SZTUI(A I POLITYI(AMUZYI(A POPU LARNA

PoD REDA|(CJĄ

MRnrnJztŃsrtrcoŁu xRszn Wo:rxowsl(lEGo

WYDAWNICTWO NAUKOWEUNlWER3YTETU MlKolĄJA KoPERłlxA

TonuŃ zorz

Recenzent

Mariusz Kolczyński

Projekt okładki

Łukasz Wojtkowski

Opracowanie redakcyjne

Iwona Wakarecy

Printed in poland@ Copyright by Wydawnictwo Naukowe Uniwersytefu Mikołaja Kopemika

Toruń2012

ISBN 978-83 -23 r _2806_9

WYDAWNICTWO NAUKOWE UMKul' Gagarina 5, 87-100 Toruń

Rlołrcrł: tel. (56) 611 4295; fax (56) 611 47 05e-mail: wydawnictwo@umk.pl

DystRysucra: ul. Reja 25, 87-100 Toruńtę1.lfax(56) 61 1 42 38' e-mail: books@umk.pl

www. wydawnictwoumk.pl

Dnur: Wydawnictwo Naukowe UMK

Spts rRrśct

WsTĘP

CzęśĆl

TroRtlczrrllr

MAclEJ BlAłAs

o specyfice muzyki po|iĘcznej 11

I(oNSTANTY STRZYCZKoWSKI

,,Czego słuchasz?'' - wolność i dyskryminacja w gustachmuzycznych 29

BARTosZ JAsTRzĘBsKl

Muzyka popularna w strukturze codzienności '............. '. 43

BARToSZWYPYCH

o nieintencjonalności w muzyce popularnej 53

ANDRZEJ DoRoBEK

Zyj kolorowo - ro ckowa,, ap olityczność'' hipi sowskiej Amerykiw wymiarze międzynarodowym 73

DARIUSZ BRZoSTEK

Eksplozja ekstazy. Muzyka psychodeliczna jako instrument walkipolitycznej 83

1=- sPiS TREŚci

częśĆ lll(owxRrrulr

PAWEŁ szRoEDER

Muzyka kl ezmerska j ako składnik kultury autentycznościlcoR Rosł.oŃst<l

rfi:ri:: -pekty Toruńskiej S ceny M uzycznejw Iatach

95

107MłRrr GÓRKA

''#;''"":ru ; ilifi:ffi ii: :: :Y :::

owo c ze s n e go n a t l e tek s tó w

MnRrr JrzlŃsxl 135

Polityka etniczna i za*ł"'iLo' ).,ffi '

- "$jĘ:il}'łf :'#":fi

d n o c zo n yc h a d, zi ał an i ane. Interpertacje ..............

AcNlEszKA TuRsKA_I(AWA, WALDEMAR WoJTAstKWaiting for another u*t"k'ń;h;; j,#r!ri:,:,ir:Y::.::.:.::1:.*owanielęków

MARCIN LtslEcl0

t77

r99

231

Seks, szatan i,,Oddeclpolskiegom;i"-;;',"HT;?i^J':iL'ów-]Historiagrzesz(cz)nego

251

Elementy hurnoru i groteski w muzyce popularnej: Kable .................. 157FILIP PIERZcHALsI(I

)'ffi i'T?fi ;TJ:{,i *ffi, ako nar zę d,zie walki z t asi zmem

ZIEMoWITsoCHA

SZTUI(A I POLITYI(A: nnuzyKA popuLARNA

PoD REDAKcJĄMARKAJEŻlŃsKlEGo l ŁUKAszA WoJTKoWsKlEGo, TonuŃ zorz

MRncrN LrsrrcrrUMK ToRUŃ

StKs, SZATAN l ,,oDDEcH WYMARŁYCH śWIATÓW'''HrsroRrA GRZESz(cz)rurco polst(rEco METALU

W LATACH 80. XX WIrrU

O nocz4ruAcH MUZytc METALowEJ - wpRowADZENlE

Pojawienie się w latach 70. i 80. ubiegłego wieku punka, nowej fali orazheavy metalu przyczyniło się do powstania zespołów grających od-mienną stylistycznie (i ideologicznie) od rocka progres}'Wnego i hardrocka muzykę [Scaruffi]. Spowodowało to także zaistnienie nowychsubkultur mŁo dzieżovnry ch charakter y zuj ące się radykalnymi p o stawa-mi politycznymi i społecznymi.Lecz o ile w przypadku punka i nowejfali kwestie polityczne stanowiĘ istotę przekanl, o tyle w heary metalunajczęściej przybierały one - jak się zaułyczaj sądzi- postać komenta-rza politycznego lub nie pojawiały się wcale. |ednakże w trakcie ocenyuwarunkowań muzyki metalowej na\eży zachować znaczną ostrożność,aby nie pominąć cech społeczno-kulturowych ją konstytuujących.Z tego też powodu muzyka metalowa stanowi interesujący przedmiotbadawczy. Również z tego względu, że wątki społeczno-kulturowe ce-

252 MARCIN LISIECKI

chujące się dużym natężeniem nihilizmu1 warunkowały pojawieniesię postaw politycznych wśród muzyków i fanów metalu. Najczęściej

w latach B0. xX wieku były to postulaty nieuczestniczenia w polĘce,które, pomimo pobożnych życzeń samych metalowcóW są aktami ak-

Ęwności polItycznej [Ake 1975: 27I_272]. Po wtóre, tropy kulturowe,występujące W muzyce metalowej w znacznie większym stopniu niżw punku czy nowej fali są obecne w kulturze popularnej. Wystarczywskazać choćby na pop-obecność demonologii czy mortualności2 we

współczesnej kulturze.Początki muzyki metalowej można określić jako wyczerpanie się

stylistyki hard rocka, uznawanej za zbyt łagodną i mało radykalną(w porównaniu np. z punkiem) . Ztego powodu znaczące zespoły hardrockowe zaczynaŁy grać heały metal lub w swoich repertuarach miaĘutwory zbliżone do tejŻe stylisĘki. Warto wymienić takich ,,klasyków",jak Black Sabbath, Budgie, AC/DC, Deep Purple, Nazareth, Lucifer'sFriend' Black Widow, Thin Lizzy czy \^/czesny }udas Priest. Porzucając

dość łagodną stylistykę hard rocka, włączono się w zaangażowany dys-

kurs muzyczny lat 70. XX wieku wyznaczony przez punk i nową falę.

Należało do nich wyrażanie zdecydowanych postaw względem oficjal-nie przyjętej kultury, norm społecznych i systemu politycznego. Ten-

dencje te, z różnym natężeniem, przejawiały się także w metalu, gdzie

mazycznie na|eżało gtać znacznie szybciej i brutalniej, a w tekstach(z nielicznymi wyjątkami) motywami przewodnimi był seks i powią-zany z nim rocknrollowy sposób bycia oraz rozterki związane z okre-

sem dojrzewania. Zdaniem Edwarda Macana ,,hea'ny metal to strona

dionizyj ska, o żyłce niezap rze czalnie hedonistycznej, p o rtretuj ąc seks,

zabawę i ogólny pociąg do przyjemności cielesnycir"' [Macan 2001:

95). Przykdady tak rozumianych kwestii ,,miłości'' możemy odnaleźćw twórczości: Kiss, UFo czy Uriah Heep, jak również IMe Wczesnymheary metalu, np. Iron Maiden, fudas Priest, aprzede wszystkim w re-

' Nihilizmu rozumianego potocznie jako postawa życiowa, a ta}źe jako nieak-ceptowanie zastanej rzecą.wistości. Podstawą takiego światopoglądu jest dość luźnopojmowana fi lozofi a Friedricha Nietzschego.

