Ioh. Gottlieb Heineccii ... Operum ad vniuersam iuris prudentiam ...

V *■ w ’ - iL

.

"■

1 11'.. .. .-. . - 1. * «.

*

>*• *p WJf *

'-SklSk *

i' *>' TU * ̂ * - . «r <. '

v> ' •' * »•■

,•: - *f r ‘ . “ 1” r -T 6-

•? V

■y r

; - %

i iU' ’?

sL?2t r ■ Wf?ri • • / <j

■ *'■••. • ■•• . ■■•■■■.•

. ^ > ■■• /{,®r3S*. f -4

.. -v

i , . . \...-.< , .. !

• *

G - 26

Digitized-I

IO. GOTTLIEB

HEINECCII, POTENTISS. PRVSSORVM REGIS

A Conftl. S anilior. , Iur. ac Philo [oph. in ilL

Frideric. A eadem. Profejforis pubi. ord.

VNI VERSAM IVRIS PRVDENTIAM PHILOSOPHIAM ET LITTERAS HVMANIORES

I. ELEMENTA IVRIS GERMANICI, TVM VETERIS, TVM HODIERNI;

II. ELEMENTA IVRIS CAMBIALISj COMMODA AVDITORIBVS METHODO

ADORNATA.

GENEVAE,

Impenfis FRATRVM CRAMER, et CL. PHILIBEk*.

O P E R V M A D

Pertinentium ,

TOMVS SEXTVS

In quo

999 9

cloloccxxxxviii.

/

IO. GOTTLIEB

HEINECCII, POTENT. P RV S SORFM REGIS

A Confil. SanUior. , Iur. ac Philofoph. in ili.

Frideric. Academ. Profejforis pubi. ord.

ELEMENTA IVRIS GERMANICI

TVM VETERIS, TVM HODIERNI,

E X

GENVINIS PRINCIPIIS ERVTA, E T

COMMODA AVDITORIBVS METHODO

ADORNATA.

Accedunt Indices locupletijjtmi . EDITIO TERTIA EMENDATIOR.

GENEVAE , Impeofi* FRATRVM CRAMER, et CL. PHILIBERT.

litized by Google

cIdIdccxxxxviu.

LECTORI BENEVO.LO

S. P. D. *

IO GOTTL HEINECCIVS

ARS hacc lapiendae haud poftrcma cft ,

redas de rebus quibuslibet ferre lentendas, caullas amoris atque odii omnes procul

habere , denique iullum cuique rei tlatue-

re pretium , et nec laudandam oratione la-

cerare ac deprimere , nec dignillimam vituperatione laudibus in coelum cuehere ,

id eil , vt ipfc olim sfrvator optimus prae-

cepit , ( a ) |Ux' xeiven j tar' o-J.iv , «AA* diV Stxcu.au xtimv xeJv&v, Idem vero (i iq turisprudentia potufimum neceflanum clle di-

xero : (pero me omnes , qui rei lunc paullo intelligentiores , mihi contendentes habiturum , eofdemque mecum fafluros , illud praeceptum maxime hac nulli a aetate clle necefiarium , quando et ii , qui nondum aere lauantur , de omni iure legibulque ,

lapientillime (criptis , praecipiti ac paene temerario iudicio ferunt lentendam , nihilque in iis vitio ac nacuo aliquo carere ,

aut venerando illo legis vel iuris nomine dignum clle, profitentur. Andquiflimis temporibus , quum honella (uopte inge-

nio peterent mortales, nihil contra ciuitatis fuae morem cupe-

rent , nihil in leges licere bono ciui , l’ed huic in obfequio relidam etle gloriam , exiftimarent : non maior vlla in quemquam cadere videbatur temeritas, nec (acrilegium magis abo-

minandum, quam fi quis fibicenfuram adrogaret in leges, cafi

que fuo arbitrio vel ageret in exfilium, vel iam pridem exfules

reuocaret, et, veluti inuidia maiorum opprefias, ciuitate do- a naret.

{a) loann. VU. 14.

Digitized by Google

II ii PRAEFATIO.

naret. Paufaniam , Pliftona&is filium , interrogatum a nefcio

quo , cur de antiquo iure nihil Lacedaemone liceret conuellc-

re? rcfpondifle perhibet Plvtarchvs : (b) o-n rae rc/xovf tat tLvSpcHv > « rus « tua vo(/Uf xu&us Ste. Qtrsa legum

in viros , non virorum in leges , debeat efe auctoritas. Et Aris-

totelis , philolbphi rerum ciuilium , quidquid aliis videatur ,

periiiilimi , praeclara ac prope diuina haec lententia eft : (c)

07? T 0 TUV YOJUOIV CVptoTtgpV @IT CiY frYUf , 7$t' f$1V , o iv «7? i 7nti\ uuivois vo/a.oi( ivrttyopvitnu. Se legibus fapientiorem e fe stude -

re , efe id ipfum , quod in laudati fimis legibus vel maxime pro-

hibeatur. Qua de re et alter ph:lofophorum coryphaeus , Pla-

to, (d) praeclare diiTeruit > adolclcentibufque potiffimum, veluti ad perueila huiulinodi iudicia ipla natura procliuibus , le-

gem hanc, exemplo Minois Cretenlis , teucriflimam dixit, ne difquirerent vmquam , re&ene an perperam latae fint leges, led recte latas cllc omnes , vno ore cenferent. Hoc nimirum animo

erant vetufiilfimi hotnines , quum adhuc fanda ctfet iuris patrii auctoritas, omnefque k gem, <4>V topnpta tfdfSto&v ©«a, Soyfx*

St dtSpoJimr (p&viutov , tamquam inuentum et munus Dei , de-

cretumque prud ntam virorum y quitP irUtno oie Tmvm» Cambia. Se.w n «ytf dvSfxirifOiv Tf^rfudiui , vr&sttmv tuv xaAoTv yjy

'auit dicrfcbv . > ippoim , w iytuora , ygr Jtpna i>em ova, Si-

' Hgh ccv upi aSixan , egi w <pv?et ■m\mke>iv fdan , tamquam omnium diu in arum humanarum que rerum reginam , bonorum ma-

lorumque praep.dem , principem , ducem , ac proinde regulam iuf- t orum ir.iuflorumquc , immo animalium omnium natura fociabr-

iium , (ej cum Demosthene et Chrysippo, fumfnae ftoicae

fapientiae philofopho , venerarentur. At noitra hac aetate adeo Cuiluit legum fere omnium religio , vt adolclcentes , qui in aca-

demiis vix per fcmcitre Ipatium primis lurisprudenttac praecep- • • ' ' • . ' ' S« ' tis

Eb} Lacon. AfofhiHtgh^ fjg. C.itdl.Ci T!j(' - , ' . (c) Rhetor ic. Lib. I J.

(d) de Legitur Lib. I. (e) Marciamu i. x. D. de legitur.

Digitized by Google

. m PRAEFATIO.

ti. imbuti funt, fefe vitra dupondios non exiftiment fapcre,nifi

dc legibus ipfis ccnfuram acerbilftmam agant , carumque nullam fere fme triltiorc aliqua nota dimittant. Quin adeo haec iudi-

candi peruerfitas in mores abiit, vt quemadmodum olim Ta- citvs ( f) corrumpere et corrumpi faeculum vocabat , ita hodie

dc legibus figendis refigenditque ambitiola decreta facere lac- culum dicere ture metitoque poliis. Ceterum quum in Germa-

niae foris duorum generum leges ac conluetudines vigeant , quarum aliae Romanae originis iunt , et iam inde a pluribus fae-

culis veluti iurc ciuitatis donatae; aliae, ex iure patrio, tamquam nantes in gurgite vaflo tabulae, fuperflites , ex communi

illo, naufragio euaicruijt: tam diuerfa funt hominum de vtro* que illo iurc iudicia , vt alii tenues iflas iuris patrii rdiquias

ferre non poffint, iifque quam primum exfilium Icilcendum cenfeant ; alii ius Romanum eiiciendum ex foro , et in pofterum

omni aditu prohibendum efle , arbitrentur. Illi ergo omnes ingenii vires atque eloquentiae opes confumunt in laudando iurc

Romano , quod folum luftum , fandum , « iuris vocabulo di-

gnum iudicant , et prae quo omne ius Germanicum magnopere lordere contendunt. Hi tatitumdcm ac multo plus diligentiae

ad exagitandas Romanorum leges , patriamque iurisprudentiam

collaudandam , conferunt, quali iuris Romani laudem cum Ger- manici vituperatione coniunclam efle oporteat , nec huic aliter

pretium fuum conflare poffit, nili Romanum omni reprehenfione ipfaque prolcriptione dignum iudicetur. Quemadmodum olim Roma , iam terrarum orbe fuperato , feturam fe , teftc

Velleio Pater.cvlo , (g ) haud fore fperabat , fi nomen vfquam

flantis maneret Carthaginis , et Hannibal contra , Carthagi- nienfis, patriam nunquam faluar» futuram exiflimabat, (h) nifi

• delefet Romanum nomen: ita mreconfulti hi , prout alterutri fac- tioni acceflerunt, vel Romanae, vel Germanicae iurispruden-

4 2 tiae (i) de morib. Gcrm, cnf. ig.

'• ( g) Lib. I. ejp. lt. (h) Lib. XX I. jo.

mi PRAEFATIO.

tiac bellum perpetuum indicunt, et, alterutri alterius exitio ja- rentandum elle, arbitrantur. Ab horum vero omnium Jentemus

mc tam a multis annis magnopere coepitle abhorrere , fateor , tainetfi iuuenis lummorum virorum, quitum in ccleb< itate ver- fabantur, auttoi itate impulfus, paene in eorum partes, qui ius Romanum non adeo magni faciunt, fcccfflllem. Expenfts enim,

quae huc facere videbantur, omnibus, raiionibutque paullo accuratius lubdudis , facile aminaduerti, veriflimum efTe, quod c.\ tntlituto et non line adparatu demonllrarunt viri doCtilliiri,

regnare m foris noltiis Romanam iurilprudcntiam, led ita ic- gnare , vt nondum violarit hofpitii iura , vel plane in exfiliuni

egerit ius patrium, fcd vtrumque ius locum tuum, et Germa-

nicum quidem tamquam patrium ; Romanum tamquam in litb-' fidium receptum, in iudiciis tueatur. Nec minus obferuafle mihi vifus Ium, vtrolque falli, et qui ius Romanum, tamquam iniquum, infulfum, et Germaniae perniciofum traducunt, ct qui praeter illud cum omne ius ciuiie, tum et Germanicum, inconditum ac paene ridiculum ctle clamitant. Recte profe&o ineunt rationes, qui Romanos tanta lapientia fuilTc cenlcnt in

iure conllitucndo , quanta fuerint in tantis opibus imperii com- parandis: fed qui ideo fungos fuille putant maiores noftros ,

colque qu:dquam , quod praeclarum et reipublicae (alutarc fit , reperire aut conltituere potuifle , negant : nae illi ind:gni mihi videntur Germano nomine : quemadmodum et ineptire illos c- xiitimo patriae amore, qui laudibus ad coelum tollentes ius Germanicum , in Romanorum inffituta (filum attocifiimum ex-

pediunt , et illud vbique tvrannicas patriciorum artes , et iureconlultorum fubtilitatem potius , quam prudentiam , quin et Icelcltam Triboniani manum redolere, contendunt. Et horum

quidem argumenta iam alibi lati* nobis videmur profligalTe, vel, ft quid declle illi defenfioni quilquam putaucrit , ei facile , vtP

fpero, fatisfieta Corn. van BYNKERSHOtcK , lo. Petro a Lvde-

wig.

Digitized by Google

V PRAEFATIO.

wtG , vtroque Hvbeio, Ev. Ottone, Io. Wybone, aliifque viris do&iflimis , qui iam ante nos caullam hanc paene perora-

runt.' L»um vero iam nos aliquid praefari oportet elementis iuris Germanici : agere nihil videbimur, quod fit ab inflituto

noftro alienum, Ii, quae aducrlus ius Germanicum dici fo- knt,quam fieri potefl accuiadllime expendemus, fimulque

explicabimus , quodnam hac in feriptione fuerit confiiium noltrum,cc quibus praefidiis vfi , id propofitum peregerimus, iultumquc fyflenu co npoluerimus iuris Germanici.

Et ii quidem, qui nihili faciunt ius Germanicum, illudque ftudium non modo leuc atque inutile, verum etiam indgnum efle iureconliiltorum perlonis exifliinant, tria potiflimum fibi dcmonflranda lumunt: primum, ipfum ius Germanicum prae Romano efle tam frigidum atque inficetum, vt, qui olim, quod infulliim dicere vellent , id ( i ) TtAdsuvo*; vouuv , ipfis Ftatonis legibus frigidius clTe dicebant, ii, fi reuiuifeerent , Platonis leges prae Germanicis illis pro oraculis cflent habituu : deinde , nullum efle iuris Germanici vfum , ac proinde eos om-

nes , qui in illo illuflrando elaborant , non minus male bonas

horas perdere, quam illos, qui Ammiani MAFceutNr aetate , ( k ) vt altius viderentur iitra caliere , Aurur. canarum Sicanorum-

qtte leges , iam diu ignotas , et cum Euandri matre abhinc fae-

culis obrutas multis , loquebantur : denique , fi vel max mc , quafdam fuperclle iuris patrii reliquias, fatendum fit: nullum tamen certum ac flabile efle iuris illius fundamentum , quum - inter omnes conflet, prifeas illas Wisigoihorvm , Fpancoivm, Boiopvm, Alamannorvm, Saxonvm , Frisiorvm, Langobardo- rvm leges et iam pridem exoleuifle , et plerafque numquam in Germania magna au&oritatem aliquam efle corrfcquutas. Quam abfurdae, et frigidae, ac paene ridiculae fmt leges, quibus ma-

i l ioies

( i i Athta. LiK *7. Dipaof. cap. vir.

( k} Ut. XX. cap. 4.

/

K *

% x

vi PRAEFATIO.

ores noftri' vixerint , vel ex eo fatis intclligi pofie putant , quod ab hominibus barbaris , et ab omni humanitate vitaeque

elcgaqtia alienis, profectae fint. Quid enim, inquiunt, praeclarum et rcipublicae lalutare exfpedcs ab hominibus, quibus

ius in manu ac viribus erat pofitum ? qui, vt ait Enmvs, (I) Non ex ture manu confertum , fed mage ferro

Rem repetebant J

qui denique, quum primum Romanos fafces , et accuratio-

rem ius dicendi rationem viderent , folita armis difeemi , 'ture terminari , (m) mirabantur’ Et nc vetera tantum illa con-

(edemur , quam abfurda funt pleraque , quae nobis Hh- koldvs, Lin den brog t vs , B a l v z i v s , tamquam iufignes

iuris patrii thefauros , obtrulerunt ? Nullam fane aequitatis ra-

tionem haberi dixeris in iis legibus , quae caballi furtum capitali poena, nobilitlimi viri caedem pecunia iubent expiari. Quod

quum in lege Saxonica obleruaflet Leibnitivs : ( n) Eant nunc ,

inquit , et veteres Germanorum leges reuocent in vfum viri dofli ,

explofs Romanis, hoc eft , a fruge ad glandes reuertantur. Prae- terea eae leges omnes pleraque, quae iure terminari oportebat,

vel ad fmgulare certamen , vel ad aliud fuperftiriofae purgatio-

nis genus , veluti aquam frigidam ferrumue candens , remittunt , vel , fi quando cauflam iureiurando decidi pofie fiatuunt,

nc fic quidem rem fatis certam putant , nifi tres , quinque , feptem, plurefue homines focictatc periurii coniungantur. Quid

dicamus de poenis, quae in crimina flatuunt, vclabfurdis, vel

iufio truculentioribus, vel tam lenibus, vt vix quaedam inter

eas et delicium aequalitatis ratio poffit reperiri ? Quid abfurdius

cftfupplicio, quo facrilegos madandos exiftimarunt Fxisii,

( o ) puta , vt ducerentur ad mare , et in fabulo , quod accefus ma-

ris operite foleat , eorum aures fnderentur , et caflrati immolarenr tur

( 1 ) Cie. pro Murant eap. I j.

( m ) VeileL Lib. II. cap. 1 1 8. *

( n ) Scripi. rer. Brunfu. Tom. /. pjg. 7*.

( o) Lex Frif. addit, iit. 1 *. §. J.

QlQlt^ed by Cgo

VII

PRAEFATIO.

tur diis, quorum templa violarint ? Quid turpius poena ilia, quam adultero irrcgat Ltx Baiwariorvm , puta , vt componeret hoc

marito eius , cum jtto veeregeldo , id ejl , 1 60. /olidis .? Ita fane luere non aliter potuit adulter flagitium (uum, quam vt mari-

tus , hanc padus iniuriam , in nouum probrum, lenocinium puta, incideret. Quam dirum porro fuerit fupplicium, quo ma-

iores noltri in fures animaducrterunt, vel ex co intclligitur, quod

memoriae prodidit Altfridvs epifc. Monaft. ( p) furem ob fur-

tum equorum Witichindi , Ducis Saxonum , in campo adflipi -* tem ligatum , tallas is in eum fudibus acutis et lapidibus neca- t tum ejfe. Et iidem tamen veteres Germani ipfum parricidium hereditatis iattura , fratris caedem multita expiari iubent , ( q ) vt vere in eorum legillationem cadere videatur , quod dixit

poeta : Dat veniam coruis ; vexat cenfura columbar.

lam quam parum fblliciti fuerint Germani de iis , quae ad negotia quotidie obuenientia pertinent , vel inde patet , quod nec

contractus et conuentioncs , nec a&ioncs forenies , eadem cu-

ra, ac Romani, diltinxerint , et pauciflimas leges de illis tulerint, ac ne in his quidem fernper aequitatis naturalis habuerint

rationem. Sic fane eos vix accurate diitinguerc anitnaduertes

mutuum et commodatum , depolitum et mandatum. Duo enini priora fere eodem commodati vocabulo , pofieriora itidem com-

muni commendationis nomine comprehendunt. Et quod ad actionem attinet, commodanti vel deponenti non dant adtionem in

.rem aduerlus tertium poflcflbrcm, fcd aducrlus commoda tarium tantum vel depofitarium , quibufeum illis negotium fuit. Quod quam a natura dominii, iplaque aequitate , alienum fit , nemo non intelligit. Et quid aequum , quaelo , aut rejpufclicac fajutare, Iperes ab hominibus , qui non virorum prudentem (ut fragiis, vel adhibita in confilium ratione, feicbant leges, led rem

( p) atti B. LuJgcri Lib. 1/7. g. 21. apetd Leil n. ~ltn.. I. /tripi, rtr. Bnmju.p. 57. (3) Lex. Frif. lii. 1 f.

\

Digitized by Google

VIII PRAEFATIO.

rem tanti momenti, et in qua totius reip. falus pofita erat, a-

renae gladiatoriae fortunae committebant ? Id quod Ottonetn

M. principem alioquin prudcntilfimum , fecifle , tradunt Wi- tichindvs Saxo (r) et Sigeb. Gemblacensis. ( s ) Accedunt in-

fignis lermonis barbaries et ltribiligo, quae omnia elegantiora

ingenia a le aucrtit, vocabula peregrina et obfoleta , quibus enodandis ne doClilfimorum quidem virorum indullria adhuc

fuftecit, tantae denique tenebrae, vt nclcias aliquando, Plato-

J nis numeros , an leges , vniuerfio populo latas , legas. Et quid i de ordine dicamus , qui in vniuerfo illo veterum legum Germa-

nicarum corpore plane nullus elt .? lam enim de damnis ditle- ritur, iatn aliquid additur dc coniugio et dote, hinc ad furta

progrediuntur legiflatores, iifque et aliquid de hereditatibus et

iuccelfionibus admilcent , vt, quod olim de rerum natura adfir-

mabat Anaxagoras , (t) quidlibet in quolibet i nefle , quodque

hemiltichio hoc exprellerat nefeio quis, nav it mzrri utuiKvzi ,

id de illa legum congerie verillime dici polle videatur, in qua

quippe omnia vbiuis , et aeque facile in alienilCmo , ac in Ilio

loco , reperias. Ita comparatum elle aiunt ius Germanicum , qui

illud tamquam frigidum et iniquum explodunt. Quin et id ad-

dunt, eos omnes naeuos, quos fibi in vetullis illts legibus de-

prehendiflfe videntur , multo magis Ipecula illa , Saxonicum et

Alamannicum , quibus a (aeculo XII. Germani magnopere de-

lectati fint, aliafque eius acui leges, infecifle, quin haec iura

tanto elle illis frigidiora, quanto magis eorum audores nefeio

quam adfe&ent. Hinc praeter illa vitia, quae com-

munia habent cum prifeis illis legibus , in vtroque Ipeculo in-

numeras occurrere aiunt naenias , et fabulas plus quam aniles ,

quibus aegrotus vix quidquam (omniare poliet llolidius. Et fi,

inquiunt , leges alias eorum temporum euolueris : bone Deus ,

quae monltra hiftoriarum , quae lentendarum portenta , maxi- **?**-. me

(r) Lib. 11. fag. «44.

( s ) ad j nn. 941. (t) Arijlot. Vhjf. Lib. I, caf. 4;

Digitized by Google

vim PRAEFATIO.

me de moribus et republica , in iis vbiquc reperies ! Dixerat

olim Seneca (u) contra Platonem, legem breuem e(fe oportere , ano facilius ab imperitis teneatur eamque velut emijfam dt tu-

tulus vocem , i ubere , non difputarc debere , nihil ftbi videri fri-

gidius , nihil ineptius , quam legem cum prologo. £t tamen nihil efi, ex Mvreti (x) lentenda, his Platonis prologis, fi verbo-

rum pondera rerumque , quas continent , vbertatem confide- res , admirabilius , nihil falubrius , quum diuinus ille philolo-

phus homines primum argumentis grauiflimis , tamquam igni- culis quibuldam, ad honefiatis ftudium inflammare conctur, et

tum demum eos, qui rationi non obtemperant, poenis coerceat, atque ita efficiat, quoad eius fieri poteft,

Ne vaga proftliat fraenis natura remotis.

At quam frigida funt , cum his Platonicis comparata , ea om-

nia, quae boni illi (peculatores vel dilputant, vel legibus luis

tamquam prologos quoldam praemittunt ? Quis rifum teneat ,

in iure prouinciali Saxonico legens, Conftantinum M. Saxoni-

bus leges tulifle: (y) Deum binos gladios reliquifle in terris ,

eorumque altero Papam , altero Imperatorem ferire immorigeros, ied hunc illo ia gratiam pontificis aduerfus iftos tantum

vti, qui Pontifici Max. dido minus fint audientes: (z) ex Ori-

genis oraculo lex mundos futuros, et vnumquemque perfiitu-

rum annos mille, et cum fex illis mundis comparandos efle cly-

peos militares, et gradus cognationis: (a) Saxones iura quaedam fibi retinuifle inuito Carolo M. et maxime in odium Sue-

uorum, qui vxores eorum conftupraflent: (b) et quae funt hu-

ius generis alia ? Longa enim eft illa fabula , ad quam perpo- Heineccii Elem. luris Germ. b iiendam

i (u) Etjfl. Lxxxxnn. (x) I» no/. ad Sn. Epi/i. LXXXX11TJ.

( y ) Praefat. quae incipit : Gou t dtr da ifl ein Anfangi

■ ( z ) tii. 1. ari. l. (a) Lii. Lari. j.

Lfb. I, arj. i*.

X PRAEFATIO.

liendam vix iuftum volumen fufliceret. Similia et in fpcculo A- lamannico et in aliis plcrilque veterum Germanorum legibus plena manu feruntur. Sic in ivre mvnicipali Svsatico , (c) tam-

quam aliquid hiatu ilio dignillimum , praecipitur : der riebter

falle fitzen auf dem richser-fubl , ais cin griesgrimmender Lo*.et

vnd folle den recbten Fufs fchlagen uber der itncken: Et in ad- pcndice der vrtbeile ins freyen Stobis Gericbte geborig in eum , qui quidquam , quod in tudicio illo geilum ell , enunciarit %

haec poena llatuitur , es folle» ibn der Frey-grcue vnd d e fchef- fen angreiffen , vnd verfolgen , vnd binden ibm feine hdnde zu- fammen , vnd ibn auf feinen buck v.erpen , vnd winden ibm feine

tungen zum nacken hinanfs , vnd fecken dar einen pinn vort

vnd doin ibm dann einen friet an den hals , vnd hangen ibn an

einen baum , ais mann ftinfl einen arrnen funder pjlegt zu bene-

ken. Qua non poena, led carnificina, an dignum iit illud de-

licium, alii viderint, quibus fummam grauitatem aequitatemque vbique redolere videtur ius Germanicum. Sed aliquando ne

quidem honeilati fatis conueniens ell poena, quam in certa delicia llatuunt: talemque dixeris illam, quam adulteris minatur

codex MSC. membranaceus legis veuifti (limae Lubeccnfis , in bibliotheca Chuist. Godofr. Hoffmanni , quem dum haec (cri-

bimus , ex hac rerum humanarum caligine ad meliora emigrafe fe, non fine incredibili dolore intelligo , luperllcs. In illo enim

adulter ea parte corporis , qua pcccauit , trahi rctrahique Jube-

tur per plateam , frate op, flrate dal. Quid , quaelo, in huiuf-

modi lcg:bus reperias , quod non dicam admiratione, fed cxcu- fatione dignum videatur ? et quis ob illas repudium dandum

putet iuri Romano , quo nullum aliud vel fandius, vel pruden- tius vmquam feriptum ell ? Et talis quidem ell eorum oratio ,

quibus ius patrium adeo lordet , vt aliud quodeumque , quan» illud , ferendum exiflimcnt.

His vero priufquam refpondeamus , monendus fuerit le-

/ \ &->r

CO GtnttiHc Gtruhit - (/rdnutig Tu. I.

Digitized by Google

XI PRAEFATIO.

ctor, neminem fortaflis vmquam tanto iuris patrii amore fla-

grafle, vt omnia fine difcriminc laudanda, et in vfum reuocan-

da cxiflimarit , ac proinde hanc fere andabatarum pugnam efife , quae, fi maius veritatis, quam partium, ftudium clfet ,

facile et fine pulueris ia&u componi pofle videretur. Fatebun-

tur ergo aduerlarii , multa elle in iure Germanico , quae cen- iuram aliquam mereantur; ied idem et dc omni alio iure hu-

mano , quamuis a viris fapientiifimis maxima cura conflituto ,

quin et dc illo Romano , quod ipfi vnice cxoiculantur , peraeque dici pofle , neque inde flatim coniequi , vt ius totum rciici

oporteat, cuius pars vna vel altera minus ad amulfim fada fit. Et neicio lane, an non, fi quis Solonis, Lycurgi, Charondae,

Zaleuci aliorumque (apientiflimorum hominum leges eadem (e- ueritate expendere vellet , is multo plura reperturus fit , quae

animaduerfione digna videantur , quam in illis maiorum decretis. Iam enim Polybivs (d) et Aristoteles (ejeum in alio-

rum , tum in Lycurgi maxime legibus , plura omnino defide- rarunt. Et tamen inter omnes conflat , leges illas prudentilfime (criptas cfle , et ftetifle duitates eorum , quoad his legibus pa-

triis vixerint , ealdcmquc , fimul ac ab inflitutis iliis patriis, de- Iciuerint, milere periifle. Sic (ane Velleivs Patercvlvs (f)ob-

feruat, Spartam , quam diu difciplinae Lycurgi continentijjimae di-

ligens fuerit , exceljijfinte foruife. Et Cicero ( g ) fortem eam gentem fuife , ait , dum Lycurgi leges viguerint. Denique Plv-

tarchvs (h), ex inflituto deferibens Laconum difcipiioam, hanc facit cogitationum fuarum fummam . Lacedaemonios ,

quamquam et muris carentem vrbem incoluerint , et continen* tibus bellis ad paruum redacti fuerint numerum , multoque im-

becilliores opprcfluquc faciliores redditi , tamen paucas admo- k 2 dum

d) Ub. vt. e) Lib. II, Pofir. etf. J,

f ) Ltb. I. eaf. 6. Tuftul. Qtuuft. I. (0f. XX.

Luent Injlit. f. xqt. Tam. IL Op,

t«)

lil

Digitized by Google

XII PRAEFATIO.

dum latarum a Lycurgo legum feruantes reliquias , neque Ma-

cedonum potentiae fuccubuifle , neque tributum pependifle ,

ta>C 3 mrmi umv u7n£iS orne fnv Aw wpyu vofAoStma* , t im tui

iSlCJT 1 JoAlTOV tTUgftWlU&HJttV t fSJrib it tTJ OU^OmC UtC TTUTgaU

tiya>ytf( , K& 7»tt£ftTA)»CJS/ v>7( #Mo« ytvonHOt r r,v 7 rgp&tv tv-

vMfix k&‘ Ttof^naiaM dmStno , iyt/ eic £x\r ttu i rvr vm

V'g>\ ucuot$ , ng.$V7np oi <t^Aoi tAAwi? » , donec , prorfttm

poft habitis Lycurgi legibus , tyrannidi fuorum ciuium fubietti ,

nihilque priftinorum inftitutorum feruantes , priftina gloria et li-

bertate ara i /jis, reliquorum Jimilcs fint facit , inque /erui tutem

r edidit , « Romanis , /icut et ceteri Graea , obtemperarim. Idem

ct de reliquis rebulpublicis obferuant alii. Nam legum Zaleuci

ncgleftu, periifle Sybaritas, refert ScymNvs Chius (i), et ip-

fi Athenienlcs (k), tum demum male Ic habuille fatentur rem-

publicam , quum porticus litteris implerentur , id eft , quum

ciues, rdiblis pod tergum Solonis indituris , nouas quotidie

leges ferrent. Itaque eae quoque leges bonae ac rcipublicae

falutarcs efle podunt, in quibus quaedam funt , quae vel du-

riora iullo , vel ab aliarum gentium indituris alieniora videntur.

Sed vt ad rem ipfam veniamus*, non cd profetio, cur foluin

barbarorum vocabulum , quo maiores nodri a Graecis Roma-

«ifque notabantur, eorum legibus fraudi fit. Quo magis ab

illa vitae elegantia , qua fibi mirifice placebant Graeci , aberant

gentes barbarae , eo virtutis erant ltudiofiorcs , fapientiaeque

iuae praecepta, pauca illa quidem, fed folida, magis viuendo

exprimere , quam verbis iabtare , illidebant , vt vere dc iis dici

poilit, quod de Scythis olim pracdicauit Ivstinvs (I): Conti- nentia morum illis quoque iuftitiam edidit , nihil alieni concu-

pifcentibus. Quippe ibidem diuitiarum cupido eft , vbi et vfus.

Atque a unam et reliquis mortalibus ftmilis moderatio et abfli-

nentia alieni foret ! profech non tantuin bellorum per omnia

faecula Tii v. ( k ) Jficrat. Areopagit . pag. lyl-

(1) Lib. II. eap. *• • . ’

J3igilizedJ>yXiQO

XIII PRAEFATIO.

faecula tertis omnibus continuaretur , neque plus hominum fer-

rum et arma> quam naturalis fatorum conditio , raperet. Pror-

fus vt admirabile videatur , hoc illis naturam dare , quod Grae-

ci longa fapientium doilrina praeceptifqne pbilofopborum confequi

nequeunt , cuitofquc mores incultae barbariae collatione fuperart.

Tanto plus in illis profuit vitiorum ignoratio , quam in his co-

gnitio virtutis. Et fane , fi alia fapicntiae , qua Germani licet

barbari excellebant, argumenta dccfient: vel illud eflct omni

exceptione maius, quod per tot faecula infeftis Romanorum

armis paene oppreifi, non modo libertatem fuam feliciter tuerentur, (ed et lacertos mouerent, et imperii Romani opes , qui-

bus par nulla potentia videbatur , primi concuterent , quin opu-

lentilfimas iis eriperent prouincias, in iifque regna potentiifima

conftituerent. An enim id fine bonis legibus diiciplmaque ac-

curata fieri potuifle, credibile eil ? Et quis ignorat, gentes il-

las originis Germanicae paullatim adeo cultioribus moribus ad - fueuifle , vt hac laude prae ipfis Romanis enitefeerent , et ,hos

prae fe merito defpicerent ? Quemadmodum enim Anacharfi-

dem , Scytham , barbariem fibi exprobantibus refpondifle ferunt :

( m ) E'f4oi «Te 7 rame eMwi? <sxu$iQs<n. Mihi vero omnes Graeci Scythae funt : ita Lvjtprandvs f n ) audior eft , Ottonis Augufli

aetate Francos , Burgundiones , Sueuos , Langobardos , Saxones ,

Lotharienfes et Bcioarios ita Rcmanos dedignatos fuijfe,vt inimi-

cum fitum non aliter , quam Romanum , contumeliae caufja , irati

adpellarint^et quidquid ignobilitatis , quidquid auantiae , quidquid

libidinis , quidquid mendseii, quidquid denique vitiorum efl, hoc vno

nomine fe compleQi arbitrati (int. Tantum ergo abeit , vt barbariei

nomen tum meruerint Germani, quum ad leges feribendas animum

primum adpcllerent , vt ipfi Romani ab iis barbaris petere coe-

perint honeftae cultiorifque vitae exemplum. Dcfinant ergo de^

mum viri do&i co nomine defpicere leges Germanorum, quod > b a ab

v --V.J • .

(m) Cfoji. Alex. Strom. Lib.T.p. jo8. .X « •’> J •

(n) Luitprand. Legat. CottjieMtatrp, tpiti Gini/. . i; .j ■*> •' *

XIIII PRAEFATIO.

ab hominibus barbaris profe&ac fmt , nc eodem argumento ct

ipla Hebraeorum inltituta, quae protedo nec ipla Graeca fune , dcfpicere videantur, bicuti enim bona mens et ingenium redum

vbique, et aliquando cralTo fub aere, nalcitur: ita et barbari-

cum lolum , et in primis Germania , femper tulit viros pruden-

tes , rerumque ciuilium peritillimos,

Qui , quid (it pu! citrum , quid turpe , quid utile , quid non ,

P 'lenius ac melius Chryjippo et Crantore

ct pcrfpcxerunt ipfi, et ciuibus fuis dixerunt, (o) At ipfac, in- • quiunt , leges gentis Ituporem produnt. Quis enim ferar , fur-

tum equi morte ; homicidium mulda expiari ? Quidni vero id

ferendum cflet in Germanis , quod aequo animo in aliis gentibus , etiam non barbaris , ferimus I Apud ipfos Graecos olim

homicidia fortuita exfilio tantum voluntario expiata elle, ipfe

obleruat Clavdivs Satvrninvs iureconfultus. (p) At virdoftif- fimus Ever. FEirHivs(q) luculenter ofiendit , etiam voluntaria

homicidia exfilio punita efie, idque exfilium redimi potuiile

certa pecuniae fumma, propinquis exfoluta , quam uikqSAoi vocabant. Evstathivs ad Homem II. Lib. XlSIII. H% <J7 toA clioi I$of,

jyif mnriv tS- , on Sifo&nu unip <poin ̂ pei dtttyxrt piuyeu elnu

dei 7 TareiS' * -rii mpoifutom. Mos erat vetuffifmur , poenam quandam dari pro homicidio , ne necejftas imponeretur homicidae ,

patriam in perpetuum fugiendi. Et Svidas : ( r) to' ini rcS porco <T/<T dutv* xpjutixt to/{ oixeioiq n dreupt3-trnf , uno ti r»v aiittu

f%orne, 07i avHpntv , 'ii* u*' im^homi , in) reo peti im%ipx*&*s ftin ymoS-ou r ii m <povx Sium v 710 poti* MAfirai. Pecunia , quae taedis caujfa dabatur propinquis defunBi ab eo , qui caedis reus

erat , ne eum perfequerentur , neu caedis illius iudicium feret , vnopoii* adpe liabatur. Et iidem tamen dclidia paullo leuiora

multo

( o ) Hora. Ut. 1. Ep. It. v. j. ( p ) /. 1 6. §. 8. D. de potu. ( q ) Autiq. Homtr. Lib. II. cop. 8. (t) vott iwtQit m, p. j«4. loffl. III. tdu. Kuflrrt

igitized by Google

XV

PRAEFATIO.

multo feuerius coercebant, et adulteros quidem AaW %rcdu , vti vocat Homekvs Iit ad. 111. v. 5 7. ieu lapidea tunica induen-

dos , ui ctl, lapidibus obruendos, putabant, lpla quoque lex Cornelia non vitore gladio faeuiebat in ficarios , led iildetn aqua Ct igni iotcrdiccbat. (s) Et quamuis poliea mediae conditionis

homines capitis damnarentur, infimae in crucem irent, vel bel- tiis obiicerentur : ( t ) manfit tamen in honeitionbus poena de-

portationis, neque ideo quifquam barbaros vocauit Romanos, quamuis iidem in abigeos gladio animaduertere non dubitarent.

( u ) Eat nunc aliquis , et ideo explodendas putet leges Germa- norum , quod caedem hominis certa pecunia; furtum equi morte

expiari voluerint, quum Graeci, etipfi, quorum iura omnibus aliis anteferenda exilfimant , Romani fimillimo omnino iurc vfi ftnt. Nimirum, vti rciEte obferuauit Sam. Pvfendorffivs , (x)

non e fi neceffarium , vt eadem femper inter poenas fit proportio ,

quae e fi inter obteBa per deliBum violata , fedfingults deliciis fua velutfeorfum poena potefi tmporn , prout efi ex vfu rei publicae , non confider ato , an par , an vero minor poena fit tmpofita alii de- hilo , quod in fe minus aut maius ifio videtur. Et Vti quibufdam interiecf is pergit : Saepenumero deltllo , quod in fe lenius videtur , in foro humano granior efi poena conflit ut a , et vice verfa , prout vfus reipublicae et arbitrium legifiatoris tulerit. Super qua inae-

qualitate reus poft nec quidquam queritur , quippe quam vti que praefeiuit. Quod deinde ad fingularia certamina attinet , quibus,

ea, quae alioquin iurc terminari (olebant, finiebantur, non tam'

tcgiflatorum haec culpa efi , quam eorum , qui tum chrillianae' doctrinae laGe imbuebant gentes , antea lolis armis ct latroci-

niis adfuetas. Horum fane erat , nouas gentes aucrtcre ab illa

infania , et diligentius illis inculcare praeceptum , rtn lentan- dum ejje Deum, (y ) nec ea, quae fupra naturam funt, ab eo -ui exfpe- * (j ) Pauli. Ree. Seni. Ub. V. lii. tj.

( I ) /.?,§. }. D • ad Leg. Com. de ficat. C . .

!u) /. 1. pe- et f. }. D. de abig. X ) Lib. rtH. de ittre nat. et geni, cap, |, £, *J*.

(y) Deut. VI. 1 6. Mank. 4. J,.

Digitized by Google

XVI PRAEFATIO.

exfpe&anda, nifi quae ipfe (e 'a£t irum, difcrte pronfferit. Sed tantum abdi , vt ei (atisfeccrint officio , vt oleum animis fuflu- derint, et ex hac temeritate frudum aliquem voluerint capere,

argumentumque inde duxerint ad veritatem Chrillianae religionis demonltrandam , quin et (aera prius fecerint, et temeiarios

gladiatores ieiuniis, et confeflione peccatorum, nec non per-

cepta facrofanda euchariftia , ad hanc lanienam praeparari iufle-

rint, (z) vt eo aufpicatius inaulpicatilfimum iftud certamen ini- rent. Et fanc leges illae veterum Germanorum , quibus fingula-

fia illa certamina et purgationes vulgares ilabiliuntur , non fine

epilcoporumct clericorum fuffragiis latae lunt, quum eas ferre non folerent Francorum aliarumque gentium Germanicarum reges,

nifi adhibitis in confilium non modo proceribus , vcluti ducibus, comitibus et vniuerlo populo, verum etiam epifeopis,

(a) qui fi fungi officio luo, et moris illius patrii turpitudinem

populis , pietatis Chrillianae ftudiofiflimis , demonllrare voluit

lent, facile profedo, qua erant audoritate, impetralfent , vt ei

darent repudium. At vti pium houellumque videbatur rudibus

populis, Deo committere rerum dubiarum iudicium: ita non

mirum profedo eft , cos deindfe mordicus tenuille confuetudinem , ab ordine ecclefiallico toties probatam , maxime quum

ipfos aliquando clericos cum aliis ferro contendere de cauflis

'in iudicium dedu&is , animaduerterent. (b ) Enimuero hanc barbari moris rubiginem iam pridem , et multo ante , quam ius Romanum cis Alpes innotelcere coeperat , deterfit irv-

iequens aetas , vt uon fit verendum , ne Germaoi nollri ius fuum fine illa .arte gladiatoria aut purgationibus vulgaribus

non fint agnituri. Conlacramentaiium vius nou tam abfurdus

fuit, vti plerilque videtur, neque ad periurii locietatem vocabantur tot homines , fed ad veritatem tauto certius eruendam

adbi- (z) Car. Au Prefnt glof. Ut. Tam. U.fag. igyi , ( a ) Hert. noti:, regni Frtnc. caf. J. f. 4.

(b) Sjetlm mu glojfar. ia vote indutum Dei.

\

Digitized by Google

PRAEFATIO. XVII

adhibebantur. Pius fidei facere plures exidimabant , quam vnum,

neque credibile videbatur, viros honedos, et fidei, prout Ger-

manos decebat , rtudiofiflimos , vna cum alio liquido iurattu os ,.

nifi vel fadi , de quo agebatur , confcii edent , vel ikis admo-

dum credibile videretur, eum, cui ddatum edet iusiurandum ,

fande et ex animi lententia iurare : quamquam , fi Romanis li-

cuit, ad probandam lolutionem debiti inftruniento comprehenfi

quinque teiks requirere; (c) non video cur non et Germanis

tres, quinque, feptem , plurefue, prout caudae grauitas exi-

gere videbatur, requirere licuerit. Illud quoque, quod de adul-

terii et parricidii poena adferunt, ( nam Fi iliorum de iacrilego-

rum iupplicio legem ad tempora, quibus nondum Chrido no-

men dederant, pertinere, res ipfa docet, ) nefeio vtrum lau-

dandum potius, quam reprehendendum fit. Poenae acriores,

demum delidis glilcentibus , datui folent, ac proinde non opus

vifum cd Germanis acriore adulterorum et parricidarum fup-

plicio , quum iis probris ac fiagitiis nihil apud fe ellet rarius.

Ferunt, legidatorem nefeio quem parricidio poenam plane nullam irrogalTe , quod tantum Iccius in quemquam mortalium

cadere , vix arbitraretur. Et iam Germani tam bene dc gentis

fuae probitate fperabant , vt nec parricidam vllum , et adulteros quam paucilfimos inter ciucs fuos futuros , praefagirent, ac

proinde poenis atrocioribus ea crimina coerceri , minus ncccfi- larium putarent. Nec tam fubtiles erant Germani , vt in lenoci-

nium incidere exidimarent poenam pecuniariam , marito , iniuriam pado , adplicandam. Leno cd , qui dolo malo feminas prodituit , et quaeduaria habet corpora. Cui vero pecunia in

poenam foluitur, is non magis venalem habere vxorem dici poted, quam is venales habet alapas et pugnos, qui ex iuris Ro-

mani principiis certa pecunia aedimat has iniurias. Contradus

et adiones multo accuratius didingui a Romanis , quam a ma-

ioribus nodris , facile largimur. Sed his non opus ede videba- Heiueuti hiem, luris Germ. c tur ,( c ) /• 18. C. de fide inflr.

XVIII PRAEFATIO.

lur iis diftindionibus , quum omni padioni camdem obligandi vim tribuerent, et ex omni conuentione, quae deliberato ani-

mo etret inita, darent adionem, magifquc haec omnia ex aequitate et reda ratione , quam ex certis formulis , nominibus ,

caulfis, aeihmarent. Non poflumus porro, quin miremur cen- forum fcueritatem, qui et meliorem ordinem, et maiorem ver-

borum elegantiam ab eius aeui hominibus requirunt , quo inter iplos Romanos omnis elegantia , omnilquc ingeniorum cultus iam pridem perierat. Et quis, quaefo, ordo, quae verborum elegantia olim in ta. tabulis, aliifque legibus antiquilfimis , fuit ? Admirabatur in his Cicero (d ) non modo rerum ,fedet ver-

borum , elegantiam : et Sex. Caecilivs apud Gelli vm (e) elegantem atque abfolutam breuitatem verborum : fed hos quidem

amore vetullatis infoniuifle, credideris. Quae enim verborum elegantia ineile potuit vo/uoSwia , nfi a7neJTTU( ovy— xeiutrn, legibus breuiter et abrupte fcrtptis , vti 12. tabulas vo-

cat Djooorvs Sicvlvs? (f) Et quisinfignem orationis cultum in verbis obloletis, quae dudum vius explolerat, quaefiuerit ? Suauitcr lane hanc populi Romani llultitiam ridet HoRArivs,

(g) quippe qui illas antiquitatis Icorias miretur:

Sic fautor veterum , vt tabulas peccare vetantes ,

Quas bis quinque viri /anxerunt , foedera regum ,

Vel Gabiis , vel cum rigid s aequata Sabtnts ,

Ponttfcum libros , annofa volumina vatum ,

Ditis t et , Albano Mufas in monte loquutas.

Non eadem profedo eft leges ferentium , cafdemque docentium ratio. Horum elt, dare operam , vt omnia ordine quam poliunt,

pulcherrimo, verbifquc puris ac propriis proponant: ad illos

ncu-

( d ) Fragmentum apui Nomum tjp. f. n. J4.

( e ) Lib. XX. noti, attic. cap. I. (f) Lib. XII. klbliolh. pag. 87.

( g ) Lib. 1L Efifl. L v. 1 j.

Digitized by Goo

PRAEFATIO. xviiii

neutra cura pertinet , quum non doceant , fed praecipiant ,

ciuiumquc parum referat, quo ordine, quibufque verbis icde facere lubcantur , modo fciant , quid faciendum omittendum-

ue fit. At ne id quidem , inquiunt , latis conliare potuit ex ve- tultis iliis Germanorum legibus , quum laepe ad illas inteliigen- das Delio natatore opus eife videatur. Sed qulbulham ? Illime , qui tum vixerunt , ciuibus , an noltrac aetatis hominibus i Prius nemo dixerit : idque fufficit ad leges illas exculandas. Si

quid enim nobis hodie non fatis peruium eli , ( quod tamen non adeo multum fuerit , ) id vetuiiati , non legifiatoribus , tri-

buendum cii. Quare quod de oblcuritate XII. tabularum dille-

rit Sex. Caecili vs apud Gelli vm , (h) idem et ad veteres Germanorum leges ab obfcuritatis vitio liberandas pertinet : Ob-

fcuritates , inquit ille , non adfignemus culpae fertbentium , fed mfc tenti ae non obfequentium , quamquam hi quoque ipft , qui , quae feripta funt , minus percipiunt , culpa vacant. Nam longa aetas verba atque mores veteres obliterauit , quibus verbis moribufque fententia legum comprehenfa efl. Denique plus Ipeciei quam foliditatis habent,, quae de vtriufque fpeculatoris aliorum-

que veterum prologis et philofophematibus adferuntur. Sunt illa fpecula non vo/M^urieu , fed libri , priuata audoritate con- feripti , quibus leges et confuetudines patrias , iam paullatim paene exolelcentes , in memoriam ciuibus reuocarc conati funt. In huiufmodi vero libris quaedam admilceri , vel ad hiiioriam , vel ad ius publicum pertinentia , non fane abfurdum eft j nec-

tam reprehenfione , quam commileratione , digni funt, qui iis vixerunt laeculis , quibus non potuerunt non in his rebus labi ac decipi. Et fi in Ivstjniani ipfius nouellis conftitutionibus fe-

rendi funt prologi latis verbofi , in quibus aliquando non mul- to redius , quam vel Rbpkovivs , vel fpeculator Alamannus ,

philofophatur : (i) quidni haec feramus in libris iliis, maxime c 2 quum

(h) Lib. XX. cap. I. n ( i ) Vwnuf. iiUntu . hijl. iur. §. 6?.fequ.

X X PRAEFATIO. 1

quum veluti imptpy* fint, ct nemo cos libros addifccndae vd hidoriac , vd iuriiprudcntiae publicae cauda legat , fed ob mo-

res patrios , quorum infignis thelaurus , quidquid aliis videatur, in idis voluminibus reconditus elh Quaedam etiam ridicula

hodie videri (olent indoctioribus, quae olim communi fere hominum iudicio probabamur. Sic quamuis indignam huius (ci-

licet laeculi cadiiate putent adulterii poenam , ex antiquo iuris Lubeccnfis codice defcriptam , veteres tamen tantum non om-

nes ea corporis parte infiixide poenas , qua quis peccaflet , erudite demondrauit eiegantiiftmi ingenii vir , Aegidivs Mena- givs: (k) adeoque illos, qui haec rident, eo morbi genere la-

borare dixeris, quod in expertibus litterarum grauiter notauit Cornu.. Nepos , (.1) vt nihil retium , niji quod ipforum moribus conueniat , putent. Sed ct quae ex iure Sulatcnfi adferunt , ea

partiin fcueritatem potius maiorum noltrorum , quam impru- dentiam , arguunt , partim ita comparata lunt , vt potius laudanda, quam ridenda videantur. Commendare enim Sulatenies

iudicibus voluerunt mppnnur , religionemque , illo oflicio dignam, ac proinde eos lublimes in tribunali ledere luderunt,

vultu lotiufquc corporis habitu ad grauitatem compotito , led fimul iis aurem vellicarunt , vt meminident des geflrcn&en wv thetls , vnd geruhts , das Gott uber ihn richten wo/le , an dem

letzten iiing/len dage. Haec profecto qui abfurda ac ridicula exi- ilmat, is mihi, quid rideat, videtur omnino ignorare.

Sed veniendum ad alterum criminationis caput , quod illi ma-

. xime vrgent, qui iuris Germanici nullum in foris Germaniae

vfum ciTe , arbitrantur , non alia ratione in eam addutti lenten-

dam . quam quod , adoptato a Germanis iure Romano, nullum

amplius locum fuilTe Germanico, contendunt. Quod (ane mirum ob multas cauilas videtur. Nam primo certiflimum eit ,

gentium Germanicarum leges atque iniiituta, ab eo tempore, »

Atnorn it. ittr. rbp. 5 1, pag. ipt,.

AVp. praefar, cemm. .i

/.

__Digitized by Google

xxr PRAEFATIO.

quo illi arma vidricia per prouincias Romanas circumferre coe-

perant , adeo lelc probafle gentibus tantum non omnibus , vt paene vmuerfus terrarum orbis cum occidentalis, tum orienta-

lis, illa adoptaret. Obleruauit id certe Hvgo Grotivs, (m)

dum de communibus gentium moribus, quos iple partem iuris gentium conilituere extllimat , ita diltcric : Immo et hoc

euenire poterit , vt aliis locis atque temporibus longe alius mos

communis , ac proinde' ius gentium , proprie ditium , introduce- retur. Quod et reuera facium videmus: ex quo Germanicae nationes Europam ferme omnem inuaferunt. Sicut enim olim ittra

Graeca , ita tunc Germanica institvta , pajjim recepta funt , et nunc etiam vigent. An vero credibile clt , inliituta illa Germa-

v nica , quae fere vbique iuris gentium naturam induerunt, in

ipla Germania ita cxoleuide , vt nulla eorum fuperfint velligia ? Deinde nemo ignorat , maiores noftros tam prilci moris tena-

ces fuillc, vt nihil tere, nili quod vere Germanicum clfet , ( gut ' ait teutfch , ) probarent. An ergo probabile clt , eos , veluti

exhauito Circes poculo , adeo naturam fuam exuifle , vt omnia maiorum inftituta vno momento repudiarent : Denique re-

pentinam huiulmodi rerum conucrJioncm non aliter fadam cflc

oporteret , quam communi omnium lutfiagio, id eft, lege publica , vel Iponiione reipublicae communi. Talem vero legem

vmuerfa ignorat Germania. Quamuis enim cxltent leges , quae iura Caelarea ( die gemeine reibtc ) iudiciis imperii fupremis commendant: (n) numquam. tamen ideo Germani nuncium

miferunt legibus ac moribus patriis, (ed eos femper et (aluos .elle oportere, liatuunt, et pro norma clTe iubent fupremis iu-

diciis redlicbe Idndifcbe otduungen , flamten vnd gevvonbeite» der fmfhnthiimen , berrfcbajfien vnd gerichten. ( o ) Quod , quum tam fu mauifedum , vt vltcriore probatione non indigeat , illis

1 ? etiam

( ra ) ie iure hili tl pie. Lih II. eap. 8. §. I. n. I. ( n ) Conring. dt ori/, iur. Gtrm. cip. jj.f. m. , (o) lliomij. nor. ai Cone. Sinceri rpi/l olam §. 74. _/c^u.

I

Digitized by Google

XXII PRAEFATIO.

etiam confcnfum extorfit , qui aiioquin parum fauent iuri Ger- manico. Sic o itxLw Strykivs , ( p ) cuius optime de me meriti

praeceptoris memoriam nulla vnquam apud me delebit obliuio, quamuis ius Romanum maximi pro eo , ac decet , faciat , in-

genue tamen fatetur, tus luflmianeum in publicis quidem imperii Germanici legibus , confenfu omnium ftatuum latis , pro ture com-

muni baberi , non tamen id sta efe intelligendum , quafl folis le-

gibus Romanis viuendum fit in Germania , et quidquid oitm ma-

torum moribus indubium , penitus fit explofum , ( nufquam enim

textum in im perit tonfiitutiontbus reperiri , in quo non ius com-

mune Caefareum et recepti mores i ungantur , ) fed , ita pergit vir

docliifimus , ( q ) eatenus ius ciuile in cauflis decidendis in imperio efe obferuandum , quatenus bonefla aut rationabilis confue-

tudo , aut recentior lex imperii doceri nequeat : his enim deficien-

tibus demum , flandum efe iuri luflinianeo. Ex quo demum col-

ligit vir prudentillimus , confuetudines , antiquitus obferuatas , iuri [cripta merito praeferri , ac proinde in fubfidtum , fi in cafu

propofito nulla legitima confuetudo adfit , ad ius Romanum recur-

ri debere. Idem fatentur omnes , qui rem paullo accuratius ex-

pendunt, ac proinde eos omnes vel maxime obiurgandos pu-

tant , qui ius , in quo quotidie verfantur , ignorant. Addam v- nius Casp. Ziegleri (r) verba, quibus in eos, qui omnia ad

iuris Romani decempedam exigenda putant , inuehitur : Et ni

fallor , inquit, haec faeculi labes efl , quod in academiis ad leges

Romanas ita adfutfieri cogantur iuuenes , vt in omni controuer-

fia , etiam vbi inter fummos principes lis vertitur , non aliunde

decifioncm petendam credere oporteat , quam ex i ure Romanorum ,

et legibus ifli vni reipubiteae accommodatis. Fac mihi iam talem

publico regimini admoueri , et de lege condenda deliberationem

infiitui : fubnixo ille animo leges , quas didicit , ad naufeam euomet ,

(p) Dijf. prartim. vfiii fani, prttmijft §. »7.

- Bigitized by Google

t

PRAEFATIO. xxin

euomet , et Romanorum inflituta , vt Ti^fwwv hp«i , obfer nabit ,

wrr admittet , legem nonam aliter fcribi. Sic igitur effetius om-

nes e. g. patriae pote flatis , moribus Romanis t>. troduUae , matri

denegabit , ̂«/4 fcilicet matrem liberos in poteflate habere noluit

refpublica Romana. At vero non amplius inter Romanos fcribere

oportuit legem , fed inter eos populos , qui ductum naturae feqnu-

ti , vtrique parenti eamdem deferunt pote flatem , idem imperium ,

nift quod in eontentione imperiorum primas relinquant patri.

Sunt eiufmodi alia plura , noflrae reipublicae (Jermanicae minus

tonuenientia , quae fi quis in argumentum exhibere velit nouae

legis , Germaniam is in prouinctae formam redigere velle cenfe-

bitur , vitior , fi Diis placet , fiholaflicus et vmbratilis. Sunt ergo ,

quae in Germaniae foris adhuc obtinent , iuris Germanici re-

liquiae , et quamuis alibi plures , alibi pauciores , luperfint , tamen nufquam fere tribunalia ita occupauit Themis Romana ,

vt ius patrium loco pepulerit : ac proinde non male mereri vi- debuntur dc iurifprudentia , qui haec Afi-^wa cum cura colli-

gere , et ad principia fua reuocarc Rudent , modo et iuri Ro-

mano fuum condet pretrum , et illud cum hoc ita coniunga- tur , vt neutri detrahatur quidquam , fed vtrumque amice coha-

biter, et nec patrium Romani, nec hoc illius officiat luminibus.

At fi vel maxime, inquiunt, aliquas iuris patrii reliquias in foris Germaniae fuperefle fateamur : quodnam erit certum ac ftabile cius iuris fundamentum .? Quid ad nos prifeae illae ac obfoletae gentium Germanicarum leges, quarum farraginem He- roldo , Lindenbrogio , Balvzio , alidque debemus, quarumque maxima pars nullam in Germania auctoritatem vmquam conle- quuta cfl? Et quid nobis cum Ipeculis illis Saxonum et Sue- uorum , quorum illud in aliqua tantum Germaniae parte ali-

quamdiu pro lege fuit; hoc an viiquam pro norma receptum fuerit in caudis decidendis, a viris doctis (s) merito dubitatur?

An (• ) Harfre.kt it non vfu iur , frtti. Alanumn* c

I*3

\

V

• i

• V

xxini PRAEFATIO.

An non abfurdum cft , ius nelcio quod Germanicum ia&are

velle, cuius certum aliquod fundamentum oitendere non poliis?

Enimucro , quodnam alii huius iuris fundamentum commen-

dent , mea parum refert. Ego quo genere argumentorum iple

vius lim , paucis eloquar. Nimirum in Germania quaedam iura

hodie quoque vigere , quae principiis iurifprudentiae Romanae

minus conucniant , nemo ignorat , idque fatentur et ii , qui a-

lioquin nihili faciunt iuris Germanici Rudium. Sic vt exemplis

pauciflimis rem demonllremus , nemo dubitauent , quin multo alia apud nos fint dominorum in feruos hominefquc proprios ,

parentum in liberos , tutorum in pupillos iura , quam apud Ro- manos , multaque dominii vtilis feruitutumque genera apud nos

recepta fint, quae Romani non habuerint: pada praeterea nuda

in Gerpiania non minus obfiringant contrahentes , quam con-

trafhis, omni adhibita follemnitatc initi. Et quamuis haec fi-

miliaquc partim in certis tantum prouinciis obleruentur : plera-

. que tamen vbique adhuc vigent in Germania , et iam ab iis ,

* qui vfum iuris Romani ex inlfituto ollenderunt , veluti in Bel-

gio a Bvsio , Zypaeo , Groenewegio, Gvoelino , Sim. van Leevwen, in Germania a Strykio, Horpio, Philippi, aliifque ,

diligenter notata funt. Iam haec omnia contulimus cum prifeis

Germanorum moribus , quos vel veteris mediique acui leges, vel

' hiftoriarum monimenta , vel diplomata, quae diligenter contuli-

mus, nobis deferibunt. His vero quas conuenire deprehendimus

hodiernas confuetudines , vere Germanici iuris reliquias cfie,

non potuimus non colligere, et tantum non pro certo adfirma-

rc. Ouidquidenim nos Germani tn iudicando lequimur, id aut

cx iurc Romano eft , aut ex Germanico Ex vtro fere fonte pro-

mnnet, diiudicari aliter non potefi, quam fi expenderis, illine ,

an huic iuri , id magis comieniat. Quamobrem et fruftra quae-

rimus, an veteres illae legum farragines vmquam pro iure fue-

rint in Germania nofira. Nam inter illas, quod ad praecipua

capita attinet, infignis concordia elt, vt dubitari non polfit , r quin

D1gitizS3T5y Google

PRAEFATIO. xxv

quin id , in quo vel omnibus, vd plerilque conucnit, confuctudo fit vere Germanica , ac proinde vbique viguerit , vbi etiam

ip(ae leges illae vel nihil , vel parum conlcquutae funt au&ori- tatis.

Quae quum ita fint, in adornando hoc opere eam mihi ipfe

legem dixi, vt primum veterum Germanorum iura confuetudi- nelque ex antiquis et recentioribus eorum legibus cum cura de- lcriberem , caquc ex annalibus ac diplomatibus pro virili illullra- rem. Deinde ex eo rccenlu collegi quaedam principia vd axio-

mata , quae communia fuilTe gentibus Germanicae originis omnibus, ex illis legibus monimcntilque antiquiffimis adparebat.

Denique et conclufiones varias, ex illis principiis elicitas, hodie

quoque in Germania vd vbique , vd in certis tantum prouinciis, vel ciuitatibus, fuperllites cire, ollendi. Qua quidem me-

thodo vd (cribendi ratione , quum nemo , quod fciam , ivs Germanicvm tradiderit: eo minus mihi indignabitur letforbenc-

uolus , fi me in quibufdarrt alucinatum efle , exiflimauerit , multoque minus aegre feret, fi alicubi vel calamus, vel tvpothctae

manus aberrauerit. Scripfimus haec tot opprclfi laboribus , vt

laepe fomno fuffurandum ellct tempus, tantum ne ferias fibi im-

peiari quererentur operae, praeterea tanta animi aegritudine de- bilitati ac paene confcdi , vt numquam difficiliore vcluti partu

aliquid cxdulerit ingenium noflrum, quam hunc ipfum libellum , quem ob caulTas quam plurimas veluti Benoni noftrum

(t) polfumus adpellare. ilcd tanto maioribus laudibus nobis ce- lebrandus ell fummus rerum arbiter, Devs, qui et me aducrliis

innumeras amicorum , ( fi Diis placet , ) inimicorumque infidias tutum praeftitit , et hunc quoque laborem egregii publici cautTa fulcipienti vires clementer fuflecit. Ei itaque et in poflerum nos (ludiaque noftra commendamus , eoque alacrius nos accingimus alteri huius operis parti perpoliendae, quo certius

Heineccii Ekm. luris Germ. 4 nos

XXVI PRAEFATIO.

nos ipfa docuit experientia , Dei praefidio confcicntiaque rc&e

adorum tutum , nihil habere , quod metuat :

Siue per Syrte t iter aeflaofas ,

Siue faBurus per inhofpitalem

Caucafnm , vel quae loca fabulofus Lambit Hydqfpes..

Tu Lector vale , Gmuique viro integerrimo , publicaequc vti-

litatis ftudiofillimo , Henrico Zopffio, qui bibliopolioorpha-

notrophei cum laude praccll, nullifque fumtibus pepercit, vt

liber hic quam nitidiflime prodiret, mecum gratias, quas potes, maximas age. Halae x. Kal. Sept cmoccxxxv.

PRAEFATIVNCVLA N O V A.

ER V DITO LECTORI

S. P. . .

QVod olim fubuerebatur vir , dodrina meritifquc in bonas litteras eximius , Fridricvs Lindenbrogivs, qyum anno lu-

perioris laeculi tertio decimo incomparabilem illum legum an-

tiquarum codicem in lucem ederet, puta, ne vetera illa, quia

protrita non Jint , vel argutiis contortiplicata , futilis aliquis

thematicus vel impudens Jbrcnjis cerberus cbfcura nimis , atque

inutilia clamaret: (a) idem et mihi nuper videbatur metuen-

dum , quum priorem Elembntorvm Ivris Germanici tomum

fcriniis meis elabi paterer. Neque enim adeo bene ominari po-

teram,

(a) prootm. «wr*.

-v

XXVII PRAEFATIO.

teram libello , non in trito aliquo aut vulgari argumento , (ed in rebus, a vulgi notitia remotiffimis , occupato, ac proinde vix publici (apons futuro , qui veniliarum efie fcirem iiiud 1 1- bentiani Mavri :

Pro captu letlorss habent fua fata libelli.

Quotufquifque enim eft, qui talia non dicam inteiligat, (ed vef attingere conctur, ac non potius cos omnes vcluti bidental aliquod mouere exiftimet, qui ius illud Germanicum , iam pri-

dem, ex eorum fententia, in exlilium actum, in iplis Germa- niae foris ac tribunalibus quaerere non dubitent ? Enimuero

trifte iltud ac illaetabile augurium non tam animum meum ad-

fecit, quam illum erexit partim mens confcia redi, parcim illud veteris, quem hodie defideramus, auctoris: (b) Mf

amAiS-ttlniv bfu*q suynii dudfmtAn. A magnis tamen excidere generofum eft peccatum. Nec adeo aegre mihi laturus videbar , li libellus hic parum eflet vendibilis, quum (aepenumero et op timorum librorum hoc fatum fit, et mihi iltud non « nu&t-

' Ao>» accideret , quippe qui iure meum facerem illud Aeneae v apud Virgilivm: (c).

• Omnia praecepi , atque animo mecum ante peregi _

At numquam vel mens praefaga futuri me magis fefellit , vel ipem magis fuperauit euentus, quam dum ego , in his timidiud

' culus , libellum meum ad piper et tus damnatum iri , fufpicatus fum. Nam et permultorum do&iflimorum hominum litteris ac teitimoniis intellexi , confilium meum plerifque non improbari ct libellum hunc cmtores reperifle, res ip(a me latis edocuit quum iam, vix quinto men(e a prima editione clapfo, iterum * 2 praelo

C LongIn. defutlim. f<{t. 3. p. 14. eJii. Zmh. Putret. f«) Aeneid. Lib. Vl. v, lof.

r •

1

S

g

*

**• Jfc %

I

xxviii PRAEFATIO.

praelo fubiiciendus fuerit, diuendicis exemplaribus omnibus,* nec vllo in bibliopolii pluteis , quod venum proflaret fuperflue. Equidem fi meo res acta eflet arbitrio, vel vota haberent, quo caderent : non ingrata mihi accidiflct mora aliqua , vt interim ,

legendo colligendoque ea , quae ad opus hoc illuflrandum locu- pletandumque pertinere viderentur, operae pretium facere li- cuiflet. Aft quum tantis temporis angufliis circumfcripto , variifc

que diitricto occupationibus, integrum mihi haud fuerit, omnes librariae fupcllectilis forulos lecundis curis excutere : id (al-

tim operam dedi , vt prior ille tomus multo melior atque emendatior nunc prodiret. Primum enim ipfc vniuerlum libellum de

nouo rccenfui ac recognoui , mendaque quamplurima , quae vel calami errore, vel operarum inaduertentia irreplcrant, fuftuli.

Deinde pathm quaedam, quae orationem paullo oblcuriorem

reddere videbantur , vocibus quibuldam vel additis , vel detra-

ttis , vel mutatis , magis perfpicua dare conatus tum. Praeterea

hinc inde doctrinas meas nouis ac luculentioribus veterum an-

nalium , chartarum , legum , rtatutorumque teflimoniis firmaui ,

experiundo edoctus, efle hos veros ac genuinos iurifprudcntiac

Germanicae fontes , ex iifque , quid tuitum et bonum vilum <

fuerit maioribus noltris , quidque pofleri ab illis veluti per ma-

nus traditum acceperint, multo, quam aliunde, certius cognof-

ci pofle. Adiecimus quaedam , quae te nobis , libellum relegen-

tibus , veluti fua fponte obtulerunt , eoque factum clt, vt et pa-

ragraphi quidam paullo , quam antea , longiores fint , et plures acceflerint obleruationcs nouac , quas textui , tamquam ad-

notationes qualdam nouas, lubiecimus. Religioni enim nobis ,

duximus, numerum ipliim paragraphorum turbaie, ac proinde

pleraque, quae adiicienda vifa 1'unt , tamquam Icholia fubieci- mus textui, nifi quod liber II. ob errorem, in numeris antea

admiflum , iam conflat §. 489. quum antea tanmm 48 7. nu-

merarentur. Ex quo facile intclligcs , cur , quamuis et mihi , et

mei amantiflimo Zopffio , litteris paullo minutioribus in hac

editio^

" #. -A - 4 •

, - ^ - DigUiafc&by Google

xxvmr PRAEFATIO. /

editione vti placuerit , libellus tamen ad eamdem fere molem , quam in priore editione animaduertifti , exercuerit, lam ergo nihtl fuperelt, quam vt fidem ego liberem, quam primum fieri poterit, et pofteriorem quoque tomum, qui turis Germanici principia de delitiis , et omni iudiciorum ordine , complectetur , tecum , Lector, ervditb , communicem. In eo vero adornan-

do iam me totum efle, (cito. Quum enim reipublicae litterariae, quae adhuc meas ellc aliquid putauit nugas , gratum memo- remque tanti fauoris animum non minus , ac me totum de-

beam : nihil profe&o laciam reliqui , ne eius de me exfpecta- tionem, quoad vixero, turpiter dellituiflc videar. Non equi-

dem ignoro, efle hoc in fatis meis, vt quibufdam , quibus minime oportebat , obtrectatoribus , omnia , quae a me proficife

cuntur , vel ideo , quia a me proficilcuntur , fudes in oculis fint : led hos quidem luo abundare leniit aequilTimo animo pa-

tior , illifque folemne iftud THAINEIN {incero animo adclamo ; Te vero, ervditissimb lector, etiam atque etiam valere iu- beo. Halac ipfis idibus Febr. mdccxxxvi.

PRAEFATIO

I N

PARTEM SECVNDAM.

Sic demum expedio nomen, candide lector, fidemque, quam de altera iuris Germanici parte propediem edenda dederam, libero. Prodit enim, quem minatus fum , operis illius tomus poflerior , qui et omnem maiorum noftrorum (eucrita- tem atrocitatemque poenarum , et totam rem iudiciariam , caufi- fasque ciuilcs ae ]ue, ac criminales, cognofcendi rationem com-

plectitur. Fecerimne operae pretium , TVAEquc fatisfecerim ex- Ipcctationi, tvvm erit , aellimare , qui hoc ipfo viri candidi

^ } lau-

~T>-V8iff'iir, rnft

XXX PRAEFATIO.

✓

Inudem tueberis , fi nec amore , nec odio , in tranfuerfum a£his,

defaecato animo veneris in rem praelentem , et non modo

quantum de his rebus Icriptum a me fit, led et, quid in tan-

tis antiquitatis Germanicae tenebris , tantaque iurium Germa- nicorum multitudine Icribi ab homine occupatiflimo potuerit,

TECVM paulio accuratius cogitaucris. Accedit, quod, dum iuri

patrio enucleando animum primum adpuli , inire coeperim

viam, paucorum adhuc tritam vclligiis , mihique non minus

laboris ac molcliiac deuorandum ellc viderim , quam ei , cui

illuni no£te perfqualidam dcnfilfimamquc filuam vel per fyr*

tes et fcopulos iter faciundum Iit , vbi , vt ait foeta :

Ar&exmi Sny&\uMi ctxsWAo/si ,

\\Qpumv ionfimor r iond-nV Hwy i rreMo)

tl niiffZV %cl£offo , Tf^W/TOTfC CtlTTO IttAft/Oi ,

Ilefi/gfi S' it&* oiuo* ivMiov iipeioms.

Circum urca omnes

Viat , crebris intere In fae fcopttlis ,

facilem hominum accejum arcent. Nam plurimi

Retro cedant , arduo itinere abflerrut ,

Et perpauci furfum per facram adfcendunt -jiam fudantet.

Multa ergo hic paflim obfcruaui, quae in antiquis legibus pla-

ne defiderantur , et quae tamen accuratius explicata tuillc , no-

ftra plurimum mtereflet : multa , quae ob mutatos hominum

mores, temporumque ac rerumpublicarum conuerbones obl-

curiffima nobis hodie c(Te oportet : multa denique, quae, vt

ita dicam vcluti per nebulam tantum vidimus , et m quibus

coniccturis potius, quam certis rerum argumentis, vtendum

fuit Tenui tamen inftkutum , et eodem ordine eademque me-

thodo , quae in primo horum elementorum tomo placuerat^,

ttufi ii wuiTk

/

Digitized by Google

XXXI PRAEFATIO.

et reliqua iurifprudemiae Germanicae capita enarraui , vt iufhim haberes illius corpus , in quo praecipua iuris patrii principia qualicumque ordine ac nexu explicarenrur. Subfidiis porro iis-

dem , quibus in priore tomo , etiam in hoc polleriore , vius lum , mfi quod mihi , in re iudiciaria medii aeui defcribenda

verlanti , maximo vfui fuerit avctor des ruhtfteiges uber das land-recbt , cuius quidem libdii praedandam eo minus adhuc perlpexerunt homines, quo pauciores et dialedi veteris Sa- xonicae , qua vfus elt audtor ille prudentitfimus , gnari , ct ha-

rum rerum, quae ad ius Germanicum pertinent, curioh funt. Fuerunt veterum iureconlultorum quidam , qui vniuerfam rem iudiciariatn, modumque tum ius dicendi, tum exercendi iudicia publica , libris lingularibus delcriplerunt : coque , vt iam alios eius generis libros praetermittamus, pertinent Callistrati libri VI. de cognitionibus , Ivut Pavlli libellus de centumuiralibus indiciis , et , quos primo loco nominari oportebat , Domitii Vlpiani omnium tribunalium , vel protribunaltum libri decem , quibus illum omnem rei iudiciariae rationem expofuille arbi-

tror , quamuis cos ad extraordinarias tantum cognitiones , quibus praetores praefidefque prouinciarum vacare lolebant , per-

tinuifle exiifimet 6 nwo : Cviac.vs Obferr/. hib. VII cap. 2 $. Iam quidem praeclara ilia bonaeque frugis plenillima opera no~ bis fata inuiderunt : led quemadmodum ex veterum palatio-

rum parietinis laxorumquc et columnarum robore , litu ac pul- chritudine de prillino iplorum Ipiendorc ac magnificentia iudi-

camus : ita ex fragmenus, quae nobis reliquit Triboniani diligentia, non poflumus non conie&uram capere , pulcherrima

fuilTe haec opera, et au&oribus luis digniilima. Enimuero his omnibus Germani, li laperent, iure quodam luo opponerent opulculum illud, dea ricbt/leig , quod, quum ct communem et fcudalem litigandi modum , ct iplam crimina vindicandi ra-

tionem Iu cule ntitfime dclcribat, iure vocare polles librum omnium tribufiahum , vel protribunaltum. Sauc hic vnus elt me-

dii

XXXII PRAEFATIO.

dii acui Germanorum , qui non Colum adiones atque acculationes omnes in certas clades delcripfit, verum etiam, quibus for-

mulis fingulac in foro proferendae , quae exceptiones a reo op-

ponendae, quid quolibet cafu a iudicc interloquendum pro-

nunciandumque fit , quid denique in vniuerlum et adorem et

reum, et aduocatum, et iudicem cum fcabinis obleruare opor-

teat, tam accurate ac perfpicue offendit, vt, qui hunc libellum

legit atque intclligit , is libi ipfis maiorum nolfrorum tribunali-

bus interdie , iudicemque fcabinos in conlilium mittentem , et

de capite et fortunis ciuium ius dicentem , coram contemplari

atque audire videatur. Quod quum ego mihi experiundo didi-

cille videar.* non potui non mirari hominum nolfrorum focor-

diam , qui tam praeclarum opus ita negligunt , vt vix lexcente-

fimus quilque eorum, qui iurifprudentiae operam nauant, illud

cxlfarc (ciat, tantum abclf, ut multi illud inlpiciant, vel fru-

dum aliquem inde capere le polle, credant. Enimuero elf haec

faccult nolfri labes, vt pleraque, quae a maioribus nolfris (cri-

pta fiunt, falfidiant polferi, iifquc exterorum libros praeferant,

quamuis nec rerum vbertate , nec natiua verborum elegantia ,

cum illis comparandos. Quod vt alio exemplo demonlfrem, fie-

mcl me etiam vlum elle memini tdfimonio elegantis ingenii poe-

tae , cui vulpeculam Rcmeckc debemus, et puduit me prope-

modum inde laepius illulfrare iurifprudentiam Germanicam, non

quod non plura ineo poemate vel maxime ad rem facerent,

fcd ne in rc (eria nugas agere velle viderer. Et tamen verilfimum

elf , Germanos non modo hoc poema multis Graeciae ac La-

tii monimentis opponere polle , li iulf um rebus luis pretium (fa-

tuerent , verum etiam incredibilem rerum pracllant i (limarum

thefaurum in eo efie reperturos, fi a fe impetrare pollent, vt

illud in manus (umerent. Sic fane , vt alia , ab inlfituto noltro

aliena , praetermittamus , laepillimc hic poeta rem iudiciariam

Germanorum attingit, camque tam luculenter, quamuis aliud

agens , dclcribit , vt cum id vnum cgitfe crederes. Sic libro I.

*

Diqilbnd

xxxiri PRAEFATIO.

tap. 4. gallum gallinaceum inducit in (cenam 4 cum clamore

caedis accufantem vulpeculam, ipfumque cadauer ad tribunal

ferentem. Hic primum gallum , cognatorum et adfinium comitatu ftipatum , quiritationem inftituille monet :

v

De bane quam ver den koninck jlan ,

Vn fach ene fere droffhck an.

He hadde by fyk tvvey hanen grot , De drovych weren vmme defen doet.

De eyne was ghchcten kreyant , De befle hane , de man vant

Tvvifebcn Holi an t vn Franckeryck , De ander w as em feer ghelyk ,

Vnd hetb Cantari , feer tone vn vprycbt ,

Se drogen malk en bernende lycbt. Der bennen broeder vearen defe tvvee ,

Se repen beyde verae b vnde veee. Vmme Krajfevoet , erer fdfler , doet

Dreuen fy ruvve vn drouenyfe grot.

Noch ve er en twey ander , de drogen de boren ,

Men mocbte ere drouenyfe vern boren.

At infra fuo loco oblcruauimus , accufatorem, cognatorum et amicorum globo circumdatum , in iudicium venide , idque ei pcrmifillc ius patrium , dumne plures , quam triginta , (ccum tra-

heret. Praeterea ibidem oflendimus , eos cadaucr fimul attulifle, vt et de corpore delidi condaret , ct tam tridis adlpedus iudices eo facilius ad milcricordiam dederet. Denique nemini igno-

tum , et a nobis pluribus demonftratum ed , acculationes criminales prolatas fuide ab accufatoribus , vultu totoque corporis

habitu ad ludum ct triditiam compofito, editoque clamore, re- petitilque vocibus: zc(er , wapen , iodute , quibus et vocabulum verae he , id ed , rache, addit Anton. Matthaevs de trimi». p.

Hnncccu Liem, luris Gertn. e' > 514,

5 1 4* Quam eleganter vero haec omnia expreflit poeta ? quam

vbique et genium linguae, et ro' tt/jiVw feruauit? Addit deinde iplam accurationem, quam infra protulimus, ad veterem illam formam , quam ex avcroRE des ricbtj/eiges infra fuo loco defcripfimus, fere vbique compofitam , nifi quod loco adloquu- tionis Here her riebter , hic legamus: Gnedyghe here , her Ka~

nynk , et infiliae, quas gallinae liruxerit vulpecula, paullover- bofius enarrantur. Porro infra offendimus , cadauer infepultum

manfifle , donec lata efTct lententia, nifi iudex illi i uff a fieri per-

mitteret. Id quoque capite 5. eiufdem poematis eleganter exprimi videmus , dum leo , rex animalium , hunc in modum adfo-

qui fingitur gallum gallinaceum :

Hane hennynk , nu horet beer , Ittwe dote dochter , dat gu te hoen ,

De wy/ wy der doden rechtigkeit doert. Vnd laten er de vi^ilie fyngen , J/nd fe to der erden brynpcn , Dat febal febeen myt proten eren , . ̂ : .

PVo wy dat befle mogen wrecken.

Quum praeterea ius Germanicum magnum diferimen ftatuat

inter crimina manifelia et nec manifelfa, ( bjndbaffttge vnd «- berndcbtige thaten : ) id quoque diferimen attingit poeta capite 1 9. libri I. dum regem ita loquentem introducit :

Hier fynt ve/e klagers vn fchynbare daet , Dii alie wy/l yw wefen quaet.

