Założenia scenariuszowe nowej ekspozycji stałej (cz. 3 ...

Założenia scenariuszowe

nowej ekspozycji stałej (cz. 3)

Muzeum Wojska Polskiego w

Warszawie

(opr. Marcin Spórna, Marcin Surgiewicz-Śliwiński)

Ogólna charakterystyka narracji

Trzecia część nowej ekspozycji stałej obejmuje lata 1914-1945. Opracowanie zarysu

scenariusza przedstawiającego zaledwie trzy dekady wydawać by się mogło zadaniem

pozbawionym większych problemów, ale to tylko pozory. Prezentowany okres cechuje

niebywała wcześniej dynamika wydarzeń i gwałtowne przemiany w dziejach techniki wojskowej.

To także jeden z najważniejszych, być może wręcz najważniejszy, okres w historii Narodu i

Państwa Polskiego, którego wagę i znaczenie widać również dzisiaj, gdyż odnosimy się wprost

do jego dziedzictwa. Jak powszechnie wiadomo, Polacy, którzy w 1795 r. utracili własny byt

państwowy, nigdy nie pogodzili się z tym faktem i podejmowali rozliczne wysiłki i działania by

„wybić się na niepodległość”.

Koniec Wielkiej Wojny oznaczał dla Polaków, którzy doczekali się powrotu swego państwa na

polityczną mapę Europy, początek dramatycznych, ale i nie pozbawionych heroizmu, zmagań o

terytorialny kształt Drugiej Rzeczypospolitej. Zaborcze plany bolszewickiej „zarazy” wkrótce

zmusiły Polaków do podjęcia największego wysiłku, by w ogóle ocalić dopiero co odzyskaną

niepodległość. Ze zmagań tych wyszliśmy obronną ręką, a sama bitwa warszawska, i szerzej

zwycięska wojna z bolszewikami, ugruntowała suwerenny byt państwowy, dając poczucie dumy

narodowej z odniesionego sukcesu. Nie może więc dziwić powszechny szacunek

społeczeństwa II Rzeczypospolitej dla Wojska Polskiego, traktowanego jako filar własnej

suwerenności. Okres międzywojenny, z wszystkimi blaskami i cieniami, był m.in. czasem

budowy od podstaw przemysłu zbrojeniowego, unifikacji, a następnie unowocześniania

posiadanego uzbrojenia i wyposażenia, czy tworzenia rozbudowanych struktur organizacyjnych.

We wrześniu 1939 r. polscy żołnierze starali się wykonać niewykonalny wówczas rozkaz –

obronić Ojczyznę. Walcząc samotnie, musieli jednak ulec liczniejszym armiom dwóch

zbrodniczych totalitaryzmów – III Rzeszy i Związku Sowieckiego. Jednak mimo klęski, tak jak

we wcześniejszym okresie, nie porzucili nadziei na odzyskanie suwerenności, aktywnie

uczestnicząc w największym militarnym konflikcie w dziejach, walcząc na wszystkich jego

frontach.

Niestety, mimo zapisywania kolejnych, chlubnych kart w dziejach narodowego oręża, mimo tak

wielkiego wysiłku, koniec II wojny światowej nie przyniósł zwrotu wywalczonej w latach 1918-

1921 i utraconej w 1939 r. suwerenności. Mimo klęski jednego totalitaryzmu, ten drugi,

uosabiany przez Józefa Stalina, nie tylko pozbawił Polaków połowy ziem ich przedwojennego

państwa, ale – korzystając z brutalnej siły i posłusznych wykonawców – zintensyfikował

działania, które wkrótce doprowadzą do utraty suwerenności na kilka dekad.

Narracja tej części ekspozycji stałej podzielona jest na trzy części. Pierwsza obejmuje okres

1914-1921, druga – lata 1921-1939, wreszcie trzecia – lata II wojny światowej (1939-1945).

Nie zapomniano o historycznym znaczeniu nowej siedziby MWP, nawiązując do idei muzeum

miejsca, podkreślono rolę warszawskiej cytadeli w militarnej historii Polski (miejsce związane ze

złamaniem sowieckich szyfrów w okresie wojny polsko-bolszewickiej, największy – do 1925 r. –

warsztat amunicji o maksymalnych miesięcznych mocach produkcyjnych 8 700 000 sztuk

amunicji, koszary 30 i 21 Pułku Piechoty w okresie II Rzeczypospolitej).

Na ekspozycji obecne są niemal wszystkie te środki aranżacyjne, z którymi zwiedzający zetknął

się na poprzednich etapach zwiedzania – kolaż grafiki i zabytków, pokaz kolekcji w witrynach,

pokaz kolekcji na manekinach, galeria malarstwa portretowego i galeria malarstwa

batalistycznego, archiwalia, mapy. Obficie wykorzystano także materiał zdjęciowy, głównie z

bogatych zasobów MWP. Prezentowany przy poszczególnych zagadnieniach przykładowy

materiał ma tylko znaczenie informacyjne, sygnalizując konieczność uwzględnienia fotografii o

pożądanym dla danej przestrzeni efekcie. Obok stereofotografii (fotografii stereograficznej),

zwiedzający zetknie się z nowoczesnymi a zarazem rozbudowanymi stanowiskami

multimedialnymi, m.in. w postaci wielodotykowych stołów.

Narracja, z uwzględnieniem części przyjętego wcześniej podziału na bloki tematyczne

(wyposażenie i uzbrojenie, żołnierza oraz etos żołnierza), realizowana jest chronologicznie –

odcinkami obejmującymi zwarte okresy w dziejach Polski, których początek i koniec zbiegają się

z początkiem i końcem kluczowych procesów historycznych danej epoki.

Aspekt edukacyjny

Już we wstępie do założeń scenariuszowych nowej ekspozycji stałej podnosiliśmy, że przyszły

sukces Muzeum „tkwi w atrakcyjnej i profesjonalnie przygotowanej ofercie edukacyjnej, zdolnej

przyciągnąć jak największą ilość zorganizowanych grup szkolnych z całego kraju”.

Odnosząc się do już zatwierdzonej reformy systemu edukacji, a szczególnie do nowej podstawy

programowej z historii, która zacznie obowiązywać 1 września 2017 r. począwszy od „nowej”

klasy VII szkoły podstawowej (a w następnym roku szkolnym – VIII klasy), możemy stwierdzić,

że prezentowane w tej części ekspozycji zagadnienia są w całości skorelowane, tak z celami

kształcenia ogólnego, jak i – co warto podkreślić – z treściami nauczania (wymaganiami

szczegółowymi).

Wizyta w MWP pozwoli zwiedzającemu uczniowi klasy VII „ocenić polski wysiłek zbrojny” w

czasie Wielkiej Wojny, „przedstawić proces wykuwania granic: wersalskich decyzji i

powstańczego wysiłku”, a dalej „opisać wojnę polsko-bolszewicką i jej skutki”,

„scharakteryzować skalę i skutki wojennych zniszczeń, zaborowe dziedzictwo”, następnie

„ocenić przezwyciężenie spuścizny zaborów (…), powstanie narodowej armii” oraz

„ocenić osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej, a zwłaszcza powstanie Gdyni,

magistrali węglowej i Centralnego Okręgu Przemysłowego”.

Zwiedzającemu uczniowi klasy VIII nowa ekspozycja pomoże w „scharakteryzowaniu

położenia międzynarodowego Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej”, a dalej

w „sytuowaniu w czasie etapów wojny obronnej i wskazywaniu na mapach położenia

stron walczących”. Prezentowane treści pozwolą mu także „podać przykłady szczególnego

bohaterstwa Polaków (obrona poczty w Gdańsku, walki o Westerplatte, obrona wieży

spadochronowej w Katowicach, bitwy pod Mokrą i Wizną, obrona Warszawy, obrona

Grodna, bitwa pod Kockiem)”, „umieszczać w czasie i przestrzeni działania polskich

formacji na różnych frontach i obszarach toczącej się wojny”, i wreszcie

„scharakteryzować polityczną i militarną działalność Polskiego Państwa Podziemnego, w

tym formy oporu wobec okupantów”, „wyjaśnić przyczyny i opisać skutki wybuchu

powstania warszawskiego oraz ocenić postawę aliantów i Związku Sowieckiego wobec

powstania”.

Narracja podzielona zasadniczo na dwie części. Pierwsza poświęcona jest stronom walczącym

na froncie zachodnim, druga - stronom toczącym militarne zmagania na froncie wschodnim. W

przestrzeni ekspozycyjnej dominują starannie dobrane wielkoformatowe fotografie ukazujące (1)

istotę wojny pozycyjnej (okopowej), (2) taktykę walczących stron oraz (3) przeznaczenie

różnych rodzajów broni oraz skutki ich użycia. Identyfikacja wizualna kieruje uwagę

zwiedzającego na wybrane fragmenty fotografii i prowadzi do objaśnień tekstowych, głosowych

lub multimedialnych. W sąsiedztwie wielkoformatowych fotografii znajdują się stanowiska, w

których zwiedzający mogą obejrzeć wysokiej jakości stereofotografie (stereoskopowe

fotografie), przedstawiające żołnierzy walczących stron, w szczególności zaś uzbrojenie,

umundurowanie i wyposażenie żołnierskie. Proponujemy wykorzystać stereofotografie,

publikowane w latach 1914-1920 przez Realistic Travels, Underwood & Underwood (Wielka

Brytania), STL, Verascope Richard, LSU, Brentano’s, SDV (Francja) Neue Photographische

Gesellschaft (NPG), Feldstereo-Verlag (HEGI) (Niemcy), Underwood & Underwood, Keystone

View Company, Presko Binocular Company, W. E. Troutman, Inc., Fisherview (USA) a także

znajdujące się w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie stereofotografie Klementyny

Zubrzyckiej-Bączkowskiej i - wreszcie - przechowywane w Muzeum Żydowskim w Cluj

stereofotografie Oktawiana Gucy (Polska).

Stereofotografie w przestrzeni muzealnej dają zwiedzającemu wyjątkową możliwość pełnego

wniknięcia w oglądany świat, ponieważ w polu widzenia nie pojawiają się żadne inne obrazy, niż

tylko obraz świata przedstawionego. Brak tych zakłóceń sprawia, że świat przedstawiony staje

się jakby bardziej realny. Wrażenie jego realności potęguje ogromna ilość detali, które w

fotografii małoobrazkowej gdzieś giną. Przyzwyczajeni do oglądania świata przedstawionego na

fotografiach małooborazkowych czujemy się wstrząśnięci, widząc, że charakteryzuje się on tymi

samymi wielkościami, proporcjami i perspektywą, którymi charakteryzuje się świat realny. Z tych

powodów oglądanie stereofotografii wywołuje nieporównywalnie większe wrażenia, a obejrzane

obrazy pozostają na dłużej w pamięci zwiedzającego. Zwiedzający, oglądając stereofotografie,

nie może oprzeć się wrażeniu, że znajduje się w centrum świata przedstawionego.

Stanowiska do przeglądania stereofotografii znajdują się w miejscach, w których narracja

poświęcona jest elementom umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego. W tym

przypadku - za pomocą stereofotografii - pokazujemy te zabytki, których w zbiorach muzeum

brakuje lub które ze względu na swoją wielkość i tak nie zmieściłyby się w jego murach - okręty

wojenne, samoloty, balony, sterowce, czołgi, ciężka artyleria, oraz te zabytki, które są w

zbiorach Muzeum Wojska Polskiego, ale są niekompletne (na półmanekinie eksponujemy

kurtkę od munduru i hełm, a na stereofotografii przedstawiamy umundurowanego,

wyposażonego i uzbrojonego żołnierza). ‘

Strefa wejścia

Zwiedzający widzi lico umocnień w formie wysokiego drewniano-ziemnego nasypu z niewielkimi

otworami strzelniczymi. Po wejściu do wewnątrz przestrzeni zwiedzający znajduje się obok

zrekonstruowanego stanowiska karabinu maszynowego w nasypie drewniano-ziemnym, jak na

stereofotgrafiach Oktawiana Goga’y, wykonanej z użyciem imitacji ziemi, drewna i wiklinowej

plecionki.

W przestrzeni ekspozycyjnej na posadzce w technice malarstwa 3D przedstawione leje po

bombach, okopy oraz zapory i zasieki z drutu kolczastego wkomponowane w układ zabudów, w

których eksponowane są zabytki kultury materialnej. Inspirację mogą stanowić liczne fotografie

przedstawiające “no mans land”, w tym również stereofotografie, które zwiedzający mogą

obejrzeć w odpowiednich stanowiskach.

Zabytki, wzorem poprzednich epok prezentowanych na ekspozycji, przedstawiane są w taki

sposób, aby pokazać je w szerszym, im właściwym kontekście. W zabudowach eksponowane

są elementy umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego w formie kolaży z grafiką.

W odróżnieniu od wcześniejszych epok, w przypadku których kolaże wykonywane były przy

użyciu współczesnej grafiki, w niektórych tylko przypadkach wzorowanej na grafice z epoki,

proponujemy wykonanie kolaży z użyciem oryginalnych fotografii. Rozmiary fotografii

dostosowane są do rozmiarów prezentowanych w ramach kolażu zabytków.

XI I wojna światowa

XI.A Front zachodni

XI.A.1 stanowisko multimedialne

Stanowisko multimedialne - krótka forma filmowa przedstawiająca w syntetyczny sposób

przebieg zmagań wojennych na froncie zachodnim w latach 1914-1918.

XI.A.2 Wyposażenie i uzbrojenie walczących stron

XI.A.2.a Wojsko francuskie

XI.A.2.a.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Trzy hełmy francuskie Adrian,

MWP, nr inw.: 51917*,

51725/1, 47741*.

(fotografia przykładowa)

XI.A.2.a.2 Pokaz na podestach i w gablotach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

Pokaz zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej.

250 mm moździerz

oblężniczy wz. 1914

Scheneider (lufa na łożu

transportowym), MWP

75 mm Armata Polowa

wz. 1912, MWP

Moździerz syst. Dumesile,

MWP, nr inw. W 78078.

MWP, nr inw. W.78079 ?

Dwa pociski nadkalibrowe do

moździerzy syst. Dumesile,

MWP, nr inw. 78078, 78079.

Dwa bagnety francuskie,

MWP, nr inw.: W 74600, W

32003.

Lanca francuska,

MWP, nr inw. 40871/1.

XI.A.2.c Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych

Plakaty i fotografie

Plakat. Piechota francuska,

wymiary: 80 x 120 cm

MWP, nr inw. 18248.

Plakat. Merci!,

wymiary: 30 x 40 cm

MWP, nr inw. 34959/L.

kilkanaście fotografii

ze zbiorów MWP.

XI.A.2.d Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

1

Francuska armata przeciwlotnicza 75 mm

Francuskie działo 155 mm

Francuska artyleria 155 mm

Francuski czołg Renault FT 17

Francuski czołg Renault FT 17

Francuski balon obserwacyjny

XI.A.2.b Wojsko niemieckie

XI.A.2.b.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

XI.A.2.b.2 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

XI.A.2.b.3 Pokaz w zabudowie i na podestach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

XI.A.2.b.4 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

Zestrzelony niemiecki balon obserwacyjny

Zdobyte niemieckie stanowisko karabinu maszynowego

Zniszczone niemieckie stanowisko karabinu maszynowego

88 mm armata przeciwlotnicza wz.1917 (Krupp)

14 calowa niemiecka armata forteczna produkcji Kruppa

Niemieccy żołnierze w maskach przeciwgazowych

XI.A.2.c Wojska Wielkiej Brytanii

XI.A.2.c. 1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Trzy hełmy brytyjskie,

MWP, nr inw.: 48185, 55071,

34807.

XI.A.2.c.2 Pokaz na podestach i w zabudowach elementów uzbrojenia żołnierskiego i techniki

wojskowej

127 mm Ciężka Armata

Polowa MK I (60 Funtowa),

MWP

Ciężki karabin Vickers wz.

09, na podstawie kołowej,

MWP, nr inw. 52391.

Ciężki karabin maszynowy

Vickers Mk I kal. 0.303 cala

na podstawie Mk IV, MWP


Hotchkiss wz. 1914, MWP

XI.A.2.c.3 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

Brytyjski czołg Mark I




Brytyjska piechota - na

drugim planie widać rozbity

brytyjski czołg Mark I

Brytyjska 16 calowa armata kolejowa

Brytyjska piechota w natarciu

Brytyjska obsługa karabinu maszynowego

Brytyjska obsługa karabinu maszynowego

XI.A.2.d Wojska USA

XI.A.2.d.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

XI.A.2.d.2 Pokaz w formie kolażu elementów uzbrojenia żołnierskiego i techniki wojskowej

XI.A.2.d.3 Pokaz w zabudowach i na podestach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

XI.A.2.d.4 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

Amerykańskie samoloty obserwacyjne

Zestrzelony przez amerykański samolot niemiecki balon obserwacyjny

Niemiecki balon obserwacyjny

XI.B Front wschodni

Stanowisko multimedialne - krótka udźwiękowiona forma filmowa przedstawiająca w

syntetyczny sposób przebieg zmagań wojennych na froncie wschodnim w latach 1914-1917/18.

XI.B.1 stanowisko multimedialne

Stanowisko multimedialne - krótka forma filmowa przedstawiająca w syntetyczny sposób

przebieg zmagań wojennych na froncie wschodnim w latach 1914-1918.

XI.B.2 Wyposażenie, umundurowanie i uzbrojenie żołnierskie

XI.B.2.a Austro-Węgry

XI.B.2.a.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Kurtka austriacka

dragońska wz. 09,

MWP, nr inw. W 26166.

Pięć hełmów austriackich

i niemieckich,

MWP, nr inw.: 26050, 29029,

54099*, 26051, 29029.

XI.B.2.a.2 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Szabla austriacka wz. 09,

MWP, nr inw. 3807.

Dwa tasaki austriackie,

MWP, nr inw.: 3185*, 3186*.

Lanca austriacka,

MWP, nr inw. 51246/1.

XI.B.2.a.3 Pokaz na podestach i w zabudowach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej.

XI.B.2.a.4 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

1

Galicja, umocnienia austro-

węgierskie nad rzeką

Dunajec, "Octavian Goga"

Cluj County Library's

collection of stereoscopic

photographs

2

Galicja, umocnienia austro-

węgierskie nad rzeką

Dunajec

"Octavian Goga" Cluj County

Library's collection of

stereoscopic photographs

3

Wzgórze Jabłoniec, okopy,

1915, autor: Fotograf

Zubrzycka-Bączkowska

Klementyna (1887-1968),

źródło: MHF 27642/II

4

wzgórze Jabłoniec, okopy,




[źródło: MHF 27648/II]

5






6

wzgórze Jabłoniec, zasieki,





7






8





[źródło: MHF 27644/II

9






10






11






12






13






14

wzgórze Jabłoniec lub

Pisarzowa, okopy, 1915,

autor: Fotograf Zubrzycka-

Bączkowska Klementyna

(1887-1968), [źródło: MHF

27643/II]

15






16






17






18






Żołnierze austro-węgierscy

1914-1918 http://www.europeana.eu/portal/en/rec

ord/2020601/attachments_107660_10

827_107660_original_107660_jpg.html

?q=Goga#&gid=1&pid=1

Żołnierze austro-węgierscy

na biwaku w galicyjskiej wsi

1914-1916 http://www.europeana.eu/portal/en/rec




http://www.europeana.eu/portal/en/record/2020601/attachments_107660_10827_107660_original_107660_jpg.html?q=Goga#&gid=1&pid=1








Austro-węgierskie

stanowisko obserwacyjne

baterii moździerzy Skoda 30

cm 1914-1916 www.europeana.eu/portal/en/record/20

20601/attachments_107678_10827_1

07678_original_107678_jpg.html?q=G

oga#&gid=1&pid=1

Sprzęt żołnierski z

pobojowiska pod Limanową

1915 r. http://www.europeana.eu/portal/en/rec




Austro-węgierski pociąg

pancerny na froncie

wschodnim 1914-1916

http://www.europeana.eu/portal/en/recor

d/2020601/attachments_107714_10827_

107714_original_107714_jpg.html?q=Go

ga#&gid=1&pid=1













Austro-węgierska piechota w

samochodach, 1914-1916


d/2020601/attachments_107714_10827_


ga#&gid=1&pid=1

Austro-węgierski balon

obserwacyjny, 1914-1916


d/2020601/attachments_107717_10827_


ga#&gid=1&pid=1

Węgierscy huzarzy na froncie

wschodnim, 1914-1916


d/2020601/attachments_107712_10827_


ga#&gid=1&pid=1

XI.B.2.b Niemcy

XI.B.2.b.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Kurtka mundurowa

niemiecka,













MWP, nr inw. 58819.

Pięć hełmów austriackich i

niemieckich,

MWP, nr inw.: 26050, 29029,

54099*, 26051, 29029.

Dwa niemieckie napierśniki

szturmowe (Infanterie-Panzer

1918),

MWP, nr inw.: 37120,

41782*.

XI.B.2.b.2 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Dwa bagnety niemieckie,

MWP, nr inw.: 26030/1,

26030/2.

Szabla kawaleryjska

niemiecka wz. 1873,

MWP, nr inw. 30829.

Szabla wz. 1896, MWP

Szabla wz. 1848 n/A, MWP

Pałasz oficera piechoty wz.

1899, MWP

Niemiecka

lornetka wojskowa,

MWP, nr inw. 48318.

Lanca niemiecka,

MWP, nr inw. 4086.

Pięć sztuk barwnych wstążek

z nadrukiem produkcji

austriackiej i niemieckiej

sprzedawanych jako cegiełki

(8 x 25 cm), MWP

XI.B.2.b.3 Pokaz na podestach i w zabudowach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

Ciężki moździerz wz. 1916

kal. 250 mm, MWP

Lekki karabin maszynowy

MG 08/15, MWP


MG 08/18, MWP


img 15 bergmann, MWP

Lotniczy karabin maszynowy

Luftgekuhlte Maschinen

Gewehr 08/15, MWP


Maxim wz. 08,

MWP, nr inw. 51923.

Nabój artyleryjski kal. 75 mm

produkcji niem.,

MWP, nr inw. 52268.

XI.B.2.b.4 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

1

Niemiecki moździerz Skoda

30 cm na pozycji pod

Bolimowem


d/2020601/attachments_107709_10827_


ga#&gid=1&pid=1

2

Transport niemieckich wojsk

1914-1916


d/2020601/attachments_107715_10827_


ga#&gid=1&pid=1

3

Niemiecka kawaleria na

drodze Łowicz-Łódź 1914-

1916


d/2020601/attachments_107715_10827_


ga#&gid=1&pid=1













Niemieccy żołnierze budują

umocnienia na froncie

wschodnim 1914-1916.


d/2020601/attachments_107680_10827_


ga#&gid=1&pid=1

Niemieckie stanowisko CKM

na froncie wschodnim 1914-

1918


d/2020601/attachments_107680_10827_


ga#&gid=1&pid=1

Niemieccy żołnierze w

okopach 1914-1918


d/2020601/attachments_107653_10827_


ga#&gid=1&pid=1













Niemiecki żołnierz w okopie

na froncie wschodnim 1914-

1916 r.


d/2020601/attachments_107652_10827_


ga#&gid=1&pid=1

Niemiecki żołnierz piechoty

górskiej w okopie 1914-1916

na froncie wschodnim


d/2020601/attachments_107682_10827_


ga#&gid=1&pid=1

4

Eskadra Niemieckich okrętów

wojennych


d/2020601/attachments_107715_10827_


ga#&gid=1&pid=1













5

Niemiecki krążownik Leipzig


d/2020601/attachments_107689_10827_


ga#&gid=1&pid=1

XI.B.2.c Rosja

XI.B.2.c.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Kurtka rosyjska kawaleryjska,

MWP, nr inw. 27904.

XI.B.2.c.2 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Dwa bagnety rosyjskie,

MWP, nr inw.: 52357, 4448*.

Szabla rosyjska wz. 13,

MWP, nr inw. 61573.

Lanca rosyjska,

MWP, nr inw. W.121176.





XI.B.2.c.3 Pokaz na podestach i w zabudowach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

Armata górska

wz. 1904 76,2 mm, MWP

Armata górska wz. 1909,

MWP


Maxim wz. 10, produkcji

rosyjskiej, na podstawie

kołowej,

MWP, nr inw. 25/1.


Maxim wz. 1910/S, produkcji

rosyjskiej, na podstawie

kołowej, zdobyty i używany

przez Niemców,

MWP, nr inw. 54041.

Łódka z 4 nabojami kal. 75

mm do armaty rosyjskiej

wz. 1902,

MWP, nr inw. 58527/1-5*.

Dwa kindżały rosyjskie

artyleryjskie,

MWP, nr inw.: 3198*, 25278*

XI.B.2.c.4 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

1


d/2020601/attachments_107667_10827_


ga#&gid=1&pid=1

2

Jeńcy rosyjski podczas

utwardzania drogi na Wołyniu


d/2020601/attachments_107658_10827_


ga#&gid=1&pid=1









XI.C Front południowy

XI.C.1 Stanowisko multimedialne - krótka forma filmowa przedstawiająca w

syntetyczny sposób przebieg zmagań wojennych na froncie południowym

w latach 1914-1918.

XI.C.2.a Armia włoska

XI.C.2.a.1 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

Trzy hełmy włoskie,

MWP, nr inw.: 12080,

49322*, 49323*.

XI.C.2.a.2 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

XI.C.2.a.3 Pokaz w zabudowach i na podestach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

Karabin maszynowy

Fiat Revelli,

MWP, nr inw.399/1,2 *.

(fotografia poglądowa)

XI.C.2.a.4 Fotoplastikon - Stanowiska do przeglądania stereofotografii

1

2

3

Wielka Wojna – I wojna światowa 1914-1918 - trzeba ustalić, która armia używała tych

przedmiotów i rozdystrybuować to w odpowiednich miejscach.

Armata okopowa wz. 1915

[Rosenberga Model 1915?],

wymiary: dł. 80 cm

MWP, nr inw. 5344.

Kwadrant artyleryjski,

wymiary: 16 x 14 cm

MWP, nr inw. 56017.

Poziomica artyleryjska

z futerałem,

wymiary: 12 x 8 cm, MWP.

Granaty,

MWP, nr inw.: 56757, W

22422, 33967, 12163.

Strzałki zrzucane

z samolotów,

MWP, nr inw.: 4537, 31768,

W 43003, 52634, 51286.

Trzy maski przeciwgazowe,

MWP

XI.D Polskie formacje wojskowe w I wojnie światowej

XI.D.1 Galeria malarstwa batalistycznego - wydarzenia okresu 1914-1921

Analogicznie do poprzedniej części ekspozycji (obejmującej lata 1795-1914), proponujemy

zaprezentować licznie posiadane przez MWP obrazy o tematyce batalistycznej w formie galerii

malarstwa. Prezentację obrazów o tematyce batalistycznej ze zbiorów MWP rozpoczynają

dzieła, odnoszące się do wydarzeń Wielkiej Wojny, jednakże narracja nie kończy się w 1918 r.,

ale w 1921 r., tj. w momencie zakończenia militarnych zmagań o granice Polski odrodzonej. Za

pomocą elementu graficznego (inny kolor, zwiększony kontrast tła itp.) należałoby wyraźnie

odróżnić te, które odnoszą się do wydarzeń po 11 listopada 1918 r.

Narrację rozpoczyna tekst wprowadzający, który w syntetycznym skrócie omawia prezentowane

w dalszej kolejności zagadnienia w formie osi czasu. Narracja obejmuje takie informacje, jak

daty wydarzeń politycznych, hasłowy opis, a także daty i miejsca bitew.

1914 r.

1

„Wymarsz 1 Kompanii

Kadrowej”, 6 VIII 1914 r.,

heliotypia barwna

wg J. Kossaka,

wymiary: 59,6 x 89 cm

MWP, nr inw. 488338.

2

„Bitwa pod Laskami”,

heliotypia barwna

wg J. Kossaka,

wymiary: 59 x 85 cm

MWP, nr inw. 48337.

1915 r.

1

„Szarża pod Rokitną”,

mal. W. Kossak, 1934 r.


MWP, nr inw. 1351*.

1916 r.

1

„Piłsudski w okopach

pod Kostiuchnówką”,

mal. S. Garwatowski,

wymiary:

MWP

2

„Wjazd Legionów Polskich

do Warszawy”,

mal. S. Bagieński, 1939 r.,


MWP, nr inw. 40282.

1917 r.

1

„Bitwa pod Krechowcami”,

mal. M. Bylina,

wymiary:

MWP, nr inw. 1350.

1918 r.

1

„Bitwa pod Kaniowem”/

„II Brygada pod Rarańczą”,

mal. S. Bagieński, 1923 r.

wymiary:

MWP, nr inw. 1350?

MWP, nr inw. 4155?

2

„Zdobycie okopów

niemieckich przez Armię

Błękitną na froncie

zachodnim”, mal.

M. Adamczewski,


MWP, nr inw. 53611.

3

„Lwowskie Orlęta. Obrona

cmentarza”, mal W. Kossak,

1926 r.,

wymiary:

MWP, nr inw. 28081.

4

„Rozbrajanie Niemców przed

Główną Komendą na Placu

Saskim w Warszawie”,

mal. S. Bagieński,


MWP, nr inw. 1346*.

5

„Zdobycie przez harcerzy

fortu Grollmana w Poznaniu”,

mal. L. Wróblewski, 1930 r.,

wymiary:

MWP

1919 r.

1

„Bój pod Rynarzewem”,

mal. M. Milewski,

wymiary:

MWP

1920 r.

1 [1919/1920?]

„Ułani w pościgu”,

mal. J. Kossak,

MWP, nr inw. 51737*.

wymiary: 33 x 48 cm

2

[10 II 1920 r.]

„Zaślubiny Polski z morzem”,

mal. W. Kossak, 1931 r.,

MWP

3

„Szarża pod Wołodarką

29.V.1920”,

mal. M. Wisznicki, 1935 r.


MWP, nr inw. 50779*

4

[18 VIII 1920 r.]

Tryptyk. „Obrońcom Płocka

z sierpnia 1920 r.”,

mal. S. Batowski, 1936 r.,

wymiary:

108 x 52 + 125 + 52 cm,

MWP, nr inw. 56267/1-3*.

5

„Cud na Wisłą”,

mal. J. Kossak, 1930 r.,

wymiary:


6

„Bitwa pod Warszawą”,

mal. M. Bylina,


MWP, nr inw. 41887.

7

„Cud krwi”,

mal. M. Wisznicki,


MWP, nr inw. 35245.

8

„Zadwórze – Polskie

Termopile”, mal. S. Batowski,


MWP, nr inw. 12955.

9

„Bitwa pod Komarowem”,

mal. J. Kossak, 1934 r.,

wymiary:

MWP, nr inw. 51733?

MWP posiada dwie (?)

części dzieła J. Kossaka.

Proponujemy dodać do nich

kopię “centralnej” części

tryptyku.

Przed zwiedzającym, który opuszcza galerię malarstwa batalistycznego, otwiera się przestrzeń,

w której zostaną zaprezentowane wszystkie polskie formacje wojskowe walczące na frontach I

wojny światowej. Zostaną tutaj zaprezentowane Legiony Polskie, Polska Siła Zbrojna (Polnische

Wehrmacht), Wojsko Polskie na Wschodzie (w tym Legion Puławski, Brygada Strzelców

Polskich, w 1917 r. rozwinięta w Dywizję Strzelców Polskich, I, II i III Korpus Polski, utworzone

po wybuchu rewolucji październikowej 4 Dywizja Strzelców zwana Dywizją Żeligowskiego, 5

Syberyjska Dywizja Strzelców zwana też Dywizją Rumszy oraz Samodzielny Oddział

Murmański), oraz Armia Polska we Francji. W przestrzeni, przy pomocy identyfikacji wizualnej

odwołującej się wprost do barw mundurów, zostaną wyodrębnione miejsca, w których każda z

tych formacji zostanie przedstawiona osobno. Barwą szarą - która nieodłącznie kojarzy się z

Legionami Polskimi, dzięki pierwszej zwrotce pieśni patriotycznej “Piechota” autorstwa Leona

Łuskino - proponujemy odznaczyć od pozostałych przestrzeń, w której zaprezentowane zostaną

Legiony Polskie. Kolejną, w której przedstawione zostaną formacje wchodzące w skład Wojska

Polskiego na Wschodzie, proponujemy odznaczyć barwą zieloną, charakterystyczną dla

mundurów rosyjskich, a tym samym dla mundurów żołnierzy polskich formacji walczących w

ramach armii rosyjskiej. Barwę błękitną rezerwujemy dla przestrzeni, w której ukazana zostanie

Błękitna Armia gen. Józefa Hallera. Narracja w ramach każdej z trzech części ma charakter

chronologiczny - obowiązuje bezwzględny reżim osi czasu.

XI.D.2 Legiony Polskie

XI.D.2.a Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca genezę, strukturę, sylwetki dowódców, szlak

bojowy (z uwzględnieniem najważniejszych starć z bitwami pod Łowczówkiem, Rokitną i

Kostiuchnówką na czele).

Prezentowane niżej zdjęcia pochodzą w całości ze zbiorów MWP. Warto jednak zaznaczyć, że

jest to tylko “ułamek” spuścizny fotograficznej po Legionach Polskich. Tylko w 2002 r.

przekazano do MWP 19 (!) albumów z fotografiami z okresu Legionów. Przykładowe fotografie -

do użycia na ekspozycji oraz do produkcji formy filmowej:

Zdjęcie: Józef Piłsudski

ze swoim sztabem

przed pałacem biskupim

w Kielcach,

MWP, nr inw. 3153/2 I.

Zdjęcie: J. Piłsudski

i K. Sosnkowski w 1915 r.,

MWP, nr inw. F.2425/33.

Zdjęcie: Ułani 1 Pułku

Ułanów Beliny

Prażmowskiego

Zdjęcia z walk na Wołyniu

– 3 szt.

Zdjęcie: Żołnierze Legionów

na stanowiskach w okopach

pod Polską Górą, MWP

XI.D.2.b Pokaz na manekinach i półmanekinach oryginalnych elementów

umundurowania i wyposażenia żołnierzy Legionów Polskich.

Mundur por. I Brygady

Legionów Polskich,

MWP, nr inw. 27520.

Mundur ułana

z 1 Pułku Ułanów,

MWP, nr inw. 32706.

Kurtka i czapka

wachmistrza


MWP, nr inw. 1856.

Kurtka i czapka


MWP, nr inw. 31783.

Kurtka z kożuszkiem

i czapka z 1 Pułku Ułanów,

MWP, nr inw. 1924.

Mundur artylerzysty konnego

z baterii artylerii konnej

E. Knoll-Kownackiego,

MWP, nr inw. 41023/1*.

Kurtka i płaszcz lekarza

Stefana Rudzickiego

z Legionów Polskich,

MWP, nr inw. 26352.

Kurtka z czapką


MWP, nr inw. 1074.

Kurtka z kożuszkiem oraz

czapką 2 Pułku Ułanów,

MWP, nr inw. 1075.

Kurtka, płaszcz oraz czapka

por. S. Barzykowskiego,

MWP, nr inw. 36640/2.

XI.D.2.c Pokaz w formie kolażu grafiki ekspozycyjnej i zabytków przedstawiający

żołnierzy i oficerów Legionów Polskich

Klamry do pasa głównego

żołnierzy Legionów Polskich

- 7 szt.,

MWP, nr inw.: 37733, 50070,

35219, 6458, 5366, 5367,

4162*.

Ładownice z 1 Pułku Ułanów

– 3 szt., MWP, nr inw.:

51310*, 39999,57492*.

Orły na czapki – 5 szt.,

MWP

Siodło, MWP, nr inw. 1119/1.

Dwa plecaki austriackie

używane przez piechotę

legionową,

MWP, nr inw. 1118, 198/2.

Dwa chlebaki,

MWP, nr inw. 198/1,

W.15861.

Trzy manierki austriackie,

MWP, nr. inw.: 1129,

12939/13, W.41413.

XI.D.2.d Pokaz w zabudowach i na podestach zabytków uzbrojenia żołnierzy

Legionów Polskich

Karabiny Mannlicher wz. 95,

MWP, nr inw.: 52/3, 5618,

27570.

Karabin Mannlicher wz. 95

z bagnetem,

MWP, nr inw. 51408.

Karabin Werndl wz. 67,

MWP, nr inw. 14505.

Karabin Werndl wz. 67/77,

MWP, nr inw. 14505.

(na ilustracji wz. 73/77, MWP)

Karabinek Werndl

z bagnetem i pochwą,

MWP, nr inw. 88/1,2,3.

Karabinek Mannlicher wz. 95,

MWP, nr inw. 1262.

Pistolet Steyr

wz. 1912 kalibru 9 mm,

MWP


Schwarzlose na podstawie

trójnożnej wz. 1907,

MWP, nr inw. 52390.

Dwa granaty niemieckie,

MWP, nr inw. 12160, 33957.

Granat austriacki,

MWP, nr inw. 1325.

Pistolet sygnałowy,

MWP, nr inw. 40203.

Szabla austriacka wz. 1904

z pochwą,

MWP, nr inw. 49320/1,2.


Szabla austriacka z pochwą,


Szabla austriacka z pochwą,

MWP, nr inw. 1573.

XI.D.2.e Galeria obrazów, grafik, rysunków oraz archiwaliów dokumentujących

życie codzienne żołnierzy i oficerów Legionów Polskich

Ze względu na fakt, iż Legiony Polskie stanowiły - i nadal stanowią - swoisty fenomen kulturowy,

do naszych czasów dotrwały liczne artefakty związane tak z poszczególnymi formacjami,

wchodzącymi w ich skład, ale - przede wszystkim - poszczególnymi oficerami i żołnierzami.

MWP posiada imponującą kolekcję obrazów, grafik, rysunków, rozmaitych archiwaliów,

pamiątek osobistych itd. Najwartościowsze elementy tego swoistego “zbioru pamiątek

narodowych” powinny zostać zaprezentowane na nowej ekspozycji stałej, pozostałe (po

uprzednio dokonanym wyborze) mogą zostać dodane do galerii obrazów batalistycznych

(prezentowanych na osi czasu) lub - w przyszłości - “zasilić” różne wystawy czasowe.

Obraz: „Józef Piłsudski”,

mal. K. Krzyżanowski,

1920 r.,


MWP, nr inw. 4284.

Obraz: „Beliniak”, mal. S.

Bagieński, 1916 r., olej,

płótno,

wymiary:

MWP, nr inw. 54351.

Obraz: „Legionista Jan Kanty

Nycz na koniu”, mal. J.

Gumowski, Wołyń 1 III 1916

r., akwarela, papier,

wymiary:

MWP

Obraz: „Wacław

Sieroszewski”,


MWP, nr inw. 53185.

Obraz:, „Potyczka z

Kozakami”, mal. W. Kossak,

1917 r., olej, płótno,

wymiary:

MWP, nr inw. 59297.

Obraz: „Taniec żołnierzy na

polanie”, mal. S. Janowski,



Obraz: „Śpij kolego w

ciemnym grobie, mal.

J. Świrysz-Ryszkiewicz,


MWP, nr inw. 36503.

Obraz: „Jeńcy rosyjscy,

mal. S. Bieszczad,


MWP, nr inw. 52055.

Obraz: „Druga Brygada”,

mal. J. Skotnicki, 1915 r.,

olej, sklejka, dar 1938 r.,

MWP

Obraz: „Józef Piłsudski na

reducie pod Kostiuchnówką”,

mal. L. Gottlieb, 1936 r.,

litografia barwna, papier,

wymiary:

MWP

Obraz: „Legionista”,

mal. I. Gutowski,


MWP, nr inw. 34642.

Obraz: „Po bitwie. Refugium

Dolentium”, mal. W. Kossak,



Obraz: „Mogiły poległych

pod Rokitną”,

mal. H. Szczygliński,

wymiary: 60 x 69,5 cm

MWP, nr inw. 35079.

Obraz: „II Brygada”,

mal. J. Skotnicki,

MWP, nr inw. 40326.

Obraz: „Msza polowa

pod Kirlibabą”,

wymiary: 43 x 53 cm

MWP, nr inw. 40327.

Obraz: „Posterunek

w Karpatach”,

wymiary: 64 x 49 cm


Obraz: „Na podkarpackim

wywiadzie”, mal. J. Skotnicki,


MWP, nr inw. 40329.

Obraz: „Brama wjazdowa.

Obóz wojskowy w Nowej

Kukli”, mal. W. Wodzinowski,

wymiary: 32,5 x 44,5 cm


Obraz: „Lazaret. Obóz

wojskowy w Nowej Kukli”,

mal. W. Wodzinowski,

wymiary: 32 x 49 cm


Obraz: „Siedziba sztabu.

Obóz wojskowy w Nowej

Kukli”, mal. W. Wodzinowski,



Obraz: „Umocnienia. Obóz

wojskowy w Nowej Kukli”,

mal. W. Wodzinowski,



Obraz: „Płk Leon Berbecki”,

mal. R. Kramsztyk,


MWP, nr inw. 35915.

Obraz: „Kapral 1 Brygady

Legionów Polskich”,

mal. S. Reychman,


MWP, nr inw. 906.

Obraz: „Obóz. Namioty

4 Pułku Piechoty”,

mal. J. Stebnowski,

wymiary: 41x 48,5 cm

MWP, nr inw. 890.

