O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE . MONOGRAFIA. T O M I I

2.2.6. ZAWARTOSC MAKRO-1 MIKROELEMENTOW W GLEBACH I ROSLINNOSCI L/i^KOWEJ NA TERENACH PRZYLEGLYCH DO CEMENTOWNI „CHELM"*

WPROWADZENIE. Roslinnosct^kowcLcharakteryzuje zroznicowana koncentracja sWad-nikow mineralnych [Muszyhski 1983], ktora moze bye uwarunkowana wptywem czynnikow sledliskowych, sktadem florystycznym run! oraz czynnikami antropogenicznymi, wsrod kto­rych znacz^c^rol? mog^odgrywacemisje przemystowe [Szoszklewicz, Znamirowski 1989]. W wyniku niekontrolowanego doptywu pierwiastkow pochodzenia antropogenicznego poja-wia s\q pytanie, czy pasza, ktor^ pozyskujemy zaspokaja pod wzgl^dem jakosciowym i ilo-sciowym zapotrzebowanie zwierzc[t na makro- i mikroelementy [Pres i Kinal 1996; Urban, Wojcikowska-Kapusta 1999].

Celem podj^tych badah byta ocena zawartosci mikro- i makroelementow w glebach i roslinnosci t^kowej, analizowanej w s^siedztwie cementowni „Chetm" oraz okreslenie zalez-nosci pomi^dzy zawartosciq. badanych pierwiastkow w ogniwach tahcucha pokarmowego.

MATERIAL I METODY. Probki gleb i materiatu roslinnego pobrano z 31 punktow, zlokali-zowanych w granicach administracyjnych wschodniej cz^sci miasta Chetm, w odiegtosci ok. 5-6 km od centrum. Badania prowadzono na obszarze obejmuj^cym s^siedztwo kamienioto-mu „G6ra Kredowa" - ztoza b^d^cego baz^surowcow^ cementowni „Chetm". Probki gleb i runi tsLkowej pobrano z warstwy ornej (0-20 cm) nieuzytkow, t^k lub pastwisk. W probkach glebowych oznaczono: odczyn metodq. potencjometryczn^ w wodzie destylowanej, materia organiczn^ metod^ Tiurina, kwasowosc hydrolityczn^ metod^ Kappena, sWad granulome-tryczny metodq. Bouyoucosa-Casagrande w modyfikacji Proszyhskiego, azot (N) metod^Kjel-dahla w aparacie Kjeltec Auto 1030 Analyzer firmy Tecator, fosfor (P) i potas (K) metod^ Egnera-Riehma, magnez (Mg) metod^Schachtschabela. W glebie oznaczono zawartosc Fe, Mn, Na, K, Mg, Ca, rozpuszczaln^w roztworze 1 mol HCI-dm"^. W materiale roslinnym ozna­czono wyzej wymienione pierwiastki spalaj^c probki w temperaturze 450°C, a nast^pnie trak-tuj^c popiot kwasem azotowym (1:2). Oznaczenie zawartosci Fe, Mn i P w wyc i ^u glebowym i roslinnym wykonano za pomocq. spektrometru sekwencyjnego z piazm^ wzbudzon^ induk-cyjnie, ( ICP-AES) JY-238 Ultrace, zawartosc natomiast Na, K, Ca i Mg za pomoc^ spektrofo-tometru absorpcji atomowej (ASA), firmy Philips PU 9100 [Ostrowska 1991].

WYNIKI I DYSKUSJA. Uziarnienia analizowanych probek glebowych byly zroznicowa-ne, od piasku gliniastego lekkiego przez gliny lekkie az do gliny ci^zkiej. Najwi^kszy udziat stanowity gleby ci^zkie (78,71%), nast^pnie gleby lekkie (35,48%), pozostale to gleby sred-nie (25,81%). Wartosci pH materiatu glebowego (31 prob) mierzone w zawiesinie wody de­stylowanej, wahaty s i ^ od 6,96 do 7,56 (tab. 1). Analizowane gleby charakteryzuje odczyn oboj^tny. Zawartosc materii organicznej wahata s\q od 14,56 do 59,86 g-kg'"' s.m. W bada­nych glebach zaobserwowano stosunkowo duze roznice w zawartosci azotu ogolnego, kto­re wahaty s i^ od 0,35 do 3,47 g-kg''' s.m. gleby (tab. 1). W glebach ornych o dobrych wtasci-wosciach wartosc stosunku C:N wynosi ok. 10 [Mazur i in. 1991]. W niniejszych badaniach wykazano, ze wartosc stosunku C:N w glebie wynosita srednio 12,77, a wi^c nie odbiegata od sredniej podawanej przez Mazura [1991]. Wymieniona wartosc stosunku C:N w wierzch-niej warstwie tych gleb wskazuje na sprzyjaj^ce warunki siedliskowe.

W obrebie analizowanych gleb zarejestrowano takze duze zroznicowanie pod wzgl^dem zasobnosci w przyswajalne formy P, K i Mg. Zawartosc P przyswajalnego wahata s\q w zakresie: 0,96-62,13 mg Pkg-^ gleby, K: 41,09-562,09 mg K-kg-^ gleby, Mg: 60,9-703,2 mg Mg-kg-i

* Jacek Antonkiewicz - Katedra Chemii RolneJ, Akademia Rolnicza im. Hugona KoNqtaja w Krakowie.

113

O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. TOM I I

gleby (tab. 1). Na podstawie zawartosci P przyswajalnego [Zaiecenia nawozowe 1990] zakwalifikowano badane gleby do trzech klas zasobnosci: 1) bardzo niska zawartosc P - 1 8 ; 2) niska zawartosc P - 4; 3) srednia zawartosc P - 9.

Na podstawie liczb granicznych K przyswajalnego, zaproponowanych przez lUNG stwier­dzono najwi^kszy udziat gleb o bardzo wysokiej zawartosci K (45,2%), nast^pnie o zawarto­sci K wysokiej (25,8%), sredniej (16,1%), bardzo niskiej (9,7%) i niskiej (3,2%). Zasobnosc w nnagnez wi^kszosci badanych gleb zaiiczono na podstawie liczb granicznych do bardzo wysokiej (96,7%), a tyIko zasobnosc w jednej probce gleby zakwalifikowano do wysokiej. Przedstawione wyniki badah w zakresie potasu znajdujq^ potwierdzenie w wynikach badah Goska i Kopihskiego [2001], w ktorych stwierdzono, ze gleby wojewodztwa lubelskiego

Tabela 1. Charakterystyka podstawowych wiasciwosci chemicznych gleby (n=31)

Opis statystyczny

Zawartosc Opis

statystyczny pH ( H 2 O )

it wg-kg"^ s.m.

mat. org. w g-kg"̂ s.m.

N w g-kg"̂ s.m.

P K Mg Opis statystyczny pH

( H 2 O ) it wg-kg"^

s.m. mat. org. w g-kg"̂ s.m.

N w g-kg"̂ s.m. w mgkg"^ s.m.