2 Przezmortlalność rozumiem włączenie do kultury popularnej motywów zwią-zanych ze śmiercią, jak czaszki, kości czy inne spnbole śmierci'

Seks, szatan i ,,oddech wymarłych światów". Historia grzesz(cz)nego'..

pertuarze amerykańskich zespołów, jak Mótley Cri.ie i WA.S.P. Zkoleinajlepszym przykładem śpiewania o trudach wieku dorastania w połą-

czeniu zlłczem horrorów jest Alice Cooper.Innymi szeroko rozpowszechnionymi wątkami były tematy gtozy

i demonologia, które z czasem staĘ się głównymi wątkami charakte_

ryzającymi wszystkie rodzaje metalu. W ten sposób muzyka meta-

lowa stała się nośnikiem treści związanych ze śmiercią, szaleństwem

i grzechem, często - zgodnie z duchem chrześcijańskim _ powiązanym

z seksem. |ednakże najbardziej znaczące temaĘ dla heavy metalu i jego

późn\ejszych wersji (zwłaszcza black metalu) to okultyzm i satanizm.

Pierwowzorami odwołań jest tu Black Sabbath, a także Black Widow

i Coven. Warto podkreślić, że o ILe w przypadku Black Sabbath moż-

na raczej mówić o dość powierzchownych fascynacjach, o tyle jed-

noznaczne odniesienia do okultyzmu i satanizmu tkwią w twórczości

Black Widow i Coven. }ako najlepszy przyL<ład może posłużyć utwór

Black Widow z I97O rol<,l Come to the Sabbat Z płyty Sacrific, gdzie

jest mowa o szatanie i magii jako ukr1Ęm wymiarze mądrości. Dru-

gim ważnym dla propagowania satanizmu zespołem jest Coven i pły_

ta Witchcraft: Destroys Mind and Reaps Souls z 1969 roku, a zwłaszcza

utwór SątanicMass. DużywpĘ'w Coven na późniejszyheavy metal mo-

żemy odnal eźć w Mercyful Fate i solowej twórczości Kinga Diamonda

[Moynihan i Soderlind 2003: 8]. Ponadto, fascynacje okultyzmem mo-

żemy spotkać wśród ,,klasyków'' rocka, jak The Rolling Stones i Led

Zeppelin.Znacząca jest tu choćby współpraca |immiego Page'a i Micka

|aggeraprzy nagfywaniu muzyki do filmów Kennetha Angera Inyocą-

tion of My Demon Brother (1969) iLucifer Rising(1970) inspirowanych

magią Aliestera Crowleya3. Warto wspomnieć, Że w 1968 roku Anton

Szandor LaVel wydał The Sątanic Mass, nagranie z obrzędra' czarnej

mszy' wpisując jednocześnie swoją koncepcję satanizmu w popkultu-

rę. Dzięki takim działaniom doktryna Kościoła Szatana stała się jedną

z alternatyw buntu:

3 Fascynacje Page'a osobą Crowleya były na ty|e znaczące, iż zaklpił jego dom

Boleskine House [Partri dge 2009: 3L2]-a Anton Szandor La Vey (1'930-1997) byŁ zaŁoĘcie|em Kościoła Szatana otaz a|t-

torem Bibli szątaną wydanej w 1969 roku.

Ż53

;:-l MARCIN LISIECKI

Dla Ęch, którzy czuli się rozczarowu|ibądźktórych po prostu nie pocią_gała duchowość Wschodu lansowana w kulturze hippisowskiej w latachsześćdziesiątych, propozycje La Veya oraz nauki Aliestera Crowleya i opo_wiadane o nim miĘ stanowiły autenĘczną kontrpropozycję kultury alter-natywnej [Partridge 2009: 312).

Należy także dodać, żebyŁato propozycja na Ęle konkurencyjna -ideowo i symbolicznie _ iż stała się dominującą formą buntu skupionąwokół muzyki rockowej we współczesnej kulturze popularnej.

Wypada jednak podkreślić, że w latach 80. było stosunkowoniewiele zespołóq które rozpowszechniały wątki okultystyczno-sata-nistyczne lub jedynie opozycyjne w stosunku do tradycji judeochrze-ścijańskiej. Są to przede wszystkim: Venom' Mercyful Fate i King Dia_mond, Hellhammer i Slayer. Ztesztąte same grupy znacząco wpłynęłyna rozwój poźniejszego death i black metalu. Iednak w dużej mierzeodwołania do satanizmu, głównie Kościoła Szatana Antona SzandoraLaVeya polegały na wpisaniu się w stylisĘkę metalową i kreowaniu wi-zerunku muzyków jako

',niegrzecznych i bezbożnychiDrugim momentem w powstawaniu muzyki metalowej jest po-

jawienie się na początku lat B0. zespołów świadomie grających heavymetal. Przede wszystkim był to |udas Priest i zespoły skupione woko-ło Nowej Fali BryĘjskiego Heavy Metalu (New Wave of British HeavyMetal, dalej: NFBHM), jak Iron Maiden, Venom, Def Leppard, Dia-mond Head, Tygers of Pan Tang, Blizkrieg, Angel Witch czy Saxon.W tym samym okresie pojawiały się także zespoĘ metalowe w Niem-czech: Accept, Running Wild i Helloween, w USA: Manowar, \MA.S.P.,Queensrjiche i Ratt, w Szwajcarii zaś Celtic Frost' Grupy te, w prze-ciwieństwie do wymienionych wcześniej Venom i Mercyful Fate, nieodwoływały się do tematyki okołoreligijnej (wyjątkiem jest wczesny,'diabelski'' okres twórczości Running Wilds), skupiając się na treściachmitologicznych, eposach rycerskich, hedonistyc znychlub konsolidują-cych subkulturę metalowców.

5 DoĘczy to dwóch pierwszych płyt: Gates of Purgatory (1984) i Branded. ąndExiled (1e85).

Seks, szątan i ,,oddech wymarłych światów.. Historia grzesz(cz)nego...

Nowością dla metalu było pojawienie się W pierwszej połowie lat80. w USA zespołów wykonujących szybszą (podobieństwodo punka)od heavy muzykę metalową. ową nowością rewolucjonizującą scenęmetalową był thrash metal, który zaistn iał wraz z am'erykanskim gru-pami, takimi jak Metallica, Slayer, Megadeath, Anthrax, Testament,overkill i Sepultura. Znaczące thrashowe zespoŁy pojawiły się takżew Niemczech,|eczz kilkuletnim opóźnieniem. Warto wspomnieć choć-by: Kreatora, Sodom, Tankard, Destruction, Violent Force i Exhumera.Nowością w porównaniu z tematami poruszanymi w heavy metalu byłośpiewanie o śmierci, przemocy, zniszczenia etc. Zresztąjuż same tytułypłyt mogą świadczyc o opiewanych wątkach: KillbmAl/ Metalliki, Kll-ling Is My Business... ąnd Business Is Good!Megadeath, Fistful of MetalAnthraxu, Feel the Fire overl<lll, Pleąsure to KillKreatora czy obsessedby Cruelty Sodom.

Charakterystyczne dla muzyki metalowej lat 80. jest to, że ut<ształ-towaĘ się wzory okołomuzyczne powsze chnie ptzejmowane i roz-wijane, jak specyficzniebrzmiące nazv\ry zespołów i ich loga, sztukazwiązana z okładkami oraz wyglądu muzyków. Dużo racji ń pdouu.dMacan, twierdząc, żeheavy metal ma dużo wspólnego z rockiem pro_gres)rwnym [Macan 200 I: 9 4). Widać to w,,sztuce'' okładkowej, logach,wyglądzie muzyków, a tal<ze przyznaniu wyjątkowego znaczenia kon-certom jako miejscom spełniającym funkcje quasi-rytualne i komuni-kacyjne. W nazwach zespołów, zgodnie z przyjętąstylisĘką, pojawia-Ę się odniesienia do śmierci, zniszczenia czy mitologicznych postaci(najczęściej negatywnych), jak Iron Maiden, Megadeaih, Death Angel,Possessed, nie wspominając już o zespołach z|at 90.