Obraz: „Postój 4 Pułku

Piechoty”,

mal. J. Stebnowski,

wymiary: 44 x 35 cm

MWP, nr inw. 892.

Portret kredką: Kazimierz

Sosnkowski, rys. L. Gottlieb,


MWP, nr inw. 18287/2A*.

Portret kredką: Edward

Śmigły-Rydz, rys. L. Gottlieb,

wymiary: 42,5 x 34,2

MWP, nr inw. 18287/3A*.

Portret kredką: Władysław

Belina-Prażmowski,

rys. L. Gottlieb,


MWP, nr inw. 18287/5A*.

Portret kredką: Leon

Berbecki, rys. L. Gottlieb,


MWP.

Rysunek kredką:

Marian Januszajtis,

rys. Wodzinowski,

MWP, nr inw. 36454.

Rysunek ołówkiem: Henryk

Minkiewicz, rys. S. Janowski,

MWP, nr inw. 28004/33.

Portret ołówkiem: Zygmunt

Zieliński, rys. S. Janowski,

MWP, nr inw. 28004/33.

Dekoracja odznaką „Za

Wierną Służbę” na Wołyniu,

6 VIII 1916 r., rys. F.

Zajchowski,

MWP, nr inw. 35501/1.

XI.D.2.f Pokaz w zabudowie pamiątek i archiwaliów

Kolekcja pamiątek

Znaczki pamiątkowe Rokitna

– 3 szt.,

MWP, nr inw.: 53423, 53453,

57757.

Znaczki pamiątkowe

z podobizną

J. Piłsudskiego – 10 szt.,

MWP, nr. inw.: 53096/92, W

53354, 49875, 57581, 53421,

24476, 5378, W.55286,

49876, 41884.

Znaczki z podobiznami

dowódców legionowych

(Berbecki, Zieliński,

Januszajtis, Roja, Haller),

MWP, nr inw.: 53419, 53418,

43724, 53473, 57589.

Dokumenty, archiwalia

Plakat werbunkowy:

Legiony Polskie,

MWP, nr inw. 16348A*.

Odezwa: „Żołnierze J.

Piłsudskiego” z 5 VIII 1915 r.,

wymiary: 28 x 20 cm

MWP, nr inw. 925 c.

Kalendarz na 1916 rok,

nakładem NKN w Piotrkowie,


MWP, nr inw. 3003c.

Druk. 10 przykazań

legionisty,


MWP, nr inw. 7793/1/c.

Ulotka: “Legioniści”

z 20 IX 1916 r.,


MWP, nr inw. 9696c.

Legiony: Jednodniówka

ilustrowana, VI 1917 r.,

wymiary: 33 x 25 cm

MWP, nr inw. 38552.

Lista chorych, rannych,

zabitych i zaginionych

legionistów do kwietnia 1915

r. – 3 strony z publikacji,


MWP, nr inw. 4341c.

Klepsydra. Msza święta

za poległych pod Rokitną,

wymiary: 40 x 60 cm

MWP, nr inw. 42/76/1c.

List J. Piłsudskiego do Leona

Berbeckiego, rannego pod

Kostiuchnówką, napisany w

Czeremosznie 15 VII 1916 r.,


MWP, nr inw. 5781c.

XI.D.3 Etos żołnierski

XI.D.3.a Stanowisko odsłuchowe

W sąsiedztwie stanowisko, w którym zwiedzający mogą odsłuchać najbardziej znanych pieśni

legionowych.

XI.D.4Polska Siła Zbrojna i epilog Legionów


Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca genezę, strukturę, liczebność oraz losy

polskich oddziałów wojskowych podległych w latach 1917-1918 władzom niemieckim, a których

podstawą miały być Legiony Polskie. Szczególną uwagę należy zwrócić na tzw. kryzys

przysięgowy i jego następstwa (reorganizacja Legionów, utworzenie - zasilonego częścią

legionistów z Galicji - Polskiego Korpusu Posiłkowego), kontrowersje związane z historią

formacji, ale i na fakt, że po odzyskaniu niepodległości przez Polskę Polska Siła Zbrojna stała

się częścią WP.

XI.D.4.b Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych

Kartka pocztowa wydana z

okazji proklamacji Królestwa

Polskiego aktem 5 XI 1916 r.,

MWP

XI.D.4.c Pokaz na manekinach i półmanekinach umundurowania, wyposażenia i

uzbrojenia żołnierskiego

Mundur porucznika

Polskiej Siły Zbrojnej,

MWP, nr inw. 37280.

Mundur z płaszczem

Polskiej Siły Zbrojnej,

MWP, nr inw. 3728.

Kurtka „beselerka”

z czapką,

MWP, nr inw. 237.

Orły na czapki – 3 szt.

Polskiej Siły Zbrojnej , MWP

Karabiny Mauser wz. 98,

MWP, nr inw. 32768, 12793.

XI.D.5 Wojsko Polskie na Wschodzie

Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca historię, struktury, szlaki bojowe wszystkich

polskich formacji, tworzonych w okresie Wielkiej Wojny w Rosji.


Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca genezę, strukturę, sylwetki dowódców, szlak

bojowy (z uwzględnieniem najważniejszych starć) formacji wojska polskiego na Wschodzie.

Krótki rys historyczny

Polskie formacje wojskowe powstały również po stronie rosyjskiej. Pierwszą z nich był tworzony

od końca 1914 r. Legion Puławski, nazwany tak od miejsca organizacji – Puław. Powstał jako

odpowiedź na Legiony Polskie w Galicji, patronowała mu endecja, reprezentująca wówczas

orientację prorosyjską. Po krwawej bitwie pod Pakosławiem (III 1915 r.) żołnierzy wcielono do

Brygady Strzelców Polskich, w 1917 r. rozwiniętej w Dywizję Strzelców Polskich.

Kolejne polskie formacje powstały w 1917 r., w nowej sytuacji politycznej wywołanej rewolucją

lutową. Utworzono wówczas trzy korpusy polskie: I Korpus Polski (dowódca gen. J. Dowbór-

Muśnicki), tworzony na Białorusi i liczący ok. 30 tys. żołnierzy, ostatecznie zdemobilizowany

przez Niemców w V 1918 r.; III Korpus Polski, organizowany od końca 1917 r. na Ukrainie

(dowódca gen. E. de Henning-Michaelis), zdemobilizowany w VI 1918 r.; II Korpus Polski,

formowany od XII 1917 r. w Besarabii, do którego w II 1918 r. dołączyli żołnierze II Brygady

Legionów Polskich, którzy na znak protestu przeciwko postanowieniom traktatu brzeskiego

przebili się przez front pod Rarańczą. 11 V 1918 r. żołnierze II Korpusu (ok. 7 tys.), którym

dowodził wówczas płk J. Haller, stoczyli pod Kaniowem krwawą bitwę z wojskami niemieckimi,

zakończoną kapitulacją i rozbrojeniem Polaków.

Ostatnie polskie jednostki wojskowe w Rosji zostały utworzone po wybuchu rewolucji

październikowej. Polacy walczyli tak po stronie bolszewików, jak też w siłach

kontrrewolucyjnych (4 Dywizja Strzelców zwana Dywizją Żeligowskiego, 5 Syberyjska Dywizja

Strzelców zwana też Dywizją Rumszy oraz Samodzielny Oddział Murmański).

Przykładowe fotografie - do użycia na ekspozycji oraz do produkcji formy filmowej:

Kolekcja zdjęć 5 Dywizji Syberyjskiej z II 1919 r., autorstwa mjr. Jarosława Okulicza-Kozaryna,

wówczas szefa Polskiej Misji Wojskowej na Syberii, znajduje się obecnie w Ośrodku Karta,

Album V Dywizji, “Karta” nr 44 z 2005 r. Fotografie z tego zbioru mogłyby, w razie braków

własnych, w istotny sposób wzbogacić materiał MWP.

Ułan Legionu Puławskiego,

MWP

Przysięga żołnierzy

I Korpusu, Mohylów nad

Dnieprem, 26 III 1918 r.,

MWP, nr inw. 3569/4.

Zdjęcie (??): Nabożeństwo za

poległych pod Krechowcami

polskich ułanów

w Stanisławowie,

MWP, nr inw. 4667c.

Zdjęcie: Ewakuacja koleją

oddziałów 5 Dywizji

Strzelców na Syberii, MWP

Defilada przed Polskim

Komitetem Wojennym w

Irkucku, 20 II 1919 r., MWP

XI.D.5.b Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i


XI.D.5.b.1 Legion Puławski

Mundur paradny ułana

Legionu Puławskiego,

MWP, nr inw. 34404.

Mundur porucznika


MWP, nr inw. 18521.

Dwie szable wz. 81,

MWP, nr inw. 1429, 1527.

Szabla rosyjska oficera

piechoty wz. 1913,

MWP, nr inw. 45827.

Karabinek Mosin wz. 1891,

MWP, nr inw. 13044.

XI.D.5.b.2 1 Pułk Ułanów

Rząd koński

z Pułku Ułanów Polskich,

MWP, nr inw. 12110.

Kurtka dwukrotnie rannego

pod Krechowcami

por. Zbroimskiego,

MWP, nr inw. W. 25468.

XI.D.5.b.3 I Korpus Polski

Kurtka i czapka płk. artylerii

I Korpusu Szpręglewskiego,

MWP, nr inw. 2652.

Kurtka i czapka płk. Leona

Dunin-Wolskiego, twórcy

artylerii konnej w niepodległej

Polsce, dowódcy 1 DAK,

MWP, nr inw. 39332.

Rogatywka dowódcy I baterii

Dywizjonu Artylerii Konnej

I Korpusu

kpt. L. Dunin-Wolskiego,

MWP, nr inw. 3413.

Kurtka oficera lotnika

z I Korpusu,

MWP, nr inw. 39972.

Kurtka por. saperów

Henryka Bagińskiego,

MWP, nr inw. 1639.

Dwa karabiny

Mosin wz. 1891,

MWP, nr inw.: 12132/1, 65.

Trzy hełmy typu Adrian

z I Korpusu Polskiego,

MWP, nr inw.: 38908, 39087,

40698.

XI.D.5.b.4 II Korpus Polski i inne formacje

Czapka szeregowego z 4

Dywizji Strzelców w Odessie,

MWP, nr inw. 1953.

Czapka z oddziału

na Murmaniu,

MWP, nr inw. 39042/2.

Mundur por. W. Pikulskiego

z 5 Dywizji Strzelców

na Syberii,

MWP, nr inw. 4203.

Czapka szeregowego 5

Dywizji Strzelców na Syberii,

MWP, nr inw. 3552.


Lewis wz. 1915,

MWP, nr inw. 52208.

Karabin Arisaka wz. 1897,

(typ 38?),



Karabin Mosin wz. 1897,

MWP, nr inw. 13044.

XI.D.5.c Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

1

XI.D.5.d Galeria malarstwa

W pobliżu prezentacji mundurów, uzbrojenia oraz elementów wyposażenia pokaz kolekcji

akwarel, ukazujących różne typy mundurów formacji polskich w Rosji.

Akwarela: Dyon Ułanów

Polskich przy Legionie

Puławskim w 1915 r.

(szeregowy, podoficer,

oficer),

wymiary: 35 x 27 cm

MWP, nr inw. 15872.

Akwarela: Oficer wyższy w

mundurze polowym, 1917 r.,

wymiary: 32 x 25 cm

MWP, nr inw. 15563.

Akwarela: 1 Pułk Ułanów,

wymiary: 33 x 26 cm

MWP, nr inw. 15561.

Akwarela: I Korpus, strzelcy,

piechota,

wymiary: 34 x 26 cm

MWP, nr inw. 6463/1.

Dwie akwarele:

I Korpus, kawaleria,

wymiary: 34 x 26 cm

MWP, nr inw. 6463/3, 6463/8.

Akwarela: 1 Legia Rycerska I

Korpusu Polskiego,

wymiary: 42 x 28 cm

MWP, nr inw. 28067/1.

Akwarela: 2 Legia Rycerska I

Korpusu,

wymiary: 42 x 28 cm

MWP, nr inw. 28067/2.

Akwarela: Żołnierze i

oficerowie formacji

wschodnich,

wymiary: 32 x 23 cm

MWP, nr inw. 12233/2.

XI.D.5.e Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych

1 Rozkaz do garnizonu

Mińska z 21 II 1918 r.,

wymiary: 32 x 21 cm

MWP, nr inw. 9734c.

2 Rozkaz do Korpusu nr 2/8 z

19 V 1918 r.,

wymiary: 25 x 17 cm

MWP, nr inw. 4154.

XI.D.6 Armia Polska we Francji


Krótka forma filmowa przedstawiająca dzieje polskich formacji tworzonych we Francji (z

uwzględnieniem losów oddziału bajończyków z lat 1914-1915), ukazująca genezę, organizację,

wyposażenie i uzbrojenie, szlak bojowy (z uwypukleniem walk 1 Pułku pod Reims i Saint-

Hilaire-le-Grand) oraz znaczenie “Błękitnej Armii” (ok. 70 tys. dobrze wyszkolonych i

uzbrojonych w nowoczesny sprzęt, w tym czołgi) dla odradzającego się Wojska Polskiego.

Proponowany materiał zdjęciowy oraz filmowy do wykorzystania w formie filmowej lub jako

element ilustracyjny przestrzeni.

Fotografie

Obóz dla ochotników do Armii

Polskiej we Francji w

Niagara-On-the Lake

(Kanada),

NAC, sygn. 1-H-295-1.

Armia polska we Francji -

ośrodek wyszkolenia w

Quintin. Przegląd szkoły

podoficerskiej, 1918 r.,

NAC, sygn. 1-H-257-4.

Armia polska we Francji -

przegląd wojsk idących na

front, 1918 r.,

NAC, sygn. 1-H-263-3.

“Wręczenie Sztandaru

- 1 Pułk Strzelców Polskich”,

MWP, nr inw. 12578.

Gen. J. Haller składa

przysięgę na sztandar 1

Pułku Strzelców i obejmuje

dowództwo nad Armią Polską

we Francji, 6 X 1918 r.,

MWP, nr inw. 33099/3.

Poczet sztandarowy

Błękitnej Armii pod Łukiem

Triumfalnym w Paryżu – 14

VII 1919 r., MWP

Filmy

Fragmenty filmu “Sztandar

Wolności” z 1935 r.

(do pozyskania)

https://www.youtube.com/watch?v=oJ9w

gETZ1UA

m.in. z przedstawieniem

defilady przybyłych do Polski

oddziałów „Błękitnej Armii”

gen. J. Hallera

XI.D.6.b Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia i


1

Kurtka i czapka bajończyka,

MWP, nr inw. 3854.

2 Mundur szeregowego

“Błękitnej Armii”,

MWP, nr inw. 36184/1.

https://www.youtube.com/watch?v=oJ9wgETZ1UA

https://www.youtube.com/watch?v=oJ9wgETZ1UA

3 Dwie opaski

ochotników polskich

z Chicago, Nowego Jorku,

MWP, nr inw. 25894, 42256.

4 Mundur porucznika 1 Pułku

Szwoleżerów Armii Polskiej

we Francji,

MWP, nr inw. 47740.

5 Cztery czapki oficerów Armii

Polskiej we Francji,

MWP, nr inw.: 51724/1,

13049, 51724/2, 25925*.

6 Hełm Adrian

wz. 15 (strzelecki),

MWP, nr inw. 51725/2.

7 Hełm Adrian wz. 15,

MWP, nr inw. 13049.

XI.D.6.c Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

1

XI.D.6.d Pokaz na podestach i w zabudowie kolekcji uzbrojenia i techniki wojskowej

1

Karabiny Lebel wz.1886/93,

MWP, nr inw. 50767, 52310.

2

Karabin Berthier wz. 16

(francuskie oznaczenie Mle

1907/15 M16),

MWP, nr inw. 14692.

3

Bagnet francuski

wz.1886/93/16 do karabinów

syst. Lebel wz.1886 i Berthier

wz. 1916, MWP

4


Hotchkiss wz. 1914,

MWP


5 Proporzec ochotników

z Ameryki z obozu Niagara

w Kanadzie,

wymiary: 75 x 26 cm


XI.D.6.e Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych

XI.D.6.e.1 Bajończycy

Strona z publikacji „Polonia”

z 1915 r. dotycząca

Bajończyków ze zdjęciami,


MWP, nr inw. 49932c.

Strona z

“Tygodnika Ilustrowanego” nr

5 z 5 II 1915 r. ze zdjęciami

Bajończyków, MWP


XI.D.6.e.2 Armia Polska we Francji

Trzy znaczki pamiątkowe

z podobizną

I.Paderewskiego,

MWP, nr inw.:

57597, 12658, 49873.

List M. Zamoyskiego

wiceprezesa Komitetu

Narodowego Polskiego do

gen. J. Hallera, 4 X 1918 r.,

wymiary: 29 x 22 cm

MWP, nr inw. 12373.

Rozkaz L.1 z 6 X 1918 r.

Armii Polskiej we Francji,

wymiary: 34 x 21 cm

MWP, nr inw. 933.

Odezwa: „Wstąp do Armii

Polskiej”, Centrum

Rekrutacyjne w Chicago,

wymiary: 9 x 14 cm

MWP, nr inw. 13025.

Plakat: Armia Polska

we Francji. “Polacy idźcie na

bój prawy”,

wymiary: 95 x 55 cm

MWP, sygn.1.d.

Plakat: Ochotnicy we Francji,


MWP, nie sygn.

Trzy pocztówki z Romanem

Dmowskim i Błękitną Armią,

wymiary: 9 x 14 cm

MWP, nr inw. 13015.

Pierwsza strona publikacji

„jai vu…” (zdjęcia

hallerczyków),

wymiary: 25 x 32 cm

MWP, nr inw. 12993.

Afisz propagandowy

Armii Polskiej

we Francji, MWP

XII. O niepodległość i granice 1918-1921

XII.A Odzyskanie niepodległości - POW

XII.A.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona najważniejszym wydarzeniom politycznym i

militarnym końca Wielkiej Wojny i kształtowaniu się lokalnych ośrodków władzy politycznej na

ziemiach polskich X/XI 1918 r., wyzwalaniu i przejmowaniu władzy w polskich miastach:

Tarnowie, Krakowie itd. oraz tworzeniu zrębów Wojska Polskiego. W tej przestrzeni zwiedzający

znajdzie również informacje o Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), utworzonej - z inicjatywy

J. Piłsudskiego - jeszcze w X 1914 r., której największa aktywność (udział w przejmowaniu

władzy w Galicji i rozbrajaniu oddziałów niemieckich) przypadła właśnie na listopadowy czas

odzyskiwania suwerenności przez Polaków. Ze względu na brak jakichkolwiek artefaktów o

silnym potencjale ekspozycyjnym, prezentowaną przestrzeń tworzyć będą: mapa Polski (z

obszarami znajdującymi się pod władzą polską w XI 1918 r.) oraz fotografie wzbogacone

archiwalnymi dokumentami, rozkazami, odezwami.

Przykładowe fotografie - do użycia na ekspozycji oraz do produkcji formy filmowej.

Zdjęcie: Powrót Piłsudskiego

do Warszawy, 10 XI 1918 r.,

MWP, nr inw. 33501/4.

Zdjęcie: Rozbrajanie

Niemców w Warszawie,

MWP, nr inw. ks. fot. 939. (?)

Zatknięcie biało-czerwonej

flagi przed pałacem

Radziwiłłów, 11 XI 1918 r.,

źródło: Warszawa w listopadzie roku

1918, pod red. wielu autorów, Warszawa

2008.

http://naszastolica.waw.pl/dzieci-naszej-

ziemi-ujrzaly-slonce-swobody.html

Potencjał ekspozycyjny tej

fotografii można by zwiększyć

wprowadzając białe i

czerwone kolory flagi.

http://naszastolica.waw.pl/dzieci-naszej-ziemi-ujrzaly-slonce-swobody.html

http://naszastolica.waw.pl/dzieci-naszej-ziemi-ujrzaly-slonce-swobody.html

Manifestacja mieszkańców

Krakowa tuż po zdobyciu

odwachu przez Polaków. Fot.

Adam Karaś

http://fotopolska.eu/Krakow/b36871,1914

-1918_-_I_wojna_swiatowa_-

_Krakow.html

XII.A.2 Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych

Odezwa proklamująca

powołanie Tymczasowego

Rządu Republiki Polskiej

w Lublinie, 6/7 XI 1918 r.,

wymiary: 63 x 50 cm

MWP, nr inw. 1097c.

Ulotka informująca o

powrocie do Warszawy

Józefa Piłsudskiego,


MWP, nr inw. 35522/92.

Rozkaz płk. Bolesława Roji,

Kraków 1 XI 1918 r.,

wymiary: 32 x 24 cm

http://fotopolska.eu/Krakow/b36871,1914-1918_-_I_wojna_swiatowa_-_Krakow.html



MWP, nr inw. 5747/1c.

“Kurjer Warszawski”, dodatek

Nadzwyczajny z 14 XI 1918

r., Ustąpienie Rady

Regencyjnej,

wymiary: 37 x 27 cm

MWP

POW

Odezwa Polskiej Organizacji

Wojskowej: „Obywatele”,

data (?)


MWP, nr inw. 35522/104.

XII.B Wojna polsko-ukraińska 1918-1919

XII.B.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa przedstawiająca genezę, przebieg oraz skutki polsko-

ukraińskich zmagań militarnych w Galicji (Małopolsce) Wschodniej. Ze względu na niewielką

ilość eksponatów, w tym zupełny brak mundurów (lub ich elementów) pierwszoplanową rolę

odgrywać będzie przedstawienie - najbardziej znanego, utrwalonego w zbiorowej świadomości

historycznej - epizodu zmagań polsko-ukraińskich, tj. obrony Lwowa w 1918 r. z udziałem

“Orląt” - młodocianych obrońców miasta.

Przykładowe fotografie - do użycia na ekspozycji oraz do produkcji formy filmowej.

Obrona Lwowa

Grupa polskich żołnierzy

podczas obrony Lwowa,

NAC, sygn. 1-H-356-1.

Oddział Ochotniczej Legii

Kobiet w marszu przez

miasto,

NAC, sygn. 1-H-356-2.

Patrol legionistek,

NAC, sygn. 1-H-356-3.

Polski improwizowany

samochód pancerny „Józef

Piłsudski” na jednej z ulic

Lwowa,

NAC, sygn. 1-H-356-5.

Kolumna jeńców ukraińskich

przechodząca przez miasto,

NAC, sygn. 1-H-356-6.

Inne walki

Walki polsko-ukraińskie –

wnętrze wagonu pociągu

pancernego „Śmiały”, 1918-

1919, NAC, sygn. 1-H-366.

XII.B.2 Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych

Obrona Lwowa

Rozkaz Mobilizacyjny

Komendy Głównej Wojsk

Polskich, Lwów,

4 XI 1918 r.,

wymiary: 32 x 28 cm

MWP, nr inw. 57505/5.

Rozkaz Mobilizacyjny

Komendy Głównej Wojsk

Polskich, Lwów,

13 XI 1918 r.,

wymiary: 21 x 22 cm

MWP, nr inw. 57505/3

Rysunek kredką: Czesław

Mączyński. Komendant

Obrony Lwowa, rys. W.

Gutowski,

wymiary: 40 x 28 cm

MWP, nr inw. 2138

Rysunek kredką: Legionista z

Obrony Lwowa,

rys. W. Gutowski,

wymiary: 29,5 x 22,7cm

MWP, nr inw. 33889.

Dwie strony z czasopisma

„Pobudka” ze Lwowa z XI

1918 r.,

wymiary: 41 x 30 cm

MWP, nr inw. 12031B.

Inne walki

Rozkaz

gen. W. Iwaszkiewicza

z 19 III 1919 r.,

MWP, nr inw. 58114/4.

XII.B.3 Pokaz na manekinach elementów umundurowania wyposażenia i

uzbrojenia żołnierskiego oraz innych oryginalnych eksponatów

Kurtka z czapką sierżanta

5 Pułku Piechoty,

MWP, nr inw. 37284.

Karabin Mauser wz. 98,

MWP, nr inw. 64/7.

Karabin Mannlicher wz. 95,

MWP, nr inw. 1227.

Odznaka:

Gwiazda Przemyśla,

MWP, nr inw. 13381/1.

Zdobyty sztandar ukraiński

w Rawie Ruskiej 28 XI 1918

r., MWP, nr inw. 3421.

Odznaka: “Za obronę Bełza-

Chrobrej załodze”,

MWP, nr inw. 53022/5.

Oznaki Ukraińców

z Małopolski Wschodniej

(Strzelcy Siczowi) – 3 szt.,

MWP, nr inw. 53718, 57245,

53719.

Pocztówka Legionu

Ukraińskich Strzelców

Siczowych, 1914 r.,

MWP

XII.B.4 Zabudowa pulpitowa - obrona Lwowa

Stanowisko ma formę pulpitu, na którym rozpostarta jest wielkoformatowa mapa (plan) miasta z

epoki z zaznaczonymi liniami ulic, kwartałami zabudowy, charakterystycznymi budynkami

miasta z oznaczeniem miejsc szczególnych podczas walk w XI 1918 r. W charakterze ilustracji

legendy (opisów), która znajduje się na marginesach mapy, proponujemy użycie oryginalnych

odznak pamiątkowych. Identyfikacja wizualna łączy odznaki pamiątkowe z zaznaczonymi

lokalizacjami planie.

Materiały referencyjne:

Infografika - Lwów 1918,

Obrona Lwowa - Zwycięstwa

oręża polskiego (dodatek do

“Rzeczpospolitej”)

Plan Lwowa z 1920 r. (?),

https://histmag.org/grafika/articles7/obro

na-lwowa/obronalwowa1.jpg

Odznaki pamiątkowe

https://histmag.org/grafika/articles7/obrona-lwowa/obronalwowa1.jpg

https://histmag.org/grafika/articles7/obrona-lwowa/obronalwowa1.jpg

Odznaka

Krzyż Obrony Lwowa,


Odznaka “Orlęta”,

MWP, nr inw. 2098.

Odznaka I Odcinka Obrony

Lwowa,

MWP, nr inw. 394/1.

Odznaka II Odcinka,

MWP, nr inw. 24718.

Odznaka III Odcinka,

MWP, nr inw. 24728.

Odznaka IV Odcinka,

MWP, nr inw. 24736.

Odznaka V Odcinka,

MWP, nr inw. 53092/23.

Odznaka

Kompanii Schramma,

MWP, nr inw. 24720.

Odznaka Góra Stracenia,

MWP, nr inw. 24731.

Odznaka Rzęsna Polska,

MWP, nr inw. 24714.

Odznaka Żandarmeria, MWP,

nr inw. 36475*.

Odznaka Miejskiej Straży

Obywatelskiej-Lwów 1918-

1919. “Zasłużonemu”,


Odznaka: Kawaleria „Wilki”,


XII.C Konflikt polsko-czeski

Niewielka przestrzeń dedykowana prawdopodobnie najmniej znanemu w świadomości

historycznej konfliktowi granicznemu z Czechosłowacją z lat 1918-1919. Ze względu na

niewielką ilość oryginalnych eksponatów, proponujemy zbudować narrację wokół krótkiego

tekstu opisującego genezę, przebieg zmagań (z bitwą pod Skoczowem na czele) oraz

następstwa konfliktu. Tekst wzbogaca mapa ilustrująca terytorialne źródło sporu.

XII.C.1 Galeria malarstwa

Obraz. „Portret majora

Cezarego Hallera”,

mal. A. Karpiński, 1919 r.,

wymiary: 84 x 57 cm

MWP, nr inw. nr inw. 13396.

XII.C.2 Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych i zabytków kultury

materialnej

Ulotka: „Brońmy Śląska

Cieszyńskiego”,


MWP, nr inw. 57505/135.

Dwie odznaki: „Za obronę

Śląska Cieszyńskiego”,

MWP, nr inw. 24896, 24188.

XII.D Powstanie Wielkopolskie 1918-1919

XII.D.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca genezę, przebieg, sylwetki dowódców,

organizację powstańczej armii, najważniejsze starcia (z uwzględnieniem zmagań o Szubin) oraz

skutki zwycięskiego powstania.

XII.D.2 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia

i uzbrojenia żołnierskiego

Kurtka z czapką ułana 1

Pułku Ułanów

Wielkopolskich,

MWP, nr inw. 39996.

Kurtka z czapką oficera

wojsk balonowych,

MWP, nr inw. 389.

XII.D.3 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i


Karabinek Mauser,

MWP.

Rewolwer

Rast & Gasser M1898

MWP, nr inw. 15538.


Rewolwer zdobyty pod

Szubinem,

MWP, nr inw. 55691.

Pałasz z nałożonym orłem,

MWP, nr inw. 40403.

XII.D.4 Pokaz w zabudowie oryginalnych map i archiwaliów

Mapa okolic Poznania z 1902

r. (niemiecka, sztabowa),

wymiary: 45 x 55 cm

MWP, nr inw. 59369.

Mapa. Wielkopolska,

Pomorze, Brandenburgia z

1919 r.,

wymiary: 50 x 60 cm,

MWP, nr inw. 5083.

Notatka z Poznania

z 27 XII 1918 r., rękopis,

MWP, nr inw. 4831c.

Rozporządzenie Dowódcy

Frontu Pomorskiego gen. J.

Hallera z 18 I 1920 r.,

wymiary: 36 x 23 cm

MWP, nr inw. 1768c.

Druk. Teren plebiscytu na

Mazurach i Warmii,


MWP, nr inw. 2177c.

XII.D.5 Pokaz galerii litografii, rysunków i malarstwa portretowego oraz

historycznego

Litografie, rysunki charakterystyczne Stefana Sonnewenda „Ver sacrum. Teka Armii

Wielkopolskiej w dniach jej narodzin”, MWP, nr inw. 3960; wymiary: 37 x 49 cm

Teka zawiera ilustracje m.in.:

● Ratusz, MWP, nr inw. 3960/1.

● Józef Dowbor-Muśnicki, MWP, nr inw. 3960/2.

● Stanisław Taczak, MWP, nr inw. 3960/3.

● Władysław Anders, MWP, nr inw. 3960/86.

● Daniel Konarzewski, MWP, nr inw. 3960/131.

Ignacy Paderewski,

reprodukcja z siatki

fotograficznej,

wymiary: 35,5 x 26,5 cm,

MWP, nr inw. 13004.

Akwarela. Scena z walk o

Poznań. Śmierć Ratajczaka,

mal. L. Prauziński,


MWP, nr inw. 36207.

XII.E Powstania Śląskie 1919,1920 i 1921 r.

XII.E.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca genezę, przebieg, sylwetki dowódców,

najważniejsze starcia (w tym bitwę o Górę św. Anny z 1921 r.) oraz następstwa trzech powstań

śląskich dla odrodzonego państwa polskiego.

Proponowany materiał do wykorzystania przy formie filmowej lub - do rozważenia - w

charakterze ilustracji opisywanej przestrzeni. Potencjał prezentowanych niżej fotografii (z

zasobu NAC) wiąże się z wyeksponowanym aspektem militarnym zaciekłych zmagań o Górny

Śląsk. Zwiedzający zobaczy broń, używaną przez powstańców, wykorzystanie artylerii,

samochodów pancernych, czy improwizowanych pociągów pancernych.

I powstanie śląskie. Grupa

powstańców – 1. z prawej ma

zatknięty za pas pistolet

Mauser C96, klęczący 1. i 2.

z prawej karabiny Mauser

Gew98,

NAC, sygn. 1-H-411.

III powstanie śląskie.

Powstańczy pociąg pancerny

"Kabicz". W skład pociągu

wchodzi beztendrowy

parowóz T37 opancerzony

oraz dwa wagony 2-osiowe,

węglarki żelazne,

NAC, sygn. 1-H-446-2.

III powstanie śląskie. Bateria

powstańcza na pozycji

ogniowej pod Sławięcicami,

NAC, sygn. 1-H-441.

III powstanie śląskie.

Powstańczy ckm Maxim

wz. 1908 na podstawie

saneczkowej w akcji

nad Odrą,

NAC, sygn. 1-H-442.

XII.E.2 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i


Kurtka i czapka 1 Pułku

Strzelców Bytomskich,


Karabin Mannlicher,

MWP, nr inw. 51407.

Rewolwer francuski,

MWP, nr inw. 53430.

Pistolet Mauser,

MWP, nr inw. 53404.

XII.E.3 Pokaz w zabudowie trofeów wojennych

Niemiecka

odznaka pamiątkowa (po

weteranie wojny francusko-

pruskiej 1871 r.) zdobyta

podczas III Powstania

Śląskiego - w Tarnowskich

Górach - przez

powstańca R. Figurę,

MWP,

Trofeum z III Powstania

Śląskiego; emblemat z

niemieckiej sygnałówki,

zdobyty w rejonie Zębowic,

przez R. Figurę,

MWP,

XII.E.4 Pokaz w zabudowie plakatów i materiałów archiwalnych

Plakat: „Trzeci Maja.

Niech żyje Górny Śląsk

zjednoczony z wolną Polską”,

papier, druk barwny

wymiary:

46,5 x 31,5 cm,


Plakat powstał w okresie

pomiędzy I a II Powstaniem

Śląskim, z opisu M.

Mackiewicza, ze strony MWP.

Plakat:

„Ratujmy Górny Śląsk”,

papier, litografia barwna


MWP, nr inw. 33486.

Odezwa: „Narodzie Polski

Ratuj Górny Śląsk”,

wymiary: 30 x 20 cm

MWP, nr inw. 57505/80.

Druk: „Zapamiętaj ludu śląski

Śląsk był i będzie polski!”,

wymiary: 15 x 47 cm

MWP, nr inw. 5416c.

Odezwa: „Monarchiści pruscy

gotują nową zdradę”,

wymiary: 28 x 17 cm

MWP, nr inw. 6465c.

Karta plebiscytowa

Polska – Polen,

wymiary: 9 x 11 cm

MWP, nr inw. 32160/6.

Druk:

„Wojenna zmora niemiecka”,

wymiary: 23 x 31 cm


Odezwa Józefa Hallera do

Ślązaków,

wymiary: 24 x 17 cm


XII.F Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920

XII.F.1 Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa przedstawiająca przebieg i najważniejsze wydarzenia wojny polsko-

bolszewickiej.

XII.F.2 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania, wyposażenia

i uzbrojenia żołnierskiego

Mundur z płaszczem

szeregowego 50 Pułku

Strzelców Kresowych,

MWP, nr inw. 267.

Kurtka wachmistrza

szwadronu Przybocznego

Naczelnego Wodza

N. Witczak-Witaczyńskiego

z resztą umundurowania,

MWP, nr inw. 37587.

Kurtka ułana


MWP, nr inw. 39517.

Kurtka ułana z 14 Pułku

Ułanów Jazłowieckich

z czapką,

MWP, nr inw. 47587.

Kurtka i czapka plutonowego

Pułku Jazdy Tatarskiej

B. Wojewódzkiego,

MWP, nr inw. 7250.

Kurtka i czapka

porucznika Lotnictwa,

MWP, nr inw. 39853.

Kurtka kapitana Błękitnej

Armii z furażerką (oznaki

stopni wz. 1919),

MWP, nr inw. 3861.

Kurtka rotmistrza z czapką

2 Pułku Ułanów,

MWP, nr inw. 34863.

Kurtka z czapką rotmistrza

J. Romockiego


MWP, nr inw. 35925.

Kurtka mundurowa z czapką

por. 1 Pułku Ułanów

Krechowieckich,

Czapka typu angielskiego, na

pasie kabura do pistoletu

Steyer wz. 1912, na rapciach

rosyjska szabla oficerska,

z opisu M. Pacuta

(ze strony MWP)

MWP, nr inw. 15307.

Kurtka ułana z 3 Pułku

Ułanów z furażerką,

MWP, nr inw. 40173.

Lanca z proporczykiem

3 Pułku Ułanów,

MWP, nr inw. W.18180,

2449.

Kurtka „beselerka” z czapką,

MWP, nr inw. 237.

Mundur szeregowego

piechoty z płaszczem,

MWP, nr inw. 261a.

Kurtka i czapka kanoniera z 1

dywizjonu artylerii konnej,

MWP, nr inw. 39049.

Płomień od trąbki 17 Pułku

Ułanów Wielkopolskich z

defilady w V 1920 r. Kijowie,

wymiary: 75 x 26 cm

MWP nr inw. 59974*.

XII.F.3 Pokaz w formie kolażu elementów umundurowania wyposażenia i


Karabin Mannlicher,

MWP, nr inw. 14463.

(zdjęcie przykładowe)

Karabin Mosin,

MWP, nr inw. 14998.

Karabinek Mosin,

MWP, nr inw. 14696.

Karabin Lebel,

MWP, nr inw. 60.

Karabin Berthier,

MWP, nr inw. 14744.

Karabin Werndl,

MWP, nr inw. 31 274.

XII.F.4 Pokaz w zabudowach i na podestach zabytków uzbrojenia i

techniki wojskowej

Ręczny karabin maszynowy

Chauchat wz. 1915,

MWP


Maxim wz. 08/15,

MWP, nr inw. 51952.


Maxim wz. 08/18,

MWP, nr inw. 52202.


St. Etienne,

MWP, nr inw. 12121.


Colt wz. 1914,

MWP, nr inw. 32/1.

Miotacz bomb produkcji

austriackiej,

MWP, nr inw. 1763.

Miotacz bomb produkcji

rosyjskiej,

MWP, nr inw. 1765.

XII.F.5 Pokaz w zabudowie trofeum

Bandera bolszewickiej

flotylli rzecznej, zdobyta

pod Czarnobylem,

w kwietniu 1920 r.,

wymiary:

szer. 205 cm, dł. 240 cm

MWP

XII.F.6 Bitwa warszawska

XII.F.6.a Widowisko multimedialne ukazujące przebieg bitwy warszawskiej.

Widowisko rozgrywa się na mapach sztabowych przedstawiających teatr działań wojennych w

skali dostosowanej do bieżących potrzeb narracji. Widowisko ma formę animacji ilustrowanej w

węzłowych momentach narracji krótkimi formami filmowymi, wykonanymi na podstawie

archiwalnych materiałów filmowych oraz ikonograficznych i archiwalnych. Widowisko jest

udźwiękowione - dźwięki wydobywają się z głośników kierunkowych. Głos lektora objaśnia to,

co się dzieje na mapie.

Narracja rozpoczyna się w maju 1920, kiedy wojska frontu zachodniego rozpoczęły ofensywę,

uderzając czterema armiami (16 Armia, 15 Armia, 4 Armia, 3 Armia) na polskie pozycje,

stwarzając tym samym korzystne warunki do rozwinięcia kontrnatarcia frontowi południowo-

zachodniemu. Następnie przedstawiona zostanie sytuacja na froncie wojny polsko-bolszewickiej

na początku lipca 1920, kiedy ruszyło potężne uderzenie sił Frontu Zachodniego, które

doprowadziło do zajęcia obszarów Białorusi i pozwoliło bolszewikom zająć nad Wisłą pozycje

wyjściowe do ataku na Warszawę. W trzeciej części przedstawieni zostaną architekci

kontrnatarcia znad Wieprza. Zwiedzający zobaczą również, jak przebiegała realizacja planu.

Przedstawione zostaną mało znane szczegóły wojny radiowej prowadzonej z terenu Cytadeli

Warszawskiej przez Wojsko Polskie, których efektem było zakłócanie i zagłuszanie sowieckich

meldunków radiowych, co w niemałej mierze przyczyniło się do zwycięstwa. Następnie

zwiedzający dowiedzą się o przebiegu rozbicia wojsk frontu zachodniego i frontu południowo

zachodniego i efektach politycznych oraz militarnych zwycięstwa w bitwie warszawskiej.

Fotografia poglądowa

Infografika poglądowa

Mapa “Bitwa pod

Warszawą”, wyk. przez

kpt. Chodackiego, MWP

XII.F.6.b Pokaz w zabudowie zabytków, materiałów ikonograficznych oraz

archiwalnych ilustrujących działalność nasłuchu radiowego oraz zakłócania łączności

radiowej bolszewików – element muzeum miejsca

Obsługa radiostacji stałej w

warszawskiej cytadeli przy

aparaturze odbiorczej,

1920 r., cyt. za:

R. Buja, Radiostacje, cz. 2. Broń

pancerna, lotnictwo, marynarka wojenna

i wywiad, (Wielki Leksykon Uzbrojenia,

Wrzesień 1939), t. 104, Warszawa 2017.

XII.F.6.c Pokaz w zabudowie fotografii i reprodukcji fotografii - reportaż fotograficzny

W sąsiedztwie wyeksponowane zostaną materiały ikonograficzne dokumentujące przebieg

bitwy warszawskiej, archiwalia, w tym dokumenty i plakaty propagandowe. W narracje tekstową

wplecione są cytaty z literatury pamiętnikarskiej tego okresu.

Przykładowe fotografie - wojna polsko-bolszewicka

J. Piłsudski z gen. E.

Śmigłym-Rydzem na froncie,

MWP, nr inw. 33180/4.

Żołnierze 14 Wielkopolskiej

DP na przedmieściach

Kijowa,

MWP, nr inw. 33764.

Defilada w Kijowie,

MWP, nr inw. 26117.

Zdobyty sztandar bolszewicki

w Mozyrzu przez żołnierzy

22. Pułku Piechoty, MWP

Przykładowe fotografie - Bitwa Warszawska

Na Placu Saskim.

