau it : solu s dedit p . r u sti
cu m 27 ambor u m ; 43, 24 f am iliar is m e u s e t i d em com es .
C oniectu ras corrector in marg . adscrip sit ex p arte fu ttiles, u t p ro
Philippe p . 2,4
c
] ifet‘ello p o tiu s’
; I l , 16c
p o ti u s au as semel , qu inqu ies
pater ; 38, 18 empia]‘
a‘
! inep ta ’
bonam p . ff u lu io p o t iu s’
, qu od
et iam Manu t iu s —
v idit . Idem aliis qu oqu e locis certam lectionem a
Manu tio sive a p rioribu s editorib u s rest itu tam et ip se assecu tu s est :
p . 1,17 d icat ; 9, 4 lam iam ; 12
,3,item 38
,2 et del. ; mens is ;
magna manu s m ilitu m ; 33 , 23 qu aes ito r ; cons titit ;
f action is ; milonianis u t Beraldu s et G ronoviu s,licet inu t ilis
sit correctio ; 45, 4 r uf u s p ro f u it , q u o occu pavit Baiteri emenda
tionem .
P RA E FA T IO
chronicon secundum Knu stiu m a diversa manu,certe
, _
mi
nu s diligenti scrip tum quam reliqu a fortuito cu m libroP oggiano i n unum volumen ligatu m esse videtur. At quodP o gg i u m i p s um libri Matritensis p ossessorem quondamfuisse Knu stiu s addit : id licet fieri p otu erit, veremu r tamenne non aliunde nisi ex ip sa … su bscrip tione ille levi coniectu ra efi
’
ecerit .
7 . C o d . Bi c ca r d i an u s ( olim Bernardi O ricéllarui‘
15 10 ) chart. fol. de quo vid . Hau thal in Baiteri anal.
p . 306 sq. qui comm . ad P isonianam et S cau rian‘
am eX
cu ssit ib . 3 12 sqq.
8 . C o d . A m b r o sm n u s H 100 inf. chart. inscr.
c
Hae
su n t qu aedam glosu lae su p er orati on ibu s T u lli i antiqu i
tu s factae nu p er in C onci li o C on stan tiensi r ep er tae°
. cf.
Mai p raef. ad lll . T u llii O le. trzu m orati . in G ladi u m et
.Oar i onem ect. fragm . ined . (Medio l. 1 814) p . XIV et C atal.
C ic. codd . A mbr os . p . 232 sq. Baiter ana l. p . sqq.
contu lit commenta p rio ia tria et initiu m comm . in Cornelianam .
P raeterea alterum A m b r o s i an u m ( I 91 su p. ) scriptum
‘
ann o 1475 a J o . N y’
. Mai c . indicat,duos L a u
r e n t ian o s ( p l. 54, 27 et 29 ) Bandiniu s in f catalogoP a r i s in o s duos
,item Vi n d o b o n en s em S avigniu s de
iure ital. p . 44,Har l e i an o s tres (n . 2568 . 2635 . 5238 )
catalogi edito r qui omnes quin P oggianu m exemplarreferant dubium non est. Benique eiu sdem familiae cc
dio is instar est
E d i t i o p r i n c e p s Ven e ta a. 1 4 7 7 ( P ao ) p er Hier .S qu arzaficu m A leXandrinum curata
,quae ff. 55 A sconiu m
et Verrinaru m scholiastam continet") adneXis G eorgn T ra
p ezu ntii, Antonn Luschi,S icconis P olentoni S 1milis a rgu
Insigni socordia Banthal (in Baiter1 anal. p . 310) p raeter M ne
gat u llu m A sconii codicem in Lau rentiana servari : q u at t u o r libroru m no tas iam Madvig attu lit I. 0 . p . 26 .
2) B o n o n i e n s e m P . Manu tiu s vidit cf. ed . p . G raev1u s m
commentariis ad C iceronem ex s u o Ms . A sconii lectiones hic illio
adno tav it p lane inu tiles .
3) S u bscrip t u m est : Haec est p ars Q . A . p edian i cu ra et d iligentia
p ag : : fi or entin i c ir i litteratiss imi r eper ta in monaster io sancti galli propecons tantiam XX. m ilibu s p assu u m : et ab ip s iu s p ag : : exe:np lar ibu s a
XXXVI P R AE ÈA T IO
menti libellis ( cf. de ea Madvig o . p . 33 BonumFoggiani ap ographi exemp lum summa p lerumque cum fide
editor exp ressit : pau cissima apparent interp olationis vesti
gia, quo ex genere unum iam p . XI I I 11 . notavimu s . N os
p ro ipsa p rincip e editione,quae p raesto non erat
,u si
sumu s iterum impressa P atavii a. 1493,cuius exemp lum
su pp editavit biblio theca du calis G othana .
Q u i horum librorum omnium fons est P oggu exemplar
p rimum in I taliam transmissu m p ro insigni viri arte et
p eritia A sconii verba reddidit saepe rectiu s ex codiceS angallensi excepta quam factu m est in du obu s so cioru m
ap ographis , saepe ap te restituta ; idem tamen et negle
gentiae‘
velociter’
describentis’
) et“
corrigentis licentiae ma
nifesta vestigia p raebu it p lurima. N ec dubium est,quin
P oggiu s librum p riu squ am amicis I talis mitteret denu o
p ertractarit et recognoverit maximequ e su pplementa illalacu narum addiderit
,quorum parte iam Bartolomaeu s de
Montep oliciano usus est. Etiam no'
tas qu asdam,quas com
p lu ra exempla in commento orationis in toga candida ad
scrip tas in margine habent, ip se P oggiu s inter scribendumadiecisse videri
Ceterum librorum mss . quorum mo do consp ectu m egi
mu s nullus P oggu manum integram rep raesentat ita ,ut
eu m solum testem sequ i exclu sis ceteris liceat. N am de
codice Ma t r i t en s i incertu m indicium : quem cu m magnisane p retii esse ip sa A sconu cum Valerio Flacco simul
m e A . I u . transscr ip ta ac Veneti is p er J ohannem de C o lon ia soc iu mqu e
eiu s J ohannem Manthen,
de G erretz em imp ressa .
1 ) V . p . XXV I II . Hu e pertinet omissu m in P oggianis omnib u sscho lion interp retis antiqu i satis eru diti , de qu o cf. p . XXI
,de
disp ositione C ornelianae ( p . 54 alia no tavit Kiessling o.
p . 7 sqq .
2) E xhibemu s eas ex cod . P b exscrip tas : ad p . ed . nostrae
'c icero in qu adam ad atticu m ep is to la scr ibit de ca tiline def ens ione qu am
facer e cog itaba t’
. deinde … ad p . 78,6
°
V incis me. I taqu e p u to non
defend iese sedi
tantu m de dq’
endenda cog itasse , qu od p er ep is to lam
negar i non po tes t? E X hac altera nota su p p lementu m inter ip sa
A sconn verba imp ortu ne insertu m Hotoman evo lgavit , rep et ieru nt
qu i eu m secu ti s u nt editores ante Baiteru m omnes . de qu o cf.Madvig p . 49 ; R au var . lect. I p . 144.
P RA EFAT IO XXX…
invento coniu nctione probatu r tum p rimariu m au ctorem,
immo unicum P oggianae lectionis confidenter praedicare
mu s,modo
“ex libris P oggn eum fuisse certo indicio fir
maretu r ac non u no testimonio hominis in isto studiorum
genere parum versati,forsitan errore sat p roclivi du cti .
E X eis autem ,quibus nos u si su mu s diligentior ceteris
interpres habendu s est L u gd ùn én s i s , etsi ne ip se quidemab interp olatoris vestigiis p lane immu nis qui haud rarosolus ex P oggianis cu m S et M sive utroque s ive a lterutro est etiam ubi unus veram lectionem
p raebeat incertu m servatam an revocatam (ut 27 9 T . nu
mati u s pro ceterorum l. nu matiu s ). P roximu s illi est
L au r e n t i an u s , a scrip tu ris ex Cicerone su bstitu tis so
lu s omnino vacu u s ut app areat“
eas ab ip so P oggio p rofectas non esse . Contra codex s o c i e ta t i s C o l um b a r ia eexemploru m interp olatorum agmen du cit : sequuntur ali
quanto deteriores G o tha n u s et G u el fe rby t an u s . Medium locum inter melioris notae libros et interp olatos obtinet e d i t i o p r inc e p s .
N os,tametsi in universum quid ubique P oggiu s dederit
abunde definiri p otest , qu o amp lior .lectoribu s ip sis iu di
candi cop ia fieret, scrip tu rae varietatem app o su imu 8 codicum a et b fere integram codicu m e
'
g ,
l item editionis
p rincip is (w ) selectam . Neque eorum quae S ozomeni “
au t
Bartolomaei ap ographo p rop ria sunt qu idqu am p raetermittere fas erat in ca editione quae
. p rima u beriorem
1 ) P raeter C iceronianos locos notatos p .XXXIII n . 2 u nu m repp e
rimu s manifestae interp o lationis exemp lu m 1,15 qu are ante u o catu s
(idem habet cod . G u elferbyt . in correctione) .2) C u m SM habet lacu nam in om . 37, 13. hic enim
access isse 66,10 ( ante corn ) . C u m S lacu nam p ro cu m 5 , 15.
tu delectu s i u d i c i s s im u s 35,27 . a d i t u s om
ciessenn io 49, 14. indemnans 36,14 (ante docere 66
,10
( ante corr . desp exit 75, 21 ( ante c on . ) C u m M lacu nam p ost
lu ctu (id . G raevii factu m nequ e s u p er ior is kisdem 21 , 1 1 .
u t in eaqu e 36, 17 . larg itu r 39, 13. p . clod io (id . P a corn ) .ne tu m 46
,25 . exemp lu m 52
,25 . p r incip i u m 54
,9. s ignificant 59, 9 .
u rebu s 66, 13 . 60, 17 p ost gess it ac lacu na est , qu am inter g ess it
et ac indicavit M (A ddimu s in Lu gdu nensi legi 47, 14 matr imoniu m ;57
,18 p ater p ro pt . ; u na moda 70
,8 qu am ; 80, 10
1 sed it
au tem ; 13 ei 81,1 7 dominatu s .)
edi tionis
tu s
XXXV III P RAE FA T IO
fontiu m memoriam p rop ositu ra esset Quamquam ex trium
testium vel consensu vel dissensu rationibu s su bdu ctis,
qu id illi archetyp o communi quid sibi quisque debeant,
nullo negotio p lerumque discernitu r : ut iam,quod anti
qu 1ss1mum est,ip sius S angallensis imago vera atque certa
recuperata dici p ossit .A fundamento recte su bstru cto qu antop ere omnis ido
nea emendatio ap ta sit,nullius cp Ìnamu r Scrip toris exemp lo
certiu s doceri quam A sconu . In quo t'
ractando p er triasaecula ct
g
dimidium, qu amdiu in instru mentis du mtaxat
studiorum C iceronianoru m censebatu r admodum exiguocu m =fru ctu versati sunt editores : qui lectionem volgatam
ex p rimis editionibu s rep etitam tumultu aria op era corrigere
atque adeo corru mp ere quam recensionem constanter ad
unici libri vestigia dirigere mallent . Unum excip imu s
P . Man u t i u m ( ed . Ven . 1547 . 1553 . qui licet delectionis fonte et ip se nimiu m secu ru s tamen ut eratvir mu ltip licis doctrinae et singu laris ingenu acuminis
p lurimis mendis egregie medelam adhibu it. N am de H o
t oman i an a quae multis imp osuit recognitione (Lu gd .
1551 ) quid rei esset,acerbu s idem et iu stu s existimator
Ma d v ig — abunde exp o su it. I dem Mad v ig p rimus viam,
qu a sola salutaris emendatio p rocedere p osset, non ap eru it
modo,verum gravissimo exemp lo mu nivit locis innu meris
feliciter restitu tis : u t virum summum A sconii sosp itatoremhoc quoque nomine merito p raedicemu s . Hinc Ba i t e r u s
in scholiastarum C iceronis corpore ( C ic . opp . ed . Turic.
t. V p . 2 . 1833) A sconiu m edidit ad fidem unius editionis
p rincip is religiose recognitu m,amp lo apparatu instru ctum
lectionu m farraginis ex octo editionibu s congestae. Madvigii coniectu ras et adnotationes
,item quae in aliorum
N isi qu od orthographica no tare su p ersedimu s , u t G . et G N .
p raenomina in S'constanter, set fere constanter scrip tu m,
calp hu rnia,Mitr idaticu s, G rachu s, C gmbr i, p ern itio s u s, m a es tatis, a u tor etc .
,item
Comp endia varie exarata,u t cas ., cons .
, cass ., conss . ; tr . p l. , tr ib. p l. ,
tr ibu nu s p l. ; r . p ., r esp . , r es p ù
”; qu ir . v . j i » . al. : qu emadmodu m vel
contra codices tacite dedimu s contio , salac iu m,V o lcac iu s (qu ae forma
u nice vera etiam p . 24,24 redu cenda est) , g enetivos C lod i , Maniti,
similia.
P RAE FA T IO XXXI X
virorum doctoru m scrip tis d ata o ccasione ad hu nc scriptorem emendandum collata repp erit diligenter in censu m
vocavi t pauca ipse sobrio usus iudicio au t de su o cor
rexit au t ab O r e l l i o laboris socio su bministrata recep it.
I nc °
A 1‘
1alectis,quod su pplementu m editionis idem in
tertio volu mine onomastici Tulliani ( p . 306 343 ) a.
1838 exhibu it , p raeter scrip tu rae ad partem Ascon11 ex
quinque codicibu s excerp tas et notu las qu asdam J acobsii,
O rellii,S au pp ii insertas ea rep etenda cu ravit quae S e
b a l d u s J an . E v e r a r d u s R a u in libro . c ar iar u m lec
tionu m ad C iceronis orati on es (vol . I . , Lu gd . 1834) bonaefru gis p lenissimo de multis locis A sconii disp u taverat. In
cop iis a T u ricensibu s conqu isitis acqu ieveru nt recentiores
e quibus p lu res p er studiorum occasionem locos A sconumaxime ex comm . in Milonianam p etito s attigeru nt : deditaopera unus S . H. R ink e s de Q . A scona P edian i in C i
cer oni s orationes commentar i is emendandis egit disquisitione docta et acuta inserta Mnemo synae Bàtavae vol. X
( 199 sqq.) et XI (18 l s qq) a. 186 1 . 62 .
I p si iam su bsidiis rei criticae omnibus studiose com
p aratis hoc p rop ositum habu imu s,ut scrip torem non Ci
ceronis,sed su o nomine qui legatu r dignissimu m , purae
Latinitatis locu p letem au ctorem et qu em p r op e castissimu min dicendo p ossu m u s ap p ellar e eundem autem m 00
dice unico miru m quantum deformatu m,quod eius
]
fieri
p osset, su i similem redderemu s . Q u odsi Contig‘
erit,ut 1am
multo quam antea integrior mu ltoqu e exp editior p ro cedat
o ratio A sconiana : istiu s meriti p ars maxima redit ad p ro
p ensum et efficax triu m viroru m qu o u si su mu s adiu men
tum . N am N. MAD VI CF ubi de hu iu s editionis consiho
1) P o stea demu m innotu eru nt p retiosae aliqu ot J 0 F r e d . G r o
n o v i i coniectu rae in A sconiu m, p raesertim in comm . C ornelianae
et or. in toga candida,adscrip tae marginibu s ed . Lu gd . 1551 et
C olon. 1578, qu as p u blici i u ris fecit R inkes in Mnemos . vol. XI
p . 1 91 sq. P e t r i D an i e l i s et alioru m notu las qu asdam exig u isane p retu ex marginibu s edit ionu m du aru m qu as b ibliotheca Bermensis servat exscrìp tas H. Hagen comiter nobis transmisit .
C . S igonii verba. su nt emendati . t . II in. ( p . 427 ed . Francof.
XL P RA E FA T IO
certior factus est,nostra causa A sconiu m iterum totum p er
legit atque sp icilegium novum emendationum vere aureum
p er litteras nobiscum commu nicavit. TH. MOMMSENautem saep e de difficilioribu s lo cis au t conclamatis a
nobis consu ltu s neque voluntate su a neque ingenu ubertate carere nos u nqu am volu it : idem libelli dum p relosu bicitu r p lagu las relegens de p lu rimorum locoru m rectaemendatione opp ortune nos commonefecit. P ariter FR .
BVE CHELE R folia ante q uam p relu m relinqu erent ip sitransmissa curiose p erlu stravit mu ltasqu e coniectu ras cu m
certas tu m p robabiles , ex p arte plane egregias nostrumin usum in margine adno tavit . His igitur viris quantumdebeamu s debeatqu e A sconiu s iam p roditu ru s gratoanimo et ip si agno scimu s et sp eramu s agnitu ros , si quisat commode lectum iri scrip torem nobilissimum nobiscum
gaudent.
G ryphiae et Jenae m . D ec. a. 1874.
A : Kmss1unse . R. S C HO E LL .
’
XLII A D D END A E T EME ND AND A
30,14 an leg . C atonem (cf . C ic. ep . ad fam. 15, 4,
ib. 23 eiu s : etiam E berhard .
ib. 25 O lip 0re? (Mommsen.)31
,mg . inf . 1 milonis iam P l mg .
ib, 4 corr . lu cilliu m MP bl.34, 27 scr . ob tigisset s . obu enisset (cf. C oll. legu m Mos. et R om.
34,mg . inf . 5 corr . tribu nale C'.
36,20 ad caedem J acobs con iecerat (cj ì Ba tter i anal. p .
mg . inf 4 p ro 1}et 12 scr . l et I mg.
39, 3 cu riosiu s aetati] cf . p ragf. p . X I .
40, 27 l. intu lisse u t p . 29, 3 .
41 , 25 l . L . Flaviu m?
42,mg . inf . 4 corr . rep etente MP alw rep ente S P b.
ib. 7 del. u n. 1 1 et : etiam?
43,3 l. dicit .
ib. mg . inf . 5 scr . qu od die M l .
45,mg . inf . 1 ru ffu s corr . P l 2 .
ib. 5 ter consu l etiam P l.
47,15 l. inveni .
48,mg . inf . 1 verti a rep . p rep . Granov.
49,4 au t M. C onsidiu m scr ibendu m, s i Barghes iu m sequ imu r (app .
I I au t C . C onsidiu m qu em intelleg it Mommsen (Staatsrecht I I 1p . 548 n.
50 mg . ia 10 S igoniu s] scr . Hotoman.
53,18 sed] igitu r?
54,mg . inf . 13 C ominn iam Granai) coni.
56,mg . inf . 12 carr . iu rau it (s ine p u nctis) .
60,mg . inf 13 corr . alteru m
, qu ae colgo .
61,25 l. C ethegi.
66,mg . inf. 1 1 p ro res Granai) coni . scis.
68,1 7 mg . inter . add . [Liv.
69,mg . inf . 3 qu ae] corr . qu a.
70,m inf . 5 carr . in M
71,25 p ro bellu m , qu od iamManu tiu s scr ip s it, p raestat rem rep onere
cu m Ba iter o of 69, 24 . 11 , 3.
76,14 su a f o r te del.
80,26 p ra fu it au t sit au t est rep onendu m q
'
. p ragî p . X .
83,mg . inf . 3 p rau u s civis p ro au u s su u s ) Vo ler . Vonck obss .
m ise. (T ra i . ad R h. 1744 ) p . 85 .
84,mg . inf . 2 corr . p er eru diu s MP .
ib. 4 corr . esse M
IN SENATU CONTRA L. P ISONEM
Haec erat io dieta est Cn. P empeie Magno I l .{
M.
e. 699 Grasso I I . cess . ante paucas dies quam C n. P omp eiu s lu dosfaceret, qu ibus theatru m a se factum dedicavit . Hoc intellegi
ex ipsiu s C iceronis verbis potest, qu ae in hac orations p esu it . 5
D ixit enim sic : I n s t an t p o s t h om i n u m m em o r iamap p ar a t i s s imi m agn i fi c en t 1 s s 1m 1 q u e l u d i. T ir o
qu idem p esu it hanc inter eas orationes quas dixit CiceroL . D omitio Appio C lau dio co ss. u ltimam . S ed u t ego ab
eo dissentiam facit primu m , qu od Piso reversus est ex’
p ro
vincia Pompeie et G rasso consu libu s, G étbiniu s D omitio et
2 Appio : hanc au tem orationem dictam ante G abini reditu m
ex ipsa manifestam est . D einde magis qu oqu e natu rale est ,
u t Piso recenti reditu invectu s sit in C iceronem resp enderitqu e
insectationi eiu s , qu a revocatu s erat ex provincia, qu am po stanni intervallum . A pparet au tem C iceronem respondisse Pisoni .In su mma, cu m dicat in ipsa oratione C icero instare magmficentissimos apparatissimesqu e lu dos , non video qu omodo hocmagis D omitio et Appio coss . dictu m … sit
,quibus consu libu s
nu lli notabiliores lu di fu eru nt , qu am P empeio et G rasso , qu e
anne Pompeias exqu isitissimis magnificentissimisqu e omnisgeneris lndis theatrum dedicavit .
1 IN S ENA T V cenzrm .L . P I S ON EM s : e. A S C ON IÌ:E P E D IAN I ° Î S E NA T V eeu î P I S ON
‘
È“M e. A . P ED IANVS
(Q . A S C ON I I P E D IAN I P a ) IN S E NA T V C ONTR A (IN P b cf .
p . 2, 14) L P I S ONEM P Il 3 carse M cess ante M5 ex : et M u t p ass im nerbis am . 8 7 ap paritissimi M ap ertis simi S *Tire p oss is etiam N ep os) : (Fenestell
'a w) 0 9 ha
bee SM 1 1 G abinu s S P w 13 *magis qu od (qu od magis P b) C'H
14 u t : in C P iso R inflces Mnemoe. X p . 200, Madvig ade . er it. I
p . 145 : ip se C’
il 15 insectioni S 1 7 in su mma : in sematu P abg2il
dies t in : dicens (diceret .P abg ) 0 instare magnificentissimes P ew 19 domio M Il 20 P omp ei et G rassi C 21 magnificentissimis P ab
A S C ON IUS
Argumentum orationis hu iu s breve admodum est . N am
[120] cum revocati essent ex provincu s P iso et G ab iniu s sententiaC iceronis , qu am dixerat de previncns consu laribu s Lentu loet Philippe consu libu s, reversu s in civitatem P iso de insecta
5 t iene C iceronis in sematu conqu estu s est et in eum invectns ,fidu cia maxime C aesaris generi, qu i
'
tu ni G allias ebtinebat .
Pisoni C icero respondit hac oratione.
E NARRA T IO
CIRCA VERS . A PRIMO
Q u o d m inim u m s p e c im en in t e i nge n i i? I ngen i iau t em ? imm e i nge n u i h om in i s ac l i b e r i : q u i c e l e r ei p s o p at r i am a s p er n ar i s , o ra t i o n e gen u s , m e r ib u s
n om en .
T ametsi haec eratie sic inscribitu r : I n L . P i s e n em
tamen non pu to ves ignorare hnno P isenem ex ea familiaesse, qu ae Frngi appellata sit : et idee ,
dicit aspernari eu m
meribu s nomen.
CIRCA VERS . LXXX
H O C n o n ad c e n t em n e nd am P la c en t i am p e r t in e t
,nn d e s e i s e r t u m gl o r i a r i s o l e t : n e q u e e n im
h o c m e a n a t u‘
ra fe r t , n e c m u n i c i p i i , p r a e s e r t im d e
m e o p t im e m e r i t i,d i gn i t as p a t i t u r.
Magnepere me haesitare confiteor, qu id sit qu are CiceroP lacentiam mu nicipiu m esse dicat . Video enim in annalibu s
eorum , qu i P u nicu m bellu m secu ndu m scrip seru nt , tradì
P lacentiam coloniam dedu ctam pridie Kal . Inn . primo anno
eiu s belli , (P .) Cornelio S cipione , patre Africani prioris,Ti . S empronio Longo coss . Nequ e illu d dici potest , sic
eam co loniam esse dedu ctam, qu emadmodum p o st p lnres
aetates C n . P ompeiu s S trabo , pater C n. Pompeu Magni ,
1 A R G VME NT VM ins cr . P hu ins orationis Paem 2 G ab inu s
S P c G ab inis P m 5 consecu tu s S 9 am . S M 10 sp ecimen
sp ecimen cin M sp ecie emS alter u m ingenu om . S 1 1 ingenii Slibere S Il co lore A ld. : celerore 0 15 non : hoc Hotomann
16 cu M 18 am . SM 20 his SM 21 haec P ew 26 Inn . MadvigI an . 0 27 P . em . 0 patre A fricani p rioris (p rieres M) s u sp ecta28 T i : T . MP tenti S
IN P IS ON IA NAM
T ranspadanas colonias dedu xerit . P empeiu‘
s enim non noviscolonis eas constitu it , sed veteribns incolis
‘
manentibu s ins
dedit Lat ii , u t p essent habere iu s : qu od ceterae Latinae
coloniae , id est u t gerendo magi stratu s civitatem R omanam
adip iscerentu r. P lacentiam au tem sex milia hominum n evicoloni dedu cti su nt
,in qu ibu s equ ites du centi . D edu cendi
fu it cau sa, u t opponerentnr G allis, qu i eam partem Italiaetenebant . D edu xernnt III viri P. Corneliu s Asina ,
P. P a
pirins Maso , C n. Corneliu s S cipio . E amqne coloniam LIIIdedu ctam esse mvemmns : dedu cta est au tem Lat ina. D u e
perro genera caru m coloniarnm, quae a popu lo R omano . de
du ctae su nt , fu eru nt itaqu e aliac Latinoru m essent . D e se
au tem optime merites\
P lacentines ait,qu od illi qu oqu e ho
noratissima decreta erga C iceronem feceru nt certaveru ntqu e
in ea re cum tota Italia, cu m de redita eiu s actnm est .
PAULO P O S T
de avo P isonis materne :H i c c u m a d o m o p r ofe c t u s P l a c en t i ae f o r t e
c o n s e d i s s e t p au c i s p o s t a n n i s in cam c i v i t a te m
(n am t u m e ra t c i u - i t a s) a s c en d i t . P r i u s en im G a l
l u s, d e i n G a l l i c an u s fu i t
,
“
a d“
ex t r em u m P la c ent i n u s h ab e r i c o ep t u s e s t .
1 transp adanes P ew coloniiis S co lonia M dedu xerit Manu
tiu s : ded u xerat 0 2 ea 0 3 habere : hinc P a hanc P l u t p ossi
derent iu s N iebu lz: H is t. r om . I I adi: . 161 u t p ost haberent iu sMommsen lea: S alp ens . p . 404 n 35 4 gerendo A . A u gu stinu s . p etendi
MP p eti S, p er mag . Bu echeler p etendis magistratib u s N iebu hr l. 0 .
5 p lacentia MP "66 *du centi z du cendi S om. fu it : su ntM8 triu mu iri MP 9 maso gn . p omp eiu s gn . corneliu s JMP ; C n.
P omp ei i nomen , qu ad sp u r iu n: esse vider u nt P eriz on iu s
om . S P g , C n . C o rnel: : S cip ionis qu oqu e nomen sùsp ectu rn : r equ ir itu r
C . Lu tat iu s of . L iv. 21 , 25 LI I I s ine hia tu P Il dedu cta messe (memesse M inesse P m) SMP P w 12 itaqu e om . M fu eru nt nt Qu irit iu m aliac
,aliac Latinoru m Ba iter, fu eru nt ita u t aliac civiu m R o
manoru m aliae Lat . Savigny S cr . m in . I p . 37 14 fu eru nt S Il certau erantqu e MP b
2cw 15 redetu M 15 sq. de re actnm est
p au lo p ost de S 1 6 p au lo p ost om . in hiataq1 2 liti .M Il 18 “
‘
ad om .
. P .lac 0 Il forte M foret SP consedisset : consedit et C. C19 p au ci in C , s u p p l. Manu tiu s 20 civitas
“*gallica extremu s 0 (hiatu m om . M) 20 extreme S emip la
centinns c o lgo ceep tu s z . C'
01
A S C ON IUS
Hoc qu od dicit civitatem fu isse P lacen tiam, ab eadempersu asione ponit municipium fu isse.
,A vum autem mater
n u m P isonis primo G allum fu isse idee ait, qu od venisse eu m
in I taliam dicit trans Alpis, dei :: G allicanu m , qu od in Italiaconsederit, P lacentinu m den iqu e, postqu am adscitu s :sit a P la
centinis . S ed P isonis avus mu lto p ost ea t empora fu it ,qu ibu s Placentia co lonia est dedu cta.
CIRCA VE R S ÌA PRIMO
L afit i'
e r e‘
mr
: p a t er t u u s s o cerum qu amC . P i s a . i n i l l e l u c t u no n e n i n
'
l'
fi l i àm m eam
c o l l o c aw , q‘u em p o t e s t as t u m em
n i u m fu i s s e t,u n u m p e t i s s 1m u m d e l e
'
gi s s em .
Qu is fu erit socer P isoni s patris ipse su pra dixit his verbis :I n s n b e r q u i d am fu i t , i d em m e r ca t o r e t p r a e c o :
1 s c u m R omam c u ni fi l i a v e n i s s e t , ad u l e s c en t em
mo b i l em C a e s e n i n u m , h o m i n i s fr u ga l i s s im i fi l i am ,
an s u s e s t ap p e l l ar e ,fi l i am c o l l e c av i t . G a l ven
t i u m a i u n t e u m ap p e l l a t u m.
I psiu s P isonis, centra qu em haec o ratio est , socerum
R u tilium [A tiliu m] N u du m Fenestella tradit . Cicero filiam
post mortem P isonis generi P. Lentu lo collocavit,apu d quem
illa ex partu decessit .
1 *qu ed : qu oqu e C
’ *P lacentiam : hiatu s 12f ere liti . 0 2 lacu
nam s ignificac im u s (f . qu a ante) : P lacentiam MP , om . S *maternu m :
. om .MP 5 inu enisse SM 4 6 s u p p levit po st S igon iu mBu echeler 4 alp is MP alp is S censedent S P :»
5 p lace p o stqu am S p lacentie p ostqu am M, s ine
hiata P ab adacitu s M ad acciatu s S '
p lacenti C'
9 hiatu m om . S lu etu M enim . ei P bcgw 1 1 col
loca . . S P o collocaMP ab collocau i w 13 p ater 0 ip se om . S14 intu ber C' idem . id est a: 15 filio 0 adu lescentem homi
nem S 16 C aeseninu m Manu tiu s : caeseniani (caeseniam P ew ) C ,delendu m au t ante C alventiu m transp onendu m censet Madvig fru galis
simi R in/ses Mnem . X p . 204 : fu racissimi C',fortissimi S igon iu s fero
cissimi Ba iter 1 7 eiqu e filiam R in/ces Mnem . X p . 206 ; homini levi
et su b ito filiam ex A r u s iano Mess ia p . 221 Kayser C alu entinu m MP Haiu nt : anè M verba C alventiu m app ellatu m C : ceroni r edd ider u nt
R au var . lect. I p . 90, Madvig 19 1p sins Madv :g : sep ins C'Il 20 A ti
liu rn del.P er iz on iu s tradì SM 21 P isoniM 22 discessit S discesit M
5
A S C ON IUS
d i c e r e a t r i b u n e p l eb i s”
p i e h i b e r e r [ea] , qu a e c e n
s t i t u e r am,c u m i s m i h i t an t nmm e d e i u rar e p e rm i t
t e r e t,
s i n e u l l a d u b i t a t i o n e 1 nr av 1 , r em p . a t q u eh an c u rb em m e a u n i u s o p e r a e s s e s a l v afm .
D iximns iam antea‘
a Q . Metello N ep ote tr. pl. Cicere 7
nem consu latn ab eu ntem prohibitu m esse contionari de rebus,qu as in co magistra… ge
'
ss i t .‘
‘
CIR . VE R . A PRIMO CCCXX
dici'
t de ladis C omp italicns :
(è 8 .) Qu o s Q . M e t e l l u s [fi e r i v e t u i t] fa c i ei n i u r i am fo r t i s s im o v i r e m o r t u o , q u i i l l um ,
c u i u sp an c e s pare s h a e c c i v i t a s -t
°
u l i t, c u m h a c im p o r
t u na b e l u a, c o n fe r am s e
'd i l l e
'
d e s i gn a t u s c e n
s u l, c u m q u i d am t r. p l. s u o a u
'x i l i o'
m a’
gi s t r o‘
s l u
d o s c e n t r a'
S . C . fa c e r e in s s i s s e t , p r i v a t u s fi e r i v e
t u i t . T u c u m‘
(in) K a l . I an . C om p i t a l i o rnm d i e si n ci d i s s e t
, S ex. C l o d i u m , q u i n u n q u aìn ant e p r a et ex t a t u s l u d o s fa c e r e e t p ra e t ex t a t u m
v o l i t ar e p a s s u s (e s) .L . I u lio C . Marcie consu libu s, qu es et 1p se Cicero su pra u .
memoravit , senatu s consu lto collegia su blata su nt, qu ae ad
versu s rem pu blicam videbant u r esse S ele
hau t au tem magistri collegierum lu do s facere, sicu t magistrivicorum faciebant , C 0mpitalicios praetextati, qu i lu di su blatis co llegu s dis |cu ssi su nt . Pest VI deinde annos qu am 8
su blata erant P. C lodins tr. p l. lege lata restitu it collegia.
Invidiam ergo et crimen restitnterum corifert in P isonem ,
1 a tr . p l . dicere P a tr. p l. d ice1 e a tribu s p leb is M p rob i
bere SM ea om . S Il 2 fu rare S 3 rem p M 6 ces con
s u latu hfitem S (abeu ntc M cont iena S 10 qu osqu e SM fieriv etu it del. R au var . lect. I p 91 13 sed ille designatu s consu l cu m
P ag2ex C icerone . sic ille (
'
sicilie S ) desicco si cu m (siccu m P ew ) 014 magistres T u rnebu s adv. 21, 15 . magis S magnes P M 1 6 t u °
t u m C in em . 0 ianu arn S Il 1 7 p raetextate (p retestato M) lu dosfaceret et C Il 18 p retestatfi M 19 es am . 0 20 iu lii S mario C
22 ca S e MP,an constit u ta? 24 u icornm °
lndo1 u m S Il 25&
V I Hinkes Mnem . X p . 208 . nonem C ; qu inqu e
O r ellz, R au var . (ect. I p . 93 27 et crimen om . S
IN P I S ON IANAM
quod, cu m consu l esset ; passus sit ante, qu am lex ferrè tnr,
facere K a l. I a n u air . praetextatu m'
lu dos S ex. C led1um . I s
fu it familiarissimu s C lodii et'
ep erarum C lodianar.nm ; du x,
qu o au ctors postea illato ab eis . corpore C ledn … cu ria cum
eo incensa est . Qu os lu dos tu ne qu oqu e fieri prohibere temptavit L . N inniu s tr: p l. Ante biennium au tem ; [ante] qu amrestitnerentnr . collegia, Q. Metellu s .Celer consu l designatu s
'
magistres [lu dornm] lu dos C omp italicies facere prohibnerat,u t Cicero tradit , qu amvis anctore tribu no p lebis herent lu di ;cu iu s tribu ni nomen adhu c non 1nven1 .
PAULO POS T
E rg o h i s fu n dam en t i s p o s i t i s c o n s u la t u s
t u i,t r i d u o p o s t , i n s p e c t an t e - t e e t t a c en t e
, a fa l
t a l i p o rt en t o p r e'
d igi o q u e r e i p u b l i c a e l ex A'
e’
l i ae t F u f ia e v e r s a e s u nt , p r e p u gna c u la m u r i q u e t r an
qu i l l i t a t i s'
at qu e e t i i ; c o l l e gia ,n e n e .a
"
s o lnm , q u a es e n a t u s s u s t n l e ra t , r e s t i t
‘
u t a , . s e d i nn u m e rab i’
l i a
q u a e d am ex emn 1 fa c c e u r b i s ac s e r vi t i o c o n c i t a t a.
Ab c e d em h o m i n e — in s t ùp r rs 1 n an d i t i s n e far i i s q u e
v e r s a t e v e t u s i l la m ag i s t ra p u d o ri s e t m o d e s t i ae
c e n s u ra s u b l a t a e s t
D iximns L . P isene A . G ab inie — cess . P: C lodium tr. pl.
qu attu or leges p ernicmsas populo R omano tu lisse : annenariam,de qu a C icero mentionem hoc lo
‘
co non facit (fu it cu lm
su mme popularis) , u t fru mentu m popu lo , quod antea sen1s
aeris ac trientibu s in singu lò s"
modios dabatu r, gratis daretu r :alteram, ne qu is p er eos dies , : qu ibu s cu m populo agi liceret ,de caelo servaret ; propter qu am rogationem ait legem u
A eliam
1 sit : sic M *Kal. J anu ar C Il 2 p raetextatu inom .M sex. p recliu m S S ex. cloeliu m M 3 clodiaru m M 4 ° hisC du ria S 6 mnniu s P b2w Mu mmias P g ante del. .Manu tiu s 7 Qqu e M cos : eos M 8 lu doru m del. Ba iter (u icoru m in mg . P g)9 actere M 14 aeliae q ia SM aelia et fu sia P 15 eversae su ntP ighiu s, R inlces Mnem . X p . 210, Madvig A dv. er it. I I p . 227 : enersaest C', cf . Mommsen Staatsrecht I p . 34 17 t u lerat C' 18 concita S19 u t stu p ris C 2 1 censu ra del. R in/ces l. e . 209 22 A : et C Il23 qu attu es M Il annonariam G raeviu s : annenianam C 26 ac trientib u s s : acirientibns P M a arientibns S , _
cf . Mommsen tr ib. p . 182
granis S 28 aliam et fu siam SM fu siam et aeliam P
[124]
15
20
A S C ONIUS
et Fu fiam, prep u gnacu la et mures tranqu illitatis atqu e otn ,
eversas esse ; ebnu ntiatio enim qu a perniciesis legibus resistebatnr, quam A elia lex confirmaverat, erat su blata : tertiam
de collegns restitu endis nevisque institu endis, qu ae ait ex
servitiorum facce constitu ta : qu artam, ne quem censores insenatu legende praeterirent ,
‘
neve qu a ignominia afficerent,n1s1 qn1 apu d eos accu satu s et u triu sque censoris sententiadamnatu s esset ; hac ergo eius lege censuram, quae magistra
p u doris et modestiae e st , su blatam ait .
PAULO P OS T
P er s e q u e re-
c o n t in e n t e s h i s fu n e r i b n s
d i e s . P r o A u r e l i o t r i b un a l i , n e c o n i v e n t e q u id em t e , q u o d i p s um e s s e t s o c l u s , s ed e t iam h i lar i o r i b u s o c u l i s q u am s o l i t u s e r a s i n tu e n t e , d il e c t u s s erv o r u m hab eb a t u r ab c e , q u i n i h i l s i b ium q u am n e c fac e r e n e c p a t i t u rp e d u x i t .
Prefecto intellegitis P. C lodium significari.
em. VE R . A PRIMO (D C )
dicit de C astoris templeI d a u t em t em p l um s u b l a t e a d i t u , r e
v e l s i s grad i b u s , a c o n i u r a t o r u m r e l i q u i i s a t qu eC a t i l i n ae p ra ev ar i ca t o r e q u e n d am , _
t u m u l t o r e ,arm i s t e n er e t n r.
C atilinam lege repetu ndaru m abso lu tu m esse accu sante
P . Clodio iam su pra dictu m est .
2 eversas Madvig : enersa C Il p ernicis M Il 4 neb isq ; M
qu am ait ex P qu am u t S) et MS 5 constitu tam C Il 8 cen
su ra S 9 ait Manu tiu s : adit SM addit P 1 1 continentes : connexes
P ag2concu rrentes P g
1 12 tribu ne P M tr. S Il neo (u eM ) an u eniente
MS ne (nec P glw ) annu ente P Il 13 etiam
1 6 dixit S 1 7 intelligitis R inkes Mnemo
tu mu ltu aru m is 0 Il 23 tenetu r P M 24 catelinam'S C . reu m
lege R inlces .Mnem. X p . 212 25 su p ra cm . P
IN P IS ON IANAM 9
S TA TIM
C u m e qu i t e s R om an i r e l eg are n t u r , v i r i b oml ap i d i b u s e fo r o p e l l e r en t n ru
L. Lamiam a G abinie cens u le edicto relegatum‘
esse iam
diximu s.
C IR . VE R . A PRINCIPIO DCXX
S ep la s i a m eh e r c u l e,
t e u t i p ri mumas p exi t , C am p an u m c o n s u l em r ep u d i avi t .
Dictum est i n dissu asw ne legis agrariae apud pepu lu in,p lateam esse C ap u ae qu ae S eplasia appellatu r , in qu a
‘
1111
gu entar u nego tiari sint soliti . E rgo eos qu oqu e qu i in ca
platea negotiarentu r dicit invites P isonem vidisse , cu m O s
puam consu l venit, qu od eos, a qu ibu s ille expu lsu s erat ,adiu visset .
C IR . VER . A PRIMO DCXL
E c q u e d i n ha c u r b e ma 1 u s u m q u am l n
c en d i u m fu i t , c u i n o n c o n s u l s u b v e n e r i t ?_
A t t u
i l l e i p s e t em p e r e ap u d s e c r u In t u am ,cu i u s -d om u m
ad m eam exhau r i e n d am p a t e fe c e r a s , s e d eb a s .
Po st profectienem ex u rbe C iceronis, bona eiu s P. C le
dins pnblicavit ; p ostqu am direp ta su nt omnia, quae au t in
domo au t in villis fu eru nt , et ex eis ad ipsos consules lata.complu ra, domu s direp ta primum , deinde infiammata ac
diru ta est . S o cru s P isonis qu ae fu erit , invèmre non
2 negarentu r M necarent u r P agl regarent u r S necarent u r P b,on: . P ew 4 t . clamiam (clamiam P b) C edict u IM religatu m P M6 VE R . P R IM P Il D C C C S 7 selap sia P he (me P b)
. C me hercu le u t dici au diebam te P am ex C icerone nt MP10 capyae S selap sia P Il 12 nego tiant u r S Il dicat S ca
pyam S 13 ille : ip se Bu echeler 15 D CXX C l 6 et qu od C Il1 7 su bu eniret C et artu 111 18 illos ip sos SM cu i domu m
mcam C 19 et hanriendà.M 21 dep ortataBu echeler 22 consu les
lata Manu tiu s : cellata C Il 23 demfi S domo”M 24 du ru ta M du
rata S ; an diru ta p r. d . infi. ac deleta (nel dedicata of . p . 12, 20) est?
