Van leerstofschool tot eigentijdse leefschool weerspiegeld in de schoolarchitectuur....

P. Timmermans Van leerstofschool naar eigentijdse leefschool weerspiegeld in de schoolarchitectuur © 2010 1

VAN LEERSTOFSCHOOL NAAR EIGENTIJDSE LEEFSCHOOL

WEERSPIEGELD IN DE

SCHOOLARCHITECTUUR

Paul Timmermans lector Lemmensinstituut + KHLeuven

congreslezing © 2010 Arteveldehogeschool Campus Kantienberg Gent

23-9-2010


INTRO Schoolgebouw is meer dan een hoop stenen = schoolcultuur bepaalt schoolleven, leefsfeer en kwaliteit van leren. Een schoolgebouw ontwerpen of renoveren = creëren of optimaliseren van de fysieke ruimte voor leerlingen én leerkrachten Architect is hierin maatschappelijk zeer belangrijk (=> afstemming met bouwheer)


OVERZICHT LEZING

1. Naar meer procesgericht onderwijs

2. Onderwijspedagogische accenten = basis voor architecturale keuze 3. Ruimtelijke vertaling van het schoolconcept

4. Ruimtelijke vertaling van het klasconcept

5. Aandachtspunten bij de concretisatie


DE STRAATHOEK ALS VIRTUEEL SCHOOLGEBOUW

MOBILE SCHOOL Met de bordkar de straat op: leren à la carte


1. Naar meer PROCESGERICHT onderwijs ZUIVER

PRODUCT-ONDERRICHT

PRODUCTGERICHT

MET PROCES-PERSPECTIEF

PROCESGERICHT

MET PRODUCTperspectief

ZUIVER PROCESGERICHT

Leerstof telt. Leraar beheert. Alleen klassikale overdracht. Iedereen leert hetzelfde. Altijd voor punten: wedijver (winnen of verliezen). Verschillen tussen leerlingen zijn hinderlijk

Leraar aan het stuur, houdt rekening met verschillen tussen leerlingen: differentiatie in actieve werkvormen en leertaken, om iedereen over dezelfde meet te trekken. Eindtermen: iedereen moet minimumdoelen kunnen behalen

Diepgaand leren: het gaat om veel meer dan het kennen van leerstof (competenties). Inspraakmodel. Emancipatie Differentiatie essentieel. Leren in eigen beheer vanuit persoonlijke leerbehoeften, noden, incl. diplomawens => Zelfstandigheid van de leerling => Vraaggestuurde begeleiding door leraar Individuele leerbelangen tellen. Procesevaluatie belangrijker dan product.

Vertrouwen in het vermogen tot zelfontwikkeling Diplomavrij leren. Niets opgedrongen (geen leerplan) Leerling volledig volledig baas over eigen leren. Leraar = staflid / coach op vraag van leerling. Verveling = positief.


2. Onderwijspedagogische accenten = basis voor architecturale keuzes


Traditionele leerstofschool (nu nog?)

= leerkracht geeft de leerstof door.

Alle leerlingen moeten stilzitten, luisteren & presteren.


Schoolgebouw is een leefhuis uit het leven gegrepen (1927)

"L' école pour la vie PAR LA VIE" (O. Decroly)


Architectuur moet de werking van democratie ten goede komen in de Decrolyschool

Samen overleg rond de tafel


STEINERSCHOOL kunstzinnig / natuurlijke materialen: klasvloer, plafond, schoolbord, tafels en stoelen zijn van hout: organische warmte.


SUDBURYSCHOOL "Ik bepaal zelf wat ik op school doe; ik bepaal bij wie ik lesvolg of bij welke studie ik een coach neem."


SCHOOLARCHITECTUUR moet belichamen Welke PEDAGOGISCHE ACCENTEN?

afhan-kelijk van

welk SCHOOLSYSTEEM?