Quumque criminis maniferti reum accufator vna cum (ex tefii-

bus pollet conuincere: eodem modo conui&am effe vulpecu- docet poeta cap . 20.

Intlefle y

XXXV PRAEFATIO.

Intlefle , dat ict korte defe wort , Qyemen etlyke tnegbe dor vort , Dat vvarcn vprychtighe vvaraftige rnans , & tuerbcden ouer Rcynken heel vn gantz , Schulaig tho wefen in der miffedaet.

Quemadmodum porro iudices tulifle fententiam oftendimus de confilio fcabinorum: ita idem fadumeflea leone, ait poeta verbis proxime infequentibus :

Do ghynk de konynk in den raed

Si floten eyndrat btygen vn eynes mades Reyneke de Vofs is fchuldtg des dodes. blen fihall ihn binden vn vangen , Dano by fynem halfe ophangen.

Denique fuo loco probauimus , non femper carnificum opera v(os ede iudices, (ed aliquando (cabinos , aliquando occifi co-

gnatos, aliquando adparitorem , (upplicium more maiorum a reis condemnatis futnfitle. Id quoque cap. 21. expreflit poeta:

T/egrym, Hynlze vn Brunn , de bare , De fe nenten Reyne kens meyfl vvare. Dyt vveren , de en bunden vn vengen , De fe dachten en ock vptbobengen.

Haec ex primo tantum libro excerpere placuit. Non minus vero (citu digna fune , quae (arundo , tertio et quarto de re iudi-

ciaria vbique immiicct. At nelcio , an reliquis omnibus praete- renda fint , quae Lib. IUI. cap. 5. de (ingulari lupi accufatoris

et vulpeculae certamine canit , vbi omnes ritus , qui in his fb- renfibus certaminibus obferuabantur , eleganter defcnbit. Habe-

mus ibi formulam reum ad certamen prouocandi , oblata chirotheca : , 3 hk

l

Digitized by Google

■xxxvi PRAEFATIO.

Ick efche yw to kampe to dsfer tyd ,

Tck fpreke , dat gy eyn vorreder vn morder fyd ,

lcb wyll myt yw kempen lyff vmme lyff, Sus mach eyns endygen vnfe kyff.

De vthbuth den kamp , dat is dat retht ,

Eynen handfcben deme andem to donde plecht ,,

De» bebbe gy kyr , nemet to yw :

Draden fcball fuk dat v/nden nu.

Ex eodem loco et capitibus fequentibus difeimus , par'idud bene compotitum dedilTe pignora , et fatisdedide per fideiulTo- res,de certamine certo die ineundo; dicque huic certamini

praefinito, lupum primum intrafle arenam, eumque fequutam

ede vulpeculam , tum porro praefedos arenae ( de kreytwar- ders ) attulilTe landorum reliquias, et vtrumque iam manus con-

ferturum conceptiflimis verbis iurafle. En formulam iurisiurandi , quam legere operae pretium fuerit :

De kreitwarters brachten de htlligen vord :

Dat vvas de Lr/part v n de Lo/s ,

Dar mo/ie fwercn beyde Wulff vn Vofs ,

Vmme wat fe dar quemenen in den ftreit ■,

D» wulff de fwor den erflen eyd.

He fwor , dat Reynckewere ein vorreder ,

Eyn deff, eyn ruor der , eyn myffdeder ,

Eyn ebreker , vn eyn valfeh ketyff ,

Dyt g y It vns beyden lyff vmme lyff. Retneke fwor wedder in deme fuluen kreyt , ,

Dat de Vttlff fvvore eynen falfehen eyt.

He fwor ock , dat Tfegrim de here

-■ Vp en loghe , vn vnrychtygb vvere ,

He fc bolide mimmer vvar matktn den eyt. 1

** ,**■» i

t

Digitized by

:£i

Sunt.

P R AEF ATIO.'? xxxvii

Sunt ct reliqua /quae eMpite 9. ijtius libi legimus, notatu di-

gniflima. Ex eo enim patet , quomodo, alterutro fuccumbente,

iudex certamini finem imponi iuderit, quo ritu arenae prae-

fecti iuflu iudicis vtrique imperarint inducias , quanta cum con-

gratulatione vi&or a cognatis atque amicis ex arena dedudus

fit ad iudicem , ct hic , collaudata eius virtute , fententiam tu-

lerit abfolutoriam. Quae omnia ea , quae infra de hoc certami-

ne forenfi ex legibus patriis dideruimus , mirifice illufirant , vt

mirum fit, haec vetera monimenta tam alto fupercilio a plerifque

ddpici, quum inde plus vtilitatis capere liceat, quam vulgo

exifiimatur. Sed fufficiant pauca haec fpecimina , quibus illis

excutere ruborem volui, qui fe indignos praeibant Germano-

rum nomine, et praeclara illa maiorum fuorum opera cum pul-

uere ac fitu certare patiuntur, quae multis Graecorum et Lati-

norum operibus, fi mens non laeua eflet, anteferenda ex illi-

marent. Eadem vero opera pudorem meum purgare volui ,

3uod in refiitpenda jurisprudentia Germanica ne horum qui- em Icriptorum teftimonio vti dubitauerim. Si enim iureconfultis Romanorum licuit , Homero denunciare tefiimonium ,

etiam in rebus nullius momenti, veluti dum quaeAio incidit

Domitiana, an fues in pecudum numero fint? §. 1. Inft. de leg.

Aquili, quis Germano iureconfulto vitio verterit , eum in ritibus veterum illufirandis poetae Germani , et , quod caput rei

cft, trvyxporu tefiimonio vti non dubitade?. Ceterum de inAituti

ratione quidquam addere fupcruacuum omnino foret , quum

caudam perorade mihi videar praefatione priori tomo praemif-

fa. Nec de Ailo , quo omnia expofui , quidquam hic addere attinet. Quamuis enim operam dederim , vt omnia non quidem

ornata et copiofa oratione , quam hoc feriptionis genus omni-

no rcfpuit , at pura tamen et Latina , quoad fieri podet , expli- carem : non dubito tamen , quin dies nodefque in perlegendis

elpendendifquc medii aeni monimentis verlanti aliquid barbariei

adhaeferit, ipleque dilus Aribiliginem quamdam attraxerit. Quem-

admodum enim , qui in fole ambulant , quamuis id non fa-

> - 1 : ' • ' *■ «•. iJ ciant;

<

«DjgiJized by Google

XXXVI11 praefatio:

ciant co confilio , vt colorentur , colorantur tamen : ita ii , quibus (criptores barbari in manu funt, quamuis eos non eo con-

filio legant, vtab iis exemplum Latinitatis capiant, quin ab co-

rutn barbarie libi quam maxime caueant, paullatim tamen ne-

lcio quid barbariei et fordium fibi adfricari, animaducriunt, vt

ipfi mirentur , fc tam cito fattos clTe barbaros. Denique et id

moneo , me huic polteriori tomo fubiunxifle indices locuplctif-

fimos, non modo rerum et verborum, quae in toto hoc iuris Germanici corpore fparfim occurrunt , verum etiam omnis aeui

auctorum, ex quibus ius Germanicum vel collegi , vel , aliunde

deliimtum , illultraui. Nolim profe&o cxilhmes , candide lector. , me id eo confilio fcciflc , vt bibliothecae meae , lane non

admodum diffulae, oftentarem thelauros, vel librorum rariorum

poirelfionem iactarem. Neque enim ea elt fortuna mea , vt adeo

multa eius generis in calles meos inciderint, neque vmquam pu- taui in eo omnem eruditionis laudem politam cire, fi quis quae-

dam ex rarioribus codicibus proferre pollit, quum non lemper, quae rariora lunt, et in vnius viri dodi feriniis latitant,

ideo etiam praeltantiora reliquis vbique obuiis, clTe videantur.

Sed ideo hunc indicem lubiunxi vniuerfo operi , vt tirones in-

de dilcant , qui auctores ad ius Germanicum illullrandum fa-

ciant , qualcfquc libri euoluendi legendique fint iis , qui in eo

operae pretium tfht facturi. Haec lunt , candide lector, quaeTE

volui. Id enim ne petendum quidem a te exiitimo , vt operarum

Iphalmata , quorum quaedam oculos meos fugilfe , ip(c obler-

uaui, non mihi, led operis, attribuas. Neque enim viri candidi nomen tuereris, nifi haec aequo animo ferres, quae ne ii

quidem , qui otio abundant , nedum noltri ordinis homines ca- vere poliunt. Fruere potius hoc qualicumque ingenii mei foctu,

et Deum optimum maximum, qui vires mihi lulfecit, mccum

concelebra , eumque precare , vt cius aufpiciis :

Moribus antiquis flet res Germana , virifque\

Halae Magdeb. vn. Id. Sextiles cPiaccxxxvi. IO. GOT.

Digitized by Google

C 1 )

IO. GOT. HEINECCII, IC.

ELEMENTA IVRIS GERMANICI.

PROOEMIVM.

D E

NATVRA ET CO NSTITVTIONE

IVRIS GERMANICI.

f. I. VVM ius ciuile dicatur , quod quifque libi popu-

lus conftituit, et cuiufque ciuitatis eft proprium:

I. ). jf. de iajlit. et iur. exilare etiam oportet leges ao confuetudines , quas Germani iam

inde a gentis fuae origine fibi proprias ha-

buere , * eafque recle ivris Germanici nomine venire, arbitramur.

# Non ergo hic quaerimus de turibus in Germania receptis : ( nam c*

non omnia funi Germanica , ) fcd de

iuribus Germanicis , quamui? ea hodie vel ob communem gentium ori-

ginem , vel ob Germanorum migra- tiones et extra Germaniam vigeam.

Ita lane permulta cius generis tura in

Gallia , Hilpania , Italia , Anglia fuperfunt , quae eo intulerunt Franci ,

Gothi , Langobardi , Saxones ct Nor-

manni ; quorum leges Germanicis , « maxime Saxonicis , fimillimas depre-

hendit vir tlluilris , Io. Pira. * Lv-

dewig Relisju. M$SC. Tom. Vll. in fraifat. Adeo verum eft , quod obfk- uauit Svxaoo Geqgr. Lih. V l . ̂̂ .445. edu. n-H, niaaa r» 134

. Vc «V9in . <(f>f fl*i« «mw . * ’*« v« wAriis. Jilm miis re»

Hemtmi Elem , Imis G ervum,

mir , tum Ju/sna , motibus , « 1 nOu , fi-

miliimoi Jibi ejfe Celas Gtrmanoftpto

«mus |

Quid iu» Germani- cum ?

ELEMENTA IVRIS GERMANICI.

Id vel

publi-

cum, vel

priuatum.

Priuaium

vel provinciale ,

vet feudale , vel

munici-

pale.

omnes. et quod idem Uh. 7171. p. 199. m<u UM nyytriae aA«Au< , tt netur j ,

tradidit , Germanos Gallolque tSM re' et monvui vuaeque injhtuiii tntttscm ejje Qvrei , iU( nAiw^m i/tfi (<« JsmiUimos.

$. II. Quemadmodum vero ius omne, quatenus pro legum com-

plexione accipitur, vel pvblicvm, vel privatvm elt: ita eafdem iuris politiones, vti vocat Vlpianvs l. I. §. 2. D. de iu/i.

et iur. et apud Germanos reperias. Sed iam non foliiciti de

publico, priuati duntaxat notitiam paullo accuratiorem quaerimus.

§. III. Ius privatvm medio aeuo in provinciale , pevdale et

MVNtciPALH, ( Letnd - Recht , Lehn- Recht und U'eichbild, ) diuidebatur, quorum illud in tota prouincia; illud in curiis teuda-

libus; hoc intra ciuitates , et quoufque ager fuburbanus porri- gebatur, * obtinebat.

* Fines agri municipalis lignis quibuldam, veluti crucibus , caelitum tu-

telarium imaginibus , ftaiuis , vel columnis notabamur. Vid. diploma apud

Schneioer Cluon. Lipf. Lib. III. p. 88.

Quidquid ergo intra hos lines facium erat , intra weichbildum lacium dice-

batur , diiudicandumque ideo erat cx legibus municipalibus. Ivs Lvbec. in

praejatt. net Dat Uthijclie Recht trjlreeki

Jtck tn vnfer StaJt , und in den Stad* tt n , da Lubijch Recht gthrau. ht vv/rd ,

fo fern ali ttnfer ttn.1 thr Hiiehtild, t'eld‘ Mareh und Land-Wehr reiehel.

ltemque

vel Icri-

ptum.vel non Icri-

ptum.

§. II II. Porro vt aliae gentes iure partim scripto, partim non scripto regebantur : ita ius Germanicum quoque in

feu scriptvm, et ay^et feu non scriptvm diuiditur , quo-

rum hoc illo tanto antiquius eft, quanto tardius Germanos ali-

quem litterarum vfum hubuifle , alibi oilendimus. * Hijhr. iur. Lib. 11. cap. 1. §. 1. Annon vero permulta, quae Germani,

tamquam prifea maiorum inftituta, rcligiofe feruarunt , publica auftoritate initio promulgata fint , non adeo expeditum c(Te

arbitramur.

♦ Vulgo id probant teftimonio T *- citi de Alor. Germ. Cap. 1 9- vbi ,

apud Germanos plui t alere , ait, honos mores : qttam aliti t uas leges. Quod

teftimonium Hiem. Conmngio fub-

legcrunt omnes , qui de iurc Germa- nico aliquid commentati liint. At boni

mores Tacito non tint bonae con-

luetudines, led bona natnra ac indoles. Et tona* leges illi Ipetiaiiin liint

leges lulia de maritandis ordinibus ct

Papia Poppaea. Vid. Commentar, noltr. ad Leg. lui. et Pap. Ut. 7. Cap. 77. ** **■ §. V.

3 P R O O E M I V M.

.§• . V. . . luris vetuftiffimi non fcripti notitiam debemus Tacito, cu- Fontes

ius de moribus Germanorum libellus ea tantum , in quibus Ger- luris no«

manorum inflituta a Romanorum moribus diferepabant , confe- ̂ r,P" flatur, nec non Ivlio Caesahi , qui de Germanis ex infti- nonm^ tuto egit Libro VI. de Bell. GalL cap. 14. Jequ. Pomponio Me-

lae Ub. III. de Situ Orb. cap. III. denique Stkaboni Lib.

VII. p. 44 3. quamuis hic , quippe gente Cappadox , maiores noflros non nili ex fama cognitos habuiffe videatur.

/. VI. Quum vero Germani gens eflent , nullis aliarum nationum De eo

connttbiis infebla, adeoque propria et ftneera, et tantum Jiti _/7sw*- quaedam

• lis : Tacit. de Alor. Germ. cap. 4. nemo fane mirabitur , axi0[na' ( I. eos prifei moris patrii fuille tenacilfimos * , et quamuis ( 2. poltea et peregrina quaedam iura adoptarint , non tamen ideo repudium dediile inllitutis patriis, fed ( 3. illa duntaxat ,

tanquam ius fublidiarium quoddam , recepifle. Stkyk. Dijf. prae- litu. in VJ. Modem. Digeft.

* Id vel inde etiam a potlcriore mus in Hift. iur. Gu. Ub. IT. cxp. V

colligitur, quod mores plcrique veni- §. J./rw- Quin eodem, «ot circum- ItnUmi ,t)uos Tacitvs deicriplit, mul- adHs faeculis, hodie quoque fui velli-

tis poli laeculis in Germania exierit- gia expreliiliima pallim reliquide, infra

que prouinciis, in quibus Germanicae luis locis pluribus argumentis oltende- gentes nouas libi ledes continueram , mus.

lupctlucrunt , ceu ex inltuuio ollendi-

§. VII. Simul ac tamen aliquem litterarum guftum habere coepe- iui (cri-

runt Germani , * nihil prius , nihilque antiquius duxerunt , ptum

quam vt confuetudines fuas patrias litterarum monimentis con- suot“^

lignarent , et , fi qua noua inflituta exigere videTetur necellitas , P^* • ea follemniter promulgarent. Hinc a laeculo faltim quinto vti

coeperunt iure feripto, quod nos in ANTIQWM , MEDII AEVI, et novvm merito difpefcimus.

* Prius barbariem exuille animad-

uettimus eas gemes , quae per or- bein Kontanum arma viilricia circum-

tulerunt,quam quae in patrio (olo fub- lUterant. Illae enim et citius Chrilio

nomen dederunt , iiueralque ab eccle-

fiae doCloribus edoAae , et quotidiana

Romanorum prouincialiumque conluetudine ad ciuilioris vitae morem paullatim traduAae luno Con*. de Orig.

Iur. Germ. eap. 1. p. }. Hinc antiquio-

res funt leges FaiNCoavM , Wisigo- A » thoivx ,

~\Digitized by Google

Fontes

luris feri-

pti anti-

qui.

Medii

aeui.

Eo etiam

pertinent condictu* dines

vicina-

rum prouincia- rum.

4 ELEMENTA IVRIS GERMANICI.

thorvm , Ostrogothorvm , Bvr- qui demum fub Francorum imperio gvndionvm > quam Alamannorvm , legibus Icriptis viucre coeperunt. Boiokvm , SAXONVM , Frisiorvm,

§. VIII. Ad ius fcriptiim ANTKiWM pertinent colleftiones legum

antiquarum Io. Sichardi , Bas. Ioannis Heroldi , et Pri- derici Lindenbrogii , quaeque ad illullrandas illas leges ve-

teres fcripferunt Gouofr. Wendelinvs , Hier. Bignonivs , Fr. Pithoevs, G. G. Leibnitivs, Georg. Fccardvs, Ted.

Sibr. Siccama , et Gaertnervs. Nec minus ad illud illuflrandum faciunt capitvlaria regvm Francorvm vtriufque

flirpis , de quibus poft iratrcs PiTHOEOs, Vitvm Amerbachi vm, Iac. SirmoNdvm, ct Hier. Bignonivm immortaliter meritus cll Steph. Balvzivs.

§. V 1 1 1 1. Medii aevi iurifprudentia Germanica quaerenda potilTimum

efl in ivre provinciali feu specvlo, ivre pevdali et mv-

nicifali Saxonico, itemque in ivre provinciali et fev- dali feu specvlo Svevico , quibufeum iungenda quaedam

alia eiufdem fere aetatis flatuta, veluti Avstriaca , Bavari- CA , nec non ciuitatum quarumdam Saxonicarutn , et , quae

primo loco commemoranda erant , Lvbecensia, * maxime qualia illa exhjbent codices veteres et editio Ioach. Kollii.

* Aurtriaca debemus viro illulhi , NITlvs Sirift. Rcr. Brunfu. Tum. IIL

Io. Fstro LvdewKiIOj qui ea edidit Sed plura ciuldem fere aeuiis latitant

Kcliqu. MSS.Tt/m. IJIl. f. i tyo. Baua- in bibliothecis , quae maioie cura c- ricacondiurumannONCCCXXXxvi.de ruenda protrahendaque in lucem el-

iilquc diximus in HiJ). hir. Lib. II. leni, Ii mens non laeua ellct Germa-

§. 83. Ciuitatum Saxonicarum anti- nis , rerum luarum plerumque nimis

quiora quaedam ltatuia edidit Leib- incuriofis.

%■ X. ‘

Quum vero etiam olim Celtarum paene omnium iidem mo-

res , eadem viucndi inflituta fuerint, ( §. I. *) et peltea in ple-

rifquc occidentis prouinciis regna potent illima conflituerint gentes Germanicae, veluti Gothi, Pranci, Burgundiones , Angli ,

Langobardi, aliique, et gentes denique boreales eiufdem cum.

Germanis originis fint: fieri non potuit, quin hae omnes, tam-

quam prifeorum morum tenaciflimi , (§. VI. l.) permultas feruent iuris Germanici reliquias , eaeque ex Carolo Molinaeo^

Pxrrhud’

PROOEMIVM. 5

Pyrrho Anglebermaeo , Nic. Boerio , Io. Sainsonio ,

Ren. Choppino, Ba«th. Chassanaeo , Argentraeo, aliifue, qui confuetudines Galliae, * Belgii, Angliae, Daniae, ueciaeque illuftrarunt , fcnptoribus, veluti Imberto, Zypaeo,

BVRGVNDO, ChrISTINAEO, CowEXLO , SXiK&NHOSKIO , Loc- cenio, multum lucis capere pollint.

* Notum eft , alias Galliae prouin-

das iure Jcripto , alias non Jinpio vti lc>- lere. In prouincn», quae iure lcripto

vtuntur , ( dans Ur prouintet de drvit

efcrit , ) ius ciuile Romanum iam ab

antiquo in vlia efi, talefque lunt Oc- citanu , Yalconia , Aquitania , Hrouin-

cia , Delphinatus , et tractus Lugdu- nentis. In reliquia proumciis ( dani let

payi couliinueri , ) antiquis moribus vi-

uunt , quos e Germania fecum in eas

prouincias intulerant Franci. Qua de

re Cla vdivs ov Prb’ in Originibus tranc. Lib. V. eaf. J. f. tot. Les anerer

p ayr des Caules qui navat nt jamais

f. XI. Praeterea hanc medii aeui iurifprudentiam mirifice illuftrant e, dlplo*

DIPLOMATA, quae fubinde iuris cuiufdam faciunt mentionem , mata mc-

quod alibi frultra quaeliueris. Quamuis vero vix exftet anna- dii aeui. uum hilloriarumque volumen , quod non aliquot faltim veteres chartas vel tabulas exhibeat : praecipue tamen laudandae funt colleftiones diffuliflimae Dacheb.ii, Avb. Miraei, Franc. Foppens, Edm. Martene, Chr. Lvnigii , Wig. Hvndu et Gkwoldi , Vghelli , Bvtkenii, Io. Mabillonii. Steph. Balvzii, Car. Lvd. Toelneri , Io. Petri a Lvdewig , Io. Henr. a Falkenstein, Schannati, Ketneri et Tho-

mae Rymeki , quamuis non fit quorumuis , hanc adire Co- rinthum.

§. XII. Nouum ius Germanorum partim ex recfssibvs imperii, lusfcri-

pattim ex innumeris fere , quae a faeculo XV. vbique gentium prodierunt , statvtis , tum prouincialibus , tum muni-

cipalibus, addifeendum eft. Horum infignem adparatum olim pofledit, eaque non infeliciter inter fe contulit iurccotifultus

A 3 Holfa-

fenty le joug des Romaint , mati furem voillemmi conqwftet par let hranfoir ,

lorjqnen pajant le Rhin , avee tous leurs

gens , ut h-ur baillerem le nom de Fran- te, cnr ejle loutjours ennemis jures des Romains, et noni retonnu miret lotx ,

qtie eelies , quiit aioient de taut tems pe- euiieres et u/irees. Conf. Anm. Roberv.

Rer. Indic. Lib. 11. ctp. t. Anton. di

Domimcy de Praerogat, aliad. cap. 7.

Ex quibus facile elt ad intclligendum, quam multas iuris Germanici reliquias hodienum feruet Gallia , et religio-

Cus, quam ipla Germania, cuftodiat.

Digitized by Google


Holfatus, Henr. Gisebertvs , cuius libri editi funt fub titu-

lis : Periculum Harmonicum , lufiinianus Harmonicus , et Dcute- ronomion Harmonicum , omnibus fane in eo genere e flent prae-

terendi, (i auitor ct maiore perfpicuitate , et methodo paullo

concinniore , efliet vfus. * Moller. Ifagog. ad Hijl. Cberf. Cimbr. Pan. III. p. 6jj.

* Vti autem potuilTet, fi diito fuif-

fet audiens viro celeberrimo Gooo-

miDO Gvu. Lcibnitio, qui ipfi m-

fignem ac vdliirimain methodum prae- Icriplcrat in epiltolis, prae miliis Deu-

teronomio harmonico. Sed quum luo

induigere maluerit ingenio : non mirum elt , viri ceteroquin doCti opera

emsorsm initie;non inucnifle , damno-

que adfecifle auctorem, qui iple in editionem impenfas fecerat , de quo ille

vehementer conqueritur in epillolis illis ad Leibnitium. Talia nimirum elTe lo-

Icnt librorum fata,qui et oblcuro hor-

ridoque dictionis genere, et i pia methodo conluliore, lectores omnes a (e

quam longillime abigunt.

,. XIII. De cui- Hi ergo funt genuini iuris Germanici fontes , quibus vt

tura iuris re&e vtaris , certa obferuanda erunt axiomata , ex ipfo Germa-

norum ingenio , eorumque reipublicae conditione atque indo-

mci axio- je eruta. Nimirum quum Germani pritei moris patrii tenaciflimi *** ‘ fint , nec ei , iure peregrino in fubfldium adoptato , repudium

dederint: (§. VI.) confequens eft, vt multi hodie etiam mo-

res vbique occurrant , qui Romanis vel plane fuerunt ignoti ,

vel apud eos multo aliter fefe habuerunt *. Itaque I. ) haec negotia ac iura omnia non ex legibus Romanis, fed Germani-

cis , funt explicanda. * De huiufmodi iuris Germanici ea- UClicnum academicarum in iuris Ger-

pi sibus , quae , quod non adeo iari Ro- mamci capita , (pecimini iuris Germa- mauo adjtnia jtnt , m acaiemas vix io- nici , quod ex illis praelectionibus ta-

ceantur , nt foro tamen quotidie vertan- tum elt , praemitia , vbi et bene lon- mr , explicandis, poli Sckottelivm, gum huiulmodi iurium ac conluctudi- in primis foUicitus fuit Georoivs num catalogum texit.

Beysevi in Difquijitione de viiluate

§. XIIII. Secun- Quumque Germani non omnes intra folum patrium fubfti-

dum. terint , fed gentes plurimae , illo relifto , in pulcherrimas Roma- norum prouincias fefe infuderint , ct illis tamen , fub alio quo-

Sue fole , prifei moris patrii fanflitflma manferit cuflodia : ( §. X.) eri non poteft, II. quin ea procul dubio fint ex iure Germani- co , quae non modo in Germania , fed et extra illam , apud

gentes

PROOEM1VM. 7

gentes Germanicae originis , et antequam ius Romanum lacer-

tos mouit, et poft illa tempora , perpetuo vfu viguerunt. * GhoT. de ture belli et pete. Lib. II. cap. 8. f. l.n. 2.

* Haec tamen harmonia non ita quamuis diuetfa fit hominum propVio"

amare exigenda elt , rt non in vna ai- rum rufticorumque conditio in diuer- terauc mgaedm diflenfus oblenietur. fit Germaniae vicinorumque regnorum

Suflicit enim , gemet omnes vel ple- prouinciis : tamen quod ad rei lum-

ralque originis Germanicae , quod ad mam attinet, eadem omnino fere vbi- rei fumraam attinet , confentire. Sic que deprehendes.

§. XV. Quum porro fint gentes vicinad, eiufdem nobifeum origi- Tertium,

nis, apud quas ius Romanum haec tropica non inftiuiit , quae

in ipfa Germania obferuamus: ipfa vnumquemque docebit ex-

perientia, III.) eorum, quae hodie in media Germania obtinent, iurium origines aliquando in vicinarum gentium legibus

moribufque facilius, quam apud ipfos Germanos, reperiri.

§. XVI. At quum nemo tamen temere negaturus fit. Germanos iura Quarmtu

peregrina in fubfidium adoptalle : ( §. VI. ) iurifprudentiae etquin-

Gcrinanicae ftudiofo obferuandum eft , 1III.) eorum contagione ,Mm* ita faepe infeftas effe iuris patrii reliquias , vt maiores , fi re-

dierint in vitam , eas vix edent agnituri * ; ac proinde V. ) operae fafluros ede pretium , qui diftin&ius ofienderint , quid Sin-

cerum , vereque Germanicum fit , quidque ex iure peregrino

illi, tamquam rubigo, adhaereat. **

* Sic dotahtium eft originis Germa- aliqui cenferent. Quam multa ergo Ro- nicae. At omnia Germanica ei Franci- mana admixta fint iuri illi Germani-

ca injlituta , vt ait G v n o l i n o. de eo , nemo non animaduerdt. coemi, vxor. cap. *. §. i j. ad Romani

iuru dtcempedam txigclant peregrinae le-

#* Et huc pertinet methodus dif-

ferentiarvm iuri» Romani et Ger-

gu baftatoret : in qua quum doti , fitt manici , cuius (pedmina praeclara de-

dotalitio Germanico , JtmUius vix inueni- dit perilluftris academiae noftrae can-

rent , quam donationem propter ntiptiai , cellarius , Io. PlTavs de Lvdewig ,

hinc vfu videtur veniffe , vt daialitium qui vtinam pertexeret telam, felicibus

et donationem Ulam prorfuj conuenirc , aufpiciis coeptam !

§. xvi r. i Quia denique ea regnorum ac principatuum fata ede folent, Sextum,

vt in iis multo facilius figantur refiganturque maiorum leges, quam in duitatibus, vbi optimatium fententiis, fuffragiifue po-

puli

— . Piqitized bv Google


puli omnia aguntur : confequens eft , VI.) vt ius Germanicum . minus inquinatum fuperfit in ciuitatibus, vbi ariflocraticum vel

populare imperium tam frequentes ac praecipites legum muta- tiones fieri haud patitur , quam in prouinciis , quae roonarchice

reguntur.

§. XVIII. Ordo in Haec itaque fequutis principia, ivs GermANIcvm eo or-

his efe- dine tradere nobis confdium ert , cui iam adfueti funt , quicum- nienus que ammum adpulerunt ad iurifprudentiam. Totius enim iuris- iwodus. Pru<^ent'ae quum tria obiefta recenfeantur , personae , res et

actiones : quidquid maiores noftri de his fanxerunt , quaeue confuetudine in Germania noflra inoleuerunt , tribus libris fecundum ordinem , in Inflitutionibus luflinianeis obferuatum , ex-

plicabimus.

§. XVIIII. Et me- Attamen circa pulcherrimum hunc laborem eam nobis ipfi

thodus. legem diximus , vt non modo fingulorum iurium origines ex genuinis fontibus eruamus, verum etiam bona fide offendamus , quid et hodie in ipfis obtineat rerum argumentis. Abfurdum enim eflet , ea tantum addifeere velle , quae non fis in vfu habiturus.

L I B. I. ’ D E

i . , »

IVRE PERSONARVM.

T1T. L

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE, ET SPECIATI M DE SERVIUS CONDITIONIS

HOMIN1BVS.

§. XX.

QVamuis et Germanis varii e flent hominum flatus : fubti- AnGer- lior tamen ac durior eft diflin&io hominis et personas, mani di- quae in iure Romano vtramque facit paginam , * quam vt maio- ftsnxeriat res nollri ei locum efle voluerint in iurifpmdentia fua. Per- homi- somae ergo Germanis funt omnes, quibus mens, ratione prae-nel?et dita , in corpore humano contigit , id eft eaedem , ac homines. ‘

* Romanis feruos non fuiflc perfonas, luculenter probauimus alibi. ( htft.

77.) Teltimoniis, ibi addudis , iam addimus locum infignem Raschasii, diaconi Romani de Spiritu S. Ltb. It. rdp.4. qui laecuio quarto IcripGt : Apud nos homines fiitusfamtliat iuxsa patrem s vel firuus rnxta dominum persona* propriat locum non habet. Et quibufdam

interiedis : Perfona res iuris ejl , fui - flantia res njturae. In Germanorum monimentis fimile nihil reperias , nifi quod in constitvtionUvs Sicvus a Lindemrogio inter leges Germano* rum editis , fed iure peregrino palEm inquinatis, Lib. I. sis. 50. §. x. per- SONAM amittere idem fit , quod libet- tate excidere.

f. XXI.

Prima ac praecipua hominvm diuiflo antiquitus illa fuit, Prima quod quidam eflent liberi , quidam servilis conditionis,*1011***

Meri porro in nobiles, ingenvos et libertinos diftingue- n“r™ A' rentur. Iacitvs de Morib. Germ. cap. 2J. Liberti non mtH- “neqiriP- tumfupra servos funt. Raro aliquod momentum in domo , nun- Gma. quam in duitate , exceptis duntaxat iis gentibus , quae regnantur, ibi enim et fuper ingenvos , et fuper nobiles adfcendunt.

Hcineccii Elem. luris Germ. B

§. XXII.

IO ELEM. IVRIS GERM. Lib.I. Tit. I.

§. XXII. obtinuit* Quatuor illa hominum genera et medio aeuo occurrunt, apud Apud Francos quamuis receptior eflet hominum diuifio in se-

F'ranC05, NIORES vel MAIORES, et IVNIORES feu MINORES , HlNCM. EpiJl.XlUl. de qua prolixius egit Hert. Notit. regn. Franc. cap.

3. §. 29. tamen ea ad ordines regni pertinuit. Ratione ftatus enim Greg. Tvron. Fit. Patr. cap. 9. ingenvos diftinguit

ab illis, qui nobilitate fublimes funt : et apud Thegan. in

vita Ludouict Pii cap. 44. liber difcernitur a nobili. Et li- TORVM , LlBERTORVMque aeque ac servorvm tam faepe (it

mentio in eorum legibus ac monimentis , vt dubitare non liceat,

apud Francos eamdem hominum diuilionem obtinuiflc.

§. XXIII. et apud Nec minus Saxones prifci iftius moris obferuantiflimi fuerunt.

Saxones. WlTICHlND. Annal. Lib. I. p. ̂>34. Saxonica geus vfqtte hodie

triformi genere ac lege, praeter conditionem feruilem, diuiditur. Eginardvs apud Adam. Bhem. Lib. I. Hifl. Eccl. cap. y.

Jhtatuor differentiis gens illa confi/iit , NOBILIVM, et libero-

rvm , lib ERTnR v MijHf atque SERVORVM. A auihus vere non

diflentiunt Hvcbaldvs in vita B. I^ebuini , et Nithardvs Lib.

Illi. p. 478. quamuis hi tres tantum hominum ordines faciant ,

quos vocant Ethelingos , Frilingos , et Lazzos , nobiles,

ingenvos, serviles, * ct hinc eos auttores praeter hiftorta-

rum fidem feruorum ordinem omittere exiftimet Hachenb.

Qernt. med. Dijf. II. f. 2. p. 20.

Ladi libertini, qui in lege baivvaR.

ut. 4. §. 10. vocantur frilazzi. Glossa Laimo-Theoiilca apud Lindenoeog. in Giofftr. p. mc4- LF btriini , Jrilaza. Litos quoque modo

Icruos ede , modo ab lildcm dillin*

gui , adeoque et libertinae conditionis iuifle , multis tcfbmoniis docuit Car.

dv FRESNt m Gloffar. Las.voee t-apt.

p. jij. inter quae eminent loca bina ex LEGE RlfVAR. tit. 6 X. §. I. et LIGE Frision. 11/. 1;.

-ii

luii;

■Tii'

4L a

* Tta et in Capital. de pmibtis Sax.

§.iy. apud BalvzIvm Capitular. Tom.

I. fag. »53. Saxones in nobiles, ingenuos et litos diftinguuiuur. Sed quem-

admodum libeni apud Germanos non multum lupra leruos erant : Tacit.

dt Alor. Germ. cap. xj. ita vtrique communi nomine UJJi et liti dicebantur.

Sunt fane UJJi fer ui lis conditionis, quos Henricvs , Dux &runluicenfis , in

charta anni Mccccxxxm. apud Schot-

tel. JmguL iur. Germ. cap. x. vocat te-

gent Lude , oder Ljten. Erant etiam

.atlix) vnol

f. XXIIII.

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE , cet. ii

f. XXIIII. Isgenvorvm quidem mvnicipvm, vel ciuici ordinis, vel, An non

vti pollea vocabantur, bvkgensivm, tum demum auditum eftei V,B* nomen, quum primum vrbes m Germania magna paullo qucntiores elle cocpillent , quod quando faftutn fit , luculenter ccnjjj. ollendit Herm. Conringivs in Differt, de vrbibus Germaniae, tucriiu

Sed quicumque fe conferebant in vrbes, ii vel ingenui erant , burgen-

vel libertinae , vel feruilis conditionis , * ac proinde, qui vrbes habitabant , non nili fero quintum , ac diuerfum a reliquis , or-

dinem conibtuere coeperunt.

* Sic lane de Uenrico I. Germ. Re- te Ile diplomate apud ili. Lvdeyig. ge, quem Aucupem vulgo a J pelliunt , keiiqu. MSSC. Tam. II. p. »8|. Hinc notum eli , eum ex nwutbui agrariis facile patet ratio , cur ii. Bonilaciut nonum quemque in vrbes , a le coii- apud Othlomkm in Vaa BcmJ. dtp. i. ditas tranltulule. Witich imd. Annai. Er furtum vocarit vrbem f aga. .orum ru- Lih. I. p. <sjj. Pierolque vero vel li- Jluorum : et cur faeculo adhuc XIUI. berunacjvel leruiiis luule conditionis, ciues Bruniuicenles quali manumilcrit > ex eo laus conliat , quod ctuibus Spi- Ouo , Dux Bninlu. in diplomate apud renSbus Henricus Y. Imp. anno mcxi. Lvnigivm m Reuki-Ankitt. Pan. Spe- gratiam fecit iuris mortuam. Lbhmahis. cui. Comimui. IUI. Part. II. pag. 6]p. Oircn. Spir. Ub. IUI. cap. at. Idemque Meibom. ~lom.UI. Rer. Germ.p. tof. beneficium contigit WormatienGbus ,

f. XXV.

Ceterum nobu.es erant , quicumque ex ingenuis ad maiores Quinam in republica dignitates adfpirauerant , veluti, qui ducebant excr- nctjlei ' citus , ( Herzsige , ) et principes, qui tura per pagos vicorque red-

debant , vti eos deferibit Tacit. de Morib. Germ. cap. 12. 13. id eft, comites vel grauiones. Vid. Schilt. Diff. de Prae-

rogat. S. K. I. Comitum §. 12. Et quamuis hi initio populi futfragiis deligerentur : infignis tamen nobilitas , aut magna pa-

trum merita , principum dignationem et adolefc entibus ad/ignabant. Tacit. ibid. cap. 7. Tales fuere Claflicus , Ciuilis , lulius Paulius, Italus, quos ob regium ac nobile genus celebrat idem Hijlor. IIII, jy. IUI , 13. et Annui. XI, 6.

i XXVI. Proximi ab his TNGENVl erant, quicumque libertate fine eius- Qui in- modi maiore dignitate firuebantur. Quo nomine olim pracci- geniu ~ pue veniebant , qui poitea milites , vel equeftns dignitatis viri audi ebant , der Land - Adel. *

• • < • • . - - - .. .liit.v' a • ,.'*T iu s ,‘jhit) uuuibiq B 1 v Qucd

.u

ia ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. I.

* Quod adeo verum eft, vt praedia 8 66. et ipfe equeftris ordo vocatus

libera , Rutergiiter , olim dkla lini m- fit ingenui nobilita in Chron. Rei-

gtnuitater , ct manji mgenuil.t, ( Rit - cherse. ad ann. 1084.

,crhujft n.) Annal. Bertik. ii ann.

%. XXVII. <2“.1 !'j Libertini erant, quicumque ex iuda feruitute fuerant ma- emm numifli. Quamuis enim et hi ad ingenuitatem perueni fle dican-

tur ia monimentis Francorum: Car. uv Fkesne Glojjur. La-

tin. voce Ingenuitas p. 66. ibi tamen veteres loquuntur ex iu-

ris Iuflinianei principiis, quod libertinos omnes ingenuitatis iu-

ribus donauerat. Nouell. LXXVlll. cap. I. Ceteroquin enim iure

Germanico torum conditio longe abluit a praerogatiua ingenuo-

rum, femperque manlit in Germania, quod iam notauimusex Iaci- To de Mor. Germ. cap. 25. vt liberti non multum fupra feruos

§. XXVIII. Qui fer- Denique servi erant homines , corpore dominis obnoxii , ea

ui deni- lege, vt et cenfum et |operas dominis praedarent , et ex horum

«ue? praediis * cum familiis alerentur.

ejjcnr

-ni i tO

Vuun t

« De iis

axioma-

• Non enim Germani ftrnit, Ro minorum in morem, dt/criptii per familiam

minifierut , vtebantur : fid juam quifque

fidem , fuoi penatu rigebit. Frumenti

modum demimu , au» pecudis , am vt-

ftit, vt eotono , iniungeb.it. Er hatlenur

pirtbiHt. Tacit. de Mor. Germ. cap.

15. Attamen quum poftea frequemior cum Romanis confuetudo et giilcentes

opes ad paullo Iplendidiorem viuendi

rationem Germanos pellicerent : coeperunt et hi Icruos domum recipere ,

et varia iis iniungere minifteria. Hi»tc diuilio femorum in casatos . qui et coloni dicebamur , et non casajos,

qui et GASINDl, ( lbg. Langob. Lib. I. Tlt. Pili.) fiue MINISTERIALIS ,

quippe qui variis oliiciis ac minillcriis

fungebamur , de quibus vid. Balvz-

CipituiiT. Tom. II. p. 391. JS*.

90«. Cang. in Glojjar. Lit. vote Serui

mimjlerules p.Z}6.Jequ. Sic paiiiin occurrunt lirui argentarii , utrifuet, car-

pentarii , fabri , fartores , fulorer , co-

qui , ptjloret , fidlonet , hortulani , et Jin- guUrum artium magiflri , lex BvRG.

Tu. XXI. §. II. Lex Sal. Tu. XI.

f. J. Chron. Condant, apud Pisr. Rer.

Germ. Tom. II. p. f Jj. Quin ct mercatorum leruilis conditionis mentio fit

apud Hvnd. Metrop. Salitb. T.m. I. p.

1x7. et Tom. II. p. 57». Poftremi» lae- cuiis rariores iterum homines proprii

in aedibus herilibus , vt' hodie famuli

domcftici plerique fint mercenarii liberi , homines vero proprii fuam quique Iisdem, fuos penates regant.

/. xxviiii. Ex hac vero definitione colligimus , I. feruos Germanorum

omnes , quod ad corpus attinet , fuifle dominis obnoxios , ae

proinde di&os tigene Lente , Eigenbeborige , Leibeigene. II. Eoi-

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE , cet.

dem dominis et cenfum , et operas debere; ac proinde III. ex

praediis et facultatibus eorum alimenta cum coniugibus ac li-

beris capere, libi fuisque id habituros, quod rem familiarem cu- rando geniumque defraudando comparferint.

§. XXX. In eam vero conditionem iure Germanico variis modis pcr-

uenttur. Serui enim in Germania quoque et nascvntvk , et

fivnt. Nam quum , quod ad corpus attinet , dominis fint obnoxii: ( i. 29. 1.) non mirum fane eft , et, quidquid ex iis

nafcitur , eorumdem efle dominorum. Et quidem partus iure

vetere patrem , Spec. Sax. Lib. III. eap. 73. recentiore ventrem fequitur. Weichb. art. i 1 1. Conflitut. Friderici I. Imp. ann. uj8. apud Goldastvm Tom. 111. Conflit, p. 331. Hert.

de Homin. propr. c.ip. III. §.4. nifi quod hodie quoque 'quibufdam locis ferui et ancillae domini liberos ex iis natos inter

fe partiuntur. * Aventin. Annal. Boic. Lib. VII.

Serui aut

nafcun-

tur.

* Idem olim facium apud Wifigo- lege Alamannica, quae hodie liipereft,

thos . ceu patet ex eorum 1 eoe Lii-.X. nulquam occurrat , adeoque vel de Tu. /. §. 17. itemque apud Alamannos , conluetudine Alamannorum loquatur tefte charta vetere apud Gocoastvm chanae illius autlor, vel legem hanc Tom. II. S.rtfi. Rer. Alam, chori. II. olim pluribus , quam- hodte exitant , vbi id ius ex lege Alamannica deri- capitibus conltitille oporteat, uatur , quum huiufmodi caput in ea

§. XX»XI. Quumque in bello captos omnia fibi licere putarent Germa- aut I5u«

ni : non mirum etl , eoldem et corpora eorum libi obnoxia fe-percapti-

ciffe , eofque aliarum gentium exemplo redegilfe in feruitutem. °*utein. Eo fane iure maiores noftri vfi funt, non modo aduerfus ex-

traneos, veluti Romanos .Seneca Epifl. XXVII. T agit. Annui.

XII, 26. Gallos, Mamertin. in Fanegyr. cop. 4. Slauos et Venedos , Helmold. Cbron. Slau. Lib. I. cap. 66. fed et

iipfos Germanos. Quod, vt alia exempla hic praetermittamus,

fatis probant fata Saxonum , a Francis opprellbrum , in Annal. Fvld. ad ann. 754.

f. XXXII.

At paullatim ab vfu recedit haec bello captorum feruitus , Quaea-

et , telte Io. Seldeno de Mari claufo Lib. I. cap. 2 6. Ciri- ptiuorotn

flianae carit at it ctujfa exolefcere coepit ante aliquot faecula. Id-

B 3

14 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit.I.

que voluifle arbitror Io. Bodinvm, dum Lib. I .de Rep. cap. f. medio faeculo decimo tertio omnem inter ChriRianos feruitutem

fuLlatam effe , fcriplit. De feruitute enim bello captorum id veriflimum elt. Sin de feruitute generatira accipias, nihil illa

obferuatione erit abfurdius. *

* Et tamen cam certati m amplexi de Serii. Perfoa. Lii. I. tit. i. cap. i. funt ICti doCiitfimi , veluti Gvdalin. Stryh. Vj. hodiern. PandUh tu. dejU- de Lire houifl. Ub. I. cap. 4. Stamm. tu Item.

§. XXXIII. Permitia Itaque hodie, exfoluto lytro , redimuntur bello capti , vel captorum permutantur cum aliis , ab altera pane captis. Hert. de Lytro

redem- Sett. II. Furcas tamen aliofquc infideles bello captos iure re-

none vd torlionis detrudi nouimus in feruitutem , fed talem profefto , qua-

uone.UU' ̂ cm nefc‘° 311 permuni homines ingenui libi elTent gratulaturi , ii eorum res ageretur arbitrio.

§. XXXIIII. Quamuis porro libertas apud Romanos adeo non effe vide-

Germa- retur ’n commercio , vt et maiori viginti annis , qui fc venum- is vnuf- ̂ ar‘ P3^ effet , liceret ad libertatem proclamare , dum ne id

«juifque pretii participandi cauda feciffet.- /. 1 . pr. ff. quib. ad libert. procL lc alteri non lic. aliter tamen philofophati funt Germani , qui vnicuique

mancipa- jus e|fe putarunt , corpus fuum alteri addicere in feruitutem , *

^P°te.rt adeo, vt et , qui in aleae lufu libertatem extremo iadlu perdi-

lutean' derant , victori fe dederent vhto , neque falua fide ad libertatem pollent proclamare. Facit, de Mor. Germ. cap. 24.

♦ Quod etiam ex alio loco Taciti modo apud Frifios , ccu patet ex eo- Antial. Illi. 7 *. probari poielt, vbi rum ugb ut. 1. 5. 1. verum etiam Frilii , tributis exhaulti , conlumtis Ia- apud Baiuvarios. Vid. lhx Baivv.

cultatibus , le iplos Romanis in lerui- iit. J. §. 6. Quin et poftea idem iu- tutem addixidc perhibentur. Maniit ris Germanici principium inculcat ivs

hoc principium et fub Francis, non Pnov. StLX.Ub.UI. an. Jl.

$. XXXV.

Fftsiu et- Quum itaque in feruitutem fefe alteri mancipare vnusquif- iam ferui podit : ( §. 34. ) et olim faepe contigit, et hodie con- per addi- tingit , frequenter, (1. vt quis expreifj conucntionc fe alteri ob-

dtionem noxium faciat , et quidem cum tota tamilia : * (f'ann citi lofge- cxprel- Ujfener Vntertban fieh durch gevvijjen Vertrag bey einer andertt *"* Herrfcbajjt ncbjl Jcinen Kinder n , jo viet er derftiben zur Zcit des

Vtr-

9

T-

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE , cet. ij

Vertragi vnter vaterlicher Gevvalt hat , vnd von ihtn dttrcb Hal-

tung eigen Feuer vnd Rauchs nicbt gefondert find , andervveitig vnterthdnig vnd dienfi pflicbtig machet. Ord. svbd. Lvsat. Art. II. Mev. von dem Zujiand. vnd AbfonL der Bauren. qu. I. n.

46. fequ.

* Id medio acuo laepe faciebant brachiis, et quatuor denarios, itnpo- homines etiam opuienudimi , qui fe nerem. Exempla habes apud Ma- vna cum familiis luis ex linguiari pie* billon. de re dtp!. Lih. VI. ».4. Avs. tate vitro otierebant vel mancipabam Mia. Lib.ll. Donat. BJg. cap. 17. C*«. ecclefiis. Id vero eo ritu fiebat, vt ov Frksne Glojjar. Lat. voet Oblati

collum inuoluerent laqueo , quo cara- p. 18. PoTGnsm. de Statu n Condit. pana trahebatur, vel altari caput cum Serit. Ub.l. cap. j. 47. Jrqu.

§. XXXVJ. Praeterea inde colligebant ( 2. tacite quoque eum camue fe Nec non

in feruitutem addixilTe videri, qui alterius ancillam fibi matri- ftr,aci*

monio iunxerit , vel quae alterius feruo nuplerit , nili libertatem 'e' redemerit is eaue , qui quaeue feruitutem adhuc ftruiuiflet. Lex n,atrimo-

Baivvar. Tit. VI. cap. 1. $. 3. Mev. ibid. qu. II. n. 160. Va- nium et

£>IAK. de monajler. apud Goldast. Tom. III. Script. rcr. Alam, habiti-

p. 14* • Otto von der Letbeigcnfchajjc P art. II. p. 31. (3. Nec tlonem> minus pro addidione tacita haberi putabant commorationem m eiufroodi loco , vbi aer feruos reddere dicitur. Heht. de hom.

propr. Sed. III. $. 3. et Paroem. Iur. Lib. II. paroem. 12.

p. 608.

§. XXXVII. Quin (4. quum olim aliquando ob delidum feruitutem adi- Lemqn»

rent liberi homines , qui poenam , vel litis aeflimationem ferre 111 P0** non poterant : MaRCVlf. Formul. Lib. II. cap. 3 6. et j8. Lex baivvar. Tit. VI. cap. 2. §. 2. nec minus ( y. obaerati alienum, creditoribus in feruitutem addicerentur , li foluendo non effent.- ivs Prov. Sax. Lib. III. Art. 39. Weichbild. Art. 27. Coler, de Procejf. exfequut. Part. I. cap. III, n. 114. er 140. prio-

ris rigoris hodie exemplum vix reperies : pofterior placuit Lu- becenlibus. Vid. ivs Lvbkc. Lib. I. Art. 3. Tit. 1. et ibi Mev. et Hvsan .de Homin. propr. cap. 9. n. 30. vbi et fententia eius generis condemnatoria occurrit.

f. XXXVIII. Quaniuis vero et olim, et hodie, varia fint feruorum horni- s*™°"

nuraque propriorum genera, * et eorum quoque non eadem omnium ^ con*

ditio*

1 6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. I.

omnium conditio fit : funt tamen quaedam , quae tantum non

omnibus videntur communia, quae ex ipfa feruitutis Germani- cae natura , recenfitisque de ea axiomatibus , ( §. 29. ) mani-

fefto fluunt , iamque erunt paulio accuratius explicanda.

* Sic a gente alii Albani vel Al- bini , vnde et uu albinagii , le droit i

aultatne. Hert. ie hom. propr. Seli. I.

5- 1. alii Saxones, Brower. Amuju. Euii. cap. 11. alii Sclavi, alii Smvr- DI dicebamur. Schilt. Exerc. III. §.

J. p. 50. Palum quoque in diplomatibus aliilque momuicmis occurrunt Al-

diones , BOroaru , Bvbii (Huken,)

Casati, (vnde nollri coftatea, ) G\-

sindi , ( vnde nollrum Gefinie, ) homine) PROPRII , SERVI HV11AR.V.M ,

( Trad. FvLO. Lib. II. n. 71. p.

lassi , liti , ( inde Germanicum

Liei-Sohn , a quo fruftra alii Litos di- dtos exiftimam. vid. Hachenb. Germ.

Mei. DiJj.II. f.tf.p .19.) MAlMAN- M , MANSIONAJUt , MASSARI! , ORI-

GINARIE (VILLAM, MANVS MORTVAE,

CONDIT ION ARII ( IVO CaRN. Epijl.

tXXXXTlII. ea n. fi. DiJ). JJ.) Acco- LABI, SERVI GLEBAE, COLONI, SERVI- TORSS , TRIBVTARII, ( BllOWER. I bid. )

de quibus plerilque ordine alphabetico agunt Potgies. (1 if JUtu ct condit. Jertu

cap. }. et Hachenb. Germ. mei. Dtjf.

II. tj. if. jtqtt. Sed ei hodie notae limi diuerlae denominationes homi-

num leruihs conditionis. Vocantur e-

nim alii gencratim eigen behorige , eige-

ne Lcute , Vnttt hanen , alii CcJ[-Leuie , Fbltm. dc ittre in re et ai rem cap, 6.

§.3 i. alii Lajfen , alii Curmeien vel cur- ntciige , alii InJImannen , alii Halbeige - nr , Hert. SeQ. II. §. 1. alii IVUdfdn- ge , Hachenb. Germ. mei. liij]. II.

t). 17. Inprimis vero ratione dominorum alii erant (erui rtscALiNi, qui

filco regis (eruiebant , medio aeuo didit Kinigt-Laue , alii ECCLESIASTICI ,

qui plerumque ab aliquo caelite vel templo nomina lortiebamur , dicti S. Petret-Lctite , S. Martint-Mannen , H . Creutz-Leutc : alii privatobvm. Ha-

chenb. ikii. f. 17.

§. XXXVIIII. Homines Quum enim dominis, quod ad corpus attinet, fint obnoxii:

proprii (§. 29. i.) fequitur, ( t. vt fint adferiptitiae conditionis,

adfcnpti- adeoque , ( 2. fi fuga eos abflulerit , polfint a dominis vindica-

tionis1* ri : Mev. vom Z uft. vnd Abford. der Bauren , quod olim voca- funu batur das Befeizen , Befatzungs-Recht , Sazz-Recbt. DatT. de pa-

ce pubi. Lib. I. cap. 14. n. 119. Hert. SeSL III. §. 10. ( J. Vt nec in collegia opificum admittantur, Gail. de Artc/l. itnp.

cap. 8. n. 29. Hadr. Beier. Tiron.cap. j. §. 1. nec (4- ,n

ipfas vrbes , * Diploma loannis Com. Cliu. ann. 1348.

apud DlTHM. Cod. DipL ad Tefchenmacb. num. 23. p. 14. Sl- gism. Imp. apud Goldast. Tom. I. Con/l. p. 167. adeoque ve- riflima fit paroemia vetus : Keinne Hentte fleugt vber die Mauren .

Hert. Paroem. Iwr. Lib. II. paroem. XI. p. 607. quamuis mul-

tae

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE , cet. 17

tae ciukates id priuilegium obtinuerint > vt homines proprii ,

qui vertente anno ibi bona fide in libertate commorati fuerant,

fe aduerlus dominos annali vel decennali praefcnp.ione tue*

rentur. * Vid. Dijfertat. nofir. de praejcript. annui, iur. Lubec. §.

9 • /<•?«• * Memorat B. frater, Io. Mtcli. nec proprii: non mo4o de priuitegiir

Hsineccivs in Aniuju. G otl. U b. II. contra ittam vrbiuin libertatem lolliciti

fag. 111. codicem cereum, in curia erant domini, Datt. iki. n. 7). led

CioHarienii luperllitem , in quo longa et laepe mancipia illa ab vrbibus fer- lerics hominum propriorum, a vicinic ro ac flammis repetebam. Hsrt. de

vindicatorum. Eius principium tale ell: hom. propr. SeQ. 'Itl. 5. 10. Denique Da 1 Jim,de man var eghene lat.it var mos inualuit , vt extraneis plane non

drm Rade beklaget hefi. Cvnrat voti Geyit- pateret aditus ad rura ciuitatum , nili Jen , dtn hefi de Domproui/l van Hil- offerrem teltiinonia ingenuorum nata* denj. beklaget. Direken van Ltucde, dei t liuin , vulgo das Mannreths , oder de»

ejthtl de Abet van Buerjuelde vn de van Geburu-Bnef. Hera. ibid. Knipschu.ii

der Uuenborch. cet. de puuil. citu/, imper. LA. II. cap. 8. ** At quum Gc diffugerent horni- n, ijo.

. $. xxxx. Ex eodem principio confequitur ( y. vt homines proprii et ‘A domi-

foli, et cum familiis, et vna cum praediis, quin et cum pecu- n's libero

lio fuo , vel , vti faepe in tradit. Fvld. Lib. I. apud Pisto- aJlcnan'

RIVM legas, cum omni fupelleclile et fumtu rerie alienentur. Boehm. ,ur’ de iur. ei j latu hom. propr. a feruis Germ. non Rom. deriu. SeEl. 111. $. 11. Mev. vom eLuftand and Abford. der Bauren, Quaejl . II. ». 9. et Decif. Fart. 111. Dec. Vili. Quarnuis, fi fine prae-

diis alienantur, ipfique iuftas refragandi caufTas adlegant , omnino fint audiendi. Boehm. ibid. Vt iam olim Germani recepe-

rint legem Romanorum , quae mancipium Chriftianum ludaeo

vel pagano tradi prohibet. I. I. C. ne Chriftian. mancip. haeret, vel Iud. capit vl. Ub. VI. §. 3 iH. edit. Lindenbr.

$. XXXXI.

Ob eamdem caudam ( 6 . non iniquum vifum eft Germanis , Quae do*

dominis ede ius componendi feruorum controuetfias , ipfosque mm“M?

( 7, coercendi , fi fraena mordeant , * quin et ( 8. animaduertendi in facinorofos. Quamuis, quum faepe contingeret, quod ,^„{>0- iam obferuarat Tacit. de Morib. Germ an. r ap. 25. vt domini ut f mifera eiusmodi mancipia occiderent, non diciplina tt feueritate,

fed impetu et ira, vt inimicos: id impune fieri non pateretur fe- Aa infequentium temporum. Quapropter (9. nou modo paul-

Heineecii Elem. luris German. C latim

I

Digitized by Google

18 ELEM. IVRIS GERM. Lis. I. Tit.I.

larim caudae cognitio iniungi coepit dominis , atque inde ( io, nata ed ivRisdictio patrimoniali* nobilium : (Vid. Dif-

fert. noftr. de orig. atque indole iurisdid. patrim. ) verum etiam ( ii. legibus imperii coercita td dominorum faeuitia, modica illis coercitione relifta. Rec. imp. ann. uyy. f.

_* Omnia haec iura non e* iurifdi- fubieiftos iurifdidHoni , domini fque nc- dhone aliqua e fle , (ed ex poteftate he- gantet oblequium : quod vocant dcn nli,vel inde patet, quod hoc ius coer- Baureti-Zwang. Vid. Heu m. Admein- cendi immorigeros aliquando compe- ders de ittrifdid. colon, pratdiar. et in-

iit etiam in homines proprios, alterius firtcre p. 6 1, fiqu.

§. XXXXII. Serui vel Quumque praecipua feruorum obligatio et in cenfu confidat :

homines ( S. 29. 2. ) eo referendae funt ( 12. variae , praedationes per- proprii fonales , aeque ac patrimoniales, veluti cenfus capitis, Kom-Pd- domrnis chtc , Geld-Zinfen , Zinfs-Hitner , Leib-Hunet , Ofier-Eyer , Mar-

cenfus', tms-Ganjfe , Pfingfi-Kafe , Vieh-Fleifch-vnd Frucht-Zchenden , et ’ fimiles. * Et inde vere praediorum cenfiticorum origo repe-

tenda ed. ZlEGL. Dijf. de praediis cenfit. rural. f. 20. Denique

(13. tam amare hi cenfus exigebantur a rudicis , vt ob moram

duplicarentur quotidie, lvs Prov. Sax. Lib. I. Art. 54. Inde .

padim adhuc in vfu funt cenfus promobtles , vti vocantur a do-

floribus , die Rutfcber-Zinfen , vel die Mcygajfen-vt:\ Meyborgen- Zinfen. Schottel. de fingul. iur. German. cap. 19. thej. 6. Be V er. Spec. Iur. Germ. Lib. I. cap. 6. §. 8. fequ. Cakpz. Pan. II. Confl. XXXVlil. def. 23.

* Iam Tacitvs cap. ij. Frumenti quaedam (cruiies eccteflae S. Mauritii modum dominus, aut pecudis, aut ve- Jingulis annis t num eauallum , Jctttum-

Jiis, vt colono initwgit. Et fine medio q ite et lanceam, et duas crvsinas da- etiam aeuo exflant cenfus , in velle re ititentur , vt fiiant , in mundihurdto

confidentis , exempla. In diplomate regit fi effi. Vbi crvsinas efle pal- enim Ottonis M. Imp. apud Sagit- lii (eu vellis genus, fortalGs eine h aujfe, tar. Antiqu. Magdet. §. 45. familiae obferuat Sagittas, tbtd. p. ij.

§. XXXXIII. et 0pe. Sed et ad operas iidem obdrifti funt iure Germanico. ( f. 29 . 2. )

tar. Hinc ( 14. praedant angarias et parangarias, Spann-und Hand-

Dienfte , quarum varias fpecies recenfet Bf.ylr. Specim. Iur.

Germ. Lib. 1. cap. J. §. 4 .fequ. Et hae quidem operae ( t regulariter indefinitae funt , talefque olim erant etiam ratione

temporis *; ̂ 16. hodie tamen, fi nullam aequitatis rationem

babeant

. huj!

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE, cet. 19

habeant domini , ex aequo et bono definiuntur. Barth. Sent. Camer. P. V. ad ann. 157J. Strw. Exerc. III. 24. Schvlz.

Synopf. Injiit. pag. 60. CarPzov. Lib. I. Befp. LII1I.

* Apud eumdem enim SagIttar. bui , eeclefii , terriioriit, artificiis, arcu,

Antiqu. Magdtb. §. 89. pag. 41. Oito poffcffis ct poffsdendis , feneis rcgiu, f truis M. anno 9«6. ccclefiac Magdebur- ccnjualibui, servis cottidi* ssrvi*h- genfi donat monalienum Hagenmun- tibvj. cetera.

fier , cum omnibiu ad id iurt pertinenti-

f. XXXXIIII.

Quum porro ex praediis ac facultatibus dominorum alimen- Quate-

ta capiant ipfi et familia eorum: (§. 29. 5. ) collegerunt inde nus ,llis

maiores, ( 17. homines proprios , quod fibi comparfermt ex praediorum cultura, tamquam peculium habere , ac ( 18. de iis et C0[U„.

contrahere, et ( 19. teftari polTe, modo id non faciant in do-auUm

mini fraudem , vel de fundo et inftrumento difponant. Stryk. et telta-

Vf. hod. I.ib. I. tit. J. §. 7. 8. Attamen ne id quidem feruis m«“ .

concedi in Pomerama et terris Meklenburgicis , obferuat Lav-™-**01115*

TERBACH. Collcg. Theoret. prablic. tit. qui tefl. fac. poff. $. 2J. ‘

f. xxxxv. At ex eodem confequi videbatur , ( 20. vt , quia caufTa , Domina

cur ex praedio aliquid fibi adquirere poilint , mortuo colono de cedat , ( fiquidem tunc non amplius ferunt onus alendae fami- ex liae : ) ex peculio illo e re domini adquilito merito praecipuum heredia-,

fibi vindicet dominus, Boehmf.r deflatu ct cond. hom. propr.te* Sebi. III. §. 17. pag. 62. ac proinde (21. illi debeatur iusnwr-

tttarii , ( das Budtheil , der lodtenfall , das Gelkfs , Baulebungs-

Recht , die todte Hand * ; idque modo in tota hereditate confidat, fi liberi non exdent, vel elocati fint, vti in Alamannia:

Harprbcht. de iwre Mortuar. cap. 4. §. 6» modo (22. in parte dimidia , veluti in Weflphalia, vbi diuifio fit hereditatis bis

zttr ylfche auf dem Herdte , vnd bis zum IJsffel auf dem Korbe. Frider. MlNDAN. de Mandat. Lib. II. cap. 67. Potgies. de

Jiat, et cond. ferit. Lib. II. cap. 2. §. 1 j. modo (23. in triente , veluti in Heluetia. Stvmpf. Chron. Helu. IV. 27. modo

(24. in optimo capite, vel optimis exuuiis , ( dem beflen Haupt ,

oder dem Haupt - Fall, dem Gesrandt - Fall , Weydmahl vel Wad- mahl , ) HerT. de Hom. prot>r. Sebi. 3. §. 9. Wehner. ObJ.

prati, voce Leibeigen. modo aenique ( aj. in eo , quod fibi do- . : e .. C 2 . minus.

/

20 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. I.

minus, pro iure optionis, tamquam i(iiiptstr elegerit, quod ius fpeciatim vocatur CvrmedIcvm. 111. a JLvdwIG. de iuribus feudo vicinis. Hert. ibid.

* Vocabuli originem vulgo arceC lum a fabula , quali dominus , fi nihil

edet in rebus lerui, quod Cbi vindicare pollet , manum vel dextram , vel

vtramque , a reliquo cadauere abfeide- nt , libique lcruarit. Primus , vii videtur,hanc fabulam narrauit audlorCHRo-

Jtict magni belgici ad ann. 1 113. vnde eam haufii Leumann .Chron. Spi - renf Lib. 1 III. cap. 11. etjo. Moli». de Canonici* Lib. 111. cap. jj. Sed ego

ideo manum mortuam vel mortirrantim dictum iuide hoc ius arbitror , quod vbi ius mortuarii obtinet , ibi eatenus tcllandi iu* ademtum clt hominibus

propriis. Potgieser. Lib. JJ. cap. x. y . 14. Eiulmodi enim leruos glebae,

quibus de bonis litis teltamcnio cauere fas non eflet , vocatos ede manus

mortuas , ( gens de main morte ) obleruat Car. ov Fresne Ghtjjdr. Lac. voce Manus mortuae p. 41}.

§. XXXXVI. Nec fine Denique quum domino feruum eiufque familiam e praedio

eius con- w re^us fuis alendi incumbat neceffitas : ( §. 29. 3. ) ( 2 6. non

fenfu re- abfurdum olim vifum eft Germanis , fine domini confenfu nup-

dtc a fer- tias adfe&are non pofle feruum vel hominem proprium , pro

uo con- eoque confenfu ( 27. tunc folucre certam pecuniae fummam , trahuntur qUam Scoti mare betam vel merchetam , (Car. dv Fresnf. Glof-

•upnae. jA( p 449-) alii marini pium vocabant * : idem ibid. p. 463. eiufdemque originis ( 28. e(Te morem Germaniae , quo ruftici redimere tenentur indulgentiam matrimonii , quam vocant die

Bedemutb , vel Batiermietbe , Spec. Sax. Lib. III. Art. 73. nec non C 29. ius domini, re adhuc integra dirimendi fponfalia, fe infeio contrafla. Mf.v. vom Zujl.tna und Abford. der Battren.

Qttaejl. II. u. irio. StbiNMEIER. de iure propriet, p. 2J. Boehm. Differt, cit. Sebi. 3. §. 9.

* Inde ego rjir' antXtyia* iuris Ger- manici redlius mihi videor arcederc

huius marchetae vel maritagii origines, quam a turpi illa confuetudine , qua domini Scoti fibi vindicafic dicuntur

ius primae nodtis. Bvchanan. R er. Scotie. Lib. 111. Rcg. 16. p. tap. Polyd. Vf.xgil. Rer. Anglir, Lib. 1. cap. 10,

Hachine. Gcrman. mtd. Dijf. J. §. 11.

Vix enim credibile efl , eodem le probro polluiiie maiores nollros, qui iepta

pudicitia egerunt. Et quid conic-cturis opus eft , quum latis conflet , veteres Germanos eorum omnium conlcnfuin

exegide in nuptiis , quibus aliqua erat

in Iponfos pott-das? Ucmondrauit hec vir illuflrk , Io. Pet*. a Lvoevsig. io

Dijf. de confenjH ceitnub. extra pansu.

§. XXXXVII. Errores Ex quibus omnibus tam fatis patet , ( 30. abfurde plerof-

tulgares que negare , Germani» efle feruos , multoque abfurdius (31. homines

JDigitized by Goo

DE PRIMA HOMINVM DIVISIONE , cet. m

mines proprios ab iis feruili conditione eximi. Stryk. VT. mod. de flatu

Lib. I. tit. S- y feq. Hopp. Commem, ad Inflit. p. q 6. et p. iqi. homi- immo (32. fien non polle , quin intelligendo faciant, vt in- num Pro‘

telligamus nihil, qui flatum hominum propriorum vel cum Hahnio, Pnorura* Donello, Bonacossa , Lavterbachio , cx conditione fer-

uorum Romanorum, vel cum Stammio , Hvsano, et Erhar- do , ex flatu colonorum adferiptitiorum , vel denique cum

Sichardo, Mevio , Brvnnemanno, ex iurihus et conditio-

ne libertinorum explicandum exiflimant. In quem iura diuer- fiflima mifcendi morem , ICtis olim familiarilGmum , grauiter inue&i funt viri doffi , in primis Boehmer. nolter Dijfert. de ture et flatu bom. propr. Secl. 11. et , qui ipfe ab hoc morbo non omnino immunis eft , Dav. Mev. von dem Zufland vnd Ab- forcL der Bauren. Quaeft. 1. n. 2.

TIT. II

DE STAT V L I B E R T I N O R V M, SEV RVSTICORVM NON ADSCRIPTITIORVM.

§. xxxxviii.

PRoximi feruis flu hominibus propriis in Germania funt Quid li- libhrtini , id elt, ex iufta feruitute manumilTi , ( f. 27. ) bertini»

quorum flatus hodie confpicitur in ruflicis et colonis Germa- niae , quotquot eorum non funt adferiptitiae conditionis , qui

in plerisque Germaniae prouinciis * frequentiores hodie funt , quam homines proprii.

* Rigidioris feruituti; veftigia in iis

potiflimum locis luperfunt , quae olim coluerunt vel Slaui et Venedi , vel

aliae gentes , dira vitHoria perdomias. Et hinc olim leruis vel maxime ad- fluebat Alamannia. VadIan. de colltg.

n mona/1. Gertn. ap. Goldasv. Rer .

'eU,i m. 7 um. Jit. f. J 6. Ei hodie plenae

propriis hominibus fune Wcrtphalia , Pomerania, Hollatia , ducatus Meklen-

burgicus, Lufacia , Silelia , Bohemia ,

Morauia. In reliquis Germaniae prouinciis paullo rariores funt homines

adferiptitiae conditionis , adeoque illi fere vbique ad libertatem adfpirafle per manumiilionem videntur.

c 3 f. XXXXVIILL

Modi

manumittendi

apud

Germa- nos.

Ii vel

communes illis

cum Ro- manis.

V*1 pro»

prii , velud per

denarium.

§. XXXXVIIII. An temporibus antiquilfimis follemni manumilTionis ritu li-

beri efle iulli fint ferui , nos hodie Icimus cum ignarillimis. Id

vero condat , medio aeuo Germanos et Romanorum ritus ma-

numittendi praecipuos fuos fecille , et quofdam praeterea habuille Germanicos , et Romanis ignotos. Itaque eos refte in commvnes et Proprios difpefcere nobis videmur.

§. L. Ita communes Germanis cum Romanis erant manumiffiones

IN SACROSANCTIS ECCLESl IS , vel , Vti in LEGE LaNGOBARDI-

CA Lib. II. tit. 18. f. j. vocatur, circa altare , quae limul

requirebant tabulas , a quibus hi libertini TABvlarII dicebantur. Exempla fuperfunt in Marcvlfi Adpend. cap. $6. formulis SlR-

MoN' DICIS cap. 12. GviL. F;ORNE8. Sclecl. Lib. I. cap. 4. Communis quoque manumillio per testamentvm, cuius ex-

empla fuppenitabunt fupremae tabulae S. Remigii , apud Chif- flet. de ampulla Remenf. cap. 3. p. 9. Euerardi Comitis apud Miraevm Cod. donat, piar. cap. I J. aliaequc plures paflim ob-

uiae. Communis denique manumillio per f.pistolam , * cuius monimentum apud Marcvlf. Lib. I. Formul. 39.

* Ab hac tiiucr&m fuifle manumif- ca, quae fiebat in lacrolanclis ccclefiis

fionem rEit chartam , cxillimu Por- vr' manumigio fecundum legem guser , dum de hac Lib. III. cap. 9. Romanum diceretur. Ceterum omnibus fequ. de illa cap. it. agit. Sed inter fere reliquis manumillionibus chanae

has ego quidem nihil video dilcrimi- accedebant , ceu mouimenta vetera ter nis , et manifeltum eft , has omnes ma- liantur, numil&ones elle a Romanii, quamuis

f. LI. Contra et quaelibet fere gens Germanica proprium ac pe- culiarem habebat manumittendi ritum. Ex legibus enim Fran-

corum feruus manumittebatur, praefente rege, excvsso e manu eius denario. Lex Ripvar. tit. $7.$. 1. tit. 58. tit, 62. f.

2. Quae dicebatur manvmissio ex lege Salica, secvndvm

legem Francobvm , ter denarivm, ( vid. Diploma Zuen-

tepoldi Rcg. apud Hedam Epifc. Wtrai. p. 70. ) quemadmodum et manumilli homines denarial&s vocabantur. Lex Ripvar.

tjt. 62. §. 2. Chartae fuper huiusmodi manumillione feriptae ,

quae et praecepta denariali a , exflant apud Balvz. Capital. Tom. II. p. 903. Melch. Goldast. Toni. III. Conjl. hnp. n. 1. Hedam. tbid. p. 70.

f. LIL

DE STATV LIBERTINORVM. 23

§. LII. Iidem Franci aliquando manumittebant per portas pathn- Itemqu»

TES , ita, vt liberto, portis apertis, facultatem darent, quo vel- per por-

let, migrandi. Leg. Ripvah. tit. 61. f. i. Goldast. Cbare. tas Pa'

VII. Tom. II. Part. I. Script. rer. Alamann . Langobardi fer- *' uum primum alteri tradebant , qui eumdem tertio , et hic , in- vjas i et tercedentibus teftibus , traderet quarto , * illum dimifluro in quartam quadriuio , verbis : de qvatvor viis , vbi volveris ambv- manum. LARE , LIBERAM HABEAS POTESTATEM. LeX LaNGOB. Ub.

111. cap. jS. I.

+ Ne Francis quidem ignota erat veniret , quae eum ingenuum dimiferit.

haec manumillio , quamuis ex lice Capitvlam vero Aquifgranenfi anni Ripvah. tu. jg. f. 8. is ritus adhibe- 8ij. cap. io. cautum luerat , vt fer-

retur , fit quu tabularium fatere vellet ex uus in loco , qui dicitur SanCium, ma- feruo aiieno. Nam tunc manumitten* nu duodecima manumitteretur. Quae

dus , fi Romamit effet , per fipttm ; fin manumillio fieri dicebatur pkr Han-

Franetu,per quatuordeam nollet de ma- tradam. Balvz. T. I. Capit, p. fii.

nu in manum tmltulare debebat , touel- fequ. que vendi, vfqne dum ad eam manum

f. L1II. Iifdem Langobardis propria erat manumillio PER 1MPANS Denique

feu Manvm vel votvm regis, qua dominus feruum fuum reper im-

gi ea lege cedebat , vt hic eum per manum [acer dotis circa al- pans et

tetre manumitteret. Lex Langob. Ub. II. tit. 34. $. i. Manumif- Ptr ̂ S'1"

fionis per sagittam , iifdem Langobardis follemnis , memi- tam‘ nit Pavllvs WarnefR. de gejlis Langob. Ub. I. cap. ij. Sed

qualis fuerit ille ritus, non fatis conflat, quamuis verofimile ut, quod fufpicatur PoTGiES. de fiat, et cond. fi.ru. Lih. III.

cap- 7- §• i. traditionem armorum vel ideo vifam e fle liberta-

tis fymbolum , quod hominibus duntaxat liberis fas eflet , incedere armatis.

$. LIIII. Quemadmodum vero apud Romanos multum referebat , quo Horum

quis ritu eflet manumilFus , quandoquidem follemniter manu- rituum milii per teflamentum , vel per vindi&am , vel in facrofanflis ecclenis , plenae libertatis ipliufque ciuitatis Romanae fiebant

participes, quum , adhibitis ritibus minus follemnibus, libertini Latinorum tantum coloniariorum iura conlequerentur ; Vlpian.

tit. I. $. 10. Cai. Infiit. Lib. 1. tit. i. §. a. ita pro diuerfita- u

• r* ■©iqteedTiy Google

34 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tfr.TI.

tc rituum , mamimiffionis apud Germanos quoque diuerfos admodum erte&us medio aeuo fuille , comperio.

§. LV. Manumiffi iN sacrosanctis ecclesiis aeque liberi, ac ab

'omnibus feruitiis immunes erant, ac fi ab ingenuis parentibus eflent procreati. Formula apud GvlL. Forne’r. Srlet l. I. 4.

. ADPEND. MarCVLFI cap. JO. FoRM. JjlRMONO. cap. 12. Idem- que dicendum de manumilfis apud Francos per denarivm;

■ Balvz. Capitular. Tom ■ II. p. 905. apud Langobardos per qvar- -tam manvm, vel portas patentes, vel per impans , quip-

pe qui fiebant fulvreal , ( vollfrey ) et a dominis extranei, id ejl ,

1 amond. * Lex Langob. Lib. II. tit. 34. §. i. et fi. 3. Reliquis modis, in primis per chartam vel epistolam, manumiifi non plenam femper libertatem , et aliquando vix vmbram libertatis ,

confequebantur.

* Tabularii , vel in (acrolaniftis eccle- tela vel defenfione Regis , et orbi filiis manumiifi , erant in tuitione eccle- fcum heredem ioniebantur. Lex Rt-

fiae i lex Ripvar. tit. j8. §. 15. quae evar. tit. (7. fi. 4. quod ius et apud etiam iis fuccedcbat , fi line liberis de- Langobardos Rex libi vindicabat in celfifient, ibiJ. fi. 4. et occilbrum pre- boms manumiilorum per quartam ma-

ctum capiebat. Balvz. Capttul. Tom. 11. mtnt. Lex Lahgob. Lib. 11. tit. }4»

p-947. Denariaics contra erant in tu- §. 1.

§. LVI. Quum vero iam olim , Taciti temporibus , liberti non mul-

i tum Cupra feruos effent , ( fi. 27. ) et Germani religiofiffime

plerumque maiorum mores feruarent ; (§.<?.) illis Cane non

admodum placere potuit plena illa libertinorum libertas. Eo- que fadhira eft , ( I. vt illam paullatim in deCuetudinem abire

(laterentur , et hinc ( 2. ex tot manumittendi ritibus vix vllum lodie agnoCcant pofteri , praeter illum , quo Cerui per episTO- Lam, vel chartam , libertate donantur. Hert. de hom. propr.

Sed. J.J f. 11. StrvV. Exerc. XXXX. §. 75.

§. LV1I. , Nimirum aut cafati erant Cerui, aut gafindi vel mini fieri ales.

( §. 28. * ) Pofferiores , accepta aeftimatione , ( gejren billig-

ntjfsigen Abtrag der Letbcigenfchafi ) facile abire patiuntur do-

mini, quo libet. Priores, li in praediis manere velint, manu -

mijfi, non multum Cupra feruos funt , adeoque tenendum eft axio-

ma : Manumilfiotie ruffici id tantum conlequuntur , vt non am-

plius

msm


piius adfcriptitiae lint conditionis : quod ad reliqua attinet , eorum flatus a feruorum vel hominum propriorum conditione parum dilfert. *

* , . 'i * Ex inflituto nuper docuit ili. bertatit rfltm , habeat. Quin aliquande

Boehmer. ut DiJJ'. de imperfeCla liber- manumittuntur ea lege , vt iarn ini- tate rujlieorum per German. f). i. liber- grent, quo velint, iterum lenituri, fi

tmem hanc ruflicorum tmperfeflam ejfe, redierint. Formulam huiulmodi mj-

quod proxime ad Jertututis iugum acet- numilEonis habet Staxm. Lib. 111.

dat , et magis fpectem , quam verum Ii- cap. jj. n. t

§. LV1II. Ex eo vero patet , ( i. cur plerique hodie ruftici fint ma- Ruflici

nutri i ili * ea lege, vt non multum fupra feruos fint , et hinc enant li-

( 2. aeque, ac homines proprii , debeant operas, angarias ac pa- b«rt;ni

rangarias , quae in dubio indefinitae praefumuntur ; Dn. Bof.hm. Inviant ibidi §. 24. ita, tamen , vt , nifi necertitas vrgeat , exigi neque-

ant noftu , nec diebus feriatis. Hvsan. de bom. propr. cap. 6. aliquan-’ $■ 98. Balthas. de oper. fubd. cap. 3. Mvller,. Prax. Marcb. do er

Ref. 99. §. 79. itemque ( 3. cenium praeftent , quamuis in v- morwa-

troque praeflationis genere res ad antiquam confuetudinem , vel num- pafta cum dominis inita, redeat: Balth. de operis fubd. cap. 2. lmmo ( qi. aliquando etiam mortuarium. Potgies. Lib. 111. cap. 1 1. $. 6.