Srednia 7,23 33,19 32,77 1,80 25,14 215,68 333,02 Minimum 6,96 11,00 14,56 0,35 0,96 41,09 60,90 Maksimum 7,56 64,00 59,86 3,47 62,13 562,09 703,20 Odchylenie standardowe 0,16 17,39 14,37 0,83 22,64 116,59 171,42 Wspotczynnik zmiennosci w % 2,20 52,40 43,85 46,25 90,09 54,06 51,47

Tabela 2. Zawartosc sktadnikow mineralnych w glebach

Opis statystyczny Zawartosc

Opis statystyczny Fe Mn Ca Na Opis statystyczny w mg-kg"' s.m. w g-kg s.m.

Minimum 41,90 9,53 6,3 0,034 Maksimum 623,00 57,40 44,9 0,166 Srednia 168,50 31,32 21,7 0,048 Odchylenie standardowe 157,15 14,03 9,1 0,023 Wspotczynnik zmiennosci w %• 93,26 44,81 42,0 48,557

Tabela 3. Zawartosc sktadnikow mineralnych w roslinach

Opis statystyczny Zawartosc

Opis statystyczny Fe Mn N Na Ca K Mg P Opis statystyczny w mgkg"^ s.m. w g-kg"̂ s.m.

Minimum 41,90 9,53 7,47 0,034 6,3 13,7 1,6 1,3 Maksimum 623,0 57,40 30,19 0,166 44,9 77,5 5,4 3,9 Srednia 168,5 31,32 12,63 0,048 21,7 31,5 2,7 2,4 Odchylenie standardowe 157,1 14,03 4,51 0,023 9,1 14,3 1,0 0,6 Wspotczynnik zmiennosci w % 93,26 44,81 35,72 48,55 42,0 45,4 37,0 26,2

114

O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. TOM I I

charakteryzuje stosunkowo wysoka i srednia zawartosc przyswajalnego potasu. Nie znajdu-je potwierdzenia natomiast zawartosc Mg przyswajalnego w glebie, poniewaz badania wy­zej cytowanych autorow donosz^, ze w wojewodztwie lubelskim jest najwi^cej gleb ubogich w ten sktadnik. Zawartosc Na i Ca w glebie wahata s i^ odpowiednio: od 0,02 do 0,23 g Na-kg-'' s.m. i od 8,5 do 293,5 g Ca-kg''' s.m. gleby. Znaczne ilosci Ca stwierdzone w glebach na obszarze cementowni „Chetm" odzwierciedlajq^ przypuszczalnie wptyw emitowanych za-nieczyszczeh przez przemyst cementowy. W analizowanej populacji gleb zawartosc zelaza i manganu, rozpuszczalnego w 1-molowym HCI, wahata s\q od 2560,0 do 9650 mg Fe-kg""" s.m. gleby i od 80,75 do 342,5 mg Mn-kg"^ s.m. gleby. Oceniaj^c zawartosc zelaza wedtug zaieceh nawozowych [1990] stwierdzono, ze 7 gleb cechowata srednia zawartosc tego pierwiastka, a 24 gleby zawartosc wysoka. Przeprowadzona ocena zawartosci Mn wykazata, ze wi^kszosc gleb (29) charakteryzowata srednia zawartosc tego sktadnika, natomiast tyIko w dwoch probkach glebowych stwierdzono nisk^ zawartosc Mn.

W wytypowanych obiektach oprocz gleby pobierano do badah materiat roslinny pocho-dz^cy z nieuzytkow, t^k i pastwisk. Analizowane zbiorowiska roslinne charakteryzuje zrozni­cowana koncentracja sktadnikow mineralnych. Na zawartosc sktadnikow mineralnych w ro­slinnosci tq^kowej moze miec wptyw zanieczyszczenie srodowiska - emisja pytow cemento-wych o charakterze alkalicznym [Grela i Dzida 2001; Urban i Wojcikowska-Kapusta 1999].

Zawartosc poszczegolnych sktadnikow w badanej roslinnosci wykazata ogromn^ roz-pi^tosc i miescita s i^ w zakresie: 7,47-30,19 g N; 1,3-3,9 g P; 0,034-0,166 g Na; 6,3-44,9 g Ca; 13,7-77,5 g K; 1,6-5,4 g Mg na kg s.m. oraz Fe: 41,9-623 i Mn 9,53-57,4 mg na kg s.m. (tab. 3). Rozrzut stwierdzonych w badaniach zawartosci sktadnikow pokarmowych w po­szczegolnych punktach byt najwi^kszy dia Fe (v = 93,2%), a najmniejszy dia P (26,2%).

Pozyskiwana pasza pastwiskowa nie powinna zawierac zadnych szkodliwych sktadni­kow, ponadto powinna miec optymalny sktad mineralny [Gorlach 1991]. Pasza pastwiskowa odpowiadaj^ca potrzebom bydta powinna zawierac przynajmniej 3,0 g P; 7,0 g Ca; 1,5-2,5 g Na; 17-20 g K; 2,0 g Mg na kg s.m. oraz 50 mg Fe i 60 mg Mn na kg s.m. [Falkowski i in. 2000; Pres i Kinal 1996]. Oceniaj^c roslinnosctq^kowq^ wedtug tego kryterium, stwierdzono w wi^kszosci analizowanych prob roslinnosci t^kowej wysokq^zawartosc Fe. Rowniez bada­nia Szoszkiewicza i Znamirowskiego [1989] wykazaty wyst^powanie znacznego nadmiaru Fe w roslinnosci t^kowej. W niniejszych badaniach zaobserwowano duz^zasobnosc paszy w Mg i K. Zawartosc Mn w roslinnosci t^kowej byta mniejsza niz zapotrzebowanie na ten sktadnik. Na fitoprzyswajalnosc Mn duze znaczenie ma odczyn gleby. Rosliny z gleb o od-czynie kwasnym maj^ wi^cej Mn niz rosliny z gleb stabo kwasnych i oboj^tnych [Mosek 1996]. Stwierdzono, ze probki pobrane z siedlisk o pH od 6,96 do 7,56 zawieraty niewystar-czaj^c^ ilosc Mn potrzebn^ dia zwierz^t. Na ogot niedostateczna zawartosc Mn w sianie wskazuje na dostatek w nim Ca. Stosunek obu tych pierwiastkow jest antagonistyczny [No-wak 1983]. Podobne zaieznosci stwierdzono w prezentowanych badaniach autorow. W ana­lizowanej roslinnosci t^kowej stwierdzono dostateczn^ zawartosc Ca . Badanq^ roslinnosc t^kow^ charakteryzowata mata zawartosc Na i P, nie w petni pokrywaj^ca zapotrzebowanie zwierz^t na te pierwiastki.

Efektem bezposrednim dziatania pytow cementowych mogto bye zmniejszenie kwasne-go odezynu gleby i wzbogaeenie jej w Ca, Mg i K. Przy duzym opadzie pytow cementowych, ktore choc nie ssi toksyczne, przez swoj charakter alkaliezny naruszajq^ stan rownowagi srodowiska glebowego, co moze prowadzic do zaburzeh procesow fizyeznych i biochemicz-nych w roslinach. Efektem emisji pytow cementowych do srodowiska moze bye m.in. zmniej­szenie fitoprzyswajalnosci P oraz zwi^kszenie pobrania innych sktadnikow, ktore pochodzq^ z gazow i pytow, a czesto sq.dla roslin szkodliwe [Grela i Dzida 2001]. Badaj^c zaieznosc pomi^dzy koncentracja pierwiastkow w glebie i roslinach stwierdzono scist^ wspotzalez-nosc zawartosci P, Mn i Ca w glebie i ich zawartosci w roslinie.