A S C ON IUS
po tni, videlicet qu od au ctores rerum non perinde in domib u s ac familiis feminarum, n isi illu striu m, ac virorum no
mina tradideru nt .
PAULO POS T
5 (è A c n e t u m q u i d em em e r s i s t i,l u tu l e n t e
C ae s e n i n e , e m i s e r r im i s n a t u r a e s o r d ib n s,
v eum[126] exp e r r e c t a t an d em v i r t u s c e l e r i t e r e t v e r u m am i
c u m e t o p t im e m e r i t u m c i v em e t s u u m p r i s t in u m
m o r em r e q u i s i v i t .
10 Prefecto C n . P emp eiu m i
sigmficari intellegitis .
CIR . VER. A PRIMO DCCC
D e m e c u m om n e s m agi s t ra t u s p r om u l
ga s s en t p r a e t e r u num p r a e t e r em , a q u o n o n fu i t
p e s t u l an d u m ,fra t r em 1 n 1m 1 0 1 m e 1
, p r a e t e rq u e d u o s15 d e l ap i d e em p t e s t r ib u n o s , l e g em c om i t i i s c e n t u
r i a,ti s t u l i t P . L e n t u l u s c o n s u l.
Frater ille 1 n 1m 1 c 1 m e 1 , Id est P. O lodi , Ap . Clandins, sicut iam saepe (dia imu s) significatu r, (qu i) fu it praeter.Duos tribu nos
,de qu ibu s ip sis qu oqu e iam diximu s , qu os
20 de lapide emp tes ait , qu ia mercede id faoiebant , S ex. A ti
lium S erranu m et Q. N u meriu m significat .
CIR. MEDIUM
A p p e l l a t u s e s t h i c v o l t u r i u s i l l i ns
pr e v i n c i a e , s i d i s p l ace t , im p e ra t o r. N e t u m q u i
25 d em , Pa u l e n o s t e r , t ab e l la s c u m l au r ea Romam
m i t t e r e an d eb a s ?
Confido vos intellegere L . P au lum hnno s ignificari , qu i
fu it pater natu ralis Africani posterioris ,de Macedoniaqne
1 p otu it SMp r 5 t u S emerisisti S 6 caesone S ocse MP7 et p errecta M 10 intelligis P M 12 omnis P anis SM p romu l
gasset S 13 p raetorem : p r et M p ret P a p raeci S non fit S14 sq. praeterqu e inimici mei om . S 18 * diximns significatu r,
qu i : significabitu r C significavimns Manu t iu s p raeter C rolli : frater
C Il 1 9 qneq ; M G"
Q'
S 20 sed SM statiliu m C Il 21 ct Q . : eq .
ecq . S nu meru m SM 23 hic neteris C Il 24 sed d isp lacet M ne
cu m S 25 lanses S P : 28 p osterioris ; is Ba iter MacedoniaqneMadvig adv. er it. I I p . 245 : Macedonia atqu e C
IN P I S ON IANAM
ultimum et Perse rege triu mphavit.Macedomam autem P iso ,in qu em haec eratie est , ebtinu it ; propter qu od P au lu m eum
appellat, irridens etiam,qu od ibi rem non pro spere gessit
'
C IR . MEDIUM
qu i t e r c o n s u l fu i t , s umm a
(v i r t u t e) ; p i e t a t e , gl o r i a m i li t a r i } p er i i t in m a r i :q u i t am en ’
e b v i r t u t em (in) gl e r 1 a . e t la u d e v i v i t .
P ortasse qu aeratis , qu em dicat Marcellu m. Fu it —au temnepes M. Marcelli eiu s , qu i belle
*
P u nice secu ndo S yracu sasvicit et qu inqu e consu latu s adep tu s . est . Hic au tem MarcelIu s , de qu e Cicero dicit , nau fragio ad i p sam .A fricam periit
pau lo ante ceep tu m bellu m P u nicu m tertiu nì
. Idem cum
statuas sibi {ac patri . itemqu e avo. p oneret in monumentis
avi su i ad Honoris et Virtu tis , decere sùbscripsit : TRESMARCELLI ‘
N O VIE S O O S S . (F u i t en im ip se— ter consu l
, )avu s qu inqu ies, pater . semel : « itaqu e nequ e mentitu s est et
apu d imperitiores patris su i splenderem au xit .
‘
C IR . VER. A NOV. D C C C C
(è M e c o n s e q u en t i b u s d i eb u s i n e a i p s ad om e , q u a t u
’
m e exp u l e r a s , q u am I n c en d e ra s , p o n
t i fi c e s, c o n s u l e s , p a t r e s (c o n s c r ip
‘
t i ) c o l l e c ar u n t ,m i h i q u e , q u o d a n t ea n em i n i , p e c u n i a p u b l i c a ae d ifi c an d am d emnm c e n s u e r u n t .
Hoc C icero oratorie more, non historice , videtu r p esu isse :nam mu ltis aetatibu s ante C iceronem nu lli id contigisse ve
rum est, nemini vere u mquam
"
antea videamu s ne parumcante dicat . A ntiqu is enim temporibu s plu ribu s idem con
1 et P erse rege«Madvig : eiu s de rege ( de rege eiu s P o ) 0
2 p alam M 3 etiam Bu echeler eu m 0 rem Br o u khu s . ad P r ep . I V,
6, 21 : se C | ] 5 M. on: . C Il 6 u irt u te C ie. : om . C Il p erit C Il 7 in add .
C ie. 9 stracu sasM 1 1 p erit SM 12 cep t u m C Il 13 item SM 14 decore Ba iter : decorè C aedem vo lgo I I I Manu tiu s : hi (hic M )1 5 noniesM cos 0 , su pp levitBu echeler 1 6 sp lendorem : gloriam18 D C C C C Bu echeler : D C C C 0 1 9 mi S 20 incenderat21 p atres MS : p ret P conscrip ti add . C icero 22 p ecu niam p ublicam ad acdif. 0 27 * dicamu s C
20'
25
10
15
20
25
A S C ONIUS
tigit ; nam (M.) Valerio Maxime , ut Antias tradidit, interalies honercs domu s qu oque p u b lics aedificata est in Palatic
,
cu iu s exitus , qu e magis insignis esset , in publicu m versusdeclinaretu r, hoc est , extra privatum aperiretu r. V arrenem
autem tradere M. Valerio , qu ia S abino s vicerat, aedes in P alat ie tribu tas, I u liu s Hyginu s dicit in libro priore de viri sclaris, (et) P. Valerie Velesi filio P u blicelae aedium p u b lica lo
cum su b V eliis , u b i nu nc aedis V ictoriae est,popu lu m ex
lege qu am ipse tu l'
erat concessisse . T radu nt et A ntio chi regisfilio obsidi demnm pu blice aedificatam
,inter ques Atticus in
annali : qu ae postea dicitu r Lu cili p eetae fu isse. Varro
qu oque in libre II I . de vita popu li Romani, qu e loco refert ,
qu am gratu s fu erit erga bene merites,dicit Mu tinae, qu od l
in S icilia cu m equ itatu su o transierat ad nes, civitatem R e
mae datam aedesqu e et pecu niam ex aerarie . V ideamu s ta
men, nu m idee C icero dicat sibi, qu od antea nu lli, demnmpecu nia pu blica ex aerarie aedificatam,
qu ia illis au t locu s
pu blice datu s sit , au t domu s , qu ae non fu erant eorum,propter
illes p u blico su mp tu aedificatae : Ciceroni domu s , qu ae fu eratipsiu s et diruta atqu e incensa erat et consecrata ,
pu blicosump tu aedificata sit : qu od novu m et b u ie prime et adhu c
etiam soli centigit .
CIR . VER. A NOVIS . DCCCXXO s t u l t e s C am i l l e s , C u r i o s ,
Fab r i c i o s , C a
lat i n o s , S c i p i o n e s , M a r ce l l e s , Max im o s ! o am en
t em P a u l u m , r u s t i cum Ma r i u m , n u l l i u s c o n s i l i i p at r e s h e r u m amb e r u m c e n s u l u m
, q u i t r i u mp h a r u n t !
1 *M. om . C Il 3 esset et C 5 S abinos Schw egler his t. r om . I I
p . 89 Bu echeler : saepiu s C Il 6 L . hyginu s (hyginiu sM , higiniu s P ) C ,corr . P apma 7 et add. Garaiani aediliu m S p u b lice lo cu m R in/cesMnem . X p . 202 cf . de har u sp . r esp . 8, 16 : rep u l cu m S rep u l
cu m MP 8 * nelis C u elia P g corr . t ibi 111 9 addu nt S
A nthi0 00 P g‘,A nt ioche A ntiochi D rakenb. ad L iv. p er . 41 10 ebsidem
S Il 1 1 111 (i'mM ) annale (andale S) C Il Lu ciliiManu ti u s : lu cii (L. S) C
13 mu rtine M l mu rrine M3 P b‘, Mu tini Manu tiu s 18 fu ers t MP
qu a p rop ter C 19 ille S ciceronis C (C iceroni P g) 20 con
secrate S Il 21 au t adhu c C ; an atqu e adhu c ? 24 fu rios C |]25 marcellnm S MP bcw maximo M 0 amentem (amentem P a)P ag , amentem C icer o : se ornamentum S P bcw o rnamentnm M26 ru sciu m C 27 snoru m C
A S C ON IUS
Qu is hic M. P iso f u erit, crede vos ignorare. Fu it autem,
u t pu to iam nes dixisse , Pu pins P iso eisdem temporibu s
quibu s C icero , sed tanto aetate maior,‘
u t adu lescentu lu m
C iceronem pater ad eu m dedu ceret , qu od"in eo et antiqu ae
vitae similitu de et mu ltae erant litterae : orator qu oqu e melier qu am frequ entier habitu s est . Biennio tamen seriusqu am Cicero consu l fu it ; triu mphavit preces . de Hispania, Q.
Hortensio Q. Metello Cretico coss , ante C iceronis consulatu m .
( P A VL O P O S T )
65 ) In s t an t p o s t h om inum m em o r i am ap p arat 1 s s 1m 1 magn i fi c en t i s s im i q u e l u d i
, q u al e s n o n
m e d o n u m q u am fu e r u n t , s e d n e <q u o) m e d e fi e r i qu id em p e s th a c p o s s in t , p o s s um u l l o p ac t e s u s p i car i .
C n. Pompeu lu dos significat qu ibus theatrum a se factu m
dedicavit , qu ibu s lu dis elephantorum pu gnam primu s omniumdedit in Circo .
VER. A NOVIS . DLX
E s t qu i d am G r a e c u s q u i c u m i s t o v i v i t ,h om o , v e r e u t d i cam (s i c e n im c o gn o v i) h u m an a
'
s ,
s e d t am d i u , (q u am d i u ) a u t c u m al i i s e s t a u t i p s es e cum.
P hiledemu m significat, qu i fu it E p icu reu s illa aetate ne
bilissimu s, cu iu s et p oemata su nt lasciva.
CIR. VER. A NOVIS . CCCXX
Q u am q u am ,q u o d ad m e a t t i n e t ,
n um q u am i s t am imm i n u am c u r am i nfi t i an d o t ib i .Prope notiu s est qu am u t indicandu m sit
, hnno versu m
esse L . Acci peetae, et dici a T hyeste A treo .
2 P u p ins Manu tiu s : P . C 4 ee etiam qu ae C 6 setias S7 . 8 Q : qu e M 10 * P AVLO P OST om . C 13 u nqu am P Il qu oom . C Il qu idem fieri P 14 p o ssu m : p ossu nt S Il 1 7 circa M18 A V I S S C 19 qu idem P 21 qu amdiu on: . 0 23 filio demu m SM filodemu m P ep icnrrens S Il 24 lasciu ia S Il 25 A NVC S C | ] 27 in faciende S 28 iu dicafidu m C
il . .
IN P I S ON IANAM
CIR. VER. A NOVIS . CC
89 ) Q u o d p e p u lar i i l l i s ac e r d o t i s ex c én t o s'
ad b e s t i as s e c i e s s t i p en d i ar i o s q u e m i s i s t i.
Manifestu m est P. C lodiu m significari.
CIR. VER. A NOVIS . CXX
E c q u i d v i d e s , e c q u i d s en t i s , l ege i n d ic i ar i a l a t a ,
q u o s p e s t ha c i n d i c e s s i m u s hab i t u r i"
Legem iu diciariam ante aliqu ot annos , quibus temperib u s accu satu s est Verres a Cicerone, tu lit L . Aureliu s
_
Cotta
praeter , qu a commu nicata sunt indicia senatu i :
et equ itibu s
Romanis et tribu nis aerarns. R u rsu s deinde P ompeiu s in
consu latn secu ndo , qu e haec oratio dieta est , promu lgavit,
u t amplissimo ex censu ex centu riis aliter atque antea lectiindices, aeque tamen ex illis tribu s erdinibu s , res indicarent.
CIR. VER. A NOV. LXXXX
L . O p 1m 1 u s e re c t u s p a t r i a es t , q u i e t [130]p o s t p rae t u r am e t c o n s u l max im i s p er i c u l i s
*r em
p ub l i cam l i b e ra‘
ra t . N o n 1 n'
e o c u i fa c t a'
1 n 1 u r 1 ae s t , s ed i n e i s
'
q u i fe c e r u n t s c e l è r i‘
s‘
e t c e n s c i en
t i ac -
p e en a r eman s i t .
No tu m est O pimium in praetu ra Fregellas'
c episse, qu e
facto visu s est caeteres qu oqu e nominis'
Latini secies male
animates repressisse; eu ndemqu e in consu latn Fu l‘vium‘ Flac
cum consu larem et C . G racchu m_
tribu niciu m eppressisse, ob
qu am invidiam postea indiòie Circu mventu s est et In ex1 25
liu m actu s .
1 N O 0 3 stip endiarios qu oqu e (qu equ e P b) S P bg 6 et
qu id (qu od M ) C et qu id (qu is P a) 0 7 q u od C p ost
hic M Il indices cm . P su mu s P 9 est om . S u erresa a M IlL . am . MP 10 p reter qu am M 13 atqu e SM : qu e P 14 rebu sindicaret 215 NVO P N I IO S 16 p
'fie S on: . in hiata 7 liti . M
18 eu m (cu m M) C Il 19 sed meis M 21 ex p raetu ra R au var .
lect. I p . 98 coep isse S 22 facto Madvig p acte C 23 repressisse qb q u am inu idiam S fu lviu m flaccu m om . S 24 grecu m
tribu nitfi M 25 p otesta M
[131]
5
10
15
20
0. A S O O N I P E D I A N I
P RO M. SCAURO
Hanc qu oque orationem e1sdem consu libu s dixit, qu ibu s
pre Vatinie , L . Domitic A henobarbo [et] A pp io Clau dio P u lchre (BO S S . S ummu s iu dicii dies fu it a. d . I I II . Nonas S ep temb .
ARG UMENTUM HO C nsr
M. S canru s ,“‘M. S cau ri filiu s qu i princeps senatu s fu it ,
vitricum habuit S yllam : qu o victore et mu nifice in socio svictoriae ita abstinens fu it , u t n ihil nequ e denari s ibi velu erit nequ e ab hasta emerit . A edilitatem su mma magnifi
centia gessit , adee , u t in eiu s impensas op es suas absu mp seritmagnu mqu e aes alienu m contraxerit . Ex praetu ra provinciamS ardiniam obtinu it , in qu a nequ e satis abstinenter se gessisse
existimatu s est et valde arroganter : qu od genus morum in
eo paternu m videbatu r, cu m caetera indu stria nequ aqnam esset
par.. Erat tamen aliqu ando inter patronos cau sarum et post
qu am ex provincia redierat , dixerat pre C. Catone, isqu eerat absolu tu s a. d . I I II . Nonas Quint . Ipse cu m ad consu
latu s p etitionem a. (1. I II . Kal. Quint . Romam redisset, qu e
rentibu s de eo S ardis , a P. Valerio Triario , adu lescente pa
rato ad dicendu m et notae indu striae, filio eiu s, qu i in S ardinia contra M. Lep idu m arma tu lerat et post in Asia legat u s P entoqu e L. Lu cu lli fu erat , cu m is bellu m contra Mithri
1 - 2 A S C ON I P E D IAN I IN L P I S ONEM P R O M S C AVR O
S P c om . M Il 4 batinie S Il alieno barbe et app ia M*et de
levimu s 5 a. d . Beier : a C'Il 8 u ictricu m C Il 16 et Madvig : sed C ;scilicet R inlces Mnem .X p . 212 1 7 co . catene S 18 ad I I I I SM ad IIIP cf. R au var . lect. I p . 99 ip se : inde P ab
1 inde ip se M Il 1 9 adI I I C Q u into S Il 20 de qu e S Triario on: . S
A S C ON IUS *IN S C AUR IANAM
datem gereret , , p estu latu s (ast) apu d M. C atenem praetorem repet u ndaru m, u t in
'Actis scriptum est , pridie N onas Q u intil, postdiem tertiu m .Cate ‘
erat absolu tu s . .S u bscripseru nt [132]Triario in S cau ru m L . Mariu s L .
,Q . P acu vn ,.fratres
cognomine C lau di. Q u i inqu isitionis in S ardiniam itemqu e -5
im C ersicam insu las dies . tricenes acceperu nt, nequ e profectisu nt ad inqu irendu m : cu iu s} . rei hanc cau sam reddebant ,
qu od interea comitia consu lar1a fu tu ra essent ; . tiniere erge se,
ne S cau ru s ea,pecu nia, qu am a secns
,abstu lisset , (emeret con
su latnm et,
«
sicu t pater eiu s fecisset , ante qu am de eo indi 10
cari po sset magistratu m 1n1ret ac rursns ante ,alias prnvin,qias
sp eliaret qu am : rationem prioris
S cau ru s su mmam,fidu ciam iu
' patern1 nom1nam in necessitu dine C n. P omp eu Magnibat enim filiu m libereru in C n. Pompeii fratrem : nam
'
T ertiam,15
S caevo lae filiam , dimissam a Pompeio in matrimoniu m dn
Xerat . M. C atenem au tem, qu 1‘i d iud iciu m, u t diximu s , exer
cebat , metu ebat admodu m propter amicitiam , qu ae erat illicu m T riarie : nani Flam1nia, Triari er , et ipse T riariu s
'
sorerem C atoh is S ervilism , qu a‘
e mater- M. Brii t'
i fu it,
"familia 20
riter diligebant ; ea perro apu d C atenem maternaIn obtinèbat
au ctoritatem"S ed
'
ci in” indiéiò ne
pensu m adiu t0 1 iu m p 1aeb u it (videbatu reiu s non minu s effensidnis
'
Contraxisse ,
inMu cian‘
1 crimine imp u dicitiae‘
ab'èe dim1ls sam f leviu s feci sse 25
eXistimaretu r, Cu m‘
eam ipse probas'
set,qu am grati
'
ae adq’
u'
i
sisse necès'
sitùdinis iu re, qu od
'
eX eadem u terqu e”liberes"ha
beret) , neque Cato ab aequ itate'
ea, qu ae et vitam eiu s et
magi stratu m illu m decebat , qu oqu am deflexit . Pest diemau tem qu artu m qu am p e
'
stu latu '
s erat S cau ru s Fau stu s‘
S ylla 30
1 est add. Ba iter 2 nonis qu intio SM"3 C . add . Heinrich 4 In111 . S Q . Mariu s C M. om . C | | pacnii M Il 5 O landi P g Manu tiu s
clau dn C C aldi P aghiu s , Bu echeler co ll. [RN 2451 * inqu'
isitiones'S
inqu isitionem MP Il 6 111
MP erga Sre S ante MP 13 p 1 emM“14 necessitu dine M, a M 19 tri s t ia materC | ] triarias M P bg
1 sed m et S sedin co P ag
2 habee M l 28 qu ae :
qu am 0 29 qu icqu am Bu echeler 30 I I I I'
C
18
‘
tu'
m qu aest'
or ,‘
fi lius S yllae‘
Felicis , frater ex îeadem m atrc‘
ser'
vu s'
eius vu lneratu s prOsilu it ex lecticis et
qu éstu s est pro interemp to esse comp etitoribu s S cau ri et am
b u la1°e‘cum G C C armatis sequ e , si necesse esset , w m v1
5 rep u lsu ru x'
n
'
D èfen'
defu nt'
S cau ru 1'
n sex patroni, cu m ad » id tempu s raroqu isqu am plu ribu
'
s quam qu attu or u teretu r : at post bella ci'
V ilia'
ante°"legem I u liam ad du odenos patronos est perven
°
tu m.
‘
Fu eru nt au tem hi sex: P. C lodiu s Pu lcher‘, M. Marcel'
10 Iu s, MLC à1idi11s, M. Cicero , M. Messala Niger, Q.
'Hortensiu s.
Ipse qu oque S cau ru s dixit pro se ac magnopere indices movit et
'
squ alore et laòrimis et aedilitatis effu sae memoria ac
favore p opu la'
ri ac praecip:1e paternae au ctoritatis recordatione.
ENÀRRAT IOC IR OA
'
VER . (A ) PRIM. XXXX"
cu m , enumerat iu d1c1a , q u ae pater S cau ri ex
pertu s est
S u b i i t e t i ain pop u l i i nd i c i um 1 n q u 1 r en t e C n.
D o m i t i c t r i b u n o p l eb i s .
C n D orhitiu s , qu i consu l fu it cu m ( C . ) Cassio , cu m esset
tribu nu s :p lebis , iratu s S canro , qu od eu m in au gu ru m colle
g1um non,co op taverat , diem ei dixit ap u d \p op u lu m et mu l
tam irrogavit , qu od eiu s .0pera sacra mu lta . popu li Romanideminu ta esse diceret . Crimini
‘
dabat sacra pu blica popu li
1 et ; eand0m M Il2 lacu nam indicavit Madvig, qu am s ic s u pp lendam
censet Hahn (nant. Monac . 1862 I I p. cu m servu s eiu s esset vu l
neratu s, p rosìlu ìt ex lectica su a et qu est u s est p ro interemp to esse
relictuma comp et ito ribu s S cau ri , èt amb u lare eos cu m trecentis
qu od sernu s A mbros ianu s servis eiu s vu lnerat is Heinr ich lecticiis
( lecticu s M) C , lectica P g l f es Mnem . X p . 2 13 lectica'
riis R au l.
I p 180 3 pmp e interemp tu m Ber oal'd . comp editoribu s S Il 4 ne
cesset nianrn S vi : in M 6 defenderent S Ilsex : et S se et M 7 at
Ho i'o‘
mann : ac'
C 8 ad : ante SMP Ò H: : 10 messalam ger M1 1 magno p er 1ùdices
'1S indices om . in h iat
'
u 5 m: .M moniM 12 ef
fu sae Heinr iéh : efi‘
ùsa C 13 recondatione M 15 A om. C Il 16 enu
meraret 0 18 su bit 0 20 C n. om . P a u : C . add. Manu ti u s 21 col
legio SM P Ò 22 mu lctam S P 24 d iminu ta P
IN S C AUR IANAM
Romani deu 1n P enatium , qu ae Lavini fierent, opera e1u s 1111
nu s recte castequ e fieri . Q u o crimine absolu tu é e st S cau ru s
qu idem ,sed ita , ,
u t a tribu s tribu b u s damnaretm , a XXXI Iab solveretu r ,
‘
et . in — his panca pu ncta inter damnationem et
absolu tioh em interessent .
'
IBIDEM'
R e u s e s t fac t u s a Q. 8 erv i l i o C a e p i o n e
l ege S e r v i l i a , c u m i n d i'
c i a p en e s e q u e s t r em o r d 1
n em e s s en t e t P. R u t i l i o d am n a t o n em o nt am i n n o
c e n s v i d e r e t u r , u t n o n t im e r e t i l l a.
Q. S erviliu s C aep io S cau ru m ob legationis'
A siat icae .in
vidiam [et] adversu s leges p ecu niarum capta—ru m reu m fecitrepetu ndaru m lege qu am tu lit S erviliu s G lau cia. S cau ru s
tanta fu it continent ia animi et magnitu dine u t C aep ionem
contra reu m detu lerit et breviore die inqu isitionis acceptaefi
'
ecerit u t ille prior cau sam . diceret ; M. qu oqu e Bru sumtribu nu m pleb is cohortatu s sit
,u t indicia commu taret .
IBIDEM
A b e o d em e t i am l e ge V ar i a cu s t o s i l l e r e i
p u b l i cae p r o d i t i o n i s e s t i n cr i m e n vo c a t u s :°
V ex at u s 3. Q. Va r i o t r i b u n o p l eb i s e s t n o n m u l t o an t e.
Italico bello exorto cu m ob socu s negatam civitatem
nobilitas in invidia esset , Q. Variu s tr. pl. legem tu lit,u t qu aereretu r de i i s qu oru m op e consiliove socii contrapopu lu m Romanum arma su mp sissent . T um Q. C aep io Vetu s
inimicu s S cauri sperans se invenisse sequ estrem opprimeu di
eiu s egit , u t Q. Variu s tribu nu s p lebis belli concitati crimine
1 labini SM fu eru nt C 3 et ita Bake ap . R az: v. 1. I p . 101
XXXVI I P M 4 his Bu echeler : . 0 iS C damnat ione M 10 timere
SM 1 1 Q . : iì SM asie M“1 2 et del. Mommsen Il reru m SM13 clau dia gracchia C 15 contrariu m C 1 7 sit : fu it S estMommsen
19 casto s C , corr . P b reip : rl ip 0 20 vexatu s om . S 21 est : erat
Hahn n u nt . monac . 1862 p . 26 m u ltu m S Il 22 ab sociis S JWP Ò23 in om . S tr. p l . om … S 24 b is MP I: 25 su mp sisset S Il cecio q
S.
26 se … om . MP H* sequ estrerp : se (se se M ) qu estionem C , occasio
nem Manu tiu s 27 egit . o,m . S Il u ap iu s S
A S C ON IUS
ades'
se apu d se S cau ru m iu beret annoru m LXXI I Ille per viatorem accersitu s
,cum iam ex morbo male so lveretu r, dissu a
dentibu s . amicis , ne se in illa valitu dine et aetate invidiae
popu li ob iceret , 1nn1xu s nobilissimis i u venibu s pro cessit in
5 foru m ,deinde accep to resp ondendi loco dixit : ”,,Q . Variu s
Hispanas M. S cau ru m principem senatu s so cios in arma ait con
vocasse ; M . S cau ru s princeps senatu s negat ; testis nemo est
u tri vo s , Qu irites , convenit credere ?“ Q u a voce ita omniu mcommu tavit amimo s , u t ab ipso e tiam tribu no dimitteretu r.
10 D icit iteru m de patre M . S cau ri :N o n e n im t an t u m a dm i r a t u s s u m ego i l l u m
v i r u m ,s i c u t o m n e s , s e d e t i am p ra e c i p u e d i l ex i .
P r im u s en im m e flagr a n te m s t u d i o ‘
l a nd i s i n s p em
| 135| i n p u l i t , p o s s e v i r t u t e m e s i n e p ra e s i d i o fo r t u n a e
15 q u o c o n t e n d i s s em l a b o r e e t c o n s t an t i a p e rv en i r e.
P o ssit aliqu is qu aerere, cu r ho c dixerit Cicero , cum S can
ru s patriciu s fu erit : qu ae generis claritas etiam inertes . homines ad su mmos ho nores provexit . Veru m S cau ru s ita fu it
patriò iu s , u t tribu s su pra eu m aetatibu s iacu erit domu s eiu s20 fortu na. N am nequ e pater nequ e avu s nequ e etiam proavu s
(u t pu to ,propter tenu es opes
.et nallam v itae indu striam)
honores adepti su nt . Itaqu e S cau ro aequ e ac novo hominilaborandu m fu it .
S i , m e h e r c u l e , i u d i c e s , pr o vL . .T u b u l o . d i
25 c e r em ,«
q u em u n u m -
ex o mn i m em'
o r ia s c e l e ra t i s s i
m u m: e t a u da c i s s im u m fu i s s e a c c e p i | m u s z t am e n
n o n t im e r em , v en e n u m h o s p i t i a u t c o n v i v a e s i'd i
c e r e t u r c e n a n t i a b i l l o d a t u m , c u i n e q u e h e r e sn eq u e
*
i r a t u s fu i s s e t.
30 L . hic Tu bu lu s praetoriu s fu it aetate patrum C iceronis .
I s propter mu lta flagitia cum de exilio accersitu s esset,ne
in carcere necaretu r, venenu m bibit .
1 inhere S anno C , annoru m vel aetatis anno Bu echeler 2 ar
c'
essit u s MP ab an malo ? 5 u arru s M 6 senatorem S senator Mconu ocasset M 1 9 demicteretu r S Il 14 intu lit S, P b ante corr . v ir
t u te me Mommsen : u irtu tem C 15 contendissetMan u t iu s labo rare S1 7 caritas C 20 manqu e pater S 22 ac : atqu e S 24 me hercu les Mt u bu lé S 25 Î] ; manu m M 21 in u nu m S Il cx : et M P "26 et au dacissimu m om . S 29 non iratu s fu isse M 30 p atris R in/ces Mnem . X
p . 213 3 1 arcessitu s MP ab ne P : u t S M 32 carcerem M P a lw
A S C ON IUS
PAULO POS T
(2 ) Q u i d v e r o a l t e r u m G ras s um t em p o r i b u se i s d em n u m a u t
_
c l ar 1 s s 1m 1 v 1 r 1,I u l i i a u t s umm o
i nge n i o p r a e d i t u s M. A n t on i u s p o t u i t imi t ar i ?5 H ic a l t e r C r a s s u s idem est , de qu o supra diximu s .
A l t e r u m au tem eum appellat , qu ia ante mentionem fecit P .
Grassi, qu i fu it pontifex maximus et bello A ristb nici in Asiadedit operam, u t o ccideretu r.
,I u l i o s autem cum dicit , du o s
C aesares fratres C . et L. significat : ex qu ibu s Lu ciu s et consu let praetor fu it , G aiu s aediliciu s qu idem occisu s est, sed tantu min civitate p o tu it , u t cau sa belli civilis contentio eiu s cu m
S u lpicio tr. (p l. ) fu erit . N am et sperabat et id agebat Caesar,u t omissa praetu ra consu l fieret : cu i Cu m primis temporibu siu re S u lpiciu s resisteret , postea niniia còntentione ad ferru met ad arma p rocessit . Idem inter primos temporis SUI ora
tores et tragicu s poeta bonu s admodu m habitu s est ; hu iu s
su nt enim tragoediae , qu ae inscribu ntu r I u l i . E t hi au temIu lii et Antoniu s a satellitibu s Mari su nt occisi, cu m Crassu s, 25ut su pra diximu s, eu ndem casam su a manu praevenisset
C I R . MEDIUM
(33 sq.) N e q u e v e r o h ae c i p s a c o t i d i an a r e s A pp i u m C l au d i u m i l l a h u man i t a t e e t s ap i e n t i a p ra ed i t u m p e r s e i p s a m o v i s s e t , n i s i h a n c (C .) C l a u d ifra t r i s s u i c o m p e t i t o r em fo r e p u t a s s e t . Q u i s i v ep a t r i c i u s s i v e p l e b e i u s e s s e t (n o n d u m e n im c e r t amc o n s t i t u t u m e r a t) , c u m i l l o s i b i c o n t e n t i o n em fo r ep u t ab a t .
Fu eru nt enim du ae familiae C lau diae : caru m qu ae Mar
celloru m appellata est plebeia , qu ae P u lchrorum patricia.
S ed ho c loco u rbane Cicero lu sit in (C .) C lau dium, cum qu o
3 nam C 7 p ene max. S Il asiam C 8 iu liu s S Il 10 p reto rC : censor Madmg C . : cu m S 1 1 cau sas S Il 12 *
p l. om . C Il13 ob omissa S ommissa M 14 resistat S Il et p ostea SM 15 verba
idem bonu s om . S Il 17 inscribit u rM 23 C . om . C 24 comp edito rem
S p .r comp eritorem M Il p u tasse M 26 cestu m S illos Mearumqu e S 29 p lebeiaqu e M p lebeiaqu e et P 30 C . add.
R au l. p . 103
IN S CAU,RI ANAM
in gratiam non redierat , ,Nam quia is . P. G lodi erat : f rater,
qu i ex patricia in p lebeiam ,familiam ,
trau sierat p er su mmaminfamiam,
ipsum quoqu e du b itare adhu c dixit
POS T D UA S'
P'
A R T E S O R A T I O N I S
dicit dein -
de S cau ro qu em. defendit z‘
«
(45) N am c u m — ex m u l t is u n u s e i *
r e s t ar e t B o l ab e l l a C ae p i o n e
'
p r o
p i n qu o s u o c o n t r a S ca u r u r’
n‘
piatr-em[s u u m] s u b s i gn av e rat t : [c è t e ra s] e a s s i b i i n i m i c i t i as u
‘
o u s u s c ept a s s e d r e l i c t a s et cetera.
N e forte erretis et“
e u ndem hu nc ° C ri : D 0 1aliellam p u tetis
esse, in qu em C .
‘
C aesaris orati'ones i egitis, scire vo s oportet …
du o s eodem [tempore] fu isse et praenomine et nomine et coge .
nomine D o labellas . Horu m_
igitu r alterum [D olabellam] C aesar accu savit nec damnavit ; alteru m M. S cau ru s et accu savit
et damnavit .
POS T TRES PARTES <A > PRIMO
qu o loco defendit, qu od tam magnificam d omu 111 S cauru shabet :
(45) P ra e se r t im c u m p r o p i n q'
u i t‘
as e t'c e'l'
eb r‘1 t a s
l o c i s u s p i c i o n‘
em d e si d i‘
a e t o l la t‘
a u t'
c u p iid i t a
'
t i s .
Demonstrasse vobis memini me hanc domu m infl ea pafrte
P alatii esse, qu ae, cur'
n ab sacra et per proximum v icu m qu i est a sinistra parte p rodieris , posita est .
P ossidet eam nunc Largu s C aecina, qui Consu l fu it cum
Clau dio . In hu iu s d omu'
s atrio fu eru nt quattu or colu mnae
marmoreae insigni magnitu dine, qu ae nu nc‘
esse'
in regia,
theatri
1 nam qu i eiu s P . R au l. l. p . 105 2 p atriaM familiaM 3 ip su mMadv ig : se C ; fratrem sequ i d . a. dicitu r R au l. c . Il5 dixit C 6 do lobella SP u biqu e 7 qu icu mqu e S Il8 su u m del. Ho lm p . 27 .. su bsignaverat Mommsen : obsignau erat C 9 cetoras S steteras (staterasw ) MP , literas Beier, nos delevimu s eas del. Mommsen sib i om . S10 relictas Beier : relatas C Il 1 1 erratis MS 1 esse p u tetis S 12 dalegistis? 13 temp ore : au t tu m au t tempore (eodem) Ba iter , ::os delevimas 14 D o labellam del. Manu tiu s 1 7 *A P R IMO : p rimo C'Il20 p rop inqu it :î M Il21 cu p iditas M 24 p roderis C 25 p osset eam SLargu s L ip s iu s ad Tac. A nn . X I 33 : longu s (lognu s S locu s a: ) C cicina (cicinna P a cecinna P bg) C
15
20
A S C ONIUS
Marcelli di cu'ntu ri
'Usu s erat ( u t ipse qu oqu e sig
ornata theatri , qu od ad tempu s p erqu am amplae
magnitu dinis [magne]‘
fe0erat ;
=VE R . A'
NC Y5 (45) H ae c c u m
.t .u .
effu g e re n o n p o t u i s s e s , c o n
t e nd e r: t am e n - c c p o s t u l a b i s , u t M. .A em i l i u s c u m
s u a .
;d i gn i t a t e o mn i . c u m p a t r i s m em o r ia , c u m
av i gl o r i a, s o rd i d i s s im a e v an i s s 1m a e l e v i s s im ae
ge n t i a c p r o p e d i ca m p‘
e l l i t i s t e s t i b u s c o n d o n e'
t u r?
A vu m hu nc S cau ri maternu m signifiCat L . Motellmn p on
tific maximu m , ;quem -
p ostea mominat quoqu e. N am -
pa
ternu s avu s p r0avu squ e S cau ri , , u t su p ra dim'
mu s hu miles
atqu e obscu ri fu eru nt .
VER .
'
A NOVIS . CLX
(46) Un d i q
'
u e m i h i s u p p e d i t a t qu o d p r o M.
S c anr o d i cam, q u o c u n q u e n o n m o d o m en s , v e r u m
e t i am o c u l i idn b i d e r i n t . » C u r i a i l l a v o s d e gr av i ss im o p r in c i p a t u p a t r i s fo r t i s s im o q u e t e s t a t u r ; L .
i pse | M e t e l lù s , av u s h u i u s , s an'
c t i s s i in'
o s d e o s i l l oc o n s t i t u i s s e t emp l o v i d e t u
'r i n v e s t r o c o n s p e c t u ,
i u d ic e s , f:u t s a l ii tem a v o b is n ep o t i s s u i d e p r e car ent u r .
Castor1s etP ollu cis templumMètellu s qu em nomiriàt refeéerat .
.Lau daveru nt S cau ru m consu lares novem L. Piso, L . V o l
25 catiu s, Q. Metellu s Nepo s , M. P eIpenna ,
L . .
'
Philippu s , M.
[139] Cicero , Q . Hortensiu s , P. S erviliu s I sau ricu s pater, C n. P om
peiu s Magnu s . Horu m magna pars p er tabellas lau daveru nt
1 macelliM l] is C 2 in : u t in'
M * amp la C 3 magnitu dine P a
b% magna del. Bu tter; magnifice Beier 5 effigere'
SM efficere
6 p ostu las S Il 7 c u ra p atris S leu issimae u anissimae P, o :
10 *nu u c
°
scau ru m S | ] 1 1 qu oq u e nominat P“12 S cau ri o in . S Il * hiatu m 12 — 15 I : tter aru m haben t SM , am . P; cf.
p . 20,‘
20 1 7 incideru nt Hahn nan i . Monac . 1862 U p . 27 de clai is
simo patri S d ighissiino P b ante corr . 19 sanétissimo illo (o n: . deo s)M | |20 in temp lo P 23 re
'
ferat C Il 24 scau ru s S p isono M l] u o] ,
qu intu s S m . 110 1 q . P m'
. no l u o ] q M, corr . Man u tiu s 26 hisau ricu s
p r. C , co rr . fl[anu ti u s
IN S C AUR IANAM 25
qu ia aberant : inter qu os P ompeiu s qu oqu e ; nam qu od erat
pro cos . extra u rbem morabatu r. Unu s praeterea adu
lescens lau davit , frater eiu s , Fau st u s Corne| liu s S yllae filiu s .
I s in lau datione mu lta hu militer et cu m lacrimis locu tu s non
minu s au dientes permovit qu am S cau ru s ipse p ermoverat . 5
Ad genna iu dicu m,cu m sententiae forrentu r, bifariam se di
visseru nt qu i pro eo rogabant : ab u no latere S cauru s ipseet M
’
. G labrio , sororis filiu s , et, Pau lu s et P. Lentu lu s , Len
tu li N igri flaminis filiu s,
et'
L. A'er'niliu s Bu ca filiu s et C.
Memmiu s,Fau sta natu s , su pphcave1 u nt ex altera parte S ylla
Fau stu s , frater S cau ri, et .T . A nniu s Milo , cu i Fau sta ante
pancos menseè. nu p serat dimissa a Memmio , e
'
t C. P edu caeu s
et C. C ato e
'
t M. D lena'
s
'
C u rtianu s .
S ènt entias tu leru nt senatores duo et XX ,equ it
'
es treset XX,
tribu ni aeraru XXV . ex qu ibu s damnaveru r'
i t sena
tores IIII,equ ites II, tribu ni II.
Cato praetor cu m vellet de accu satoribù‘
s i n°
'
cons11iu in
mittere mu ltiqu e .e popu lo manu s in accu satpres intenderent ,cessit imperitae mu ltit i
'
i dini ac postero die in consiliu m de
calu mnia accu satoru m misit . P. T riariu s nu llam gravem sen
tentiam habuit ; su bè crip tores eiu s M.,et Q . P acu vu fratres ;
denas et L . Mariu s tres graves habu ,èru nt .
Cato .praetor iu dicium ,.qu ia aestate agebatu r, .sine tu nica .
exercu it camp estri .su b toga cinctu s. . .In forum q u oqu e sicdescendebat insqu e —
;repp erer,at ex vetere .con
su etu dinè , . secu ndu m qu am et -Romu li et. Tat i statu ae in C ap itolio et in rostris Cami lli fu eru nt togatae S ine
1 qu i 2 p rocu s SI 4 similiter SM“6 cu m om . S sed l u sse
ru nt M set u isseru nt S Il8 M. C G ab rio …
,S P b an te filio S Il PL . Man u ti u s 9 flaminis bis S IlBu
'
c'
a et (om .
'filiu S ) S 10 .BX
1 1 C . (G n . S ) ar0'111u s limi) C , B
'
éze'
r É'
t É'
o'ì ghes i 0 p
'
p .
'
1 2 demissa S C . S : T . M P p ed u ceiu s M 13 Molena sco rti
M. Laenas C u rtianu s Madv ig M. O ct .:viu s'
Laenas C m tianu s Baie:
14 d u e M senatores IV et XX trib u ni
R in/cesMnem . X 213 17 p r'
eter m'
18 mitter : Ml| 19 imp o rite M“20 * P ° C . C ,de
sentent ia M I] 2 1 et qu'
e P acu b ii SM“23 etate S ’ a fi° °
ati e M“24 cam
p estre C 25 desoendebat O r elli : descenderat C et u'
etere P M et
Tat i : etat is C , a'
c T atii G r onbb: u s stat'
u
'ae
\ :P bgw cap u e M capya'
e Sstatu ae cap u e P a
'
20
.25
P RO MILONE ,
Hanc dixit C n. Pompeio'
I II cos._
a._
d . VI.
