1

ONDERZOEKSWERKGROEP PREMODERNE GESCHIEDENIS

BLOK 5-6, VOORJAAR 2013

‘STRANGERS IN A STRANGE LAND’

REIZIGERS EN HUN VERHALEN IN HET GRIEKSE EN ROMEINSE OOSTEN

STUDIEHANDLEIDING

Werkgroep 5 [HGAR-112210106-275] / Werkgroep 6 [HGAR-112210106-276]

Tijd: maandag 11:00-13:00 (werkgroep 5) / 15.00-17.00 (werkgroep 6)

Lokatie: PCH 508

Docent: Dr. Christina Williamson

Kamer 645 / Tel 06 34925178 Email: C.G.Williamson@uva.nl

2

Onderzoekswerkgroep pre-moderne geschiedenis

Samenlevingen in pre-industrieel Europa (oudheid-1800) zijn in belangrijke mate gevormd door

contacten met ‘anderen’. Deze confrontaties beperkten zich niet alleen tot de ontdekking van

geografische werelden, maar openden ook de weg naar nieuwe mentale horizonten. Door handel,

oorlog, migratie, ontdekkingstochten, diplomatieke missies, kunst, handschriften en boeken raakten

mensen op de hoogte van elkaars bestaan en opvattingen. Of deze ontmoetingen nu leidden tot

botsingen, geweld en polemieken, of tot vreedzame interactie en acculturatie, meestal zijn de

betrokken samenlevingen er ingrijpend door veranderd. Bovendien droegen de confrontaties bij tot

een nadere bepaling van de eigen plaats en identiteit. Veel zaken die beschouwd worden als wezenlijk

en typerend voor een bepaalde samenleving of groep, blijken bij nader inzien dan ook tot stand te zijn

gekomen door interactie met anderen.

In dit college zal aan de hand van een aantal concrete ontmoetingen van het Europa van voor 1800 de

veelzijdigheid van deze nieuwe horizonten belicht worden. In de hoorcolleges zal veel aandacht

besteed worden aan het overkoepelende thema en een aantal concepten die daarbij van belang zijn

(specifiekere invulling volgt nog). In de werkgroepen leren studenten deze concepten toe te passen op

primaire bronnen.

Werkgroepthema: Reisverhalen in de Oudheid

De wereld van de Grieken en Romeinen zijn medebepaald door de omringende landen. Reisverhalen

vormen een belangrijke onderdeel van hun mythes en literatuur, en wat ze vinden van de ‘andere’ zegt

net zoveel over hun eigen zelfbeeld. Na Alexander de Grote explodeerde de Griekse wereld naar het

Oosten, en veel van deze ‘vreemde’ culturen, tot in Syrië en Afghanistan, maakten nu deel uit van de

Macedonische koninkrijken. In deze globaliserend wereld wordt het reizen steeds veiliger en

makkelijker. Toch blijft het vreemde, het exotische, en het obscure lokken en het is ook geen wonder

dat we onze eerste geografische werken in deze periode tegenkomen, waarvan Strabo het bekendste

voorbeeld is. Op hun beurt, is de Griekse wereld voor de Romeinen zelf al wonderlijk en begint het

fenomeen toerisme, begeleid door schrijvers zoals Pausanias. Vooral tempels en heilige oorden, met

hun prachtige architectuur, zijn in trek. In de Late Oudheid is er steeds meer sprake van ‘pelgrimages’.

Geografen, toeristen en pelgrims – hun reisverhalen zullen wij lezen in vertaling, toegelicht met

voorbeelden tijdens de colleges. Wat voor verhalen worden verteld? Wat is hun historische waarde en

welke beeld geven zij van het ‘vreemde’ in hun periode? Wat vertellen zij over identiteit, niet alleen

van de ‘andere’, maar ook van henzelf?

De hoor- en werkcolleges sluiten aan bij de in de propedeuse verworven kennis over het gebruik van

bronnen in de geschiedschrijving. Verder is deze cursus een logisch vervolg op de

onderzoekswerkgroep moderne geschiedenis waar dezelfde vaardigheden worden getest, maar dan op

basis van thema’s en bronnenmateriaal uit de moderne geschiedenis.