115

O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. TOM I I

WNIOSKI. Przeprowadzone badania i analiza uzyskanych wynikow pozwolily na sfor-mutowanie nastQpujqcych wnioskow: 1. W analizowanych glebach zarejestrowano stosunkowo duze zroznicowanie pod wzgl§-

dem zasobnosci w przyswajalne formy fosforu, potasu, magnezu, zelaza i manganu. 2. Zawartosc skiadnikow mineralnych w roslinnosci t^kowej miescita s i ^ w zakresie: 0,784-

-3,019 g N; 0,25-3,4 g P; 0,034-0,166 g Na; 6,3-44,9 g Ca; 13,7-77,5 g K; 1,56-5,35 g Mg-kg-'' s.m.; 41,9-623 mg Fe; 9,53-57,4 mg Mn-kg-'' s.m.

3. Stwierdzono niskq. zawartosc manganu, sodu, i fosforu, a stosunkowo wystarczaj^cq. zawartosc wapnia, magnezu, potasu i zelaza.

4. Stwierdzono scist^ wspotzaleznosc pomi^dzy zawartosciq. fosforu, manganu i wapnia w glebie i roslinie.

PISMIENNICTWO

Falkowski M., Kukutka I., Koztowski 8. 2000. Wtasciwosci chemiczne roslin t^kowych. Wyd. AR Poznah.

Gorlach E. 1991. Zawartosc pierwiastkow sladowych w roslinach pastewnych jako miernik ich wartosci. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 262, Sesja Nauk. z. 34: 13-22.

Grela E.R., Dzida K. 2001. Wptyw srodowiska na zawartosc sktadnikow mineralnych w wybra-nych ziotach. Ann. Univ. Mariae Curie-Sktodowska, sectio E E E , vol. 9 (Supplementum), Lublin: 159-165.

Mazur T. (red.). 1991. Azot w glebach uprawnych. PWN, Warszawa. Mosek B. 1996. Porownanie zawartosci Cu, Zn, Mn i Fe w konietlicy tatkowej {Trisetum flave-

scens L.) i w sianie z tego zbiorowiska. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 434: 525-530. Murzyhski J . 1983. Zawartosc mikroelementow w mieszankach trawiasto-koniczynowych. Zesz.

Probl. Post. Nauk Roln. 242: 339-345. Nowak M. 1983. Charakterystyka zasobnosci siana w sktadniki mineralne. Zesz. Probl. Post

Nauk Roln. 276: 45-53. Pres J . , Kinal St. 1996. Aktualne spojrzenie na spraw? zaopatrzenia zwierz^t w mikroelementy.

Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 434: 1043-1061. Ostrowska A., Gawlihski S . , Szczubiatka Z. 1991. Metody analizy i oceny wtasciwosci gleb

i roslin. Katalog. Wyd. lOS, Warszawa. Szoszklewicz J . , Znamirowski M. 1989. Zawartosc mikroelementow w runi uzytkow zielonych

Wielkopolski. Zesz. Probl. PosL Nauk Roln. 325: 181-185. Urban D., Wojcikowska-Kapusta A. 1999. Wptyw dziatalnosci cztowieka na zanieczyszczenie

metalami ci^zkimi gleb i roslinnosci t^kowej wybranych dolin rzecznych wyzyny lubelskiej. Fol. Univ. Agric. Stetin. 197, Aghcultura 75: 345-350.

Zaiecenia nawozowe. 1990. Liczby graniczne do wyceny zawartosci w glebach makro- i mikro­elementow. Wyd. lUNG, Seria P (44).

116

O B I E G PIERWIASTK6W W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. T O M I I

MACRO- AND MICROELEMENT CONTENTS IN SOILS AND MEADOW PLANTS IN THE A R E A S ADJOINING "CHELM" CEMENT MILL

Micro- and macroelement contents in meadow plants is conditioned by the effect of biotopic conditions, sward botanical composition and by anthropogenic factors among which industrial emission may play an important role. In result of unchecked influx of anthropoge­nic elements a question arises whether the fodder we obtain fulfils animal requirements for macro- and microelements in respect of their quality and quantity.

Present investigations aimed at determining the influence of cement industry emission on micro- and macroelement contents in soils and meadow plants. Mineral soils with natural heavy metal concentrations and diversified as to their texture, reaction, content of humus and available forms of phosphorus, potassium and magnesium were sampled for testing. The soil material (31 samples) represented pH ranging from 6.76 and 7.27, organic matter between 14.56 and 59.86 g-kg"''d.m., total nitrogen between 0.35 and 3.47 g-kg"'' soil d.m. A big diversification concerning their abundance in available forms of phosphorus, potas­sium and magnesium was noticed among the analysed soils. Total soil concentrations of sodium and calcium ranged respectively between 0.02 and 0.23 and 8.5-293.5 g-kg"''soil d.m. In the tested soil population contents of iron and manganese ranged between 2560-9650 mg Fe and 80.75-342.5 mg Mn-kg"''soil d.m. In some selected objects also plant ma­terial from wastelands, meadows and pastures was sampled for testing beside soil. The analysed plant communities are characterised by diversified concentrations of mineral com­ponents. Diversified nutrient concentrations in meadow plants may be affected by emission of cement alkaline dust. The contents of individual components in the tested plants fell wi­thin the following ranges: 0.784-3.019 g N; 0.25-3.4g P; 0.034-0.166 g Na; 6.3-44.9 g Ca; 13.7-77.5 g K; 1.56-5.35 g Mg-kg '"'d.m., whereas iron and manganese ranged respective­ly: 41.9-623 and 9.53-57.4 mg-kg "^d.m. Pasture fodder meeting cattle requirements should contain at least 3.0 g P; 7.0 g Ca ; 1.5-2.5 g Na; 17-20g K; and 0.2 g Mg-kg -""d.m. and 50 mg Fe; 60 mg Mn-kg '''d.m. Meadow plants assessed according to this criterion revealed low contents of sodium and phosphorus and relatively sufficient contents of calcium, magne­sium and potassium. The tested plants had excessive amounts of iron but relatively low quantity of manganese. The direct effect of cement dust might be visible as diminished acid soil reaction and its enrichment in calcium, magnesium and potassium. Although cement dust is non-toxic, its big deposition may, due to its alkaline character, disturb the soil environ­ment balance, which can lead to disturbance of physical and biochemical processes in plants. The effects of cement dust emission to the environment may include inter alia decreased phytoavailability of phosphorus and increased uptake of other components originating from gases and dust and are often harmful for plants.

