REKA BENTUK PENGAJARANPENGENALAN

Dalam merancang pengajaran dan pembelajaranberbagai elemen dan aspek yang perlu difikirkanoleh pendidik dan mereka yang terlibat denganpengajaran. Harus diingat bahawa elemen yangmempengaruhi pengajaran dan pembelajaran bukansahaja wujud di dalam kelas malahan terdapat jugadi luar bilik darjah. Memandangkan elemen yangperlu difikirkan terlalu banyak dan meluas,pendidik perlu memikirkan satu reka yang terbaikuntuk membina dan merancang pengajaran danpembelajaran yang berkesan dan bersesuaian.

Reka bentuk pengajaran merupakan mekanisma yangdigunakan oleh perancang bagi membina danmerancang dalam segala aspek pengajaran danpembelajaran. Tanggapan yang menyatakan rekabentuk pengajaran hanya perlu difikirkan olehpentadbiran pendidikan sahaja adalah tidak tepat.Menurut Hunter (1987), kandungan dan corakpembelajaran mestilah dengan kualiti pengajarandan pembelajaran yang baik. Seorangpendidik akanmerancang pengajaran dan pembelajaran sebelummemasuki bilik darjah. Justeru itu, setiappendidik seharusnya dapat menguasai reka bentukpengajaran bagi menjamin kualiti pembelajaran danpengajaran yang baik dan berkualiti.

REKA BENTUK PENGAJARAN

Richey (1986) mendefinisikan reka bentukpengajaran sebagai proses sains bagi membina

spesifikasi pengajaran dengan terperinci bagimenilai, mengembangkan dan menyenggara sesuatukeadaan yang boleh memudahkan pembelajaran tanpamengira unit. Reka bentuk pengajaran seharusnyamencakupi keseluruhan proses pengajaran iaitumereka bentuk,membina dan seterusnya menguruskanpembelajaran.

Seels dan Glasgow 1990 menyatakan reka bentukpengajaran boleh dilihat daripada dua perspektifiaitu displin ilmu dan proses. Sebagai displinilmu, reka bentukpengajaranadalah berkaitan denganproses pengajaran, penyelidikan dan teoritertentu.Proses rekabentuk pengajaran adalahpembangunan spesifikasi pengajaran berdasarkanteori pengajaran dan pembelajaran.Morrison et.al.(2001) menyatakan dalam mereka bentuk pengajaran,perspektif utama yang perlu dilihat ialah gayapelajar bukan lagi perspektif isi kandungan ataupun daripada pendekatan tradisonal. Menurut MohdArif (2004), pendekatan reka bentuk akan memberipenekanan kepada pelbagai faktor yang mepengaruhihasil pembelajaran.

Faktor yang perlu dipertimbangkan ialah:i. Menentukan pencapaian objektifii. Tahap kesediaan pelajar untuk membolehkanobjektif tercapaiiii. Strategi pengajaran yang dapat menenuhikehendak objektif dan pelajariv. Media dan bahan yang sesuai dengan peringkatumur pelajarv. Sokongan yang diperlukan untuk membentukpembelajaran yang sesuaidengan kehendak pengajaran

vi. Penyemak semula progam yang tidak mencapaikehendak Gropper (1997) menyatakan proses rekabentuk pengajaran akan dapat membaiki aspekberikut:i. Pendekatan yang sistematik dapat memandupengguna dalam proses pengajaran dan pembelajaranii. Reka bentuk pengajaran dapat memantau danmengawal fungsi sistem pengajaran dan pembelajarandengan sistematik iii. Dapat menilai komponen dan urutan aktivitipengajaran dan pembelajaran. 

MODEL REKABENTUK PENGAJARANModel reka bentuk pengajaran bersistem ditakrifkansebagai kerangka kerja yang dapat membantupengaturcara atau pembangunan perisian dalammelaksanakan pembentukan perisian. Secara umumnya,model yang digunakan dalam membangunkan perisianberasal adalah daripada kejuruteraan perisian.Dewasa ini, terdapat berbagai model diperkenalkan,walaubagaimanapun secara umumnya proses yangdicadangkan hampir sama.

Komponen penting yang terdapat dalam reka bentukpengajaran bersistem ialah merancang, merekabentuk, melaksana dan menilai. Di antara modelreka bentuknpengajaran bersistem yang terkenalialah:

i.   Model ADDIEii.  Model ASSUREiii. Model Hanaffin and Peckiv. Model Robert Glaseav.  Model Branson

vi. Model Resier and Dickvii. Model Van Pattenviii. Model Gentryix.  Model Dick and Careyx.   Model Air Terjunxi.  Model Prototypingxii.  Model Smith and Raganxiii. Model Jerold Kempxiv. Model Gerlach and Elyxv.  Model Diamon

Model reka bentuk terbahagi kepada empat kategoriiaitu:i. Model berorentasikan bilik darjahii. Model orentasi produkiii. Model orentasi sistemiv. Model orentasi teknologi

Model berorentasi bilik darjah lebih memberitumpuan kepada keadaan pembelajaran dalam bilikdarjah serta tertumpu kepada elemen yang wujuddalam bilik darjah seperti guru, pelajar,kurikulumdan kemudahan. Antara model-model reka bentukpengajaran berorentasikan bilik darjah ini ialahModel ASSURE (1982), Model Gerlach and Ely(1980),Model Kemp (1985) dan Model Hanafin and Peck.