Muzyrn METAL.WA W PoLscE W LATA.H 8o' l :rl R.ZWÓJ

Muzyka metalowa pojawiła się w Polsce stosunkowo szybko, bo juŻw roku 1979 zawiązała się grupa TSA, która jako jedna z pierwszychzaczęŁa grać hard rock i jako pierws zahealy metal. Mniej wlęcej w Po-dobnym czasie powstały następne dwa zespoły _ Kat (1979..; i rurbo( 1 980 r.). Warto zaznaczy ć, że te trzy zespoły do dziś uznawane Są \, po _

Ż55

256 MARCIN LISIECKI

wszechnej opinii za kanon polskiego metalu lat 80. Wspomniane grupyłączyło także to, że w początkowym okresie wykon1.wały one muzykęinstrumentalną, a dopiero po dołączeniu wokalistów: Marka Piekar-czykado TSA, Romana Kostrzewskiego do Kata i Grzegorza Kupczykado Turbo, skrystalizował się ich sceniczny wizerunek.

Należy jednak podkreślić, że przyjęcie takiego stanowiska Pro\^ra-

dzi to niedocenienia innych, niekiedy równie ważnych i cenionych ze-

społów i usunięcia ich w cień zapomnienia. A przecież polska scena

metalowa zasilana byŁaprzez kilkadziesiąt grup, które znacząco udzie-lały się mtzyczl'ie nagrywając, ale przede wszystkim biorąc tdziałw lokalnych i ogólnopolskich koncertach6. Starając się sprawiedliwieocenić ich wkład w rozwój polskiego metalu, muszę stwierdzić, Że

chociaż w większości przypadków były one wtórne wobec zachodnichzespołów i najczęściej prezentujące niski poziom kompozycji i gry, to

w dość dużym stopniu rozpowszechniaĘ ten typ muzyki i czyntŁy zenistotny środek wypowiedzi młodego pokolenia _ młodych słuchaczy'

którzy poszukiwali innego m.Jzycznego środka \\ryranJ niż punk, nowa

fala czy reggae.

Przejawem tych tendencji było powstanie jń pod koniec lat 70.

pierwszych zespołóq które grały ostrzejszy hard rock' jakUrządCelny,Magmen i Vindes. Do nich, w niedługim cl.asie, doŁączyło TSA, Crater,

Lord Vader i Turbo. M'tlzycznym wyjątkiem był Kat, który już na po-czątkulat 80' wykonywał ostrzejszy heavy metal, ml,lzycznie i tekstowo

przypominający Venom, następnie - już tyko mazycznie - Metallikę.Czas ten można określić początkiem heavy metalu, reprezentowanego

przez taLae sławy ówczesnych lat, jak TSA, Turbo, 666 XHE, oddechBuntownika czy Stos. Cechą charakterystyczną tego okresu były \|cz-ne nawiązania do bryryjskiego metalu, co widoczne jest zarówno na

płaszczyźnie mlzycznej, juk i okołomuzycznej. To Znaczy, subkulturametalowców kształtowała się, wykorzystując mody bryĘjskie doty-

6 Warto wspomnieć tu choćby o takich grupach iat 80. jak Lord Vader, Stos, Kre-on/Test Fobii, 666 XHE, Oddech Buntownika, Markiz de Sade, Dragon, Vader, Impe-ratoĘ Piekielne Wrota, Destroyer (Destroyers), Hammer, Non Iron, open Fire' WIIczyPająk (Spider Wolf), Alastor, Genesis of Aggression czy Magnus, a pod koniec lat 80.

pojawiły się: Ghost, Quo Vadis, Necrophil oraz Acid Drinkers.

Seks, szątan i ,,oddech wymarłych świątów"' Historia grzesz(cz)nego...

czące v{Yglądu zarówno muzyków, jak i fanów. Przykładami mogą być

stroje wzorujące się np. na skórzanych, nabijanych ćwiekami ubra-

niach muzyków z |udas Priest i Venom (np. Turbo' Dragon, Mangus),

obcisĘch kolorowych strojach członków Iron Maiden czy Yan Halen(np. Super Box, Fatum, Korpus, Senat). PozaĘm,zespoĘprezentowałysię w sposób dość typorvy dla metalowców, odziane w czarne spodnie

i najczęściej cłarny t-shirt z nadrukiem nazwY gruPy. Tak wygląda-

Ę thrashmetlowe zespoły wzorające się na amerykańskiej i niemiec-

kiej scenie. Okołomuzycznymi nawiązaniami było także ich logo oraz

w mniejszym stopniu okładki płyt?.

Loga zespołów miaĘ za zadanie odzwierciedlać stylistykę meta-

lu, mianowicie zawierały symbole satanistyczne (Kat, Imperator, od-dech Buntownika), geometryczne kształty liter (Lastwar, Alastor, Kat),

litery przypominające ostrze noża lub kosy (Exorcist) albo płomienie

(Stos, Turbo, Celebration) oraz pisane gotykiem (Lord Vader, Markizde Sade, Piekielne Wrota, Vader, Bundeswera). Dodatkowo wykorzy-

sł.wano wszelkiego rodzajuudziwnione, czasami zupełnie nieczytelne,

zapisy mające kojarzyć się z muzyką metalową. Zresztą w większości

przypadków 1ogo naśladowało mniej lub bardziej jednoznacznie logo

zachodnich zespołów, azwŁaszcza: Def Leppard' Van Helen,Iron Ma-

iden czy Helloween. |ednym zbardziej vłyraźnych przykładów odwo-

łań jest 1ogo Kata, łączące w sobie logo Metalliki i Slayera' wzorowane

na ostrych kształtach liter w nazwie Metalliki i pentagramu otoczone-

go kołem ze Slayera. Warto podkreślić, że w stylisĘce nazw zespołów

metalowych mozemy dostrzec związk<tz rockiem progresywnym, gdzie

podobnie logo zespołów miało oddawać charakterysrykę muzyki.

Podobną funkcję jak w rocku progresywnym, punku i nowej fali

miały pełnić okładki, których zadaniem było tworzenie spójnej całości

z mtzyką i tekstami zawarĘmi na pĘie. Dzięki wizualnemu przed-

stawieniu bądź odniesieniu się do zawartości, okładki miaĘ przeka-

zać określoną ideologię. Przedstawiony na nich kod miał budzić spe-

cyficzne emocje, skojarzenia, wykorzystując aluzje lub prezentując

7 Uwaga ta dotyczy prawie wyłącznie oficjalnie wydanych pł1't, które w odróżnie-

niu od,,domowd' wydawanych demówek, miaĘ czytelne wkładki.