117

S P I S T R E S C I C O N T E N T S

1. WYBRANE KIERUNKI POLITYKI EKOLOGICZNEJ W POLSCE 11

1 . 1 . S T A N S R O D O W I S K A O R A Z G L O W N E K I E R U N K I D Z I A L A N W P O L S K I E J P O L I T Y C E E K O L O G I C Z N E J W Y N I K A J A . C E Z I N T E G R A C J I Z U N I A . E U R O P E J S K A . 1 3

1.2. W Y B R A N E A S P E K T Y P R A W N E 3 0

1 . 2 . 1 . O C H R O N A P O W I E T R Z A W P R A W I E W S P O L N O T O W Y M 3 0

1.2.2. P R O D U K C J A Z W I E R Z ^ C A J A K O Z R O D L O S K A Z E N I A S R O D O W I S K A W S W I E T L E P R A W O D A W S T W A P O L S K I I U N I I E U R O P E J S K I E J 3 9

1.2.3. O R G A N I Z M Y Z M O D Y F I K O W A N E G E N E T Y C Z N I E - Z A G R O Z E N I A I K O R Z Y S C I 4 2

2. BIOAKUMULACJA 47

2 . 1 . P I E R W I A S T K I W L A N C U C H U P O K A R M O W Y M 4 9

2 . 1 . 1 . O B I E G S K L A D N I K O W W S R O D O W I S K U - B I O A K U M U L A C J A 4 9

2 . 1 . 2 . F O S F O R W L A N C U C H U P O K A R M O W Y M C Z L O W I E K A W P O L S C E .. 5 3

2 . 1 . 3 . W A P N - J E G O N I E D O B O R L U B N A D M I A R W S W I E T L E R Y Z Y K A S R O D O W I S K O W E G O 6 2

2 .1 .4 . G L O W , K A D M , C H R O M I C Y N K W L A N C U C H U T R O F I C Z N Y M : G L E B A , R O S L I N Y I Z W I E R Z ^ T A N A T E R E N A C H O R O Z N Y M S T O P N I U Z A N I E -C Z Y S Z C Z E N I A M E T A L A M I C I ^ Z K I M I 7 1

2 . 1 . 5 . M E T Y L O R T E C W S R O D O W I S K U 7 6

2 . 2 . P I E R W I A S T K I W U K L A D Z I E G L E B A - R O S L I N A 7 9

2 . 2 . 1 . G O S P O D A R O W A N I E P I E R W I A S T K A M I I F I T O M A S / \ N A T U R A L N Y C H I Z A B U R Z O N Y C H D Z I A L A L N O S C I A . C Z L O W I E K A E K O S Y S T E M A C H L E S N Y C H 7 9

2 . 2 . 2 . Q U A N T I T A T I V E D Y N A M I C S O F C H E M I C A L E L E M E N T S P E N E T R A T I N G W I T H R A I N F A L L A N D L I T T E R F A L L I N T O T H E B O T T O M O F T H E B E E C H S T A N D S I N T H E O J C O W N A T I O N A L P A R K B E T W E E N 1 9 9 7 - 2 0 0 0 8 8

2 . 2 . 3 . Z A G R O Z E N I E N A T U R A L N Y C H I S E M I N A T U R A L N Y C H E K O S Y S T E M O W L A D O W Y C H Z A K W A S Z E N I E M I E U T R O F I Z A C J A W W Y N I K U N A D M I E R -N E J D E P O Z Y C J I Z W I ^ Z K O W A Z O T U 9 3

2 .2 .4 . Z A W A R T O S C M E T A L I C I E Z K I C H W M A D A C H R Z E C Z N Y C H I R U N I U\K W Y S T E P U J A C Y C H N A P O L D E R Z E C E D Y N S K I E G O P A R K U K R A J O -B R A Z O W E G O 1 0 2

2 . 2 . 5 . M I E D Z W S R O D O W I S K U L ^ G O W Y M D O L I N Y S A N U 1 0 8

2 .2 .6 . Z A W A R T O S C M A K R O - I M I K R O E L E M E N T O W W G L E B A C H I R O S L I N ­N O S C I L A K O W E J N A T E R E N A C H P R Z Y L E G L Y C H D O C E M E N T O W N I „ C H E L M " 1 1 3

2 .2 .7 . Z A W A R T O S C M E T A L I C I E Z K I C H W G L E B A C H I R O S L I N A C H N A T E R E ­N A C H P R Z Y L E G L Y C H D O C E M E N T O W N I „ C H E L M " 1 1 8

3

O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE . MONOGRAFIA. TOM I I

2 .2 .8 . A K T Y W N O S C F O S F A T A Z O W A G L E B P L O W Y C H R E G I O N U K U J A W I P O M O R Z A N A T L E Z A W A R T O S C I W Y B R A N Y C H P I E R W I A S T K O W S L A D O W Y C H 1 2 5

2 . 2 . 9 . W P L Y W C E M E N T O W N I W R E J O W C U F A B R Y C Z N Y M N A Z A N I E C Z Y S Z ­C Z E N I E S R O D O W I S K A M E T A L A M I C I ^ Z K I M I - W S T ^ P N E W Y N I K I B A D A N 1 3 0

2 . 3 . P I E R W I A S T K I W G L E B A C H 1 3 5

2 . 3 . 1 . F O S F O R , Z E L A Z O O R A Z P I E R W I A S T K I S L A D O W E W P O Z I O M A C H P R O C H N I C Z N Y C H G L E B O R N Y C H P O L S K I W S C H O D N I E J O R A Z W Y ­B R A N Y C H K R A J O W E U R O P Y 1 3 5

2 . 3 . 2 . P R O F I L O W E Z R O Z N I C O W A N I E Z A W A R T O S C I C Y N K U , K A D M U I O L O ­W I U W G L E B A C H W Y B R A N Y C H K O M P L E K S O W L E S N Y C H O P O L -S Z C Z Y Z N Y 141

2 . 3 . 3 . Z I N C (Zn) D I S T R I B U T I O N A N D M O B I L I T Y I N C O N T A M I N A T E D A N D U N C O N T A M I N A T E D S I T E S I N P O L A N D 1 4 5

2 .3 .4 . P R Z E S T R Z E N N E R O Z M I E S Z C Z E N I E C Y N K U O G O L N E G O W P O Z I O -M I E U P R A W N Y M G L E B R E G I O N U P O Z N A N S K I E G O 1 4 9

2 . 3 . 5 . Z A W A R T O S O S E L E N U W W Y B R A N Y C H G L E B A C H U P R A W N Y C H R E G I O N U K U J A W I P O M O R Z A 1 5 4

2 .3 .6 . C Y N K W G L E B A C H I T R A W A C H Z P O L O N I N Y WETLIhJSKIEJ 1 5 8

2 .3 .7 . O C E N A Z A W A R T O S C I K A D M U I O L O W I U W G L E B A C H Z R E J O N O W U P R A W Y T Y T O N I U 161

2 .3 .8 . Z A W A R T O S C C Y N K U W G L E B A C H O B J ^ T Y C H W P L Y W E M Z A N I E -C Z Y S Z C Z E N P R Z E M Y S L O W Y C H W W Y B R A N Y C H R E J O N A C H P O L U D N I O W O - W S C H O D N I E J P O L S K I 1 6 7