_ * Dubitari poffet , an in totis proumciis rultici per manumiflionem ad

libertatem peruenerint ? Sed aeque difficile elt creditu , in totis prouinciis

tacite et fine manumilfione , tot rufli- CCrura millia ad libenatcm peruenire potuiile. Fuerunt lane medio aeuo, qui liue pietate , fiue aliis rationibus indu-

tili , in totis pagis et territoriis homines proprios manumitterent. Exem-

pla enim funi apud Leon. Ostiens.

Chron. CaJJin. Lib. 1. eap. 1. et 1 6. Pot.

cies, de flatu et coni. [eru. I ih. ///.

cap. f. §. j. et maxime apud Car. dv Fresnb Glo£. Mei. Lai. voce Manu-

mt(jio p. 414. Tam. II. Et manumidos in Germania operas , cenium , aliaque

ieruiua praedare , non magis mirum elt, quam Romae manumiilbs quoldam. dedititios fuifle , et a leruis multo mi-

nus , quam rudicos nofiros ab hominibus propriis , dilcrepadc.

LVIIII.

Ex eodem patet , ( y. manumidionem illam non impedire , Domino

quo minus domini ruflicos fuos coerceant carceribus , numellis , ?on,P*«*t

aliifque poenis, eofdemque (6. iis perinde, ac horni ,ibus pro-

priis , ius plerumque dicere , quamuis ( 7. herilis illa poteflas iurisii£ lurifdiftionis patrimonialis %•/*» iampndem induerit, vid. Excrcit.cdo.

nojir. de orig. ac ind. iurisd. patrirn. et (8. ruflicis, durius a do- Hemeccii Elem. Iurit Gcrman. D minis

»*

Digitized by Google

Praedia

nro pof- fidem iu-

re optimo ma-

lino.

Non tamen funt

adicripti-

tiae conditioni i.

An gaudeant iu-

26 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I Trf.IT. »

minis habitis, quam par eft, multo facilius fubueniatur, quam hominibus propriis.

f. LX. Nec aliunde eft , (9. quod ruftici , quantumcumque fuam

fibi libertatem gratulentur , raro tamen praedia iure optimo maximo poffident , fed ( 10. plerumque vel ea precario tenent ,

vti lajjt , Berl. Part. 11. conci. 48. et qui vocantur Scbillings- baticr , vel ex condiftione colonaria , quo pertinent die Mcyer , Landfudler , Ziufs - Leute , a quibus fere omnibus praeter cenfus exigi folent Lchn IPaarcn , Wm - Kauff- gelder , Willkommen , Auffarts - Geldcr , Schreib - Schilling , et fimiles praeftatior.es. Franzjc. de Inudem, cap. 3. Beyer. Spec. Iur. Germ. Lib. I. cap. 2}. quamuis (11. negandum non fit , plura eius generis prae-

dia per ICtorum errorem conuerfa efle in emphyteutica vel

feudalia. * Luculenter de his omnibus egit illuftr. a Lvdewig in Iure Client duri.

* Vidit hoc rurccottfultus eximius uilis conditionis lignum dixere laude- Casp. ZitGLFRVs , eiulque confulio- mium, nota illa paroemia ; Du H.nnc nis fontem in Diff. de fraediii ccnfaieit tragi das Handiohn aut dem Sehvamu. ruralibut egregie detexit. Melius ma- HtRT. Tom. 111. p. 4x7. iores nolin rem expenderunt, qui fer-

f. LXI.

At quum tamen adferiptitiae conditionis efte defierint :

( §. J7.) facile patet, (12. rufticos illos libertinos et in vrbes

migrare, et , ( 13. fi agris fua conflet cultura, nec colonorum inopia fit , quafuis artes ac opificia addifeere , Hadr. Beier. «*

Tiran. Opificiar. cap. j. f. 1. quin et ( 14. domicilium mutare

pofTei modo domino foluant ve&igal , quod vocant den Ab- zug, vel die Nocbjlcuer *. Beyer. Specim. Iur. Germ. Lib. L cap. 20.

* Vere hunc cenlinu emigrationis quia et eorum fere leruilis origo eft >

delcendere ex prilcae (eruitutis Ger- ( §. 14.) alicubi non minus ad exlol- manicac iure , recte ex eo demonftrat uendum hoc vedigal obllridi fint , ac

Beyer. ibid. $. f. quod equeltris no- rullici. Mvixer. Piali, rer. for. rejol. bilitas ab eo onere feniper immunis Xiei.p. Jequ. elt habita , quum tamen municipes ,

f. LXII. Denique ex eodem prindpio merito colligitur, ( iy. multo

liberiorem his rufticis facultatem competere , et teftamentum con-

. . den-

-^igitizod by Googlc


ciendi, et (16. contrahendi, et ( 17. nuptias faciendi , quam hominibus propriis, quumuis (18, uon magis , quam homines proprii , teltari poflint in dominorum detrimentum , et ( iy>. fi de bonis immobilibus contrahant , id dominis infciis fieri ne-

queat , et ( 20. ab us , qui nuptias inire vellent , redimi litteras fupra memoratas , die Bedemutb , ipfe meminerim. Adeo et hodie verum elt, libertos in Germania non multum fupra J eruat

#• •

T IT. IIL

DE STATV INGENVORVM,

SEV EQVESTRIS NOBILITATIS

II* GERMANIA.

§. LXIII.

TErtius efl ordo ingenvorvm, quo nomine veniebant omnes , qui libertate line dignitate maiore in republica fruebantur. ( §. 2y.) lidem in Gallia didi eqvites, telle Cae-

sare de Bello Gallic. Lib. Vl. cap. 4. et y. medio aeuo in Ger-

mania liberi, vel liberi hominhs *, veluti apud Adamvm Bkemens. Lib. l.cap. y. et in leg. Fris. tit. 11. 2. 4. 13. 14. denique milites agrarii , apud Witichind. Annal. Lib. I. p. <539. vel de genere militari nati, apud Peir. de Vi-

neis Lib. V I. epijl. 17. boni viri, ( gude Mannen , ?ude Knechte ) ScHtLT. ad Konigshoff. Eljajjifche Cbron. Obf. 8.

p. yay. numquam vero nobile*, a quibus illi femper follicite in medii acui monimentis dillinguuntur. *

* NonmodoinLEOKFRis.fir.il. Vrsp. ad ann. 1118 niiitks quippe §. 1. et 4. ibo. Angl. iit. 1. §. 1. ve- Ttuumieot in dignitatibus Italiae conjti- rum eiiam apud veteres Icriptores. fui/. Kam quemdam libfrvm , Bide-

Auami Bremsnsis et Nithaadi te- luphum , Dutem Spoleu effecit. Ex quo {limonia iam (upra dedimus, lis nunc patet , quomodo ex hominibus inge- addiinus locum infignem Corradi nuis facti (int nobiles.

$. LXIIII. Ingenuos illos Caesar et Tacitvs de morib. Gerrn. deferi-

bunt accurate , cbfcruantque , eos, quoties bella non inierim, mul- D 2 tum

re con nu-

bit , cco-

1 tactuum,

et tefa- memila- cbonis ?,

Ingenui

quinam ?

Tempe* re Tacui

z9 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. III.

Cenatio- tum ventribus, * plus per otium tranregiffie. Tacit. cap, I f. num et qUJn vitam forum omnem in venationibus , atque in Jhtdtis rei mi -

l‘tar‘s conflitiffie : Caes. de Bell. Gall. Vl. ai. non tamen illotis

{jmi, veluti manibus ad militiam adgrefTos adolefcentes , nec arma fu-

mere ante cuiquam moris fuijfe , quam duitas fuffeClurum probarit. Tum in ipjo concilio vel principiem aliquem , vel patrem , vel

propinquum , fcuto frameaque iuitenem omaffic. Hanc apud illos to-

gam , hunc primum iuuentae honorem fuijje. Ante hoc domus partem vijos, mox reipnblicae. Tac. cap. 13.

* Id eo magis mirum vifu m his servilibvs officiis , intentum aetatem lcriptoribus , quo minus Romani vena- agere. Quamobrem rum demum ve- tionem ingenuo homine dignam pu- nationi aliquid pretii videtur acceffilTe,

tabani, libera adhuc tepublica. Hinc quum Imperatores ea corporis exerci- Sxllvst. de bello Ceuilin. cap. 4. Nc- tatione coepiflent delectari. Ant. Mat- que vero agrum colendo , aut venando , th. de nobtlu. Lib. I. cap. 1. p. II.

§. LXV.

^Et^htoc Non modo autem pro patria proque aris et focis arma cor-

iam exT r'P’e^ant ingenui, verum etiam, fi duitas , in qua orti effient,

tranca longa pace et otio torperet , plerique nobilium adolefcemium pete-

fponte bant vitro cas nationes , quae tum bellum aliquod gerebant , quia

fcquuti. et ingrata erat genti quies , et facilius inter ancipitia clarefcebaiu *. Tac. de Mor. Germ. cap. 14.

* Quamuis enim de nobilibus ado- tueri liceat , fatis oflendit , ingenuos

lefceotibus , id eft , de ducum comi- quoque, qui, vti mox offendemus, in

tumque liliis, loquatur Tacitvs: dum comitatu et clientela nobilium efle Io-,

tamen flatim addit rationem , quod lebant , vna cum illis fccifTe llipendia. magnum comitatum non niji vi belloque

§. LXVI. AJ"sd” Quum vero ad militarem laudem, dignitatemque in repu-

next/ob- ̂ lca confequendam , ingenuis vel maxime opus eliet nobilium

ilridi. patrocinio : adgregabantur robuftioribus , nec rubor erat , inter co-

mites adfpici. Gradus ifie comitatus habebat , iudtcio eius , quem

feriabantur , snaguaque ct comitum aemulatio erat , quibus primus

arud principem fuum locus effiet , et principum , cui plurimi et a-

rerrimi comites haec dignitas, hae vires, magno femper electo-

rum iuuenum globo circumdari , m pace decus , in bello prae/t -

dium. Nec folum in fua gente cuique , fed apud finitimas quoque

duitates, id nomen, ea gloria erat.fi numero ac virtute cornuum

; eminerent : expetebantur enim legationibus , et ««ner/e/tr^ oiha-

Digitized by Google

DE STATV INGENVORVM.

39

lanttir , et ipfa plerumque fama bell a profligabant. * Tac. de Mo- ribus Germ. cap. 13.

* Haec dcfcriptio ita comparata cft , vt videamur nobis videre viros prin-

cipes Germaniae , intigni valallorum

Slobo liipatos. Inde collegerunt qui- am , iam eo tempore leuda non luifle veteribus Germanis ignota. Et lane li feudum fubllantiam capit ex patrocinii et fidei promiifione et dominio rdli ,

ea lege concedo : Schilt. Infl. tur. Feud. cap. j. §. 8. nelcio quid obllet,

quo minus comites illi pro valallis habeantur. Fidei quam llrdum vincu-

lum fuerit, docent illa Taciti cjp. 14. Quum ventum in aciem , turpe principi ,

1 irtute Vinci , . urpe comitaitu , virtutem

principii non adaequare, tam vero infa-

me in omnem vitam ac probrafttm , ftt-

perjlitem principi fuo ex acie reccjftffe. Il- lum defendere , tueri , fua quo/ u: fortia

faCla gloriae eiui adfignare , praecipuum

saca ament vm eft. Principes pro vi-

§. LXVII. Ex quo Taciti loco fimul difeimus, ( 1. comites illos vel

clientes plane fe deuouilTe pro dominis: quod olim et Celtiberos

fecide , nouimus , Val. Max. II. 6. n. et apud Gallos Soldu- rios, Caesar de Bell. Gall. Ut. 22. ( 2. Eolciem adeo vere do-

minis quodamtliodo fuide obnoxios , et hinc procul dubio va-

ria iis minideria praeditide , perinde , ac medio acuo minifteria-

les. Hlkt. de bom. propr. cap. vlt.

§. LXVIII.

Nec dubium e(l , quin ingenui liberi varia in republica mu-

nera obierint , et in primis comitibus, ius dicentibus per pagos,

in conlilio fuerint. Centeni jinpulis comitibus ex plebe comites , con-

fllium fimul et auctoritas aderant , telle Tacito de Moribus Germ.

cap. 1 3. quos ex feruorum vel libertinorum colluuie fuide, nemo

dixerit. Brvmmer. de Scabin. cap. 2. /. 21.

§. LXV1I1I.

Tales erant tempore Taciti ingenui : nec alia eorum me-

dio aeuo fuit conditio. Nam (1. et tunc horum vita omnis do-

D 3 mi

Horia pugnant , comites pro principe.

Non grniis le principibus dcuouilie illos comites , vel illa ollcndunt : Ma-

gnum cornuatum non niji vi belleque

tutare. Exigunt enim principii fui libo - raittaie illum bellatorem equum , illam

cruentam frameam, nam epulae, u quamquam mcomti, largi tamen adparatw , pro

Jlipendio cedunt. Nec credibile ell,hacc tantum pro flipendio fuide , fcd quum

a pecunia parum valerem Germani , procul dubio agros praecipue datos

ede comitibus, quorum curam hi deinde feminis , fcnibufque , et mjirmiflimo

cuique ex familia, delegabant. Tac. ihd.

cap. I p. Accedit vocabulum comet ,

quod ipfum exprimit Germanicum Gr« feli , vel vafallus. Probabiliora fane

haec omnia .quam quae vulgo de origine fcudorum tradunt.

Et ex

pane ad-

icriptitiae

conditio-

nis.

Tudiciis

adfidebant.

Medio

etiam

aeuo iti-

Digitized by Google

nationis tiuiiiofi >

30 ELEM. IVRIS GERM. Lib. L Tit. IIJ.

genui mi in venationibus conii flebat. Hinc Aimonivs Hifl. Lib. I. cap.

erum ve- 2l alt f ,tlgns ejj~e Francorum , venatui infiflcrc , J denique confirmat Avctok de geftis Dagobcrti Regis cap. 2. Et Eginhabdvs

Fit. Caroli cap. 22. Carolum M. adfubte ait exercitatum fuijfe

equitando ac venando , quod illi gentilitium fuerit , quia vix vlU

in terris natio miteniatttr , quae in hac arte Francis pojjit aeqttipa- rari ■ Geminum huic locum repenas in Annal. Metens, ad ann.

813. Quae itidem de rulbcis et hominibus propriis nemo intel-

lexerit *.

* Tantum enim abeft , vt his iut tum fuerat , vt fertti lanceas non per-

venandi fuille videatur , vt ne arina- leni : qui inuentui jucnt paji annum ,

lis quidem incedere iis liceret 1 lonal- hafla frangatur in iorjo eius , Lib.V. cap.

Gs , ne armorum obtentu feras vena- 1x7. et Lib. VI. cap. 171.

tum irent. Capitvlaribvs lanc cau-

§. LXX. Nec minus ( 2. militiae medio aeuo foli adferibebantur ingenui vel liberi homines , quorum nemo fe deleftui impune fub-

trahebat , qui vel quutuor manfos agrorum pollideret. Capitv- Lar. ann. 812. Non itaque e feruili colluuie confluebat veterum

Germanorum militia , fed ex ingenuis deligebatur , qui ideo x*r' ifaxi" vocabantur milites. Quod et de fua aetate obferuauit

(ivNiHERVS in Ligurino Lib. II. v. 151 . feqtt. qui de Lango- bardis :

et militiae.

Vtqite fuis omnem depellere finibus boftem

Pojfu , et armorum patriam virtute tueri ,

Quojlibet ex humili vulgo, qvod Gallia * foedvm 1 V DICAT , accingi gladio concedit equejlri.

r 4

* Vbi (ane non de folis Francis lo-

quitur , led praecipue Germanorum morem delcribit. Apud hos quoque

ms.uct Jicundi et itnu urdsnit memorat BlIVNOin Hijl. b:ti. Sax. pag. 1JJ.

et nuiucs prunos , tniutes gregarios , qu.n

ingenuos omnes iungit Wippo in vita

Conradi p. 41S. Ita et lendes .tujlra-

§. LXXI. Miuc mi- eo quoque ( 3. antiquum obtinebant medio acuo Germa- liuribus ni , quod intra militum numerum elle non paterentur , nifi qui

arnus lol- armis follemni ritu ellent incinfti. Siquidem tunc demum mili-

tes ,

Jiorum in militiam bannitot , legimus

apud Frbdeg. Excerpi. Gregor. ~lnr. cap. 83. Ceterum haec praecipue pertinent ad militiam equcltrem. Vnde

faepe in monimentis vctullis inuicem

opponuntur milites et pedites. Lo- ca plura iam collegit Ant. Matth. de

nsbtl. Lib. 1/11. cap. io. p. fO"’.

Jfrl

Digitize^by jGoos

DE STATV ING ENVORVM. 31

TES , eqvitfs , Ritter , vocabantur , quum antea dicerentur »1- ̂

HiSTERi alls vel FAMVLI, knapen , Ruechte , edle Knechte, Hert. '^tur. de bomin. propr. Seci. Illf. cap. I. Ant. Matth. de Nobilit. Lib.

Ull. cap. 8. et t8. itemque ARMIGERI. Diploma anni 1337. apud

Mart. RaNGON. not. ad orte. Pomeranicas, ac inde fuperlit for-

mula in creatione equitum killemnis : Bejjer Ritter , ais knecht.

De ritu gladio militari accingendi ingenuos , medio aeuo vlita-

to , fufe egerunt Io. Leidens. Lib. XXXI I. cap. 28. Car. dv

Fresne Glojjar. Lat. voce Miles p. 542. Bvrc. Gotth. Sxrvv.

Obferu. Halenf. Tomo II. Obferu. 3. A.nX. Maxxh. de Nobilit. Lib. 1III. cap. 1 6.

§. LXXII.

Sed et (4. incredibile illud militiam etiam extra patrium fo- Exrra-

lum feftandi ftudium poderis manfide , res ipfa docet. Nullum nc,s lunc

fere acrius gerebatur bellum , in quo non Germanica pubes di-

Eendia faceret. Militarunt fane Germani ipfis Romanis , quoties n,pCn^, arbaris inferebant bella , quamuis ita faepe fieret , vt cum fuae

originis gentibus manus conferere cogerentur. Exemplo ede pof-

funt Odrogothi , quos Langobardorum potiilimum viribus per- domuit Narfes. Pavll. Langob. de ge/l. Langob. Lib. II. cap. 1.

f. LXX1II.

Praeterea ( 5. media aetate plerofque ingenuos in clientela Plenqu»

fuiflc nobilium , Ducum, Principum , Comitum ac Dominorum, e,™c . tam notum ed, vt ideo potiflimum , quod ille mos omnibus fere Germanis communis eflct , inter fe difputent eruditi , a Lango- d0mmo- bardis , an a Francis , aliaue gente Germanica repetenda fit feu- rum ,

dorum origo. Sxrw. Hijlor. Iter. cap. 8. f. J. 4. Quare butgen- multi et-

fes feuda ct iurifdidiones et aduocatias pojjidcre pojfe , negat Fri- 'am ad'

dricus , Mifniae Marchio , apud Avct. Addit, ad Lamb. Schaf- fcr,P1.‘tia0

nab. ad ann. 1308. Add. ivs Fevd. Alam, cap.x. §.2. et Schil- ̂ u0* TER. ad riilr. Iitr. Feud. Alam. $. 19. Immo ( 6. et his tempo-

ribus tam addriftum fuit idud clientum vinculum , vt quidam ex

illis ingenuis veluti adferiptitiae edent conditionis*, et nec domicilium iis fine dominorum confenfu mutare liceret , nec vxo-

rem ducere : quin et eam conditionem in liberos transferrent, et domino relinquere tenerentur mortuarium , et denique permuta-

ri , vindicari , ac manumitti podent. Quam miniderialium conditionem faltim ad faeculum X 1 1 1 1 . duralTe , obferuant viri do-

fti, veluti Wig, Hvnd. im kurz.cn Aufzug Hijlonfcher Qbferuat.

voce

32 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. T it.' III.

voce MinifUriales. Ant. Matth. de Nobtlit. Lib. 1111. cap. 8- Hert. de Hom. propr. Sebi. Illi, $. a./eqit. ad §. 1 1.

* Quemadmodum enim olim cui- tanea voluntaie Jua faClos effe profiten- dis licebat le alii in fpomaneam ad- tttr minifiertales ecclc/iae Brcmcnfi , fa-

dicerc leruitutcm : ( §. 34 etjy.) ita cientei corporaliter tur amentum , /icta

et viri ingenui laepe le dominii , ma- Bremenfij ecclcfiae minijlcriales facere cunni mc Epilcopis et praelatis, vitro inan- jueuerint , iur antes , je ecctcjtae antedi-

cipabant , ac minilterialium lubibant Ciae , jicut mtntJlniaUi perpetuo Jcruttu- onus. Exemplum Hertivs de hom. roi , vx oret quoque Jutu, itberojqttc tam propr. StCl. I //!.§. 3. attulit ex Lin- natus , vel adhuc najcttiiro/ , hem jaClu- denbrogii Pritulegtii Hamburg. p.iol. ros , quando praedtiius dominus Archie-

In ea enim charta Henricus er Osso , ptfeopus vel eius nuntius eos duxeris re-

Alihies , fratres de liramfiede , renun- quirendos. dantes nobilitati et Ubertati Juae , fe Jpan-

§. LXXIIII. Partes Iudicia porro, (7. aliaeque reip. partes hoc temporis inter-

plcrafque uallo non nili ab ingenuis adminiitrabantur. Sub Francis fane

reip. ca- memorantur Foppo Comes, et maiores natv de comitatu eius ,

pedebant qUj tum Scabinorum oificio fungebantur. Tradit. Fvld. Lib. 11. ingenui. n Atqui maiores natu Francis eofdem tuilfe.ac viros inge-

nuos et nobiles , iam fupra obferuauimus ( §. 22. ) , quamobrem

hoc ipfo loco pauilo poft vocantur viri nobiles, iudices ergo et fc.tbini conjlituebamur nobiles , et viles perjonae conjlitutae

eliciebantur. Lex Langob. Lib. II. T it. 52. §. 24. Vt tam non

dicamus , in iure Saxonico Scboeppen bar-freye luente non alios ef-

fe , quam viros ingenuos et equellrts dignitatis *. Weichb. Art. 1 6. et ivs Prov. Sax. Lib. III. art. 19. 4 6. et yy. Brvmm. de

Scabin. cap. 7. ‘f. y. p. 334.

* Hinc Schoeppenbar-freye in glossa bus tamen anno 1347. id priuilegium Wiichh. ad art. 33. funt, qui ab viro- duum, dajs Jte lehnbar Jejn mogent, vni que auo et ambabus auiis liint inge- Vriheit Jpreck.n mogen mu den Htitcrn nui, die thre vier Ahnen bcuctfen kon - alienthalbrn. Lhh.man.n. Chion. Sptr . ncn. Schilter Comm. ad ius F.11J. A- Lib. /II. cap. 41.

lantann. cap. 1. §. 1 J.p. 31. Spircnfi-

§. I.XXV. Ii abhor- Quum ergo tot praerogatiuae coniunfbe eflent cum natali-

rebant bus ingenuis : non mirum eft , equites dedille operam , ne vel

■b impa- ipli impari connubio polluerent ingenuum fanguinem , vel filiae

n matri- gentibus ingenuis enuberent. Si ingenuus ingenuaue apud Fran- cos ancillae fcruoue iungeretur : ipfe quoque ingenuus vel in-

genua

Digitized by

DE STATV INGENVORVM.

33

genua libertatem amittebat, (fi. j6.) lex Saltc. tit. i. cap. 14.

y. II. CAPITVL. 4»n. 819. de Lege Sal. cap. lex RlP. tit. j8.

§. ij. Quin morte expiandum hoc facinus videbatur Burgundio- nibus, et Langobardis, (i puella ingenua feruo fuccubuiflet , nili

parentes gratiam ei delifti fecerint , quo cafu a rege in feruitu-

tem vindicabatur *. Lex Bvkg. tit. jy. §. 2. Apud Ripuarios puellae ingenuae , nubenti feruo, a Comite offerebatur fpatha et

concitla , id elt , gladius et fufus , ea lege , vt , priore e.edto ,

feruum occideret , pofferiore cum eo obiret feruitutem. Lex Ri- PVar. tit. 58. §. 18.

* Maior Saxonuin feueritas : de quibus Eginarovs apud Adamvm Bk i m.

Hili. cccl. Lib. I. cap, 5. Id legibus Jir- marnm, vt nulla pars in computandi/ con-

tagiis propriae foriis terminos transferat ,

fed nihili nobilem ducat vxorem , et liber Ubcrani , libertus cunutng.ititr liber-

tae , et ferttus ancillae. Si vero qufquam

horum fbi non congruentem et genere

pra.flantem duxerit vxorem , cum vitae

fune damno componat. Et quamuis mitius nonnullae gentes animaduerterent

in puellas ingenuas , (eruilibus impli- citas nuptiis , iiique tempus prjtbni-

rcnt,antc quod domo maritorum exire , et leruttutis iugum excutere pol-

ient : lex Alam, ut, 17. in co tamen

conuenieb.it omnibus, quod ordine ingenuorum mouerentur , qui quacue

vota in crucem mifijlent , nili errore

id fecillent , quamuis et tunc repudium

dandum eflet imparis fortunaq ac lor- tis coniugibus. capitvlar. compexd.

ana. 7 j 7. cap. J. p. t8i, Tom. J.

§. LXXVI. Iam ex hac ingenuorum hominum conditione , qualis et Ta-

citi temporibus , et medio aeuo fuit , facile inteliigitur , 1. In-

genuos in Germania fe non nifi militiae ac venatui , non alii

quaeltui , aliifque artibus , natos putaffe. II. Eofdem , quamuis liberos , tamen et nobilibus potentioribufque fidem ac minifteria

praellare , et III. quaelibet in rep. munera refte obire potuiffe , quamuis hodie ciuici ordinis homines faepe fuper ipfos ingenuos adfcendant *. Illi. In aeltimanda ingenuitate nobilitateque non paternae tantum, fed et maternae originis rationem habitam effe.

* Quum enim venatui tantum et

militiae vacarent equedris dignitatis vi-

ri : (fi. 6^. 6f.feq.) raro aliquid temporis dabant litteris , nili (e forte ad

ecclelialticam dignitatem praepararent. Simul ac vero tus Romanum in fora

Germaniae penetrabat : in iudicia au-

lica, in quibus antea (olis equellris di-

gnitatis viris locus erat , (vid Secken- Heineccii Elem. luris Geri

doxff. Hifl. Luiheranifmi Lib. I. StCf.

XIII. §. 7J. Addit. 9. p. 1 17. Tom. /.) admitti coeperunt iurtlconfulti ciuici

ordinis , atque inde nata ed dillincbo in die Adeltehs, vnd die Gckhrte Banck,

quae et hodie in plerilque illuliriori- bus dicaderiis obleruatur , quamuis et

litteris iam pridem fe dare coepetint

ingenui.

E fi. LXXVIL

Quae-

dam de

ingenuo-

rum datu

axioma':

ta.

Digitized bv Google

Ius venandi no-

bilibus

vindicatum.

Cur in-

genui ra- riore» in vrbibus ,

et eos

artem venatoriam addi Icere

non pudeat ?

Cur mercaturam

adlper- aaii }

34 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. III.

§. LXXVII. Ex primo axiomate patet , ( i. cur , quum principes (ibi ve-

nationes in filuis vel foreftis , ceu medio aeuo vocabantur , tam-

quam ius regale vindicarint , IltRT. de Superiorii. territ. §. 49.

III. a Lvdevig. Diff. de venatu eiufque Regali Differ. V. p. 30. 37.

feqit. nihilominus tamen ius venandi plerique equellris ordinis viri in praediis fuis , etiam allodialibus , libi retinuerint * , idque

( 2. in fubditorum quoque feu ruflicorum fuorum fundis exerceant. Boehmer, Differt, de iur. et fiat. bom. propr. a /eruis Oerm.

non Rotn. repetend. Secl. IU. $. 19.

* Qui praedia fcudaJia poffident , tunc demum eo iure frui ccnlentur , fi id per inuefbturam co necdum fit t quod Irufira vulgo probant ex II. Pttid. jd. et II. Inui. 17. Videntur

profedo olint omnes ingenui in fundis fuis fiibdicorumque venandi ius ha-

bui/Te , quippe praerogantiam ingenuis propriam. At dum qiudam hoc ius di- lertc exprimi petierunt in litteris inuc- llitunic , id fanc fraudi efle non debuiflet reliquis , qui eam cautionem non adhibuerunt. Vix itaque, dubitan-

f. Lxxvm. Ex eodem principio reddimus rationem , ( 3. cur ab vrbana

vita, licet fplendidiorc , femper abhorruerint viri ingenui, et licet quidam in nouas vrbes migrarint iuflu Henrici 1. Regis , alii

libi/ in iis vitro penates conflituerint , ibique opibus ac potentia eminere coeperint , vrbanae tanien illae familiae reliquts , ruri

in latifundiis fuis viuentibus , plerumque fordere , et veluti ingenuitatis parum lincerae efle vili lint. Beyer. Spec. Iur. Gerra.

Lib. 1. cap. 1. §. 21. ( 3. Cur, quum pudeat ingenuos, vilam , praeter liberales, artem addifeere, ii tamen faepe artem venato-

riam ex inflituto addifeant. Vnde noti adehehe Tjger-Tur/tben ,

Ltgd-Pagen , lagd-lunkere : nec fuprema officia aulica temere aliis, quam equcftris ordinis viris , demandari animaduertimus.

§. LXXVIIII. Qunmque alii quaeflui , aliifque artibus , vix operam dederint ingenuae originis homines (#.76.1.) fieri non poteft, (4. quin

conditione fua indignum putent , mercaturam , quantumuis lucro-

fam ,

dum videtur , quin , tacentibus edam lineris inuelliuirac, pro nobili polfel- (ore praedii cqueflris militare debeat

praelumdo , cum ius venandi fibi iure vindicare , nili confiet fcudum valallo de territorio luo dedifle principem ,

cuius cfi fiatuere , quem modum efle velit beneficii fui, I. 1 ij. D. de reg.

iur. adeoque et lineris inuefiiiurae , quid dare voluerit , ofienderc. III. *

Lvofvtio. Diff. de venam rutfque Re-

gali Differ. V. is. 1 J. et fequ.

i

DE STAT V INGENVORVM. 3y

fani ; facere. Quod adeo verum eft , vt ne patriciatus quidem iura falua fint illis , qui eum quaertum faciunt * Vnde non eft , quod huius iuris originem repetamus ex l. j. C. de commere, et mere.

* Noribergenfibus patriciis id priuilegium dedit Henricus VI. Imp. vt falua iliis edent auitae ingenuitatis iu-

ra, wo Jie fieh der AdeUchen Tugend vnd Freyheit ihrei Standei fiirbaft hinhalren y/ollen , und gemeiner Burgerfchaffi der

Si adi Ktirnberg allein ihren Handri vnd

Gf w erb frey laffen , vnd fich difien nicht beiiimmern , w ie fie btfiher geihan kaben. Beyer. Spec. Iar. G erm. U b. /. c.ip. 1*.

§• «7-M7-

§. LXXX. Contra , ob idem principium , omnia , quibus prae plebe

potiffimum eminent ingenui , funt militaria. Eo enim pertinet ( J. ius certaminum equeftrium , dafs fie vor Tburniers-Genoffen zu achten , vnd mit andern Thurnicrs-Genojjen vnd rittermafstgen Edelleuten in alie vnd iegliche Thurniere zu reuten vnd zu tbur- nieren bcfugt feyn. Vid. Chron. MoNT. Ser. ad ann. 117$. P- 4°- fequ. Strvvii Difere.de Tomeamentis. Eodem merito referas ( <5. ius armorum vel infignium , vt certis tefleris gen-

tilitiis militaribus , Sebild und Helm , vtantur , eafque non modo in figillis , fed et aliis occartonibus quibufeumque, often-

tent *. Quemadmodum et ( 7. follemnc eft familiis equeftribus , feretris in funeribus adfigere arma, gladium, calcaria, eaque vna cum vexillis in templis vel ad fepulcra fufpendere. Ant. Matthaei de Nobilitat. Lib. Illi. cap. 17. pag. IOjJ.

* Ceterum iam olim Taciti temporibus Germani aliquid his teiTeris

analogum habuere. Scuta enim ledis colonbus diltinguebant: de Morib.Germ. cap. g. vnde Dio Cass. Lib. V. p. 307. ea vocat ♦■**» hvctuuAjuIm i htefime, arma mfigni proprto variegata : qualia Icuta infignibus notata Alamannorum memorat Ammiam. Marcell. Lib. XVI.

cap. 1 1. Sic et dc Cimbris refert I'l v- Tarch. in Mario p. 4X0. eorum equi-

tet fe oflentafle ,

#**<{“> gar/yiei ijfrrut , « imi(if4Uti lotp.it «m-

fanif tit v-ifitt , tpMicm , ga- leat gerauei quae repraefentarent fatua- rum beliuarum nitui , tnufuaiat figurat ,

quas alatij feftigiantes eriflit , ad/aruerint tmimentiorei. At vfum eiufmodi infi-

gnium, tanquam teiferarum gentilium, non antiquiorem efTe laeculo Chrilli XI, occafione potillimum expeditio-

num lacrarum inualuifle , oflenderunc iam alii, Vid. beati fratris Io. Mich.

Heiniccii Synt. de SigiU. Pan. II. cap.

4- §• 4- Agnouit id ipfe Clavo. Mk- netrier dant labrege methadique p. 4.

vbi memorat infignia gentilia comitum de Waflerburg , Ratilponae publi-

ce pofita anno toto, quibus antiquiora fe nec in Gallia, nec in Italia , nec in Germania, reperire potuifTe, quamuis diiigentiffime quaefiu , fatetur.

Ea §. LXXXI.

Ius tOT-

neamen-

torum ,

et infi-

gnium.

mm

m m

M ***» * iA

3 6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit.III.

§. LXXXI. . en<J“e Quumque ab omni acuo ingenui fefe nobilioribus et potentioribus fide clientelari obilringerent : ( §. 7 6. 2. ) facile in- telieflu eft ( 8. cur bona ingenuorum pleraque fint feudaha ,

et ( 9. ii etiam , qui praedia fua iure optimo maximo poffide- bant , illa tamen vitro nobilioribus in feuda obtulerint. Vid.

Hert. et Thomas. de /eudiroblat. ( 10. Cur alicubi foli no-

biles atque ingenui capaces fint feudorum equcftrium , der Ritter- Giiter : * ivs Flvd. Sax. cap. 2. ivs Alam. cap. 1. §. 2. PKiviL. Lvsat. apud Beyer. Specim. lur. Germ. Lib. I. cap. 2.

$. 54.. alibi ( 11. quamuis et ciuici ordinis viri huiufmodi feuda adquirere poilint , foli tamen ingenui fanguinis admittantur

ad comitia prouincialia , et inter Pares curiae adlidendi ius habeant. Beyer. Specim. lur. Germ. Lib. I. cap. 2. jS. 52.

* A quibus et nomina gentilia ple- 1/0« Bkherflein. Morem hunc (altim ralque nobilitatis equcllris tamilias ad- ab Ottonis M. temporibus in Gcrma-

optafle nouimus. Paucae quidem a minia viguifle , per indudionem ex di- nifterio le vocant, Truchjejje , Schenhen, plomatibus luo more demonllrauit M..rjctialie , Cammer r , fed et hae Pfeffinoer. ad Vanar, lur. pubi Lib. plerumque ttunganxuc addunt certorum 1. Tu. xo. §. j. net. >• p. 841. jequ. praediorum nomina e. g. Marjchalle Tom. II.

f. LXXXII.

T. rum 60 ̂ eut^a*' nexu Porro fequebatur, ( 12. vt nobiles non

officia et rno^° quaelibet aulica munera ac officia , veluti dapiferorum ,

feruitia pincernarum , marfchallorum , camerariorum , foli capularent :

aulica. ( vid. CONSTIT. de expedit. Kom. pav. 261. edit. Gebaueri. ) fed et , (13. extra ordinem euocati in aulam, adeffe tenerentur,

fiue confiiio eorum aut iudicio in cauffis feudalibus opus effiet,

ivs fevd. Alam. cap. 9. ivs fevd. Sax. cap. 4. fiue vt globo eorum ilipatus dominus tanto comitatior ellet. Hinc mos ,

-- vafallos follemnitatum cauffia arceffiendi , die Vafallen zu Aufri-

cbtungen , Beylagern , Empfahung fremder Hesyfcbajften zu ver-

fchreiben. * De quibus feruitiis , quae vocantur Gerichts- vnd Ebren- Dienfte. vid. XiTIVs im Tcutfchen Lcben-Recht . cap. 14.

§. 22. pag. 2 66.

lalli petunt pro filiis ac porteris , m

dum primum curiam frequentare nitan- tur, per eum annum, proprii) bonis fuit

defendant , nihil accipientes , excepto in

prima anni fjiimtaic pelles cum pellicio :

expleto

* Qualia olim fuerint ea feruitia , difeimus quodammodo ex praecepto Conradi II. Imp. apud Io. Henr. de FalckensTEIN. in Cod. Dtpl. Amiqiu

HorJgau. p. 14. vbi Erncrti Ducis vq-

Digitized by Google

DE STATV INGENVORVM. 37

expleto autem eo anno , accipiant iuxta diplomate, ne vmquam cogantur in fer -

iujltuam ftum beneficium Juum , feiiteet uitium pedisequarum , excepta halica ex-

manfos regales III. Sin autem , pottjla- f editione: tum quid: m profi cifcantur Wi- tem habeant , vbiuis terrarum degere , znburch feria II. ad rtjarcicndas vtftes, nift iuflo benefici a reuocentur. Quin et Jeu quaelibet neceffarta , vfqm in fe- filias dcbuiiTe feruitta ex eo patet , riam V,

quod eorum cauia efflagitant eodem

f. Lxxxm. Quumque praecipue ingenui cjpeiTcrent rempublicam:(§.76.j.) Pleri^ue

non mirum e It , ( iq. eos , iam inde ab antiquifiimts temporibus in digni- ad praecipuas dignitates non modo aulicas , militares ac ciuiles ,

verum etiam eccleliafticas , adlpiratfc , liqtiidem , quum mature Plcbe|i*

admodum archiepifcopi , epifeopi , et praelati quidam principibus*^^*’, coepillent aequiparari , ( vid. leg. Alam, praefat.) eorumque ™genaj. fententiae tum in comitiis , tum in fecretiore Kegum confilio', omne punftum ferrent, HlNCM. Epijl. III. de rcpsno et palat. capitvl. Caroli Calvi tit. 1. Herm. Conring. de ciuib. Impe-

rii §. $6. MabilloN. de re diplotn. Ub. I^I. papf. 479. indignum vifum eft imperii maieftate, terrae filios , quorum ma-

iores paullo ante a furno et lacu rediiflent , maximas in ecclefia dignitates adfeftare *.

* Quumque a patriis moribus ea in re deficeret Ludouicus Pius Imp. et feruilis originis homines praeficeret ecclefiis : id vel inaxime reprehendit Thega.nvs de gefi. Ludutt. l\t cap. to. Non nurum itaque videtur, in plera-

que eccleuarum cJthedralium capitula nemini patere viam , qui non oltentare

polit certum imaginum numerutn ,

ac'nt , fichzthn oder zxrvey vnd drcyffig Aitnen, et p.tuciilimas ecdefias epifeo* pales paruille canonibus , qui aliquot dodores vna cum nobilibus ac inge-

nuis canonicorum numero adlcribi voluerunt.

A §. LXXX1III. Denique, quum in aefttmaiidfs ingenuis natalibus non modo »

paternae, fed et maternae originis, ratio habeatur: (f. 7 6. nullum tft dubium (Ij. quin, quotiefcumqfie requiruntur qua-num. tuor , ofto , fedecim vel triginta et duae imagines , toties dimi-

dia earum pars in linea paterna , dimidia in materna numeranda

fit. NoLDEN. de Stat, nobilit. cap. ii. n. 28. Horn. Iurifpr. pubL cap. 63. §. 3. adeoque (l 6. ex impare matrimonio haud nafcantur liberi, qui ifto iure imaginum gaudeant*, multoque minus (17. ex matrimonio ad morganaticam , Beyer. Spccim. lur. Gcrin. Ub. I. cap.2\. §.1 jt omnium minime autem (18. nobilitatem et iura ima-

£ 3 * ginum

Vatia in-

genuorum pti-

uiiegia.

Qui olim nobiles f

\

38 ELEM. IVRIS GERM. Lib.LTit.IIL

ginum tribuat adoptio. Vid. Dni. d. Knokkii Difert. de nobilitate adoptiua.

* Id olira flride obteruatum, adeo, legimus : Dat ehelithe uni freygebohr- vt li vir ingenuus ad lingulare ceru- ne Kini bekdlt pinei Vdtirs Hetrjchild , men prouocaret ingenuum , quaraor t md nimtm auch pin Erbe , ini der

imagines ab vtroque parente demon- Mutter alfowal , ob ti ibr ebtnkiinig ifl. lirare cogeretur. Ivj Prov. Sax. Lib. Kimmi em Schoppenhv-frey Mann eme 111. Art. x». quod vocabant dat Han- Bauer-Giiltin , die Kinder Jind ihrn mthl dmahl bevveifen , und pine xier Ahncn ebenbiirtig. benennen. Eo de iure Lib. III. An. 71.

§. LXXXV. Ob ingenuos huiufmodi natales plura priuilegia concdTa funt

ingenuis, veluti (19. quod, fi immobilia non pollident , his one- . ribus obnoxia, immunes intra moenia fint a muneribus publicis,

ct maxime metatis. BeYeR. Spec. lur. Germ. Lib. /. cap. 2. §. 10.

( 20. quod nec emigrationis nec detraftionis cenfum foluant ,

nec (21. iurifdi&ionem municipii agnofeere teneantur, nec (22. iif-

dem lemper cum plebe adficiantur poenis , aut ( 23. line Princi-

pis confenfu diris quaeftionibus fubiiciantur. Quamuis et haec

omnia , et , quae vulgo ( 24. de proedria ingenuorum , eorum-

que ( 2C. praerogatiua in vellitu , titulis , immunitatibufque plu- nmis adferri folent , non omnium locorum fint , et iis viuamus

temporibus , quibus ereftiora ingenia faepe doftrinae ac virtuti debent, quod fruftra a fumofis maiorum imaginibus exfpeftant ii,

qui ruri torpent otio , et nihil agentes , inter equos et canes

confenefeunt.

T IT. IIII.

D.E STATV NOBILIVM, SEV PRIN-

CIPVM DOMINORVMQVE IVRIBVS.

\ /. LXXXVI.

QVamuis hodie, qui olim ingenuorum ordini adferibebantur , veluti xar' vocentur nobiles , Edcllettte : tamen iam fupra obleruauunus , axioma illud antiquifiimis tem-

poribus proprium fuilTe illis, qui ex ingenuis ad maiores in re-

publica

Digitized by Google

DE STATV NOB1LIVM. ; 39

publica dignitates adfpirabant, eorum que poderis , quibus ipfa

patrum merita ac laudes nobilitatem conciliare videbantur. *

/ r §• ) * Qua in re Romanos quodammo- Hi/f. Net. Lib. XXXV. eep. i. 1« *o

do confenrientes habebam Germani , tamen prudentiores Germani , quod ii*

qui latis legibus Caninia , Ogulnia et non negarent nobilitatis decus , qui fimilibus , omnibus ingenuis ius ho- primi ad honores adlpirabam > quum nores capeflendi dabam , eorum vero , Romani hos , Tua tantum imagine cla-

qui honores geflerant , poli eros tanto ros, unquam novos homines , dclpi- nobiliores habebant, quo plures ma- cerent. Plvtarch. fit. Caton. Mai. mu. iorum conliilarium, cenloriorum, prae- Appian. de bello euul. f. 710. tortorum numerarem imagines. Piin.

§. LXXXVII.

Quum vero Taciti aeuo aliae gentes regnarentur , aliae Et qd-

optimatium vel populari vterentur imperio : apud illas nobiles ‘*em. .

erant honorefque capeliebant, quorumcumque virtutem ac pru- bus Xa- dentiam Rex probabat. Et hinc libertos in duitatibus monar-^ chicis et fuper ingenuos , et fuper nobiles , adfcusdijfe , teflatur Tacitvs de Mor. Ge/m. cap. 2p. In reliquis duitatibus ii, qui vel exerdtus ducebant, vel iura per pagos vicofque reddebant,

quos promifeue principes vocant Tacit. ibid. cap. 13. 14. et Cals. de bello Gall. Lib. VI. cap. 23. non nili ex nobilitate Tumebantur.

§. LXXXVIII. Priores medio aeuo difti dvces, Hertioge , iique Timui ma-Nee non

ioribus prouinciis cnm imperio praeerant : pofteriores , qui per n.edio

pagum aliquem vel duitatem ius dicebant, adpellati comites, aeuo. Gravionls , Grauen , VadiaN. de colleg. et monajler. Gerrn. apud Goldast. toTTi. 3. Script.rer. Alant, p. 2J. Vlb. Obrf.cht.

Prodr. rer. Alfat. Vol. I. cap. 12. p. 260. Accedere poflea recentiora honorum vocabula , aliique didi i comites palatini ,

alii Marchiones, vel Mahggravu, alii Landgravi i, * Bvro- gravii, Rvgraffii, Wilugraffii , vt iam omittamus Ar-

• CHIDVCES , PRINCIPES , COMITES PR INCI PALIS DIGN ITATI S ,

quorum origines in hiiloria ; iura in iurifprudentia publica ex-

plicantur.

* Reccnrioris aeui hanc dignitatem 17. §. 4. locum cx vita S. Fridolini putant plerique , et Caeculo Xi. vix an- apa l GoiBAsrvu Tom. I. Stript. rer. dquioretn. Sed attulit celeberrimus A um. p. 1 18. in quo occurrit Land- PrtFMNoSRvs ad Yituas. Lib. i. Ii», grauiui , uduio villae RankvT.ilepr.vji-

dem.

40 ELEM. IVRIS GERM. Lib.T. Tit. IIN.

dem. Non ergo primi fuerunt Tliu- lum Hciuctii* latis notum fuiiTe vi-

ringi , qui principi eius ordinis parue- detur, runt i led iam multo ante id vocabu-

f. LXXXVIIII.

Hi om- Hi vero omnes, cum antiquilfimis temporibus, quibus admini- nes diili ftratoria tantum eorum erat poteftas , quum eam iure hertditario

nobileset obtinerent , nobiles dicebantur .• et hodie non alio epitheto

ab mge- COmpellantur ex cancellaria pontificis maximi , quum alioqum ftindi ̂ ere eu'luerit hic titulus. * Apud Lameecivm Rer. LJamb. Lib.

funu //■ n- Dux Brunfuicenjis vocatur nobilis vir', eodemque elo- gio ibidem, n. J15. madatur Io annes , Comes de Delmenhorjl. Alia

tellimonia collegerunt PoTGIESER. de flatu et cond. fer.t. Lib.

I. cap. 2. $. 42. et Hert. de feitdo nobili Setl. lll. f. 7. Po- ftea ad comites tere hic titulus transiit , ac proinde in faeculi

12. diplomatibus, quoties teftes recenfentur , qui rei gefiae in- terfuerunt, fere femper ordine fe excipiunt Nobiles, liberi et

■ ministeriales, et in primo ordine plerumque foli comites enumerantur.

* Idem comigit Germanicis vocabulis lijtimann ci Ituicker , quorum

olim ne principes quidem puduit , quum hodie ea vix feram equeltris ordinis viri. Comites lane VCuldec* ceules comitatum fuum in feudum

offerentes Hatliae Landgrauiis, promit-

tunt , Jie irvolten ihre gttreue Ldeiwat 1- ntm darumb fcyn. HERT. de f cudis oblat. in Chartis Jiitiunclisn 5. p. j8o.

Et in chart‘s , quae e faeculis XlV. et XV- fuperlunt, palfim lunekern vocantur Duces Brunfuiccnfes et Cliucnfes, Co-

mites Delmenhorllani , et de Atern-

berg. Vid. Potgies. de Stat, tt Con- dit. Seru. Lib. I. <ap. 1. §. 41. p. <ss.

feq n. Immo etGuilitlmus, Comes Hol- landiae, poltca Kex Germanorum ,

Vulgo didus den Joneker van liolland. Bvchsl. ad Beclt. Chron. Vitrei, p. 81,

f. LXXXX.

Interno-- Quum vero et Epifcopi ad" Abbates, fimulac antiquae fu- bdes et- perditioni nuncium miferant Germani , inter Duces et Comi-

tam F.pi- tet de republica conferre confilia coepiffent, ac proinde ipii quo-

praeiad. clLie at* Pnnc‘Pum dignitatem paullatim eueherentur : (§. 83.) non mirum eft, et hos tui (Te inter nobiles. Hinc initio capitvla-

Rivm CaroLI M .et LvDOVtci Pn apud Balvz. Tom. I. p. 697.

legimus : Incipiunt capitula Regum et Epifcoporum , maximeque nobilium omnium Francorum. Et Vf.nanT. FortvnaTvs Lib. I.

Cartn. 4. laudans Leontium, Burdegalenfium Epifcopum :

Ecclejiae nunc iura refis , venerande fac er dos , Altera NOBILITAS additur inde tibi.

§. LXXXX I.

4*

DE STATV NOBTLIVM.

§. LXXXX. Denique et familiae quaedam in Germania florebant , nulli Nec non

Principum nexu clientelari obftriftae , qualis fub Francis Guel- domini

phica, de qua hist. Gvelf. apud Leibnit. Tom.l. Script. rrr. et t,ar°'

Brunfu. p. -jyti.fequ. fub fcquentibus familiae pleraeqne aliaeS quae praeter feuda, cum dignitate maiori , veluti Ducum vel Comitum

coniunfta, plures poilidebant terras mere allodiales, de quibus plura V. C. B. G. Strvvivs de allod. imp. §. p. fequ. Qui ergo hu-

iufmodi terras allodiales poilidebant fine maiore dignitate , itidem

erant nobiles , * ac plerumque k»t' 't vocabantur Edle , Edle Herren , Hermi, Frey-herren , Semperfreye , immo et natura li-

beri, Docvm. V/VRTBtAB. fub coenobio Denkendorff. p. q.j<j.

§. LXXXXII.

Itaque non mirum efl , medio aeuo nobilitatis varios gradus Varii n#- fuifTe. Wippofane in vita Conradi p. q.28. vbi de fide Conrado LiJiutit ’ lmp. lurata agit : De fidelitate , inquit , faSa Regi minus neceffa- gradus. rium dicere puto , frequenti vfu tefie , quod omnes episcopi , dv- CES et reliqui Principes , MILITES PRIMI, MILITES gregarii , quin et ingenvi omnes , fi alicuius momenti fint , regibus Udem faciant. Et huc merito referuntur feptem clypei militares * , dic fieben Heer/cbilde , quorum mentio fit apud avctorf.m vet. de Benefic. f. 2. et 3. in ivre Paov. Sax. Lib. I. Art. 3. et ivrb tevd. Alam. cap. 1.

* Prima/ clypeus , id eft , fupremui quartu, comitvm , quimus ubero- siobilitaus gradus erat REGIS , a!, er rvm , der Herren vnd Freyen, textus BPiscopcarM et ABBA.-VM. fNam« ministebiauvm der Dtengmannn, fecundo inquit Avcr. de Benef. §. /rpnmtt/ denique eorum , qui, quamuis m tertium difcenderum ciypcum laittles non eflent equeftris originis teuda pnmqtes, quum eptfioparum fiekatu ho- umen adquifiuerant. Adi Schut ad mines , ) ternus PRiNCirvM laicorum , his fud. Aiam. cap. I,

f. Lxxxxnr.

lam ergo ex his facile intelligitur , I. eadem efle iura nobi- n.c, ivrrt hum , ac ingenuorum , quamuis his cum illis non omnia fint com- * ibi|ium munia. II. Nobiles et tituli fplendore, et dignitate, praeftare axioma- ingenuis , et III. hos plerumque fide clientelari fibi habere ob- «. noxios.

f. LXXXX II II.

Ex primo axiomate intelligitur .fi. nobilibus quoque yiam Iurac*r' patuiffe ad certamina equertria , eofque gladio equeftri follemni- caludo6 Heineccii EUm. luris German. F ter

nes, militum.

. ** ELEM. IVR. GERM. Lib. J. T it. IIII.

iS? A L .. S T A D. «/ , , 8,. c H , o

VwnS ' *?Ui P^0r' P' PeTR’ DE VlN' Uh- UI- Ep. XXI ////. ac proinde (2. eos tum in numis, tum in vctuftis iitnf- Jis. plerumque conipici armatos, et equis cataphradis vedos et j j™’ Vel vex,lla* vel gladios vibrantes. I. M. Heinecc

1 CApr,'°A lk 2- Eofdem qu°que ven.- tionibus in primis fplendid.onbu* fe praetuliffe ingenuis. Quo quum vel maxime etiam pertineret res accipitraria , non mirum eu , pnncipum luuentutis (igilla plerumque referre homines ve-

natum profiofcentts. T enzel. Bibi, cunof. MDCCllll. repof.i. plut. 4- p. }2 6. Ouv. Vrfd. Sigill. Com. FUndr. p. 48. 94. 99. ,01. J}°* H.f.'?ECC- ’}“*• P: 127. ( 3. Nobilium quoque atum fuifie ad militiam vel maxime comparatum , idque hodienum oltcndere eorum inlignia , maxime equos cataphrados, et vexilla, quae in funeribus praeferri folent *.

* Hinc et feuda nobilia olim obla- tis vexillis dari folebant , Ungula-

que vexilla Ungula fcuda notabant. Exemplum Henriri, Bauariae, mox

Aullriac Ducis dabit Otto Friung- dr gefl. Fridrici 1. Lib. II. p*g. j*. Add. Gvnduno. de fatdit vcxiiii.

rum.

— . §• LXXXXV.

nmlo-°ne Ex f*cnn!§° axloma,e reddi poteft ratio , (4. cur, quum ingenui a praediis tantum cognomina arcefTant, nobiles integros ducatus, principatus , comitatus et dynaflias, quas vel polfident ,

vel libi iure deberi contendunt, recenferc , eumdemque titulum ( C. et fratribus natu minoribus , licet exfortibus prouinciarum , ad fpem futurae fucceflionis feruandam , indulgere foleant. * (6. Cur ingenuis maiores fibi titulos adrogantibus , nobiles quoque fuos mutarint, didique fint pro illuftribus ct nobilibus, [crenijjmi et illuflriJJ.mt , pro Furjiliche vel Grdflicbe Gnuden , Hocbfiirjtliche vel Herzoglicbe DitrcbUucbtigheiten , Hochprafiithe Gnuden vel Excrll. nec principes iuuentutis amplius domicelli , iunge Hcrren , fed principes- . Frinzen , et principum et comitum filiae non Fur- JUicbe vel GrijjUcke Fraulein , fed PrinzeJJinnen vel ComeJJh y '■ vocentur.

• - I ... •

ppum lilii comitum vel dominorum gradu contenti vixerint. Chpomcon

Q.v tui., apud L s 1 a h 1 T. Seiipi. rer. Bmnfu. Tom. II. p. i28. Btrn.tr-

r“'" .-»« ppue dus Dux (Saxoniac,) imuluu t <se-

digniuiis habiti fint , fefi lacpe pcfii- lot , ̂ucmjatntntaticnc dignum oiiuua dr-

‘a .rat. oO fiuil .'.mU iwtvnvA cunt

* Id olim aliter fe habuit. Tantum

enim abelt , vt fratres natu minores

eorumque libi , prouinciarum exlprtes, paternos titulos nomini (uo adfcriplc- tint , vt ne paris quidonj cum patre

DE STATV NOBILIVM. 4?

nmt die mcrieni feqausut tjl Lvdge- kvs , comis , frater [aut. Lamb.

Sc1iAKPH.jijnn.1048. tijhtm S.HUchae-

lit Imftratnr iterum Polethai eelebrattit, ibi

ptflero die Dietmarvs , Cerne/, frater

Ducit Bemtrdi, quum a milite fuo Amol-

do accufatut fiujf t , de inito centra Impe-

ratorem confdio, congreffut cum eo , r n ob- ieCIttm crimen mana propria purgaret,

vidui et occifut ejl. Denique Brvno

de Bello Saxon, ap. Frehek. Tom. I.

Scr. Rer. Germ. p. 10«. Hermannum

Comitem vocat Magni Ducis Saxoniae

$. LXXXXVI.

Denique ex tertio axiomate , ( §. 93. 3.) explicari pofle Ratione - ' , videtur , ( 7. cur hodienum Principes equites caros fideles vocare , ingenuo-

et (8. in fecunda perfona fingularis numeri compellare foleant : ruin«

et cur deniqde ( 9. Germaniae moribus impar habeatur matrimo- m?u'lmo'. nium , quod cum ingenua muliere contrahitur , & hinc ( IO. fi- ,|j;f lii filiaeque plerumque non principalis dignitatis , fed ingenui et

ingenuae tantum putentur , immo ( ii. nec ad fuccelfionera facile admittantur , mfi mater codicillis Caefareis ad principum vel

comitum nobilitatem euefta luerit. Thomai, Ittrifttfcbe Himdel P.

HI. cap. f.p. 197. a LvdwiG Commettt. ad Aup.BiuL tom. II. p.ij 59.

patruum- Adeoque ex fola gente Sa- xonica Billungorum plures rccenleri pollent fratres Ducum , natu minores,

qui intra comitum ordinem fele con- tinuerunt. Ct talia exempla in om-

nibus fere principum , multoque ma-

gis comitum , familiis occurrunt. Iant vi vnum addam , Dtttruui , filius Be- ringeri , comitis Sangerhufani, nepos

Ludouici, Landgrauii Thur. fc ipfe vocauit dominum de Berka. Vid. L evkf. eintiqu. llftli. cap. 4. §. ]■ p. Jf.

§. LXXXXVII.

Sed haec et alia pleraque , quae de iure nobilium in Germania Quomo-

dici poterant , ad ius publicum magis , quam priuatum . de quo d° I"*8.

hic loquimur , pertinent. Itaque iis non immoramur , id tantum {?*

obferuantes , ( 11. quum olim ingenui non nili collatis ducatibus, ™" principatibus , comitatibusue , in nobilium numerum referren-

tur, ceu exemplum Adolphi de Santersleue, ab anno 1030. pri-

mi Comitis Schaumburgici , docet in CHRON. Mind. apud Mej-

bom. Script. rer. Germ. T. I. p. j6o. hodte faepifltme eam dignitatem codicillis facris conferri iis , qui opibus ac meritis tantum

eminent , quamuis nullum principatum comitatumue poilidentibus.

F 3 T IT.

• Digitized by Google

i

W w *>

I

44 ELEM. IVRIS GERM. Li». I. Tit. V.

Origo

munici-

palium fcitu ne- tedaria.

Germani

anriquitfi-

«no tempore non

habita-

bant vr- 'bcs.

TIT. V.

DE I VRE MVNICIPVM, QVI MEDIO

AEVO BVRGENSES.

/. LXXXXVIII.

QVandoquidetn quintus hic hominum ordo , ab ingenuis hodie proximus ,-vrbibus demum in Germania conditis, paullatim natus elt: (#.24.) in harum origines , et cauflas , cur con-

di coeperint, eo maiore diligentia inquirendum erit, quo minus fine accuratiore earum intelligentia iura municipum vitientur ex-

plicari poffe. .

§. LXXXXVIIII.

Et Tacitvs quidem de Morib. Germ. cap. 16. nullas Germano-

■ rum populis vrbes habitari , eofqtte ite pali quidem inter /e iunilas fedes , tradit. Tantum itaque abeft , vt vrbes incoluerint , vt eas

vel maxime fint auerfati , ac proinde odio , tanquam hortes , habuerint Vbios , quod in coloniam migralTent , eofque indignos

Germanorum nomine et confortio putarint , nifi muros , tanquam

monimenta feruitutis , detraherent. Tacit. fiijl. IIIl. 64. Dura-

uit ille mos et infequentibus faeculis * , quibus Asm. Marcell. Hijl. XVI. 3. refert , Germanos , etiam cifrhenanos , oppida , vt

circumdata retibus lujlra , declinajfe , et tra&us tantum luburbanos circa Argentoratum , Berbotomagum , Nemetes , Moguntiam , inhabitaile.

* Magnum equidem t.m*> , id elF, vrbium in Germania numerum ineunt

geographi Graeci , er maxime Cl.

ProLiMAF.vj , Aegyptius. Et Hsro- kianvs Hifl. VII ■ ». memorat ,

quas in Germania ferro ac Dammis de-

lcuerint Romani : fed vti priores ca- -ftella et vicos , quos fama celebrabat ,

litis decepti moribus, pro Iplendidis

vrbibus ridemur habuiile: ita, dum

potlerior , paucis interieris ,

adpellitat , quas paullo ante witom , vocabulo dignabatur : latis profecto

indicat, le voci illi impropriam plane

nodonem lubiecilfe , quemadmodum

eodem leniit Germani, oppida iribuide

videtur Cafc^/e Bello Gal.llll.19. es VI. Io- CokMnu. de vtbib.Germ. Jl.xj, n.

Ke viti

quidem

’ . #■ C. Quin ne vicos quidem , quales hodie m hifce prouinciis et fu-

periore

DE I V R E MVNICIPVM.

45

periore Germania confpicimus frequentiflimos , veteres Germani continui

patiebantur, nec eos , vt Tacitvs pergit, locabant in Romanorum'^ 9*r' morem , connexis et cohaerentibus aedificiis. Suam quifqtte domum

f patio circumdabat , fiue aditer [us cafius ignis remedium , fiue infci- tia aedificandi. Potius , vt idem obferuat , colebant difcreti ac di-

uerfi , vt fons , vt campus , vt nemus placebat *.

* Hinc et Hodie in Wcftphalia atque ac inferiore Saxonia huiufmodi

vicos deprehendimus , vbi Ungula

praedia fere ie ortum ad nemora, fontes, riuos, exltruda funt. Quum vero

inde nati fini poftea vici frequcntio- res : facile credimus Civv t mo Cerm.

anriqti. Lib. 1. cap. Ij, ConrIxgio ib. §. 17. StrvvIo Sjim. Hiji. G crm. Dijf.

j. §. f. inde efle, quod plura pagorum noftrorum nomina delinant in

brann, feld, bach , aut, Ulen vel Inti-

be, hajn. cetera.

§. CI. Enimuero id tantum intelligendum eft de Germania magna > vel , vti Romanis vocata eft, tranfrhenana. In cifrhenana enim

et veteres Germani vrbes fatis frequentes coluerunt, velutj Tre-

uiri, Nemetes , Vangiones, Mediomatrici , et plure* 'poftea addi- derunt Romani , rerum ibi potiti , e. g. Moguntiam , Coloniam

Vbiorum , Argentoratum. Quod et de prouinciis trans Danu- bium , id eft , de Raetia , Vindelico et Norico , dicendum , vbi

plures vrbes celeberrimae, vcluti Augufta, Campodunum , Boio- durum , vel caftra Batauorum , Laureacum , Arlapis , aliaeque iam illo tempore celebrantur. Spener. No: it. Gcrm. antiqu. Lib. VI. cap. 2.

$. CII.

Nec fuffragamur nos Herm. ConriNGIO, qui in Dif devrbib.

Germ. $. 24* non modo ante faeculum quintum , fed et ante nonum nullas in Germania magna vrbes , praeter vnicam fortallis

Wurzburgum , repertas exiftimat. Vt enim iam non dicam de

Lupoduno, quam Frf.hervs lingulari opufatld de Lupoduno feripto, ab intentu vindicauit , amique quibufdam , quarum dubius

adhuc litus eft : quis ignorat , vrbem munitam , Schidingam , cuius ipfe meminit ConRINGIvs , iam faeculo fexto in media Ger-

mania ipfaque Thuringia florui fle ? Vid. Gregor. Tvron. Hijl. Franc. Lib. III. cap. 4. et 7.

rum lentemus de hoc limilibulquc

oppidis habes apud SrtNta. ia Ao- ni . G 'crm. a n.iqu. Lib. 1111. cap. 1. §. 8.

p. 170. feq.

F 3 f. CIII..

In Ger- mania cifrhenana

et trans

Danubi-

um quae-

dam op-

pida.

An in

Germa- nia ma-

gna ama1

laeculum

VIUt

pl.mcnub lac vrbesi

* I upodunum enim Frchcro eft

Laicalurg , ab aliis non procul ab Argcotoraio reperiri hodicque Lupf- ftn vocari creduur. Diucrlas eruduo-

A. ^itized by Google

afi ELEM. IVR. GERM. LiB. I. Tit. V.

§. CIIL

Sub Multo minus itaque dubitandum eft , quin fub Francis plure*

Francis v;cj magjs rnagifque celebrari , et vrbium fpeciem paullatim in- tamvrbes duere coeperint , quamuis raro moenibus circumdati fuerint, et celebran- LviTPRAND. Lib. III. cap. 12. Gtrmanis domorum congregationem iur. non claufam Bvrgvm vocari , obferuet. Frequentiorej itaque

vici fubinde efle coeperunt : idque faffum , cum ob commercia ,

ob quae anno 8oj. tamquam emporia celebrantur Bardentrich ,

Schesla , Magadoburch , Erpcfwrt , Foracheim , Bremberg et Ra-

finsburg. CaPITVL. II. anm%0$.'tit. 7. apud Balvz. p. 425. tom. . tum ob infigncm agri vbertatem , ob quam Erfurtum tam multi ruftici connuxifle videntur, vt ideo ab Othlone vocetur

vrbs paganorum ruflicorum * ( §. 24. * ). At vel maxime occa- . fionem condendis amplificandifque vrbibus dedilTe videntur infti-

tuti hinc inde epifcopatus , quos per canones non nifi in vrbibus celebrioribus efle oportebat. Concil. Sardtc. can. 6. capitvl.

Aquijgr. ann. 789. cap. 19. Sagitt. Anttqit. gentiUfmi et Ckrijl. , Thitr. Lib. III. cap. 12. §. j. Hinc iam faeculo ix. Hamburgi ,

vrbis et fuburbii , murorumque , quibus cinfta erat , meminerunt

Remrert .Vit. Anfchar. cap. 3 4. et Gvaldo Vit. Anfchar. cap.

Jf. quamuis Eichftetenfem epifcopatum citius , quam inflitutam ibi vrbem, floruifle , pateat ex Falkenst. Cod. Dipl. Nortgau. n. 10. «11.

* Quem locum male vertirte vide- pago vel traiftu terrae vicino , qui tur Sagittari vs eme alte Hcc.mjche Erlurtum confluxerunt ob litus com- Baunnjla.ii. Quis enim credat Bonifa- moditatem.vbertiicmque agri eximiam, cium nouum Epifcopatum infliiuere quin et ob commercia , quibus fiebat , voluifle in vrbc , a meris paganis ha- vt facile res luas cum lucro quodam bitata ! Videmur inteiligendi rullici ex venderent.

f. emi.

Quaeta- Nec tamen exiftimandum ell , vrbes tum fuas refpublicas , col- men non legia decurionum , vel iurifdiftionem habui Ile. Quemadmodum

lingula- enim comites per pagos ,et vicos tum ius dicebant , adhibitis in re<P* confilium fcabinis vel rachimburgiis ; ita idem fiebat in vrbibus.

bant'" fcd Comites fane his praefuifle . ex capitvlari tl. anni boy. tit. 7. comites difciinus , in quo Bardetrici Redi ; Scbeslae Madagoi.', Magdelurgi

iis praec’ j4,,a > Frfurti Madalgoz. ; Forchbeimii et Bramburgi Odul/ut ; Ra- ram, tifpona Odtdfts j Lattriaci farinarius comitet praeuidijje * , dicuntur.

* Prasvi-

DE IVRE MVNICIPVM.

47 * Praevidere autem hic idemell dv Frejxe obferuatum, ex Camtvl. ac praeefie , «Hinc praecipue Comites Caeoh Calvi cap. 9. praeclare de- praeuidcrc dicuntur. Patfim obuia in monflrauit Sagittae. Anuqu. /)«r.

capitularibus «ft loquutio : commium 'Ihttr. Ltb. IX. cap. 4.5. e. p. aai. praeutden. Quod ne a Caeolo quidem ftqu.

§. cv. Exflinfta iri Germania Carolidarum ftirpe , perpetuae Hunga- Vrbes

rorum irruptiones facile perfuaferunt Germanis , vt celebriores plures ab vicos moenibus turribufque pallim communirent, maxime, quum Henricil.

exemplo praeeuntem haberent Henricum I. Regem , qui per Sa- ̂ CSIS . xoniam , te fle Witichindo Ltb. I. Anno!, p. 639. vrbibus ex- finiendis die neduque operam dabat , quatenus in pace difeerent , ̂tae> quid contra hofles in nec effit at e facere debuijfent. Tunc fane con-

ditae civitat#s plurimae * , veluti Mifna , Merfeburgum , Qued- linburgum , Goslaria , Gobelin. Cofmodr. Aetat. VI. cap. 47. p. 248. quibus Gotham Tenzelivs Suppi. Hifi. Gotb. II. jeO. I. p. \y. fequ. Herfordiam Schvrzilbischivs Strietur, ad Hifi. Herf. p. lo. alias alii addunt.

• potius moenibus ac turribus fartam efle arbitramur , vt pleraeque anctae. Vix cniin credibile ell , in- Saxooiae inferioris vrbes non delcri- tra tam paucos annos tot vrbes con- ptis ad lineam plateis, fed fatis con- furgere potuitlc , nifi iam antea fre- tortis vicis et angiportibus exllrurtac fint. quennores vici ibi fuillent. Atque hinc

§. cvi. Ceterum quod inflitutum tenuerit rex laudatiffimus circa vrbes R -

exftruendas, idem Witichindvs, ex eoque Sigebertvs Gem- cir- blac. Chron. ad ann. 925. memoriae prodiderunt. Et primum ca vrbes

'quidem ex agrariis militibus nonum quemque eligens , in vrbibus inftituia. habitare fecit , vt ceteris confamiliaribtts filis odo habitacula exjirue- fnScnu'

ret , frugum omnium tertiam partem exciperet fervar et que : ceteri "'vrhes

vero odo rcm inarent & meterent . Jritgefqite colligerent nono , et furs “d CKI* eas locis reconderent. Hinc multi pallim in vrbibus ingenui, praefidio pariter ac ornamento nouis coloniis futuri, et ideo aliquot faeculis pibft in fuptriore Germania dicli Cafflajfler vel conflabu- larii. Schilt. ad Koenigshovivm Chron. Alfeap. q. §. too. p. 307.

quorum quidam tt cognomina ab vrbibus *r.dfciuille videntur , veluti domini de Gora, de Gosl.tr i. t , de Ojlcrode , de Eimheek , de Brttnfuic , de Hallerjladt , de Afcberslcue et iitnilia.

$. CVI I.

Flerique

tamen ciues (erui

lis vei libertinae

conditionis.

Concilia

et con- stemus Henricus

I.in vrbi-

bus celebrari vo-

luit.

48 ELEM. IVR. GERM. Lt*. I. Tit. V.

§. CVII. Quum vero non totas ciuium vniverfitates ex ingenuis confli-

tifle , credibile fit : reliqui oppidani procul dubio tx rultica plebe eo conduxerunt , adeoque partim libertinae , partim feruilis

fuere conditionis. Seruis permultis adfluxifle ciuitates , iam fu-

pra demonftrauimus. ( f. 24. * ) De libertinis elegante^ Herm. Conringivs de Vrbib. German. §. 81. quamquam paullulum lapfus circa libertinorum originem : Auxit vero hoc plebis Rudium

indubie innuitur* libertorum copia , quae pojl anmtm Chrijli non-

gentefimutn fuccreuit , omnibus paene feruis per vniuerfam Germa- niam ex pietatis feruore emancipatis. Quibus quum proprii agri

nihil , adeoque ruri quidem non niji dttrijjimo feruitio villus pojfet

comparari, quum in vrbibus per opificia aliaque minifleria facilior

ejjet vitae tolerandae ratio , quin et ad diuitias pateret aditus : plerique illorum , agris relictis , vrbes incolere coeperunt.

' §. CVIII. Deinde id quoque fanxerat Henricus I. Rex, vt concilia, et

omnes conuentus , atque conuiui.i , in vrbibus celebrarentur. Witi-

CHIND. ibid. Et fane ex eo tempore pleraque comitia , * fynodi , iudicia celebriora , & nundinae inprjmis , in vrbibus habe-

bantur. Ejl , (addit CoNRING. ibid. §. 8$. ) vli hodieque nuptialia conuiuia non niji in vrbibus celebrant agreftes. In iifdem

vrbibus aliquando et haftiludia tunc indicebantur. Quae omnia

permultos , quibus elegantioris vitae cultus adlubcfcebat , in vrbes pellcxifie videntur. ^

* Atrartien alicubi comitis vel diae- tae prouinciales adhuc inulto po.1 litb

. dio habebamur. In Milhia Ucculo

adhuc 13. comitia prouincialia fub dio habita cile Culmizii , --tradit Wtcic.

Dcfeript. Drefd. pari. Illi, iit' 6. f. 437. Idem de Ducatu BrunCuiccnfi ct Land-

Opdalbomicis Fr i (iorum adducit egre- gium locum Vbb. Emm. Rer. Frif.

hh. XIII. ad ann. 1313. fimulque a

Francis ede huius ritus originem , of-

tenlit , quorum Campi Martu et Campi Alati latis noti Cunt : quemadmodum

de Langobardorum in campn Ronea- grauiatu Halliae refert Hf.rt. de «m-_ his comitiis res notiflima ell. Ott* Jttltat. Legih. et iodis , in fpeeial. Girm, Fris. de gejl. Fridr. Lib.1. eap.li, rcbutp. Sj. 9. vbi et de conuentibus

$. cvnir. .

IWs in illis Non dubium eft, quin , comitibus pagos plerofque iure here- tum dice- ditario fibi paullatim vindicantibus, in reliquis vrbibus , in Re-»

bam ad- gum ac Principum poteftatc conftitutis , ius eorum loco dixerint

fculteriCt AUV0CATI ct scvlxeti , qui circa haec tempora vbique fcabino-

• 3

DE I V R E MVNICIPVM. 49

rum praeerant collegiis. Dithm. Cod. Dipl. ad TesCHENM. n. 3. p- 2. Hos omnes vel ex militibus, vel ex ingenuis iflis vrbanis , illos ex iplis aliquando nobilibus ictfos efle , nulli dub itamus.

( f- 74- ) Goslariae lane aduocati praefuere anno nj2. anno , procul dubio de Heymburg , anno 1 177. Volkmarvs de Wildenflein, anno 1200. Henricvs, Comes palatinus Rheni , et Dux Saxoniae , anno 1206. Hermannvs, Comes de Wer-

nigerode. Vid. 1. M. Heinecc. Aiuiqu. Gosl. Lib. U p. 220. fcqu.

§. CX. Ab hoc tempore feruebat in Germania vrbium condendarum p0(j t| .

ftudium. Quumque tot Epifcoporum , Principum, Comitum , tempora in quorum prouincias diflrafta eft Germania, nullus effet , quin multas vr-

vrbem aliquam celebriorem, vel plures, habere vellet : coepe- bes con- runt et ipli de condendis vrbibus cogitare * , limulque , variis

propofitis priuilegiis atque immunitatibus , homines ad vitam vr- ̂ cSSS- banam inuitare. Hinc alias vrbes regias, alias praefectorias tes- di&as arbitramur in diplomatibus faeculi X. et XI. apud Zvl- LES. Defenf. Abb, S. Maximini p. 27. feqtt.

* At tunc nondum id facere fepof- le cxillimabant fine Imperatorum vel Regum conlenlii , adeoque ius con-

dendi ciuitates ab iis videbatur preci-

bus impetrandum. Quodanno tjti. Spirae publica lege (ancitum , tradit Is. Pontanvs Hi ft. Gelr. Ut. VI. p 181. Exempla eius rei plura ex hi- Itoria medii aeui chartisque collegit Hert. de Superiori!, terrii. §. 18. p. »18. fcqu. His nos iam addimus bina diplomata multo antiquiora Eichlla-

dienfia , quibus Kpilcopis potcftatem exliruendi vrbes, inliimendique nun-

dinas , officinam monetariam , et telo- nium, laciunt anno yo8. Ludouicus Infans, et anno yti. Conradus I.

Keges Germaniae, apud FalkenSt. Cod. Dipl. Amiqu. Kordgtu. num. 10. er it. p. 17. fequ. Ex quibus fimul patet , iam ante Henrici Aucupis tem-

pora de exftruendis vrbibus non modo Reges , fed et Principes , cogitafie.

f. CXI.

Inter haec priuilegia ciuibus oppidanis conceflum , I. vt ciui- De iure tatibus lingulis liceret habere collegium decurionum , ea , quae ■»*■>•«*■ ad vtilitatem reip. decufque vrbis pertinerent, curaturum *. II. P^I* axio- Vt negotiationibus potiflimum ciues, vel municipes , inflarent , ndemque III. iuribus coquendi vendendique cereuifiam , nec non IIII. facultate opificia et artes elegantiores exercendi flue-

rentur^. et V. liqui in fuburbia habitatum concederent , vei incolae , quam ciues , efle mallent , paullo deterioris eflent condi- Heineccii EUm. luris Germ . G tionis ,

JO E L E M. I V R I S G E RM. L I B. !I. T I T. V.

tionis , quam cioes , faltim non iure optimo maximo ciues habe-

rentur.

* Eiusmodi decurionum collegia

iam (aeculo XI. paflim in vrbibus

fuiile arbitramur. Spirenfibus Hcnri-

cus V. Imp. concedit facultatem eligendi duodecim viros .ex luo ordine

rei publicae adm< nillrandae. Lehm.

Citro». Spif. Lib. ILII. cap. X i. Au- guftanos libertate , a Conrado , vltimo Sueuiae duce , redemta , ex fuis

libi municipibus ingenuis proprium

It na tum elegifle , et duitatis curato- , tes i duumuirosue ( Magiltros tunc

ciuium didos, Burgerrmiflir, ) et prae-

fedos vrbi , adhuc Siadt-pfleger adpellari (olitos, libere creare folitos ede, tra-

dit C*VS. lilina/. Sutu. Pari. III. Lib.

II. cap. 17. Idem Vlmae a Ludovi- ci Bauari temporibus comifide re-

fert. Ab anno 11J1. Erfurti (enatum

praeede coepide reipublicae, tradit Gv- denvs U:Ji. Erfurt. Lib. L p. 11. A facculo xu. et Gcslarienfium , Bre-

menfium , aliarumque duitatum Con- fules et Proconfules memorari vide-

mus , quum antea vix vllum eius rei exdet veliigium.

§. CXII.