Model reka bentuk pengajaran berfokuskanproduk membuat andaian bahawa bahan sesuatu produkpengajaran sentiasa diperlukan, bahan yangdihasilkan tidak memerlukan proses pengubahsuaian,produk yang dihasilkan boleh digunakan olehpelbagai pihak dan penekanan diberikan kepadapercubaan. Antara model reka bentuk produk ialah

VaPatten (1989), Lesih, Pollock dan Reigeluth(1990).

Model reka bentuk berasaskan sistem melibatkanpembangunan bahan pengajaran besar bagi sesuatukursus atau satu kurikulum. Model ini lazimnyadibangunkan oleh satu pasukan yang besar.Pembangunan perisian memerlukan sumber tenaga,bahan sokongan, analisis, percubaan dan ujian yangbanyak. Antara model yang terdapat dalam kategoriini ialah Branson (1975), Diamon (1989) dan Dickand Carey (1996).

Memandangkan semakin banyak corak pengajaran danpembelajaran berasaskan teknologi digunakan dalamdekad ini, model reka bentuk berasaskanteknologimula mendapat tumpuan. Model ini memberitumpuan khas terhadap pembinaan perisianberasaskan teknologi. Antara model reka bentukpengajaran dalam kumpulan ini ialah Model AirTerjun (1997) dan Model Reka Bentuk RapidProtyping (1998)

MODEL REKA BENTUK PENGAJARAN

MODEL ADDIE

Rajah 4.1. Aliran kerja berdasarkan model ADDIE

Rossett (1987) telah memperkenalkan model rekabentuk bersistem ADDIE, model ini diwakili olehaliran kerja di bawah:AnalisisDalam langkah ini, pembangunan perisian perlumengenal pasti masalah yang dihadapi dan caramenyelesaikannya. Masalah boleh dikenal pastimelalui temu bual, pemerhatian, tinjauan, soal-selidik dan sebagainya. Setelah mengenal pastimasalah yang dihadapi, pembangunan perisian perlumencari punca atau faktor yang menimbulkan masalahtersebut. Dalam fasa analisis ini juga, aspekpersekitaran pembelajaran, analisis terhadappengguna dan objektif pembelajaran dikenalpasti.Pembangunan perisian perlu membuat penilaianterhadap perkara-perkara berikut: Analisa(Analysis) Reka Bentuk(Design) Pembangunan(Development Perlaksanaan(Implementation) Penilaian(Evaluation)

1. Matlamat perisian2. Objektif perisian3. Kumpulan sasaran4. Kandungan perisian5. Pendekatan pedagogi6. Strategi penggunaan perisian

Kesemua analisis ini, dilakukan bagi memastikan reka bentuk pengajaran bersistem yang dihasilkan

menepati atau memenuhi keperluan pengguna yang sebenarnya.

Reka Bentuk Perisian

Fasa reka bentuk ialah proses memindahkan maklumatdaripada fasa analisis kepada satu lakaran fizikalyang akan digunakan semasa proses pembinaan.Kesemua maklumatkeperluan dalam proses reka bentukini diambil dari fasa analisis permulaan. Dalammereka bentuk perisian multimedia, perkara-perkaraberikut perlu diberi perhatian:i) Menentukan kandungan perisian berlandaskankandungan yang telah dirangka dalam fasa analisis.ii) Menentukan aktiviti pengajaran danpembelajaran bersesuaian dengan objektif pembinaanperisian.iii) Menentukan kaedah penyampaian maklumat mudahdifahami dan bersesuaian dengan pengguna.iv) Menentukan reka bentuk paparan bersesuaiandengan teori pembelajaran dan strategipembelajaran yang telah dirancang.

Pembangunan PerisianPembangunan perisian melibatkan prosesmembangunkan atau menghasilkan perisian denganmengunakan aplikasi multimedia dan alatpengarangan. Pembangunan perisian perludibangunkan berdasarkan reka bentuk yang telahditetapkan dalam fasa rekabentuk. Proses membangunperisian ini melibatkan pakar-pakar perisian danmemakan masa yang lama.

Perlaksanaan Perisian

Fasa ini digunakan oleh pembangun perisian untukmembangunkan dan melaksanakan perisian multimedia.Kesemua elemen utama yang telah direka bentukdalam fasa sebelum ini perlulah digarapkan kedalam perisian dengan bantuan alat pengarangan.Proses kerja dalam fasa ini ialahi) Membangunkan perisianii) Menilai perisian mengikut aspek-aspek yang ditetapkaniii) Menguji kestabilan perisianiv) Pengubahsuaian dan membaik pulih perisian bagimembaiki dan meningkatkanlagi kualiti perisian.

Fasa Penilaian

Fasa ini merujuk kepada proses pengujian danpenilaian perisian yang dibangunkan bagimemastikan isi kandungan, grafik, audio, video danantara muka perisian bersesuaian.Fasa ini jugamenguji adakah objektif perisian tercapai ataupuntidak. Menurut Cozby,P.C (2001), bagi menjaminsatu sistem berjalan dengan lancar dan mencapaiobjektif,penilaian harus dilakukan. Jenispenilaian yang digunakan dalam menilai perisianialah penilaian formatif dan sumatif.

