1

XVI

SESJA POMORZOZNAWCZA

2

3

STOWARZYSZENIE NAUKOWE ARCHEOLOGÓW POLSKICH

ODDZIAŁ W SZCZECINIE

MUZEUM NARODOWE W SZCZECINIE

MUZEUM W STARGARDZIE

ACTAARCHAEOLOGICA POMORANICA

III

XVI SESJA POMORZOZNAWCZASzczecin 22–24 listopada 2007 r.

część 2

Od późnego średniowiecza do czasów nowoŜytnych

Pamięci Antoniego Pawłowskiego i Wojciecha Szulty

Szczecin 2009

4

Redakcja

Andrzej Janowski, Krzysztof Kowalski, Sławomir Słowiński

Redakcja Wydawnicza

Beata Biwan, Marcelina Lechicka, Paulina Kuźmo−Biwan

Korekta

Redakcja, Redakcja Wydawnicza

Tłumaczenie

Ewa Piasek

Magdalena Wojdak

Skład

Tomasz Siwulski

Projekt okładki

Redakcja

Publikacja materiałów była możliwa dzięki dotacji

Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

ISBN 978−83−906963−8−6 (całość)

ISBN 978−83−906963−7−9 (część 2)

ISBN 978−83−86136−87−2 (część 2)

ISBN 978−83−61456−12−4 (część 2)

© Copyright by SNAP O/Szczecin and individual Authors

Autorzy artykułów ponoszą odpowiedzialność prawną i finansową za zamieszczone w tomie ilustracje

Na okładce: wczesnośredniowieczna drewniana figurka konika ze szczecińskiego Podzamcza(badania: Pracownia Archeologiczna Zamku Książąt Pomorskich; zbiory: Muzeum Narodowe w Szczecinie)

Druk

PPHU TOTEM S.C.

www.totem.com.pl

57

Gryfino położone jest na południe od Szczeci−na, w zachodniej części województwa zachodniopo−morskiego, nad rzeką Regalicą – wschodnią odnogąOdry. Prawa miejskie w odmianie magdeburskiejnadał miastu w 1254 r. książę pomorski Barnim I(Piskorski 1986, 255 i n.; Guzikowski 2005, 53 i n.).W źródłach pisanych pojawia się wówczas po razpierwszy nazwa Gryphenhagen – miasto Gryfa. Uzy−skane przywileje dotyczyły prawa zakładania ce−chów, zwolnienia z ceł na przeprawie odrzańskiej,spławiania towarów w kierunku morza oraz połowuryb na Odrze (Kościelak 1996, 44–45). Najwię−kszy rozkwit miasta w średniowieczu przypada naXIII–XVI w., głównie ze względu na dogodne po−łożenie na skrzyżowaniu ważnych dróg handlowych.Pod koniec XIII w. Gryfino otrzymało przywilejswobodnej żeglugi na rzekach pomorskich, a następ−nie prawo wolnego handlu na terenie całego Pomo−rza. Od tego momentu miasto popadało w częstekonflikty ze Szczecinem – najważniejszym średnio−wiecznym miastem Pomorza Zachodniego. W po−czątkach XIV stulecia zbudowany został most naOdrze, spinający ziemie położone po obu jej stro−nach, oraz umocnienia obronne – początkowo drew−niano−ziemne, w XIV w. – murowane. W 1. poł. XIV w.Gryfino zyskało prawo bicia własnej monety, a podkoniec tego stulecia stało się członkiem Hanzy.Gwałtowny pożar w 1530 r. zniszczył prawie całemiasto. Staromiejska część Gryfina zachowała jed−nak średniowieczny układ architektoniczny miastana planie owalu, z centralnie usytuowanym rynkiem.Do naszych czasów na niewielkim odcinku przetrwa−

Marek Dworaczyk, Anna B. Kowalska

W sprawie początków średniowiecznego Gryfina

ły średniowieczne mury miejskie wraz z fragmen−tem Bramy Bańskiej (XIV–XV w.) w południowejczęści miasta. W centrum Gryfina znajduje się naj−starszy kościół z XIII/XIV w. z widocznymi elemen−tami romańskimi, przebudowany w stylu gotyckimw XV w.