Refpubli- Et quidem quod ad publicum iflud confilium attinet , olim

cae mu- vbique fere ariftocraticum vel oligarchicum erat illud municipio-

olim ari- rur*1 > nec <^ub'tare l’cet * 9u'n confules ac decuriones

Bocrati- ex ingenuis, qui pallim in vrbibus ledcs ac domicilia conflitue-

cae , ho- raut , fuerint cooptati. Ali ineunte faeculo Xllli, glifeentibus

die fere plebis opibus , ct patriciis arrogantius , collegiis opificum licen-

popula- fjus omnia agentibus , vbique tere per Germaniam ciuiles pro- rcs' cellae coortae , nec ccffitum efl tumultibus , donec , deieftis

ea praerogatiua ingenuis , plebs fibi viam in curias muniuiflet.

KonigshqfF. CkroK. Alfat. et Arg. cap. y. f. 94. fequ. et ibi

Schilt. Conring. de Vrbib. Germ. f. 13 1 . feqtt. Hert. de /pe-

titi. imp. Rom. Germ. rebufp. cap. 2. §. 22.

§. CXUI. Ius fena- Ex quo intelligitur (t. cur hodie vix aliqua in Germania fit

torium, vrbs celebrior, quae pure arillocratice regatur, praeter inclytam

iarifdi- Noribergam. (2. Cur multis locis fenatus tantum ea , quae ad or-

dinetn et decus ciuitatum pertinent, ( die Policey-Sachen ) curet,

ius*rtat* * l,an autem ’ur‘ ̂ icundo ptaefit , fed iftam reipublicae partem ad-

^5con!U‘ roiniftrent fculteti , aduocati, Stadt-Voigte , cum fcabinis , vel in dendi. oppidis minoribus ipfi princijfunvpracfefti *. Ex qub confequi-

tur , ( 3. vt falfo vulgo doceant , conceffo iure ciuitatis , cbncef-

fam fimurintelligi iurifdiftionem faltim inferiorem. O brecht .

de berifd. tbeft 299. SciP. Gektil. de Iitri/d. Lib. II. cap. 5. ct 6. s • Ex

Digitized by Google

;D E IYRE MVItlCIPVM. r ?* t.

Ex eodem intelligimus , ( 4. quae fit origo fUtutorum municipa-

lium , plerumque adordinem ct decus vrbium pertinentium, et cur illa vocentur (PWkiihre. Qualia condendi facultatem anno

1292. Hamburgenfibus faflarn nouimus a Comitibus Holfutiae.

Lambec. Orig. Hami. II. n. 471. „ , , . .

♦•Ati pauilatim tamen eiuitates ycx- tat, fed longe lateque per tradhim

flinth leniturorum aduoc.uorumque fuburbanum , qui vocatur vtmhbU-

ieriidWUone , quae plerumque tcuda- dum , porrigitur. Intra eumdetn tra-

lis erat , aut ipiae fibi illam redente- flum , antequam pax publicis timdio-

rpnt, «ut a Regibus et principibus im- nibus firmaretur , qui vim apertam-ad- j petrarunt pro beneficio. Hinc nulli in hibucrat, frartae pacis erat reur, id

vrStbus quibusdam Iculteti (urit,. in quod vocabam dai Mlthjrud-Ktiht. aliis non a Principe, led (enatu, ©on- Schottsl. de /higul. Gcrrn. u<n’.,tap. Ibtuontur. Quin vrbana iurisdtclio ali* 10. Grvfhiamdi de ytetchkHd. 5a*i

cubi non modo intra moenia exerce- tap. 7 6.

§. cxmr. Ex eadem iurifdi&ionis vrbanae indole ( J. facile expjicari po- Scabina-

tell origo fcabinatuum in celebrioribus Gerrpaniae vrbibus , qua lingulari libello erudite difquiliuit FhiD. BrvmmeHVs. ^ec

minus ( 6. iam reddetur ratio ftatuarum , quae paflim ad curias , n et in foris ciuitatum Saxonicarum , confpiciuntur , quippe non libertatis et dutneftmt teftes , fed iurifdiftiorus , maxime fuperioris , quemadmodum et veteres loca , vbi ius fub dio dicebant , ligno quodam notata , malles vocare folebant. Eccard.

ad Leg. Sal. Tit. 2. fi. I. p. 14. Quare ( 7. fruflra iis nomen a fabulofo illo Stentore , Rolando , arcelTunt. Vid. Gryphi and.

de IHcichb. Sax. cap. 71. ». 9. fequ. Levbea. Magdcb. Stapel-Vn-

f“g-n- I2J7- feVt. ■ -

f. CXV.

Denique quum mira faeculo X 1 1 1 1 . reipublicae municipalis Plebeip

fafta fit conuerfio .■ ( f, 112.) non mirum eu, (8. hodie, licet vbique

in quibufdam ciuitatibus adhuc emineant ingenui , vtl ciucs pri- .fere *ft

mani ex doftorum vel mercatorum ordine , iis tamen plerumque ,u‘ cno~ adiungi aliquos ex plebe , ac proinde ( 9. tribus yel corpora opi-

ficum iure quodam fuo pollulare folere , vt quidum ex contribur

libus fuis vel in fenatum cooptentur * , vel , vbi de republica confulitur in medium , adhibeantur in confilium. Vnde torn ula

Gollarienlibus follemnis : Condufum in beyden Rathen , mit Ztt- ziebung der Freunde von Cniden und Hemeir.de. * 1 G x * Sic

~Y<"

- 'DlgitieetJ-by Google

Priuile-

gia mercatorum,

Ius fori

e» nundinarum.

52 ELEM. IVR. GERM. Lib. L Tit. V.

Sic Argemorati anno ijj*. con- primariis, veluri do&is, et ;mereitori- lliiuumeile rempublicam, docet Kob- bus, quorum collegium dl in aedi- niGSHOFF. in Chron. Aljas. cap. J. §. bus ad latus curiae finillrura , zum

96. p. joj. Francqfurti iuxta Moc- Frauenftein : parti m denique ex certis num fenatores leguntur parti m ex pa- opificum collegiis , quae accuratius re- trinis, quorum collegium coitio ae- cenlet Ittbkvs apudHtaT. de fpedal. dibus dextrae curiae lateri proximis , Imp. Homano-Germ. rtbusp. SeCl. 11. §. imalten Limpurg , parum ex ciuibus »}. p. tjo.fequ.

§. CXVI.

Quumque municipum potiflimum fit, inftare negotiationibus r

(/• iii. 2. ) aequum videbatur , iis varia indulgeri priuilegia * ac proinde ( 10. mercatoribus in illis turbis , quibus quotidiana

priuatorum bella inuoluebant Germaniam , pacem fanciri , aeque

ac clericis, et religionis cauffa peregrinantibus , cap. 2. X. de im- mitti. cler. ivs Prov. Sax. Lib. II. An. 66. ivs Prov. Svev. cap.

248. recess. imp. Francof. an». 1442. /. 6. Iifdem (11. dari

facultatem, proprium inftituendi collegium, et olim (12. ftatuta

etiam , ad commerciorum incrementum comparata , condendi , nec

non (13. ius illud famofiflimum , quod codices mercatorum fe-

miplene probare pro feribentibus patitur *. Robsn. de Libris mereat.

* Id ius in Italia, (pedarim Veneriis, quemadmodum et pletaeque aliae raer- natumeric, exSC. anno i4<s<s. eamin catorum conluetudines, in primis ne-

remfado demonftrauimus in Diflert. de gotiationes collybilticae. Vnde ct vo- codicitus mercatorum furo cedentium f. cabula technica , familiaria mercatori-

18. Poftea paullatim Alpes tranfeen- bus , pleraque funt Italica, dit illud mercatorum priuilegium ,

cxvir.

In primis ad negotiationes municipum pertinent f 14. nundi-

nae , tum quae fingulis hebdomadibus recurrunt , ( Wocken-Marck.-

te ,) in quibus ( ly. ea plerumque municipum praerogatiua cft ,

vt gaudeant iure quodam upcripuinut , et exteri emere non pof-

fint frumentum nliumque commeatum , quamdiu certum figmina

ex curia confpicitur, tum ( i*. annuae, eaeque vel a principibus

infiitutae, ( fahmtUrckse , ) quales nundinas in oppido HuelTen

anno 1348. infiituit , et priuiiegio munit Joannes , Comes Cli-

nenfis apud Dif.THM. Cod. Diplom. ad Tefcbenmach. n. 23. p. iy.

vel confirmatae ab Imperatoribus , ( Me(jen * ) Koenigshoff.

Chron. cap. y. i. y.j. p. 2t>y. iiv quibus etiamnum obtinet priuile-

giura

Digitizefd,by

DE IVRE MVNICIPVM.

53 ghim l. un. C. denund. Ahasv. Fritsch. de regali nund. ture. * Ita commune eft id vocabulum

facriticio miHatico et nundinis celebrio-

ribus. Quum «nim olim ad mifljm

Ibliemnem in encaeniis , vel die alicui ex caelitibus (aero habendam con-

fluerent peregrini innumeri : eam lucrum faciendi occaGonem praetermit-

tendam non putabant mercatores, quorum eo tempore tantus erat concurlus,

Tt paullatim inde nundinae celeberrimae nalcerentur. Exempla habes paf-

fim, velutiin Chron. Mariemod. apud Leibnit. Script. Rei. Brunfu. Tom. II.

p. 45. Sufpicatus e(l hoc primum V»- dianvs , cuius obferuationem miri-

fice confirmat charta Dagoberti apud Dovsleivm Lib. III. cap. III. vbi

Rex : Cognofcat , inquit t folluitudo et

prudentia vejlrt , qualiter volumus et

conflammas , in honorem domini et gto*

riojt patroni nojlri , Dionjfu , Mgftca- tvm conjlituendo ai missa ipfa , quae

eucnitfeptimo idui OClabris femel in anno.

Inde ergo eft, quod huiufmodi nundinae plerumque incidunt in diem, cae-

liti, vrbis patrono , 1'acrum , ab eoque et iplae nundinae nomen fortiuntur ,

e. g. Die Peter-PaulU-Meffe ut Naum- burg, die Bat tholomaei- Mejfe tu Franck- /ur/.ceterae.Quin in Belgio hodie omnes nundinae vocantur KerckmiJJen kertmjjen,

vt eo minus de hac earum origine dubitare liceat.

/. CXVIII.

Vrbibus quoque quibufdatn propria funt quaedam iura emi- nentiora, mercaturae cauda inuenta, et vel ad fifei vtilitatem ,

vel ad ipfarum vrbium et mercatorum compendium atque emolumentum comparata. Tale eft , ( 17. ivs stapvlae quod vo-

cant , id eft , ius vrbi cuidam competens , cogendi eos , qui merces tranfuehunt , vt eas inde dimouere non poftint , nili venales

prius expofuerint ciuibus. Idque vel vniversaLE eft , vel siN- G vr. are , et ad certa mercium genera certaue tempora reftriflum.

Quod , quum laepe in monopolium euadat , vicinifque vrbibus admodum incommodum fit , innumeris litibus praebuit materiam,

Lf.vrer. Magdeburgifch. Stapcl - Vtftteg. et proinde hodie fine Eleftorum omnium fuffragio concedi non poteft. Capitvl. Ca- ROLi vi. Art. 8.

§. CXVIIII. Tale etiam ( 18. ivs geranii , das Krahn-Recbt , id eft, ius

habendi machinam traftoriam , cuius ope merces quaelibet , quan- taecumque molis , ex nauibus furfum tolli poliunt , vt ne vefli- gal defraudetur a praeternauigantibus. De quo plura dixerunt Besoldvs, Wehnervs et Speidelivs in voce Krabn- Recht.

Talis machina Argentorati faci a anno 1385. Koenjgsh. Cbrott.

cap. y. §. yq, p. 2oy. not. a. Tale ( ly. ivs tkvtinae pvblicae ,

die Sudt-lVage , qua omnium mercium inueftarum vel exportan-

G j darum

Iusftapu- lae.

Ius gera-

nii.

54 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. V.

darutn pondus exploretur , vt fecundum eius , quem vrbs ci rei

praefecit , teflimontum veftigalu , portoria , fimiliaque onera

praeflentur.

§. cxx. Aliamer- Ad mercatorum priuilegia, non omnibus emporiis communia»

catorum fed quibufdam tantum propria, pertinent (ao. aditus ad curiam

priuile- vel ordinem fenatorium , (21. locus proximus a litteratis, ho- g'a per nore acagemjco ornatis , adeo , vt in follemnitatibus publicis

faturam litterati et mercatores vna procedere foleant, ( 22. Fo-

recenfita. rum priuilegiatum , d.is Kanff - vnd Handels - Gerichte , in quo a iudicibus quibufdam ICtis et mercatoribus omnes caullae merca-

torum , leuato velo , decidantur, quo ( 23. et iudicium nauticum,

das Admiralitdts -Gericbt , pertinet , itidem ex ICtis et mercatoribus nauiculariis compofitum , ac proinde vti folitum titulo :

zurn Admirahuus - Gericht verordnete Herren und Btirger.

§. CXXI. Ius 00- Quum etiam ius coquendi vendendique cereuifias ad munici- quendi pum priuilegia vel maxime pertineat : ( §. m. j. ) intellcftu

cereui- fane haut difficile efl, ( 24« hanc cereuifiae praeparationem ven- “anl- ditionemque efTe negotiationem municipalem, adeoque f2J. ruri

viuentes cereuifiam quidem coquere aliquando polle fuis vfibus, non tamen eamdem venalem habere , nili fpccialiter id concef- fum elTe doceatur *. Carpz. Part. II. Conjl. 6. de/. 4. et y. Ex eodem principio efl , ( 2 6. quod in Saxonia municipes iure pro-, hibendi vtuntur intra milliare, id efl intra fpatium decem mil-

lium oftingentorum pafTuum , a fine fuburbii ad praedium illud ,

in quo cereuifia coquitur , per viam regiam metiendum. I v s Prov. Sax. Lib. JI1. art. 66. et ibi Glojfa. MarsmanN. Miltolog. cap. 8. Bever. Specim. hir. Germ. Lib. I. cap. 16. f. 4. fequ.

* Quin fi vel maxime concedi fit datur , ( dafi dat ftuv verfchencktt , al-tr cereuiGam vendendi facultas : ea tani.hr x nrfchtaten w erit, ) vt certis

men arctis admodum limitibus ple- tantum anni temporibus venalis habea- rumque circumlcripta efl , cautumque, tur, cetera, Bever. Aid. §. 1 j.Jxqu, vt cereuifia non mfi .minutatim ven-

§. CXXII. Leges All quemadmodum ipfae cereuifiae tam funt fui difltmiles , vt

de re ce- vix binae vrbes eiufdem faporis , coloris , ac falubritatis cereui-

adrnoir a ̂as cocluanl •’ ita ( 2 7- et leges ad rem cereuifiariam perti* * nentes

_ .TM 1 H

?% . r

r* a

t.

* V

DE IVRE MVNICIPVM.

jr nentes tam variae funt , vt certi quidquam hic fcribi vix polfit. dumva-

Id tamen plcrifque locis oblinet, Vt certis tantum vel perbonis, r*ae.

vel aedibus , ius fit faciendi vendendique cefeuifiam * , iique , quibus hoc ius cft , et ipfi , quando eos ordo tangit , illo vti ,

et aliorum quoque facultatem ( ihre Brau- Gerechtigkeit) condu-

cere , et tunc ea vti poffint. Talia ex inftiruto explicarunt

Otto Tabor de ture cereuifiario. tom. I. Op. p. 6oj. fequ. SchoePFFER de iure braxandi , et alii.

* Aliquando et vrbes gaudent iure certos pagos cogendi , vt non alibi quam cx ea vrbe petant cereuiflam : quemadmodum et cauponae huius*

modi rcpcriuntur , in quibus folisru- ftici alicuius traAis perpotare et ce- reuiliam emere polii m. Qualia iura tamen fola praclcriptione non adqui-

runtur , quia cercuifiam alicubi petere ell actus merae facultatis : led fi ab

attu prohibendi, e. g. pigneratione ,

tempus lege definitum lapfiim fit r tunc demum natum eft ius huiu-.nodi bannarium. Vid. Schilt. Ex<rc,

Xl'III. 4. ScnosPFF. itd. Fari. II 11. cjp. ». n. 41. fequ.

§. CXXIII.

Quum vero et opificia , tanquam praecipua commerciorum Opificum fulcra , ciuibus municipiorum veluti propria elTe cenfeantur : ( § prtuile- 111. 4.) non obfcurum clTe poteft , ( 28. quamobrem illis in gia. Germania tot priuilegia conceila fint , veluti -( 29. vt collegia et corpora fiia inllituant , vocata in monimentis medii aeui focieta- fes , gildae , vniones , Emungen , Innungen , Ziinjfte , Aempter , quales iam faeculo XII. fuille Magdeburgi patet ex Cnron. Magd. apud Meibom. Rer.Germ. totn. II. p. 529. Lvdewig. Re- * liq. AfSS. tom. II. p. 389. et (30. lnfec fas fit in quibufdam vrbibus rempublicam fimul capeffere. vid. Differt, nojlra de Colleg. et corp. opif; cap.2. $. 11. (31. Cur opifices non folum iure prohi-

bendi alios , in collegium non receptos , gaudeant , fed ( 32. etiam ruri quaedam opificia exerceri non patiantur *. Illuflr. a Lvihwig. de opifice ex pagis exfule. Sed de hoc opificiario iure non vno opufculo tam accurate egit Hadr. BeIlrvs , vt hic aclum agere nolimus , maxime quum innumerae fint opificum confjctudines , et in illis etiam quaedam abfurdac , ac proinde communibus ordinum imperii fuffragiis merito abolitae anno 1731. Vid. Schmavs. Corp. lur. public. p. 1 5 j 1.

rumque ius exercendi opificium a col-

legio quodam proximae vrbis impetrare tenentur. Quin in nuta dijfer-

tatw ne

hi j

* Sunt tamen quaedam opificia et rulbcis permifla. Dantur enim D^ff- SehntuUr , UUtiJhr cei. qui tamen ple-

1

ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. V.

taiioitt eaf. >. §. 6. offendimus, quae- Schuh-Kneehte Tuch-Knapptn Mithl-Knaf- ciam opihcia olim vix ab aliis , quam fen : quum alii audire malint Gtfeikn,

(eruis , exerceri conliteuirte , atque in* alii D‘<ntr. Hadr. Beicr in Boetho

de fupercfie morem , quosdam boe- cap. ). n. Je./equ. toi vocandi (eruos, e. g. FleijcherKnechte,

§. CXXIIII. Quis o- Tam luculenta vero priuilegia facile fubigebant contribules, pitkium ̂ jj, vt non promifcue omnes reciperent in collegium et magi- poffc^n ̂ rorurn vocabulo dignarentur, fed a candidatis exigerent, ( 34. vrbibus. vt teftimonia ingenuorum natalium , ihren Geburths - Brieff, ex-

hiberent, (35. vt , tirocinii quoque annos rite et fecundum collegii leges exaftos ede , demondrari libi vellent litteris , quas

vocant den Lehr- Brieff'. ( 3 6. vt eos deinde rite in boethorum recipi numerum , et ( 37. aliquot annos peregrinationibus im-

{ pendere iuberent : ( 38. vt denique eos non reciperent in col- egium, nili inter petitores. aliquoties profelli nomina, confefto artis fpecimine , collegio coena excepto , folutis denique impenfis , magidrorum nomen more maiorum meruilTent. Longa ea fabula ed, quam cum adparatu perpoliuit Hadr. Beier tum in Tirone , tum in Boetho et Magiftro opificiario.

§. cxxv. Quandoquidem porro, qui in fuburbiis haerebant , ad reli- *

nidne " duorum mutiicipum iura ac praerogat iuas non adfpirabant * : notis ( §• ni. 4. ) cum iis et hodie ( 39, nec ius honorum , nec fa- condirio- cile ( 40. ius coquendi cereuitiam communicari videmus , nili

nis, quam fuburbia lingularia municipia conflituant , fuifque pareant magi-

reliqui ftratibus municipalibus, qualia padim occurrunt. Quin (41. fae-

ciues. pe fuhurbani , quamuis ciuitatis iura redimere teneantur, tamen, perinde ac rullici , certas operas praedant , quin et alicubi , qui jplis a fenatu oppidano praeficiuntur , vocantur Baurmei/lere , veluti Francofurti iuxta Viadrum.

* Suburbia fini vrbium , in Germa-

nia conditarum, initio non latis conuenire videbamur. Quum enim hae

ideo munirentur , vt obex poneretur Hungaris , Normannis , Slauis per Germaniam longe Liteque diuagantibus,

omniaque ferro et flammis deualtan- tibus ( §. 105.) ex fuburbiis multum detrimenti imminebat municipiis ,

quippe quibus facile hortes potiri * et pro cartris vd poterant. Iple quidem Henricus l. Rex fuburbia tole-

rabat, (ed ea implebat latronibus fu- ribulque, panim vt eos paulladm a

turpi vitae genere ad honeltatem pcl- liceret , parrim rt iis , tanquam leuis armaturae militibus, aduerlits horte»

vtcrctur. WitICMNd. Annat. Lib. II.

p. S4J.

igitized by Google,

DE IVRE MVNICIPVM.

57

p. «4j.SlG*B. GEMBLAC.ad ann. 911. olim viftim e£e , quidquid extra moenis Quare mirum videri non potell, viie in fulurbiu ptnatei ccnjluu<£.t.

§. CXXVI.

Quainuis vero fuburbia ideo Gallis vocentur fsuxbourg , idem- Qui p&I- que vocabulum exprimat Germanicum PFALBVrgbr : tamen ( 42. burg«n ■ non leuiter errant , qui hos non alios, quam fuburbanos , fuilfe

arbitrantur. Strvv. Synt. Hijl. German. DiJf.Xl. §.20. not. *. Pfalburgeri enim dicebantur, qui extra ciuitates habitantes , alnfque fubie&i , in dominorum praeiudicium iura ciuitatis in vrbe

aliqua potentiore impetrabant , eiufque auxilio freti , eo obtentu,

ab oneribus ac tributis fefe exemtos putabant. Wenker de Pfal- bttrpr. et Vsburg. f. 7. feqte. Quum vero hic mos, ab Henrici IV. temporibus, vti Wenkero videtur, repetendus, ct iniquus, et

permoleftus elfet imperii ordinibus : (45. variis imperii legibus ille abolitus eft a faeculo chrilliano decimo tertio * , maxime vero in avrea bvlla csp. 16.

* Antiquiiiima , quae pfalburgeris oppofita tuit, conftitutio elt Henrici

vu. Kegitj quae auno 113». Wor- mariae prodiit , ac in Germanicam lin-

guata translata eit a Sigismundo Imp. V id. Colo as r. C onjl. Imp. T. I. p.

7 9. Ration . Cm tji. 78. et Reuhs-Saiz.

Ltb. Ii. p. 1 6. lini mucro ip(e Fride- ricus 11. I imperator eodem Ueculi ij. anno tricelimo Iccundorem ratam ha-

buit , edixitque, vt elues , qui pfalbue- gere eluebamur , penitus emeremur. Quod diploma a Schilt&ro Tam. II.

hir. pubi. p. 1:7. Heiseccio de Si - gill, p. 119. ct Lvdewio Seliqu. AISC.

Tom. VII. p. jj 9. editum elt. Repe- tiit eam landionem idem Fridcricus

II. anno ti}6. in comitiis Mogunti- nis, Goldast. Confi. Imp. Tom. I. p. 80. limiiesquc exltam Rudolplsi L

apud Lehman.v. Ld>. V. Cbron. Spir. cap. 108. Ludouici , Bauari , apud Datt. de Pace pubi. Lib. I. cap. 14.

n. yj. Jequ. et aliorum, de quibus operole VCenkervs ct Lvdewig. ad Aur. UuIL Tu. 16. §. l.p. ifl.

f. CXXVfl. ..

Nec (44. cum fnburbanis confundendi ciues extranei , die fle c not

Avsbvrger vel vsbvrger , quippe qui et ipfi non intra weich- ausbur-

bildum , fed in Principum et reliquorum imperii ordinum terri-ger'? toriis habitabant , et a pfalburgeris in eo duntaxat diferepabant ,

quod line detrimento dominorum iura ciuitatis in vrbe aliqua impetrairent. Wenker. ibid. Attamen quum ne id quidem line

omni dominorum incommodo fieret , fubditis quippe fuis cenfum interentibus in vrbium aeraria : hos quoque promifeue recipi , vetuerunt leges imperii , de quibus fufe fuo more clariilimus Wenkervs.

Heineccii F.lem. Itaris Germ. H §. CXXVilL

Digitized by Google

j8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. V.

§. CXXVIII. Conditio Quumque par fit incolarum conditio : ( f. i n. 4. ) facile pa-

incoU- tet , ( 4J. cur qui operas mercede locant , Tagelohner , Handar- tum, beiter , limilefque ex vltima plebe homines , foluta quotannis

certa pecunia, quae Scbuz-Geld vocatur , in vrbibus et fuburbiis tolerentur, quaertum tamen, ciuibus proprium , facere non poffint. BeVEK. Specim. lur. Germ. Lib. I. cap 12. §. ]<j.fcqu. ( 46. Cur incolis accenfendi fint etiam Ivpaei , quippe nec iuris ciui-

tatis participes * , et non nifi certis legibus , ( e. g. ne fundos poffideant , nec tabernariam mercaturam exerceant , ) intra moe-

nia recepti •• quamuis variae fint ludaeos recipiendi formulae , iique multis locis , opibus freti , maiora audeant , et ipforum pae-

ne ciuium luminibus officiant. Vid. Boehmf.R. Dif. de cauta Iu- , datorum tolerant. Saltim ( 47. hodie inane nomen videtur fer-

uitus , cui obnoxios ludaeos etTe , ob tributum iis in Imperii

legibus nomen H. R. Reicbs Cammer-Knechte , plerique obferuant, Stamm. de Seruit, perf. Lib. l.tit. J. c. I. feau. Sch l LT. Exerc.

XXXVil. if.fequ. et lur. Pubi. Tom. I. Lib. I. tit. 4. $. 6.

* Et tamen Wormatiae Iudaei ae-

que , ac alii , iuca duitatis obtinuerunt. Auftor enim e(l Schannat.

Hijl. Epifc. yPormat. Pan. II. cap. X.

g. 4. p. 1 06. Epilcopos eos in chartis fuis vocafle : Vnfere htbe Burgtr ,

htitn vni Chnflen , et Fridericum II.

tu diplomate anno laij. iunxifle Bur- gtnfet in cituiate Wormatimfi , fine I V- daeos. Idem p. 391 . obferuat , lu-

daeos laeculo 14. Wormatiae habuifle It. iudices , ex ludaeis leclos , iis-

que praelinlTe antiilitem r^Jtiern vulgo

vocarim de» Inden- Bijihcfr. Quin alicubi et Hodie iurisdiCtionem aliquam

iis concedam efle , da]) Jit ter ihr.-n Parnojjtn vnd Elirjlen belanget wtr- dtn konnen , fi ipfi inter le litigent ,

ex atlis didicimus , et hinc adoptionem nepotum , ab auo Judaeo apud

Parno (furti feclam , per tadum fodant,

dunh ien Mamtl-Grijf , ab Haltnfium ac Francofurtanorum i ureconlu Iterum

ordine validam efle iudicatam, meminimus.

at exe ratorum.

§. CXXVIIIL Ex eodem vero intell igitur , ( 48. ab incolis magnopere di£

ferre exemtos , quales funt miniflri principum , nobiles , pro- fefldres , aliique academici , quippe forum priuilegiatum , faltim

quod ad perfonas attinet , recognofcentes , cetera a muneribus

municipalibus immunes , nifi vel fundos in vrbium territoriis^pofi. fideant , vel fimul quaertum municipalem faciant , ( tr emi jie biir- gerlicbe Nabrung treiben.) Beyes. Spec. lur. Germ. cap. 12. jfi

33- felu- f. CXXXL

DE I V R E MVNIC1PVM.

S9 §. cxxx.

Ceterum quum militaria ornamenta nobilibus ac ingenuis in Militia

Germania fcmper fuerint propria > ( §■ 7 <5. I. ) ciues vero vtbana.

municipiorum commerciis , opificiis , et re cauponaria vitam to- lerarint : ($. m.) confequens videbatur, ( 49. vt municipes

non deceret militiam fequi , multo minus ( 50. equitum cohorti- bus adferibi. Quamuis , (yi. glifcente vrbium potentia , faepe

et ciues arma viftricia per viciniam circumferrent * , et ( $2. quidam eorum equites patriae ftipendia facerent , ab haltis , quibus

armati erant , difti aie Glevenburger vel Glevener , Wenker de

Pfalbttrg. Vtburg. et Cleucnburger , et ( yj. hodie, recepta militia mercenaria , milites non modo ex municipibus , fed et ex ipfa plebe ruftica , conduci foleant.

* Quod maxime in interregno et vrbium opibui niterentur , eaf poft illud facium videtur. Annal. que priuilegiis quam plurimis orna- Colmar. ad ann. 1181. Multi igne- rent. Et tine tiou liint bella ab vr-

bilrt jatii militet in Argemina. Et ad bibus Hclueticis gella , quibus et li- attn. 1187. Confutet Argentinenfet ci- berratem libi quaeliuerunt , et plure*

nex fttot equos habere bis mtile praece- prouincias liib luam redegerunt pote- fere. Quod ius eo magis libi 'vindi- Jtatem. Alia exempla bellorum ab carunt municipes , quo po-temiores vrbtbus getiorum habes apud fratrem poltea fierent vrbes , maxime quum Antiqu. Gesi. Ub, V.p. 381. 381.40*.

Reges a Papis exagitati, infeulos- 405.,/rqi». 410. 415. Jequ. que experti epifeopos et principes ,

TIT. VI

DE ALTERA HOMINVM DIVISIONE , ET SPECIATIM DE POTESTATE

PARENTVM IN LIBEROS.

• f. cxxxr.

Sic fatis haftenus difhim eft de prima diuifione hominum : Alter» fequitur iam altera , fecundum quam homines quidam s v I hom'- t

IVRIS, alii alterivs 1VRI svBiECTi efTe dicuntur. Quamuts

enim et haec hominum diuifio ex ipfa ratione proficifcatur , adeoque Iit iuris gentium ; multo aliter tamen philofophati hic funt

H 2 Gerraa-

6o ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. VI.

Quinam Jure Ger manico

alieni iu ris i

Fotefta» ,

tutela et

mun- diuin

Germa- nis muti-

Germani , quam Quirites , qui omnes fui iuris efle docebant , qui nec in patria, nec in dominica poteflate , eflcnt.

§. CXXXII.

At Germani , quibus omnis poteflas in alterius perfonam vel

.res MVNDIVM *, id eft, prote&io vocabatur, non modo servos et liberos in mundio , feu poteflate dominorum ct parentum , fed et vxores in mundio maritorum; minores in mundio tu-

torum : libertinos in mundio eorum , ad quos fefe adplicaf- fent , immo et ecclesias , civiTATrsque in mundio principum

effe dicebant. Hinc faepe legas , liberos teneri in mundiburdio parentum : Bvrcard. Decret. X Vili I. p. 268. feminas viuerefub

poteflate et in mundio virorum : lex Langobard. Lib. II. tit. 10. pupillos ejfc in potejlate et in mundio tutorum : LEX Langob.

Lib. II. tit. 34- f- 4- libertos faflos ejfe iamundltngos vel mundman- ms. Lindfnbr. Priuil. eccl.Hamb. p. 149 p. ijj. et 156. Hvnd. Alctrop. Salisb. Tom. 1. p. 240. Eccleliae autem tam faepe in

mundio . mundiburdio , mundiburde Regum et Principum efle dicuntur , vt ipfa horum diplomata , quibus earum delenfionem ?in

fe ftifcipiunt . mttndiburdia vocentur. Car. dv Fresne Glojjar .

mcd. Latin . p. 6y6. fequ. Tom. II.

* Mvnd Germanis cfl os. Quum

vero ad eorum , qui alios in poteflate habent , officium pertineat, eis ore

praecipere , eosque verbis , quoties opus efl , defendere : vlu inualuit , vt

mund pro poteflate ac tuitione acci- peretur. Id vero vel inde patet ,

quod veteres 01 mun.lt t efje Latine ex-

primerent in verbo, jerm-me vt I ore ejfe. Lex Salica tit. 14. §. f. Si

papilla , quae trahitur , in verbis regit fuerit. Et tit. 59. §. 1. Rex etm ex-

tra sermonem ponet. Add. Mar-

cviF.m. I.Farm. 14. Gregor. Tv-

ron. Hijlor. Liit. Irl III. ctp. 41. Qua notione et Graecum Aej»» apud lerip- tores Byzantinos occurrere , obleruauit Car. dv Frfsne Ghfiar. Lat. p ,

1 1 *o. fe.pt. Tom. 111. Nihil ergo fri-

gidius eft etymologia, quam ex GviL- LttRMI BritTonis vocabulano MSG.

et Autlore .\famnn-reUi profert tonat

Tom. ILp/«9f. MunJi.i muiieirii di-

citur a Ip arat ut at 'ornatum tnulierir : vn de 11 mintflrot talium mtindibtirjct vocamur.

§. CXXXIM. Hi omnes itaque Germanis erant fub alterius poteflate , tu<-

tela vel mundio , qui non gratis illorum tuitione fungebantur ;

quum tutores plerumque vel per eiufmodi perfonas adquirt-rent , vel fpem haberent , eorum >n bona fticcedendi. Vnderefte Br.YE-

RV* Specim. lur. Germ. Lib. III. cap. 10. $. 14, obferuat , potejlatem

DE ALTERA HOMINVM DIVISIONE.

61

tem Germanis conflanter vocari tutelam , ( Vormundfchaft , ) <juae

penes patres , maritos & tutores eadem fuerit , et in iure vfusfru-

(Ius , atque obligatione alterum alendi conJUtiffe videatur. Qui

Siuaeue ergo in nuilius fiue parentis, fiue domini, fiue patroni, me mariti , liue tutoris , fiue aduocati , potefiate , tutela vel

mundio erat , is eaue erat fui iuris , vocabaturque Amond. lex

Langoe. Ltb. II. tit. 2. j). 34.

§. CXXXIIII.

1 Afl de dominica poteftate iam fupra fatis fuperque diximus.

'( $. 38. fequ. ) Itaque iam de ea , quae parentibus iure Ger- manico competit in liberos , erit dillerendum. De parentum li-

berorumque conditione vix quidquam refert Tacitvs de Morib.

Germ. cap. 20. nili quod hi in omni domo nudi egerint ac fordidi :

quod fua quemque mater vberibus aluerit , nec infantes ancillis aut

nutricibus fuerint delegati : quod denique inter eadem pecora , in

eadem humo degerint , donec aetas fepararit ingenuos , virtus agno-

uerit. Itaque ignota maioribus fuit delicatior educatio , nec li-

beros puduilfe videtur, minifleria domeflica cum matribus et fo-

roribus obire. T a c. cap. 2y. Ceterum haec omnia ad patriam

poteifatem nihil omnino facere, facile intelligitur.

§. cxxxv.

>w-

vguinara lui iuris ?

Quae li-

berorum conditio

temporibus Tael-

Contra de Gallis memoriae prodidit Ivl. Cafsar de Bello Parenti- Gall. Lib. V 1 . cap. 19. viros apud illos in vxores pariter, ac libe-

ros , vitae necifque kabuijfe poteftatem. Quod de Germanis etiam

dici polle videtur , quamuis non dcfrnt , qui in Germania an- c'js tiqua parentibus nunquam eiufmodi potelfatem competiifle ̂ .inlibero*.

contendunt *. Vid. Thomas. de Vfu praei, tit. lnft. de patr. potejl. cap. 2. §. 3. fequ.

* Primo enim eius iuris non me- minirte obleruant veteres. Deinde Cas-

sarim Lib. VI. 'Jp. |tt. diligenter

delcripfiilc mores Germanorum, eosque compara/Te cum Gallorum inlU- rutit : led nihil illum memoriae pro- didifle de iure vitae ac necis , quo pa-

rentes in Germania vfi fici in liberos.

Potius numerum liberorum fini/e , awr

qu emquttn ex agnatit necsre Jlapiiiuo: habitum efle , terte Tacito de Mor.

Germ. eaf. 19. Denique quum Cas- sar Gallis ia vxores aeque, acia liberos,

ius vitae ac necis fiiirte feribat , Germa-

nos autem in vxores tam rigida po-

leliate vlos erte , non conllet : probabile viaeri , eosdem nec in libeios eo

tnodo animaduertere potuirte. Sed1 pnmo communes futile Celiis omnibus huiiumodi mores noui mus, l %. 1, * )

Deinde , quum Caesar ca tantum notarii, in quibus Germani cfletlt Gallis

diifimiies , et hic tamen nihil diuerfum apud Germanos deprehenderit : . nullum ert dubium , quin iis ha-lenu» omnia coiiueoeriiu. Praet etea loru s

H 3 laeiTi

0 6t ELEM. I VRIS GERM. Lib. I. Tit. VI.

Taciti tantum pertinet ad procuratio- riiis fuifTe in v xores , miramur qucm- nem abortus et expolitionem infamum, quam negare , quum illud Germania quae flagitia ignoraile Germanos, lacile tribuerit T a c l t. de Mor. Gcrm. largimur. Denique ius vitae et necis ma- np, 19,

§S CXXXVI. Non ta- At facile largimur , eam poteftatem , fi antiquis Germanis

inen me. concefla fuit , paullatim ab vfu receffifle iis faeculis , quibus dio acuo. Chnftianae religionis cultus rudioribus Germanorum moribus

rubiginem veluti deterfit, relida parentibus modica tantum caf-

tigandi facultate. Sic Lex Wisigothica Lib. Illi. tit. j.' §. i. Flagellandi , inquit , et corripiendi liberos , quam diu funt in fa-

milia conjlituti , tam ano , quam attiae , feu patri , quam matri , patefias manebit. Contra eadem lex liberos , qui imuriam atro-

cem intulerint parentibus, a iudice virgis caedi, et liberorum

I caedem capitalem elfe iubet. * Lib. V l. tit. 3. 7.

* Attamen lex Lanoob. Lih. II.

tit. 9. §. a. reliquis ea in re paullo

durior , parentibus facit poteihtem filiam , quae in lerui torum fua Iponte

concc/ferat, vel occidendi, vel foris pro-

ttinciam traofaendendi , ct de rebus ip- Jius molieris faciendi , quod voluerint. Vbiclarilf. PoLAC.ijr/ltw. harifpr. Gcrm.

Ub. 1. cip. ix. f. a. inde non lo-

qui putat, vt Langobardi parentibus ius vitae et necis concelTerint, quia fpecialis hic cafus ponat delidum aliquod atrocius. At tale lemper ponit ius

vitae et necis , nili pro eo iure no-

bis lummam iniuriam ", ct barbaram in vilctra veluti facuicndi licentiam

concipiamus.

§. CXXXVII.

An ius Ius venumdandi liberos Germanis parentibus fuifle , plerique

venum- tregant. Thomas. ibid. 6. Et fane id verum efie de Wist- dandi. gothis , patet ex hoc loco Lib-V. tit. 4. jl. 12. Parentibus filios

Juos vendere non liceat , aut donare, vel oppignerare : nec ex illis

aliquid imi fuo defendat ille , qui acceperit , fed magis pretium vel

fepofitionis commodum , quod dederat , perdat , qui a parentibus fi-

lium compar auit. At hoc quoque non commune omnibus Ger- manis inllitutum fuit. Oitrogothi enim liberos , cogente nece fit at e ,

alimentorum gratia vendi patiebantur , falua ingenuitate. EdiCT.

Theodohici cap. 94. Et apud gentes plerafque Germanicas

• non modo parentes, fed et fratres aliofque agnatos, filias, fo-

rores , agnatas , aliis in matrimonium vcnchdille, fuo loco oftendemus. Quin adhuc in ivre Prov. Alam. cap.^oj. legimus :

Wo em Mann fein Kind verkauji durcb ehebajfte A 'otb , dsts thus er 1

DE ALTERA HOMINVM DIVISIONE.

er vvol mit rtcbt. Er foll es aber nidtt verkaujfen , dafs man es

thue in das Hurhaufs : er mag es einent Hcrm vvol zm eigen geben. Similia legas in glossa ivr. Sax. Lib.L art. 13. n. 2. et

3. nifi quod huius auftor , fe ea ex iure Quiritium didiciile ,

Fatetur.

§. CXXXYIII. Reliqua iuris parentum in liberos effc&a in eo conftinfle Axioma-

tnedio aeuo , animaduertimus , quod I. parentibus fas eflet libe- ta de pa- rorum bona tutelae nomine adminiflrare, ivs Wisig. l.ib. Illi, tit- rentum

3. $. 12. II. aftiones liberorum dirigere , pofttrifque praefcri- ,nG«r- bere , quid fieri vellent. Capitvl. Lib. VI. cap, 148. III. Quod

fine eorum confenfu liberi nec nuptias contrahere , nec quid-

quam magni momenti fufcipere polient. Lex Langob. Lib. 11.

tit. 2. 2. Denique Illi, quoti communis ellet vtrique parenti

ea poteftas , et matri non minus , quam patri , competeret * ,

adeoque V. vere non in dominio , quemadmodum apud Roma- nos, confilleret , ( vid. Corn. van Bvnkebsh. de Iure occid.

liberos cap. x. p. 14J. ) fed in mundio , vel tutela, vel poteflate

tuendi perfonas , adminiftrandique bona liberorum , qui ipli fe

nondum fponte defendere pollent , ab lpfo naturali iure parentibus permilTa. Hvb. GlPHAN. Comment. ad tit. de patr. pot. p. 41.

* Hinc plane Germanica funt, quae dilerte lancit lex WisigothoR vm ,

Lib. IUI. iit. x. §. I}. vi, patre mor-

tuo , filii in MATRIS potestate confi- fiant , et quod fi marito Jttperjhu , vxor for/itan moriatur , filii , qui funt Je eo-

dem matrimonio protreaii , in patrii potefiate con/rflant. Gemina eil lanitio licis Bvfu. VND1CAE tit. ff. Si ma-

ter nubere , eUO.a eaflitate , Jifiulerit , filii CVM OMNI FACVLTAT» J/l eiut fo- ittno et potestate confi/lani. Conii lex Baiwa*. Tir. 14. tit. s. et 7, jf. 1.

§. CXXXVIIII. Quum ergo ex principiis Juris Germanici fas fit parenti- paren_

tus , bona liberorum tutelae nomine adminiflrare : ( jl. 138. mm ad-

1. ) confequi videbatur, ( I. vt , quidquid liberis bonorum ali- miniftia-

eunde obtigilfet, ex eo vterque parens fruftus , conflante ma- uolru-

trimonio , communiter perciperet , ( tutelam enim legitimam fere

fru&ua-

>. 3. Itaque, conllante matrimonio , par erat vtriusquc coniugis in liberos

potedas : et pollea alterius praemortui ius (uperltiti aJcrelccbar. Hinc

ell , quod ex eiusdem legis principiis

viroque parente , id ell , patre et matre, intra*), annos orbiti, pupilli

haberentur. Quoti quam praeclare conucniat Germanorum inltiiucis , ar-

gumento ede potell loquutio Germa- nica Vater-vtii Mur-

terlojfe wayjen.

\

Digitized by Google

Libero-

rum a- chonet

quatenus dirigam !

«4 ELEM. IVRIS G E R M. L i b. I. Tit.VL

fructuariam fu ille , fuo loto demo.nrt rabimus , ) at , ( a. mortuo

patre , vfusfrudus vel totus , vel pro parte , matri viduae retia*

queretur. * Lex Wiiig. IJb. II II. tit.2. j U 14. lex Bvrg. tit. 59. lex Baivvab. tit. 6. et 7. Ex quo non diificile elt intelledu ,

( y. vfumfruthim bonorum aduentitiorum patribus in Germania

non primum ex lure Romano acceflifie , fed ex antiquo iure

Germanico fuperefle : (4. eiufdemque originis efle vfumfru&um

maternum * , qui etiamnum obtinet apud Gallos , MoLlN. Con- fuet. Farif. art. 240. ANGLEBERM. Confu. Aurelian. artic. 21 6.

Sainson. Confuet. Turonenfium }. 3 j8. Lamb. Gokis. Frodrom.

Adu. lur. cap. 21. n. y. p. i(5y. Belgas , Beck. de Tejlam. coniug.

Lib. V. cap. 6. n. 2. p. 645. Lamb. Goris ibid. n. $. y. 12. Sue-

cos , Loccen. Iur. prou. Suce. tit. 2. cap. 1 y. Francos hodier-

nos , IvsT. Verac. Confuet. Barnb. Fart. II. qitaefl. I. et 2.

Thuringos, Rtcht, decif 18.». ix. Colonienfes , Miodenfes ,

reliquoique Weftphalos , Hamburgenfes , aliofque, de quibus ex

jnftituto egimus in dijfert. de vjiifruEL matem. iur. German. in

primis Hamb. §. 14. fe\u. * " f’ " . r

* Fuere tamen gentes Germanicae , Tit. 4 6. §. 1. ftqtt. Lsx S*x. Tu 7'

quae tantum abelt , vt liberos inpo- f. l. ). Jcqu. Et tamen pollea Si- tertate matris viduae die, aut vlitm- xonibus quoque bic vfusfructus mater-

fructum ex corutn bonis percipere panus placuit. Vide D‘±- ncjir. paullo terentur, vt potius iplain matrem (i- ante citatam §. »1. jiqu. Quatnuis

horum , aliorumque vel agnatorum , et ibi , vti in picrisque Germaniae ci- vel cognatorum , tutelae fubucerent. uitatibus, hunc morem ita aboleue- Diucra enim ea in re erant mores Fran- rit ius Romanum , vt paflim nec vo- corutu et b axonum. Vid. lex Sal. Ia eiusdem, nec vdligiura luperlh.

§. cxxxx. Quumque ipfa naturalis ratio parentibus permittat ius , a-

ftiones liberorum dirigendi , iifque et in futurum confulendi :

( |. iy8. 2. ) ne Germanis quidem parentibus deneganda

erit hace facultas. Atque inde eft , quod ( y. pater msterque

in communibus liberis educandis focias fibi operas praedent ,

( 6. immorigeros aequali iure coerceant, et in ordinem cogant,

( 7. iis de futuro vitae genere profpiciant , ct ( 8. liberi matris

non minus , quam patris , facta praeltare cogantur , nili heredi-

tate abftinere malint. . . * I • , s

* 1

lcxxxxl

Digitized by Google

i

i. ;

I* W

* * : <» •.

/

k

W*

f r.

j DE ALTERA HOMINVM DIVISIONE. <5y

§. CXXXXI. Quandoquidem etiam (ine parentum confenfu nihil alicuius Sina eo-

momenti fufcipere polTunt liberi : ( $. 138. 3. ) facile pa- r.um cou- tet , ( (j. cur iure Germanico nullae lint nuptiae line confilio

et confenfu parentum fa£he , quamuis , matrimonii honori par- y^£^unt cendum elTe , quidam malint , ac proinde diuellendas non pu-

tent huiufinodi nuptias *. Sphc. S v e v. cap. 381. Sim. van Levvten Cenf. for. Purt.I. Lib. I. cap. 13. n. <J. ( 10. Cur, diffenfu inter parentes orto , ceteris quidem paribus patris ; Carpz. lr.rifpr. Conjtft. Lib. L tit. 3. dtf. 44. alioquin eius , qui iulliores >» fui conlilii rationes habet , voluntas lit praeferenda : idemque ( II. ftatuendum videatur, fi circa educationem liberorum, eli-

gendumque iis vitae genus , in diuerfa abeant parentes.

* Veteret "Germanos diremillc nu-

ptias , i nuitis parentibus contractas , ta-

tis patet ex leo. Alamann. ut. ̂ 4. J>- 1. Quum enim mulier peruemret in mundium mariti, ( §. iji.) et de tutela parentum , in qua erat mulier , line torum conlenlu nihil omnino de-

minui pollet: conlequens crat,vt, deliciente eo conlcnfu , H ae nuptiae nul-

lae edent, nec vir in feminam quid-

quam poteliatis conlequcretur. Eadem

principia hodie tcruare ius Hcnneber- gicutn , oulcruat Schilter. Exere. j.

f. 11. Sed et in Marchia idem obtinere , dilcimus ex edicto Brand. de

Mstrimon. anni ttfi>4. §. 14 ■ fequ. At,

quod non vbique hic rigor obleniatur, id inter .reliquias principii Komanen- fium de (aeramento matrimonii vide-

tur referendum.

os.'t ,

i*at

- &

%. CXXXXII. Quum porro communis fit in Germania vtrique parenti illa

poteftas : ( §. 138. 4.) non mirum eft, ( 12. ea fere eodem iure agere matrem, quae patri, iuualefcente iuris Romani vfu ,

accellerunt , veluti ( 13. vt ipfa quoque liberis tutorem teflamento conftituat. Nec obiici poteft , tutorem tamen , a matre teftamento datum , eHe confirmandum , quum commune id fit iure Germanico tutoribus omnibus, etiam a patre rite datis.

§. CXXXX1II. Denique quum parentum in Germania poteflas non alia fit ,

quam quae ex iure naturae et gentium proficifcitur : ( §. 138. y. ) facile intelligcs, ( 14. eam non efle perpetuam , fed ceflare illico , fi vel filius fua quadra viuere coeperit , vel filia per nu-

ptias in aliam familiam tranlierit. ( ly. Eam pot^llatem etiam ad nepotes non porrigi , led hos , viuo et fuperllite auo , efle in poteftate parentum fuorum. (16. Cefiare ergo iuris Romani

Heineccii Elern. luris Germ/tn. 1 axiotna-

Mater etiam tuto-

rem dat }

teflamen- tOh

Paren-

tum in Germ.

potcllas

ex iure naturao

cl».

» t

i'

* %

t.

Jl

r*-

Nihilquc

commune habet

cum pa-

tria poteftate Ro- marujr

rum.

Modi ad-

quirtndi

potclU- icm Ger- manis

non ii- deni, qui

Romanis.

66 EX EM. IVRIS G E R M. Lib. I. Tit. VII.

axioma, quod patrem et filium pro vna perfona haberi iubet,

ac proinde ( 17. non raro in Germania et pafta inter parentes et liberos iniri , et (18. a&iones, nulla licet intercedente

emancipatione, nafei. Heyek. Specim. lur. Germ. ibid. 41. fequ. p. 1 16. Quamuis ( i$>. hic multa nouarint iureconfulti , foli iu-

risprudentiae Komanie, tamquam glebae, adfenpti. Ihomas.

Jdijf. de qitafiemancip. Germ. nec non de vfiu praitico doliriu. Infi.

quib. mod. patr. pot. jolu. cap. 2.

§. CXXXXIIJI. Ex quo fimul intelligitur , ( 20. quam inanis fit quaeftio, an ius patriae potefiatis Romanorum in Germania abolitum fit ?

quamque male (21. is , qui conftitutiones Auguiti Eleftoris Saxoniae fecit, rationes inierit, dum fcriptit : Ueilin den Sdihs-

fifchen Rtchten nirgends z.u befinden , dafis die vaterlichc Gevvalt

infonderheit aufpehoben.fio bleibe aitch diefelbe nocbmals nicbt unbilli %

hefiehen. Pan. II. Confiit. X. quum potius ( 22. expendere ille

debuifiet , id , quod numquam in vfum venit , abrogatione non

indigere, et (23. hodie quoque vtriflimum elle, quod fcriplit IvsxiMANVS §. 2. Inji. de patr. pote/l. Ius potefiatis in liberos

PkoPrivm ejje ditium Romanorum , nec ejje alios homines,

qui talem in liberos potefiatem habeant , qualem Romani habuerint.

TIT. VII.

QVIBVS MODIS IVS ILLVD POTESTATIS

ADQVIRATVR.

§. CXXXXV.

TAlis fuit, et etiamnum apud nos eft parentum poti itas : iam , quomodo illa adquiratur, facile intelligitur. Quum

enim illa apud Germanos in mundio vel tutela conltiterit , (

138. j. ) ac proinde, vt re&e ohfiruat Beyeevs Apec. lur.

Germ. Lib. I. cap. 2 6. §. 7. fequ. magis ad prolis , quam patris ,

vtilitatem fuerit comparata : vix fulpicandum elt , parentes in

Germania admodum fuifie follicitos, vt liberos adoptione vel

LEGlTlMATtoNE fibi quaererent , fed modum adquirewji hanc

potella-

Digitized by

QVIBVS MODIS IVS POTESTATIS ADQVIR. 67

poteftatem vnicuni fere, et maxime naturalem , illis fuifle jvsta* nvptias.

§. CXXXXVI.

Itaque et in Germania liberi legitimi videbantur, quotquot

ex iuftis nuptiis erant procreati. Et quidem fi verum elt , quod

refert Tacitvs de Morib. Oerm. cap. 18. et 19. quod feuera ibi

matnmoiti 4 .• quod mulieres fepi a pudicitia egerint , nullis conui-

u iorum irritationibus corruptae : itemque , quod paucijjima in tam

itumerofa gente adulteria , eorumque poena praefcns et maritis per-

tnijja fuerit : fieri non poteft , quin pauciliimi etiam fuerint li-

beri ex adulterio procreati. At quia vitia erunt , dum erunt ho-

mines : non* difficile probatu tuerit , etiam in Germania liberos

naturales, fpurios , denique ex adulterio atque incejlu natos, re-

pertos fuifle , quamuis pauciores. *

* Miris laudibus veteres celebrant

Germanorum pudicitiam. Solos barbarorum jingutts vxorwus contentos vtue-

re , lcnbit Tacit. cap. 18. ldemque referi , cjje cmiates , m quibus statum virgines nubant, es cum fpe votoque vxorts jemet tranjtgattsr. Adltipulutur Ta-

cito Caesar , qui Lio. VI, de Htllo Gall.cap. l]. intra vicejimum annum feminae notitiam habuijjf , in turpijfimis re us ub iis haberi, tradit , quin, li ei-

dem lidem habemus , nudi homines

virginibus parum a llatuis ditterre vili funt , quia nulla pubertatis occultatio

fuit , vtroque lexu prooujctu latsante in fiummtbus , magna pane corporis nula. Aliquot faecuits polt Ivlianvs i» AJi-

Jopng. p. 107. Gallos et Germanos Ve- nerem , nuptiarum Deam > yl utt rr

»1 <t$c nji 1 vasiimiinc futtr , c. mugii

prutijque tantum gratia nqge , lcnbit. V auduli , telte Salviamo de gubernas.

Det Libt Vili. p. i}«. ed. Balvz. gladio coercebant impudicitiam. V urnis

femina , de cuius nupuis tue; unimodo

actum , etiamli corpore edet jutegu ,

pro corrupta habebatur , nec vnquam

ab iis Ipontae , nifi ob Ituprum , repudium dabatur. Hrocop. de Helio Goth.

Ltb. IUI. Saxones quoque crudelitate

efferos , f.i cajlttase mirandos , vocat

Salvian. ihii. p. laj. et (imites laudes addit de Gothis , quos mundare

cajiitate , ait , quae Romani fornicatione polluerim. Kmmuero fuere et tum , qui ob nobilitatem plurimis nuptiis

ambirentur: Tacit. cap. 18. exem- plumque Ariouilti memorat Caesar

4- B.lto Gatl. Ub. I. cap. j 8. qui duas vxores fecqm in Galliam duxerat , Sucuum alteram , aberam Noricam.

Et quidquid de infigni maiorum culti- one labium veteres , id omne compa-

rate intehigendum. Sanctiora vtique Celtis omnibus erant matrimonia, quam

Romanis , fcd ideo non ignota genti

erant (tupra , adulteria , aliaequc foe-

dae libidines , quae eo magis glilce-

bam , quo lrequemior illis ab Augulti temporibus cuin Komanis confuetudo intercedebat.

I 2

Liberi

legitimi ex mttis

nuptiis

nati.

/. CXXXXVII.

68 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. VII.

Me Jio

«euo in-

ter Re-

gum filios legi

timos «

illegitimos nul-

la differentia

Alit.

§. CXXXXVII. At quae temporibus illis liberorum illegitimorum fuerit con-

ditio, hodie non conflat, nili quod Ivlianvs Epifl. ad Maxi- mum p. m. 181. Gallos liberos recens natos Rheno immerdlfe

refert, vt explorarent, natarentne, an mergerentur, hinc im- purae originis , illinc honeftorum natalium argumentum petitu-

ri. Adde Lips. ad Taciti de Mor. Germ. p. 5 y6. Medio aeuo , quod ad Regum liberos illegitimos , et ex impare natos

matrimonio , attinet , inter hos et legitimos , faltim apud Fran-

corum primae ftirpis Reges , * parum diferiminis fuit. Illos enim non minus regnum patrium creuifle, quam hos, probari poteft exemplis Theodorici , gest. Franc. epitom. cap. 14.

Theodebaldi , Greg. Tvron. Hiji. III. 27. Sigeberti et Chil- perici , Greg. Tvrom. ibid. 4. j. Similia exempla fufficiunt annales Vifigothorum , IsiDOR. HisP. Chrtn. Goth. ad eram J4y.

Danorum , Adam. Brem. Hifl. EccL Lib. II. cap. 54. et Nor- mannorum. Stvrles. Hifl. Noruag. p. 67. fcqu.

* Generarim enim Greg. Tvr.

Hi/!. Ltb. V. cap. 1 1 . obleniat , praeter-

TVijJir feminarum generi .ut , rtgu vora- tos e£e liberos , qui de regibus fuerint

procreati. Ai lub altera Itirpe iam dubitatum ell , an regum nothi ad fue-

celfionem dlent vocandi? Caroli M. filii naturales, Hugo ei Drogo , vitam

monadicam (citabantur. Caroloman- ni notho , Amulio , lola Carinthia ex

regno paterno cedit. Regino ad asm. 880. Carolus , CralTus, Bernardo, ex

concubina filio , fucceffionem defiina-

uorat , fid irrito confillo , ceu patet ex Anmal. Lambic. ad asm. 88j. Magis

ex voto res c ederat Arnullo, Impera-

tori , qui polt multa cum Loth.trtngis certamina Zuemeboldo , notho , Lo- tharingiae regnum viuus contulit in comiuis Wcrmaiienfibus , Regino et Annal. Met. ai unn. 894. et 8yf.

quamuis aegre principem hunc ob natalium maculam ictreiu Lotharingici

proceres , nec prius quielcerent, quam cum viia ac imperio priuallenL Re-

gino ad anu. 900.

§. CXXXXVIII. Spurii ac Idemne inflitutum etiam inter priuatos fuerit , non facile illegitimi dixerim. Lege fane Alamannica non nili ii lil>eri patris in

priuato- poteflate erant , in quorum matrem hic potellatem vel mundsum nim nec acceperat. Mundium autem in aliam , quam vxorem , nec ab

-ftcia.. quam eius parentibus vel priore marito, cui fortaflis fub- heredes dufta erat mulier, impetrare nemo poterat. Lex. Alam. tit.

erant lub ̂ I- §. 2. et tit. J4. $. J. Apud LAbGOBARDOS quoque ex in- Francis. cedis nati nuptiis non erant patri heredes : Lib. II. tit. 8. f. 3.

nec legitimi habebantur, qui ex aldia vel ancilla aliena, licet vxore ,

Digitized by Gooffle

QVIBVS MODIS IVS POTESTATIS ADQVIR. 5$

vxore , non impetrata manumilllone , * fuerant editi. Lex Lan- gob. Lib. II. iit. i. p. Similia de inceftuofis ad hereditatem

non admittendis funt in Capitvl. Reg. Fr. Lib. VI. cap. 307.

et Addit. Ludou. III. cap. 69. quin et multo ante in LEGE Sai..

tit. 14, §. 12. quae’ et infamia huiufmodi liberos notat. * Vocatur manumifla lEG* LangO- ftitutos , quales ex Ivstiniani lege

baroica ibid. ei f. H. Widerboran, eram omnes libertini ,regiauoi , iplam-

id tfl 1 wi.JrrgrMfn , eamque loquu- ejuc illam natalium reltmitionem

tionem procul dubio Langobardi a Ai yyuitix» leu regenerationem voca-

Komaitis didiceram, qui natalibus rebant. Novell. LXXVll i. cap. i.

§. CXXXXVIIII. Multo magis odio efle coeperunt liberi , extra matrimonium Quin in-

nati , infequentibus temporibus , quum canones pontificumque fequetui-

conilitutiones omnem coniundtionem extra matrimonium prolu- bus tenv

berent , ipfumque concubinatum , quamuis vfu fatis frequen- teni , pro illicita coniun&ione haberent. Ex eo enim iuualuit , h^ban- vt liberi illuftrium , ex concubinatu vel ex matrimonio ad mor- tur el per.

ganaticam nati , hereditatis exfortes ellent > ceu vel turbae inuilis con-

ter Albertum Thuringiae Landgrauium , eiufque filios legitimos ditionis, ortae oftendunt : Hist. Landg. ThVR. cup. 73. fpuru vero

priuatorum , quin omnes illegitimi , plane infames , * (ivs Prov. Sax. Lib. I. art. 37. ivs Prov. Svfv. art. 410. ) immo et feruilis

conditionis , ac inte (labiles haberentur , ni(i illis ea conditio ' , principum indulgentia remitteretur. Mir. Dipl. Belg. Lib. I. cap. 8p. Priui/eg. Palat, apud Thvlemar. de Oclouir. cap. 18. f. 27.

p.2yp.fequ. Zvp. Notit. iur. Belg. p. 18 6. fcqu.

* Hinc cxciufi funt ab honoribus mere vetuit , eolque qui iam aifumfe- nothi , non inoio plcbciorum quo- tint,ptr indic. m pretunciae a militia pelli rutnuis , ted et clericorum , qui in fo- iulGt At principum liberis naturalibus canarum amplexus ruiilent. Sane in tantum abelt, vt macula aliqua haerere Ouonu I. Regis Adiit, ai Lrg. Langob. vita lit , vt ipfi titulum bajtaiOi adieri-

nt. 7. afui Lixarl. ai Leg. Sai, pag. plerint nominibus luis, e. g. Igo Quii - *oo. legimus: Diaconorum, epicoparum, i.imut cognomento Bajlardus. Car. dv fretbytcrorum plui notariat , ftulaajiot , Fresm Glo£. Tam. I. p. joa. Er in

eomiiei , iuiiect fieri , cmnil ui m du pro- Belgarum annalibus latis notus cft An-

hibernat. Et Fridericus 1. Imp. telle tonius , filius naturalis Philippi, Bur- Abb. Vrsperc. ai anu. 1187. fiikt gundiae Ducis, quem tum vulgo vo-

fretbyterorum , diaconorum , rujucontm- cabasu <ic groote Bqjlari vaa Btarguni.

que , cingulum tniUiaye oiiquotenut aifu-

I 3 f. CL.

Digitized by Google

7» ELEM. IV.RIS GERM. Lib.I. Tit. VIL CL.

Legiti- Quum Itaque haec e flet illegitimorum conditio : mos paul- uuuo per latim inualuit , vt, liberi hululmodi per legitimationem in

pallium. parentum poteflatem redigerentur. Ad quam tamen confe-

quendain non futfecifle fubfequcns matrimonium , vel inde colligo , quod, quum Albertus , Degener, Thur. Landgrauius ,

Cunegundim , concubinam , poftea vxorem duceret , Apicius tamen nothus iura filii legitimi non confequeretur. Hist. Landgr.

- Thvr. ibid. 4 d ann. 1287. Solebant tamen filius vel filia, ante initum matrimonium nati, dum parente ritu eccleiiaflico lun-

gebantur, lub palla matris latitare, eoque modo iura legitimo-

rum confequi , didi inde Maittel- Kinder. Car. dv Fresnr Glojfar. Lat. Tom. III. p. 102. DlETHERR. Colitin. Thefaur. Be-

fold. p. 3 84. Legitimationis , papae refcripto faeculo XIII. fa-

da^, exemplum elt in Chronico Mont. Ser. ad ann. 1201. p. 71. audotitate Imperatoris apud avcxoRem Hift. de Landgr.

■' Thur. p. 443. edit. Eccardi.

Z' ..i’ §- eu. Adoptio- Adoptio an Germanis nota fuerit Taciti temporibus, ego nis in fcire me fateor cum ignariflimis. Scribit quidem audor ifte ce-

Germa- leberriinus , eap. 20. fororum filiis eumdem apud auunculum, qui

"ua^nul apud patrem, honorem fuijjfe , cf quodam fandiorem ardioremque Ium 7, ■ hunc neswa /anguinis ejje arbitratos : fed haec non magis

lligium. ad adoptionem pertinere videntur , quam ad tutelam , ad quam locum iftum retulit Hert. No tit. vet. Oerm. pop. Pan. I. cap.

J. f. 4- $. CLII.

Varii a- Medio aeuo varii memorantur adoptionis ritus , veluti per

ilopiionis arma, id eft equos, enfes, clypeos, et reliqua inflrumenta bel- riiu» , led lica.t quorum traditione vel transmilfionc Iheodericus, Oftro-

nullius gothorum rex , regem Herulorum ; luftinianus imp. Athala-

lere ef- ncum t Oflrogothorum regem ; luflinus imp. Cabadem Perfam, iedu*. alii alios , adoptalfie dicuntur : Cassiodor. Var. Lib. 4. cap.

2. et Lib. Vlll. cap. t . Procop. de Bello Perftc. Lib. I. cap. 1 1.

Iornand. de reb. Getic. cap. 37. itemque PfcR comam vel ca-

PlLLVM rcfedum , de quo Pavll. Warnefr. de Gefl. J^angob.

Lib. PI. cap. 53. Orro Frising. Cbron. Lib. I. cap. lf>. PlTH.

jiduerf. Lib. I. cap. 1. Car. dv ̂ resne ad loinuill. Dijf. XXII.

Ev. OtTO lurifp. Symb. Eserc. III. cap. 9. nec non per tac-

QVIBVS MODIS IVS POTESTATIS ADQVIR. 71

Tam vel resectam barbam, quo ritu ab Alarico, Gothorum

re^e , adoptatus eft Ohlodouaeus , rex Francorum , Aimon. de

Geli. Franc. Lib. I. cap. 20. a Gregorio, Romanorum patricio ,

Taio. idem Lib. 1111. cap. 32. Pavul. Warnefr. Lib.lLll.de

gtjl. l^anjr. cap. 40. Sed omnes hae adoptiones non ad adqui-

rendam patriam poteftatem , fed vel ad honorem, vel ad reli-

gionem fuere comparatae , * vti adoptiones per baptifmum ,

per catechifmum, per confirmationem, mitram, mantum, poe-

nitentiam , de quibus Ev. Otto lurisp. Symb. Exerc. IU. cap.

7. et 8.

* Sic Luitprandum Pipino adtondii- nec in patriam poteflatcm pcrucniret , Ce capillos, Icrtbtt Orro Fms. Litton, nec hereditatis edet particeps. FiTH. Lib. I. cap. le. vi paler illi fpir.tuais Aiutrf. I. 1. Nec alia fuiile videtur cx jhrti. Alaricus, ta&a Clodou.iei b.ir- adoptio, qua Carolus Cratias Imp. Lu- ba , tdclus iLcitur tini painnui. Coi- douicum Bofonis falium , in lilii lo- LEcr. Hisr. Lib. ). cap. 10. apud Ca- cum (ulcepille dicitur. Vid. Meem, nis. Aai. LUI. Tom. II. Per arnu ad- Comtract. Chron, ad ana. 887. edii.

optatus hlii quidem vel nepotis nomen Canis. tumebat , ted line ctieclu ciuili, quum

f. CLIII. At aliquando tamen iifdem (imilibuftjue ritibus vtebantur,

li non folum filii vocabulum , fed et iplam hereditatem , alia-

que liberorum iura in adoptatum trannre vellent. Sic Gunt- chramnus , Rex Francorum , quum liberos mares non fufcepif- fet , Childeberto , ad fe vocato, porrexit hartam , addiditque : Hoc cjl indicium , quod libi omne regnum meum tr.tdidi. Greg.

Tvron. Lib. Vll. cap. 33. Aliquando et testamento eum in finem fiebat adoptio , vt adoptiuus in gentem , nomen , et bo-

na teftatoris tranfiret. Quod immediatos imperii equites faepe

olim faclitalle , obferuat Lerch. de Ord. equejlri Part. I. n. I z.

f. CLIIII.

Ex quibus patet , I. Germanis etiam liberos legitimos cf- fe, qui ex iuftis nuptiis prodierunt. II. Spurios, et alios ille-

gitimos nec poteftati patris fubelTe, nec eius hereditatem cernere, et III. plerumque fatis abieftae conditionis efie , ni-

li a patribus . illuflribus agnofeantur alanturque. II II. Legiti-

mationem , proprie fic didam , tum quae per fubfequens matrimonium , tum , quae per referiptum principis fit , e iure Romano

adoptalle Germanos , et eam tamen faepe in Germania cum Ro- mana

■1

Raro ad-

opiiui iura filio-

rum ve-

re con- fcquud.

De modis ad-

quirendi

pote fla-

tem axiomata.

72 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. VII. . r- .r^ -

mana nihil omnino commune habere. V. Adoptiones quoque

hodie fieri rarius, cafque magis Romanae , quam Germanicae,

originis efTe. *

. * Sum tamen , qui non quidem ad- rogationcs, fed adoptiones illas, quae ad acia fiunt, originis Germanicae ef fe, contendunt. ReinHARD. Difiir. iur. tit ul. et Saxon. Pan. 1. Diff. Ll. Eas

enim praeiidium reperirc putant in

ivre 1'rov. Sax. Lib. 11. an. 30. 'Ver

iernand erbe zufaget , nicht ion Jippe hal-

ber , fondern von der gabe dei getubdei nregen , das foll man halica vor vnrecht,

vitd nitla glanben,man mag denn bezeu-

gen , daft dai gthibde vor Gerichte be- Jlditigei Jey. Geminum huic locum ha-

bes in leoe Langob. Lib. 11. w. 1 6.

Qtti filium legitimum non habuerit , et

alium qurmhbel Jibi heredem fatere voluerit , coram comite , vel teram rege et

fcabmit , vel mijfo dominico, iradiiionem

faciat . Quem itidem de adoptione ac* cipit clarifT. Polac. Syfi. iurifp. Germ. Lib. I. cap. ii. §. 4. p. 43. Sed fane neuter locus agit de hliofamiliai , aut

fane

vel verbo meminit adoptionis , adeo-

que vterque potius ad paifla fucceflb- na , vel donationem omnium bono-

rum in cuentum mortis, quam ad ad*

optionem, pertinet.

$. CLV. Condido Quum itaque et Germanis liberi legitimi fint, qui ex iuflis

libero- nuptiis prodierunt: ("§. IJ4. t.) fequitur , ( I, v t et iure^^Ger-

. : manico pater fit, quem iultae nuptiae demonftrant. (2. Vt na- luitis nu- ecA mor^nnirim * nuidem . et in Da- ti ex connubio ad morganaticam * legitimi quidem > et in pa-

matrimo- rentum poteftate fint , nec tamen ab inteflato fuccedant yna

nio ad cum legitimis , fed ex pafto cum matre , et aliquando etiam

morga cum liberis prioris matrimonii, vel agnatis, inito: Myler ab

tunicam Ehkenbach in Gamol. perf. illujir. c.tp. 6. ( 3. Vt liberi hu-

natorum. jufmo^i ncc legitimam petere pollint , nec ( 4. ciufdem cum

patre dignitatis et ordinis fint. ( J. Vt, fi pater cum fola ma-

tre huiufmodi pafta interit , ea in fauorem liberorum mutari

pollint, non autem, fi pa&us fit cum liberis legitimis vel agna

tis , quibus ius ex eo pa&o quaefitum auferri non potefl. Vid

Henk. Coccei i Dijf. de le$c morganacica. Beyer. Specim. Iur.

Germ. Lib. I. cap. 24. /. 1 f>.

* Quamuis hoc patlum ita comparatum fit , vt nihil obfhtrc videatur ,

quo minus e) priuati illud inire poffint , adeo , vt ne conlenfu quidem

prmcipisad id opus efTe videatur Hoa- Nto lurifpr. Beud. cap.S. }■ ». non fa-

cile tamen fe hodie o fieret exemplum

eius matrianonii, nili inter perfonas il-

lurtfcs > quarum intereft , gentis ac familiae fplendorcm huiufmodi patiis

conferuari. Quin cxllant Pfindpum

conllitutiones , quae ne equellris quidem ordinis viros vxores ad legem

morganaticam ducere patiuntur , de

quibus infra luo loco plura monebimus.

$. CLVI.

^ . ♦ Digitized by Goo<

QVIBVS MODIS IVS POTESTATIS ADQV1R. 7j

§. CLVI. Deinde ex altero axiomate (§. 64. 2.) confequitur , ( 6 . vt Ulegiti-

nihil admodum moribus Germaniae interfit inter naturales, fpu- n'oruin* rios, adulterinos, inceftuofos, quum illi non magis, quam re-

liqui, iuribus liberorum fruantur. Vt contra ( 7. non accenferi

oporteat fpuriis aut naturalibus eos, qui contrado quidem iullo matrimonio, at maturius, quam id natura exigit , nati funt,

modo eos patres pro fuis agnofcant ( 8. Vt illegitimi , iure etiam Germanico , nec patri , nec agnatis ab inteflato fuccedant ,

multoque minus (9. feudi capaces habeantur. 11. Feud. XF I. $. naturales, lvs Fevd. Alam. cap. 1. §. 4. Ivs Fevd. Sax. cap. 11.

f. CLV1I. Nec minus ex tertio axiomate facile intelligitur , ( 10. cur An ad

fpurii nec ad opificia addifeenda, nec (11. facile ad dignitates °P,f'cla«‘

admitti foleant. Quod adeo verum eft , vt ruftico , extra ma- aj^tr” trimonium nito , a praefedo vero fculteti honore ornato , fla- tantut t tus controuerfiam a reliquis ruflicis moueri , meminerim. Vid.

RESPONSVM lurid. in Dijf. nojlra de leuis not. mac. f. 35. Prae- terea inde difeimus, ( 12. cur olim et in conferendis honori-

bus academicis ratio habita fit natalium , adeo , vt iureiurando

adfirmare cogerentur candidati , fe ex iuflo matrimonio natos

efle : Itter. de grad. acad. cap. 7. §. l8. fequ. p. 233. fequ. et (13. cur hodienum fpurii in Palatinatu cura reliquis tvildf angis , ceu vocant, a fifco in feruitutem vindicentur , eorumque in-

teflatorum hereditas , ( 14. liberis non relidis , fifco cedat. Ivs Prov. Palatin. tit. 8.

/. CLVIII. Ex quarto axiomate ( §. 134. 4. ) reddimus rationem ,

( 14. cur in Germania non modo liberi naturales , fed et fpu- 1 rii, et adulterini, quin et matres eorum, legitimentur. Thomas.!

de yfu prafl. doElr. lnft. de legitimat- cap. 2. $.2. ( I j. Cur ( ea legitimatio raro caulTa patriae pote flatis , at plerumque ad , eluendam, natalium maculam comparata fit, ac proinde voce-f

tur das Ehrlich-machen. StrYK. Vf. pandecl. tit. de his qui Junii ftti vel al. iitr. jf. 13. ( 16. Cur et per fubfequens matrimo- e

nium aeque, ac per referiptum , hodie fpurii legitimentur. Strvk. 1

ibid. §. 20. Thomas. ibid. §. 3. ( 17. Cur per illud contra NoucU. ' LXXXVllll. 11. et inuiti legitimentur. * Thomas. ibid. p. 34.

Hemeccii Elem. lstris Oerrn. K * Srili-

74 ELEM. IVRIS GERM. Lib.I. Tit. VII.

* Scilicet hodie ea in re magis fe- exiftimant , et fpurios , et adulterino»; quimur tus canonicum , quam Koma- inceftuolos, fi dilpenlatio accetlerit , per nuin. Canones vero icgiuniaiionem lubleqnens matrimonium legitimari. inseparabilem efle a legitimo matrimo- C.onz*l. Tillsz uA cap. i. X. qu, fU. nio , trituum , ac proinde canonilrie Jint itgit. n, vlt.

Tum p §• CLVIUI. quae per ̂aeterea , ( .8. guum legitimatio maxime eluendae natalium relcnp- caculae caufla fieri foleat : ( iy8. ty. ) referiptum plerumque tumprm-non a principibus et ordinibus imperii, fed ab imperatore, vel «ipis. conflitutis ab eo comitibus palatii Laterauenlis , peti folet „•

quamuis ( i y. principes , lurium fuorum multo hodie , quam olim , feruantiores , illam comitum palatinorum poteflatem in prouinciis fuis variis refcriptis ac conftitutionibus coercui fle , fciamus. Thomas. ibid. i. 4. Sed ( 20. huius quoque legitimationis efte&us raro eft patria poteflas, vel ius patri ab intellaio fuccedendi.

f. CLX.

Adoptio- Denique ex axiomate poftremo ( jf. IJ4- y. ) colligimus, (21, nis vfus adoptiones pariter ac adrogationes hodie non quidem extra v-

hodier- fljm efle, earumque exempla pafltm exflare in Germania et Bel-

rU g'°> qual‘3 iunt collefta a Kvlfis. Difi de adopt. et emancipat. Printip. §. 7 .fequ. Strvk. Vf. Pand. tit. de adopt. et capite mi - tuti. Hvber. Praei, ad tit. tnft. de adopt. $. 14. fed tamen ( 22» iis non transferri patriam poteflatem Romanam , fed Germani-

cam , ac eatenus eas rede vocari pofle improprias. Thomas. Vf. praEl. dottr. de adopt. cap. 2. $. 2. Potius ( 2;. praecipuum

earum effeftum efle ius fuccedendi ab inteftato. * Non femper autem ( 24. adoptiuos nomen adoptantis adfcifcere , et ( 2J.

• tTUmquam aliquem adoptione vel arrogatione mra nobilitatis fuc- ccdendique in feudis confequi , nifi princeps , qui adrogationem referipto fuo firmat , fimul fit feudi dominus , et eum in finem

aliquem adrogari patiatur , et nullus denique agnatus vel fimul inueflitus fit , cui hac adrogatione ius quaefitum auferatur. D. Knorr Dijf. de nobilit. adopt.

* Ex quo patet , lallum efle , quod weg. de Leg. abrog. ad pr. Jnft. et tit. quidam ICti lcribunt , adopuuos hodie G de «do, r. G«eoox. Tholos. Synutgm. non fieri filiosfamilias , fed alumnos. Ltb. I. cap. 6. Alumnis enim heredi-

Gvdemn. lur. notiijf. Lih. I. rjp. ij. eas ab imcllaio non debetur, quum t*-

V thS. ad pr. /n/7. dc adopt. Gkosne- men debeatur adoptiuis.

f. CLXI.

QVIBVS MODIS IVS POTESTATIS ADQVIR. 7j

§. CLXI.

Poilremo ( 26. nemo non animaduertet , nihil commune cum . An CIU* adoptione habere vnionem prolium , neque ( 27. eam in adoptio-

nis locum apud Germanos furrogatam elie , ceu vulgo exilii- u vnlJ

mant , Giphan. ad L. 2. C. de adopt. Hahn. ad We.einb Para- prolium ? titL eod. tit. n. 6. Besold. Tbefaur. praeli voce Einkindfthaft :

fed (28. nihil aliud elfe, quam paduin , inter comuges initum in fauorem liberorum prioris matrimonii , vt hi vna cum liberis

communibus vniuerfam hereditatem vtriufque coniugis aequa

lance diuidant. Quod padum , miris captionibus obnoxium ,

( 29. non nili adhibitis liberorum tutoribus vel curatoribus . -

( 30. ad ada, et (31. praeuia caudae cognitione , expenlisque , vtriufque patrimonii viribus, denique ( 32. interpolito decreto,

iniri poteft, Rick. de vnion. prol. cap. 3. n. 6q. Mvsc. de fuc-

cejf. conuent. et atuimal. membr. 3. Stryk. de fuccejj'. ab ini. Dijf. ylll. cap. 6. BeYer. Spec. iur. Germ. Lib. I. cap. 2j. et ( 33. ob eamdem caudam , faltim in hoc Germaniae tradu , fatis rarum

eft. Stryk. PJ. Pandecl. tit. de adopt. j>. 9. . • <

1. •'< c •? • — — — — - — I <*

TIT. VII. ■

QVIBVS MODIS PARENTVM POTESTAS

IVRE GERM. SOLVITVR.