Ochotnicy 1920

w Warszawie,

MWP, nr inw. 36709/57.

Defilada oddziałów

ochotniczych w Warszawie,

MWP, nr inw. 36709/56.

Ckm przy pracy,

MWP, nr inw. 33673/2.

Gen. J. Haller na froncie,

MWP, nr inw. 36709/60.

XII.F.6.d Pokaz w zabudowie archiwaliów

Rozkaz Dowództwa Dywizji

Litewsko-Białoruskiej,

wymiary: 35 x 20 cm

MWP, nr inw. 35963.

Rozkaz L 1088. Dekret L

2093. J. Piłsudski

marszałkiem Polski,


MWP, nr inw. 38175.

Odezwa Rady Obrony

Państwa,

wymiary: 30 x 21 cm

MWP, nr inw. 40558.

Druk.Przykazania żołnierskie,


MWP, nr inw. 10173/c.

Kurier Poranny z 10 V 1920

r.,

wymiary: 53 x 28 cm

MWP, nr inw. 10435c.

Odezwa. “Ojczyzna w

potrzebie” z 3 VII 1920 r.,

MWP

Bolszewicki plakat

propagandowy: “Płomień

rewolucji”,

wymiary: 48 x 31 cm


Odezwa. W godzinę walki,

wymiary: 29 x 20 cm

MWP, nr inw. 57505/278.

Odezwa. Do ludności Ziemi

Wileńskiej,

wymiary: 45 x 56 cm

MWP, nr inw. 35929/5.

XII.F.6.e Pokaz w zabudowie plakatów propagandowych

Plakat. „Do Broni. Wstępujcie

do Armji Ochotniczej!”,

1920 r.,

wymiary: 97 x 78 cm

MWP

Plakat. „Do Broni! Wróg u

granic ojczyzny! Wstępujcie

do Armji Ochotniczej!”,

1920 r.


MWP

Plakat.

„Na Pomoc! Wszystko dla

frontu! Wszyscy na front!”,

autor: E. Bartłomiejczyk,

1920 r.,


MWP

Plakat. „Nam twierdzą będzie

każdy próg”, autor: K.

Mackiewicz, 1920 r.

wymiary: 70 x 50 cm

MWP

Plakat. „Wstąp Do Wojska.

Broń Ojczyzny”, autor: S.

Sawiczewski, 1920 r.,


MWP

Plakat. „Tylko Własne Wojsko

Obroni Kraj i Naród”,


MWP, nr inw. 28367/3.

Plakat.

„Wolność Bolszewicka”,


MWP, nr inw. 14362*A.

Plakat. „Kto w Boga wierzy

w obronie Ostrobramskiej

pod sztandar Orła i Pogoni”,

wymiary: 96 x 70 cm

MWP, nr inw. 28367/11.

Plakat. „Do Broni!”,



XII.F.6.f Pokaz na podeście zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

Czołg Renault FT 17, MWP

XII.F.6.g Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów umundurowania,

wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego

Mundur szeregowego

Armii Ochotniczej wz. 1919,


Mundur szeregowego

Armii Ochotniczej wz. 1919,

MWP, nr inw. 769.

Rekonstrukcja kilku (5?)

mundurów żołnierzy Armii

Ochotniczej

XII.F.6.h Pokaz w zabudowach i na podestach uzbrojenia żołnierskiego


Schwarzlosse wz. 1907/12,

MWP, nr inw. 30/1.


wz. 1908,

MWP, nr inw. 4000*.

Karabin Springfield M1903,

MWP, nr inw. 4518.


Fragment lufy z baterii

ochotniczej mjr. Tadeusza

Wisłockiego,

MWP, nr inw. 63656.

Szabla z pochwą och.

S. Lubicz-Wojciechowskiego

z 1 Pułku Ułanów

Krechowieckich,

MWP, nr inw. 38546.

Szabla z pochwą

och. W. Morantowicza


MWP, nr inw. 3630.

Szabla z pochwą

och. S. Podymowskiego

z 1 Pułku Szwoleżerów,

MWP.

XII.F.6.i Pokaz w zabudowach pamiątek związanych z bitwą warszawską

Pamiątki po ks. I. Skorupce,

kapelanie w 236 Pułku

Piechoty – czapka, stuła,

pasyjka, krzyż Virtuti Militari V

klasy, MWP, nr inw. 40261,

40262, 40263, 40265.

Obraz. „Śmierć ks. Ignacego

Skorupki”, mal. M. Bylina,

wymiary: 100 x 150cm, MWP

.

XII.F.6.j Pokaz na manekinach i półmanekinach trofeów zdobytych w trakcie bitwy

warszawskiej

Kurtka dowódcy sowieckiego

152 pułku piechoty zdobyta

pod Okrzeją k. Żelechowa 15

sierpnia przez 5 kompanię 66

Pułku Piechoty oraz czapka,

MWP, nr inw. 4158.

Czapki żołnierzy

Armii Czerwonej

tzw. „budionnówki”,

MWP, nr inw.: 5763, 37373.

XII.F.6.k Pokaz w zabudowach kolekcji trofeów – między innymi uzbrojenia i

wyposażenia

Lanca wzoru brytyjskiego,

stanowiąca drzewce

sztandaru należącego do

jednostki kawalerii Armii

Czerwonej, zdobyta pod

Horbulewem 15 VI 1920 r.,

MWP

Sowieckie szable (saszki),

MWP, nr inw.: 14620, 52789.

Dwa karabiny Mosin wz. 91

zdobyte w 1920 r.,

MWP, nr inw.: 18143, 742.

Zdobyte pieczęcie sowieckie,

MWP, nr inw. 5681*, 5678*,

32486*.

XII.F.6.l Pokaz sztandarów i kopii sztandarów zdobytych w trakcie wojny polsko-

bolszewickiej. Pokaz ilustrowany jest materiałami ikonograficznymi przedstawiającymi

polskich żołnierzy prezentujących zdobyte sztandary.

Sztandar bolszewickiego 101

pułku strzelców, zdobyty

podczas kontrofensywy znad

Wieprza,

MWP, nr inw. 33827.

Rekonstrukcja sztandaru

bolszewickiego

*wg dokumentacji z Muzeum

Wojska - inwentaryzacji

rysunkowej i opisów

wykonanych z inicjatywy

płk. B. Gembarzewskiego

oraz fotografii J. Rysia

Rekonstrukcja sztandaru

bolszewickiego

*wg dokumentacji z Muzeum

Wojska - inwentaryzacji

rysunkowej i opisów

wykonanych z inicjatywy

płk. B. Gembarzewskiego

oraz fotografii J. Rysia

Fotografia przedstawiająca

kilka z ponad 50

bolszewickich sztandarów -

trofeów wojny polsko-

bolszewickiej, które

przechowywano w Muzeum

Wojska, a które - na

polecenie Głównego Zarządu

Politycznego LWP - wydane

zostały z muzeów i na

początku lat 50. XX w.

oddano je do ZSRR.

XII.F.6.ł Pokaz sztandarów i chorągwi polskich formacji wojskowych z lat 1914-1921

Przestrzeń ekspozycyjną zamykają modułowe przedstawienia: sztandarów i chorągwi polskich

formacji wojskowych z lat 1914-1921, prezentowanych w porządku tematycznym oraz

odnoszących się do polskiego oręża odznaczeń i odznak pamiątkowych z tego samego okresu.

Sztandary i chorągwie z lat 1914-1921

XII.F.6.ł.1 Legiony Polskie

Chorągiew 1 Pułku Piechoty

Legionów Polskich,

strona prawa i lewa,

wymiary: długość 132 cm,

szerokość 137 cm,

MWP, nr inw. 27555.

Sztandar I Brygady

Legionów Polskich

ofiarowany przez Polaków

ze Śląska Cieszyńskiego,

MWP, nr inw. 12209.

Sztandar I Brygady

ofiarowany przez

mieszkańców Płocka,

MWP, nr inw. 12206.

Sztandar II Brygady

Legionów ofiarowany przez

Komitet Obrony Narodowej w

Nowym Jorku,

MWP, nr inw. 2806.

Sztandar 2 Pułku Piechoty

II Brygady Legionów,

MWP, nr inw. 104.



MWP, nr inw. 4154.

Sztandar 2 i 3 szwadronu

Jazdy II Brygady Legionów,

MWP, nr inw. 12213.

Sztandar III Brygady

Legionów ofiarowany przez

Komitet Obrony Narodowej w

New Jersey,

MWP, nr inw. 12224.

Sztandar 6 Pułku Piechoty III

Brygady Legionów,

MWP, nr inw. 27251.

XII.F.6.ł.2 I Korpus Polski

Sztandar 4 Pułku Strzelców

I Korpusu,

MWP, nr inw. 29670.


I Korpusu,

MWP, nr inw. 1032.


I Korpusu,

MWP, nr inw. 1393.

Sztandar 2 Legii Rycerskiej

I Korpusu,

MWP, nr inw. 12318.

Proporzec gen.

J. Dowbora-Muśnickiego,

wymiary: 98 x 68 cm

MWP, nr inw. 60673.

Proporzec dowódcy Legii

Rycerskiej (oficerskiej) w I

Korpusie płk. Habicha,

wymiary: 50 x 50 cm

MWP, nr inw. 13104.

XII.F.6.ł.3 II Korpus Polski i inne formacje

Sztandar 1 Pułku z 5 Dywizji

Strzelców na Syberii,

MWP, nr inw. 29198.

Sztandar 4 Dywizji Strzelców,

MWP, nr inw. 34783.

Sztandar szwadronu rtm.

Konstantego Plisowskiego,

MWP, nr inw. 12316.

XII.F.6.ł.4 Armia Polska we Francji

Sztandar kompanii

bajończyków, 1914 r.,

wymiary:

MWP, nr inw. 13400.

Sztandar ofiarowany

przez Polki z Bostonu,

MWP, nr inw. 13254.



MWP, nr inw. 372.



MWP, nr inw. 4668.

Sztandar 12 Pułku Saperów


MWP, nr inw. 27458.

Sztandar Oddziałów

Aeronautycznych,

MWP, nr inw. 33260.

Sztandar Pułku im.

Ks. Józefa Poniatowskiego

we Włoszech,

MWP, nr inw. 38730.

Sztandar Pułku im. Zawiszy

Czarnego,

MWP, nr inw. 33377.

XII.F.6.ł.5 Polska Organizacja Wojskowa (POW)

Sztandar Batalionu

Warszawskiego POW,

MWP, nr inw. 27549.

XII.F.6.ł.6 Powstanie Wielkopolskie 1918-1919

Sztandar kompanii

z Gołańczy,

MWP, nr inw. 55777.


Wielkopolskich,

MWP, nr inw. 51812.


Wielkopolskich, MWP.

Sztandar Lotnictwa

Wojsk Wielkopolskich,

MWP, nr inw. 392.

XII.F.6.ł.7 Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920

Sztandar 22 Pułku Piechoty,

MWP, nr inw. 25876.


MWP, nr inw. 51822.


Legionów,

MWP, nr inw. 51820.

Sztandar Pułku Strzelców

Wileńskich,

MWP, nr inw. 3907.

Sztandar Nowogródzkiego

Pułku Strzelców,

MWP, nr inw. 4051.

Sztandar Lidzkiego Pułku

Strzelców,

MWP, nr inw. 13687.

XII.F.6.ł.8 Bitwa warszawska


MWP, nr inw. 1036.


MWP, nr inw. 361.


MWP, nr inw. 1037.


MWP, nr inw. 36090.


MWP, nr inw. 32736.

[Pierwszy] Sztandar 3 Pułku

Ułanów, MWP, nr inw. 4060.

właśc. sztandar “III Pułku

Czerwonych Ułanów” -

paramilitarnej organizacji

patriotycznej z USA, od 1924

r. w Muzeum Wojska.

cyt. za L. Kukawski, Sztandar pułku, [w:]

3 Pułk Ułanów Śląskich, red. K.

Mijakowski (Wielka Księga Kawalerii

Polskiej), t. 6, Warszawa 2012, s. 78-9.

Sztandar 12 Pułku Ułanów

Podolskich,

MWP, nr inw. 3791.

XII.F.6.ł.9 Powstania śląskie 1919-1921

Sztandar oddziału

powstańców śląskich,


MWP

Sztandar

4 Pułku Powstańców

Śląskich,

MWP, nr inw. 54969.

XII.F.6.m Pokaz kolekcji odznaczeń i odznak rozpoznawczych i pamiątkowych w

zabudowie

XII.F.6.m.1 Legiony Polskie

Odznaka pamiątkowa

I Brygady Legionów

"Za wierną służbę",

MWP, nr inw. 6453.

Odznaka 1 Pułku Ułanów,

MWP, nr inw. 1021.

Pierwsza wersja z 1920 r. -

dla szeregowych (po lewej)

Druga wersja z 1929 r. -

wersja oficerska (po prawej)

Odznaka

5 Pułku Piechoty Legionów,

MWP, nr inw. 24617.

Odznaka

„Przez Ocean do Legionów”,


Odznaka


MWP, nr inw. 24622.

Odznaka 2 Pułku Piechoty,

MWP, nr inw. 24609.


MWP, nr inw. 53105/1.

Odznaka Szkoły Oficerskiej

2 Pułku Piechoty,

MWP, nr inw. 24623.


MWP, nr inw. 24849.


MWP, nr inw. 25700.

Odznaka Krzyż Rokitniański,


Odznaka

III Brygady Legionów,

MWP, nr inw. 53087/7.


MWP, nr inw. 24626.


MWP, nr inw. 24625.

XII.F.6.m.2 Polska Siła Zbrojna i epilog Legionów

Odznaka I Brygady Polskiej

Siły Zbrojnej,

MWP, nr inw. 24615.

Odznaka internowanych

w Szczypiornie,

MWP, nr inw. 38089.


Beniaminów – Szczypiorno,

MWP, nr inw. 53105/6.


w Marmaros-Sziget,

MWP, nr inw. 24651.

Odznaka pamiątkowa dla

internowanych Legionistów

"Huszt - Rarańcza",

MWP, nr inw. 24652

XII.F.6.m.3 Legion Puławski

Odznaka


MWP, nr inw. 2340.


XII.F.6.m.4 I, II, III Korpus Polski oraz inne formacje

Odznaka

I Korpusu Polskiego,

MWP,

Odznaka pamiątkowa

III Korpusu Polskiego

“Lekka Brygada”, 1918 r.,

MWP

Odznaka Oddziału

na Murmaniu,

MWP, nr inw. 24682.

Odznaka

II Korpusu Polskiego,

MWP, nr inw. 53092/14.

Odznaka pamiątkowa

4 Dywizji Strzelców,

MWP, nr inw. 53092/9.

Odznaka 5 Dywizji Strzelców,

MWP nr inw. 24690.

XII.F.6.m.5 Armia Polska we Francji

Odznaka pamiątkowa

oddziału bajończyków,

MWP, nr inw. 3882.

Odznaka ochotników

z Ameryki, MWP.

Odznaka


MWP, nr inw. 53105/8.

Odznaka

Miecze Hallerowskie,


Znaczek „Ochotnicy polscy

we Włoszech”,

MWP, nr inw. 53045.

XII.F.6.m.6 Polska Organizacja Wojskowa (POW)

Odznaka pamiątkowa

Polskiej Organizacji

Wojskowej,

MWP, nr inw. 991.

Odznaka Polskiej Organizacji

Wojskowej,


Odznaka Rozbrojenie

Niemców i Austriaków

Zagłębiu Dąbrowskim,

MWP, nr inw. 24843.

Odznaka Rozbrojenie

Niemców w Warszawie,


XII.F.6.m.7 Powstanie Wielkopolskie 1918-1919

Odznaka Naczelnej Komendy

Straży Ludowej „Za

waleczność”, MWP, nr inw.

485/1.

Odznaka Naczelnej Komendy

Straży Ludowej „Za

waleczność”,

MWP, nr inw. 13374.

Odznaka Zasłudze

Obywatelskiej Rady Miasta

Poznania,

MWP, nr inw. 24643.

Odznaka „Za Zasługę”,

MWP, nr inw. 13376.

Odznaka 1 Pułku Strzelców

Wielkopolskich,

MWP, nr inw. 24629.

Odznaka 1 Dywizji Strzelców

Wielkopolskich,

MWP, nr inw. 24630.

Wielkopolski

Krzyż Powstańczy,

MWP, nr inw. 54905.

Dwie odznaki Związku

Powstańców Wielkopolskich,

MWP, nr inw. 39293*,

39294*.

Dwie odznaki Towarzystwa

Powstańców i Wojaków,


42249*.

Odznaka Organizacja Wojsk

Pomorskich,

MWP, nr inw. 24897.

Odznaka Frontu

Pomorskiego,


XII.F.6.m.8 Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920

Dwie odznaki Wilno 1919,

MWP, nr inw. 42622*, 416/1.

Dwie odznaki

Dywizji Podlaskiej,

MWP, nr inw.: 42389, 44810.

Dwie odznaki Krzyż Frontu

Litewsko-Białoruskiego,


35679*.

Odznaka Zadwórze,

MWP, nr inw. 3950.

Litwa Środkowa

Krzyż Zasługi Wojsk Litwy

Środkowej na wstążce

ustanowiony w 1922 r., MWP

XII.F.6.m.9 Bitwa warszawska

Krzyż Armii Ochotniczej,

piechota,



kawaleria,

MWP, nr inw. 24888.


artyleria,

MWP, nr inw. 24889.

Odznaka

Małopolskiej Organizacji

Armii Ochotniczej,


Odznaka Obywatelskiego

Komitetu Obrony Państwa,

MWP, nr inw. 13165.

XII.F.6.m.10 Powstania śląskie 1919-1921

Śląski Krzyż Powstańczy,


Medal “Obrońcom Śląska”,

MWP, nr inw. 53577.

Krzyż I. Klasy „Za Obronę

Śląska”,


Odznaka pamiątkowa „Za

Obronę Śląska” o nr 1196,


Order Wolności,

MWP, nr inw. 36551.

Krzyż Górnośląski,

MWP, nr inw. 13377.

Gwiazda Górnośląska,

MWP, nr inw. 51727.

Krzyż Waleczności i Zasługi,


Odznaka pamiątkowa

Grupy Szturmowej

Konrada Wawelberga,

MWP, nr inw. 24899.

Odznaka pamiątkowa

z III Powstania Śląskiego,

MWP, nr inw. 54904.

XII.G Aneks - “Architekci” niepodległości

Przestrzeń dedykowana czołowym (i mniej znanym) wojskowym “architektom” niepodległości.

Pretekstem jest - mający unikatowy potencjał ekspozycyjny - zbiór oryginalnych mundurów

czołowych dowódców z J. Piłsudskim na czele. Prezentowanie ich w innych, dedykowanych

konkretnym wydarzeniom, przestrzeniach, prowadzi do bezpowrotnej utraty tkwiącego w nich

potencjału ekspozycyjnego. Żadna placówka muzealna w Polsce nie ma bowiem tak dużego i

unikatowego zbioru. Mundurom towarzyszą: mapa Polski w granicach z 1921 r., portrety i/lub

fotografie poszczególnych osób, krótkie biogramy z uwzględnieniem ich roli w odzyskaniu

niepodległości, posiadane ordery i odznaczenia oraz liczne pamiątki historyczne, ofiarowywane

im w prezentowanym okresie (do 1921 r.).

W pobliżu sylwetek najbardziej znanych dowódców (m.in. gen.: J. Haller, W. Sikorski, S.

Szeptycki, T. Rozwadowski), proponujemy umieścić sylwetki kilku postaci, które poległy w

okresie zmagań o granice odrodzonej Rzeczypospolitej. Ich wybór determinują posiadane przez

MWP cenne pamiątki historyczne. Proponujemy osoby: płk. B. Mościckiego (bohatera bitwy pod

Krechowcami, patrona przyszłego 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, który poległ 18 II 1918 r. w

okolicach Łunińca z rąk bolszewików i uzbrojonych chłopów) i mjr. (pośmiertnie płk.) L. Kulę-

Lisa (poległego w III 1919 r. jednego z bohaterów wojny polsko-ukraińskiej).

Cennym “dopełnieniem” przestrzeni mogłyby być wybrane cytaty prezentowanych postaci. W

przypadku płk. Mościckiego byłby to np. fragment jego listu, skierowanego do Tymczasowej

Rady Stanu, a zawierającego m.in. takie zdania: „Niech żyje przyszła potężna polska armja,

ostoja Wolności, Niepodległości Ojczyzny naszej! A gdy ta Święta, nareszcie zjednoczona,

świtać światu będzie, to wszyscy Jej synowie, po świecie rozsiani, w Niej swe miejsce odnajdą i

Jej tylko służyć będą. …Niech zagrzmi nad wszystkimi nasze hasło najświętsze: niech żyje

Wolna, Niepodległa, Zjednoczona Polska".

XII.G.1 Pokaz kolekcji umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia na

manekinach oraz pokaz kolekcji pamiątek w zabudowach i na

podestach.

Marszałek Polski Józef Piłsudski

Kurtka z czapką

Józefa Piłsudskiego,

MWP, nr inw. 4031*.

Szabla oficera piechoty

wz. 1861 J. Piłsudskiego,

MWP, nr inw. 3012*.

Ryngraf ofiarowany

przez oficerów

I Brygady

J. Piłsudskiemu,

MWP, nr inw. 44874*

Plakietka srebrna

upamiętniająca obronę

Lwowa podarowana Józefowi

Piłsudskiemu przez 5 Pułk

Piechoty, MWP, nr inw.

53104.

Pieczęć Naczelnika Państwa,

MWP, nr inw. 30825.

Rzeźba, Józef Piłsudski,

aut. F. Strynkiewicz,

wymiary: wys. 54 cm

MWP, nr inw. 47572.

Popiersie J. Piłsudskiego,

aut. E. Wittig,

wymiary: wys. 57 cm


Projekt buławy marszałka

J. Piłsudskiego, Stanisław

Kotarbiński, 1920 r.,

MWP.

Gen. Józef Haller

Mundur gen. J. Hallera

z lat 1918-1919,

MWP, nr inw. 13257/1.

Proporzec gen. J. Hallera,

wymiary: 66 x 49 cm

MWP, nr inw. 4661.

Portret gen. J. Hallera

w mundurze “Błękitnej Armii”,

mal. K. Jodzewicz, 1935 r.,

wymiary: 72 x 60 cm

MWP, nr inw. 37570.

Chorągiew ofiarowana

J. Hallerowi przez

papieża Benedykta XV,


MWP, nr inw. 12714.

Szabla ofiarowana podczas

pobytu w USA przez Polonię

Amerykańską w Chicopee

w stanie Massachusetts

1 XII 1923 r., MWP

Szabla gen. J. Hallera, dar

oficerów Armii Ochotniczej,

MWP, nr inw. 3467.

Gen. Władysław Sikorski

Szabla

gen. W. Sikorskiego

wz. 1917,


Obraz. “Gen. Władysław

Sikorski, mal R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3816.

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/portret-generala-jozefa-hallera.php

Gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański

Czapka

gen W. Iwaszkiewicza,

MWP, nr inw. 35953.

Ryngraf ofiarowany przez

ludność miast Małopolski

Wschodniej,

MWP, nr inw. 35965.

Szabla

gen. W. Iwaszkiewicza,

MWP, nr inw. 3452*.

Obraz. “Generał Wacław

Iwaszkiewicz”,

mal. B. Barbacki,

wymiary: 60 x 50 cm

MWP, nr inw. 41863.

Gen. Stanisław Szeptycki

Mundur

gen. S. Szeptyckiego,


Obraz. “Generał Stanisław

Szeptycki”.

mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3810.

Gen. Józef Dowbor-Muśnicki

Czapka, kurtka, płaszcz

i szabla gen.

J. Dowbora-Muśnickiego,

MWP, nr inw.:

13064, 13063, 13062,

34068*.

Szabla pamiątkowa

i rogatywka po

gen. J. Dowborze-Muśnickim,

1919 r., MWP

Gen. Lucjan Żeligowski

Obraz. “Generał Lucjan

Żeligowski”, mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3820.

Gen. Kazimierz Sosnkowski

Kurtka i czapka gen.

K. Sosnkowskiego,

MWP, nr inw. 3503.

Płk Bolesław Mościcki

Obraz

„Płk Bolesław Mościcki”,

mal. K. Górski, 1917 r.,

wymiary:

MWP, nr inw. 15454.

Czapka płk. B. Mościckiego,

MWP, nr inw. 12372.

Pistolet Steyr

płk. Mościckiego,

zdobyty pod Krechowcami,

MWP, nr inw. 54350/1.

Płk Leopold Kula-Lis

Rzeźba – pomnik płk. L. Kuli-

Lisa, poległego w walkach z

Ukraińcami na Wołyniu,

kopia, K. Brzuzan,


Rzeźba popiersie płk. L. Kuli-

Lisa, aut. E. Wittig,

wymiary: 63 x 70 x 65 cm

MWP, nr inw. 60867/1*.

Inni dowódcy - tylko portrety

Obraz. „Generał Daniel

Konarzewski”,

mal. B. Barbacki,

wymiary: 60 x 50 cm

MWP, nr inw. 41752.

Obraz. „Generał Józef

Leśniewski”,

mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3822.

Obraz. „Generał Antoni

Listowski, mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3824.

Obraz. „Generał Jan

Rządkowski,

mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3823.

Obraz. „Generał Tadeusz

Rozwadowski”,

mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3817.

*ze względu na rolę odegraną przez gen.

Rozwadowskiego w okresie bitwy

warszawskiej pożądane było

sprawdzenie, czy w MWP nie ma jakiś

pamiątek po nim, tak, by tę postać

opisać znacznie szerzej

Obraz. „Generał Edward

Śmigły-Rydz”,

mal. R. Kawecki,


MWP, nr inw. 3819.

Mapa Polski z 1921 r., MWP

Ordery i odznaczenia, MWP

XII.G.2 Grafika ekspozycyjna

Na mapie przedstawiającej granice Rzeczypospolitej ustalone w 1921 r. ukazane są straty

Polski poniesione w związku z działaniami wojennym prowadzonymi w latach 1914-1921.

Osobne ukazane są straty ludnościowe, osobno straty w budownictwie mieszkaniowym oraz

osobno straty mierzone wielkością produkcji przemysłowej. Na brzegach mapy przedstawione

są przykładowe fotografie ukazujące zniszczenia (Bydgoszcz, Gorlice etc.). Przy pomocy

identyfikacji wizualnej zwiedzający jest w stanie powiązać miejsce konkretną fotografię z

konkretnym miejscem na mapie.

XIII. Wojsko Polskie w latach 1921-1939.

XIII.A. System obronny państwa

Narracja podzielona na dwie części. Część pierwsza poświęcona jest przedstawieniu struktury

naczelnych oraz terytorialnych władz wojskowych. Ta część narracji ilustrowana jest

fotografiami przedstawiającymi osobistości należące do najwyższych władz wojskowych oraz

zabytkami stanowiącymi pamiątki po tych osobistościach. W drugiej części omówiony zostanie

polski przemysł zbrojeniowy. Ta część narracji ilustrowana będzie wielko- i małoformatowymi

fotografiami przedstawiającymi wybrane zakłady przemysłowe oraz zabytkowymi wyrobami

produkowanymi w dwudziestoleciu międzywojennym na potrzeby Wojska Polskiego, które

eksponowane będą w witrynach zabudów. W tej części zaprezentowane zostaną również

prototypowe konstrukcje, które z różnych względów nie weszły do masowej produkcji. Te

zabytki eksponowane będą w witrynach zabudów.

Uzupełnieniem tej części narracji będą dwie krótkie formy filmowe prezentowane na ekranie

monitora dotykowego poświęcone systemowi obronnemu państwa.

XIII.A.1 Podokres pierwszy

XIII.A.1.a Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa przedstawiająca strukturę i najważniejsze osobistości naczelnych oraz

terytorialnych władz wojskowych.

XIII.A.1.b Pokaz obrazu przedstawiającego marszałka Józefa Piłsudskiego (galeria)

1

Obraz. „Portret Józefa Piłsudskiego, naczelnika państwa”, mal. S. Zawadzki, 1934 r., MWP

XIII.A.1.c Przemysł zbrojeniowy

XIII.A.1.c.1 – interaktywna prezentacja na mapie (wariant I)

Mapa Polski, na której zaznaczone są ośrodki przemysłu zbrojeniowego. Dotknięcie danego

ośrodka powoduje uruchomienie na ekranach monitorów wokół mapy prezentacji opatrzonych

informacjami tekstowymi fotografii przedstawiających dany zakład przemysłu zbrojeniowego

oraz profil jego produkcji.

XIII.A.1.c.2 - nieinteraktywna prezentacja na mapie (Wariant II)

Mapa Polski, na której zaznaczone są ośrodki przemysłu zbrojeniowego. Wokół mapy w

przedstawione są fotografie przedstawiające zakłady przemysłu zbrojeniowego, ich wnętrza

oraz produkowane w nich przedmioty. Małe przedmioty eksponowane są w przeszklonych

witrynach. Prosta identyfikacja wizualna łączy fotografie oraz zabytki eksponowane w witrynach

z zaznaczonymi na mapie ośrodkami. Fotografiom i zabytkom eksponowanym w witrynach

towarzyszą opisy odnoszące się nie tyle do właściwości fizycznych eksponowanych

egzemplarzy, co do ilości i jakości produkowanego w poszczególnych zakładach uzbrojenia.

W obu wariantach prezentacja silnie nawiązuje do podobnej prezentacji przedstawiającej

przemysł zbrojeniowy w latach 30. XX w.

XIII.A.1.c.3 Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa przedstawiająca historię polskiego przemysłu zbrojeniowego w latach 20.

XX w. W szczególności omówione zostaną wchodzące w skład Centralnego Zarządu Wytwórni

Wojskowych (1922-1927): Państwowa Fabryka Karabinów w Warszawie, Wytwórnia Wozów

Taborowych i Rymarnia w Krakowie, Wytwórnia Wozów Taborowych w Poznaniu, Wytwórnia

Kuchen Polowych w Rzeszowie, Wytwórnia Kapsli i Kapiszonów w Toruniu, Wytwórnia

Zapalników Artyleryjskich w Warszawie oraz Wytwórnia Amunicji Karabinowej w Warszawie,

Przetwórnia Materiałów Wybuchowych w Bydgoszczy, Państwowa Fabryka Prochu i Materiałów

Kruszących w Zagożdżonie (Pionki), Państwowa Wytwórnia Broni w Radomiu, Państwowa

Fabryka Amunicji w Skarżysku, Państwowa Wytwórnia Sprawdzianów w Warszawie oraz

Centralne Warsztaty Lotnicze VII.1.C.1.b. Centralne Warsztaty Saperskie, Centralne Warsztaty

Samochodowe, Centralne Warsztaty Łączności. W prezentacji wykorzystane zostaną

archiwalne materiały ikonograficzne.

Fabryka Amunicji "Granat" w

Warszawie - widok

zewnętrzny budynku po

wybuchu, NAC, sygn. 1-G-

1769.

Wnętrze jednej z hal

amunicyjnych ze składem

pocisków w Rembertowie

(Zakłady Amunicyjne Pocisk

Sp. Akc.), NAC, sygn. 1-W-

1056.

1

Centralne Zakłady Lotnicze w

Warszawie. Sylwetka nowego

samolotu rozpoznawczego

CWL WZ-X konstrukcji inż.

Władysława Zalewskiego

(stoi na pierwszym planie),

1926-07, NAC, sygn. 1-G-

1641

XIII.A.2 Podokres drugi

XIII.A.2.a Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa przedstawiająca strukturę i najważniejsze osobistości naczelnych oraz

terytorialnych władz wojskowych.

XIII.A.2.b Pokaz obrazu przedstawiającego Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

Edwarda Rydza śmigłego

1

XIII.A.2.c Przemysł wojenny

Krótka forma filmowa przedstawiająca historię polskiego przemysłu zbrojeniowego w latach 30.

XX w.

XIII.A.2.c.1 interaktywna prezentacja na mapie (wariant I)

Mapa Polski, na której zaznaczone są ośrodki przemysłu zbrojeniowego. Dotknięcie danego

ośrodka powoduje uruchomienie na ekranach monitorów wokół mapy prezentacji opatrzonych

informacjami tekstowymi fotografii przedstawiających wybrany zakład przemysłu zbrojeniowego

oraz profil jego produkcji.

XIII.A.2.c.2 Nieinteraktywna prezentacja na mapie (Wariant II)

Mapa Polski, na której zaznaczone są najważniejsze zakłady przemysłu zbrojeniowego. Wokół

mapy w przedstawione są fotografie przedstawiające zakłady przemysłu zbrojeniowego, ich

wnętrza oraz produkowane w nich przedmioty. Małe przedmioty eksponowane są w

przeszklonych witrynach. Prosta identyfikacja wizualna łączy fotografie oraz zabytki

eksponowane w witrynach z zaznaczonymi na mapie ośrodkami. Fotografiom i zabytkom

eksponowanym w witrynach towarzyszą opisy odnoszące się nie tyle do właściwości fizycznych

eksponowanych egzemplarzy, co do ilości i jakości produkowanego w poszczególnych

zakładach uzbrojenia.

W obu wariantach prezentacja silnie nawiązuje do podobnej prezentacji przedstawiającej

przemysł zbrojeniowy w latach 20. XX w. Zestawienie tych dwóch prezentacji powinno

uzmysłowić zwiedzającym, jak olbrzymi postęp został dokonany w dwudziestoleciu

międzywojennym w dziedzinie rozwoju rodzimego przemysłu zbrojeniowego.

1

Mapa II RP

(materiał poglądowy),

T. Jurga, Obrona Polski

1939, Warszawa 1990, s. 50.

XIII.A.2.c.3 Stanowisko multimedialne

Zwiedzający może obejrzeć na ekranie monitora dotykowego jedną spośród sześciu prezentacji

w formie krótkiej udźwiękowionej formy filmowej poświęconej 1) Państwowej Wytwórni

Uzbrojenia, 2) Państwowym Zakładom Lotniczym, 3) Państwowej Wytwórni Prochu i Materiałów

Kruszących, 4) Państwowym Zakładom Inżynierii, 5) Państwowym Zakładom Umundurowania,

6) i innym fabrykom produkującym na potrzeby wojska polskiego.

1) Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia:

Państwowa Fabryka Karabinów w Warszawie

Państwowa Fabryka Sprawdzianów w Warszawie

Państwowa Fabryka Amunicji w Skarżysku

Państwowa Fabryka Broni w Radomiu

Fabryka Obrabiarek „H. Cegielski” w Rzeszowie – kwiecień 1937 r. – produkowała: obrabiarki,

tokarki, wiertarki, działka przeciwpancerne 37 mm i przeciwlotnicze 40 mm na lic. „Boforsa” (od

1937 r. w ramach COP)

Zakłady Południowe w Nisku (19 stycznia 1937 r., COP)

Zakłady Południowe w Stalowej Woli – produkcja: haubice 100 mm wz. 14/19P, baterie armat

dalekonośnych 105 mm wz. 29, lufy do dział przeciwlotniczych, części do maszyn

samochodowych i lotniczych (w ramach COP uruchomione w 1937 r.)

2) Państwowe Zakłady Lotnicze:

Państwowe Zakłady Lotnicze w Warszawie

1

Samolot PZL.38 “Wilk" na lotnisku, 1939 r., NAC, sygn. 1-W-1565-1.

2

Samolot PZL.38 "Wilk" na lotnisku, 1939 r., NAC, sygn. 1-W-1565-2.

3


4


Wytwórnia Silników PZL Nr 1 w Warszawie

Lubelska Wytwórnia Samolotów sp. z o.o

Podlaska Wytwórnia Samolotów S.A

Fabryka Silników Lotniczych PZL w Rzeszowie (maj 1939 r., w ramach COP)

Państwowe Zakłady Lotnicze w Mielcu (marzec 1939 r. W ramach COP)

3) Państwowa Wytwórnia Prochu i Materiałów Kruszących:

Państwowa Wytwórnia Prochu i Materiałów Kruszących w Pionkach

Wytwórnia Amunicji Nr 3 w Dębie (maj 1937 r., w ramach COP)

Państwowa Fabryka Amunicji Nr 2 w Dąbrowie-Bór (czerwiec 1937 r., w ramach COP)

Państwowa Fabryka Amunicji Nr 5 w Jawidzu (od sierpień 1937 r., w ramach COP, nie

ukończona)

Państwowa Wytwórnia Prochu oddział Krajowice (od lipiec 1938 r., w ramach COP, nie

ukończona)

Wytwórnia Nitrozwiązków „Nitroza” w Obleśnej Górze (od 7 września 1937 r., w ramach COP,

nie ukończona)

Fabryka Materiałów Wybuchowych „Lignoza” w Pustkowie (jesień 1937 r., w ramach COP)

4) Państwowe Zakłady Inżynierii

Państwowa Wytwórnia Samochodów (dawne CWS)

Państwowa Wytwórnia Łączności

Państwowa Wytwórnia Saperska

Stocznia w Modlinie

Od 1932 r.:

Zakłady Mechaniczne i Metalurgiczne „Ursus” w Czechowicach,

Fabryka Silników i Armatur „Ursus” w Warszawie,

Fabryka Samochodów Osobowych i Półciężarowych w Warszawie,

Stacja Obsługi Samochodów w Warszawie,

Stocznia w Modlinie.

5) Państwowe Zakłady Umundurowania

wytwórnia umundurowania w Warszawie,

wytwórnia umundurowania w Krakowie

wytwórnia umundurowania w Poznaniu.

6) Pozostałe fabryki, których budowa miała związek z COP:

Fabryka Gum Jezdnych „Stomil” w Dębicy – kwiecień 1938 r.

Fabryka Kauczuku Syntetycznego w Dębicy – grudzień 1938 r.

Odlewnia Metali Półszlachetnych w Gorczycach – wrzesień 1938 r.

Odlewnia Stopów Lekkich w Rzeszowie

Walcownia Metali Kolorowych w Pustyni k. Dębicy – zima 1938 r. – nie ukończona

Wytwórnia Silników Samochodowych w Lublinie – wrzesień 1938 r. – nie ukończona

XIII.A.2.c.4 Stanowisko multimedialne - Jak to działa?

Omówienie dwóch polskich prototypowych konstrukcji.

Karabin samopowtarzalny 7,92 mm wz. 1938M

W płytkiej witrynie, która w istocie jest transparentnym monitorem dotykowym, eksponowany

jest egzemplarz karabinu samopowtarzalnego 7,92 mm wz. 1938M. Zwiedzający, chcąc

dowiedzieć się, w jaki sposób działa konstrukcja zamka karabinu samopowtarzalnego, dotyka

odpowiednio oznaczony przycisk i uruchamia materiał filmowy, który przedstawia zasadę

działania tego typu broni, łącznie z efektami wystrzału.


Pistolet maszynowy „Mors” 9 mm wz. 1939


jest egzemplarz pistoletu maszynowego „Mors” 9 mm wz. 1939. Zwiedzający, chcąc

dowiedzieć się, w jaki sposób działa konstrukcja zamka pistoletu maszynowego, dotyka

odpowiednio oznaczony przycisk i uruchamia materiał filmowy, który przedstawia zasadę

działania tego typu broni, łącznie z efektami wystrzału.


Przedstawienie konstrukcji karabinu przeciwpancernego wz. 1935 “Ur”


jest egzemplarz karabinu przeciwpancernego wz. 1935 “Ur”. Zwiedzający, chcąc dowiedzieć

się, w jaki sposób działa konstrukcja karabinu przeciwpancernego, dotyka odpowiednio

oznaczony przycisk i uruchamia materiał filmowy, który przedstawia zasadę działania tego typu

broni, łącznie z efektami wystrzału.

XIII. B Architektura obronna

XIII. B.1 Prezentacja na mapie

Pokaz fotografii oraz materiałów archiwalnych - planów, dokumentacji technicznej,

przedstawiających wybrane typy umocnień żelbetonowych wzniesionych w latach 1921-1939.

XIII. B.1.a interaktywna prezentacja na mapie (wariant I)

Mapa Polski, na której zaznaczona jest lokalizacja umocnień fortecznych wybudowanych przed

1914 r. oraz nowoczesne umocnienia żelbetonowe. Dotknięcie danej lokalizacji powoduje

uruchomienie na ekranach monitorów wokół mapy prezentacji opatrzonych informacjami

tekstowymi fotografii przedstawiających dane umocnienia.

XIII. B.1.b nieinteraktywna prezentacja na mapie (wariant II)

Mapa Polski, na której zaznaczone są lokalizacje najważniejszych umocnień fortecznych

wybudowanych . przed 1914 r. oraz nowoczesne umocnienia żelbetonowe. Wokół mapy w

przedstawione są fotografie przedstawiające te umocnienia. Prosta identyfikacja wizualna łączy

fotografie z zaznaczonymi na mapie umocnieniami. Fotografiom i zabytkom eksponowanym w

witrynach towarzyszą opisy charakteryzujące umocnienia obejmujące rodzaje budowli, ich

przeznaczenie, podstawowe parametry jakościowe oraz datę oddania do użytku.