Model ASSURE

Model ASSURE diperkenalkan oleh Heinich et al padatahun 1996. Enam langkah dalam

model ini ialah:A- Menganalisis Pengguna (Analyze Learners)S- Menyatakan Objektif (State Objectives)S- Memilih kaedah, media dan bahan (Select Methods, Media & Materials)U- Menggunakan media dan bahan (Utilize Media & Materials)R- Memerlukan penglibatan pelajar (Require LearnerParticipation)E- Melakukan penilaian dan pengubahsuaian (Evaluate & Revise)

Menganalisis Pengguna

Golongan sasaran pengguna perisian serta sifatnyaperlu dipastikan terlebih dahulu sebelum merekabentuk perisian. Pembangun perisian perlumemastikan kandungan perisian yang dipersembahkanbersesuaian dengan golongan sasaran.Pembangunperisian perlu melihat pengalaman lepas,kecekapan pengguna, sikap pengguna dan carainteraksi pengguna sebelum merancang reka bentukperisian. Pembangun perisian juga perlu membuatanalisis media yang sesuai digunakan mengikutpengguna. Contohnya animasi dalam bentuk kartunamat sesuai digunakan bagi pelajar sekolah rendah.

Secara ringkas terdapat 3 perkara yang perlu difikirkan oleh pembangun perisian:

i) Menganalisis ciri-ciri umum pengguna sepertijantina, umur, tahap dan cara pembelajaran, tarafsosial dan bakat. Dengan mengetahui ciri-ciri

ini,pengguna perisian dapat menjadikanya sebagaiasas dalam pemilihan media dan bahan. Terdapat duacara untuk mendapat maklumat tentang ciri-ciriumum ini iaitu melalui penelitian rekod daninteraksi. Interaksi membolehkan pembangunperisian menganalisis sikap dan latar belakangmereka.

ii) Menganalisis pengetahuan pengguna terhadap isikandungan iaitu dari segi pengetahuan sedia ada,sikap dan kemahiran. Maklumat ini diperolehidaripada ujian kemasukan dan juga interaksi denganpelajar. Guru tidak seharusnya mengandaikan semuapelajar mepunyai pengetahuan sedia ada yang sama.iii) Menganalisis stail pembelajaran yang perludigunakan bersesuaian dengan pengguna. Stailpembelajaran merujuk kepada bagaimana caraseseorang itu berinteraksi dan bertindak balasdengan persekitaran yang akan memberi kesan kepadapelajar ketika mereka belajar. Salah satuinstrumen yang digunakan ialah gaya pembelajaranDunn dan Dunn (1992).

Menyatakan objektif pembelajaran

Pembangun perisian perlu menetapkan terlebihdahulu objektif pelajaran yang hendak di capai.

Objektif ialah perubahan tingkah laku yang akandicapai setelah pengguna menggunakan perisian ini.Menurut (Jamaludin et al 2001), objektif merupakantahap minima apa yang sepatutnya dipelajari olehpelajar hasil daripada proses pengajaran danpembelajaran. Objektif perlu dinyatakan secarajelas, bagi memastikan aplikasi perisian yangdibina mempunyai hala tuju yang jelas. Dalammembina objektif pembelajaran pembangun perisianakan merujuk kepada sumber-sumber berikut:i) Dokumen seperti sukatan pelajaran, ringkasankurikulum, buku teks atau ulasan pakar.ii) Harapan pembangunan perisian terhadapperubahan tingkah laku pengguna yang ingin dicapaihasil daripada proses menggunakan perisianpembelajaran.

Pemilihan kaedah, media dan bahan

Dalam langkah ini pembangun perisian harusmemastikan kandungan yang dirancang bersesuaiandengan pengguna, objektif dan kurikulum. Bagiperisian pengajaran di peringkat sekolah,pembangun perisian seharusnya merujuk kepadadokumen seperti sukatan pelajaran, ringkasankurikulum, buku teks atau lain-lain dokumensebagai panduan, supaya perisian yang dibina tidaktersasar. Pembangun perisian seharusnya merancangbahan serta kaedah penyampaian yang sesuai.Pemilihan kaedah serta bahan yang bersesuaiandengan pengguna penting bagi mencapai objektifpembelajaran dan menanam minat pengguna. Selaindaripada itu, faktor kebolehan pengguna, sumber

yang sesuai dan kemudahan yang ada perlu diambilkira.

i. Memilih kaedahKaedah dalam konteks ini bermaksud cara yangdigunakan untuk mempersembahkan maklumat.Pembangun perisian perlu memilih kaedah yangsesuai dalam membentuk corak pengajaran perisianmultimedia. Disebabkan terdapat pelbagai peringkatdalam pengajaran, pembangun perisian perlu memilihkaedah yang bersesuaian dengan peringkatpengajaran. Untuk memilih kaedah, pembangunperisian perlu mengkaji perkara-perkara sepertiobjektif, kandungan pelajaran dan kumpulansasaran.