2 .3 .9 . C H R O M I N I K I E L W G L E B A C H D O L N E G O S L A . S K A 1 7 2

2 . 3 . 1 0 . P R Z E S T R Z E N N E Z R O Z N I C O W A N I E Z A W A R T O S C I C Y N K U , K A D M U I O L O W I U W G L E B A C H M I A S T A O P O L A 1 7 7

2 . 3 . 1 1 . Z A W A R T O S C M E T A L I C I E Z K I C H W G L E B A C H O G R O D K O W D Z I A L -K O W Y C H N A T E R E N I E B I E L A W Y 1 8 2

2 . 3 . 1 2 . O C E N A Z A W A R T O S C I P I E R W I A S T K O W S L A D O W Y C H W G L E B A C H W R E J O N I E R A F I N E R I I N A F T Y J E D L I C Z E 1 8 6

2 . 3 . 1 3 . C H A R A K T E R Y S T Y K A W Y S T E P O W A N I A C H R O M U W Z L E W N I R Z E K I R A D O M K I Z A N I E C Z Y S Z C Z O N E J S C I E K A M I I O D P A D A M I Z P R Z E M Y S L U G A R B A R S K I E G O . I I . C H R O M W S R O D O W I S K U G L E B O W Y M 1 9 1

2 . 4 . P I E R W I A S T K I W W O D A C H I O S A D A C H 1 9 6

2 . 4 . 1 . S T A N S A N I T A R N Y C I E K O W W O D N Y C H N A O B S Z A R Z E N A R W I A N -S K I E G O P A R K U N A R O D O W E G O 1 9 6

2 . 4 . 2 . W R A Z L I W O S C D R O B N O U S T R O J O W N A S O L E M I E D Z I , C Y N K U I C H R O M U : 2 0 0

2 . 4 . 3 . Z W I A Z K I B I O G E N N E W W O D A C H P O W I E R Z C H N I O W Y C H N A R W I A N -S K I E G O P A R K U N A R O D O W E G O 2 0 3

2 .4 .4 . C H A R A K T E R Y S T Y K A W Y S T E P O W A N I A C H R O M U W Z L E W N I R Z E K I R A D O M K I Z A N I E C Z Y S Z C Z O N E J S C I E K A M I I O D P A D A M I Z P R Z E M Y S L U G A R B A R S K I E G O . I. C H R O M W S R O D O W I S K U W O D N Y M 2 0 8

4

O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE . MONOGRAFIA. T O M II

2.4.5. C H A R A K T E R Y S T Y K A W Y S T E P O W A N I A C H R O M U W Z L E W N I R Z E K I R A D O M K I Z A N I E C Z Y S Z C Z O N E J S C I E K A M I I O D P A D A M I Z P R Z E M Y S L U G A R B A R S K I E G O . I I I . F I T O A K U M U L A C J A C H R O M U ( I I I ) 214

2.4.6. F O S F O R , Z E L A Z O O R A Z P I E R W I A S T K I S L A D O W E W P O Z I O M A C H P R O C H N I C Z N Y C H G L E B O R N Y C H P O L S K I W S C H O D N I E J O R A Z W Y B R A N Y C H K R A J O W E U R O P Y 218

2.4.7. J A K O S C W O D W S T U D N I A C H W I E J S K I C H P O W I A T U B I A L S K I E G O I L O S I C K I E G O 223

2.4.8. Z A W A R T O S C N I E K T 6 R Y C H M E T A L I C I E Z K I C H I G L I N U W O S A D A C H D E N N Y C H R O W O W I O C Z E K S R O D P O L N Y C H W O B R E B I E Z L E W N I R O L N I C Z E J 228

2.4.9. A R S E N I M E T A L E C I E Z K I E W W O D A C H I O S A D A C H D E N N Y C H R E J O N U P O L I M E T A L I C Z N E G O Z L O Z A Z E L E Z N I A K W G O R A C H K A C Z A W S K I C H .. 233

2.4.10. Z A W A R T O S C I R O Z P U S Z C Z A L N O S C W Y B R A N Y C H M E T A L I C I E Z K I C H W O S A D A C H P O F L O T A C Y J N Y C H G O R N I C T W A M I E D Z I 238

2.4.11. F O R M Y W Y S T E P O W A N I A C Y N K U , O L O W I U I M A G N E Z U W O S A D Z I E Z A T R Z Y M Y W A N Y M W O S A D N I K U W S T E P N Y M N A S T A C J I U Z D A T -N I A N I A W O D Y D O L O W E J 242

2.4.12. B A D A N I A N A D W Y M Y W A N I E M W Y B R A N Y C H M E T A L I Z O S A D O W Z A T R Z Y M A N Y C H N A F I L T R A C H P I A S K O W O - Z W I R O W Y C H 248

2.5. P I E R W I A S T K I W R O S L I N A C H 254

2.5.1. ZDOLNOSC ROSLINNOSCI UZYTKOW ZIELONYCH DO KUMULACJI METALI CIEZKICH

2.5.2. OSZACOWANIE SKAZENIA RTECIA. LISCI, OWOCOW, NASION 1 KORZENI ROSLIN LECZNICZYCH

2.5.3. ZAWARTOSC I ROZMIESZCZENIE ZELAZA W LiSCIACH ROSLIN STOSOWANYCH W LECZNICTWIE

2.5.4. BIOACCUMUL^TION OF ALUMINIUM, IRON AND MANGANESE IN HERBA CEOUS PLANTS OF THE UNDERCOVER AND MEADOW NATURAL ENVIRONMENTS

2.5.5. BILANS AZOTU I FOSFORU W INTENSYWNEJ HODOWLI DROBIU I ICH ODDZIALYWANIE NA SRODOWISKO

2.5.6. NASIONA FASOLI ODMIAN PHASEOLUS VULGARIS I PHASEOLUS COCCINEUS ZRODLEM MAKRO- I MIKROELEMENTOW

2.5.7. ZMIANY AKUMULACJI RTECI W SZPILKACH SOSNY I MCHACH NATLE ILOSCI SPALANEGO WEGLA W ELEKTROWNI DOLNA ODRA

2.5.8. ASSESSMENT OF ENVIRONMENTAL POLLUTION WITH ZINC IN THE REGION OF OLKUSZ ON THE BASIS OF FOUR BIOINDICATIVE METHODS

2.5.9. CHARAKTERYSTYKA WYSTEPOWANIA CHROMU W ZLEWNI RZEKI RADOMKI ZANIECZYSZCZONEJ SCIEKAMII ODPADAMI Z PRZEMYSLU GARBARSKIEGO. FITOAKUMULACJA CHROMU (III)

2.5.10. POBRANIE ARSENU PRZEZ ROSLINY UPRAWNE Z GLEB ZANIECZYSZ CZONYCH TYM PIERWIASTKIEM W REJONIE ZLOZA ZELEZNIAK I DAWNEJ HUTY ARSENU W RADZIMOWICACH ( G ^ R Y KACZAWSKIE)