Obszar Warowny „Śląsk”

Rejon Umocniony “Hel”

Linia obrony Krzyżowa-Przyborów

Punkt oporu Wizna

Rygiel obronny “Węgierska Górka”

Westerplatte

Rejon umocniony Kalisz (przedmoście)

Odcinek fortyfikacyjny Wilno

Odcinek fortyfikacyjny Lida

Odcinek fortyfikacyjny Baranowicze

Odcinek fortyfikacyjny Polesie

Odcinek fortyfikacyjny Wołyń

Odcinek fortyfikacyjny Podole

Obszar Warowny „Śląsk”

Rejon Umocniony “Hel”

Linia obrony Krzyżowa-Przyborów

Punkt oporu Wizna

Rygiel obronny “Węgierska Górka”

Westerplatte

Rejon umocniony Kalisz (przedmoście)

Odcinek fortyfikacyjny Wilno

Odcinek fortyfikacyjny Lida

Odcinek fortyfikacyjny Baranowicze

Odcinek fortyfikacyjny Polesie

Odcinek fortyfikacyjny Wołyń

Odcinek fortyfikacyjny Podole

Z prezentacji powinno wynikać, że władze II Rzeczypospolitej obawiały się bardziej wojny z

ZSRR niż z Niemcami, i jeśli już inwestowały w infrastrukturę obronną na granicy zachodniej, to

raczej na wypadek konfliktu lokalnego mającego na celu oderwanie jakiejś części

Rzeczypospolitej, a nie na wypadek wojny o wszystko.

XIII. B.1.c Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa poświęcona omówieniu koncepcji wykorzystania umocnień fortecznych

wybudowanych przed 1914 r. oraz roli nowoczesnych umocnień żelbetonowych w przypadku

napaści Niemiec i ZSRR.

XIII. B.1.d Przestrzeń rekonstrukcyjna

Przestrzeń rekonstrukcyjna przedstawiająca wnętrze schronu bojowego lub tradytora

artyleryjskiego.

XIII. C Stan i organizacja Wojska Polskiego w latach 1921-1939

W tej części ekspozycji zwiedzający zapoznają się z organizacją Wojska Polskiego w latach

1921-1939, a więc w latach pokoju. Proponujemy przedstawić tutaj najważniejsze zmiany, które

zachodziły nie tylko w dziedzinie organizacji Wojska Polskiego, ale również w dziedzinie

umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego, które były wyrazem modernizacji

Wojska Polskiego. Proponujemy wyróżnienie dwóch okresów - pierwszy obejmujący lata

1921-1935 oraz drugi obejmujący lata 1936-1939. Zmiany w umundurowaniu, wyposażeniu i

uzbrojeniu żołnierzy kompanii strzeleckich zostaną szczegółowo przedstawione w ramach

opisanego poniżej interaktywnego pokazu oraz dodatkowo zasygnalizowane na manekinach,

zaś zmiany w uzbrojeniu żołnierzy pododdziałów funkcyjnych zostaną przedstawione przy

pomocy syntetycznych tekstów ilustrowanych zabytkami broni i wyposażenia wojskowego

prezentowanymi w zabudowach pionowych i na podestach w sąsiedztwie manekinów.

Przestrzeń, w której będą eksponowane umundurowanie, uzbrojenie i wyposażenie żołnierskie,

zostanie podzielona na 8 części. - w których zaprezentowane zostaną osobno następujące

bronie i rodzaje sił zbrojnych 1) piechota, 20 kawaleria, 3) artyleria, 4) wojska saperskie i

łączności, 5 wojska pancerne i samochodowe, 6) lotnictwo i 7) marynarka wojenna, 8)

szkolnictwo wojskowe, przysposobienia wojskowe i inne służby pomocnicze. Poszczególne

części proponujemy oddzielić od siebie przy pomocy identyfikacji wizualnej, która wprost

odnosić się będzie do charakterystycznych dla danego broni i rodzaju sił zbrojnych barw.

Systemem identyfikacji wizualnej proponujemy objąć posadzkę oraz inne elementy ekspozycji -

zabudowy, podesty etc.

Zmiany w organizacji zostaną przedstawione w nawiązaniu do zmian zachodzących w

dziedzinie umundurowania wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego w formie tekstów

ilustrowanych materiałami ikonograficznymi lub krtkich form filmowzch prezentowanych w

ramach interaktywnego pokazu.

XIII. C.1 interaktywny pokaz - mundur żołnierza i oficera WP

Proponujemy przedstawić w formie multimedialnej całe bogactwo, rodzajów wojsk, stopni

wojskowych, specjalizacji, i służb oraz korpusów, które kryje się w strukturze Wojska Polskiego.

Prezentacja ma formę pokazu w 8 stanowiskach multimedialnych. W 6 stanowiskach

zaprezentowane zostanie umundurowanie, odzwierciedlające podział Wojska Polskiego ze

względu na poszczególne bronie (piechotę, kawalerię, artylerię, wojska pancerne, wojska

lotnicze, marynarkę wojenną), w pozostałych zaś dwóch - umundurowanie specjalnej formacji

jaką był Korpus Ochrony Pogranicza oraz umundurowanie uczniów, słuchaczy i studentów szkół

i uczelni wojskowych oraz członków przysposobień wojskowych.

Interaktywne stanowisko multimedialne składa się z dwóch części - głównej, w której odbywa

się zasadnicza prezentacja, oraz z części pomocniczej, dzięki której zwiedzający może

dokonywać wyboru treści wyświetlanej prezentacji. Część zasadnicza ma formę wysokiego i

wąskiego monitora, w którego obrysie mieści się sylwetka w skali 1:1 przedstawiająca

umundurowanego żołnierza stojącego w postawie zasadniczej lub swobodnej. Część sterująca

to cztery transparentne monitory dotykowe, za których ekranami wyeksponowane są zabytki,

oraz monitor dotykowy. Za ekranem pierwszego monitora wyeksponowane odznaki służby, za

ekranem drugiego - odznaki specjalizacji, za ekranem trzeciego - odznaki korpusów, za

ekranem czwartego - odznaki pułkowe. Na ekranie monitora dotykowego wyświetlone są

stopnie wojskowe. Zwiedzający dokonuje wyboru treści prezentacji wyświetlanej na monitorze,

służbę, specjalizację, korpus i pułk, dotykając tej części ekranu, za którą wyeksponowany jest

dany zabytek, oraz dotykając jednego spośród dostępnych stopni wojskowych. W zależności od

dokonanego wyboru na ekranie monitora pojawia się, umundurowany żołnierz, podoficer lub

oficer reprezentujący daną służby, specjalizację, korpus oraz pułk. Zwiedzający ma możliwość

obserwować detaliczne różnice zachodzące między poszczególnymi specjalizacjami,

korpusami, służbami, pułkami (dywizjonami, batalionami) i stopniami wojskowymi, modyfikując

swoje wybory.

Na ekranie monitora dotykowego wyświetla się tekstowa charakterystyka szkolenia żołnierza,

podoficera lub oficera o wybranej charakterystyce, a na ekranach monitorów transparentnych

wyświetlają się archiwalne fotografie przedstawiające żołnierza o wybranej charakterystyce w

jego naturalnym kontekście wykonującego naturalne dla jego cyklu szkolenia czynności.

Zwiedzający może oglądać umundurowanie, które wyświetla się na ekranie głównego monitora,

z każdej strony. Dzięki kamerze zainstalowanej w stanowisku, która rejestruje ruchy

zwiedzającego, sterowanie odbywa się tak, jakby zwiedzający oglądał samego siebie w lustrze.

Jeżeli stanie prawym bokiem do stanowiska to mundur zostanie zaprezentowany od prawej

strony, jeśli tyłem, to od tyłu i tak dalej.

Stanowisko oferuje zwiedzającemu również wybór prezentacji poświęconej przemianom

zachodzącym w dziedzinie przepisów ubiorczych Wojska Polskiego w latach 1921-1939.

Prezentacja ma formę udźwiękowionej, krótkiej formy filmowej

Stanowiska multimedialne rozmieszczone są wśród manekinów, na których zaprezentowane są

umundurowanie i wyposażenie żołnierskie w podziale na poszczególne bronie, żołnierzy KOP

oraz uczniów, słuchaczy i studentów szkół i uczelni wojskowych oraz członków przysposobień.

Stanowią one uzupełnienie narracji.

Organizacja ekspozycji

Organizacja ścieżki zwiedzania jest następująca. Na początku zwiedzający zapoznają się z

zagadnieniami dotyczącymi szkolnictwa wojskowego oraz przysposobienia wojskowego.

Następnie zaprezentowana zostanie w sposób przekrojowy piechota oraz sąsiadująca z nią

artyleria i kawaleria. Dzięki takiemu układowi możliwe będzie zaprezentowanie miejsca artylerii

polowej w strukturze pułku oraz dywizji piechoty i kawalerii. W sąsiedztwie kawalerii z kolei

przedstawione zostaną wojska pancerne i samochodowe. Następnie zaprezentowane zostaną

lotnictwo i marynarka wojenna. końcu. W centrum zlokalizowana zostanie ekspozycja

poświęcona wojskom saperskim i wojskom łączności.

XIII. C.1.a. Piechota

XIII. C.1.a.1 Ekspozycja odznak pułkowych w zabudowie za ekranem transparentnego

monitora dotykowego - menu aplikacji

1. Pułk Piechoty Legionów – Wilno 30912*

2. Pułk Piechoty Legionów – Sandomierz

40332/1

3. Pułk Piechoty Legionów – Jarosław odznaka pamiątkowa

38928/3a

4. Pułk Piechoty Legionów – Kielce odznaka pamiątkowa

53105/9

5. Pułk Piechoty Legionów – Wilno odznaka pamiątkowa

53105/10

6. Pułk Piechoty Legionów – o Wilno dznaka pamiątkowa

55793

7. Pułk Piechoty Legionów – Chełm odznaka pamiątkowa

36862

8. Pułk Piechoty Legionów – Lublin odznaka pamiątkowa

53105/11

9. Pułk Piechoty Legionów – Zamość odznaka pamiątkowa

42452*

10. Pułk Piechoty – Łowicz odznaka pamiątkowa 53105/12

11. Pułk Piechoty – Tarnowskie Góry odznaka pamiątkowa

40334/2

12. Pułk Piechoty – Wadowice odznaka pamiątkowa

40323/1

13. Pułk Piechoty – Pułtusk odznaka pamiątkowa 36863

14. Pułk Piechoty – Włocławek odznaka pamiątkowa 36864

15. Pułk Piechoty – Dęblin odznaka pamiątkowa 36865

16. Pułk Piechoty – Tarnów odznaka pamiątkowa 53082/3

17. Pułk Piechoty – Rzeszów odznaka pamiątkowa 41548

18. Pułk Piechoty – Skierniewice odznaka pamiątkowa

53082/4

19. Pułk Piechoty – Lwów odznaka pamiątkowa 40176

20. Pułk Piechoty – Kraków odznaka pamiątkowa 53082/5

21. Pułk Piechoty – Warszawa odznaka pamiątkowa 3611/1

22. Pułk Piechoty – Siedlce odznaka pamiątkowa 53082/8

23. Pułk Piechoty – Włodzimierz Wołyński odznaka pamiątkowa

40317

24. Pułk Piechoty – Łuck odznaka pamiątkowa 53082/9

25. Pułk Piechoty – Piotrków Trybunalski odznaka pamiątkowa

40297

26. Pułk Piechoty – Gródek Jagielloński odznaka pamiątkowa

40322/1

27. Pułk Piechoty – Częstochowa odznaka pamiątkowa

36868

28. Pułk Strzelców Kaniowskich –Łódź odznaka pamiątkowa

25986

29. Pułk Strzelców Kaniowskich – Kalisz odznaka pamiątkowa

53082/1

30. Pułk Strzelców Kaniowskich – Warszawa odznaka

pamiątkowa 40388

31. Pułk Strzelców Kaniowskich – Łódź odznaka pamiątkowa

5765/1

32. Pułk Piechoty – Modlin odznaka pamiątkowa 54934

33. Pułk Piechoty – Łomża odznaka pamiątkowa 53082/10

34. Pułk Piechoty – Biała Podlaska odznaka pamiątkowa

28770

35. Pułk Piechoty – Brześć nad Bugiem odznaka pamiątkowa

53082/12

36. Pułk Piechoty – Warszawa odznaka pamiątkowa 42000

37. Pułk Piechoty – Łęczyca odznaka pamiątkowa

53082/13

38. Pułk Piechoty – Przemyśl odznaka pamiątkowa 53082/15

39. Pułk Piechoty – Jarosław odznaka pamiątkowa 32660*

40. Pułk Piechoty – Lwów odznaka pamiątkowa 36870

41. Pułk Piechoty – Suwałki odznaka pamiątkowa 41635*

42. Pułk Piechoty – Białystok odznaka pamiątkowa

53082/17

43. Pułk Piechoty – Dubno odznaka pamiątkowa 40289/1

44. Pułk Piechoty – Równe odznaka pamiątkowa 53082/21

45. Pułk Piechoty – Równe odznaka pamiątkowa 53082/22

48. Pułk Piechoty – Stanisławów odznaka pamiątkowa

53082/26

49. Pułk Piechoty – Kołomyja odznaka pamiątkowa 53082/27

50. Pułk Piechoty – Kowel odznaka pamiątkowa 36871

51. Pułk Piechoty – Brzeżany odznaka pamiątkowa 53082/28

52. Pułk Piechoty – Złoczów odznaka pamiątkowa 53082/29

53. Pułk Piechoty – Stryj odznaka pamiątkowa 40316/1

54. Pułk Piechoty – Tarnopol odznaka pamiątkowa 53082/33

55. Pułk Piechoty – Leszno odznaka pamiątkowa 1913/1

56. Pułk Piechoty – Krotoszyn odznaka pamiątkowa 53082/31

57. Pułk Piechoty – Poznań odznaka pamiątkowa 36458*

58. Pułk Piechoty – Poznań odznaka pamiątkowa 36874

59. Pułk Piechoty – Inowrocław odznaka pamiątkowa 40313

60. Pułk Piechoty – Ostrów Wielkopolski odznaka pamiątkowa

W.44835

61. Pułk Piechoty – Bydgoszcz odznaka pamiątkowa 53082/34

62. Pułk Piechoty – Bydgoszcz odznaka pamiątkowa 5252/1

63. Pułk Piechoty – Toruń odznaka pamiątkowa 53082/37

64. Pułk Piechoty – Grudziądz odznaka pamiątkowa 42101*

65. Pułk Piechoty – Grudziądz odznaka pamiątkowa

53082/39

66. Pułk Piechoty – Chełmno odznaka pamiątkowa 53627

67. Pułk Piechoty – Brodnica odznaka pamiątkowa 37555*

68. Pułk Piechoty – Września odznaka pamiątkowa 40294/1

69. Pułk Piechoty – Gniezno odznaka pamiątkowa 40377/1

70. Pułk Piechoty – Pleszew odznaka pamiątkowa 37893/2

71. Pułk Piechoty – Zambrów odznaka pamiątkowa 40299/1

72. Pułk Piechoty – Radom odznaka pamiątkowa 40296

73. Pułk Piechoty – Katowice odznaka pamiątkowa 36876

74. Pułk Piechoty – Lubliniec odznaka pamiątkowa 53086/7

75. Pułk Piechoty – Chorzów odznaka pamiątkowa 37149/1

76. Pułk Piechoty – Grodno odznaka pamiątkowa 35767*

77. Pułk Piechoty – Lida odznaka pamiątkowa 24702

78. Pułk Piechoty – Baranowicze odznaka pamiątkowa 40312/1

79. Pułk Piechoty – Słonim odznaka pamiątkowa 41512

80. Pułk Piechoty – Słonim odznaka pamiątkowa 54775/1

81. Pułk Piechoty – Grodno odznaka pamiątkowa 36877

82. Pułk Piechoty – Brześć nad Bugiem odznaka pamiątkowa

40301/1

83. Pułk Piechoty – Kobryń odznaka pamiątkowa 53086/8

84. Pułk Piechoty – Pińsk odznaka pamiątkowa 40441/1

85. Pułk Piechoty – Nowa Wilejka odznaka pamiątkowa

35123*

86. Pułk Piechoty – Helenów odznaka pamiątkowa 31151*

XIII. C.1.a.2 Ekspozycja odznak specjalizacji w zabudowie za ekranem transparentnego


XIII. C.1.a.3 Ekspozycja pagonów ze stopniami wojskowymi w zabudowie za ekranem

transparentnego monitora dotykowego - menu aplikacji

XIII. C.1.a.4 Ekspozycja korpusówek w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego - menu aplikacji

Podokres pierwszy (lata 1921-1935)

Umundurowanie, wyposażenie i uzbrojenie kaprala piechoty Wojska Polskiego

Mundur polowy

XII.C.1.b Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów umundurowania

1

Hełm wz. 15, MWP nr inw. 38489*.

Kurtka kaprala wz. 19, MWP nr inw. 114.

Spodnie bryczesy, MWP nr inw. 33828/3

Owijacze para, MWP, nr inw. 37847*.

Buty trzewiki para, MWP, nr inw. 31377/7*.

Pas główny, MWP nr inw. W.18326.

Ładownica potrójna brązowa, MWP nr inw. 40.

Ładownica potrójna brązowa, MWP nr inw. 5997*.

Pochwa do bagnetu wz. 27, MWP nr inw. 40438/2*.

Żabka do bagnetu wz. 27, MWP nr inw. 40438/3*.

Karabinek Mauser 4079A FB Radom 1939,

zamek nr 1151R, MWP nr inw. 31168/1*.

Pas skórzany przy kbk Mauser,

MWP nr inw. 31168/2*.

Bagnet wz. 24 nr 195263, MWP, nr inw. 3596/1*.

*Karabinek Mauser zastąpić trzeba karabinem Mauser wz. 1898.

Kurtka mundurowa garnizonowa wz.36 plutonowego Stefana Michalika z 84. Pułku Strzelców Poleskich MWP 36370

Czapka plutonowego wz. 1935

Spodnie piechoty

Piechota górska

XIII. C.1.c.1 Ekspozycja odznak pułkowych w zabudowie za ekranem transparentnego


1 1. Pułk Strzelców Podhalańskich –Nowy Sącz odznaka pamiątkowa

36879

2 2. Pułk Strzelców Podhalańskich – Sanok odznaka pamiątkowa

38277*

3 3. Pułk Strzelców Podhalańskich – Bielsko odznaka pamiątkowa

40303/1

4 4. Pułk Strzelców Podhalańskich – Cieszyn odznaka pamiątkowa

36881

5 5. Pułk Strzelców Podhalańskich – Przemyśl odznaka pamiątkowa

36882

6 6. Pułk Strzelców Podhalańskich – Sambor odznaka pamiątkowa

36883

XIII. C.1.c.2 Ekspozycja odznak specjalizacji w zabudowie za ekranem transparentnego


XIII. C.1.c.3 Ekspozycja pagonów ze stopniami wojskowymi w zabudowie za ekranem

transparentnego monitora dotykowego - menu aplikacji

XIII. C.1.c.4 Ekspozycja korpusówek w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego - menu aplikacji

XIII. C.1.d Pokaz na manekinie umundurowania podporucznika 3. pułku strzelców

podhalańskich

1

dł. peleryny – 132 cm, wys. kapelusza – 16

cm

Kapelusz z orłem, piórem i odznaką

podhalańską, MWP, nr inw. 54365/1.

Kurtka ppor. 3. psp,


Peleryna podhalańska wz. 36, MWP, nr

inw. 45505*.

Pas z koalicyjką, na koalicyjce odznaka

POS i PZN, MWP, nr inw. 55033/4.

Odznaka podhalańska na pelerynie, MWP,

nr inw. W.1101/3.

Odznaka podhalańska na pelerynie, MWP,

nr inw. W.1101/4.

Spodnie bryczesy,


Buty oficerskie para,

MWP, nr inw. 30205/1*.

XIII. C.1.e Pokaz na podestach i w witrynach zabudów uzbrojenia i wyposażenia

żołnierzy pododdziałów funkcyjnych piechoty oraz piechoty górskiej Wojska Polskiego

Ckm Maxim 08 na sankach

Hełm francuski wz.15 „Adrian” MWP 52597

Hełm niemiecki wz.16 MWP 751

Tornister wz.25 MWP 53852*

Ładownice trójdzielne wz.22 na 45 naboi do karabinów i karabinków Mauser MWP 62369*; MWP 62370*

Podokres drugi (lata 1936-1939)

XIII. C.1.f Pokaz na manekinie umundurowania majora 66. pułku piechoty

Rogatywka majora piechoty z orłem

54587/4

Kurtka wz. 36 majora 66. pp 15686/1

Srebrny Krzyż Zasługi na wstążce 30571*

Medal Polska swemu obrońcy na wstążce

15686/3

Medal 10-lecie służby na wstążce 15686/5

Spodnie 54587/2

Pas skórzany z koalicyjką 587/5

Buty skórzane wysokie para 54587/10

Ostrogi oficerskie para 30011*

[1] długość kurtki 65 cm; długość spodni 100 cm; wysokość czapki 16 cn

XIII. C.1.g Pokaz na manekinie munduru gen. brygady J. Kwaciszewskiego

Kurtka mundurowa 54948/1

Spodnie 54948/2

Rogatywka z orłem 54948/3

Sznur naramienny srebrny 54948/4

Pas główny bez koalicyjki 45504/4*

Sztab Generalny odznaka pamiątkowa z

nakrętką 41621/1

35. pułku piechoty – odznaka pamiątkowa

32142*

Order VM kl. V na wstążce 54931

Krzyż Niepodległości na wstążce 54933

Krzyż Walecznych z trzema okuciami na

wstążce 54932

Buty sztyblety czarne para 54625/3

XIII. C.1.h Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania żołnierskiego

rogatywka garnizonowa wz. 35

porucznika piechoty z metalowym

orłem. W.P. 1935-1939 42602*

XIII. C.1.i Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania żołnierskiego

Rogatywka z orzełkiem piórkiem i

odznaką kpt. 11. Karpackiej Dywizji

Piechoty Piotra Osicy 53672*[1]

[1] wysokość czapki 25,5 cm

XIII. C.1.j Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania żołnierskiego

Kapelusz huculski 49. pp z orłem i

pióropuszem 26031

XIII. C.1.k Pokaz na manekinie umundurowania podporucznika artylerii lekkiej

Rogatywka podporucznika artylerii

lekkiej 40943/1*

Orzeł wz. 19/27 40943/2*

Płaszcz oficerski dwurzędowy wz. 24

41211*

Pas główny z koalicyjką 49617*

Buty oficerskie para 39287/1*

Ostrogi oficerskie para 39287/2*

Dla dopełnienia stroju należy rozważyć

wykonania rekonstrukcji kurtki oficerskiej

wz. 24 i bryczesów

XIII. C.1.l Pokaz na półmanekinie ogniomistrza 8 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej

Kurtka mundurowa wz.

36 ogniomistrza z

baretkami 47380/1*

Spodnie 47380/2*

Dla dopełnienia stroju należy rozważyć wykonanie rogatywki wz. 35

XIII. C.1.m Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania

Kapelusz podhalański wz. 37 dla szeregowych 54365*

XIII. C.1.n Pokaz na podestach i w zabudowach uzbrojenia i wyposażenia żołnierzy

pododdziałów funkcyjnych piechoty oraz piechoty górskiej Wojska Polskiego

Rkm wz. 28

Ckm wz. 30 na podstawie piechoty

Granatnik kal. 46 wz. 36

Hełm polski wz.31 (2

egzemplarze), MWP

30496*, MWP 32128*;

Elementy oporządzenia

Plecaki, tornistry,

chlebaki, ładownice itp.

Manierki aluminiowe

MWP 60644*; MWP

63676*

Maski przeciwgazowe

typu RSC w puszkach

metalowych MWP

38583*; MWP W.37243

Maski przeciwgazowe

wz.32 w torbach

brezentowych MWP

43916*; MWP 43917*

Tornister brezentowy

wz.33 MWP 54778*

XIII.C.2 Artyleria

XIII.C.2.a Ekspozycja w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego odznak pułkowych i dywizjonowych - menu aplikacji

1 1. Pułk Artylerii Lekkiej Legionów Wilno– odznaka pamiątkowa

53636

2. Pułk Artylerii Lekkiej Legionów Kielce– odznaka pamiątkowa

53084/2

3. Pułk Artylerii Lekkiej Legionów Zamość– odznaka

pamiątkowa 40371

4. Pułk Artylerii Lekkiej Inowrocław– odznaka pamiątkowa

53084/3

5. Pułk Artylerii Lekkiej Lwów– odznaka pamiątkowa 36914

6. Pułk Artylerii Lekkiej Kraków– odznaka pamiątkowa 40372

7. Pułk Artylerii Lekkiej Częstochowa– odznaka pamiątkowa

40325

8. Pułk Artylerii Lekkiej Płock– odznaka pamiątkowa

40375

9. Pułk Artylerii Lekkiej Biała Podlaska – odznaka pamiątkowa

W.18717

10. Pułk Artylerii Lekkiej Łódź– odznaka pamiątkowa 53084/6

11. Pułk Artylerii Lekkiej Stanisławów– odznaka pamiątkowa

40383

12. Pułk Artylerii Lekkiej Złoczów– odznaka pamiątkowa

40335

13. Pułk Artylerii Lekkiej Równe – odznaka pamiątkowa

40337

14. Pułk Artylerii Lekkiej Poznań– odznaka pamiątkowa

40286

15. Pułk Artylerii Lekkiej Bydgoszcz– odznaka pamiątkowa

53625

16. Pułk Artylerii Lekkiej Grudziądz– odznaka pamiątkowa

40319

17. Pułk Artylerii Lekkiej Gniezno – odznaka pamiątkowa

44536*

18. Pułk Artylerii Lekkiej Ostrów Mazowiecka– odznaka 36899

19. Pułk Artylerii Lekkiej Nowawilejka– odznaka pamiątkowa

36892

20. Pułk Artylerii Lekkiej Prużana– odznaka pamiątkowa

W.18725

21. Pułk Artylerii Lekkiej Biała– odznaka pamiątkowa 40369

22. Pułk Artylerii Lekkiej Przemyśl– odznaka pamiątkowa

40339

23. Pułk Artylerii Lekkiej Będzin– odznaka pamiątkowa 40349

24. Pułk Artylerii Lekkiej Jarosław– odznaka pamiątkowa

40392

25. Pułk Artylerii Lekkiej –Kalisz odznaka pamiątkowa

36894

26. Pułk Artylerii Lekkiej –Skierniewice odznaka pamiątkowa

40477

27. Pułk Artylerii Lekkiej – Włodzimierz Wołyński odznaka

30525*

28. Pułk Artylerii Lekkiej – Zajezierze odznaka pamiątkowa

54903

29. Pułk Artylerii Lekkiej – Grodno odznaka pamiątkowa

35117*

30. Pułk Artylerii Lekkiej – Brześć nad Bugiem odznaka

W.18734

31. Pułk Artylerii Lekkiej – Toruń – potrzeba wykonać kopie

odznaki

32. Dywizjon Artylerii Lekkiej Rembertów– odznaka pamiątkowa

36989*

33. Dywizjon Artylerii Lekkiej Wilno– odznaka pamiątkowa

44828*.

1. Pułk Artylerii Ciężkiej – Modlin odznaka pamiątkowa 40352

2. Pułk Artylerii Ciężkiej – Chełm odznaka pamiątkowa 40500

3. Pułk Artylerii Ciężkiej – Wilno odznaka pamiątkowa 36895

4. Pułk Artylerii Ciężkiej – Łódź odznaka pamiątkowa 40448

5. Pułk Artylerii Ciężkiej – Kraków odznaka pamiątkowa 36896

6. Pułk Artylerii Ciężkiej – Lwów odznaka pamiątkowa 36897

7. Pułk Artylerii Ciężkiej – Poznań odznaka pamiątkowa 40285

8. Pułk Artylerii Ciężkiej – Toruń odznaka pamiątkowa 39114*

9. Pułk Artylerii Ciężkiej – Włodawa odznaka pamiątkowa

40291

10. Pułk Artylerii Ciężkiej – Przemyśl odznaka pamiątkowa

36898/1

1. Pułk Artylerii Najcięższej – Góra Kalwaria odznaka

pamiątkowa 45934*

1. Pułk Artylerii Przeciwlotniczej Warszawa – odznaka

pamiątkowa 45155*

2. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Grodno - replika

3. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Wilno - replika

5. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Kraków - replika

6. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Lwów - replika

7. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Poznań – odznaka

pamiątkowa 37479*

8. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Toruń - replika

9. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Brześć nad Bugiem -

replika

11. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Dęblin - replika

15. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej Katowice - replika

13. SAMODZIELNA BATERIA ARTYLERII

PRZECIWLOTNICZEJ RÓWNE - replika

1. Dywizjon Pomiarów Artylerii – Toruń odznaka pamiątkowa

40187

1. Pułk Artylerii Motorowej – Stryj odznaka pamiątkowa

W.18745

Artyleria Konna – odznaka pamiątkowa 40980*

1. Dywizjon Artylerii Konnej Warszawa - replika

2. Dywizjon Artylerii Konnej Dubno - replika

3. Dywizjon Artylerii Konnej Podgrodzie - replika

4. Dywizjon Artylerii Konnej Suwałki - replika

5. Dywizjon Artylerii Konnej Kraków - replika

6. Dywizjon Artylerii Konnej Stanisławów - replika

7. Dywizjon Artylerii Konnej Poznań - replika

9. Dywizjon Artylerii Konnej Baranowicze - replika

11. Dywizjon Artylerii Konnej Bydgoszcz - replika

13. Dywizjon Artylerii Konnej Brody - replika

14. Dywizjon Artylerii Konnej Białystok - replika

XIII. C.2.b Ekspozycja w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego odznak specjalizacji - menu aplikacji

XIII. C.2.c. Ekspozycja w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego pagonów ze stopniami wojskowymi - menu aplikacji

XIII. C.2.d Ekspozycja w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego korpusówek - menu aplikacji


XIII.C.2.f Pokaz na manekinie munduru wieczorowego majora artylerii ciężkiej

1

Kurtka majora 26. dywizjonu artylerii ciężkiej 55034/1

Spodnie długie galowe 55034/2

Pas główny galowy z rapciami 2 elementy 55034/3

Rogatywka majora artylerii ciężkiej 55034/4

Orzeł wz. 19/27 55051/2

Rękawiczki białe glace 54587/8

Sztyblety ze ślepymi ostrogami 45559*

Szabla oficerska wz. 21/22 z inskrypcją: „Generałowi

brygady Józefowi Trzemeckiemu współpracownicy z

Departamentu VIII-go M.S.Woj. 3.10.1922” 3642/1*

Pochwa do szabli wz. 21/22 gen. Trzemeckiego

3642/2*

Temblak do szabli wz. 21/22 gen. Trzemeckiego

3642/3*

4. pułk artylerii ciężkiej – odznaka pamiątkowa z

nakrętką 40436

Szkoła Podchorążych Artylerii – odznaka pamiątkowa z

nakrętką 55043

Medal Srebrny Krzyż Zasługi na wstążce 37487*

Medal za Wojnę 1918-21 na wstążce 36426*

Medal 10-lecia Odzyskania Niepodległości na wstążce

36427*

XIII.C.2.g Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania

1 Rogatywka wz. 36 ppor. artylerii 42510

2

Rogatywka garnizonowa

wz.1919 kaprala artylerii

MWP; nr inw. 59039*


XIII.C.2.h Pokaz na podestach i w zabudowach wyposażenia, uzbrojenia i techniki

wojskowej oddziałów artylerii

1

Armata Schneider wz. 17

15915 A.BS 1917 2821

Bourges 1918

53855[1]

[1] Masa 1190 kg; długość 450 cm; szerokość działa: 1,83 m; Średnica kół: 1,33 m

2 Walizka w barwach

artylerii lekkiej z

wyposażenia oficera

artylerii MWP 58125*

3 Nabój granat artyleryjski

75 mm pocisk, łuska

51490*

4 Zapalnik uderzeniowy

RYG wz. 18 49816*

5 Pocisk szrapnel 75 mm

51499/1*

6 Łuska do szrapnela

51499/2*

7 Przekrój granatu

artyleryjskiego z

zapalnikiem wz. 15

1295

8 Przekrój szrapnela bez

zapalnika 1296

9

Nabój ppanc. wz. 1910 kal. 75 mm do armaty wz. 1897 45094

10

Pocisk – granat wz. 28 kal. 100 mm do haubicy wz. 14/19P 49739

11

Głowica wybijaka do pocisków artyleryjskich kal. 100 i 105 mm 43717*

12

Nastawnica artyleryjska 43718*

13 Zamek do armaty wz. 29

kal 105 mm 53767*[1]

[1] 34*32*31 cm 55 kg

14

Kwadrat artyleryjski wz.

1888-1900 54868/1

15

Kątomierz artyleryjski wz.

30 34474*

16 Luneta nożycowa

francuska HUET Paris

57833*

XIII.C.3 Kawaleria

XIII.C.3.a Ekspozycja w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego odznak pułkowych - menu aplikacji

1. Pułk Szwoleżerów – Warszawa odznaka pamiątkowa

39448*

2. Pułk Szwoleżerów – Stargard odznaka pamiątkowa

40368

3. Pułk Szwoleżerów – Suwałki odznaka pamiątkowa

39727

1. Pułk Ułanów – Augustów odznaka pamiątkowa 40350/1

2. Pułk Ułanów – Suwałki odznaka pamiątkowa 54993

3. Pułk Ułanów – Tarnowskie Góry odznaka pamiątkowa

41836*

4. Pułk Ułanów – Wilno odznaka pamiątkowa

26984/1

5. Pułk Ułanów – Ostrołęka odznaka pamiątkowa

24910

6. Pułk Ułanów – Stanisławów odznaka pamiątkowa

24907

7. Pułk Ułanów – Mińsk Mazowiecki odznaka pamiątkowa

40338/1

8. Pułk Ułanów – Kraków odznaka pamiątkowa z nakrętką

44834*

9. Pułk Ułanów – Trembowla odznaka pamiątkowa 53639

10. Pułk Ułanów – Białystok odznaka pamiątkowa

3579

11. Pułk Ułanów – Ciechanów odznaka pamiątkowa z

nakrętką 36886

12. Pułk Ułanów – Białokrynica odznaka pamiątkowa 1470

13. Pułk Ułanów – Nowawilejka odznaka pamiątkowa

4423/1

14. Pułk Ułanów – Lwów odznaka pamiątkowa 53083/3

15. Pułk Ułanów – Poznań odznaka pamiątkowa 32086*

16. Pułk Ułanów – Bydgoszcz odznaka pamiątkowa 44728*

17. Pułk Ułanów – Leszno odznaka pamiątkowa 44729*

18. Pułk Ułanów – Grudziądz odznaka pamiątkowa 53083/6

19. Pułk Ułanów – Ostróg odznaka pamiątkowa 53630

20. Pułk Ułanów – Rzeszów odznaka pamiątkowa 36915

21. Pułk Ułanów – Równe odznaka pamiątkowa 53638

22. Pułk Ułanów – Brody odznaka pamiątkowa 53083/7

23. Pułk Ułanów – Postawy odznaka pamiątkowa 2443

24. Pułk Ułanów – Kraśnik odznaka pamiątkowa 40370

25. Pułk Ułanów – Prużana odznaka pamiątkowa

53083/6

26. Pułk Ułanów – Baranowicze odznaka pamiątkowa

2512/1

27. Pułk Ułanów – Nieśwież odznaka pamiątkowa

25725

1. Pułk Strzelców Konnych – Garwolin odznaka

pamiątkowa 53622

2. Pułk Strzelców Konnych – Hrubieszów odznaka

pamiątkowa 1595/1

3. Pułk Strzelców Konnych – Wołkowysk 44821*

4. Pułk Strzelców Konnych Płock odznaka pamiątkowa

40025

5. Pułk Strzelców Konnych Dębica odznaka pamiątkowa

3857/1

6. Pułk Strzelców Konnych Żółkiew odznaka pamiątkowa 33609*

7. Pułk Strzelców Konnych Biedrusko – odznaka

pamiątkowa 34085*

8. Pułk Strzelców Konnych Chełmno odznaka pamiątkowa

40324

9. Pułk Strzelców Konnych Grajewo – odznaka pamiątkowa

39034/2

10. Pułk Strzelców Konnych Łańcut– odznaka pamiątkowa

53632









XIII. C.3.e Pokaz na manekinie munduru rtm. 1. pułku ułanów krechowieckich W.

Chrząszczewskiego

1

Kurtka mundurowa

rotmistrza z baretkami

54917/1

Rogatywka rotmistrza 1.

pułku ułanów z orłem

54917/2

Pas oficerski z koalicyjką

56966*

1. pułk ułanów – odznaka

pamiątkowa z nakrętką

41132*

Szabla oficerska 3808/1*

Pochwa do szabli

oficerskiej 3808/2*

Temblak polski wz. 36

55541

Żabka z rapciami do szabli

polskiej 39454/4*

Spodnie oficerskie

56812*

Buty wysokie oficerskie

para 45504/10*

Ostrogi oficerskie para 45504/11*

XIII. C.3.f Pokaz na manekinie munduru rtm. 2. pułku ułanów grochowskich

Rogatywka rtm. 2. puł. z

orłem 35926/3

Kurtka mundurowa rtm. 2.

puł. 35926/1

Odznaka 1 korpusu gen.

Dowbora z nakrętką

53088/3

Pas główny oficerski z

koalicyjką 51719/3

Rapcie skórzane do szabli

3630/3*

Szabla wz. 17 jazdy

31277/1*

Pochwa do szabli wz. 17

31277/2*

Temblak 31277/3*

Akselbanty adiutanta

W.15609

Spodnie bryczesy płk.

Ornatowskiego 33466/2*

Buty oficerskie para

36250*

Para ostróg niklowanych

z paskami 34321*

XIII. C.3.g Pokaz na manekinie wachmistrza 3. pułku ułanów śląskich Henryka

Ilczewskiego

Kurtka mundurowa

wachmistrza 54588/1

Rogatywka wachmistrza

3. pułku ułanów z orłem

54588/2

3. pułk ułanów – odznaka

pamiątkowa z nakrętką

13056/5

Spodnie bryczesy z

lejami 55033/2

Pas główny oficerski

35975*

Buty wysokie para

51487/1*

Ostrogi para 51487/2*

XIII. C.3.h Pokaz na manekinie Mundur wieczorowy rtm Szutkowskiego 13. pułk

ułanów wileńskich

Kurtka mundurowa rtm. 13.

puł. 41853/1*

Szasery 41853/2*

Sztyblety z ślepymi

ostrogami 41853/3*

Pas salonowy 38476*

Pendent do pasa

salonowego 41584/2*

Rękawiczki białe glace

38592*

Rekonstrukcja rogatywki

wz. 35 rotmistrza 13. pułku

ułanów.

XIII. C.3.i Pokaz na manekinie umundurowania garnizonowego ułana 21. pułku ułanów

wz. 19 (wraz z koniem i rzędem końckim)

Rekonstrukcja

umundurowania

garnizonowego ułana 21.

pułku ułanów wz. 19

XIII. C.3.i Pokaz na półmanekinach kolekcji garnizonowych nakryć głowy

Czapka z orłem por. 3.

pułku szwoleżerów

Aleksandra Siebielca

54348*

Rogatywka wz. 35 z orłem rtm 4. puł 33429*

Rogatywka z orłem por 6.

puł 53815*

Rogatywka wz. 35 por. 8. puł. Z. Krzeczucznowicza 45263*

Rogatywka wz. 36 z orłem rtm 23. puł 42240*

Rogatywka wz. 35 z

orłem por 27. puł

Leopolda Cehaka

42321*

Rogatywka z orłem płk.

1. psk Stanisława

Królickiego

56861*

XIII. C.3.j Pokaz na podestach i w zabudowach uzbrojenia i wyposażenie

kawalerzystów, w tym pododdziałów funkcyjnych

Szabla pruska

artyleryjska wz. 1848

43003*

Szabla francuska

kawaleryjska wz. 1822

5419*

Szabla podoficerska

polska kawaleryjska wz.

17 nr 2765 40379/1*

Szabla polska

kawaleryjska wz. 17

3471/1*

Szabla polska

szeregowego wz. 21

53887*

Szabla żołnierska wz. 34

nr C 6388 4021*

Lanca 54043/1

Proporczyk żółto-biały

rekonstrukcja

W.21175

Lanca 54908/1

Proporczyk biało-

czerwony rekonstrukcja

W.21171

Lanca 54043/3

Proporczyk biało-

czerwony W.21165

Lanca z parcianym

temblakiem 40466/3

Proporczyk granatowo-biały 40466/3

Karabinek Mosin wz.