ii. Memilih mediaMedia adalah perantara. Media merujuk kepada apasahaja bahan yang menjadi perantaraan antarapenyampai dan penerima. Contoh media ialah filem,surat khabar, radio dan televisyen. Dalam memilihmedia, terdapat dua jenis bentuk media yang perludifikirkan iaitu:a) Media sedia adaMedia sedia ada bermaksud media yang telah terbinadan hanya perlu dimanipulasikan sahaja.b) Media dibinaMedia yang perlu dibina oleh pembangun perisian.Media yang dipilih perlulah:a) Sesuai dan sepadan dengan kurikulumb) Menggunakan perkataan sesuai dan tiadakesalahan bahasac) Dapat memotivasi pelajar serta menggalakkanpenglibatan pelajar

d) Mempunyai maklumat yang tepat berkualiti danterkinie) Mempunyai aspek tenikal yang berkualitif) Mempunyai aspek nilai murnig) Dapat merangsangkan daya pemikiran

Menggunakan media dan bahan pembelajaranPenggunaan media dan bahan dalam pengajaran adalahfasa yang cukup penting. Jika media gagaldigunakan dengan baik, impaknya negatif terhadappersembahan. Media yang digunakan seperti teks,animasi, grafik, video dan audio perlulahdirancang agar ia bersesuaian dengan kehendakpengguna dan kandungan pelajaran yangdipersembahkan. Media yang digunakan seharusnyamemberi kesan yang positif terhadap motivasi sertaminat pengguna dan kesesuaian kepada persembahan.

Penglibatan pelajarPenglibatan pelajar yang aktif dalam prosespengajaran dan pembelajaran amat penting bagimenjamin proses pemindahan ilmu berlaku secarasempurna. Perisian pembelajaran seharusnya dapatmembentuk keadaan yang sesuai dengan pengguna,efektif serta dapat menarik minat pengguna.Pembangun perisian perlu memerhati, berbincangserta mendapat maklum balas terhadap keupayaanperisian dalam merangsang penglibatan pelajar yangaktif.

Melakukan penilaian dan pengubahsuaianUntuk menentukan keberkesanan perisianpembelajaran, perisian perlulah dinilai. Prosespenilaian juga membolehkan pembangun perisian

membuat pengubahsuai perisian bagi membaikikelemahan dan kecacatan yang terdapat dalamperisian supaya memenuhi kehendak pengguna. Secarakeseluruhan penilaian melibatkan aspek:i. Menilai kepuasan penggunaii. Menilai aspek pembelajaran dan pengajaraniii. Menilai media dan kaedah yang digunakan

Model Reka Bentuk Rapid Protyping (1998)

Rajah 4.2. Model RapidPrototyping (1998)

Model reka bentuk Rapid Protyping (1998) merupakansalah satu bentuk model pengajaran berorentasikanteknologi. Model ini mengandungi tujuh peringkat(Rajah 4.2). Model Rapid Protyping melibatkanaspek pembelajaran dan penggunaan teknologi.Prototaip yang dibina merupakan produk percubaan.Oleh itu terdapat sedikit perbezaan antaraprototaip dengan produk akhir. Prototaip mempunyaikeupayaan yang lebih rendah daripada perisian yangsebenar.

Rapid Prototyping lebih menekankan penggunaanteknologi serta melibatkan maklum balas daripadapengguna pada satu atau dua peringkat. Masalah

masih wujud dalam perisian prototaip. Penggunatidak dapat menilai keberkesanan keseluruhanpembelajaran dalam perisian prototaip. Perisianprototaip selalu digunakan bagi membangun perisiankomersial. Reka bentuk skrin dalam perisiankomresial sudah cukup untuk meramal dan menilaiperisian keseluruhan yang akan siap. Dalamperisian pendidikan, walaupun prototaip dapatdigunakan oleh pelajar, pembangun perisian tidakdapat menyatakan keberkesanan sehingga dilakukanujian ke atas perisian sebenar.

  4.3.4. Model Reka Bentuk Air Terjun (1997)

Model Air Terjun mengandungi enam fasa yangberurutan. Model Air Terjun terdiri daripada enamfasa iaitu analisis, rekabentuk, implementasi,pembangunan intergrasi, pengujian atau penilaiandan penyelenggaraan (Rajah 4.3). Model Air Terjunmengutamakan reka bentuk penggunaan teknologi.Kelemahan model ini ialah proses pembangunannyaterlalu terikat dengan satu fasa sehingga sukaruntuk ianya diubahsuai atau mengikut kesesuaiansuasana. Adalah mustahil untuk mengikut langkahsecara terperinci tanpa wujud masalah.Analisis feasibilitiAnalisis keperluanImplement perisianPenilaian dan pengujianKitaran prototaipPembangunan perisianMereka bentuk perisian

Rajah 4.3. Aliran Kerja Berdasarkan Model AirTerjun (1997)

Model Reka Bentuk Pengajaran Dick Dan Carey (1996)

Model reka bentuk ini beorentasikan sistem. Modelreka bentuk Dick Dan Carey (1996) melibatkankomponen pelajar, pengajar, bahan pengajaran danpersekitaran pembelajaran. Rajah 4.4 menunjukkanmodel reka bentuk pengajaran Dick dan Carey.Setiap langkah dalam model ini menerima inputdaripada langkah sebelumnya dan memberi outputkepada langkah berikutnya.AnalisisReka bentukPenyelenggaraanImplementasiPengujianPembangunan

 Rajah 4.4 Model Reka Bentuk Dick dan Carey (1996)