Id. April. u . c. 7(
Qu od iu diciu m cum ageretu r, exercitum in foro et‘
in omnib u s templis qu ae c ircum forum sunt collocatu m a . C n. P om
5 peio fu isse non tantu m ex oratione et annalibu s, sed etiamex libro apparet qu 1 C iceronis nomine inscribitu r de optimo
genere oratoru m .
ARG UMENTUM HO C E S T
( T . ) A nniu s Milo et P. P lau tiu s'
Hypsaeu s et Q. Metel
lu s S cipio consu latnm petieru nt non so lu m largitione palamprofu sa , sed etiam factionibu s armatorum su ccincti. î Miloni
et Clodio summae erant inimicitiae , quod‘
et Milo C iceroniserat amici5simu s
'
in redu cendoqu e eo enixe O peram tr. p l.
dederat, et P. C lodiu s restitu to qu oque Ciceroni erat infestis
simas ideoqu e su mme stu debat Hypsaeo et S cipioni contraMilonem
‘
. A c saepe inter se M ilo et C lodiu s cu m su is fact ionibu s Romae dep u gnaverant : et erant u terqu e au dacia pares , sed Milo pro melioribu s partib t1s stabat . P raeterea in
eundem annu m consu latnm Milo , C lodiu s praetu ram p etebat ,
qu am debilem fu tu ram consu le Milone intellegebat .“
D einde
cum diu tracta essent comitia consu laria p erficiqu e ob eas
1 P R O M. S C AUR O FIN I S IN C I P IT P RO MILONE SP"3 qu idM omnib u s in P Il 5 non om . S p rMP w ex ea ratione (orationeP b) C 6 describ itu r S 9 T. om . C IlHyphens S hip seu s P1 2 qu od : q . (1. S C iceroni Ba iter 13 tr. p l. ,
R inkes Mnem . X p . 2 15
rei p . 0 14 qu oqu e om . MP (restitu toq . P c ante co r r . ) 15 st u
diebat M 1 7 erantBa iter : erat C au dacieM p ar P ab 20 consu l M inde Koechly 21 p erferiq ; M
A S C ON IUS IN MILON IANAM
ip sas perditas candidatorum . contentiones non possent , et ob
id mense Ianu ario nu lli du m nequ e consu les nequ e pr'
aetores :
essent traheretu rqu e dies eodem qu o antea modo du m Milo
qu am primum comitia confici : vellet confideretqu e cu m bono :ru m stu du s, qu od obsistebat Clod10 tum etiam popu lo propter efiu sas largitiones impensasqu e lu doru m scaenicoru m a c
gladiatoru mu neris maximas , in quas tria patrimonia —effu disse
cum Cicero significat ; competitores e iu s trahere vellent , ideo l
qu e P ompeiu s gener S cipionis et T . Mu natiu s tribu nu s plebiareferri ad senatu m de patriciis convocandis
, qu i interre
gem proderent ,non essent passi , cu m interregem n-
pro
dere stata res esset a. d . XI II Kal. Febr. (Acta etenim
magis sequ enda et ipsam orationem , qu ae Actis congru it ,pu to qu am Fenestellam , qu i . a. d . XI I I I Kal. ° Febr. t radit)Milo Lanu viu m,
ex qu o erat mu nicipio et u b i tu m : dictator, .
profectu s est ad flaminem prodendu m po stera) die. Occu rritei circa horam monam C lodiu s pau 10
« u ltra Bovillas , rediens
ab . A ricia , prope eum locum in qu o Boriae Deae sacellum
est ; erat au tem allocu tu s decu riones A ricinorum. V ehebatu r :
C lodias equ o ; servi XXX fere exp editi, u t illo tempore moserat iter facientibu s, gladiis cincti sequ ebantu r. E rant cu m
Clodio praeterea tres comites eiu s , ex qu ibu s equ es Romanu s u nu s C. C au siniu s S chola , du o de plebe no ti hominesP. P omponiu s ( et C . C lodia s} . Milo reda vehebatu r cu m .uXore
Fau sta, filia L . S yllae dictator1s , et M. Fu fio familiare su o .
S equ ebatu r eos magnu m servoru m agmen, inter qu o s gladia
2 du m nu lli M 3 dies : res Mommsen R om . For scl: u ngen p . 225
cu m Milo Ba iter 4 nalet M Il confideretqu e R in/ces Mnem . X p . 216
conficeretqu e (conficeret P l) C 5 ob sidebat S tamen P a: 6 imp en
sasqu e Ba iter : impensas (imp ensaM ) qu oqu e C’
ll.scenioru mM 7 gladiatoru m S p atrimonia M P ab : p raedia P g w filia S 8 cu m Mmmp editores S, at comp etitores Baite: 9 genere S T .Mu natiu s Ma
n u tiu s : nu matiu s C 1 1 p rodere : p roderent Mp r 12 stata res esset
Mommsen : o statores esset M obstatores essent S ortatores (orato res g,o ratorie w) esset P, O p u s esset Mommsen l. certa res esset Bu echeler
XIII Ho tomann I I I PS tersaM 13 magis om .M 15 ibi P 1 7 nobillas
M 20 exp edita S Il21 interficientibu s SM 22 equ e (aequ e S) f1”° SM
23 C . : 6 M C assiniu s C', co rr . Haim ea: C ic. no ti Madvig A dv.
“
er it. I ] p . 245 : non SM no u i P vo lgo 24 et C . C lodias am . 0 , n is i
qu od et P b 25 fu sio C
[141]
20 °
25
5
10
[142]
15
20 qu ae cum effu sa lamentatione 'vu lnera eiu s o stendebat. Maior ‘
25
A S C ON IUS
tores qu oqu e erant , ex qu ibu s du o noti E u damu s .et Birria.
Ii in - u lt imo agmine tardiu s eu ntes cu m = servis'
P. C lodi rixamcommiseru nt . 'A d zqu em tu mu ltum cu m respexisset C lodiu s
minitabu ndu s , u meru m e iu s Birria ru mpia traiecit …‘ Inde
cu m o rta: esset pugna, p lu res Miloniani accu rreru ntù C lodiu svu lneratu s in tabernam p roximam Bovillano « delatu s est .
Milo - u t cognovit vu lneratum C lodium,cu m : sibi ' pericu losiu s .
illu d etiam vivo eo fu tu ru m intellegeret , r o cciso au tem - 1nagnu m rso laciu m esset habitu ru s , etiamsi su beu nda esset . p oema, .
extu rbari taberna iu ssit . Fait antesignanu s servorum eiu sM. S au feiu s . Atqu e ita C lodiu s latens extractu s est mu ltisqu e
vu lnerib u s confectu s . Cadaver eiu s in via relictu m, qu ia serviG lodi a u t occisi erant au t graviter sancii latebant , S ex. T e
dins senator, qui forte ex ru re in .u rbem revertebatu r, su stu
lit et lectica su a Romam ferri iu ssit ; ipse r u rsu s eodem u ndeerat egressas
'
(se) recepit . P erlatu m* est c‘
o rp u s‘
C lodi nante
primam noctis horam,infimaequ e plebis et servoru m maxima
mu ltitu do magno lu etu corpu s in atrio domu s p ositu m cir
cu mstetit .‘
A u gebat au tem facti invidiam u xor O lodi Fu lvia,
p ostera . die lu ce prima mu ltitu do eiu sdem generis confiu xit ,
comp lu resqu e not i homines elisi su nt,inter qu os C. V ibienu s
senator. ’ Erat domu s O lodi ante panco s menses emp ta de
M. S cau ro in P alatio : eodem {T .} Mu natiu s P lancu s , fraterL. Planei oratoris , et | Q. P omp eiu s Ru fu
‘
s, S yllae d ictatoris
ex filia nepo s,tribu ni p lebis accu rreru nt : eisqu e hortantibu s
v u lgu s imperitu m corpu s nu du m ac lu tatu m , sicu t in lecto
erat positu m ,u t vu lnera v ideri p ossent , in foru m detu lit et
in ro stris p os‘
u it .'
Ibi p ro contione P lancu s“
et P omp eiu s ,
1'
eu daniu s S 2 11 :°I I ° S 3 t u malu m S 4 rump i atra traiecit M
ru mp it a trai'
ecit S 5 m ilonià°M 6 in add . Madv ig u ob illano S '
b obillano M Il est om … M 10 taberna tabernam C Il antesigna u nu s C 1 1 M. S au fe iu s Manu t i u s : M. Fu stenu s C latebris
Bu echeler 13 sau ci S iacebant , S ex. T adiu s Ha im 14 in om . S s u b
st u lit S 16 egressu s se Madvig : regress u m C 1 7 infirmequ e C
22'
elis i : v isi R in/reg Mnem . X p . 2 76, gu i verb'
a inter qu o s C . V . se
nato r del. C . V ibienniu s S e u ibeîiu s M 24 T . add . …Man u t i u s
25 R u fu s : ru rsu sM 26 accu cu rreru nt M P a lfl w easq ; M ob
s tant ib u s SM P g … 27 imp eratu m M ac : lu tat u m P raise/wr calda
t u m C , calciat u m Manu ti u s calcat u m Ba ite: 28'
p o ssint S M
5
10
[144]
15
20
25
Ascomu s
bantu r ; qu i erant C. C lau di, qu i frater
'
fu erat G lodi ,et 0b ° id [illi] patru i su i mortem velu t - au ctore patre perse
qu ebantu r. E asdem Fau stae et Milonis familias p ostu laveru ntdu o V alern ,
N epos et Leo ,“et L : Herenniu s Balbu s . P . C lodi
qu oqu e familiam et comitu m eiu s p ostu lavit eodem temporeC aeliu s ; familiam Hypsaei et Q . Pompeu p o
°
stu lavit
A dfu eru nt Miloni Q. Hortensiu s ,’
M. Cicero ,M. Marcellu s
,
M. C alidiu s ,fM . Cato , Fau stu s S ylla. Verba panca Q. Hor
tensiu s (feci t) dii< itqu e libero s esse_
eos, qu i pro servis postu
larentu r ; nam po st recentem caedem manu mis'
erat eos Milosu b hoc t itu lo , qu od capu t su u m u lti ‘
essent . 'Haec ageban
t u r mense 'intercalari . Po st diem tricesim11m fere'
fqu am erat
C lodiu s“
… occisu s Q . Metellu s S cipio‘
in sematu contra M.
C aep ion°
em conqu estu s“
est de hac caede P. G lodi : falsu me'
sse dixit; qu od Milo sic se defenderet et ; C lodiu m
A ricinos decu riones‘
alloqu endi gratia'
ab isse , pr'ofectu m cu m
sex ac XX ser ‘vis ; Milonem su bito post horam qu artam,se
natu misso , cu m servi"
s amp liu s CCC armatis obviam ei con
tendisse et su pra Bovillas inop inantem (in ) itinere aggressu m ;ibi P. C lodiu m tribu s vu lneribu s acceptis Bovillas p erlatum;tabernam in quam perfu gérat exp u gnatam a Milone ; semianimem C lodiu m extractu m in via Appia occisu m
esse anu lumqu e eiu s : ei morienti extractu m ; deinde Milonem,
cu ni sciret in Albano parvolu m filiu m C lodi , venisse ad
villam,et cum pu er ante
'
su b tractu s esset,ex servo Halicore
qu aestionem ita hab u isse , u t‘
eum articu latim consecarent ;
vilicum et du o s praeterea - servos iu gu lasse ; ex servis C lodi
1 fi111 om . C Il2 illi _seciu s imu s patre Madvig fratre 0 p rosequ e
bantu r C 4 Valeriitiae p o tes S Valerii nep o tes MP 5 et comitu m
familiam om .M Il6 C aeciliu s C hiatu m 3 litterar u m no ta i w , om . SMP a 8 Q : qu e M"9 * fecit
'
om . C | ] liberu s M"10 tricentem SM“14 M. C aep ionem (coep ionem S) C : M. C iceronemManu tiu s, M. C aeliu m
Ha im hac de P ab ac de vo lg o 15 defénderet Haim , haecf ere su pp lens : (u t insidias sib i factas esse dicer)et Milo [sic] se defenderit [et]R inlces‘Mnem . X p . 219 16 A ricino è Manu ti u s : u icinos C Il 16 sq . cu m
ex (et M ) acXX C 19 u obilla'
s SP bub illas M 111 om . C aggressu m
M 20 u b i S ante co rr . tribu nu m S u ob illas SP b u billasM 2 1 p ro
fu gerat vo lgo
24 arbano M25
26 consecaret vo lgo seru u os S
IN‘
MILON IANAM
qu i dominu m d‘
efenderant t îu ndecim esse 1nterfectos ,"Milonis
du o s solos sau ci0s'factos esse : ob qu ae“
Milonem p ostero die
XII se'
rvo s , qu i maxime O p eram‘
navassent , manu mi sisse p o
paloqu e tribu tim 'singu
‘
la milia ac'ris ad defendendos de se
ru mores dedisé'e. Milo misisse ad C n.Pompeiam dicebatu r,
'
5
qu i Hypsaeo su mme stu debat , qu od 'fu erat eiu s'
qu aestor,
desistere se p etitione consu latu s , si ita ei videretu r ; P om
peiu s resp ond isse memini se nequ e p etendi nequ e desistendiau ctorèm esse
,nequ e popu li Romani po testatem au t consilio
au t sententia interpellatu ru m . D einde (p er) C . Lu ciliu m,
‘
q u i 10
propter M. C iceronis familiaritatem amicu s erat Miloni,egisse
qu oqu e dicebatu r, ne se de rb'
ec re consu lendo invidia oneraret .
Inter ° haec c‘
u r'
n crebeèceret ru mor C n . ( P omp eiam) cream [145]dictatorem op ortere nequ e aliter mala civitat is sedari posse
,
visu m est O p timatibu s t u tiu s-
esse eu m ‘consu lem sine collega
» 15
creari,’
et cu m tractata ea res esset'
in sematu ,'facto in M
Bibu li sententiam"S . C . P o tnpeiu s ab *interrege S ervio S u l
p icio'V Kal. Mart . mense ‘
intercalario c'
onsu l creatu s,
est
s tatimqu e consù latu m imu t . D einde p ostidiem tertiù in de
legibu s novis ferend is rettu lit : du as ex S . C . promu lgavit , 20
alteram de vi , qu a nominatim'
caedem in Appia ’
via factam
et iùcen‘
diu m'
curiae et îdomu m“M: L epidi '
i'
nterregis opp u gnatam comprehendit ,
'alteram de an1bitu : °
p oena'
graviore et
forma iu diciorum breviore . Utraq'
u e enim.
lex priu s testes
d ari , deinde'
u i1 0 die atqu e eodem e t ab accu satoré et a reo —25
p erorari iu bebat , ita'u t du ae horae accu satori , tres reo daren
tu r. His legibu s obsistére M. Caeliu s tr. p l. stu diosiss'
imu s.
Milon1s c onatus est, qu od et privilegium dmeret in Milonem
ferri et iu dicia praecip itari. . E t,
cu m p ertinaciu s leges C ae
liu s vitu peraret , eo processit irae P ompeiu s , u t diceret , si 30
1 * defenderint C Il u mdemM Il milo milon1 valga3 nau an
_
t_
essent S narrassent M p r . 5 miloni misse ,Mmilni miisse .(S 6 qu i Ba iter : qu od C Ilferatecu s S Il 7 *P omp eiu m C 9 consilioau t sententia R ichter : consiliu m au t sententiam 0 10 p er om. C lucilliu mM 13 cresceret M P omp eiu m om . C 14 O p ortere , nequ eMad
v:'
g nequ e op ortere .C 15 cu m S, carr . in :narg . college-M“1 16 tracta
S senatu m M 1 7 bibu li M - 21'
app iam u iam SM 23 p enam grau iorem et formam
"- breu iorem C , carr . R ichter 25 dari Manu tiu
'
s
dare C 27 assistere S 28 qu od et p eru u lgatu m* legem C
A S C ON IUS
coactu s esset , se
'
armis rem pu blicam defensu rum. , T imebat
au tem P omp eiu s Milonem seu t imere se simu labat : plerumqu enon domi su ae, sed
,in : hortis manebat , idqu e ipsum in su pe
riorib u s , circa qu os etiam magna manu s militu m excu babat .
5 S enatu m qu oqu e … semel repente dimiserat P omp eiu s , … qu od .
diceret timere se adventu m Milonis . Dein .proximo sematu
P . C ornificiu s ferrum Milonem intra t u nicam habere ad fem'
u r 38alligatu m dixerat ; p o stu laverat u t
.femu r nu daret , et ille
sine mora tu nicam levarat °
t um M. Cicero . exclamaverat
10 omnia ' illi s imilia crimina esse qu ae in. Milonem diceren
tu r alia.
D einde <T .) Mu natiu s P lancu s tribu nu s p lebis pro
du xerat in contionem M. A emilinm P hilemonem ,notu m
[146] hominem ,libertum M. Lepidi, se dicebat . . pariterqu e
15 secum qu attu or liberos homines,iter . facientes su p ervenisse,
cu m C lodiu s occideretu r , .et ob id cum proclamassent ,abrep tos et [perdu ctos] p er . du os menses in
.
— villa Milonis
praeclu so s fu isse ; eaqu e res . seu vera seu falsa magnam
invidiam Mileni contraxerat . I temqu e Mu natiu s .et P om
20 peiu s tribu ni plebis ,in : rostra , produxerant triu mviru m capi
talem cu mqu e interrogaverant , an G alatam Milonis servu m
caedes facientem deprehendisset . Ille dormientem in taberna
pro ,fu gitivo prebensu m et ad se p erdu ctum esse resp onderat .
D enu ntiaverant.tamen triumviro ,
ne servu m remi tteret: sed
25 p ostera die C aeliu s tribu nu s p lebis et (Q . ) Maniliu s Cu manu s collega eiu s erep tu m e domo triu mviri . servu m Miloni
reddiderant . Haec, etsi mu llam de h is -
criminibu s mentionem
fecit Cicero ,tamen qu ia ita compereram , p u tavi exponenda.
1 armis se P Il 2 et‘
pleru mqu e Ba iter 3 sed *mortis M idqu e
ip se ip su m C 4 magnanimu s mu lt u m C , carr . Manu tiu s 5 rep ente
dimiserat Ba iter rep etu ndu s erat C Il6 senatu s S 8 nu daretManu ti u s .
u ideret C 9 lau arat S p r .
'
lau erat M exclamarat S 10 simili SM
qu é milonem diceretu r‘
SM 12 * T . o r'
n . C 13 contioneM 14 °"f‘qu i
om . C , is valga'
15 secu m : seC u ta C inter M insu p eru enisse C
17 p erdu ctos (prod u ctos SP… ) del. Manu tiu s v illa Haim : u illam C .
18 p erclu sos S 19 confiaverat R z‘
nkes Mnem . X p . 220 itemqu e
Haim : idemqu e C Hnu mat iu s C 20 p erdu xerant C'“2 1 miloni SM
23 dep rehensu m P gw p rodu ctu m P a) p redu ctu m M 25 C aecìliu s
C Q . am . C C amanu s P M“27 reddiderant S au pp e : reddideru ntC etsi : et C
IN -MILONIA NAM
Inter primos et Q .
‘
P 0mpeiu s et C. S allu stiu s et T. Munatiu s
P lancu s tribu ni p lebis inimicissimas contiones de Milonehabebant , invidiosas etiam de Cicerone, qu od Milonem tanto
stu dio defenderet . E ratqu e maxima pars mu ltitu dinis [p o
p u lì] infensa non solu m | Miloni , sed etiam propter invisu mpatrocinium Ciceron1 . Po stea P ompeiu s et S allu stiu s 1n s u sp 1
cione fu eru nt redisse in gratiam cu m Milone ac Cicerone ;P lancu s au tem infestissime perstitit, atqu e in C iceronem qu o
qu e mu ltitu dinem instigavit . (Ca . ) Pompeio au tem su Sp ectu m
faciebat Milonem, ad p erniciem eiu s comparari vim vociferat u s : P ompeiu squ e ob ea saepiu s qu erebatu r sibi qu oque fieriinsidias , et id palam , ac maio re manu se armabat . D ictu1°
um qu oqu e diem Ciceroni P lancu s'
ostendebat , p osteaqu am
Q . P omp eiu s idem meditatu s erat . T anta tamen constantiaac fides fu it C iceronis , u t non popu li a se alienatione
,non
C n. Pompeii su sp icionibu s , non pericu lo fu t u rum u t sibi diesad popu lum diceretu r , non arm1s , qu ae palam in Milonemsu mpta erant, deterreri p o tu erit a defens1one e1u s : cu m po ssetomne pericu lu m su u m et offensionem 1n1m1cae sibi
.mu ltitu
dinis declinare, redimere au tem C n. Pompeu an1mu m,si pau
lu m ex stu dio defensionis remisisset .
Perlata'
deinde lege Pompeia, in qu a id qu oqu e scriptu merat , u t qu aesitor su ffragio popu li ex n s , qu i consu les fu e
rant , crearetu r, statim comitia habita, creat u squ e est L. D o
mitiu s A henobarbu s qu aesitor. Album qu oqu e indicu m , qu i
de ea re iu dicarent , Pompeias tale p roposu it , u t nu nqu am
1 S alu stiu s semp er C Il3 invidio sas Man u ti u s inu idiam C , del. R au
'
car . lect. I 109 in invidiam Haim 4 e,
ra_
tqu e Manu t iu s : atqu e (atqu iP ab) C p op u li del. Manu ti u s 5
,
irrisf
u m SM 6 p atrociniu m C iceroniHatamann : C iceronis p atrociniu m C sed etiam C iceroni p rop ter invidiam p atrocinii R a u 9 C n . add . Bu echeier p opeioM 10 comp
-
arariv im Manu tiu s : comp arau it eu m C , in p erniciem reip . comparari eu mR au 1. 1 1 fieri sib i qu oqu e w fieri qu oqu e sibi P a 1 2 d icto ru m S1 3 o stenderat Ha im p o steaqu amMommsen p o stea au tem C 14 minitat u s Manu tiu s 16 p omp eiu s S p ericu lo P ab : p ericu lu m SMP .» Il fut u ro u t P b sib i : s i C Ilp ericu li fu tu ri metu , si sib i Manu ti u s 1 7 di
ceret C Il 18 erat M verba eiu s offensionem om .M 19 sibi am.MP l|22
'3’1‘
p omp eii C 23 qu aestor C Ilhis M 24 creat u r SM habita C obatMnem . l . 204 habu it 0 est Hinkes Mnem . X p . 220 : erat C'L . fil ah u tiu s 0 11 . C 25 herobarb u s S erobarbu sM henobarb u s P a etnobarb u sP b alb um C o bet i. i., S au pp e : alio ru m 0 26 tale C abei, S au pp e tales C
3
A S C ON IUS
nequ e clariores viros nequ e sanct iores propo sito s esse con
staret . Po st qu od statim nova lege Milo p ost u latu s ( est) adu ob u s A ppiis C lau diis adu lescentibu s iisdem , a qu ibu s anteafamil1a e1u s fu erat po stu lata , itemqu e de ambitu ab n sdem
5 A pp iis ,et p raeterea {da m
'
) a Q. P atu lcio et L . Cornificio , de sodalicns etiam a P. Fu lvio N erato . P o stu latu s au tem erat et desodalicns et de amb itu ea spe, (qu ad) primu m indiciu m de
vi fu tu ru m apparebat , qu o eum damnat um iri confidebant
nec po stea responsu rum .
10 D ivinatio de ambitu accu satoru m facta est qu aesitore
A . Torqu ato , atqu e ambo qu aesitores , T orqu atu s et Domitiu s,
p rid . N on . April. reu m adesse iu sseru nt . Q u o die Milo ad
Domiti tribu nal venit , ad — T orqu ati amicos misit ibi postulante p ro eo M . Marcello ob tinu it , ne priu s cau sam de am
15 bitu diceret, qu am de vi iu diciu m esset p erfectu m. Apu d
D omitiu m au tem qu aesitorem maior A ppiu s p ostu lav it a Mi
Ione servo s exhiberi nu mero IIII et L, et cu m ille negaret
eos qu i nominabantu r in su a po testate esse,Domitiu s ex
sentent ia iu dicu m pronu ntiavit , u t ex servoru m snoru m nu
20 mero accu sator qu ot vellet ederet . Citat i deinde testes se
cu ndu m legem qu ae, u t su pra diximu s , iu bebat, u t priu s qu am[148] cau sa ageretu r testes per tridu um au direntu r , dicta eoru m
iu dices confirmarent, qu arta die adesse omnes in diem posteru m iu berentu r ac coram accu satore ac reo pilae
,in qu ibu s
25 nomina indicu m inscrip ta essent , aequ arentu r ; dein ru rsu s
po stera die sortitio indicu m fieret u niu s et LXXX qu i
nu meru s cu m sorte cont igisset , ei p ro tinu s sessu m ircu t ; tu mad dicendu m accu saton du as horas, reu s tres haberet, resqu e
eodem die illo iu dicaretu r ; priu s au tem qu am sententiae fer30 rentu r , qu inos ex singu lis ordinibu s accu sator , to tidem reu s
2 p o stu la/sM est add .Madv ig 3 clau dnsHalm clodns C idemS |]4 itaqu e ! , co r r . Manu ti u s 5 de V i add . Manu t iu s Q . P atu lcio Ho ta
c . ceteio C', C .C etheg
'o J o rdan 6 *etiam et C , dei.Manu tiu s fu lvi
ae rato S 7 qu od am . C 8 q u od P l] iri : in°
S M 10 qu acstore C Il1 1 au lo S qu aestores C 13 trib u nale C | ]misi tib i S 15 erat C“16 domititiu m M qu esto rem S Il 19 sno ru mWagener : eo ru m C Il20 q u odS M edere M Ht u tat i SM“23 consignarent Man u t i u s 26 LXX C
27 cont igisset Beraldu s : att igisset (ì ttigisse t P b) C ,obtigisset Manu
t i :: s effect u s vel exp l'
et u s esset Mommsen ei : is e i C ip si P ab2, valga
28 resqu e R ichter : reu squ e C
IN MILON IANAM
reiceret , ita u t nu meru s indicu m relinqu eretu r qu 1 sententiasferrent qu inqu aginta et u nu s .
Primo die datu s erat in Milonem testis (C .) C au s1n1u sS cho la , qu i se cu m P . Clodio fu isse ,
cumis occisas esset ,
dixit,atrocitatemqu e rei factae qu am mamme p ot u it au xit .
'
Qu em cu m interrogare Marcellu s co ep isset , tanto .
t u mu ltu C lodianae mu ltitu dim s mrcnmstantis exterritu s est ,
u t v im u ltimam timens in tribu nal a D omitio remp eretu r .
Qu am ob cau sam Marcellu s et ipse Milo a D omitio praem
dimm imp loraveru nt . S edebat eo tempore C n . P ompeiu s ad
aerarium, p ertu rbatu sqne erat eo dem illo clamore : itaqu e D o …
mitio promisit se po stero die cu m praesidio’
descensu rum,
idqu e fecit . Q u a re territi C lodiani silent io v erba testiu m
p er bidu um andiri passi su nt . I nterrogaveru nt eo s M. Ciceroet M. Marcellu s (et) Milo ipse. Mu lti ex iis , qu l Bovillis
habitabant , testimoniu m dixeru nt de eis, qu ae ibi facta erant :
cop onem'o ccisu m ,
tabernam exp u gnatam , corpu s G lodipu blicu m extractu m esse. V irgines qu oqu e A lbanae dixeru
'
nt
mu lierem igno tam venisse ad se, qu ae Milonis mandato vo
t u m solveret , qu od C lodiu s occisu s esset . Ultimae testimonium dixeru nt S empronia, T u ditani filia, sooru s P . C lodi, et
u xor Fu lvia ,et fletu su o magnopere eo s qu i
'
assistebant
commoveru nt . D imisso circa horam decimam iu dicio T . Mu
matins p ro contione popu lu m adhortatns est , ,u t po s tero die
frequ ens adesset et elabi Milonem non pateretu r iu diciu m
qu e et dolorem su u m o stenderet eu ntibu s ad tabellam ferendam. Postero die , qu i fu it indien su mmu s a. 11. VI . Idu s
1 relinqu erentu r SM 2 q u inqu ages1mu s C Il 3 * C . am . C | ] C asi :niu s C 6 hiatu s dees t in P l]M. Marcellu s MP cep isset MP ab8 trib u nali SM recip itnr S 9 m . celiu s SP 111 . cec iliu s M 10 im
p rorau ernnt M Il 14 au dire P b 15 e t om . C ip se mu lt is SPex his MP a bob illis S u ob illis M 16 e is u b i S his ib i qu e M 1 7‘eo
p onem SIMP a e0 p onere P b cau p onem S
2P w tab ernaM 18 A lbanae
O ralli : alie C , V estales Manu tiu s 19 mandat u Ha im 20 occisu rî1 M2 1 t u tidani S Il 22 et am . S astabant P 23 d imisso P a : de
m isso C iu d iciatu tu s S 25 adesse te te labi S 27 qu i fu it
iu dicii su mm u s R au : ar . iect . p . 713 qu i fu it iu dicissim u s S P i qu ifu it ind ien nonissimu s P g qu i fu it iu dicib u s indici p rim u s P a indici
b u s qu i fu it iu dicii p rim u s P b iu dicib u s iu d icii p rim u s qu i fu it M
qu i fu it P au a. d : ad C V I Man u ti u s : I I I M P I I S
10
25
A S C ON IUS
Aprilis,clau sae fu eru nt tota u rbe tabernae ; praesidia in foro
et circa omnis fori aditu s P ompeiu s disp osu it ; ipse pro aerario u t pridie consedit saep tu s delecta manu militu m. S or
t itio deinde indicu m a primo die facta est : post tantu m
5 silent iu m to to foro fu it , qu antu m esse in aliqu o foro posset.T u m intra horam secu ndam accu satores coeperu nt dicereAppiu s maior et M. Antoniu s et P. Valeriu s Nepos. Usi
su nt ex lege boris du ab u s .
R espondit his u nu s M. Cicero : et cu m qu ibu sdam p la
10 cu isset ita defendi crimen ,interfici C lodiu m pro re pu blica
fu is se (qu am formam M. Bru tu s secu tu s est in ca oratione,
qu am p ro Milone comp o su it et edidit, qu asi égisset) Cice
roni id non p lacu it , qu asi qu i bono p u blico damnar1 , idemetiam o ccidi indemnatu s po sset . Itaqu e cu m insidias Milonem
15 Clodio fecisse p osu issent accu satores , qu ia falsu m id eratnam forte illa rixa commissa fu erat Cicero adprehendit et
contra C lodiu m Miloni fecisse insidias disp u tavit , coqu e to ta
oratio eiu s sp ectavit . S ed ita const itit u t diximu s,nec u triu s
consilio p u gnatu m esse eo die , verum et forte o ccu rrisse et
20 ex rixa servorum ad caedem p erventu m . N o tu m tamen eratu tru mqu e mortem alteri saepe minatum esse, et sicu t su spect u m Milonem maior qu am C lodi familia faciebat , ita expe
ditior et paratior ad pu gnam C lodianoru m qu am Milonis
fu erat . Cicero cu m inciperet dicere, excep tu s {es t) acclama
25 t ione C lodianoru m, qu i se continere ne metu qu idem circu mstantiu m militu m p o tu eru nt . Itaqu e non ea qu a so litu s erat
[150] constant ia dixit . Manet au tem illa qu oqu e excepta eiu soratio : scripsit vero hanc qu am legimu s ita perfecte, u t iu reprima haberi p ossit .
2 aditu s a
'
m . S 3 u t : u t p ro erario u t M st ipatu s R in/ces Mnem .
X ;D . 220 dilectaM 4 p rima die SM I]5 p o tes t Fieckez‘
sen 6 cu m S Ilceperu nt C 9 hic C | ] 1 2 qu asi Ba iter : qu amu is C“13 *
qu asi qu i
qu isqu is :S'P b2i l qu od qu is MP ai% qu is P b
‘, qu od non q u i Ho iomann
qu od qu iMan u ti u s, idem om issa id R au var . iect. I p . 1 13 14 o ccidit in
demnans S 16 cu m missaM 1 7 disp u tau i cag ;M N18 const itu it S P ll19 veru m et Lachmann ad L u cr . p . 314 : u eru m ei C Ilet ex rixa Lac]:
mann i. ex ea rixa C 20 ad caedem : ad candem cedem SP ad eam
caedemM,tandem ad caedemBa iter ad caedem tandem Haim 2 1 mon
tem M minu tu m S inmu tfi M 24 est om . C | ]a clamatione S M
A S C ON IUS
interrex ad comitia consu lu m creandoru m desoenderct , idqu e
ipse non faceret,domu m eiu s p er omnes interregni dies (fu e
ru nt au tem ex more qu inqu e) obsederu nt . D einde omni viianna exp u gnata et imagines maiorum deieceru nt et lectu lum
5 adversu m u xoris eiu s C orneliae , cu iu s castitas pro exemplohabita est
, fregeru u t , itemqu e telas , qu ae ex vetere more inatrio texebantu r, diru eru nt . Po st qu ae su pervenit Milonis ma
[151] nu s et ipsa p ostu lans comitia ; cu iu s adventu s fu it salu tiLepido : in se enim ip sae conversae su nt factiones inimicae,
10. atqu e ita opp u gnatio domu s interregis omissa est .
PAULO POS T
Q u o d s 1 p e r f u r i o s u m i l l u m t r i b u n u m
p l. s e n a t u i q u o d s e n t i e b a t p e r fi c e r e l i c u i s s e t ,n o v am q u a e s t i o n em n u l lam h ab e r em
‘
u s . D e c e rn e
b a t e n im,u t v e t e r i b u s l e gi b u s , t an t u mm o d o ex t r a
o r d i n em, q u a e r e r e t u r. D i v i s a s e n t e n t i a e s t p o s t u
l a n t e n e s c i o q u o . S i c r e l i q u a a u c t o r i t a s s e n a
t u s em p t a i n t e r c e s s i o n e s u b la t a e s t .
Qu id sit d i v i d e r e s e n t e n t i am ,u t eu arrandu m sit ,
vestra aetas, film,
facit .C u m aliqu is in dicenda sententia du as p lu resve res com
p lectitnr , si cu i non omnes eae probantu r , po stu lat u t div idatu r , id est de rebu s singu lis referatu r. Forsitan nu nc
hoc qu oqu e velitis scire, qu i fu erit , qu i id p ost u laverit . Qu odnon fere traditu r : non enim ei
, qu i hoc postu lat , orat ione
longa u tendu m ac ne consu rgendu m qu idem u tiqu e est ; mu lti
2 et domu m C * fu erant P fu erat SM 3 ob sideru nt C 6 itemqu e
Manu ti u s : nterqu e 0 telis M Il u entre M 7 textebantu r SM Il post
qu ae R in/ces Mnem . X p . 22 1 : p ost qu e MP p o st S su p eru enenu m S l
s u p eru eneru nt S marg . 9 se crimen enim M 14 nu lla M 20 faciat
S MP bl 2 1 ind icendiM l]22 * si cu i : e t si C , cu iMommsen eae S : a:M ae e P u ) he P a ex P b, aequ e Ba iter , dei. R inkes Mnem . X 22 1
p ostu lat u r Manu tiu s d ividat u r Ba i ter : d iu idantu r C 23 referant u r C Il24 *
qu id S q u i M P 25 fere trad itu r Madvig adv . er i t. [I p . 245 ferat
adiu to r C ,feratu r au cto r Mommsen in o ratione adicit u r R in/ces Mnem .
X 22 1 , fu it adiectu m R a u var . iect . I p . 1 14 fu erat addì u t O p ino r ne
cesse O ralli intererat au d itoru m Geo rges Philo l.XXXI p . 540 non eme
q u i P noîie me qu i M 26 consu rgend u m Manu t iu s : consu lend u m C
IN MILON IAN AM
enim sedentes hoc u nu m verbu m pronu ntiant D i v i d e : qu odcu m au ditu m est, liberu m (est) ei, qu i facit relationem, dividere.
S ed ego , u t cu rio siu s aetati vestrae satisfaciam , Acta etiamto tiu s illins temporis p ersecu tu s su m ; in qu ibu s cognovi
pridie Kal. Mart . S . C . esse factu m ,P. C lodi caedem et 5
incendium cu riae et O ppu gnationem aediu m M . Lepidi contrarem p . factam ; u ltra relatu m in Actis illo die nihil ; po sterodie, id est Kal. Mart , ( T : ) Mu natiu m in contione expo su isse
popu l‘o qu ae pridie acta erant in senatu : in qu a cont ionehaec dixit ad verbu m : C u m H o r t e n s i u s d ix i s s e t
, u t 10
ex t ra o rd in em q u a e r e r e t u r ap u d q u ae s i t o r em ; a e s t i*
mar e fu t u r u m , u t , c u m p u s i l l u m e d i s s e n t d u l c e d i [152]
mi s ,"
larg i t e r a c e rb i t a t i s d e v o rar e n t : a d v e r s u s h om i n em i nge n i o s u m n o n i n ge n i o u s i s u m u s ; i n v emim u s F u fi u m , q u i d i c e r e t
‘
D i v i d e°
; r e l i q u a e p a r t i'
l 5
s e n t e n t i ae e go e t S a l l u s t i u s i n t e r c e s s im u s . Haeccontio , u t pu to , explicat , et qu id senatu s decernere vo lu erit ,et qu is divisionem p o stu laverit , et qu is intercesserit et cu r.
I llu d vos meminisse non du bito p er Q .
°
Fu fium illo qu oqu etempore qu o de incesto P. G lodi actnm est factu m ,
nè a 20
senatu asperiu s decerneretu r.
D e L . D omitio dicit :D e d e r a s e n im , q u am c o n t em n e r e s p o
p u la r e s i n s a n 1 a s , 1 am a b ad u l e s c e n t ia d o c u m e n t a
m ax im a.
C onstantiam L . Domiti qu am in praetu ra praestitit signi
1 d ivideManu ti u s deniqu e C 2 est add . O relliMadvig ; a :: 1u betu 1°
is? ll relationem Bec/cer A ntiq. 2, 434, ] il acivig rationem S …Morationem P 3 u t : et S cu rio tiu s
'
cu rio sitat i vestrae B u ec/wier4 p rosecu t u s P 5 S . C . Man u tiu s : s ic C 7 in am . S eo d ie M 8 mar
tinu natifi M * T . am . C 10 c u m'
: qu e M Q . SP, qu u m Q . R au var . iect. I
p . l î5 qu od Q . Ba iter Ho rtensiu m dixisse C , co rr . Ba iter 1 1 qu aesto
rem C extimare M, exist imare Bu echeler aestimaret R in/ces Mnem . X23 a :: aest imare se 12 u t cu m P a : u tru m C edissent Momm sgn;
dedisset MP dixisset S, edisset valga 13 largitu rM devorarent Hinkes
i. deu o raret C 14 ingenu osu m S non dei. Man u ti u s, no s tro Bu ca/: e
ler 15 fu siam C | ]divide Ba iter : diu ideret C |]p arti : p aries S p ap i,-is Mp artis P“16 sententiam C Ilhoc co tio M 18 diu is ioneM 19 fu siamC 22 om . M 24 edoc u mentaM M26 L . D omitii P b : G n. D omitiiMP aG n . P omp eii S p raetu ra : qu aestu ra Manu ti u s, cf . N ipp erdeg (egg . ar:
na i. p . 85 ; p rivatu s R au var . [ect. I p . 42
A S C ON IUS
ficatf N am eo tempore, cum C. Maniliu s tribu nu s p lebis su bnixu s libertinorum et servoru m manu p erditissimam legem
ferret , u t libertinis in omnibu s tribu bu s su ffragiu m esset,id
qu e per tu mu ltu m ageret et clivu m C ap ito linu m obsideret ,discu sserat p erru peratqu e coetu m Domitiu s ita, u t mu lti Ma
nilianoru m interfieerentu r. Q u o facto et p lebem infimam
offenderat et senatu s magnam gratiam inierat .
I t a q u e i l l u d C a s s ian u m in d i c i u m i n h i s
p er s o n i s v a l e a t .
L. Cassiu s fu it , sicu t iam saepe diximu s , su mmae vir severitatis . ( I s) qu otiens qu aesitor indien alicu iu s esset , in qu o
qu aerebatu r de homine occiso , su adebat atqu e etiam praeibatiu dicib u s hoc, qu od Cicero nu nc admonet, u t qu aereretu r, cu i
bono fu isset perire eum de cu iu s morte qu aeritu r. O h qu am
severitatem , qu o tempore S ex. P edu caeu s t ribu nu s p leb is cri
m_
inatu s est L . Metellu m pontifieem max. to tu mqu e collegiu m
p ontificu m male indicasse de incesto v1rginu m V estaliu m, qu odu nam modo A emiliam damnaverat , abso lverat au tem du asMareiam et Liciniam , popu lu s hnno C assiu m creavit qu i de
eisdem virginib u s qu aereret : isqu e et u trasqu e eas et praete
rea comp lu res alias nimia etiam , u t existirriatio est,asperi
tate u su s damnavit .
E t a s p ex i t m e i l l i s q u i d em c o u l i s , q u ib u s t u n e s o l e b a t , c u m o mni b u s o m n i a m i n a b a t u r.
M o v e t m e q u i p p e l u m e n c u r i a e!Hic est S ex. C lodias , qu em in argu mento hu iu s orationis
diximu s corpu s C lodi in cu riam attu lisse et ibi cremassecoqu e incenso cu riam confiagrasse ; ideo l u m en c u r i a e dicit .