2.5.11. CHLORINE CONTENTS IN THE LEAVES OF T R E E S P E C I E S CHARACTERIZED WITH RELATIVELY GREATER RESISTANCE TO THE ADVERSE URBAN CONDITIONS

5

O B I E G PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. TOM I I

2.5.12. ZAWARTOSC I POBRANIE MANGANU PRZEZ ROSLINY W WARUN-KACH ZROZNICOWANEGO ZAOPATRZENIA G L E B Y W MAGNEZ, WAPN I S IARKE 313

2.5.13. WPLYW R O Z N Y C H FORM AZOTU I POTASU NA ZAKWASZENIE GLEBY ORAZ NA ZAWARTOSC MANGANU W ROSLINACH 317

2.5.14. WPLYW POCHODZENIA I TERMINU STOSOWANIA OSADOW SCIE-KOWYCH NA ZAWARTOSC CYNKU W ROSLINACH TESTOWYCH .. 321

2.5.15. WPLYW POCHODZENIA I TERMINU STOSOWANIA OSADOW SCIEKO-WYCH NA PH ORAZ ZAWARTOSC PRZYSWAJALNYCH FORM CYNKU W G L E B I E 326

2.5.16. THE CONTENT OF SELECTED HEAVY METALS (Cd, Pb, Zn) IN VEGE­TABLES FROM ORGANIC AND TRADITIONAL CULTIVATION IN THE GDANSK POMERANIAN REGION 329

2.5.17. THE CONTENT OF S E L E C T E D BIOELEMENTS (K, Na, Mg, Ca, Mn) IN VEGETABLES FROM ORGANIC AND TRADITIONAL FARMS I N POMERANIAN REGION 334

2.5.18. ODDZIALYWANIE SELENU NA AKUMULACJE MIEDZI I CYNKU W SIEWKACH KUKURYDZY PODDANYCH DZIALANIU KWASU ABSCYSYNOWEGO 338

2.5.19. WYBRANE ELEMENTY OBIEGU FOSFORU W UKLADZIE: OCZYSZ-CZALNIA HYDROBOTANICZNA LEMNA- OBSZARY ROLNICZE 343

2.6. P IERWIASTKI W TKANKACH Z W I E R Z A J 349 2.6.1. ZAWARTOSC MIEDZI, CYNKU I OLOWIU W WAJROBIE KURCZAT

BROJLEROW Z WYBRANYCH REJONOW WOJEWODZTWA WARMIN-SKO-MAZURSKIEGO 349

2.6.2. MIEDZ W ZOLTKU J A J OD KUR UTRZYMYWANYCH NA TERENACH O ZROZNICOWANYM WPLYWIE ANTROPOPRESJI 356

2.6.3. CORRELATION BETWEEN MERCURY CONCENTRATION IN HAIR AND BLOOD OF DOGS 362

2.6.4. PIERWIASTKI TOKSYCZNE W TKANKACH ZWIERZ^T LOWNYCH - OCENA ZAGROZEN SRODOWISKOWYCH 366

2.6.5. GLOW I KADM W KOSCIACH I NERKACH DROBNEJ ZWIERZYNY LOWNEJ POCHODZy\CEJ Z POLNOCNO-ZACHODNIEJ POLSKI 372

2.6.6. SKAZENIE RTECIAZUBRA WOLNO ZYJACEGO W PUSZCZY BIALO-WIESKIEJ 377

2.6.7. WPLYW PLCI NA ZAWARTOSC RT^CI W NARZA.DACH WEWNETRZ-NYCH I MIESNIACH RYB SLODKOWODNYCH 380

2.6.8. ZESPOL MAKROBEZKREGOWCOW JAKO WSKAZNIK AKUMULACJI METALI CIEZKICH W OSADACH DENNYCH RZEK 384

2.6.9. WYKORZYSTANIE TKANEK SLIMAKA HELIX ASPERSA MAXIMA JAKO WSKAZNIKA AKUMUU\CYJNEGO W BIOMONITORINGU WYBRANYCH PIERWIASTKOW SLADOWYCH 389

2.6.10. LEAD DISTRIBUTION IN WHOLE BLOOD, SOFT T ISSUES AND HAIR OF RATS 394

2.6.11. PROBA WYKORZYSTANIA GRZYWACZA JAKO BIOINDYKATORA ZANIECZYSZCZENIA FLUOREM OKOLIC SZCZECINA 400

6

O B I E G PIERWIASTK6W W PRZYRODZIE . MONOGRAFIA. TOM I I

3. TOKSYCZNOSC 405

3.1. W P L Y W P IERWIASTKOW (SUBSTANCJI ) NA D R O B N O U S T R O J E 407 3.1.1. WPLYW WYBRANYCH METALI CIEZKICH NA DROBNOUSTROJE .... 407 3.1.2. WRAZLIWOSC DROBNOUSTROJOW NA S O L E MIEDZI, CYNKU

I CHROMU 410 3.1.3. WPLYW ROZNYCH ZRODEL W^GLA ORGANICZNEGO NA MIKRO-

FLORE GLEBOWAI WLASCIWOSCI FIZYKOCHEMICZNE GLEBY 413 3.1.4. POZIOM MIKROBIOLOGICZNEGO ZANIECZYSZCZENIA GLEB

I POWIETRZA MIEJSC REKREACYJNYCH BIALEGOSTOKU 418 3.1.5. TOLERANCYJNE NA OLEJ KREOZOTOWY BAKTERIE Z RODZAJU

BACILLUS IZOLOWANE Z DREWNA DRZEW IGLASTYCH 421 3.1.6. BADANIA MIKROBIOLOGICZNE POWIETRZA POMIESZCZEN MAGA-

ZYNOWYCH 427 3.1.7. MIKROFLORA POWIETRZA WYBRANYCH STANOWISK KOPALNI

KRZEMIONKI 433 3.1.8. MIKROFLORA NASKALNANEOLITYCZNEJ KOPALNI KRZEMIENIA... 437 3.1.9. WPLYW MIESZANEK PASZOWYCH NA BAZIE NOWEJ ZMODYFIKOWA-

NEJ GENETYCZNIE ODMIANY OWSA NAGIEGO ,AKT', STOSOWANYCH W ZYWIENIU TUCZNIKOW, NA SKLAD MIKROFLORY JELITOWEJ 443

3.2. W P L Y W P IERWIASTKOW (SUBSTANCJI ) NA ROSLINY 448 3.2.1. PRZYDATNOSC TESTOW ROSLINNYCH DO OCENY FITOTOKSY-

CZNOSCI MIEDZI 448 3.2.2. OCENA ZMIAN WYWOLANYCH DZIALANIEM JONOW MIEDZI I PtTANU

W ZIELU CRITHMUM MARITIMUM POZYSKANYM Z UPRAW 453 3.2.3. CZYNNIKI WPLYWAJ/^CE NA WZROST I SKLAD CHEMICZNY CRITH­

MUM MARITIMUM L. W HODOWLI IN VITRO 459 3.2.4. ROLA CYNKU(II), MANGANU(II) I CO^ W TOKSYCZNYM WPLYWIE

KADMU NA GLONY PLANKTONOWE Z RODZAJU SCENEDESMUS .. 467 3.2.5. COMPARISON OF THE E F F E C T OF Cd AND Pb ON lAA-INDUCED

ELONGATION GROWTH AND PROTON SECRETION IN MAIZE COLE-OPTILE SEGMENTS 474

3.3. W P L Y W P I E R W I A S T K 6 W (SUBSTANCJI ) NA NICIENIE 479 3.3.1. WPLYW JONOW OLOWIU I KADMU NA NICIENIE ENTOMOPATOGE-