§. CLXII.

QVia poteftas , parentibus in Germania concefTa , non eft Dlfffren_ illa Romana, /ed iuris gentium, eaque magis ad libero- t;ae i„,er rum, quam ad parentum, commodum pertinet : ( §. 138. y. ) iUs Rom. nemo, credo , fufpicabitur , eam iifdem modis apud nos, acclGer- olim Romae , folui , fed , tacite liberos exire facris paternis , et

in fuam tutelam peruenire , fimul ac a parentibus ali educari- W que delinant , facile vnufquifque intelliget. mentum.

§. CLXIII. v .

Et in antiqua quidem Germania id obferuafTe parentes in- Separatio genui * videntur , vt liberos iultae aetatis mafculos , iam pa- filiorum ternis exituros penatibus , et fuo libi fudore vidum et necena- iempor«

K 2 ria T*«“«

Filiae

quomodo poteftate parentum exierint :

t

•it • -

e» ’--'’ : ‘ t

„ ■» *

7 6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. T. Tit. Vlir.

ria vitae pracfidia quaefituros , armis in publico aliquo conuen-

tu incingerent , eoque figno oftenderent , fe eos e poteftate

fua dimittere. Tacitvs fane de morib. Gertn. cap. 13. vbi de-

fcripfit follemnem ritum , quo armis ornari folebant ingenui iu-

uenes , ( 64.) ftatim addit.- haec apud illos toga, hic primus

iuuentae honos. j4nte hoc domvs pars, mox reipvblicae. Ita-

que domus feu familiae pars efle defierunt armis cinfti , adeo-

que nullum eft dubium , quin parentum poteftate illico exierint.

* Idem procul dubio oblimatum a conflat. Si quam habuerunt, eam ccf-

nobilibus. Viuo fane patre Sigimero > fafle verofimilc efl » fiinul ac n v e

Arminius Cherulcit praefuit, iitilque praedium a domino acciperent, vel atio

aulpiciis cum Romanis bellum geflit , laboris genere vitam tolerare coepi

ct Quintilium Varum fudit. Flo*. Lib. lent. In re oblcura coniedtura» lequi

VII. cap. ix. Serui an tum poteftatem non miquum videtur, aliquam habuerint in liberos filos, non

f. CLXIIII. ...

Quod ad filias attinet, eas, matrimonio inito, exuite po-

teftate parentum , nemo negauerit. Primo entm elocabantur ,

datis quibufdam rebus , quibus tum pretium ftatuebatur , arm

puta, quae ad virum ferrent. Tacit. de Morib. Germ. cap. 20.

} Deinde tota foederis iftius connubialis deferiptto , quam 1 1

perimus, manifefto docet, vxorem in poteftatem tutelamue ma-

riti tranfiiffe. Id quod denuo argumento eft, poteltatem

.fle. ftme „ubj« Geimanis tSrn ab

antiquiffimis temporibus fuit et etiamnum eft freyen .

la , iam matura viro , iam plenis nubilis annis , Be gis

hodie vocatur eine Freyjler vel Fryejler , quali quae iam v

ftatulibera , mox parentum penatibus exitura fit.

* Antiquiffutium fane efl hoc vo-

cabulum. Fiam in Viranat Euan-

gtliis Gotkicit legimus fragipiim , quaG

frcjgebtn pro dclpondere : Lue. /. 1 7-

Du magathai m fragipiim abim , thitxi

namo lofcf. id efl : Zu ciner Magi, dii

freyen volte einem , dejfen hame lofcpk.

£t Lue. 1L $. Mith Martin feitn Fra-

giftim , id efl : mi 1 Maria , jeiner Ver-

tratmen. Et in lege Sauc* ***• 7°’

gloflam Malbergicam : Frier* StotNA

Georg. Eccardvs p. m. interpreta-

tur : freyen umb eine Frau , vnd jtcm

hernaeh xtiritck ziehen , quod et rubri-

ca illius tituli oftendit: De eo, qtupy

liam alienam aiquifteru i ff fe retraxerit •

§. CLXV.

Digitized by Google

QVIB. MODIS PARENT. POT. IVRE GERM. SOLV. 77

§. CLXV. Medio etiam aeuo non alius erat ex poteflate parentum ex-

eundi modus , quam illa , de qua paullo ante diximus , fepara- tio , filiarumque nuptiae. Et quidem , quum yxor coemenda

effet a parentibus vel propinquis : ne dubitare quidem fas eft, quin maritus in eam mundium , feu poteflatem , acceperit. De

3ua re infra , vbi de poteftate maritali agendum fuerit , plura icemus. Id modo iam obferuamus , iure Francico proditum

eflie modum vel rationem , non modo parentum potellatc , fed

et familia tota , fefe eximendi , * quem ita defcnbi videmus in UGi Salica tit. J2. Si quis de parentela tollere fe voluerit, in mallum , aut in tunebinium admallare debet , et ibidem quatuor

fuftes alninos , juper caput fuum frangere debet in quatuor partes, et illas in mallo iacere debet , et ibi dicere : Quod fe et de iura- m en to , et de hereditate , et de tota ratione illorum tollat ; et fic

pojlea , fi aliquis de fuis parentibus aut morietur , aut occidetur , nulla ad tllutn compofitio hereditatis perueniat. Simili modo, fi ille moriatur , ad Juos parentes non pertineat caujfa , nec hereditas eius , fed amodo cum duodecim iuratoribus fe exinde educat.

* Id vero facere (ciebam Franci ob onera inimicitiarum > quas more ma-

iorum aeque , ac amicitias , iota familia (ulci per c tenebatur. TaciT. de Alo-

nb. Gcrm. cap. ai. Nec minus Irequen-

I idem

modi medio aeuo

obtinue-

runt.

ter id faciebant ob onus vindicandi

mortem propinquorum , et iuriliuran- di,laepe pro cognatis, et cum iifdcm, praedandi. Vid. Hir*. B t G n o N. ct Geokg. Eccakd. ai h.L p. ic8.

f. CLXVI. Sed luculentiora funt , quae de feparatione liberorum incul-

cant iura Ssxonica et Alamannica. Maiorennes enim liberos, et fuo in pollerum fudore vifrum fibi quaefituros , parentes a fe feparabant , adlignata fimui illis certa patrimonii parte , et ex le-

ge quidem Alamannica , fi vna eflet proles , quinta , fin plures fiberi , duplice quinta, fimulque bonis aduentitiis redditis. Ivs Prov. Sax. Lib. I. art. n. et 12. Ivs Prov. Svev. cap. 382. Quin idem aliquando fiebat , liberis adhuc minorennibus , et tunc circa bona aduentitia parentes tutela fru&uaria fungebantur.

§. CLXVII. Quamuis vero neutrum ius liberos feparatos fpe futurae he-

reditatis priuct , fed ipfa aequttas illos vna cum reliquis fratribus et fororibus , modo accepta conferre velint , ad parentum here-

K 3 ditatena

Separatio

libero-

rum ex

iure Sax.

et Sueui-

co.

Eius differentia a

Lubecan-

fi.

, Digitized by Google

7 8 E L E M. I V R I S G E R M. Lib. I. Tit. VIII.

ditatem vocet , nifi ei vitro renunciarint : Ivs Pbov. Sax. Lib.

1. art. ij. aliter tamen hic rationes fubduxerunt Lubecenfes,

quibus feparati liberi pro mortuis funt , vt adeo , licet diferte

hereditati parentum non renunciarint, eius tamen plane exfor-

tes habeantur. * Ivs Lvbec. fare. II. tit. 2. are. 33. Quod ius Hamburgentes etiam fequuntur. Stat. Hamb. Purt. III. tit. 3.

f. 2. liberos , fi mililque huius feparationis eficclus in illo Weftphaliae traiifu ad nolira vlque tempora permanfii , et fe-

ro demum ilium fanebone pragmatica aboleuit Fridricus, Rex FrulSae.

* Si nulla alia re ea , quae in Hi/I.

iur. Lib. It. §. 8«. feju. de origine ieris Lubecenli, ex iure Sulatico dixi-

mus , probari pollent : vel hoc caput fufiiccret. Similis enim mos feparandi

/. CLXVIII. Separatio Quo minus dubitandum efl , quin et filiae familia paterna filiarum exierint , quamprimum nupfifient , liquidem tunc in mundium

per nup- vel poteftatem maritorum tranlibant , ivs Prov. Sax. Lib. I. tias. jnrt% et art Ivs Prov. Svev. cap. 239. et partem ali-

quam bonorum paternorum vita cum aduentitiis fuis accipiebant, adeoque liberis feparatis vere accenferi poterant. Vnde iure

Germanico magnum diferimen erat inter filias nvptas , et eas , q.vae in capillis permanebant , fiquidem illae non

vbique cum his pari iure hereditatem paternam cernebant * , quamuis alia fit fan&io LEGIS LanGOB. Lib. II. tit. 14. §. 20.

fequ. et tit. 20. §. I. CoNSTIT. SlCVL. Lib. II. tit. 9. Lib. III. tit. 24. §. 2.

* Regulariter enim praedia nobilia cedebant primogenitae. In reliquis bo-

nis innupta excludebat nuptam. Atque

inde elt , quod familiae equcftres in liiperiorc Germania filiabus dotatis vix

quidquam luris in bonis paternis allo- diolibus concedunt , quamuis iis non

«ni

renunciarint. Sed jmultae hinc lites , maxime ex inveflo iuris Romani et canonici vlii natae , de quibus nuper III. Cancellarium a Lvdewig in no*

uellis publicis , ( in dtn Wothemtichcn

Antxigcn , ) ex iulliuito agere meminimus.

§. CLXVIIII.

De modis Ex quo facile patet, I. Germanos olim emancipationem*,

foluendi reliquofque patriam potefiatem foluendi modos , plane ignoraf-

patr. pofe> [£_ Liberos ibi vel feparari folere , vel III. tacite exire po- teftaiem jgftate parentum , et mafculos quidem , fimulac res fuas fibi ha- ^ bere, fuofque regere penates coeperint; feminas, quamprimum

nupferint. IIII. Separatos liberos alibi fpem hereditatis amittere ,

alibi

Digitized by Gooole

QVIB. MODIS PARENT. POT. IVRE GERM. SOLV. 79

alibi eamdem retinere, quamuis prius, quod ad filias attinet, frequentius taftum e fle videatur.

v Quum patria pottiias Romanis per aes ct libram , (eu per mancipati o-

- nihil aliud editi, quam dominium iu- nem, fiquidun tertium demum ven- tis Quiritium in uberos , ($. i«8. 5.) diti , ct tertium uanumilli lui naris fie-

domtnium vero Quintarium no:; "iS bam. ( injt. jj. i$;. * ) Haec omnia modis quibutdam alienandi ciumbus , non quadrabant principiis Germano- quorum praecipuus erat m*nctr- lio , rurn , quibus parentum potellas uon transterri potiet: tieri non poterat, quin confidebat m dominio. Nec ergo mo- eodem modo Uberi quoque , c patria nbus Germanorum quadrabat emane»- potcltate dimittendi, ter vendendi cllent patio.

§. CLXX. Quum ergo follemnem emancipandi ritum plane ignorent An in

Germani.- ( 169. l. J confequens eft, (1. vt nec vetus ille Gcrma- •

venumdandi ritus, nec emancipatio Anallaliana per referiptum ma nota principis, nec ea, quae ex Ivstiniani conftitutione apud acia

fieri poteft , in Germania frequentis vfus fit. (2. Vt poftre- I*uo na quidem aliquando tum inter illuftres , * tum inter priuatos , et maxime mercatores , adhiberi (oleat : attamen illa non lit

ex iure Germanico , fed Romano , moribus Germanicis , nulla

necellitate vrgente, adplicato. Thomas. de Qua/iemaitcip. Germ.

§. 2 S. fequ.

* Notiifimum ed exemplum Ludo- Dijprt. de Ainpt. n Emancip. Princip. uici , Lovenlt. Com. liberos luos an- Alia exempla collegerunt Bets. de pa-

no 1587- foUemniter emancipantis in tiu farn. tilujlr. cjp. 10. p. 566. Evhin.

Camera Imperii, cuius emancipatio- od Inji. DiJJ. I/I. UhJ. 15. m> ada integra Kvcpisivs dibiunxi:

}. CLXXI. Quumque non minus reliqui modi foluendi patriam potefta-

tem , ex iure Romano orti , extra vfum fint : ( §. 169. 1. ) confequens eft , ( $. vt , ceflantc apud Germanos capitis demi- nm;one nutione, et effe&us eiufdcm , qui in foluenda patria poteftate et digni-

confiflit, ceflet , nili quod proferiptioni imperii eum effeftum tate linia-

tribuere folent. * Thomas. de vfu prati, doctr. Inft. quib. mod. lur P*‘

patr. pot. folu. cap. 2. §. 4. (4. Vt, quamuis nulla dignitas lire'"“,ms,

beros eximat parentum poteftate: raro tamen in poteftate fint ̂ ote as' filii , dignitate aliqua, cum emolumento coniunfta, ornati, non

quidem ob dignitatem , fed ob feparatam oeconomiam , quam tunc plerumque folent inftituere. Thomas. ihid. f. 6. Vnde in-

s lipida

Digitized by Google

8o ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. VIII.

fipida efl diftinftio dignitatum maiorum et minorum , publicarum et priuatarum , qua fe torquet Sim. a Leevwen Cenf.

forenf. Lib. I. cap. 9. U 17. p. 2.

* Satim id creditum a Caroli V. Germanorum non fit iuris ciuilis , l'e<f admimfirU, quippe qui in diplomate, gentium, (J>. 1 j8. j.) eimlu vero ra- quo lo. Fndertcu», exeledor Saxoniae, uo cuuia quidem lura corrumpere pj]k, in integrum reliitutus ell , dilerdi ver- naturalia vero non vtiquc : §• j. Injt. de bis expreirerunt , principi etiam refH- legit, agn. tui. magis verum ell, duran- tuta elie tura patriae potellatis in libo te prolcripdone , pendere tura patriae ros. Edidit hoc diploma poti alios potellatis , quam ea morte hac ctuili Lvnio. in Archiuo Imp. Pan. Spec. Sefl. perimi. 1111. p. 64. At quum poteflas parentum

§. CLXXII. Finitur Contra certiflimum ell , ( 5. antiquum in eo obtinere Ger-

apud uos manos, quod folam quidem feparatam oeconomiam hodie etiam

paren- filios liberare a parentum potcftate , putant , nec tamen ( 6. fta-

Ieftas*fe" t’m res ̂ uas *'^i habere dicunt filios, qui feorfum a patre habi- paratio- lai)tes > eorum fuintibus viuunt (7. Separatam illam oecono- ne. miam tollere quidem jus dirigendi liberorum adiones , non ta-

men hos prtunre iure fuccedendi, multoque minus (8. reueren-

tiam et obligationem, quae ix m drit TsAa^yi*c nafeitur, exftin-

guere , ac proinde ( 9- liberos etiam feparatos , et fuos regen- tes penates , fine parentum confenfu nuptias facere non polle.

§. CLXX1II.

Et filia- Idem porro tenendum eft ( 10. de filia nupta , nifi quod

rum nu- ea ex potcllate vel mundio parentum in poteftatem vel tutelam ptiis. mariti tranlit , et (11. hic iure Germanico hic ftatim eft der

Ehevogt , vel der Ehclichc Vorvuind feiner Frauen. Vid. Dijf. de

marito tutore vel curat, vxoris legit, cap. 2. (12. .Non reuiuif- cere parentum potellatem in viduam , nifi forte illa egena et

aliorum ope deiiituta , ad patrios Lares veluti poftiiminio re-

uertatur , iiquidem tunc , quod ad domefticam difciplinam attinet , vix a filiafainilias differre folet , quamuis in foro pro fe-

mina fui iuris habeatur. SlM. van Leewen Cenf. forenf. Lib. I. cap. 9. §. 14. p. 32.

jf. CLXX1III.

- Denicjiie ex fecundo et vltimo axiomate ( §. I 69. 34-) Pa,et ,

rum libe- (.*?• feparattonem hanc fieri pofle tacite , non intercedente aufto- rorum ritate magiftratus. Balxhas. Pracl. Refol. tit. 3. ref. 3 .n. 6. (14. conditio. Separatos liberos quidem patresfamilias ratione adquaeftus e fle ,

at

Digitized by Google

QVIB. MODIS PARENT. POT. IVRE GERM. SOLV. 8x

at ( IJ. patrem tamen, ii velit , tutorem vel curatorem liuius-

modi liberorum minorennium cfle, adeoque, ( 1 6. iafla ftpara-

tione , eadem poteftate iuns gentium in eos vti , ae ante Icpa- rationem. ( 17. Liberos etiam , hac inftituta feparatione , non

amittere iura familiae, adeoque ( 18. non minus fpem hereditatis retinere , ac non feparatos , nifi quod ( 19. jure Lutccen-

fiuin ac Hamburgenlium , quin et Wcftphalorum , aliud obtine-

re , iam paullo ante monuimus. ( §. 1 67. )

$. CLXXV.

Superuacuum effet addere , ( 20. apud Germanos quoque

hanc poteltatem finiri morte, (21. furore, aut ( 22. prodiga-

litate patris-. Qui enim liberorum aAiones regeret mortuus, lu- riofus , vel cui bonis interdiffum eft , quum hi omnes ipti in r aliorum curatione fint ? Attamen ( 2 j. hoc cafu hteros , qui nondum feparatam oeconomiam inftituerunt , aut di mo patria enupferunt , agnatorum aliorumue tutelae vel curae efte deman-

dandos, facile adfentimur Sim. Leevwio Cenf. for. ibid. i. 18.

p. 32. Denique ( 24. et adoptione plena parentum poteilatcru non quidem finiri, fed tantum in adoptantem transferri, non dubitamus, dumne quis hoc de poteftate luris Romani intelli-

gendum exiftimet. *

* Quum enim adoptio, qualis hodie aliquando fit , non fit ex iure

Germanico, fed Romano: procul dubio etiam obleruanda erit iuris Kom.

dilpofino, quatenus illa conuenit Ger- manorum moribus. Non autem con-

Reliqui

cale* quibu. ea

pc.tcfas

t. xuur.

uenit moribus noflris potefias patria

Romana, led Germanica Ergo et haec tantum tranfibit ad adlcvndentcm , qui

defeendentem ruu Romano adopta* uerit

r

k V

'* m

1

M

TIT. VI1IL

DE SPONSALIBVS. V i

9. CLXXVI.

ALlENl Ivris in Germania eflc diximus non modo feruos Nexu» et filiosfamilias , de quibus haftenus diffum eft, verum huius u-

etiam vxoRes. ( 9. 1J2. ) Itaque iant res ipfa exigit, vt de ,u^ cura Heinetcii Elem. luris Gervu L roTE- •

Digitized

8a ELEM. IVR. GERM. LiB.LTiT.Vmi.

Potestate maritali in vnores dicamus. Quod quidem vi*

reftius exfcquemur , quam fi quaedam de sponsalibvs, nvptii*, ac aliis IVRibvs conkvbtalibvs Germanorum , praemiferimus.

§. CLXXVII. K*1Tad Sponsalia Germanos praemililTe nuptiis, eo minus dubium

ri*cmpo- vl<^etur > quo magis ipfa refla ratio exigit , vt in indiuiduam il- ribus in lam vitae confuetudinem prius confentiant ii, quorum intereft,

conuiuiis et inuicem iungant manus , quam ipfas taedas accendant nu*

fe&i. ptialcs , et communi toro vtantur. Quemadmodum vero maiores noftri antiquiiTimis temporibus nihil fere magnae rei , nifi

inter pocula et epulas, agebant : it'a et de ivngendis adeini- TATiBVS plerumque in conuiuiis * confultabam , tamquam nullo

magis tempore aut ad Jimplices cogitationes pateat animus , aut ad magnas incalefcat. Tacit. de Mor. Germ. cap. 22.

* Hinc et hodie Verlobnifi non Io- Graecis non ignota. Ivl. Follvx Ono- Ium pactum fponfalitium fignificat, ve- mafl. Lib. Ill.ftgm. 44. O^ntfM /dm*

rum etiam .conuiuium: quemadmodum at n' «{}?» /titn , «as» w iriata et Hochzdt cum coniun&ionem maris y**sr Homerus auem non moet feminae legitimam, tum conuiuium do rem ipjam , f d et ecmuuium, nuptias nuptiale denotat* Polterior notio et t/otat.

§. CLXXVIII. Per em* Neque tamen in eo natura fpotifaliorum polita erat , fed in

donem conuentione vel pafto , quod tara inter perfonas dcfponfandas ,

venditio- t]uam inter earum parentes, inibatur. Id vero non aliud erat ,

Bem. quam emtio venditio. * Ad fponfalia enim ,non ad nuptias, pertinere videntur illa Taciti de Mor. Germ. cap. 18. Dotem non

vxor marito , fed vxori maritus , offert, lnterfunt parentes et propin-

qui , ac munera probant : munera , non ad delicias muliebres quae-

Jita , nec quibus noua nupta comatur , fed boucs.et fraenatum equttm,

et fcutum , cum gladio framcaque. Tum vero de nuptiis pergit auflor : In haec munera vxor accipitur , atque inuicem ipfa armorum

aliquid viro adfert.

* Itat) u e non aliter differebant fpon- poffit , nifi pecunia numerata pro pre- falia et nuptiae veterum Germanorum, lio foluta : § 1. Inji. de cmt. vend. I.

ac emtio venditio et traditio. In Ipon- pen. C. eod. hic vero boum , er alia- (alibus maritus offerebat dotem, in nurum rerum mentionem faciat Tact- ptiis tradebat. In illis fibi coemebat tvj. Quum enim ICti etiam Romani

vxorem , in his vxorem coemtam a hic in diucrfa abierint, et Sabini 'Cafi- parentibus accipiebat. Nec quemquam fiiquc ditdpuli, etiam alia re ioco pre- turbabit, quod emtio venditio fieri non di data , enuiocem fieri pofTe , ex loco

. ’ ■A' * - Homcki

' *. - -

DE SPONSALIBVS.

' *1

Homeri lliad. «. probarim , ipfique

Graeci veteres non alio emtioms ge-

nere vfi fint , jndeque emere et ven-

dere ipfis lit df’U&M , aiitiiSao, m-

Ani , »'to tu xi.e , irr* , vxAb , i. e. ab agno, ajino , p ulio , quae animalia

Joco pretii dabant : Mvatr. Kjr. Leli.

X. j. quis Romanorum fubtilitates ia Clui» Hercyniis quaerat apud Germa-

nos, qujbm amenta Jci/ae ct grttijjintoe opes erani , aurum et argentum frofittii, an iratis , Diu m gannitu ! Tacit. de Mor. Gc m cap. j.

#. CLXXVIIII.

Quemadmodum vero »«/// mortalium armis et fide ante Ger- Sponfa-

tnanos erant : Tacit. Annat. XIII. J4. ita, femel fafta mentione lia indif- et repromiflione futurarum nuptiarum , non locus erat repudio ,

iicuti apud Romanos , qui alii defponfatam renunciare conditioni , (jUpruuIt et nui ere alii non prohibebant. I. i. C. de fponfaL L. 2. in /En. C. de

repud. fed adeo facrolantium videbatur hoc vinculum * , vt de Varnis , Germanica gente , memoriae prodiderit PrccofiVs de Bello Goth. Lib. II 11. barbaros illos fponfas , nifi ob jluprum , non dimittere.

* Et hinc erant gentes quaedam

Germanicae , apud qflas tantum virgines nubebant , ct cum Jpe votvqus vota-

ris fcmcl tranjigebaiur , Tac. de Mor. Germ.eap. ty. Eae ne nubere quidem alii patiebantur Iponfam, cuius nuptias fata IponC turbauerenu Ynde iterum

PaocoPivs ilii. Taiua enim honore ,

inquit , pudicitia apud barbaros colitur , vt femina , de cuius nuptiis ttcltim ejl , r.iamji corpore Jit integra , pro corrupta habtaiur. In his ergo Germanorum ciuitatibus aut (ponlb nubendum erat, aut nulli.

§. CLXXX. Hi mores patrii et polleris placuerunt. Nam et medio aeuo Franco-

Franci fponfalia celebrabant pet emtionem venditionem, feu, vtirum

in vetulus monimentis legimus , per solidvm et denarivm *.

Pertinet huc formvla Bignon. v. p. 498. Tem. 11. Capit ul. jumn* Dum et ego te per solidvm et denarivm , fecundum legem J4-dena_ licam, vifus fum fponfare. Et form. Lindenbrog. LXXy. p. J32. rium.

ap. Baluz. Tom. II. Dum taliter parentibus noflris vtriufque partis

complacuit atqt.e conuenit , vt ego te SOLIDO et denario , fecun-

dum legent Salicam , fponfare deberem , quod et feci. Similia funt

apud GheG. 1 VRON. vel Fredegar. in Gejl. Franc. Epiteni, cap. 18. Legati offerentes solidvm et denarivm , vt mos erat Fran *

eorum y eam partibus Chlodoitaei fponftnt.

* Vendebant enim virginem paren- confinio foda, ipfb ivre nulla erant, ' 1 I tes, vel propinqui, ac proinde fponla- niC eorum pollea accell.flet ratihabitio,

lia, fine parentum vel propinquorum Hinc Bertchrzmnus apud Greg. Ty- , L 2 muh. K

Digitized by Google

8 4 ELEM. IV Ri GERM. Lib. I. Tit. Vim.

ron. Hi]}. Lib. Villi, cap. i J. Quii iam triginta annos cum Bertchramno

fi" conji.t o parentum vxoiem conmgia vixerat mulier , quum marito hacc fta- topuUJli , non erit vxor tua. Et tamen tus quaellio moueretur.

§. CLXXXI. Omnes Dicitur hic ritus promanaiie ex lege Salica , in qua femel

c” tantum, et quidem vbi non de virginis, led de viduae defpon-

tesC mc- fatK,ue agitur , mentio fit TttlVM soliuokvm et denarii. Tit. dio aeuo <F7- §• *• *ed coemtio haec imaginaria , vti vocat Bignon. in

coeme- Notis ad Form. p. 980. Saiiis non modo cum reliquis Francis , bant verum etiam cum populis Germanicis tantum non omnibus com-

fponfas. munis fult f ceu ex nilhtuto probauit GvNDL. de coemi, vxor. cap. 1. nifi quod pretium non omnibus gentibus idem effet. Sic le-

ge SaxoNVM tit. 6. cauetur, vt vxorem ducturus trecentos Jolidot

det parentibus eius. Eiufmodi pecunia in lege Bvkg. tit. 12. et

34. PRETlVM.ill LEGE SaXONICA tit. 7. f. 3. PRKTIVM EMTIONIS Ei vs ; 111 lege Bvrg. tit. 66. §. i. fequ. Wittemon ; in lege Langobardica Lib. 11. tit. 1. j>. 7. meta ; in lege Salica tit.

$6. §.2. fequ. Ii viduae quis ambiret nuptias , ReiPvs vocatur*.

* Meta, vel , vti Lil./J. m.4. §.3.

et tit. 14. j. 1$. vocatur, Mbihivm

veteres gloflue interpretantur pecuniam

vel donationem JpimJalniam vel ntipuj. lem. Ea vox vere Germanica clt , vti

Langobardicae plerae^ue. Mietht erum

vocatur merces locationis , ecque vo-

cabulo veteres euam pro prcuo em-

tionis vfi videntur. Nam et in Eyan- geliis Gothicis Muttit. V. 46. « Lue.

VI. »3. Mizdo generatim ell merces ,

vel praemium. Nec dubium eft, quin reipvs fit Germanicum Reu-Bujle,

quae iam Gvkdumgu comechira luit.

Witte.mon vtro vetenbus fiiifle pretium vel tuercedem , Lixdinbs. in

G/u£a 1499. eleganter probat ex WlL-i Lt rami vcrllone Cummi eunt. cap. j.

Ibo hir hemo Jelvemo mahcida mit dema

v/uhemo Jma huligtn Bluedet. Id eft.

Da tr Juh jelbjicn verlobte mis dem

mahijihaz Jana heihgen It lui ha.

§. CLXXXII.

Arrhae, Caue vero exiftimes , hoc pretium firiffe ipfam dotem. Prae-

fponfali- ter illud enim , quod follemmtatis tantum cauffa intercefliffe vi-

oa largi- detur , fponfae et alia dabantur, veluti arrha, largitas fponfali-

tas,dos. ct jn jp^ls nuptiis dos Germanica. Sic apud Fredegarivm

Geji. Franc. F.pit. cap. 1 8. Chlodouaeus annulum Chrotechildi mifit

per Aurelianum , et ab ea annulum recepit. Qui atuiuli loco ar-

rhae fuerunt *. Praeter hanc autem in formulis fupra laudatis fu-

, turis fponlis integra praedia , pecora , boues et vaccas , porcos et

verueees , auri et argenti folidos donant fponfi , adduntque le-

gem , vt haec omnia fuperius nominatae fponfae^, quandoquidem eue-

nerii

DE SPONSALIBVS, H

* Addit Greg. Tvron. m itliit

Panr. eap. i g. tt io. Ipcnlum lponlae

nerit nuptiarum dies , et Deus eos coniunxerit , ab illo die haberent ,

tenerent , atque poflider.nt , vel quidquid exinde facere voluerint, liberam ac JumiJj mam m omnibus haberent pote flatem. Balvz. To-

mo II. p. jjj. Vbt fane praedium , loco dotis; pecora, aurum et

argentum, loco fponfalitiae largitatis fuerunt.

Quod cuius rei fuerit tymbolum , «

inihiuto dilquifiuit Ev. Otto. I unfpr.

prifco Francorum ritu cum olcuio et fymhol. £xerc. 11. eap. II. p. «4. annulo calceamentum quoque obiuliflc.

$. clxxxiii. Ceterum eae donationes omnes non modo in feripturam re-

digebantur, quales libelli dotis apud Marcvlf. IJb. II. cap. iy. et in Adpend. cap. 37. Form. Jsirm. cap. 14. Bignon. cap. j. LlNDtNBR. cap.Jf. et feqtt. et alibi paflim fuperfunt : fed et fir-

mabantur apua , adhibitis follemnitatibus * , et , vt eo certior elltt fponfa de commodis omnibus , quae ipfi a Iponfo propter futuras nuptias fuillent promida, comminatio adaebatur, hac

lirailiue formula : Si quis deinceps contra hanc chartulam libelli do-

tis , quod flendum ejje non credo , venire , aut tam temerare praefumferit , fi fe exinde non correxerit , illum , qui ab initio mafculum et feminam condidit , contra fe vitorem fentiat , et infuper auro vn-

cias tantas , argento libras tantas , coatlus exfoluat , et , quod repetit , nullatenus euindicare praeualeat , fed praefens haec epiflola tam

a me , quam ab heredibus meis , drfenfata , omni tempore firma ac

flabilis permaneat , flipulatione interpofita. Form. Lihuihbr. cap. 8;.

porreda , efle perferam. Non quidem hoc ad pilaium tft Car. dv Fresnr Clejj. med. Lar. ierr. t.p. 187. qui , in-

dicata illa y, ekoeljw diuinatiene:

Hendelinur , inquit , atidelangum idem

Jonare ait quod traditio m manus,

mancipatio , ex in Har.dtn langhrn , ira » derc in manus : at in formula haec vox

quidpiam corporale Jonat. Sed quid ma-

gis, quaefo , corporale elt iraditionu ieilucae , vel alterius lymboli , manu fafta?

9ut

£3

1

•Uiu!

Libelli

dotis.

Jn-w

tu mui

-etrraO

•tui tui

ttu ci

* Hinc in Form. Lindeker. eap. 81. fponlus profitetur , fe fer effluam

cotnpojii ionis , flue fer EESTVCAM tt AN* DALAM.VM donationem illam firmalTe.

Vbi fclfuca ptnintt ad riium t/ fluta- lionis , de quo intra luo loco. Anda-

Langvs , quidquid argutiarum Ititen-

tur gloflarum Icriptores, eft iplum Ger- manicum hani-langen , id tft traditio

manu facta , vel faltim llipuiaia manus.

U endel. ut Gloff. Sal. adeoque lenius

ell , donationem illam , facta lolltm-

piter tradiponq i) tnbolica , y«1 manu

—— 'V 1

L i

5. CLXXX1IU.

' Digitized by^oogte

86 E L E M. IV R.l GE-K M. L t n.I. Tit. VIIIL

f. CLxxxmr.

Hoc quo- In eo quoque inores maiorum feruabant Franci, aliaeque ori-

que tem- ginis Germanicae gentes , quod inita hoc ritu fponfalia nullo pore temere colote irrita fieri paterentur , nifi iuftiflima effet cauda re-

fP°!”a u pudii *. Lex Langob. Lib. II. tit. i. §. ir. Hinc et vni defpon- lara alter non ducebat impune, Capitvlar. Lib. VI, cap. 41. et Ipeciatim apud Alamannos , qui fponfam alterius contra legem ac-

ceperat, vel reddere eam cum CC. /olidis , aut.fi reddere nollet, eam fohtere , et mortuam etiam cum CCCC. folidts componere cogebatur. Lex Agam. tit. ja.

* 1 Quam quidem liquidam «fle opor- Pap. Popp, Lib. II. etp. j. §. j. p. 179. rtbai^qualis eru tnorui ii lpon(i Ipoa- fequ. Id vero notatu non indignum Hirti biennium fruftra exlpcctufct. Lto. elt, indidblubile tunc praecipue viium

fmc. Lib, III. tit. 1« (j. 4. itemque eile p.i.tuin illud Iponlalitiura , ii an-

IjBO. Langob. Lib. II. tu. 1. §. i. Sed nuli nrimque dati elTent. Lex VC isi- liaec Romani funt ex it rcpttd. uor :t. Liu. III. tit. 1. f. 5. ceu docuimus in Cjmm. ai Lee. lui. et

:. I ti . ;r 1 • ..Ja. . n, ... §. CLXXXV. _ ... Nec alia poli Francorum tempora fponfaliorum fuit ratio,

adeo, vt ne pretium quidem emtionis plane ab vfu rcceflerit.

.Nanâ^ tiaftra .vfque tcmwara fponfi Iponfaeque ex plebe fibi

Gerraa- -HHiicam. praeter apnulum.o (Ferre folent aliquot numos aureos ar-

nia im- ̂ «rtôfue, q,v.aroui? mRgis hodie pro arrha, quam pro pretio, perium habeantur. At quemadmodum in aliis iuris antiqui capitibus ;

coemtio jo. * ),ita et in hac vxorum coemtione Galli maiorum uo*

inanferit res multo religiofius , quam ipfi Germani , feruarunt. Nam illi

w Tlu • et hodie jn fponfalibus numos quofdam dare folent , venditionis

cau^, .idqu? ffullra tahjo »ur£ Romano repetunt viri dofti *. J.i AttN. Bkisson. de fitu nuptf p. 20. Cuius moris , (a Romanis

-in vxOf umiOoerotioDe vfurpati,) vefligta a nobis in nofiris nuptiis

v fur pari . quidam opinantur T&edxcim NVaoRVM numeratione.

Vcriim ego ex barbararum coloniarum , quae in Oallias ex Gerrna-

' hia pigrarunt , ferroque et armis f 'edes occuparunt , moribus id in Kf*1™5 crediderim. /

î;Simlle'.q$M Sd'Shsbnu<« ritibus w fi quit aMiarmiptiit virginis , ilUsu IWo<Tht‘ms continet',’ quiiftuuViM hos parentet, +m , his defithftis , morti, viri docti perperam a moribus Rota- prdputquot , aut eonjangttmeos eo nomine

norum arccfljnt. Io. Loccbm. Antiqs. ton itntit , q: ti (i adfentiamur mm defi- itoGw/i. Lib. II. cap. 14. p. 10$. Ide ierat a petentis defiderio, fponfalia in prae

ItfidijJii b)nj]pts tr alitus met f entia tejlium incitatur : vbi mutuis pro • 1 rrijju

An et

poli Franco- rum in

DE SPONSALIBVS.

^7

rriffii et donis JponJtu et fponfa futuri fi- r.um ccnuentionit formam qttandam fa-

ti, m facifeuntur. IJ qttoJ coemtionIS fit. Quam firmat i/ia vetui Siironum Joi-

et IMAGINARIAE VENDITIONIS f* frt- milia : BRVDKdt UEICIA , i. f. toim-

fco Romanorum ritu , et tandem in ma- tiomm fponfaiuiam bibere.

§. CLXXXVI. Manfit et mos , adfinitates in conuiuiis iungendi , a quo ne An con-

hodie quidem difcedunt gofteri , parum firma atque aufpicata exi- {limantes fponfalia licca , et in quibus adhibiti aufpices

Cynica traducunt tcmporn coena.

muta

Iponfali-

tia, et dos a maritis conditur

... « . t: ■. .1 -.4.1 •

Satis diu quoque manfit confuetudo , vt dotem non vxor marito , fed vxori maritus offerret, eamque, dotis conflitutioneoi -ii/.iu . ^rmaret litteris, quales plures fuperfunt , veluti .H^tirici I. Gety —i.

maniae Regis, apud Gvndling. in Henr. Aucup. p. 312. et ex ipfo authentico emendatiores apud Eccard. Hift. geneal. Sax. p. 27. Oitonis II. Ini p. apud LEVKFELn. in Adpend., Antiqu. foUL

p. 208. Henrici Rafponis , Landgrauii/Thuringiae , quas cx BvXr KEN1I Trophaeis Brabamtae extulit GVNDL. de coemt. vx. cap. 3.

23. qui <it f. 19. p. 51. plures alias recenfet. De Ottonfi,M- refert Chronogk. Saxo ad ann. dccccxxix. illum Edithae, vxo-

ri , vrbem Magdeburg , ititer ceteras opes , pro dote dbtulijfe. ' Et Heiiricum ii. dotem Cunigundi fuae conftituifle in vrbe e^ tra- flu Bambefgenfi , ex Sigf e. Gembi.. ad ann. IQOJ. 4dcimu$. Si-

milia exempla dabunt Monachvs Bravviler. cap. 1.^. 7. et .Diploma Ottonis AI. apud Eccard. in Probat. HiJL Gtneal. Sax.

n. 7. p. 13;. ; '■ Vt §. clxxxvii.

Manfit denique mos, non temere rumpendi foedus fponfali- Anet tium , nifi iuftillima cauda id fuaderet. Probat hoc exemplum tHnc Henrici IV. Regis Germ. qui defponfam fibi puero a patre Ber-

tham odio plus quam Vatiniano profequebatur : et eam tamen

inuitus ducebat. Brvno HiJI. bell. Sax. p. l"]6. Exorem fuam ', quam nobilem et pulchram ,/uaftonibus principum , INVITVS duxe-

rat , fu exofatn babebat , Vt pojl nuptias celebratas eam fponte fu?

nunquam videret , quod et ipfas nuptias NON sroNTE SVA cele- br aucrat. Quin et manfifie videtur opinio , eam iam conditioni

renunciare non poffe , quae annulum pronubum fua fponte ac- f

ceperit , dederitque *.

•HUVXildJJ .i - . - . -t ** . •

r

* Huc

Digitized by Google

88 ELEM. IVR. GERM. Lib. I. Tit. VIIII.

* Huc enim merixo referimus pa- detur vir dotfti (Sinus. Nec enim haec rdemiam iuris Germanici , quam ex paroeitua indicat tantum, annulum pro- Bbsoldi Vtefauro prati, voce Hajfi Geld nubum ede lignum: ex quo praelii* profert fuoque more interpretatur Hert. mantur fponlaba , (ed eum certitiimum

Parocm. lar. lab.l. par. 6f.p. fl6. eorum argumentum haberi. Ex nouo

. . enim mre ell , quod anuulus pronu- /jf der Finger beringet , bus non probat IponlaUa , nifl ipfum

, ' So ijl die Lingfrau gcdmget. ' patiam lponlalitium timui liquido poflit: probari. Mascard. Conci, toij.

Cuius fenfum non faris’ adfequutu* vi- n. ». Msv. Decij. /'111. jy. y.

. §. CLXXXV1II.

Axioma- Itaque ex his omnibus liquet , I. femper Germanos fponfalia

ta de pro nullis habui iTe' .•‘Ijiiae non cum corifenfu tum ipfarum perfo- fponlali- harum , nuptiss medituntium , tum II. vtriufque familiae * , fa£h»

^us* tflent. III. Semper fponfum fponfae et arrham ,et 1111. aliquam Iponfalitiam largitatem obtulille , quae inter plebeios plerumque in velle ; vel ornamento , vel aliquot numis maioribus , conftitit.

■V. Semper in (cripturam redaftum erte paftum ,quo fponfus fpon-

■fac' dotem conftituebat. VI. Semper denique m fponfalibus ad- hibitos effe cognatos , tertes , ac veluti aufpices, eofque vna cum

fporifis lautiore exceptos elTe conuiu’o.

•» .

j 'uln

- * Jft’

1

* Tacitv» de Mor. Germ. eap. i8. non modo par emam meminit, quorum

arjiittio res omni; gefta Iit, fed et pro-

finpforam. Sltjitp.re L-nim i um amici-

aiat feu patiit , [h propin jrti , q tam 'inb rnuidat , nectjp erki. Idem eap. ai. Medii acui leges paksnivm tantum

conlenfum exigunt. Sed parenter hoc aeuo vocabantur omnes cognati , qui

et Gallis tunc let parent , idque perlpi- cue patet Cx l*gb Lanoob. Lii. 11.

tu. i. §. t. Cimpouat parkn riB vs mu- lcem, id rji , patri vel fratri ceui , vel

etd quem man Itum pertinuerit , pro ana- gripp. fol. to Ceterum quimuis om-

nes cognati adhiberi (olerent : fponfa tamen coemenda erat ab vno ex illis ,

cuius m mandi (eu potertate erat fe

mina. Neque enim iilud mundium in

■Iterum transferre poterat, oiC qui iplis illud habeiSai. H ibeb.u vero apud Wi-

flgothos hoc mundium pater, lex Wi-

sig. lj‘ UI. tu i. §. a eoque defun-

dto mater, vel, •« quoque praemortua

fratres , vel his non exflantibus aut

adhuc minorenuibus , patruus, ibid.

§. 7. Idem fere apud Burgutidos ob-

tinuit , ni fi quod mater et lorores teb- riam tantam panem IV t armenti acci-

perent. Lex Bvbg. tit. 66. §. t. Jcqu. Secundum legem Salicam tit. 46. 6

nepos ellet , viduae mundium habebat fororis tilius lenior , (in neptis tantum ,

eius (ibus fenior , iin nec neptis tilius ,

conlbbrinae ex materno latere filius ,

hoc non exfiHente , avunculus , et hoc

quoque deliciente prioris mariti firater ,

et poli hunc proximus ad fextum gra-

dum , ac poltremo , his omnibus deficientibus , filcus. Quem penes autem

mundium erat ̂ is et rciptii accipiebat. Secundum ligum Sax. tu. 7. $.x. frqu.

viduae tutelam habebat , pretiumquo

«mtionis accipiebat primo • priuignus ,

deinde frater defanati mariti , ac de-

mum proximus paterni generis , vel

eius confinguincus.

j. CLXXXVUU.

DE SPONSALIBVS. - . .8?

§. CLXXXVim.

Quum itaque fponfalia line confenfu perfonarum , quae pa- ('on^en' dum inire cupiunt, conliftere nequeant : ( j). 188. i .) non a^s

re inde colligunt Germani, (i. perinde efle , liue per litteras, fi- ' ue per internuncium , fiue per fponfum fponfamque , i(le confeh-

fus explicetur : nec (2. moribus fuis concinnam efle difteren iam

inter patias et fponfas, quae Romanis erat familiaris. Non. de Pro-

priet. Serrn.V. 6$. Arnob. ad». Gent. Lib. IIII.p. 140. Permultum

tamen ( j. interelTe inter declarationem priuatain , das la-Wort, et follemnem , quae fit in iplis fponfalibus , quia prior plerumque

ea conditione fieri folet , fi de reliquis conuemre poflint, et pu-

blica fubfequantur fponfalia : et hinc , ( 4. antequam haec accef-

ferint , locum dari poenitentiae*. Thomas. de pati. fut. fponfaL Boehm. Ius eccl. Protejl. Lib. Illi. tit. I. f. 40.

* Multa lainen hic turbauit iuris ca- molo inter Romanenfes , verum etiam

nouici doctrina de IponUiibus de prae- inter iptbs protel Umes , Theologis ae- fenu et de laturo , de cuius genuino que ac ICtis , le non retibus conlultu- fentu tulias diipuuuit laudatus ttomiM. ros putantibus conlciemiae , quam re-

iiid. 5. 10. J qu. yuin gener atim ob- ceptis iuris canonici condulionibus , leruandum elt, ius canonicum hic tan- etiamli ea ex principiis , ab ecclelia lua tum non perueruiie tnnpliciora iuris explolis, proliucrent. (jcrmumci principia , et quidctn non

i CLXXXX.

Quandoquidem etiam Germani femper vtriufque familiae con- Confen*

fenfum exegerunt: (ji. ibb. 2.) tacile reddetur ratio, ( 5. cur non, r“* vti apud Romanos , patris confenfus fufficiat , fed et maternum e, pro- accedcre oporteat. Carpz. lurifpr. Confijlor. It. j. 54. Cvpr. de pinquo- Sponf. cap. 6. et 7. ( 6. Cur hodienum quibufdam flatutis id exprima- tum. tur , fponfalia , mortuis parentibus , agnatorum cognatorumque conliho ac confenfu, efle contrahenda : vid. illuflris A Lvdewig

de Confenfu connttb. extra patrem Dijf. III. multoque magis (7. eo

confenfu ' opus vifutn iit ad conficienda pa&a dotalia. Stat. Mind. Lib. I. tit. 4. §. 4. Ifann zvrifcken zvtreyen Perfonen eine Ehe Ledinget , vnd ibres Gutes vnd Beybringens balber , in Gcgen- Wart der Freunde vnd Bedinges- Leuten , verabfcbeidet , vnd Jnrck einen Attsfprivh oder durcb fchriffiliche Ebc-Paden ftcb verglieeben , foti vnd tnuft es dabey billig verbleiben , vnd foll dagegen nichts ge- handelt wcrden.

Heineccii Elem. Iuris Gcrm. M /. CLXXXXI.

90. ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. VIIIL

§. CLXXXXI. Arrhae Praeterea quum fponfalia fine arrha vix viderentur fubfiftere :

fponlaii- (§. 188. J.) mtelleftu non difficile eft, (8. cur hodienum vel

me‘ annuli , * vel numi quidam aurei argenteiue , fponfae dari foleant. . (9. Cur inde , ceteris paribus, petatur praefumtio, fponfalia ve-

re efie fatta , dummodo fatis confiet , pecuniam illam datam

efie , tamquam arrham fponfalitiam , vel annulum efie pronubum, vel denique ita ferant loci alicuius confuetudines , vt an-

nulum non accipiant puellae , nili defponfationis caufia. Bro- WEK. de iur. Connub. Lib. I. C4p. 2 J. n. 7.

- * Antiquus Utris eft annuli pronubi rint,et de Germanis contra vix credi* vius j de quo plura Ant. Hotom. Je bile fit , eos amiquiliiniis temporibus

t/17. rit. mipt. cap. 10. Barn. Briss. de permultum impendilie eiulim di orna- rim nupt. p. 4.}. KiRCHMANN.de/tn. mentis : nemo dubiiauerit, quin Franci

nui. cap. 18. Quum ergo hi,iarapri- .iliaeque Germanicae originis gemes dem Romanos annulis vlos efie in lub-> hunc aonulorum vium a Romanis di-

atrhandis feminis , luculenter proba- diccrint

§. CLXXXXII.

Spontali- Et quia fponfalitia largitas, quamuis minus neccftaria , non temere tamen omittitur : ( §• 188. 4. ) nemo dubitabit , ( 10.

quin ea nihil aliud fit, quam donatio fub conditione fequuturi

matrimonii fada.et, quamuis (i>. pro facultatum et conditionis difcrimine ea non in omnibus fponfalibus efie polfit eadem ,

* plerumque tamen fponfi , etiam quibus curta latis fuppellex eft, ea occafione prodigi fint , et liberal itatis laudem etiam cum

rei familiaris detrimento adteftent , vel faltim aureos montes pol- liceantur, vix minima praedent. Vnde Germanorum adagium :

AUe Freyer reich ; alie gefangene arm. HerT. Paroem. 'Iur. Lib. I paroem. 66. p. 517.

* Hinc inrer rafticos obtinere vi- offerant , vel prominant , vt optime demus idem, quod fiipra apud Taci- elocatae videantur tiliae , quibu. vel tvm et in Francorum monimcnris no- pecoris al.quid , vel aliquantum iru- «auinius , vt futuri coniuges libi mui- menti a parentibus ad inllruendain rem cem aliquot vaccas , oue. , porcos , vel familiarem datum eft.

§. CLXXXXIII.

Inftru- Sed ct ̂ 12, in eo maiorum mores cuftodire videmus Ger-

dotaiii manos > quod, quae inter eos de dote conuenerunt, ea phrum- que in feripturara referant, * eaque infiromenta , ( ij. a Ger-

manis vocata Ebe-Vatlen , Ehejhjjmngen , Ehe-Zartcr , in Haffia Ekelich ,

DE SPONSALI B V S.

9*

Ehelich , non modo a paci fcentibus , veram etiam a parentibus,

cognatis , aufpicibus , aliifque perfonis praefentibus , ( quas in

Haiiia Wein ka uffs -Zeugen vocari , ex aftis forenfibus obferuaui , )

fignentur, quin et ( 14. aliquando ad afta confirmentur. Quod

( ij. quibufdatn locis, fi ralbci pafta dotalia inire velint, ab- fJile neceflarium efle, ex constitvtionibvs ANHAtiiNis.mfi

fallor, didici.

* Id quoque * Romanis ad Francos , ab his ad nos permanafle arbitror. Nam, vti Germani tardius aliquem litterarum ▼Ium habere coeperunt : ( tj. 4, ) ita iam inde ab anttquidimis temporibus follemnc erat Romanis , tabulas con-

ficere iuper paitis dotalibus. Hinc illa Ivvenalis : Sat. X.v. 3 jS.

Veniet tum signatoribvs aufpcx- Et Sat. VI, v. 1 99.

St tibi legitima patiam uintiameput TABELLIS

Non es nmtturus.

Add. Brisson. de ris. nup 1. pag. j. 4.

Ant. Hotomann, it vet, rit. nup tm

cap.9. p. 1 6f.

§. cLxxxxnir. Denique quum Germani femper indulferint epulis, nec vl-

lam follemnitatem hoc veluti condimento carere pafli fint :

( §. 188. 6.) non mirum eft, ( 16. eos et in fponfalibus lautio- res dapes ftruere , et boni veluti ominis caufla fe tunc inuita-

re largius, inprimis vero (17. ad hoc conuiuium vocare viros

graues, qui teftimonium perhibeant, fponfalia illa non clande-

fiina fuille, fed-omnia e(Te refte et oraine fafta ,, ftgnatas tabu-

las , diclum feliciter ! *

* Hoc quoque , licet origine Ro-

manum 1 tamen ct in Germanorum mo-

res iuit. Solent itaque , quando probatio Iponlaliorum lulcipitur , articuli ,

quos vocant probatortales , ita laepe iormari : IVahr , dafs nile Aneeejende

btyden Verlobten grandiret , vnd diefi

Joiehe Gratttlatton angestommenl (4'abr ,

daft Uber der Tnjfel det Brautigams vnd der Beatu Gefuniheit voti allen G ajien getruncken w orden ? ITahr , dnji dife

nthjl beydtrjeiir Estern Jotche Ehre an-

genommen , vnd Jtch davor bejancket ? SVahr aljo , dafs die VerUibuug dnmals wureklich gejehehen , vnd es nuhl bey

blojjen Tr otiate ■ verbiicben!

Epulae

IponiaJi-

tiae.

M a TIT.

9 *

ELEM. IVR. GERM. Ln I. Tit.X.

TIT. X.

DE RITV NVPTIARVM.

§. CLXXXXV.

Nuptiae C Ponfalia fequuntur nvptiae , quem vitae Humanae nouuna apudom-s3 veiuti aftum tanti omnes tere gentes fecerunt, vt nulla

nes gen- fuerit , quin eum , adhibitis quibufdam ritibus , condecorandum

|es . . putant, fiue vt eo aulpicatius eflet connubiale hoc foedus , liue

wcele”' ̂ eo rn'nus ̂ “bitari poflet de legitimo eorum matrimonio , qui braiae tam Gallemniter , tantoque cum adparatu , manus iunxilfent.

Nos iam ea tantum conledlabimur , quae in iuribus connubii alicuius funt momenti, certo fatis perluat! , idem fuifle confilium

veterum iureconfultorum , quando in Digeflis titulum de ri- Tv Nvptiarvm exftare voluerunt, quamuis ei rubricae ipfa frag-

menta, fub illa polita , vix hodie refpondeant. Vid. Thomas.

Dijj, de vfu prati, doclr. Infl. de nitpt. cap. I. $. I.

$. CLXXXXVI. Cerma- Et Hic quidem plura haud proletaria iam collegit PAVLLVS

nijfeucr.1 Hachbnblrgivs G erm. med. Dijjert. V. Sed dabimus operam, matrimo- vt muentis aliqua addamus , ad liiuflrandum ius Germanicum vel

maxime pertinentia. Nimirum laudi hoc in primis cedit maioribus nollris , quod fanfla in primis ipfis fuerint connubia , et

a probris, quibus infamatae lunt aliae gentes pleraeque, maxime tibi caucrint. * Et nefcio , an vili aln nationi quadret, quod

de maioribus noflris , libi alioquin haud parum inuilis , fcripfit

Tac. de Mor. Germ. cap. 18. Seuera illic matrimonia : nec illam

morum partem ma/ris laudaturis.

* Equidem iam fupra falC luraus , non videri maiores noltros ea in re tam

ab omni labe puros, vt nullum vlquatn

profligati pudoris exemplum exditerit.

At verum tamen eft > eos 1'anflius ha- builTe matrimonium . quam Romanos,

qui (e omni flagidorum genere pollue-

bant , quorum vxores annos non con-

lulura , led maritorum, nominibus no-

tabant, quibus denique ne fpiritus quidem purus erat. Vere Qvinctilianvs

Didam. I/I. Nihil ta:e noture Germa-

ni , et ftnilius nuatur ad Oceanum. Quod tellimonium iurc opponimus

Si xto Empirico, qui nefandam Ve- nerem Germanis non turpem vitam ,

fcd plane in mores illide , turpiter ca- lumniatur.

/. CLXXXXVI1

93 DE RITV NVPTIARVM '

§. CLXXXXVII.

Nuptias apud Germanos faciebant non quatuordecim anno- Nuptiae

rum pueri , et virgines duodecennes , quam aetatem fuftieere pro- kro a

creandae foboli , putabant Romam, * fed iuuenes iuftac acta-

tis , et qui quaeue iam viros matrefque familias agere fcirent ,

nec ad parentum nomen erubefeerent. Caes. de bello Gall. Ltb.

VI. cap. 21. <du‘ diuttjjime impuberes permanferunt , maximam

inter fuos ferunt Undem : hoc ali flaturam , ali vires , ner uo que

confirmari , putant : intra annum vero vicefmum feminae notitiam

habuijje, in turpijfimts habent rebus. Et Iacitvs cap. 20. Sera

iuuenitm Venus , coque inexhaujla pubertas : nec virgines fefiinan- tur : eadem iuuentn , ftmilis proceritas , pares validique miscentur ,

ac robora parentum liberi referunt.

* Quin qua mu U apud Romanos non XI. menfium V. mentio fit in marmo-

prius viri et vxcris luribus iruerentur re apud Grvtir. Infer, p. 7 & 8. 8.

coniuges , quam eain aetatem attigit- vxorum VIII. et VII. annorum , ibid.

fent s I. 68. D- de ture dot. I. 4. D. de p. 114. 1. tt 104 6. 6. Flura Huius go- ril. mipi. laepiifime tamen illi vxores neris exempla collegimus in Commem. ducebant vere adhuc pueri, nubebant- ad Leg. Iui. ei tap. Ltb. 1 1. tap. } .

Se virgines immaturae, et quae vix iu* p. iSj. ilia excelClTent. Mariti lime annorum

§. CLXXXXVIII. Deinde id etiam dedifle operam videntur, ne vxores duce- Nec ibas

rent , nili Germanas , ne natiuus ille vigor , et propria natio- '[xcr“ ni vniuerfae virtus, exterarum mulierum confuetudine elangueC- „3^,^

ceret. Conring. de habitus corp. Germ. cattjj'. p. 27. fequ. Nam r,ginc id ipfum innuere arbitror Tacitvm de Alorib. Germ. cap. 4. Germ».

dum Germanos vocat gentem , nullis aliat um nationum connubiis nas.

infettam , adeoque propriam , et futceram , et fui ftmilem. Et quae ,' quaefo , femina, delicus Romanis Germanorum frugalitatem

praetulilTet ? * Et quomodo mulier, non modo lautiori vitae, led et ftupris foedifque libidinibus, adfueta, duraffet in Germa-

nia , vbi nemo vitia ridebat , nec corrumpere et corrumpi faeculum

vocabatur ? TaC. ibid. cap. 19.

* Attamen ne a" peregrinis quidem tum crt corrcfla , ceu rctlc obferuat connubiis abhorruerunt, poltquam pars Conrisg. ihd. p. a 8. Vbii falcim, telo

a Romanis vicia in longinquas terras Romanis per connuhia friatos' ejje, nuil- sniluue caufTa protruia eft , aut ipfl tolq ic , qui inde piouenerim , coloniam

extera petierunt , et in vicinia per Rc- Agrippinam patrum habere , fatentur manas colonias morum feritas aliquan- apud Tacit. llijlor. Lrh, 1111. cap. ef.

M 3 §. CLXXXXVII11.

V

<94 ELEJK. IVRIS GERM. Lia. I. Tit. X.

§, CLXXXXVIIir. An a co- An languini honorem habuerint veteres Germani, et a pro-

gnatis et pinquarum nuptiis abflinutrint , non fatis conftat. Neque iam immorari placet conictjuris Clweri , quibus et hanc laudem

Xn‘r adferere maioribus noftrjs conatus elt. Vt abhorruerint ab earum nuptiis , quas natura tamquam matres vel auias reuereri iubet : faltim a reliquis cognatis eos abftinuille , liquido adfirmari

non potelL * * Primo enim omnes fere Germa- lum leges , a Chriflianis latae principibus, magna cura inceftas prohibent

nuptias, id non facturae, nili frequen- tiorcs iufto fuiflent commixtiones huiulmodi turpilhmac. Deinde imcr epi-

stolas Frahcoevm apud Pith. Script.

Ikr. Franc. 'X l. p. i p { . cxlbt quaedam MapmU vel Maximi Ep. adNiccdum, S'aa libi relatum laibit a Theobaldo

§. cc. Abftine- Certius eft , Germanos veteres non plures vna vxores ha-

bane a builTe , adeoque abhorruilTe ab orientalium moribus , qui inter

inApyv. greges' vxorum concubinarumque vitam agebant: quamuis fa-

”?■ lendum lit, nobiliores libi plus indulftlTe, et non vixtlfe vna contentos. Locum Taciti tam fupra dedimus , ( §. iq6. *) ad- didimufque exemplum Artouilli , cui Caesar de Bell. Gall. Lib. I. c*p. cj. duas tribuit vxores, vnam Sueuam natione, quam domo fecum adduxerit, alteram Noricam, regis Vocionis fo-

rorem, quam in Gallia duxerit, a fratre milium.

> CCL Et impa- Lx eodem vero Ariouilti connubio colligas, id vel maxime rc matri- cauilTe Germanos veteres , ne impare fe polluerent matrimonio ,

monio. virique nobiles iu plebeiarum, aut plebeii in feminarum illuftrium amplexus ruerent. Indigna Ariouilti toro videbatur alia, quam

nobilis: et hinc Vocionis, Noricorum liue reguli, flue ducis, foror mittebatur. Praeterea idem docet Arminii exemplum , qui

folam Segeftis , viri principis , filiam diguam exifhmans fuo tha-

lamo, eam et inuito patri rapuerat. Tacit. Annui. Lib. I. cap.

jj. 5 6.

Rege, Nicetium , dum aliquot Franci, rum pro zelo diuini timorii corripuerit ,

ac pro rnc jlii conduionibut a communione eccleju/lica rcmoueru , fcandala jeu

onxietotet multimodos fuftinere. Id vero

Heri non potuirtet , maxime fub regibus Chrilti.irm , nili id vitium ita in-

ueteratum fuiliet , vt illi exftirpando impares eflent Chriitianorum anultites.

§. CCII.

9! D E RITV;iN7PTIARVM.

§. CCIJ. Denique id Ariouifli exemplum docet , non rirro cognatos Mariii

feminis honeftam conditionem vitro quaefiuiffe , et parum folli- nwi ob

citos de dote , ambiiffe potius adfinitates eorum , qui virtute ac *!

rerum gellarum gloria excellerent. Hinc Vocion mi fi (Te Ario-

uifto dicitur fotorem , et Tacitvs de Alor. Germ. cdp. 20. viros lfmqUa«- principes ob nobilitatem plurimis nuptiis ambiri folitos , teRatur rcbantur.

* Hacc quoque fere omnia , quae hadenus obleruauimus , mulio aliter

11: habuere apud Romanos. Primo enim

ex quo piebciu bberiinas ducere per- nulcrai Lex lulia et Papia , et Anto-

ninus Caracalla ctuitatcm Koraanam

cum vmucrlo orbe Koiuano commu-

nicant ,1. 17. l>. d: fu.u hom. tieri non

potuit , quin laepe in ciuis Romani aedibus vel Syra aliqua, vel Cilix , vel

Trefli , vel Atra dominaretur , qualis

in Septimii Scueri palatio erat lulia Domna. Deinde quamuis.iuceRas nu-

ptias et mXvjt/iia» damnarent: eo nu-

gis tamen ruebant in feminarum imparis conditionis amplexus , adeo vt

vel ob eam maxime cauliam Augullus

ferendam putaret legem celeberrimam de mantandis ordinibus. Vid. C om-

ni, nt. nitrum ad Ug, lui. a l’ap. Ut. II. cap. I.

1 j .si. •'■'O ih : • 1 ' - f

I. CCIII. Pleraque haec medio acuo mira religione cuftodicbant gen- Medio

tes Germanicae. Tunc quoque fera erat iuuenum Venus, nec etiam ,le‘ prius de nuptialibus taedis cogitabant iuuenes, quam plenae fal-

tim pubertatis annos attigifTent*. Hinc Childefnnthus in Leg. luuenu WisiG. Lib. III. tit. l. J). q. Si aut aetate , aut perbonarum incom-

petenti conditione adneblitur copula nuptialis : quid rejlat in procrea- tionis origine , nifi vt , quod nafeiturum e(l , aut dijfnnile maneat ,

aut deforme ? Hinc ea lex fponfum perfeftae aetatis cfle , fponfam vero non aliam , quam fponfo natu minorem , eligi iubet.

Sed et lex Lasgobardica limilis exflat Lib. II. tit. 8. §. tp. A

* Diutillime Germanis manGlTe hunc

morcin , multa exempla iplorum prin-

cipum , qui alioquin citius, quam priuati , nuptiis adiidant animum , lu-

culenter oliendunt. Henricus Auceps natus efl anno 87«. primam vxorem Hathburgim duxit anno yo8. adeoque

tum annos natus )i. Sic et Otto Edi- tham , priorem vxorem duxit anno

y}0. quumque, telfe Hroswiiha, natus fit octo dies ance Ottonis.aui mor-

tem, adeoque anno Jit. fponfus fuit

annorum 18. lotidemque fere annorum

fuit Otto II. quum anno 9^x. Theo-

phanum fibi iungeret. Levkf. Anti-

qti. Poli, adftnd.p. xo8, in lucerti quip-' pe editus anno yjf. Contin. Rsgi- non. ad anu. 95 J. Henricus III. Cuner childem fibi iunxitanno iojtf. Hmn. Contr. in Chroa. ad ar. n. iojfi. Itaque

annos habuit ty. quippe qui in lucem

prodiit anno 1017. W irro in vita Con-

radi p. 43A. Henricur V. einfdem nepos, natus anno 1081. Ch*oxc«. Saxo

ai

ad ann. 1081. Mathildem vxorem do- cipum filii tum non feftinabant: quid mum duxit anno 1114. Ott. Fbis. fecillc dixerimus plebeios, quibus prius

Chron. Lib. YI, caf. 1 f. adcoque iuue- de rc familiari , quam dc nuptus , co-

nis tum fuit annorum xxiit. Si prin- gitandum erat?-

§, CCIIII. Saepius Sed non tam religiofe poftea id femper obferuabant Germa-

«amen et ni , vt Germanas ducerent domum. Saltim principes frequentif- *?*tel?e lime libi vxores peregrinas arceflebant , nec id fraudi erat libe-

tllr an' ris , inde natis, dum aequalis dignitatis ac conditionis femina in torum fuiflet recepta. Sic inter Reges et Imperatores Germano-

rum Otto M. Anglam ct Burgundam ; Otto II. et Philippus Graecas; Hcnricus III. Anglam et Pidauienfem ; Hcnricus illi.

Italam et RuiTam ; Hcnricus VI. Siculam ; Fridricus II. Hilpa»

nara , Palaertinam , Anglam , habuerunt in matrimonio : nec raro

principes exterarum nuptias ambibant *. Cum iudaeis tamen nullum ius connubii erte Germanis patiebantur Franci , Capitvl.

Lib. VII. §. J9. 60. quia ita cautum fuerat in Concie. Avkel. II. Caji. XIX. et in ConCil. Arvern. Can. VI.

* Sic Ethico L Dux Alamanniae Volfo Pomerano regis Daniae filia» duxit Berfwindam Burgundam. Ec- Vicberio lud.iha, Bohema, Ibid.p.ijf-

car o. Ong. Habib. Lib. I. ejp. j. p.tt, Gun/elino , Marchioni Miihenii , et Hermannus Dux Sueuiae Gerbergam, Herimanno, Marchioni Polonae; Ibid.

Burgundam. Sed et in Witichindi ftem- p- 14^. Wilhelmo et Vdainco Mar- nuic apud ivmuev HiJI. Geneal. Prine, chionibus Huogarae. Omitto alia ex-

Sux.Jiip r. p. 37. Witichindo vxor iri- cmpla, quorum innumera colligere li- buitur Getia-, Danica ; Theodorico Co- ceret , nili vel pauca haec fufficcre vi-, miri Kcinhilda , Ifano-Erifica , Ibid, derentur. f. 74. Herfiboni femina Norucgica ;

§. ccv. inceilae 6 *n eo ̂ au^an^1 infequentium temporum Germani , quod probibi- 'nce^;s nuptiis certiores leges ferrent , fimul ac illis Chriftia* tet., nae pietatis lumen adtulgcre coepirtet. Lege fane Salica Tit.

I.J. f. 16. prohibentur nuptiae cum fororis vel fratris filia , aut alterius gradus confobrina, fratrifque aut auunculi vxore, eaeque nuptiae /celer aca*. vocantur , nec prognati inde liberi legitimi , fed in/.mes efle lubenrur. ChildeberTVs quoque in Decretione

Anni Apud Balvz. Tam. I. Capiittlar.p. tj. faltim in futurum coniundiones incertas vetat , praeteritos epifeoporum do-

drinae ac dehortationibus fanandas relinquit. Similes prohibi- K- •» tiones

DE RITV NVPTIARVM. 97

tiones exftant in lxgibvs Langob. Lib. II. tit. 8. $. 3. 1 3. et 14. Baivvar. tit. 6. f. 1. Alam. tit. 39. et maxime in Capitvlarjb.

Lib. V. f. 168. et 304. Lib. VI. $. 409. et Lib. VII. 143. vbi

inter collaterales plane ad fextam propinquitatem carnis prohibentur nuptiae , quamuis haec omnia magis ex canonibus eccleliafli-

cis fint , quam ex moribus Germanorum *.

* Hinc Reges Francorum Mero- alteram ex his fratris vxorem , in mi-

uingicos parum. penS habuifie viden- trimonio habuit. Sed paullo maio- tur haec ecclefiac praecepta, quantum- rem pudoris ac verecundiae rationem uis rigida. Nam Charibertus , Rex , habuerunt Carolinae ftirpis reges ,

duas ibrores , Merofledam et Marco- et poflea , glilcente Pontificis pcten- uefam, in torum recepit. Garo. Tv*. tia, nemo vel regum vel principum

Lib. III/. cap. if .Jeqa. Theodebal- impune tulit, fi non dicam ius diui- dus nouercae lororem , Vuldetradam , num , fed canones ecclefiae , etiam iu- vxorem duxit. Greg. Tvx.ibiJ. cap. 9. ri diuino parum conuenientes , vio- Chlotharius et duas vna Ibrores , et lallet.

§. CCVI.

Idem de stKvyvrlf dicendum eft. Quamuis enim nec plures An».x»-

limul vxores habere , nec pellicem vxori fuperinducere liceret : v”’1* K Capit. Lib. VI. §. 230. et 433. et Lib. VII. $. 336. tamen, et

huiufmodi legibus fele haud ftringi , cxiftimabant Francorum

Merouingicae ftirpis reges * , qui et plures ducebant vxores , et inter pellicum ac concubinarum greges volutabantur , vt pa-

rum inter lupanaria eorumque gynaecea interefTet. Sic Chilpe-

ricus Rex, quum iam plures haberet vxores , Galfwinthae , Wi- figothorum Regis filiae , nuptias adfedauit , fidemque dedit per legatos , fe reliquis repudium daturum. Et de Dagoberto I.

rege avctor vitae Pipini dvcis apud Dvchesn. Tom.I. p.

J9 J. Coepit , inquit, praeter concubinas , quarum multiplex erat numerus , contra ius canonicum , decus regium , trium reginarum incejlis abuti complexibus.

* Neleio an caftiores multo fue- Pontifices maximi , et Epifcopi , et rint principes alterius ftirpis. Ca- nc Regibus quidem pepercerunt, hoc roli enim M. concubinas Ecinaro. fe probro polluentibus. Quas turbas

in t 'it. cap. ao. haut paucas reccn- fibi conciuerit Lotharius Rex, v allet, led mortuis demum vxortbus , trada Thieibergac Reginae fuperindu- vti videtur , adlcitas. Ali vti concu- tfta, notum clt ex xttsaL.KvLB. ad ann. binatus , ceu infra demonltrabimus , 8 «j./cqii. Otton. Ffising. Lib. VI.

diu latis in Germania manfit in vlu : cap. 3. et Hincm. opuje. dc Hiuortio Lo-. i u pellicatui grauiter iele oppofuere tharii ei Tluctbcrgae.

Heineccii Elem. luris Germ. N §. CCVII.

An Impa.

res nuptiae !

'Virtus et

nobilitas

dos praecipua.

98 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. X.

f. CCVII.

Sed Reges ifti , in Venerem procliuiores ; tam parum rationem habebant pudoris ac dignitatis fuae , vt ne ab imparibus

quidem nuptiis abfiinerent. Quamuis enim filias ac forores fuas non temere aliis, quam regibus, elocarent : Hadr. Vales. Lib. XI. rer. Franc. ad ann. 567. et legibus impares nuptias cohibe-

rent : lex b R is. tit. 6. ( 73. ) iplr tamen puellas , non modo ignobiles , fed et ancillas , iuftis nuptiis fibi adiungere non du-

bitabant. Tales fane fuere Auflregildis Guntchramni, Meralle- da et Marcouefa Chariberti, apud Gkeg. 1 vron. Lib. IUI. cap. 2J. 26. 27. Nantechildis Dagobcrti , apud Fredegar. in Cbron. cap. y8. Balthildis Chlodouaei II. et aliae complures. Quam-

uis fatendum fit , alterius flirpis atque inlequentium temporum reges et principes non modo indecoras huiufmodi nuptias feueris legibus prohibuifle, fed et ipfos his legibus vixifie plerofque.

§. CCVIII.

Denique et in hoc prifci moris manfit cuftodia , quod ct mariti fibi vxores, non tam opulentas, quam nobiles et pudicas, eligerent , et virgines ac feminae nobiles non dotis ac opum , fed praecipue nobilitatis ac virtutis caufia , maritos adpeterent. Sane enim et principes , a fortuna bonis euolutos , at origine

rcb. fque geflis claros , faepe fuifie fortunatioribus praelatos , exempla quam plurima euincunt , veluti fata Henrici Saxonis ,

quem , principis proferipti , ac bonis fere omnibus exuti , Henri- ci Leonis, filium, folius nobilitatis ac virtutis caufia, ipfi Phi-

lippo, Regi Franciae, fponfum praetulit Agnes , Palatinatus ad Rhenum heres vnica , nullis Henrici VI. Imp. vel precibus, vel

minis , fefe a confilio illo dimoueri pafia *. Gvil. Nevbrig. Hifi. XngL q. 30. Gerard. Stedbrb. de grjl. Henr. Leon, ad ann. n$)q.

* Similia multa habet matrimo-

nium Ezonis vel Khrenfridi , Comi- tis Palatini , cui non maximae fortunae principi Otto 1 1 !• Imp. non ob

aliam cauflam defponfauit lurorem , Machildam, quam quo i effet corporis

elegantia venuflijfmus > mentis indujlria prud niijhmts , animi magnitudine for - tijjimus , ad difponenda negotia , tam

f rutata , quam publica difarct: fimus.

Monach. Brawilp.r. Vu. Etzon. et

Mathtld. cap . i. Sic vere in Germa- nos etiam quadrat , quod de lua gen-

te Icribic Saxo Gramm. Hi/i. Dan,

Lib. p. 69. finiti quondam tflu-

jlrittm fa minarum eonnubiis idonei ccn~ fabamur, niji qttijibi ingens famae pre-

tium gejiarum injignher rerum fulgore

JlrttxtJJent. Summum in proco vitium de -

Julia fui:. Nihil magis in nuptiarum pe-

titore ,

DE RITV NVPTIARVM.

99

sitore, quam clamatu inopia , damna- qunton tam procantium ft fcrrras, quam batur. Sota gloriae vbertas ceterarum edita JpecbJe facinora , mu alantur,

verum opulentiam exhibebat. Puellae qu>

§. CCVII1I.

Hactenus de perfonis , quas nuptias fecundum Germanorum R*'“s

inftituta obferuamus tecille : proximum eft, vt de ritu illas ce-

lebrandi quaedam adiiciamus. Is qualis fuerit temporibus 1 *C1- porc Ta- Ti , hodie fere fcimus cum ignarimmis , nili quod ille , et armo* cm per

rura aliquid , et pecorum , quod in fponfalibus promiflum tue- tundo»

rat , cum ipfa puella marito traditum effe , innuit. Huc enim boues ct

pertinet locus ex eius de Mor. Gernt. cap. 20. In haec munera arma‘

( vid. j). 178. ) vxor accipiebatur , atque inuicem ipfa armorum aliquid viro adferebat. Hoc maximum vinculum : hacc arcana fa-

cra , hoc co, nugales Deos arbitrabamur. Ne fe mulier extra virtu- tum cogitationes , extraqtte bellorum cafus putet , ipfts incipientis

matrimonii aufpictis admonetur , venire fe laborum penculorumquc

foetam , idem in pace , idem in praelio > pajjuram auftramque *. Hoc iunSi bottes , hoc paratus equus , hoc data arma dcnunciabant. Sic viuendum, ftc pereundum. Accipere fe , quae liberis inuiolat*

ac digna reddat , quae nurus accipiant , rurjufque ad nepotes re-

ferant.

* luncli ergo boues communem Gail. Ut. I. cap. f 1. Feruenie prae- rei familiaris curam i arma commune lio feminae vulnera exjugebant , cibos ct

in bello periculum denunciabant. Que* honamina pugnantibus geflabant , indi - madmodum enim domus olneia vxor natas et labantes acies conflantia precum

ct liberi cxlequcbamur : ita et in bello et obiedu pedorum , ct monflra.u comi- coinuabamur viros , er in praelium niti cafitui.ate , refliittebant. TaC. de

producentes milites pallis crinibus Mt-r. Gcrm. cap. 7. ti 8. Exempla flentes inclamabant) ne le in lerui- dabit Plvtarch. 1» Mario p. 411.

tutem traderent* Caesar de fi.//. Tacit. Hifl. Ltb. 1111. cap. IS.

§. ccx. Hic ritus ne medio quidem aeuo videtur plane exolenifle. Cuius ct

Aring enim et tum in nuptiis paflim fuifle adhibita , fatis conflat : medio

auftorque eft lo. Loccen. Antiqit. Siteo-Goth. Lih. 11. cap. 2-}. aeuo (fl-

p. 108. in nuptiis veterum Sueogothorum contum vel lanceam t ““I*,

aut haftam vexillarem complicatam, fcricis vinculis ornatam, adve fpoufi fponfieque pedes deponi conftieuifle , eamque contaClam XII. teftibus praelentibus in doni matutinalis (labilimentum , ab

vno eorum extra fencftrum domus nuptialis proitflam , et ab

N 2 accur-

Digitized by Google

ftftXoylx

eccJefia- liica

quando inualuerit inGer. mania f

In Ger- mania

concubi-

us prac- cipue re-

quireba- tur.

IOO ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Trr. X.

accurrente plebe direptam fu i (Te , lanceae tamen cufpidem cha- lybeam a fpnnfo, in rei memoriam, argento redimi folitam. Cu-

ius ritus rationem redditurus Ol. MagnVS rer. fept. Lib. Xtlll. cap. 4. Significatione , inquit , inter uenientium armorum in nuptiis declarabatur , etiam vxores , fortibus ac bellico/is conittnBas , feue- rum et minime effeminatum , fed virilem cultum magna operando probare debere , itemque memini/e , fe ex illuftri , feu nobili Jiirpe , vt eam communiter cum marito defenderent , prodiiffe.

§. CCXI.

Sed prifeus ille ritus paullatim exoleuit , ex quo LftXoyU ec- clefiallica , vel copula facerdotalis , inualuit. Faflum id apud Germanos , ftmul ac Chrifto dederunt nomen. Quemadmodum

enim iam primi Chriftiani , quibus nihil Snv iuXoylat agere moris erat , (ponfos in eccleliis precibus Deo commendare confue-

uerant .• Tertvll. ad Vxor. Lib. II. cap. vlt. * ita follemnem benediftionis ritum cum ipfa fere Chriftiana doftrina receperunt

Wifigothi, ( vid. Leg. Wisigoth. Lib. XI I. tit. 3. f. 8.) Lango- bardi , ( lex Langob. Lib. I. tit. 30. §. tf. ) ac Franci. ( Ca-

PITVL. Lib. Vll. cap. 179. et 363. Lib. VI. §. 133. 327. 408. ) Sed ei caerimoniae, eccleiiaflicae potius, quam Germanicae, ac

proinde potiflimum ex ritualibus facris illuflrandae , iam non immoramur. Vid. Selden. vxor. Hebr. Lib. II. cap.26.feq.

* Sunt equidem , qui riium illum

ante Leonis imp. tempora inoleuifle

negant, et loca omnia Tertvlliani aliorumque veterum lcriptorum de precibus et congratulatione fidelium ,

itemque de oblationibus interpretantur, veluti Selden. vxor. Hcbr. Lib.

II. cap. »9. Enimuero loca Tf.r- tvlmani , Ambrosii Ub. IX. Epi/I.

LXX. Synes 1 1 Lpifl. CL. nimis clara efle , quam vt eludi tpollint , ipfc

fatetur Ziegl. de Epifc Lib. III. c ip.

ao. jf. 4. fequ. At facile largimur , non fuille iifXtylai illam publica le-

ge (ancitam ante Leonis tempora, cuius Noutiia LXXXyiin. huc vel ma-

xime omnino pertinet.

§. CCXIJ. At quamuis hi ritus omnes eftent adhibiti : tantum tamen

abeft , vt vel confenfus nuptialis , vel itft>\oyL , ad producendos effeftus ciuiles matrimonii fufficere videretur , vt potius praecipue

requireretur concubitus , vel in torum receptio *. Hinc veteribus nuptias facere eft copulare aliquam fuo Jfrato. Greg. T v-

ron. Hiji. Lib. IV. cap. 9. Et ob eamdem cauflam plerifque libellis dotis expreffum eft , dotis dominium in fponfam tum de-

mum.