Q u an d o i l l i n s p o s t e a s i c a i l la ,
‘
q u am a
C a t i l i n a a c c e p e r a t , c o n q u i e v i t‘? H a e c i n t e n t a t a
1 C . Maniliu s Manu tiu s : C . Malins S C n . Mallins M C n. Manliu s P 3 trib u s C 4 cap itoliu m SM 5 p ru p ef atqu e Stetu m M l]Manliano ru m P H6 o ceiderent u r M infirmam o stende
i at C 7 ingerat S 10 C . T . C rassu s S 11 * is am . C qu aes tor SM1 2 q u aereretu r P l] 14 qu aerebatu r Ba iter , R in/ces Mnem . X p . 22
qu aereretu r valga 16 p ontificiu m M 17 incest 1 0 M 19 mar
t iam C licinniam M lu cinniam S p o tu lu s M 20 ct isqu e et S M
2 1 alio s S estimatio P 26 hic : h o c C hu iu s : hce M I] 29 sic
(si M ) u lla qu a mat ilina SM 30 intentata P b : intenta C
IN MILO N IANAM
n o b i s e s t , h u i c eg o o b i c i v o s p r o m e n o n s u m
p a s s u s , ha e c i n s i d ia t a P om p e i o e s t
Qu od dicit i n t en t a t a n o b i s e s t et o b l o i v o s p r o
m e n o n s u m p a s s u s , manifestum est pertinere ad id tem
p u s , qu o pos t rogationem a P. Clodio in eu m promu lgatamu rbe cessit . —Qu are dicat i n s i d i a t a P om p e i o e s t
,fortassis
qu aeratis . P isone et G abinio coss . pu lso Cicerone in exi
liu m ,cu m III. I dus S extiles P ompeiu s in senatu m venit
,
dicitu r servo P. O lodi sica excidisse , caqu e ad G abiniu niconsu lem delata dictu m est servo imperatu m a P. Clodio , u t
Pompeias occideretu r. P omp eiu s statim domu m rediit (et) exeo domi (se) tenu it . O bsessu s est etiam a liberto O lodiD amione , u t ex Actis eiu s ( amm) cognovi , in qu ibusXV Kal. S ept . L . N oviu s tribu nu s p lebis , co llega C lodi,cum D amio adversu m (L .) Flaviu m praetorem appellaret tri
b u nos et tribu ni de appellatione cogno scèrent , ita sententiam
dixit : E t<s :'
a b) h o c ap p a r i t o r e P. C l o d i v u l n em t u s
s u m ,e t h om i n i b u s arm a t i s p r ae s i d i i s d i s p o s i t i s a r e
p u b l i c a r em o t u s [s u m] C n . P o mp e 1 u s o b s e s s u s <q u e)e s t : c u m a p p e l l e r , n o n u t a r e i u s ex eni p l o , q u emv it u p e r o ,
e t in d i c i um t o l l am,et reliqu a de intercessione.
H a e c v i am A p p i am m o n u m e n t u m no m i n i s s u l
n e c e P ap i r i cr u e n t av i t .
P omp eiu s post tr1u mphu m Mithridaticu m T igranis filiu m
in catenis deposu erat apu d Flaviu m"
senatorem : qu i postea'
1 nobis M hu iu s SM 2 p assu s non (no s M ) su m C hoc Minsidiato S insidia M 3 q u od dicit S : haec M P intenta SMob icim u s p ro SM 5 qu od C a P . C lodio Bo tomana : ap u d clo
diu m S p . clodio (clodiu m P a p r . ) MP a clodio P a: 6 u rbem Mest : et C 7 sab inio S 9 sica : ita SM sita P a p r . 10 con
su le dalata M l]delata am . S in l: :ata 9 iitt. 1 1 domu s M et ex eo
domi se tenu it (tenens R au ) R m/ces Mnem . X ;D . 220, R a u var . iect .
. 1 77 Mad u i'
g zu m er pa r te secati : ex eodem tennis (eo domi tenu sP ab?) C 12 odsessu s M clamioneM 13 anni om . C cogno vi
R ini*es Mnem . IX p . 224 in q u ib u s est R in/ces i . i . qu i inde a XV Kal .
S ep t . A ctar u m verba c : tar : s tat u i i 15 * L . om . C Il p raeto r :e ru p t0 r
| r S 16 app ellarent (app ellau e1 u nt S ante carr . C 17 7'ie tsi ab : et C | |
clodio C 18 eo1D0 1bu s M p 1aesidiis : p ro aedibu s R inlces i .,
a:: p er ins idias? 19 remo st u s M s u m deieaim u s , c u m fifam rnsen
* obsessu s C 24 mitridatieu m cu m SM triganis S 25 d isp o
snerat C imp eratorem S
A S C ON IUS
cu m esset praetor codem anno, qu o tribu nu s p lebis C lodiu s,
p etiit ab ‘ eo C lodias su per oenam,u t T igranem addu ci iu be
ret , u t eu m videret . A ddu otu rn co llocavit in convivio , deinFlav io non reddidit T igranem ; domi su ae habu it extra ca
tenas nec repetenti Pompeio reddidit . Postea in navem de
p osu it , et cu m p rofu geret ille , tempestate delatas est A n
tiu m. Ìnde | u t dedu ceretu r ad se, C lodiu s S ex. C lodium, de
qu o su pra diximu s, <misit} . Q u i cum redu ceret , Flaviu s qu oqu ere cognita ad derip iendu m T igranem pro fectu s est . Ad qu artu m lapidem ab u rbe pu gna facta est , in qu a inu lti ex u tra
qu e parte cecideru nt , p lu res tamen ex Flavi , inter qu os et
M. P apiriu s equ es Romanu s , p u b licanu s, familiaris Pompeio .
Flaviu s s ine comite Romain vix perfu git .Ha e c e ad em l o n g o i n t e r v a l l o c o n v e r s a r u r s u s
e s t i n m e : n u p e r q u i d em , u t s c i t i s , (m e} ad R eg iam
p aen e c o n fe c i t .
Q u o die pericu lu m hoc adierit , u t C lodiu s eu m ad R e
giam pacu e confecerit , nu squ am inveni ; non tamen addu cor
u t pu tem C iceronem mentitu m ,praesertim cum adiciat u t
s c i t i s . S ed videtu r mihi loqu i de eo die , qu o consu libu s
D omitio et Meésalla, qu i praecesserant eu m annu m ,cu m haec
oratio dicta est , inter candidatoru m Hyp saei et Milonis ma
nu s in v ia S acra p u gnatu m est , mu ltiqu e ex Milonis ex im
prov iso cecideru nt . D e cu iu s dici pericu lo su o u t p u tem
loqu i eu m,facit et locu s pu gnac (nam in S acra via traditu r
commissa ,in qu a est Regia) , et qu od adsidu e s imu l orant
cu m candidatis su ffragatores , Milonis Cicero , Hypsaei C lodiu s .
2 p etit C caiîa S canam M Htriganem - enM ) S M I]3 u t cu m Sconu iu iu m C . au t conviv io a u t add u ct u m in conviv iu m Madvig 4 da
u iu m SM reddit (redîdit P a) 0 triganem S a trigane M, nec tamen
Madviy domi s u ae Bu echeler : dimisit et C', dimisit , sed Madvig ca
tenîi s S 5 rep etenteMP a rep ente S w 6 A n tiu m Ho tomann tantu m
0 7 inde Ba iter ille C , illico Ho tomann S ex. : set 8 8 misit. add .
Ho tomann cu m ]Vl ommsen, Bu echeler : eu m C Il 9 d irip iend u m (dirip en
du m M ) C , erip iend u m Bu echeler 1 1 et : etiam? 15 est p er
qu idem S me om . C Il 16 sq. confu git qu o S con
fecit qu o M 1 7 e u m ad P : S ad M I18 conficeret u r S Il inveni Ba iter : p ene conu eni C 19 addiciat S
20 sciat is S 2 1 messala SP 24 d ici M : de ei S caede et P26 adsid u e s imu l cru nt Ba iter : ad id u e t imu eru nt C | ]27 s u flrato
res M Il C icero P a lfl : c . M clodiu s S P b‘w
11 . c. 701
c. 697
‘
IN MILON IA NAM
P o t u i tn e L. C a c c i l i , i u s t i s s im i fo r t i s s im i q u e p ra e t o r i s , o b p u gn a t a d o m o ?
L . C aeciliu s Ru fu s , de qu o dicitu r, fu it (p raetor) P . Len
tu lo S p inthere Q. Metello N epo te co ss . , qu o anno Cicerorestitu tu s est . I s cu m faceret lu dos A po llinares , ita infimacoacta mu ltitu do annonae caritate tu mu ltu ata est
,u t omnes ,
qu i in theatro sp ectandi cau sa consederant , p ellerentu r. D e
O ppu gnata domo nu squ am adhu c legi ; P omp eiu s tamen cu m
defenderet Milonem apu d popu lum , de vi accu sante C lodio ,ob iecit [et] , u t legimu s apu d T ironem libertum C iceronis in
libro IIII de vita eiu s , oppressu fn (a) Clodio L . C aeciliu m
praetorem .
PAULO POS T
A t q u o d i e?q u o , u t a n t e d i x i , fu i t i n
s an i s s im a c o n t i o,ab i p s i u s m e r c e n n ar i o t r i b u n o
p l e b i s c o n c i t a t a.
Ho c significat eo die qu o C lodiu s o ccisu s est contiona
tu m esse mercennariu m eiu s tribu num p lebis .
|
S u nt au tem
contionati eo die, u t ex Actis apparet , C . S allu stiu s et Q . P om
peiu s,
u triqu e et inimici Milonis et satis inqu ieti . S ed videtu r mihi Q. P ompeiu m significare ; nam eiu s seditiosior ‘
fu itcontio .
D i x i t C . C a u s i n i u s S c h o la In t e ram n a
n u s , fam i l i a r i s s i m u s e t i d em c om e s C l o d i , P. C l o
d i u m i l l o d i e i n A l b an o m an s u r u m fu i s s e.
Hic fu it C au siniu s , ap u d qu em C lodiu s mansisse In
teramnae videri vo lebat qu a nocte deprehensus est in C ae
saris domo,cu m ibi in operto v irgines pro popu lo Romano
sacra facerent .
1 ante p o tu itne spat iu m 9 litt. S“2 p raeto ris S Il3 C eliu s S ru rsu s .M p raetor om . C lentu lu s S 4
'
p inchere SM5 cu m qu o faceret S 6 tu mu ltu est SM 8 nu nqu am C M10 obiecit P ighiu s, Madv ig : obstît it C
'et de!. Ba i ter u t om . vo lgo 1 1 a
am . 0 14 qu od d ie M at q u od ante dixit S d ixit M p r .
insanissa M 2 1 s ignificat M 23 C assiniu s C S cho la C icSM, om . P | l Interamnanu s Ha im inter amiano
_
s S inter Eno s M inter
amnis P 24 et idem C ic 0 25 in om . P Il A lba C Ilfu isse C ie. : fu it C 26 fu it om . P cau siniu s S : cassiniu s M Pap u d : C clodium S 28 p ro
*
p . r. P : p er p raetorem S p er ii i M
A S C ON IUS
PAULO POS T
47 ) S c i t i s , i n d i c e s , fu i s s e , q u i i n h a c r o
ga t i o n e s u ad e n d a d i c e r e t M i l o n i s man u c ae d em
e s s e fa c t am , c o n s i l i o v e r o m a i o r i s a l i c u i u s . M e
v i d e l i c e t la t r o n em e t s i c ar i u m ab i e c t i h om i n e s e t
pe r d i t i d e s cr i b e b an t .Q . P ompeiu s Ru fu s et C . S allu stiu s tribu ni fu eru nt qu os
significat . Hi enim primi de ea lege ferenda popu lum hor
tati su nt et dixeru nt a manu Milonis‘
_occisu m esse C lodiu m,
consilio vero maioris alicu iu s .
A t q u i u t i l l i n o c t u rna s ad v e n t u s v i t amd u s fu i t , s i c M i l o n i , c u m i n s i d i a t o r e s s e t
, s i i l l u ma d u r b em n o c t u a c c e s s u r u m s c i e b a t , s u b s i d e n d u m
et cetera.
V ia Appia est prope u rbem monu mentu m Basili, qu i
locu s latrocinu s fu it p erinfamis, qu od ex aliis qu oqu e mu ltisintellegi potest .
C o m i t e s G r a e c u l i q u o c u m q u e i h a t , e t i amc u m i n c a s t ra E t r u s c a p r o p e r ab a t .
S aep e obiecit Clodio Cicero socium eu m coniu rationis
C atilinae fu isse ; qu am rem n u nc qu oqu e reticens ostendit .
Fu erat enim opinio , u t Catilina ex u rbe profu gerat in castraManli centu rionis, qu i tu m in Etru ria ad Faesu las exercitu mei comparabat , C lodiu m su bsequ i eu m volu isse et coep isse,
tu m dein mu tato cons ilio in u rbem redisse.
N o n i am h o c C l o d i an u m c r im e n t im e
m u s , s e d t u a s, C n . P o m p e i t e e n im ap p e l l o , e t
e a v o c e ,u t m e exa u d i r e p o s s i s t u a s , i n q u am ,
s u s p i c i o n e s p e rh o r r e s c im u s
D iximns in argu mento orationis hu ins C n. P ompeiu m
3 d icerent C icero 5 cisariu m obiecti M ob iecit S Il e t om . S6 describant S discriban t M Il 7 ru rs u s M Il t rib u s SM 8 p rim1
'
i
9 om . vo lgo 10 consilio u er0 maio ris alicu iu s om . P M1 1 u i tantas S s initantu s M H13 s u bsistendu m e t M l]BasiliO relli : basi li i C p erinfamis : p er qu am is C , p erqu am infamis colg o
18 gracu li M ibi S 23 mallii S manili MP 6 e u m : cu m
SP… 25 cu m (tu m M ) dc îmu tato SM u rbe M 26 iam : ta
men S tam M P qu o tid ianu m C 27 p ompeii S M et : ex M
10
15
20
25
[158]
A S C ON IUS
tu s [u t] cu m interrege et trib u nis p lebis P ompeiu s daret operam,
ne‘
qu id res pu blica detrimenti cap eret . O h has su sp i
ciones P omp eiu s in su perioribu s hortis se continu erat ; deindeex S . C . dilectu per I taliam habito cum redisset , venientem
ad se Milonem u nu m | omniu m non admiserat . Item cum
senatu s in p orticu Pompeu haberetu r , u t P ompeiu s possetinteresse , u nu m eu m excu ti priu s qu am in senatu m intraret
iu sserat . Hae su nt su spiciones qu as se Cicero dicit pert imescere .
Q u i d e n im m i n u s i l l o d ign u m q u am c o
ge r e ,u t v o s e u m c o n d em n e t i s , in q u em an im a d
v e r t e r e i p s e e t m o r e m a i o r u m e t s u o i u r e p o s s e t ?
s e d p r a e s i d i o e s s e et cetera.
Idem T . Mu natiu s P lancu s , u t saepe diximu s , post au ditaet obsignata testiu m verba dimisso squ e interim indices vo
cata contione cohortat u s erat popu lum ,u t clu sis tabernis
p ostero die ad indiciu m adesset nec pateretu r elabi Milonem .
I n c i d eb an t u r i am d om i l eg e s , q u a e n o s
s e r v i s n o s t r i s a d d i c e r e n t .
S ignificasse iam pu to nos fu isse inter leges P. G lodi,qu as ferre prop o su erat , eam qu oqu e , qu a libertini , qu i non
plu s q'
u am in (HH ) tribu bu s su ffragiu m ferebant , p ossent in
ru sticis qu oqu e trib u b u s , qu ae propriae ingenu o ru m su nt , ferre.
S e n a t u s , c r e d o , p ra e t o r em e u m c i r c u ms c r i p s i s s e t . N e c u m s o l e b a t qu i d em i d fa c e r e
,i n
p r i v a t o,
e o d em h o c a l i q u i d p r of ac e r a t.S ignificat id tempu s qu o P . C lodiu s , cu m adhu c qu aestor
designatu s esset, dep ren su s est , cu m intrasset eo
,u b i sacri
1 u t om . S interge M trib u no S 3 ortis SP o rit M Il4 delectu S P I:6 p o rt ic u m M 7 u nu m : s imu m s u p er 3 cr . P ab e u m R in/res Mnem . X
p . 2 19 tu m C intraret : intraret p riu squ am SMP … intraret (intrareclodiu m p riu squ am ( del. P b intraret clodiu m P a 8 iu s
serant C hec M dicit se cicero P a u : dicit cicero se P b se d icit C icero
M Il 1 1 e u m u t no s e u m S u t no s om . MP 12 ex mo re M 13 e t
p raesidio esset C 15 demissosqu e S intem M 1 7 ne S lab i C
18 no s iam sernis C 19 adicerent P ab addiceret M 20 lege sp S22 * I I I I : om . C , u rbanis vo lgo ; p lu s q u attu o r in Bu echeler trib u s S in
trib u b u s u rbanis qu attu o r Mommsen 23 tribu trib u s M 24 circ u m
scrip sisse C 25 ne tu m M“26 p ro fecer C |]27 id :ad SM clod iu m 0 cu m om . C in hiatu 7 ( P a ) 72 (SM I littera
r u m. 28 dep rensu s Madvig C
IN MILON IANAM
53 ficium pro | popu lo Romano fiebat . Qu od factu m notatu m
erat gravi S . C . ,decretu mqu
‘
e extra ordinem de ea r e indicium fieret .
VER. A N OVIS . OLX
qu o loco indu cit loqu entem Milonem cum bonarum par 5
t iu m hominibu s de meritis su is :P l eb em e t i n f im am m u l t i t u d in em , q u a e
P . C l o d i o d u c e fo r t u n 1 s v e s t r i s imm in e b a t , eam,
q u o t u t i o r e s s e t v e s t r a v i t a ,s e e c :
'
s s e c o mm e
m o r a t u t n o n m o d o v i r t u t e) fl e c t e r e t , s ed , e t i am
t r i b u s s u i s p a t r 1m_
o n u s d e l en i r e t .
Pu to iam su pra esse dictu m Milone'
m ex familia fu issePapia, deinde ad0p tatu m esse ab T . Annio , avo su o materno .
T e1t iu m patrimoniu m videtu r significare matris ; (a liu d) enimqu od fu erit , non invenio .
P eracta u trimqu e cau sa singu li qu inos accu sator et reu ssenatores , totidem equ ites (et) tribu nos aerari os - re1eceru nt ,
ita u t u nu s et L sententias tu lerint . S enatores condemna
veru nt XII , ab so lveru nt VI ; equ ites condemnaveru nt XIII,abso lveru nt IIII ; tribu ni aeraru condemnaveru nt XIII , 3:br 20solveru nt III. V idebantu r non ignor
'
asse iu dices inscio Milone initio vu lneratu m esse C lodiu m
,sed comp ererant post
qu am vu lneratu s esset 1u ssu Milonis occisu m . Fu eru nt qu i
crederent M. C atonis sententia eu m esse ab solu tu m ; nam et
bene cu m re pu blica actnm esse morte P . C lodi non dissi 25
mu laverat et stu debat in p etit ione consu latu s Miloni et reo
adfu erat . N ominaverat qu oqu e e u m Cicero p rz1esentem’
et
testatu s erat au disse eu m a M. Favonio ante diem tertiu mqu am facta caedes erat , C lodiu m dixisse p eritu ru m esse eo
2 grav i ]Wadvig : hiatu s 8 (MP a) nel 19 (P b) litterar u m MP , om .
S Il u t extra vo lgo ex P Il ord ine P b de ea re MadvigC 5 honoru m p articfi M 7 infirmam C Il 9 verba fecisse virt u te om . C 1 1 deliniret P 13 T . Man u tiu s : C . C 14 matrimoniu mS P I: p r . aliu d om . C 1 6 accu satores reu s SM 1 1 7 et om . C
18 u iru m et L SM u nam et L P b 18 . 19 condemnau eru nt diab so
lu eru nt u l S 19 V I : UI u l M 20 verba I I I I abso lveru nt om . S25 mortem S P b p r . w il dissimu lau erit 0 28 eu m del. vo lgo ,
“
se
Mommsen fabonio SM tertiu m : 111 SP 29 caedes facta P
A S C ON IUS
tridu o Milonem S ed Milonis qu oqu e notam audaciam r emoveri a re p u blica u tile visu m est . S cire tamen nemo
u mqu am p otu it , u tram sententiam tu lisset. D amnatu m au tem
opera maxime Appi C lau di pronu ntiatu m est . Milo postero5 die n ova lege factu s reu s ambitu s apu d Manliu m T orqu atum
[159] absens damnatu s est .‘
Illa qu oqu e lege accu sator fu it eiu sAppiu s Clau diu s , et cu m ei praemiu m lege dar
‘
etu r , negavit
se eo u ti . S u bscripseru nt ei ambitu s iu dicio“
P. Valeriu sLeo et C n . Domitiu s C n. f. Post panco s dies qu o qu e Milo
10 apu d M. Favoniu m qu aesitorem de sodaliciis damnat u s est
accu sante P. Fu lvio N erato , cu i e lege praemiu m datu m est .
D einde apu d L . Fabium qu aesitorem iteru m absens damnatu s
est de vi : accu sav it L . C ornificiu s et Q . P atu lciu s . Miloin exiliu m Massiliam intra pau cissimos dies profectu s est .
15 Bona eiu s propter aeris alieni magnitu dinem seniu ncia ve
nieru nt .
Po st Milonem eadem lege Pompeia primu s est accu sat u s
M. S au feiu s M.
° f. , qu i du x fu erat in exp u gnanda tabernaBovillis et Clodio o ccidendo . A ccu saveru nt eu m L . Cassiu s ,
20 L . Fu lciniu s C. f. , C. Valeriu s ; defenderu nt M. Cicero ,M. C aeliu s , obtinu eru ntqu e u t u na sententia abso lveretu r.
C ondemnaveru nt senatores X,abso lveru nt V III ; condemna
verant equ ites Romani “VI I I I abso lveru nt VIII ; sed ex tri
b u nis aerariis X absolveru nt , VI damnaveru nt : manifestu m
I hiatu m om . P 2 removeri (p rohiberi Madvig averti A rneis) a re
p u blica Bai ter , R a u var . lect. I p . 119 neri (ner i P) ar ep (éî)M ) C .] scire tamen nemo R a u l. sciret ne C Il3 tulisset : C 4 maxima C ap p iu s S C lau du P a : S e . Mclau dn w 5 nova lege factu sMammsen : factu s S factu s
M factu s P malliu m SP 8 se eo u t i Madvig : reo ita C‘
Q u ibenefici u m , p raem iu m s im ilen we r em oblatu m non acc ip z
'
t, ei u s haec verba
s u nt : nihil ea re u tor,dequ e eo d ic itu r megat se ea re u ti ; v ide adf ami].
I l 77, 7 , in Verr . I l S 42’ Madvig ei R ichter et C
'in o n: . 0 indicia 0
9 C n . f.Man u t iu s : O fS C . f.MP 10M. om .MP faboniu m SM qu aesto
rem 0 1 1 P . clodio nerato M P . clodio neratoreo d odione . ratio reo
S e om .MP 12 qu aesto rem 0 13 accu saveru nt Ha im p acu lciu sM14 massillam itra M"15 semiu ncia P semu nciam S p r . 1 7 p omp eiia
SP“p rimis S p r . S au fiu s C Il 18 exp u gnadaM exp u gnata S Il 19 u o
b illis s bùllis M casias 8 2 1 m . cèliu s M m . ceciliu s S P
22 V I I MP "23 abso lu enmt V I I M P H24 condemnau eru nt P l: q
IN MILON IANAM
qu e odium G lodi salu t i S au feio fu it , cum e1u s vel peior
cau sa | qu am Milon is fu isset , qu od aperte du x fu erat ex
p u gnandae tabernae. R epetitu s deinde po st pau cos dies apu dC onsidium qu aesitorem est lege P lau tia de vi , su bscriptione
ea qu od loca p u blica occu passet et cu m telo fu isset ; nam
du e: f u erat operarum Milonis . A ccu saveru nt C. Fidiu s,C n. A poniu s C n. f. , M. Seiu s S ex.
defenderu nt M. Cicero, M . T erentiu s Varro G ibba. Abso lutu s est sentent:
'
is p leniu s qu am priu s : graves habu it XVI I II ,absolu torias du as et XXX
,s'
e‘
d e contraru î° hoc ac pn ore
iu dicio accidit : equ ites enim ac senatores eu m absolveru nt ,tribuni aerarii damnaveru nt: …S ex. au tem C lddiu s, qu o au ctore corpus C lodi in cu riam
illatu m fu it , accu santibu s C . C aesennio P hilone , M. A ltidio ,defendente T. Flacconio , magno consensu damnatu s est, sen
tentns sex,et XL ; abso lu torias quinqu e omnino habuit ,
du as s'en'atoru rh , tres equ itum.
Mu lti praeterea et praesentes et cum citati”nond issent damnati sunt : ex qu ibus maxima pars fui t
1 salu tisaùfero S 2 exp u gnat 1onerepértu s MP 4 p raenom en am . 0 qu aest0rem C' ést : e‘M
plantia S 5 p u b lica p u blica armat isMomms en (ef.tio
est M 9 (3811 sente‘
ntu s om . S in hiatu 7 l:°tt. 1014 C aesennio ennio S cessenmio MP a cieseCà…
alphidiò
Q. A SCON I P ED IAN IIN C IP IT
P RO CORNELIO DE MAIES'I‘
ATE
Hanc orationem dixit L. Cotta L. Torquato coss. p ost u . c. 6
5 annum quam superiores .
(C .) Cornelius homo non improbas vita habitus ,est.
Fu erat_
quaestor C n. Pompeu , dein tribu nus pichis C . P isone
(M’
. G labm'
one) coss. biennio ante quam haec dieta su nt .
10 In eo magistrata ita se gessit , u t iu sto p ertinacior°
videretu r.
A lienatu s (est) au tem a sematu ex hac causa. R ettu lerat ad
senat um u t, quoniam exterarum nationum legatis pecunia
magna daretu r u su ra tu rp iaqùe et fa'
mosa ex eo lu cra fierent,ne qu is legatis exteraru m nationnm p ecu niam eXpensam ferret.
15 Cu iu'
s relationem repu diavit senatus et decrevit satis caa tu m
videri eo S . C. quod ante annos sep tem et XX L . D omitio
C C oelio coss . factum erat , cu m senatu s ante pau cu los annosex
‘
eadem illo S . C. dectevisset , ne qu is C retensz'
bu s p ecu
niam mu tuam daret. Corneliu s ea rep u lsa offensu s senatu i
20 qu estu s est"
de ea re contione : e'
xhau riri provincias u su ris ;
6 A R G UMEN T VM om . C Il 7 C . add. Ba iter 9 M’
. G labrioneadd . Ba ite: consnle S 10 iu sto S igon iu s : iu stior C 1 1 est add.
Madvig 13 darentu r S 14 ferat C 15 C u iu s : Q u am R in/ces Mnem .
X I p . 181 rei lationem Mommsen * cau t u m : S factu m P M
p r0visu m Mommsen 16 qu o M P sep tem et XX L .Ba iter SGneo M C N P; ante annos del. R in/res 17 C aelio s . C elio
C 18 * ex eodem : S M, om . P ; j l C ass . D io
fr . 1 1 1 , 3B/c. cretens S cretensibns M 19 mu tu atam
M Il* ea rep u lsa : ea re M S ea re P 20 re in
contione S igam'
u s : ne C ; deinde in contione R in/cea l.
IN C ORNELIANAM
ut haberent legati unde praesentia mu nera . da
rent ; p romu lgavitqu e legem‘
qu a au ctor i tatem senatus minu ebat , ne qu i nisi per popu lum legibu s
'
solveretu r. Qu od an
tiqu o qu oqu e iu re erat cantnm ; itaqu e in omnibu s S . C.
qu ibu s aliqu em legibus solvi p lacebat adici erat s olitu m ,
-
u t 5
de ea re ad popu lu m ferretu r : sed pau latim ferri erat\de
situ m’
resqu e = iam in eam cònsu etu dinem … venerat ,: 11t p'
ostremo
ne adiceretu r q u idem in senatu s cons'
u ltis de rogatione … ad
popu lum ferenda ; eaqu e dp sa : S : C . p er pau cu los admodum [92]fiebant . - Indigne eam … Corneli rogationem t u leraht potentis .10
simi quiqu e ex senat u , quorum gratiam agnopere minu ebatu r ;itaqu e P. S erviliu s G lobiflu s tribu nu s pleb is
” inventu s erat58 qu i Cornelio obsisteret . I s
, u bi legis …feru ndae dies .venitet
'
praeco= su biciente scriba verba legis recitare pop u lo coepit,
et soi ibam'
s u bicere et_praeconem
-
pronu ntiarè£passu s non est . 15T u m Corneliu s ipse codicem . recitavit . Qu od cum; improbe
fieri O … P iso c onsu l vehementer qu ererètu r (tolliqu e) tribu niciam' intercessionem diceret , gravi … convicio a :p opn10 exceptusest ;
— et du m v ille“ eos qui sibi intentabant m anns» prendi a
lictore inssisset ;*
efracti eiu s fasces sunt . lapidesqne etiam ex 20
u ltima = contione Z in consu lem'
iacti : qu o tu mu ltu Corneliu s
pertu rbatu s concilium dimisit Actnm deinde eaderrrd e
re in sematu est magni s contentionibu s . T um Corneliu s Eitaferre rarsu s coepit , ne qu is in senat u legibu s solveretnr nisi C Cnon minu s
°
adfu issent , neve q u is, cum qu is i ta salu ta .: esset , 25
1 ?*pronidendnmMP S, pr0p teneaMommsen mu nera(s . dona p otentioribu s) 6 (S P 5) s . 12 (MP a) liti . C
',
in dies Bu ec/zeler su p p editarent Haim nu nt,M onete. 1 862 I l p . 18, l| ne
hab'erent legat i u nde p raesientem p
’
ecnniamdividereflt R au car . lect. I
2 au ctoritatem P : au ctoritateM . S“3 qu i nisi : qu i nie‘miM qu i u is
‘
(qni P b)‘ SP"5 aliqne M adiecerat C | ] 6 ea om .
’
SM1 1 ex senatu S igon iu s : ex S .
… C . C Il 13 C . : L . C obsideret Mlegisfer î1
'
fi M legifer u nde .S 14 recitaret MP 6 ante corr ."1 7 L.
P iso C Il to lliqu e p ost Mamifi u m add. Ho tomann 19 eos : c os, Pcons . S 20 littore P litore
'M fastes M Il su nt G rònov, Madvig :
cu ncti C Il 22 hiatu m‘
om. P II 23 est magnis om .
'S : magni Mcu m S Il 24
Y
ferretu r , l .
‘
coep it S .ferretnr ru rsu s coep itM verba in senatu neve ’
qu isî bm S. 24. 25 C C P M (anC L? ef . jad p . 64, : 17 )m 0n m 1nu s add: Mommsen qu is ita. solu tu sMommsen
A S C ON IUS
intercederet, cu m . de ea re ad p op u lu m ferret u r: Haec sinetu mu ltu res acta est. Nemo enim negare p o terat pro senatu s
auctoritate esse eam legem ; sed tamen eam tu li t invitis optimatibns , qu i vel (p er) pancos talia S . C . gratificari so lebant .
5 Aliam de inde legem Corneliu s,etsi nemo repu gnare ansus
est , mu ltis tamen invitis tu lit, nt praetores ex edictis su is
perpetu is i u s. dicerent : qu ’
ae res eu mau t gratiam ambitiosis
praetoribns , qu i varie iu s dicere assu everant , su s tu lit . Aliasqu oqu e
'
complu res leges Corneliu s p romu lgavit, qu ibu s pleris
qu e colleg'
ae intercesseru nt : peri qu as. contentiones to tiu s tri
b u natu s eiu s tempu s peractum est:.
S equ enti deinde anno : M’
. Lepido . L . V olcacio cass ., qu o
anno praetor Cicero fu it , reu m C ornelium du o fratres C ominnlege Cornelia de maiestate feceru nt . D etu lit nomen Pu bliu s ,Su bscrip sit G aiu s . E t cu m P: Cassiu s praetor?decimo -
'
die, u t
mos est , adesse inssisset , eoqu e di e ipse non adfu isset seu
avocatu s propter p u blici frument i curam seu gratificans reo ,
circumventi su nt ante. tribu nal eiu s acc’
u satores a notis operarum du cibu s , ita ut mors intentaretu r, si mox non desisterent .
Qu am p erniciem vix efi'
u geru nt interventu consu lu m quiadvocati reo descenderant . E t cu m in scalas qu asdam C o.
minu fu gissent , clau si in noctem’ ibi . se o ccu ltaveru nt ,
deinde p er tecta'
vicinorum [aediu m] profu gernnt ex u rbe.
Postero die , cu m P . Cassiu s adsedisset et citati accu satoresnon adessent, e xemp tu m nomen est. de reis Corneli ; C ominuau tem magna infamia flagraveru nt vendidisse silentiu m magna
pecu nia.
S equ ente deinde anno L. Co tta L. Torquato coss. , quo
'
1 re ferretnr S Hoc M 2 res esset intercederet cum de
ea re . nemo S p ro au ctoritate S p ri: au ctoritate senatu s MP 3 eam tu lit om . S
,eam qu oqu e t u lit Mommsen 4 p er pau
cos talia S . C ..Mammsen : p ancos ( 6 litt. M ) C , p au ci
S . C . ei u smodi Madv ig 5 ali deinde S“e t sine more p u gnareC Il 6 t u litit M .
7 eu m au t C : s u mmatim Mommsen cu nctam Ba iter8 qu i : qu e M su bst u lit SM 9 p leriqu e SP interoesserîi et S intercessu rum et M 10 to tns P * eiu s temp u s : temp ore eiu s SP eiu s M1 2 M. C Il 13 reu m: C orneliu m om . M“14 scrip sit S Il 15 C . : L . . C ic.
p r o C lu entio 36, 99 17 adu o catu s S M 18 an tribu nal SM 21 scalas]aedes R in/ces 22 clanso C | | 23 …
* u icinaru m C | | aediumom. SM 24 P . om. M 25 adesset M Il exemp lfi.M
U‘
542 i A S C ON IUS
habuit . ='
qnod ,îisidnt diximu s , C orneliu s ° praeter‘
destrictum
propositu m adversus prìncip um vo lu ntat‘
em ceteravita nihil federai qu od magn0p ere inprobabatu r p raeterea
qu od et ipse G lobu lu s qu i i :: tereesserat'aderat Cornelio;
<e'
t) (qu od“
ipsu m qu oqu e diximu s) qu od Cornelius P omp eii
Magni qu aestor fnerat,
apu d du as p ar tes r eo‘
proderat
equ itu m Romanorum et trib u n‘
or u m aerar ior u'
m et ex tertiaquoqu e parte se:: ator u m apu d plerosqu e excep tis e1s qu i erani
familiares prìncip u m civitatis . R es acta est magno conventu ,
ma‘
gna‘
qu e expectat: o fu i t qu is eventu s iu dicii intu rns esset .
N amqu e et a summis viris dici testimo |nia i : : C orneli u m et
id qu od e'
i dicerent confiteri r eu m animadvertebant . E xtat
oratio Comi °ni accu satoris , qu am sumere in manu s est ali
quod Operae pretium , non solu m' propter C iceronis orationes
qu as'pro Cornelio habemu s , sed etiam propter semet ipsam.
Cicero (u t) ip$e significat qu atfidno C orneliu m defendit ; qu asactiones contu lisse eum in du as orationes apparet Indiciumid exercu it Q. C allins praetor.
[In hac . causa tres sunt qu aestiones : prima, cum sit C or
meliu s reus maiestatis l egis C orneliae , u tru m certae aliqnae
res sint ea lege comprehensae qu ibu s solis reus maiestatisteneatu r, quod p atronu s defendit ; an libera eiu s interpretatioindici relicta sit , quod accusator proponit . S ecu nda est , an
1 p repositnm M Il2 *animadu ersu s S adne1 su s MP 3 * improba
bantu r S inp robat‘”M inp robaretu r P 4 globolu s S qu i serat
C C orneliu s S 5 et om . C P omp eii P : SM 6'd u os
M p art es ( ita S a u p p e, decu r1as Madvig) reo p rode1 at Bu echeler :. p raeferat SM p raefectnrasP 7 trib u nornm aerario ru m
Baiter : trib11nò C | | externa M"8 * sen'
atoru m : hiatu s 7
(S P a ) 1 2 (P b) li tteraru m S P om .
-
,M gratu s erat R inkes l. l.
excep tis hisM extep isu s S qu i erant familiares Madvig, R in/resMnem .
X l 1 85 : familiaris C Il9 p rincìp iu M acta est P : acta est
M . . S verba magno conventu C orneliu m (1 1 ) am .M10 exep c S exp ectatione P, s u
'pp l. Bu echeler 1 1 *namqu e et
C' * dicit extimo (estimo w ) 0 12 reu m Manu ti u s
om . MP 13 C om inii Madvig, O r elli : hom inis C aliqu o t C
14 op era etiam S Il 15 ip su m P 16 * u t om . C Il qu as : d u as C1 7 cu m C Il ap p areat C 18 C allins Manu tiu s . Gallu s C 19
om . P, seclu s irnu è u t ab A scani f am iliar is interp retat ionis ratione aliena .
(j Q u in t . V I ] 3, 35 19 cu r S 2 1 * su nt SM"eaMonimsefi , B u echelerex SM 22 * interpretatiorie iu dicii SM
IN C ORNELIANAM
quod Cornelius fecit , ex eo maiestatis teneatu r. T ertia, ati
minu endae maiestatis animu m habu erit .]
(E NARR A T IO )VE R . A PRIMO 013 01 . oi.x
P o s t u lat u r ap u d m e p raet o rem p r imum d e pe 5
c u n 1 1 s r ep e t u nd i s. P r o s p e c t a t v ì del i c e t C om i n i u s'
,
q u i d aga t u r : v i d e t h om ines faen e‘
o s i n m e d i um ad
t em p t an d u m p e r i c u l u m p r 0 1‘
ect o s .
S imulacra effigie hominu m ex faeno fieri solèbant, quibusobiectis ad spectacu lu m praebendu rn tau ri irritarentu r.
Q u i d ? M e t e l l u s s u mma n o b i l i t a t e ac v i r tu t e ,c u m b i s i u r a s s e t , s emel p r iv a t :
'
m ,leg e ,
p r i v a t im p a tri s , p u b l i c e l egi s offi c i o d e i
i e c t u s e s t ? ra t i o n e an V 1 ? a t u t r im q u e om n em
s u s p i c i o n em an im i t o l l i t e t C'. C : : M o n :
f
s v ir t u s ac 15
d ign i ta s e t Q. M e t e l l i Sp e c t a t or. adu l e s c ent i a ad
s u mmam la u d em om n i b u s r e b u s o rn a t a.
Hoc exemplum -
afie: t hoc loco ,quod vu lt probai e de
sistere C om: niu m debe: e ab accu satione (quamvis nequ e : e: : sfactu s s: t neque fecerit pactionem) : nam Metellus et postulaverat C u rionem et destiterat . C onfu git au tem orator ad
Metelli nobilitatem et ad C. C u r1oni s indu striam ,ut tegeret
id quod illi u tiliu s qu ar'
n honestiùs fecerant . R es au tem
1 * ex eo : ne ea.Mme ca S | | 3 om. C | | 4* C LXI C H5 a me p raetore
C , car: .Manu tiu s primu m om . M 6 cominu s M 7 u idet C : videtisMommsen homine M 8 pro iectu s. S P :: 9 efficies Meffineo S Il 9 solebat M Il 10 sp ectandum M 12 * p riv
‘
atim,iteru m lege,
nonne : p r1u a S p riu atim MP , p rivatim et iterum lege R in/cesMnem . K I p . 186 13 p riu atu m C H* patre C
'Il* O ffiG ÎO : SM om .
P"14 *an ni ad u tri S P ala adu erti
15 * et C . C u rionis (cu m C Il 16 metelli s
(hiatu s 3 liti . P a,S
9 liti . P b) S P metelli M 17 omnibu s P : om . M ornatam C 18 affert (affere P a) MP
19 C ominiu m debere Madvig : eu m debere MMPS qu amqu am P"20 *
reu s factu s sit (et s ic f ere M :ommsen)S accu sau erit MP , qu amvis vere accu sarit Madp ig fecerint
S | ]p actionem Manu tiu s : actionem C Il nam et S Il21 desistere SP::desiderat M Il 22 tegeret O relli : legeret C
56 ,
A SC ON IUS
tota se sic habet : in qu a qu idem illud primum expfioandumest de qu o Metello hoc dicat . Fu ert enim t im .
,p lu res
Q u 1nti"Metelli , ex qu ibu s du o consu lares , Piu s et Creticu s,
de qu ibu s apparet eu m non dicer,
e du o au tem adu lescentes,5 Nepos et Celer
,ex qu ibus nu nc
'
N ep otem significat . Eiusenim patrem Q Metellu m N epo tem , Baliarici filiu m ,
Mace
donici nepo tem} … qu 1 consu l fuit cu m T. Didib , Cu rio is de
qu o loqu itur accu savit : isqu e Metellu s moriens p etiit ab hoc
filio su o Metello , u t C u rionem suum accusaret ,10 et id f
'act'u rum esse iu re iurando adegit . Me
'tellu
'
s‘fecit i°eu1p
C u rionem ; cumque interim quendam civem id'em Metelli1s
servu m suum esse contendens vi . arrip u isset ac v
'
e
'rberibu s
[96] afl'
ecisset, C u rio assertoreri1 ei comparavit .'
D e1n cu m appareret eum exitum indien illiu s fu tu ru m ,
u t liber,i s iudica15 retu r
'
qu em Metellus verberibu s afi°
ect um esse . nega'
re non
poterat , Metellu m et C u rionem facta p act:'
o est,u t :: egu e
arbitrium de erageretu r , : ad: ret tamen'
1ll'
°
e m libertatem d e qu o nequ e Metellu s p erètaret ln a
'
cbu sat: ò :: è C u
'
rionis'
: eaqu e pactio ab u troque'
obs'
erb'
ata est .20 151110 ergo illu d pertinet , q:: od b:
'
s eu m i u rasse dicit , semel
privatim ap u d p airem ,iterum leg
'
e,tu m scilicet cu m in C
'
u
monem caldmniam iu ravit . C u m hoc °
au tem Metello posteaCicero sumiltates gessit ; ev
'
asit enim Metellu s'
malu s atqueimprobu s c1v1s .