Informacje na temat najstarszych dziejów Gryfi−na po raz pierwszy pojawiają się we wspomnianymakcie lokacyjnym z 1254 r. Jednak w literaturze przed−miotu toczy się szeroka dyskusja dotycząca charak−teru tej lokacji. Niektórzy badacze przypuszczają, żemiasto powstało na tzw. surowym korzeniu (por. m.in.Ślaski 1969, 109, ryc. 30; Kuhn 1974, 26, 56–57), inninatomiast (por. m.in. Piskorski 1985, 153 i n. – tamdalsza lit.; 1987, 57–59) sądzą, że mamy tu do czy−nienia z lokacją przestrzenną. Ostatnia z hipotez – opar−ta na niejednoznacznych w swej wymowie źródłach pi−sanych – zakłada, że miała tu funkcjonować starsza osa−da, zlokalizowana tuż przy północnej granicy średnio−wiecznego miasta, rozciągająca się pomiędzy Regalicąa późniejszą Bramą Szczecińską (Piskorski 1985, 153i n., zwłaszcza 160) (ryc. 1). Domysł ten zdają się upraw−dopodobniać przeprowadzone w tym rejonie miasta ar−cheologiczne badania powierzchniowe. Chronologiaodkrytego wówczas materiału archeologicznego, najpew−niej głównie ułamków naczyń glinianych1, została wstęp−

1 Materiały te nie są nam znane. Domyślamy się jedynie, że grostego zbioru stanowią fragmenty naczyń glinianych, będące za−zwyczaj podstawową kategorią źródeł rejestrowanych w trakcieprowadzenia tego typu badań archeologicznych.

AAP, t. III, XVI Sesja Pomorzoznawcza – część 2

58

nie określona na XII–XIV w. (Piskorski 1985, 160,przyp. 44). Wydaje się więc, że osada ta jest starszaod lokacyjnego miasta. Należy jednak zaznaczyć, żeźródła archeologiczne znalezione na powierzchnimogą mieć charakter przypadkowy, a co za tym idzie– negatywnie wpływać na prawidłową ocenę proce−sów osadniczych dokonujących się w danym miej−scu. Stąd też, mimo innych źródeł wczesnośrednio−wiecznych znanych z terenu Gryfina2, kwestia cha−rakteru jego lokacji nie jest do końca jasna i wyma−ga pozyskania dodatkowych danych, które pozwo−liłyby na ostateczne jej rozstrzygnięcie.

Informacji takich mogą dostarczyć, i w wieluprzypadkach dostarczają3 , badania wykopaliskowe.Niestety, w Gryfinie nie odbyły się żadne tego ro−dzaju prace umożliwiające w sposób metodycznyprześledzenie rozwoju osadnictwa na tym obszarze.Poza tym większość dużych prac inwestycyjnychprzeprowadzonych w okresie powojennym infra etextra muros odbyła się bez udziału archeologów.Dopiero od kilku dekad wszelkie roboty ziemnewykonywane w obrębie murów miejskich oraz w bez−pośrednim ich sąsiedztwie objęte są tzw. nadzoramiarcheologicznymi. Wyniki większości tych badańnie pozwalają na formułowanie szerszych wnioskówdotyczących dziejów miasta4 . Dość interesujące re−zultaty przyniosły jedynie badania ratownicze prze−prowadzone w 2007 r. w związku z budową budyn−ków mieszkalno−usługowych.

Inwestycja ta zlokalizowana była w centralnejczęści Gryfina, przy ul. Kościelnej, w pobliżu ko−ścioła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny(dawniej kościół św. Mikołaja) (ryc. 1). Zgodnie z pro−jektem inwestycyjnym zniwelowano usypany w koń−cu XX w. nasyp, powstały po likwidacji istniejącejtu zabudowy, oraz wykonano wykopy budowlane o głę−bokości do 0,7 m poniżej obecnego poziomu chod−nika w ul. Kościelnej. W trakcie tych prac odkryto