Ż57

Ż5B MARCIN LISIEcKI

w dosłowny sposób przekonania i preferencje zespołu [|eziński 2009:295]. w przeciwieństwie do punka i nowej fali w polskim metalu latB0. nie poj awiało się jednozn aczne wYrażanie światopoglądu8, lecz po -

dobnie jak w rocku Progresywnym często występowaĘ surrealistycznewizje mąk piekielnych lub mitycznych krain, które mogĘ sugerowaćt rop do ana|iz uwarunkowań id e ol o gi czny ch muzyków. Wyko rzysĘ ącfantasmago ryczne wizualizacj e śmierci czy piekielnych czeluści, kon-testowano potocznie przyjęte kanony piękna oraz tematy,jakie mogĘpojawiać się w sztuce9. Wywołując obrzydzenie czy wstręt [patrz: Eco2007: I0] zamieszczonymi na okładkach maszkaronami, starano się, popierwsze, wpisać w przyjętąsĘlistykę metalu, po drugie, przeciwstawićkanonom piękna, a co zatym idzie _ prz1pisanym im wartości om eĘcz-nym i epistemologicznym, po trzecie, i najważniejsze, ocenić _ najczę-ściej negafinie - sytuację społeczno_polityczną. Uzasadnieniem tegomo gą być słowa Friedricha Nietzsche go, iż lkazuj ąc br zy dotę, człowiekpragnie zwrócić uwagę na zwyrodnienie własnego gatunku [Nietzsche2004: 64]. Brzydota miała wiązać się z symbolicznym wykluczeniemz grl;rpy na skutek nieprzyjęcia piękna utożsamiane1o z przy1ętymiw grupie wartościami. Pisał on: ,,Wszelkie dobro jest dziedzictwem: conie jest odziedziczone, jest niedoskonałe, jest początkiem..i' [Nietzsche2004: 83]. Dlatego też tematem wielu okładekbyły czaszlł,szkieletylubdemony, mające symbolizować szpetność i ohydę człowieka, a przed-stawiając mitycznych bohaterów, starano się wskazywać na siebie jakonieskalanych zepsuciem wybawicieli i zarazem nosicieli pozornie no-wych tradycjilo. Przykładami mogą być okładki: Turbo, ostatni wojow-nik (1987) i open Fire, Isły ognia (1988). Zresztą sztuka okładkowaw latach 80. nie byŁajeszcze tak rozwinięta jak w późnilejszym czasie,mianowicie prezentowano dość kiczowate ',piekielnd' obrazki, a tak-że pojawiaĘ się Ępowo rockowe temaĘ, jak blond piękność odzianaw jeansowy strój, pędząca na motorze (z okładki Fatum, Mania szyb-kości z 19BB roku). Z drugiej strony, co zresztą jest charakterystyczne

8 )ednoznaczne odwołania w okładkach będą się pojawiały w tatach 90.9 Sztuka okładkowa znacząco rozwinęła się w połowie lat 90.10 owa pozorność wynika ztego, że kontestując chrześcijańskie symbole i warto-

ści nadal pozostają w ich ramach, nie wprowadzając nic nowego do dyskursu.

Seks,szatani,,oddechwymarłychświątów,,,Historiagrzesz(cz)nego..'

dla rocka progresywnego, okładki miaĘ obrazować tytuł pĘĘ: Kat'

oddech wymarłych światów (1988), Exorcist, Voices from the Grayes

(1986), tytułowy utwór: Turbo, Dorosłe dzieci (1982)' Dragona' Hordą

Goga (1989) czy Destroyers' Noc krolowej żqdzy (1989) lub po prostu

prz-edstawiĄ zdjęcia samych muzyków: TSA' Live (1983)' Non lron'

Innym niepotrzebnt (1989).

I(ON CrNTV JAI(O FORMA ROZP OWSZECHN IAN IA MU ZYI(I

METALOWEJ

Znaczenia wyżej wymienionych zespołów powinniśmy upatrywać

w tym, że one najwcześniej wydawały kasety' tczestniczyły' i to z suk-

cesami, wpolskich festiwalach muzyki rockowej' Ponadto występowĄ

przed zachodnimi zespołami, mając okazję zaprezentowania własnej

twórczości,jakrównieżproPago\,vaniaciężkiegorockaimetalu.Zresz-tą ogran|czony dostęp do muzyki rockowej w Polsce sprawił' Że była

(inadaljest)onaopóźnionawstosunkudomuzykizachodnichZespo-łów. ogran iczen\a d,oĘczyĘ sprzętu, umiejętności kompozycyjnych

i gry, a przede wszystkim ukształtowania wrażliwości odbiorców na

tur.irypmuzyki.Wdużejmierzebyłotowspólnedlacałejmuzykiroc-kow.j w Polsce, którą kształtowały nagrania kilku klasycznych zespo_

łówl1 albo ich koncerty w Polsce |patrz: Zieliński 2005: 55]' obydwie

formy były * minimalnym stopniu zadowalające' gdyż obieg nagrań

był o'wiel! za mĘ na Wygenerowanie odpowiednio przygotowanych

izaznajomionychznowościamimtzycznymisłuchaczy.Wartojednakzurnurzyć, Że w odróżnieniu od granego w latach 60' i 70' polskiego

rocka, muzyka metalowa mogła się dynamiczniej rozwlać i docierać

do szerszego grona słuchaczy. Działo się tak za sPra\^rą znacznie więk-

szej |iczby koncertów (już nie tylko The Animals i The Rolling Stones

i gwiazdy węgierskiego rocka) , a także audycji radiowych z muzyką po-

polur.rą (w tym metalową) oraz dostępnych na rynku nagrań'

Ż59

ll Nagrań głównie prą'wożonych zZachodu'

Ż60 MARCIN LISIECI(I

W latach B0. odwiedziły Polskę takie gwiazdy jak Budgie (1981)'

UFO (1982), Nazareth (1984), Iron Maiden (1984 i 1986)' Accept

(1986), Saxon (1986), Metallica (1987), Overkill (1987) oraz Helloween

i Running Wild w 1987 roku. Największe znaczenie dla rozwoju pol-

skiego metalu miały jednak koncerty iron Maiden i Metalliki, które

vlyznaczyŁy style grania i j edno cześn ie ich występy wprowad zly cezur ę

w podziale na heavy i thrash metal w Polsce. To znaczy, około roku

1984 pojawiło się więcej zespołów grających heavy, i to głównie w na-

wiązaniu do NFBHM. Po 1987 natomiast przybyło grup thrashowych,

a zmniejszyŁa się popularność heary metalu. Należy podkreślić, że

w odróżnieniu od wyżej wymienionych, zespoły stricte heavy i thrash

metalowe, przyjeŻdżając do Polski, były w szczytowej formie. Mianowi-

cie Iron Maiden było świeżo po nagranitPowerslaye (tggł)' a w 1986

po wydaniu Somewhere in Time, Metallica zaś wystąpiła z materiałem

z najlepszej pSy, czyli Master of Puppets (1986). Podobnie overkill,

Running Wild i Helloween prezentowały muzykę ze swoich nowych

i ważnych płyt Taking over (Overkill, 1987)' I]nder Joly Roger (Run-

ning wild, 1987) i Keeper of the seven KeTs (Helloween, 1987). Warto

talźe dodać, że Polskę odwiedzaĘ inne, mniej zrLaczące muzycznie ze-

społy, jednakze ich wkład w rozwój polskiego metalu był równie ważny.

Warto tu wymienić: włoski Mayhem, Alaska, Killer czy Hanoi Rocks,

z którymi w 1985 roku odbywał po Polsce trasę koncerto\,vą Kat.

Przejawem tego, że muzyka metalowa w Polsce w latach 80. mogła

się znacznie bardziej rozwijać niż w latach wcześniejszych, były liczne

lokalne koncerty I cztery znaczące festiwale' iednym z pierwszych, na

którym zaczęły pojawiać się zespoĘ heavy metalowe izarazem najbar_

dziej popularny, był Festiwal Muzyki Młodej Generacji, znany później

jako Festiwalw |arocinie. Na nim debiutowĄ główne zespoły metalo-

we, jak TSA, Turbo i Kat, które dzięki swoim sukcesom spowodowaĘ

zwiększenie zainteresowania metalem. Sytuacja ta była jlŻ zatważalna

od roku 1985, kiedy to na Festiwalu w }arocinie pojawiło się aż 9 ze-

społów metalowych . Poza tym muzycy metalowi mogli prezentować

swoje umiejętności na trzech znaczących festiwalach poświęconych

tylko temu stylowi mlJzycznemu. Były to: od 1986 roku Metalmania

w Katowicach' od roku 1987 Drrrama w Pruszczu Gdańskim, od t9g8

Seks, szątan i ,,oddech wymarłych światów". Historia grzesz(cz)nego"'

roku S'thrashydło w Ciechanowie [patrz: Polish Heavy Metal Side].