25 L egem ,i ri q u i t , de l i b ert in orum s u fir
la'i i s . C o r
me l i u s C . Man i l i o d e d i t Q u i d e
'
s t h o c‘d ed i t
1 exp licara'du nì SM 2 *dicit 0 4 cum non diceret S Il
5‘
celes S Il 6 ballearici M u alliar'
aici S macedoni‘0 8 accu
sabis S 9 accu sare S Il 10 esse : et se S se
'
adegit M Il 12 ai
P . cu i SM 13 deinde M 15 affectu m u erberibu s M 16 inter'
P :
om . 8 litt.M 17 ::tt. S Il pactio est u t nequ e M anu t: u s pactioneP amp actione u t P b concordiaM S 17 p erageretu rMadv igrediret (p erveniretMommsen) tamen nos : p ercger . S )sed tamen (etiam P a) C libertate M, libertate degerct Madvig18 * agebatu r : . S M
,om . P m accu satione P : in ac .
.
'
S 111 hacM 19 observataMo :i:msen ° S firmataMP 20 hoc*qu od bis eum : . SM cu m P Il dixit C 21 *ap u d p atrem
SM et P lege , t u m S igon iu s : legatu m C 22 iu rau it
P : rogau it cu rau it S''dùiaru rii M Il 25 1ibertoru m S 26 G . Ma
nilio Manu tiu s : cu Mallio (manlio M) C
58 A S C ONIUS
ab i l l o i p s o q u i p a r a v er a t ab i e c t u m e s t, b o n u m
a u t em q u o d ew c o g z'
t am'
t d e s u mm a. r e p . man e t e t'
i n
( p er di ) v e s t r i o r d i n a r i o s h o s t e s d i s p u l i t .D ictum est iam su pra de his legibu s , qu as nu nc ( tangit :
a ltera fu i t} de libertinorum su fi'
ragiis, qu ae cu m S . C. dammataesset, ab ipso qu oqu e Manilio (n on) u ltra defensa. est : alterade bello Mithridatico C n. Pompeio extra. ordinem mandando;ex q u a l ege tum Magnu s P ompeiu s bellum gerebat .
D icit de d istu rbato iu dicio MamilianoA l i i s i l le i n i l l u m fu r o r e în m agn i s h o m i n i b u s
a'
u c t o r i b u s imp u l s u s e s t, q u i a li q u o d i n s t i t u i eXem
p l u m d i s t u rb an d o r u m i u d i c i o r u m p e rn i o i o
s i s s im u m , t em p o r i b u s s u i s a c c omm o d at i s s im u m ,
m o i s a l i e n i s s im u m r a t i o n i b u s c u p i e r u n t .
IL … C atilinam et C n. P isonem videtu r significare. Fu itau tem Catilina patriciu s et eodem illo tempore erat reu srep etu ndarum , cu m provinciam A fi ioam obtinu isset et con
su latu s candidatum se ostendisset . Accu sator erat eiu s P. C lo
dins,adu lescens ipse qu oqu e p erditu s , qu i postea cu m C ice
rone — ininiioitiam gessit . C n. qu oqu e Piso , adu lescens po tens
et tu rbu lentu s , familiaris erat'C atilinae omniumqu e consilio
ru m eiu s particeps et tu rbaram au ctor.
VE R . C IR . O C X
- P o s s u m d i c e r e - h omi n em s u mma p r u d e n t ia s p e c25 t a t u
‘
m'
O ; C o t t am d e s u i s l eg i b u s ab'
r o gand i s i p s u mad s ena t u m r e t t u l i s s e.
Hic est Cotta de qu o iam saepe diximu s, magnu s oratorhabitu s et compar in ea gloria P. S u lpicio et C . C aesari
U‘
1 * ipso qu i p araverat : ipso S ipso tr P ipso trib u nu m M bieotu m
M 2 excogitavit de Momms en : SM, om . P resp . 0 inp erii
vostri ord inarios ho stes disp u litMommsen in u estri o rdina (b iatu m om . M ) dis fu it (dis fu it P ) C' 4 * iam : etiam 0 su pra de hisManu t iu s su p radiot is 0 qu as nu nc : qu aram u na Manu tiu s ; tangit : al
tera fu it add . Mommsen de : deliberatu ra de M 6 *non am. 0 u ltra
SM altera P altero M 8 tu m ; cu m C Il 10 ab ali is Hahn nant. Monac.
1862 I I p . 19 1 1 aliqu o t SM institu it O ,statu i Bu echeler 12 reip u
b lieae add . P atr icias 14meis : eis 0 ou p ieî C Il 17 verba et consu latu so stend isset am . 8 18 erat am . 8 20 inimicitiae P I l Piso : ipse C I l
22 t u raru m S 23 * SXI 0 24 * captam C', claru m vo lgo 25 coota
m i e 8 cottam in M l]26 retu lisset S p r
IN C ORNELIANAM
aequ alz'
bu s.
'.Videntu r
'
au tem i n rebu s parvis … fu isse legesillae, qu as cum tu lisset , r ettt de eis abrogandis ad sena
tum ; nam nequ e apu d S allu stium nequ e apu d Livium_
nequ eapu d Fenestellam u lliu s alteriu s latae ab eo l egis estm entio
praeter eam qu am in consu lata tu li t invita nobilitate magnopo pu li stu dio , u t eis qw ) tr . p l.. fu issent alios qu oqu e . ma
gistratu s= :cap ere liceret ; qu od lex (a) dictatoré L. S ylla pau cisannis ante lata prohibebat : nequ e eam C ottae leg
'
em abrogatam —esse significat .
P o s s u m e t iam ei u s d em C o t t a e l e g em d e ind i c i i s
p r i v a t i s an n o p 0 s t q u am l a t a s i t a fr at r e e i u s
(a br og a tam>.
(M Cottam significat . Fu eru nt au tem fratres) tres : du ohi , C M. tertiu s L . Cotta, qu i lege su a indicia inter tresordines commu nicavit Senatu m , equ ites , tribu nos aerarios ;adeptiqu
'
e su nt omnes consu latu m.
S TA T IM
Leg em L i c i i1 i am e t M u c i arn d e c i v i b u s r egu nd i s
v i d e o c o n s t a r e i n t e r omn e s , q u am q u am d u o c o n
s u l e s omni u m q u o s n o s v i d im u s_s a p i e n t iss im i
t u l i s s en t , n o n m o d o in u t i l em s e d p e rn i c i o s am r e i
p u b l i cae fu i s s e.
L .
’
Liciniu m C rassum oratore'
m et Q. Mu ciu m S caevolam
pont .'
max. eu ndemqu e et oratorem et'
i'
u ris consu ltum‘
S1gm
1 aequ alib u s SM om . P Il2 illae , qu as cu m P . illae cu m
S ille qu asM Ilde his C 3‘
nam om .M n6 apu d lib iu mM 4 apu dfenestellam M legis MP . S , est add . Bu echeler 5 in
consu latn t u lit invitaMadvig ( invita iam S igon iu s ) : in contioneliti . sp at. S ) C I l nobilitateM 6 ei s qu i tr. p l.Manu tiu s : his .
S P his M magistratu M 7 capere liceret Manu tiu s … . . aliter
et O'
a add.Manu tiu s dictatori S I l 8 annis anteManu tiu s : C I lprobibebant SM p erh1bebant (p er pfi
ròhibebant P b) P verba abrogatam
Co ttae legem (I. I l om . S ei rogatamM 9 s1gn1ficantM 1 1 eiu sdemManu tiu s : e i u sMP 13 abrogatam add .Manu ti u s 14M. am . 0 fratres
add .Bu echeler du o hic m 0 M. et M. Manu tiu s 16 equ itéM Il 19 redìgu ndis Hahn l. 1. p . 79 20 qu amqu am Hahn : qu am ’
,C cu m Ba iter
21 nos om . M P tu lisset M 24 L. . P. C licinnìu m cassu m M
U!
60 A SGON IUS
ficata Hi enim'
legem eam de qu a loqu itu r"de regendis in
S u a civitate s ociis in consu latìu tu leru nt . N am cum su mma
ou p iditate wivitatis R omanae I talici popu li tenerentu r et obid magna pars eorum pro
”
civibu s Romanis se £gereret , i ne
ces'saria lex visa est u t in su ae' qu isqu e civitatis iu s redi
geretu r: Veru m ea $ lege ita alienatiganimi su nt prinòipu m
Italicoru m "
popu lorum,« nu t‘
ca vel mamma cau sa belli I taliciqu od post trienniu m exortu m est fu erit . 1
Q u a t t u o r o mn i n o g en e r a s u n t , i nd ic e s , i n q u i
b u s p e r s e n a t u m m o r e m a i o r u m s t a t u a t u r a l i q u i dd e l e g i b u s . U n u m e st e i u s m o d i p la c e r e l e g ema b r o gar i : u t Q. C a e c i l i o M. I u n i o c o s . , q u ae l e g e sr em m i l i t a r em im p e d i r en t , u t ab r o gar en t u r. ,
Q. C aeciliu s Metellu s N umidicu s , M. Innins S ilanu s , dequ ibu s facit mentionem,
consu les fu eru nt bello C imbrico , qu oddiu prave simu l et infeliciter admin istratu m est ; atqu e ipsequ oqu e hic I u niu s male rem adversu s C imbros gessit . I dem
p ostea p lu res leges, qu ae p er ,eo s anno s ab u s qw gratifica
bantu r popu lo latae erant , qu ibu s militiae stipendia minu e
bantu r, abrogavz'
t.
Q u ar t u m ,q u a e l ex l a t a e s s e d i ca t u r , e a n o n
v id e r i p o p u l u m t e'
n e r i : u t L . Ma r c i o S ex. I u l i o
c o s . d e leg i b u s L iv i i s .
Pu to vos reminisC i'has esse leges Livias qu as illis con
1 hic enim SM redigendis in su as civitates P igln'
u s 2 in
su o cons . P nam cu m : nam SM cu m P I l 3 civitati S 4 se
gereret P : regeret SM 10 s tu at M“1 1 hu iu srhodi S 12 abrogare0 M. I unio : m . em ilio 0 13 militarent S 14 nu midicu s me
tellu s 0 silu iu s .C I l 15 bello c imbrico ; P
brico S bello cimbrico M 16 adininistrat u m : demonstratu m
(demo str. S ) SM gestu m P 1 7 Innins P . u niu s M . Scombro s S p r gessit . I dem po stea Mammsen : gessi .
S gessit ac M gessit ac P, gessit , ac (senatu s) R in/ces Mnem . X I
p . 189 18 ab iis qu i gratificabantu r Madvig .
significabant u r S qu ibu s hec s ignificabantu r MP 19eratMIl 20 ab
roga S abrogau it q M 2 1 Qu artu m gu ao S : Qu artuq ; Qu antu nqu e P, alteru m vo lg o . Haec adno ta lz
'
o cu m. s egu enti lo cu m
m u tasse v idetu r contra au spicia. lata. A hrens de T i . G race/10 p . 770
esset S Il 22 S ex. : s& S 23 …Liviis Manu tiu s . u iu iis S u iu iis Miu niis P Il 24 Livias .
Manu tiu s : inu ias S u iu as M innis s P illi S
11 . c. 64
68
n. c. 662
A S C ON IUS
responso , non passu ni esse S cipionem, sed [ipsum] au ctorem
fu isse dandi eum locum senatoribu s videtu r significare. Verbaeiu s haec su nt : N am q u i d eg o d e i l l i s l n d i s l o
q u ar qu o s in Pa l a t i c n o s t r i m a i o r e s an t e t em p l u mMa t r i s °M ag nae (M eg a l es i b u s) fi e r i °
c e l e b r a r i fq u e
v o l u e r u n t‘? qu i b u s p r im u m i n d i s an t e p o p u
‘
l i
c o n s e s s u m s e n a t u i l o c u m P. A fr i c an u s I I c o s .
’
<i‘l l e
m a i o r d ed i t a S cip ione African o'
I I eos .) et collegaeiu s S empronio Longo hoc“ tribu tu m esse senatu i scribit, sed
sine mentione Megalesiu m (aediles enim eos lu dos faceresoliti ‘
erant) votivis indis fa'
ctu m tradit qu os ‘
S cipio et Lon
gu s coss . fecerint . N on praeterire au tem vos volo esse ora
toriae calliditatis [iu s] u t , c u m O pu s est , eisdem rebu s abmtra
qu e parte vel a coh traru s u tantu r. Nani cu m secu ndu rh Omeronis o pinionem au ctore S cipione consu le aediles rsecietum ante
omnis .locu m spectandi s enatoribu s dederint , j (de) eodem i lloS cip ionis in hac qu idem
’
oratione, qu ia cau sa popu lariserat premebatu rqu e senatu s au ctoritate atqu e ob id d ignitatemeiu s ordinis qu am posset maxime elevari cau sae expediebat,
paenitu'
isse ait S cipionem qu od passu s esset id fieri ; in [ea] oratione ‘dé‘
ardsp icum responso , qu ia in semat u habebatu r cu iu s au ribu s erat b landiendu m, et magnopere illu
'
m lai1dat et non au c to
rem fu isse dandi (nam id erat levins) , sed ipsu m etiam dedisso
dicit.C IRCA ME D IUM
qu o loco'
enumèrat , cu m lex‘
feratu r qu ot'
loca intercessio
'
nis su nt
i u b eat‘ d i s c e d e r e , e s t u t i q u e i u s v e t an d i , c u m
ea fera t u r , q u amd i u q u i b u s i u s e s t s u ff r ag i i fer u nd i
1 possu m M I l ipsu m om. S Ilactorem S II 2 eu m : cu m M 5 Me
galésibu s C ie. : om . C | ] 7 consensu m S, consensu M Il lacu nam no tavit
Mar/cland p raef. ad C ic. £V oratt. p . LXX Wolf. I ntercid ìt au ctor e'
s nomen,
velu t Fenestella qu oqu e eqs . 9 logo M 10 mensione S I l 12 fecerit M13 nostrae iu s S ins del
_
. Manu tiu s est Ba iter : esset C 14 a om . M
1 6 * de om . C'Il 17 p 0p u lari M, P a p r . 19 posset O relli : p ossit C
'ela
bari C' 20 in ea au tem (del. oratione) Hal/n mm i . Mam e. 1862 1I p . 20
2 1 de : ad S respondendo S Il22 obediend umM illam SM 26 nu
merat C'I l 28 su pp l.f ere at priu s qu am lator legis popu lu m iu beat (cf .
R au o . I p ..135) d iscedere S igoni u s (of. C ic. legg . I [I 4, dicere C'
u ti qu od SM 29 qu amdiu C', s u pp l. Bu echeler ; qu amdiu non
du m in su as qu isqu e tribu s cives su fi”ragii cau sa feru ndi Mommsen
IN C ORNE LIANAM 63
t rans fer u n t u r ; i d e s t d u m r e e i ta t u r l ex , d u m p r i
v a t i d i c u n t , d u m s u mm o v e t u r p op u l u s,d u m
's i
t e l la d e fe r t u r , d u m aeq u an t u r s o r t e s , d u m s o r t i t i o
fi t , e t s i q u a s u n t a l i a h u i u s g en e r i s.
Astat popu lu s confu su s u t semper alias , ita et in contione.
id<eo ceter is) °
peractis, cum id solu m su perest,‘
u t popu lu s sententiam ferat, inhet eum is qu i fert legem d i s c e
'
d‘
e r e : qu odverbu m non hoc significat qu od … in commu m consu etu dine, {u t'
ab>eant de eo loco u bi lex feratu r, sed in su am qu isqu e t'
ribu m
diècedat in qu a est su ffragium iatu ru s.
PAULO P O S TU n u m t amen q u o d h o c i p s o t r. p l. fa c t u m e s t
p rae t e rm i t t en d u m n o n v i d e t u r. N e q u e en im ma i u s
e s t l eg e r e c o d i c em ,c u m i n t e r c ed a t u r. , q u am s i t e ]
l am i p s u m d e i p s o i n t e‘r c e s s o r e d e fe rr e , n e c gra
v i u s in c i p e r e fe r re‘ q u am p e r fer r e , n e c v eh em en
t i u s o s t en d e r e s e la t u r u m i n v i t o c o l l ega q u ami p s i c o l l ega e magi s t ra t u m ab r o g a r e , n e c c r im i n o
s i n s t r i b u s ad l eg em ac c i p i en d am q u am ad (zo l l e
gam r e d d en d u m p r i va t u m i n t r o vo c are : q u a e fv i r
fo r t i s , h u i u s c o l l e g a , A .
'
G ab i i1 i u s in'
r e . o p t ima
fec i t o mn i a ; n e q u e ,’
c u m s a l u t em »
p o p u l o R omanoa t q u e om n i b u s gen t i b u s fi n em d i u t u rna
‘
e [c u p id it at i s] t u rp i t u d i n i s e t s er v i t u t i s affe r r e t , p as
‘
s u s
e s t p l u s u n i u s c o l l ega e s u i q u am u n iv e r s ae c i v it at i s v o c em valer e e t v o l u n t a t em.
Manifestum est de . ea lege G abini C iceronem nu ncdicere,
‘
qu a C n. Pompeio belluma dversu s piratas datum est.
1 *du m recitatu r om . in hiatu 8 (P ) vel 1 1 (M) vel 17 (S ) littemmm C
'Il 2 su mmovetu r popu lu s (cf . L iv. XX V 3 16) Mommsén
M ) C'"sitela M Il 3 equ o si fortes S
5 astat Bu echeler : alia)C'I l alias : alia C'I l * contione id peractis
C',contione est . l is p eractisMommsen 7 eu m SM : enim P disce
der'
eR au : d icere 0 8 u t abeantMommsen (s ìm . R au ) : cant O , erat o o lgo9 fertu r P Il 10 discedat Manu tiu s : descendat
'
0 datu ru s S 12 tame
S Il 15 *ipsu m : ip sam C , del.Madv ig de Madv ig : cu m C', coram R znlce3
Mnem . X I p . 189 19 accip iebam M 20 qu ae : qu i S I l 21 A . : au t S
au‘
lusP, om .M 22 salu teM 23 cu p iditatis del. Madv ig , cap tivitatisManu tiu s
…
2
6gjàralere : S | | u olu
'
ntate S Il 27 * G àbini0 O am
15
25
[102]
5
10
A S C ON I]US
L. au tem T rebelliu s ( ast) tribu nu s pleb is Qu em n omi nominat : qu o perseverante intercedere (nam senatu i v p 1 0miserat
moritu ru m se ante qu am illa lex p erferretu r) .intro vociaretribu s G abiniu s coep it , u t T rebelliò magistratum abrogaret ,sicu t ; qu ondam T i . G racchu s tribu nu s M.
.®otavio co llegae
su o magistratu m abrogavit . E t aliqu amdiu T rebelliu s ea re
non perterritu s aderat p erstabatqu e in intercessione, qu od idminari magis qu am . p erseveratu ru m esse .G abiniu m arbitrabatu r ; sed p ostqu am X et V I I tribu s rogationem acceperu
‘
nt 72
et u na modo su pererat , (u t) popu li iu ssu m conficeret , remisit
intercessionem T rebelliu s : atqu e ita legem G ab iniu s de p iratis
persequ endis p ertu lit .
A t e n im. d e c o r r i g en d a l e g e - r e t t u l e r u n t .
D ix1mu s mm 111 p 1‘
11101p10 C orneliu m : primo degem pro
mu lgasse , ne qu is p er senatum lege solveretu r , <dez'
ndè) tulisse, u t tu m deniqu e de ea re :S ‘0 1 fieret, cu m adessent i n
se'
natu n on minu s CC. Haec est illa . qu am appellat cor.
rectio .
l i d em , ( n i s i ) h a e c i p s a l ex q u am C .
— C o r ne l i u s20 t u l i t .o b s t i t i s s e t , d .e cr ev i s s e n t i d , q u o d p a
‘
lam iam—i s t i , d e fen s o r e s i u d i c i o r u m p r o p u gn av e r u n t , s en a
t u i } n o n p l a c e r e i d i n d i c i u m d e S u l la e b o n i s fi e r i.Q u am
,e go cau s am l o n g e a l i t e r, p ra e t o r i n . c o n t i o n e
c u m i d d i c er em'
, q u ord i d em i —
u‘
d i c e s p o s t ea
25 s t a t u e r u n t , i u d i c i u m a e q u i o r e t em p o re fi e r i o p o rt e r e.
Qu ia defu erat su perioribu s ten1poribu s*in aerario .pecu nia
pu blica,mu lta et
”
saepe eiu s mei remedia erant qu aesita ; in
qu ibu s hoc qu oqu e, u t p ecu niae‘ pu blicae qu ae residu ae apu d
30 qu emqu e essent exigerentu r. I d au tem maxime p ertinebat
1 est add . Ba iter non om . MP 2 senatu i
4 coepi S Il'
abrogarent 0 5
M p erterritu s non C', an
qu i qu od S I l * id minaril. p . 20 qu oni
u na mens ess
minu s esset,e
5
10
15
[104]
20
25
A S C ON IUS
N o n d e n i q u e hom o i l l o r u m e t v i t a.e t p r u d en t ia
l o n g e ‘d i s s im i l i s , s e d t am em- n im i s i n g rat i fi c an d oi u r e l i b e r , .L. S i s e nna b o n o r u m C n. .C o rn e l i p o ss e s s i o n em ex e d i c t o s u o P. S c i p i o n i , ad u l e s c e n t i
s u mma n o b i l i t a t e , ex im i a v i r t u t e p ra e d i t o , n o n
d e d i s s e t
Hoc solum hic adno tandum est hnno esse L. S isennam
qu i res Romanas scnp sit .
Q u a r e c u m h o c p o p u l u s R o m a n u s v i d e r e t e t
c u m a t 1 1b u n i s p l e b i s d o c e r e t u r ,n i s i p o e na a c
c e s s i s s e t i n d iv i s o r e s , e x t i n g u i am b i t u m n u l l om o d o p o s s e ,
l e g em han c C o r n‘
e l i flag i t a b a t , i l lam
q u a e ex S . C. ffle r eb a t u r r e p u d i ab a t , i d q u e i u r e ,u t
d o c t i s u m u s‘d u o r u m c o ns u l u m d e s i gn a t o r u m ca
lam i t a t e
et eadem d e re pau lo postU t S p e c t a c u l u m i l l u d “
[d u o r u m d e s ign a t o r u m
c o n s u l u m c a lam i t at i s ] r e e t t em p o r e s a l u b r e a o
n e c e s s a r i u m , g e n er e» <e t ) e x ‘
em p l o m i s er u m a c f u
n e s t ùm v i d e r em u s.
P. S yllam e t <P . ) A u tronium significat , qu ò ru m alteru mL : Cotta, alt eru in L. T orqu atu s, qu i eu m haec
'
Cicero dicebatcoss . erant , ambitu s damnarant et in eorum locu m creatierant .
Q u i d e go n u nc t i b i a rg u m e n t i s r e s p o n d eam
p o s s e fi e r i , u t a l i u s a l i q u i C o rn e l i u s s 1 t q u i h a
b e a t P h i l e r o t em s er v u m ; v u lgar e n o m e n e s s e P h i
1 N u m R a u 0 . 3 liberalis Haim n u nt. Mond o . 1862 I I p . 20
4 ed ito M 5 non del. Man u ti u s 9 hoc Mammsen : bu nc C haec R au
v . p . 138 10 docere . S do ce1 etu r MP idem add. Haim
p . 20 qu o t id ie R au l accessisse SM 1 1 ext ingu i P a , ex
corr . MP 6 : ext inct M p r . P b p r . w ext inct i S Il amb itu m Haim
.Mw 3 am P a nu llo MP a , c . :o rr u llo S P I)
p r . to Il 13 i u re u t Màdvig : u reb u s MP I etreb u s S in rebu s P b
p r nir is P a , b carr . 14 doct i s amu s Madow doctissimu s
C | 17 verba d u o ru ni des . consu lu m ( cons iliu m M ) calamitatis
del. Madvvg 19 et am . 0 2 1 P . add. Man u ti u s A ntroniu m S P
atroni u m M 26 aliqu is MP 27 servu m Madv ig : res 0 , qu asiigno res Mommsen T r ib. p .
75
IN C O RNE LIANAM
l e r o t i s ,C o r n e l i o s v e r o i t a m u l t o s , n t i am e t i am
c o l l e g i u m c o n s t i t u t u m s i t ?
Frequ enter t um etiam co etu s factio soru m hominum sine
pu blica au ctoritate malo pu b lico fiebant : propter qu od po steaco llegia et S . C. et plu ribu s legibu s su nt su blata praeter 5
panca atqu e certa qu ae u tilitas civitat is desiderasset , qu ‘
alia
su nt fab rorum lictoru mqu e.
A t enim e x t r em i a c d i ff i c i l l im i t em p o r i s v o c em
i »l lam ,C . C o r n e l i , c o n s u l em
_
m i t t e r e c o e gi s t 1 : qn 1
rem <p .) s a l v am e s s e v e l l en t , n t a d l e g em ’
ac c i p i e n 10
d am ad e s s e n t .
(C .} Piso qu i consu l eodem anno fu it'
qu o- Corneliu s
'
tribu nu s p lebis erat , cu m legem de ambita ex S . C : gravio
rem qu am fnerat antea ferret et propter mu ltitu dinem diviso rum qu i p er vim adversabantnr e foro e1ectu s esset
, 15
edixerat id qu od Cicero significat , et m aiore mann stipatu s
ad legem p erferendam descenderat .
P lebem ex Maniliana o ffensione victam et domitam esse
d icit :'
A i nn t v e s t r o s a n i 1h o s p 1°
0 p t e r i l l in s t r i b u n i‘
p l e 20
b i s t em e r i t a t em p o s s e a d d u c i , u t om n i n o a d ef ens i o n e i l l i n s —
p o t e s t a t i s ab a l i e n e n t u r ; q u i r e s t it n e rnn t e am p o t e s t a t em , a l t e r u m n i h i l u n u m p o s s eco n t r a m u l t o s , a l t e r u m l o n g e a b e s s e ?
Manifestu m pu to esse vobis M. G rassu m et C n. P ompe1u m°25
significari, e qu ibu s Crassu s index t um sedebat in C orneliu m , [1051P omp eiu s in Asia bellum Mithridaticu m gerebat .
"
T ‘
an t a i g i t u r in i l l i s v i r t u s fu i t , n t ann o XVIp o s t r e g e s e x a c t o s p r o p t e r n im i am d om i na t i o n em
p o t e n t i u m s e c e d e r e n t , l ege s s a o r a ta s i p s i s i b i r e 30
1 Corne liu s 0 3 frequ entes P coitu s S 5 * et S . C . : a S .
C . SM , S . C . P Il 6 qu alia s u nt Mommsen de so cial. p . 74 : qu as int C
', sérvari
,u t Madv ig 7 litto rnmqu e P IM ) , litioinu rnqu e Mommsen
ficto ru mqu e Manu tiu s t inctoru mqu e Ha necc z’
u s ; ceter u m cf . G a i u s
in D iges t. I I I 9 C o rnelio C' 10 pu blicam om , C' legem :
rem S “12 C . add . Manu ti u s 20 aiu nt Madv ig : ante C'; d icit
ante : Vestros Halm p . 2 1 amimo s P a tr zc iu .9 : anno s C'
21 a de
fensione Mommsen ne 0 a rest it u tione Madv 22 p o
testatis abalienentu r Madv ig : po tes tate abalienemnr C'
25 nobisS 26 equ it ib u s SM 30 ip sis s ib i S P s ibi ip sis M
5%
A S C ON IUS
s .t i t u e r e n t , d u o s t r i b u n o s c r e ar en t , m o n t em i l l u m
t r an s A n i e n em , q u i h o d i e M o n s S a c e r n o m i na t u r,
i n q u o a rm a t i c o n s e d e r an t,
a e t e r n a e m em o r i a ec au s a c o n s e c r ar e n t . I t a q u e a u s p i c a t o p o s t e r o a nnot r. p l. c o m i t i i s c u r ia t i s c r e a t i s u n t .
I ndu cor magis librariorum hoc lo co esse mendam qu amu t C iceronem paru m proprio verbo u su m esse credam. I lloenim t empore de qu o lo qu it u r , qu o d fu it po st XVI annosqu am reges exacti su nt , plebs sibi leges sacratas non r e s t it u i t (nu nqu am enim tribu nos pleb is
_
habu erat) , sed tu m pri
mu m eas c o n s t i t u i t . N u merum qu idem anni po st regesexactos qu o id factu m est diligenter p osu it , isqu e fu it A . V er
ginio T ricosto L . Vetu rio C icu rino coss . Ceterum qu idamnon d u o tr.
’
pl . , nt Cicero dicit , sed qu inqu e tradu nt creatos
tu m esse singu los ex singu lis classibu s . S u nt tamen qu i eu ndemillu m du oru m nu meru m qu em Cicero ponant : inter qu os Tu d itanu s et P omponiu s A tticu s , Liviu s qu oqu e no ster. Idem hic etT u ditanu s adiciu nt tres p raeterea ab illis du ob u s s ibi co llegascreatos esse. N omina du oru m qu i primi creati su nt haec tradnntnr : L . S iciniu s L . f.V elu tns , L. A lbinins C . f. P atercnlu s .
R eliqu a pars hu iu s loci , qu ae p ertinet ad secu n
dam constitu tionem tribu norum et decemviroru m finitu m im
p eriu m , et breviter et aperte ab ipso dicit u r. Nomina solanon adicit, qu is ille ex decemviris fu erit qu i contra libertatem v indicias dederit , et qu is ille pater contra cu iu s filiamid decrevit ; scilicet qu od no tissimu m
_
est decemviru m illu m
A p p iu m C lau dium fu isse, patrem au tem virginis L .
°V erginium.
Unu m hoc tantummodo explicandu m , qu o lo co primu m de
secu nda »
secessione p lebis , debino concordia facta ,sic dicit :
1 du o tribu ni S il4 consecrassent S anno S : anno XMP 5 co
mitii M | | 8 de om .MP 9 sacrano s S 1 1 eo s 0 anni Mammsen : an
noru m C'.l"
12 q u o Manu t i u s : q u am 0 po su it is qu i M P ab2p o su ist is
(i (q u i P b‘) S f‘
b‘, corr . Madv ig 13 L. Vetru rio C',T . Vetu rio Ba iter
C it u rino S C ecnrino P b C eru rino P a creu rino M I l qu idem C | ] 15 sin
g u lo M I] 1 6 pomat S d u o s S tu dianu s S P t u clitanu s M I] 1 7. p ompeiu s S M actbicu s S act ions M liviu sqùe MP 18 tu dianns S P trisP * s ibi : qui S qu e M, am . P college S M 20 L. :
° l ° S S icinu s
SM I]”l
‘ f. 8 Bellu t u s Manu t i u s L . A lb inins S igonz'
u s : labîniu s M la
ninias P libiniu'
s S , L.Innins M anu tz‘
u s p atricu lu s C'I l 23 ex aperte
.M l| 24 qu i om . M P 25 u indicte C'll filiu m SM I]27 au tem patrem
SM u irginiu m C'28 explicanda S 29 dici M
A S C ONIUS
tribu nis ,p leb is liceret po stea alios’
magistratu s capere : qu odlege S yllae eis erat ademp tu m.
Q u amd i u q u i d em h o c a n im o e r g a v o s i l la p l e b se r i t q u o s e
, o s t end i t e s s e, c u m l e g em A u r e l iam ,
c u m R o s c i am n o n m o d o a c c e p i t , s e d e t i am ,e ffla
gi t av i t .
A u relia lege commu nicata esse'
indicia inter senatores et
equ estrem ordinem et tribu nos aerario s qu a L . Ro sciu sO tho biennio ante confirmavit , in theatro u t equ itib u s Romanis XI I I I ordines sp ectandi gratia darentu r.
M em o r i a t en c o , c u m p r im u m s e na t o r e s c u m
e q u i t i b u s R o m an i s l e g e P l o t i a i u d i c a r e n t,h o m i
n em d i s a c mo b i l i t a t i p e r i nv i s u m C n. P o m p e i u m
c a u s am l e g e V a r i a d e m a i e s t a t e d ix i s s e .
M. Plau tiu s S ilvanu s tribu nu s p lebis C n . Pompe1o S trabone L. Porcio Catone coss ,
secu ndo anno b elli I talici, cum
equ ester ordo in iu dicu s dominaretu r , legem'
tu lit adiu vant ibu s nobilibu s ; qu ae lex vim eam habu it qu am Cicero significat : nam ex ea lege tribu s s ingu lae ex su o . nu mero qu ino sdemos su ffragio creabant qu i eo anno iu dicarent . Ex eo
factu m est , u t senatores qu oqu e in eo nu mero essent, et qu i
dam etiam ex ipsa plebe.
[P R O CO RNELI O ]N u m i n e o
, q u i s i n t h i t e s t e s , h a e s i tat i s? E g o
v o b i s e d am . D u o r e l i q u i s u n t d e'
c o n s u la r i b u s ,i n im i c i t r i b u n i c ia e p o t e s t a t i s . P a u c i p ra e t e r e a ad
s e n t a t o r e s e o r u m a t q u e ad s e'
c u l a e s ù b s e q u u n t u r.
M . Lu cu llu m et M’
. Lep idu m significat . Qu inqu e enim
consu lares , u t iam diximu s , in C o rneliu m testimoniu m dixe
ru nt : Q. C atu lu s , Q. Hortensiu s, Q . Metellu s Piu s pont . max.,
2 b is S MP !» 5 ro scamM 8 f or t. aerario s (su pra d iximu s. R o sciam
eam sigu ificat) qu a q u am S P a 9 confirmav it‘
S i'
g o n iu s cons . firmavit
C bo s coss . firm . Madv ig 10 dare tu r M“12 homines S P I) 13 perinu su m S I l 14 legem M I l 15 syllanu s 0 p omp eiu s SM“17 o rdo et
11 M"19 s u o P a tr iciu s : eo C Hqu i no s deno s su flragia crebat M2 1 facto S p r . M I l 23 am . M I l 24 exitatis M I l 26 sentato res Ms e nato res S 28 M
’
. Manu ti u s : M. C
11 . C .
80
IN OO'
RNEU ANAM
q u os hac secu nda oratione tractat , et du o qu i nondiam’
dixe
rant , qu o s nu nc s ignificat , Lu cu llu s et Lepidu s .
Q u i d ? a v u n c u l u s t u u s c lar i s s im u s v i r,c l a r i s
s im o
'
p a t r e a v o mà i ò r‘
i b u s , c r e d o S i l e'
n t i o fave n t e
n o b i l i t a t e , n u l l o int eres s s O r e c o m p a r a t o'
p o p u l oR o m a n o d e d i t e t p o t e n t i s s 1m o r u m h ominu m c o l l e
gi i s e r i p u i t c o o p t an d o r u m s a c e rd o t u m p o t es tat em.
Hoc egere enarrat ione , qu ia ho c lo co nomen non p omt ,
qu is fecerit , ei demam v ideri po test , qu i oblitu s sit ante
minu s XX v versu s haec (de} eo i p so C iceronemdixissé :
S e d s i fam i l i a r i t e r ex Q. C a t u l o s a p 1 en t i s s im o
v i r o a t q u e h u m an 1 s s 1m o v e l im q u a e r e r e : u t r i u s t and em t i b i t r i b u n a t u s m in u s p r Ob a r 1 p o t e s t , C C o rme l i , an n o n d i c am P. S u l p i c l n o n L. S a t u r n 1 n 1 ,n o n G a i G ra c ch i , n o n T i b e r i , n em i n em q u em i s t 1
s ed i t i o s u m ex i s'
t im an t n o m i n ab ò , s e d a v u n c u l i t u r,
Q . C a t u l e , c l a r i s s im i p a t r i a e q u e am an t i s s im i v i r i ?
q u i d m i h i t an d em r e s p o n s u r u m p u t a t i s‘?
S EQUITUR
Q u i d ? i d em D o m i t i u s M. S i la n u m , c o n s u la r em
h om i n em ,q u em a dm o d u m t r. p l. v ex av i t
‘?
M. S ilanu s qu inqu ennio ante consu l fu erat qu am D omitiu str . p l. esset
,atqu e ipse qu oqu e adversu s C imbros rem male
gesserat : qu am ob cau sam D omitiu s eu m apu d popu lu m accusavit . C riminabatu r eu m (bellu m ) cu m C imbris iniu ssu popnh
gessisse , idqu e princip inin fu isse calamitatu m qu as eo bellopopu lu s accep isset ; ac dé eo tabellam qu oq u e | edidit . S ed
p lenissimo S ilanu s abso lu tu s est ; nam du ac so lac tribu s eu m,
S ergia et Qu irina, damnaveru h t .
1 nondu m dixerant R au l. I p . 742, Madv ig : non dixeru nt C
5 p . R o . ded it Man u tiu s : p roderit 0 6 co llegis M 8 q u ia : qu i (q ) Sm inu s ante XX C de am . ( 7 cicerone S 15 nominem S 1 7 C a
t u le P a tr ic i u s : cat u li 0 p atriaeq u e Manu t i u s : atq u e C , reiqu e p .
Momms pn 18 qu i SM 19 ronfimza t p r io r ibu s fl Il 20 q u od 0 dominiu mS syllanu m 0 22 syllanu s C I l 23 esset am . MP 24 accu sabat M P2 5 crim inabat 0 bellu m add … Bu echeler 26 eo cu m popu lu s M2 7 tabella M dedit Manu t iu s 28 sylanu s S syllanu s w so lent M
7 2 ascoums
H a e c e s t c o n t r o v e r s i a e i u sm o d i , u t m i h i p r o
b e t u r.t r. p l. C n . D om i t i u s , C a t u l o M. T erp o l i u s .
C oritemp t1ss1mnm nomen electu m esse ex o1s qu l tr. pl.
fu erant po st infractam tribu niciam po testatem <a> S ylla, ante
restitu tam a C n. Pompe10 apparet . Fu it au tem is tr. pl .
ante XI I annos D . Bru to [et] Mam . Lepido co ss . ; C n. D o n . c . 6
mitiu s tribu nu s fu erat ante I I,de XL anno s C . Mario I l
C . Fimbria coss . u . c. 6
Magno nu mero sententiarnm Corneliu s ab solu tu s est .
1 mihi p rob etnr (vel placcat ) Madvig : mihi (111 S) C
2 T u rp iliu s P ig/1 1118 ; sed cf tit . 0 3 tiens i.9 in A nna!. Ins t. R am . 7857
. 29 1 3 verba inde a contemp tiss ìmu m A scom a r eddid imu s
electu m Madvig : ciect u m MP i'
ect u m S ex his SM I]* fnernnt C4 a S ylla Manu tzu s : sylle C 6 et delevim u s Mam . Man u ti u s . m .
C | ] 7 au S II I l de XL .Manu tz'
u s : I l et XL C | | 8 C . Fimbria : cons .
(co s . M P a) fimb ria O
A S C ON IUS
qu am omnium maxime infamis eoru m vita esset, tamen m u l
t u m p oterant . C o ierant enim ambo,u t C iceronem consu latn
deicerent, adiu toribu s u si firmissimis M. G rasso et C . Caesare.
I taqu e haec oratio contra so lo s C atilinam et A ntoniu m est .
C au sa orationis hu iu smodi in senatu habendae Ciceroni fu it ,qu od cu m in dies licentia ambitu s au geretu r propter praecipu am C atilinae et ;Antoni au daciam, censu erat senatu s
,u t lex
ambitu s anota etiam cu m poena ferretnr ; eiqu e rei Q . Mu cinsO rest inu s tr. p l. intercess
'
erat . T um Cicero gravitei° senatu
intercessionem ferente su rrexit atqu e in co itionem C atilinaeet Antoni invectns est ante dies comitioru m panco s .
<ENA IBR A T I O }
D i c o , P . C . , s u p e r i o r e n o c t e c u i u s d am h o m i n i s
n o b i l i s e t v a l d e i n h o c l a rgi t i o n i s q u a e s t u d o c t i
e t c o gn i t i d o m u m C a t i l in am e t A n t o n i u m c u m s e
q u e s t r i b u s s u i s c o n v e n i s se.
A u t C . C aesaris au t M . C rassi,
domu m significat . E i enim
acèrr1m1 ac po tentissimi fu eru nt C iceronis refragatores , cu m
p etiit consu latnm ,qu od eiu s in dies civilem crescere digu i
tatem anirhadvertebant z et hoc ipse ,Cicero in exp ositione
consilio ru m snoru m sign ificat ; ei u s qu oqu e cOniu rationis ,qu ae Cotta et Torqu ato co ss . ante annu m qu am haec dicerentu r faicta est a Catilina et P isone ,
argu it M. G rassu m
au ctorem fu isse.
Q u em en im au t am 1 c u m p o t e s t h a b e r e i s q u 1
t o t c i v e s t rn c i d a v i t , a u t (c l i en t em 13 ) q u i i n s u a
c i v i t a t e c u m p e r e g r i n o n e gav i t s e i u d i c i o a e q u oc e r t a r e p o s s e ?
1 * 6În'
SM omnib u s P eoru m om . S Il tamen . t u m poterat S 2 ambo u t om . S in [zia/u . 3 deiecerent M firmis
s imu s M 5 in om . S M “habente S 6 praeter S 7 et om . S p r .
8 eiqu e Manu tiu s : et q u oq u e S M ei q u oq u e P 10 contionem 0
12 am . C‘
"13 p . shp erio ribu s M p r . 14 do ct i Ha lm mu nt. Man . 7862
U p . 27 : no t i C I| 17 ei Bu ezheler : e t ac : e t Mw 19 pet itS 2 1 sno ru m consilioru m P ab e iu s : sexu s S 22 co cta C "23 p isonem S 25 habere potest M P 26 t ru cidat i S M clien
tem add . Mamd ms, is nos
u . c. 6
IN O RA T IONEM , IN T O C A CAND IDA
<S ignificat} C atilinam, cu m in S yllanis partibu s fu isset,cru deliter fecisse. Nominatim etiam postea Cicero dicit qu oso cciderit, Q. C aecilium, M. V o lumniu m,
L . T anu sinm. M. et iam
Mari G ratidiani su mme popu laris‘ hominis , qu i ob id b is
praetor fu it , capu t abscisum per u rbem su a manu Catilina 5
t u lerat : qu od crimen saep iu s ei to ta oratione Obicit . Fu erat
vero hic G ratidianu s arta necessitu dine Ciceroni coniu nctu s.