Leerdoelen

- Het verkrijgen van een grondig inzicht in een belangrijk thema uit de cultuur- en

wetenschapsgeschiedenis dat door verschillende historische perioden heen wordt behandeld;

- verdieping van inzicht van de stof die op de hoorcolleges wordt aangeboden aan de hand van een

thema;

- het verwerven van grondige kennis van belangrijke secundaire literatuur over dat thema;

- zelfstandig opzetten en uitvoeren van een onderzoek op basis van primaire bronnen over dit

thema;

- toepassen van theorie en concepten over dit thema op eigen onderzoek;

- mondeling en schriftelijk presenteren van dit eigen onderzoek. Mondeling in de vorm van een

betogend referaat;

- kennis opdoen over (digitale) bronnen;

- ervaring opdoen over college voorbereiden en discussies leiden, dan in teamverband.

Collegevorm en rooster

Hoorcollege: 2x2 uur per week in week 1 tot en met 4 van blok 5;geen hoorcolleges in blok 6.

Werkcollege: 1x2 uur per week in blok 5 en 6 (zie weekprogramma, p.5).

3

Studielast en benodigde studietijd

De studielast bedraagt 12 EC. Dat staat gelijk aan een benodigde studietijd van 21 uur per week in

blok 5 en 42 uur per week in blok 6.

Studiemateriaal en kosten

De literatuur wordt beschikbaar gesteld op blackboard of via een speciale werkgroepkast in de

bibliotheek. Er kunnen eventueel reiskosten verbonden zijn aan het college vanwege een excursie

en/of archief- of bibliotheekbezoek.

Toetsing

Het college kent zes toetsmomenten:

- Schriftelijke toets hoorcollege (20%)

- Actieve participatie (20%)

- Onderzoeksopzet (AVV)

- Inleiding en eerste hoofdstuk van het werkstuk (AVV)

- Werkstuk (50%)

- Groepspresentatie (10%)

Schriftelijke toets hoorcollege (20%)

In week 5 van blok 5 vindt een schriftelijke toets plaats. Tentamenstof betreft de inhoud en de

powerpoints van de hoorcolleges en de opgegeven literatuur voor de hoorcolleges. Herkansing vindt

plaats in week 9 (eind mei).

Actieve participatie werkcollege (20%)

Het werkcollege is een praktische oefening die actieve participatie van de student vereist.

Aanwezigheid bij het college in week 1 van blok 5 is verplicht om het college verder te vervolgen.

Verdere aanwezigheid is ook verplicht, maar als je onverhoopt door ziekte of ernstige

familieomstandigheden niet in staat bent om naar college te komen, moet je dit vooraf melden bij de

docent. Als dit echter vaker dan één keer voorkomt dan kan dit consequenties hebben voor de

participatie van de student.

Verder vraagt actieve participatie om fysieke en mentale aanwezigheid, actieve participatie en

voorbereiding van elk college. De participatie wordt getoetst door middel van wekelijkse opdrachten,

te vinden op Blackboard.

Onderzoeksopzet (AVV)

In week 4 van blok 5 lever je de onderzoeksopzet voor je werkstuk in.

Deze omvat:

- Hoofd- en deelvragen

- Korte inleiding op het onderwerp, waarin ook de historiografie aan bod komt

- Overzicht bronnenmateriaal

- Korte inleiding op het bronnenmateriaal

- Literatuurlijst met tenminste 10 relevante titels (volgens de regels uit De Buck).

Inleverdatum: week 4 van blok 5

Inleiding en eerste hoofdstuk van het werkstuk (AVV)

In week 7 van blok 5 lever je de inleiding en het eerste hoofdstuk van het werkstuk in. De inleiding

bevat in ieder geval:

- Context

- Probleemstelling (wie, wat, waar, wanneer)

- Verantwoording (waarom interessant)

- Methode en bronnen (hoe)

- Historiografisch overzicht

- Opbouw werkstuk

Inleverdatum: week 7 van blok 5

4

Werkstuk (50%)

Iedere deelnemer sluit het werkcollege af met een schriftelijk werkstuk met een omvang van circa

6.000-7.000 woorden (exclusief noten, literatuuropgave, bijlagen, etc.). Het werkstuk is vormgegeven

volgens de regels van de opleiding geschiedenis.

Voor het werkstuk maak je, behalve van secundaire literatuur (artikelen en boeken geschreven door

historici, sociale wetenschappers, etc.), tevens gebruik van primaire bronnen. Tijdens de werkcolleges

zullen diverse primaire bronnen de revue passeren.