BEGRENZINGEN GROENE SCHOOL SOCIALE VORMING INSPRAAK VORMING VAN HET INDIVIDU LEEFTIJDDOORBREKEND INTEGRATIE FUNCTIEBEPERKINGEN SAMENWERKEN MET THUISMILIEU SPELEN SPORT VRIJHEID ZELFSTANDIGHEID

STEINER

MONTESSORI

FREINET

DALTON

JENAPLAN

TRADITIONEEL


Bron: "Studio Open School" St-Lucas Architectuur Gent Project 171 (B. Van Acker - S. Berten - W. Thys) pdf p.5


3. Ruimtelijke vertaling van het schoolconcept


ZUIVER PRODUCT-

ONDERRICHT

PRODUCTGERICHT


PROCESGERICHT MET PRODUCTperspectief

ZUIVER PROCES-

GERICHT

Traditioneel schoolgebouw. Burcht / slot / kazerne concept. Lange gangen en veel trappen. Afgegrendeld van de omgeving. Kale, vaak kille, onpersoonlijke ruimten (klassen, studiezaal ...) Hiërarchisch: afgebakende gebouwen.

Schoolgebouw doorbreekt hiërarchisch gezag (directie> LKen> LLen) Lokalen= werkruimten (nieuw of renovatie) voor afwisseling, interactief gebeuren. Coaching in het klaslokaal zelf. Transformeerbare leerruimten: zelfstandig werk, samenwerking lln, teamwork LKen.

Veel meer comfort (= meer geld nodig!) Met veel meer loop- en leerruimten. LEER- EN LEEF SCHOOL: ruimten voor leren, samenspelen, overleggen, vieren, ontspannen, derden (open op de samenleving) Transformeerbare leerruimten Afstemming op de individuele verschillen (ook functiebeperkingen)

HUISconcept: gelijkt het minst op traditioneel schoolgebouw

Geen leraarskamer

LIVING = ontmoetingsruimte Geen klaslokalen maar kamers in grote burgerswoning in een gewone straat

VEEL BUITEN


ZUIVER PRODUCT-ONDERRICHT

PRODUCTGERICHT MET

PROCESPERSPECTIEF



Algemene stilte: Geluid = stem van de leerkracht + belsignaal. Iedereen doet hetzelfde. Ophokprincipe (minimale bewegingsruimte per LL) Gecontroleerd verplaatsen van groepen(rangen). Gelijke start en gelijke stop van de massa (bel).

Bij renovatie wordt veel opengebroken. Meer beweging= meer geluid (demping belangrijk). Temperatuur en licht belangrijker. Bij nieuwbouw en bij leerlingengroei is veel meer ruimte nodig (individuele nissen, hoekenwerk, interactieruimten, overleghoeken).

Dynamisch transformeerbare ruimten + ontsluiting naar andere lokalen. Horizontaal concept. Bij renovatie of nieuwbouw: school = venster op de samenleving BREDE SCHOOL Inplanting in milieu, leefomgeving, natuur + rust, stilte, licht, zuurstof + energiezuinig.

De intensieve leerruimte = de maatschappij (meer buiten komen). Geen centrale plek of rek voor boekentassen enz. Volledige inspraak van alle partijen ('studenten', stafleden, geen directie)



PRODUCTGERICHT MET PROCES-PERSPECTIEF



Stapelprincipe Aangroei schoolbevolking = bijbouwen van klasblokken of prefabs Massaruimten = unifunctioneel (kapel, gymzaal, studiezaal, speelplaats ...) Directie dirigeert infrastructuur (hiërarchisch principe) vertikaal concept

Multifunctionele diversiteit van grote en kleine ruimten. Infrastructuur = via overleg tussen directie en leerkrachten Organisatie blijft centraal.

De schoolarchitectuur past zich aan aan de groter wordende individuele verschillen + Gunstige ruimten voor lichamelijke, intellectuele en sociale vorming. Participatie van alle betrokkenen in de werking en in het beheer van de infrastructuur

Minimale behuizing (voorlopig/ ongeschikt?) Geen of zeer weinig geld beschikbaar voor aanpassingen / infrastructuur. Geen subsidies voor scholenbouw en onderhoud. Sponsoring beperkt. Ouders betalen schoolgeld ofwel volwassen student valt terug op eigen voorzieningen.