C lientem au tem megat habere posse C. A ntoninm : nam i s
mnlto s iu Achaia sp oliaverat nactns de exercitu S yllano equ i
t u m tu rmas . D einde G raeci qu i spoliati erant edu xeru nt A n 10
t on1u m 111 ms ad M. Lu cu llum p1 aetorem qu i 1u s inter pere [111 ]
grinos dicebat . E git pro G raecis (C . C aesar ) etiam t um adu
lescentnlu s , de qu o pau lo ante mentionemfecimu s ; et qu om
Lu cu llu s id qu od G raeci p o stu lab'
ant de‘
crevisset , app ellavit
t ribu nos Antoniu s iu ravitqu e se id foru m eiu rare,qu od aequ o 15
iu re u ti non po sset . Hino A ntoniumC ellins et Lentu lu scensores sexennio (an te) qu am haec dicerentu r senatu moveru nt cau sasqu e su bsc
'
ripseru nt , qu od so cio s dirip u erit , qu odindiciu m recnsarit , qu od propter aeris alieni magnitu dinem
praedia manc1parit bonaqu e su a in potestate …non … habeat .
N e c s e n a t u m r e s p exi t , c u m . gr av 1 s s 1m 1 s v e s t r i s
d e .cr e t i s,ab s e n s n o t a t u s e s t .
Catilina .ex praetu ra A fricam prov1nc1am obtinu it : qu amcu m graviter vexa
'
sset,legat i Afri in senatu etiam tu m absente
1 s ignificat i“, Bu echeleì :2 fec isse t S M hominau it S p r . fecisse notu m satis est ; po steaHalm 1. 3 no lu miniu m SM I]T anu sinm ]Vl an u tiu s ea: Q C icer one de
c ons . p et.9 6 : T antasiu m C H4 p o st u laris SM 5 abscissu m P M
7 . co nu ict u s S 8 au t S negabat S P I: negab it negavit
Ba iter 10 qu os P abl sp oliatio
erant Madvig : sp o ii‘
au erànt M, P b
p r . w sp o liau eru nt S sp oliau erat P a , b cò r r . 12 C . Caesar add . Ma
nu tiu s t u m : cu m S adolu scentib u s S p r . 13 qu om : q u od SMq u idem w cu m P a 15 se id fo ru m eiu rare Mommsen ( cf. C ic . Verr .
I I I 60, se ideo (ideo om . M ) inrare O , se id eiu rare Ba iter se
ideo recu sare Hatam u na s e id eo facere R au va r . leaf. p . 743 se ideo voc are Ha lm l. p . 28 eq u a in re 0 16 hinc Bu echele1; hu nc 0 17 *ante
am . ( 7 q u am S : qu oq
MP I]d icentu r M meu eru t M I l 1 8 c'
ansasqne
c atnlisqu e S soci i s'
19 recu sanit 0 20 mancipau it C su a p o
t estate M non om … S p r .
*habet (ht ) SM haberet 21 necMan u tiu s
ne 0 senatu m Halm 1. (qu i com'
. ne senatu m q u idem ) : se (si S ) iamt111n (tam M ) C
'despexit S V os 1a111 t u m desp exit Bu ncheler 23 pro
nine ia africa M 24 etiam Haim l. : iam 0 absenti M
A S C ON IUS
illo qu esti su nt , mu ltaequ e graves sententiae de eo in senatn
dictae su nt .
I n 1 u d i c i i s qu’
a n t a v i s e s s e t d i d i c 1 t f c u m e s t
ab s o l u t u s : s i a u t i l lùd'
i nd i c i u m a u t i l l a ab s o
5 1u t i o n o m i nan d a e s t .
Ante an'
nu m qu am haec ‘
dicerentu r Catilina cu m re
disset ex Africa Torqu ato et Co tta coss . accu satu s est re
p etu ndaru m a P . Clodio adu lescente , qu i postea inimicu sC iceronis fu it .
|
D efensu s est Catilina, u t Fenestella' tradit, a
M. Cicerone . Qu od ‘
ego u t addu bitem haec ipsa C iceronisoratio facit , maxime qu od is mu llam mentionem rei habet
,
cu m p o tu erit invidiam facere competitori tam tu rpiter adversu sse c
‘
o eu nt i : praesertim cu m alteru m'
comp etitorem su u m A n
toniu m in eadem hac oratione su a admoneat su o beneficioeu m ex
‘
u ltimo lo co p raet u rae candidat u m ad tertiu m perlvenisse :
N e s c i s'
ni e p ra e t o r em p r im u'
m e s se‘
fa c t u m , t e
c o n c e s s i o n e c o mp e t i t o r u m e t c o n la t i o n e c e n t u r i ar u m e t m e o max ime b e n e fi c i o ex p o s t r em o i n t er
t i u m l o c u m e s s e s u b i e c t u m?
Q u i igitu r A ntonio su fi‘
ragationem su am impu tandam
pu tat , is {si} defendisset C atilinam , capu t eiu s a se protectu m nonne imp u taret ? Qu od ita ess
‘
e manifestam est ex
eo qu od statim dicit . Q . enim Mu cins tr. pl. intercedebat ,
ne lex ambitu s ferretu r ; qu od facere pro Catilina videbatu r.
Hu nc Mu ciu m in hac oratione Cicero appellans sic ait :
T e t am e n , Q . M u c i,t am m a l e d e p o p u l o R o
m an o ex i s t im a r e | m o l e s t e fe r o , q u i he s t e r n a d i e
me e s s e d ign nm c o n s u l a t n n e ga b a s . Q u i d ? p . R .
m i n u s d i l i ge n t e r s i b i c o n s t i t u e r e t d e fe n s o r em
1 in senatn de eo MP 3 e‘
î'
è d icit M I]5 est : non est M I] 9 cice
roni his M“13 su am S 17 tecu m cessione P tecu m conces
sione M“18 conlat ine M 19 ex : te e P te et M I l 2 1 imp u tand u m M 22 s i am . 0 catilina S p ro tectnm a se MP 23 nonne
non ci Man u ti u s esset 0 24 enim om . M 26 ap pellans ciceroP app ellatns M 27 male de po . rom. G r on ov . Ba iter : ma
lecie t f SM P b p r . male de re p . P a . b co rr . 28 externe. S
30 diligentem P atr ic i u & const itu eret Ba iter : constit u ere C , con
stitnet Ha im I. p . 28
78 A S C ON IUS
v e r u m a d a l i q u o d s e v e r i ns i nd i c i u ’
m a c ma i u s s u p
p l i c i u m r e s e r v a t u m !
V erine ergo simile est haec eu m C atilinae obicere, si
illo defendente abso lu tu s esset ? P raeterea movet me qu od ,cum sint commentarii C iceronis caru m etiam defensionu m
commentarium au t principium.
I ta q u idem indicio est abso lu tu s Cat ilina, u t C lod1u s l n
famis fu erit praevaricatu s esse : nam et reiectio indicu m'
ad
arbitriu m rei videbat u r esse facta.
P o p u l u m v e r o , c u m i n s p e c t an t e p o p u l o c o l l u ms e c u i t h om i n i s m ax im e p 0 p u l eì r i s , q u an t i fa c er e to s t e n d i t .
D iximns et pau lo ante Mari capu t C atilinam per u rbemtu lisse.
q u a am e n t ia i n d u c t u s s i t u t c o n t emn e r e t ,
c o n s t i t u e r e n o n p o s s u m. U t r u m a equ o a n im’
o la
t u r u m p u t a v i t? A t i n s u o fam i l i a r i s s im o v id e r a t
me n e a l i o r u m (q u i d em ) i n i u r i a s m ed i o c r i t e r p o s s efe r re.
Manifestu m est C. Verrem s ignificari.
A l t e r … p e c o r e '
o m n i v e n d i t o e t s a l t i b u s p r o p ead d i c t i s p a s t o r e s r e t i n e t , ex q u i b u s a i t s e c u m
v e l i t s u b i t o fu gi t i v o r u m b e l l um ex c i t a t u r u m.
C . A ntonium significat .
A l t e r i nd u x i t e u m q u em p o t u i t , u t r e p e n t e ‘
gl ad i a t o r e s p o p u l o n o n d e b i t o s p o l l i c e r e t u r ; e o s
i p s e c o ri s u la r i s c an d i d a t u s p er s p ex i t e t l e g i t e t
em i t ; p ra e s e n t e p o p u l o R o m an o fa c t u m e s t .
Q. G alliu m,qu em postea reu m ambitu s defendit , s ignifi
care videtu r. Hic enim cu m esset praetu rae candidat u s , qu od
3 s imu l. M 4 illa M I l est S P , om . M 5 earu m C : cau saru m
Ba z'
ter cf., H ier onym u s adv. R af . 7 , exo rd ia Mommsen etiam : M ;
qu as su scep it nec p eregit , nu llu m inveni0 hu iu s defensionis s u pp l.
Bweclzeler (s im . R au var . lect. I p . 144) 7 * ita qu od C'I l abso lu tu ses t M P“8 esset C .“13 mari MP manu S cat ilina S I l 15 sit Madvigest C
'16 animo om . P 17 at Madvig : an (ant P a) C
', anne Mommsen
18 q u idem am . 0 20 significat 0 22 additis (abditis S p r .) 0eu m S Il26 pocu lo M dedito s M I l eos : q u o s P a, b co rr . 27 con
su lariu s MP 28 id p raesente O r alli
88
IN O RA T IONEM IN T O C A CAND IDA
in aedilitate qu am ante annu m gesserat bestias non hahnerat , dedit gladiatores su b titu lo patri sa id dare:Q u am o b r em a u ge t e e t i am m e r c e d em ,
'
s i v u l t i s , [1 14]
Q. M u c i , u t p e r s e v e r e t l e g em im p ed i r e u t c o e p i t
s en a t u s c o n s u l t u m ; s ed ego e a l e g e c o n t e n t u s s u m,5
q u a d u o s c o n s u l e s d e s ign a t o s u n o t em p o r e d am
n a r i v i d im u s .
Legem C alp u rniam significat qu am -
… C . Calpu rnias Pisoante trienniu m de ambitn tu lerat . Qu od dicit a u tem dam
nato s esse designatos consu les , P .
‘
S yllam et‘ P . A u troniu m,
10
de qu ibu s iam diximu s , vu lt intellegiu Cognomen ’
au tem
Q. Mu cio tribu no qu em nominat fu it'
0 restinu s .
A t q u e u t i s t u m o m i t t am i n ex e r c i t u S yl l an o
pra e d o n em , i n i n t r o i t u =
glad i a t o r em , , i n v i c t o r i a
q u ad r i ga r i nm
D e Antonio dici manifestu m est . E t d icit eu m i n ex e r
c i t u S yl lae p r a e d o n em propter equ itum t u rmas qu ibu sA chaiam ab eo vexatam i esse significavimu s ; i n i n t r o i t a
gl ad i a t o r em p ertinet ad du vidiam p ro scrip tionis qu ae tum
facta est ;: i n v i c t o r i a q u ad rig ar i u .m
,
’ qu od , cum S ylla 20
po st v ictoriam : circenses faceret ita, u t h onesti'
hommes qu a
drigas agitarent , fu it inter eo s C . Antoniu s .
T e“
v e r O , C a t i l i n a , c o n s u la t n-m s p era r e a u t c c
g i t a r e n o n p r o d i gi u m a t q u e p o r t e nt u m‘
e s
'
t ? A q u i -4
b u s e n im «
p e t i s? A p r i n c ìp i b u s c i v i ta t i s ? q u i t i b i , 25
c u m L . V o lca c i o c o s : i n c o n s i l i o fu i ss e n t , n e p e
t e n d i q u i d em p o t e s t a t em t e s s e v o l u è r u n t .
Pau lo ante diximu s C atilinam, cumde provincia Africa decederet p etitu ru s cons u latnm et legati Afri qu esti {essen t} de . eo in
sematu , graviter vitu p eratum esse. P r'
ofessu s deinde est Catilina 30
1 bestias Man u ti u s : u ertias 2 «gladiato res G ro no v : gladiatoru m SM gladiato riu m P patri : pat ris 3 au gente SM mercedem
Madv ig : mercede S mercedes MP“4 Mu ci, u t p ersevere t Madvig :
Mnt iu m p erreu erti 0 5 senatu s cons u lt u m Madvig : senter cos 0
9 au tem d icit P Il 10 antroniu m S P . antoniu m M 13 u t om .
S 16 d icit SM * E t z sed eu m : efi M - 18 achaia M c'
a
m iam S eamiam P b p r . w « significamu s'
C 2 1 pot S 24 p ro
dignu m au t M ex qu ibu s 0 26 no lcatiu s P fu issent Madvigfu isset 0 29 essent add . Bu echeler 30 vitu p erat u m esse Bu echeler
p eru enisset SM p eru enissent P , p raevenis sent S igoniu s est : esse SM
A S C O N IUS
petere se , consnlatu m . L . |V o lcaciu s Tu llu s consu l consiliu m 90
pu blicu m habu it , an rationem C at ilinae habere debe'
ret, si .
p eteret ,consu latu m z nam qu aerebatu r rep etu ndarum. Catilina
ob eam cau sam dest itit a petitions .
5 A s e n a t o r i b u s ? q u i t e a u c t o r i t a t e s u a s p o l i a
t u m o r nam e n t i s omn i b u s v i n c t u m p a c u e A fr i c an i so ra t o r i b u s t r ad i d e r u n t ?
[1 15] D iximns modo de ho c. N am indicium qu oqu e secu tu m
( est) rep etu ndaru m, qu o ipse p er infamiam liberatns est °Cati10 lina , sed ita u t eu m senatorum u rna damnaret , equ itu m et
tribu noru m abso lveret :
A b e q u e s t r i o r d i n e ? q u em t r u c i d a s t i ?
E qu ester ordo p ro C innanis partibu s contra S yllam ste
terat , mu ltiqu e p ecu nias abstu lerant : ex qu o saccu larn erant
15 appellati, atqu e ob eiu s rei invidiam post S yllanam victoriam
erant interfecti .
A p l e b e? c u i s p e c t a c u l u m e i u sm o d i t u a c r u d el i t a s p ra e b u i t , u t ( t e ) n em o s i n e. gem i t u a c r e c o rd a t i o n e l u c t u s a s p i c e r e p
'
o s s i‘
t ?
20 E iu sdem illins Mari G ratidiani qu od capu t gestarit ob icit .
Q u o lo co dicit C atilinam capu t M. Mari gestasse :
Q u o d c ap u t e t i am t u m p l e n u m a n im a e e t s p i
r i t u s ad S yl.lam u s q u e ab I an i c u l o a d a e d em A p o ll i n i s ma n i b u s i p s e s u i s d e t u l i t .
25 O mnia su nt manifesta. N e tamen erretis , qu od his tem
p oribu s aedes A pollinis in P alatio fu it nobilissima, admonendi
estis non hanc a Cicerone significari, u tpo te qu am po st mor 91
tem etiam C icero‘
nis mu ltis annis Imp . Caesar , qu em nu nc
2 ratione M lì 4 p etit ionè M 5 a : an 0 6 u ictu m M africani M il8 est am . C 9 a q u o ipse P q u od ipse S M, cu m esset Mom msen an
nam iu dicio qu o d secu tu m est rep . C lodi p er inf. infamiaM cati linaom . M 10
,
sed it ( sed id S ) au tem S P I) p r . sed (sed it M) ita u t M P a, bco rr . 12 equ esti M 13 equ ester P a , b co rr . : e i îi r S M P b p r .
14 *mu ltasqu e 0 cont u lerant S 15 ab e i u s .M 17 c u i u s S 18 te
add . Madvig 19 p o ssit Madv ig po sset 0 20 mo ri SM gestare t C'
obit C'Il 23'
syllano squ e SM anicu lo S e idem M aedilem S 25 ne
temeritatis S tam S M“2 6 aedilis S M fu it C cf .Madv ig ap p . p . 16 :
est Wesenberg em end . a lt. ep is t . C ie . p . 71 7 s it .Man u t i u s s tat R a u var .
Ìeet. p . 1 46 nobilissimi M Il 27 u tp o te D rakenbo r c/z ad L iv. 111 63,
Madvig : u t pu to C , u t pu ta G r onov po s t 9 S 28 q u e M
10
15
20
[11 7]
25
30
A S C ON IUS
H an c t u h ab e s d i gn i t a t em q u a fr e t a s m e c o n
t emn i s e t d e s p i c i s , an eam q u am r e l i q u a v i t a e s
c o n s e c u t u s ? c u m i t a v i x i s t i , u t n o n e s s e t l o c u st am s an c t u s q u o n o n a d v en t u s t u u s , e t iam c u m
c u lp a n u l l a s u b e s s e t , c r im en a ffe r r e t .
Fabia virgo V estalis cau sam incesti dixerat, cu m ei C a
tilina obiceretu r , eratqu e absolu ta. Haec Fabia qu ia sororerat T erentiae C iceronis , ideo sic dixit : e t i am s i c u l p an u l l a s u b e s s e t . I ta et su is p ep ercit et nihilo ‘
levinsinimico su mmi obprobru tu rpitu dinem obiecit .
C u m d e p r eh e n d eb ar e i n a d u l t e r i i s , c u m d ep r eh en d eb a s ad u l t e r o s i p s e , c u m ex e o d em s t u p r ot i b i e t u x o r em e t fi l i am i nv e n i s t i .
D icitu r Catilina adu lteriu m commisisse cu m ea, qu ae ei posteaso oru s fu it , et ex eo natam stu pro du xisse u xorem, cu m filia
eiu s esset . Hoc Lu cceiu s qu oqu e C atilinae obicit in orationibu s
qu as in eu m scripsit . N omina haru m mu lierum nondu m inveni .Q u i d e g o u t v i o lav e r i s p r o v i n c i am p r a ed i c em ,
c u n c t o p o p u l o r e c l am an t e a c r e s i s t e n t e ? n am u t
t e i l l i c ge s s e r i s n o n an d e o d i c e r e,q u o n iam a b
s o l u t u s e s
D ictu m est iam saep iu s C atilinam ex praetu ra A fricam ob ti
nu isse et accu sante eu m repetu ndaru m P . Clodio abso lu tu m esse.
P r a e t e r e o n e fa r i u m i l l u m c b na t u m t u u m e t
p a c u e a c e rb u m e t l u c t u o s u m r e i p u b l i c a e d i em ,
c u m C n. P i s o n e s o c i o ,n e q u em a l i u m n o m i n em ,
c a e d em O p t im a t u m fa c e r e v o l u i s t i .
Qu os (n on ) nominet , intellegitis . Fu it enim opinio C atilinamet C n. P isonem, adu lescentem p erditu m , coniu rasse ad caedem
senatu s facien |dam ante annu m qu am haec dieta su nt , Co tta
2 qu a 0 reliqu am S reliqu u m P v ita esMan u ti u s : nite 0 4 qu od0 5 afferiet M il 6 cau sa M 7 abso lu t i M 8 d ici t S z'gon iu s 9 p er
p ecit M I l 10 ob p robru S obp robiiM 1 1 dep rehendebat ad u lteros S
14 d icit Beraldu s“C atilinam S P w comm isse M 15 natam P b r ec
O relli : nam 0 1 6 lu cteiu s S lu creru s M lu creciu s P au 18 invo laveris
in p r. P atr icias , Madvig ; s ed in 1'
u r iam s igng‘
ficar i in r ep etu ndaru m ia
d ic io p r ovinciae illatu m monu z'
t .Momms en 19 reclamante Haim
R . clamante C 23 accu sata t u m M 24 p reterea M 26 so ciu m SMne qu em aliam nominem G r onov nequ e alio nemine C | ] 28 * non
nominet : nominal: C', innu at Mommsen ; cf . p . 74, 21 sq.
93
94
IN O RA T IONEM IN TO G A CANDIDA
. 689 et Torqu ato coss , eamqu e caedem ideo non esse factam, qu od
95
priu s qu am parati essent coniu ratis signu m dèdisset Catilina.
Piso au tem“
, cum" haec dicerentu r , p erierat ,
' in Hispaniam
missu s a sematu per honorem legationis, u t ab u rbe ablegare
tu r ; ibi, du m iniu rias p rovincialibu s facit , occisu s erat , u t qu idam credebant , a C n. Pompeu clientib u s Pompeio non invito .
A n o b l i t u s e s t e ex m e , c u m p r a e t u ram p e t e
r e 1n u s , p e t i s s e , u t t i b i p r i m u m l o c u m c o n c e d e r em ?
Q u o d c u m s a e p i u s a ge r e s e t imp u d e n t i u s a m e
c o n t e n d e r e s , m em i n i s t i m a t i b i r e s p o n d e r e i m
p u d en t e r t e fa c e r e, q u i i d a m e p e t e r e s q u o d a t e
B o c u l u s n u n q u am im p e t ra s s e t?
D 1x1mu s l am su pra S yllae lu dis - qu o s b l o propter victo
riam fecerit qu adrigas C . A ntoniu m et alio s qu o sdam no
biles homines agitasse. P raeterea Antoniu s r
/
edemp tas ha
bebat ab aerario vectigales qu adrigas , qu am redemp tionem
senatori habere licet p er legem. Fu it au tem notissimu s in
circo qu adrigaru m agitator Bocu lu s .
D icit de malis civibu s :
Q u i p o s t e a q u am i l l o ( q u o ) c o n a t i e ran t H i
s p an 1 e n s 1 p u gi u n c u l o n e r v o s i n c i d e r e 0 1 v 1 u m R o
m an o r u m n o n p o t u e r u n t , d u a s u n o t em p o r e c o
n an t u r i n r em p u b l i c am s i c a s d e s t r in ge r e.
H i s p an i e n s em p u g i u n c u l u m C n . P isonem appellat ,qu em in Hi |spania occisu m esse dixi . . D u a s s 1 c a s C atilinam
et A ntoniu m app ellari manifestu m est .
H u n c v o s s c i t o t e L i c i n i u m glad i a t o r em i am
imm i s i s s e l ap i l l u m C a t i l i na e i .u d i o . q u à. Q . u e
C u r i u'
m h om i n em q u aes t ori u m.
3 hispaniaM hispania S P ab u rbe R obortellu s : au u s su u s C', ab su isS igon iu s ab su is sociis R au var . lect. I p . 147 a repu blica G ronov of . S ali.
C a til. an ad tempu s? 5 ib i R au l. ib iqu e 0 6 a O n. : ac nò SM8 concederet SM 12 a te Bocu lu s A . A u g u s tinu s : au u ncu lu s C
’ I l Bu colu s Bu echeler et hic et 19 impetrasses S 13 lu dos O | | 14 aiio s qu osMinfine vers u s 17 id circo C , cor r . P ò 2 20 illo qu o Mommsen : illo S P w illll d
P a de illo P b, om .M ; qu od illo Halm l. I. p . 29 hic paniensi p u giu ncu la
S I l 23 in rep . sicas d istringere C , corr . P atr ic iu s 25 hysp anià M I l dixi
Manu tiu s : d icit 27 licinniu m SM | | lap illu m s cap illu mMP 28 19q.u etu ri u m S I l an lap illu m C atilinae iu d icio qu asi alteru m Q . Cu riu m{s ic f er e Bu echeler) ?
10
20
84 A S C O N IUS
C u riu s hic notissimu s fu it alcator , damnatu squ e po steaest. In hnno est hendeoasyllabns Calvi elegans
E t t a l o s C u r i u s p e r e r u d i t u s .
Hu io orationi C iceronis et Catilina et Antoniu s co u tumeliose resp onderu nt , qu od solu m p o terant inveoti
‘
in novitatem eiu s . Feru ntu r qu oqu e orationes nomine illoru m editae,
non ab ipsis scrip tae, sed ab C iceronis ob trectatoribu s : qu asnescio au satins sit ignorare . Ceteru m Cicero consu l omniu mconsensu factu s est : Antoniu s pau
'
cu lis cèntu rns C atilinam
su peravit , cum ei propter patris nomen pau lo specio sior manu s
su ffragata esset qu am C atilinae .
2 endesyllab u s C 3 talo s L . Mu eller : calu s talu s P w cu rio s O .
p er eru diu s M p ere1 u d10 sms 5 resp onderant C'
solu s M p r po terat M 7 sed a M 8 certa moroco s M cicero solo s S cm con
sensu s S 9 cetu ru s S I l 10 S p eciotio r M 1 1 esse C
p . 97 inscr . A R G VME NT VM D IV INA T I ON IS (s u per prime V erinaru m . S in mg .) 3 ru pta L 4 S acerdo te p raetore
‘
7 ah °
a S ac : et S 10 fu isset p r ae t o r e S exto P edu ceo 1 1 his
p . 98, 1 eis ideo : id 6 his itaqu e const . S existit q . c e
liu s ( in mg . Q . ceciliu s) S 7 qu aestore V erris eiu sdem 8 con
tenderet (contendere S ) se const itu i om . S 10 esse : ipse (s ic) Spo sset 1 1 t u m : non S in qu estione 15 agat S 16 facu ndiae
(facu nd ia L) innocent ia 1 7 u nam de se ipso L mg . : su u m adesseipso alteram 3 ideo : deo L
p . 99,4 praesent i 5 sequ entu r 7 au tem : enim 10 infa
mib u s L mg . infantibu s indice S ind ici L l ante om . S 12 M.
glabione (s ic) S 16 au t a : a u c t o r e S 18 am . 19 haec to ta
capite 20 et in ras . L su bita S .1
100 , 1 mu ta S descenderem L | non descenderint S 3 as
su nt S 6 a rep etu ndaru m S 7 caetera const itu ta S 9 p ro
banit S 16 os lat o rie 17 Lilybitano 18 Lilyb itanu s fu erat Sse : te S 2 1 Marcellu s a Marcello o rtu s 24 Metellu s S 26 eu m :
cu m ? S101 , 2 et inire defensionem u u lt esse S et m1re om . L 6 her
cu le 8 u t : s i S 7 deos : ad eos S 10 delu bris : delu bra t u liasS 1 1 S u nt : et 14 su nt labra : nu nc delu bra 15 u isu ntu r : in
su nt S 16 enim S decoriata 18 exp ectabat in om . 23 in
co lamine min seo S102 , 1 u t daret u r
,si addisset S iam : nam 2 applicare S |
at om . (8 u iroru m ) 9 Q u a : qu ia 1 1 non tamen (tam L) ex eo
12 legatos L 13 dolobellae et s ia s emp er 19 se : esse S 20 interest S p r . incomm . nad . S 23 ind iciu m | 26 difficu ltatem L
103,1 desideri S po testate S 2 S icinniu s S P alioenu s S
p aliceniu s L 4 et Magnu s S licinniu s S | 5 Ti . L t iberiu s S | graccns L 6 legem t u lerat S 7 XXX u ictoriam S leges 9 C o tta
om . in lac . fertu r ac om . S 1 1 addid it 15 refertu r S 1 7 tan
t u m tantu mmodo L tant u n . tantu nmod0 S 18 comp lecto S u rbemom . so lita arelia S so lit au relia L
104,1 so lebant S 2 oberat S 3 qu os iu diciu m S 8 me
cognitorem S 9 si adorato r S su ggessit S 10 absentis c in .
1 1 su scip it au t S p raesentes S 17 eu m : cu m S p ro u inci
am esse 18 exig u u m sp at i u m p o st antea
88 AP P ENDIX
105,1 te om . p raeu aricare 4 primam S 6 S eit Marcellu s
om. 7 1 E t : etiam S 9 su nt S 10 coep it S 1 1 N on : mox S
15 hec L 16 ab S 1 7 criminalis et iam de heraclei (eraclii L )19 de na qu am (na f or t. p o stea adscr . ) S 20 ex foedere popu loRomano non exh. S 25 detriment i S 26 debet S 27 temp ori
b u s S nalitu dinis L 28 marcellu m qu od S 29 iu ri L106
,4 artem S 5 u eî
g; S nirg . L 6 P ont u S 8 N on modocm . in lac. 8 litt. S R omano ante si om . 8 13 et om . 15 habu i t1 6 . 1 7 sextertiu m milies (milieu s L ) C iceroni illu m : eu m L22 verte S 25 alii o rationem ire 26 qu aestorem fu isse om . in la c.
107,2 ac : ad 5 u idearis 7 s u p erioribu s dictis au t infra S
13 ct q u is 16 u ehementer impetrare 8 18 iu dicibu s S 19 se
om . 25 ipse ind u cit loqu entes S ipse sicu lo s indu cit loqu entes L26 su a om . ( in lac. exig u i ap at i i S ) 27 facile : fidele
108 , 1 a : ac S accu sator S 5 s int 6 p ositam 7 u ita u is
u italis 8 A liqu is : cu i S illisqu e L 14 au tem 16 const it u ere :
6 . S 17 in d iu inationis c a u s i s ( om . L) et in aliis maioribu s18 comittebant S incu ltas S A om . 19 C :
,
si S sine L Il condemnationis . condemnationis N : non S 20 amphiationis 8
2 1 certo 8
109,1 q u am in u nam tabu las omnes S confu ndat S I l 2 accu
sare S I l 3 solitu dinem S 4 p ro : g) ( i . e. q u od ) L 10 T erent iu s om .
in lac. c irc. 20 litt. S , 5 L I l Hortensu : hu ic censi 13 his co lo rib u s S 14 tabu las L I l accip iant (accip iat S ) e t timeret 15 lac . 5
litt. 16 tabu lam 17 disco loribu s S 18 infamile nefaria S I l 20 Clau
dio om . S adu lescente S 2 1 accu saret et S ,et s u p . lin. add . L
est : et S 2 significare L 3 sicilia qu i om. S qu antam L O p ortu ìt p er Hortensiu m 6 so licitu dine S misereri S
8 tu u m phalemqu e Hortensio 12 alae S
1 1 1,1 p ro : p er L lac. 5 f er e lz
'
tt . S , 9 ( itt. L I l 10 cor
t u mpere i u daeos homines S 1 1 bene ipse u idit om . S 12 scribu n
tu r 14 ct p ost O ratore om . 18 et : a S 20 to tum : au tem (tot u m
in L adscr . m . r ec .) 2 1 sq . qu od hinc mihi non om . in lac . 8
liti . S I l 25 an o r%nepgao L m br .
1 12,1 est om . S 2 p raet u list i 3 exp licare om . in lac. 12
litt. S I l 4 esse om . in lac . 7 (itt. 5 andeb it 6 ca l]9 patriae : p riin mg . p . R . S patrie L 12 qu ia au t 13 qu o : qu a S Il 16 contu la
dict u ra S 17 Asportare : portare dep ortator S 19 o ffirmu m S
25 caru s S
1 13 , 1 annonas S 2 p raebebantu r 3 exigit S sextertu s Lsextertiu s S "4 modos L I l sexiens L sexties S 5 emp tu mqu e ex
S icilia consu lto S ab S 8 ext imat u m praeto ri metellam hoc in
nisu s S cellaria S cellar. L extimare L ( id . 22) 14 ded u ct ipnem
15 imminu tionu m S 17 sq . cau sa si : cau sa s ic L cos asie S re
dimu nt s ic p astu m au t peco ra (p ecu ra L ) pu blica p orto rii 19 hic S
20 dep raesentant S 2 1 commodiu s 22 oenam 25 neu tru m ho
ru m L lamenta
1 14,3 o stendere fu res (fines S ) des ignans 4 commcco t u m
90 APPENDIX
ru nt S Il 19 nota : no S 18 Circe sylla (mg . scylla ) S I l 2 1 p u issimi S 22 amisit L
123, 1 silae s ump tae a S 2 aliqu is etiam S 3 laedu ntu r om .
in lac . 10 litt. S | ]pat iar om . in lac. 7 (itt . S et defendam S 4 ad
didit 5 intelligi om . S 6 in om. Q u i : qu od 7 et qu estor L et
non qu aestor S fu issent 8 eu m ? cu m cu i om . L 1 1 p isoni S
13 p ropriora L a>p a S 15 partem S I l 19 contentione L I l contraante 20 cep erit rep etit enim
124, 2 lysitanis S p rop inqnissima extimatione 4 M. bis
5 pater in mg . praetor S I l 7 post : ante p ost accu sasse lac . 6 ferelitt. S I l 9 contra minatis 8 10 his S contaminatam S I l his S1 1 infirmantu r S 13 his S 14 arbitrabor om . s ine lac. S I l 15 fu it S1 6 placere
125 insor . VE RR ENA R LIBE R ° I INCI P IT S E C VND V S S
VE RR INA R VM LIBE R ° P R IMVS FIN IT INCIP IT S E C VND VS FO E LIC IT E R L 2 filia 3 litteris u t p ass im. 5 du b itabat transitum iam S
126,1 M
’
. am . I l G abrione S I l his S 4 omnes L lndendi Llu di S 6 assu meret S 7 ad : id S 8 qu a : qu ia S I l 13 q u amu is 15 ne om . 18 adu ersario 19 exp ositione exhiberetu r 20 Oh
iciendoru m S 23 intentionem om . S 24 extra : est S 26 rat ione S127
,6 indicta 7 ast u ta S 8 p ossit comp erandi actionem S
12 am . 14 u enefici L 1 6 s ignificat p retorem L 18 1 qu aesto r :equ ester S 19 est om . 22 S iciliensi S “24 a C . : ac S 25 rf
( i. e . ru rsu s) alias ins id ias (i S
128,1 extimat ioni 2 terre L I l u i t a e insidias S 3 Ord ini .
nomini insidiatu r 5 ne om . senatorij 6 senatoria S bis : nis Liu s S I l homini S I l 8 se om . S 1 1 V irgiliu s : 110 (i . e. nero) S 16 lix
ei extimabat u r L 17 p etebat 21 est om . S p ost u nde ras . 1 — 2
litt. L 22 achaia ma… S 23 raciliu m 24 pet it S 26 C p etiit(pet it S ) 27 esset acqu isitionem S
129,1 priori 3 Verrina S 5 peiu s : p er iu s S 6 etenim per
ditu m est S inneniri non potest Ilnon comp ensationu m
13 alicu 1u s L com : aliqu a re S L eloqu entie L I l accru e S Horten
s iu m corr . ex ho stemiu m S 14 ind ic iu m S I l 15 p lu rimnmnteretu r am . 16 app iu s 17 G abrione S 19 p . S : pretor Lhis S 20 retinnit S 22 partis om . in lac. 9 l ift. S 24 p ost exercitu
in fine vers u s 2 — 3 litterar u m ves tig ia cerm'
videntu r 8 25 illam (cor r .
i lle?) S 26 legatio : legatu s proconsu l130
,4 inqu it t u m S ineqnitnm L inu idiosins (innidio su is S )
reu 1n (seq. lac. 8 f er e litt . 5 est : qu e pu gnare S 6 p raeterea, mg .
c p r0p terea S inimici : mimi S 7 refertu r 10 sarctoru mqu e
11 p raetornm : p raetores S qu i pretores u rbani ante se fu eru nt .
S u nt au tem institu ta p retoru m L I l 15 fu nditns cu ens pecnerg S1 6 su bcinctu m S I l 18 fru menti e x a r e a decimam S 20 ide L24 herachu s S I l 25 agotoclis L agatocli S I l 28 redd it L I l 29 cleomenlis S
at
131,1 ne L ne S marcellornm 4 machinaretu r S 7 hoc
AP P END IX 91
dicit p r . S 8 indiciu m S 1 1 de placito 12 reicti S recti L 14 ac
placito L atqu e placito , in mg . pacto S 16 in placito L imp licnm,
in my . in pactu m S et in S u enerat 17 oris S 18 archa 20 a
om . indicandi 21 maiestat um 22 neceS,in mg . necesse S | ]de
om . L
132 , 1 sortitio 2 p ossit L 3 nt : u i S 4 au t amicos S in
commodo sos 5 ex illoru m au t retinebant om . S I l 6 ind . nolu ntate
(u olnntatem S )_
8 pretores L p r ., u t vid . 10 ind . ita u t ob
strict i S I l 12 scelestis 15 nu lles sordes S 16 q u ia s i b i contra Srep etit S 17 a qu o modo S 20 Ex : et S 2 1 ingentis sensibu s
ind iciu m133
,1 nam et e S I l alacer 2
"
qu e ad L I l 3 {sensisib u s S4 cu i : qu i S qu isqu e delegatu s st
’
S 5 indiget S ind ices L p r .,
u t v id . non liceri S 6 cogita S I l 10 V irgilins : nerga S 14 eo
dem S 18 qu i nemo solebant decoru m L 19 nu d i L I l tangeretiam tam geret S Il 21 tam dixisset om . in la
‘
c. 7 litt. S , s ine lac. L
25 insta regu m S
134,1 A llobrogicu s am . senta eiu s 2 propter I l p os t est lac .
c irc . 9 litt. 8 3 N on : 6 S nu lla L 4 lac. 8 f ere litt. 5 omnes na.
t iones S I l nt 6 èneèéyfm S eneEapfl ; L 8 hortensi L 13 C u
rioni S 15 cep ta 16 fu it om . S 18 forte S
135,1 adu eniebat
.llmarcellu s 3 porte S num‘
(i . e. nu meru m),in mg . nu mmî L 4 cru mene L mg . cru mine L p r . , S u ellee
stortee S 5 fistine fistelle L 8 archa L sac
c
ello L 9 inde S I l1 1 non om . L figu ratu r 12 qu a 15 p raeferu nt S
tu
136,1 deicer S 4 ad om . iu dicii destinatam L 5
"legiti
mu m S 6 magister S anlaria S 9 diu ideret L argentinu m mex
d ixit 10 u nu m om . 1 1 his S 12 arb itrabant u r L arbitrant u r S
1 7 fu isse p raetorem e t p r o xim o s c o n s u lar i b u s c o m i t i i s'
c r i
m in a t u r m . t u l i u m p r ae t o r em u rbanu m S * ) 18 me fu isse
19 c . Verrem romyliaa (romiliaci L ) V errem romu la
137,1 romu la S 2 ru sticesqu e L I l 2 aliqu a 3 niu s r . L
4 u t om . 5 a ante p raenomine om . L 8 C_
° L. 9 et hironia10 istiu s : su i L I l diu isores S Il u erri
.
L 1 1 seni ( deinde tac. 8liti . S ) 12 bee tres L 13 instabant comitiu m S 15 libere : L . L
1bu s
16 qu a et : nel 18 lac. c irc . S litfi | | 19 accu satores L accu sato
ru m S I l diu isores (diu isoribu s L138
,3 destrictu m destrictu s L 4 manu m p r . S nonis“5 de
strictu m 6 in te p o su it L 9 insequ ens L soloecissimi S 1 1 erat
12 cecoru m S 14 finis 15 amicitiae esse om . 19 et : est u t S
20 animad u ertitu r etiam pleru mqu e enim adu ertimu s L I l 23 posset139, 1 u t u niu s diu ine S 2 sibi : si L oblatas ad fru stras S
4 nominibu s S : omnibu s L nos S consu lem am. 9 aliqu o S
legendu m igitu r : os tendi t Verr cm non gr a ti s f actu m f u isse p raetor em .
e t p r o x i m i s c o n s u l a r i b u s ( p r a e t o r m s q u e) c om i t i i s ] cr iminatu r Metellu m p r aetorem u r banu m, et g ltemam Metellu m e. q. 3 .
92 APPENDIX
10 liberalis 12 u ocatis 13 isdem L 14 dicebant u r 15 contu lit
1 6 noluntate L 19 p ersolvisse pecu nia L : om . S 20 factum
esse intelligi S
140,1 est : et L 2 ac L 3 lac. 8 — 10 liti . 4 accersit S
5 hni rei ' s 8 totam L 1 1 naerii,mg . neni i S neni L I l 13 se
natorio S 1 6 su bt ile S 21 Q . : C . S 23 ad beninolentiam S a be
niu o lentia L qu i 24 p o terat 25 terè t 1 and S terentiane L
141,1 partes om . 4 sed aligna rat ione om . 5 consu lio S | ] iu
niu s qu estor fu it index L clu enti L : clyenta S 7 qu i no tiu s L
in gm . S I l d ixit p r . S 9 co rru p t ionem credid it 10 clyent u s S
1 1 damnatu s S 12 his S | ] staleni L bu lli S I l 14 interp o llato s L ,
S corr . sortitione 15 ob ligau erat 16 hod ie 18 illa equ estri |21 caeteras : cr . cass i S I l tabelle (belle L ) aerarie
inde ille : ille ille 2 in om . L 5 insti I l disp iciant S |8 ru fu lti 9 R omae : fame 12 N on . L nonas S 13 su p erant S
1 7 consu etu dinem accu sandi L Il 18 u onerat ac si I l 19 dein lu d i :regi 2 1 nu mmu m adeo 22 u ocatos : dicto s Conso om . deo : ideo
143,1 nep tu nno S I l lati cu m diis S I l 3 hoc : q u od S 6 du etu
ro s dictu ros S I l 8 cu r : cu m S 9 p ro eo L 10 u alitu dinis S
1 1 ac S 12 plebei 13 ant : an S 15 M. om . 17 in om . S 19 in
rau it 23 boris : honoribu s S ad b is : ab his L
144, 1 nemo contra aliter u elim 2 nu nc : mè S I l 3 secu nda
actione | l 5 sensu s : tempu s S 6 contra : tra S exisset ita :
au tem 7 malu m 10 cu m p er ordinem 1 1 p erficiens 15 ind icisT erent i S discordib u s
145, 3 p erferentis 5 ab eo qu i : adest L om . S i u d icio S I l re
S p ondet S reS p ondit L 7 q u o s : q u od S interp res S 10 equ itu mqu i t u m| | 15 a tr . p l. 1 6 Q . L , S mg . : q S p r . sextertiu m L
1 7 Calidi L patre L 20 damnau ernnt S 2 1 nob is : u ocab is
22 non : nel S hironice 24 extimata pecu nia equ alis S
146,1 su mma S 2 res om . S 3 .qu adru p lat io L p r . q u adru pli
ratio L cozy . 4 inqu it L 5 q u isqu am extimat ionem L 6 fieriom . 7 constiterant p r . S constitu erint L 8 hic q u as : qu asi Squ e L 9 reddere redderu nt 1 1 qu i C . : qu od cu m ll sic : si Il15 ad sententiam : adolescendam L adu lestendam S 19 stalennm L
20 clu entia narratione S sextertiu m C C CC c . cecilio staleno L
. 147 , 1 signis : ceris L cris S 2 certas S a iu dicibu s appos itu s S 3 certas S 5 reges L 7 sed habere L sed hnno S
8 mire : m inu s 9 M’
m . 10 p raeessent 1 1 cau sam p r S 12 tr.
p l. illo 13 flagitabant et om . 15 in om . S 19 t u m contentio
nem L 20 his ! testate S p rou inciali au t nond u m L : p ro
ninciam nond u m S
148,3 conditionem S I l 5 scilicet : nisi 6 plebes 15 enim om .
in lac . 5 liti . S 16 damnat u s 1 7 n o n u u lt S hortens i .L p ar
t itio sociatu m S 2 1 su bstineb it L 22 dcfendendi L 24 corru ptiones p r . S
'
149,4 rector 5 qu o : qu i 6 manu s 7 ne : nec L 8 lice
ret S 9 t ibi Maninm : tibi malins S T . maniliu s L sap ientissimu m
94 AP P END IX
p idicines 3 et secta 6 in om . 10 u erri S 1 1 magna L 15 tan
tu m 19 cau sam S 2 1 su bstant ia L61 , 1 nu mmo : in me S imo L 5 cu m om. L 7 u ersu s
6.