Bij de beoordeling wordt op de volgende zaken gelet:

Verzorging (alle onderdelen compleet, correcte annotatie, gewenste lay-out)

Schrijfvaardigheid (spelling, taalgevoel, stijl)

Originaliteit van vraagstelling en/of uitwerking

Structuur van het betoog (inclusief indeling in paragrafen en alinea’s)

Kwaliteit van de analyse, mate van begrip, diepgang

Consistentie van de inhoud (aansluiting inleiding, betoog en conclusie)

Hoeveelheid en relevantie verwerkte literatuur en bronnen

Het respecteren van deadlines

Om de onderzoekswerkgroep pre-moderne geschiedenis met een voldoende af te sluiten, moet het

werkstuk minimaal met een voldoende (5,5) worden beoordeeld. Het werkstuk kan herkanst worden

bij minimaal een 5 als eindcijfer voor alle onderdelen.

Inleverdatum: begin van week 4 van blok 6 op papier in het postvak van de docent en digitaal

via Ephorus (Blackboard).

Groepscollege (10%)

In plaats van individuele referaten, worden in de weken 2 en 3 van blok 6 colleges verzorgd door

groepjes studenten. Per college zullen twee groepjes van drie tot vier studenten gezamenlijk optreden

– elke groep bereidt één uur college voor. Zij houden samen een verhaal over een bepaald thema, op

basis van voorgaande colleges en de literatuur die zij voor hun paper hebben gelezen.

Het is de bedoeling dat de onderwerpen die tijdens deze presentatie ter sprake komen op elkaar

aansluiten en dat de sprekers met elkaar overleggen over opzet en indeling van het te verzorgen

college. Daarnaast kiezen de sprekers gezamenlijk een tekst die zij hun medestudenten ter

voorbereiding op het college laten lezen (één week van te voren) en bedenken zij een werkvorm en

discussievragen bij deze tekst.

Het is heel nadrukkelijk NIET de bedoeling dat iedereen individualistisch zijn of haar eigen

onderzoek presenteert. De onderlinge samenhang tussen de afzonderlijke verhalen is van cruciaal

belang en speelt een belangrijke rol in de beoordeling.

De docent maakt een groepsindeling op basis van de onderwerpkeuze van de paper. De week

voorafgaand aan het referaat heeft iedere groep een kort vooroverleg met de docent.

Ieder optreden wordt na afloop door de groep geëvalueerd. Het uiteindelijke cijfer wordt toegekend

door de docent.

Feedback De deelnemers krijgen schriftelijk en mondeling feedback over de onderzoeksopzet, de inleiding en

het eerste hoofdstuk en het werkstuk.

Evaluatie

De colleges worden mondeling geëvalueerd op aanwijzing van de docent. Bovendien vindt aan het

einde van de collegereeks een anonieme schriftelijke evaluatie plaats met behulp van de facultaire

evaluatieformulieren.

Plagiaat

Op de toetsing van dit vak is de Fraude- en plagiaatregeling van de UvA van toepassing. De regeling

is hier te vinden: http://www.student.uva.nl/fraude-plagiaat/voorkomen.cfm.

5

REISVERHALEN IN DE OUDHEID 2012-2013

WEEKPROGRAMMA

Week Datum Thema Literatuur Inleveren

Blok 5

1 vervalt april (Paasmaandag)

Geen college

2 8 april

Dubbel college - Inleiding - Lezing Fik Meijer 15-

17u

n.v.t.

3 15 april Practisch reizen in de Oudheid

Romm 1992 Schellenberg 2011

500 woord essay over Paulus als reiziger

4 22 april Fantastische reizen

Romm 1992 Nasrallah 2005 Apollonios Argonautica Lucianus Vera historia

Vragen (Blackboard) Inleveren onderzoeksopzet

5 2 mei > donderdag

Deeltoets hoorcollege 2 mei 18:00-20:00 - IWO 4.04B (Geel)

6 6 mei Geografen en ontdekkingsreizigers

Geus 2005 Dueck 2010 Strabo Geographica

Vragen (Blackboard)

7 15 mei > woensdag

Toeristische reizen Salway 2001 Rutherford 2001 Pausanias Periegetis

Vragen (Blackboard) Inleveren eerste hoofdstuk

8 22 mei > woensdag (20/5 Pinksteren)

Religieuze reizen Elsner & Rutherford 2005 Muir 2011 Egeria passage

Vragen (Blackboard)