Setiap komponen dalam model ini saling berkaitan,berinteraksi dan berkerjasama untuk menghasilkanpengajaran yang berkesan. Komponen pengajarandalam model ini membantu guru membaiki model yangsedia ada sekiranya terdapat sebarang kelemahan.Model Dick dan Carey memerlukan penglibatanpembangunan bahan pengajaran, analisis, percubaan,ujian dengan kadar yang banyak. Oleh itu model inisesuai digunakan untuk pengajaran bagi keseluruhankursus atau kurikulum.Kenal pasti matlamat pengajaranKenal pasti ciri dan perlakuan peringkatPenilaian formatifBina atau pilih bahan pengajaranBina strategi pengajaranBina item ujian rujukan kriteriaTulis objektif prestasiPenilaian sumatifBuat analisis pengajaran

RAJAH 4.5. Model Reka Bentuk Hannafin Dan Peck(1988)

Model Hannafin Dan Peck (1988)Model reka bentuk Hannafin dan Peck (1988) (Rajah4.5) melibatkan tiga fasa iaitu fasa analisis,fasa reka bentuk dan fasa perlaksanaan. Setiapfasa dinilai, diuji dan disemak secara berasinganuntuk melihat keberkesanan secara berterusan.

Fasa analisis keperluan digunakan untuk mengenalpasti keperluan pembinaan perisian multimedia.Peringkat analisis adalah peringkat yang palingkritikal kerana peringkat ini menentukan keupayaankeseluruhan perisian yang dibina. Analisisterhadap pengguna, analisis terhadap persekitaranpembelajaran serta kandungan dan matlamat perluditentukan terlebih dahulu sebelum fasa rekabentuk dan perancangan dilaksanakan.

Fasa ini terbahagi kepada dua iaitu fasa analisiskeperluan tafsiran dan fasa analisis keperluanperisian. Fasa reka bentuk digunakan untukmemindahkan maklumat yang terdapat di fasaanalisis keperluan kepada satu lakaran fizikalyang digunakan semasa proses pembinaan. Kesemuamaklumat keperluan yang digunakan dalam prosesreka bentuk boleh didapati dari analisis yang

dilakukan dalam fasa analisis permulaan. Kesemuaelemen utama yang telah direka bentuk dalam fasasebelum ini perlulah digarapkan ke dalam perisiandengan berbantukan alat pengarangan. FasaPenilaian merujuk kepada proses pengujian danpenilaian perisian yang dibangunkan. Fasa inisecara tidak langsung menguji keseluruhan fasa.Jenis penilaian yang terlibat dalam fasa ini ialahpenilaian formatif dan sumatif.Fasa 1AnalisiskeperluanFasa 2Reka bentukFasa3Pembangunan dan perlaksanaanPenilaian dan pengulangan

Model Hanifin dan Peck (1988) memberi penekanankepada keupayaan kelas untuk menerima pengajarandan pembelajaran berasaskan media. Model ini jugasesuai digunakan untuk skop pengajaran danpembelajaran yang tidak luas serta dalam kumpulansasaran yang terhad.

Model Robert GlaseaModel Robert Glasea mempunyai empat komponen utamaiaitu objektif pengajaran, pengetahuan sedia,kaedah mengajar dan penilaian.

i. Objektif pengajaranObjektif pengajaran adalah hasil pengajaran yangmelibatkan perubahan tingkah laku yang spesifikdan boleh diukur setelah mengikuti pelajaran.

Objektif pengajaran adalah tahap jangkaan minimabagi prestasi yang dicapai oleh pelajar. Pembangunperisian boleh mendapat maklumat tentang objektifpengajaran daripada sukatan dan huraian kurikulum.ii. Pengetahuan sedia adaPengetahuan sedia ada adalah pengalaman yang telahdimiliki atau dikuasai oleh pelajar sebelum prosespembelajaran. Dengan mengetahui pengalaman,Objektif Pengajaran, Pengetahuan sedia ada, KaedahMengajar, Penilaian dan Maklum balas lepaspembangun perisian boleh memilih kaedah, tahap danstrategi yang bersesuaian dengan golongansasarannya.iii. Kaedah mengajarSetelah menetapkan objektif yang hendak dicapaidan mengetahui pengalaman sedia ada padapelajar,barulah pengatur cara atau pembangun perisianmemilih kaedah mengajar yang sesuai dengangolongan sasaran.Kaedah mengajar penting bagimemastikan pengajaran yang hendak disampaikandapat digunakan dan diaplikasikan.iv. PenilaianBagi memastikan perisian ini menepati spesifikasiyang ditetapkan, perisian yang dibina perlu diuji.Penilaian yang melibatkan pelbagai pihak bertujuanuntuk mendapatkan maklum balas dan komen. Laporanpenilaian akan dapatmembaiki kesilapan dankelemahan dalam perisian. Dengan adanyamaklumbalas dari proses penilaian, seorangpembangun perisian atau pengaturcaraan bolehmengesan pencapaian dan penerimaan pelajar.