Q u i nere intelligitu r om . S sic L 9 lau dantis L oritu r is L
10 rei p . q u i in hu nc (qu e nu nc L corr .) 12 in prime : ipsu m15 nes S 1 6 cu enit L 16 a om . ciceronem L 18 reici S
1 9 p otu isse ( lacu nae nu llam ind iciu m)162
,1 qu idem L 2 condemnatis S aliqu o t S su mmam L
3 ext imationem L bonoru m cu u s L 5 defensie rem delegi
6 estendere om . et L 7 su stnlere sib i estenderit 8 u entu ri
(inu ent u ri S ) adeo ind. 9 senatu m S 16 nena qu erimonia L17 reliqu isset 19 enim inu enisse L 20 breu itate L
apu d L 22 p eru enire'
nt S et om . L
163,3 po sset mortem L 4 fortasses L p r . 5 ceci S 8 ho
ras om . 10 cau sam S licere 1 1 cu m ee lineo la s t bd u cta no
tata S 15 afferret in hoc qu idem genere cau saru m coniectu rali
(coniectu ra S ) scilicet 16 a dmodu m enim comp erendinatu m ( semel)p re L natn comperendi p ro S 19 A u t : et L om . S 22 su m
om . S 23 sq . responde et defensor om . S nt ru rsnm comperendinatie L
,
1 64,1 G lanciae : glau ciam 3 dixisset iu s 6 to tu m versam
om . S recitationem alii L 9 sacramen S 10 indicem 15 ampli
ficatienem S 1 6 repetitor S sdadebatnr° L 1 7 renm : eam
19 esse K littera abselu endam amp liandi signu m L (N . L . L ) qu oddabant 24 tardo
1
165,1 acili gabrienis S 2 dixit de qu e qu ae alter u m nequ e
om . 3 habitam et consiliu m 5 demittere 7 om . 8 qu adrigen
t ies S Il milieu s L milies S dixerit S 10 d icantu r S p r ior e
lo co) , L 1 1 his S p os t hominu m err . r ep et itu r nomina su a ex
egisse hominu m S 19 pr S 22 erip u isset hoc d icit au tem cent u m S
C au tem L 23 inqu irendi b is si om . 24 ne om . p ossim 25 res
26 centu m octo S festinatore (fest inatdf L) dieru m |166
,5 admisisset L 10 defendere A . E . S defend . a. e . L
12 aperte ante a parte S p r . 15 sed om . L 20 iu dicaretnr S
26 ipse S 27 aetatem : actamen L attamen S
1 67, 1 p redu ct is l su b S 3 p erdu ct u rnm L 5 indicantu r
8 Zac. 8 titt. 9 ob i it p rou identia 13 hac 1 6 adnnmerata S
19 comp ilaret L pilis 2 1 hironiam 22 lac. 7 liti . L 9 liti . S
23 accipitfanore L 5 comisse S legatis et 8 e pasteris S
pasteris in mg . qu estorie “
L 9 nicies : b is L 1 1 nerres (u eteresL mg. ) 13 eiu s d i c i t u r 15 reliqu a criminis hoc S 1 6 con
setit L 17 qu aestores om . 22 recitata S L . om . S 28 p isoni S169, 2 existente mergit S exnrgit 3 O ratorio d ixit : Scho
lion es t idem qu od in ed . p r . su sp iciose nerbo (om . o cciso ) ect. in
stit u t S p rebet mors : meru m S Metelli : malleoli factu s est
APPENDIX 95
Verres (vid. p . 184, 16 sq. Ba it.) 7 se : si S 9 eos S S
13 misser L p r .
1 70,2 sq . c .
'
l . c . r . (exist . nel. om .) 5 cau sit & u axscp ecìm ei
reg'L oivaxerpalm w xao
‘ S 10 eiu sdem natione 1 1 an,in mg . au t
13 extimatu m S 15 eiciebant u r S 18 V irgiliu s om. 22 eu ro
xerse S 23 . 24 dns S 24 co lenda S 27 eu ersoru m (eu ersores S )enersores
171 , 1 cu re qu os S 4 repertare L ru rsu s S Il 9 s ed ad R e
mam S 10 et de ep p io S non om . ep p inm dep ositasqu e sellas1 1 deos S 13 grat iam S 14 nequ e S 15 in ante litteris om . S
1 7 omnis locu s ante lo cu m nam dicitu r 19 die L'
p r . S dia
o i19avov S 20 diu m : om . S , L p r . add: L mg . hu ic d i hoc dnme
du m L p r . hec diu m o diu m L corr . hoc dii mò S 23 qu o squ oru m L
1 72,1 qu am temp on bu s id est sib i 3 si qu aestorem 4 ipsu m
illu m gabrionem S cu iu s cu ra est“5 si qu esitorem L eu m o'
me t
8 id est : idem reau ctiene S re au ctione L 10 in qu ibu s su b
trabens e signa 1 1 me qu i : sequ i 13 tricarchu s L nes
remo haru m 14 qu adriremes p r . S u t vid .
173, 1 marins L p lecte 2 sinistras L cap ju nt S dif
ficile est au tem 4 neraqne ram 6 foras S fores L illeom . criminis L fnrtu oru m p reberbinm S 10 qu int u s an
t iqu issimu m 13 perga perga S 16 anthiecu m 19 . 21 memmie25 o ccasione p romendi 26 s ici lia 27 faselide (fasilide L ) de
1 74,1 legatu s ex 2 hercu lis 6 et p erscrip t u m 73statu s
figu ra 8 figu ra : s tatu m et iam armornm S 9 certe non maior
qu od L opertet 1 1 maioris sic u errem maiorem v et qu od L1 2 si nirtu t is S seru itntis L u o lu p tatibu s L 14 . phasi
,in mg .
qu as i S 1 9 egreg ia S 21 en qu ibu s r. S 24 p er fru ctu s sel .
nam 25 commodare L commendare S1 75
,1 sicu ribu s L hironiam et asyncheres eo s L ] 4 et om .
eiu s : legitu r 5 babee 7 in qu e ap paret redditibu s 8 se possetet qu o : et om . L 13 p rodest
ori (corr . ex erq S )'
sine remeratqne S | 2 alie 3 fe
cisse sed : et L 5 deinde'
A ntonio_
ll 6 to tins : largitatis S largiter
tes L 7 senserat L 8 p ardu ndaè S“9 hu iu s cereri S 12 correp ti0
in : si L om . S 15 crassu m S
1 77,1 s . ante gerenda 2 ita p raetermissa S orationu m
2 . 3 b is S extraord inariu m L 4 cernerentnr L 5 confeceris6 t um S d io is enim non 7 nu dau eris 8 qu o : qu am S 12 ra
dactis S omniu m 15 impo stera 1 6 qu asqu e p ecu nias 20 s iliciensia S 21 cogitat ionis 22 re om . 24 qu os e t o tiesos S 25 b
‘
i
thimie S bithime L rex ala trachie S
- 1 78 , 1 ad ianitorem qu endam iacnniterem S 4 idee in posterins L 5 ad : ab S sortem 6 inficiendo S factu m : tantam
7 procreare 8 id est se L id se S 9 su sp iciendu m S 14 laborat
96 AP PENDIX
bene qu a S 15 qu idem S iu s affertu r S 16 u t gracco more u i
deter vocab. f ere extz'
n0tu m) S , om . L inqu it L 18 p u tare S p u
tare cu iu fi S cu u u m L libantas L 20 nan S 22 f. littera1 79
,2 p escu nt petu nt : om . S , maioribu s au tem p ecu lis nt
su bau diatu r p escu nt a p r'nona p etu nt L 3 u iu ere 4 fact u s ita
deo S 6 Iene 10 hadr1anns L 14 badriane L Ilmu ltam L 16 u i
deretu r om . in lac. 8 litt. S 20 n u llam lac. vestig iu m 21 actio
nis L se om .
180,1 T ettiu m : tamen p erscmp sisse 3 nel om . S 5 non b is L
6 hominem occisu m S 8 u indicari P hilodomi morte S 12 sq . ro
gat i S crecoru m S nolu it graeceru m om . S 15 ap penitu r p o st
sed om . 1 7 lap saceneru m S 18 accu satis S 20 qu i damnat u s S
2 1 damnaretu r om . ad : a | 22 nu nt iaret_
u r 23 hic
18 1 , 5 eu m om . 7 S icilia 8 sp oliatnm : epp u gnatnm L ep
p u gnatu r S 9 au xilie om . S I l u ertebatu r L ù tebatu r S sic enimVirg . S 12 S cau ru m : cau saru m 23 indicit (indié L ) u t corneliu su t (et p r . S ) terentiu s
magistratores ais : ab ns (his S ) 6 in eos : i lles7 hi S 9 eN
‘ yu 0 1< pnra L 51! imoxgw ì S 1 1 teste 13 est em . 17 his
E phesi . E phesi S 20 inter legatoru m in
183,6 transfu gae de : transfu gato 8 que qu o s S 13 sinopes L
14 qu a S Q u ae sequ u ntu r inde a ov. a Verro L . Mag io u squ e ad qu ianec su perioris p . 186, om . S 17 adscrib u nt censu s . hoc est L
prohib ita.L
184,6 hortensi L 7 metellrî et u b i d icit L 9 su nt L 1 1 of
ficit L 12 ne so lu m ne L 16 su sp iciose 18 Verres : o ratoriep ro mortu o occisu m dixit L 19 cyrographa L 24 cetera L so let
syngraphe ne u triu squ e manu u triqu e part i seru andfi L185
,4 expensnm crysegoho L 6 so lid i L 7 inneniat L 10 et
illa L 1 2 miliadnm . commu nem r . p . L 14 u ellent an p re L
18 nat u ram L 19 extimata L 22 u erres L
186,3 cu p idu s L 4 decebat e t delo siu s , sed L 5 repu d ia
11it L 10 heia L 1 1 qu ia red . po tni L 12 rationem L 13 ait :
u t L Il 14 p ro ide qu as L 1 7 referebat L 18 ex ju su : u su s
20 enim ait
q u estor esse se (si S )“2 annu s fu erat lilib itanns L
libytaniis et S yracu saniis S 5 rep et u ndaru m om . corribns 8 de
lobellam L 13 eae : ita L ree tu tibns L re tfitib u s S |] 14 cessione16 p ostu mu scortis S 18 ne : nequ e S 20 hinc : in p ecu niaru m
u erris Scu iu s p r . S 2 terrent . S 3 sq. tentatu m ad tabu las S
conficeret 5 ne cep isse non S Il 9 cnr t u S I l 10 talis se te ei scribere L 12 iu riditione 13 sarctis L 14 anes pascere d icu nt u r hicantes 15 qu i chelidonis (elelidon S ) est hiru ndo 19 neteru m L
maioru m 3 in professione S in'
p ro t‘
essionem L (de lo co hu i u s scho lacf . Ba it. in ada .) 22 apu d : qu id S 24 an tentatu s om . sciret L
25 foret S
189,1 personam L 2 p etiorem : maiorem L 3 intelligat L
98 APPEND IX
se cu m L 8 hostioru m 9 lu era 10 ea 12 nt in bonis alioru m
qu e
114 hanc legem dicit u r S 15 hominis om . in lac. 10 liti . S ,
, litt.
1 de sertitione dicet 2 e p p inicu s S“3 est non am .
4 A t L 0 pp iiniaco S in om . 6 alies ind ices (ind . S ) su p posnisse8 adnersnm S su btnlit S 9 litera S littera L 1 1 donarat S
12 ob sertitionem amentissimnm L 14 ind . L .
° iu s S 15 app ianiou m condamnarant S namqu e Cu rtiu s 17 locu m non reiecto
ru m redemerat : adnnerat L annu erat S I l 19 imp robis S Il 20 inni 2 1 considerabant S indicaret L 22 qu i (qu e L) certum ind .
qu e et ap paret
202,1 mo stram p er hoc et (ex S ?) nob is decu riae p er hoc
(hce L ) ex nob is inf. 4 nob is su bicerentu r S 5 adnnerat L I l qu amsi I l su ggerat 6 b is S loco
203 DE P RE T VR A VRBANA FIN IT LIBE R T E R T IVS
( 111 ex I II ] co rr . S ) INC I P IT LIBE R I I I I (DE P R E T VR A ° VR
BANA LIBE R °
QVA R T V S IN C IP I T FO E LI C IT E R L ) 2 accu sa
to rem 3 su perio r S anteactis rebu s exp ositae 4 ip sae q u a esu nt S 5 cu rsim enu merantes (cnrsi me nnmerantes S ) 7. libro L8 ditione 12 enerso i n q u e q u i d am fru stra qu idam S qu i
dem L p r .
204,1 in die L egerant S 2 et om . 4 Meroclio S ep i
t
crete 8 bidene 5 sticenio (s icenio «L ) 7 conniu entia L 8 carp imari i S 12 om . 13 ea p ro u incia om . in lac . 13 titt. S
, 10 liti . L
nerbo 15 legates : alies pet it 16 mitiu m 1 7 apparent post co ll.
ante amicit iam 19 defecerat L
205,9 ita : in L 1 1 lu cnp letes L 12 illam : iam S bonam :
b . c . (s eg. lac. 15 f er e liti . S , 7 litt . L) 13 inc . : i . e . S in C L
16 asiam tribu l. 1 7 negare L
206,1 accu satori accep erat S I l 2 d u obis p r . S 7 cetegi S il
1 1 necdu m,
etiam co ep erat 12 post u lat a consu libu s L no n post ulat 17 qu i astheniu s S 19 a om . ante qu a re 2 1 pu blice ac iniqu e23 ob scnratu s S I l 24 ip erbaton cu m parentes i L 25 explicator S26 qu o animo se S
207,3 u olu p tati L I l 4 es S 6 lilyb itanu m S lilibitannm L et
s ic irj r a 208, 27 7 du e S 10 acres : hac res S bee res L I l 1 1 lac . non
indicatu r 14 consp ectn S 15 In : hi 16 sic ob se missa 18 p nblice :
p u io
S 19 testis 23 tamen 25 test . pu bl. om . S ,in fi ne p ost su is
habet L a cinitatib u s su is
208,4 l ì : I I . I l 6 facere po sset : f. f. 7 sq . te fu isse in I l 9 fu
tu ra 1 1 imp reb itati 12 s ignificare (significar S ) I l 18 nanis S20 et p o st est om . L 26 et ad u rbem S et in u rbem L
, om . S
27 hernicnm S horincnm L
209,3 exenrso ri emissariu s S excu rsor1temissariu s L corr . ex
excu rsori remissariu s sic : E I l coneihatores fu rtnru m S 8 tamen
bona S qu asi : si 9 hericine L herycinie S 12 ipsiu s cu iu s cau sa
est amplias 15 C u rienìs accesserat 18 etenim chilidenis S cm
APPENDIX 99
lidena (ehilidona S ) I l 19 neris om. S u e u err1s sit S I l 25 imparesnolu ntates S
210,3 tentatnm ire L tant u m ire S I l imp robu s S 5 ad om . L
6 nolcae iu re 7 qu i Volcae persona I l 10 fu g i qu oru m achenio
nem S 15 iam est S 1 6 mu ci L : m u tu S referat 19 demittamu s S I l 20 u tantu r 21 u tendam S
u t eo s lac . om . 2 enu ce L 3 pnb licanarnm S 5 tu m L
lac. am . I l 8 lo ctau ns 9 sedet : so lent S praeter L 10 iu re om . S
1 1 — 14 om . L | | 1u s : ind . S 13 in om . S indicu m S 16 cap entem L
p r ., S restitu eretnr 1 7 non et momento omne est ind .
restitneretu r 2 coge 3 reu m L 5 S i non 6 hic est
om . L 6 accip it cred itor (credi S ) 7 idem s . cred itor 8 d ici9 d ic i S 10 qu am om . 1 1 s u bau ditu ri 1 2 s ingali 19 su bicit S22 et : et iam L 24 p lu bicano L I l de om . 25 conscrip sisse
p raeteris I l non p r0p onis postremo 4 in eo om . 8 anteiu dicem 1 1 me fetricidare L me fedricitate S I l 13 su bdistingu nt L
su bdîg1u ent S 15 cu iu sdam qu am S [11 7 qu id cu i 19 p ictnra.
FIN IS L ; S in mg . mu lt u m deficit su per I II I li5ro
INDEX NOMINVM
Litter is inclina tis dantu r si qu a ea: so lis C icer onis lemma tis citavimu s .
L . A c c i u s po eta 14,29 .
A ch a i a 75,9 .
A c i l i i
(M’
. G l a b r i o co s . 687 )M
’
. G l a b r i o so ro ris M. S cau rifiliu s p ro eo rogavit 25, 8 .
A c t a 1 7,2 . 7 .
A c t i a c a v ictoria 81,1 .
L . [A e l i u s ] L am i a eq . R . a G a
binio co s . [696 ] R oma relega
t u s 9 4 .
Sex . A e l i u s Fact u s [C at u s , co s.
556 ] censor 560 su bsellia se
materia a p epnlari consessu
sep arari i u ssit 61 , 24.
lex A e l i a et Fu fia de obnu nt ia
t iene [600 28 sq . 8,3 .
A em i l i i
L . A em i l i u s Bu ca filiu s p re
M. S cau ro regavit 25, 9 .
M. L e p i d u s [cos . 676 belleciv ili mo to in S ard inia op
p ressu s] 16 , 22 .
Mam . L e p i d u s [Livianu s] cos .
677 72,6 .
M’
. (M. cod . ) L e p i d u s cos . 688
52,1 2 . consu laris testimo
ninm d ixit in C orneliu m 53,
1 2 .
M. A e m i l i u s L e p i d u s interrex p rodit u s aedes eiu sep p u gnatae 29, 6 . 37 23. 26 .
38,9 . 39
,G . C or recto p ra e
nom ine p o tiu s M’
. Lep id u s cos .
688 (D r u mann I , 4) qu am M.
L ep id u s tr iu mvir .
M. L e p i d i [co s . 708 triu m
v iri] libertu s P hilemo test isin Milonem 32
,14.
L . P a u l u s [Macedonicu s co s.
11 586 ] pater natu ralis African i posterioris
,de Macedo
nia et P erse rege trinmpha
vit 10 , 25 sq . 12 , 26 .
[L.] P au lu s [ces . 704] su pplicav it p ro M. S cau ro 25
,8 .
M. A e m i l i u s P hilemo M. Le
p id i libertu s testis in Milenem 32
,13 .
M. S c a u r u s
princeps senatu s 16 , 7 . 20,6
sq . qu amv is p atriciu s aequ eac nov u s home labo rav it 20
,
1 6 sq . a C n. D omit io [650] pest u latns de sacris deminu tis
ab so lu tu s est sqq. ob
legat ionis A siaticae invidiamlege S erv ilia rep etu ndaru m
reu s factu s a S erv ilio C aep ione
,cu i C n . D o labella su b
scrips it C aep ionem centra
reu m det u lit ; M. qu oqu e D rusu m tr. p l. [663 ] cohortatu ses t nt ind icia commu taret
23, 8 . vexatns a Q .
Vario tr. p l. [663 ] criminebelli socio ru m concitat i ita se
gessit , u t ab ipso tribu no d imitteret u r sqq . mores
e iu s 1 6,15 . nomen
et au ctoritas 17 13 . 18,13.
M. A e m i l i u s M. f. S c a u r u s
INDEX NOMINVM
lano equ itu m tu rmas sq .
a G raecis sp o liatis edu ct u s in iu s ad M. Lu cu llu m
p raeto rem C . Caesare accu santeiu diciu m recu savit [678 ] 75 ,14 sq . propter acris alieni magnitu dinem praed ia mancipavit
75,21 . sematu motu s
a eensorib u s a . 684 75,1 6 .
p raetu rae candidatu s [in a. 688]’
ex u ltimo 10 00 ad tert iu m p ervenit C icerone su ffragante 76 ,
in consu latu s p etitione
C iceronis compet itor au cta am
bitu s licentia ; in eiu s co itio
nem cu m L . Catilina C icero invectu s est or . in toga candida73 sqq . p ass im . (orat io nom ineeiu s ed ita p au cu lis cen
t u riis C atilinam su peravit co s .
creatu s cu m Cicerone in a. 691
84,9 .
M. A n t o n i u s accu sator Milonis36
,7 .
lu di A p o l l in a r e s 43 , 5 .
aedes A p o l l in i s extra portamC armentalem inter foru m heliteriu m et circu m Flaminiu m
80, 23. aedes A . in P a
lat ie 80,26 .
C n. A p e n i u s ( A p r o n in s ?)G u … f. accu savit M. S anfeiu m
du cem ep eraru m Milonis 49, 7 .
v ia A p p i a 30,22 . 41 , 22 .
44, 15 .
L . A p p u l e i u s S atu rninu s tr .
p l. 654. 5,7 . 71 , 14 .
M’
. A q u i l i n s [ces 653] 2 1 , 13 .
A r i c i a 27 , 18 .
A r i c i n i decu riones 30,1 6.
A r i s t o n i c i bellu m [623]A s i a 22
,7 . 67
,27 .
legat io A s i a t i c a M. S cau ri p atris 19
,1 1 .
(C .) A t i l i u s S erranu s aed . cu r .
[560 ] cu m L . S cribonio Li
bone co llega lnd is R omanis su b Balbu s v . Herenniu s .
sellia senatoria a p ep u lari con Balearicns v . C aeciliu s .
sessu separasse trad itu r 6 1,23. Bas i l i monu mentu m in viaApp ia
Sex. A t i l i u s S erranu s [G avianu s] tr. p l . [697] C iceronis ad
versariu s 10,20.
A tiliu s v . R u tiliu s .
A t r e u s'
Att icu s v . P omp oniu s .
C. A t t i u s Celsu s praeter 688?
57,20.
A u r e l i u m tr ibu nal 8 , 12 .
A u r e l i a lex indiciaria [684 ]7 .
A n r e l u
C . C o t t a frater M. et L . C o t
taru m 59,15 . magnu s orato r
compar P . S u lp ici 13, 7 . 10 sq .
58,27. cos . [679 ] legem
t u lit,u t trib u nis p l. liceret
po stea alies magistratu s ca
pere 59,5 sq . 69
,28 . 31 sq .
de aliis legibu s su is abregand is ipse ad senatu m ret
t u lit 58 , 25 . 59, 1 . e . M .
C o tta . mortu u s es t ante
d iem triu mphi cicatrice qu amin p roelie accep erat rescissa
13 sq .
L . A u r e l i u s C o t t a p raeter
legem ind ic iariam t u lit 684qu a commu nicata su nt indicia senatu i et equ it ibu s R o
manis et t ribu nìs aerariis 15,
9 . 70, 7 . P . Syllam
ces . des . ambitu s damnarat
et in e iu s locu m ce s . creatu s
erat 66,22 . cos . cu m L . T er
q u ate 689 5 0, 4. 74,22 .
M. C o t t a [cos . 680] C . Cottaefratris legem de indiciis p ri
vat is anno post qu am lata
est abrogavit 59, 11 . 14 sq .
P . A u t r o n i n s [Factu s] cos . des .
in a. 689 cu m P . S ylla ambitu sdamnat u s 66
,2 1 . 79
,10 .
A v e n t i n u s 69, 2 .
INDEX N OMINVM 103
i . e . [Minnci] Basili bu stam 44,15 . of. C ic. ad A tt. 7 , 9, 1
L . B e l l i e n u s av u ncu lu s Cat ilinae
,damnatu s 690 qu o d Q .
Lu cretiu m O fellam « occiderat
[673] 81 , 18 .
Bibu lu s v . C alp u ru iu s .
B i r r i a glad iator Milonis 28 , 1 . 4.
B o c u l u s notissimu s in circo
qu adrigaru m ag itator 18 .
Bo n ae D e a e sacellu m propeBovillas 27 . 18 .
Be v i l l ae 27 , 17 . sq .
‘
35,15 . Bo v i l l an u m
Bru tu s v .
‘
I u niu s .
Bu ca v . A emiliu s .
C a e c i i iL . Me t e l l u s [C alvns Delmat icns ces . 635 . censor 639]avu s maternu s M. S cau ri 24
,
10 . C asteris et P ellu'
cis tem
plu m refecit 24,17 22 . pont .
max. de incesto virginu mV e
staliu m male ind icasse insimu latas est a Sex . P edu caeotr . p l . [641] 40,
- 16 .
[Q . Me t e l l u s ] Ma c e d o n ic u s [co s . 61 1 . cens . 623]56, 6 .
[Q . Me t e l l u s ] Ba l i ar i c u s
Macedonici f. [cos . 631 . cens .
634] 56 , 6 .
4
Q . Me t e l l u s N e p o s Baliaricif. co s . 656 . a C . C u rione ac
cu satu s 56, 6 sq .
Q . Me t e l l u s N e p o s N ep o tisf. C u rionem accu sav it
,mex
pactione facta dest it it
sq . 20 sq . 56,9 sqq . C iceroni
infestas 56, 22 . tr. p l. 692
C iceronem consu lata abeantem centionari p rohib u it 6 , 5 .
ces . 697 43 , 4. M. S cau ri lau
dater 24,24.
Q. Me t e l l u s C e l e r N ep o tis
co s . 656 f. [ces . 694] 56 , 5 . cos .
des . lu dos C omp italicio s fierinon passu s est
'
6, 10 . 7,7 .
Q . C a e c i l i u s Me t e l l u s N u
m i d i c n s cos . 645 bello C imbrico 60
,12 . 14.
Q . Me t e l l u s P i u s [Nu mid ic if. cos . 674] 56 , 3 . p ont . max.
tes tis in C orneliu m 53,12 .
70,30. test is in C atilinam
Q . Me t e l l u s P i u s S c i p i o,
antea P . C e r n e l i u s S c i p i o[Nasica ,
adep tatu s a Q. Metello P io]. L . S isenna [praetor 676] bonornm C n . C er
neli po ssessionem ex ed ictosu o P . S cipioni”adnlescent inon dedit 66 , 4 . C n .
P ompei i socer 27 , 9 . censu
latnm p etiit in a. 702 Miloniscompet itor et adversarias 26
,
37,
de
Olodi caede conqu est u s in
senatn 30,13.
Q . Me t e l l u s C r e t i c u s ces .
685
L . C a e c i l i u s R u f u s [frateru terinu s P . S u llac ] praeter697 a Clodio 0p p ressùs domeoppu gnata 1 1 .
Q . C a e c i l i u s [eq . R .] temperib u s S yllanis a Cat ilina leviroo ccisu s 75
,3. of (2. C icer o
de p et . cons . 2, 9 .
[C . C ae c in a Largu s ces . cu m
Imp . Clau d io A sceni
aetate p o ssidebat demnm qu aeo lim fu it M. S cau ri 23
,25. cf .
P lin . nat: b is t. X VI ] , 5 .
M. C a e l i u s [R u fu s] tr. p l. [702]stndiosissimu s Milonis 29
,1 8 .
6 .
C aep io v . S erviliu s.
M. | C ae p i o sq . (M. Br u
tu m qu i etiam Q . C aep ie Br u tu s
au di t p erp er am intelleg u nt .)Caesar v . I u liu s .
C .
*C a e s e n n in s P hilo Sex .
O lod i accu sator 49, 14.
C aeseniu s v . C alp u ru iu s .
C a l a t i n i 12 , 24. (A . A tili u m C a
latin u m 0 03 . 496 et 500 innu it.)
104 INDEX NOMINVM
G alenu s v . Fnfins .
M. C a l i d i u s [p r. 697] M. S cau ripatronne 18, 10. adfnit Mileni30
,
lex C a l p u r n i a de amb itn C .
C alp u rni P isonis ces . 687 61,
10 . 1 1 .
C a l p u r n i i .
M. B i b u lu s [cos . 695 ] de
P ompeio consu le s ine cel
lega creando sentent iam dixit[702]
C . C a l p u r u i u s P i s o cos . 687
C . Cornelio adversatu s legem de amb itn
tu lit ex S . C . grav ierem qu amfu erat antea pecu niaria qu oqu e poena adiecta
,ad qu am
p erferendam edixit, qu i rem
p . salvam esse vellent , u t ad
legem accip iendam adessent .
67 , 12 sq. 6 1 , 1 2 . 79,8 .
C n. P i s o familiaris C at ilinae
omniu mqu e consilioru m eiu spart iceps 58
,20. C . Manilio
dist u rbandi ind ien au ctores
fu isse C at ilina et P iso v i
dent u r cu m Cat ilinaconiu ravit ad caedem senatu s
faciendam 689 82,
26 . 29 . in Hisp aniam m issu sa senatn p er honorem lega
t ionis ibi , d u m ininrias p r0
v incialibns facit,o ccisu s est
[690] 83 , 3 . 24.
C . P i s o [Frngi q u aestor 696 ]C iceronis gener 4, 10 . 21 .
[L . P i s o Frngi] C aeseninu savu s L . P isonis ces . 696 4
,
15 u bi leg . C aesenini .
L . P i s o [Fru gi C aeseninu s ]pater L . P isonis co s . 696
4,13 .
L . P i s o Frngi C aeseninu s (denomine de stirpep . 3 sq . ) C . C aesaris so cer
2,6 . co s . 696
P . C lodiu m adinvit p . 7 sq .
9,13 . ex bonis C iceronis ex
pu lsi qu aedam ad ip snm in
sooru s demnm lata su nt 9,
18 . 22 sq . C emp italicia Sex.
C lodiu m facere passu s est
6, 27 sq . cu m C ap u am con
su l venit [u bi du u mvir i . d .
erat of. or . p . S est. 8, 19 al. ]rep u diatu s 9, 8 . 12 Macedoniam p rovinciam obtinu it
1 1 1 . revocatns est sen
tentia C iceronis qu am dixitde p rovinciis consu laribu s698 2
,2 . reversu s 699 1
,10
in C iceronem invectns est
2,4 ; cu i Cicero res
pend it oratione qu ae in L .
P isonem inscribitnr 2,14.
2,7 . 4 , 19. lau dato r
M. S cau ri [700] 24, 23.
M. P iso v . Pu pins .
C a lv e n t i u s I ns u ber so cer P isonis
p atr is 4, 17 .
Calvu s v . Liciniu s .
°
Camillu s v . P u rins .
C am p a n u s consu l ( i . e. L . P iso
cos . 696 C ap u ae du u mvir 9, 8 .
C ap i t o l i n u s clivu s a C . Maniliotr. p l. 687 obsessns
C ap i t o l i u mC ap u a 9
,10. 1 2 .
po rta C a rm e n t a l i s 8 1 , 2 .
C ar t h ag i n e n s e s 61 , 2 1 .
lex C a s s i a [tabellaria 617 ] 69,10 . 13 sq .
lex C a s s i a u t qu em popu lu sdamnasset cu ive imperiu m ab
rogasse t in senatn ne esset ; a
L. Cass io Longino tr. p l. 650
maxime propter simu ltates cu mQ . S erv ilio lata 69
,12 . 16 sq.
C a s s i a n u m iu d ic i u m 40,8 .
C . C as s i u s [Longinu s] ces . 658
L . C a s s i u s [Longinu s R av illa
tr. p l. 617] legem t u lit , u t p e
p u lns p er tabellam su ffragium
ferret 69,15 . su mmae v ir se
veritatis , q u o tiens qu aesitor iad icii alicu iu s esset in qu e qu ae
106 INDEX N OMINVM
lege accu sator fu it et praem iu m recu savit
P . C l o d i n s P n l ch e r qu 1 ex
patricia in . p leb eiam fam iliamtransiit [695] C iceronis inimicu s 10
,1 7 . 26
,14 .
58,19 . 76
,8 . of. 8
,1 7 . 15
,
3 . eiu s u xor Fu lv ia 28,19 .
35,22 . so oru s S empronia
T u ditani fi lia 35,2 1 . filiu s
p arvolu s 30, 24. domu s inP alatio emp ta de M. S cau ro
28,23 . A dnlescens a. 689
L . C atilinam ex Africa re
versu m rep et u ndaru m accu
sav it,sed infamis fu it prae
varicat u s esse
C atilinae coniu rationis so ciu m
eu m fu isse et in castra Manliillu m su b sequ i v olu isse opiniofu erat qu aestor des ignatùs 692 dep rehensu s est
in C aesaris dome ,cu m ibi
in ep ert0 virgines p re popu loR omano sacra facerent ; indede inces to P . G lod i senatu s
decrev it nt extra ordinem
ind iciu m fieret [693]p er Q . Fnfiu m [tr. p l.]
factu m est,ne asp eriu s de
cerneretnr tr. p l.
696 qu attu or leges pernic iosas popu lo R omano tu lit7,22 sqq . rest it u it co llegia
post V I anno s qu am su blata
erant rogat iene p 1°
0
mnlgata C iceronem u rbe ex
p nlit , bona e iu s p u blicav it ,demnm dirip u it et infiamma
v it 9,20 sqq . Pompeio
insidiatu s est sqq . T igr
'
anem a P ompeio apu d Flav iu m senato rem depo si tu mabdu xit nec reddidit ; de ce
dem pu gna facta in via A ppia41
,24 sqq . L . C aeciliu m
p raetorem opp ressit a. 697
43,1 1 . [698 aed . cu r.]Mi
lenem de vi accu savit,qu em
P omp eiu s defendit 43 , 8 sq.
Inter M. S cau ri patrono sfu it [700] 18, 9 . cu m praet u ram … p eteret [701 . 702 ]creb rae inter factiones C lodiet Milonis pu gnac 26 , 16 sq .
(C icero q u oqu e se ad R egiamp aene confectu m a Clod ioqu eritu r 42, 15 sqq. ) G lod iinterfectio in v ia Appia (a.
d . XI I I Kal. Febr. in
cendiu m cu riae et t u mu lt u s
insecnt i,de occ iso qu aestio
nes et ind iciu m p . 27 sqq .
p ass im . of. 7,3 sq . P raeter
alias legem de libertinoru m
su ffragiis ferro p rep osnerat
46,20.
C l o d i a n a mu lt itu deC lodianae operae
C lodiani 35,13 . 36
,23 . 25 .
damnat i 49,19 .
( C . C l e d i n s ) no tu s de plebehomo
,comes G lod i
cf . C ic . p . M il. 17 , 46 .
Sex . C l e d i n s scriba 29,2 . fa
miliarissimu s O lodi et ep e
raru m C lodianaru m d u x 7,
2 sq. a. 696 p raetextatu s ln
do s C emp italicios fecit7,2 . T igranem tempestate
A ntinm delatnm P . O lod ii u ssu redu xit sq . eo
au ctore cu ria cu m corporeP . G lod i incensa est [702 ]
29,2 sqq . magno con
sensu damnat u s est 49,13 .
Olandi v . P acu vii .
C . C o e l i u s [C aldns ] cos . 660
P . C o m i n i u s et G . (L. C ic. p ro
C lu entio 36 , 99 ) C o m i n i u sfratres [S po letini , eq . R . ] C .
C orneliu m reu m lege Corneliade maiestate feceru ntdet u lit nomen P. ,
su bscrip sit
C . 52,13 sqq. die iu dicii a no
t is ep eraru m d u cibns circu m
INDEX NOMINVM
vent i v ix efl”u geru nt intervent u
consu lu m ; po stero die non ad
fu eru nt sqq . S egu enti
anno [689] P . C ominiu s , u t in
famiam accep tae p ecu niae t01leret
,1 ep etiit C orneliu m 53
,5.
eiu s orat io 6
( 19 )c o m i t i u mC o m p i t a l i alu di C o m p ì t à l i c i i 6 , 7
,8 .
[M. ] C o n s i d i n e [N onianns ]?( an [C .] C ensidiu squ aesito r in M. S anfeii cau sa
de vi,ex lege P lau tia [702 ]
49,4 .
lex C o rn e l i a [L . S u llae ] de
maiestate 673 52,14. 53
,6 .
54, 20 .
C o r n e l i i .C. C o r n e l i u s qu aestor C n.
P ompei i tr .p l.
687 alienatns est a senatn
50,8 sqq . leges tu lit , qu ibu s
au ctoritatem senatu s et gra
t iam ep timatnm minu ebat
51 , 2 52 , 1 1 . 64,13 sq .
(legem de libertinoru m su ffragiis C .Manilio dedisse insimnlatu r 56 , eu m intercederet P . S erviliu s G lob ulns
,ipse codicem recitavit ;
tu mu ltu s inde o rti sqq .
a. 688 reu s factu s lege C ornelia de maiestate a P . et
C . C eminiis, qu i die iud icii
circu mventi ab operaram dncibu s fngernnt nec posterodie adfu eru nt sqq . re
p etit u s a . 689 sq . a C icerene qu atridu e defensu s
p . 53 sqq. p ass im . consu lares
qu inqu e test imonia in eu mdixeru nt 53
,10 . 70
,28 sq .
magno nu mero sententiarnmab so lu tu s est
C n . C o r n e l i u s . L . S isenna
[praeter 676 ] bonoru m C n.
Corneli possessionem ex
107
edicto su o P . S cipioni non
ded it 66, 3.
P . C o r n e l i u s A s i n a m vir
co loniae dedncu ndae P lacentiam 536 3
,8 .
C . C o rn e l i u s C e t h e g u s‘
[co s .
557] censo r 560 su bsellia se
materia a p ep u lari consessu
sep arari iu ssit 61,
L . C i n n a [ces . 667— 670] C n .
O ctaviu m co llegam et princ ip es op timatu m eccidit 21
,7 .
C n . D o la b e l l a [co s 673 ]propter Macedoniam provinc iam vexatam a C . Caesareaccu satu s nec damnatu s [677]
C n . B e lab e l l a [p r . u rb . 673 ]p aternns M. S cau ri inimicu s
,
propter C iliciae p rovinciae
a dministratienem 674. 675
ab eo accu sat u s et damnatu s
23,6 . 15 . 65
,25 .
[O n . ] L e n t u l u s [C lodianu sco s . 682 ] censor 684 C … A n
tomiu m senatn mov it
[C n] L e n t u l u s [Marcellinu s]cos . 698 2
,3 .
P . L e n t u l u s [S p inthef ] cos .
697 43,3 . de C iceronis re
d itu legem tu lit 10, 16 .
[L . ] L e n t u l u s Niger‘
fiamen
Mart ialis 25,8 .
P . [L L e n t u l u s,Lentu li
fiaminis filiu s , s u pplicav it p reM. S cant e 25
,8 .
P . L e n t u l u s [D o lab ella] C icerenis gener , ap u d qu emTu lliaex p artu decess it 4, 2 1 .
S c i p i o n e s 1 2, 25 .
P. C o r n e l i u s S c i p i o,pater
A fricani p rioris , co s . 536
2,27 .
C n . C o r n e l i u s S c i p i o [C alvu s co s . 532 ] 111 vir cel.
dednc . P lacentiam 536 3,9
°vid . adn .
P . S c i p i o A fricanu s ‘
cos . 11
(560) secretu m locu m spec
108 INDEX N OMINVM
tandi senatorib u s ded it vel
dari passu s est 6 1,
p . 62 p ass im .
[P . S c i p i o A emilianns ] Africanu s posterior, L . P au li filiu snat u ralis 10
,28 .
P . S c ip i o [N as ica] V . QMetellu s P iu s S cip io .
L . S i s e n n a qu i res R omanas
scripsit [praeter 676]ex ed icto su o bonornm C n .
C erneli po ssessionem P . S ci
p ieni non dedit 66, 3 .
L . S y l l a co s . 666 qu i postea[672 ] Felix ap p ellatu s est
d ictator ; pater Fau st iS yllae et Fau stae
27 25 ; v itricns M. S cau ri 1 6,
8 ; avu s Q. P ompeii R nfi 28,
25. equ estri ordini infestu squ i contra eu m. p re Cinnanis partibu s stetit 80, 13 .
mu nificu s in so cio s victoriae
1 6,8 . Q . Lu cretiu m O fellam
consu latnm p etentem eccidiiu ssit [673 ] sq . lu
dos c ircenses v icto riae inst it u it [673 ] 79
, 20. 83,18 .
tribu niciam po testatem in
freg it cf . ex
lege e iu s trib u nicia non licu it
trib u nis, p l . po stea alies ma
gistratu s caperede bonis S yllae in indiciu mvecandis po stea saepe actnmest
,qu ia p er mu lte s anno s
su mp serat p ecu nias ex vecti
galib u s et ex aerario p . R .
64, 22 . 65,1 .
S yl l an a v ictoria S yl
lanae partes 65,5 . 75
,
S yllanu s exercit u s 75,9 .
79, 13 . 16 .
L . C o rn e l i u s S y l l a Fau stu s( Corneliu s Fau st u s 65
,1 .
Fau stu s C orneliu s Fan
stns S ylla 1 7,30. 25,
Syllae Felicis filiu s, qu aes
tor 700 M. S cau ru m ,fratrem
ex eadem matre,adinvit 18
,
1 sq . reu m lau dav it adu
lescens et p re eo su pplicav it 25 , 3 . 10. de p ecu niis
residnis accu satu s [688] 64,22 . 65
,1 .
P. S y l l a cos . design. in a. 689
cu m P . Antronie amb itu sd amnatu s 66
,21 .
C o r n e l i a M. A emili Lepid iinterregis a. 702 u xo r, cu iu scastitas p ro exemple fu it38
,5 .
L. C e r n i fi c i n s Milonem lege
P lau tia de V 1 p ost u lav it et
absentem damnavit 702 34,5 .
P. C e rn i f i c i n s in sematu Milenem P ompeio insidiari d ixit32
,7 .
Q . C e r n i fi c in s [tr. p l. 685] p 1ebeiu s ,
sobriu s ac sanct u s vir,
C iceronis in consu lat u s pet it ione competitor 73
,12 . 15 .