9 27 mei (inhaal) [Geen college]

Blok 6

1 3 juni [Geen college]

2

10 juni > maandag

College Groep 1 & 2

12 juni > woensdag

College Groep 3 & 4

3

17 juni > maandag

College Groep 5 & 6

21 juni > vrijdag

Inleveren essay

4 Tentamen week [Geen college] -

6

COLLEGE INHOUD

8 april – Dubbel college

College 1 is een inleiding waarin een overzicht van de cursus gegeven wordt aan de hand van de

studiehandleiding. De algemene doelstellingen en opzet van de cursus worden verder uitgelegd,

mogelijke werkstuk onderwerpen komen aan bod, de discussiegroepen worden alvast ingedeeld en de

opdracht voor volgende week wordt kort besproken.

College 2 betreft de lezing van Fik Meijer aan het einde van de middag:

Fik Meijer - Paulus: een leven tussen Jeruzalem en Rome, 15-17u, PCH 104

Als inhaalslag op vorige week is deze lezing verplicht en is hier een opdracht een verbonden:

Opdracht voor volgende week: "Hoe typisch was Paulus als reiziger voor zijn tijd?" Zie hieronder.

15 april – Practisch reizen in de Oudheid

Hierin besteden we aandacht aan de practische kanten van het reizen – waar had zo’n reiziger als

Paulus mee te maken? Wat voor beeld hadden mensen van de wereld en hoe probeerde ze er greep op

te krijgen? Welke ‘navigatie-systemen’ waren er en hoe werd kennis over de wereld vergaard en

verspreid? Deze kwesties, alsook de fysieke randvoorwaardes van het reizen, zoals wegen, posten,

veiligheid en andere voorzieningen, komen aan bod en scheppen een beeld van het reizen in de

antieke wereld als een flinke onderneming en investering. Dan rijst de vraag wat voor doelen en

motieven waren er, wat maakte het risico waard?

Literatuur

Romm, J.S. (1992) 'The boundaries of Earth', Chapter 1 in The edges of the earth in ancient

thought. Geography, exploration, and fiction, Princeton: Princeton University Press, 9-44 (35

pp)

Schellenberg, R.S. (2011) ''Danger in the wilderness, danger at sea': Paul and the perils of

travel', in P.A. Harland, ed. Travel and religion in antiquity, Waterloo, ON: Wilfrid Laurier

University Press, 141-161 (20 pp)

Algemeen (facultatief)

Purves, A. (2010) 'Map and narrative: Herodotus' Histories', in A. Purves: Space and time in

ancient Greek narrative, New York: Cambridge University Press, 118-158

Opdracht: "Hoe typisch was Paulus als reiziger voor zijn tijd?" In een korte betoog (500 woorden) geef antwoord op de vraag - deze inleveren vrijdag per File

Exchange en meenemen op college.

22 april – Imaginaire reizen

Reisverhalen maken ook deel uit van de beste fictie ter wereld, al vanaf de Homerische gedichten,

denk maar aan de avonturen van Odysseus. Waarom zijn reisverhalen zo populair (gebleven) en wat

zeggen zij over de gedachten van de wereld en wie daarin woont? Wat zegt het ook over hen eigen

identiteit? Science fiction komt zelfs aan bod in dit college als we kijken naar Lucianus van

Samosatas Een Waar Verhaal, waarin hij o.a. de samenleving onder buitenaardse wezens beschrijft.

7

Literatuur

Romm, J.S. (1992) 'Geography and fiction', in The edges of the earth in ancient thought.

Geography, exploration, and fiction, Princeton: Princeton University Press, 172-214 (42 pp)

Nasrallah, L. (2005) 'Mapping the world: Justin, Tatian, Lucian, and the second sophistic',

Harvard Theological Review 98(3), 283-314 (30 pp)

Lucianus van Samosata, Vera historia [wordt op Blackboard geplaatst]

Opdracht: [wordt op Blackboard gezet] Lees Lucianus Vera historia in zijn geheel en beantwoord de volgende vragen met behulp van de

literatuur. Maak gebruik van voorbeelden in je antwoord:

1. Lucianus schrijft dit verhaal duidelijk als een parodie van een aantal bekende schrijvers.

Welke schrijvers zijn dit en hoe steekt hij er de draak mee?

2. Wat zegt dit over het beeld van de wereld (bekend en onbekend) in zijn tijd (de 2e eeuw na

Christus)?