RUJUKAN

Baharuddin Aris, Rio Sumarini Shariffudin &Manimegalai Subramaniam. 2002. Rekabentuk perisian multimedia. Skudai: UniversitiTeknologi Malaysia.Beattie, E.D. & Preson, N.R. 1990. Selecting microcomputer courseware. Review ofEducation Research 49(3): 70-71.Benjamin, L.T., Hopkin, J.R. & Nation. J.R. 1994.Psychology. Ed. ke-3. New York:Macmillan Publishing.19Bigge, M. L. 1982. Learning theories for teachers.New York : Harper & RowPublishers, Inc.Boyle, T. 1997. Design for multimedia learning.London: Prentice-Hall International.Brown, J.S. Collins, A. & Duguid, P. 1989.Situated cognition and the culture oflearning. Educational Researcher.Carrol, J. M. 1990. The Nurnberg funnel :designing Minimalist Instruction for practicalcomputer skill. MIT Press.Cates, W. M. 1992. 1992 Fifteen Principles ForDesign More Effective Instructionalhypermedia/ multimedia product. EducationTechnology, December: 5-11.Checkley, Kathy. 1997. The first seven..and theeighth: A conversation with HowardGardner. Educational leadership (atas talian).Chua Siwe Geok. 2002. Pembinaan PBBK perkakasankomputer bagi subjek pendidikankomputer. Projek Sarjana Pendidikan. UniversitiKebangsaan Malaysia, Bangi.

Chung Hang Tek. 2001 Perlaksanaan Program LatihanSekolah Bestari. Kerta kerjaKrusus Peningkatan Profesinalisme OrentasiPensyarah Baru Maktab PerguruanMalaysia. Hotel Pearl International Kuala Lumpur ,21-27 OktoberFloyd, S. 1991. The IBM Multimedia Handbook. NewYork: Brady Publishing.Gagne R.M. & Briggs L. J. 1979. Principles ofinstructional design. Holt Rinehart andWinston.Gagne, R.1985. The condition of learning andtheory of instruction. Ed. ke-4. NewYork:Holt.Goh Kek Seng. 1990. Aktiviti Mengenal Komputer.Kuala Lumpur : FederalPublication.Hamidah Baba. 1999. Pemikiran dan hala tujupembangunan perisian kursus multimediapendidikan interaktif. Kertas kerja KursusPenilaian Grafik Adobe Photoshop.Bahagian Teknologi Pendidikan, Kuching, 6-10September.Hannafin, M.J. & Peck 1988. The design,development and evulation of instructionalsoftware. New York: Macmillan Publishing Company.Harold, F., O'Neil, J.R. & Paris, J. 1981.Introduction and overview of computer-basedinstruction. Computer-based instruction. hlm 1-21.20Harwood, W.S. & Mc Mahon, M.M. 1997. Effect ofintegrated video media on studentachievement and attitudes in high schoolchemistry. Journal of Research in Science

Teaching 34(6): 17-63.Hasselbring, T.S. & Goin. 1993. Strategies forteaching learners with special needs. NewYork: Merill-Prentice Hall.Heinich, R., Molenda, M., Russell, J.D. &Smalindino, S.E. 1996. Instructional mediaand technologies for learning. Ed. ke-5. NewJersey: Prentice Hall.01. Pembangunan perisian multimedia satupendekatan sistematik. Kuala Lumpur:Venton Publishing.Jamaludin Haron & Dr Zaidatun Tasir, 2004.Multimedia Dalam Pendikan. PTSPubication.Jonassen, D. 1988. Designing structured hypertextand structuring access to hypertext.Education Technology, November: 13-16.Jonassen D. H. 1996. Computers as Mindtools forSchools. New Jersey : Prentice HallJones, T. & Berger, C. 1995. Student use ofmultimedia science instruction: Designinggeneration. Journal of Education Multimedia,Hypermedia 4(4): 305-320.Jones, D. 1997. Designing instruction: enter theconstructivism.http://www.cabrillo.cc.ca.us/thinking/constructivism.html (9 Julai 2001).Kementerian Pendidikan Malaysia. 1998. SukatanPelajaran Teknologi Maklumat KBSMKuala Lumpur : Pusat Perkembangan Kurikulum.http//kdp.ppk.kpm.myKementerian Pendidikan Malaysia 1997. Pasukanpetugas sekolah bestari. sekolahbestari di Malaysia.

Kozma, R.B. 1993. Learning with media. Review ofEducation Research 61(2): 179-211.Krish, D. 1997. Interactivity and multimediainterfaces. Instructional Science 25: 79-96.Lee Lai Guan, Abdul Shukur, A Shaghir, JusniNasiron, Ku Bahrum Ku Hussin & ZubierHassan. 1998. Kajian penilaian dan perlaksanaankursus dalam perkhidmatan 14minggu sekolah bestari. Kertas kerja SeminarBahagian Pendidikan Guru. InstitusiPerguruan Darul Aman, 6 - 8 October.Lee Lai Guan, Abdul Shukur, A Shaghir, JusniNasiron, Ku Bahrum Ku Hussin & ZubierHassan. 2000. Pengendalian pengajaran danpembelajaran di sekolah bestariperintis Negeri Kedah dan Perlis. Kertas KerjaSeminar Teknologi Pendidikan.Alor Star, 25 -28 Jun.21Lee Shok Mee. 1997. Psikologi pendidikan 2: Teoridan aplikasi psikologi dalampengajaran dan pembelajaran. Kuala Lumpur:Kumpulan Budiman Sdn Bhd.Levin, T. & Gordon. 1989. Effect of and ComputerExperience On Attitude TowardsComputers. Journal of Educational ComputingResearch. (1), 69-88Lim Sea Kiaw . 1995. Kajian status pelaksanaanLiterasi Komputer di Sarawak. TesisSarjana. Universiti Teknologi MalaysiaLockard, J., Abrams, H. & Mary, M. 1997. The firstdecade of microcomputer ineducation: from computer literacy to curriculumintegration. Proceeding The