C o r s i c aCo tta v . A u reli u s .
Crassu s v . L iciniu s .
C r e t e n s e sCrispu s v . S allu stiu s .
C u r i a 29,
C u rio v. S criboniu s .
C u r i i 1 2, 24 .
Q . C u r i n s homo qu aes tor iu s no
tissimns fu it aleator damnat u s
qu e po stea est 84,1 . 3 .
« of : C ic. ad A tt. I 1 , 2 .
C u rt ianns v . O lenas .
D am i o P . Olod i libertns et apparitor C n . P omp eiu m ob sedit
et‘
adversu m Flav inm p raete
rem ap pellavit tribu nos 696
41,12 . 15
T . D i d i u s ces . 656
D olabella v . Corneliu s .
C n. D 0 m i t i u s [Ahenobarb u s ]ces . 658 18 , 20. [cens .
tr. p l. 650 72 , 2 . 6 . iratns
1 10 INDEX NOMINVM
[M.] F n lv i n s Flacons [ces . 629
tr. p l. 632 ] consu laris cu m,0 ,
G raccho ab L . Op im io ep p res
su s [633] 15, 23 .
P . F u l v in s N erat u s accu sator
Milonis de sodaliciis [702 ]34
,6 . 48
,1 1
F u l v i a u xor P . C lodi
test imoniu m d ixit in Milonem35
,22 .
[M. P u r i n s ] C am i l l u s [d ict .eiu s stat u a in ro stris to
gata s ine tu nica 25,27 . C a
m illi 12,24 .
A . G a b i n i u s tr. p l. 687 legem
de p iratis p ersequ end is p er C n.
P omp eiu m tu lit,cu i cu m inter
cederet L . T rebelliu s, intro ve
care tribu s G abiniu s coep it , u t
collegae magistrat u m abrogar et : p ostqu am X et V I I tribu srogationem acoep ernnt , remisit
intercessionem T rebelliu s 63 , 21
27 sqq . cos . 696 9 .
L . Lamiam ed icto relegavit 9,3 . revocatns ex S yria prov inciasentent ia C iceronis q u am dixe
rat de p rovinciis ,
consu larib u s
698,2,2 . reversu s 700 1
,
1 1 sq .
G al a t a Milonis servu s p ro fu gi
t ivo p rebensu s et ad triu mvi
ru m cap italem p erdu ct u s a M.
G aelic et Q . Manilio tribu nis
redditns est Mileni 32,21 sq .
G a l l i a e 2,6 .
G al l i c a n u s 3, 21
G a l l u s 3 ,20 . 4
,3 . G alli
3,7 .
Q . G a l l i u s p raetu rae candidatu s
qu od in aedilitate qu am ante
annu m gesserat best ias non
habu erat , ded it gladiatores su bt itu lo patri se id dare sq .
praeter 689 ind iciu m exercu it
de C . Cornelio 54,18 . rens
amb itu s defensu s a Cicerone[690]
L. C e l l i n s [P op lico la cos . 682 ]censor 684 C . A ntoniu m senatn
movit 75,16 .
G ibba v . Terent ias Varro .
G labrio v . A ciliu s .
G lau cia v . S erviliu s .
G lobu lu s v . S erviliu s .
G racchu s v . S emproniu s .
G r a e c i 75,
14 . 14, 19 .
G ratidianu s v . Mariu s .
H a l i 0 e r?servu s P . G lod i . ex ee
Milo qu aestionem ita habu issed icit u r
,nt eu m articu latim cen
secarent 30,25 .
L . H e r e n n i u s Balb u s Fanstaeet Milonis familias p ostu lavit30
,4 .
Hisp anns v . Varins .
H i s p an i 13, 4.
H i s p an i a 14,7 . 83
,
H i s p a n i en s i s p u g i u ncu lu s 83,20. 24 .
H e n e r i s et Virtu t is aedes 1 1,14.
Q . H o r t e n s in s cos . 685
test is in C . C orneliu m [689 ]M. S cau ri p a
tronu s et lau dator [700 ] 18,10 . 24
,26 . Mileni adfu it [702]
30,7 sq . 39
,.10.
L . [H o s t i l i u s ] T u b u l u s [praetor 612 ] praetoriu s proptermu lta flagitia de exilie accer
situ s,ne in carcere necaretnr
,
venenu m b ibit 20,24. 30 .
Hyg inu s v . Inliu s .
Hyp saens v . P lau tiu s .
I a n i c u l u m 80, 23 .
I n c u b e r 4, 14 .
I n t e r am n a 43,26 . I nteramna
n u s 43, 23.
I sau ricns v . S erviliu s .
I t a l i a 3,
4,4 .
bellu m I t a l i c u m 13,2 sq .
65, 13 . 70,16 . tu mu ltu s I tali
ens I talic i popu li 60,3 . 7 . I talici 65
,1 6.
lex I u l i a [Au gu sti? ind1c1aria ]
INDEX NOMINVM
p atronornm nu meru m definnt
18 , 8 .
C . I n l i n s [cos . 272] legatu s missu s a patribns ad p leb em [305]69, 7 .
I u l i i i . e . C . et L .- I u lu Caesa
res [S trabones ] a satellit ib u s
Mari eccisi [667] 22, 2 . 8 . 18 .
C . I n l i n s C a e s ar [S trabo V 0p iscns aed . 664 ] inter primostemporis su i eratores et tragi
cu s poeta bonu s admodu m hab itu s 22
,15 sq . cau sa
belli civ ilis content io eiu s cu m
P. S u lpicio tr. p l. fu it , cu m
om issa p raetu ra Caesar consu l
fieri vellet 22,1 1 sqq .
L . I n l i n s C a e s a r [S trabo ],G ai frater
,e t consu l [664] et
praeter ( l. censor? fu it
22,9 .
C . [I n l i n s ] C a e s a r [posteaD iv u s Inlins] gener L . P isonis
2 , 6 . orationes eiu s in C n .
D o labellam qu em propter Macedoniam p rovinciam vexatam
accu sav it nec damnavit [677 ]23
,12 . 14. 65
,26 . et iamtu m
adu lescentu lns p ro G raecis ve
xatis egit centra C . A ntoniu m
[678 ] cu m M. G rasso
adiu ter in consu lat u s p et itione
C atilinae et A ntoni , acerrimns
ac p o tent issimu s C iceronis re
fragater [690 ] 74, 3 . in
C aesaris [pont . max.] demo P .
C ledins dep rehensu s est,cu m
ibi in op erte v irgines p re p .
R . sacra facerent [692]G allias obtinu it 2
,6 . bellu m
civ ile 65,21 .
[C . I u l in s C ae s ar , p ostea] Imp .
C a e s ar,qu em nu nc D iv u m
A ngnstnm dicimu s,post A ctia
cam victoriam [723 ] aedem
A p o llinis in P alatio fecit 80,
28 sq .
L. I n l i n s C ae s a r 6,
20. 73,4.
1 1 1
S ex. I n l i u s [C a e s a r ] cos . 663
6
I n l i n s Hyginu s in libre priorede v iris claris ex Varrone domes v iris illu strib u s pu blicedonatas netat 12
,6 .
I n u i t
D . B r u t u s ces . 677 72,6 .
M.B 1°
11 t u s S erviliae,so roris M.
C atenis filiu'
s orat ionem p re Milone edidit qu as iegisset 36 , 1 1 .
M. S i l an u s ces . 645 plu resleges qu ibu s militiae st ip en
dia minnebàntu r abrogavit
60, sq . male rem ad
V ersu s Cimbres gessit 60,
12 . 14 . 7 1, 22 sq . .
» Id eo ac
cu sat u s a C n . D omitio‘
tr: p l. ,sed p lenissimo abso lu tu s estdu ab u s so lu m tribu bu s damnantibns 650 71
,24 sq .
Lam ia v . Aeliu s .
L a n n v i nm 27,15 .
Largns v . C aecina.
L a t i n a colonia 3,10. Latinae
coloniae incolae gerendo ma
gistrat u s civitatem R omanam
adip iscnntu r 3,3. Lat inoru m
coloniae nominis Lat inisoci i male animat i ab L . Op im io repressi [630] 15, 22 .
L av i n i u m 19,1
Lentu lu s V . Corneliu s .
"
Lep idu sL i b i t i n a e lncu s
lex L i c i n i a Mu c i a de … civibns"
regu ndis 659 59 , 19 . 60,1 sq .
L i c i n i i .
[C .] C a lv u s poeta et orator ;e iu s hendecasyllabu s elegansin Q . Cu riu m 84
, 2 .
L . L i c i n i u s C r a s s u s orator
cos . 659 cu m Q . Mu cio S cacvola pont . max. legem t u litde regu ndis in su a civitatesociis
,q u ae vel maxima cau sa
belli I talici fu it sqq .
1 12 INDEX N OMINVM
cu m G rasse propter su mmameiu s in re pu blica po tentiamac d ignitatem senat u s in de
ce'rnendo triu mpho gratifica
ret u r,S caevo la collega inter
cessit 13,1 1 . 15 sqq.
P . C r a s s u s [Mu cianu s] pont .max. ces . 623 bello A ristoniciin A sia ded it operam,
nt oc
cideret u r 2 1, 1 1 . 22 , 6 .
P . C r a s s u s [D ives ces . 657 ]pater M. G rassi aem u li po tent iac P ompe i i,ante bellu m I talicnm de Hisp anis trinmpha
- v it [66 1] 2 1,6 . in do
minatione C innae su a manu
p eriit [667 ] 21 , 3. 7 .
M. C r a s s u s [D ives] P . G rassi
ces . 657 fili u s 13,3 .
aemnlu s p etentiae C n . P om
p eu 2 1,6 . [co s . 684] cu m
C n . P ompe io trib u niciam p otestatem restitu it 67
,23 . 25 .
index in C . C orneliu m [689]67 26 . coniu rationis a L . C a
tilina et C n . P isone factae a.
689 au ctor fu isse argnitu r 74,23 . cf. 82
,28 : sq. Cat i
linae et A ntoni in consu latu s
p etitione adiu ter , C iceronis
refragator 74, 3. 1 7 . co s . I I
cu m C n . P ompeio 699 1,1 .
L . L u c u l l u s [co s . 650] bellu mcontra Mithridatem gessit
1 6,23 .
M. L u c u l l u s [L . Lu cu lli fra
ter,post adop tionem M. T e
r e n t i u s Varro Lu cu llu s,
co s . 68 1] p raeter peregrinu s[678] cu m C . A ntoniu m G raeci
in iu s edu cerent C . C aesare
accu sante,decrevit id q u od
G raeci p o stu labant 75, 1 1 . 14 .
consu laris test imoniu m d ixitin C . C orneliu m [689] 53, 1 2 .
70, 28 . 7 1
,2 .
C . L i c i n i u s S ac e r d o s p le
be iu s,competitor C iceronis
in p et itione consu lat u s (in a .
691) 73, 12 . 16 .
L i c i n i u s qu idam de plebesacrificnlns , fam ilias p u r
gare solitu s,index de ins i
d iis a Milone C n. P ompeiop aratis 45 , 19 . 26 .
L i c i n i u s g lad iator 83, 27 .
L i c i n i a v irgo V estalis de incesto prins abso lu ta a L .
Metello p ont . max.
,deinde
damnata a L . Cassie [641]40
,19 sq .
leges L i v i ae [M. Dru s i 663] u noS . C . su b latae tamqu am centra
au sp icia latae 60,
61,5 .
M. L ì v'
i u s Dru su s tr. p l . 663 c u m“
senatu s partes t u endas su sce
p isset et leges p re ep timatibu s
t u lisset,postea eo licent iae est
p rogressu s , u t nu llu m in his
modu m servaret : inde P hilippeces . q u i ci inimicu s erat au ctore
leges e iu s u ne S . C . su b latae
su nt 6 1,1 sq . M. D ru su m tr. p l .
S cau ru s pater cohortat u s est,
nt indicia commu taret
[T .] L i v i u s , P atavinns (“Liv iu s
nester’
68,
reru m scripter59
,3 . 68
,17 .
Longu s v . S emproniu s .
L . L u c c e i u s paratu s eru ditu s
qne C atilinam po st comit ia censu laria et rep u lsam eiu s a . 690
reu m fecit inter sicario s 8 1,28 .
adnlteria ei ob icit in o rationi
b u s 82,16 . postea consu latnm
p etiit [693][C . ] a i l i n s poeta demnm habu isse d icitu r eam q u ae A nt io chi regis filio p u blice aedificata erat 12
,1 1 .
C . a i l i n s propter C iceronis
familiaritatem amicu s Mileni
L u c i u s home de plebe[Q .] a r e t i u s O fella consu la
t u m centra volu ntatem S yllae
1 14
3 sq . eiu s capu t abscisu m p er
u rbem su a manu Catilina t u lit ,cu m in Syllanis partibu s esset
[673 ] 78,13 .
21 sq .
Maso v . P ap iriu s .
Mas s i l i a 48,14.
M a t r i s M a g n a e temp lu m
M a x im z'
12, 25 . ( i . e . Q . Fabiu s
Maximu s cos . V
M e g a l e s e s
[C .]Memm i u s [tr. p l. 688 , praetor 696] Fau stam S yllae filiamdimisit 25, 12 .
C . Mem m i u s C . f. Fau sta na
tu s su pplicav it p ro M. S cau ro
[700] 25 , 9 .
Messalla v. Valeriu s .
Metellu s v. C aeciliu s .
Milo v . A nniu s .
M i l o n i an iMinu ciu s v . Basili monu mentu m .
Mi t h r i d a t e s 16,23.
bellu m M i t h r i d a t i c u m67
,27 triu mphu s P ompei i Mi
thridat icu s [693]lex Mu cia v . Licin ia.
Q . Mu c i u s O rest inu s fu rt ip ost u latu s ab L . G aleno C iceronem s ibi p atronu m delegit ,de inde cu m G aleno dep ectu s
est 76, 27 sqq. 77,9 . 1 1 .
tr. p l . 690 C atilinae stu d iosu s intercessit
,ne lex amb itu s
au cta cu m poena ferretu r76
,24 sq . 79 , 4 .
Q . M u c i u s S c a e v o l a pont .max.
,idem et orator et iu ris
consu ltas,
co s . 659 cu m L .
G rasso collega legem tu lit dereg u ndis in su a civitate soci is
,
qu ae vel maxima cau sa belliI talic i fu it 59
,24 sqq. S enatu s
consu lto de t riu mpho G rassi
co llegae intercessit p ro
vinciam dep osu it 13,20 sq .
e iu s filiaT e r t i a M u c i a a P ompeio cri
mine imp u dicitiae d imissa , ab
INDEX N OMINVM
C n . O c t av i u s co s . 667 a L.
Cinna collega occisu s 21,8 .
M. O c t av i u s tr . p l. [62 1 ] cu i
M. S cau ro in matrimoniu mdu cta 17
,15 . 25.
L . [Mu na t i u s ] P lancu s orator
T . M u n a t i u s P lancu s [Bu rsa]L . P lanei frater tr. pl . 702 p a
ratu s ad dicendu m contra
Milonem consu latu m p etentem
S cipioni et Hyp saeo st u du it 37,
1 2 . sq . referri ad se
nat u m de p atricu s convocandis,qu i interregem p roderent, passu s non est Clod io oc
cìso Miloni invid iam fecit atqu einimicissimas de eo contiones
habu it 28,24 sqq . 37
,12 . 39,
8 sq . 45,14. 32
,12 . 19 . 33
,
in
C iceronem qu oqu e mu ltitu di
nem instigavit sequ e d iem c i
dictu ru m o stendit 8 . 13 .
senatu sconsu lto,u t veterib u s
legibu s qu aereretu r , c u m S al
lu stio co llega intercessit
Mu t i n a,qu od in S icilia cu m
equ itatu transierat ad R oma
nos c iv itate,aedibu s
,pecu nia
ex aerario donatu s
N eratu s v. F u lviu s .
Niger v . Corneliu s Lentu lu s.
v . Valeriu s Messalla.
L . N i n n i u s [Qu adratu s ] tr. p l .697 lu do s C omp italioios fierip rohibere temp tavit 7 , 6 .
L . N o v i u s tr. p l. co llega G lodi[696 ] a D amione app aritom
O lod i vu lneratu s tamen,cu m
Bamio tribu no s ap p ellaret ad
versu m L . Flav iu m p raetorem,
intercessit 41, 14 sqq.
Nu du s v . A tiliu s .
Q . N u m e r i u s [Q . f. Vel . R u fu s
C . I . L . I , 605] tr. p l. [697] Ciceronis restitu tioni adversat u s
10 20
IND EX N OMINVM
T i . G racchu s co llega magistra
t u m abrogav it 6 4, 5 .
Ofella v . Lu cret iu s .
M. O l e n a s C u rtianu s p ro S cau ro
rogav it 25, 13.
L . O p im i u s in p raetu ra [630 ]Fregellas cepit
,idem co s .
[633] Fu lv iu m Flaccu m consu
larem et C . G raceham tribu nio iu m 0p p ressit , ob qu am invid iam postea iu dicio circu mventas est et in exiliu m actu s
15,I 6 J 23.
O restinu s v . Mu cins .
Otho v . R o sciu s .
M. et Q . P a c u v i i fratres cognom ine C lau di su bscriptoresP . Triari in M. S cau ru m [700]
P aetu s v . Aeliu s .
P a l a t i u m 12,2 . 6 . 28
,
24 .
M. P a p i r i u s pont . max.,qu od
mag is tratu s nu llu s erat,decem
tribu nos pl . creav it [305] 69, 4 . 8 .
M. P ap i r i u s eq . R ., p u b licanu s ,
fam iliaris P ompeio,o ccisu s in
vi a A pp ia a C lodianis p u gnapropter T igranem facta 41 , 23 .
42,12 .
P . P ap i r i u s Maso triu mvir col.
dedu c . P lacent iam 536 3,8 .
P a p i a familia 47,13. v . T . A n
niu s Milo .
Q . P a t u l c i u s accu sator Milonis
[lege P lau t ia ] de vi * 34,5.
48 13
Pau lu s v . A emiliu s .
C . ( T . al. ) P e d u c ae u s su pplicav it p ro M. S cau ro 25
,12 .
S ex. P e d u c ae u s tr . p l. [641 ] criminat u s est L . Metellu m pont .max. to tu mqu e co llegiu m p on
t ificu m male indicasse de in
cesto v irginu mV estaliu m 40, 15 .
deu m P e n a t i u m sacra Lavini
19,1 .
M. P e r p e nn a [cos 662 . cens .
1 15
668 ] consu lar1s lau davit M.
S cau ru m 24,25 .
P e r s e s rex 1 1,1 .
P hilemo v. A emiliu s .
P h i l e r o s s ervu s 66, 27 .
Philippu s v . Marci u s .
P h i l o d em u s E p i0u reu s nobilissimu s
,cu iu s et p oemata su nt
lasciva,L . P isonis contu berna
lis 14,23 .
P i c e n t e s
P 1so v . C alp u rniu s , v . P u pins .
P l a c e n t i a colonia, non mu n1c1
piu m,dedu cta 536 2 , 19 . 24 sq .
3,5 . 78 . 4
,1 . 7 .
P l a c e n t i n i 4, 5 . honoratissima
decreta erga C iceronem fece
ru nt cu m de reditu e iu sactnm est 3, 12 . P lacentinu s
3,21 . 4
,5 .
P lancu s v . Mu natiu s .
lex P l a u t i a de vi [676] 49 , 4 .
V . P lo tia.
P. P l a u t i u s H y p s a e u s , [inbello Mithridatico] qu aestor C n .
P ompei i 31,6 . ( Cf. C ic . p . Flac
'
co
consu latnm p etiit in a.
702 non so lu m largitione , sed
etiam factione armata su ccinot u s 26
,9 . ei su mme stu debant
P . C lodiu s 26,15 . C n .
P omp eiu s 31 , 6 ; T . Mu nat iu s
P lancu s et Q . P omp eiu s R u fu s
tr. p l . 37, 14. inter cand idatoru m Hyp saei et Milonis manu sin v ia S acra p u gnat um est
701 C lodio occiso fasces ad eum at tu lit mu ltitu do
29 10. Hyp saei et S cip ionis
comp etitoris factiones M. Lepidu m interregem 0p p 11gnaveru nt
37,28 sq . fam ilia eiu s po stu
lata 30,6 .
M. P la u t i u s S i lv an u s tr. p l.
665 legem tu lit iu vantibu s nob ilibu s
,ex qu a tribu s singu lae
ex su o,nu mero qu inos deno s
su ffragio creabant qu i eo anno
iu dicarent 70, 15.
9 96
1 16 INDEX NOMINVM
lex P l o t i a [iu diciaria 665 ] 70,v . M. P lau t iu s S ilvanu s .
Po llu x v . C asto r.
lex P o m p e i a de v i [702 ] 31 ,21 sq . lex P om
p eia de ambitu [702] sq.
C n . P o m p e i u s S trabo , pater C n.
P ompei i Magni, co s . 665
T ransp adanas colonias dedu xitita
,u t veteribu s inco lis ma
nent ib u s iu s Latii daret 2,30
sq . bello I talico de P icent i
b u s triu mphavit 13,21 C n.
P omp eiu s , homo d is ac nob ilitat i p erinvisu s cau sam lege
Varia de maiestate d ixit [663 ?70, 13 .
C n. P o m p e i u s Mag n u s , C n.
P ompe i i S trabonis filiu s 2,30.
13,2 . T ertiam Mu ciam Q . S oac
volae filiam u xorem crimine imp u dicitìae dimisit , qu am deindeM. S cau ru s in matrimoniu mdu xit 1 7
,15 sq . 25 . Q . Metelli
S cip ionis gener 27,9 . eiu s
lau des 10 , 7 sq . [cos 684]cu m M. G rasso aemu lo po tent iae eiu s (2 1 , 7 ) restitu it tribuniciam po testatem 67
,25 . 72
,
5 . lege G abinia [687] P ompe io bellu m adversu s p iratasdatu m est ex lege
Manilia [688] bellu m Mithridaticu m extra o rdjnem mandat u mgessit 58 , 7 sq . 67
,27 . po st
tr1u mphu m Mithridaticu m [693]T igranis filiu m in catenis de
p o su it ap u d Flaviu m senato
rem,qu em P . C lodiu s erip u it
41,24 sqq . inde propter Tigra
nem pu gna facta in via A pp iaM. P ap iriu s eq . R . familiarisP ompe io occisu s 42
,12 . C n.
P isonem in Hispan ia occisu m
a C n . P ompei i clientib u s qu i
dam credebant P ompeio non
inv ito [690] P . C lodi
tr. p l., insidns p etitu s est oh
sessu squ e a D amione servo
O lodi 696 41,2 . 6 sqq. Mi
lonem apu d popu lum defendit
de v i accu sante Clodio [698]43
,8 . cos . 11 699 1
,2 .
lu dis magnificent issimis thea
tru m a se factu m dedicavit 1,
3 . 2 1 . sq . legem iu dicia
riam p romu lgavit , u t ex cen
tu riis aliter atqu e antea leot iiu dices iu dicarent 15
,1 1 .
M. S cau ru m reu m, qu i magnam
fidu ciam in necessitu d ine P om
pe i i reponebat , non p r0p ense
adiu v it 1 7,14. 22 sq . lau davit
S cau ru m p er tabellas ; nam
qu o d erat procos . extra u rbemmorabat u r [700]
702 proco s . ad u rbem erat
S cipioni socero et Hypsaeo
, qu i fu erat ipsiu s qu aesto r,consu latnm p etentibu s stu debat contraMilonemnec referri ad senatu m de p a
triciis convo candis qu i inter
regem p roderent passu s est
27,9 sq . Clodio occiso et cu
ria cu m corpore C lodi incensaS . C . factu m
,u t cu m interrege
et tribu nis p leb is P ompeiu s
daret operam,ne qu id resp u
b lica detrimenti cap eret , d ileotu s au tem P omp eiu s tota
I talia haberet 29,24.
qu i cu m su mma celeritate
praesid iu m comp arasset , apu de u m fam iliae et Milonis et
O lod i , p raeterea Hyp saei et
Q . P ompei i tr. p l. p ostu latae
su nt sq. Mu ltitu do P om
p eiu m dictatorem fiagitavit ;0p t imat ibu s tu tiu s v isu m est
eu m consu lem s ine co llega
creari sq . cos .
111 V Kal. Mart . mense intercalario 702 creatu s 26
,
2 . du as leges ex S . C.
p romu lgavit , alteram de v i,
alteram de ambitu 31,20 sqq.
sq . eiu s contra M. C ae
l 18 INDEX NOMINVM
L. R o s c i ns Otho confirmavit,in
theatro u t equ itibu s R omanis
XI I I I ordines sp ectandi gratia
darentu r 70,8 .
Bo s t r a ad Comitiu m 25,27 .
37,18 .
R u fu s v. P omp eiu s .
P . R u i i l i u s‘ [R uf u s ] damnatu s
[662] 19, 9 .
R u t i l i u s Nu du s (R u t iliu m A ti
liu m N u d u m err . habent libr i )socer L . P isonis
*8 a b i n i victì a M. Valerio [260]12
,5 .
mans S a c e r 68, 2 .
S a c r a via 23, 23 . 42,23 . 25 .
S acerdos v . Liciniu s .
C . S a l l u s t i u s Crispu s tr . p l.
702 inimicu s Milonis et sa
tis inqu ietas , contionatùs qu o
die C lod1u s occisu s est 43,19 .
S enatu sconsu lto ,u t veteribu s
leg ibu s de caede O lod i qu aereretu r
,cu m T .Mu nat io P lanco
co llega interces sit 39, 16 . ini
micissimas contiones de Milonehabu it
,invidiosas etiam de C i
cerone 33,1 . 44, 7 .
\
45,14.
postea in su spicione fu it red issein grat iam cu m Milone ac Cicerone 33
,6 . [historiaru m
scriptor ] citat nr de C . Co ttaelegibu s 59, 3 .
S ar d in i a 16,13. 21 . 1 7
, 5 .
S ar d i 16 , 20.
S at u rninu s v . A p p u leiu s .
M. S a u fe i u s M. f. antesigna
nu s servo ru mMilonis , in exp u gnanda taberna Bov illis et C lo
dio o ccidendo d u x accu satu s
et lege P ompeia et lege P lau tia
de v i abso lu t u squ e est [702 ]28
,1 1 . 48 , 18 sqq .
S caevo la v . Mu cins .
S cau ru s v . A emiliu s .
S chola v . C au siniu s .
S cipio v . Corneliu s , v . C aeciliu s
Metellu s .
C. [S c r i b o n i u s ] C u r i o [cos .
pater C u rionis adu lescentis e iu s qu i bello civ ili C aesaris fu it p artiu m ,
bello I talicoind iciu m met u it lege Varia
Q . Metellu m N ep otem
patrem accu sav it ; postea ac
cu sat u s est a Q . Metello N epo te filio
,qu em pater moriens
id factu ru m iu reiu rando adege
rat ; sed pactio facta est et ab
u troqu e ob servata 55,15 . 2 1 sq .
56 , 7 sqq .
C . C u ri o filiu s ar t. p r .
L . S c r i b o n i u s L i b o cu m C .
Atilio S errano aed . cu r. 560
lu dis R omanis secrev isse S pectacu la senatoru m a cetero con
sessu traditu rM. S e i u s accu sator M. S au
feii de vi lege P lau tia [702 ]49
,7 .
S emp r o n“.
T i . G r a c ch u s tr. p l. [621 ]71 , 15 . M. Octavio co llegae
magistratu m abrogavit
C . G ra c ch u s tr. p l.
7 1 15 . tribu niciu s ab L .
O p 1mio cos . 0p p ressu s [633]
T i . S em p r o n i u s L o n g u s
cos . 536 2,28 .
T i . S e m p r o n i u s L o n g u s
cos . 560 61, 17 . 62,9 . 1 1 .
[C .] T u d i t an u s [cos 625, reru m scriptor] de tribu nis
p leb is primis creatis citatu r
68 , 16 . 18 .
T u d i t an u s Eiu s filiaS em p r o n i a mater Fu lviae
,
sooru s P . Olod i 35, 21 .
S e p l a s i a C ap u ae platea in
qu a u ngu entarii nego tiantu r
9, 7 . 10.
S e r g i a tribu sL. S e rg i u s C a t i l i na p atr1c1u s58
,16 . 73 , 8 . avu ncu lu s eiu s
L . Bellienu s 81,19 ; familia
ris C . Verres 78, 20. vita
INDEX NOMINVM
eiu s infamis,adu lteria et stu
p ra 74, 1 . 82,14. Fabiae virgifi i
Vestali obiectu s est cu m
in partibu s S yllanis esset,et
alio s occidit et M. Mari G rat idiani capu t p er u rbem gestavit75
,1 sqq . 78
,13. 80
,20. 21 .
81,
cf . 80, 12 . ex praet u ra A fricam p rov inciam obti
nu it [688] qu am grav iter vexavit cu m
provincia decederet consu latu m .
[in a . 689] p etitu ru s , legati Afrietiamtu m absente illo in senatu
qu esti su nt , mu ltaequ e gravessententiae de eo dictae 75, 24.
79,28 . inde consilio a L . V o l
cacio co s. de eo habito , cu m
iam qu aereretu r rep et u ndaru m ,
a consu latu s p etitione destitit
rep etu ndaru m accu satu s
est a_
P . Clod io adu lescente
[689 ] sq . 76,6 ( non
defensu s a Ciceroneet p er O lodi p raevarica
tionem absolu tu s , ita tamen
u t senato ru m u rna eu m dam
naret sq . 80,9 . 82
,23 .
8,24 cf . 83, 27 . L . Cat ilina
et C n. P iso familiaris ei u somniu mqu e consilioru m eiu s
particeps tu rbaram au ctores
58,15 . 21 . coniu ratio eoru m
ad caedem senatu s faciendam
[689 ] 82,28 sq . 74
,23.
a. 690 consu latu m p et iit in an
nu m p roximu m anota ambitu slicentia 20 . 74
,7 . in eiu s
co itionem cu m C . A ntonio ad
C iceronem deiciendu m Ciceroinvect u s est o rat ione in toga
cand ida 74, 10 sqq . p ass im . con
tu melio se resp ondit invect u s in
novitatem C iceronis (oratio nomine eiu s edita sq . )pau cu lis cent u riis C at ilinam su
p erav it A ntoniu s postrepu lsam Catilina reu s factu s
est inter sicarios a L. Lu cceio
1 19
a. 691 con
iu ratio C atilinae ; sociu s eiu s
L : Cassiu s Long inu s 73 18 ;item P . C lodiu s 44
,20 of . 40,
30. Catilina p rofu git in castra
Manli centu rionis qu i ad Fae
su las exercit u m ei comp arabat
44, 22 . in C atilinam Ciceronis orat io in senatu
S erranu s v . A tiliu s .
lex S e r v i l i a rep etu ndaru m C .
G lau ciae [643] 19, 8 . 13 .
*Q . S e r v i l i u s [C a e p i o ] cos .
648 ,cu i qu ia male adversu s
C imbro s rem gesserat , popu lu sabrogavit imperiu m . propter simu ltates cu m Q . S ervilio L . C assiu s Longinu s a. 650 legem tu
lit,u t qu em popu lu s damnasset
cu ive imperiu m abrogasset insematu ne esset
‘
69,22 .
Q . S e r v i l i u s C a e p i o ,vetu s
inimicu s M. S cau ri
S cau ru m ob legat ionis Asiaticae invid iam rep etu ndaru m
reu m‘
fecit lege - S ervilia ;‘
C ae
p ionem contra reu m det u lit
S cau ru s et brevio re d ie inqu isitionis accepta effecit
,u t ille
prior cau sam diceret 19,7 .
1 1 sqq . lege Varia [663 ] l ataegit , u t Q . Variu s tr. p l. S cauru m crimine belli socioru m con
c itati vexaret 19, 25 .
[C .] S e rv i l i u s G la u c 1 a [praetor 654] legem tu lit rep etundaru m 19
,13 .
.P . S e r v i l i u s G l o b u l u s tr. p l.
687 C . Corneli collegae leg i,ne qu i nis i p er popu lu m leg ib u s solveretu r , intercessit 5 1,12 sq . in iu d icio [689] aderatCornelio 54
,4.
P . S e r v i l i u s [Vat ia] I sau ricnspater [cos 675 . cens . 699] consu laris lau davit M. S cau ru m
[700] 24, 26 .
S e r v i l ia [Q. C aep ionis filia] soror M. C atonis
,mater M. Bru ti
120 INDEX NOMINVM
apu d C atonem maternam obti
nebat au ctoritatem ; a P . Triario eiu s<j u e matre familiariterd ilecta 1 7 , 20 .
S i c i l i aL . S 1o i n i u s L . f. Velu t u s primu st r. p l . creat u s cu m L . A lb inio
260 68,20.
S ilanu s v . I u niu s .
S ilvanu s v . Plau tiu s .
S isenna v . Corneliu s .
S p inther v . Corneliu s Lentu lu s .
S trabo v . P omp eiu s.
S u lla v . Corneliu s.
P . S u l p i c i u s consu laris legatu s
a p atribu s ad plebem missu s[305] 69 , 7 .
P . S u l p i c i u s G a l b a patriciu s,sob riu s ac sanctu s vir , com
petitor in consu latu s p etitione
C iceronis [in a. 691] 73 , 8 . 15 .
P . S u l p i c i u s [R u fu s ] orator
compar C . Cottae 13,12 . 58
,
28 . tr. p l . 666 C . I u lio C ae
sari contra leges consu latu m
p etenti restitit, qu ae contentio
cau sa belli civ ilis fu itlegem de libertinoru m su fl
‘
ragiis
tu lit, cu m p er vim remp . po ssedisset : propter qu od consu lu marm is cp p ressu s est 57, 6 sqq.
7 1 , 14.
S ylla v . Corneliu s .
S y r a c u s a e bello victae a M.
Marcello 1 1 , 9
*L . T a n u s i u s temporibu s S yllanis a Catilina occisu s 75
,3 .
S p . T ar p e i u s [cos . 300] consularis legatu s a p atribu s ad
p lebem missu s [305] 69, 6 .
[T . ] T a t i regis statu a in C a
p itolio 25, 26 .
S ex. T e d i u s senator O lod i corp u s su st u lit et lectica su a R o
mam ferri iu ss it 28,13.
M. T e r e n t i u s V a r r o G ibbadefendit M. S au feiu m de vi
lege P lau tia [702]
[M. T e r e n t i u s ] V a r r o citatnr
in libro I l l de vita p op u lì R omani qu o loco refert
,
qu am gratu s fu erit erga benemeritos
M. T erentiu s Varro Lu cu llu s v.
Liciniu s Lu cu llu s .
T e r e n t i a C iceronis , soror Fa
biae virginis Vestalis qu ae incest i cau sam dixit
M. T e r p o l i u s tr . p l . 677 con
temp tz'
ss im u s 72,2 . 5 .
Tertia v. Mu cia.
T hy e s t e s 14,29.
T i g r a n e s T igranis filiu s a P ompeio po st triu mphu m Mithridat icu m [693] in catenis depo sit u s apu d Flaviu m senatorem
a P . Clodio erep tu s ; cu m p ro
fu geret , tempestate A ntiu m
delatu s ad C lodiu m redu ctu s
est,pu gna facta in v ia App ia ‘
inter S ex. C lodiu m et Flaviu m
41,24. 42
,2 sqq .
Tiro v . Tu lliu s .
T orqu at u s Pv . Manliu s .
T r an s p a d an a e coloniae a C n.
Pompeio S trabone [cos . 665 ]ded u ctae ita u t veterib u s ih
colis iu s daretu r Lat ii 3 , 1 .
L . T r e b e l l i u s tr. p l. 687 legi
G ab ini u t C n . P ompeio bellumadversu s piratas daretu r, intercedere p erseverav it , sed cu m
G abiniu s tribu s introvocasset,u t T rebellio magistratu m ab
rogaret , et X et V I I trib u srogat ionem accep issent , remi
sit intercessionem 64,1 sqq.
T riariu s v . Valeri u s .
T rico stu s v . V erginiu s .
Tu bu lu s v . Hostiliu s .
T u ditanu s v. S emproniu s .
M. T u l l i u s C i c e r o p ass im .
equ estri loco natu s 73 ,12 .
u xor eiu s Terent ia filiam
C . P isoni, post eiu s mortem P.
Lentu lo collocavit , apu d qu emilla ex part u decessit
122 INDEX NOMINVM
lu stiu s postea in su sp icionefu eru nt red isse in grat iam cu mMilone ac Cicerone
,T . P lancu s
infest issime p erstitit 33,6 ;
dictu ru m qu oqu e diem Ciceroni ostendebat
, p osteaqu am
Q . P omp eiu s idem meditat u s
erat . C onstantia ac fides Ciceronis
, qu i nec popu li a se
alienatione nec C n. P ompeiisu S p icionib u s nec su o pericu lodeterreri p o tu erit a Milonis defensione 33
,13 sqq. in iu d icio
testes interrogav it 35, 14 . ac
cu satorib u s u nu s reSp ondit ;exceptas “ acclamatione C lod ianoru m non ea qu a so litu serat constant ia d ixit 36
,9 . 24.
defensio Milonis 36,12 sqq.
37 — 47 p ass im .
Landes C ornelianae 53,20
sqq . Milonianae C i
cero o ratorio more,non histo
rico locu t u s? sqq .
su mmatim tempu s comp rehen
dit 5,6 . o ratoria calliditate
eisdem rebu s ab u traqu e partevel a contrariis u tit u r 62 , 12 sqq .
mentitu s esse non p u tandu s
42,19 . libraru menda magis
qu am C iceronis paru m p ro
p riu m v erbu m erro r 2 ,23 sqq . silentiu m(anacolu thon au eto
rem A ntiatem sec u t u s videtu rconsent it cu m Tu d i
tano ,P ompon io Attico
,L iv io
al. 68 , 1 6 .
C itatu r C iceronis dissu asio
legis agrariae apu d popu lu m9,9 . or. in C atilinam in senatn
[1 ] or. de aru S p icu m
responso sqq. or . p ro
V atinio 1 6,4. o rat io p ro Mi
lone habita ex o re e iu s excepta36
,27 . commentarii cau saru m
(caru m etiam qu as su scep it necp eregit ) d ialogi de
oratore liber de opt imo
genere oratoru m ex
po sitio consilioru m su oru m 74,20 . orr . nomine C at ilinae et
Antoni editae,scrip tae ab C ice
ronis obtrectatorib u s 84,6 .
[M. T u l l i u s ] T i r o libertu s C iceronis in libro I I I I de v itaeiu s (1 ,
Tu llu s v . V olcaciu s .
C. V a l e r i u s accu sator M. S aufeii lege Pompeia de v i [702 ]48
,20.
[V a l e r i u'
s ] A n t i a s annaliu m
scriptor citatu r 1 2,1 .
L .
5
V a l e r i u s [Flaccu s] cos . 654
9
P. V a l e r i u s Leo cu m P. Valerio Nepote Fau stae et Milonisfamilias apu d C n . P omp eiu m
p o stu lavit su bscriptor inamb itu s iu dicio Milonis 48, 8 .
M. V a l e r i u s Ma x im u s [d ict .260] qu ia S ab inos v icerat , interalio s honores domu m pu bliceaedificatam in P alat io accep it
1 2,1 . 5 .
M. [V a l e r i u s ] Me s s a la Niger[co s 693 . cens . 699] S cau ri patronu s [700][M. V a l e r i u s ] Me s s a l la cos.
701
P . V a l e r i u s Nepos accu sator
Milonis 30, 4 . 36,7 . v . P . Va
leriu s Leo .
P . V a l e r i u s V olesi f. P u b licola[co s. 1111 250 ] aediu m pu blicelocu m su b V eliis ex lege ab
ipso lata dono accep it 12 , 7 .
[L . V a l e r i u s T r i a r i u s p raetor
677 in S ard inia contraM. Lep idu m arma t u lit , legatu s L . Lu
cu lli in A sia P ontoqu e belloMithridatico E iu s filiu s
P . V a l e r i u s T r i a r i u s ex Fla
minia ,amicu s M. C atonis et
S erviliae ,sororis C atonis 1 7
,
19 . ad u lescens paratu s ad d icendu m et motae ind u striae ,
INDEX NOMINVM 123
accu satorM. S cau ri de rep etu n
dis [700] 1 7 , 4.
lex V a r i a de maiestate [663 ]65
,14. 70, 14. 19 , 19.
Q . V ar i u s [Hybrida S u cronen
sis] Hisp anu slegem t u lit
,u t qu aereretu r de
iis qu oru m op e consiliove sociicontra p . R . arma su mp sissent
1 9,23 . idem Q . C aep ione au c
tore M. S cau ru m p rincip em se
natu s belli concitati crimineadesse apu d se iu ssit
, qu i ita
se gessit , u t ab ipso et iamtribu no dimitteretu r. 19
,21 .
26 sqq.
Varro v . T erentiu s .
[P . ] V a t in i u s [tr . p l.
p ro eo [de sodaliciis reo facto]C icero d ix it 700 16
,4 .
V e l i a e 12,8 .
V elu t u s v . S iciniu s .
A . V e rg i n i u s T ricostu s co s .
260 68,1 2 .
L . V e r g i n i u s pater virginiseiu s contra cu iu s libertatem
Ap . Clau diu s decemvir vindicias dedit [305] 68 , 27 .
C . V e r r e s [praetor 680 ] accu
satu s a Cicerone [684] 15, 9.
vir'
gines V e s t a l e s incesti reae40
,1 7 82
,6 .
L . V e t u r i u s C icu rinu s cos . 260
68,13 .
C . V i b i e n u s senator elisu s in
t umu ltu circa corpu s P. Olodifacto [702] 28, 22 .
aedis V i c t o r i a e su b Velns 12, 8 .
Virtu tis aedes v. Honoris .
C . Vo lc a c i u s hones tiss imu s vir,
a Un . D o labella commu ni i u re
p r ivatu s 65, 23 .
L. V o l c a c i u s Tu llu s cos . 688
52,12 . consiliu m pu blicu m ha
bu it de Catilina cons u latu m‘
p etitu ro 79, 26 . 80,1 . consu
laris lau davit M. S cau ru m [700]
Volesu s v . P . Valeriu s P u bliòola.
M. V o l u m n i u s temporibu s S yllanis occisu s a L. Cat ilina