91/98/25 bez wyciora nr

36771 59292*

Bagnet wz. 24/27 nr

216545 6012/1*

Karabin Mauser wz. 29

7746a nr zamka 1174

32568*

Bagnet wz. 24/27 Perkun

S 177981 40438/1*

Karabinek Mauser wz. 98

FK Warszawa bez

wyciora i pasa nr 9044

50081

Bagnet wz. 28 Perkun nr 520417 WP 52586/1

Siodło rzędu polskiego,

oficerskiego wz.25

Ostrogi różnych typów i

odmian używanych w

Wojsku Polskim,

MWP 39435*; MWP 53819*; MWP 41383*

XIII. C.4 Wojska pancerne i samochodowe

XIII. C.4.a Ekspozycja w zabudowie za ekranem transparentnego monitora

dotykowego odznak batalionowych i dywizjonowych w zabudowie - menu aplikacji

1. Batalion Pancerny, Poznań 58108*

2. Batalion Pancerny, Żurawica 58109*

3. Batalion Pancerny, Warszawa 58112*

4. Batalion Pancerny, Brześć nad Bugiem 44846*

5. Batalion Pancerny, Kraków 58114*

6. Batalion Pancerny, Lwów 58115*

7. Batalion Pancerny, Grodno 58118*

8. Batalion Pancerny, Bydgoszcz 58120*

9. Batalion Pancerny, Lublin 58121*

10. Batalion Pancerny, Zgierz 37958*

12. Batalion Pancerny, Łuck 58124*

1. Dywizjon Samochodowy, Warszawa 41894

3. Dywizjon Samochodowy, Grodno 36902

5. Dywizjon Samochodowy, Kraków 58103*

9. Dywizjon Samochodowy, Brześć nad Bugiem 53623

1.Dywizjon Pociągów Pancernych

2.Dywizjon Pociągów Pancernych









XIII. C.4.e Pokaz na manekinie munduru majora broni pancernej

Beret 36274*

Kurtka skórzana z paskiem 36249*

Rękawice skórzane z karwaszem para

36252*

Buty wysokie oficerskie z prawidłami para

40664/1-2*

Kurtka i spodnie majora obłoczyńskiego

33467*

XIII. C.4.f Pokaz na manekinie munduru kaprala podchorążego broni pancernej

Rogatywka kaprala podchorążego wz. 35 45269*

Orzeł wz. 19/27 na czapce 44999*

Żabot krawat biały 45615*

Kurtka kaprala podchorążego wz. 36 45663*

Pas główny oficerski 39220*

Spodnie bryczesy wz. 36 46252*

Buty oficerskie wz. 36 para 49029*

XIII. C.4.g Pokaz na półmanekinach elementów umudurowania i wyposażenia

żołnierskiego

Hełm Adrian wojsk pancernych 25474*

Orzeł na beret broni pancernej 40455*

XIII. C.4.h Pokaz na podestach i w zabudowach uzbrojenie i wyposażenia

wojskowego oraz techniki wojskowej

Czołg rozpoznawczy tks

61377*[1]

[1] Długość 258 cm; szerokość 179,6 cm; wysokość 132,6 cm; masa 2213 kg

Bańka na olej z czołgu

rozpoznawczego TKS MWP

54725*[1]

Ckm wz. 25 hotkiss

59299/2[2]

[1] wys. 34 cm, szer. 12,5 cm, dł. 12,5 cm [2] masa 25 kg; długość 128,9 cm

Zegarek używany w

czołgach rozpoznawczych

TKS MWP

W.74579

XIII. C.4.i Rekonstrukcja ideowa czołgu 7TP

Elementy czołgu 7TP płyty pancerne z wieży, elementy układ jezdnego 50945*1; 56238*2; 57983*; 57811; W. 84182

XIII. C.4.j Rekonstrukcja ideowa czołgu Renault FT

Elementy czołgu renault

FT wieża płyty pancerne

fragment gąsienicy

60864*[1]; 58509[2]

[1] szer. 337 mm, dł. 297 mm płyta pancerna dł. boków 670 mm-660 mm-240 mm-440 mm-910 mm, grub.18 mm Masa 80 kg [2] średnica części dennej: 1070 mm

XIII. C.5 Wojska saperskie i łączności


dotykowego odznak pułkowych i batalionowych - menu aplikacji

1 1. Batalion Saperów – odznaka pamiątkowa 40374/1

1 Długość gąsienicy 148 cm szerokość 47 cm – 16 ogniw 2 Średnica 31 cm

2 2. Batalion Saperów – odznaka pamiątkowa 40306

3. Batalion Saperów – odznaka pamiątkowa 40378






8 9. Batalion Saperów – odznaka pamiątkowa 44817*

9 1. Pułk Saperów Kolejowych – odznaka pamiątkowa

35296*

10 2. Pułk Saperów Kolejowych – odznaka pamiątkowa

51981*

11 Pułk Radiotelegraficzny – odznaka pamiątkowa 53085/2

12 1. Batalion Telegraficzny – odznaka pamiątkowa 41893

13 5. Batalion Telegraficzny – odznaka pamiątkowa 48047

14 6. Batalion Telegraficzny – odznaka pamiątkowa 31153*







XIII. C.5.e Pokaz na manekinie munduru galowego porucznika saperów

1 Rogatywka wz. 35

Kurtka

Szasery

Sztyblety

pas salonowy 54625

XIII. C.5.f Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania pułkownika łączności

1 Kurtka wz. 36 płka łączności 45666*

XIII. C.5.g Pokaz na manekinie elementów umundurowania majora taborów

1 Kurtka i spodnie 47586*

XIII. C.5.h Pokaz kolekcji w zabudowach i na podestach

W przestrzeni, której granice wyznaczone są charakterystycznymi dla wojsk saperskich i

łączności barwami, wyeksponowane są zabytki związane tymi rodzajami wojsk.

Zegar ośmiodniowy 63649*

Aparat telefoniczny polowy,

typ AP 27 MWP 58019*

Aparat telefoniczny polowy, typ MB MWP 41822*

Aparat telefoniczny wz.36 35177*[1]

[1] 17,9*8,5*255 cm

Widełki do zakładania

przewodów telefonicznych

39073*

Radiostacja AN 1 N2B 58679[1]

[1] 25,5*16*29,5 cm

Radiostacja n -1 32609

Łącznica telefoniczna ŁP 10 wz. 1928 W.18524

Aparat juza – HUGESA –

obiekt o wielkości biurka

Mina polska wz 37 61517*

XIII. C.6. Lotnictwo i obrona przeciwlotnicza


dotykowego odznak pułkowych - menu aplikacji

1. pułk lotniczy Warszawa 31152*

2. pułk lotniczy –Kraków 58125*

3. pułk lotniczy – Poznań

4. pułk lotniczy Toruń 61804*

5. pułk lotniczy – Lida 57441*

6. pułk lotniczy – Lwów 30004/1*







Podokres pierwszy 1921-1935

XIII. C.6.e Pokaz na manekinie munduru porucznika lotnictwa wz. 19

1

Rogatywka garnizonowa i

kurtka mundurowa wz.19

porucznika lotnictwa

Franciszka Czarnockiego;

na pasie założona

regulaminowa kabura do

pistoletu Browning wz.10

kal. 7.65mm, wykonana

przez firmę K.Sperling z

Pabianic w okresie 1920-

1939. MWP 58691*; MWP

58692*; MWP 61849*

Trzeba rozważyć

konieczność wykonania

rekonstrukcji spodni

Podokres drugi 1936-1939

XIII. C.6.f Pokaz na manekinie - kombinezon lotnika

1

Pilotka – hauba lotnicza wz. 1938 59378*

Okulary lotnicze marki Zetes 43947/1*

Kombinezon lotniczy 44203*

Para rękawic lotniczych futrzanych 45815*

Pokrowiec spadochronowy 44202/1*

Szelki spadochronowe 44202/2*

Buty trzewiki oficerskie para 31400*

XIII. C.6.g Pokaz na manekinie - elementy umundurowania ppor. pilota Stanisława

Skalskiego

Czapka pliotka 61753*

Płaszcz skórzany 39119*

Szalik 46387*

XIII. C.6.h Pokaz na manekinie - mundur porucznika pilota Czesława Łabędzkiego

1

Czapka 42687*

Orzeł haftowany W.18945

Kurtka mundurowa 36200/1*

Spodnie 36200/2*

Akselbanty 36200/3*

Pas główny z koalicyjką i rapciami 36277*

Kordzik lotniczy wz. 24/36 32597/1*

Pochwa do kordzika wz. 24/36 32597/2*

Koszula lotnicza letnia 47120*

Krawat czarny 31908/2*

Odznaka pilota bojowego I. klasy z nakrętką

37498*

1. pułk lotniczy – odznaka pamiątkowa z

nakrętką 45817*

Odznaka Sztabu Generalnego ze złotymi

nakładkami 45504/6*

Półbuty oficerskie czarne para 51254

Skarpety para W.58119

XIII. C.6.i Pokaz w zabudowie i na podestach elementów uzbrojenia i wyposażenia

lotniczego

1

Karabin lotniczy wz. 36 26211*

2 Bomba lotnicza polska 15

kilowa ćwiczebna do Łosi

64133*

3

Busola z samolotu

liniowego PZL-23 „Karaś”

MWP 36308*[1]

[1] średnica 13 cm

4

Skrzynia narzędziowa do

obsługi P11 c 61146*[1]

[1] 65*42*12cm

XIII. C.7 Marynarka Wojenna

XIII. C.7.a Pokaz na manekinie munduru nieprzemakalny marynarza

1

Czapka 51306*

Otok „ORP Pińsk” 32748/16

Orzełek na czapkę 33538*

Kurtka impregnowana 47590/1*

Spodnie impregnowane 47590/2*

Buty trzewiki czarne 31675/2*

XIII. C.7.b Pokaz na manekinie munduru marynarza

Kurtka marynarza 32577/1*

Kołnierz 32577/2*

Spodnie 32577/3*

Koszulka W.18860

Getry para 32690*

Buty para 32688*

Pas 30313*

Żabka do bagnetu 31514*

Pochwa do bagnetu 6011/2*

Ładownice trójdzielne czarne para

31515*/1-2

Czapka letnia 54783*

Otok z napisem Marynarka Wojenna

46007*

Orzełek MW 6115*

XIII. C.7.c Pokaz na manekinie elementów umundurowania mata MW

MWP nr inw 59395*; 32748*; 38043*;

33275/1-2*; 33278*

XIII. C.7.d Pokaz na manekinie munduru paradnego komandora podporucznika MW

Kapelusz stosowany 36245*

Surdut z baretkami 36243/1*

Spodnie wieczorowe 36243/2*

Koszula biała z muszką W.58118

Rękawiczki białe glace para 36251*

Pas paradny z rapciami 36264*

Szabla-pałasz wz. 1927 34083/1*

Pochwa do szabli-pałasza wz. 1927

34083/2*

Temblak 34083/3*

Epolety złote para 36244*

Buty sztyblety chińskie para 31634/5*

Peleryna do ubioru wieczorowego z

klamrą 36246

P XIII. C.8 Korpus Ochrony Pogranicza oraz inne formacje

Podokres pierwszy (1921-1935)

P XIII. C.8.a Pokaz na manekinie munduru plutonowego KOP

1

Orzełek na czapkę 49598*

Czapka garnizonowa plutonowego KOP

48797*

Płaszcz szeregowego 39074*

Pas szeregowego 58127*

Kabura skórzana do pistoletu Browning

31638/2*

Para butów oficerskich 31396/1*

P XIII. C.8.b Pokaz na manekinie elementów umundurowania szeregowego KOP

1 Kurtka wz, 19 szeregowego KOP 60124

P XIII. C.8.c Pokaz na manekinie munduru szeregowego SG

Czapka garnizonowa z orzełkiem 60128*

Płaszcz żołnierski wz. 36 54775*

Pas oficerski 60527*

Buty oficerskie para 54753*

Karabinek Mauser nr fab. 6722R 41914/1*

Pas nośny rekonstrukcja W.57956

P XIII. C.9. Wywiad i kontrwywiad

P XIII. C.9. Biuro Szyfrów (Enigma)

P XIII. C.9.a Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona działalności i osiągnięciom polskich

kryptologów pracujących w Biurze Szyfrów

P XIII. C.9.b Pokaz w zabudowie kolekcji maszyn szyfrujących Enigma

1

Enigma M, MWP

2

Enigma

(wersja handlowa),

MWP

P XIII. C.9.c Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych

1

Szyfr do ćwiczeń, MWP

2

MWP

XIII. D Etos żołnierza

Omówienie polityki historycznej prowadzonej przez władze wojskowe II rzeczypospolitej

XIII. D.1 Pokaz na manekinie umundurowania weterana Powstania

Styczniowego

1

Mundur weterana Powstania

Styczniowego, MWP

XIII. D.2 Pokaz sztandarów

Prezentacja sztandarów ze zbiorów MWP (łącznie ok. 80), w tym sztandarów poszczególnych

Pułków Piechoty. W sąsiedztwie monitor dotykowy - zwiedzający znajdzie tutaj podstawowe

informacje o danym sztandarze oraz fotografie sztandarów utraconych i zaginionych.

Numer Pułku Piechoty

(numer Dywizji)

Uwagi dot. sztandaru

Zdjęcia obiektów

– MWP

Fotografie Opis

1 PP

(1 DP)

Jubileusz

25-lecia

1 DP Legionów

w Wilnie,

NAC, sygn. 1-W-

1150-9

5 PP

(1 DP)

6 PP

(1 DP)

Poczet

sztandarowy

6 PP Legionów

przed

wyruszeniem

z Wilna po

mobilizacji

26 VIII 1939 r.,

MWP

2 PP

(2 DP)

zaginiony

Poczet

sztandarowy

2 PP, 1938 r.,

CBW

3 PP

(2 DP)

zaginiony

Poczet

sztandarowy

i kompania

honorowa

3 PP,

MWP

4 PP

(2 DP)

zniszczony w 1944 r.?

Defilada oddziału

4 PP Legionów

ulicami Dziedzic,

VII 1934 r.,

NAC, sygn. 1-

W-2564-13

7 PP

(3 DP Legionów)

zaginiony

Przysięga

w 7 PP, 1936 r.,

Muzeum Ziemi

Chełmskiej

w Chełmie

8 PP

(3 DP Legionów)

zaginiony

Muzeum

Fortyfikacji

i Broni Arsenał –

Oddział Muzeum

Zamojskiego

9 PP

(3 DP Legionów)

Muzeum

Fortyfikacji

i Broni Arsenał –

Oddział Muzeum

Zamojskiego

14 PP

(4 DP)

Prezydent RP

S.Wojciechowski

wręcza

chorągiew

pułkową,

X 1932 r., CBW

63 PP

(4 DP)

zaginiony

Przysięga

rekrutów

63 PP w Toruniu,

NAC, sygn. 1-W-

1277

67 PP

(4 DP)

„Żołnierz Polski”,

nr 17, 1937 r.,

CBW

19 PP

(5 DP)

MWP

26 PP

(5 DP)

zaginiony

40 PP

(5 DP)

spalony, orzeł ze

sztandaru – zaginiony

Poświęcenie

sztandaru 40 PP

Dzieci

Lwowskich, VII

1932 r., NAC,

sygn.1-W-1237-1

12 PP

(6 DP)

MWP

Poświęcenie

sztandaru

12 PP

w Wadowicach,

1 VIII 1924,

NAC, sygn. 1-W-

1174-3

16 PP

(6 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.

Sikorskiego w Londynie

20 PP

(6 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


Poczet

sztandarowy

20 PP podczas

święta

pułkowego,

NAC, sygn. 1-W-

1190-1

25 PP

(7 DP)

sprofanowany przez

żołnierzy LWP, wycięto

Orła Białego w koronie i

wizerunek Matki Boskiej

MWP

27 PP

(7 DP)

MWP

Przeniesienie

trumny

z prochami

hetmana

S. Czarnieckiego

do sarkofagu

w Czarncy,

16 X 1937 r.,

NAC, sygn. 1-P-

3452-12

74 PP

(7 DP)

MWP

Przekazanie

sztandaru 74 PP,

ufundowanego

przez

społeczeństwo

Lublińca, 1938 r.,

NAC, sygn. 1-W-

3003

13 PP

(8 DP)

zaginiony

21 PP

(8 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


Święto 21 PP.

Poczet

sztandarowy

z nowo

wręczonym

sztandarem,

VIII 1932 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1201-2

32 PP

(8 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


22 PP

(9 DP)

zaginiony

34 PP

(9 DP)

zaginiony

www.bialapodlaska.

myoptimus.com

35 PP

(9 DP)

zaginiony

28 PP

(10 DP)

zaginiony

Pierwszą chorągiew

pułk odebrał w 1919 r.

Po uzyskaniu sztandaru

pierwszy,

nieprzepisowy

znak odesłano do

Muzeum Wojska,

ob. MWP ?

Uroczystość

odznaczenia

żołnierzy

28 PP, MWP

30 PP

(10 DP)

zaginiony

w MPW

orzeł ze sztandaru

Święto 30 PP

w Warszawie,

VI 1932 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1208-1

http://www.bialapodlaska.myoptimus.com/

http://www.bialapodlaska.myoptimus.com/

31 PP

(10 DP)

48 PP

(11 Karpacka DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


49 PP

(11 Karpacka DP)

zaginiony

53 PP

(11 Karpacka DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


51 PP

(12 DP)

Święto 51 PP

Strzelców

Kresowych

w Brzeżanach,

27 V 1928 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1252-10

52 PP

(12 DP)

MWP

54 PP

(12 DP)

Poczet

sztandarowy

54 PP,

I 1939 r.,

MWP

43 PP

(13 DP)

MWP

Wręczenie

sztandaru

43 PP Legionu

Bajończyków

w Dubnie,

NAC, sygn. 1-W-

1241-2

44 PP

(13 DP)

zaginiony

Wręczenie

sztandarów

44 i 45 PP,

1931 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1243-10

45 PP

(13 DP)

dwa gwoździe,

wbite przez

Marszałka Polski

i Prezydenta RP

oraz dwie pamiątkowe

odznaki bratnich pułków

13 DP, MWP

Poczet

sztandarowy

45 PP ze

sztandarem

z 1918 r.,

Równe, 1929 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1243-12

55 PP

(14 Wielkopolska DP)

zaginiony

Święto 14 DP

w Biedrusku,

V 1929 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1144-3.

na pierwszym

planie sztandar

58 PP

57 PP


MWP

Król Rumunii

Karol II dekoruje

orderem Michała

Walecznego

sztandar 57 PP,

którego objął

honorowe

dowództwo,

VI 1937 r.,

NAC, sygn. 1-D-

1375-5

58 PP


zaginiony

Przysięga

prawosławnych

rekrutów,

Poznań,

7 VI 1936 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1006-3

Uroczystości

imieninowe

J. Piłsudskiego

w Poznaniu,

III 1932 r.,

NAC, sygn. 1-A-

182-8

59 PP


ob. Muzeum

Ziemi Sochaczewskiej

61 PP


zaginiony

Marszałek

E. Śmigły-Rydz

przechodzi przed

frontem kompanii

honorowej 61

PP,

15 XI 1936 r.,

NAC, sygn. 1-W-

3120-3

62 PP


62 PP

z Bydgoszczy

na Wawelu,

NAC, sygn. 1-W-

1276.

(fragment)

64 PP

(16 Pomorska DP)

65 PP

(16 Pomorska DP)

zaginiony po

Powstaniu

Warszawskim

66 PP

(16 Pomorska DP)

MWP

68 PP


Orzeł ze sztandaru ob.

w Muzeum Ziemi

Sochaczewskiej

69 PP


MWP

Wręczenie

sztandaru 69 PP

w Gnieźnie, V

1929 r.,

NAC, sygn. 1-

W-1283

70 PP


MWP

Święto 70 PP

w Pleszewie,

VIII 1930 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1287-1

33 PP

(18 DP)

MWP

42 PP

(18 DP)

MWP

Marszałek

J. Piłsudski

wręcza sztandar

42 PP, VIII 1921

r., NAC, sygn.

22-323-12

71 PP

(18 DP)

zaginiony;

orzeł ze sztandaru

w rękach prywatnych

77 PP

(19 DP)

Wręczenie

sztandaru 77 PP

w Nowowilejce,

IV 1922 r.,

NAC, sygn. 22-

277-3.

NAC, sygn. 22-

277-2

85 PP

(19 DP)

MWP

Święto 85 Pułku

Strzelców

Wileńskich,

IX 1928 r.,

NAC, sygn. 1-

W-1309

86 PP

(19 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


78 PP

(20 DP)

MWP

79 PP

(20 DP)

resztki sztandaru

w MWP – przed

konserwacją; replika z

1980 r. w Muzeum

Ziemi Zawkrzeńskiej w

Mławie

https://forum.dobroni.

pl/f/sztandary-

piechoty/92699/11

80 PP

(20 DP)

Orzeł ze sztandaru i

pamiątkowe gwoździe

w Muzeum Ziemi

Zawkrzeńskiej w

Mławie

1 PSP

(21 DP Górskiej)

zaginiony

Prezydent RP

I. Mościcki

na uroczystości

poświęcenia

sztandaru

1 PSP, X 1928

r.,

NAC, sygn. 1-A-

1560-9

https://forum.dobroni.pl/f/sztandary-piechoty/92699/11



3 PSP

(21 DP Górskiej)

zaginiony

Wręczenie

sztandaru

3 PSP w Bielsku,

X 1927 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1319-1

4 PSP

(21 DP Górskiej)

zaginiony

Powrót marsz. E.

Śmigłego-Rydza

z Francji, IX

1936 r., NAC,

sygn. 1-D-576-4

2 PSP

(22 DP Górskiej)

MWP

5 PSP

(22 DP Górskiej)

zaginiony

Prezydent RP

I. Mościcki

przechodzi

przed pocztem

sztandarowym

5 PSP podczas

obchodów

Święta Gór, VIII

1935 r.,

NAC, sygn. 1-P-

3616-4

6 PSP

(22 DP Górskiej)

MWP

11 PP

(23 Górnośląska DP)

MWP

73 PP


ob. Muzeum w Biłgoraju

Święto 73 PP

w Katowicach,

VII 1937 r., NAC,

sygn.1-W-1293-2

75 PP


zaginiony

Uroczystość

poświęcenia

nowych koszar

75 PP w

dzielnicy

Nomiarki

(Chorzów), VI

1934 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1301-16

17 PP

(24 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


38 PP

(24 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


Poświęcenie

sztandaru 38 PP

Strzelców

Lwowskich, 1930

r., NAC, sygn. 1-

W-1232

39 PP

(24 DP)

zaginiony

Wizyta 39 PP

w Krakowie,

IV 1936 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1235-1

29 PP

(25 DP)

zaginiony

Wręczenie

[chorągwi]

sztandaru

29 PP, V 1921 r.,

NAC, sygn. 22-

276-14

56 PP

(25 DP)

MWP

60 PP

(25 DP)

zaginiony

10 PP

(26 DP)

Żołnierz przed

sztandarem

10 PP, który brał

udział w procesji

Bożego Ciała

w Łowiczu,

VI 1933 r.,

NAC, sygn. 1-R-

329-7

18 PP

(26 DP)

MWP?

37 PP

(26 DP)

zaginiony

pierwsza chorągiew

w MWP

Prezydent RP

I. Mościcki

wręcza sztandar

płk. J. Sas-

Hoszowskiemu,

VI 1933 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1229-4

23 PP

(27 DP)

zaginiony

24 PP

(27 DP)

zaginiony

50 PP

(27 DP)

MWP

15 PP

(28 DP)

(zrekonstruowany)

36 PP

(28 DP)

MWP

(replika)

Wizyta brata

króla Rumunii

ks. Mikołaja

w Polsce,

VIII 1931 r.,

NAC, sygn. 1-D-

1384-3

Złożenie wieńca

przez szefa

francuskiej

misji wojskowej

płk. Rene

Jacques'a Prioux

na Grobie

Nieznanego

Żołnierza w

Warszawie,

XI 1931 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1869-2

72 PP

(28 DP)

Odsłonięcie

tablicy

pamiątkowej

ku czci

J. Piłsudskiego

w świetlicy 72

PP w Radomiu,

XI 1931 r.,

NAC, sygn. 1-W-

1289

41 PP

(29 DP)

zaginiony

76 PP

(29 DP)

Płat sztandaru w

Instytucie Polskim i

Muzeum im. gen.

Sikorskiego w

Londynie;

w MWP głowica

sztandaru oraz

pierwszy sztandar, z

1919 r.

http://www.muzeumwp.pl/em

wpaedia/glowica-sztandaru-

76-pulku-piechoty-im-ludwika-

narbutta-z-lidy.php

76 Lidzki PP

im. L. Narbutta

przed katedrą

na Wawelu

z hołdem,

w dniu święta

pułkowego, VIII

1938 r., NAC,

sygn. 1-A-318

81 PP

(29 DP)

Ob. Instytut Polski

i Muzeum im. gen.


Fragment

defilady 81 Pułku

Strzelców

Grodzieńskich

im. Króla Stefana

Batorego, XI

1936 r., NAC,

sygn. 1-P-3424-3

82 PP

(30 Poleska DP)

MWP

83 PP

(30 Poleska DP)

zaginiony

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/glowica-sztandaru-76-pulku-piechoty-im-ludwika-narbutta-z-lidy.php




84 PP

(30 Poleska DP)

zaginiony

Wręczenie

sztandaru 84 PP,

ufundowanego

przez

społeczeństwo

poleskie, X 1936

r., NAC, sygn. 1-

W-3018-4

XIII. D .3 Pokaz grafiki ekspozycyjnej oraz materiałów

ikonograficznych opisujących ofiarność obywateli II RP na rzecz

obronności

Tabela przedstawiająca

koszty wystawienia nowych

pododdziałów oraz zakupu

niektórych rodzajów

uzbrojenia i sprzętu, cyt.

za.

Zarys dziejów wojskowości

polskiej (1864-1939), s.

637.

1

Przekazanie 20 Pułkowi

Piechoty Ziemi Krakowskiej

40 granatników,

ufundowanych przez

Zjednoczone Fabryki Maszyn

i Wagonów L. Zieleniewski i

Fitzner-Gamper S.A. na

dziedzińcu wawelskim w

Krakowie, Dowódca 6 DP w

Krakowie gen. bryg. Bernard

Mond, w swoim

przemówieniu, dziękuje za

przekazanie granatników

wz.36 na dziedzińcu

wawelskim, XI 1938 r.,

NAC, sygn. 1-W-2996-2.

Przekazanie sprzętu

wojskowego 20 Pułkowi

Piechoty Ziemi Krakowskiej ,

ufundowanego przez

monopol tytoniowy oraz

ludność powiatu

krakowskiego. Na pierwszym

planie ciężkie karabiny

maszynowe wz. 30

"Browning" na podstawie wz.

34., V 1938 r.,

NAC, sygn. 1-W-2990-5.

Przekazanie wojsku 100

rowerów ufundowanych przez

oddział Związku

Strzeleckiego przy Polskiej

Fabryce Rowerów Adama

Kamińskiego w Warszawie,

Defilada oddziału

rowerzystów, obok kościoła

pw. św. Wawrzyńca, przed

komendantem miasta

Stanisławem Machowiczem,

VII 1939 r.,

NAC, sygn. 1-W-3110-3.

XIII. E Aneks 1 - Mobilizacja

Ta część narracji wprowadza zwiedzającego w opowieść o wybuchu II wojny światowej oraz o

kampani polskiej 1939 r. (kampanii wrześniowej). Omówione tutaj zostaną tak zwana

“mobilizacja cicha”, prowadzona systemem kartkowym od marca 1939 r. oraz mobilizacja

powszechna.

Narracja ilustrowana będzie materiałami archiwalnymi - obwieszczeniami mobilizacyjnymi,

kartami mobilizacyjnymi, plakatami propagandowymi, oraz materiałami ikonograficznych

przedstawiającymi poborowych i pododdziały Wojska Polskiego w szyku marszowym.

W tym miejscu zaprezentowana zostanie również kolekcja podstawowego uzbrojenia będącego

na wyposażeniu Wojska Polskiego w przededniu wybuchu II Wojny Światowej. Ta część

ekspozycji ma formę pokazu kolekcji broni strzeleckiej w witrynach zabudów, pokazu kolekcji

ciężkiej broni strzeleckiej i artylerii na podestach oraz pokazu wielkoformatowych fotografii

przedstawiających, najcięższe typy artylerii, broń pancerną, lotnictwo i marynarkę wojenną.

Pokazowi towarzyszą informacje dotyczące ilości sztuk danego typu broni w zmobilizowanych

oddziałach WP.

Prezentacja powinna silnie nawiązywać do pokazu kolekcji broni z okresu 1918-1921.

Zwiedzający powinien dostrzegać kontrast pomiędzy stanem uzbrojenia w latach 1918-1921, a

stanem uzbrojenia w roku 1939, a w konsekwencji doceniać wysiłek modernizacji uzbrojenia

wojskowego podjęty w dwudziestoleciu międzywojennym, szczególnie w latach trzydziestych.

XIII. E.1 Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych związanych z

mobilizacją

Karta powołania do służby w

OPL na nazwisko

Glinkowski, 1 września 1939

r., MWP

XIII. E.2 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona „mobilizacji cichej”, prowadzonej systemem

kartkowym od marca 1939 r. oraz mobilizacji powszechnej.

XIII. E.3 Pokaz w zabudowie i na podestach uzbrojenia i sprzętu WP

będącego na wyposażeniu WP w sierpniu 1939 r.

Karabiny i karabinki - łącznie ok. 1 193 000

w tym:

Karabiny i karabinki systemu Mauser:

Dane wg ustaleń

A. Konstankiewicza, za: K.

Haładaj, Karabiny i karabinki

Mauser 98, (Wielki Leksykon

Uzbrojenia, Wrzesień 1939),

t. 10, Warszawa 2013, s. 46.

Karabin wz. 1898 - 241 000 sztuk

Karabin wz. 1898a - ok. 70 000 sztuk

Karabinek wz. 1898 - ok. 263 100 sztuk

Karabinek wz. 1929 - ok. 320 000 sztuk

MWP

Karabin wz. 1888, karabin wz. 1888/05,

karabin wz. 1888/s - ok. 19 300 sztuk

???

Karabin Mosin wz. 1891/98/25

MWP

Karabinek kawaleryjski Mosin

MWP

Bagnet wz. 1927 - 427 000 sztuk

Bagnet wz. 1929 - 510 000 sztuk

Bagnet niemiecki - 128 000 sztuk

MWP

Pistolet „Vis” wz. 1935 - 29.146 egz.

co najmniej kilka

egzemplarzy ze zbiorów

MWP, w tym egzemplarz

nr 0003 z prototypowej serii

z 1933-1934.

Pistolet Maszynowy „Mors” wz. 1939 - ok. 36 egz.*

MWP

Karabin Samopowtarzalny wz. 38 M - ok. 55 egz.*

egzemplarz (nr ser. 1027)

z Centralnego Muzeum Sił

Zbrojnych ZSRR - bez

donośnika i sprężyny

magazynka, z nieoryginalną

(?) kolbą, MWP

inny egzemplarz, pozyskany

z USA

ręczny karabin maszynowy wz. 1928 - 19.971 egz. 7,92

mm

ciężki karabin maszynowy

wz. 1930 - 7.579 egz.

ciężki karabin maszynowy wz. 1930a - 120 egz.

najcięższy karabin maszynowy FK-A wz. 1938 - ok. 50

egz.

najcięższy karabin maszynowy Hotchkiss wz. - 1930 29

egz.

Granatnik 46 mm wz. 36 - ok. 4000 sztuk

Egzemplarz o nr ser. 2811,

najlepiej zachowany spośród

wszystkich egzemplarzy

muzealnych (m.in.

zachowano oryginalną

farbę), MWP; w zbiorach

także wyposażenie

dodatkowe i kolekcja

amunicji

Granatnik 46 mm wz. 1930 - 397 egz.

Moździerz 81 mm wz. 31 - ok. 1200

Dwie lufy ze zbiorów MWP

(nr. ser.: 1035, 938) oraz

dwójnóg (nr ser. 1256) i

podstawa (nr ser. 1510v)

karabin ppanc. wz. 35 - ok.

3500

Armata ppanc. 37 mm wz. 36 - ok. 1200

W zbiorach MWP znajdują

się trzy (?) armaty wz. 36.

Największy potencjał

ekspozycyjny ma

(prezentowana obok) armata

nr 1167 - uzbrojenie 21 PP.

Na obsadzie komory

zamkowej znajduje się

wygrawerowana inskrypcja

“Dar Farmacji Polskiej” -

pułkowi Dzieci Warszawy -

18 VI 1939”

Pozostałe eksponaty to:

armata nr 137 z 79 PP i

niekompletna armata nr 619.

Czołgi 7TP i Boforsy wz.36 w

trakcie manewrów.

https://www.youtube.com/watch?v=uUk

7KPtMR8w

https://www.youtube.com/watch?v=uUk7KPtMR8w


Armat plot. 40 mm wz. 36 Bofors - ok. 300

Armata 40 mm pozyskana

w 2016 r. ze Szwecji, MWP

armata 40 mm ze zbiorów

MWP (bez dolnej lawety)

NAC, sygn. 1-W-1532-5.

NAC, sygn. 1-W-2987-7.

Manewry Wojska Polskiego -

1938-39

https://www.youtube.com/watch?v=5Wb

cLeelkkQ

działo plot. 75 mm - 156

armata górska 65 mm - 24

armata polowa 75 mm 1840 szt.

Lufa armaty 75 mm, MWP

2 armaty nabrzeżne 100 mm Canet

254 armaty polowe 105 mm

43 armaty polowe 120 mm

https://www.youtube.com/watch?v=5WbcLeelkkQ


4 nabrzeżne armaty 152,4 mm Bofors

900 haubic 100 mm

341 haubic 155 mm

27 moździerzy 220 mm

Armia Polska 1939

ćwiczenia bojowe z wozami

ciężkimi i artylerią

https://www.youtube.com/watch?v=UwR

kHkD1Bw8

https://www.youtube.com/watch?v=UwRkHkD1Bw8


80 na 87 posiadanych samochodów pancernych wz. 1934

(oraz 6 w OZ Broni Pancernych)

8 na 13 posiadanych samochodów pancernych wz. 1929

NAC, sygn. 1-W-1676-2.

https://www.youtube.com/watch?v=jPB

BXPWiQds

https://www.youtube.com/watch?v=jPBBXPWiQds


184 na 274 czołgi rozpoznawcze TKS (oraz 16 w OZ

Broni Pancernych)

Tankietka TK-3, MWP

220 na 300 czołgów

rozpoznawczych TK (oraz 16

w OZ Broni Pancernych)

120 na 134 czołgów lekkich 7TP (2 baony po 49 i 2

improwizowane kompanie po 11) + 15 w OZ Broni

Pancernych

NAC, sygn. 1-W-1659-1.

https://www.youtube.com/watch?v=uUk

7KPtMR8w

32 na 38 czołgów lekkich Vickers E + 2 w OZ Broni



Pancernych

Czołg Vickers i tankietki TK

https://www.youtube.com/watch?v=jPB

BXPWiQds

45 na 50 czołgów lekkich

Renault R-35

1 czołg lekki Hotchkiss H-35

65 na 102 czołgi lekkie Renault R-17 (+2 w OZ Pociągów

Pancernych)

10 na 11 pociągów pancernych (1 w OZ Pociągów

Pancernych)



Fragment filmu z manewrów

1938-9 z sylwetką Pociągu

Pancernego nr 11 „Danuta”

https://www.youtube.com/watch?v=5Wb

cLeelkkQ

44 bombowce PZL-37 “Łoś”

NAC, sygn. 1-W-1552-6.

https://www.youtube.com/watch?v=UwR

kHkD1Bw8





300 myśliwców P-7 i P-11

292 samoloty towarzyszące R-XIII i RWD-14 “Czapla”

188 samolotów liniowych Karaś

BDF - PZL-23B Karaś Polish

Light Bomber - September

1939

https://www.youtube.com/watch?v=kBC

AU59H3_0

17 wodnopłatowców

Samoloty Lublin R XIIIG

hydro

https://www.youtube.com/watch?v=lEu

OwwFavmU

4 niszczyciele ORP "Błyskawica", "Burza", "Grom",

"Wicher"

https://www.youtube.com/watch?v=kBCAU59H3_0

https://www.youtube.com/watch?v=kBCAU59H3_0

https://www.youtube.com/watch?v=lEuOwwFavmU

https://www.youtube.com/watch?v=lEuOwwFavmU

Plakieta nagrodowa dla

zespołu z ORP “Burza”,

1936 r., MWP

1 stawiacz min "Gryf"

5 okrętów podwodnych "Orzeł", "Ryś", "Sęp", "Wilk",

"Żbik"

Manometr z ORP “Żbik”,

ok. 1939 r., MWP

Armata morska kal 105 mm

bofors wz. 36 używana na

okrętach podwodnych ORP

“Orzeł” i ORP “Sęp”, MWP

1 torpedowiec ORP "Mazur"

6 minowców typu Jaskółka

2 kanonierki "Generał

Haller", "Komendant

Piłsudski"

5 okrętów pomocniczych

34 okręty rzeczne

XIII. F Aneks 2 Sytuacja międzynarodowa w latach 30. XX w.

Omówienie sytuacji politycznej w Europie w latach 30. XX w. Przedstawienie polityki

“appeasement” prowadzonej przez Francję i Wielką Brytanię wobec Niemiec i przeciwstawienie

jej propozycjom wojny prewencyjnej przeciw Niemcom wysuwanych przez Polskę. Anschluss

Austrii. Omówienie wyników Konferencji w Monachium w 1938 r. Rozpad Czechosłowacji -

powstanie Słowacji oraz utworzenie protektoratu Czech i Moraw. Wpływ tych wydarzeń na

wydłużenie lądowej granicy z III Rzeszą oraz jej państwami satelickimi. Omówienie układów

sojuszniczych łączących Francję oraz Wielką Brytanię z Polską oraz zobowiązań sojuszniczych

wynikających z tych układów. Przedstawienie polskiej doktryny obronnej w kontekście

zobowiązań sojuszniczych Wielkiej Brytanii i Francji wobec Polski oraz układów z innymi

państwami, w tym przede wszystkim ZSRR. Przedstawiona tutaj zostanie również polityka

ZSRR, która doprowadziła do podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow.

XIII. F.1 Pokaz w zabudowie plakatów propagandowych i satyry

politycznej

W aranżacji tej przestrzeni wykorzystana zostanie prasowa karykatura niemiecka, rosyjska,

polska, francuska i angielska celnie prezentująca intencje polityki realizowanej przez

poszczególne państwa, materiały ikonograficzne przedstawiające najważniejsze wydarzenia

polityczne oraz oddające nastroje obywateli poszczególnych państw w reakcji na te wydarzenia.

W charakterze uzupełnienia wykorzystane zostaną krótkie cytaty, które pozwolą wyostrzyć

niuanse polityki prowadzonej przez władze poszczególnych państw.

XIII. F.2 Krótka forma filmowa

Zwiedzający na ekranie dotykowego monitora może obejrzeć krótką formę filmową

przedstawiającą w sposób syntetyczny opisywane zagadnienie. W charakterze ilustracji zostaną

użyte fotografie reportażowe dokumentujące przebieg wizyty niemieckiej delegacji w Moskwie

oraz prowadzonych negocjacji. Do budowy narracji zostaną użyte cytaty z literatury

pamiętnikarskiej oraz cytaty z oficjalnych komunikatów prasowych.

II Wojna światowa

XIV Kampania polska 1939 r.

Przestrzeń, w której zaprezentowany zostanie przebieg kampani polskiej 1939 r., proponujemy

odróżnić od pozostałych przestrzeni za pomocą identyfikacji wizualnej wprost odnoszącej się do

układu barw baretki lub wstążki najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego - Krzyża

Virtuti Militari, lub medalu “Za udział w wojnie obronnej 1939”.

XIV.A Instalacja artystyczna - Kampania Polska

XIV.A.1 nieinteraktywny pokaz - Wariant 1

Instalacja ma formę czterech map przedstawiających najważniejsze etapy kampani polskiej

1939 r. Mapy zlokalizowane w gablocie pulpitowej wykonane są z sukna mundurowego

identycznego jak wz. 1936. Na suknie białym kolorem zaznaczone są granice państwowe oraz

największe rzeki i przeszkody terenowe. W sukno w odpowiednich miejscach wpięte są odznaki

pułkowe, obrazując położenie pułków WP w dniu 1 września 1939 r. Na brzegach mapy

znajduje się legenda, przy pomocy której objaśnia się poszczególne odznaki pułkowe. Istotą

instalacji jest nowatorska ilustracja przebiegu kampanii wrześniowej, ukazująca ją w czterech

odsłonach:

cz.1. Bitwa o granice (1-3 IX)

cz. 2. Odwrót na linię wideł Sanu, Narwi i WIsły (4-8 IX)

cz. 3. Bitwa nad Bzurą (9-17 IX)

cz. 4. Epilog (17 IX-5 X)

Przy pomocy czarnego, czerwonego i białego koloru strzałek zaznaczone są główne kierunki

natarcia odpowiednio niemieckiego, sowieckiego i polskiego. Siłę natarcia odzwierciedla

wielkość poszczególnych strzałek.

XIV.A.2 Pokaz multimedialny - Wariant 2

Instalacja łączy w sobie elementy pokazu zabytków oraz widowiska multimedialnego. Pod

transparentnym ekranem monitora eksponowana jest identyczna mapa jak w przypadku

wariantu pierwszego, w którą wpięte są odznaki pułkowe w porządku ilustrującym

rozmieszczenie pułków WP w przededniu wybuchu II wojny światowej. Przebieg kampanii

polskiej ma formę animowanego widowiska multimedialnego wyświetlanego na ekranie

transparentnego monitora. Animacja przedstawia kierunki natarć i manewrów wykonywanych

przez pułki WP symbolizowane właściwymi odznakami pułkowymi. Animacji towarzyszy głos

lektora, który komentuje to, co się dzieje na ekranie monitora. Po zakończeniu widowiska ekran

monitora transparentnego staje się witryną, za którą widoczna jest mapa z wpiętymi w nią

odznakami pułkowymi.