Przeglądyte miały o ty\e znaczenie, że byĘ poświęcone tylko tvłyłącz-

nie muzyce metalowej, kształtując w ten sposób szeroką tzeszę fanów.

Ponadto w festiwalach tych uczestnlczyły zespoły zagraniczne, prezen-

tując zachodnie nowoś ci rnlszyczne. Warto zaznaczyć także to, Że po

Metalmanii wydawane byĘ kasety prezentttjące wybrane utwory naj-

lepszych zespołów._ Niejednorodność muzyki metalowejw Polsce, to znaczy nowe sryle

wprowadzaj ące podziaŁy pomiędzy fanami metalu, wpĘnęła także na

specyfikę koncertów i festiwali - w wymienionych povłyżej trzech festi-

walach preferowany był albo heavy metal, albo thrash. Widać to zwłasz-

cza laMetalmanii i S'thrash'ydle - pierwszy zdominowany był w latach

80. przezheavy, drugi zaś przez thrash i death metal' O znacznej popu-

larności thrashu po 1987 roku mogą śwndczyćtakże inne festiwale, jak:

Thrash Meeting, Thrash Till Death, Thrashfest czy Thrash Camp lpatrz:

Polish Heavy Metal Side]. Poza tym, na tle nastawionych na konkursy

festiwali wyrożniała się Drrrama, w trakcie której najczęściej występo-

wały mało Znanei najczęściej niezbyt znaczące mlnycznie zespoĘ.

Przyznanie koncertom istotnego znaczenia wynikało nie tylko

z samej potrzeby obcowania fanów z ulubioną muzyką' |ecz przede

wszystkim z obustronnej potrzeby (muzyków i słuchających) uczest-

n iczenia w przyP ominaj ącym rytualno - oc zy szczaj ące ob rządki. Z tego

też powodu sami muzycy często czynlli z koncertów wyreżyserowane

spektakle przypominające bardziej greckie misteria dionizyjskie [E'liade

lgga, zsz_z56] n\Ż spotkania mlzyczl.e. }ako przykłady mogą słuŻyć

koncerty Kata i Kreona, w trakcie których wykorzystywano elemen-

ty satanistycznych obrządków, co mogło przypominać uczestniczenle

w wydarzeniu religijnYm.

Trrsw Polsl(lcH zESPoŁÓW METALoWYcH

JAl(o NośNlKl tDEoLoGll

Nie ma niczego odkrywczego w tezie, Że mazyka sama w sobie nie nie_

sie żadnych treści ideologicznych. Dopiero odpowiedni kontekst i do-

26r

262 MARCIN LISIECKI

datki w postacie tekstów i wyglądu muzyków powodują, że staje się onareprezentatywna dla przedstawienia i wspierania przekonań wykonaw_ców i odbiorców. Metal z konieczności wpisuje się w ten schemat, leczz czasem zarówno mazycY,jak i fani wytworzyli dla własnych potrzebprzekonanie o tożsamości tej muzyki z treściami grozy, demonologiiitp' Sytuacja taw znacznym stopniu była charakterysĘczna dla metalulat późniejszych niż B0., kiedy występowal on jeszcze jako muzycznaforma buntu, alternatywna wobec punka i nowej fali.

Niejednokrotnie już wspominałem o dość niskim poziomie pol-skiego metalu, cechującym się niedoskonałościami kompozycfnymii technicznymi. Podobnie było na pŁaszczyźnie tekstowej, gdzie domi-nowały charakterystyczne dla stylistyki metalowej fantasmago ryczneopowiastki lub kiczowate fantazje o seksualnych podbojach. Zdarza-ły

'ię jednak przypadki' kiedy zespoły reprezentowały stosunkowo

wysoki poziom mlzyczny i przedstawiĄ interesujące, zarówno podwzględem literackim (jeśli tak to można ująć)' jak i odniesień do sytu-acji społeczno-kulturowych, teksty. W tekstach zespołów metalowychmożemy odna|eźć wiele elementów charakterystycznych dla polskiegorocka, który z jednej strony starał się zachować status quo,|tlb w najlep-szymprzyPadku unikać tematów związanych z polityką czy problema_mi społecznyml", z drugiej strony, pojawiaĘ sięteż zespoŁy, które jed-noznacznie podej mowaĘ kwestie polityczne, naj częściej op ozycyjnew stosunku do panującego w PRL ustroju politycznego, był to przedewszystkim grupy grające punk i nową falę. W tym kontelście muzykametalowa przejęła obydwie cechy, co spowodowało, Że mlzycy meta-lowi opowiadali się jako nieangah:jący się w sprawy polityczne' a cowięcej, w tekstach pojawiły się odniesienia do Spra\4/ społecznych, kul-turowych, w podtekście także politycznych.

Wojciech Siwak, w książce poświęconej polskiej muzyce rockowejEstetyka rocka, v,ryróżnl pięć wątków poruszanych w tekstach rocko-wych, są to: pragnienie wolności, pragnienie uczucia, pragnienie praw-dy, pragnienie akceptacji i uczestnictwa w życiu społecznym oraz pra-

'2 Przykładami mogą być zespoĘ jak Czerwone Gitary, Niebiesko-Czarni, a takżeSkaldowie, Breakout czy Budka Suflera.

Seks, szatan i ',oddech wymarłych świątów". Historia grzesz(cz)nego...

gnienie bezpieczenstwa i stabilizacji Społecznej [Siwak 1993: 59_77).Interesujące jest to' że w utworach zespołów metalowych owe Potrzebywyrażane były (rą) tekstami o grzechu, szatanie, złu i śmierci. Co wię_cej' często nie wprost przekazywane są pozytywne uczucia i potrzeby.W ten schemat wpisuje się także potrzeba buntu, związana z przewar.tościowaniem zastanej i powszechnie akceptowanej moralności i ide-ologii, co najczęściej przejawiało się w formie negacji porządku spo_

łeczno -p oli ty czne go, a pr zede wszystkim religij ne go (tu katolickie go ).Warto zaznaczyć, że wątki opiewane przez metalowe zespoĘ zna-

cząco nie różnlły się od punka i nowej fali. Polscy muzycy, pomimopowszechnej deklaracji o nieangażowaniu się w sprawy społeczno--polityczne, starali się przekazywać swój stosunek do rzeczywistości,nadając jej jednocześnie określony wymiar ideologiczny. }ednym z naj-częściej povltarzających się wątków w tekstach metalowych w latach80. jest wolność. )ej brak rozumiano jako ograniczenia ze strony repre-syjnego reżimu politycznego, ale także, i może przede wszystkim' ze

strony starszego pokolenia. Wzorcowym przykładem jest tekst Dorosłedzieci Turbo z L9B2 roku, gdzie czytamy o ograniczeniach i nieprzydat-ności, a wręcz szkodliwości wiedzy przekaz:y:łvanej przez nauczycielii rodziców. W podobnym tonie przedstawia się tekst zespołu Fatum,Nie mówcie nam (L98B), w którym ponownie pojawia się wątek eduka-cji i konfliktu ze starszym pokoleniem.

Nauczyli nas regułek i dat,

nawbijali nam mądrości do łba,

powtarzali co nam wolno, co nie,

przekonali co jest dobre, co złe.

odmierzyli jedną miarą nasz dzień'

Wyznaczyli czas na pracę i sen.

Nie zostało pominięte już nic'

Ęlko jakoś wciążniewiemy jakżyć.

Doro słe dzie ci mają żal,

za kiepski przepis na ten świat.

Dorosłe dzieci mają żaI,

że ktoś im Ęle życie skradł.

263

264 MARcIN LISIECKI

(... )

Nauczymy więc się sami na złość.

Spróbujemy może uda się to.