NICZNE STEINERNEMA FELTME (FILIPJEV) 479 3.3.2. WYST^POWANIE NICIENI ENTOMOPATOGENICZNYCH (EPN)

W GLEBACH SKAZONYCH CYNKIEM I KADMEM W POBLIZU FABRYKI AKUMULATOROW W PIASTOWIE 486

3.4. W P L Y W P IERWIASTKOW (SUBSTANCJI ) NA S S A K I 490 3.4.1. CHROM (III) - ZNACZENIE I WYBRANE INTERAKCJE U SSAKOW .... 490 3.4.2. BADANIA WPLYWU ANTOCYJANIN NA USZKADZAJA.CE DNA DZIA-

LANIE WYBRANYCH KSYNOBIOTYKOW SRODOWISKOWYCH 495 3.4.3. NEUROPATHOLOGICAL CHANGES IN CEREBELLUM OF RATS

EXPOSED TO SODIUM FLUORIDE IN DRINKING WATER 498

7

O B I E G PIERWIASTK6W W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. TOM I I

3 .4 .4 . U D Z I A L S T R E S U O K S Y D A C Y J N E G O W M E C H A N I Z M A C H W P L Y W U A L K O H O L U E T Y L O W E G O N A W Y B R A N E N A R Z ^ D Y S Z C Z U R O W J E D N O C Z E S N I E N A R A Z A N Y C H N A K A D M L U B O L O W 5 0 4

3 .4 .5 . W P L Y W C Y N K U N A A K T Y W N O S C A K O N I T A Z Y I STE2ENIE N A D -T L E N K U W O D O R U W M I T O C H O N D R I A C H W / \ T R O B Y S Z C Z U R O W N A R A Z O N Y C H N A O L O W 5 0 9

3 .4 .6 . G A S E O U S O R G A N I C A I R P O L L U T A N T S O R I G I N A T I N G A T A P I G F A R M W I T H A S P E C I A L C O N C E R N T O S U L P H O O R G A N I C A N D H A L O G E N D E R I V A T I V E S 5 1 4

3 .4 .7 . W P L Y W A N T O C Y J A N I N N A W Y B R A N E N A S T ^ P S T W A Z A T R U C I A C H L O R K I E M G L I N U 5 1 8

3 .4 .8 . W Y D A L E N I E M A K R O - I M I K R O E L E M E N T O W W M O C Z U D O B O W Y M U C H O R Y C H N A S A M O I S T N E N A D C I S N I E N I E T ^ T N I C Z E 5 2 1

3 .4 .9 . W P L Y W P O D A Z Y S E L E N U N A A K T Y W N O S C P E R O K S Y D A Z G L U -T A T I O N O W Y C H W E K R W I C H O R Y C H W R O Z N Y C H S T A D I A C H Z A A W A N S O W A N I A P R Z E W L E K L E J N I E W Y D O L N O S C I N E R E K 5 2 7

3 .4 .10 . S T E Z E N I E M I E D Z I I C Y N K U W O S O C Z U I E R Y T R O C Y T A C H P A C J E N -T O W Z A L K O H O L O W Y M Z E S P O L E M A B S T Y N E N C Y J N Y M 5 3 3

4. PRZECIWDZIALANIE 537

4 . 1 . O C H R O N A I O D N O W A P O W I E R Z C H N I Z I E M I 5 3 9

4 . 1 . 1 . P R O B L E M A T Y K A R E K U L T Y W A C J I G L E B Z A N I E C Z Y S Z C Z O N Y C H M E T A L A M I C I ^ Z K I M I W S W I E T L E L I T E R A T U R Y 5 3 9

4 . 1 . 2 . W P L Y W P R O E K O L O G I C Z N Y C H D Z I A L A N P R Z E M Y S L U N A P O P R A -W E S T A N U S R O D O W I S K A R O L N I C Z E G O W R E J O N I E E M I S J I 5 5 1

4 . 1 . 3 . F I T O R E M E D I A C J A G L E B Z A N I E C Z Y S Z C Z O N Y C H A R S E N E M 5 5 6

4 .1 .4 . Z D O L N O S C K O M P L E K S O W A N I A M I E D Z I I O L O W I U W G L E B A C H Z A N I E C Z Y S Z C Z O N Y C H A P E R S P E K T Y W Y Z A S T O S O W A N I A I N D U -K O W A N E J H I P E R A K U M U L A C J I D O O C Z Y S Z C Z A N I A T Y C H G L E B .... 5 6 1

4 . 1 . 5 . M O D E L O W A N I E D E K O N T A M I N A C J I Z L O Z Z I A R N I S T Y C H Z Z A S T O S O -W A N I E M A G L O M E R A T O W S O R P C Y J N Y C H 5 6 7

4 . 1 . 6 . W P L Y W K R Z E M I A N O W I Z E O L I T O W N A O G R A N I C Z A N I E T O K S Y C Z -N O S C I N I E K T O R Y C H M E T A L I 5 8 6

4 . 1 . 7 . H E A V Y M E T A L S A C C U M U L A T I O N B Y P L A N T S F O R S O I L S T R E A T E D B Y T H E B R O W N C O A L - D E R I V E D P R E P A R A T I O N 5 9 4

4 . 1 . 8 . E F E K T Y L y \ C Z E N I A Z A G O S P O D A R O W A N I A U G O R O W I O D L O G O W Z O C Z Y S Z C Z A N I E M S C I E K O W I P R O D U K C J A B I O M A S Y 6 0 1

4 . 1 . 9 . C Z Y N N I K I K S Z T A L T U J A C E S T A N O D C Z Y N U I Z A S O B N O S C I G L E B W S K L A D N I K I M I N E R A L N E W D O B I E P R Z E M I A N S P O L E C Z N O -- G O S P O D A R C Z Y C H W P O L S C E 6 0 5

4 . 1 . 1 0 . Z M I A N Y K O N C E N T R A C J I P I E R W I A S T K O W T O K S Y C Z N Y C H D L A S R O D O W I S K A W P R O C E S I E M I K R O B I O L O G I C Z N E G O O D S I A R C Z A N I A W E G L A 6 0 9

4 . 1 . 1 1 . S Y S T E M Y S T A N D A R Y Z A C J I I K R Y T E R I A J A K O S C I K O M P O S T O W Z O D P A D O W O R G A N I C Z N Y C H W K R A J A C H E U R O P E J S K I C H I P O Z A E U R O P E J S K I C H 6 2 1