3. Nasrullah ziet het werk van Lucianus tegen de achtergrond van de Griekse paideia van de

'Second Sophistic'. Geef voorbeelden uit de Vera historia waaruit dit blijkt...

4. (bonus) Welke passage vind je het leukste en waarom?

Neem je antwoorden mee naar college, maar email ze vóór aanvang college naar:

c.g.williamson@uva.nl

>> ONDERZOEKSOPZET INLEVEREN

6 mei – Geografen en ontdekkingsreizigers

De steeds groter wordende wereld van de Grieken in de Hellenistische periode heeft er o.a. voor

gezorgd dat geografie niet alleen een populaire genre werd, maar ook een staatsbelang was. Schrijfers

zoals Apollonius van Rhodos schrijven weliswaar een eigen vertelling van de Homerische verhalen,

maar weten het zo nauwkeurig te beschrijven dat de routes vandaag nog getraceerd kunnen worden.

Dit is mede te danken aan de toename van de periplous, ofwel beschrijvingen van zeeroutes en

havens, maar ook aan de preciezere kennis over de wereld. Maar naast de zeevaart is er steeds meer

kennis over steden en locale bevolkingen. Rond het begin van onze jaartelling schrijft Strabo zijn

Geografia, één van onze belangrijkste bronnen over de hoe de wereld van zijn tijd er uit zag.

Literatuur

Geus, K. (2005) 'Space and geography', in A. Erskine, ed. A companion to the Hellenistic

world, Malden, MA / Oxford: Blackwell Publishing Ltd, 232-245 (13 pp)

Dueck, D. (2010) 'The geographical narrative of Strabo of Amasia', in K.A. Raaflaub and

R.J.A. Talbert, ed. Geography and ethnography. Perceptions of the world in pre-modern

societies, Malden, MA: Wiley-Blackwell, Chapter 15, 235-251 (16 pp)

Passage uit Strabos Geografia [wordt op Blackboard geplaatst]

Reference (facultatief)

Romm, J.S. (1992) 'The wonders of the East', Ch.3 in The edges of the earth in ancient

thought. Geography, exploration, and fiction, Princeton: Princeton University Press, 82-120

(38 pp)

Opdracht: Schrijf een essay van 500 woorden over een zelf te kiezen passage uit Strabo’s Geographica* waarin

hij een stad of een volk beschrijft - en vergelijk deze met wat je erover in wikipedia (of op internet)

vindt. Welke beschrijving vind je meer aannemelijk en waarom? Wat zegt het over het beeld van

Strabo over de Grieken, Romeinen of Barbaren? Of iets er tussen in?

- In je beschrijving localiseer de plek of volk zoals Strabo dat doet (in welke landgebied is het?)

- Trek het artikel van Dueck erbij in je bespreking

- Wees bereid om kort op je essay in te gaan tijdens college

- Email je essay voor aanvang college naar: c.g.williamson@uva.nl

8

*Strabo is ook beschikbaar online, bijv.

- http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Strabo/

- http://www.perseus.tufts.edu

- http://archive.org/details/geographyofstrab01strarich

15 mei [woensdag] – Toeristen in de Oudheid

Reizen werd vooral in de Romeinse periode gezien als een belangrijke onderdeel van de paideia, of

culturele vorming vooral van jongeren. Veel steden waren toen al roemrijk, zoals Athene en

Alexandrië en heiligdommen zoals Olympia en Delphi, die tot de culturele gemeengoed behoorden.

Een belangrijke bron hierover is de schrijver Pausanias, die leefde in de tweede eeuw na Christus en

die een reisgids voor Griekenland heeft geschreven. In dit college bestuderen wij dit phenomeen en

kijken ook vanuit welke perspectief Pausanias schreef – voor wie schreef hij, wat beschreef hij wel en

wat liet hij weg?

Literatuur

Casson, L. (1974) ‘Sightseeing’, Ch. 17 in Travel in the ancient world, Baltimore, 262-291

(29 pp)

Rutherford, I. (2001) 'Tourism and the Sacred. Pausanias and the Tradition of Greek

Pilgrimage', in S.E. Alcock, J.F. Cherry and J. Elsner, ed. Pausanias. Travel and Memory in

Roman Greece, Oxford, 40-52 (12 pp)

Passage uit Pausanias [zelf te kiezen]

Opdracht: Pausanias Periegesis geeft een toer van Griekenland weer, met als doel het bezoeken van

heiligdommen. Schrijf een essay van 500 woorden over een zelf te kiezen plek die Pausanias

beschrijft in zijn Periegesis.* In je essay ga in op de volgende vragen: geeft hij de moderne situatie

weer, of de antieke (en waaruit blijkt dit)? Schrijft Pausanias meer voor de nieuwsgierige toerist of

voor de religieuse pelgrim, wat vind jij?