Rozpoczniemy od początku nasz kurs.

Przekonamy silę czy twardy ten mur.

odmierzymy ile siĘ jest w nas.

Wyznaczymy sobie miejsce i czas.

A gdy zmienią się reguły tej gry,

może w końcu odkryjemy jakŻyć.

Dorosłe dzieci,Turbo (Dorosłe dzieci, 1982)

Szary wzrok' wciąż pogarda na twarzach

Co dzień przenika mnie ich obawa i strach

Mówią mi: chciałbyś mieć wszystko zaraz

Nie chcą wierzyć, że ja mogę zrobić coś sam

Nie, nie będę nigdy zgorzkniały jakwy

Nie mówcie nam, po co żyć

Pragniemy świat budować bez waszych nauk

Nie chcemy znać waszych prawd

Zostawcie nas wreszcie w spokoju

(...)

Mam już dość, ze wszystkimi skłócony

Wciążpouczamnie ktoś: Nie rób tak, bo to błąd

Ciche dni, onateż się odwraca

Dość jużmarzen i słów, nadszedł czas odejść stąd

Nie, nie będę więcej słuchał tych bzdur

Nie mówcie nąm, EatLlm (Mania szybkości, 1988)

Wolność jawi się tu przede \{szystkim jako pozytywna i pożąda-na \,vartość. fednocześnie zawarto tu wezwanie do działania - główniebuntu przeciw starszym pokoleniom, które sta\,viane są jako \^/inne ne-

gatywnego staflv tzeczy, a przede \^/szystkim jawią się jako super ego,

które symbolicznie stoi na straży starego i nieprzystającego do aktu_

alnego Porządku sPołeczno-kulturalnego. W takim sensie możemyodczytywać także teksty innych zespołóW jak 7są tse w mojej glowie

Seks, szatan i,,o ddech wymarłych światów". Historia grzesz(cz)nego...

Deef (Singel,1984), Cały czas uczq nąs Tirrbo (Smak ciszy,I9B5), WaIgłowq w mur 666 XHE (Demo, 1986), Nowy dzień open Fire (Demo,1987) czy Pokonać strach Fatum (Mania szybkości,19BB). Warto jednakpamiętać' że postulowana aktywność, w przeciwieństwie do tekstówrockowych czy punkowych, nie zawiera nawoĘwania do zbiorowychdziałań, a raczej do indywidualnego buntu. Poza tym, Ępowym dlahard rocka i heavy metalu wątkiem jest połączenie potrzeby wolnościz przekonaniem o niemożliwości jej osiągnięcia, np. Aggressor, Seno wolności lub koniecznością ucieczki, np. Deef, Zaczyna sig, Fatum,Mania szybkości (Mania szybkości, 1 988).

Nie ma dokąd uciec

nie ma gdzie się skryć

|akzaszczute zwierzę

czuję betonowy strach

Mózg mota pa1ęcza sieć

czuję oddech strachu

nie dam rady uciec stąd.

Sen o Wolności, Aggressor (Demo' 1988)

To ja, tylko ja

|a nie znam granic ani słowa ,,dość''

Porywa was mój własny świat

Gdzie nic was nie może zranić

Zaczyna sig, Deef (Singiel, 1985)

Charakterystyczna dla metalu ucieczka w wyimaginowane świa-ty' jako wyrażenie potrzeby wolności' pojawia się w muzyce meta-lowej jako odwołanie do quasi-mitologicznych bohaterów. W tensposób mlJzycy starali się przedstawić bierno-aktywną koncepcjęwalki z wrogami - starszym pokoleniem/systemem politycznym.Z kolei fantazjowanie na temat walki możemy odcz1tywać jako po-godzenie potrzeby aktywnego przeciwstawiania się zastanej tze-czywistości społeczno-politycznej z postulatami nieangażowania

Ż65

Ż66 MARCIN LISIECKI

się w polĘkę. Przykładami mogą być teksty open Fire zognia (1988)13.

Twardy jak skała

Szńki jak strzała

oto wojownik doskonały

Nieustraszony

Niezwyciężony

Na polu chwały

Miecz w jego dłoni

Tarcza go chroni

Zorza zwycięstwa go oświeca

Twardy jak skała

Szńki jak strzała

iak błyskawica!

Twardy jak skała, openFire (Lwy ognia, L988)

Księżyc już

Pali się

Czas już bliski

Ryczą lwy

Dzwonyblją już

Słyszysz je?

obudź się!

Wołam cię!

Wstan!

Zęby |śnią gotowe do walk

Wystąp z tłumu dziś

I włóż skórę lwa

Lwa!

ogień i stal, openFire (L:wy ognia, 1988)

pŁyty Lily

13 Podobieństwa w tekstach opiewających mitologiczne wątki możemy wskazaćna Manowar, a zwłaszcza dwie pĘ.ry: Battle Hymns (1982) i lnto Glory Ride (I98Ą.

Seks, szątan i ',oddech wymarłych świątów''' Historią grzesz(cz)nego"'

Spójrz na wielki czarci ołtarz.

Przetrwał nędzne klątwy.

Strzegły go "grzeszn€' moce piekła'

IN NOMINE DEI NOSTRi SATANAS LUCIFERI EXELSII

Daję Ci właściwy klucz,

diabelskiego domu skarb.

Kamień, z procy kamień

Kamień Antychrysta!

(...)

Ż67

Po|aryzacjaprzestrzeni społecznej na buntującą się młodzież i po-

kolenie rodziców, nauczycieli, polityków symbolicznie (a nierzadko i fi-

ZYcZn|e),strzegących ładu i \'vyznawanych wartości, przyczyniła się do

pojawienia się w tekstach metalowych dwóch istotnych wątków. Pierw-

iry^ rnich była krytyka porządku społecznego i zastanej moralności,

drugim zaś konsolidacja subkultury metalowców jako wyrazicieli i no_

sicieli buntu. Krytyka podzielanych przez społeczeństwo wartości prze-

jawiała się w charakterystycznym dla kontrkultury schemacie, z tą jed-

nak różnicą, że ideologiczną podstawą nie była ,,myśl Wschodu'" lecz

satanizm i nihilizm. Metalowcy, podobnie jak kontestująca młodzieŻ

lat 60', tworzyli pod wpływem intelektualnych guru' jak Antona Szan-

dora La veya, Aliestera Crowleya i Friedricha Nietzschego. wyborem

tychpostaciwpisanosięwcharakterystycznydlakontestującychgrupschemat _ koncentrowano się wokół postaci i ich idei, które stawaĘ

się atrakcyjne dzięki transgresji, szokowi i skandalom [Krajewski 2005:

115].Najbardziejwyrazistymprzykłademtakrozumianejkontestacjisą teksty t<ata z dwóch płltr: Metal ąnd hell ( 1986) 14 i oddech wymąrłych

światów (1989). TeksĘ Kata w kontekście satanizmu i nihilizmu przed-

stawiają się na tyle znacząco, gdyżjako jedne z niewielu w światowym

metalu zawierają odwołania do laveyowskiego satanizmu. Świadczyć

o tym może choćby to, że w latach 80' zachodnie zespoły czy ml:zy-

cy określający siebie jako satanistów nP' King Diamond' nie opiewĄ

doktryny Kościoła Szatana w swoich tekstach'

'a Polskojęzyczne wydanie to pĘa pt' 666 z 1987 roku'

Ż68 MARCIN LISIECKI

Chcesz miećwładzę i moc?

Gromić jak mag, dusić jak wąż?

Nie wiem, czy chcesz...

- Chcę! Chcę!

...teraz i tu...

- Chcę| Chcę!

'.'powiedzieć:Bóg to mój wróg?!

Diabelski dom Il,Kat (oddech wymarłych światów, 1989)

Ludzkie spojrzenia słodkie są

choć pełne chciwości, kłamstwa

i zazdrościłez.