jedynie relikty murów piwnic nowożytnych kamie−nic oraz warstwy zasypiskowe złożone z próchnicy,piasku, gliny i gruzu ceglanego. Wgląd w układ stra−tygraficzny tego rejonu umożliwił jednak niewielkiwykop sondażowy o wymiarach 2,0 x 2,0 m, usytu−owany w tylnej partii frontowej części działki nr 280/5(ryc. 1). Uchwycono w nim nawarstwienia o miąż−szości dochodzącej do 3,5 m, ilustrujące zagospo−darowanie tej części miasta od średniowiecza do cza−sów nam współczesnych. Łącznie odkryto 39 warstw,z czego na okres średniowiecza przypadają najpew−niej 34 warstwy i warstewki (warstwy 14–37), o miąż−szości dochodzącej do 1,3 m (ryc. 2–3). W war−stwach tych znaleziono niewielki liczebnie zbiórźródeł ruchomych, składający się przede wszystkimz ułamków naczyń glinianych (112 fragmentów),a także 3 fragmentów silnie skorodowanych przed−miotów żelaznych, 2 fragmentów naczynia szklane−go wykonanego z czarnego, nieprzezroczystegoszkła, 2 artefaktów krzemiennych, 1 bryłki cegły go−tyckiej oraz 28 fragmentów kości zwierzęcych. Nawstępne ustalenia chronologiczne, dotyczące odkry−tych stałych pozostałości osadniczych, pozwala je−dynie zbiór ceramiki naczyniowej, w którym wyróż−niono: 9 fragmentów naczyń kultury łużyckiej (8,1%),3 fragmenty naczyń tradycyjnych (2,7%), 92 frag−menty naczyń siwych (82,1%) i 8 fragmentów na−czyń importowanych (7,1%).

Ułamki naczyń kultury łużyckiej (KŁŻ) reprezen−towane są przez małe fragmenty brzuśców, z którychdwa są ornamentowane. Jeden zdobiony jest poziomą,miejscami pionowo przekłutą, listwą (żeberkiem), druginatomiast – poziomym żłobkiem i pasmem poziomych,drobnych nakłuć. Pierwszy z motywów nawiązuje doornamentu stosowanego w III okresie epoki brązu przezludność grupy ostrowickiej KŁŻ, drugi zaś jest zbli−żony do zdobin występujących na naczyniach ludno−ści grupy górzyckiej KŁŻ w okresie halsztackim(por. Gedl 1989, 25 i n.). Trudno jednak w oparciuo te dwa niewielkie fragmenty datować zbiór tych na−czyń we wskazanym przedziale czasu, tym bardziej żezostały one znalezione w pierwotnym humusie (war−stwa 37), którego strop został zniwelowany w trakciezagospodarowywania tej części miasta w późnym śre−dniowieczu. Niemniej przesłanki te wskazują, że ob−szar ten był przynajmniej penetrowany przez ludnośćkultury łużyckiej, zamieszkującą najpewniej gdzieśw bezpośrednim sąsiedztwie tego rejonu5.

2 Na temat osadnictwa pradziejowego i wczesnośredniowiecz−nego w okolicach Gryfina – patrz Kołosowski 2005.3 M.in. w Pyrzycach. Tam jednak mamy do czynienia z niecoinną sytuacją. Wiadomo było, że średniowieczny ośrodek powstałw pobliżu starszego zespołu grodowego. Natomiast przypusz−czano (jak się obecnie okazuje – słusznie), że akt lokacyjny koń−czył proces kształtowania się miasta (por. m.in. Piskorski 1987,59–61). Domysł ten potwierdziły wyniki przeprowadzonych tamostatnio interwencyjnych badań archeologicznych (por. Kowal−ska, Kowalski, Porzeziński 2007).4 Sytuacja ta wynika w dużej mierze z charakteru robót budowla−nych, w ramach których wykonywane są zazwyczaj wąskie i nie−zbyt głębokie wykopy liniowe uniemożliwiające rejestrowaniepełnej sekwencji nawarstwień. Dokumentacja z tych badań znaj−duje się w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabyt−ków w Szczecinie.

5 Dotychczas z terenu Gryfina znane jest jedynie cmentarzyskoKŁŻ datowane na wczesną epokę żelaza (por. Wesołowski 1996,44, ryc. 4) oraz znaleziska pojedynczych przedmiotów (por. Ko−łosowski 2005, 44).

Marek Dworaczyk, Anna B. Kowalska

59

W zbiorze naczyń tradycyjnych wyróżniono jedy−nie 3 niewielkie fragmenty całkowicie obtaczanychbrzuśców, zarejestrowane w warstwach 37 (2 fragmen−ty) i 36. (1 fragment), w których dominowały późno−średniowieczne naczynia siwe. Pod pojęciem „ceramikatradycyjna” rozumiane są tu naczynia słowiańskie, ty−powe na Pomorzu Zachodnim we wczesnym średnio−wieczu (por. m.in. Łosiński, Rogosz 1986). Niemniejnotowane są one również w niewielkim odsetku nawielu stanowiskach późnośredniowiecznych, i to nietylko o charakterze wiejskim (por. Marcinkowski 1999,250–254, 267–269), ale także miejskim (por. m.in.Rębkowski 1995, 21–25, 80–83; Dworaczyk 1998,275; 2003, 202).