- Trek de beide artiekelen erbij in je bespreking

- Wees bereid om kort op je essay in te gaan tijdens college

- Email je essay voor aanvang college naar: c.g.williamson@uva.nl

*Pausanias is ook beschikbaar online, bijv.

- http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0160&redirect=true

- http://pausanias-footsteps.nl/

>> INLEVEREN EERSTE HOOFDSTUK

9

22 mei [woensdag] – Religieuze reizen

Religie wordt door velen gezien als één van de belangrijkste redenen van mobiliteit in de Oudheid.

Behalve de grote Griekse festivals, zoals Olympia, nemen persoonlijke reizen ook een belangrijke

deel in van deze categorie. Doel was vaak orakel heiligdommen, geneeskundige heiligdommen,, maar

ook ‘pelgrimsoorden’, die steeds populairder werden in de Late Oudheid – in sommige gevallen lijkt

de reis zelf het doel te zijn.

Literatuur

Scott, I.W. (2011) 'The Divine Wanderer. Travel and divinization in Late Antiquity', in P.A.

Harland, ed. Travel and religion in antiquity, Waterloo, ON: Wilfrid Laurier University

Press, 101-121 (20 pp)

Elsner, J. and I. Rutherford (2005) 'The concept of pilgrimage and its problems', in J. Elsner

and I. Rutherford, ed. Pilgrimage in Graeco-Roman and Early Christian antiquity. Seeing

the Gods, Oxford: Oxford University Press, 1-38 (38 pp)

Drijvers, J.W. (2001) ‘De pelgrimage van Egeria’, Hermeneus 73, 174-179 (5 pp)

Opdracht Egeria (of Etheria) was een Gallische vrouw die in 381-384 een reis gemaakt heeft naar het Heilige

Land. Dit heeft zij vastgelegd via brieven aan haar vrouwenkring thuis. In 1884 zijn kopieën van haar

reisverslag ontdekt in Arezzo. De Itinerarium Egeriae is een bron die een zeldzame en zeer

persoonlijke kijk geeft in de wereld van een Westerse vrouw alsook in het reizen en de betekenis van

pelgrimages in de Late Oudheid.

Opdracht: kies twee bestemming van Egeria* (een overzicht is te vinden in het artikel van Drijvers).

In 500 woorden schrijf je een betoog waarin je deze vergelijkt en antwoord geeft op de volgende

vragen:

Hoe kwam ze op haar bestemming?

Wie heeft haar geholpen en hoe?

Wat haar indrukken zijn, welke emoties toont zij?

Tenslotte, wat zegt dit over pelgrimage? Trek het de artikelen van Elsner & Rutherford 2005

en Drijvers 2001 erbij in je antwoord.

Email je essay voor aanvang college naar: c.g.williamson@uva.nl. Wees bereid om kort op je essay

in te gaan tijdens college.

*De Itinerarium Egeriae is recent vertaald in het Nederlands door Vincent Hunink, In het land van de

Bijbel. Reisverslag van Egeria, en dame uit de vierde eeuw, Hilversum: Uitgeverij Verloren 2010.

Het is ook online in Engels:

http://www.ccel.org/m/mcclure/etheria/etheria.htm

10

WERKSTUK ONDERWERPEN

Mogelijke werkstuk onderwerpen, verdeeld in categorieën – andere onderwerpen mogen eventeueel

ook na overleg met de docent:

1. Fictieve reizen – Reisverhaal als genre

- Reisverhaal als genre an sich

- Anabasis – the long journey home (Odysseus, Xenophon)

- Apollonius van Rhodos – geograaf of fantast?

- Lucianus van Somastata – reizen en satyr (Passing of Peregrinus, Saturnalia, Dea Syria)

- Petronius’ Satyricon in context geplaatst

-

2. Het beeld van de Andere

- Wie zijn de Hyperboreanen?