8

O B I E G PIERWIASTK6W W PRZYRODZIE. MONOGRAFIA. TOM I I

4 . 1 . 1 2 . K O M U N A L N E O D P A D Y B I O D E G R A D O W A L N E J A K O C E N N Y S U R O -W I E C D O P R O D U K C J I W Y S O K I E J J A K O S C I K O M P O S T U 6 2 8

4 . 1 . 1 3 . Z A G O S P O D A R O W A N I E M I E S Z A N I N O S A D O W O - P O P I O L O W Y C H W S W I E T L E L I T E R A T U R Y O B O W I A Z U J / \ C E G O P R A W A I P R A K T Y K I . 6 3 4

4 . 2 . G O S P O D A R K A O D P A D A M I 6 4 3

4 . 2 . 1 . W P L Y W N A W O Z E N I A M I E S Z A N I N ^ T O R F U I O S A D O W Z P O P L U C Z Y N P R O D U K C J I F A R B S T R A . C A N Y C H FeSO^ N A Z A W A R T O S C Z E L A Z A I C Y N K U W Z Y C I C Y W I E L O K W I A T O W E J 6 4 3

4 . 2 . 2 . W P L Y W P O C H O D Z E N I A I T E R M I N U S T O S O W A N I A O S A D O W S C I E -K O W Y C H N A O D C Z Y N G L E B O R A Z Z A W A R T O S C P R Z Y S W A J A L ­N Y C H F O R M C Y N K U 6 4 6

4 . 2 . 3 . W A S T E M I N I M I Z A T I O N F O R H O S P I T A L S A N D H E A L T H C A R E F A C I ­L I T I E S ; A N I N T E G R A T E D A P P R O A C H A N D A P P L I C A T I O N T O T H E E G Y P T I A N N A T I O N A L L I V E R I N S T I T U T E 6 4 9

4 . 2 . 4 . W Y M U S Z O N Y O B I E G W O D O R U Z O D Z Y S K I E M E N E R G I I 6 5 5

4 . 3 . M E C H A N I Z M Y W A R U N K U J A P E J A K O S C M A T E R I A L U B I O L O G I C Z N E G O . 6 6 2

4 . 3 . 1 . M E C H A N I Z M Y O P O R N O S C I R O S L I N N A G L I N 6 6 2

4 . 3 . 2 . P R O T E C T I N G R O L E O F F L A V O N O I D S I N A C T I O N O F O R G A N O -M E T A L L I C C O M P O U N D S O N L I P O S O M E M E M B R A N E S 6 6 7

4 . 3 . 3 . W P L Y W W Y B R A N Y C H R E G U L A T O R O W W Z R O S T U N A O B N I Z E N I E S T R E S U S O L N E G O O D M I A N Z Y T A O Z I M E G O SECALE CEREALE L. 6 7 2

4 . 3 . 4 . T E S T O W A N I E L I N I I W S O B N Y C H Z Y T A O Z I M E G O {SECALE C £ R E / \L E L . ) N A D Z I A L A N I E G L I N U 6 7 7

4 . 3 . 5 . H E A L T H S T A T U S O F T U B E R S O F P O T A T O C U L T I V A T E D U N D E R O R G A N I C A N D I N T E G R A T E D C O N D I T I O N S 6 8 2

4 .3 .6 . H E A D H E A L T H I N E S S O F W I N T E R W H E A T C U L T I V A T E D U N D E R O R G A N I C , I N T E G R A T E D , C O N V E N T I O N A L , C O N D I T I O N S A N D M O N O ­C U L T U R E W I T H A S P E C I A L R E S P E C T T O M Y C O T O X I N O G E N I C P A T H O G E N S F R O M G E N U S F U S A R I U M 6 8 7

4 . 3 . 7 . W P L Y W W A P N O W A N I A I N A W O Z E N I A S I A R K A N A Z A W A R T O S C I P O ­B R A N I E Z E L A Z A P R Z E Z O D M I A N Y J A R E P S Z E N I C Y I R Z E P A K U 6 9 1

4 . 3 . 8 . W P L Y W P R E P A R O W A N I A N A S I O N M A R C H W I I P I E T R U S Z K I N A P O B I E -R A N I E S K L A D N I K O W M I N E R A L N Y C H Z G L E B Y I C O , Z A T M O S F E R Y . . . 6 9 5

4 . 3 . 9 . S K R O B I E R O Z N E G O P O C H O D Z E N I A B O T A N I C Z N E G O - P O L I S A -C H A R Y D O W Y N O S N I K P I E R W I A S T K O W 7 0 2

4 . 4 . R O Z W O J M E T O D B A D A W C Z Y C H 7 0 8

4 . 4 . 1 . M O Z L I W O S C I W Y K O R Z Y S T A N I A M A G N E T O M E T R I I T E R E N O W E J W M O N I T O R I N G U R E G I O N A L N Y M G L E B L E S N Y C H N A P R Z Y K L A D Z I E N A D L E S N I C T W A K A T O W I C E 7 0 8

4 . 4 . 2 . W Y K O R Z Y S T A N I E P O M I A R U A B S O R B A N C J I D O P R Z E W I D Y W A N I A S T ^ -Z E N I A W E G L A O R G A N I C Z N E G O W P R O B K A C H W O D Y Z M O K R A D E L . 7 1 4

4 . 4 . 3 . W Y K O R Z Y S T A N I E A P A R A T O W S S A C Y C H Z K U B K A M I S I L I K O N O W Y M I D O B A D A N I A S T ^ Z E N S K L A D N I K O W M I N E R A L N Y C H W R O Z T W O -R A C H G L E B O W Y C H S P O D U Z Y T K O W Z I E L O N Y C H 7 2 0

INDEKS AUTOROW 727

9

Praca wykonana i wydana w ramach dzialalnosci statutowej lOS.finansowanej z dotacji KBN i dofinansowana przez Wyzszq. Szkolq Ekologii i Zarzqdzania w Warszawie.

Recenzenci: Prof, dr hab. Elzbieta B I E R N A C K A Prof, dr hab. Barbara GWOREK Prof dr hab. Stanisiaw K A L E M B A S A Prof dr hab. Jan LAB^TOWICZ Prof dr hab. Ahna MACIEJEWSKA Prof dr hab. Jan MISIAK Prof dr hab. Maciej SADOWSKi" Prof, dr hab. Andrzej SAPEK Prof, dr hab. Barbara SAPEK Prof, dr hab. Arkadiusz ZASADOWSKI

Opracowanie edytorskie: AHcja Sienkiewicz, Marta Radwan-Rohrenschef, Maria Bucka

© Copyright by Instytut Ochrony Srodowiska, Warszawa 2003

Wydawca Dziai Wydawnictw ICS 00-548 Warszawa, ul. Krucza 5/11 tel. (0-22) 625-10-05 w. 58, 39; fax (0-22) 629-52-63 www.ios.edu.pl

ISBN 83-85805-90-7

Przygotowanie do druku i druk: Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, Lublin www.wngb.com.pl, e-mail: redakcja(^wngb.com.pl

INSTYTUT OCHRONY SRODOWISKA

OBIEG PIERWIASTKOW W PRZYRODZIE

Monografia torn II

pod redakcj^ Barbary Gworek i Jana Misiaka

Warszawa 2003