Najliczniej reprezentowane są naczynia siwe (92 frag−menty), wśród których wydzielono 1 prawie w całości za−chowany dzban o płaskim dnie, o wylewie w kształcieczterolistnej koniczynki (ryc. 4), 11 fragmentów wyle−wów, 1 fragment dna i 79 środkowych i dolnych partiinaczyń. W zbiorze tym, oprócz dzbana o „kołnierzowa−tym wylewie” typu Ia6, występują głównie garnki o kuli−stych dnach typu IIIb, IIa, IV i V, a także dzbany o pła−skich dnach typu Ib i II. Naczynia te powszechnie wystę−powały na Pomorzu Zachodnim od 2. ćw. XIII do XV w.(por. m.in. Nawrolski 1973, 271 i n.; Nawrolski, Rogosz1982, 51 i n.; Cnotliwy 1984, 23 i n.; Rębkowski 1995,26–39; Cnotliwy, Nawrolski 1996, 273 i n.), a w Szcze−cinie pierwsze miejscowe pojemniki siwe pojawiły się jużw 2. poł. XII stulecia (Dworaczyk, Kowalska, Rulewicz2003, 250).

Nieliczny zespół naczyń importowanych z północ−no−zachodniej Europy (8 fragmentów) reprezentowa−ny jest przez 5 fragmentów brzuśców czerwonych na−czyń szkliwionych, 2 fragmenty brzuśców wczesnejkamionki siwej angobowanej (Nadrenia i Dolna Sak−sonia) i 1 fragment brzuśca kamionki siegburskiej. Na−czynia te masowo zaczęły docierać na Pomorze Za−chodnie od XIII w., a zwłaszcza od 2. poł. tego stule−cia (por. Nawrolski, Rębkowski 1995, 167 i n.; Ręb−kowski 1995, 39–65). Dotychczas jedynie w Szczeci−nie znaleziono je w nawarstwieniach datowanych jużna schyłek XII w. (por. Dworaczyk, Kowalska, Rule−wicz 2003, 252).

Przedstawiony powyżej nieliczny zbiór ceramikinaczyniowej nie pozwala na precyzyjne datowanie

poszczególnych nawarstwień, których chronologięmożna jedynie umieścić w przedziale od 2. poł. XIIIdo XV w. Ze względu na zbyt małe pole obserwacjinie jest niestety również możliwe dokładne określe−nie charakteru odkrytych warstw. Z pewnością ilu−strują one kolejne etapy zagospodarowania działkibudowlanej wytyczonej w tym rejonie miasta, jaksię wydaje, już w 2. poł. XIII w. (zniwelowany stropwarstwy 37 – humus pierwotny i niwelacyjna war−stwa 36). Nie znamy wielkości tej parceli i nie wie−my, czy jej powierzchnia na przestrzeni wieków ule−gała zmianom. Nie jest jednak wykluczone, że dział−ka ta przetrwała w swym pierwotnym kształcie ażdo 1. poł. XVI w., kiedy po pożarze, który w 1530 r.strawił prawie całe miasto, doszło do reorganizacjiprzestrzeni miejskiej7. Z tym najpewniej okresemzwiązane są warstwy niwelacyjne 13–10 (por. ryc. 2).Prawdopodobnie w tym też czasie wzniesiono tubudynek ceglany (wkop nr 2) i zbudowano bruk ka−mienny (posadzka?, moszczenie podwórza?).