- Het beeld van de Skythen in Herodotos

- Grieks en Romeinse beelden van de Perzen

- Lucian en De Dea Syria

- Het Romeinse perspectief op de Joden

-

3. Infrastructuur van het reizigen

- Zeevaart in de Oudheid

- Romeinse wegennet – bouw, expansie en doel

- De Zijde Route in de Oudheid

- Eudoxos en het Rode Zee route

- Mijlpalen als artefact

- Cursus publicum – de Romeinse postdienst

-

4. Geografie & Ontdekkingsreizigers

- Hekataios van Miletos en Anaximander

- Vroege cartografen

- De Peutingerkaart – ontstaan, gebruik, overlevering

- Geografie in dienst van de Hellenistische koningen

- De periplous – navigatie beschrijvingen als greep op de wereld

- Strabo – geografie met een missie?

-

5. Toeristische Reizen

- Pausanias – religieuze of culturele reizen?

- Romeinse cultuurreizen

- Keizerlijke toers

- Nachleben: De Grand Tour in de 18e eeuw

- Nachleben: Moderne reizen naar de Oudheid

-

6. Religieuze Reizen

- De aantrekkingskracht van panhellenische/orakel heiligdommen (Olympia/Delphi)

- Pelgrimages naar Egypte

- Pelgrimages naar het Heilige Land in de Late Oudheid

- De Pelgrimage van Egeria

- Het stichten van kloosters in de Woestijn

- Het leven van de Heilige Antonius

11

-

LITERATUUR - REISVERHALEN

* De volumes met een zijn vastgelegd op de werkplank:

*Adams, C. and R. Laurence (2001) Travel and geography in the Roman Empire, London: Routledge

*Adams, C.E.P., J. Roy, et al. (2007) Travel, geography and culture in Ancient Greece, Egypt and the

Near East, Oxford: Oxbow

*Alcock, S.E., J.F. Cherry, et al., eds (2001) Pausanias. Travel and memory in Roman Greece.

Oxford; New York: Oxford University Press.

André, J.-M. and M.-F. Baslez (1993) Voyager dans l'Antiquité, [Paris]: Fayard

Casson, L. (1991) The ancient mariners. Seafarers and sea fighters of the Mediterranean in ancient

times, 2nd ed., Princeton: Princeton University Press

*Casson, L. (1994) Travel in the ancient world, Baltimore: Johns Hopkins University Press

Chattopadhyaya, S. (1980) The Periplus of the Erythraean Sea & Ptolemy on ancient geography of

India, Calcutta: Prajña

Dilke, O.A.W. (1985) Greek and Roman maps, Ithaca, N.Y.: Cornell University Press

Dillon, M. (1997) Pilgrims and pilgrimage in ancient Greece, London: Routledge

*Elsner, J. and I. Rutherford (2005) Pilgrimage in Graeco-Roman & early Christian antiquity. Seeing

the gods, Oxford; New York: Oxford University Press

*Frank, G. (2000) The memory of the eyes. Pilgrims to living saints in Christian Late Antiquity,

Berkeley: University of California Press.

Frank, M. (2009) 'Imaginative Geography as a Travelling Concept', European Journal of English

Studies 13(1), 61-77

Friedlaender, L. and G. Wissowa (1921) Sittengeschichte Roms, Leipzig: S. Hirzel

*Giebel, M. (1999) Reisen in der Antike, Darmstadt: Wiss. Buchges

*Gruen, E.S. (2011) Rethinking the other in Antiquity, Princeton: Princeton University Press.

Halfmann, H. (1986) Itinera principum. Geschichte und Typologie der Kaiserreisen im Römischen

Reich, Stuttgart: F. Steiner Verlag Wiesbaden

*Handley, M.A. (2011) Dying on foreign shores. Travel and mobility in the late-antique West,

Portsmouth, R.I.: Journal of Roman Archaeology

*Harland, P.A. (2011) Travel and religion in antiquity, Waterloo, Ont.: Wilfrid Laurier University

Press.

*Hunink, V. (2010) In het land van de bijbel. Reisverslag van Egeria, een dame uit de vierde eeuw,

Hilversum: Uitgeverij Verloren BV.

*Hunt, E.D. (1982) Holy Land pilgrimage in the later Roman Empire, AD 312-460, Oxford:

Clarendon Press.