101 DE RITV NVPTIARVM.

nium tranfiturum ; quando dies nuptiarum aduenerit , et Deus

fponfum fponfamque coniunxerit. Form. Lindenbr. cap. 73.

77. 78. 80. Hinc denique in ivre Prov. Saxon ico Lib. III.

An. 43. et Lib. I. Art. 45. legimus : Sie ijl feine Genojjin , vnd

tritt in fein recht , vvenn fie in fein Bett tritt.

* Id Germani vocant : die Deeke item t neque thud alium effe , ni fi

befchlagen, Quod adeo videbatur ad daium ofculum. Fuijfe enim ambos te- eflentiam matrimonii pertinere , vt Jlitot , moxque inde jurrexijfe. Addit adimpletum hoc videretur, timui ac Aereas : Se confuetudinem T,utosiico~ fpontus lponlaque vel vno momento rum fi habere, quum f sinapes primum

eodem lecto cubuilTent. Hinc Ae- iungantur : mulieres vero Hifpanas, quae Nt'AS Sylv. in (fisa Frideriei III. ] te- adfuerint , arbitratos , rem ferio geri , fert , Imperatorem , excepta Neapoli quum fuperduci euleitram ttdifent , ex- fponla, Eleonora , Lutiunica, tempus clamajfc , indignum feri facinus , re-

nuptiarum traxi (Pe, flue nolentem, tan- gonque , qui salia permutem , increpqf- guinem Italicum libi nalci, fiue aliud Je. Flune autem non fine rifu et iueun- religionis in mente gerentem. Moc- ditate fpeClajfe peregrinos mores. Hinc

(la ob id virgine, (eque contemni fu- plane Germanicus fuit ille ritus, quo (picante, Alionlitm , regem, vehe- olitn legatus vel procurator, a prin- menterque rogalTu Imperatorem , vt cipe ad adimplendum matrimonium fponliun tandem aliquando in torum mitius, pedem, vel nudum, vel ar-

reciperet. Hunc iaque iujjijfe Tenso- matum , ledo , in quo cubabat (pon- nico more /Iratum adparari , uuentiqut (a , immittere, cumque illico retrahe- Jibi tleonoram itt vinos amplexuique re Colebat. Vid. ili. a Lvutvvic.

dari , ac, praefosse Rege , • cunftiiqtte de matrim. per proettras. Dtff. VUJ „ proceribus adfl antibus , fuperduei | culet- cap. J.

$. ccxnr.

; Sed , vt ad concubitum illum nuptialem refledamus oratio- Quod et

nem .• quam neceflarius ille vifus fuerit Germanis, ad effedus legibus

nuptiarum ciuiles confequendos , vel inde patet , quod et quae- *c (*»«“*

dam in Germania duitates , et exterae originis Germanicae gen- var"s ex'

tes , illud legibus exprimerent , nuptias intelligendas efle demum, Pre(rum* vbi coniuges concubuerint. Hinc Gallorum paroemia : Ftmme

ftafrnt fon deiiaire , d mettre fon pied au lit. AsgeKTI. Confu. fBrit. art. 429. Add. lvs Prov. Wvrtemb. Pan, IV. tit. 2. §. 1. reform. Francof. Pari. II. tit. 3. §. 3. ili. a Lvbitig. de Matr. per procier. Diff. VIII. cap. 2. f. 2. et J.

f. CCXIIIF.

Vbi primam nodem exegerant coniuges .• manus aliquod exi- Morgen-

gebat mulier , quod iam ab antiquilTimis temporibus doni ma- ga'jj no- XVTlNi , feu MORGENGABAE , nomine venit. Id fiue primae uae nuP*

N 3 nodis acd*u-

Digitized by Google

An haec eadem

cum dote

Germani- ca ?

itia ELfeM. I9&ISI GERM.-UiaI: Tit.X.

noftis- praemium fuerit, ceu vulgo trddunt., fine fignum adpre- henfae tori pofleflionis, quod viium Gvnolingio Dijf de coemt.

vxor. cap. §. 14. fequ. et antiquiffimum , et gentibus Germa- nicae originis tantum non omnibus commune iuille , animad-

uertimus *.

* Ac proinde »x iure Germanico originem procul dubio cepit, per axioma noltrum il.(§. 14.} De quo eo

minus dubitare licet, quo magis con-

flat , iplum quoque vocabulum Mon,- ge.ngabe, Germanicae manilefto origi-

nis, tot gentibus commune e(Te. Occurrit cniin id vocabulum apud Burgundos in Leo. Byrg. ut. 41. §. 1. Francos in Leg. Ripvak. tit. j;r. §. i. et G*eg.

Tvron.H^?. Ui.F/JM.fjp.io.apud Lan.

gobardos , Leg. Langob. Lib. II. rit. 1. §. 4. 8. tit. 4. §. t. et 4. Ut. 11. §. 1. ct tit. 14. §. Ij. Artgios in Leg, Canvti Rf gis. cap. 71. Alamannos. Leg. Alam, tit . j<t. Snxones iH Ivn.

■i. , -'e 4M b .*•,«. '

P*ov. Sax. Lib. I. An. »0. Quin ct

de Sueo-trotlm Loccen. .iniiqa.Suco- Goih. Lib. II. cap. 14. p. 107. lcri— bit : Vxar marito dotent non aifert , vl Gc r munit vxoribtu hodie morit eji ,

quamtui Tacitvs prijeu Germanii il-

lud m yfu fitijfe neget : fed loto dotis conhix marito animum et amorem fttum donat . Maritus tamen eam DONO HA- Tvtiwali adjicit, et honorat , de quo in

Spnopft lar. DiJJ~. VI I. membro It. ex profijjb et prolixe egi. In monimen- to, quod Ivstvs Fontan. vindiciis antiquorum diplomatum lubiecit , haec

morgengaba vocatur pretivm in ma-

ne', quando Jurrexit de ietto. \ * )t ic:

§. ccxv.

Sunt viri docHiTimi , qui eamdem e fle putant hanc donationem matutinam cum dote. Germanica. Sed quo minus ei fen-

tentiae futfragemur , prohibeqt - U)t veterum loca , in quibus Dos

et morgengaba diferte diflinguuntur. Ex paflione enim , inter Guntchramnum et Childcbertum Reges inita , quam integram

edidit Gregor. TvkoN. Htfi. Lib. VIIII. cap. 20. patet , Guilefuin- dam , germanam Brunichildis , duitates Burdegalam , Lcmouicum ,

Cadurcum , Benarno et liegorram tam in dote , quam in mor- GANEGiba , hoc efl , matittinali dono , adquiftuiffe , in Franciam

venientem. Et in LEGE RiPVAklA tit. 57. }. 2. Si vir per fe-

riem feripturarum vxor i nihil co)itula‘it , fi virum fuperuixerit ,

quinquaginta folidos IN dotem recipiat , — - vel quidquid ei- iit morgengaba traditum fuerat , fimiliter faciat *.

* Similiter diflinguitur dos a mor- C.ENGEBA in LEGE \LAM. Ut. JS. §.

1. et x. Siquidem illam vidua vel liicnmemo cum quinque conlaccamenr

talibus praedando , vel lingulari cer- ymme cum Jpaih.t trafla i hanc lolo

facram • nto per peflus , quod vocabatur Kallaii , .tdquircbat. Fatendum tamen omnino ell , apud Langobardos , vbi vique ad quartam bonorum partem ,

quin aliquando ad tertiam et vitra donabant loco morgengabae , hanc am-

plam

DE ,RITV NVPTIARVM. 103

piam donationem dotem abforpfiiTe videri. Sane enim in monimcmo ,

quod paullo ante ex Fontakimo adduximus, ( f. 114.*) anno 1 1 SJ.

contra legem Langobardicam. Foto de- iit dominae Gerlint omnia Jiux , propior

pretivm in mane , quando furrexit de

leCio , et protulit ei , quidquid ad futim

dominatum pertinuit. Quid ergo hic

dotis nomine dederit , quum omnia

ablbrbeat morgtngaba/

§. CCXVI.

Ceterum illam morgengabam , vel donum matutinum , non Morgen-

eiufdem vbique quantitatis fuifle , arbitramur. Apud Lango- gabae

bardos enim in mariti erat arbitrio , quantum dare vellet , dumne quanuta<.

iftud excederet partem quartam bonorum *. I.ex Langob. Ltb.

II. tit. 4. $. 1. Et faepe tamen quartam exceflilfe hanc donatio-

nem, iam vidimus, docuitque pluribus Ian. a Costa ad C. Ray-

nut. X. de tejlatn. Apud reliquas gentes cuiufuis voluntati reliftum fuifTe videtur , quantum donare vxori vellet.

* Solebant Langobardi ante nu-

ptias libello dotis exprim.-re , quantam donationem matutinam conlhtuerint,

facultatcmque Iponlae dare, litteras illas altero nuptiarum die producendi

ac cognatis amicisquc o 'tendendi. Sed et iple hoc follemnibus verbis la-

ciebat fponlus , de quibus vt eo re- llius conllet , adlcribcre hic non nul-

la placet ex tabulis dotalibus Vde- brandi , Lango jardi » apud Dachkr.

Spicii. Tom. XII. n. f6. p. 1 j J. vbi

anno 104!!. Vdebrandus ille per

f criptam moRgincap donat , et tradit

I ,v. a b . integram quartam fuamporiio- nem de 0’i.n.btu rebtu propnctatu fuae,

fecundum ritum genui Langobardorum ,

promiititque , fe hanc paginam ante pa' rentet et amicoi ojlenjttrum, et Jcriptum

a teflibnt roboratam, vt dic at ; Q VIA, ECCE

QVOU CONtVGI MEAE MORGINCAP

OEOI , ET IN FVTVRVM PRO HAC CAVS-

sa percvkrat. Et alio, quod edi-

dit Stfph. Balvz. in Append. Capilli- lar, n. 147. p- iHo-anno ,044. pro-

mittit Ioannes Miczae fponfac luae , fe alia d:c pofl nollem nuptialem , qui

Jit dies votorum Juorum , ante parentet

et amicoi Juot qjtcnjurum hoc feriptum,

teflibut roboratum , et dilluntm : ICC E ,

<*VOD CON1VUI MEAE IN MORGINCAP

OEOI, ET SIC «B ILLO DIF. FIR.UVM

et stabile Miczae vel Etvs here- DI8VS MANEAT.

§. CCXVII.

Manfit hoc inflitutum et infequentibus temporibus , quin in- Morgen-

ter S ixoniae , vicinarumque prouinciarum ingenuos ac nobiles p!13 et

hodie quoque .perdurat. Vt rem quibufdam medii aeui exemplis ,"(e9u'n' vere Germanicis illuflremns : apud Alb. Akgent. p. 1 1 j.fequ. mentio fit dominii de Kyburg , matri Ionnnis Aujlriaci morganatico tjerma- ture donati. Ivs Pkov. .Svf.v. cap. 2 <j6. Ntm mrcket , und ver- nia in vlit

ne met , vias ein iegtieber Manti , der von ritierlicher Art ijl , fet- fuit.

nem Weib zur Morgengab geben rn.tg , ohne Jeiner Erben Frlaub. Des

Epulae

nuptiales.

Dona

nuptialia.

104 ELEM. IVRIS <jERM. Lib. I. Trx. X.

Des Morgens an ihrem Belt , oder fo er zu Tifcb gehet , oder ob

dem Tifeb , fo mag er geben feinem ff'eibe ohne feiner Erben Vrlaub einen Knecht , oder ein Magd , die zu ihren lar en kornmen jind , vnd Zevvn und Gezimmer ob der Erd. Qualia etiam funt in

I vre Prov. Sax. Lib. I. art. 20. Ex dant etiam diplomata , ia

quibus anno 1315. fit mentio der Wiedcrlegung , Widdem vnd Morgettgab apud Toeln, Cod. Diplom. Palat, n. 119. pag. 82. et

anno 1405. antiphernac , Morgegeban vulgo ditiae * apud Io. Is. Pontan. Hifl. Gelr. Lib. VIII. p. 363. vt alia recentiora omittam

exempla, quorum permulta funt apud Lvnigivm.

* Ita fe habent verba apud Io. priinat vocabulum Belgicum , <juod I*. Poktanvm. Sed quum ipfefatea- fuit in tabulis authenticis , et in hu nihil tur p. jsi. (e tabulas illas nuptiales aliud Iccium fit, quam iponfura Ipon- Reinaldi , IuliacenCs , vernaculo idio- lue praeter dotalidum conllituille mor- mate conceptas , Latine reddidiiTc : non gengabam.

dubito , quin iUud antipherna male cx-

§. CCXVIII.

Quemadmodum vero fponfalia non temere fine epulis inibantur : ita multo magis aa condecorandas nuptias pertinere vi-

debantur conuiuia opipara, pocula largiora , tripudia, inter quae

cum alia per iocum fiebant , tum id inprimis , quod noua nupta

aeque ac iponfus in altum tollerentur. Jdum ritum iara fuo aeuo in nuptiis notauit Optat. Milevitanvs de Schifm. Donat.

Lib. VI. ex eoque Petr. Pith. Aduerf. Lib. II. cap. 6. Sed eum* dem Germanicae etiam originis gentibus non ignotum fuifle

docet Io. Loccen. Atttiqu. Stteo-Goth. Lib. II. cap. 24. pag. 109. Caerimoniis illis confedts , fponfus per iuttenes et viros , fponfa per virgines et feminas defaltatur , aU futim quifque or ditum, etfexum.

Inter tripudium fponfus iuuenis a fubeuntibus paranymphis fociif- que iuuenibus attollitur atque fufiinentium humeris vibratur. Id quod tamen et in aliis, extra feptentrionem , prouinciis taftum

effe, ego quidem pro certo haud adfirmauerim.

f. CCXVIII I.

Denique et ifle mos vere Germanicus efl , et iam inde ab

antiquiiiimis vfque temporibus ad nos deduftus , quod , qui follemnibus iftis epulis intererant , fponfum fponfamque non modo piis votis, faufiiilimifque ade (amationibus, verum etiam donis et

muneribus , pro fuis quique facultatibus , profequerentur. Sane

enim

DE RIT V NVPTIARVM.

toy

enim Gregor. Tvron. Hijl. Ub. VI. cap. 4y. defcribens nuptias

filiae Chilpenci : Franci vero , inquit , multa munera obtulerunt .* alii aurum , alii argentum , nonnulli equos , plerique vejlimenta , et

vnufquifque, vt potuit , donatiuum dedit. Haec dona et munera

et hodiernis moribus obtinent, vocanturque : Hocbz.eit-Gefchen-

cke , itemque die Braut - Taffel *.

* Inter plebeios et rudicos nuptia- io». In nonnullis locis fumtus nuptialia haec munulcula non tam ad Io- Ut ab inuitatis hofpitibtu ia eranis et

cupietandos nouos coniuges , quam ad colUClu [oUm aditmari , ac Jubieuari ferendos fumtus , in conuiuium nup- quum plures vnttm facilius , quam unus tiale factos , conferuntur. Quod et in et folus feipfum , impcnfa maiore injlrue- Suecia fieri docet Io. Loccen. sbtd. p. rc pojjit.

f. ccxx.

Inde ergo colligimus , I. iure Germanico nuptias facere non yar;a de

pueros puellafque, fed iuflae aetatis iuuenes , qui parentum no- nupdii

men fine rubore audiant. II. Non facile Germanos, fi princi- axioma-

pes excipias, exteras ducere, quamuis, praeterquam cum lu-ta- daeis , aliifque a Chrifio alienis , cum omnibus fit ius connubii.

III. Numquam Germanos permililTe mo/uiyvtlat ac pellicatum.- at IV. inter nobiles ac ingenuos hodie quoque non impune efle impar matrimonium. V. Inter plebeios non raras effe opulen-

tarum cum tenuioris cenfus viris nuptias , quos virtus ac induftria commendat. VI. In nuptiis quidem ritus ecclefiae feruare Germanos : lucra tamen paffis dotalibus promifla non adtjuiri , nifi concubuerint coniuges. VII. Dona nuptialia communia e(Te

vtrique coniugi , nifi quod ea fponfae plebeiae parentes faepe fibi itipulantur in compenfationem impenfarum , irrogatarum in conuiuium nuptiale.

§. CCXXI.

• Quum itaque in Germania femper fuerit fera iuuenum Ve- Ius coros nus , longaque pueritia : ( f. 220. 1. ) facile patet , ( 1. cur nae nup- fponfi aeque , ac fponfae , olim incefferint coronis ornati , quafi qui ad nuptias vfque , libidinum fuperato impetu , pulcherrimam retulerint viftoriam , caftitatifque laudem integram feruarint. Quod fruftra dixeris de pueris et puellis , quibus huius vifloriae laudem eo minus attribuas , quo minus plerumque hollilem in-

fultum palfi funt *.

Heineccii E/em. luris Germ. O * Hinc

Digitizedby Google

Pueriles fenilcs e

viduarum nu-

ptiae.

io 6 ELEM. IVRIS GERM. Lib.I. Tit.X.

* Hinc ius Iponlae , capillis lolutis et line velo incedendi , quod tanti lempcr vilum maioribus, vt illud et libe-

ris honori fuerit, (i parentes hoc ornamento vG leflent in nuptiis , ( t nar.n

fie mit fliegenden Hahren zu Kirclun vnd Ssrajfen gegangen , ) quippe quod

ofculo et lacrymis ponerent. Valee. Flacc. Argonaut. Lsb. Klll.v. 6.

Vltima virgineis quae flens dedit

ofcula viius.

Quin et Deae cuidam , veluti Palla*

olim in teltiinoniis ingenuorum nata- di vel Veneri coronam nuptialem de-

tium exprimi (olebat. Hinc et deflo- dic.nTe nuptas, maxime vbi primum

ratae , ereptae fibi virginitatis pretium pependerit , patet ex clegantilGmo epi- txigetues, vrgent, Jafr ihnen der Kranss grammate vetere , quod ell apud

" UtIMf \'nt fsA I ... . m HtiNS. Not. ad lior at. p. is.

TjT ■mupi’1 Tf mJkm. ii Te;, .n x Ut tm.

ZVfm yif fur,r,~yt n, Atiki t ̂

*/3x'

, iSH ™» «(•»» mixti yine.

Hat Paphiae ferias, crinem hunc tibi, m.iuma Pallas,

Djtlynnae hanc Sonam Calliroe

pofiiit :

placih iam funtla viro tfl ,

caflcqui intentam Tranflit, ei prolem mafculeam ge-

nuit.

iezahlet vverden mage. Hinc tanti fit id ius coronae, vtpoflridie nuptiarum mira efle (oleat aemulatio fponlite ct conuiuarum caelibum, illa coro-

nae vlum etiamnum adfedante , his

ei eripere hoc decus, et velum capiti

iniiccre, conantibus, quali periculum

efTet, ne pollueretur id virginitatis or- namentum , Ii haereret capiti eius ,

quae virum padit cfler. Quem lufum

nuptialem , cum pluribus verbis nup-

tis ac praetextatis plerumque coniun- chim. , exprimere lolent verbis: man wollt der Bratu den lirans nelimen ,

vnj ihr die Haube aufsetzen. Similem

ritum ct apud veteres Graecos deprehendimus , nifi quod apud hos Ipon-

fae, folura zona, ipfae coronas cum

§. ccxxir.

Et quia iufiae tantum aetatis iuuenes decere videbantur nu-

t ptiae : ( §. 220. i.) non modo (2. fua fponte hodie pauilo ferius animum ad eas adpellere foletit Germani , fed et (3. flatutis

Juibufdam id expreflum videmus , ne minores 20. annis aram unonis tangant. Quale ftatutum Nordiingenfe laudat Hoff- MANN. de actat. contrah. viatr. idon. cap. 2. §. 2. Ob eamdem

etiam rationem (4. parum laudis apud nos habent nuptiae fe-

num , quin ct ( j. viduarum , adeo vt hae ex quarundam duitatum ftatutis quafi mulftam quamdam , tenuem illam quidem ,

at rnulftam tamen , exfoluere teneantur magiltratui * , quemadmodum cognato olim debebatur Reipvs , ( quafi Reu - bujfe. )

(§. 181. *)

* Hilae v

N ...

"■ftlgitized by Goo^Ig

DE RITV NVPTIARVM. 107* * Halac nollrae viduae , iterum nu-

bentes , praetori ciuitaus otierre tenentur manupium cum numo argenteo :

( mit eintnt Silber-Grajcken. ) Ockil. de Praejcript. immemor. cap. X. §. II.

ili. a Lvdewig. vom Miinz-Ucjen

cap. vlt. p. 1 66. Similem conluctu- dinem Jtirchlcheidingae obferuari, tra-

dit Besold. in Thejmr. prafl. voc. Lehtn. Die Bram mujs de n erjlen Tag

dem Horn geben einem Kun , darzu

geben Jie in dnem rothen ledtrnen Bcu-

tel alne Sath }o. Grofchen. Ilen- burgi ad voca lecunda tranfitura mu lier itidem Fraefedo debet faecum li-

ne futura cum duobus numis , qui olim vocabantur Schreckenbcrger, Quod

ius , ab Hidda , vrbis domina , fi

Ita.. Simoni m Chran. Itburg. Part.

II. p. a8«. « Pan. III. p. Jox. credimus, olim introductum, lingulari

dilfenatione ad legem Hiddae de J occo

Jine Jutura LipC 17 ly. illullrauit D. Ciikistoph. Dondorffivs.

§. CCXXIII.

Quamuis vero Germani , fi a principibus difcefleris , non facile domum ducant feminas exteras : ( 220. 2. ) tamen et flatu-

tis quibufdam prohibetur , ne (6. ciucs extra communem patriam

vel tribum , libi coniuges quaerant *. Saltim ( 7. opifices multis in ciuitatibus obflriftos adhuc fuifie nouimus ad magiflri eiufdem opificii vel filiam , vel viduam , ducendam, adeo , vt (6. fponfarum

nomina profiteri teneantur , qui iura magiflri ambiunt : id quod exprimere folent verbis : Manu tniije auf eines Meijlers Tochter,

odtr auf dic Meiflerin muthen. Qualia collegiorum flatu ta ** recenfct , et ad lufli ac aequi lancem expendit Hadb. Beier.

de orig. fpteieb. ct interpr. lur. opific. cap. 7. §. 10. n. 498 -fe<in. et de Domejiicis opific. cap. 3.

* Legibus Mediolanenfibus cautum efle, refert Bodih. de Rep. Lib. I. cap.

6. vt bona cius publicentur , qui pe-

regrinam in torum receperit. Cui tametli limile llatutum in Germania

jpla me nondum repeti (le fatear: ve-

re tamen Germanicae originis elic arbitror illud Medtolanenuum inlluu-

tum , ct a Langobardis primum in- ileclum, ibi perennare.

* + Quin quibufdam locis eadem lex praelcripta clt , palloribus eccleliae ,

liquidem alicubi non facile praeficiuntur parochiis, nili qui palloris defundi vel viduam vel Ullam aliquam le

ducturos promittunt : peliimo protedo

exemplo, et in eccleliae dedecus ac

opprobrium reperto, 5 vera fateri velis. Sunt equidem , qui patrocinium

commodant huic conliietudini , luis

circumlcriptae limitibus : led facile le-

gum repagula perrumpit vitium , fi femel ei rimam dederis. Quid vero

aliud confequitur , more hoc lemel

ndiniflb , quam vt homines indigui li- ero minillcrio obtrudantur ecclefiis ,

vt par coniugum tam male concilia- tum non line offendiculo plebis bel-

lum perpetuum gerat , vt denique liatus quacllio huiusmodi minillro ecclefiae moueatur a parochis , nec his fa- cifc perliiaderi polfu, eum diuinitut vocatum ede , cui ducenti vxorem mu-

nus i.icrum pro dote cellit f Vid. Fiu- KEi.ru. de Iure patron, cap. 6, n. 38.

O X Jequ.

C

An Ger-

manis ducere

liceat ex-

teras ?.

pigitized by Google

io8 ELEM. IVRIS GERM. Lib.L Tit. X.

fiqu- Tashov. de Minift. ttcl. Lib. 1. form. Confc. Pari. I. fer. fenitcoJH eap. t}. Quaejl. t. ei Mengibing. In- qtixft. 4.

V. ccxxmr. Odium Quemadmodum porro veteres Germani troKvyviUr et pellica- nxv tum numquan, admiferunt : ( §. 220. j. ) ita (9. eamdem pudici-

milium f'ae ac ca^'tat's laudem etiam noflris temporibus feruant , et sue con- *“nc ( ,0- non moc^° , adulterium, pellicatum, fed (11. iun.lio- padim etiam ftuprum , a marito virgini vel viduae illatum , gra-

num. uiore poena dignum iudicant , quin et hoc pro adulterio habent,

quamuis fluprator non perfultarit alienum thalamum. Qua de re infra, vbi dc criminibus agendum fuerit, plura dicemus,

f. CCXXV.

Impar Ex quarto axiomate ( §. 220. 4. ) reddimus rationem , ( 12.

matrimo- cur inter regum quidem , principum ac comitum liberos ius fit nium no- connubii , quia hi omnes accenfentur nobilibus : ( f. 189.) non

u,n* autem ( 1 j. inter principem et equeffris vel plebeii generis feminam , adetoque ( 14. nec eiufmodi vxor * , ( fecus ac iure

Romano L 9. C. de incol. I. pen. ff. de rit. nupt. ) nec ( 15. liberi inde nati, participes fint dignitatis nobilitati fque paternae, fed tunc obtineat regula ivris fevd. Alam. art. 102. §. 1. Das Kind

gehoret zn der argern Hand : conf. tvs Phov. Sax. Lib. 1. art.

;; 1. nifi mater maioris nobilitatis ornamenta Imperatoris codicil- is impetrarit. Et hinc quum faeculo 1 Reinhardus , Comes Hanouienfis , Adelheidam , miniderialis filiam , vxorem duxiflet ,

ex eaque fuftuliflet liberos , pater veritus , ne hi flatus contro-

uerfiain paterentur, diplomata, quibus matri liberifque nobilitatis iura conferrentur , anno 1275. non m°do a Rudolpho I.

Rege, fed et a fingulis eleftoribus, impetrauit , quae primus edidit Io. Car. Cranzivs Differt, de X. R. I. Comitum attftregis f.

5 6. ex eoque ill. a Lvdewig de dtgn. vxor. Diff. I. p. 6. vbi et ex WECKI 1 Topogr. Drefd. p. IJ9. profert fimiles Kudolphi I.

Regis , tabulas quadriennio pofl fcnptas , quibus Ehfabethanr

MaJtitiam , nuptam Henrico , Mifniae Marchioni, non modo in-

genuitatis , fed et nobilitatis , liherofque ex ea natos et dignitatis paternae , et luris fuccedendi , facit participes.

* In alia omnia quidem hic dii- gulart pro matr.virg.am vir. nnb. et alie cedunt Myl. ab Ehrfnb. in Gamo- te d indudi in hanc lentendam parum

log. -M. J. Vvltuvs in CanfiL Afarp. principiis iuris Romani, quae riumquam

Vol. 1JL ConJ'. 17. Silmvth RtJp.Jm- receperunt Germani , panim locis

DE RITV NVPTIARVM;

109

quibufdam I VMS PrOV. Sax. Lsb. III.

art. 4j.nLii>./.«ri.4S.quaetamendeae-

quali mariti et vxoris mulcla(i«i7i\('flii'- geli, Buffe vnd Wcite ) agere , obleruat

iJlullris Lvdolph. de lur.femin. ili. Cap. t. Se£t. 1. §. 10. f. ij. Certiffimum

ia ne elt , , mores hodiernos lentendae

no lirae luSragari , et plurima exllare

exempla negatae huiusmodi vxoribut

natisque ex iis liberis > nobilitatis maritalis ac paternae. Vid. Vffknb. de

Ccnjd. Aul. cap. to. St td . [ I. p. 84.

8 j. ili. a Lvdrwig. ad Ater. Buli. Tam. II. f. 1 j8j. Jequ. et Boshmer. de femnd. illuflr. perjc n. mips. cap. ».

§. 1«.

§. ccxxvi. Contra ea ( 1 6. inter ingenuos et plebeios non tam feuere Nec non

prohibitae funt nuptiae , et quamuis ( 17. biiem eae tnouere fa- ingenuo-

miliis equeftribus , et defpicatui elTe foleant tum ipfae plebeiae rum.

mulieres , tum mariti , qui iftas in torum receperunt , quin et

(18. liberis, ad dignitates eccleliafticas * et haftiludia aafpiran-

tibus, ( §. 80. 8 j. ) non leui impedimento fit haec materna ori-

go : ea tamen ( 19. non impedit , quo minus hi et paternae tn-

1 — ' et ( 2o. feudorum paternorum capaces genuitatis participes , Habeantur.

* Neque his tantum cafibus ad originem maternam relpicitur, verum

etiam fi quis in numerum ganerbiomm, quos vocant , vvluti Fridbergenfium , vel Geilenhufanorum , recipi velit. Nam et tunc requiritur, vt ex ma-

terna aeque, ac paterna, familia maiorum imagines recenfeantur , catnqua

profapiam iureiuranJo tum luo , tum

aliorum probet candidatus. Hinc in ac- tis ivdicial. in Sjclien Herrn Rudolph

loann Grajfln von WviHpott zu Bajjtn- heim contra Hrn. Burggr. BattmetJI.

vnd Rrgiments-Burgtnannen zu Fried-

herg p. a. legimus: Puter denenienigen

Suturi/ aber , vmlehe dieffe in bemel -

iter Kajfferiukcn vnd Reichi-Burg Fried-

berg fieh vnirti Adetiehe Gonerben ex iure Statuum immediatorum , prmtlegio •

rum Caefareonon , et fuperioritatii territorialis veter jit h trrielutl , ifl befondert

audi diefe Vorfehung init entholtcn , daft

vver in die(er Adcluhin Gannerbjthaffi

reciperet werden, vnd d.trinnen bleiben

vi tii , entweder von Geburt emes Burg-

manns Sohn feyn , oder eines Burgmanns Ttxhser hettratheu , dobey feine Vaterlithe vnd MtttteriUhe Alintn von Sehild vnd

Helm altadeliehen Geftklechss , vnd Sttjft-

niajjlg gehohren , vie in andern Erz-

t nd Suffient zn gefthehtn pfieget , pro- btren , vnd aus denen zvt Aljf Regimems-

Bttrgmannen vier ais tutamen daztter-

bitten , vnd productren misjje.

CCXXV1I.

Verum quemadmodum ingenua vel plebeia iura nobilitatis \n gu, ideo non confequitur , quod nobili nupfit : ( §. 22J. 14. J ita regis vel contra ( I<S. femina maioris nobilitatis , modo nobilem , licet principii

inferioris dignitatis , maritum fortita fuerit , iura nobilitatis fuae "obilua- haud amittit. Hinc ( 17. regis filia , nupta principi Ibro Hoheit ;

O 3 principis

Digitized by Google

Sto ELEM; IVRTS GERM. Lii.1. Tit.X.

minat , pfihcipis filiB-,fioet eofniti nupta, Ihro HochfurJU. Dtrrchiaueh- nubcndo tigkeit Vocatur : DN. a LvDEVflG de Nohil. femin. Dif. III. p. 40.

nobili LvpotPH, ibid. $. 12. p. 28. 29. quin (18. vxorem comitis. principe natam , aliis comitum vxoribus in itu feftuquc praelatam

gra u ' fuifle , ipfe nou femel obferuaui , vid. Lvdolph. ibid. pag. 28. quamuis (19. lihcros , quos eius dignitatis femina enixa eft , ideo

non efle dignitate principes , facile unufquifque fit ar.imaduerfu- rus. Gvkdl. Dijf. an nol-ilit. veni. cap. 3. }. iy. p. 44.

1 ■ §. CCXXVIII.

lllufiris , Sed et nullum eft dubium , ( 20. quin , fi ita gente enubat ingenuo filia principis vd cdmitis , vt ab ingenuo , vel a plcbeio , fe vel ple- dorfium duci patiatur , ea depofuiffe cenfeatur nobilitatis fuae or-

bcio nu- nanienta : Gvndl. ibid. §. 33. p. 89. nec ( 21. Germani vmquam

fitans0'11" ̂ ccepermt Gallorum , Anglorumque mores , quibus nobilitas tam firmis radicibus infixa videtur huius dignitatis feminis, vt , ta-

metfij 'cum viris plebeiis fignauerint tabulas , principum tamen elogia ac pracrogatiuas retineant , et in Anglia poltea quoque

My Ladys falutentur. FtLTMANN. de tit. honor. Lib. I. cap. 2 6.

f. CCXXVI1II.

Laudo Quum vero et hodie non rarae fint opulentarum feminarum dignum cum tenuioris cenfus viris nuptiae : ( $. 220. y. ) confequens

hjbetur , ( ( 22. Vt diuitis cum paupere matrimonium non noceat li- viriuicm , nec ( 23. dedecori id fit ipfis coniugibus , fcd potius hoc

dou an- |aujem mereatur vterque , alter , quod virtutem non ha- ic ittL. |3C)erjt p0jj num0!i t alter , quod fortunam fibi moribus finxerit ,

ct folo ingenio , virtuteque fibi amorem coniugis opulentioris conciliarit.

f. CCXXX.

Riius Quamuis porro ritus ab ecclefia inftitutos in nuptiis feruent

nuptia- Germani: ( y. 220. 6.) certum tamen eft, (24. facris illis riti- •es. bus multos accedere alios , quos iam fupra notauimus in vetere

Germania receptos fuifte , veluti coronas , concentus muficos ,

dona ac munera nuptialia, et inter illuftres coniuges morgengabam : tamttli ( ay. tatendum fit, plebeios et rufticos morum,

n maioribus veluti per manus traditorum , multo efie feruantio-

r es , quam in dignitate aliqua conftitutos , qui noua ac lingula-

ria quaedam plerumque adlcdant etiam in nuptiis *. Apud Hi- bernos,

III DE RITV NVPTIARiVM.

bernos , quos Germanorum nepotes vocat t fua etiam aetate

equum militarem cum framea inter jugalia munera follemnia fuijfe , in Glojfario arcbaeolagico obferuat Speelmannvs.

* Sic e. g. qui genere vel dignitate eminent , non ter , led lemel , e fug- gellu promulgari volunt nuptias : nec loUcmniier procedunt ad templum ,

led, paucis comitati cognatis amicis- ue, eo vehuntur, vel plane intra priuatos parietes rem otnnem conlici ma-

lunt. Raro etiam hic deprehendes coronas , laltim Ipontorum: raro dona

nuptialia (clemniter accipi , animad- ucnes. Quibus omnibus tamen mor-

dicus inhaerent plebeii et rultici. In- ter hos etiam alicubi lanrte leruatus

eft ritus , vt (ponius arae imponat pileum , eique (ponla velum adponat ,

et tunc nuptias fecifle dicantur (ub lege : Schleyer bey Huth. De ritu hoc , an Hafiia pocillimum , ad figniticandam reciprocam coniugum luccefiionem , recepto , ex inllituto dirieruit Io.

Gtonc. Wernervs it padit iota'. Huth bry Schiey.r , Scbhyer bey Huth.

Mttrp, 1714. vbi $. 10. refert, rela-

tum Jibi rjft a viris fiie dignis , in quibufdam Hafjiae inferioris pagis , nominatim auj dem Hayn , ani r annos non

ita mulsos , inflante benediCUonis facerth-

talis afln , | perfmas dejponfatat 1 fla capitum ftiorum tegumenta , Huth vnd

Sehleyer , Joilemm ritu et certis verborum formu.it drpcfuijjc , et comtmxijje. In adlis, ex Hatha transmittis Francofur-

tum iuxta Viadrura, reperi huiusmodi partum dotale , initum dic 17. Aug. 171:. inter lo. Elmshauletum ,

Giefelbergenlem , et Chrillin.im Ne- ben , cuius §. 7. huc pertinet : Die Sterbcmfillc beyder vcrlobtcn Perfimem

belangeni , fo fctzen fie Hvth bsy ScHLt.YEJt tnd ScflLEYEA BtY llvTIt,

al/o , dafs diu lazUebenie das ixrjhrlc- ne crbenjullc , allts treulithjonitr gefehr- de vnd arglijl. Wein- Kaiilft - bretinde Jiml hi.rbcy gevvefen, a:tf det Urdutigams

feiten der Vater obenben.ut.it : etc. attff' der Braut Jeiten , cet.

f. CCXXXI.

Quumque non capiantur lucra ex partis dotalibus , nili con- Effertus iuges concubuerint : ( §. 220. 6. ) confequens ed , (26. vt. Ii, confcenfi

antequam coniuges communem lertum habuerint , folutum Iit tori,

matrimonium , nec dotalitium , nec portio d^tutaria , nec proni i (Ta morgengaba peti poflit , multoque magis ( 27.. id obtineat,

fi fponfa fugerit fponfum , eique dolo malo numquam fui fece-

rit copiam , ifque podea fepulcrum pro geniali lerto inuenerit *. Quod adeo verum ed , vt vel ideo fponfae illuilres per procu-

ratores iungi foleant fponfis fuis. 212. * ) 111. a LvDEwtG Dijf. inr. Rom. et Germ. in dote dtjf. XI. litt. c. p. 31. et de matrim.

per procuratorem Dijf. VIII, cap. 3.

* Quamuis vero hoc ius ad folatn

Saxoniain vulgo rellringant : id tamen commune Germanorum omnium

fuifle, facile poteii demonllrari. Sane

enim in partis dotalibus RupertilTI. Comitis Paluini apud Toelnebvm

Coi. Dipt. I‘a at. n. 100. J>. uso. anno

1 j$j. promittitur dotalitium , fed ad-

dita

lix ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. X.

dita claulula: Vnd folle n wir vni fit . beede Syt gefhhehen eim mit dem tnden. auth kme Fordenmg dartun thun , er Confceafionem tori et hodie exigunt habe dann vor bygefchlaffen by der ob- Ivs Prov. W vrtemb. Fari, llll.iit. genanien vafer Enkelin vnd Tochter. x. §. i. Reform. Fhancof. Pan. 11.

Promittitur deinde augmentum dotis : tit. ). $. f. Ivs Prvss,, Lib. V. An. fed denuo addita illa conditione: Wir j. $, 7. Lvbecfnse Pan. 11. tit. a.

dirffen atuh dem ohgenattiten Hertnog An. ia. vbi vid. Mevivs n. 171.

Sarie die Sthloffe Zvveyenbruek , Hora- Quin et in Gallia hunc inorem fii-

btirg vnd Bergxabern , ah wir 'ihm die perdie, te flamur Gea. Maynard. fiir das Zugtld verfetzet vnd verfchrie- Detif. Tholof, Lib. I . Dee. Liy. Ar- ben kaben , nis mgebett vor dem byfchia- gentr. Confuet. Britann. Ars. 4x9.

ffen, vnd vann das byfehlaffen gefcheen gloff. j.

ifl , foii das tneniwortcn der Sthloffe vf

f. CCXXXII.

O idiu- Denique ex vltimo axiomate ( §. 220. 7. ) colligimus , ( »8.

ftum cir- communia vtrique coniugi elTe xenia nuptialia , fiue verbis foli

ca dona fponfo , liue foli fponfae , fiue vtrique oblata fint : C arpz. Part.

nuptialia? UL conft. 22. def. I. Petr. Mvller da dono nupt. dtp. 2. $. ta.

Ivs WvrtiNB. Fstrt. II L tit. 7. adeoque ( 29. contra mores

quotidianos philofophari, qui , vel dona , a cognatis fponfi obla-

ta , fponfo ; a fponfae cognatis tradita fponfae adquiri conten-

dunt , Moller. ad conflit. Elett. Part. UL con/i. 22. n. 2, vel ( 50.

cum ZasIO Lib. fmg. intel! cap. y. omnia fponfae donata fpon-

. fae ; vel cum aliis omnia fine difcrimine fponfo cedere , exilti-

mant. Carpz. Part. UL confl. 22. def. 2. ( Jl. Non capere fpon-

fos haec munera , fi ea fibi flipulati fint parentes , impenfas fa-

cientes in conuiuium nuptiale. Quin ( 52. fi inter plebeios

fponfae parentes in conutuium impenfas fecerint , xeniaque nu-

ptialia reliquerint genero, ea naturam dotis induere, et , foluto

■matrimonio , repeu poffe , tacita interim hypotheca vxori com-

petente. Pii B. M V L L E R. ibid. cap. jl. 7.

/

TIT.

DE I V R E DOTIVM.

113

TIT. XI.

DE I V R E DOTIVM, DOTALITII,

MORGENGABAE, SIMILI VMQVE

LVCRORVM NVPTIALIVM.

CCXXXIII.

SPonfalibus et nuptiis iam inde ab antiquiflimis vfque tempo- rotem ribus accelTiffe varia dona ac munera , iam fupra monuimus. afud

( §. I $8. ) I11 his praecipuum Dos, quam plane aliam apud Ger- ̂"viToi manos deprehendit Tacitv s de Mor. Genn. cap. 18. ac apud JMerebat Romanos. Siquidem de illis fcribit : Dotem non vxor manto , mariio.

fed vxori maritus offert * , quum conflet , Romanos ab vxoribus exfpeQafle dotes , propter quas et nubere poterant Romanae

mulieres. I. 2. ff. de iur. dat. I. 1. ff. folut. matrirn. quum contra

virgines grandes et dote caffae , viderentur illocabiles. P L A V T. Aulul. ad. l.fctn. 2. v. 14.

* Quum Vero olim fi miles plerumque luerim Gallorum Germanorum-

que mores : ( $ . 1 . * ) nelcio an illorum inllituta laris peruiderit Caesar,

qui Ub. Vl.de Bello Galt. eap. 19. Gallo- rum vxores dotem obtulifle maritis ,

et ab his eiusdem quantitatis donationem in commune collitam, Icribit :

Viri , inquit , quantas Tt cvniaj ab vxoribus DOTIS nomine acceperunt , tantas

ex fitis bonis , a.fiimatione fafla , non

dotibvs communicant. Huius omnis pe-

cuniae coniunthm ratio habetur ,fntclui-

cfue Jeruantur. Vt.r eorum vita fuprra- sil , ad eum pars vtriufque, eum fru-

dibus fiuperiortim temporum perutnit . Viderit haec Caesar iu iis Galliae

partibus fieri , quas fuis moribus Ro- mani imbueram . at vix credibile e II

idem reliquos feci fle Gallos, quibus finccriores et minus inquinari mores placebant. Puto itaque Caesarem , patriis adiuetum iuribus , ea , quae marito vicilfim offerebat vxor , pro dote habuiffe , dotem autem veram Germanicamin mutafft.quod

multis poli faeculis Iccilic etiam iure- conlultos Germanicos , loii Romano-

rum jurisprudentiae innutritos , paulio poli adparebin

§. CCXXXIIIf. Vxort». Quamuis vero maritus vxori offerret dotem , id eft munera men et

quaedam vel facultates , in quibus haec, finito matrimonio 'plaquae-

vfumfrudlum nancifceretur , et vnde marito fuperltes vitam ho-^*^^' Heineccii Elem. luris Germ> r ntfie ,nAt;,n -

'S

Digitized by Google

An mor-

gengabi recepta ,

rempore

Taciti ?

Medio

acuo dotem maritus vxo-

riconfli- tucbat ,

rpud Wi- figotlios.

iif ELEM.IVRISGERM.Ltb.LTit.XI.

nefte et pro dignitate toleraret * .• non dubitandum tamen eft , quin et ipfa vxor pecora quaedam , aliaque , quibus eorum tem-

porum fimplicitas mfigne pretium flatuebat , ad maritum attulerit. Id enim velle Tacitvm, arbitramur , dum addit, vxorem

inutcem ipfam armorum aliquid viro adferre. Nec aliud e /Te pu- tamus PECVLIVM illud , quod Gallos , ( cifalpinos , vti fufpicatur

Menag. Amotu, lur. cap. J, ) ab vxoribus in ea , quae Graeci vrcsftiptft* dicunt , accipere , teilatur VLPIANVS /. 9. §. 3. jf. de iitre dot. Quum enim dotes vxorum Gallos ignorare , probe

fciret : is aeque , ac Caesar .(§.233.*) moribus Romanis deceptus, eas parum commode zs«paQtp>» adpellauit.

* Hoc quoque innuere videtur Ta- CITVS , dum Icribit , accipere vxorem,

quae Uberis inuiolata ac digna reddat ,

quae nurus accipiant , rurfutqut ad nr-

potes referant. Ex quo merito colligas , ( r. non in folis armis , fed in

aliis quoque facultatibus , in primis pe-

coribus, praecipuis Germanorum diui- tiisjConflitiffe Germanorum dotes. ( i.Ob

eam caudam Gallos cifalpinos, qui, obferuante Menagio , Latine quidem lo-

quebantur, fed vocabulis aliam plane notionem lubiicicbant, bona , quae vxor ad virum attulerit, vccatle fi cvlivm ,

quali quod in pecude petifiimum confli- terit. ( ]. In dote \ iduae conflitutum fuiffe vfumfrudum , donec , exllirfla

illa , rediret ad liberos.

§. ccxxxv. Morgbngabae mentionem non facit Tacitvs , nec alio-

rum lucrorum nuptialium, quae infequentibus temporibus in vfu

fuerunt. Quandoquidem tamen , vti paullo pofl demonflrabi-

mus , paucis pofl faeculis ifla tnorgen^aba in plcrifque gentium

Germanicarum legibus occurrit : dubitare non licet , quin, ea

quoque iam tum Germanis non ignota fuerit.

f. CCXXXVI.

Nimirum vt ad medii aeui mores progrediamur , ne tunc

quidem Germani fui fuere dilfitniles. Dotem enim et his tem-

poribus non vxor marito, fed vxon maritus , adferebat. Apud

WisiGothos Ub. IU. tit. 1. y. dos eatenuS legibus circum-

fcripta erat , vt quifque non vitra decimam bonorum partem

dotis loco fponfae conflituere poflet. id vero , quod quifque

conflituerat , in dominium vxoris trunfibat , et huic fas erat , cie

eo pro lubitu difponere , praeterquam, fi fuperflites haberet li-

beros aut nepotes, quibus dodrantem faltim relinquere tenebatur. Lex Wisig. Ub. IIII. tit. y. §• 2.

f. CCXXXVIL

DE IVRE DOTIVM. «iy

§. CCXXXVII.

Lex Ripvaria. tit. 37. vnicuique permiferat , dotem quan-

tamcumque fponfae promittere per tabularum feu chartarum in-

ftrumenta , idque promifium perpetuo valere iufferat. At , fi

nihil huiufmodi padis dotalibus tuerit expreffum, dotem legiti-

mam , mortuo marito , quinquaginta folidis definiuerat. Et ninc

luculentiflimas dotes , tum in pecunia , tum in [praediis , agris .

mancipiis, pecoribus, non modo a regibus, fed et aliis inferioris ordinis viris , conftitutas efle , confiat exemplo Chlodouaei

apud Gheg. Tvron. Hijl. Lib. IX. cap. 20. et ex tot libellis

dotis a Francis conftdis , quales iam fupra ex Marcvlji Form.

Lib. II. cap. 1$. Adpend. cap. 37. Form. StRM. cap. 14* Bl- gnon. cap. y. Lindenbr. cap. 7j. adduximus *.

* Similes libelli exftant in fohmv-

lis Anuegav. cap. 1. apud Maoil- lon. Atuddt, vet. Tom. Illi. p. 1 34.

Jequ. form. 34. p. 154. ct form. jy.

p. 157. nec non apud Balvz. in Ad-

pend. Capitula*", n. 148. p. ijjl. eo lane notatu digniores , quod , quum in iis contecti lint Kranciae prouinciis , vbi

lege Hornam vi aeb.ttur , nihilominus tamen dotem non vxor marito , fed

maritus vxori , conllitueret. Praeter* ea ex libellis his Ji Ici mus , dotem ,

in ipfis IponUiibus promiflam, et apud

ada contirinatam , et aliquando eo no-

mine pignora data etle , vt eo certior edet fponla, Ic id lucrum, mortuo

marito, conlcquuturam. Praeterea in-

de patet , eam dotem contcenlo toro, hac lege peruenidein dominium

vxoris, vt illa Uberis in eo matrimonio natis relinqueretur. Quod in form.

Andegavens. rj p. jy. ita verbis barbaris exprimitur: Haec omnia Juperiut

nominata ad die felicifiimo nuptiarum hoe

ad die prarfente habeas ct.ncef.um , dum

aduixerit , perpetualiter ad vfufruciua- rio ad pojfedenium.

f. CCXXXVIII. Nec alia apud Alamannos erat dotis ratio. Quantitas enim

legitima quadraginta folidis definiebatur , fiue ea in auro argen-

toue , fiue in mancipiis , aliifue rebus , confideret *. Hac vtebatur fruebatur vxor, fi liberos marito enixa eflet : fin fine pro-

le dccefillfet maritus , ipfaque ad fecunda vota tranfire vellet :

dotis haec legitima , et quidquid ei parentes placitauerant , et quidquid de /ede paterna fecum attulerat , eam fequebatur. praeter id,

quod manduca/et , attt vendidijfet. Et quidem fi agnatus ei dubiam redderet dotem , ipfaque vel iureiurando , vna cum quin-

que ponfucramentalibus praeftito , vel lingulari certamine eam

obtineret : illa pecunia pojl mortem mulieris retro numquam re- tsertebatur , adeoque tunc dotem non iure vfufruduario , fed

P 2 iure

Apud

Francos.

Apud

Alaman-

nos.

irtS ELEM. I VRIS GERM. Ljb. I. Tit. XI.

iure dominii ac proprietatis , polfidebat. Lex Alam. tit. 5 4- /'<?“• ,

* Libellus dotis Alamannicus exflat apud Goldast. Chori. Aattt. num. 4.

"Tom. II. S cript. rer. Alamann. p. 18. in quo inter alia legimus : Proptcrea dono tibi dotem j jicut n jh.i vtruuque complacuit amicti tibi donare , in pago illo, in loco, in villa nuncupata ,id ejl, redam curtem cum Jcpe circumcinctam .

Vbi (ane miror, GOLDASTVM.rerumGeN

manicarum alioquin haud imperitum,

in margine notaile : ha vocat drnftgi»,

J eu donationem propter nupttat. Cete-

rum ex eo loco patet , manfilTe Ala- mannis veterem morem , dotes ex ami-

corum cognatorumque conlilio coniti tuendi.

§. CCXXXVIIII.

Apud Apud Saxones non minus , ac apud reliquas gentes Ger-

Saxones manicas, dos vxori a marito conftituebatur, eaque in re Oftpha- etBoio- lis et Angriuarns cum Weflphalis omnia conueniebant. in eo arios. tamen erat diferimen , quoa apud illqs vidua, filiis fuperlliti-

bus, dote vteretur frueretur, iifilem turbato naturae ordine ante matrem exflinftis , eam ad proximos heredes ; fin filios non

enixa effet, ad dantem eiufue heredes tranfmitteret : apud hos

vero vxor, filios enixa, dotem amitteret , liberis non exftantibus , camdem iure vfutrutfluario haberet , ea mortua , ad dan-

tem eiufue heredes proximos redituram. Leg. Saxon, tit. 8.

Apud bai vvarios quoque dotem legitimam fuilTe vxoribus conflituendam , patet ex eorum lege tit. 14. cap. 7. §. 2.

§. ccxxxx. Saeculis Apud Bvrgvndos Wtttttnon ; apud Langobardos meta et

X. et fe- morgengaba dotem maritalem abforpliffe videtur: neque in ea-

quemi- rum gentium legibus occurrit dotis , a pretio nuptiali tt dono matutinali diflinaae , velligium. Hinc notafle nifficiat, multo poft ea tempora , in vniuerla paene Germania et Gallia, quae

moribus patriis viuebat , dotem hanc maritalem in vfu manfiiTe. * Ex flant fane ex faeculo X. inftrumenta dotalia Henrici Aucu-

pis, apud Eccard. bift. gen-al. Sax. pag. 27. et Ottonis II. apud Levkfeld. Antiqu. Pold. p. 20S. ex faeculo XI. Rainoldi,

Comitis Senonenfis, et Kichardi apud Martene Tkefaur. anec- dot. Tom. I. p. 142. et 123. itemque Richardi , Normanniae du-

cis, apud Lvc. Dacher. Spicileg. Tom. TU. p. 204. ex faeculo XII. Henrici, Brabantiac Ducis, apud Mir. Cod. donat. piar.

cap- 99- P- io(5. et Ingerann i , Comitis S. Paulli, apud evmdem

Notit.cccl. Bclg.. cap. 51 j. p. 704. ex faeculo XIII. Wallcrami , Ducis

Lini-

DE I V R E DOTIVM.

117

Limhurgenfis , apud Mir. dipl. Belg. Lib. 1. cap. 77. in quibus omnibus .nariti vxoribus dotem , et quidem iure vfufruttuario

poflidendum , conflituunt. x

* Quin tantum abeft , vt prilcura ptis : Ego Rainaldvs , inquit , C 'umes morem ea in re migrarent, vc potius Stnonenjii , volo coniungere mihi muli*- profiteremur in initrumentis dotalibus, rem , nomine Lvvillam ; fed praeci- leges patrias itl otheii iniungere ma- pium liges humanae , JponJum Jponjam

rito , vt vxon dotem promittat. Sic Juam ex proprui dotare. Martin E 'lhe- fane JR.ainai.dvs , Comes Scnonenfis, Jaur. anu da. 'lom. I. p. 14». in paClis dotalibus , anno mxxiii. fcriT

$. CCXXXXI.

Nec tamen exiflimandum elt, nihil ad maritos attulifTe vxo- vxore*

res. Nam iam inde ab antiquilTimis vfque temporibus aliquid pc-

eorum , argenti , aliarumque rerum ex facultatibus paternis accipiebant. Eius fane , quod de fede paterna fecum attulerat vxor , tp, meminit lex Alam. tit. 34. Nec minus filiabus , ad maritos rebant.

ituris , aliquid bonorum dabant Wifigothi. Lex Vi isttj. Lib. lll.

tit. 1. §. j. In primis apud Langobardos eius generis bona vocata funt faderphivm , * cuius paffim meminit lex Langob.

Lib. /. tit. 9. §. 12. Lib. II. tit. 1. §. 4. et tit. 14. $. 15. quemadmodum apud Anglos aliofque marixagiv.m. Glanvill. Lib.

Vll. cap. 1. Petr. de V IN. Lib. lll. Epijl. J.

* Glossa apud Lindbnbxogivm : idem fit , ac Vatir-Erbe , hereditas pa~ Fabium vst , id iji , dotem. Sed feri- terna. Sed magis rem acu attinges ! pfit eam gioifiim nelcio quis , loquu- fi illud interpreteris 1'ater^vieh , partim tionibus turis Romani adluetus , cui quod plerumque in pecoribus confilte-. dos erat , quam vxor viro adiercbat. rct illud fponfae peculium , partim Lindf.nbrogio pog. 1 j s 8 . vocabulum quod lacpc filiae daretur a patre viuen- natum videtur a Germanicis Eater , et te , cuius nulla erat hereditas.

erbe vel erffe hereditas , vt faderfium

f. CCXXXXII. . Enimuero , qui dotes vocant hafce pecunias , non parum , jqec a.

ex mea quidem fententia, falluntur. Quamuisenim P. Danibl men id

Hifi. Franc. Tom. I. p. 1 y <5. exiflimet , Pipini ac Caroli M. tem- erat do», potibus dotes mulierum ita inualuifle, vt concubinae , non vxores, viderentur, quae indotatae ad maritos perueneriut : nefeio tamen , an firmo fatis talo ilet haec iftius fententia. Id faltim

certum eft, peculium illud qualecumque, filiabus datum , nihil commune habuifle cura dotibus Romanis. Nec enim neceflario

P 3 dabatur

Digitized by Google t

Dotet

muliebres ini-

tio re- nues.

ti$ ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Ttr. XI.

dabatur, nifi forte apud WlSIGOTHOS, et maritus eo fruebatur,

non tamquam dominus , fed tamquam legitimus ac fru&uarius

tutor vxoris iuae. * Berger. de difcrim. bon. vx. §. 17. Gaer- TN. de diJiinCl. inter dot. et parapb. §. 6.

* Teftis eft smcveato* Sax. Lib. Vormundfchap. Quem locum expolui- 1. aru ) 1. vbi de bonis vxoris : Wann mus in dtjjert. de manto , t tu. ti carar, rin Mann em Xfeib mrrmt , fo ntmmt er vx erit legit, cep. a. §. 16. in Jeine Grmehr alie: ihr Gut zu reehter

$. CCXXXXIII.

Initio id peculium, quod filiabus nubentibus dabatur, tenue

erat , et leuioris pretii. Poftea , glifcentibus opibus , fatis luculentum elTe, et m auro argentoque confidere coepit. Sic Phi-

lippus Alfatius , Flandriae Comes , nepti Mathildi , nubenti Hen- rico , Brabantio, anno 1179. dedit mille et quingentas libras

FUitdrenfis monetae, apud Mir. Donat, piar. cap. 09. p. 106.

fequ. quumque Guilielmus, Dux Luneburg. faeculo XIII. elo- caret filiam : auftor vitae Magni Torquati , Ducis Brunfu. apud

Leibnitivm Script.rer. Brunfu. Tom. III. p. 219. fcribit : Agne~

ten gaff er dem Hertoge van Sajfen , mit einem gar groten Brut-

fchatte an Gelde , fo tho der tidt vnter den Forjlen nicht gebruck-

lich. At ex eo tempore vfu fatis frequentata funt luculentiora

illa peculia, faltim inter principes, * et, interiefto tempore ,

quum in aulis magni fieri coeptflont iuris Romani principia, ilia dotis nomen adfumferunc, dote maritali in donationem

propter nvptias paullatim degenerante. Exemplum Henrici

Rafponis . Landgrauii Thuringiae , vxori , Beatrici , ducis Bra- bannae fiiiae , anno 121 1. donationis propter nvptias lo-

co dantis cajlrum Nauenburg , oppidum Sangerhufen , cajbrum Er~ kenbaldesberge , ( Eccardsberge ) oppidum Gotbam , et dijh iclum

Belgere, ex Bvtkenii Tropbaeis Brab. adduxit Gvndl .de ant. vxor. cap. 2. §. 23. p. 5 J.

* Hinc introductae coUeClae , quas ciuibus Vdenheimenfibus anno mcccl.

vocant dtt FraaUtn-Steuer , a fubditis loannes Comes Cim. ikid. n. »S. p.at. praedandae , quoties Principes elocant et quidem in eum calum , Ii vel filii filias. V. C. Hvnc. Gotth. Sirvv. . equeltribus armis cingantur, vel filiae h er. FuM.eap. 17. t8. Hc talem coL. nubant. Quin edam filiabus apanagia- lectam libi a ciuibus oppidi Cranen- torum , quos vocant , dos hoc modo burgenlis anno mcccxl. ilipulatur Die- corrogatur a lubditis principis , qui re* tericus, Comes Cliuenfis , apud Dte- gimini praeelt, SraiNGlNSF. de Apa- TiiN,. Gid. dipi. ad Tejchenm. n. 14. et * na0io cap. n, j, 17. quamuis, ne pe-

cunia

DE IVRE DOTIVM.

ii?

tur. Quae omnia multo poli nata ef- (c,quum iam dotes femininae nece/Ia- riae haberentur, facile vnuiquiique animaduertit.

cunia nimis exhauriatur prouincia, ple-

raeque illullres familiae pailis cauere

foleant, quid lingulis feminis principi-

bus nupturis a prouincialibus debea-

§. CCXXXXIIII.

Quamuis vero paullatim inualefcerec , vt et vxor marito ,

et maritus vxori , aliquid bonorum promitteret : variis tamen Varia

’ vocabula

admodum vocabulis vtebantur in dedignandis illis lucris nuptia- muliebri-

libus. * In Diplomate Ermefindis, Comitis Luzemburgicae , uro et Mnrgaretha Barrenfis , nuptura Henrico Comiti Luceburgico , mariu-

anno 1231. fponfo adfert Lineyum et CaJlelUniam , cum depen- l*um. dentiis , hominiis et dominiis , idqne vocatur maritagivm :

Hcnricus vero promittit, fe DOTATVRVM Margaretharn fep tin- gentis libris terrae in cajlello et caJlelUnia , in hominiis et dominiis.

Miraevs dipl. Belg. Lib.ll. cap. 98. p. 393. feqtt. In diploma- _ • te Alberti 1. Imperatoris apud Lf.ibnit. Cod. dipl. Tom. I. p. 40. id , quod Rudolpnus Dux , eius filius > forori regis Franciae pro-

mittit, dotalitivm, vel donatio propter nvptias; quod rex Franciae daturus erat , dos adpellatur. Quae vocabula et-

iam occurrunt in inflrumento dotali anno 1299. apud Dacheb. Spicileg. Tom.VlIt. p. 239. Contra in diplomate Cafimiri , Re-

gis Poloniae , apud LvdewIG. Reliqu. MSC. Tom. V. p. 392. id, quod fponfa adfert anno 1303. vocatur donatio propter

nvptias; quod fponfus promittit, dos dicitur. Adeo ipfas veluti linguas fimul confudit iuris Romani et Germanici confufio.

* Quin promilcue paene vlos ede veteres vocabulis , dot , dotalitium , do-

natio propter nttptim , Jponfali:ium ,.mul- ■is exemplis conftat, quorum quaedam Collegit ili, a Lvdlwig. DtJJ. de dote

mariti p. 18 ./.qn. Sic Richardus, Dux Normannorum, anno mxxvi. Adelae,

coniugi , dat a'iqua, de ivre dotali, W Lti.t dotis , <1 iuxta r.oliliiatis Jtuc

linum 'tiara Jtli inngaur. Et tamen eam dotem pollen vocat cffiicnit do-

talitivm. Dather. Spicileg. Tom. VII-

f. io;. Ei Tom. VIII. pag. tsf. in alio inllrumemo dotali, anno mcix. tcripto,

id, quod vxor marito adfert dos i quod maritus vxori promittit, donatio pro-

pter nvptias vel s pons aliti vm ad-

pellatur. Quam ambiguam vocabulo- rum notionem , contufioni iuris Ro- mani et Germanici deberi, nemo non

anima duertit.

Pulli i at

muliebris

t. ccxxxxv. C. L/UAAAA V. . r. .. ... * • I • 1** l *Dot31JIJIj

:im quoque mos inoleuit, vt veluti coniungerentur dosdoarii,

ct donatio illa propter nuptias , * a viro conflituta , vidualius

( licebit origo.

Digitized by Google

IO# ELEM. IVR. GERM. Lib.I. Tit. XI. " *

( licebit enim iam ore Romano loqui , ) et ex femina illa vel vfurae promitterentur futurae viduae, vel ei certae praefedurae et praedia adlignareutur , ex quibus tantae aeftimatioms fruftus caperet. Idque vocatum eft dotalitivm , doarivm , vidva- litjvm , das Wittkum , Leibgedinge. Jvs fevd. Sax. art. 31. Ein Leibgeding ijl cinc Gabe , die ein Mann feirtem Weibe giebet an Friichien 0 der Zm/en. Dotalitii autem vocabulum Gallis , Anglis , Belgis , Italis , multo ante familiare , demum faeculo XII. fub Imperatoribus Hohenftaufliis , Germanis innotuifle , fufpicatur Gvndl. de emt. vxor. cap. 2. $. 2. p. J2.

* Nec tamen ea donatio femper , quondam Rainaldi, Principii Antiocheni, Vt apud Romane, , erit doti aequali* . quam in matrimonio Jibi receperit , duo led aliquando duplo maior. Exemplum miliia marcharum argenti , ac inic utre ex Lvo. Ant. Moratorii A ntiqn. pignoris et donationis proptir nv-

Ejienf.Tom. I, cap.} fi. p. 381. iam eruit ttias inuejhittjje Dominam Aliz de tan-

laudatus Gtndunu. ibU, Sj. 14. p. jg. ' tu de fuit bonu et pojjijjionibut et immo- vbi anno MCClli. Az:, EJlenJu murtino, bilibus , vbicwnque habeas, vel adquirere in publico conuentu baronum Loiubar- dibeat, vt valeant dvplvm SVfRASCRl-.

diae ■ecaremauu ct projejjiu jtiit , Je tu- ptae dotis et donationis. ccpijjcin dotsm , a Domina Aliz, fiia

• §. ccxxxxvi. Nec non Quum itaque non femper aequalis doti elTet donatio illa

augmen- propter nuptias : (§. 245. * ) : ad id , quod infra dotis illatae ■ dotis. fummam dabatur , exprimendum nouo opus erat vocabulo , ad

quod aptiflimum videbatur avgmenwm dotis , * die Ferbejfe- rung a donatione propter nuptias in eo diuerfa , quod nec do-

ti femper aequalis tuit, nec iure proprietatis ad vxorem femper

pcruenit. Quale fere fui I Te Graecorum inferioris acui •&■»'& Aor, patet ex deferiptione Attaliatae in Synopji iur.Graec.tit.2~j. apud Levnclav. lur. Graeco- Rom. Tom. II. p. ay.

* Alioquin iure Romano avqmen-

tvx dotis erat, quod mulier vel eius

patsv , addebat doii dElae , datae , vd

pro mi Hae , idque iildem iuribus , ac

ipla dos gaudebat. /. Z6. §• »• D. de

pati.dot.l. a.C. de iure dot. Tria vero

huius acceiGonis genera facit Horo- m an. de dote nu. 9. Jequ. primum , fi

initio mille fint promilfi, et pollea ad- damur quingenti: Notu at. cap . Jl.

alterum , li maritus quidem mUle ac-

ceperit , et apocham tamen mulieri dederit iu maiorem fummam : 1. s G de

dote cattt. non numrar. tertium , fi pro-

prietati nudae in dotem datae vfiisfhi- clus pollea accedat : qui caiiis clt in I. 4. D. de iure dot. Germani vero Id eundum tantum genus receperunt , et

plus reproinilerunt vxori , quam ab ea

dotis nomine acceperant, idque vocarunt die Verbc£erung.

f. CCXXXXVIL

DE 1VRE DOTIVM. ia*

f. CCXXXXVII.

De morgengaba , eiufque apud gentes Germanicae originis 1« *u-

tantum non otnnes vfu, iam fupra, quantum fatis eft , diximus. *'ens ,n

( $. 214. ) Iam addimus , in illa donatione nuptiali dominium n^1ge^’ confequutam elfe vxorem , * quum dos plerumque , faltim fi li- gote beri ex liarent , iure tantum vfufru&uario ad viduam pertineret ,

et pollea etiam dotalitium morte exfpiraret. Ivs Frov. Sax.

IJb. I. arr. 20. Di* Frau erbet die Morgengabc au/ ibre Erben ,

vnd mag damit thun vnd lajjen-, iras Jie trill j aber Leibgeding ri.ht.

* Probat hoc etiam diploma GtR- cupatttr , tuitum n incultum , quaefhum

TRVDls , viduae Henrict de Brandea- et tnquijuum , cum omnibus attinemus btreh , quod edidit ilL Boehmer. de ccdejtae S. Petri in monte Uber aliter et

fecund. nuft. tiiujlr. fer/, cap. z. §-41. abjolute ordinat, tejlatttr , tradit et legat.

quo vidua illa allodium ,fttum in Griex- Atia Juni apud Rofenhayn , anno Do-

xenpach, ad ft donationis titulo pertt- mini 1173. MI. Id. Scptembr. Indibi. 1.

nens , quod moruengas vulgariter nun-

§. ccxxxxviii. Itaque , iure Romano in Germania recepto, adeo a moribus Ius Ger»

patriis paullatim defcitum elt, vt dotis nomen et priuilegia ac- man!cu.ra

ciperent res, a muliere fponfo promiftae, vera dos Germanica ilu ,urls in DONATIONIS PROPTER nvptias naturam mutaretur , et in maxime MORGENGABA tantum, et AVGMENTO DOTIS, quod quibufdam corru-

locis vfu receptum eft , aliquod prifci moris veltigium fuperef- ptum eft. fet , quamuis inter illuftres ct ingenuos ius Romanum citius haec

tropica inftituerit , quam inter plebeios , * apud quos morgengabae et dotalitii rarior vfus eft , et fero demum dotes mulie-

bres et donationes propter nuptias admiftae funt.

* Cuius rei hanc reddideris ratio-

nem , quod ius Komanum ct canonicum citius in principum palatia, quam

in tuguria priuatorum , petietrauit.

Liihn. praefui. Cod. iur. gent. dtpl. Ita- que ob illam quoque connexionem gen-

uum Chrtflianarum , quae ex veter e Ro-

manorum potentia juperfuerat , f alium

videtur , vt leget Romanae prope injlar

iuru gentium communit haberentur. Et

paucis intcricCtis : principes liberot in eontraCItbut et foederibus , in tcjlamcn-

tit , alujque iurit gentium vel publici

athbtu , eafdem leget Romanas Jentare

folitos , ex hoc ipfo codice noflro pafftm

adparet , ita vt interdum in formulit tu- rit nimii videri p Jfmt. Denique additis

exemplis : Alibi , inquit , non contenti , renunctare legum auxtlut, etiam renun-

tiant glojfu et jummit.

Huneccti Elem. luris Germ. Q f. CCXXXXVIIII.

,r 'P. J

Digitized by Google

iaa ELEM. IV R. GERM. Lib. I. Tit. XI.

§.! CCXXXXV1III.

Definitio- Itaque dos Germanica fiut pecunia , vxori data eum in fine» dotis, )lefH ’ vt inde vitam pro dignitate toleiaret. DoTALlTlVM,

mown ' ex allodto debitum, tum dote Germanica fere conuenit. Eft e- gabae , n*m et 'F^um pecunia vel vfusfruclus , quem maritus vxori , ad et aug- tuendam in viduitate dignitatem , in allodio confittuit : at , quo- memi ties ex feudo prat flandum eft , ponit illatam ab vxore dotem, dotis, cuius in contpenfationem futnraque alimenta vidua certos reditus

ex praedio jeuda/i, vel vfteras decunces illatae dotis et donationis

propter nuptias , ad dies vitae percipit. * Per MORGENGABAM imelligimus donationem , vxori pojlridie nuptiarum futium , in Jignttm initi confortii omnis vitae , iurifque vniuerfi cum vxore communicati. Denique AVGMENTVM dotis eft lucrum, recepta dote muliebri , vxori repromijjum in vicem dotis , olim a marito con/lituendae.

* Dos Germanica aeque , ac dotali- liuiM , ordinarie vxori dabatur ad dies vitae , adeoque verus erat vfusfrudu». Sic Aiabcruis quidam apud Car. dv FtttSNE in Gloff. Lat. Tom.U.p. 170. Hanc autem hereditatem tibi dono , tali

videlicet ratione , vt , ft ex nobu heres non remanferit , pofl tuum difcejjum ad

propinquos meos reuertatur. Con£ M tR.

donat, (iar. cap. 33. p, 107. et diploma

apud LtvxjP. Amtqu. Poeld. p. 104. At pada tamen vtrique legem dabant , et hinc aliquando id emolumentum vxor

capiebat, dum vidua maneret, aliquando plenum eius dominium capiebat.

Prioris generis exempla (um varia. In patiis enim dotalibus Hernici I. Regis Gerro, legimus : Et vt cunfh cognofcant,

eo modo , et ea ratione , ft nobis Juper-

Jies exjliterit , et in fandae viduitatis pu-

dicitia permanfrii , praedUia Icca ei concedenda tradidimus. Contra nec polle-

rioris generis delimt exempla. Nam »

vt alia praetermittam , Otto II. an-

no p7». Thcophaniae conllituit dotem luculemiltimam , additque : Ea

per hanc nujirt praecepti pagutam eidem

jandtjjonae et diiedip.tr.ae Theophani**

Jponjac nojirae , eoncedirnut , denamut ,

penuufqtK largimur , et de naflro iure et dominio in 1 tus dominium iujque tranj -

fttndtmut tt delegamur, - - quattmts ture proprietatis ea omnia habeat , teneat , fir-

miterque poffdcat , Jtique J.bi pot.Jlas do-

nandi, vendendi* 'sommuandi, vel , quod exinde ittjle decreuerit , faciendi , omnium

hominum contradidionc remota. Levx-

feld. Antiqu. Pocldtnfp. Z06. Jcqu.

$. CCL. Axioma- Inde ergo colligimus, I. dotis a marito conflitutae vfum-

ta de his fructum duntaxat vxorem ordinarie percepifte. 1J. Eam poftea

lucri» commutatam efte in donationem propter nuptias , ex eo tem-

nuptiali- pQre , quo mulieres dotem inferre coeperint, j II. Dotalitivm bui" in allodio cum dote conuenire ; in feudo vel in vfufruftu , vel

in vfuris certae quantitatis, confifltre , Illi. MorgengabaE

plenum

DE I V R E D O T I V M. - 123

plenum dominium tranfire ad vxorem , vti et V. AVGMenti

dotis : quod ipfum quoque in locum dotis Germanicae alicubi fucceflille , arbitramur.

§. CCLI. Quum ergo dotis vfusfru&us duntaxat olim ad vxorem or- Eoa*

dinarie tranliret , ( $. ayo. 1. ) nili patriis dotalibus aliter fuiflet . rnu* conuentum. (}. 249. * ) confequens eft , ( 1. vt, fi liberi exflarent , dos reguiariter ad dies vitae ad vxorem pertineret , ac

fioft eius demum obitum ad liberos rediret ; ( 2. fin dceflent iberi , ea, finito vfufru&u, ad proximos heredes deuolueretur,

faepe tamen , ( 3. faltim in hunc cafum , ipfa proprietas penes

viduam maneret , idemque ( 4. obtineret-, fi conueniflet , vt dos

in perpetuum vxoris dominium tranfiret ; quo cafu ( y. et ven-

di , et alienari, et in pios vfus conuerti dos poterat. * ( 6. Vt horum nihil liceret, fi vel fub viduitatis conditione, vel ad dies

vitae, dos eflet conflituta. -

* Et haec cauiia vel maxime mo- uiiTe videtur matronas iiluitres > vt in

rebus dotalibus proprietatem ac dominium libi flipularentur, ne deelient bo-

na , quae conlerre.it eccteliis , quibuT-

que , vti tum loqui loiebant , animam redimerent. Sic lime Mathtldis, Hen- rici 1. Regi» vxor, pleraque oppida et

praedia , ubi dotis loco data , in coenobia commutauit,quamuis, quum ad

dies duntaxat vitae , et lub conditione viduitatis data eilent , hoc iplo non

leuem indignationem incurreret lilio- rum , ei maxime Ottoms M. vit. Ma-

Thild. Cjd. apud Lbibnit. Sfnpt. rcr.

Brttnju. Tum. I . f. Nec minus Wil-

trudis , Gifelberd , Lotharingi , lilia , Bcrtholdi Bauari vidua , panhenoneai

Bergenlem excitauit e bonis dotalibus. Hvnd. Mtrrop. SMub. f>. 147. Sed et Agncs , Henrtci , Palatini, et Ducis Sa- xoniae , vidua , dotis loco a marito

acceperat , decimam metallorum in monte Ramelino iuxta Go(lariam,quam tamen Ottoni, Duci Brunluicenfi, pro mille et centum marcis puri argenti cclfit, (olutilque fibi DCCCCXY mar-

cis, pro reliquis LXXXV. marci» proprietatem libi Ifipulata elt in tj,nhagen,

vbi deinde anno 1145. monafterium Cilf ercienfium condidit. Levkf. Anti- qu. Potiti, eap. 18. §. a. (. i o j . jtqu.

f. CCLII.

Quum vero deinde, iuris Romani vfui adfueti , Germani Eius mu-

dotem illam paullatim in donat onem propter nuptias commuta- ta“° '.n

rent : (^. 250. 2.) facile eft ad intelligendum , (7. cur inuen- donJt10'

ta fint noua vocabula, dofque illa dici coeperit ei ne IPiederU- p™' nu^ ge, Gegenfteuer , Gegenvermachtnis , Fertreifs , Gerengeld : curque puas, (8. ea plerumque aequalis eflet doti illatae, idque (9. et ho-

die maxime inter coniuges llluftres obferuetur *.

a *

* Vnde

ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit.XI.

* Vnde formulae pagorum dotalium: Gegcn obgejeue 3x000. Gulden

Hcuraiht-Guti wolitn wirgedaehter Prin-

ctjjin , N. ah vnjerer kunfftigcn gelieb- len GemMin , auf t mfcrn Atmbtern vni

Schldjfern N. N. fambt dene n dani gehd- renden Ddrffern , Hofftn , Vorwcrckern , Rtmhen vnd Ztnfen , Geholzen , F.fche-

rejen, lagden , Gerichten vnd Gercchtig-

keiten , Jicoo. Gulden Bcuratht-Gutkrt vnd dann Jlooo. Gulden Udedtrlegtmg

vnd Gegengetdei , w tlchei dann in einer Summa 64000. Gulden auftraget , ver- fchreiben : cetera. Plure* huiulmodi pa-

ctorum dotalium formula* dedit ili.

Lvdolphv* in AdfentL libri de iurt

fcmin. ilhtjir.

$. CCLIII. Natura Quum porro dotalitivm in allodio conditutum cum do-

in°allodio te Germanica conueniat : ( f. ajo. 3. ) confequens eft , ( 10. vt confli- debeatur , fiue vxor dotem intulerit, liue non intulerit, fiue

mu. plane indotata fit: ( 11. vt et in vfufiruftu fundorum prae- aiorumque confidere po(fit,quo cafu vocatur eme Leib-Zucbt, et (12. in vfuris certae pecuniae vel fortis. ( ij. Vt ne ad vi-

tae quidem dies hoc lucro ordinarie fruatur vidua, fed illo ex- cidat , 15 ad fecunda vota tranfeat , nili adiefla (it ea conditio ,

Vt , non obdantibus fecundis nuptiis , dotalitium per omnem

vitam percipiat *. Dn. Boehmer. de fecundis ili. perfon. mips, cap. 2. f. 37. ( 14. Vt ad conftituendum huiufmodi dotalitium nullius opus fit confenfu , idque (15. ab heredibus omnibus

abfcille praedandum fit. Denique ( 1 <5- vt nihil obdet , quo mi-

nus pattis et ius proprietatis in dptalitio relinqui poflit viduae , adeo vt et inter viuos et mortis caulfa de eo difpouere polfit femina.

^

* Eoque pertinet exemplum Eli6- lerum maritum, Rudolphum , Auflria- bcthae , reginae Boemiae , quae con- cum , tranllulii , coque ad dies vitae ftituium a Wenceiluo , Boemiae rege, fruica eft. Vid. HtNtL.de iur. doial.

dotalitium non modo, quoad vidua cap. 10. §. 17-Pstr. Mvller de odio

manfit , retinuit , verum etiam ad al- fecund. nupt. cap. x. tkej. 4,

§. CCLIIII. Nec non Quandoquidem vero dotalitium in feudis in compen/atio-

in feuJo. nera dotis datur, ( §. 249.) et plerumque in vfufruflu fundo-

rum, vel vfuris certae fortis, confidit: ( f . tjo. 3.) fequitur

( 17. vt non nifi dote illata praedandum , adeoque (18. illatio

pfobanda fit, quamuls ( 19. hac probatione fen.el defunfta vi-

dua, non item probare teneatur verlionem in feudum. Lvdo- VlCt de jjfobat. Hiat. dot. §. 31. ( 20. Vt condituti dotalitii

quantitas confidat in quadruplicatis vfuris dotis, vel, quod perinde

,D E IVRE DOTIVM. xay

inde eft , in duplicatis vfuris dotis ac donationis propter nuptias, in vnum conflatae. (21. Vt ordinarie duret ad dies vitae,

fed ( 22. poftea abforbeat dotem et donationem propter nuptias, et hinc (aj. aliquando optio fit viduae, dotemne repetere,

an dotalitio frui malit. ( 24. Vt , vidua ad fecunda vota tranf-

eunte , non quidem exfpiret dotalitium , fed plerumque tamen

perfonae illuftres heredibus ftipulari foleant ius , illud , foluta

certa pecuniae fumma , reluendi *.