P oznasz j e, p oznasz bliŻej

kiedy osłabniesz

i głowę rozbi1esz o mur.

Ludzkie sny jak cienie

Snują się za trupem i krwią

- PrzywyĘ zabijać'

Mordercą, Kat (666, 1987)

Córko weź perŁy Ziemi.

KlejnoĘ zwier zęcy ch pr aw.

Mają świętą moc Sheol'

Wiele lat - dla mnie chwil - byłem jak grom.

UcĄemCię.Zwlkawilk, z nędzy nędza, a z krwi krew.

Kto ssał... Bóg albo wąż?

Kto ssał?

Ktoś kłamie wciąż i ssie.

Zamną car, loch i potop.

Mijałem słońca i trwam.

- Dawna bestia, smok_ Dziś człek'

(...)

Seks, szatan i ,,oddech wymarłych światów"' Historia grzesz(cz)nego''

Idzie armia.

Zejdźl.

Fallus' wymię.

Zejdźt

CiepĘ czarci kult.

Idzie armia.

Zejdźw dół, wstąp do piekła'

Tam nikt nie musi tak jak tY

- W snach kląć a w życiu ślinić się!

Głos z ciemności' Kat (666,1'987)

Z glębiran

W blasku hord

Ż69

AnaliĄąc przedstawione teksty, możemy twierdzić' że satanizm

jawićsięmiałjakoalternatylvnaijedynadrogadozbudowaniapopra-wienie funkcj onuj ącego społeczeńst\^ra opartego na przyjęci|t właści-

wej dla natury człowieka prawdy' Wynikająca z tego gnostyczna wizja

świata zawrcrila w sobie podziaŁ na prawdę boską' reprezentowaną

przez Kościół katolicki , o'u:. p'u*dę z n|ąniezgodną' lecz odpowiada_

jącą nut lrze człowieka. Satanistyczna pfa\'Vda' rozumiana za La Yey'

.-, pol.guć miała na zaakceptowaniu pozytywnych i negaĘ'wnych

cech tkwiących w człowieku' Mówiąc językiem psychoanalĘcznym'

odrzuceniu destrukcyjnego Prymatu super ego i skierowaniu uwagi

na potrzeby id. Jako przykłady mogą słuŻyć wątl<t związane z seksem'

priy ,ry^,nie w duchu rocknrollowego stylu życia' lecz jako istotne-

go elementu natury ludzkiej, np' Kat, Diabelski dom III' Dziewczyna

w cierniowej koronie, Mag'sex i Bramy żqdz' Dodatkowo w tekstach

Kata zawarta jest vłyraźna krytyka porządku społecznego oparte-

gonakatolickiejmoralności,np.Kat,Morderca,NoceszatanaiGłosz ciemności.

Interesującym przykładem odniesienia do mitów jest telst Kata

pt.Czaszemsty,wktórymprzedstawionajestscenawalkiBogazszata-nem. Podstawą mitologiczną jest tu Apokalipsa św' )ana' która zawiera

proroctwa doĘczące końca świata:

279 MARCIN LlslECKl

Idzie czarny król

Abadon

Nad nim krąg siedmiu głów

Sprzęga czarci gniew

Wpłomień

I stanął smok

P r zed ma)ącą rodzić niewiastą

AŻeby, skoro porodzi

Pożreć ją

Dziecię

fego raj

(...)

I porodziła tyrana

Zże|aznymberłem

Lecz porwał go Bóg

Spod zębów wyzwoliciela

Wzniósł Abadon stary miecz

Plunął w piach

- Wojna Psie!(...)

Zemsta piekieł dopełnia się

Czas zemstY, Kat (666, 1987)

I stanął smok przed mającą rodzic Niewiastą,

ażeby skoro porodzi, pożrećjej dziecię.

I porodziła Sy'u - Mężczyznę,

który wszystkie narody będzie pasŁ rózgą

źe|azną.

I zostało porwane jej Dziecię do Boga

i do fego Tronu

Ap 12,5

Ciekawe i zarazem wyjątkowe na tle innych zesPołó\,v metalo-

wych jest to, że autor tekstu stawia się w roli aPostoła przedstawiające-

go biblijną wersję apokalipsy, gdzie podmiotem liiycznym jest szatan.

Seks, szątan i ,,oddech wymarłych świątów"' Historia grzesz(cz)nego'"

Ten gitarowy huk, jak ryk wściekłego lwa

to HeavY Metal Rock!

Niczym armatni strzał kiedyś obudzi cię

wtedy odkryj esz, że.''

Hałasy wielkich miast i brudnych maszyn zgiełk

Gniewnego tłumu ryk' całkiem zagłusĄ ctę

Ale pozostał naITI' nasz Heavy Metal krzyk!

Heavy metal św iat, TS A (Liv e' 1985)

Ślepcze stój, ramię daj

oni dali tylko fałsz

15 Przyjęcie nihilizmu jako podstawy światopoglądu metalowców nie musiało łą-

czyć się z wyznawaniem satanizmu'

27r

Istotą utworu jest zaprezentowanie alternatywnej wobec chrześcijań-

stwa wersji ostateczn_ego zakonczenia' którego Zv'rYC|ęZcą ma być sza-

tan. Warto podkreślić, że pojaw\ający się w tekście Abadon przwo'

mina quasi-mitologicznych bohaterów opisanych w utworach open

Fire, jako ci, którzy mają odwagę przeciwstawić się otoczeniu i jego

normom.Drugim, wynikającym z przyjęcia satanizmu i nihilizmuls' wąt-

kiem związ anymZ-r'"yę metalową jest wyróżnienie subkultury me_

talowców jako grupy bunĘącej się młodzieŻy'W tekstach tego Ępu

najczęśc\ej wystęPują na zasadzie sloganów odwołania do heavy me-

talu' jako męskiego ,tyio zy'iu, odróżnienia się od punków i innych

subkultur,acozatymidzie-konsolidacjimetalowców.Wprzedsta.wionych poniżej trzechtekstach możemy dostrzec różne sposoby pre-

zentowania swoich przeko nań, pr zy zachowaniu intencj i, wyj ątkowo ści

muzyki metalowej. Siła sloganów zawierających słowa "heavy metar'

polega na tym, że wytwarzają one poczucie więzi' ściągają ulwagę oraz

poall-o*;ą całośź tekstu [Reboul 1980: 300]' Dają także możliwość

iatwego zapamiętania i powtarzania słów przyczyniając się tym samym

do ,oipo*szechniania poglądów |eŻącychu podstaw tożsamości meta-

lowców. Przykładem mogą być następujące fragmenĘ tekstów:

272 MARCIN LISIECKI

Wrzeszczą: post|

Chwalą lęk.

Kroplą ży cia p oj ą chwast.

Prawda to metal

I piekło

Prawda to metal

Czarnyjak noc

Metal i piekło,Kat (666,1987)

Rozpalony do białości

Razi blaskiem swoich wrogów

Gromowładną siłę ognia

Potężną jak moc bogów

Heavy metal, heavy metal

Heary metal is the best

Heary metal, heavy metal

Heavy metal - fuck the rest!

Metal top 20, OpenFire (Lwy ognia,1988)

Specyfiką tych telśtó\,v jest to, że wprowadzająpo|aryzację na me-

talowców i całą resztę, która nie jest zdolna do właściwej oceny sytu-

acji i możliwości dz|ałania. Poza tym, zawierają charakterystyczne dlautworów metalowych ramy, mianowicie TSA wpisuje się w schemat po-tr zeby wolności, pt zy j edno czesnym zŃ'oŻenia b e zse ns owności działa-nia. Kat prezentuje się w typowym dla satanizmu stylu przeciwstawiametal (jako nośnik 'prawdy'' o człowieku i świecie) fałszowi katolic-kiej moralności. open Fire zaś łączy quasi-mitologczną wizję ze slo-

ganami: ',heavy metal jest najlepsZy" i ',heayy metal - pierdol resztę!'''

uwypuklając reboulowskie funkcje konsolidacji grupy i ściągnięciau\{agi.