*de Jong, I.J.F. (2012) Space in ancient Greek literature. Studies in ancient Greek narrative,

Mnemosyne, bibliotheca classica Batava. Supplementum339, Leiden: Brill

Kleberg, T. (1963) In den Wirtshäusern und Weinstuben des antiken Rom, Berlin: Akademie-Verlag

Kötting, B. (1980) Peregrinatio religiosa. Wallfahrten in der Antike und das Pilgerwesen in der alten

Kirche, Münster i.W.: Th. Stenderhoff.

*von Martels, Z.R.W.M. (1994) Travel fact and travel fiction. Studies on fiction, literary tradition,

scholarly discovery, and observation in travel writing, Leiden: Brill.

Mattern, S.P. (1999) Rome and the enemy. Imperial strategy in the principate, Berkeley: University of

California Press

*Montiglio, S. (2005) Wandering in Greek culture, Chicago: University of Chicago Press.

Nicolet, C. (1991) Space, geography, and politics in the early Roman empire, Jerome lectures 19, Ann

Arbor: University of Michigan Press. Online beschikbar: http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015019480592;seq=1;view=1up

Pretzler, M. (2007) Pausanias. Travel writing in ancient Greece, London: Duckworth

*Purves, A.C. (2010) Space and time in ancient Greek narrative, New York: Cambridge University

Press.

*Raaflaub, K.A. and R.J.A. Talbert (2010) Geography and ethnography. Perceptions of the world in

pre-modern societies, Ancient world--comparative histories, Malden, MA: Wiley-Blackwell.

12

*Romm, J.S. (1992) The edges of the earth in ancient thought. Geography, exploration, and fiction,

Princeton, N.J.: Princeton University Press.

Scott, M. (2013) Space and society in the Greek and Roman worlds, Key themes in ancient history,

Cambridge: Cambridge University Press

Speake, J. (2003) Literature of travel and exploration. An encyclopedia, New York: Fitzroy Dearborn.

*Talbert, R.J.A. and K. Brodersen (2004) Space in the Roman world. Its perception and presentation,

Antike Kultur und Geschichte, Bd. 5., Münster: Lit Verlag.

Talbert, R.J.A. and R.S. Bagnall (2000) Barrington atlas of the Greek and Roman world, Princeton,

N.J.: Princeton University Press

Williams, M.F. (1991) Landscape in the Argonautica of Apollonius Rhodius, Studies in Classical

Philology 63, Frankfurt a.M.: Peter Lang

LITERATUUR - ALGEMEEN

Algemeen over de Oudheid – kennis opfrisser

de Blois, L. and R.J. van der Spek (1983) Een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg:

Coutinho

Naerebout, F.G. and H.W. Singor (1995) De oudheid. Grieken en Romeinen in de context van de

wereldgeschiedenis, Baarn: Ambo

Online

Brill’s New Pauly - een specialistische encyclopedie op het gebied van de Oudheid, zowel in duits als

engels, uitstekende beginpunt over een onderwerp:

http://referenceworks.brillonline.com.proxy.uba.uva.nl:2048/cluster/New%20Pauly%20Onlin

e?s.num=0

Cambridge Ancient History, gedeeld in volumes per periode:

http://universitypublishingonline.org.proxy.uba.uva.nl:2048/cambridge/histories/subject_title_

list.jsf;jsessionid=EB6639BDCCE99F51E9EE5A969B8CDCF7?subjectCode=04&heading=

General+History&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list

Cambridge Companions Online – bundels over specifieke onderwerpen (Herodotus, the Hellenistic

World, Alexander the Great, the Roman Republic, St. Paul, etc) met artikelen door experts:

http://universitypublishingonline.org.proxy.uba.uva.nl:2048/cambridge/companions/

Zoekmachines

l ‘Annee philologique voor algemeen en vakliteratuur over (met name) de Klassieke Oudheid, nadruk

op historische en literaire werken:

http://www.annee-philologique.com.proxy.uba.uva.nl:2048/

Gnomon – voor algemeen en vakliteratuur over de Klassieke Oudheid

http://www.gnomon-online.de/sort.FAU?sid=960FFBA615&dm=1&erg=A&sortx=2

ZENON DAI voor algemeen en vakliteratuur over (met name) de Klassieke Oudheid, nadruk op

archeologie: http://opac.dainst.org/F

JSTOR vooral voor specialistische artiekelen:

http://www.jstor.org.proxy.uba.uva.nl:2048/action/showBasicSearch