* Hinc padii dotalibus infertam aliquando legimus formulam : Da fichs

ater noch dem illen det allmachtigen

Gottcj begii/en mochte , daft Frdalcin N.

ihren Ehegemahl Herrn N. vberlebete,

vnd nat hiem fu ihr H^uthum angenom-

mtn , ihren ff' itrsenfland verandem , vnd Jich zur zeecjten Ehe hegtben wiirde,

Jit hitie glcich mi 1 Herrn N. Kinder, ader

nitht : fo fili fu alfdann fchuldig fiyn ,

von dem ihr eingeraumtem Iritthum- Stiz vnd dazu gehSrigen Pertmemien , vnd mit ubergehenen Inuenlario, Abjiand

zu thtm , iedocl 1 nicht anders , fte habe

dann zttvor entweder RthJr. empfan-

gen , oder w egen jahrlicher Zinfen van Rihlr. auf ihre Ixbent-ieit gnttgfi- me Verjiehernng erhalten.

§. CCLV. Illud quoque obferuandum , ( 2y. dotalitium , quia in com-

penfationem dotis debetur , non modo ab heredibus feudalibus , verum etiam (2 6. ab agnatis et fimultanee inueftitis, quin et

( 27. a domino , cui feudum apertum eft , praedandum efle ,

( 2 b. fiue a defunfto promifliim fit , fiue non , nili priore cafu

iufto plus , e. g. vfurae centefimae , vel fesquicentelimae pra- millae lint , Carpz. Part. II. Conft. 42. def. y. vel dotis illatio

non probari , vel non illata dos cum vfuris non offerri a vidua polfit. Coler. Part. I. dec. (Sq. n. 3. Carpz. Part. II. conjl.

44. deUn. IX. et 12. Ex quo facile patet, (29. dotalitium non

tam debitum efle, quam onus feudale , quod ad omnes poffef- fores , etiam , qui in id non confenferunt * , tranfit. Carpz. Part. 11. Confi. 46. def. 2y.

* Modo iuttus ct legitimus dot.ili- tii modus feruatus fit : atioquin enim

agnatorum pariter ac fimultanee inuc- llitorum , et dominorum , contentus

requiritur. Schvlz. Spnopf. Feud. cap.

8. n. 1 j j.fifu. eoque deliciente , irritum habetur, quod vitra modum pro-

mitium eft. Colui. Part. I. D t. 60. n. lo. xi. Hinc bodie , euitandarum

licium cautfa, plerumque peti tolet do-

mini contentus , quem tamen non facile impetrat, niG qui agnatorum quoque contentum impetrauit , Moller ad

P. It. Conjl. 4». num. 1 1. quamuis ,

his praeter ius et aequum contentum

denegantibus, Princeps et fine illis con- fenticc pollit. Richt. de pr uni, cred. eap.

J.JeO. 1. n. 69. p. xjj. Henel. de do- falit. cap. 6. n. 5.

Q 3

Eius coa- ftitutio et

natura.

§. CCLVI.

i 26 ELEM. I V R. GERM. Lib. I. Tit.XT.

§. CCLVI. lura v- Ex eodem colligas , ( 30. dotalitium in locum dotis furro-

xoris in gari , ac proinde (31. viduae ratione illius non modo tacitam

'Uo. hypothecam in bonis mariti competere : brvnnem. ad l. vn. C. de rei vxor. abi. verum etiam ( 32. ius retentionis bonorum ,

tum fcudalium, tum allodialium : Myns. Ceni. VI. ObJ. XXXXV,

it, 33. nec non (33. ius praelationis, ll res ad creditorum con-

curfum peruenerit Schroet. de dotalitio cap. 3. f. 4. ac de-

nique ( 34. ius optionis , ita comparatum , vt vel dotalitium eligere , vel dotem repetere , vel vtroque repudiato , portionem

itatutariam exigere poflit. Schroet. ibid. cap. §. 7. et 8.

§. CCLVII. Quomo- Contra ex his principiis facile intelligitur ( 35. dotalitium ;

da ceflet? quippe ex regula vfumfru&um , ceflare, non modo morte viduae, verum etiam ( 36. vfu eius peruerfo , tvs Prov. Sax.

Lib. I. art. 21. et ibi Gloss. et Lib. II. art. 28. nec non ( 37. alie- natione eiufdem , feu cellione , extraneo fafta, Richt. Vel. II.

Conjtl. 447. n. 4. inprimis vero ( 38. adulterio , ab vxore com- mino, quo crimine exprobrato, viduam heredes etiam repelle-

re poliunt , fi maritus eam accufationcm praepararit , Schvlz.

Synopf. ibid. n. 2 jj." Carpz. P art. Illi. Coujl. 21. def. 4. non fi hic etus delifti gratiam vxori fecerit, fiue exprefle , fiue taci-

te, ipfoque fafto. Moller Semejlr. Lib. III. cap. 13. nu, 2.

Menoch. de praefumt. Lib. IL praef. 7 6. n. y. Nec dubium eft,

quin ( 39. dotalitium exfpiret caede mariti , vel ( 40. infidiis eius vitae firuftis, vel caulla morti praebita , Schroet. de dotalit.

cap. 4. §. 3 ■ feqie. nec minus (41. praefcriptione , rei interitu, ac renunciatione voluntaria, Schroet. ibid. $.6.feqtt.

§. CCLVIII.

M Quumque MORGEnGABA in lignum coipmunicati omnis iuris

gabaena- detur : ( f. 249. ) confequens eft, ( 42. vt quamuis eius apud

tura et Langobardos modus fuerit legitimus , puta quarta pars bono- conftitu- rum , ( i. 21(5. ) hodie tamen ( 43. in cuiufque arbitrio politum

do- fit , quantum vxori dare velit : ( 44. Vt ea donatio viduae non

minus , quam virgini , fieri poflit. 111. A Lvdewig Comment. in attr. bull. Tom. I. tit. 2y. #. y. p. 349. Gvndl. de emi. vxor.

eap. 4. §. 2 6. Cuiufmodi exemplum exftat apud io. Is. Poh-

Tan. in Hijl. Gelr. Lib. VIII. pag. 363. (45. Vt tamen ea plerilque

«&•. -

DE IVRE DOTIVM. 127

rifque locis non debeatur , nili promifla. Beyer. Spec. lur. Germ.

Lib, II, cap. 16. j>. i<±.fequ. CCLVIIII.

Et quia porro eius doni matutini plenum dominium ad vxo- Im vxo-

rem tranlit : ( 2JO. 4. ) fequitur fane , ( 46. vt liberis prioris ris in il-

matnmoun nihil in eam iuris fit , fed ( 47. vxor liberam habeat “•

de eo difponendi facultatem , idque ( 48. fibi velint verba : nie

morgengabs recht und gewonhcit iji , quae in plerifque inflrumentis , fuper illo confe&is , reperiuntur , ( vid. exempla apud

Gvndling. ie emt. vxor. cap. 4. §. 8. pag. 124. et Boehm. de

fecund. iilu/ir. perf. nupt. cap. 2. 42. pag. 1 67. fc.pt. ) et in iifdem ita Iere, explicantur : Vnd follcn vnfere kiinftige Gemahltn ,

Frdulein N. Liebden mit der Morgengabe , ais ihretn freyen A :i- genthum , natb ihrem Gefallen zu fckalten vnd zu trahcn berech-

tiget feyn , trte Morgengabs' Recbt vnd Getronheit ijl. ( 49. Vt ab hoc dono matutinali differat morgengaba, quae, mortuo mari-

to , viduae ex eius bonis , et pecoribus in primis , iure Germanico debetur, de qua, nec non de cibariis , ( Mufstbeil , ) vtenftlibus

(der Gerade,) fuper itita ( vom Eingefchneitcl , Huffcnband * fimilibufque iuribus , hic plura dicere non vacat.

* Rectius HVBEMIAND, quali HAV- benband , quod fignificat falciam il-

lam , qua olim matronae vittam capiti

aditrmgebam. Iu Ducatu vero Slelui- ccnfi et Holfatico eo nomine venit

praecipuum , quod viduae nobili ex mariti bonis debetur , veluri vlusffu- dus annuus praedii , ita tamen , vt conlitos agros heredibus relinquat, vel

ii mariti lubilantia in pecunia et nominibus confidat, vfur.ie annuae. Qui-

bus iure communionis accedit dimidia

pars fupcliedilis adquifitac, exceptis li- xis vindis, lanae, lini, auri et argenti

faili, animalium, pecuniae paratae, non tamen foenebris, aliarumque quam plu-

rimarum rerum , quas prolixius enu- merat conllitutio, inferta Jtr riuidierten

Lan.igerichts - Ordnimg der Htrtzogthi.- mer Sthhfrwig vnd Ho/Jlein. rari. Illt.

tu. j. p. 97. fitju. et illuflrata a V. C. Faanc. Er». Vogt dijjirt. de iure eon -

iugnm m bona. Ktl. MUCCXltll.

$. CCLX.

Denique quum augmentum quoque dotis, (die Verbejferung.) Aue,- alicubi in locum dotis Germanicae fuccellerit : obferuandum ell, menti

( yo. id non vbique in Germania, fed maxime in noua M archia ,'1°“*

Pomerania et terris Mecklenburgicis , obferuari. (51. Hoc quo- luri* que non deberi, nili illata dote, adeoque et illud effe fpeciem donationis propter nuptias, ( eir.e JFicdcrlage , ) nili quod ( J2.

illatae

uS ELEM.IVRISGERM.LiB.LTiT.Xn.

illatae doti non effe foleat aequale , fed vitra dotem mille imperialium , quingenti loco augmenti promitti confueuerint. Mev.

Pan. V Decif. LXII. et Pan. 1L Dec. CCXXIlll. ( jj. Ius hoc ex moribus cuiufque prouinciae aeftimandum efle , non ex iure communi , quod noc augmentum , quale in Germania obtinet , plane ignorat. Mev. Pan. VII. Dec. CXXVII11.

TIT. XII.

DE POTESTATE AC TVTELA MARITALI , BONORVMQVE COMMVNIONE INTER

CONIVGES IN GERM.

§. CCLXI.

Indituri "\ T Idimus > quo ritu nuptias apud Germanos inierint , hodie- ratio. V que ineant viri et feminae , quaeque dotium , iimilium- Poteftas que lucrorum nuptialium apud eofdem Iit ratio. Proximum eft, maritalis vt de poteftate , qua maritus in vxorem , conftante matrimonio,

quotu- vtitur * , et flatu vtriufque coniugis , paullo diftin&ius agamus. pex‘ Quum vero ea mariti potedas vel ad personam vxoris , vel

ad COMMVNIA bona pertineat : de poderiore nonnulla praemit-

tenda videntur, line quibus prior latis intelligi non polle vi-

detur. Nokmann. Lib. II. iit, }6. §. j. et 4.

apud Ili a Lvow. Reliqu. MSS. Tom.

VII. f. 338. modo muniture, vcluti in lhge Alam. iit. J4. §. 1 . Jequ. modo

tutelam , v eluti in Iv*E Prov. Sax.

Lib. I. an. 48. ivre Paov. Sviv. caf. 30 9. edit. Sthannaii. JVE. Hamb. Part.l. til. 9. §. I.

* Adfucficri nos oportet loquutioni- bus Germanicis. Eorum enim iure ni-

hil interelle inter potejlatem , tutelam , munitum , iam liipra vidimus. (§■ I }».)

Et hinc promilcue viro modo potejlatem in vxorem tribui animaduertimus,

veluti in lege Wisig. Lib. Illi. tit. 1.

§. 15. lhck Bvrg. Additam. I. tit. 13. LEO- Langob. Lib. II. tit. 10. $.1. leo.

§. CCLXII. Primum itaque , quod ad res et bona attinet , communio-

nem rerum omnium inter Germanos coniuges paullatim tnua- luilTe , hifque moribus non modo Germanos, verum etiam Cel-

ruo imer tas yniuerfos , vixifle , fatis condat. Id modo obferuandum ,

comuges conununionem ^am apud alias gentes VNIVERSALBM fuifle , et quotu~ * w *

ple* ? bona

Bono- rum

commu-

DE POTESTATE AC TVTELA MARITALI. 129

bona omnia, quae alienari poflent , comprehendi fle , apud alias particvx arem , et certum tantum bonorum genus adfecifle.

f. CCLXIIL

Apud Gallos coniuges communia habuifle bona videntur ;

tum ea, quae contulerant, tum quidquid inde communi mdu-

(Iria reique familiaris cura adquifiuerant. Quantum ergo ad maritum attuliilet vxor, tantum in commune conferebat maritus,

finitoque matrimonio , quidquid inde quaefitum fuerat , at qua

lance inter fuperflitem et defundi heredes diuidebatur *. 1 e- flem eius rei laudare poflumus Caesarem, cuius locum ex Lib.

VI. de beli. Gall. cap. 19. iam fupra attulimus. (§. 2jJ. *)

* Eius rei ratio non oblitura e 11,

Nam iam a Strabone Lib. Ill.p. t6f. obieruatum eif, Celticas mulieres agros

coluille , et inter operas iplas laepcnu- mero infantes laualle etinuoluide; quin fuiile quemdam, qui viros et mulieres

conduxerit ad folGonem , ex his vero

vnam , partus doloribus cotrepum , edidiire toetum , et ad opus extemplo rcdtilTe , ne mcrcedem amitteret. Add. Diou. Sic. b.bl.otk. Ltb. Illi. cap. 4.

Varr. de re r ujt. Lib. II. cap. 10.

$. CCLXIIII. Quid in Germania Taciti temporibus obtinuerit , ex eius

defcnptione non adeo perfpicuum eu. Communionem tamen bonorum et illis placuiue coniugibus , ex eo colligunt, quod vxorein Liborum periculorumque J ociam venijfe , feribit in libello de mor. Germ. cap. 2J. Ita fane Taciti verba interpretantur GkoT. antiqu. reip. Batau. cap. 2, et Christ. Rodenbvrg.

de iure coniug. praelini, f. j. fequ. pag. 6. Quamuis itaque non

adeo certum lit , quam late in Germania magna patuerit bonorum communio: tamen in eo vel maxime a Romanorum mori-

bus difcrepalTe videntur eorum confuetudines , quod coniuges

nihil inter fe diuiduum haberent , fed commune putarent , quidquid alteruter ilue labore , fiue fortunae beneficio , adquili-

uiffet *.

* Communionis fane huiufmodi le-

gitimae in iurilprudentia Iultinianca

nec vola , nec veitigium, exflat; quamuis vtriulque voluntate contrahi pollet,

modo non donationis cauda contrahe-

retur. I. 16. §. 3. D. de alhn. ei cib. leg. /,)i. §.14. D. de danat, im.vir.ei vxor.

Potius lollicite Romanae leges dilcer- nebant maritorum vxorumque bona ,

Heineuii Liem, luris Germ-

ceu patet ex l.fi.pr. D.folut. matrim. Anuquo tamen iure Romanorum ita erat comparatum , vt vxor , fimul ac farre in manum conueniflet. Iteret »ji- Ixrbf iu*r TT ryi jgr.feilw , conjorc Ja -

ero-u-n oonuru ,u.. J, ion v s. Hajl. Ah- itjU. Rom. lab. II. f. vj. Et hinc Co- lvmkllA de re ruji. Lii. Xll.pracj. vbi

de coniugum Romanorum veterum fo-

R cieuue

Ea obtinuit ..pud

Gallos.

An et *-

pud ve-

tuilifii- mos

Germa-

nos ?

*3° ELEM. IVRIS G ERM. Lib. I. Tit. XII.

cietate agit: Erat, inquit, olim fumma viri cura fui matara , et meliora redde- reuerentia , cum concordia et diligentia re. Kjhu ctnfpiciebatur in domo divi- mixta, f.agrabatque mulier pulcherrima dvvh , nihil , quod aut maritat, aut fe- diligcnttae aemulatione , JltUatt negotia mina, proprium effe iurit Jai, diceret.

§. CCLXV. Maritis Neque tamen haec bonorum inter coniuges communio vel

vtrobique xaitozr&!;i* obflabat , quo minus marito admodum ftriftum in vxo- fumma in rem imperium , fummaque poteflas eflec. Quemadmodum enim

vxore; Romuli temporibus vxor, vti paullo ante oftendimus , parti- potefiar. cepS facrorum bonorumque habebatur , et tamen non fecus , ac

filiafamilias, in manu ac poteftate mariti erat : ita apud Gallos viri , quamuis bonorum , vti fupra vidimus, communionem cum

vxoribus contraherent , in has tamen , Jicuti in liberos , vitae ne-

cifqite habebant potejlatem , tefte Caes. de bell. Gall. Lib. Vi cap.

IO. idemque ius viris in vetere Germania fuifle , vel inde patet, quocl adulterii poenam, eamque fatis acrem, praefentem et

maritis permijjam fuijfe , feribit Tacit, de mor. Germ. cap. 18. vt dubitari nequeat , quin potcftatem viris in vxores amplidimam

dederint maiores noftri , * illucefcente demum Chrifliana pietate, paullatim imminutam.

* Rigidior illa poteflas non male cohaerere ridetur cum Germanorum

principiis. Quum enim hi fibi vxores

coemerent, commuuilque hic ritus nuptialis eflet Germanis omnibus : (§.178.)

quid aequius videbatur , quam vxorem

luo cuiulque aere cocmtam , in emto- ris mariti poteflate , ac veluti dominio

efle? quum , vti ait Martialis Lib.

11. Epigr. XX.

I J, quod emai,poJJii dicere inre Tvvm ?

Conf. Difli de marito tutore et curat, t '.ro- ri/ legit, cap. a. §. 4.

$. CCLXVI.

, . Tenuere et poftea haec principia quidam Germanorum popu-

Tranfifo ̂ (juJ ] morefque patrios in feripturam redigere coeperunt,

medii rCS Quare fafturos nos fperamus operae pretium , li , quam diuerfa aeui. medio hoc aeuo fuerit haec communio , ex Ungulorum populo-

rum legibus paullo diftinftius oftendenmus. Id enim quum vul-

go non ammaduertant do&ores : non mirum eft , alios iflam

communionem plane in dubium vocare , alios eam communem

putare Germanis omnibus , omniaque eodem modulo metiri >

perinde ac fi ab vnius gentis moribus ad omnium coufuetudines

certiflimum ducere liceret argumentum.

f. CCLXVU.

DE POTESTATE AC TVTELA MARITALI. 13 1

§. CCLXVII.

Primo itaque apud Wisigothos adquaeftus tantum commu- Apud

nis erat vtrique coniugi. Ait enim legislator Lib. IUI. tit. 2. y^go-

6. 16. Dum cuiufcumque dignitatis aut mediocritatis mariti per-1 °*

fona et vxorts Juertt nobiliter * et competenter adtunaa, et pariter nis erat

viuentes aliquid augmentauerint , vel in quibitf cumque rebus quid- adquae-

piarn profligare vijt fuerint , atque perueniat , ( leg. per id eueniat) ftus. vt nunc ex bis maioris rei et facultatis dominus fit : de OMNIBVS

AVGMENTls aut PROFLIGATIONI BVS , pariter conquifitis , tantam

partem vnufquifque obtineat , quantam eius facultatem fuijfe , omnibus modis fibi debita vel habita pojjefiio manifeflat.

* At quid > quaeto , clt nobi iter ad-

iungi ? Quamui» hic variantem lectionem nullam notauerit Lindendrogivs:

tamen ne dubitandum quidem videtur,

quin legendum lit: notabiii.er , id ell, palam , vt vnulquilque Iciat , eos coii- iuges die , quod tit , h vna cubuerim,

( wann die Decke befchiagen ift .) Vt tamen concubina ab vxore decernatur )

additur, et competenter factam die oportere coniunctionem, id ell, ritibus apud

Wisigotho* receptis, per hfXoyuu ,

de qua iam iiipra actum elt.

§. CCLXVIII. Id vero notabile, apud Wisigothos in diuidundo communi Qui ta-

adquadlu non arithmeticam , fed geometricam obferuatam eHe men non

rationem, ita, vt pro rata alteruter, eiufue heredes, tanto plus ae<lual,~ lucrarentur , quanto maiorem ille facultatum partem in com- ter * mune contulifiet. Minima tamen ne hic quidem curabat legislator , et li exiguum eflet facultatum diferimen , id non impe- rum di- diebat , quo minus in aequales partes adquaeftus ille diuide- uideba- retur * ,ur.

* Et hic quidem lenfus elt verborum, lic latis obiturorum, quae in le-

gk VI UIOOThica undem lequuntur: / :a Vl j! aequatu at undantiae domini Jur.t ,

fro parim relui coment mnis iniempct un- itam non adjumant , quia difficile ell, vt

in un:a aequitate facultas eorum poffit aequari , ne tn quocumque videatur tna pars alteri Jupcteffe. isain fi evtitmer

vnitss foculi as alterius pqffihilitaiem tranf-

greds videatur , vt Juperius diChtm ejl ,

iuxta quantitatem debitae pofjcffionis erit

et diuijio portionij , quam / ibi pq/l vniuf-

uuujque mortem vindicabit perjona fuper-

Jics , et aut fdirs fuis , aut propriis relinquat htredtisus , aut certe de ea facere ,

quod voluerit, licentiam obtinebit.

§. CCLXVIIII. Reliqua omnia, quae vel iure hereditario ad alterutrum con- Non ve-

iugem peruenerant , vel alterutri fortunae beneficio obtigerant , c?m'

non erant vtrique communia, fed ad cuiufque heredes tranf- n'uaial

R 2 mitteban- cr‘““ re'

liqua

bona.

Commu- nio bo-

norum

apud Francos ex lege

Ripuaria.

Ex capitularibus.

133 ELEM. IVR. GERM. Lib. I. TfT.Xn.

mittebantur. * Nam paullo poft additur : Quod vero maritus aut de extraneorum lucris , aut in expeditione publica , adquifiuit , aut de principis , aut patroni , atque amicorum . collatione prome-

ruerit , filit vel heredes eius ad intcjrrum vindicabunt , aut , quod exinde voluerit indicare , licenter illi erit plenam potefiatcm habere. Similis et in mulieribus conditio erit , fit quorumcumque munere vi-

deantur aliquid perccpijfe.

* Quam legem Wifigothicam nefcio an ob oculos habuerint arbitri, qui,diuortio ta.io inter Guiliclinum Kai mun-

di, Senelchallum, ciufque vxorem Bea- tricem , inter alia (anxerunt, vt leudum

lingulis annis Bcatrix per lex menfes ,

tamumdeinquc tempus Guilielmus Rai-

mundi polliderct, donec illa alii mari-

to nubat: feudum tamen illud pol} obitum fieatneis maneret fiiiis vel filiabus

de Guitieimo Ra mundi in /.' proereatis.

Diploma , Icriptum anno 1 1 3 1. cx archiuo regio Barcinonenli edidit STfPH. Bai.vz. in adpenJ. atlor. vet. nu. 1 j 6.

p. I J 5 8. Toto, II. Qtfiiular.

§. CCLXX. In legibus Bvrgvndionvm nihil , quod ad illam bonorum

communionem pertineat , occurrit , multa contra , quae illi non

parum refragantur. At apud Francos iidem fere mores , quos

apud Wifigothos obferuauimus , obtinuerunt. Nam et apud hos

communis erat adquaedus , ita tamen , vt vidua non portionem

pro rata illatorum , fed femper tertiam bonorum adquilitorum

partem , caperet. Lex Ripvar. tit. 37. §. 2. Si maritus vxori per

feriem fcnpturarum nihil contulerit , fi virum fuperuixerit , L. fotidos

in dotem recipiat , et tertiam partem de omni rc , quam ficnutl conla- borauerint , fibi fiudeat euindicare.

§. CCLXXI. At poftea id quodammodo mutatum eft, fancitumque , vt ex

adquaeftu feudalium tantum rerum tertiam partem caperet vxor ,

reliquae res omnes inter viduam et heredes aequa lance diuide-

rentur. Capitvl. Caroli M. et Lvd. Pii. Lib. Illi. $.9. Volu-

mus, vt vxores def unci orum po/l obitum maritorum tertiam par-

tem collaborationis * , quam fimul IN beneficio conlaboraucrunt , capiant : et de His REBVS , quas is , qui illud beneficium habuit , ALiVNDE adduxit , vel comparauit , vel ei ab amicis fuis collatum

eft , has volumus tam ad OrPHaNOS def uncior um , q tam ad vxores eorum, perttenrre. Eadem repetuntur Lib. V. §. 295. ex iifque

patet , adquaeftum ex feudis inaequaliter diuifum ede , allodium

ex aequis partibus commune vtrique coniugi fuifte.

*Haac


* Hanc tertiam conlaboraiionis par-

iem ei in Thurmgia cefliiTe viduae lu-

perlliti, patet ex Tradit. Fvux Lib.tl.

cap. *. a pud Pistor. Id vero notatu di-

gni (limum videtur , ipfaj reginas tertiam illam thcfauri > a regibus relicti,

partem , tamquam portionem adquae-

fhts coniugalis legitimam , libi vindi- caire. Aimon. de gefl. Franc. Ub. II.

cap. jtf. Ili, procurante Ega, Chhdouaci,

regit , palatium gubernante , omnit the- f aurarum Dqgoberti JupelUx in /peciebut

vartit , muneribufque antea abditu prolata, ac inter fratrrt aequa ejl lance diuifa:

tertia farth tamen ex omnibut, quae

IDagabertiu adqvisierat , pefiquam

Nanthtldem fibi fociauerat , tpfi Reginae

feruata. Gemina his Iu n t in adpend.

Guro. Tvron. eap. 8f. p. 6pp. et in gestis Dagob. cap. 47.

f. CCLXXII. Ad Saxones quod attinet, non parum difcrcpabant Weft- Commn-

phalorum ac Oftphalorutn et Angriuariorum iura, quae ita de- n*°bo-

fcribit lbx Saxon, tit. 8. De eo quod vir et mulier fimul coit- a

quijterint , mulier medium portionem accipiat. Hoc apud Wefl- ** phalaot : apud OJlfalaot et Angrarios , nihil accipiat , fed conten- Weftpha- 14 fit dote fua. Itaque apud Weflphalos quoque communis erat los tan-

adquaeftas, ita tamen, vt vidua non tertiam partem, vti apud tu®-

Francos, fed femiHem illius, caperet. Apud Oflfalos vero et

Angriuarios plane extra vfum erat cooiugalis illa focietas.

§. CCLXXIII. In legibus porro Alamannorvm , Boioariorvm, Amglio- Rehquae

rvm, Frisonvm, Langobardorvm nullum me reperiiTe fateor gen‘«

huius communionis veftigium. Omnes enim hae leges non ni- eamcomi' fi certam partem ex rebus mariti, iure vel vfusfruftus , vel pro-

prietatis , vxori deflinant , vel dotem , morgengabam , metam , nora/le

-«■11160100 dari iubent , nulla fafla focietatis aut communionis videmur, mentione, vt dici poflit , toto illo tempore, quod a Taciti

temporibus ad facculum nonum vfque lapfum efl: , focietatem

illam coniugalem apud quofdam Germ. populos plane non ob-

tinuiffe , apud reliquos , vbi obtinuit , fere ad folum adquae- flum pertinuilTe.

§. CCLXXIIII. Nefcio itaque , qui faftum fit , vt polterioribus faeculis pae- Seque»»

iqe communis Germanis omnibus efTe coeperit illa communio , tibus fke-

aaeo , vt et ii populi eam receperint, quos antea illam igno- cul‘s eam rafie, diximus, et quibufdam locis non modo adquaeftus, fed

et bona ipfa pleraque, communia haberentur. Sane ea in re con- n;cum

ueniunt tura omnia Germanorum , quorum paullo latius patuit Sucui-' vliis. Ivs Sax. Prov. Lib. L art. 31. Mann vn4 W'eib haben cum et

R 3 nicbt Lube- cenfe-

liqua bona.

132 ELEM. IVR. GERM. Lib. I. TrT.XII.

mittebantur. * Nam paullo poft abditur : Quod vero maritus aut de extraneorum lucris . aut in expeditione publica , ad 'quifiuit , aut de principis , aut patroni , atque amicorum . collatione prome-

ruerit , filii vel heredes eius ad integrum vindicabunt » aut , quod exinde voluerit indicare , licenter illi erit plenam potedatem habere. Similis et in mulieribus conditio erit , fi quorumcumque munere vi-

deantur aliquid percepijfe.

* Quam legem Wifigothicam nclcio an ob oculos habuerim arbitri , qui, diuortio la;lo inter Guilielmuin Rai mun-

di, Scnelchallum, ciulque vxorem Bea- triceni , inter alia lanxerunt, vt feudum

fingubs annis Beatrix per (ex menfes ,

umumdemque tempus Guilielmus Rai-

mundi polfideret , donec illa abi mari-

to nubat: feudum tamen illud poft obitum Beairicis maneret filiis vel filiabus

de Guilielmo Ra mandi in fi procreatis.

Diploma , Icriptum anno • 1 j 1. ex archiuo regio Barcinonenli edidit Stiph. Balvz. in adpend. ador. vet. ntt. ij 6.

p. 1558. Tom. II. Cafiiular.

§. CCLXX. Commu- In legibus Bvrgvndionvm nihil , quod ad illam bonorum

mo lio- communionem pertineat , occurrit , multa contra , quae illi non

apud ' Parum refragantur. At apud Francos iidem fere mores , quos Francos apud Wifigothos obferuauimus , obtinuerunt. Nam et apud hos

ex lege communis erat adquaeflus , ita tamen , vt vidua non portionem

Ripuaria. pro rata illatorum , fed femper tertiam bonorum adquilitorum

partem, caperet. Lex Ripvar. r ir. 37. %. 2. Si maritus vxori per

ficriem fcnpturarum nihil contulerit , fi virum fuperuixerit , L. folidos

in dotem recipiat , et tertiam partem de omni re , quam fimul conla- borauerint , Jibi fiudeat euindicare.

§. cclxxi.

Ex capi- At P°^ea quodammodo mutatum eft, fancitumque , vt ex

tularibus. sdquaeftu feudalium tantum rerum tertiam partem caperet vxor,

reliquae res omnes inter viduam et heredes aequa lance diuide-

rentur. Capitvl. CaroLI M. et Lvd. Pii. Lib. Illi. f.$. Volu-

mus, vt vxores dc/undorum poft obitum maritorum tertiam PAR-

TEM collabor at ionis * , quam fimul IN beneficio conlaborauerimt , capiant : et de His REBVS , quas is , qui illud beneficium habuit , ALIVNDE adduxit , vel compar a uit , vel ei ab amicis fuit collatum

efi , has volumus tam ad orphanos def undarum , q tam ad vxores eorum , peruenire. Eadem repetuntur Lib. V. §. 2Q$. ex iifque

patet , adquaefluin ex feudis inaequaliter diuifum elTe , allodium

ex aequis partibus commune vtrique coniugi fuifle.

*Haac


* Hanc tertiam conlaborationis par-

tem et in Thuringia cdtfie viduae lii-

pcrltiti, patet ex Tradit. Fvld. Ub.II.

cap. i. apud Pistor. Id vero notatu di-

gni (limum videtur , iplas reginas tertiam illam thefauri i a regibus relicTi ,

partem , tamquam portionem adquae-

ftus coniugalis legitimam, Cbi vindicafle. Aimon. de gefi. Franc. Lth. II.

cap. }S. Iji, procurante Ega, Otlolouaci,

regit , palatium gubernante , omnit the- /aurorum Dagoberti /ttpelltx in J pedebut

variit , muneribufque antea abditit proia- ta, ac inter fratrtt aequa e/l lance dtitifa: TERTIA PARTS tamen ex omnihir, qttac

Dagoberttu adqvisierat , prf.quam

Nanthtljem fibi fociaueral , ipf Reginae

feruata. Gemina his funt in adpeno.

Gkeg. Tvron. cap. 8j. p. gff. et in GESTIS DaGOB. cap. 47.

f. CCLXXII. Ad Saxones quod attinet, non parum diferepabant Wefl- Commn-

phalorum ac Oilphalorum et Angriuariorum iura, quae ita de- n>°l>o- feribit lex Saxon, tit. 8. De eo quod vir et mulier fimul con-

quifierint , mulier medium portionem accipiat. Hoc apud Weft- *£“ef ** phalaos : apud Ofljalaos et A npr.tr iot , nihil accipiat , fed conten- Weftpha- ta fit dote fua. Itaque apud Weftphalos quoque communis erat los un^ adquaeftas , ita tamen , vt vidua non tertiam partem , vti apud tum. Francos, fed femiilern iftius, caperet. Apud Oftfalos vero et Angriuarios plane extra vfum erat coniugalis illa focictas.

§. CCLXXIII. In legibus porro Alamannorvm, Boioarjorvm, Anglio-

rvm, Frisonvm, Langobakoorvm nullum me reperiffe fateor

huius communionis velligium. Omnes euim hae leges non nifi certam partem ex rebus mariti, iure vel vfusfrudus, vel pro-

prietatis , vxori deflinant , vel dotem , morgengabam , metam , wittemon dari iubent, nulla fafta focietatis aut communionis

mentione, vt dici poflit , toto illo tempore, quod a Taciti temporibus ad faeculum nohum vfque lapfum eft , focietatem illam coniugalem apud quofdam Germ. populos plane non obtinuifle, apud reliquos, vbi obtinuit, tere ad lolum adquae- flum pertinui ffe.

§. CCLXXIII I. Nefcio itaque , qui fattum fit , vt porterioribus faeculis paene communis Germanis omnibus eflfe coeperit illa communio ,

adeo , vt et ii populi eam receperint , quos antea illam igno- rafTe , diximus , et quibufdam locis non modo adquacftus , fed et bona ipfa pleracjue, communia haberentur. Sane ea in re conueniunt iura omnia Germanorum , quorum paullo latius patuit v£us. Ivs Sax. ProV. Lih. I. art. 31. Mann xn4 ff'eib hahen

R 3 nicht

Reliquae

gemes

eam com-

munio-

nem ig-

norafle . videmur.

Sequea» ■ibus faeculis eam

probam ius Saxo-

nicum ,

Sueui-

cum et

Lube-

cenfe.

Digitizecfby Google

1 34 ELEM. IVRIS GERM. Ltb. I. Tit. XII.

iiicht gezrreyet Gut zu ihrem Leben. * ivs Prov. Svev. cap. 4 6. Mann vnd fteib mogent nicht gehaben Gut gezsrayet : et cap. 54. Stirbt einer Fraiten ibr Mann : fie bleibet in des Mannes Gut

vngetkeilet mit ihren Kindem. ivs Lvbec. Ltb. 11. tit. 2. §. 12. non exrtantibus liberis , fuperftitem maritum femiffem bonorum vxoris lucrari , alterum femilTem cognatis vxoris reddi j viduam porro dimidiam illatorum bonorum recipere , et reliqua aequa

lance cum cognatis mariti diuidere iubet. Liberis exrtantibus , fuperfles , in viduitate perfidens , vfumfruflum retinet : Lib. II. tit. 2. art. 1 1. ad fecunda vota tranfiturus maritus , arma et ve-

rtes optimas , vidua iterum nuptura annulum pronubum iure

praecipui capit : reliqua cum liberis aequa lance diuidit , adeoque , et hoc iure veram erte inter coniuges communionem , ne-

mo negaucrit. Addatur Lib. I. tit. J. art. 6. vbi bona coniugum vocantur gefamtes Gut , et Lib. II. tit. 2. art. 26. 28. et 30. vbi dicuntur gemeines Gut. Mev. ad Lib. I. tit. J. art. 5. n. 16. feqtt.

* In Zobeltanis legitur : Zu ihrem l.eibe, nullo lenfu. Sequuntur enim in Boxstorffiana verba: Snrbt aber das

IVeib bey dei Mannei Leib , ex caque oppo (itione manifcltum e(t , in vetere

exemplari Saxonico fuiile zu ihrem Li- ve : Liue vero hic non ell der Leib , fed

dat Leben. Vid. Hoffm. de c omm. to- nor. eo niugil. $. x. p. 6. Talia multa

in reccntioribus fpcculi iltius editionibus, ad Mitnicam dialettum inflexis,

occurrunt, quae fatis ollendunt , cius verfionis auctorem parum peritum fuit fe dialecti Saxonicac.

* Eadem

viguit a-

pud Sic- fuicenfes et Holla-

In Weft-

phalia.

$. CCLXXV.

Quum itaque tria haec iura, quae olim in Germania veluti communia fuerunt, confpirent : non mirum eft , et rtatuta ple-

rarumque Germaniae ciuitatum hanc communionem, liue VNI- Versalem omnium bonorum, fiue generalem adquifitorum ,

probaire. Vniuerjalem inculcant leges Slesvicensivm , apud quos obtinet parocmia iuris : VFamt die Decke uber den Kopf ijl , fmd

die EMeute gleich reich. Cvpraevs de fponf. cap. J. §. 35. De

fimili coniugum Eiderstadensivm et HvsvmensIVM communione agit celeberrimus Vogtivs in Dijjert. de iure coniug.in

bona.proleg. §.13. De Hambvrgbnsivm denique statvta Hamb. rart. 1IL tit. 3. §. 3. 4. et 8.

§. CCLXXVI. In Westphalia (ere vbique obtinet vniucrfalis illa bonorum communio. Pertinet huc statvtvm Mjnd. Ub. 1. tit. 13.

art. 6. quod omnia inter coniuges communia erte iubet, es vvare

danit

DE POTESTATE AC TVTELA MARITALI. 13 j

dann Sach , dafs folcbt Eheleute vvieder diefer Statt vhraltes Her- kornmen vnd Gebrancb in denen EhepaElen keiite Gcmeinfcbafft ibrer

Giiter gemacht , oder von ibren Giitem ein gevviffes fich vorbehalten habcn. De fimili Clivensivm et Marcanorvm * confuetu-

dine videndus ili. a Lvdewig. in differt, de fucceff. coni, et diffort. lib. cap. j. §. 3. de communione coniugum Rauenfpergenlium. Hert. m Differt, de foetet, futi, contr. Sebi. I. f. 4.

* Vbi tamen §. 6. obleruatur , eam lia. Nam in reliquis praediis ac rcbu» bonorum communionem imer coniu- ius commune leruari, docet Fhltman-

ges non obtinere inter nobiles , quod svs de Jure in re et ad rem cjf. IJ. attinet ad bona , quae Hitter-Suzt eo- n. 19.

cantur , iiue 1'eudalia fint , fiue allodia- ,

§. CCLXXVII.

Sed et in inferiore Saxonia hanc communionem religiofe fer- fn Saxo-

narunt Bremenses , quorum in statvtis Part. lll. tit. 3. §. I. “u infc*

ordcl 8(5. legimus : So vvoor tvvee tefamende kabmen an echtfchap, rl0re' vvat de bebben , dat is ibrer beyder na Stadt-Recht : Conf. V. A.

Casp. a Rheden de Succeff. coni, fecundum Statut. Brem. Mode- stin. Pist. Vol. II. Conftl. 2. pr. De Lvnebvrgensivm focietate coniugali egit Hartw. a Dassel Confuet. Litneb. Ari. I. p, 149.

§. ccLXXvnr.

Nec minus in fuperiore Saxonia his moribus vixerunt Thv- In Thu-

ringi , apud quos Arnftadienfium flatutum huiufmodi laudat Mo- ringtaet

dest. Pistor. Part. l/ll. ouaeft. 164. pag. 4 1 7. nec non Salzen- !er.ri.5 A”*

iium et Sangerhufanorum Carpz. Part. III. Confl. 12. Dcf. 6. n. y. 14 un,s’ Anhaltinorum iimilia olim fuiife iura connubialia , ipfa eorum IV- RA Prov. tit. 4y. te flantur , vbi referunt , dafs in denen Furfll. Anhahifchen Landen viel vviedrige Gevvonbetten ftch enthalten ,

vnd die Fratten , die tibergebliebcn , an etlichen orten die Giiter al-

ie , an etlichen die Heljfte genommen , vvie viel Kinder auch vorhanden gevvefen. Vbi fane prior fuccedendi modus pertinet ad ius illua tritiflimum : Langjl am Leib , langjl am Gut : Huth hey

Schleyer , Scbleyer bey Huth * ; ( §. 2jO. * ) pofterior ad bonorum inter coniuges communionem.

* Quemadmodum hae parocmiae hir. Lib. I. far. 69. Wshneb Obf. ad vniuerCilem coniugum (uccelfionem fraft. vote Gn:. item : Man eide Htjf

pertinent : ita de communione bono- hebbtn gcen vtrjtkeyden Gotdy quam in- rum altae udantur, vel uti Leib tui Leib: terpreutur Ant. Matth. farocm.ll. Gut an Gtu , de qua Utar. Paroem.

§. CCLXXVI1II.

i}6 ELEE I VR. GERM. Li 8. I. Tit. XII.

§. CCLXXV1III. Iu Mar- In Marchia quoque olim obtinuille communionem illam ,

chia, Po- fatentur Schepliz Confnct. Alarch. Pan. III. tit. 2. n. 2. et Prv-

ineranu KMANNi y0im /, Confil. jq. n. 7. Nec aliunde nata ed conditutio

Meck-' celeberrima Ioachimi I. Eletdoris de fuccejjione coniitjrum , quam Jenburgi- pod Kohlivm nuper illudrauit amicitiae nodrae decus , Chr. cis. Godofr. Hoifmsnnvs. At mira hic tropica indituit ius Roma-

num , podquam prifea iura patria deferuerunt illudre iudicium ca- merale Marchiae ele&oralis, et ordo iuridicus Viadrinus, et vtrum-

que collegium communionis illius , tamquam iuri communi minus conuenicntis , non diutius habendam eile rationem, datuit. Mvl- ler Praft. rer.forenf. KefoL 90. n. 10. De communione coniugum

in terris Pomeranicis , inprimis in ciuitate Sedinenfi , recepta , te-

datur Mynsing. Deci/, o. refp. J2. n. 13. de Rodochienlium moribus Cothmann. Vol. i. Refp. y. Io. Goedd. confil. Marp. lol. 1.

Conf. 2 6. n. 90.

mentium iure riuitur. Nam ei hoc communionem bonorum tcnci : ceu patet

ex i VR. Cvlm. Lib. IUI. iit. l.Jequ. vid. ivs Prvss. Li b. V. 1 u. li. an. j.

§. x. Add. Hartknoch. di utre Prujj'.

§• J- Tn Sue- uia et

* An in rtraque prouincia in vrbibus potius haec confuetudo viget, quam ruri , et ne in illis quidem omnibus ,

led in iis , in quibas ius Lubecenfe re-

ceptum eft. Simile quid in (-'ruina obtinet , in qua communio ilia iis locis

obtinet, vbi vel Lubeceniium, vel Cul-

§. CCLXXX. Vt fuperiorem quoque Germaniam ludremus, Svf.vos et Ala-

mannos olim communia putalTe coniugum bona, non modo ex

Heluetu. tPECVLO Svevico , verum etiam ex ivre Prov. Wvrtenber-

Gico Pan. Illi. tit. I. colligi poted. At plerifque locis com-

munio illa vel plane exoleuit , vel ad adquaedum tantum redri- fta ed. Quod et de Bavaris , Badensibvs, Palatinis, di-

cendum , quorum ius generalem tantum focietatem probare, odendit laudatus Hoffmannvs de Commun. bonor. coniufral. j>. 3. p. 16.

21 . fequ. qui tamen apud Basileenses et Schai hvsanos vni- uerfalem omnium bonorum communionem fuperclie , obferuat ibid. f. 3. p. 2.

§. CCLXXXI. In Fran- Denique et in Franconia ac vicinis prouinciis , nihil diui-

duum habere coniuges , fatis notum ed , idque de Bambergenfi-

bus diferte addrmat Ivst. Veracivs in Con ‘uetud. Bamb. Pan. II. qu. I. 2-fequ. de reliquis Francoiubus id liquet aus der Landger.

Ordn.

.*

v

DE POTESTATE AC TVTELA MA&1TALI. 137

CRDN. des Heruogtbums Franeken rari. III. tit. 88. f. 2. vbi eaa

dem huius iuris ratio redditur , quam fupra ( f. 2 63. * ) adduximus : Dievveil beede Mann vnd lleib in vnferrn Suffi des Hert-

zogtbums Franckm fafi zuglcicb die Biirden der Ebe tragen , vnd mehrentheils hartiglich arbeuen mtiffen. Vid. III. A Lvdewig Opufe.

Tom. II, p. 1302. De Nokibergensibvs idem patet ex reform. Norib. tit. 27. §. 1.

§. CCLXXXII.

Ceterum ne ea quidem , vel vniuerfalis , vel generalis , focie- Marito

tas impediuit , quo minus maritus in poteflate haberet vxorem , tompetc- eamue tutela regeret , fed tali , quae cum vfufruflu omnium bo- ̂ norum vxoris , et alibi cum facultate, ea pro lubitu alienandi , vxorera f

coniunfta effet. Legis WisjgoThicae fcitum erat, virum vxo- quae ei rem fuam habere in poteflate. Ita enim legimus Lib. Illi. tit. 2. tutela.

(. «y. * Idemque ius viguifle oportet apud Bvrgvndos , ceu patet ex LEG. Bvrg. Addit. I. tit. 13. vbi marito poteflas in vxo-

rem eiufqttt res , diferte attribuitur. Apud Alamannos porro maritus, ioluendo pretium nuptiale, adquirebat mundium in vxorem ,

ncc illi patria poteitas prius erat in liberos , quam id mundium adquiliuillet. lex Alam. tit. §. 1. tit. yi. tj. 2. Denique et ivs Langob. Ub. 11. tit. 10. f. 1. vxorem non patiebatur in fuae

poteflatis arbitrio , id efl , flue tnundio , viuere , fed femper fltb poteflate viri, aut eurtis regiae , permanere , iubebat. Addantur Car. Cottvs Sic. et Nic. Boer, in Gloff. ad Lee. Lang. II. 10. 2. Andk. de Barvlo Commem, ad Leg. Langob. eap. <j. p. 3 y i .

* Eadem tamen lex in eo a princi- e(lc , adparet , quod obferuauit Iac. piis iuris Germanici vel maxime rece- Cvitc. Commtnt. ad f/. feti .1. t. in ea

dit , quod v.xores pro <"e pollulare pa- lege pleraque, ( nec enim cum eo dimur , nec maritos pro iis admittit, nili xcrim , omnia ) ex iure ciuiii petita illas rem ratam habituras , cauerint. ede. t;f>. II. tit. }. 6. Quo ipfo verum

§. .ccLxxxnr. Ceterum illa tutela vel poteflas maritalis alibi tantum ad % ve*

perlonam vxoris pertinebat , et ad res eatenus , vt non liceret j^{^r,Te* iis de bonis communibus line confenfu maritorum difponere, et hi conflante matrimonio vfumfruftum etiam ex bonis vxorum

perciperent , et inde ferrent matrimonii onera : alibi maritus

abfcille difponebat de rebus vxoris , etiam illa infeia ac inuita :

alibi , quidquid egerat gefferatque maritus in negotiis ac rebus Heineceii Elem. lurit Germ. S vxoris ,

ij8 ELEM. IVRIS GERM. Lre. I. Ttt. XII.

vxoris , ratum quidem erat, confla.".!? matrimonio, at; eo fo= luto, ob laeiionem , aliafque iuftas cauflas , refle refundebatur.

§. CCLXXX111I. Ceu ex Primi generis poteftas vel tutela maritalis paene vbique in

Ie.f,b“? Germania viguit, * nec alia eft tutela, quam maritis tribuunt ^jru' *' tvs Prov. Saxon. Lib. I. art. 48. ivs Prov. Svev. cap. 309. ivs Lveec. Part. I. tit. IO. art. I, et ibi Mev. n. 17. ftqu. et

Uamb. Pan. J. tit. 9. an. 1. Secundi generis tutelam obtinere

apud Belgas , tellantur Vinn. ad $. 19. Inji. de excuf. tut. NeosTad. Obf. rcr. iudic. 9. Grotivs Introd. ad Ius Belg. Ub.

1 - I. cap. 3. RoDENB. de ture coniug. Illi. 4. 9. FranC. ZvpAEVS

• ’ Notit. iur. Bclg. p. 172. NtC. Bvrg. Cpnfuet. Piandi. Trabi. III. n. 1. Herbai. Rer. Quotid.Xlll. Tertn generis eft tutela ma-

ritorum in Anglia ct Normannia , de qua Io. Cowell. Infl.

iur. Angi. Lib. I. cap. 22. p. 40. Leg. Normann. Ub. II. tit.

36. $. 3. ct 4. apud illuftr. de LvdbwIG Pelian. AISSC. Tom. VII. p. 338.

* Quin fimilem tutelam fit extra Ger- maniam , vbicuraque originis Germa-

nicae gentes nouas Ubi ledes quaefiuc- runt, euam hodie maritis ex lege com-

petere , pluribus demcniirjtum dt in dijj. Je ihji ito uinre , et cnrat. ox. i:gti.

f * aap. 1. f: 1 i.jcqu. De vmucrla Gallia id .idnrnum Io. Faber ad L. t.C.de bon. mMern. ChOPPIn. in Itg. And. mu-

nictp. Tom. I. p . 41. I4S. 3 4S* Tom. II.

p. jy», Fyrrh. Engleberm. conju. Au- rcban. ut. 9 §. io. Nic. Boer, lonfu.

Bauric. ut. i. j). 4. p. 6. Io. Sainson

§. CCLXXXV. Definitio- Iam ergo inde facile patet , commvnionem bonorvm in

nqs com- Germania elTe ius , quo vel vniuerfa bona vtriufque coniugis ,

munionis vej ’ quod ex illis adquiritur , confummato matrimonio ,

runT « 'ta communia funt , vt ea conflante matrimonio pro indiuifo

poteiati» polfldeantur, pro diuifo vero communia fint, fimul ac folutum

maritalis, eft matrimonium. Potestas vero vel tvtela maritalis nihil

aliud eft , quam facultas , marito competens , tum perfqnam vxo-

ris regendi defendendique , tum eius bona ita adminiflrandi ,

vt vel ipfe de illis fuo -arbitrio difponere, vel faltim vxor in 4 - • $ illis

confa. Taran, tit. 14. pag. 1J1. Bakth. Chassan. comJu. Burg. Rutr. 4. f. J.

n. 4J. p. $«. BtRTr. Argektraevs conju. Bnunn. art. 48 j. pog. i8jy. De

Hilpanis idem oblere.it Alfonsvj db Azevedo ad Keg. Conjl. Hifp. E

Donique et in Iulis fimilem confiie- tudincm paffim inoleuifie, veluri Tici-

ni , Mediolani , Florentiae , Eugubii > telhntur Balovs Voi. I. conjii. 48S. et

Fancirol. Far. Ldi. Lib. I. cap. p».

p. 1 79.

~ ; DE POTEST ATE AC TVTELA MARITALI. 13 j

illis nihil agere poflit, fine mariti praefcitu et confenfu.

§. CCLXXXVI.

Ex quibus' definitionibus eruimus axiomata : I. Communio De vtra- bonorum iis locis , vbi adhuc obtinet , matrimonio demum per- que axio*

fefte adimpleto, nafeitur. II. Ea alicubi bona omnia abenabiha ; ml«-

alicubi certum duntaxat bonorum genus; alicubi adquaeftum tan- 1 ' tum adficit. III. Effefta etiam cius communionis eadem funt J

quae alias in communione vel focietate reperiuntur. Illi. Paflis tamen eam et euitari, et ardioribus limitibus circum feribi polle,

nullum eft dubium : id quod in Germania vocant eine bedun~enc

Ebc. V. Tutela maritalis pafiim adhuc obtinet, * et VI. qt.um* uis interpretatione prudentum non parum reftrida , edc&ua ta* men fatis notabiles plerifque locis reliquit.

* Notum hoc cft de Saxonia , vbi

tamen tutela illa , muceto lure Roma- no , in curam mutaia , ac paene ad ni-

hilum redacta cit. tdemque dicendum

de vrbibus , quae tus Lubeccnlc receperunt, et de prouinciii Belgicis. Quin

quamuis in i-rtlia ms Romanum mores patrios tautum uon omnes in exii-

lium egerit: tamen et ibi mulier ipfo

iurc , et fine magillratus continua- tione , eft tiib cura nutriti lui , modo

hic nec furiofits , nec prodigus , nec minor fit. Vid. Io. a Sanok U ciU

Ub. II. iit. 4. de/, i. Tho. Hkrbai. rtr. quotid. XIII. 4. Hvber. Prae k(l. ad fani. Ub. XXI III. tu. I. f. 4. « {.

§. CCLXXXVI I.

Quemadmodum itaque communio bonorum iis locis , vbi fncjp;t adhuc obtinet , matrimonio demum perfede adimpleto, nafeitur : demum ( f. 285. i.) ita ( 1. nufquam ad eam conlbtuendam fufticit confcenl»

HyAryia, lvs Prvss. IJb. V. tit. 1 3. art. j. §. 7. fed ( 2. ple- toro, rumque requiritur , vt coniuges eodem ledo cubuerint : ivs

Prov. Sax. Ub. I. art. 4J. Ub. III. art. 4^. WesEL. de Connub.

bonor. fodet. Tratl. I. n. 50. et 44. pro qua confcenfione tori

( 3. vix habendum efi illud Saxonicum , quod alicubi an-

te prandium nuptiale fpotifum fponfamque eodem ledo infidere iubent , ( die Br.tut folle dem Brautigam itis Bene bcygifctiet

tterden ,) idque fufticcre putant , ad lucra nuptialia capienda. * CarPz. Part. 3. Conft. 19. drf. 4. n. 7. fequ. BevsT. de Con-

nub. Part. 3. cap. j.

* Saltim veteres legiflatores , quoties

confcenfionem tori exegerunt, non ima- ginarium huiulmodi congrciTum , led

veram matriinomi confuminaiionem e-

xegilTc , elucet ex phrafibus itupanK».

mmx , quibus actum hunc delrribunts

vemci copulari mariti jlm 0, G<t.o. i v- RON. Ihji. Liit. Illi, e ap. 9. ms Mjmitct

B ttt 1 mea, ivs Prov. Sax. Ub. I. art.

45. zu e hilichtm Bejhger kommiit , vitd

S 2 *

Alibi

140 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XN.

iit Decke befddagen. I V! Piiov. VC'vn- Francof. Fort. II. tit. J. §. f. by/Iapen TEMB. Fort. Illi. tit. 1. ehthchcn btylte- vel beyfchlafftn. Statvt. Vianens. art. gen.darauf etnander bcywohnung thun, ». (§. tjt. * ) Aid. ill. Hoffm. de vnd alfo rcchtt ElieUuie werdtn. Ref. Ccirmun. Bon. conmg. §. 4. p. iy. j qit.

<?cLxxxviii.

Quin tantum abeft , vt fufficere videatur hfohoyl» ecclcfiafii- procrcata ca , vt ( 4. alibi requiratur procreatio fobolis , nec prius com-

* munionis iftius effcftus fefe plene exferant , quam pepercrit vxor ,

uWulln- et /octus viuus Prodierit 111 lucem , crann das Ktnd die vier nuo. liande bcfchrieen. * Schikfvs Cbron. Sile/. Lib. III. cap. 3 j.

Henel. de comm. bon. inter conittg. in multis Sile/, loc. recepta PaK' 49^: HoFi M. dijf. cit. f. 4. p. 29. fequ. Quin ( c. alicubi non nafcitur communio inter coniugcs , nili per annum et diem cohabitarint , et communi conuiflu vfi fmt. Wesel. de connub.

bonor. fociet. tr.tCl. /. p. 10.

* Ivre Alam. tit. 91. §. t. vita manorum (latuta pleraque: tamquam fobolis non ex clamore , fcd ex aper- multo certius figbtmi vitae , et quod ris oculis tuditabatur , C , nimirum in- non facile fallere praefemes poflit. Vid. f*nt imus remanjetit aliquanto Jpatio , lvs Fsvn. Sax. Ari. 10. Colhh. l>r-

vtl vnuis horae, ti pojfn ajhnre ocuiot, cif. m8. Hoffm. Script. ier. Ltjatic. et videre culmen domus , et quatuor pa- Tam. 11. p. IJJ. rictes. Vagitum tamen exigunt Ger-

f. CCLXXXVJIII. Quaebo- Quumque , vbi vniuerfalis inter coniuges communio efl , nacom- bona alienabiiia omnia communicentur: (§.286.2.) cotirequens

munia eft, (6. vt illa communio nec ad feuda pertineat, Lamb. Go-

fint, (i Rls confit. Velau. cap. 10. art. 2. /rloff. 1. n. 2. et Aditerf, fur.

nhTfo”*- Tratt- 1. cap. I. /. 33. et cap. 3. Wesel ibid. p. 18. nili lint niuerla- alienabiiia: Nic. Bvrg. ad Confit. Flandr. Trabi. 111. n. 19. Voet.

Iis. de Digeft. Lib. XXlll. tit. 2. p. 43. nec femper ( 7. ad bona aui-

ta, * Lamb. Goris. ibid. n. 3>- 32. nec vnquam (8. ad fidei- coinmilTaria , quippe quae quodammodo pro alienis habentur : Wesel ibid. cap. 1. #. 87. quamuis ( 9. fruftus ex hniufmodi

bonis omnibus communes efie, netr.o temere negaturus llt.id-

• que et iure Francorum cautum efle , iam fuprn oftenderimus.

(§. 271.; * Attamen ivrf ErnEROSTADiEN-

ttvM ltatutatio omnia bona etiam he-

reditaria, quantumuis inalicnabilia.communia Cmiliaque ede llatuta Tonnin-

gcn&um , Hulumudium , Fridericolia-

dien6um,pluribus oflendi: V.C.Franc. Ern. Vogt. de iure cor.ittgum in bina ,

fpeciatim df praecipuo, quod viduis nold. in ducatu Slefu. ct Holf. t * iure fafeiae

capillari 1 competit, protegam. §. 1 1 jemt. CCLXXXX.


§, CCLXXXX. Quandoquidem porro alicubi certum duntaxat bonorum gc- Aliquan-

nus commune habetur: ($. 28 6. 2.) non mirum ell , ( 10. mre do certa

Bauarico , Palatino , Badenfi , Wurtembergico , excipi bona , for- £ntum tunae beneficio, vel iure hereditario , alterutri obuenientia. Hoffm. c°™ma. differt, de commun. bonor. coniug. §. 3 . p. 21. fenu. ( 11. Iure fu- n;a (um. tico eam communionem reflringi ad bona mobilia et pecuniam ,

immobiliaque, conflante matrimonio titulo lingulari quaefua, et

prouentus ex immobilibus hereditariis, quae vel tempore nuptiarum habuerunt coniuges , vel conflante matrimonio iifdem

obuenerunt. * Fbanc. Ern. Vogt. de iure coniug. in bona f.

4. fequ.

* Excipiuntur itaque bona immobilia, quae iam viri vel vxoris erant, quum

in matrimonium conuenirent : bona

mobilia et immobilia , iure heredita-

rio ad alterutrum coniugem, conflante matrimonio, dcuoluta , quippe quae quod ad vliim tantum , poiTeiSonem et frudtum ex iis prouenientem, non quod ad dominium , communia habentur ,

nift forte mobilia ex linea collaterali

prouenerint, ct alter Coniugum cognatis , a latere iunclii , itidem in huiul-

modi bonis, conitame matrimonio, fuc- ceflerit > (iquidem tunc et haec bona communia ct diuifioni obnoxia funt , licet non lint eiufdem quantitatis, /otiT.

i Aid. p. f.p. 5. « 6.

§. CCLXXXXI.

Vbi porro folus adquaeflus communis efl : ibi ad bona adquifita AKquan-

referuntur, ( 12. quaecumque communi opera ct induflria parra jj^adqtu- funt. Gars. de adquuejlu coniug. n. I. (13. quidquid maritus ex of- (un, ficio publico adqutliuit. Heeser. de adqiiaeftu coniug. Pure. II. loc. 18. n. 3 3. DifT. HarprechT Volunt. Illi. Conf. 63. ( 14. Fruftus ex

rebus dotalibus prouenientes , Heig. Pan. I. <\n, 2. (ly. lucrum

ex mercatura, vel re cauponaria , aliaue negotiatione perceptum, Hakprecht Vol. V. Confil. Tub. 81. <j. 27. ( 16. dona nuptialia ,

( §. 232.) et alia : quamuis de his omnibus mira fint fententiarum diuortia , et multas eius generis quaeftiones pepererit diuer-

forum iurium commixtio *. ) Vid. Lavterb. de foetet ut e bonor. coniugali. cap. 4.

* Vocantur huiuTmodi bona uAqm- fva Germanis .ite Erruwcnfthjifl , item er rtmgene vel vfolgewonnenc Culer.

Quum vero ea bona opponantur modo bonis hereditariis , den n Erb-Ctnern,

veiuti , quando iura Hatnburgenfia et

Lubecenfia de bonis tantum adquifitis

diiponi patiuntur , modo hereditariis et aduenritiis omnibus > veiuti quando IV- re Pttov. Bav. tit. 1. an. 1. commu-

nia coniugibus cfTc iubentur adquifita,

alter Vemog.-n, titu hy.it Eheintrt t tm te , . S 3 d*#

•O ..Ivi

1*2 ELEM. IVRIS GERM. Lib.I. Tit.XII.

drm Etr.kommcn ihrer Guter erJparet,oder

Jiiyl Uurch ikren etgcnen Ftujt cruocrt ,

uber nicht dttrch Erbjchafft , oder m an-

derc H'ege d-.m emem Ehegattcn ailan zugijianden ijl : modo plura alia exci-

piantur , veluti in conltitutione Hol- I lUica wm Httbcnbsnd vnd Fidululicr

Gtrecluigkeil §. ). Has iibrtg aber von

, T.pczereyen vnd Decken ,fol

Jte nicht zufammcn gezettget , vnd dem

Mann von femen Eltern vnd Frrtmdcn

angeerbet vnd gegeben , dajfeibe altes foU den Kuidcrn altem bleibcn vnd die Frauen

darinnen nutu erben, inglcichen an den

rcijtgen PJerden , wapen vnd wehr.n, Buchjen, Gejehws, Pulver, lieclier , vnd

was huzsc gehbret , Jolchet fulget bili icis

den Erben , vvu astch ali baar Getd’, fo auf brseff vnd fiegel gcwtjcn, demit foll die wttwe nuht zu Jtkajjen bal cn :

tieri non potell, quin, non accurate ob- leruata vocabuli notione , ifttm/tia er-

rores ct dilfidia innumera pariat. Vid.

Lvoovtct Vijf. de dijcrim. nonct um hered. et adquifu. et Hoffm. de cemmun. bon. eontug. §, J. p. »o. Jeejtv

fecVa con

ll.intc

mairi- monio.

§. CCLXXXXII. Commu- Quumquc huius communionis eadem fint effeda , quae in nionis ef- alia focietate vel communione reperiuntur: confequens eft, (17. vt

nulla opus fit fpcciali rerum traditione, Goris slduerf. dtp. I. p. 10. fed (18. fine ea res communes vterque coniux communiter poflideat , ac proinde dicantur efle in compofleflione , {Munit vnd JFeib Jitven rnit cinander in gteicher Gevvebr. ) Spec. Sax.

Jdb. I. ari. 43. lvs Weichb. art. 2*. Spec. SvEV.r4p.309. Schilt.

Exerc. §.52. Berger de pojfejf. vxoris , inprimit jitx. Vol. Dijf. p.

1383. ( 19. Vt neutra pars alienare res immobiles poflit fine alterius

confcnfu, atque (20. inde fit, quod fuper venditionibus, permutationibus, donationibus , nullum fere olun lactum fit mftrumentum , in

quo non fpeciatiin vxoris confenlus fuerit expretius. Kkess. de nequit. fnccejf. coni. c.tp. j. SpeMEK. de vfitfr. maritati Secl. I. >.3

iloiiM. tbid. t. 6. p. 3 J. fcqu. (21. Vt commune etiam fit lucrum et damnum , ac proinde ( 22. communiter etiam ad ex-

pungenda nomina, ab alterutro contrada, obltridi fint coniu-

ges, * faluo tamen vxori beneficio cellionis bonorum, lvs Lvb.

Ub. Ut- til. 1. art. 10. lvs Hamb. ' Part. II. tit. 1 1. an. I J. * Hext. Paroem. iur. Germ. Lib. I. communione ex 'utre Hamb. In primis

par. 70. profert paroemiatu , quae huc pertinet , Oie dm man trowt, die trowt ook de Schuiden. Sed haec obligatio ,

inueeto iure Romano , variis circum- icripta eli limitibus , de quibus ili. BotiiMCR. de acrit altent tnicr e onitt-es

§. CCLXXXXIII. Ex eodem axiomate confequttur , ( 23. vt haec communio >

mortuo alterutro coniugc , continuetur vique ad fubfequentem

diuifio-

notatu dignum clt, iure Lubeccnli eam obligationem nalci , li liipcrttiies fint liberi. Ltb. 1. tu. 5. art. 7. Quod ius vnde fu, ex iis, quae fupra ((j. 1S8.)

diximus , facile intclligiiur.

Nec non eodem

kjlutO-

• DE POTESTATE AC TVTELA MARITALI. 145

dinlliop.en:; fi'nc ( tiptrJics uuiia HUI tum aeiuniLi m>c«

ris communia poffideat ct adminillret , quod iura Germanica vocant den Beyfttz. Ivs Bad. fari. VI. tit. 6. Ivs Prov. Palat.

fart. IUI. tit. 13. (2j. Vt,fi liberi communes fuperfint, fuperftes bonis communibus vtatur fruatur. Vid. dijfert. noflr. de vfu-

frudit materno , in primis iur. Hamb. ( 2(5. Vt quando bona diuidi placet , fuperuiti modo pars dimidia bonorum communium,

modo pars tertia, modo virilis, prout eam leges definiunt , *

quin aliquando, ( 27. deficientibus liberis’ et nepotibus , vniuerfa bona praemortui cedant. IIert. Epidipn. paroem. iur. par. 17*

* Et hanc veram edis originem VORTION1S SrATVTARlAE, quam leges

Germanicae omnes coniugi fuperltiti cedere iubent, praeclare obieruauit laepe nobis laudatus Hofpma.nn. de com- nwn. ban. coniug. §. 7. Quum enim

nulla apud Romanos edet coniugum fucceilio , nili vel deficientibus cogna-

tis, ex edicto vnde via et vxoR.vel

ob fuperllids paupertatem , ex auih. praeures C. vnde ver. et vx. aliter multo

philolbphati litnt Germani , qui vel ideo bonorum defumfti exfortem ede

non patiebantur coniugcm , quia con- Itamc matrimonio omnia cum coniu-

gc communia habuerat. Itaque et iis Jocis , vbi ius Romanum illam com-

munionem bonorum in exliiium egit,

reliquiae tamen cius manferc littis notabiles , in primis vero roe.no illa

statvtama.

§. CCLXXXXIIII. Quum vero haec communio paftis conuentis et euitari , et

arfltoribus limitibus circum feribi poflit : (f. 2 86. 4.) facile eft in- telleflu , ( 28. cur iis locis , vbi per leges omnia inter coniuges communia funt , faepilfime fiant pafta dotalia , Ebezarters , Ebe-

Uche vel Eheftifftungen , iifque (29. in anteceflum definiri foleat ,

quae conflante matrimonio communia -futura , et ( 30. quae , eodem foluto , ad fuperflitem peruentura fint. Quae quidem pafta,

( 31. fi talri vere lint , tefiamentis matari non pofie , omnes om-

nino fatentur *. Neque monebimus , ( 32. nullam efle communionem , fi matrimonium nullum fit, eamdemque (33. certare ob ad-

ulterium, ( 34. renunciationem , (3;. et contrariam confuetudinem. Id enim vel refla ratio fatis vnumquemque docet.

* At rem non aeque certam exillimant , fi per moditin vlrimae volunta-

tis concepta fint : liquidcm tunc et quinque teilium j radentia opus ede fla-

tuunt, ct huiulmodi pacta, vti alias ex-

iremas vol-antates , ambulatorias cfie

contendunt vique ad mortem. Molle*.

I‘art. II. Conji. XXXXIII. is. 1. Carpz. Part. II Conji. XXXXIII. ief. 10. Enim-

uero quum leae !tic fit verborum dif-

crimen , et patftionem , communi vtriulque contentu initam , vnius voluntate

lolui ,

Euitari

illa et re-

liti ngi

poteii

patfiis do-

ulibus.

1. • i-H ELEM, IVRIS GERM. Lib. I. T it. XII.

et Faanc. Ern. Yoot,

In -CZZ f.

* i- - o a

de iure coni,

ii. lia: t. f. } e. folui | redae rationi .iduerfaur : eam diflindionem non line iulta ratione rc- iiciunt Titivs ad Lauurbach. Obf. 774.

§. CCLXXXX V.

Tutelae Quum praeterea . non obftante illa bonorum communione ,

maritalis poteltas ac tutela maritalis paflim adhuc obtineat : ( f. 286. j. ) etfedus non obfcurum eft , ( 36. vnde fit loquutio , in ehdichcr vormund-

varn. fchaft , vel ais chevoigt , qua in Germania vtuntur viri , quoties vel gcfta ab vxoribus rata habent, vel pro iis fele in foro liftunt. ( 57- Cur paflim nihil alienet vxor , line mariti confenfu : ivs Phov. Sax. Lib.I.art 43. et ( 38. cur contra tanta marito alicubi potcflas rclifta fit , vt is bona vxoris, ea inconfulta , et vendat

et oppignoret *. VlNN. comm. ad i. 19. Injl. de excuf. itu. Conf. dijf. de marito vxoris tut. et cur. legitimo cap. 2. f. 17.

* Adeo diuerli ca in re fuere mo- tum fit : eene Vrcnrv met hacrcn Matine

res gentium, eciamfi omnibus fere communio bonorum placuerit. Quum enim

alibi marito ne res quidem proprias fi- " ne vxoris contenfu alienare liceat ,

( §. 191. 19. xo. ) idque etiam naturae communionis conueniat accurate :

alibi tamen marito in bona vxoris om-

nia indulierunt leges. Sic in STATvrts

Silvas dvcfns. tu. 14. maritus efie dicitur tutor vxoris , ( mombobr t an Jyne

Huyfvrouvvt , } et additur, dat he me-

ghe' allecn haere gocd.ru , aClicn e nde StlmUen , ah momjoir vervslghcn , hef- clitii inde befchulden , ende datrcnbouen

h.irre gotdcrn , ah fyne eghen: goederen , funder eonfem ettde byvvefn vah jyne

Hayfvrouvven verkoopen , icrfecten, ver- aiunecren , betajien , cude anderfmts ver- binden , etgh.nt of leengoedern vvtfendc :

quum contra de vxore eadem lege cau-

§. CCLXXXXVI. At paflim hanc legitimam maritorum tutelam et poteftatera

ruDuu^n- vc* corrupdTe , vel plane in exlilium egiire ius Romanum , ( f.

trodudo 286. O inde patet , ( 39. quod in tota Marchia , vbi feminae

iure Ro- adhuc curatoribus indigebant temporibus ScHEPLizll , (confit.

mano. March. pa%. 172.) et Prvckmanni ( Lib. I. conf. 48. num. 191.)

ca cura feminarum plane exoleuerit, idemque et in terris Brunl- uiccnlibus

i

woncuie , en moghc haere erffiiyke goederen niet verkoopen , verraindtren , ofte

betafun , naeh hn Reda fiacn , noch pro- curetur mechtigen , fonier confent van

haeren Man. Legem hanc infolitam vocat Hertivs , eatnquc inde natam re:

lert, quod feminae Siluaeducenles maritos captiuos aliquando redimere no-

luerint. Sed nihil inloliti continere le-

gem , et , quod non Silvaeducenfibut cum aliis Belgis commune fit, iam alibi

in dijj'. de marito tuore et curat, vx. legit. g. 1 7. docuimus : ac proinde in

medio relinquimus , an vera fit narra- tiuncula de feminis Siluacducenfibus,

lytron pro maritis captiuis (oluere de- trectantibus, maxime, quum huiutino-

di legum origines paliitn a plebe fin-

gi , non ignoremus.

Ea maxi-

.*

5%

1


uicenfibus aliifque Germaniae prouinciis contigerit. Stryk. A 'ot. Lauterb. p. xoj. ( 39. Quod in ipfa Saxonia maritum , nili

a magiftratu confirmatum , curatorem elTe negent , ac proinde

( 40. eum non admittant in foro pro vxore aflurum , nili vel cu- ratorium produxerit, vel de rato cauerit. Carpz. Part. I. Confi-L

De/. 31. Moller. Seme/lr. Lib. 1. cap. 18. 19. (41. Quod mariti

confenfum vxori furticere putent in negotiis tantum extra iudi-

cium gerendis , modo non fiat audor in rem fuam. Carpz. de

ture /em. Ji> »g. Decad . 3* pofit. 8. ».8. /e<pu. ( 42. Quod tutelam illam in curationem * conuerterint , cetera.

* Eam quoque corruptionem iuris patrii ex iunlprutientu Romana elTe ,

extra omnem dubitationis aleam pofi- tuin eli. Exilliinabant enim iurilpcri- ti , lolius iuris Germanici principiis veiuti innutriti, tutelae liibeile non polle

puberes , et qui qtuette p et aetatem Je Jpome dejeud.re poffmt : I. i. pr. D. de rutri, quum eoi nicmimfic oporteret , et Romanos amiquilTimis temporibus

feminis non curatores , fed tutores de' diifc , Ev. Otto de tute!, ftm. eap. t . et Germanis ne notum quidem olim fuifle tutorum et curatorum dilcrimen, ceu ex inlbtuto demonftrauit Ga.

Ber CR. dij]'. de ha.'ierna t ut. tu curtior, differ, ac proinde iis , qui feminas tue-

bantur, non minus, quam illis, qui pupillos defendebant , nomen tribuebant

derer vormundtr.

§. CCLXXXXVII. Ad illas tamen , quae pallim fuperfunt , priflinae illius pote- Qual-

itatis ac tutelae reliquias (§. 2S6. 6.) merito ( 43. retuleris vfum- ““ elus

frudum , marito in bonis paraphcrnalibus vxons competentem , re *uwe* quem ex hac tutela rede repetunt Brrger dij/. de di/crim. bon.

vxor. $. 17. Gaertn. de dijlinbl. inter dot. et paraphern. §. 6. nec non ( 44. ius illud (Iridillimutn Lubeccnfium , quod mulierem non patitur fine confenfu mariti contrahere , vitra binos numos

et dimidium *, ivs Lvbec. Lib. Ltit. 10, /. 1. itemque (47. fandionem tlamburgenfem , quae de. lino tantum cas, line confen/u ... -

mariti vel curatoris , contrahere permittit , ct ( 46. quod de co‘n« trado ab ea aere alieno difponit : H.ttte fte uber ohne coufent ihres

Vonnuudes etvvets aufteborget oder gekaujft , /oli dem oltutbiger ver- llattet vverden , ibr das oberjle kleid abzitnchmen , bis das er be- zahlet iji. Ivs Hame. Part. II. tit. 8. art. 2. .

* Ita et legibus Athenienfium olim n* i-utta nufdit.Hr /teli yctatxt wiyr cautum legimus , ne mulieri line tutore /uUfat uy&ut. Lex . .in txfr.ffe pro- conirahete liceret vlira certam frumenti lutet impulerim paeijci , aut feminam , menliiranu Isabvs Urat, de Anflarcbi vitra modium hordei. Et Dio Chry-

h.red. O' yl; Sitffr.hu s»Aw< r»l i SOST. Orat. 7J. O» /i ynmti rrftl* Heintccit Elem. luris Germ. T *•

Effeclus

poteftjMs maritalis

non vbi-

que ii' dem.

Conne- xio tituli.

146T ELEM. IVRIS GERM. LJb. I. Tit. XIII.

!? wjq’ A 'Intmitif m>x)kirTfit . «jtii Athenienfir contrahere , niji vfqac ad f»o* > »1* » nT< ytu/utt dium hordei propter iudieit imbecillitatem.

.\rtu: mulun lex fetmutu apud Similia habes apud Svto. in lia {•»«.

§. ccLxxxxviii. Sed quoufcjue fe porrigat illa maritalis poteftas, ex fingulo-

rum locohim moribus et ftatutis iudicandum eft. Quum enim

( 47. in Saxonia teftainenta a mulieribus fine curatoris praefeitu refle fiant : Carpz. de iur. ftng. fem. Decad. 3. pof. 7. nu. 8. fequ.

( 48. alibi et hic opus elTe mariti ; vel curatoris auftoritate, exiftimant , vcluti in Gallia , Tiraq,vei.l. ad leg. connub. glojf. f. nu. 93. fequ. Chassan. confu. Bttrg. tit. de iur. coni rub. 4. verb. ny aujft par tejlament. Hamburgi , ivs Hamb. Part. III. tit. 11.

9. 14. quin et Lubecae J~vbi vxor plane non teftatur , nifi mercatrix cum confenfu curatoris , et vidua , cui maritus difponendi facultatem teflamento fecit. Ivs Lvbec. Lib. II. tit. 1. §. 14.

(.49. Ius cpercendi vxores parum -morigeras vbique quidem io Germania, at magis tamen inter plebeios, quam honeftiores, re-

ceptum eft , et inter illos faepe abit in faeuitiam , ob quam quo- tiaie fere fatigantur iudices , et matrimonia , tam male concilia-

ta, non raro, quoad torum et conuiftum , aliquamdiu dirimuntur.

TIT. XIII.

DE MATRIMONIO AD MORGANATICAM-

§. CCLXXXXVIIII. j.

ACtutn haftenus eft de vero ac legitimo matrimonio , eiufque natura, indole ac effeftibus. Proximum eft, vt quaedam ei vel adfinia , vel contraria , fubiiciamus. Prioris generis

eft maTRIMOnivm AD Morgan aticam , Germanicae originis

gentibus proprium, quod et hodie inter illuftres fub nomine

der Trautmg an die lincke Hand , non extra vfum eft; pofte-

riqpis PEiXiCATys et concvbinatvs. De primo hoc titulo

quaedam adiicere vifum eft ; de poftrerais infra erit dicendi locus.

f, CCC..

DE MATRIMONIO AD MOKGANATICAM. uff

f. CCC.

Doftrinae de matrimonio ad legem morganaticam fedes j0i(r,*e

eft II. Fettd- 29. vbi haec verba occurrunt : Ouidam habens fi-

lium ex nobili coninge , poft mortem eius non valens continere , m011j0

aliam minus nobilem duxit, qui nolens cxfiftere in peccato, ea*: ad Ii.or^

defponfauit , ea lege , vt nec ipfa , nec filii eius amplius huleaUt S

de bonis patris, quam dixerit tempore fptmfaliorsim : v- g. dtt eru

libras , vel quantum voluerit dare t quando eam defponfauit : quod

Mediolanenfes dicunt, accipere vxorem AD MO&ganaticam ■ *> alibi, lege Salica.

1 ..

* Hic quoque fubaudiendum legem. /. i». D. de fiat. hom. traditionis • Sed caue exiliimes exltiiiile legem ali- I. 17. D. dt feru. vrb. fraed. AEDI VI- quam, eo nomine notatam. Lex enim ciorvm. 1. 3 3. D. eod. praediorVM ,

hic elt pactum , quod legem contractui I. j. D. de fipnJer. vio i. ialtvi data, dare cenleiur. Eodem lenlii in ture no- /. x. C. de uoxal. ali. agrorvm , 1. 1«

Uro dicitur lex commissoria l.q.l.p.O. §. vh. D. de aqu, quoad. Plura eius de leg. temmijj. ruor. C. de leg. eomm. in genens dabit Barii. Baissox. de bvrb. pgu. reprob. lex condvctionis , I. ii., fignij. voce Lix. I. J J. 5. vh. D. hc. LIX DONATIONIS,

*. cccr. /• ’ ...” Satis antiquum ergo efie oportet hoc matrimonii genus , fi An id

legi Salicab originem debet. Sed in lege illa nec vola eius , matrimo*

nec veftigium occurrit : nec exemplo caret , iuris alicuius ori- n'«m fit

gines trib.ii legi Saltcae , cuius tamen lex illa celeberrima di- ”1^*

-ferte non meminit, ceu fupra exemplo fponfalidtum per foli-, 08 “ dum et denarium oftendiraus. Videntur ergo veteres legi Sa-

licae tribuilTe, quidquid moribus Francorum debebat originem*.