Materiał poglądowy - odznaki pułków piechoty

Numer Dywizji Pułki piechoty

1 DP Legionów 1

5

6

2 DP Legionów 2

3

4

3 DP Legionów 7

8

9

4 DP 14

63

67

5 DP 19

26

40

6 DP 12

16

20

7 DP 25

27

74

8 DP 13

21

32

9 DP 22

34

35

10 DP 28

30

31

11 Karpacka DP 48

49

53

12 DP 51 52 54

13 DP 43

44

45

14 Wielkopolska DP 55

57

58


61

62

16 Pomorska DP 64

65

66


69

70

18 DP 33 42 71

19 DP 77

85

86

20 DP 78

79

80

21 DP Górskiej 1 psp

3 psp

4 psp

22 DP Górskiej 2 psp

5 psp

6 psp

23 Górnośląska DP 11

73

75

24 DP 17 38 39

25 DP 29

56

60

26 DP 10

18

37

27 DP 23

24

50

28 DP 15

36

72

29 DP 41

76

81

30 Poleska DP 82 83 84

XIV.A.3 Pokaz na podeście wielkogabarytowego zabytku uzbrojenia

Proponujemy wyeksponować jeden z dwóch przedstawionych poniżej zabytków uzbrojenia

wojskowego, które brały aktywny udział w obronie polskiego wybrzeża we wrześniu 1939 r.

1

Działo nr 2 z 31. Baterii im. H.

Laskowskiego, długość lufy

całkowita - 8655 mm, masa

całkowita działa 29000 kg

Wieża (jednolufowa) artylerii

głównej kal. 120 mm ze

stawiacza min ORP „Gryf”

XIV.A.4 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

W sąsiedztwie działa nr 2 z 31 Baterii im. Heliodora Laskowskiego proponujemy zaaranżować

fotoplastikon - stanowisko do przeglądania stereofotografii przedstawiających sceny dające

wyobrażenie o zaciętości walk na wybrzeżu we wrześniu i październiku 1939 r.

Stereofotografie pochodzą z wydanego przez firmę Raumbildverlag w 1939 r. albumu DIE

SOLDATEN DES FÜHRERS IM FELDE. Der Feldzug in Polen. Fotografie znajdują się w

zbiorach MWP.

1

Październik 1939 , 31. Bateria Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego, stanowisko ogniowe nr 4.

2

Październik 1939 , 31. Bateria Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego, wnętrze bunkra

3

Październik 1939 , 31. Bateria Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego

4

Październik 1939 , 31. Bateria Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego

5

Październik 1939 r., bateria nadbrzeżna 100mm wz. 1891 "Canet", na Kępie Oksywskiej

6

Polski okręt zatopiony w porcie w Gdyni

7

Październik 1939 r., schron amunicyjny na Westerplatte

8

Groby polskich żołnierzy na Oksywiu

9

Oksywie

10

Gdynia

11

Październik 1939, polskie umocnienia na Helu

12


13


14

15

16

XIV.A.5 Przestrzeń rekonstrukcyjna – diorama

Zagadnienie zostanie zaprezentowane w sąsiedztwie przestrzeni rekonstrukcyjnej

przedstawiającej pięciu żołnierzy piechoty lub kawalerii WP na stanowisku armaty

przeciwpancernej Bofors 37 mm wz. 36. Manekiny przedstawiają działonowego, celowniczego,

ładowniczego i dwóch-trzech amunicyjnych. Przestrzeń z rekonstrukcyjna z trzech stron jest

zamknięta ścianami zabudów, na których przy pomocy technik videomappingu wyświetlane są

obrazy przedstawiające trzy krajobrazy bitwy nad Bzurą, oblężenia Lwowa (daleki krajobraz z

perspektywy żołnierzy podejmujących próbę przedarcia się do oblężonego miasta) oraz bitwy

pod Kockiem. Zwiedzający widzą ogień wystrzału i dym po wystrzale, oraz unieruchomione

płonące i dymiące sylwetki czołgów i pojazdów pancernych niemieckich i sowieckich na

widnokręgu. Wtem zwiedzający widzą wybuch w sąsiedztwie stanowiska i zapada ciemność. Po

krótkiej chwili ciemność rozjaśnia się, zwiedzający widzą działo wraz z obsługą, jednak na

widnokręgu pojawia się inny kolejny pejzaż. Efekty wystrzałów, wybuchów i dymy widoczne są

dzięki projekcji na ekranie parowym.

XIV.A.6 Stanowisko multimedialne

W sąsiedztwie proponujemy omówić trzy bitwy kampanii wrześniowej 1939 r., dla których

ilustracją są sceny prezentowane w przestrzeni rekonstrukcyjnej. Omówienie bitwy nad Bzurą,

obrony Lwowa i bitwy pod Kockiem odbywać się będzie w formie prezentacji obejmującej

elementy projekcji filmowej na stole multimedialnym. Zasadnicza część prezentacji

prezentowana będzie na mapie sztabowej w skali dostosowanej do potrzeb narracji.

Zwiedzający zobaczą tutaj ruchy oddziałów Wojska Polskiego oraz oddziałów niemieckich i

odpowiednio sowieckich. Prezentacja na mapie w kulminacyjnych momentach będzie

przerywana projekcją krótkiej formy filmowej prezentującej sceny walki, marszu etc.

XIV.A.7 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

21

Wysadzony most na Bzurze w Sochaczewie

22

Tymczasowa przeprawa w sąsiedztwie wysadzonego mostu na Bzurze w Sochaczewie

62

Wrzesień 1939, Twierdza Modlin, zachodni bastion Fortu Borodino oraz widoczny ponad nim cmentarz wojenny twierdzy Modlin (fotografia lotnicza).

92

93

97

XIV.B.1 Etos żołnierski

XIV.B.1.a Prezentacja w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych

W tej części ekspozycji proponujemy zaprezentować dwie-trzy sylwetki żołnierzy odznaczonych

najwyższym polskim odznaczeniem Virtuti Militari za czyny na polu bitwy. Narrację - do budowy

której zalecamy szerokie wykorzystanie źródeł pisanych - proponujemy zilustrować fotografiami

przedstawiającymi bohaterów oraz archiwaliami.

XIV.B.1.b Przestrzeń rekonstrukcyjna - skrytka broni

Ideowa rekonstrukcja składu broni, amunicji i wyposażenia żołnierskiego odkrytego w trakcie

prowadzenia prac wodociągowych na posesji przy ul. Targowej 65 w dniu 16 VII 2009 r., z

elementami dioramy przedstawiającej dwóch żołnierzy i oficera WP ukrywających w

wykopanym dole skrzynie z amunicją oraz broń zabezpieczoną w pokrowcach. Niektóre

skrzynie zdeponowane są już w dole, żołnierze trzymają skrzynię z amunicją, żeby za chwilą

schować ją w dole. Oficer zabezpiecza jedną z luf od ręcznego karabinu maszynowego

Browning w pokrowcu. Pozostałe egzemplarze broni leżą na widoku jeszcze niezabezpieczone.

Przedstawione zostaną znalezione w skrytce następujące zabytki:

1

Karabiny przeciwpancerne wz. 35 Ur – 3 szt.

Ręczne karabiny maszynowe Browning wz.

28 – 5 szt.

Lufy do rkm. Browning wz. 28 – 5 szt.

Grantniki wz. 36 – 2 szt.

Granaty do granatnika wz. 36 – 6 szt.

Amunicja Mauser kal. 7,92 mm – ok. 7 tys.

szt. w zrekonstruowanych drewnianych

skrzyniach wyłożonych ocynkowaną blachą

Granaty obronne wz. Gr. 31.

Hełm piechoty wz. 31 – 1 szt.

Elementy uprzęży końskiej

Podkowy końskie wz. 38 – 4 szt.

Pistolet Mauser wz. 1910 kal. 6,35 mm

Rekonstrukcja nawiązuje do analogicznych rekonstrukcji, które zwiedzający oglądali przy okazji

zapoznawania się z historią powstań narodowych. Przekaz płynący z tych rekonstrukcji jest taki,

że w przypadku niepowodzeń nie poddajemy się, lecz zabezpieczamy broń i chowamy ją po to,

żeby wykorzystać ją do walki o niepodległość w bardziej sprzyjających okolicznościach.

XIV.B.1.c Fotoplastikon - stanowisko do przeglądania stereofotografii

W sąsiedztwie proponujemy zaaranżować fotoplastkon, w którym zwiedzający będą mogli

zobaczyć stosy broni zgromadzonej na dziedzińcu pałacu Bruhla w Warszawie po kapitulacji

Warszawy.

33

Październik 1939 r., broń na dziedzińcu pałacu Brühla.

36


37


38


XIV.C Aneks 1 - Obozy jenieckie

XIV.C.1 Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa przedstawiająca losy polskich jeńców wojennych ilustrowana fragmentami

niemieckich i sowieckich archiwalnych filmów (między innymi Michaił Romm, “Oswobożdienije

Zapadnoj Ukrainy" oraz “Feldzug in Polen”), materiałami ikonograficznymi oraz archiwalnymi

(między innymi relacje polskiego wywiadu na temat warunków przetrzymywania jeńców

wojennych przez Niemców i Sowietów z tak zwanego archiwum Instytutu Hoovera oraz

archiwum Jana Robla).

XIV.C.2 Pokaz w gablotach i na podestach zabytków reprezentujących

kulturę materialną niemieckich i sowieckich obozów jenieckich.

1

Radioodbiornik ze słuchawkami z Oflagu VII A Murnau, MWP

Inne zabytki kultury materialnej ilustrujące warunki bytowe i życie codzienne jeńców przetrzymywanych w niemieckich obozach jenieckich

Zabytki kultury materialnej ilustrujące warunki bytowe i życie codzienne jeńców przetrzymywanych w sowieckich obozach jenieckich ze zbiorów Muzeum Katyńskiego w Warszawie

XIV.C.3 Fotoplastikon - stanowiska do przeglądania stereofotografii

23

Wrzesień 1939, Łódź, ul. Piotrkowska - kolumna polskich jeńców na koniach.

24

25

41

98

99

XIV.D Aneks 2 - traktat o przyjaźni i granicach pomiędzy III

Rzeszą a ZSRR z 28 IX 1939 r. (II pakt Ribbentrop-Mołotow)

XIV.D.1 Fotoplastikon- stanowiska do przeglądania stereofotografii

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

XIV. E Aneks 3 - Partyzantka powrześniowa

XIV. E.1 Stanowisko multimedialne

Krótka forma filmowa przedstawiająca partyzantkę powrześniową. Objęła ona obszary okupacji

niemieckiej, występując na Kielecczyźnie, Lubelszczyźnie, Mazowszu, w mniejszym stopniu na

Górnym Śląsku i Pomorzu, jak też okupacji sowieckiej (Białostocczyzna, Nowogródczyzna,

Wileńszczyzna), gdzie żołnierzy aktywnie wspierała miejscowa ludność. Symbolem

powrześniowej walki z Niemcami był i wciąż pozostaje Oddział Wydzielony (Kawalerii) Wojsk

Polskich mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” (do IV 1940 r.); na terenach okupacji sowieckiej

symbolicznie przedstawiają się losy oddziału kpt. Aleksandra Burskiego, rozbitego w VI 1940 r.

na uroczysku Kobielno (Kobielne) na Białostocczyźnie.

Przykładowy materiał do formy filmowej

Mjr Henryk Dobrzański

„Hubal”, NAC

Mjr H. Dobrzański „Hubal” (w

szaliku) w otoczeniu swych

żołnierzy; obok jedyna

kobieta w oddziale – st. ułan

Marianna Cel „Tereska”,

Gałki Krzczonowskie, lI 1940

r., NAC

Hubalczycy, Gałki

Krzczonowskie, II 1940 r.,

NAC

Grupa żołnierzy “Hubala”,

Gałki Krzczonowskie, II-III

1940 r., NAC

Żołnierze niemieckiej 372 DP

z ciałem „Hubala”, 30 IV

1940 r., NAC

St. sierż. Antoni Odyniec

„Grom” - jeden z dziewięciu

poległych w starciu z

sowietami na uroczysku

Kobielno, Arch. IPN

XIV. E.2 Pokaz na manekinie zabytków umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia

wojskowego żołnierza walczącego w Oddziale Wydzielonym Kawalerii Wojsk Polskich mjr.

“Hubala”.

Hubalczyk,

MWP, nr inw.

XV. Wojsko Polskie we Francji

XV.A. Przedstawienie władz cywilnych i wojskowych na

uchodźstwie we Francji.

XV.A.1 Pokaz na manekinach elementów umundurowania gen.

Władysławie Sikorskim

1

Mundur garnizonowy typu

brytyjskiego gen. broni W.

Sikorskiego,

MWP, nr inw. 31855/1*.

2 Płaszcz brytyjski gen. broni

W. Sikorskiego,


3 Mundur polowy (battle dress)

typu brytyjskiego gen. broni

W. Sikorskiego,

MWP, nr inw. 46360/1-2*.

4 Hełm brytyjski Mk 2 (wersja

niestandardowa) gen. W.

Sikorskiego,


XV.A.2 Pokaz w zabudowie pamiątek po gen. Władysławie Sikorskim.

Zegarek złoty kieszonkowy

ofiarowany gen. W.

Sikorskiemu przez I.

Paderewskiego,


Okulary składane w futerale

gen. W. Sikorskiego,


XV.A.3 Mapa Europy - Przedstawienie najważniejszych szlaków ewakuacji polskich

żołnierzy do Francji

Narracja poświęcona omówieniu poszczególnych jednostek Wojska Polskiego odtwarzanych we

Francji rozpoczyna się od przedstawienia najważniejszych szlaków, którymi polscy żołnierze po

klęsce wrześniowej przedostawali się do Francji. Ta część narracji ilustrowana jest mapą

przedstawiającą te szlaki, a także materiałami ikonograficznymi i fragmentami tekstów

źródłowych, przechowywanych na przykład w Archiwum Instytutu Hoovera. W sąsiedztwie

mapy zostanie omówiony i zaprezentowany - w formie fotograficznego reportażu - proces

tworzenia jednostek. Omówione tutaj zostaną również podstawy prawne (umowa polsko-

francuska), które umożliwiały tworzenie polskich formacji na terytorium Francji.

XV.B Wojsko Polskie we Francji – struktura organizacyjna

XV.B.1 Piechota

-1 Dywizja Grenadierów. Sformowana we Francji (obóz Coëtquidan). Dow. gen. bryg. B. Duch.

Skład: 2 Pułk Grenadierów Warszawy, 2 Pułk Grenadierów Wielkopolskich, 3 Pułk Grenadierów

Śląskich, 1 dywizjon rozpoznawczy (używał nazwy 8 Pułk Ułanów im. Ks. J. Poniatowskiego), 1

Wileński Pułk Artylerii Lekkiej, 1 Pomorski Pułk Artylerii Ciężkiej, kompania p-panc, bateria

artylerii p-panc, 1 Modliński baon saperów, kompania pionierów, 1 Gdański baon łączności,

kompania samochodowa, pluton żandarmerii, park artylerii, służby.

-2 Dywizja Strzelców Pieszych. Dow. gen. bryg. B. Prugar-Ketling. Skład: 4 Warszawski Pułk

Strzelców Pieszych, 5 Małopolski Pułk Strzelców Pieszych, 6 Kresowy Pułk Strzelców Pieszych,

2 Warszawski Pułk Artylerii Lekkiej, 202 Modliński Pułk Artylerii Ciężkiej, 2 Wileński dyon

rozpoznawczy, 2 Kaniowski baon saperów, dywizyjna bateria p-panc, kompania pionierów,

kompania telefoniczna, kompania radiowa, kompania samochodowa, park artylerii dywizji,

pluton żandarmerii, oddział sanitarny, służby.

-3 Dywizja Piechoty. Sformowana (częściowo) we Francji w 1940 r. Dow. płk dypl. T.

Zieleniewski. Skład początkowo: 7, 8, 9 Pułk Piechoty, 3 Pułk Artylerii Lekkiej, 3 Pułk Artylerii

Ciężkiej, dyon rozpoznawczy, baon saperów, kompania łączności, kompania p-panc., bateria p-

panc., służby. Dywizja przeorganizowana na dwupułkową „lekką” m.in. bez pułku artylerii

ciężkiej. Wobec niezakończenia formowania w kampanii francuskiej uczestniczył tylko jeden

pełny batalion piechoty – w składzie 10 Brygada Kawalerii Pancernej i sześć kompanii

przeciwpancernych.

-4 Dywizja Piechoty. Sformowana (częściowo) we Francji w 1940 r. Dow. gen. bryg. R. Dreszer.

Skład początkowo: 10, 11, 12 Pułk Piechoty, 4 Pułk Artylerii Lekkiej, 4 Pułk Artylerii Ciężkiej,

dyon rozpoznawczy, baon saperów, kompania łączności, kompania p-panc., bateria p-panc.,

służby. Dywizja przeorganizowana na dwupułkową „lekką” w składzie: 10 i 11 Pułk Piechoty,

dyon rozpoznawczy, 4 Pułk Artylerii Lekkiej, kompania p-panc., bateria p-panc., bateria p-lot.,

kompania sapersko-minerska, kompania łączności, grupa eksploatacyjno-sanitarna, pluton

żandarmerii, sąd polowy.

-Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP). Sformowana we Francji, początkowo

jako jednostka specjalna przeznaczona do interwencji w Finlandii, ostatecznie użyta w składzie

alianckiego Korpusu Ekspedycyjnego w Norwegii. Skład: cztery bataliony wydzielone po jednym

z każdego pułku 1 Dywizji Grenadierów i 1 batalion z 4 Pułku 2 Dywizji Strzelców Pieszych (2

półbrygady), kompania łączności, kompania samochodowa, dowództwo, kompania sztabowa,

pluton żandarmerii, służby.

XV.B.2 Broń Pancerna

-10 Brygada Kawalerii Pancernej (kontynuatorka 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej,

skupiająca żołnierzy tej jednostki z II RP wraz z jej dowódcą i kadrą). Dow. gen. bryg. S.

Maczek. Skład: pułk czołgów (90 czołgów), 10 Pułk Strzelców Konnych Zmotoryzowanych, 24

Pułk Ułanów Zmotoryzowanych, dywizjon artylerii, dywizjon przeciwpancerny i pododdziały

specjalne – razem ok. 5 tys. żołnierzy. W wyniku niezakończenia formowania i uzbrajania – w

kampanii francuskiej wzięła udział wydzielona z Brygady grupa bojowa (batalion czołgów, ok.

1,7 tys. ludzi).

na podstawie: S. Komornicki, Z. Bielecki, W. Bigoszewska, A. Jońca, Wojsko Polskie. Broń i barwa 1939-

1945, Warszawa 1990, s. 32-33.

XV.B.3 Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP)

Przestrzeń, w której prezentowana będzie Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich oraz

jej udział w kampanii norweskiej, proponujemy oddzielić od pozostałych przestrzeni przy

pomocy identyfikacji wizualnej która nawiązywać będzie do układu barw na baretce lub wstążce

najwyższego norweskiego odznaczenia - krzyża wojennego (Krigskorset), które przyznawane

było polskim żołnierzom i marynarzom w uznaniu ich zasług wojennych w czasie kampanii

norweskiej.

XV.B.3.a Pokaz na manekinach umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

1

Mundur szeregowego SBSP,


XV.B.3.b Pokaz na podeście uzbrojenia i techniki wojskowej

1 armata przeciwlotnicza Bofors kal. 40 mm wz. 1936 z niszczyciela ORP „Błyskawica”

XV.B.3.c fotograficzny reportaż przedstawiający najważniejsze bitwy kampanii norweskiej

1940 r.

W sąsiedztwie umundurowania wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego eksponowanego na

manekinie w formie fotograficznego reportażu przedstawiony jest udział żołnierzy WP i polskich

marynarzy w kampanii norweskiej.

1 Medal za udział w wojnie

1940-1945, zw. też Medalem

Narwiku nadany Henrykowi

Jabłońskiemu,


XV.B.3.d Stanowisko multimedialne

Na ekranie monitora dotykowego w sposób syntetyczny przedstawiony zostanie przebieg

kampanii norweskiej oraz udział w kampanii Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich i

marynarzy ORP “Orzeł”, ORP “Wilk”, ORP “Błyskawica”, ORP “Burza”, ORP “Grom” i MS

“Batory”, MS “Chrobry” i MS “Sobieski”.

Przykładowy materiał

1

ORP “Grom”, MWP

XV.B.3.d Pokaz w zabudowie trofeów wojennych

1

Trofea zdobyte przez

żołnierzy SBSP w walkach

pod Narwikiem, V 1940 r.,

MWP, nr inw.

XV.B.4 Kampania francuska 1940 r.

Przestrzeń, w której prezentowany będzie polski wkład i zaangażowanie w kampanię

francuską, proponujemy oddzielić od pozostałych przestrzeni przy pomocy identyfikacji

wizualnej, która wprost nawiązywać będzie do układu barw na baretce lub wstążce

najwyższego francuskiego odznaczenia wojennego - Krzyża Wojennego, które przyznawane

było polskim żołnierzom, lotnikom i marynarzom w uznaniu ich zasług wojennych czasie

kampanii francuskiej 1940 r.

XV.B.4.a Pokaz na manekinie elementów umundurowania i wyposażenia wojskowego

oficera 1 Dywizji Grenadierów

1

Mundur kapitana 1 Dywizji

Grenadierów,


XV.B.4.b Pokaz na manekinie elementów umundurowania i wyposażenia wojskowego

oficera 2 Dywizja Strzelców Pieszych

Mundur kapitana 2 Dywizji

Strzelców Pieszych,


XV.B.4.c Pokaz na manekinie elementów umundurowania i wyposażenia wojskowego

żołnierza lub oficera 3 Dywizji Piechoty

Mundur żołnierza lub oficera

3 Dywizji Piechoty

XV.B.4.d Pokaz na manekinie elementów umundurowania i wyposażenia wojskowego

żołnierza 4 Dywizja Piechoty

Mundur szeregowego

piechoty,


XV.B.4.e Pokaz na manekinie elementów umundurowania i wyposażenia wojskowego oficera

10 Brygady Kawalerii Pancernej

Umundurowanie oficera 10

Brygady Kawalerii Pancernej,

MWP, nr inw. 37826*

XV.B.4.f Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania żołnierza Samodzielnej

Brygady Strzelców Karpackich

Hełm żołnierza Samodzielnej

Brygady Strzelców

Karpackich Antoniego

Michałka, MWP

XV.B.4.g Pokaz na manekinie elementów ubioru polskiego lotnika walczącego w kampanii

francuskiej

1 Francuski kombinezon

lotniczy polskiego lotnika

walczącego w kampanii

francuskiej, MWP

XV.B.4.h Fotograficzny reportaż

W sąsiedztwie umundurowania wyposażenia i uzbrojenia żołnierskiego eksponowanego na

manekinie - w formie fotograficznego reportażu - przedstawiony udział żołnierzy WP i polskich

lotników i marynarzy w kampanii francuskiej 1940 r.

1

XV.B.4.i Pokaz w zabudowach i na podestach zabytków uzbrojenia żołnierskiego

W sąsiedztwie wyeksponowane w witrynach h uzbrojenie żołnierskie

1

Pistolet MAS 1935A kal. 7,65

mm, MWP, nr inw. 31930*.

2

Pistolet MAB kal. 7,65 mm

Modele D, MWP, nr inw.

33054/1-2*.

3

Rewolwer Saint Etienne wz.

1892 kal. 8 mm, MWP, nr

inw. 31723*.

4

Karabin Berthier wz. 1907-15

kal. 8 mm

[długość 1306 mm],

MWP, nr inw. 14744.

5

Karabin Lebel wz. 1886/93

kal. 8 mm

długość 1307 mm,

MWP, nr inw. 50767.

6 Karabin MAS kal. 7,5 mm

wz. 1936

[długość 1020 mm]

MWP nr inw. 14713.

7


Chatellrault kal. 7,5 mm



8


Hotchkiss wz. 1914 kal. 8 mm


MWP, nr inw. 4008*.

9

Moździerz piechoty wz. 35

kal. 60 mm [długość lufy 725

mm, masa 17,8 kg]

MWP, nr inw. 54570.

10

Francuska armata

przeciwpancerna Hotchkiss

wz. 34 kal. 25 mm [wymiary

3710 x 1050 x 1100 mm,

masa 575 kg]


Pokazowi towarzyszy prezentacja archiwalnych materiałów ikonograficznych przedstawiających

polskich żołnierzy uzbrojonych i wyposażonych w uzbrojenie wyeksponowane w gablotach i na

podestach. Prezentacja ma formę zarówno pokazu oryginalnych fotografii jak również

nadruków.

XV.B.5 Etos żołnierski

XV.B.5.a Pokaz sztandarów i proporców wojskowych pododdziałów Wojska Polskiego

biorących udział w kampanii francuskiej.

1

Sztandar 2 Kaniowskiego

Batalionu Saperów 2 Dywizji

Strzelców Pieszych

[wymiar płata 95 x 86 cm, dł.

drzewca ok. 250 cm]

MWP, nr inw. 54413.

2

Proporczyk rozpoznawczy 2.

baterii 2 Warszawskiego

Pułku Artylerii Lekkiej 2.

Dywizji Strzelców Pieszych

[61 x 32 cm]

MWP, nr inw. 55700/21.

3 Proporczyk rozpoznawczy

13. baterii 2 Modlińskiego

Pułku Artylerii Ciężkiej 2

Dywizji Strzelców Pieszych

[53 x 28 cm]


4

Proporczyk pamiątkowy

żołnierzy 10 Brygady

Kawalerii Pancernej

[39 x 23 cm]


XV.B.5.b Prezentacja materiałów ikonograficznych i archiwalnych w zabudowie


najwyższymi odznaczeniami norweskimi, francuskimi i polskimi za czyny na polu bitwy. Narrację

- do budowy której zalecamy szerokie wykorzystanie źródeł pisanych - proponujemy zilustrować

fotografiami przedstawiającymi bohaterów oraz archiwaliami.

XVI Polskie Siły Zbrojne w Wielkiej Brytanii.

Przestrzeń, w której prezentowany będzie polski wkład i zaangażowanie w obronę Wielkiej

Brytanii, proponujemy oddzielić od pozostałych przestrzeni przy pomocy identyfikacji wizualnej,

która wprost nawiązywać będzie do układu barw na baretce lub wstążce brytyjskiego

odznaczenia wojennego - Gwiazda za wojnę 1939-1945, które przyznawane było polskim

żołnierzom, lotnikom i marynarzom w uznaniu ich zasług wojennych czasie latach 1939-1945.

XVI.A Przedstawienie władz cywilnych i wojskowych na emigracji

w Wielkiej Brytanii

XVI.A.1 Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii

Syntetyczne przedstawienie podstaw prawnych tworzenia Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej

Brytanii, systemu szkolenia, stanu i organizacji Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii

oraz sylwetek inspektorów Polskich Sił Powietrznych.

XVI.A.2 Umundurowanie, wyposażenie i uzbrojenie żołnierskie

XVI.A.2.a Pokaz na manekinach i półmanekinach kolekcji umundurowania i

wyposażenia polskich pilotów

1

Mundur oficera lotnictwa

jednej z jednostek

formowanych we Francji w

1940 r. [MWP, nr inw. 33273]

2

Kurtka i spodnie

podpułkownika pilota

Stanisława Skalskiego,


3

Gablota z odznaczeniami

po gen. pil. Stanisławie

Skalskim

[wym. 98 x 82 cm]

MWP, nr inw. 61765-

61802*.

4

Mundur płk. pilota

Witolda Urbanowicza,


5

Kordzik polski oficerów

lotnictwa wz. 1924/37

po gen. pil. W. Urbanowiczu,


6

Mundur podpułkownika

dypl. Jana Falkowskiego,


7

Miecz pamiątkowy

ofiarowany Janowi

Falkowskiemu w 30-tą

rocznicę Bitwy o Anglię

[długość 116 cm]

MWP, nr inw. 50410/1*.

8

Mundur

Pomocniczej Służby Kobiet

Polskich Sił Powietrznych,


9

Kombinezon i ekwipunek

pilota myśliwskiego,


10

Ponton ratunkowy z wiosłami,

MWP, nr inw. W45139.

XVI.A.2.b Pokaz w zabudowie kolekcji odznak personelu latającego oraz odznak

pamiątkowych

Odznaki personelu latającego

Polskich Sił Powietrznych

Kolekcja odznak

pamiątkowych jednostek

Polskich Sił Powietrznych

XVI.A.2.c Pokaz materiałów ikonograficznych - Uzbrojenie

Uzbrojenie polskich dywizjonów bombowych i myśliwskich zostanie zaprezentowane w formie

pokazu materiałów ikonograficznych przedstawiających poszczególne rodzaje samolotów, w

które wyposażone były polskie dywizjony bombowe i myśliwskie. Oznakowanie samolotów

należących do polskich dywizjonów zostanie objaśnione przy pomocy identyfikacji wizualnej

oraz opisów tekstowych. W ten sam sposób zostaną przedstawione podstawowe dane

techniczne dotyczące podstawowych osiągów samolotów oraz uzbrojenia pokładowego.

Zostaną tutaj również omówione podstawy taktyki walki powietrznej stosowanej przez pilotów

polskich dywizjonów myśliwskich w okresie bitwy o Anglię.

XVI.A.2.d Pokaz na podeście oryginalnych elementów samolotu Hurricane Mk. IC z

polskiego 304. Dywizjonu Bombowego

1

Śmigło samolotu

„Wellington” Mk. IC z

polskiego 304. Dywizjonu

Bombowego

[Ø 3,9 m]


2 Rekonstrukcja przedniej

części samolotu

myśliwskiego „Hurricane”

jednego z polskich

dywizjonów myśliwskich

[przednia część kadłuba z

silnikiem i kabiną pilota oraz

jedno ze skrzydeł

dopasowane do

wielkoformatowego

powiększenia zdjęcia

archiwalnego]

T XVI.A.2.e Pokaz w zabudowie trofeów

1

Trofeum - niemiecki lotniczy

karabin maszynowy MG 81,


2

Fragment spadochronu

niemieckiego z okresu Bitwy o

Anglię w 1940 r. z podpisami

pilotów polskiego 303.

dywizjonu myśliwskiego,

MWP, nr inw. 37226.

XVI.B Polska Marynarka Wojenna

XVI.B.1 Pokaz w zabudowie archiwaliów i materiałów ikonograficznych

Syntetyczne przedstawienie podstaw prawnych podporządkowania Marynarki Wojennej

Admiralicji Brytyjskiej pod względem operacyjnym oraz omówienie systemu szkolenia, stanu i

organizacji Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii oraz sylwetek dowódców

najważniejszych polskich okrętów.

XVI.B.2 Pokaz na manekinach i półmanekinach kolekcji umundurowania i

wyposażenia Umundurowanie wyposażenie i uzbrojenie marynarzy i oficerów Marynarki

Wojennej

1

Mundur kapitana okrętu

podwodnego,


2 Mundur oficera - lekarza

Marynarki Wojennej,

MWP, nr inw. 30477/1*.

3

Ubiór sztormowy marynarza,


4

Mundur Bosman Mata

Pomocniczej Służby Kobiet

Marynarki Wojennej,


5

Orzeł na czapkę oficera

Polskiej Marynarki Wojennej,

MWP, nr inw.

XVI.B.3 Pokaz w zabudowie kolekcji zabytków marynistyki oraz elementów uzbrojenia

okrętów Marynarki Wojennej RP

1

Proporzec dziobowy z

niszczyciela ORP „Piorun”

[wym. 186 x 250 cm]

MWP, nr inw. 51540.

2

Tablica burtowa z nazwą

niszczyciela „Piorun”

[wym. 25 x 121 cm]


3 Bandera z krążownika

ORP „Dragon”

[wym. 184 x 425 cm]

MWP, nr inw. 51538.

4

Znak dowódcy niszczyciela

ORP „Ślązak”

[wym. 160 x 11 cm]


5

Miniatura pirackiej flagi „Jolly

Roger” z okrętu podwodnego

ORP „Sokół”

[wym. 17,5 x 17, 5 cm]


6

Dzwon z okrętu podwodnego

ORP „Sokół”,


7

Koło sterowe

z krążownika ORP „Conrad”

[Ø 70 cm]

MWP, nr inw. 7227*.

8 Tablica mosiężna z pokładu

krążownika HMS „Danae”,

następnie ORP „Conrad”,


9

Koło ratunkowe

z niszczyciela ORP „Ślązak”

[Ø 75 cm]


10

Koło ratunkowe z

niszczyciela ORP

„Krakowiak” [Ø 75 cm]


11

Tablica – rozkład alarmu

bojowego artyleryjskiego na

ORP „Krakowiak”

MWP, nr inw. 35856x.

12

Tablica informująca o

miejscu przebywania (na

okręcie/ na lądzie) oficerów

niszczyciela ORP

„Krakowiak”

[wym. 37,6 x 28,5 cm]


13

Wiosła od pontonów z

wpisami lotników RAF

uratowanych przez załogę

polskiego niszczyciela

ORP „Ślązak”

MWP, nr inw. 37938, 37939.

14

Wiosła od pontonów z

wpisami lotników RAF

uratowanych przez załogę

polskiego niszczyciela

ORP „Ślązak”

MWP, nr inw. 37938, 37939.

15 Pistolet maszynowy

Lanchester [dł. 851 mm]

[MWP, nr inw. 53361]

16 Rkm 7.92mm Browning

wz.1928 z niszczyciela

ORP „Błyskawica” [dł. 1110

mm] [MWP, nr inw.]

17

Najcięższy karabin

maszynowy kal. 12.7mm

Vickers Mk V [dł. 890 mm]

[MWP, nr inw. 37230*]

18

Armata przeciwlotnicza

Oerlikon kal. 20 mm

z niszczyciela ORP

„Błyskawica”

[długość z tylcami 204 cm,

masa 78,5 + 508 kg]


19

Podwójnie sprzężona

armata przeciwlotnicza

Bofors kal. 40 mm

z niszczyciela ORP

„Błyskawica”

[długość luf 2400 mm,

masa 3530 kg]


XVI.B.4 Pokaz w zabudowie kolekcji trofeów zdobytych przez polskich marynarzy na

Niemcach

1

Trofeum – karabin Mauser

98k zdobyty podczas

abordażu niemieckiego

szkunera „Elleni” na Morzu

Egejskim przez załogę ORP

„Dzik”,


XVI.C Omówienie umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia

innych polskich formacji wojskowych w Wielkiej Brytanii

XVI.C.1 Pokaz na manekinach umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy i

oficerów innych jednostek Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii

1 Mundur kaprala 14. Pułku

Artylerii Lekkiej z 4. Dywizji

Piechoty,


2

Umundurowanie porucznika

kompanii komandosów,


3

Mundur dudziarza

plutonowego 10. Pułku

Dragonów z 1. Dywizji

Pancernej,


4 Laska tamburmajora z 2.

Baonu Grenadierów - „dar

premiera rządu

Rzeczypospolitej polskiej

Tomasza Arciszewskiego

1945” [wysokość ok. 160 cm],


5

Hełm brytyjski Mk II,


6 Elementy ekwipunku –

plecak, manierka, menażka,

znaki tożsamości, opatrunek

itd., MWP

XVI.C.2 Pokaz w zabudowie i na podestach kolekcji broni i wyposażenia

wojskowego

1 Rewolwer Webley Mk VI kal.

11,56 mm,


2 Pistolet TETAR,

MWP, nr inw. 33055/1.

3

Rewolwer Enfield No 2 Mk1*

kal. 9,65 mm,

MWP, nr inw. 391788.


Sten MK I kal. 9 mm,



Sten Mk II kal. 9 mm,


6

Karabin ćwiczebny Swift

Training Rifle series B,

z 1942 r., MWP

7

Karabin Lee Enfield No1 Mk

III* kal. 7,7 mm [długość

1132 mm], MWP

8


kal. 7,69 mm Bren Mk I


MWP, nr inw. 51962.

9


Vickers Mk I [długość 1100

mm],


10

Karabin przeciwpancerny

13,97 mm Boys Mk I [długość

1625 mm],

MWP, nr inw. 14835.

11

Granatnik brytyjski 2-calowy

[długość 53 cm]


12

Wykrywacz min typu

polskiego Nr 2

[długość drzewca 202 cm],


XVI.D Rozgrywka strategiczna - Bitwa o Anglię

XVI.D.1 Stanowisko multimedialne

W sąsiedztwie proponujemy zaaranżowanie przestrzeni inspirowanej wyglądem pokoju

sztabowego z planszetem radiolokacyjnym z okresu bitwy o Anglię. W centrum tej przestrzeni

znajduje się wielodotykowy stół multimedialny, na którego ekranie wyświetla się planszet

radiolokacyjny przedstawiający mapę, obejmującą Wielką Brytanię, Morze Północne i

Kanał La’Manche wraz z częścią wybrzeża francuskiego. Na mapie zaznaczone są

lokalizacje lotnisk, na których w czasie bitwy o Anglię stacjonowały polskie dywizjony

myśliwskie. Na lotniskach stoją modele samolotów w skali 1:70 lub zbliżonej (wariant 1)

albo wyświetlają się na ekranie monitora w formie animacji (wariant 2). Na mapie

wyświetlane są również lokalizacje lotnisk, na których stacjonowały eskadry myśliwskie

RAF. Zadaniem zwiedzającego jest kierowanie eskadr polskich dywizjonów do walki z

lecącymi od strony francuskiego wybrzeża niemieckimi bombowcami i ich eskortą.

Zwiedzający, kierując do walki odpowiednie eskadry, musi brać pod uwagę liczebność

ugrupowania niemieckich bombowców oraz ich myśliwskiej eskorty, cel, w którego

kierunku lecą, oraz liczebność eskadr RAF, które zmierzają do walki z danym

ugrupowaniem wroga. Zwiedzający kierują do walki polskie eskadry myśliwskie przy

pomocy grabek taktycznych, których mają do dyspozycji kilka par. W wariancie 1

przesuwają w odpowiednie miejsca modele samolotów symbolizujące polskie eskadry

myśliwskie, a w wariancie drugim animowane na ekranie monitora modele samolotów.

Im więcej zwiedzających zaangażowanych jest w rozgrywkę, tym mniej samolotów RAF

zaangażowanych jest w obronę angielskiego nieba przed wtargnięciem w nie

niemieckich bombowców i przed zbombardowaniem angielskich miast. Kiedy dochodzi

do spotkania polskich myśliwców z niemieckimi bombowcami i ich eskortą, na ekranie

monitora w miejscu spotkania pojawia się krótka forma filmowa przedstawiająca

zarejestrowane na taśmie filmowej sceny walki. Jeżeli zwiedzający prawidłowo wykonali

zadania, wysyłając w kierunku danej niemieckiej grupy uderzeniowej odpowiednio silne

eskadry myśliwskie z odpowiednich lotnisk, to nie dochodzi do bombardowań

angielskich miast. Jeśli zaś wykonali nieprawidłowo zadania, angielskie miasta są

bombardowane, co widać na mapie i co jest podkreślone scenami płonących miast

wyświetlanymi w miejscu niemieckiego bombardowania. Aplikacja w miarę wiernie

odzwierciedla częstotliwość i siłę niemieckich rajdów lotniczych. Bierze również pod

uwagę takie czynniki jak czas, który musi upłynąć od momentu zakończenia przez daną

eskadrę jednej misji do momentu rozpoczęcia kolejnej.

Zwiedzający realizują instrukcje, które słyszą w słuchawkach zlokalizowanych na

brzegu stołu. Instrukcje głosowe są sprzężone z instrukcjami graficznymi pojawiającymi

się na ekranie monitora będącym stołem multimedialnym. Te ostatnie mają formę

strzałek oraz linii, wzdłuż których zwiedzający powinni przy użyciu taktycznych grabek

przesuwać daną eskadrę symbolizowaną odpowiednim modelem lub animację, żeby

wykonać prawidłowo zadanie i osiągnąć sukces. Ponadto na stole multimedialnym

wyświetlane są symbole niemieckich jednostek, które przemieszczają się po mapie

zgodnie ze scenariuszem. Każdy scenariusz podzielony jest na dwa lub trzy etapy.

Zrealizowanie danego etapu powoduje, że na ekranie stołu multimedialnego wyświetla

się odpowiednia prezentacja multimedialna (krótka udźwiękowiona forma filmowa

ilustrowana fragmentami archiwalnych filmów i/lub zdjęciami; możliwa jest także

animacja z wykorzystaniem archiwalnych materiałów). Po jej zakończeniu zwiedzający

przechodzą do realizacji kolejnego etapu. Niezrealizowanie na którymkolwiek etapie

instrukcji powoduje, że dochodzi do bombardowań angielskich miast. Skutki tych

bombardowań są uzależnione od wagi błędów popełnianych przez zwiedzających.

Najważniejsze bitwy

Ekran monitora będący stołem dotykowym służy również wyświetlaniu krótkich form filmowych

prezentujących najważniejsze działania, w których brały udział polskie dywizjony myśliwskie,

bombowe oraz Marynarka Wojenna i wojska lądowe. Zwiedzający, którzy nie chcą brać udziału

w rozgrywce strategicznej, mogą uruchomić jedną z krótkich form filmowych do wyboru.