International Symposium of Education Computin, hlm1-13.Malone,T.W.1981.Towards A Theory Of InstrinsicallyMotivating Instruction.NewJersey:Mc Keown P,G. 1986. Living with computer. USA :Harcourt Brace JovanovichPublisherMerrill, P.F., Hammons, K., Vincent, B.R.,Reynolds, P.L., Christensen, L. & Tolman,M.N. 1996. Computer’s in education. Ed. ke-2. NewYork: Ally and Bacon.Mohamad Izzat Ridwan . 2002. Merebut BantuanKewangan dalam pernigaan ICT .Majalah PC September: 56-57Mohamad Izzat Ridwan. 2002. Medefinisi danmerapatkan jurang digital. Majalah PC,September: 58-59Mohamad Sabri Idris. 2002. Kerajaan di minta elakICT jadi indutri monopoli. Surat.Berita Harian, 23 Ogos: ms 11Mohammed Sani Ibrahim. 1998. Perancangan DanStrategi Pelaksanaan Latihan Guru-Guru Sekolah Bestari. Proseding Seminar Isu-isuPendidikan Negara. UniversitiKebangsaan Malaysia.November .26-27Mohd Ariff Hj Ismail. 2004. Model Reka BentukInstrksional Dalam Pengajaran danpemelajaran. Rekabentuk Pengajaran DanICT:Aplikasi Dalam Aliran PendidikanEra Globlisasi, hlm 1-11.Mohd Dzulkifli A. Jalil. 2002. Kajian keberkesananpersekitaran pembelajaran

multimedia interaktif dalam mata pelajaranbiologi. Tesis Sarjana Pendidikan.Universiti Teknologi Malaysia,Skudai.22Mohd Ishak Othman. 2002. pembinaan pembelajarandan pembelajaran berbantukankomputer: Belajar mengenai storan skunder. ProjekSarjana Pendidikan. UniversitiKebangsaan Malaysia, Bangi.Newby, T.J., Stepich, D.A., Lehman, J.D. &Russell, J.D. 2000. Instructional technologyfor teachingNorhashim Abu Samah, Mazlan Youp & RosalindaAlias. 1996. Pengajaranberbantukan komputer. Kuala Lumpur: Dewan Bahasadan Pustaka.Nor Liza Ahmad, 2001. Profesional IT Meningkat 11peratus setahun. Berita Harian 3 Disember:16Norikma llias & Hjh Siti Fatimah Mohd.Yassin .1993Pengujian dan Penilaian Perisian . MediaComiL.Nurain Hafiza. 2002. Benarkah Melayu Sukarmenguasi ICT. Majalah PC Oktober: ms 18 – 19Orr, K.L., Golas, K.D & Yao, K 1994. Storyboarddevelopment for interactive multimediatraninig. Journal of Interactive InstructionDevelopmentPalmer W. Agnen, Anne S.Kellerman, JeanineM.Meyer, 1996, Multimedia in The Classroom,Allym & Bacon, Boston, London, TorontoPark, L., & Hannafin, M.J. 1993. Empirically-basedguideline for the design of interactive

multimedia. Education Technology Research andDevelopmentPavlov, I. P. 1962. Essay in psychology andpsychiatry including a section on sleep andhypnosis. New York: Citadel PressPerzylo, L. 1993. The application of multimedia inschools. British Journal of EducationTechnology 24(3): 191-197.Pusat Perkembangan Kurikulum, KementerianPendidikan Malaysia. 2001. Falsafahpendidikan kebangsaan matlamat dan misi.Pusat Perkembangan Kurikulum, KementerianPendidikan Malaysia. 2001. Teknologimaklumat dan komunikasi dalam pengajaran danpembelajaran.Rashidi Azizan dan Abdul Razak Habib. 1996.Pengajaran dalam bilik darjah: Kaedahdan strategi. Kajang: Masa Enterprise.Reader, W. & Hammond, N. 1994. Computer basesmicroword: A bridge betweenconstructivism and direct instruction. EducationTechnology Research andDevelopment 40(1): 93-106.Rivilin, E., Botagogo, R. & Shneiderman, B. 1994.Navigating in hyperspace: Designinga structure-based toolbox. Communication of theACM 37(2): 87-96.23Robiah Sidin. 1992. Keberkesanan programpenyediaan guru-guru KBSR satu tinjauanliterature. Jurnal Pendidikan Guru 4(3): 248-259.Rohani Abdul Hamid. 1998. Keperluan pendidikanabad ke-21: Projek Sekolah Bestari.