4. Ruimtelijke vertaling van het klasconcept



PRODUCTGERICHT




Klaslokalen = aparte cellen anoniem+ overal dezelfde aankleding. Alle leerlingen zitten in rijen (klassikaal). Vast meubilair. Leerkracht staat frontaal Uniforme infrastructuur en materiaal enkel bepaald en geleid door directie Leerkrachten en leerlingen = gebruikers

Grote ruimten multifunctioneel Boeiend en interactief onderwijzen (andere klassen niet storen!) Sterke coaching binnen klasverband. Vakoverschrijdende initiatieven. Infrastructuur bepaald en gerund in overleg met de leerkrachten ten voordele van leerwinst bij alle leerlingen.

Octopus- of steridee Klaslokalen = ruime leefruimtes en "vensters" op samenleving. Personalisatie ruimten: leerlingen doen tegelijk diverse dingen met vraaggestuurde hulp. Werk- en leefsfeer: sterk leerlinggericht. Begeleidingscomfort in de klas is heel groot. Infrastructuur na overleg leerkracht en leerlingen

Geen gewone klasruimten. Klas kan alles en overal zijn. Flexibel dagverloop Zelfbeheer: leerling kiest en beslist zelf eigen leerroute, wie onderwijst, hoelang. Meubilair en middelen zeer heterogeen (met zeer heterogene leeftijdsgroepen)


5. Aandachtspunten bij de concretisatie Het Karregat (1974) in Eindhoven

fusie tussen school en lokale samenleving


Open multifunctioneel centrum met integratie van scholen

buurtwinkel, ontmoetingsruimte, podium, sport, gezondheidscentrum, openbare bibliotheek, Jenaplanbasisschool en katholieke basisschool

In 1974 ontbraken de buiten-en binnenmuren bewust (architect Frank van Klingeren). Sinds 1977 begon men wegens geluidsoverlast en veiligheidsoverwegingen de open ruimten voorzien van binnenmuren.


Vensterscholen

De vensterscholen (hier Groningen) beantwoorden aan de integratiegedachte van de brede school in de lokale samenleving. Elke vensterschool behoort tot een netwerk van maatschappelijke en educatieve voorzieningen. Er is minstens één basisschool bij betrokken. Alle vensterscholen verschillen = architectuur op maat van de perspectieven en noden ter plaatse.


Actuele uitdaging: ontwerp de Paraplu school!

Nooit gesloten. Ook open in de vakanties. Afstemming werktijd van de ouders en schooltijd . Een brede school à la carte: onderwijs + ook opvang, muziekschool, sport, gezondheidsservice, begeleiding huiswerk ...


Lesgeven met open ramen Reeds in de jaren dertig experimenteerde men in Nederland met lichtinval en met het open zetten van 2, 3 en zelfs 4 klaswanden, in harmonie met de seizoenen: gezonde geest in een gezond lokaal.


openluchtschool

Bron: D. BROEKHUIZEN, Openluchtscholen in Nederland, architectuur, onderwijs en gezondheidszorg 1905-2005. 239 pp.


portable classroom

klaslokaal = caravan met openklapbare klaswand

hier Gollifer Langston design


Schoolgebouw op de groei voorzien


Symbolische architectuur: zonnebloem

Heinz-Galinski Schule in Berlin (Zvi Hecker)


Traditionele nieuwbouw in India met aandacht voor licht en ventilatie


Akoestiek Zowel in traditioneel klaslokaal als in open onderwijsruimte is akoestiek een onderschat probleem. Heeft invloed op de leerkwaliteit. Spraakverstaanbaarheid door de akoestiek: 75 % of minder

Parameters die de akoestiek beïnvloeden: decibels - toonhoogte - transmissie - absorptie - galm - verspreiding Geen algemene oplossing. Te vermijden door te anticiperen bij nieuwbouw of renovatie.


Invloed van licht op het brein

Positief effect op het leergedrag van leerlingen in de klas

door de juiste keuze van gekleurd licht Voorbeeld: Schoolvision Philips

http://www.youtube.com/watch?v=GYT9mEKFYiQ&NR=1

Van leerstofschool tot eigentijdse leefschool weerspiegeld in de schoolarchitectuur....

Documents

Transcript of Van leerstofschool tot eigentijdse leefschool weerspiegeld in de schoolarchitectuur....