Materiały referencyjne - stół wielodotykowy

1

The No.11 Group

Operations Room,

https://en.wikipedia.org/wik

i/Battle_of_Britain_Bunker

https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Britain_Bunker


2

http://www.iwm.org.uk/hist

ory/8-things-you-need-to-

know-about-the-battle-of-

britain

3

https://en.wikipedia.org/wik

i/Battle_of_Britain_Bunker

http://www.iwm.org.uk/history/8-things-you-need-to-know-about-the-battle-of-britain






4

http://www.shotinthedark.in

fo/wp/?p=11514

http://www.shotinthedark.info/wp/?p=11514

http://www.shotinthedark.info/wp/?p=11514

XVII Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (11 sierpnia

1941-12 września 1942)

Mając w pamięci tekst pieśni-hymnu II Korpusu Polskiego, którego geneza sięga początków

tworzenia Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, przestrzeń, w której prezentowane będą kolejno

Polskie Siły Zbrojne w ZSRR, Armia Polska na Bliskim i Środkowym Wschodzie, Armia Polska

na Wschodzie oraz II Korpus Polski, proponujemy oddzielić od pozostałych przestrzeni przy

pomocy identyfikacji wizualnej, która wprost nawiązywać będzie do układu barw na baretce lub

wstążce polskiego odznaczenia wojskowego - Krzyża Pamiątkowego Monte Cassino, które

przyznawane było polskim żołnierzom za udział w bitwie o Monte Cassino - bitwie, która

wieńczyła niejako szlak bojowy II Korpusu Polskiego oraz wcześniejszych formacji, z których się

wywodził.

Narrację w tej części rozpocznie syntetyczne przedstawienie sytuacji geopolitycznej wywołanej

wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej. Nastąpi tutaj omówienie sytuacji Polaków pod okupacją

sowiecką do momentu podpisania układ Sikorski-Majski przywracającego stosunki

dyplomatyczne między ZSRR a Rzeczpospolitą Polską zerwane wskutek agresji ZSRR na

Polskę. W tej przestrzeni narracja obejmować będzie również przedstawienie opiekuńczej i

wychowawczej roli PSZ w ZSRR dla ponad dwudziestotysięcznej rzeszy dzieci, które znalazły

schronienie przy wojsku. Narracja ilustrowana będzie materiałami ikonograficznymi, w tym

archiwalnymi fotografiami oraz grafiką i malarstwem charakteryzującym się walorem

dokumentu, cytatami ze źródeł pisanych oraz materiałami archiwalnymi.

XVII.A Przedstawienie dowództwa Sił zbrojnych w ZSRR

W tym miejscu narracji przedstawiona zostanie sylwetka gen. Władysława Andersa dowódcy

Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, Armii Polskiej na Bliskim i Środkowym Wschodzie, Armii

Polskiej na Wschodzie oraz II Korpusu Polskiego.

XVII.A.1 Pokaz malarstwa portretowego

1

Obraz olejny „Generał

Władysław Anders”,

aut. Andrzej Tryzno

[wym. 73 x 65 cm],


XVII.A.2 Pokaz materiałów ikonograficznych i archiwalnych będący

ilustracjądla omówienia stanu i organizacji Armii Polskiej w ZSRR

-Armia Polska. Dow. gen. W. Anders. Skład: Dowództwo, sztab, 5, 6, 7, 8, 9, 10 Dywizja

Piechoty, ośrodek organizacyjny Gazar, jednostki armijne.

-5 Dywizja Piechoty (Dżałał-Abad). Dow. gen. bryg. M. Boruta-Spiechowicz. Skład: 13, 14, 15

Pułk Piechoty, 5 Pułk Artylerii Lekkiej, oddziały specjalne i tyłowe.

-6 Lwowska Dywizja Piechoty (Szachrisjabz). Dow. gen. M. Karaszewicz-Tokarzewski. Skład:

16, 17, 18 Pułk Piechoty, 6 Pułk Artylerii Lekkiej, oddziały specjalne i tyłowe.

-7 Dywizja Piechoty (Kermine). Dow. płk dypl. L. Okulicki. Skład: 22, 23 Pułk Piechoty, 7 Pułk

Artylerii Ciężkiej, oddziały specjalne i tyłowe.

-8 Dywizja Piechoty (Czok-Bok). Dow. gen. bryg. B. Rakowski. Skład: 20, 24 Pułk Piechoty, 8

Pułk Artylerii Lekkiej, 8 Pułk Artylerii Ciężkiej, oddziały specjalne i tyłowe.

-9 Dywizja Piechoty (Margełan). Dow. płk dypl. N. Bolesławicz. Skład: 25, 26 Pułk Piechoty, 9

Pułk Artylerii Lekkiej, 9 Pułk Artylerii Ciężkiej, oddziały specjalne i tyłowe.

-10 Dywizja Piechoty (Ługowaja). Dow. płk A. Schmidt. Skład: 27, 28 Pułk Piechoty, 10 Pułk

Artylerii Lekkiej, 10 Pułk Artylerii Ciężkiej, oddziały specjalne i tyłowe.

-Ośrodek organizacyjny (zapasowy) (Guzar). Skład: 19, 21 Pułk Piechoty, pododdziały

specjalne, służby.

-Jednostki armijne: brygada artylerii, brygada pancerna, pułk saperów, pułk łączności, służby.

XVII.B umundurowanie, wyposażenie i uzbrojenie żołnierskie

XVII.B.1 Pokaz na manaekinach i półmanekinach elementów umundurowania i

wyposażenia żołnierskiego żołnierzy i oficerów innych jednostek Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR

1

Czapka zimowa i kurtka

watowana oficera Armii

Polskiej w ZSRR,


46612x.

2

Obozowa czapka, kurtka i

spodnie watowane żołnierza

Armii Polskiej w ZSRR, z

początkowego okresu jej

formowania,

MWP, nr inw. W45695,

37914*.

3 Kopia umundurowania

żołnierza Armii Polskiej z

przełomu 1941/42 r. [w

długim płaszczu sukiennym i

czapie futrzanej, tak jak na

zdjęciach z Buzułuku z XII

1941 r.] [do uszycia]

4

Opaska naramienna

służbowa Oficera

Inspekcyjnego Sztabu

Armii Polskiej w ZSRR,

MWP, nr inw. W.47996.

5

Mundur gen. W. Sikorskiego

z wizyty w ZSRR,

MWP

XVII.B.2 Pokaz w zabudowach pamiątek ilustrujących życie codziennego żołnierzy w

Buzułuku Tiatiszczewie i Tockoje - miejscach dyslokacji PPSZ w ZSRR

1 Menażka dwuczęściowa

brytyjska,

MWP, nr inw.44046*.

2 Łyżka obozowa jednego z

polskich żołnierzy,


3 Kubek porcelanowy z

zastawy kasyna Armii

Czerwonej używany w

kasynie oficerskim Armii

Polskiej w ZSRR,


4 Kubek fajansowy z zastawy

kasyna Armii Czerwonej

używany w kasynie

oficerskim Armii Polskiej w

ZSRR,


5 Talerz głęboki porcelanowy z

zastawy kasyna Armii

Czerwonej używany w

kasynie oficerskim Armii

Polskiej w ZSRR,


6 Łyżki drewniane używane

przez żołnierzy Armii Polskiej

w ZSRR,

MWP, nr inw. 44172/1-

2*,44170*.

XVII.B.3 Pokaz w zabudowach i na podestach kolekcji broni i wyposażenia

żołnierskiego

1

Karabin 7,62 mm Mosin

wz. 1891/30



2

Karabin samopowtarzalny

7,62 mm SWT 40


MWP, nr inw. 32918-1x.

XVIII Armia Polska na Bliskim i Środkowym

Wschodzie (25 września 1941-12 września 1942)

XVIII.A.1 Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów umundurowania i

wyposażenia żołnierskiego.żołnierzy i oficerów Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich

1

Umundurowanie żołnierza

Samodzielnej Brygady

Strzelców Karpackich,


2

Mundur tropikalny

por. Jana Domańskiego

z Legii Oficerskiej,


XVIII.A.2 Pokaz w zabudowach i na podestach kolekcji broni i wyposażenia

żołnierskiego

1 Rewolwer 9,65 mm Smith

and Wesson, MWP, nr inw.

2 Rewolwer 9,65 mm

Webley Mk IV,

MWP, nr inw. 32991x

3

Pistolet maszynowy 11,43

mm Thompson M 1928

[długość 857 mm]

MWP, nr inw. 52229.

4 Karabin 7,69 mm

Lee Enfield No.1 Mk III


MWP, nr inw. 4517.

5


kal. 7,69 mm Bren Mk II



6 Karabin przeciwpancerny

Boys MK II


MWP, nr inw. 40534.

7 Elementy ekwipunku –

manierki, menażki, znaki

tożsamości, opatrunki itd.

8

XVIII.A.3 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa przedstawiająca udział żołnierzy Samodzielnej Brygady

Strzelców Karpackich w obronie Tobruku od 19 VIII do 27 XI 1941 r. oraz ich decydujące

natarcie w bitwie pod El-Ghazala w XII 1941 r. W sąsiedztwie pokaz kolekcji materiałów

ikonograficznych oraz archiwalnych związanych z udziałem żołnierzy SBSK w walkach w Libii w

1941 r.

XVIII.A.4 Pokaz w zabudowie trofeów wojennych

1 Trofeum spod Tobruku -

sztucer przerobiony z

wojskowego karabinka

Mannlicher-Carcano wz.1891

[MWP, nr inw. 33422*]

2

Bandera włoska zdobyta w

Bardii przez żołnierzy SBSK

[wym. 147 x 87 cm]

MWP, nr inw. 48887*

3

Niemiecki karabin

maszynowy MG 34 zdobyty

przez żołnierzy Pułku Ułanów

Karpackich w Libii



XVIII.B Etos Żołnierski

XVIII.B.1 Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych i ikonograficznych


najwyższym polskim odznaczeniem Virtuti Militari za czyny w trakcie bitwy o Tobruk. Narrację -

do budowy której zalecamy szerokie wykorzystanie źródeł pisanych - proponujemy zilustrować

fotografiami przedstawiającymi bohaterów oraz archiwaliami. Zwiedzający ponadto mogą

zapoznać się ze wzruszającym wierszem Mariana Hemara “Virtuti Militari”.

Wiersz Mariana Hemara pt “Virtuti Militari (na śmierć podchorążego Zbigniewa Pieniążka)

1

XIX Armia Polska na Wschodzie (12 września 1942-

1947)

XIX.A.1 Pokaz na manekinie i półmanekinie elementów umundurowania gen.

dyw. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza - zastępcy dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie.

1

Mundur polowy

(battle dress) brytyjski

gen. dyw. M.Tokarzewskiego-

Karaszewicza,

MWP, nr inw. 44260/1-2*.

2

Kurtka mundurowa

tropikalna, brytyjska gen.

dyw. M.Tokarzewskiego-

Karaszewicza,


3

Znak tożsamości brytyjski

gen. dyw. M.Tokarzewskiego-

Karaszewicza,


4

Odznaka pamiątkowa 6

Dywizji Piechoty „Lwów”

po gen. dyw.

M.Tokarzewskim -

Karaszewiczu,


XIX.A.2 Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów umundurowania i

wyposażenia żołnierzy i oficerów innych jednostek Armii Polskiej na Wschodzie

1

Mundur tropikalny gen.

Tadeusza Klimeckiego, Szefa

Sztabu Naczelnego Wodza,

MWP

2

Mundur tropikalny kaprala 3.

Dywizji Strzelców Konnych,

MWP, nr inw.

3

Mundur tropikalny majora

Armii Polskiej na Wschodzie,

MWP, nr inw.

4

Mundur Antoniny Płońskiej

podpułkownika, komendantki

PSK w 6. Dywizji Piechoty, a

od I 1942 r. inspektorki PSK

Dowództwa Jednostek

Wojskowych na Bliskim

Wschodzie,


5 Mundur (kurtka, beret,

spódnica) Mieczysławy

Dzierżyńskiej z Wojskowego

Korpus Sióstr Służby Zdrowia

[MWP, nr inw. 32252*]

6 Bluza polowa kadeta,


7 Furażerka Adolfa

Kozłowskiego z II Junackiego

Gimnazjum Mechanicznego

[MWP, nr inw. 58169*]

8 Oporządzenie brytyjskie -

pasy, ładownice, szelki,

manierki, menażki, plecaki,

chlebaki, mapniki

XX. II Korpus Polski

Przedstawienie okoliczności prowadzących do powołania II korpusu Polskiego wraz z

omówieniem stanu i organizacji nowopowołanej formacji.

XX.A.1 Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów umundurowania,

wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy i oficerów II Korpusu Polskiego

1 Mundur por.

2. Korpusu Polskiego

MWP, nr inw. 57814*

2 Kurtka i beret kpt. ks.

kapelana Gerarda Waculika

z 2. Batalionu

Komandosów,

MWP, nr inw.

3

Mundur kapitana

5 Kresowej Dywizji Piechoty,

MWP, nr inw. 51461.

4

Mundur starszego

szeregowego 3 batalionu

ciężkich karabinów

maszynowych

3 Dywizji Strzelców

Karpackich,


5

Mundur szeregowego

2. Brygady Pancernej,

MWP, nr inw. 30170/1*.

XX.A.2 Pokaz w zabudowie kolekcji pamiątkowych proporców, oznak i znaków

rozpoznawczych w zabudowach.

1

Proporczyki pamiątkowe

22 kompanii zaopatrzenia

artylerii

z 2 Korpusu Polskiego

[45 x 31 cm i 50 x 36 cm]


37933*.

2

Proporczyki pamiątkowe 22.

kompanii zaopatrzenia

Artylerii z 2. Korpusu

Polskiego

[wym. 45x31 cm; 50 x 36 cm]


37933*.

3 Tabliczka informacyjna

dowódcy 5 Kresowego

Baonu CKM

[wym. 17 x 26 cm]


4 Znak rozpoznawczy na

pojazd 15 Wileńskiego

Baonu Strzelców

[wym. 31 x 22 cm]


5 Znak rozpoznawczy na

pojazd 23 Kolumny

Transportowej

[wym. 25 x 21 cm]


6

Zespół oznak

rozpoznawczych i odznak

pamiątkowych jednostek 2

KP:

XX.A.3 Prezentacja na podestach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

1

Samochód pancerny Marmon

Herrington Mk IV,

pozyskany z Jordanii do

MWP

Samochód pancerny Marmon

Herrington Mk IV


XX.A.4 Pokaz w zabudowach i na podestach uzbrojenia i wyposażenia

żołnierskie

1 Pistolet 11,43 mm Colt

M1911A1, MWP, nr inw.

2 Rewolwer Enfield No.2 Mk I*,

MWP, nr inw.

3 Pistolet maszynowy 11,43

mm Thompson M1A1

[długość 813 mm]

MWP, nr inw.

4 Karabin Lee Enfield Mo.4 Mk

I [długość 1129 mm]

MWP, nr inw.

5 Rkm 7,69 mm Bren Mk II/III


MWP, nr inw.

6

Ckm 7,62 mm Browning

M1919A4



7 Karabin maszynowy

Browning M1919A4 z czołgu

Sherman z 4. Pułku

Pancernego, zniszczonego

12 V 1944 r. w „Gardzieli”

pod Monte Cassino,

MWP, nr inw.

8

Hełmy polskich żołnierzy

oraz odłamki pocisków

artyleryjskich podniesione z

pobojowiska w rejonie Monte

Cassino,

MWP, nr inw. 30190x, 30193

x, 32631/2-3x.

9 Oporządzenie żołnierza 3

Dywizji Strzelców Karpackich

(pas, szelki, ładownice,

pokrowiec na nożyce),

znalezione na wzgórzu 593,


10 Termos brytyjski

podziurawiony przez pociski,

znaleziony na Wzgórzu 593,


11 Łopatka amerykańska

uszkodzona przez pociski,

znaleziona na Wzgórzu 593,


12

Brytyjska haubico-armata kal.

87,6 mm z przodkiem

[długość bez przodka 2,4 m,

rozstaw kół 1,8 m, masa 1,8

t]


XX.A.5 Pokaz w zabudowie i na podestach trofeów i pamiątek wojennych

1

Karabinek Mauser G33/40,

trofeum spod Monte Cassino

[długość 990 mm]


2

Krzesło z „Domku Doktora”

na przedpolu wzgórza 593

ze zdobycznym niemieckim

uzbrojeniem i wyposażeniem

[wysokość 85 cm]


47202*.

XX.A.6 Przestrzeń rekonstrukcyjna

Diorama przedstawia fragment wąwozu “Gardziel” na tak zwanej drodze polskich saperów.

Zwiedzający widzą kilku żołnierzy 10 batalionu saperów, którzy pod ciągłym ostrzałem pracują

przy pomocy saperek nad poszerzeniem wąskiej ścieżki. Przestrzeń, w której zaaranżowana

jest diorama, oddzielona jest od pozostałej przestrzeni trzema ścianami zabudów oraz taflą

szkła, przez którą zwiedzający obserwują scenę. Ważnym elementem dioramy jest video

mapping, przy pomocy którego na trzech ścianach zabudów wyświetla się krajobraz okalający

wąwóz “Gardziel” oraz ekran parowy, dzięki któremu wyświetlane będą efekty specjalne

symulujące efekty niemieckiego ostrzału z broni maszynowej i artylerii.

XX.B Etos żołnierski

XX.B.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i

archiwalnych



której zalecamy szerokie wykorzystanie źródeł pisanych (Melchior Wańkowicz, Bitwa o Monte

Cassino) - proponujemy zilustrować fotografiami przedstawiającymi bohaterów oraz

materiałami archiwalnymi.

XX.B.2 Stanowisko odsłuchowe

W sąsiedztwie stanowisko, w którym zwiedzający mogą odsłuchać pieśni - “Marsz 2 Korpusu

Polskiego” oraz “Czerwone Maki na Monte Cassino” autorstwa Feliksa Konarskiego (tekst) i

Alfreda Schütza (muzyka).

Pieśń nr 1 - Marsz 2 Korpusu Polskiego

Może były między nami jakieś kwasy

Ten z Narviku, tamten znów angielski lord,

A ten trzeci spod Tobruku,

A ten czwarty z Buzułuku,

Połączyło nas Cassino, klasztor, fort.

To my, żołnierze 2 Korpusu,

Krzyżowców tarcza ramię zdobi nam,

To my, żołnierze 2 Korpusu,

Oszczerstwom wszystkim zadaliśmy kłam.

Nie słowami, bo usta milczały

Odpowiedź naszą pisaliśmy krwią

I jak huragan skruszyliśmy skały

I powinność spełniliśmy swą!

Dzisiaj nie ma między nami już różnicy

Dziś złączyła nas przelana wspólnie krew,

Leży rotmistrz spod Tobruku,

Obok kapral z Buzułuku,

Leżą ramię przy ramieniu Świerk i Lew.

Pieśń nr 2 Czerwone Maki na Monte Cassino

Czy widzisz te gruzy na szczycie?

Tam wróg twój się ukrył jak szczur.

Musicie, musicie, musicie

Za kark wziąć i strącić go z chmur.

I poszli szaleni zażarci,

I poszli zabijać i mścić,

I poszli jak zawsze uparci,

Jak zawsze za honor się bić.

Czerwone maki na Monte Cassino

Zamiast rosy piły polską krew.

Po tych makach szedł żołnierz i ginął,

Lecz od śmierci silniejszy był gniew.

Przejdą lata i wieki przeminą.

Pozostaną ślady dawnych dni

I wszystkie maki na Monte Cassino

Czerwieńsze będą, bo z polskiej wzrosną krwi.

Runęli przez ogień ,straceńcy,

niejeden z nich dostał i padł,

jak ci z Samosierry szaleńcy,

Jak ci spod Racławic z przed lat.

Runęli impetem szalonym,

I doszli . I udał się szturm.

I sztandar swój biało czerwony

Zatknęli na gruzach wśród chmur,

Czerwone maki...

Czy widzisz ten rząd białych krzyży?

Tam Polak z honorem brał ślub.

Idź naprzód, im dalej ,im wyżej,

Tym więcej ich znajdziesz u stóp.

Ta ziemia do Polski należy,

Choć Polska daleko jest stąd,

Bo wolność krzyżami się mierzy,

Historia ten jeden ma błąd.

XXI 1. Dywizja Pancerna w walkach w Europie

Zachodniej 1944-45

XXI.A Syntetyczne przedstawienie stanu i organizacji 1. Dywizji Pancernej, sylwetki jej dowódcy

gen. Stanisława Maczka oraz szlaku bojowego dywizji.

XXI.A.1 Pokaz obrazu przedstawiającego gen. Stanisława Maczka

1

Obraz. „Generał Stanisław

Maczek”, aut. S. Garwatowski

[wym. 100 x 81 cm]


XXI.B.1 Prezentacja na podestach zabytków uzbrojenia i techniki wojskowej

87,6 mm Działo Samobieżne

"Sexton" Mk. II, MWP

Działo eksponowane w

muzeum nosi oznaczenia

1. Pułku Artylerii Motorowej

z 1. Dywizji Pancernej.

[Kanadyjski] Czołg średni

M4A1 Sherman „Grizzly",

MWP

XXI.B.2 Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów umundurowania i

wyposażenia wojskowego oficera 1 Dywizji Pancernej

1 Mundur motocyklisty 1 Pułku

Artylerii Przeciwlotniczej

Lekkiej 1 Dywizji Pancernej,


2

Mundur sierżanta

podchorążego 9 batalionu

strzelców flandryjskich 1

Dywizji Pancernej,


3

Mundur starszego

szeregowego 9 batalionu

strzelców flandryjskich 1

Dywizji Pancernej,


4

Kombinezon polowy podpor.

1. Dywizji Pancernej,

MWP, nr inw. 49590/1*.

5 Oporządzenie brytyjskie -

pasy, ładownice, szelki,

manierki, menażki, plecaki,

chlebaki, mapniki

XXI.B.3 Pokaz w zabudowie kolekcji oznak rozpoznawczych i oznak

pamiątkowych 1 Dywizji Pancernej

Zespół oznak

rozpoznawczych i odznak

pamiątkowych jednostek

wchodzących w skład 1

Dywizji Pancernej:

XXI.B.4 Pokaz w zabudowach i na podestach kolekcji broni i wyposażenia

żołnierskiego

1

Karabin 7,69 mm Lee-Enfield

No. Mk I


MWP, nr inw.

2

Karabin 7,69 mm Lee-Enfield

No.4 Mk I*


MWP, nr inw.

3 Pistolet maszynowy 9 mm

Sten Mk II [długość 762 mm]

MWP, nr inw.

4

Pistolet maszynowy 9 mm

Sten Mk III

[długość 762 mm]

MWP, nr inw.

5

Rkm 7,69 mm Bren Mk III


MWP, nr inw.

6

Granatnik ppanc. PIAT

[długość bez pocisku 990

mm]

MWP, nr inw. 51765.

7

Motocykl Matchless G3L

[wym. 209 x 104 x 76 cm]


8

Brytyjski opancerzony pojazd

rozpoznawczy Scout Car

Humber

[wym. 383 x 212 x 189 cm,

masa 3,5 t]


XXI.B.5 Pokaz w zabudowie trofeów wojennych zdobytych na Niemcach

przez żołnierzy 1. Dywizji Pancernej

1 Kordzik oficera Wehrmachtu

zdobyty przez żołnierzy

1 Dywizji Pancernej w

walkach pod Chambois w VIII

1944 r.,

MWP, nr inw. 43803/1-2*.

2 Kordzik oficera Kriegsmarine

zdobyty przez żołnierzy 1

Dywizji Pancernej w

Wilhelmshaven w V 1945 r.

MWP, nr inw. 51251/1-2.

3

Flagi wojenne III Rzeszy

zdobyte przez żołnierzy 1.

Dywizji Pancernej

[wym. 248 x 141 cm; 85 x

45,5 cm]

MWP, nr inw. 37198x,

37200x.

4

Niemiecki znak kierunkowy

z napisem „Tross Műnlich”,


5

Niemiecki znak kierunkowy

z napisem „Schmitz”,


XXI.C.Etos żołnierski

XXI.C.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych



której zalecamy szerokie wykorzystanie źródeł pisanych - proponujemy zilustrować fotografiami

przedstawiającymi bohaterów oraz materiałami archiwalnymi.

XXI.C.2 Multimedialne stanowisko odsłuchowe

W zlokalizowanym w sąsiedztwie stanowisku odsłuchowym zwiedzający może wysłuchać

“Pieśni Pierwszej Pancernej”.

Husarskie skrzydła na ramieniu,

Pisany krwią pancerny znak,

W Normandzkich Wzgórz i winnic cieniu

Wykwita nasz żołnierski szlak.

Przez kolorowe pola Flandrii

Zwycięskie czołgi niosą wieść,

Że Polak idzie do Holandii

Zmęczonym ludziom wolność nieść.

Od Westerplatte do Wilhelmshaven,

Od białej Gdyni do Falaise,

Pancerni chłopcy na ziemi obcej

Nie zapomnieli polskich łez.

Za smutny wrzesień, za tamtą jesień

Po latach biorą odwet swój,

Przez krew i śmierć, przez trud i znój,

Za polską krzywdę idą w bój.

Bierzemy dzisiaj odwet krwawy

Za wszystkie krzywdy, wszystkich lat,

Za zdradę Lwowa i Warszawy

I za dziesiątki innych zdrad.

Niemiecki zbir z obliczem kata

Nie będzie więcej pluł nam w twarz,

Choć nas zawodzi honor świata,

my jeszcze mamy honor nasz.

XXII Samodzielna Brygada Spadochronowa w

walkach pod Arnhem 1944

Przestrzeń, w której przedstawiamy, Samodzielną Brygadę Spadochronową, proponujemy

oddzielić od pozostałych przestrzeni przy pomocy identyfikacji wizualnej, która wprost

nawiązywać będzie do układu barw na baretce lub wstążce holenderskiego odznaczenia

wojskowego - Medal Brązowego Lwa, którym odznaczono gen. S. Sosabowskiego - twórcę i

dowódcę SBS, za udział w operacji Market Garden.

XXII.A.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i

archiwalnych

Syntetyczne przedstawienie systemu szkolenia, stanu i organizacji Samodzielnej Brygady

Spadochronowej, sylwetki jej dowódcy gen. S. Sosabowskiego oraz szlaku bojowego Brygady.

XXII.A.2 Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów

umundurowania i wyposażenia gen. Stanisława Sosabowskiego

1

Hełm brytyjski,

spadochronowy A.T.

[Airborne Troops] Mk 2, z

ekwipunku gen. bryg. S.

Sosabowskiego z okresu

walk pod Arnhem,


Trofeum - pistolet Parabellum

P 08 z długą lufą i kolbą-

kaburą należący do gen. S.

Sosabowskiego,


Mundur polowy gen. bryg. S.

Sosabowskiego z okresu

walk o Arnhem w 1944 r.


Odznaka Bojowy Znak

Spadochronowy po

gen. bryg. S. Sosabowskim,


Proporczyk z oznaką 1


Spadochronowej po gen.

St.Sosabowskim

[wym. 10,6 x 6,2 cm]


XXII.A.3 Pokaz na manekinach i półmanekinach elementów

umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy i oficerów SBS

1

Umundurowanie polowe

szeregowego 1 Samodzielnej

Brygady Spadochronowej,

MWP, nr inw. 51466.

2

Spadochron i pokrowiec na

spadochron brytyjski,

MWP, nr inw. 33350/1*,

33350/2*.

3 Rower składany polskich

spadochroniarzy,


XXII.A.4 Pokaz w zabudowie kolekcji trofeów wojennych zdobytych przez

żołnierzy SBS na Niemcach.

1 Trofeum - niemiecki karabin

G43 zdobyty pod Arnhem,

MWP, nr inw. 37548*

XXII.B Etos żołnierski

XXII.B.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych


najwyższym polskim odznaczeniem Virtuti Militari za bohaterskie czyny w trakcie operacji

Market Garden. Narrację - do budowy której zalecamy szerokie wykorzystanie źródeł pisanych -

proponujemy zilustrować fotografiami przedstawiającymi bohaterów oraz materiałami

archiwalnymi.

XXIII Armia Polska w ZSRR (Ludowe Wojsko

Polskie)

Przestrzeń podzielona jest na dwie części. W pierwszej części pragniemy przedstawić Armię

Polską w ZSRR, w której większą część korpusu oficerskiego stanowili Rosjanie, wśród których

pogardliwe, a niekiedy nawet wrogie nastawienie wobec polskich żołnierzy nie należało do

wyjątków. W tej części przedstawiamy portret jej dowódcy, gen. Zygmunta Berlinga - żołnierza

upadłego, obywatela ZSRR, agenta NKWD, zdegradowanego i wydalonego z Wojska

Polskiego, skazanego przez polski Sąd Polowy za dezercję na karę śmierci. W drugiej części,

która poświęcona będzie omówieniu 1. i 2. Armii Wojska Polskiego, również będziemy chcieli

zwrócić uwagę zwiedzającego na pochodzenie korpusu oficerskiego tych formacji, wśród

których większość określana była mianem “pełniących obowiązki Polaków”. W tej części

przedstawimy portrety gen. Karola Świerczewskiego - dowódcy 2. Armii Wojska Polskiego, który

w 1920 r. brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej... po stronie bolszewików. Ostatnią

sylwetkę, którą przedstawimy w tej przestrzeni, będzie Michał Żymierski “Rola”, marszałek

Polski i nieformalny Naczelny dowódca Wojska Polskiego - żołnierz upadły, defraudant i

kryminalista, pozbawiony odznaczeń, zdegradowany i wydalony z zawodowej służby wojskowej

w latach 20., który od początku lat 30. był czynnym agentem NKWD działającym na szkodę

Rzeczypospolitej. Mamy nadzieję, że cień tych mrocznych postaci dzięki przedstawieniu

szlaków bojowych nie zakryje zupełnie wysiłku żołnierzy i oficerów tych formacji, lecz pomoże

lepiej przedstawić wydarzenia prezentowane w kolejnych odsłonach ekspozycji.

XXIII.A.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych

Omówienie przyczyn zerwania przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z rządem RP na

uchodźstwie. Przedstawienie sylwetki gen. Zygmunta Berlinga - dowódcy Armii Polskiej w

ZSRR. Omówienie podstaw prawnych tworzenia Armii Polskiej w ZSRR a także

obowiązującego w niej systemu szkolenia, jej stanu i organizacji.

XXIII.A.2 Pokaz malarstwa portretowego

Portret. „Generał Zygmunt

Berling”, mal. Marian

Wyrożemski, 1983 r.

[wym. 100 x 80 cm]


XXIII.A.3 Pokaz na półmanekinie elementów umundurowania należących

do gen. Zygmunta Berlinga

Kurtka mundurowa i czapka

gen. Z. Berlinga,

MWP, nr inw. 31925* 31357*.

XXIII.A.4 Pokaz w zabudowie kolekcji pamiątek po gen. Zygmuncie

Berlingu

1

Pistolet TT kal. 7,62 mm

gen. Z. Berlinga,


2 Odznaczenia

gen. Z. Berlinga: Krzyż

Orderu VM IV klasy,


3 Krzyż Orderu VM V klasy,


4 Krzyż Walecznych,


5 Krzyż Niepodległości,


6 Medal X-lecia Odzyskanej

Niepodległości [MWP, nr

inw. 48149*],

7 Medal „Zasłużonym na Polu

Chwały”,


XXIII.B.1 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia żołnierzy i

oficerów jednostek Armii Polskiej w ZSRR

1

Mundur kpt. piechoty z 1.

Dywizji Piechoty, MWP, nr

inw. 14022.

2

Mundur mjr. dywizjonu

moździerzy, MWP, nr inw.

15647.

3 Mundur polowy szer.

z 1. Dywizji Piechoty,

MWP, nr inw. W3480.

4 Umundurowanie żołnierza

Samodzielnego Batalionu

Kobiecego im. E. Plater,

MWP, nr inw. 30602.

5

Hełm radziecki wz. 40 z

namalowanym białym orłem

(“kuricą”), MWP, nr inw.

36735*.

XXIII.B.2 Pokaz w zabudowie oraz na podestach kolekcji uzbrojenia

żołnierskiego

1

Pistolet maszynowy 7,62 mm

wz. 1941 PPSz


MWP, nr inw. 51942.

2

Karabiny 7,62 mm Mosin wz.

1891/30


[MWP, nr inw. 34192/1-3* ,

MWP, nr inw. 34193/1-2*]

3

Karabin samopowtarzalny

7,62 mm SWT 40


MWP, nr inw. 52151.

4

5


wz. 1927 DP [długość 1266

mm]

MWP, nr inw. 51956.

6


Maxim wz. 1910



7 Karabin ppanc. kal. 14,5 mm

PTRS [długość 2200 mm]

MWP, nr inw.

8 Karabin ppanc. kal. 14,5 mm

PTRD [długość 2000 mm]

MWP, nr inw.

9 Granatnik wz. 38 kal. 50 mm

[masa ok. 12 kg]

MWP, nr inw. 51920.

10

Granatnik wz. 40 kal. 50 mm

[masa ok. 9 kg]


11

Moździerz wz. 37 kal. 82 mm

[długość lufy 1360 mm, masa

56 kg]

MWP, nr inw. 51983.

12

Maszyna drukarska [wys. ok.

130 cm, szer. ok. 100 cm;

masa ok. 300 kg],

MWP, nr inw. 53268.

XXIV 1. Armia Wojska Polskiego nad Wisłą latem

1944 r.

XXIV.A.1 Pokaz w zabudowie materiałów archiwalnych i ikonograficznych

Przedstawienie okoliczności przekształcenia Armii Polskiej w ZSRR w 1 Armię Wojska

Polskiego. Przedstawienie stanu i organizacji 1. Armii Wojska Polskiego oraz jej szlaku

bojowego.

MWP.

XXIV.A.1 Prezentacja na podeście zabytków uzbrojenia i techniki

wojskowej

Do wyboru - jeden z poniższych typów

1

Czołg średni T-34/76, MWP.

Eksponowany czołg produkcji

Fabryki nr 112 w Gorkim

przebył w latach 1943-1945,

razem z innymi pojazdami

1. Pułku Czołgów (następnie

I. batalionu) I. Brygady

Pancernej im. Bohaterów

Westerplatte, szlak bojowy

od Sielc do Gdańska.

2

Czołg średni T-34/85, MWP

XXIV.A.2 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia żołnierzy

i oficerów 1. Armii Wojska Polskiego

1

Mundur płk. artylerii ciężkiej,

MWP, nr inw. 30814.

XXIV.A.3 Pokaz na podestach wyposażenia wojskowego artylerii

1 Lorneta nożycowa AST

(z trójnogiem)

[wys. ok. 150 cm]

MWP, nr inw. 51917.

2

Lorneta BJ (z trójnogiem)

[wys. ok. 130 cm]

MWP, nr inw. 54359.

3

Kątomierz - busola BMT (z

trójnogiem)

[wys. ok. 120 cm]

MWP, nr inw. 51915.

XXIV.A.4 Pokaz na manekinie umundurowania szeregowego 1 Brygady

Pancernej

1

Umundurowanie szer.

1. Brygady Pancernej,

MWP, nr inw. 51964.

XXIV.A.5 Pokaz w zabudowach i na podestach elementów uzbrojenia,

wyposażenia i techniki wojskowej wojsk pancernych

1

Czołgowy karabin

maszynowy DT

[dł. 1140 mm],

MWP, nr inw.32713*.

2 Fragment gąsienicy czołgu T-

34, MWP, nr inw. 33726*.

3 Radiostacja czołgowa 10 RS,

MWP, nr inw. 54224.

XXIV.A.6 Pokaz na manekinie umundurowania szeregowego piechoty

Umundurowanie

szer. piechoty,

MWP, nr inw. 51968.

XXIV.A.7 Pokaz na manekinach munduru wyjściowego oraz kombinezonu

lotnika

1

Mundur wyjściowy kpt.

1. Pułku Lotnictwa

Myśliwskiego,

MWP, nr inw. 31359.

2

Kombinezon pilota 1. Pułku

Lotnictwa Myśliwskiego,

MWP, nr inw. 51963.

XXIV.A.7 Pokaz na podestach elementów uzbrojenia i wyposażenia

samolotowego

1 Pocisk rakietowy M-13 kal.

132 mm [długość 1,42 m,

masa 42 kg],

MWP, nr inw. 37583/1*.

2 Pocisk rakietowy M-8 kal. 82

mm

[długość 0,57 m, masa 8 kg],

MWP, nr inw. 40330*

3 Karabin maszynowy lotniczy

SzKAS,

MWP, nr inw. 54090.

4

Radiostacja pokładowa US-

38,

MWP, nr inw. 51904.

XXIV.A.8 Stanowisko multimedialne

Przedstawienie za pomocą krótkiej formy filmowej szlaku bojowego 2. Armii Wojska Polskiego.

Na ekranie monitora dotykowego zwiedzający mogą zapoznać się ze szlakiem bojowym 2.

Armii Wojska Polskiego. Zagadnienie zostanie przedstawione w formie krótkiej formy filmowej

ilustrowanej archiwalnymi materiałami filmowymi, ikonograficznymi oraz archiwaliami.

XXIV 2. Armia Wojska Polskiego

XXIV.A.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych

Przedstawienie okoliczności utworzenia 2 Armii Wojska Polskiego. Przedstawienie sylwetki

dowódcy a także omówienie stanu i organizacji 2 Armii Wojska Polskiego oraz jej szlaku

bojowego.

XXIV.A.2 Pokaz na manekinie elementów umundurowania i uzbrojenia

gen. Karola Świerczewskiego

1 Szabla wz. 1921/22

po gen. K. Świerczewskim,


2

Czapka gen. Karola

Świerczewskiego,

MWP, nr inw. 50917.

XXIV.A.3 Pokaz na manekinach elementów umundurowania żołnierzy 2

Armii Wojska Polskiego

1

Umundurowanie kaprala

Samodzielnego Batalionu

Saperów,

MWP, nr inw. 53122.

2 Wykrywacz min

produkcji sowieckiej,


W24171.

3

Karabinek Mosin,


4

Napierśnik saperski

[wym. ok. 50 x 30 cm],

MWP, nr inw. 2806.

5 Plecakowy miotacz płomieni

ROKS-3 [dł." karabinka" 940

mm, wys. zbiornika z miesz.

zap. 460 mm],

MWP, nr inw. 52236.

6

Umundurowanie por.


Kawalerii,

MWP, nr inw. 14022.

XXIV.A.4 Pokaz na podestach zabytków uzbrojenia

1

Armata przeciwpancerna wz.

37 kal. 45 mm z 16.

Kołobrzeskiego Pułku

Piechoty z 6. Pomorskiej DP

[wym. 402 x 163 x 120 cm,

masa 560 kg],

MWP, nr inw. 51837.

2 Wielkokalibrowy karabin

maszynowy DSzK kal. 12,7

mm [długość 2328 mm, masa

157 kg]

MWP, nr inw. 53954.

XXIV.A.5 Pokaz w zabudowie przedmiotów pamiątkowych związanych z 2

Armią Wojska Polskiego

1

Trofeum - symboliczny klucz

miasta Kołobrzeg,


2

Słup graniczny znad Odry

[wys. ok. 200 cm],

MWP, nr inw. 54915.

XXIV.B. Walki 1. i 2. Armii Wojska Polskiego IV-V 1945

XXIV.B.1 Pokaz w zabudowie materiałów ikonograficznych i archiwalnych

ilustrujących walki 1. i 2. Armii WP w kwietniu i maju 1945 r.

XXIV.B.2 Pokaz na manekinach elementów umundurowania żołnierzy 1. i

2. Armii WP. Umundurowanie

1 Mundur por. 10. Brygady

Artylerii Ciężkiej,

MWP, nr inw. 54787.

2

Umundurowanie kapitana

Alfreda Wiślickiego z

jednostek pancernych

1. Armii Wojska Polskiego,

MWP, nr inw. 64579.

3

Mundur „syna pułku” kaprala

Andrzeja Nusbeka,


XXIV.B.3 Pokaz na podestach i w zabudowie wyposażenia wojskowe

1 Radiostacja batalionowa

z 30. Pułku Piechoty

z 9. Dywizji Piechoty,

MWP, nr inw. 51912.

2 Lornetka majora Stanisława

Jaxy-Rożena, oficera 2.

AWP, MWP, nr inw. 40619*.

3

Rewolwer Nagant kal. 7,62

mm por. Wacława Turskiego,

d-cy 6. kompanii 2. batalionu

32. Pułku Piechoty,

MWP, nr inw. 54402.

4

Moździerz wz. 1938 kal. 120

mm z 2. Pułku Moździerzy

1. Drezdeńskiego Korpusu

Pancernego

[dł. lufy 186 cm, masa 275

kg]

MWP, nr inw. 51842.

5

Armata pułkowa wz. 1943

kal. 76,2 mm z 35. Pułku

Piechoty 7. Łużyckiej DP

[masa 600 kg]

MWP, nr inw. 51834.

6

Armata dywizyjna wz. 1942

ZIS-3 kal. 76,2 mm z 1.

Berlińskiego Pułku Artylerii

Lekkiej z 1. DP

im. T. Kościuszki

[wym. 609 x 164 x 137 cm,

masa ok. 1100 kg]

MWP, nr inw. 51831.

XXIV.B.4 Pokaz w zabudowie trofeów wojennych

1

Trofeum – fragment mozaiki

ze ściany Reichstagu w

Berlinie,

MWP, nr inw. 55613.