Badania archeologiczne przeprowadzone przyul. Kościelnej wniosły stosunkowo niewiele do po−znania najstarszych dziejów Gryfina. Nie można naich podstawie wnioskować o szeregu ważnych dladziejów ośrodka kwestiach, m.in. o wielkości dział−ki budowlanej, jej wewnętrznym rozplanowaniuczy też zajęciach zamieszkałej tu ludności. Pozwo−liły one jednak na stwierdzenie, że przynajmniejcentralna część miasta powstała na terenie wcze−śniej niezasiedlonym, a jej rozmierzenie poprzedzi−ły zapewne szeroko zakrojone prace niwelacyjne.Wreszcie uzyskane w trakcie badań wyniki unie−możliwiają wyjaśnienie podstawowego problemu,jakim jest charakter lokacji Gryfina. Brak pozosta−łości starszego osadnictwa w tym rejonie miasta niewyklucza jego powstania w pobliżu wczesnośre−dniowiecznej osady. Dzisiaj jednak, jak się wyda−je, jej istnienia należy doszukiwać się na obszarzeprzylegającym bezpośrednio od północy do śre−dniowiecznych murów miejskich, zgodnie z suge−stią J.M. Piskorskiego. Dopóki ta partia obecnegomiasta nie zostanie przebadana metodami wykopa−liskowymi pozwalającymi na wgląd w jej układstratygraficzny, dopóty charakter lokacji Gryfinapozostanie sprawą otwartą.

7 Reorganizacja przestrzeni miejskiej nawiązywała do planu lo−kacyjnego, jednak po tej katastrofie wąskie uliczki zastąpionoszerokimi, prostopadłymi do siebie ulicami, które wyznaczałykwartały zabudowy (por. Turek−Kwiatkowska 2005, 79 i n.). Niemożna wykluczyć, że wraz z tą reorganizacją doszło także dozmian w rozplanowaniu poszczególnych kwartałów.

6 Typologia wg E. Cnotliwego z uzupełnieniami M. Dworaczy−ka (por. Dworaczyk, Kowalska, Rulewicz 2003, 307, ryc. 156).

W sprawie początków średniowiecznego Gryfina

60

Bibliografia

Cnotliwy E.1984 Relikty osadnictwa średniowiecznego i nowożytnego w Białogardzie na miejscu grodu wczesnośred−

niowiecznego, „Materiały Zachodniopomorskie”, 30, s. 23–59.Cnotliwy E., Nawrolski T.1996 Pyrzyce – miasto lokacyjne. Wyniki badań ratowniczych w wykopach budowlanych w latach 1959–1975,

„Materiały Zachodniopomorskie”, 42, s. 273–388.Dworaczyk M.1998 Średniowieczna ceramika naczyniowa z Pyrzyc, „Materiały Zachodniopomorskie”, 44, s. 273–334.2003 Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w Gryficach, gm. loco, [w:] XIII Sesja Pomorzoznawcza, 2,

red. H. Paner, M. Fudziński, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, , Gdańsk, s. 199–207.Dworaczyk M., Kowalska A.B., Rulewicz M.2003 Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wschodnia część suburbium, red. W. Łosiński, Szczecin.Gedl M.1989 Początki i zróżnicowanie regionalne kultury łużyckiej na Pomorzu, [w:] Początki kultury łużyckiej na Pomorzu,

red. T. Malinowski, Słupsk, s. 25–51.Guzikowski K.2005 Powstanie i rozwój miasta w okresie średniowiecza, [w:] Dzieje Gryfina i okolic, red. P. Kołosowski, Gryfino,

s. 53–76.Kołosowski P.2005 Okolice Gryfina w pradziejach, [w:] Dzieje Gryfina i okolic, red. P. Kołosowski, Gryfino, s. 35–51.Kościelak L.J.1996 Gryfino od lokacji do 1478 roku, „Przegląd Zachodniopomorski”, 11, 1, s. 43–68.Kowalska A.B., Kowalski K., Porzeziński A.2007 Początki miasta lokacyjnego w Pyrzycach, woj. zachodniopomorskie, [w:] XV Sesja Pomorzoznawcza,

red. G. Nawrolska, Elbląg, s. 359–368.Kuhn W.1974 Die deutschen Stadtgründungen des 13. Jahrhunderts im westlichen Pommern, „Zeitschrift für Ostforschung”,

23, s. 1–58.Łosiński W., Rogosz R.1986 Próba periodyzacji ceramiki wczesnośredniowiecznej ze Szczecina, [w:] Problemy chronologii ceramiki

wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, red. J. Gromnicki, Warszawa, s. 51–61.Marcinkowski M.1999 Osada średniowieczna w Nowym Polichnie, gmina Santok, „Slavia Antiqua”, 40, s. 245–271.Nawrolski T.1973 Klasztor cysterek w Cedyni, pow. Chojna, w świetle badań archeologicznych – Cz. II, „Materiały Zachodnio−

pomorskie”, 19, s. 271–384.Nawrolski T., Rębkowski M.1995 Ein Beitrag zur Erforschung mittelalterlicher Keramik in Pommern, „Offa”, 52, s. 163–184.Nawrolski T., Rogosz R.1982 Zespół klasztorno−pałacowy w Trzebiatowie w świetle badań archeologiczno−architektonicznych – Cz. II,