Warto odnotować, że wątki kontrkulturowe pełniły - pomimoróżnorodnych wizji buntu, piekła etc. - funkcje pedagogiczno-mora-lizatorskie. Z tą jednak róŻnicą, że nie odnosiły się one do satanizmui nihilizmu jako ideologicznej podstawy buntu wobec zastanej i nieak-ceptowanej rzecąłvstości sp ołeczno -p olityczn ej, a pr ezentowĄ pełne

Seks, szatan i ,,oddech wymarłych światów". Historia grzesz(cz)nego"'

obaw podejście o sposoby ucieczki mŁodzieŻy przed nieznośną rueczy'

wistością (np. Super Box, Biała dama) albo starĄ się przedstawić al-

ternatywną wobec satanizmu wizję świata' w którym szatan był przy-

czyną'zŁa(np. Turbo, Wybacz wszystkim wrogo?n' oddech buntownika'

Znowu piekło,Iuż tu nie wrócisz szatanie)'

Zło zvły cięży ć możesz złem

Ząb zaząb, a krew za krew

Spróbuj jednak wziąć się w garść

Nie uderzaj nadstaw twarz

WYbacz wszYstkim wrogom

Podaj dłoń

Zaduś swą agresję zaduś całe zło

Całe zło Za kamienie oddaj chleb

Kiedy trzeba nadstaw łeb

Bądź d|asiebie katem znów

Prawdę caŁązawszemów

Zło zvły cięży ć możesz złem

Lecz pamiętaj nie daj się

Szatan kusić będzie wciąż

Tr zy ma) W zy ż i zwy cięży sz gol'

WYbacz wszYstkim wrogom

Podaj dłoń

Zaduś swą agresję zaduś całe zło

Cale zlo

Wyb acz w szystkim wrogorn' Turbo (Kawaleria szatana' 1986)

}ego obecnoś ć czujęco noc' przy chodz\znikąd' odchodzi w mrok

Z otchłani piekła żywa śmierć wyciąga dłoń swą l szepcze "Chodź!!!''

Chcę żyći umrzeć więc proszę cofnij dłoń

Nie kuś mnie więcej...

Szatanie nie nalegaj! odejdźstąd! |uż tu nie wrócisz szatanie

Już tu nie wrócisz szataLrie, oddech Buntownika (Już tu nie wrócisz szatanie'

re87)

Ż73

Ż74MARCIN LISlECKI

Warto także wspomnieć o tekstach przestawiających typowe dla

metalu odniesienia do fantasmagorycznych wizji piekła lub trawesta-

cj e literatury demonoli cznej or azopisy proce sów czarow n\c' Znaczen\e

tego t}?u tekstów ;;;;ń "u p'"'a'tu*ieniu kontrkulturowych

idei,lecz na wpisaniu 'ię * Jp"1'mę "''':ulo

)ako przykłady mogą słu-

żyć utwory: Stos, Stos

_|tt't'i*"ia 87 ' L987 )'Dragon' Belial (Metalma-

nia 87,1987) czyvua"'' s;łons Wąrth (Live in Decay' 1986)'

ZnroŃczrntt

Podsumowując, naieży przyznać'że - podobnie jak punk i nowa fala

_ muzyka,n't*o*I"i L*'o*.:': jik" interesujący i ważny przykład

kontestacji -ł"d"i;;; ńu'h so' u|1słeso wieku' Jej znaczenia po-

winniśmy onu*r"'uź p'ua" *"'y'tkiń w możliwościach skupienia

młodych słuchaczy *ot'oł idei buntu' niekoniecznie mającego kono-

tacje polityc zne' Zt"go po*oao heavy i thrash metal nie zawierĄ

*ś"ui.tai<iegoł;;$,ii::-::::i::;'ffi li:i[IJ-]l."lf,"*:Tf 'J]lilTJ::'f "]fi

""J'1il;;olĘczne jlatB0.,muzyka

metalowa stała się istotnym medium przekazrjącym nastroje społeczne

oraz pojęci" n""J"iice ich rozumienie' Warto także podkreślić' że

o wyjątkowos'i poi-'t'i'go metaiu może świad czyćto'iż w odróżnieniu

od zachodnich zespołów wykazyw ń znaczniewiększe zainteresowanie

sprawami polityt'i iuolączkami dorastające j młodz\eży'

Poświęcenie uwagi heary i thrash ńeialowi lat 80' miało na celu

przybtiżenie konteksiu kształtowania się tego gatunku m|tzycznego

w Polsce ora7' w;'naczaniepodstawy dla datszych badań' Wynika to

pr ze dews zystki J# ;*" ilot*' czas muzyka metalowa nie zo stał a

dostateczni. poJau"u badaniom ani muzykologicznym' ani socjoio-

glcznym(t"k j"L;;' rock i pu:k)'W dużej mierzewynika to zpotocz'

nych i, j"k '"gii#; sę przekonać' pochopnych opinii o wyłączeniu

się jej z obszaru zainteresowu"iu 'p^'u*ami społeczno-polĘcznymi'

Poza tym, "i"i;';;'tykuł mia| także na celu vrYznaczanie płasz-

czyzfiydla opisu l' ana|\z późn\ejszych rodzajów muzyki metalowej'

Seks, szątąn i ,,oddech wymarłych światów". Historia grzesz(cz)nego'.. Ż75

jak death, black i doom, które w latach 90. zdobyĘ znacznie większą

popularność oraz rozwinęĘ stylistykę muzyczną i okołomuzycznąmetalu.

LITTRRTuRA CYTOWANA

Ake Claude. 1,975. A Defnition of Political Stability. ,,Comparative Politics'l

)anuary.

Eco Umberto.2007. Historią brzydoty. Poznań: Rebis.

Eliade Mircea. 1988. Historią wierzeń i idei religijnych, t. l. Warszawa: PAX.

|eziński Marek. 2009.Ideologia i muzyka popularna. lkonografia okładek płyto-

wych. w: M. Lisiecki (red.) Sztuki wizualne jako nośniki ideologii. Toruń:

Wydawnictwo Adam Marszałek'

Krajewski Marek. 2005. Kultury kultury popularnej' Poznań: Wydawnictwo

Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Macan Edward. 200I. Progresywny urock. Toruń: C&T.

Moynihan Michael, Soderlind Didrik. 2003. Lords of Chaos. The Bloody Rise of

the Satąnic Metal Underground.Los Angeles: Feral House.

Nietzsche Friedrich. 2004. Zmierzch bożyszcz, czyli jak się filozofuje młotem.

Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.

Partridge Christopher. 2OO9. Sątanizm i subkultura heavy metąlu. w: P. G. Rid-

deII, B. Smith Riddell (red.), Anioły i demony w różnych religiach świątą.

Kraków: WAM.Reboul olivier. 1980. Kiedy słowo jest broniq, w: M' Głowińslr; (red.), |ęzyk

i społeczeństwo. Warszawa: Cz1telnik.

Siwak Wojciech. 1993. Estetyka rocka.Warszawa: Wydawnictwo Semper.

Zieliński Przemysław. 2005. Scena rockowa w PRL. Historią, organizacja, zna-

czenie. Warszawa: Wydawnictwo TRIO.

Żródła internetowe

Polish Healy Metal Side, http : // dorosledzieci.prv.p\ l (|Ż.02.20 I0).

Scaruffi Piero' A History of Rock and Dąnce Music. From the Guitar to the Lap-

top, http: I I www.scaruffi .com/history/cpt4 14.html (2.0 1.20 I 0).