2

Trofea – dwa sztandary

batalionowe Wehrmachtu

[wym. płatu 75 x 51 cm, dł.

drzewca 285 cm]


32536*.

XXIV.B.5 Stanowisko multimedialne

Przedstawienie za pomocą krótkiej formy filmowej szlaku bojowego 2 Armii Wojska Polskiego.

Na ekranie monitora dotykowego zwiedzający mogą zapoznać się ze szlakiem bojowym 2 Armii

Wojska Polskiego. Zagadnienie zostanie przedstawione w formie krótkiej formy filmowej

ilustrowanej archiwalnymi materiałami filmowymi, ikonograficznymi oraz archiwaliami.

XXV Podziemna Armia - Armia Krajowa

XXV.A Cichociemni

XXV.A.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa dedykowana żołnierzom PSZ, szkolonym w ośrodkach

polskiej sekcji brytyjskiego Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE) i przerzucanym drogą

lotniczą do okupowanego Kraju, by wesprzeć Armię Krajową kadrą wojskową w walce i

szkoleniu żołnierzy Podziemia. Podczas 82 operacji lotniczych (pierwsza w nocy z 15 na 16 II

1941 r., ostatnia w nocy z 26 na 27 XII 1944 r.) przerzucono łącznie 316 cichociemnych, w tym

1 kobietę (Elżbietę Zawacką – jedną z dwóch kobiet gen. WP). Spośród nich w czasie wojny

zginęło 112 (w tym 84 w walce lub zamordowanych przez gestapo). W Powstaniu Warszawskim

wzięło udział 91, z których 18 poległo w walce. Po wojnie (w okresie stalinizmu) 9 zostało

zamordowanych przez władze komunistycznej Polski. Do najbardziej znanych należeli m.in.:

ostatni Dowódca AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, świetny dowódca partyzancki w

Górach Świętokrzyskich Jan Piwnik „Ponury”, szef Oddziału II Komendy Głównej AK płk

Kazimierz Iranek-Osmecki „Heller”, czy wykonawca akcji likwidacyjnych na agentach gestapo

mjr Bolesław Kontrym „Żmudzin” (zamordowany przez komunistów).

XXV.A.2 Pokaz na manekinie umundurowania i wyposażenia

żołnierskiego

1

Kombinezon i ekwipunek skoczka spadochronowego „cichociemnego”, MWP, nr inw. 54743.

XXV.B.1. Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa przedstawiająca podstawowe informacje dotyczące

genezy, struktury organizacyjnej i kierownictwa “Podziemnej Armii”. Ze względu na znaczenie

omawianego zagadnienia dla zrozumienia “sprawy polskiej” podczas II wojny światowej (oraz

po jej zakończeniu), zwiedzający musi dowiedzieć się z filmowej prezentacji, że Armia Krajowa

(AK) była częścią Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (obok Polskich Sił Zbrojnych na

Zachodzie) - wojskiem, które z racji realiów okupacji niemieckiej i sowieckiej funkcjonowało w

konspiracji i działało na obszarze państwa polskiego w granicach z 1939 r. oraz, że AK

podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi RP na Uchodźstwie. Została utworzona w wyniku

przeorganizowania Służby Zwycięstwu Polski (SZP) w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ),

przemianowany 14 II 1942 r. na AK. Pominięcie któregokolwiek z elementów “definicji” utrudni

zrozumienie nie tylko tej przestrzeni, ale również kolejnych części ekspozycji. Zwiedzający nie

może stawiać znaku równości między różnymi wojskowymi i politycznymi organizacjami,

działającymi w konspiracji a AK, nie może również traktować Polskiego Państwa Podziemnego i

AK jako tej samej “organizacji”, tylko widzieć w AK jego zbrojne ramię. Warto także wspomnieć

w formie filmowej o podstawowym zadaniu SZP-ZWZ-AK, czyli o walce zbrojnej o niepodległość

państwa polskiego, której fazą kulminacyjną miało być ogólnonarodowe (powszechne)

powstanie.

Materiał ilustracyjny stanowić powinny archiwalne zdjęcia, infografiki - schematy, pokazujące

strukturę Komendy Głównej (KG), strukturę terytorialną AK, informacje o akcji scaleniowej,

fotografie dowódców (na ekspozycji zwiedzający zobaczy malarskie portrety tych osób)

Materiał poglądowy - do uwzględnienia w pracach nad formą filmową

Schemat KG ZWZ,

Teki edukacyjne IPN

KG AK w 1944 r.

XXV.B.2 Pokaz w formie galerii malarstwa portretowego

przedstawiającego Komendantów SZP-ZWZ – dowódców AK, w

sąsiedztwie których w zabudowie zaprezentowane pamiątki

1

Obraz. „Generał Michał

Karaszewicz-Tokarzewski

“Torwid”, aut. S. Batowski,

1937 r.,

wym. 85 x 59 cm

MWP, nr inw. 40260.

2

Obraz.„Stefan Rowecki

„Grot”, aut. A. Tryzno,

73 x 65 cm

MWP, nr inw. 53207.

3

Szalik gen. S. Roweckiego

„Grota”,


4

Destrukty broni po gen.

S. Roweckim „Grocie”,


43208*, 43210.

5

Obraz. „Tadeusz Komorowski

„Bór”, aut. Maciej Milewski

65 x 81 cm


6

Obraz. „Leopold Okulicki

„Niedźwiadek”,

aut. B. Wyczółkowska,

MWP, nr inw. 52341.

XXV.B.3 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa przedstawiająca fenomen PPP - próbę całościowego

ujęcia, omówienie struktur. W prezentacji powinny znaleźć się tylko najważniejsze elementy

umożliwiające zwiedzającemu zrozumienie idei „państwa w podziemiu”, powszechności oporu i

skupienia wokół PPP zdecydowanej większości Polaków i powiązanie tego fenomenu z AK.

Zakres merytoryczny całości mógłby wzorować się na poniższym tekście M. Spórny:

“PPP było niemającym analogii w skali okupowanej Europy fenomenem. Idea budowy w

konspiracji struktur podziemnego państwa, oddziałujących na wszystkie sfery życia

społeczeństwa polskiego zrodziła się już we IX 1939 r. i była realizowana do 1944 r., kiedy to

strukturalny gmach PPP przybrał swą ostateczną formę. Struktury PPP podlegały bezpośrednio

legalnym władzom Rzeczypospolitej, zapewniając konstytucyjną ciągłość funkcjonowania

państwa na swoim własnym terytorium (w warunkach okupacyjnej rzeczywistości). Obok

zbrojnego ramienia PPP, którym było wojsko w konspiracji (SZP-ZWZ-AK), najważniejsze

elementy struktur cywilnych „podziemnego państwa” to:

-Delegat Rządu RP na Kraj (od 1944 r. będący członkiem Rady Ministrów i wicepremierem,

tworzący wraz z trzema swymi zastępcami tzw. Krajową Radę Ministrów na okupowanym

obszarze Polski), stojący na czele liczącego ok. 50 tys. urzędników aparatu podziemnej

administracji (w postaci: Departamentów i Biur będących odpowiednikami ministerstw oraz

Okręgowych i Powiatowych Delegatów Rządu zastępujących przedwojenne urzędy –

odpowiednio wojewodów i starostów), którą przygotowywał do objęcia władzy w momencie

wyzwalania, ustalając zakres i treść niezbędnych reform prawnych i społecznych, które należało

podjąć po oswobodzeniu Polski.

-Rada Jedności Narodowej (RJN), działający od I 1944 r. u boku Delegata podziemny

parlament, skupiający większość znaczących partii i ugrupowań politycznych działających w

konspiracji (bez skrajnej prawicy i znajdujących się poza PPP komunistami – nieuznającymi

legalnych władz Rzeczypospolitej). RJN, której przewodniczącym był Kazimierz Pużak z PPS-

WRN, była kontynuacją istniejącej jeszcze przy Dowództwie SZP Głównej Rady Politycznej

(Rady Głównej Obrony Narodowej), Politycznego Komitetu Porozumiewawczego i Krajowej

Reprezentacji Politycznej, utworzonej w III 1943 r.”.

XXV.C. Armia Krajowa - sabotaż, dywersja, walka

XXV.C.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa przedstawiająca najważniejsze informacje o działalności

bojowo-dywersyjnej ZWZ-AK, w tym o Związku Odwetu i “Wachlarzu” - wydzielonym pionie

organizacyjnym (działającym na zapleczu frontu wschodniego). Szczególny nacisk musi być

położony na informacje o powołaniu do życia 1942/1943 Kierownictwa Dywersji KG AK

(Kedywu). Omówione powinny zostać także źródła pozyskiwania broni i amunicji: - ukryta broń

we wrześniu 1939 r., - produkcja konspiracyjna, - zrzuty broni zagranicznej (amerykańskiej,

brytyjskiej, rosyjskiej), - broń zdobyczna, - broń zakupiona od żołnierzy włoskich, węgierskich,

rumuńskich.

XXV.C.2 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia

żołnierskiego

1

Ubiór żołnierza Kedywu,


2

Ubiór żołnierza Kedywu,


XXV.C.3 Prezentacja na podestach i w zabudowach zabytków uzbrojenia

i techniki wojskowej

1

Pistolet VIS wz. 35

nr fabr. 27126,


2

Rewolwer Nagant wz. 1895,


3

Pistolet Walther P-38,

MWP, nr inw. 31710*

4 Karabin Mauser wz. 98a,

MWP, nr inw.

5


Browning wz. 1928

[dł. 111 cm]

MWP, nr inw.

6

Metalowa skrzynka z

zapalnikami do granatów

polskich wz. 31,


7

Granaty konspiracyjnej

produkcji - granat

woreczkowy,

MWP, nr inw.

8


produkcji - “Filipinka”

MWP, nr inw.

9


produkcji - “Sidolówka”

(R-42)

MWP, nr inw.

10

Pistolety maszynowe Sten

konspiracyjnej produkcji,

MWP, nr inw.

33451*,51990*.

11

Pistolety maszynowe Sten

konspiracyjnej produkcji,

MWP, nr inw.

33451*,51990*.

12

Pistolet maszynowy

„Błyskawica”,


13

Pistolet maszynowy UD

mod. 1942 kal. 9 mm,


14

Karabin maszynowy DP

[dł. 126 cm]


15

Karabin maszynowy ZB-26

[dł. 116 cm]

MWP, nr inw. 53363.

16 Węgierski ręczny karabin

maszynowy Solothurn wz.

31 kal. 8 mm,

MWP, nr inw.40355*.

17

Pistolet maszynowy MAS

wz. 38 kal. 7,65 mm,

MWP, nr inw. 55005.

18

Karabinek automatyczny MP

44 kal. 7,92 mm,

MWP, nr inw. 53492.

19

Pistolet maszynowy

MP-40 kal. 9 mm,

MWP, nr inw. 32932.

XXV.C.4 Pokaz w zabudowach materiałów ikonograficznych i

archiwalnych objaśniających różne źródła pozyskiwania broni

XXV.C.5 Przestrzeń rekonstrukcyjna przedstawiająca konspiracyjną

wytwórnię broni

1

Wyposażenie

konspiracyjnego warsztatu

produkującego pistolety

maszynowe Sten,

MWP, nr inw.

2

Wyposażenie warsztatu

konspiracyjnego

produkującego granaty

ręczne,

MWP, nr inw.

XXV.C.6 Pokaz w zabudowie zabytków oraz materiałów ikonograficznych i

archiwalnych ilustrujących najważniejsze akcje bojowe ZWZ-AK

Przestrzeń dedykowana najważniejszym akcjom bojowym i działaniom dywersyjnym,

podejmowanym przez ZWZ-AK. Pretekstem jest poniższe zestawienie (niepełne, jeśli chodzi o

dane liczbowe), ale pozwalające na wyrobienie sobie przez zwiedzającego (także

zagranicznego) pozytywnego wrażenia, czy wręcz szacunku i podziwu dla skali i różnorodności

podejmowanych przez “Podziemną Armię” działań. Poniższe zestawienie pojawi się jako

element grafiki ekspozycyjnej, wokół której zbudowana zostanie szczegółowa narracja. Strzałki

poprowadzą zwiedzającego w kierunku informacji o konkretnej akcji/działaniu. Narracja

ilustrowana materiałem ikonograficznym, a także archiwalnym, eksponowanym w witrynach

wyciętych w powierzchni zabudowy. Omówione zostaną m.in. następujące dokonania ZWZ-AK:

“wykonano zamachów na Niemców” - zamach na dowódcę SS i Policji na dystrykt warszawski

Generalnego Gubernatorstwa Franza Kutscherę, dokonany 1 II 1944 r. w Alejach Ujazdowskich

w Warszawie, akcja pod Arsenałem; akcja “Góral”, akcja “Wieniec” - obie ilustrowane

oryginalnymi artefaktami oraz inne.

Kolaż grafiki i oryginalnych eksponatów

Grafika ekspozycyjna. Zestawienie akcji sabotażowo-dywersyjnych ZWZ-AK

od I 1941 do 30 VI 1944 r.

Źródło: B. Kwiatkowski, Sabotaż i Dywersja, Bellona, Londyn 1949, z.1, s. 21.

Rodzaj akcji sabotażu / dywersji Liczba

Uszkodzono parowozów 6 930

Przetrzymano w remoncie parowozów 803

Wykolejono transportów 732

Podpalono transportów 443

Uszkodzono wagonów kolejowych 19 058

Wysadzono mostów kolejowych 38

Przerwano sieci elektrycznych na węźle Warszawa 638

Uszkodzono lub zniszczono samochodów wojskowych 4 326

Uszkodzono samolotów 28

Zniszczono cystern benzyny 1 167

Oprócz tego zniszczono ton benzyny 4 674

Zagwożdżono szybów naftowych 5

Spalono wełny drzewnej (wagonów) 150

Spalono magazynów wojskowych różnych 130

Unieruchomiono czasowo produkcję w fabrykach 7

Wykonano wadliwie części silników lotniczych 4 710

Wykonano wadliwie lufy dział 203

Wykonano wadliwie pocisków artyleryjskich 92 000

Wykonano wadliwie radiostacji lotniczych 107

Wykonano wadliwie części do przemysłu elektrotechnicznego (kondensatorów)

70 000

Wykonano wadliwie obrabiarek 1 700

Uszkodzono ważnych maszyn w fabrykach 2 872

Wykonano różnych aktów sabotażu 25 145

Wykonano zamachów na Niemców 5 733

1

Zrzutowe ładunki wybuchowe

używane przez AK do

wysadzania torów, min.

w czasie Akcji “Wieniec”,

MWP

2

Banknot okupacyjny o

nominale 500 zł, tzw. “góral”,

MWP

XXV.D Armia Krajowa - “mały sabotaż”, propaganda, wywiad

XXV.D.1 Stanowisko multimedialne

Krótkie, udźwiękowione formy filmowe dedykowane powyższym zagadnieniom, uwzględniające

różnorodność akcji - w ramach “małego sabotażu”, masową skalę i różnorodność form -

propaganda (ponad 250 tytułów konspiracyjnej prasy o łącznym nakładzie ponad 200 tys.

egzemplarzy) oraz ogromny - i co warto podkreślić doceniany przez współczesnych i

potomnych - wkład w zwycięstwo aliantów - wywiad (zdobycie i przekazanie sojusznikom

informacji o niemieckich pracach nad bronią “V” w Peenemünde, a następnie zdobycie całego

pocisku i przekazanie jego części do Wielkiej Brytanii)

Przykładowy materiał

“Mały sabotaż”

Strona tytułowa -

Artykuł wstępny

A. Kamińskiego “Mały”

sabotaż w “Biuletynie

Informacyjnym” z 1 XI 1940 r.

Propaganda

Struktura BiP-u

(schemat)

Wywiad

MWP

XXV.E Bataliony Chłopskie

Krótka udźwiękowiona forma filmowa dedykowana drugiej co do wielkości konspiracyjnej

organizacji zbrojnej PPP, częściowo scalonej z AK (ok. 50 tys. z ok. 170 tys. żołnierzy BCh),

która przeprowadziła blisko 3 tys. akcji bojowych, w tym ok. 900 starć zbrojnych - w tej liczbie

bitwy w obronie wysiedlanej ludności Zamojszczyzny.

XXV.E.1 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia

żołnierskiego

1

Mundur Władysława Gołąbka

ps. ”Boryna” d-cy jednego

z oddziałów ze Zgrupowania

BCh „Ośki”,

MWP, nr inw. 15746.

2

Umundurowanie

partyzanta BCh,


3

Naszywka naramienna BCh,


XXV.E.2 Pokaz w zabudowie i na podestach uzbrojenia i wyposażenia

żołnierskiego

1

Pistolet maszynowy

„Bechowiec”,

MWP, nr inw. 50097.

2

Karabin Mauser „obrzyn” z

ucięta lufą i kolbą,

MWP, nr inw. 50134.

3

Pistolet przerobiony

z karabinu Mauser,


4

Zegarowy mechanizm

wybuchowy,


5 Bańka z podwójnym dnem,

MWP, nr inw. 54991.

6

Skrytka na broń wykonana w

kawałku drewna,


XXVI.A Konspiracyjne organizacje obozu narodowego - NOW

/ NSZ

XXVI.A.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona tytułowemu zagadnieniu, z uwzględnieniem

kontrowersji związanych ze scaleniem z AK, stosunkiem żołnierzy NOW/NSZ do ZSRR i

sowietów - przygotowania do powstania zbrojnego, opierające się na założeniu, że całość ziem

polskich, po usunięciu wojsk niemieckiego okupanta, opanuje Armia Czerwona.

XXVI.A.2 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia

żołnierskiego

1

Umundurowanie ppor.

Czapkiewicza „Karabina”,


2

Kurtka mundurowa

ppor. Czaplickiego „Rysia”,


3

Miniaturka znaku

spadochronowego majora

Zub-Zdanowicza, szefa

sztabu Brygady

Świętokrzyskiej NSZ,


4

Naramiennik mjr. Zub-

Zdanowicza, szefa sztabu

Brygady Świętokrzyskiej

NSZ,


5

Symbol Związku

Jaszczurczego na odznace

noszonej przez żołnierzy

NSZ,


6

Hełm niemiecki kpr. pchor.

Bohdana Szuckiego „Artura”,

żołnierza oddziału NSZ por.

Leona Cybulskiego „Znicza”,

zdobyty 11 XII 1943 r. w akcji

na niemiecki pociąg

wojskowy na stacji Wilkołaz w

pow. Kraśnik,


7

Hełm polski wz. 31 należący

do Juliana Lubicz-Załęskiego

„Marii”, w czasie powstania

warszawskiego d-cy drużyny

w kompanii NSZ

„Warszawianka” ze

Zgrupowania AK „Chrobry

II”,


XXVI.A.3 Pokaz w zabudowie i na podestach wyposażenia i uzbrojenia

żołnierskiego

1

Pistolet Sauer und Sohn

zdobyty we IX 1943 r. na

członku Organisation Todt

przez patrol NSZ ppor.

Henryka Małeckiego,


2

Pistolet Beretta wręczony

w V 1944 r. ppor. H.

Małeckiemu, dowódcy 1

kompanii „Szarotka” w

Szkole Podchorążych NSZ

przez mjr. Mikołaja

Kozłowskiego, dow. Okręgu

Warszawa NSZ,


XXVII Gwardia Ludowa / Armia Ludowa

XXVII.A.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona pozostającej poza strukturami PPP

organizacji wojskowej - oficjalnie formacji zbrojnej Polskiej Partii Robotniczej, a właściwie

narzędzia brutalnej polityki Józefa Stalina wobec sprawy polskiej, realizowanej rękami

posłusznych wykonawców - “polskich” komunistów. W prezentacji muszą znaleźć się informacje

o prawdziwym obliczu GL/AL, w tym te, że na zajętych przez Armię Czerwoną terenach

żołnierze AL wstępowali do Ludowego Wojska Polskiego i, że stanowić będą główną grupę

zasilającą Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego - jedno z narzędzi sowietyzacji Polski.

XXVII.A.1 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia

żołnierskiego

1

Ubiór członka oddziału

partyzanckiego AL,

MWP, nr inw. 51807.

2


produkcji - “Karbidówka”

MWP, nr inw.

XXVIII Żydowskie organizacje konspiracyjne

XXVII.A.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona organizacjom konspiracyjnym ludności

żydowskiej (głównie Żydowskiemu Związkowi Wojskowemu i Żydowskiej Organizacji Bojowej)

oraz heroicznej walce, podjętej przez polskich Żydów w warszawskim getcie w IV 1943 r.

XXVII.A.2 Pokaz na manekinach umundurowania i wyposażenia

żołnierskiego

Rekonstrukcja ubioru członka

ŻOB z okresu powstania w

getcie warszawskim

XXVII.A.3 Pokaz w zabudowie zabytków uzbrojenia

Destrukty broni strzeleckiej,

MWP, nr inw.

XXIX Akcja/Operacja/Plan „Burza” - polskie

powstanie strefowe

XXIX.A.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa ukazująca genezę “Burzy”. Poruszone zostaną w niej

następujące treści:

-podkreślenie, że ogólny plan działania AK przewidywał trzy etapy: konspiracji, powstania

powszechnego oraz odtworzenia sił zbrojnych w kraju (OSZ). Koncepcje powstania

powszechnego zaczęto opracowywać już w 1940 r. Powstały dwa plany: z 1940/1941 (tzw.

Raport operacyjny podpisany przez gen. Roweckiego 5 II 1941 r.) oraz 1942 r. (tzw. raport

operacyjny nr 154 podpisany 8 IX 1942 r.). Istotą obu planów było założenie, że powstanie

nastąpi w momencie całkowitego załamania się Niemiec (początkowo liczono na kryzys

wewnętrzny, może nawet rewolucję).

-w planie z 1942 r. (powstałym już po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej i w konsekwencji

przyłączeniu się ZSRR do koalicji antyhitlerowskiej) stwierdzono, że ogólnonarodowy zryw

rozpocznie się dopiero w momencie gwałtownego pogorszenia się sytuacji strategicznej

Niemiec. Planowano opanowanie obszaru centralnej Polski (tzw. bazy powstańczej), który

stanowić miał bazę do następnych działań militarnych, przy jednoczesnym wcieleniu w życie

planu odtwarzania regularnych jednostek WP (WJ – wielkich jednostek), według stanu i

dyslokacji w okresie pokojowym (przed IX 1939 r.). Całość sił przeznaczonych do pierwszego

uderzenia miała wynosić ok. 2000 plutonów (ok. 100 tys. żołnierzy). Równocześnie planowano

wsparcie powstania poprzez użycie Polskich Sił Zbrojnych, szczególnie 1 Brygady

Spadochronowej (zastrzeżenie użycia Brygady do walki w kraju nastąpiło w 1943 r.).

-porzucenie planu powstania powszechnego na rzecz (nienazwanej jeszcze) przyszłej akcji

„Burza” już na początku 1943 r., pod wpływem strategicznej klęski wojsk niemieckich pod

Stalingradem zimą 1942/1943 r. Cytat: Gen. Rowecki do Naczelnego Wodza (26 II 1943 r.): W

wypadku wkroczenia Rosji w pościgu za Niemcami zachodzi konieczność nie

równoczesnego powstania całego Kraju, lecz kolejno strefami, poczynając od wschodu.

Taka pierwsza strefa obejmowałaby ziemie wschodnie na północy z Wilnem, na południe ze

Lwowem. Druga strefa zakończyłaby się Białymstokiem, Brześciem, a dalej linią Bugu i Sanu.

Dalsze strefy obejmowałyby resztę Kraju. [...] Podstawą do ułożenia stosunków z

wkraczającymi wojskami rosyjskimi powinna być umowa polsko-rosyjska [...]. W razie

niemożności jej uzyskania konieczna jest instrukcja, która ustalałaby jednostronnie nasze

postępowanie. Armia Krajowa..., t. 2, s. 422-425.

-wiosna-jesień 1943 r. opracowanie przez zespół oficerów AK pod kierownictwem płk. S. Tatara

„Erazma” – Szefa Operacji KG AK szczegółowego planu „wzmożonej akcji dywersyjnej” – planu

„Burza”, pod wpływem zmian politycznych i militarnych na arenie międzynarodowej (zerwanie

stosunków z Rządem RP przez J. Stalina, aktywizacja komunistów z PPR, zmiany w

kierownictwie państwowym po śmierci gen. W. Sikorskiego, sukcesy militarne sowietów).

Zwiedzający przed opuszczeniem tego stanowiska powinien rozumieć, że Akcja “Burza” -

militarnie wymierzona w okupanta niemieckiego, politycznie - była wymierzona w ZSRR i

stanowiła rozpaczliwą próbę ratowania własnej suwerenności.

XXIX.A.2 Wielodotykowe Stanowisko multimedialne

Prezentacja na wielodotykowym stole multimedialnym - Okręgi Armii Krajowej

Aplikacja uruchamiana na stole wielodotykowym przeznaczona do korzystania przez kilka osób

na raz, prezentująca struktury AK w poszczególnych jej okręgach, charakterystykę ich

potencjału wojskowego poszczególnych okręgów, najważniejsze starcia, w tym podejmowane w

obronie cywilnej ludności polskiej, wyzwolone miejscowości oraz „współpracę” z Sowietami.

Aplikacja stanowi podsumowanie wysiłku poszczególnych okręgów AK i wkładu w realizację

akcji “Burza”.

Stanowisko ma formę dużego stołu, na którym widać mapę przedstawiającą terytorium

Rzeczypospolitej w granicach sprzed wybuchu II wojny światowej. Na mapie wyraźnie widoczny

jest podział na obszary i okręgi AK, których zasięg pokrywa się z przedwojennym podziałem

administracyjnym (obszar - kilka województw, okręg - województwo). Zwiedzający, który chce

zapoznać się z informacjami dotyczącymi danego okręgu AK, dotyką ręką obszaru mapy

objętego granicami okręgu. Informacje te wyświetlają się w formie krótkiej formy filmowej na

ekranie monitora znajdującego się w centrum ukazanego na mapie obszaru okręgu. Z aplikacji

może korzystać kilka osób na raz, ponieważ do prezentacji każdego okręgu AK służy jeden

monitor.

Stół można obejść z każdej strony i z każdej strony uruchomić krótką formę filmową. Aplikacja

rozpoznaje, z której strony stołu stoi zwiedzający, który uruchomił prezentację, i wybiera

odpowiedni układ wyświetlania się obrazu. Wyświetlane prezentacje są udźwiękowione, jednak,

żeby usłyszeć dźwięki i głos lektora, zwiedzający musi założyć bezprzewodowe słuchawki

oznaczone tym samym kolorem, którym oznaczony jest dany okręg. Do dyspozycji

zwiedzających jest po kilka par słuchawek oznaczonych danym kolorem, co sprawia że każdą

prezentację na raz może oglądać kilka osób.

Jedynym okręgiem niedostępnym dla zwiedzającego w tej części ekspozycji będzie okręg

warszawski, który zostanie mu “udostępniony” w następnej przestrzeni.

Proponowany materiał fotograficzny - do realizacji multimedialnej

Sugerujemy wykorzystanie przede wszystkim starannie wyselekcjonowanych fotografii

„sytuacyjnych”, do niezbędnego minimum ograniczając zdjęcia portretowe (dowódców,

ważniejszych postaci itd.). Fotografie te mają na celu ukazanie AK w działaniu (starcia, marsze,

stacjonowanie w konkretnych miejscach, znajdujących się w rejonie walk, poparcie ludności dla

AK, wyzwalane miejscowości, obiekty itd.).

1

Zbiory Światowego Związku

Żołnierzy Armii Krajowej

Okręg Wołyń – Okręg

Polesie, Obszar Lwów;

Muzeum Armii Krajowej

Okręgu Wilno „Wiano”, Zbiory

Marka Ney-Krwawicza, NAC.

2

3

4

5

6

7

8

XXIX.A.3 Pokaz na manekinach elementów umundurowania

1


oddziału partyzanckiego

z jednej z Brygad Wileńskich

AK, MWP, nr inw. 39270*.

2

Mundur mjr. Tomasza Zana

„Tomasza”, szefa sztabu

30 Poleskiej DP AK,


3 Umundurowanie żołnierza

30 Poleskiej DP AK,


4


oddziału partyzanckiego z

Kielecczyzny,


5


oddziału partyzanckiego z Podhala, MWP, nr inw. 35451*.

XXIX.A.4 Pokaz kolekcji sztandarów

1

Kopia sztandaru Komendy Głównej BCh, [wym. płatu 78 x 78 cm] MWP, nr inw. 50687*.

2 Proporzec Komendy 10. Obwodu BCh Pińczów, MWP, nr inw. 55862.

3

Sztandar Ośrodka polskiej Samoobrony w Przebrażu na Wołyniu z 1943 r., [wym. płatu 92 x 105 cm] MWP, nr inw. 32655*.

4 Płat sztandaru 4. Wileńskiej Brygady AK, [wym. 96 x 63 cm] MWP, nr inw. 53178*.

5

Sztandar 1. Pułku Pancernego AK im. Bolesława Chrobrego, Wilno 1943 r., [wym. płatu 98 x 98 cm] MWP, nr inw. 32887*.

6

Sztandar V Rejonu 6 Obwodu AK Warszawa-Praga, MWP, nr inw. 51289.

XXIX.B Powstanie Warszawskie 1944 - bitwa o Polskę

Ze względu na znaczenie przestrzeni wymaga ono wszechstronnego i nowoczesnego ujęcia,

godnego jednego z najważniejszych wydarzeń w całej historii Polski. W żadnym wypadku nie

stanowi ono konkurencji z realizacjami z innych placówek muzealnych, jednakże z racji

posiadanych eksponatów (kolekcja mundurów, zabytki techniki wojskowej z powstańczym

samochodem pancernym “Kubuś” i szereg innych) będzie to jedna z najważniejszych

prezentacji w naszym kraju.

XXIX.B.1 Prezentacja na wielodotykowym stole multimedialnym

Stanowisko - szczegółowo opisane w poprzedniej przestrzeni - ma formę dużego stołu, na

którym widać mapę przedstawiającą terytorium Rzeczypospolitej w granicach sprzed wybuchu II

wojny światowej. Na mapie wyraźnie widoczny jest podział na obszary i okręgi AK, których

zasięg pokrywa się z przedwojennym podziałem administracyjnym (obszar - kilka województw,

okręg - województwo). Jednakże zwiedzający może wybrać jedynie znajdujący się w centrum

obszar warszawski, a następnie Okręg AK Warszawa z podziałem na mniejsze struktury, co

ilustruje poniższa mapa poglądowa.

materiał poglądowy

Dotknięcie ręką zwiedzającego konkretnego obwodu uruchamia aplikację, w której

zamieszczone są szczegółowe informacje o strukturze organizacyjnej: dowódcy, oddziałach

wchodzących w jego skład w momencie wybuchu powstania. Multimedium umożliwi następnie

zwiedzającemu śledzenie danego obwodu w toku działań zbrojnych. Zaprezentowane zostaną

ośrodki walk, powstańcze zgrupowania (wraz z dowódcami), najważniejsze powstańcze

epizody.

XXIX.B.2 Prezentacja na podestach zabytków uzbrojenia i techniki

wojskowej

Powstańczy samochód

pancerny “Kubuś”, MWP

XXIX.B.3 Przestrzeń rekonstrukcyjna - barykada

Proponujemy zrekonstruować powstańczą barykadę wzniesioną 2 VIII 1944 r. przez

powstańców na rogu ulic Okopowej i Boduena, do budowy której zostało użyte zdobyte tego

samego dnia samobieżne działo przeciwpancerne - niszczyciel czołgów Jagdpanzer 38(t)

Hetzer. Proponujemy zrekonstruować jedynie odcinek barykady przecinający ul. Szpitalną.

Zwiedzający zobaczą zachowaną przednią część pojazdu w sąsiedztwie którego wzniesiona

została barykada z pojemników na śmieci, bębnów po kablach i płyt chodnikowych. Krajobraz

w głębi barykady, na który składać się będą budynki po lewej i prawej stronie ul. Szpitalnej,

proponujemy zrekonstruować przy pomocy malarstwa 3D lub techniką video mappingu.

Jagdpanzer 38(t) Hetzer

Barykada na ulicy Szpitalnej i

pl. Napoleona –

z wbudowanym “Chwatem”,

http://www.warszawa.pl/miasto/21-dzien-

powstania-warszawskiego/

http://www.1944.pl/fototeka/pojazdy-i-

samoloty,70.html

http://www.warszawa.pl/miasto/21-dzien-powstania-warszawskiego/

http://www.warszawa.pl/miasto/21-dzien-powstania-warszawskiego/

http://www.1944.pl/fototeka/pojazdy-i-samoloty,70.html

http://www.1944.pl/fototeka/pojazdy-i-samoloty,70.html

XXIX.B.4 Pokaz na manekinach umundurowania, wyposażenia i


1

Mundur wachmistrza

podchorążego Zdzisława

Piątkowskiego,


2

Ubiór sanitariuszki Zofii

Piotrkowskiej “Zofii”,

MWP, nr inw. 54821.

3

Mundur podchorążego

Stanisława Komornickiego

„Nałęcza”,

MWP, nr inw. 54328.

4

Mundur powstańca ze

Starego Miasta Stanisława

Ożoga „Filipa”,


5

Umundurowanie por.

Miroslava Iringha Stanko,

MWP, nr inw. 39107*

6

Umundurowanie powstańca

z Czerniakowa,

MWP, nr inw. 50140.

7

Umundurowanie

podchorążego Jerzego

Sienkiewicza „Rudego”,


8

Umundurowanie

bombardiera Tadeusza

Skulskiego ps. „Mścisław”

z Pułku AK „Baszta”,


9

Przykłady powstańczych

opasek, MWP

10

Proporczyk 1112. plutonu AK

z Dywizjonu „Jeleń”

[wym. 18 x 49 cm]


XXIX.B.5 Pokaz na podestach i w zabudowie zdobycznego uzbrojenia i

innych trofeów

1

Karabin maszynowy MG 34

[dł. 121 cm]

MWP, nr inw. 55620.

2

Karabin maszynowy MG 15

[dł. 109 cm]

MWP, nr inw. 55016.

3 Karabin maszynowy MG 42,

MWP, nr inw. 51950

XXIX.B.6 Pokaz na podestach i w zabudowie uzbrojenia

1

Granaty ręczne stosowane

przez powstańców,

MWP, nr inw.

2

Pistolet maszynowy

„Błyskawica” (destrukt z

ekshumacji),

MWP, nr inw. 51335.

3

Pistolet maszynowy

„Błyskawica” (destrukt

odnaleziony w kanałach),

MWP, nr inw. 51770.

4

Pistolet maszynowy Sten

(destrukt odnaleziony w

kanałach),

MWP, nr inw. 55742.

5

Miotacz ognia typu „K”

[dł. prądownicy o dł. 114 cm,

wym. zbiorników z mieszanką

zapalającą

45 x 16 cm],

MWP, nr inw. 51984ś.

6

Powstańcza katapulta –

wyrzutnia butelek z płynem

zapalającym,

[dł. ok. 210 cm]

MWP, nr inw. 59111.

7

Powstańcza rurowa

wyrzutnia butelek z płynem

zapalającym

[dł. ok. 170 cm]

MWP, nr inw. 50057.

8

Granatnik konstrukcji

inż. M. Łopuskiego

[dł. lufy ok. 100 cm]

MWP, nr inw. 14894ś.

XXIX.B.7 prezentacja na podestach zabytków prezentujących siłę wroga

1

Niemiecki pocisk rakietowy

15 cm WfGr 41


2 Niemiecka bomba lotnicza

100 kg

[dł. ok. 110 cm]


3

Niemiecka bomba lotnicza

250 kg

[dł. ok. 165 cm]


4

Pojazd gąsienicowy

Sd.Kfz. 303a „Goliath”,

MWP

5

Korpus ciężkiego granatu

przeciwbetonowego kal. 600

mm do moździerza

samobieżnego „Karl”, który

18 VIII 1944 r. spadł na

restaurację „Adria” przy ul.

Moniuszki i nie eksplodował

[masa ok. 2 t, dł. ok. 200 cm]

MWP, nr inw.

XXIX.C Zrzuty dla Powstania

XXIX.C.1 Stanowisko multimedialne

Krótka udźwiękowiona forma filmowa poświęcona zagadnieniu lotniczej pomocy dla walczącej

Warszawy, z uwzględnieniem jej chronologii, efektów wszystkich “wypraw lotniczych”, a przede

wszystkim postawy ZSRR.

XXIX.C.2 Pokaz na manekinach zabytków uzbrojenia i wyposażenia

żołnierskiego

1

Ubiór lotnika RAF-u, MWP, nr inw. 37827.

2

Czapka typu brytyjskiego gen. bryg. pilota Ludomiła Rayskiego, uczestnika “lotniczych wypraw” do walczącej Warszawy, MWP 39836*.

XXIX.C.1 Pokaz na podestach i w zabudowie zabytków techniki i

uzbrojenia wojskowego

1

Przyrządy nawigacyjne, MWP, nr inw. 49805*.

2

Karabin maszynowy Browning z dorobioną podstawą widełkową, MWP, nr inw. 52221.

3

Segment zasobnika zrzutowego, MWP, nr inw. 50425*.

4

Przykłady broni alianckiej zrzutowej: Granatnik przeciwpancerny PIAT [dł. bez pocisku 990 mm] MWP, nr inw. 52199.

XXX Epilog

Przestrzeń podsumowująca wysiłek i wkład Polaków w zwycięstwo w II wojnie światowej. W

pobliżu wielkoformatowej mapy Europy z zaznaczonymi kierunkami działań polskich formacji

oraz najważniejszymi miejscami walk (m.in. Narvik, Tobruk, Monte Cassino) z lat 1939-1945

pojawią się sumaryczne dane liczbowe, ukazujące wysiłek zbrojny Polaków - w momencie

zakończenia wojny w szeregach PSZ było 200 tys. żołnierzy, a razem z formacjami Ludowego

Wojska Polskiego było to łącznie 600 tys. żołnierzy. W pobliżu mapy umieszczone zostaną

materiały archiwalne, m.in. anglojęzyczne plakaty, które (choć w części polskiego autorstwa)

mają ukazać zwiedzającemu, że wysiłek Polaków był doceniany na Zachodzie. Przestrzeń z

wielkoformatową mapą będzie sąsiadować z wyraźnie odznaczającą się “drugą” częścią

prezentacji, ukazującą gorycz “polskiego zwycięstwa”. Proponujemy umieścić mapę

(mniejszych rozmiarów) przedstawiającą przedwojenny i powojenny kształt granic Polski. Na

wybranych trzech sylwetkach (fotografiach) dowódców z okresu II wojny zamierzamy pokazać

różne możliwości działania w realiach kończącego się konfliktu zbrojnego, który dla Polaków

oznaczał początek sowietyzacji i podporządkowania kraju ZSRR. Sylwetka gen. Władysława

Andersa ma symbolizować pozostanie na wymuszonej okolicznościami emigracji (uchodźstwie),

postać gen. Leopolda Okulickiego - ostatniego Dowódcy AK - ma pokazać skalę

rozpoczynających się represji. Największy potencjał ekspozycyjny miałoby tutaj zdjęcie gen.

Okulickiego z tzw. procesu szesnastu (procesu moskiewskiego). Krótki opis samego

wydarzenia (podstępnego aresztowania, wywiezienia do ZSRR i postawienia przed

moskiewskim “sądem” czołowych przywódców Polskiego Państwa Podziemnego), nie

pozostawiał wątpliwości, że wyrok na osobę ostatniego Dowódcy AK jest wyrokiem na

suwerenną Polskę, której nie będzie! Ostatnią z postaci mógłby być mjr Zygmunt Szendzielarz

“Łupaszka”, któremu - tak jak tysiącom innych żołnierzy, Polaków - przyszłych “Niezłomnych”,

“Wyklętych” - wspomniana wyżej sytuacja nie pozostawi wyboru. Trzeba będzie kontynuować

walkę zbrojną.

XXX.A.1 Prezentacja w zabudowie zabytków, materiałów archiwalnych w

formie kolażu z grafiką ekspozycyjną

1

Kopia plakatu: „POLAND. FIRST TO FIGHT”, aut. Marek Żuławski, Kair, po 1942 r., [wym. 74 x 49,5 cm], MWP [oryg. w zbiorach Biblioteki Narodowej]

2

Plakat: „Polish army hand in hand with BRITAIN, aut. Wojciech Meyer, 1944 r., [50 x 37 cm] MWP, nr inw. 12290/1A*.

3

Plakat: „M. CASSINO for your freedom and ours”, aut. Stanisław Westwalewicz, Londyn, 1944 r., [70 x 50 cm] MWP, nr inw. 14167*.

4

Plakat: “Monte Cassino”, 1944 r., MWP

5

Plakat: „2ND POLISH CORP`S FIGHT in ITALY”, aut.: Zygmunt i Leopold Harr, Londyn, 1945 r., [74 x 51 cm], MWP, nr inw. 12290/6A*.

6

Plakat: „BREDA VRIJ. DZIĘKUJEMY WAM POLACY”, autor nieznany, 1944 r., MWP

Założenia scenariuszowe nowej ekspozycji stałej (cz. 3 ...

Documents

Transcript of Założenia scenariuszowe nowej ekspozycji stałej (cz. 3 ...