Proseding Seminar Isu-isu Pendidikan Negara.Universiti KebangsaanMalaysia.November 26-27.Rozinah Jamaludin. 2000. Multimedia dalampendidikan. Kuala Lumpur: UtusanPublication & Distributor Sdn Bhd.Rusdina Abdul Rahim.1993. Kearah pengkomputeranpengajaran bahasa: Cereka ataufakta. Majalah Dewan, Jan:16-30..Salleh Hassan. 1997. Kecermelangan penggunaanteknologi pendidikan dalampengajaran dan pembelajaran. Kertas Kerja SeminarBahagian TeknologiPendidikan. Kuala Lumpur, 27 November.See Kin Hai. 1997. Kesan pembelajaran berbantukankomputer terhadap daya kreativitipelajar dalam matematik. Jurnal PersatuanKebangsaan Pengetua-PengetuaSekolah Malaysia 2: 61-66.Selwyn, N. 1997. Students' Attitudes TowardComputers: Validation of a ComputerAttitude Scale for 16-19 Education. ComputersEducation. 28 (1), 35-41Shaharudin Salleh 1986. Pengenalan KepadaKomputer. Petaling Jaya : FederalPublications.Sharifah Alwiah Alsagoff. 1987. Teknologipengajaran. Kuala Lumpur: Dewan Bahasadan Pustaka.Shaifol Bahary Sulaiman 2002. Asas Permainan BolaSepak (Perisian Interaktif)Shaifol Bahary Sulaiman. 2003. Latihan dalamperkhidmatan 12 minggu sekolah bestari.

Prosiding Seminar Aliran Terkini TeknologiMaklumat dan Komunikasi, hlm 29-38.Shaifol Bahary Sulaiman. 2004. Pembangunan DanPenilaian Perisian Multimedia BagiKursus Teknologi Maklumat Dan Komunikasi DalamPengajaran DanPembelajaran Kursus Sekolah Bestari. Tesis SarjanaPendidikan. UniversitiKebangsaan Malaysia,Bangi.Shaifol Bahary Sulaiman. 2004. Sains perpustakaanuntuk institusi perguruan. KualaLumpur: Federal Publication.Shaifol Bahary Sulaiman. 2004. Teknologi maklumatuntuk institusi perguruan. KualaLumpur: Federal Publication.24Shaifol Bahary Sulaiman. 2004. Get Logik. (atastalian) www.geocites.com/shaifol6900Shaifol Bahary Sulaiman. 2004. PratikumBerpasangan Fasa 1, MPBP (PerisianInteraktif)Sim Ah Hock, Siti Ropiah Abu Bakar, Mohammad Saatdan Md Din Hassan. 2000.Kemahiran teknologi maklumat dan sikap terhadapkomputer selepas kursus latihanguru sekolah bestari. Kertas Kerja SeminarTeknologi Pendidikan. Alor Star, 25 -28Jun.Siti Fatimah Mohd. Yassin. 1998. Pengajaranpenggunaan teknologi maklumat bagimengasah kemahiran berfikir. Inovasi dalamperkaedahan pengajaran Bahasa,

Sains sosial dan Teknologi Maklumat. Bangi :Penerbitan UKM.Siti Hawa Ahmad. 1997. Sekolah bestari diMalaysia: Mereka semula sistem pendidikandi Malaysia. (atas talian) http//www.eprd.kpm.my(17 April 2003).Skinner, B. F. 1968. The technology of teaching.New York : Appleton-Century-Crofts.Slavin, R. E. (1990). Cooperative learning :Teory, research and practice. New Jersey:Merril/Prentice Hall.Smart School Task Force. 1997. The Malaysian smartschool-an MSC flagshipaplication : A conceptual blueprint. Kuala Lumpur:Kementerian PendidikanMalaysia.Sorotan akhir tahun: Komitmen Kerajan terusrangsang sector ICT. 2002. UtusanMalaysia 25 Disember: Ekonomi ms 24Squires, D. 1997. Providing computer-baseexperince for learning physics. PhysicEducatio, 22: 39-24.Stewart, L. and Michale, T. 1989. Parent’s guideto education software and computer.San Diego: Computer Publishing Enterprise.Sulaiman Ngah Razali. 1997. Pedagogi : Teori danpraktik. Kuala Lumpur : DewanBahasa dan Pustaka.Supyan Hussin. 2000. Pembangunan perisianpembelajaran bahasa berbantukankomputer. Jurnal Bahasa, Mac:3-5.Syuhada Choo Abdullah Sekolah Bestari Kelolan TSSmula beroperasi. 2003. beritaharian 7 Januari : Pendidikan ms 8

25Woolfolk, A.E. 1992. Educational psychology.Boston: Ally and Bacon.Yong Soe Han (1993). Literasi Komputer. KualaLumpur : Penerbit Fajar BaktiSdn. Bhd.Yusof Hashim . 1993. Buletin UNESCO Malaysia.Jilid 5, Nov. 1993Yusup Hashim. 1998. Rekabentuk pengajaranbersistem dalam pembinaan pengajaranberbantu komputer (PBK). Jurnal Pendidikan. 18: 1-14.Zaidatol Akmaliah Lope Pihie. 1990. pentadbiranpendidikan, K.Lumpur: Fajar BaktiZorani Wati Abas. 1993. Komputer dalam pendidikan.Kuala Lumpur: Fajar Bakti.Zorani Wati Abas. 1994. Pengenalan kepadakomputer. Kuala Lumpur: FederalPublications.