„Materiały Zachodniopomorskie”, 28, s. 51–160.Piskorski J.M.1985 Położenie przedlokacyjnego „Gryfina”. Przyczynek do dziejów wików zachodniopomorskich, „Roczniki

Historyczne”, 50, s. 153–163.1986 Prawo magdeburskie w miastach Pomorza Zachodniego od XIII do XVIII wieku, [w:] Niemcy–Polska,

red. J. Strzelczyk, Poznań, s. 255–263.1987 Miasta księstwa szczecińskiego do połowy XIV wieku, Warszawa–Poznań.Rębkowski M.1995 Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu, Kołobrzeg.Ślaski K.1969 Zwycięstwo stosunków feudalnych na Pomorzu Zachodnim (1124–1295), [w:] Historia Pomorza, 1, 2,

red. G. Labuda, Poznań, s. 5–167.Turek−Kwiatkowska L.2005 Miasto w czasach książęcych, [w:] Dzieje Gryfina i okolic, red. P. Kołosowski, Gryfino, s. 77–96.Wesołowski S.1996 Próba oceny stanu badań nad osadnictwem kultury łużyckiej na Pomorzu Zachodnim, [w:] 50 lat archeologii

polskiej na Pomorzu Zachodnim, red. E. Wilgocki, P. Krajewski, M. Dworaczyk, D. Kozłowska, Szczecin, s. 27–47.

Marek Dworaczyk, Anna B. Kowalska

61

Von den Anfängen der mittelalterlichen GryfinoKurzfassung

Informationen über die Anfänge von Gryfino wurden erstmalig in der Gründungsurkunde aus dem Jahr 1254 erwähnt. Inder Fachliteratur wird noch über die Art dieser Gründung diskutiert. Einige Forscher vermuten, dass die Stadt „aus wilderWurzel” (cruda radice) entstand, die anderen dagegen glauben, dass wir hier mit locatio civitatis zu tun haben. Die letzteAnnahme, die sich an den zweideutigen schriftlichen Quellen stützt, besagt, dass hier eine frühere Siedlung funkzionier−te, die dicht an der nördlichen Grenze der mittelalterlichen Stadt lag und sich zwischen dem Fluss Regalica und demspäteren Stettiner−Tor ausstreckte.

Weil es keine schriftlichen Quellen existieren, könnten das Problem scheinbar nur die archäologischen Untersuchun−gen lösen. Solche Untersuchungen wurden im Stadtzentrum durchgeführt, in der Kościelna Straße. In einem kleinenSuchschnitt wurden jedoch nur die Überreste eines mittelalterlichen Siedlungswesens entdeckt, die in Anlehnung aneinen spärlichen Keramikfund in die zweite Hälfte des 13. Jahrhunderts bis in das 15. Jahrhundert datieren. Die Untersu−chungsergebnisse lassen annehmen, dass dieser Stadtteil auf einem vorher nicht besiedelten Gebiet entstanden ist. Dasschließt dennoch eine Stadtgründung neben einer früheren, frühmittelalterlichen Siedlung nördlich der mittelalterlichenStadtmauer nicht aus. Die Gründungsart von Gryfino wird so lange offen bleiben, bis dieser Teil der heutigen Stadt miteiner Grabungstechnik, die eine stratigraphische Einsicht erlaubt, untersucht ist.

W sprawie początków średniowiecznego Gryfina

Ryc. 1. Gryfino wg mapy szwedzkiej z 1724 r. (wg Piskorski 1985, 154). Lokalizacja sondażu archeologicznego przyul. Kościelnej. Legenda: A – wik północny, B – wik południowy, C – wykop sondażowy

62

Ryc. 2. Gryfino, ul. Kościelna. Profil zachodni wykopu sondażowego (rys. M. Dworaczyk)

Marek Dworaczyk, Anna B. Kowalska

63

W sprawie początków średniowiecznego Gryfina

Ryc. 3. Gryfino, ul. Kościelna. Profil wschodni wykopu sondażowego (rys. M. Dworaczyk)

Ryc. 4. Gryfino, ul. Kościelna. Dzban o płaskim dnie (fot. A.B. Kowalska)

64

Marek Dworaczyk, Anna B. Kowalska