* Quemadmodum enim alibi cb-

(eruauimus, Komaniset Senatulconlul-

ta, et principum conllitutiones , quibus

lex aliqua iilufirabatur, ipfius legis vocabulo venifie : ita Germanicae origi-

nis gentes multa attribuiiie videntur legi Salicae, quae vel ex principum

pofleriorumconltituaonibus legi illi ac- cefiiTant , vel confiietudine paullatim inoleueranL Sic in forai. Alsaticis

cap, 4. Karolus , Imp. profitetur , fi

manu propria fisa exeu uentan de mauu fiipra dtCli N. denarium , ei numu,n, et

argenteum , et aureum , et drachmam , et

Jjl.-rmtm , et minam , ascvkdvm legem SaliCAM cum libitum dimijiffi :

quum umen lex Salica tit. 30. vnius tantum denarii cxcutfionem requirat , nec alius ritus obunuent temporibus Caroli M. et Ludouici Hi. Sed paul. latira inualuifle oportet conliiciudinem,

varias numorum lpecics cum in vlum adhibendi , eamque ccnluetudinem hic ipfi legi Salicae tribui manitclium

clL 1

§. CCCII.

Digitized by Google

148 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XIII.

$. CCCH. Talema- Huius ergo originis , et hoc matrimonium videtur. Nam trimoni- iam Franci nobiliores fub Carolingis aliquando ducebant impa-

um ali- ris conditionis feminas, et eas aeque, ac natos ex iis liberos, guoties nec dignitatis paternae, nec hereditatis, participes e fle patieban-

fcvidemr tur’ 'P^° en'm Carolo M. audor eft Eginardvs vit. Car, Carolus P' 439- «*». PiTH. eum poft Faflradam habuiflc concubinam , M. cuius nomen non occurrat , ex qua filiam fufceperit : eumdem-

que poft Luitgardis obitum , quatuor duxifle concubinas , Ma- thalgardim, Gerfuindam , Reginam, quae ei Drogonem et Hu- gum pepererit ,. et Adelluidam, ex qua Theodericus natus fit. Vbi fane conflat , has feminas non fuifle concubinas , fed vxo-

res tenuioris fortis , quibufcum tamen tabulas dotales non fi-

gnauerat Carolus. Himmeltrudem fane , quam iuftis vxoribus Caroli M. accenfere non audet Pavll. Warnefrid. de epifc.

Meienf. p. 17 6. edit. PlTH. * legitimo coniugio Carolo copulatam fitijfe, tc flatur StephaNvs PP. III. in codice Carolino cpijl. 4 apud Dv Chesn£ fcript. rer. Franc. Tomo lll. Vid. Cointivs annal. ecclef. ad ann. T71- n- 2. ad ann. 803. n. 49. et ad ann.

814. et P. Daniel dans Ihijloire de France lom. I. p. 1 j<5. Fi- lios quoque inde genitos nec regiorum filiorum dignitatem , nec

vllam imperii partem fortitos efie, fatis conftat.

* Verba Pavlli &m: Hic ex Htl-

degar de , coni vge , quatuor JUioi a quin-

que filias procreattit. Habuit tamen ANTE legale co.NNvmvM rr Himikruie.no-

btli puella , filium , nomine Pippinttm. Eginardvs vero Himeltrudis illius

plane non meminit, recentcns tantum

concubinas, quas viduus in torum re-

ceperit. Quum itaque Himeltrudis an-

te legale connuhitun in Caroli M. amplexibus haelerit, et tamen ea legiti-

mo coniugio copulata dicaiur Carolo : conlequcns eft, vt matrimonium illud (altim fuerit lecundarium , vel ad zuor-

ganatlcam.

f. CCCIII.

Nec non Iam ante Carolum M. fimile matrimonium contraxifle vide-

ameeum tur Pippinus cum Alpaide, qu3m ideo fcortum vocat Floooar- Pippinus. DVS hifl. Rem. Lib. II. cap. 1 1, quum tamen, Pleftrude priore

coniuge dimifla , Alpaidem follemni more duflam , et iuflae vxoris loco habitam fuifle , oftenderit Dav. Bcondell. in prae/at.

apolog. geneal. Francicae praemtffa , ternione 33. fol. 3. Et lane

difertis verbis feribit Fredegar. cap. loq. Igitur praefatus Ptp-

pinus aliam dvxIT vxorem, nobilem et elegantem, nomine AI-

phctdam , ex qua genuit filium, vocauitqite nomen eius lingua pro-

pria

DE MATRIMONIO AD MORGANATICAM. 149

?' -m Carolwn. Et AnnAL. incerti auftoris ad tmn. 714, apud ITH. p. I. Huius filius Carolus ex Alhayde , quam , poflhabita

priore coniuge , Walt rude DVxlT vxorem ,fub honore maiordoma-

tus tenuit regnum Francorum. Fuerit ergo Alpais non concubina, fed vxor follemni ritu duffo, fed ex lege Salica , vt et

ipfa , et liberi , non effent eiufdem cum patre dignitatis. * Vid. Hadr. Vales, rer. Franc. Lih. XXII l. ad ann. 697.

* Hinc quamuis nati ex Pleiihude

filii 1 Drogo, Grimoaldus etSilumus , omnes turbato naturae ordine ante

patrem decefitdent , foiique ioperfhtes edent ex Alpaide fuiuepu Carolus Martcllus ct Childebrandus : Carolo

tamen maioratum domus adfcd.tmi ne-

gotium faceflere non deflerunt. Flc,flru-

dis , et qui eius caudae fauebant, Fran-

ci , non ob aliam , Vt opinor , cauflam, quam quod eum, ex impare matrimonio natum , paternae dignita-

tis exfortem ede , eique Theobaldum,

Grimoaldi filium , praeferri oportere , contenderent , quamuts et hic ex

impare huiusmodi matrimonio natus edet. Vid. gesta Franc. cjp. 51.

f. CCCIIII.

Sunt « alia huiufmodi nuptiarum exempla , quamuis eorum Sed et

temporum feriptores feminis , hac lege duAis , plerumque con- Carolo- cubinarum nomen tribuere foieant. Talis certe vxor fudEt vide- mannu*

tur Lvtowida Carolomanni vxor , Arnulfi Imperatoris mater ,

nobilis femina. , fed non legitima , tefte Ottone Fris. Chron. r* Lab. VI. cap. 7. Eam enim concubinam vocant annales Ber- T1NIAN1 ad ann. 879. contra vxorem annales Fvldenses ad

ettmd. ann. Nec minus eiufdem conditionis fuiHe arbitramur fe-

minam , quae in Caroli CraiTi contubernio fuit , et ex qua ille

hifcepit Bernardum filium , cui pater regnum , fed fruftra , de- flinarat. Annal. Lambec. ad ann. 8Sy.

§. cccv. Inter vxores eiufmodi feeundarias et concubina* nihil fuit Diffcren-

diferiminis , quam quod cum iis quidem non fierent dotalia in- tia inter

flruraenta , attamen Upexoy!» plerumque intercertilTct. Simul ac nequale*

igitur dotem vir confiituebat , vxor iufta eile incipiebat , quae ccmuB“

antea erat concubina , ceu probari poteft exemplo Richilais ", ̂°rr°* quam Carolus Caluus in torum receperat. De ea enim fragmen - , ;nsti. ta hifloriae Fr astricae apud Dvchesnivm Tomo II. feript. kijl. tam.

Franc. p. 404, Item Karolus , certo nunc io comperto , obijfc Ermen~ •

trudem , vxorem fuam , fot orem Bofonis , nomine Ricbtidem , mox

fibi adduci fecit , et in CONCVBINAM accepit. Idem ip dte jtfiiui- ‘ T 3 tatis

i sv ELEM JV1US GERM. Lib.I. Tit.XIII.

i.itis feptuageftm.te praediblam CONCVBiNam fiam , Richildem , de-

fpon atam , et dotatam in coniugem duxit. Huius nouae con* junctionis, quani fecundum Dei voluntatem faflam efle ait, ipfc meminit CakoLvs Calvvs in praecepto pro Abbatia S. Eligii

apud Balvz. in Adpend. Capttul. Tora. II. p. 1492.

§. CCCVI.

Cur di- Quum itaque dus nulla conllitueretur huiufmodi vxori : ( f.

ctum fii 301.) hoc vno a concubina diferepafle videtur , quod ipfi da- m! legem retur morglngaca, qua contenta eflet in pofterum , nec vel

"ir^t ; dignitatem viri adfeflaret , vel portionem ex eius thefauris, vel hereditate libi peteret. Et inde impar hoc matrimonium diftum

videtur ad legem morganatigam * , quamuis ideo non exi- flimemus cum Gkotio de iure belli et pac. Lib. II. cap. 7. §. 8. Stravchio de iur. pubi. tit. 32. f. y. et Rittersh. FaratitL feud. Lib. I. cap. ii. vocem hanc detortam efle ex Germanico

Morgengabe , quippe quod Langobardis erat familiariflimum ,

Coccei, de leg. morgan. Sebi. I. §. 3. vt non facile illud in mor-

ganaticum detorquere potuerint .• fed vocabulum iftud ex fyno-

nymo Morgen-gnad ortum efle fufpicemur.

* Vir laude nollra maior, He.nr. vero argumentum inde ducimus, quod Cocckl. de lege morganat. Si(l.I.§. 4, morganaiieum laepUfinte pro morgenga- Jequ. acute coniicit, legem morganaticam ba vlurpatur , non modo apud Alb Ifli.m «H.i /1 ■ 1 n .1 /shaaiia an VpI.i. A Be kW A • ■ • - ■ - — ■ ■ n . 1 I *

•ik\

yj i

idetn edo, quod hodie quoque in vrbi' bus inferioris Germaniae dicitur Mar-

genfptach, id clt decretum , fcu lex,

publice vel in publico conuentu edita. Quin plane eiusdem ede notionis

obleniat legem ilorganaiicam et Sali- eam, liquidem et vocabulum Saal , pa-

latium , curiam , vel conuentum ibi

habitum t iignthcct. At propius ad vocabulum murganaiuum accedere vide-

tur no Arum Morgcngnad. Gale enim et Gnate fignideatu conueniunt, vti

Graeca f»'(» V» Praecipuum

Arcent. p. 1 1 j. verum etiam in diplomatibus , ex quibus praecipue huc

pertinent pafla dotalia apudGvtCHE- NON hi/l. geneal. gemit Sabdudicae p. i J9. vbi I ponius Leopoldus Auflriacus* Praeurea Jaepe diClae Caterinai mox-

gBnaticvm adjtgnare dekemut ad no-' Jlrum arbitrium , er prout nobit videbi-

tur : de quo morgxnatico ordinare et

difpontrepoieru. V br morganat icum procul dubio ed idem, ac morgengabe t

vel Morgcn-Gnade.

§. cccvn. Tale et Et quidem faeculis infequentibus ea lege faepius contrafiae

pcllFran* videntur nuptiae , quamuis extra Langobardiam et cis Alpes ra- corum ro vterentur vocabulo ad legem Salicam , vel morganaticam , fed

liep*0” ‘d plerumque a ritu adhibito vocare mallent ei ne trauung vur f t linkeQ

o

DE MATRIMONIO AD MORGANATICAM. iji

Bnk.cn kand. Fritsch Supplent. Speidelio Befoldi.tn. fub voce Ver- coolra.

mkblung. Sane e* faeculo 13. vt iam aha praetermittamus exem- dum.

pia , huc pertinere videntur nuptiae Henrici , Marchionis Mif-

niae , cum Elifabetha Maltitia , et Alberti , Landgrauii Thur.

cum Cunigunda de Eifenberg , quas deinde confirmauit Rudol-

phus I. Rex Germ. Fabric. Orig. Saxon. Ltb.VI. p. 594. *

* Tale» vxores dictas efie 1 mores htb.-t , a communione non repellatur ,

em eubinat, ex charta quadam Ludouici tantum vt rmiiu mttibr.t , aut ixvrit ,

VI. pro moiiaflerioS. Cornelii Com- «11/ cokcvbinae , vi ei placuerit : fit

pendienfi probat Car. dv Kresnb toniuntlione contentu! : non abfurde cx

cLfi. Tom. I. p. 1 1 Jo. Et dum in Tvrriaxo oblcruat,non inteUigieolo-

Concil. Tolsiano I. cap. 1 7. decre- co concubinas fornicarias, led, licuticri-

uerunt putres: Si quit J uLn/ yxor.m ptura S. vocet concubinas patriarcha-

fJ.Um, fi CONCVBINA.M habeat, non rum , eas fcilicet , quae fecundum lr-

communieet. Ceterum , qui non lulr.t gem MATRiMONtri , infra dignitatem

vxorem , et pro lurore co.ncvbikam tamen vxoris , ducerentur.

§. CCCVill.

Nec ignotum eft , etiam fine paffis morganaticis hanc con- Eim de-

ditionem fuiiTe mulierum imparis dignitatis , ab illurtribus do- 4

mum duitarum , natorumque ex iis liberorum. Ex impare enim g|0pi”|'li- matrimonio , quod et disparagivm vocabatur, non prodiifie li- cani , et beros , dignitatis paternae capaces, iam fupra oftendimus. Multo concubi-

minus ergo pellicatvs vel coNCVBINATvs dici pc terant legi- natu,

timae coniunftiones , liberorumque inde natorum nullum in do-

mo vel republica momentum erat , nifi forte ad dignitates eccle- fiafticas adfpirarent, vel virtute, et rebus praeclare geftis ad ma-

iora niterentur, quales erant Guilielmus, Archiep. Moguntinus , Ottonis M. ex nobili Slaua filius , Ditm. Merseb. Ltb. II. p.

338. edit. Leibn. Enzius , Fridrici II. Imp. ex Blanca filius,

■Monach. Padvan. Ltb. II. Chron. p. $9$. Manfredus et Fridri- cus, eiufdem filii naturales , ille princeps 1 arenti , hic Antio-

chiae , et alii complures.

f. CCCVIIII.

Nimirum quamuis leges eccleliafiicae femper prohibuifTent pelicatus

pellicatum , Coscil. Tolet. I. cap. »7. Capitvear. Ltb. V I. prohibi-

eap. 230. apud Balvz. Tom. 1. p. 962. et Addit. II. cap. 23, p. «ui,uon

1145. Capit. Pipini Rcg. Itat. cap. 34. p. 940. et ne principes c!l"? ron*

duidem , hifce fe amplexibus polluentes , clericorum cenfuram ’na"

facile effugerent, ccu vel Lotharii II. Regis et Waldradae exem-

plo

Definitio-

ne* matrimonii

morga- natici ,

pellicatus , et

concubinatus.

M >0?

»52 ELEM. IVR. GERM. Li b. I. Tix. XIII.

pio contlat , de quorum inaufpicatis amoribus plura dabunt An- nal. Fvld. Regino et reliqui chronographi ad ani:. 8 6}. fequ.

aliud tamen dicendum dc concubinatu , quem , licet pro legitimo matrimonio non habeant leges, nulla tamen lingulari poena

coercent, immo diferte permittunt, ante initium faeculi 16. * Vid. Capitvl. Lib. VII- cap. 59. 60. ct 105. Torn. I. pag. IO J9. Car. uv Fresne Glofar. Lai.T. I. p. iijo.

* Perfpicuc hoc probatur ex iis , quae ex Car. dv Fresne Glojf. Lat.

Jub voce Concubitu, ei ex Schilteri de liberi. eceL Gcrm. Lib. VI I. cap. 1.

p. 881. cxccrpfit Thomas. de concu-

binam §. 17. p- S »•/>?«■ At initio

demum Caeculi X/I. concubinatui de-

creta quaedam oppoluit Concilivm Lateranense lub Leone Papa X.

habitum , quae habentur in fepttme De-

cretalium Lib . V. fi/. 18. cap. 1 . et con-

leilus ordinum Imperii in ord. politica A vr.vsT. anni 1J33.rn.3j.t011

Irichtfertigcr Beywohnung. vbi verba : Duvxcil auckucl leithifertiger Perfonen

aujferhalb von Coli attfgtfezxer Ehc zu- famrn.n Tvohnen : — derhalken ordnen vnd wollcn wir, djfr cincjcde geijlli-

chi vni x-vtltliche Obrigkeit , der Jute hei ordemlich zugehorct , em biilig Emfckent

koben Joil , danut falchc ogemlickc Lafler der Gt biihr nach ernjllich gtjhrajfct, a nd

ntcht gctiuiiet xrverirn. Sequuium cft

poliea anno 156). decrcium Conc. TridiuTIRI, concubinatui oppo-

fitum , cuius bifloraih habes apud Pavll. SaRP. in hijl. cone. Trid. Lib.

J. p. 7Cg. et Palla vicin. in hjfl. cone. Trid. Lib. XXllI. cap. B.fequ.

$. cccx. Ceterum ex his omnibus , quae ex hirtoria dclibauimus ; fa-

cile patet , MATRIMONtVM ex lege morganatica efle viri illuftris foluti et feminae inferioris vel plebeiae conditionis , fo-

lutae, legitimam et indiuiduam coniunftionem , ea lege initam ,

vt nec vxor, nec liberi, inde prodituri, vel dignitatis maritalis

ac paternae , vel hereditatis participes , fed certis bonis , fibi per

paftum morganaticum adlignatis , contenti lint. * Schweder de matrim. ad mor/ranat. pof I. pellicatvm vero e(Te illegiti-

mam confuetudmem viri , in iufto matrimonio viuentis , cum

muliere quacumque : concvbinatvm denique confuetudinem

illegitimam viri et mulieris , nulla lege connubiali qbftriftorum ,

legibus tum ecclcfiafticis , tura imperii , hodie prohibitam.

* Exflat huiusmodi padum mor-

ganaticum apud Myler. ab Ehren- *ACH in Gamolpgia cap. 6. §. ». et a.

atque inde repetitur ab ili. Boehmero

d: fecundis iiiu/tr. perf. nupt. cap. x.

f. a 8. quo cauctur, ( I. w mter vi-_

rum illum illuflrem et feminam imparit

licet conditionis , (h verum e: ChriJUanwn

matrimonium, et tale femper maneat. (*.

Vt liberi vtriufque fextu , inde prognati ,

legitimi quidem Jint , at (}• a patris ti- tuUs et mjignibut totis tbflineant ,ei ( 4.

cutp

DE MATRIMONIO AD MORGANATICAM. tyj v

<r twi prioris matrimonii liberis net in pro-

tuncut paternis, nes ( f. in altis eiusdem bonis et th.fauris , fucceiant , fid

( 6. arcibus , praediis , aliisque rebus , patio Jibt defttnatis , contenti Jint. ( 7-

Vt et mater non ai J 'apertor em nobilitatem aifptret , Jei in conditione Jua vf-

que ad extremum vitae halitum perfeue-

ret , et ( 8 . nec titulum , infignia ac honores mariti adfctlet, nec ( 9- dotali-

11 uni, morgengaeam , aliaque lucra exi-

gat , fed proni, (jit praeitu contenta vi- vat. Conf. Schweijer. de matr. ad

morgan. pof. Villi.

$. CCCXI.

Quum itaque nec PELLicatvs, nec CONCVBInatvs i ure Axioma -

Germanico fit licita et legitima coniundio .• de iis potius inter ta de ma-

crimina agendum erit. De matrimonio vero ex lege Salica mmon,°

vel morganatica obferuanda funt axiomata j I. Nuptias huiuf- id rnuJ'

modi facere pofTunt foli illuftres , quippe ad conferuandas illu- |j^u" flres dignitates comparatas. II. Eae fieri non poffunt , nifi cum

femina imparis conditionis. III. Natura ac indoles earum confiftit in pafto morganatico , quo, acceptis certis praediis , vel

promiffa certa pecuniae fumma , tum vxor , tum liberi , inde nati , et dignitatis paternae, et fuccedendi iuris exfortes fiunt. Illi.

Hae nuptiae vix ferendae funt , nifi iufta ac probabilis fit ita

pacifcendi caufTa. Coccei, de lege morganut. Sed. y. }. i.feqtt.

§. CCCX1I. Quia itaque foli illuftres has nuptias licite, ineunt : ($. jn. Idmatri-

1. ) confequens eft , ( t. vt nec ingenuis, nec plebeiis , ius fit menium

huiufinodi paftis obftringendi vxotes , communefque liberos , lin'um nifi ( 2. princeps id fpeciatim permittat , cuius rei exemplum cft apud Brvnnem. iur. ecclefiaft, Lib. 11. cap. 16. $.6- ( 1. Vt , fi Xflre*, non indulgente principe , tale ineatur matrimonium , id quidem fubliftat , fed tamquam legitimum, et hinc (-J. pafta illa pro nul-

lis procul dubio habenda fint. *

* Huc in Marchia pcrtinetD. Fri- derici Ili. in Eietl. Urandenb. rtnovirte

t onjhtuuon von Vcrioomjfn vnd Ehc-

Sachtn §. 1 3. Susini m atteh zwifchcn

adelicken uni biirgtruch.n Pcrjorun

Iu Vcfhbtmg zuweiUn tege Suiica oder

fub pa&o morganatico abgtbanicU wird:

fu Joil dajfelht hittfitro anitrar gefluit t

dann mis unferm darob gtfuchttn vnd

erkaitenen confinr nickt verjlattet , vnd

zugelajfen Jeyn > vnd in djftn virblei -

bung dergleithen dcfponjationa vnd mu *

Heintctii Elem. luris Germ*

trimonia cwir befiehen , ratione conihioS

nttm adhtlarum ai morganasicam aber

hc.nen effetdum iurit haben. Hinc vix

publici laporis die adparet philolopbiam

Naevii, Hormi Utrtipr. f-tti. cup. 6. §.

1. et io. GeoRGII Bf.yiri iur. G.-rm.

Lib. I. cap. 14. tj 10. frqu. <]ui huiutmodi matrimonium etiam equeftris

ciuicique ordinis hominibus indulgent,

et his ne principis quidem conlcnlil

Opus effit , putant.

V

f, CCCXIII.

ij4 ELEM. IVRIS GERM. Ltb.I. Tit.XIII.

§. CCCXIII.

Et qui- Et quia matrimonium hac lege contrahi non poteft, nili cum

feminis"1 'mPar's conditionis femina : ( $. 311. 2.) facile intelleftu eft (5. inferioris non 'ta pacifci pofle principem cum femina principe, * nec (6.

conditio- principem cum comitis filia , quum id in ipfum nobilitatis dede- nis. cus procul dubio vergeret , fi nobilis nobilem duceret fub lege

morganatica, nec is hanc pro impare vxore line iniuria haberet, fed (7. illud matrimonium tantum fubfiftere pofle inter virum illuflrem et feminam ingenuam vel plebeiam. Exempla habes

apud Coccei, in laudata differt. Se[l. y. f 10 . feq. et Boehmer» de fecund. illujir. per/, nupt. cap. 2. §. 30. fequ.

* Et umen exflat exemplum Nt- ad morgan. cap. 1. n. «o. Sed hoc colai III, Marehionis Ferrarienfis , non fuit matrimonium , ex lege mor-

Ricardam , Saluzziarum Marchioncm, ganatica , led ex ll. Teud. 1 fi. §. fi- ea lege in torum recipientis, vi filii lii, de quo ex inftituto agit laudatus ex ea nati in marchionem FerrarienG Coccei, ibid. Sed. Filii,

non fuccederent. Li.sck. dijfi de rrtair.

§. CCCXIIII. Liberi Ex tertio axiomate ($. 311. 3.) patet, (8. verum quidem

non funt hoc efle matrimonium , et hinc ( 9. liberos inde natos omnino

participes legitimos habendos : * II. Feud. 29. nec tamen ( 10. titulos m-

iimli,leu- j totaque infignia , fed partem eorum , nili aliud placuerit

padfcentibus , retinere, e. g. loanncs de Aujbri a . Fridricui de

SSt Bauaria, Raugrafe» zu Pfaltz , Erneftus ron lacueburg. COCCEI,

ftiium. ibid. Sed. 6. %. 2. ScHVEDER. ibid. pof. 27. Multoque minus ( II.

eos in feudis fucccdcre, II. F. 29. etiamfi ( 12. illa fint heredi-

taria , Zas. de Feud. Pan. Vlll circa fin. verfu donque. C o <: C.

ibid. §.4. immo (13. ne in allodns quidem , quae tuendae fa-

miliae dignitati funt deftinata. Knipsch. de fideic. fam. cap. 6.

Coccei, ibid. §. 5. Nec (14. quidquam interefle, liue exlient

liberi illuflres, fiue non exflent , vel dece fleri nt , itemque ( * f*

fiue agnati fint , quibus huiufmodi bona debentur , liue nulli

fuperfint. Coee. ibid. j). 7. Denique (16. nec agnatis fuccede-

re pofle huiufmodi liberos , quippe non gaudentes turibus familiae. C o c c. f. 8.

* At faepe tamen principum liberi

comitum , vel ingenuorum dignitatem

habent. Quod heri non pofle arbitra-

mur , nili vel princeps pater cius fit

conditionis , vt iura huius nobilitatis

conterre poflit , vel parta , quibus hu-

iusmedi dianitas Uberis deltinaia elt,

ab augulliflimo Imperatore fuerint con-

° firmata»

DE MATRIMONIO AD MORGANATICAM. ijj

firmata. 1 SrRYi. Vf. hoiierm. Fani. ia ftcuud. illuflr. fer/, nupt. ctp. ». L ab. XXIU. iit. i. i. »7- et Boehmeb.. §. 18.

f. cccxv.

E* eodem axiomate patet , ( 17. ne in priuato quidem pa- Immo eris allodio fuccedere liberos , ex matrimonio ad morganaticam Vjidem

procreatos, quippe quos pafta contentos efTe iubent portione ,priuatial- ltbi deftinata , Coccei. ibid. Sebi. 7. §. 1. etiamfi (18. liberi illu- fodii pa-

ftres nulli amplius fint fuperftites , nili ( 19. aliud confuetudine terni ,fed

receptum (it , qualis fuit Mediolanensis. II. Feud. 29. Ex ea- m3iern'

dem ratione ( ao. nec conlanguineis fuccedunt in allodio priua- “n'un^* to , Coccei. ibid. §. j. quamuis ( at. nihil impediat , quo minus fuccedant matri , tam in allodio , et bonis emphyteuticis ,

quam in feudo feminino , quippe quum fint legitime nati , iifque adeo non obdet II. Feud. 2 6. i. naturales. Quamobrem

multo magis (22. tum libi inuicem , tum (23. cognatis mater- nis iis in bonis, quae a non illullri reffe poflidentur, fuccedere

poflunt. Coccei, ibid. f. 6. fequ.

§. CCCXVI. Non minus ex eodem axiomate ( /. 311. 3.) colligimus > Paftua»

( 24. paflum hoc , femel initum , in favorem liberorum reuocari nsorga-

non polle : quod contra Mvlebvm Garnol. cap.6. f. 37. fequ. ex n3UCUtn

inftituto euicit Coccei, ibid. Sebi. 8. §. 2. fequ. quamuis ( 2J. j” quum extraneus etiam in allodio priuato heres reae fcribatur ,

pater procul dubio et liberis , ex matrimonio morganatico natis , aliquid tellamento refte relinquat, idem. ibid. $. <4. Cete-

rum ( 26. adeo verum eft > contentos illos effe debere portione ,

fibi a patre promilTa , vt ne legitimam quidem exigere , aut (27.

lentantem , qui alioquin et illegitimis ab intellato debetur, pe-

tere portint. * Coccei, ibid. §. 8. 9.

* Quae ha&enus de liberis dixi- Gnadtn. Haec quoque nec dotem pe- mus , ea facile rxori quoque poliunt tit > nec morgengabam , nec portio* adplicari. Nam et haec expers eft rinem ftatutariam , icd contenta efle iu- culi maritalis , nec dici lolet Jhro Hoc) i- betur eo lucro , quod ipfi promilTum ftirjil. DurchL ici Madame , item Ihro elt pa&u dotalibus.

§. CCCXVII. Denique quum vix ferendae fint hae nuptiae , nili iufta ac

probabilis ita pacifcendi caufla fit: ( §. 31 1.4.; confcquens eft , caufiie

( 28. vt iis plerumque confuiatur fplendori familiae , et ( 29. ita huiufW-

V 2 impedi nupti»

Jontra- hendi.

iy6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XIIII.

impediatur , quo minus prouinciae vel inter plures dinidantur veJ dotalitns , paragiis , et apanagiis exhauriantUT. (30. Vt adeo ordinarie quidem huiufmodi nuptias ineant qui lam filios ex pari matrimonio fufceperunt , ac proinde (31. fecundae demum nuptiae plerumque fub hac lege contrahantur : at (32. iufla tamen caufla die poflTt , cur et is, qui ex priore matrimonio ni-

liberorum fufcepit , vel numquam antea taedas nuptiales ac- cendit , hoc matrimonii genus eligat. * Bitsch. ad IL F 20

not.2. Schweder. ibid. pof. 15. ' * Exemplum exliat Fridrici Vi-

Ooriofi , EJeCloris Palatini , qui quum nondum vxorem duxi/Tet antea , ma-

trimonium ad morganaticam iniit cum Clara de Tcttingcn , liberisque cx ea natis certas terras adlignauit , quibus polfea (urrogatus elt comitatus Lo- ^'cnfteinenGs. Caudam eius confilii ha-

buit maxime probabilem. Quum enim, tutela Philippi Palatini fulcepta, pro tuteJa i piam elctloralem dignitatem cum conlenlii pupilli liilcipcret: non potuit aequales nuptias (acere citra praejudicium vel pupilli , vel futurae prolis fuae. Iu eleganter Coceti . ibii. ScO. V. §. f.p. 11,

TIT. XIIII

DE DIVORTIIS ET REPVDIIS.

f. CCCXVIII.

Cotine- Turium connubialium , de quibus haftenus aftum elt pluribus, xioetin- X nihil iam fere fupereft , praeter tra&atum , quibus modis dif- ftituti a- foluantur connubia. Sed quum modos plerofquc , quippe ex 00' ipla refta ratione profeflos , Germani vetuftiflimi procul dubio

cum reliquis gentibus habuerint communes, ea vero, quae hodie circa divortia et refvdia obtinent , non veteri juri Ger-

manico , fed tum ecclefiaftico , tum diuino , originem debeant ; procul omnino diuertere videremur ab inftituti ratione , fi his j a iure Germanico alienis, hic immoraremur. Itaque , praeter- roiffis conclufionibus , in foro hodie receptis , quippe ex alio principio profe&is , ea tantum , quae olim maioribus noftris iufta vifa funt circa diuortia , paucis confe&abimur.

I CCCXVJIIL

»57

DE DIVORTIIS ET REPVDIIS.

§. CCCXVIIII.

Primo itaque fatis conflat , prifcis Germanis etiam ante fuf- Matrimo- ceptam Chrifti do&rinam indiflolubilia vifa efle matrimonia, nia Ger-

Vxor enim , tefte Tacito de mor. Germ. cap. 20. ipfis incipientis manis

matrimonii aufpiciis admonebatur , venire fe laborum periculorum- tempore que /ociam , idem in pace , idem in praelio p a furam aufuramque. Sic viuendum , ftc pereundum • Itaque Morte demum alterutrius jjai

coniugis finiebantur matrimonia , * nec Germanis vmquam in-

notuerunt ea , quae de’nuptiis, capitis deminvtionb maxima et media lolutis , fatis fubtiliter philofophabantur iurifeon-

fulti Romani. L I. D. de diuort. et repud. I. 6. D. eod. 1. 1. C. eod. I. 8.

/. 14. /. I. D. de capt. et pojllim. I. 5 6. D.fol. matr.

* Sed quum iure Romano fu per fles maritus llatim ; vxor , Gmul ac elu- xi/Tec maritum , ad fecunda vota tranfire polTet: /. y. et I. n.§, J. D. de

his qui not. infam. I. i. C de Jecund. nupt. id non poterant viduae Germanae

iis locis , vbi tantum virgines nube-

bant , et cum fpe votoque vxoris Ic- mel tranGgebatur. Tac. de mor. Germ.

cap. ty. ( §. I7y. * ) Quin gentibus quibusdam indignum facinus vi-

(um cite , vxorem marito , faltim qui in acie ceciderat , (uperllitcm viucre , alibi docuimus.

$. cccxx. Enimuero vti pudicitiae fludiofidimi erant Germani : ita nui-

Ia venia erat impudicis, et adulterium, vel probrum ab vxore rat.urnen

admifTum , nuptias illico finiebat, parato fupplicio, ipflfque ma-domoex- ritis permillo , Tac. de morib. Germ. cap. 19. Pauciffima in tam pulfae.

TMmcrofa freme adulteria , quorum poena praefens , et maritis per - miffa. Accifts crinibus nudatam coram propinquis expellit donto

maritus , ac ter omnem vicum verbere agit. * Publicatae enim pudicitiae nulla venia : non forma , non aetate , non opibus , mari-

tum inuenerit. Nemo enim illic vitia ridet , nec corrumpere et cor-

rumpi faeculum vocatur. Et de Varnis , gente Germanica , fupra ( /. 179. ) vidimus teflantem Procopivm de bell. Goth. Lib.

Ull. barbaros illos fponfas , nifi ob Jluprum , non dimittere.

* Poena itaque accilio crinium , et fuftigatio. Prior ad ignominiam, pofterior ad dolorem et caflignticnem pertinebat. Capilli, matronarum de-

cus , relecabantur , vt cuique patefieret,

mulierem , vulgato corpore , matro- nalia ornamenta perdidifle. Et (ane

aatiquilEaia poena eft decalvatio , et

plerumque cum idu iiiftium , con» lunda, qunc dicebatur pertingere an Hattl rui It.ur. Henrici II. Imp. di-

ploma dc conrcntionibus inter Ful- denlem et Herslellenlem ecclef. apud Eccard. ad Lcg. Sabe. p. toi. illi ,

qui huius Jalh dux ei princeps fuerit , lollilur C0K1VM ei CAPILLI , - icliqui

V 3 cius

Etiam a-

pud Sa- xoncs.

Medio acuo nou

ftatim turis cano-

nici principia r*».

cepta.

jj8 ELE-M. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XIIII.

eius fequacei CVTE et capillis pritten- do, et in ipfo specvlo Sax. ob- tui'. For*. Alsat. xxii. Et otia eon- uia, nec non in legf. Langob. Ltb.

grtga, vi , quando ego venero , omnia I. tit. 17. §. 5. vbi mulier iulieiur de-

parata mueniam , fi cvtem et capil- calva ri ei fvstari. lvm habere voluerit. Frequens loquu-

§. cccxxr. ^ Manfit ifte mos domo exigendi adulteras, eafque, accifis cri-

nibus , verberibus caedendi , etiam medio aeuo , apud gentes quafdam Germanicae originis. De Saxonibvs enim audor eft Bonifacivs in epiflola ad Aethebaldum apud Baron. Annal.

eccL ad ann. 74 y. in antiqua Saxonia , * fi mulier maritata , fra- Elo foedere matrimonii , adulterium perpetrauerit , aliquando eam

cogi propria manu per laqueum fufpenfam vitam finire , et fuper

buflum illius incenfae et concrematae corruptorem eius fufpendi ; ali-

quando , congregato exercitu femineo , Jlagellatam eam mulieres per

pagos circumquaque ducere , virgis caedentes , et vejlimenta eius

abfeindentes iuxta cingulum , et cultellis fuis totum corpus eius fe-

cantes , et pungentes minutis vulturibus , cruentatam et laceratam

de villa in villam mittere , et occurrere femper nouas jUgellatrices,

zelo pudiiitiae adduilas , eamque aut mortuam , aut vix viuam

derelittquere , vt ceteri timorem adulterandi et luxuriandi habeant.

* Per antiquam Somniem (Old Sajfen ) vnd Gefcbichten dei Laniet Diethmarf.

Hollatiam potiflimum inteiligcre Bo- Part. II. cap. 1. p. 85. Probabile ita- nitacium , iam ab aliis eft obferuatum. que eft, Diethmarios potiflimum in

Inter Cimbros vero poiiffimum Dith- animo hubuifle Bonifacium , haeclcri- marfos olim acerrime vindi calle adui- bentem. Ceterum et alias gentes bo-

teria , memoriae proditum eft. Adui- rcaies (euerius animaduettiiTe, et edam- teram enim ibi , ab vniuerla familia num animaduertere in adulteros adul-

occilam , et aliquando viuam detbftam, terasque , patet ex Loccen, Anuqu.

aliquando in aquis fuSocatam ede, Sueo-Goih. Lib. II. tap. 14. p. 1 10. feribit AnTON. Vieth. in der Befehreib.

§. CCCXXII. Id vero notatu dignius videtur , fub Francorum imperio *

atque infequentibus temporibus , recepta iam Chrifli dodrina , non modo plures fui fle diuortii caudas , quam canones ecclefia- flici admittunt , fed et , fado diuortio , feminis aeque ac viris

integrum fuifle , ad fecunda vota tranfire , quum tamen eiufmodi nuptias , viua moecha contradas , pro adulterio habeant iura canonica. Quod ex legibus probare exemplifque illuftrare ope-

rae omnino pretium fuerit.

§. CCCXXIII.

I

DE DIVORTIIS ET REPVDIIS. 1J9

§. CCCXXIII.

Quod ad diuortii cauflas attinet , legibus quidem Francorum foT cautum fuerat, vt diuortia non legitima eifent , nifi propter for- iumatju|. nicationem : Capitvl. Ub. VI. f. 191. idemque fancitum legi- tenum li-

mus LEGE WlSIG. Lib. IlLtit. 6. §. 2. LEGE Langob. Ub. //. cimmvi-

tit. 1 3. §. 6. Sed id non *ta interpretandum efl , ac fi ob alias f™ fit

caudas vxores repudiare non licuerit , ( id enim frequentidime <jluor-

fa&um ede , mox demonftrabimus , ) fed quod id impune nonuum'

ferret , qui «r apturis As>* rfw s, et indifta cauda, iuflain vxo-

rem repudiadet. *

* Nulquatn ergo reperias , extra vel etiam dimiferunt , et nvllai cavs-

caufiam adulterii fieri non potuifie di- SAS difeidii probabiliter proponenni , pro- uortia : fed tantum ( 1. (ccundum vo- pterea fusi matrimonia dimittunt , vt atu iuntatcm domini legitimam caulTam imlicita aut aliena praefumam , fi diuortii efie (olam fornicationem , ( a. antequam apud epifcopot eomproaincialet legibui humanis fufficere quidem alias difeidii cavssas dixerint , et prinfqnam cauflas, et culpas grauiores, fed eas vxores ucdteio damnentur, abketrtnt , a

probandas efle epilcopis comprouin- communione ecciefiaa , et fandi populi coetu cialibus , nec repudiandas vxores, prius- pro eo , quod fidem ei conutgtum macu- quam ab illis damnatae fini. ( 3. Si Ioni, excludamur. Sic et lex baivvaa.

quis lccus faxit , eum poenis, .tum tu. 7. §. 14. in eum, qui liber Itbc- ecclefialticis , tum aliis forenfibus , efTe ram t morem fium sine aliqvo VI- coercendum. Patet hoc ex omnibus tio , rtR invidiam dimifu , nihil du- Germanicarum gentium legibus. Sic rius /latuit, quam vt poenam XXXX,

quamuis capit. Ltb. VI. f. ipt. presby- folidorum parentibus foluere , ipfique teri plebem docere iubeantur , fecun- repudiatae dotem congruam dare , ac dum domini mandamm legitimum con- bona denique omnia reddere cogatur. iugittm nequaquam pojfe illa occaftone Qualis etiam ell lex Wisibothica feparari , excepta cauffa fornicationis 1 Lib. 1 II. iit. 6. §. a. quae eos , qui tamen libro 7. §• J05. legimus: Hi vxorem iniufie relinquunt , donat.ouem vero faeculam , qui coniugale confortium tantum dotis, et quidquid de mulum abfque cvlpa graviore dimittunt } bonit habent , amittere iubet.

CCCXXI1II.

Sic fane licita fuere diuortia , bona gratia vtriufque coniugis Difando- fafla , eum in finem , vt fe vitae monadicae confecrarent. Capi- bamur

TVLAB. Ub. VI. §. 19* ■ Secundum Domini mandatum legitimum matri ran-

coniugium nequaquam potefi vlla oetaftone feparari , excepta cattjfa ma *“*•*

fornicationis , nifi consensv ambohvm, et hoc propter feruttium v~

Dei. Idem exprimit lex Langob. Lib. II. tit. 13. p. 6. nifi quod g™tu'ob- « haec, id arbitrio epifeopi fieri oportere, monet. Et exftant vitam

fane huiulinodi diuortii exempla quam plurima, fed quibus rc- monafli-

cenfendis C4®-

I

i$o ELEM. IVRIS GERM. Lib.,1. Tit. XIIII.

cenfendis eo minus immoramur , quo magis et canones hanc

caufiam probant *. BiGnon. ad Marailf. p. 9 45. Tom. It. Capit.' * Addere tamen licebit , aliquando

et inuitos diuullos ede comuges , maxime illullrcs , fi capitis damnati fup-

plicium ingrefiu in monafterium expiare vellent. Ita Thassilo , Baua.

riae dux , capitis damnatus vitam monadicam vna cum filiis elegit. Anna l.

Frahcor. ad ann . 788. Quum vero

vxorem haberet Liutburgam , DeGde- rii , Langobardorum regis , filiam

eam eodem tempore in exfilium mif- lam r velum iutnlide , et monialem faciam ede , docent annales. Vid. Io. Ge. E c c a r d. St,mm. Defidertan.

f. 6. §. cccxxv.

Immo et Id vero deinde non praetermittendum videtur , bona vtriuf-

finecon- que gratia huiufmodi diuortia frequenter fieri confueuifle , etiam

ril‘d!n di ak ’^s ’ clu'^’us n‘hil minus , quam vellis monaltica placebat, religio- ̂ xftant huiufmodi libelli repudii non modo in formvlis Sir- nem. mond. cap. 19. verum etiam apud Marcvlf. Lib. II. cap. jo.

vbi profitentur coniuges , placutjfe vtriufque voluntati , vt fe a

confortio feparare deberent , atque ita etiam fecijfe , ita , vt vnuf-

quifque ex ipfis , fute ad feruitium Dei in monafierio , aut ad CO- PVLAM MATRIMONII fe fodare voluerit , licentiam habeat ,et nulla

requifitione ex hoc de parte proximi fui , habere non debeat. *

* Elegans cam in rem efl obferua-

uo Haur. Valisii, quam ex ' eius rer. Frane. Lib. XXIII. ad ann. 797.

adduxit Hcrt. notii, regni Frane. cap.

J. §. }. p. a8t. vbi et exemplum profert Beppoleni , Francorum Ducis fi-

lii , qui tres vxores aliam poft aliam

intra breue ipatium repudufle fertur.

Multi igitur , inquit , praetexente/ , fi cum t xoribtu concorditer, et mutuo

amore x/iuere non poffe, inuitai dimitte-.

bant , vt aliat ducerent. Nec reget mo-

do , qtti quidquid libuerit , fibi licere

putant , ita faciebant, verum etiam priuati , quot vxorum fuarum fajlidutm

ceperat , beneficio legit vtebanmr.

§. CCCXXVI. Ob mali- Praeterea et diuelli coniuges patiebantur Franci , fi alteruter

tiofam aufugiflet , vel coniugem dolo malo deferuilTet , vel fi vxor ma-

deleruo- ritum , ex iufta caulTa migraturum , fequi detreftafiet. De quo

ncm' poltremo cafu capit. Pipini anni 7J2. cap. 9. pag. 1(5^. Tom. I, Si quis , necejjitate ineuitabili cogente , in alium ducatum feu pro-, umciam fugerit , aut feniorem futtm , cui fidem mentiri non poterat , fecutus fuerit , et vxor eius , quum valet et pote/l , amare parentum

aut rerum fuarum , eum fequi noluerit : ipfa omni tempore , quam -

diu vir eius , quem fequuta non fuit, viuit, f em per innupta perma- neatV

I 1

i

I

DE DIVORTIIS ET REPVDIIS. t<?i

neat. Nam ille vir eius , qui neceffitate cogente in alium lorum fu-

git , fi Humquam in fuam patriam fe reuer furum fperat , fi fe abjli- nere non potejl , aliam vxorem cum poenitentia potejl accipere.

§. CCCXXVII.

Iufta etiam cauda diuortii videbatur coniugis conditio , fi gt con-

tjuis in perfonae abieflae et viliiTimac amplexus rui det , c. g. fiiugisvi-

ingenua nupti det feruo , aut princeps plebeiam in torum rece- liorem

pillet. Huiufmodi fane coniugi , iubente lege , repudium dan- conditio-

dum erat , nifi quis et ipfe feruitutem feruire mallet. Lex Alam. nem ve

tit. 17. CAPITVL. COMPEND. ann. 757. $. j. p. 181. Tom. I. OS5JT1 7 f. * ) Quin et parentum diflenfus fufficere videbatur , faltim furo. Carolo Caluo , Regi , qui Ludouici filii cum Anfgarde , puella

nobili , nuptias , quum iam duo inde filii elegantioris formae prodiiflent , diremit , eique Adelheidem tradidit , adafto prius in iusiurandum , ab Anfgardis confortio fe femper in pollerum

ablfenturum. * Regino ad ann. 838.

* Multis poft faeculis , circa annum puit , verum etiam, lata lententia, mer- 1365. Cuilielmus, Bauariae dux > gi Danubio iuffit. Hiftoria fatis noia Agnctcm quandain , quam filius eius tfi , de qua vid. Spumem fjllog» hifl. Albertus iultac yxoris loco habebat, gentak g. p. 17*. non modo ex mariti amplexibus abri-

§. CCCXXVIII.

Exftat porro Caroli Calvi tdi&um Piftenfe in CAPITV- ob pere-

lar. Caroli Calv. Tit. 36. apud Balvz. p. 189. Tomo II. ex grinita- quo adparet , etiam coniugium tnter feruum ex regno Neuflriae

et mulierem Nortmannam initum , illegitimum habitum , domi- nifquc fas fuifie eiufmodi matrimonium , tametfi iam liberi inde

prodierint, diflbluere , hominefque fuos cum aliis nuptiali foe-

dere coniungere. Additur in ea lege .• In illis autem regionibus, quae legem Romanam fequuntur , fecundum eamdem legem feri exinde decreuimus. * Sed multo feuerius matrimonia etiam 1«-

tenuorum cum peregrinis vetabant ipfi Germani , adeo vt qui- am Franci vxores repudiarent Saxonicas , aliafquc ducerent , tantum quod non iifdem legibus vterentur Franci et Saxones. Quale tamen diuortium poftea irritum e fle (latuit Concilivm

TrIBVR. C. I. X. de fponfal. quod capitulum nuper in nouellis

publicis illuflrauit praeclare illuflris Cancellarius noder A L V- DEWlG.

Heineccii Elem. luris Germ. X

♦ Hoc

1(52 ELEM. IVRI.S GERM. Ltb.T. Tit.XIIII.

* Hoc vero pedtum ex f. i. C que leges Romanae ea in re eum

Thcod. de mrp\ gtntil. et l. i. rcd. qui- Francica illa vere conucniunt, velpo- bus iiijern dominis permittitur , vt tius haec ex illis manifefto defcripta

(cruorum nuptias, iis inconfultis atque elL

j nuitis contradas , diuellercnt. Adeo-

§. CCCXXVIIII.

Ob inG- Quanta contentione patrum memoria difccptatum Iit , pomt-

dias vitae nc repudium dari vxori , quae vitae mariti mfidias ftruxertt ,

ftrutdu. nemo ignorat. Et tamen id permifere leges Francicae. Sub

Pippino enim in synodo VermeriknsI cap. $■ anno 752. cau-

tum eft : Si qua mulier mortem viri fui cum aliis hominibus cotui-

Itauit , et ipfe vir ipfuts hominem fe defendendo occiderit , et hoc

probare potejl : ille vir potefl ipfam vxorem dimittere , et , fi voluerit ,

aliam accipiat, lpfa autem inftdiatrix , poenitentiae ftbaEla , abfque

fpe coniugii maneat. Balvz. Capital. Tom. I. p. 16$.

f. cccxxx.

Plura di- Sed quanturacumque inualefeeret Pontificum et epifeoporum

uonio- auftoritas : ante faeculum tamen 12. nullatenus impedire ilu

rum e* potuerunt , quo minus ob quafcumque alicuius momenti caullas ,

«mPU, * matrimonia diuellerentur. Saeculo enim feptimo Pleftrudim

£ m repudiauit , Alpa.demque duxit Carolus Martellus : faeculo fe-

1“ nuente Carolus M. vxorem , Defideru Regis Langobardorum ,

filiam , incertum , qua de cauffa , repudiauit. Eginard. vu. Ca-

rali M. apud Freber. p. 4? 9- Saeculo decimo eadem fuere fata.

Hatheburgis , ab Hcnrico , Aucupe, repudiatae. Ditm. rejht.

Lib. 1. p. ?24- apud Leibnit. Saeculo vndecimo Ecbertus , mar-

chio , paucis diebus , ante quam vita excederet , repudium fcn-

bere cogitauerat vxori , et viduam Ottonis , Marchionis .matri-

monio libi iungere , quod haec forma elegantior , et efferatis

moribus fuis opportunior videretur. Monach. Herveld. adar.it.

Ib68. p. ?8S. Et faeculo 12. nota funt exempla Hennci Leo-

nis , Fridrici I. Imp. et aliorum , quae iam praetermittimus.

* Immo ei graues aliquando dicebamur caudae , quae id nomen vix

merebantur , vcluti cognatio vel adli- nitas fpiritualis. Quum enim anno 757*

in lynodo CompcndicnG decretum Iu i 1-

let.vt G quis filiallrum aut hliaftram liiam

ante Epilcopum ad confirmationem tenuiGet , ab vxore fua lipararetur, et

alteram non acciperet : aliae marro*

inlligabant ad boc facinus , vt ita poffent ab iis diuerterc , FbOdoard. itb.

III. caf. il. aliae eo condio iplae

patri narum

DE DIVORTIIS ET REPVDIIS. i5j

patri narum partibus fungebantur , in ribuj iniungens poenitentiam , et adri- quas anno 813 inuehitur svhodvs Ca- ros easdem inuicat retrahens. mlonensis 11. perpetuam hiice mulit»

§. CCCXXXI.

Ceterum ex his omnibus , quae haftenus diximus , fatis ad-

paret , nondum eo tempore inualuifle fententiam patrum , qui ?ebin " poft diuortium locum e£Te negabant nuptiis. Omnes enim , quo- 6 rum de repudiis diximus , ad nuptias denuo adpulerunt animum :

quin , quum Guilielmus Raymundi faeculo 12. audere archiepi- icopo Tarraconenfium ab vxore feparatus , et cum ea paftus effet , vt certis praediis fex menfes fingulis annis illa vteretur » fruerur : conditionem adiecit , vt vfusfruftus ille finiretur ,/imul

ac ifta maritvb acciperet. Balvz. AdpeneL aftor. vet. n. 15 6. Tom. II. Capit uL p. I y j8.

§. CCCXXXII.

Sed non leuem rerum conuerfionem faftam efle obferuamus, ̂ uris c»‘

ex quo maior in Germania efle coepit iuris canonici auftoritas. jjja Tunc enim non tam ad leges irtas et mores patrios viuebatur, prjncjpu quam ad canones ecclellae , et decreta pontificum. Quin etiamfi fnuexit.

poftea purior in Germania efflorefeeret religio : tam altas tamen

radices egerant illa principia , vt ne hodierno quidem die inter

ipfos proteftantes prorfus euelli potuerint. Quamobrem magno conatu maximas agere nugas videremur , fi conclufiones , ex

aliis plane fontibus , quam legibus Germanorum , promanantes , hic accumularemus.

TIT. XV.

DE PERSONIS, QVAE SVB TVTELA VIVVNT, ET QVOTVPLEX

GERMANIS TVTELA.

f. cccxxxm.

PRaeter liberos et vxores , de quibus haftenus aftum efl , in xi^”ne’ aliorum mvndio vel tutela erant minores et feminae, de iranfcio

quibus iam porro erit ex inflituti noflri ratione differendum. ad mate-

X a Quamuis r“m de

ouelii.

i6* ELEM. IVRIS G E RM. Ljb. I. Tit. XV.

Quamuis vero ipfa refta ratio , et , quod inde proficifcitur , ius naturae et gentium eos , qui per aetatem aliamue iuflam caudam iponte fe defendere nequeunt , in aliorum tutela cfle velit : Germanorum tamen, vti aliarum gentium, mores lingulares, et a ture ciuili Romanorum admodum diuerfi fuerunt , et ex parte hodie etiam a Romanorum inditutis quam maxime difcrepant.

§. CCCXXXIIII.

Impu- Quod enim ad minores attinet , non , vti apud Romanos > berus ve ita fedinabantur virgines , nec adolefcentes tam praecoci incre- Germa' me.llto at^ Vlrdem illum vigorem perueniebant , vt illae anno ae-

nis lon- ?at's 12" anno iq. iuflam aetatem attigille viderentur : fed giflima. iam Pomponivs Mela de fttti orb. Lib. III. cap. j. obleruauit ,

Germanos maximo frigore nudos agere , antequam PVBeres fint , et LONGISSIMAM apud eos ejfe P VERITI AM. *

* Is. Voss. in Commentar, p. >j g, uamus. Animaduertit , adolelccntcs • haec non de longa ininorennitate ac- fere ad annum acutis *o. vocari lun-

cipit,led dc (iucabllinen- gen et Buben. Quin, cos , unquam

tia a Venere, idemque IcripSiTe exi- pueros, flagris ct verberibus cai ligari a Hiin.it Pomponivm, quod obferu trit parentibus et domtms, aujiuit , fi ex-

Tacitvs de mar. Germ. cap. io. S.ra tra officium viuerent. Quae alieniiK- hmenum Vcmtr, Lieoque in/xhaitjia ptt- ma fuerunt a moribus Romanorum, tensu. Sed quum [pubertatis praecc- qui pueris incunte anno IS. togam vi- dat mentio : res ipfa docet. Pompa- riicm dare non dubiubant. Henr. nium vere de pueritia loqui. Depre- No ais. Cenotaph. Pifan. UijJ. II. cap. 4. hendit in Germania mores , quales et p. 114.

hodie inter ruflicos et plcbcios obfer-

§. cccxxxv. Etiam II- Idem de Illyriis * refert Varro de re rnflic. Lib. II. cap. t. lyriis et miraturque , apud eos feminam , viginti annos natam, VIRGINEM

reliquis adpellari. Ergo et apud hos erat fera adolefcentum mulierum-

Celnsqui que Venus , ac proinde inexhaufta pubertas , idemque apud eos

aetati™.- cont'ngehat , quod de Celtis obferuauit Caesar de bello Gall. sto impu- Lib. VI. cap. 21. inter quos , qui diutijjime impuberes permanebant , beres ha- maximam ferebant laudem ; intra annum vero vigeftmum feminae

bebantur, notitiam habuiffe in turpijfimis rebus habebatur.

Etiam Il-

lyriis et reliquis Celtis qui

vicefimo

aetatis an-

no impu-

beres habebantur.

* Non iam difquiremus , an Illyrii ginc Germani vel Celtae , vti exifti-

fuerint Germanicae originis? Fuere fi- mat Cillar. jVjm. orb. ant. Lib. It. ne Norici, Vindelici, Pannones , qui cap. 8. Quod adeo verum elt, vt ct

et ipfi olim lUyriiiacccnfcbamur, ori- Sam, Bochartvi cis Canaane Lib. I.

cap.

DE PERSONIS , QVAE SVB TVTELA VIVVNT. 165

cjp. t|, quamuis alioquin ex Phoeni- panem Illyrici inlediflc , lateatur , eas- cia arceflat Illyriorum originem, Boios que gemes omnes Illyriis accenlcant tamen, Scordileos , et Taurilcos, gcn. Posidonivs et Strabo.

tcs Gallicae , vel Celticae origims ,

§. CCCXXXVI.

Ex quibus locis fimul difeimus , quis apud Germanos fuerit

terminus pubertatis vel maiorennitatis , ( haec enim vix diilin- guebantur a maioribus noftris , ) et quamdiu quis fub aliorum

tutela fuerit. Plerifque enim Germanis placebat annus aetatis vigesimvs. Alii viginti et vnvm , alii octodecim annos

exigebant , nec vllam fere repertas gentem Germanicam , quae mafculos quatuordecim annorum , feminas duodecennes in fua efTe tutela crediderit : nec vllam , quae vicefimo quinto demum anno minorennitatem finiri, exiftimarit , praeter Wisigothicam.

Vid. Lex Wisig. Lib. IUI. tit. 3. §. i. *

An apud

Wifigo-

tlios im-

puberia; ad vice fimum

quintum aetatis an-

num du-

rant ?

* In editione enim Lindenbrogia-

na e fi , filos infra xj. annor dieen- doi pttpdtoj. Sed tamen et hic locus dubius e(i, ct in codice MSC. quem bibliotheca Lvdewigiana ollentat ,

incomparabili , plenis litteris expref

fum e It, filios infra qvindecim an-

nos dicendos tffe piipilhs. IU. a Lv-

dewiq ie aetate legit, puber, et mato-

trenn. cap. j. §. 7. p. jj. Eamque le-

ctionem firmat alter locus leg. Wtsto.

Lik. II II. tit. ). f. J. vbiad putEEC- TAM AETATEM peruenijji dicitur , qui

ao. annorum ell. Vere itaque cum

Germanis reliquis omnia conueniebant WtsiGOTHi; , nili quod minoren-

nitatem, exemplo Romanorum difcernerent a pubertate , et illam anno xo. hanc anno 13. finiri vellent.

$. CCCXXXVII.

Viginti illis annis vnvm addidilTe videntur Franci. Quam- Apud uis enim ifte terminus nec SaLICA , nec Ripvaria lege, nec Francos

CAPiTVLARiBvs regum Francorum, figatur: Caeolvs tamen maiores

dv Fresne in GlojJ.tr. Lar. fub voce aetas protulit tabulas Ioan- Ixabcban- nis , Regis Htcrololymitani, anno 1214. feriptas , in quibus et nes anne- haec habentur.: Scire vos volumus, quod CONSVETVDO ANTI- rum qva , et per ivs adprob.it a . talis eji in regno Franciae , quod nul-

lus ante vicesim vm f rimvm annvm potejl vel debet trahi in caujfam. Vid. illuftr. a Lvdemtig ibid. cap. 3. §. 9. p. y 6.

. §. CCCXXXVIII.

Eumdem annum 21. placuilTe animaduertimus Normannis- Quamuis enim eorum LEGE tit. 7. proditum fit, minorem aetatem apud

habere , qui nondum fpatium 20. annorum compleuerint , et hinc Norman-

X 3 adolef- no».

1 66 ELEM. I V R. GERM. L i b. I. T i t.XV.

adolefcentes in TVTELA vfque ad vicesimvm ANNVM completum

tenendos ejfe : ftatim tamen addit legislator, VNVM vitra ANNVM

itfdem concedi ex vfu Normanniae , quo clamorem de reuocatione faiftnae antecejjorum per inquifitionem debeant in curia proponere .

De muliere quoque eadem lege cautum eft , vi , nifi per matri-

monium , cujlodiam non egrediatur , quoufque 20. annos comple-

uerit. * * Illud Angulare, quod fi mulier,

quae feudum habebat , minorenni nup- fiilet , feudum in culiodia , id eft , adminiltratione tutoris domini mane*

ret , non quamdiu ipla, led quamdiu maritui minorcnnis ciTet Sic er.im

Lix Norm. ibid. Si quis vero ia non aetate confinium duxerit in vxoretn ,

habentem feodum : foditin in euftodta

erit , quamdiu adolfceni aetatem non habebit. Mulier enim conduionem viri

fui j 'equitur , et legem. CCCXXXVIIIL

EtLan- Denique Langobardi , fiue eam confuetudinem fecum ex

gobar- Germania aduexerint in Italiam , fiue eam trans Alpes primum adfciuerint , duodeuicefimum aetatis annum futficcrc exiflimarunt,

vt quis in tutelam fuam perueniret. Hinc Lvitprandvs in

lEge LaNGob. Lib. 11. tit. 29. /. t. Hoc refpeximus , vt infra

IO. & 8. annos non fit legitimus bomo , ad res fuas alienandas ,

excepto , fi pater debitum dimiferit. Et in nonodecimo anno

homini Langobardo fit legitima aetSs,* et quodeumque fecerit , vel iudicauerit de rebus fuis , flabili ordine debeat permanere.

* Equidem hoc iurc , diuerfa admodum notione, legitimam abta-

TtMattigilTe dicuntur adolelcentcs. Lib.

It. tit. 14. §. 3. legimus: legitima

aetas eft , ftoflquam filii Xlt. annos habuerint : Cet 1 hoc tantum de eo calii in-

tcliigendum , fi naturales liberi con- fcnlum accommodare velint patri , eos

legitiniaturo. Eadem aetas hoc .iure legitima ede dicitur puellarum : quae

nupturae edent. Lib. 11. tit. 1. §. io* et tit. 8. f. 1. Denique annus deci-

mus quartus aetas legitima iurcLan- gcbardico fuit adolelcentum , nuptias mediantium, teltc §. 8. Lib. ll.tit. 8. At tutela non Uberabatur , nec re-

rum fuarum adminillrationcm recipie-

bat, nifi qui duodeuicefimum aetatis excgillet. Adeoque ratione tutelae haec demum aetas videbatur legitima.

§. cccxxxx. Minoren- Vnuin ex his minorennitatis terminis , quoties de finienda

niias iufe- tutela quaerebatur , et poftea feruabant Germani , populique

quemibus cognati , et ex parte etiamnum feruant , et paucae fuerunt gen-

tempori- tes > qUae inter pubertatem et minorennitatem diferimen aliquod

ad 4 an 'm ftatuerent , fed huc iuuenes vfque aliorum tutela regi voluerunt E n o 1 1 1 III


tantum non omnes, adeotjue refte ii ineunt rationes, qui tu- ii.veua

torum curatorumque difcrimen plane ignotum maioribus noftris *c. vel ad

fuiffe , eofqoe ne vocabula quidem , quibus ea munera difcerne- 1 8. dura-

rent, habuifle , contendunt, vid. Ge. Bkyesi et Car. Gvil. ult*

GaeaTNEri differtationes de differentia tutorum et curatorum Utre German.

f. CCCXXXXI.

Sic fane , exafto vicefimo aetatis anno , iuuenes maiorennes Quinam

habentur legibus et confuetudinibus Britonum , Bert. Argentr. eam xo.

in confu. Brit.tit. ai. art. 458. Piftauienfium , an. 31 6. Aurelia- ™ nenfium , Pyrrh. Angleb. tit. I. cap. 30. et 3J. Andegauen- fium , Choppin. art. 86. quamuis hae duae pofteriores hic inter mafculos et feminas difcrimen aliquod ftatuant , et illos quidem

anno aetatis 20.1 has anno 14. maiorennes fieri ftatuant. Eum- dem minorennitatis terminum figunt Belgae, veluti Gelri, Frid. Sand. de Feud. Gelr. traEL 2. tit. 1. cap. 2. Vltraiedini , Pavll.

Voet. ad pr. Injl. de curat, quamuis et ibi fexus difcrimen faciat * , nec non in Germania Argentoratenfes. Statvt. Arg.

Art. y. et alii.

* Hoc etiam difcrimen ratione fexus uenire iubent : { Vid. ili. a Lvdewig.

admodum diuerlum eft. Pleraque ftatu- de tutate pub. et maiore im. cap. j. §.

ta, quae armum demum io. aut 11. maf- 17. zf. xp.) ratione (ane vfi conlultif-

culis fufficere putant, citiusfeminas tu- fima, quod hic non quaeratur de ae-

tela loluunc. Sic iure Bohemico maf- tate ad Venerem idonea , quam citius

culus anno 10. femina anno 1 J. Gei- puellae , quam malculi attingunt, fed

rico matculus anno zo. puella anno de facultate res luas prudenter admi-

18. Aufbiaco matculus anno xx. niflrandi , quam malculis plerumque

femina anno xo. maiorennis habetur , citius natura largitur , quam feminis ,

rerumque fuarum adminiltraiionem quibus iKmc'ii iyt ioamlerm Qfmup, conlequitur. Soli fere Vltraieclini labile ac dtctpiu factit ir.gtmi.ni , non

in alia omnia eunt, ct mafculum ci- abs re tribuit Theod. Hermopolit.

tiut, anno nimirum 18. feminam ad D. de reg. iur. Conf. 1. 1. §.

biennio tardius , in tutelam fuam per- x. D. etl. s, (', ad SC. Velleian.

f. CCCXXXXIL

Contra anno 21. aetatem minorem finiri voluerunt plures ,

in eumque annum confenferunt Saxones , ivs Prov. Sax. Lib. Q‘nnam I. 417.42. Ivs Fbvo. Sax. Art. 26. eorumque polleri, Angli

* Io. Covell. injl. iur. Angi. Lib. I. tit. 22. Sucui , quod ad feuda

t ,Digitized by Google

i68 ELEM. IVR. GERM. Lib. I. Tit. XV.

feuda attinet, ivs Fevd. Alam. Art. yo. Boioarii, ivs Bavak;

tit. y. Art. y. Butiadingi , Bvtiad. Landr. Art .7. et alii. Quod

eo minus mirandum , quo magis per plures Germaniae prouincias olim inualucrat suris Saxonici ac Sueuici auctoritas.

* Attamen et hi feminas ex ea ra- legitimam peruenirc cenfent. Cotrtu» tione, quod in maritorum potellatem ibui. quum plertque alti, qui annum

ac tutelam perucniunt, citius, anno 1 1. receperunt, nullam inter malcu-

puta aetatis decimo quarto , vel in cauf- los feminasque admittant- diticrcn- U grauiorc decimo lexto , ad aetatem tiam.

§. cccxxxxiu. Quinam Denique et annus 18. quo et plenam pubertatem olim finie-

annis 18. bant Romani , permultis Germanis , tamquam extremus impubcr-

tatis , placuit. Hamburgenfes enim , quamuis alioquin inter impubertatis et minorennitatis annos didinguant , tamen hanc anno aetatis duodeuicefimo exafto , terminari cenfent , ivs Mvnic.

Hamb. Part. III. tit. 6. Art. 21. nili quod hi nuper hoc ius lin-

gulari plebifcito mutarint. Eamdem aetatem legibus etiam Bre- menlium et Noribergenfium pro legitima haberi , pluribus do-

cuit ili. a Lvdbwig. ibid. cap. 4. $. n.frqu. His et Sueuos addere licebit, Spec. SvjEV. art. 521. $. vlt. et Brunfuicenfes. Vid.

Leibmit. Script. rtr. Brunfu. Tom. III.

%. CCCXXXXIIII.

Quibuf- Quid ? quod fuerint , et etiamnum fint , gentes ac ciuitates

dam locis Germanicae , quae nullum certum minorennitatis terminum fi-

ribus11'”* £unt » ̂ indicum et magiflratuum relinquunt arbitrio , fitifne

miritutT* ,t^oneurn cenfeant adolefcentem , cui rerum fuarum adminiftratio arbi- committatur , an eum diutius alterius tutela contineri oporteat. *

trium. Id fane legibus Franconicis , Wurtcnbergicis , Palatinis, Bipon- qu.mdo tinis cautum ede , idem oltendit laudatiflimus a LvdewIG. ibidem quis ma- cap' * p. 14. p, 80. fequ.

seremus r 1 r J 1 haben- * Ita et iurc Romano pubertatis dus. tempus non latis definitum fuillc ante

/. vlt. C. quando tutor, vel cur. effit defin. exiflimat Merill. Ohf.ru. Lth. V.

cap. t«. Hinc teftatores , qui tutores liberis dederint, certum annum ex-

prefliffe obleruat, quoufque in tutela efle deberent , eumque modo decimum

quartum 49. D. dc legat. 1. L »*.

P). quand. diei legat, modo decimum

ochutum , vt in I. tot. $. X. D. de «ut» dtt. et demonfhr. modo decimum iex- tum, vt in 1. 34. §. i. D,de legat. J.

I. }6. f. I. /. 48. P. de condit, et dc- monjir. t. 4 6. D. ad SC. Trehell. I. 41.

Jj. to. It. ij. D. de fidcie. liber 1. Quin

ad eum morem adludcre ipfi videtur

Pxvu-vs , Apollolus , dum heredem infamem


infamem ede ait uai henfJmn ̂ i. Sed vereor, ne Mrmuo obflet

iiwt/uit svs at»tirfUme T* **v?*s , ab ipfo adducta I. ioi* §. i» D, de

fub ctvMorwut ei aiimntflrttoriktu ai coni, er dem.

temptu a patre definitum. Galat. IIII.

§. cccxxxxv. Omnes itaque impuberes vel minorennes erant fub tutela , TuteU

et quidem primario ipforum FrIncipvm et MAGISTRatvvm , fuprema

quibus iure Germanico svfrema TVTELA competebat , die ober- ™"u^“ra vormundfchafft , WesbNBEC. Part. I. Confil. j. n. 6j. Mev. ad ius aj p^neia Uibec. Part. II. tit. 2. eri. 21. n. 19. Schilter. Exerc. XXXVll. pesetma-

62. quae nihil aliud eft , quam vis ac poteftas in pupillos , et , giftraius.

licubi in Germania et feminae adultiores fub tutela vel cura vi-

uere tenentur , etiam in feminas , primario atque eminenter fura-

mis imperantibus ; fecundario quibufuis magiftratibus competens,

vt non modo tutores vel curatores fua vice admiuillraturos con-

flituere * , fed et ge (lorum rationes ab iifdem , tamquam vica-

riis fuis , pofcere , ac denique parum diligentes , nulla etiam praeuia fufpeftorum accufatione , in ordinem cogere ac remouere , poflint. Dijf. nojlr. de fupr. prine, et magijlr. tut. $. IJ. t

* Non ergo ob folam tutorum conftitutionem, et competentem msgiltra-

tlbus hnntjwti principes et magiflratus vocantur obervormunder, ( nam ideo

nemo principem dixerit fupremum con- filiarium, quia confiliarios conliituit,

et geltorum rationes ab iis exigit , ) fed quia vere tutores funt, et reliqui

tutores et curatores, ab iis confirmati >

eorum vice duntaxat funguntur. It* rede Caxpzovivj Lib. V. tit.S.refp.

85. n. t). cuius fententiam parum feliciter impugnauit Schilter. Exerc.

XXXVII. 5. 68. p. gt}. Vid, dijf.rtar. nojlr. ibid. ). 14. p. lj.

J

§. CCCXXXXVI.

Mentionem fupremae huius tutelae iara fecerunt leges .vete* Ea iam in res. In capitvlaribvs enim Lvdovici Pii Lib. VI. $. 22j- legibus

cautum eft, vt vidvae, orphani , et minus potentes , fub Dci*™^* defenfione , et Pegis MVNDIBVRDE, pacem habeant , et eorum ittfli- jjum fe_ tias adjuirant. Et in LEGE Normannic.a apud ili. a Lvdewig.

Reliqu. MSC. Tom. VII. p. 149. Duci ratione ducatus Norman-

niae CvsTodia M1N0RVM vfque ad 21. annum completum compe-

tere dicitur. Quin tum reges , tum principes, in ipfis inaugura- tionis facris , follemniter promittere folitos , fe fore tvtores

VIDVARVM AC ORPHANOHVM , fatis patet ex WlTTlCHIND. .«tfM- ual. Lib. II. p. 44J. Wippone vit. Conradi p. 429. Lehm. Chron.

Heineccii Elem. luris Germ. Y Spir.

•v«.

I

170 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XV.

Spir. Lib. II. cap. 6. Megiser. Annat. Carinth. Lib. VI. cap. n. Argentr. hijloire de Bretagne Lib. XII. cap. 21.

§. CCCXXXXVII. Et m le- Atque inde fadum eft , vt fupremae huius tutelae , recepto

SsCi*"0" ct’am 'ure Romano, paffim fiat mentio in legibus Germanicis re- memora- sentioribus. De Wurtenbergiae Ducibus audor eft Besoldvs tur. Thcfaur. prati, voce Burgemeijler vnd Gericbt. p. 124. eos hoc fibi

munus libenter tribuifie , et in referiptis fe frequenter vocafte obrijle Vormundere. Similia loca reperias apud Wvrffbain. Dif-

ferent. iur. ciuil. et Norib. Clajf. II. p. 7. Lvdewig. Opufc. Tom. II.

p: 1177. in Ord. Pol. M .gdeb. cap. 43. f. 1. const. tvtel.

Prvss. praefat. p. 2. Wii.lenb. de iure perf. ducat. Oppol. et Ra- tib. cap. 4. P. 3. p. 41.

§. cccxxxxvm. Tutela Ceterum tutela illa fuprema principum et magiftratuum, quod

haec fu- ad allodialia bona attinet , non nifi m eo erat polita , quod re-

fiTdii tutores, ab *'s confirmati, eorum vice fungerentur, et tum

fuhfru- Per^"onas pupillorum defenderent , tum eorum bona adminiftra- Chiaria. rcnt- Si vero feudum haberet pupillus , principi ratione illius

competebat tutela fruduaria , ifque praeter ea , quae educationi

> pupilli impendenda eftent , frudus feudi omnes capiebat. Jvs

Prov. Sax. IJb. II. Art. y8. Vndhat ficb dat kind nocb nicht be-

jahret , fo nimrnt der Leben - Herr die frucht herab. 1 v s S v E v. cap. 224. P. 2. Vnd hat er das gut zji leben von einem Herrn , fo

trird dem Herrn das geld , das gut behalt er. *

* Haec tutela in vafallos frudua- hate itidem pe r ftntmitam fuit duci adita etiamnum obtinet in Normannia, indicat* tvtila eaa vvlorvm , vf-

rocaturquc Ia garde itoWe rojale. Car. qut : ad duodecimum annum , de feuJit,

dv Fresne Glojftr. L at. t oe e cuflodta , quae ab ipfo tenentur. Simile ius Ar- nec non in Anglia , de qua Io. Co- chiepifcopo Treuirenfi anno I I7J.

well. fur. cingi. Lib. l.tit. 17 .f.t. concelEt Carolus 1111. Imp. in diplo- p. 3 4 • Crag. ntr. ftvd. Vth. II. d. mate apud Limn. iur. ptibl. Tom. I. 10. p. »84. PoerD. Vergi l. Htfl. Angi. Lib. III. cap. y. vbi Archiepilcopo illi

Lib. XV 1. p. 570. Ex itat diploma Hen- confirmatur merumet mixtum imperium , rici, Keg. Kom. Icriptum anno ixta. rnm attinent iu in iuritdiihonibut , quae

apud MiraEVM Donat.- Belg. Lib. I. rreiengerctde (legendum videtur hryen- eap. 9J. et Christoek. BvTkexs. Gerichte , vel Frejtengedmge ) vetantur.

Tropi. Beabant, in probat, p. «8. pri- pariterque ivs tvtelai exercendae vadio Lotharingiae ac Brabantiae Duci foliorum funrttm impttberum. Eledo- darum , in quo et htec legimus : Ai- rem hoc iure etiamnum vti, docet na-

Ooc

DE PERSONIS, QVAE SVB TVTELA V1VVNT. 171

<flor des Europ. Hrolds Ptirt. 7. p. 180. ilid-p. 187. Kationes vero i urii huius reddit Cr ag.

§. CCCXXXXVIIII. Quum vero nec principes , nec magiflratus ipfi , gerere ac Tuiorei

admimftrare poflent : ipfa fane necellitas exigebat , vt alii tuto Gcrm*-

res , qui eorum vice pupillos ac minores defenderent , eorumque norun? bona curarent, conllituerentur. Hi vero vetere iure vel tEGI' vd^padli-

timi erant, vel dativi. Tejlamcntarii eo magis erant veteri- F bus Germanis ignoti , quo minus ipfa teflamenta quotidiani vfus eflent. * Sed eorum loco tamen tutores pactitios, vel conuentione conftitutos , vfu receptos fuifle , fatis conftat exemplo

Dagoberti , Regis , qui , quum vitae fuae femiret periculum , Ae- ganem fub celeritate ad fe venire praecepit , et fe iam difeejjttrum

lentiens , reginam , Nant Udem , et filium fuum , Chlodouaeum , ei- i dem IN manv commendans , confilium Aeganae pergratum ha-

buit, quod cum eius inflantia regnum Jlrenue gubernare pojfit. Fee- degah. Chron. cap. 7 9.

* Hinc antiquiffimuro , quod in antiquitatibus Germanicis occurrat , tute-

lae tellamcntariae exemplum Schil- tervs Exrrc. j?. §. jf. e(Te exiftimat

iliud Ludouici Barbati, Eledoris Pa-

latini , lato fundi anno 14J7. Sed

exempla multo antiquiora , ex iplo tae- culo XI. collegit dotbliimus HeRt.

de Jpetial. Rom. Germ. imp. rthtip. ea- ntmqiie caujf. et fig. Sr(t. II. §. i 7 faf- fus tamen, haec et Cmilia exempla Principum receptionem vniuerlalem eo

tempore non probare. Prius enim

principes , quam priuatos , iure ciuili Komano vi ucre coepiflc , iam alibi ob- 1'eruauimus.

§. CCCL. Praecipua itaque in Germania fuifle videtur TvTELA pacti- Vel lega-

tia, praefumentibus legibus, parentes optimum pro liberis ca- timi. pere foiere confilium , nec vilis commendaturos pupillos fuos ,

quam quorum fidem atque induflriani exploratam perfpeftiflimam-

que haberent. Deficiente vero tutore pafhtio , proximus agnatus id munus ex lege fufeipiebat , ac proinde verus vel legitimus tutor, ( der rechte Vormund,) vocabatur. Ivs Pfiov. Sax.

Lib. I. art. 23. et IVS FEVD. Sax. art. 26.

§. CCCLI. In hanc tutelam legitimam , ct quidem agnatorum, leges Quibus

Germanicae tantum non omnes confenferunt : nifi quod plerae- praefere-

que matrem reliquis propinquis praeferrent, non quod id a Ro- *>Jturnu* manis didiciflent , * fed quod ex iuris Germanici principiis ma- lef’ Y 2 tri

17» ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XV.

tri non minor poteftas efiet in liberos , quam patri , vtriulque vero poteftas in mundio , feu tutela , confifteret. ( §. 138. 4. 5. ) Matrem fane , fi ad fecunda vota non tranliret , tutricem efle liberorum voluit lex Bvrg. tit. 39. et 83. et Wisigoth. Lib. IUI. tit. 3. §• 3. Idem mos et poftea in tpfa Germania viguit , ceu docet exemplum Agnetis , penes quam , Henrico III. Imp. marito mortuo , relifloque filio impubere , Henrico UlLfumma rerum , et omnium , quibus fullo opus erat , adminijlratio remane-

bat : Lamb. Sc.hafnab. ad ann. 1056. nec non viduae Adolphi JI. Comitis Holfatiae, quo anno 1164. a Slauis occifo, illa co- metiam Holfatiae , Sturmariae et Wagriae adminijlrabat cum filio adhuc tenello. Helmold. Cbron. Slau. Lib. I. cap. 7. Add. E yben. de tut.fem. Part. II. membro 2. n. 7.

* Equidem haec tutela materna plane Romana vel ideo videri pollet ,

quod tum fiurgundica lex , tum VCifi-

gothica i matri , fecundas nuptias ad- leflami, tutelam abiudic.it: idque ac-

curate conuenit iuri Romano, Soa.

CXKI. cap. J. Sad hoc ipCt refla ratio docuit gemes Germanicas > faris

edoflas experientia , non multum a

nouerca differre matrem , quae in alterius mariti amplexus ruit , eamque

vna cum prioris mariti memoria ple-

rumque et amorem erga liberos de-

ponere , quin, fi vel maxime eos eadem , ac antea , pietate prolequeretur,

non polle tamen eorum vtilitatibus luo arbitrio (fudere , mariti mundio ac po- teflati fubieflam.

§. CCCLII. Poft matrem proximi ad tutelam erant agnati , quos plerae-

ciente^e- tluc 'cges praeferebant cognatis , et ita quidem , vt e pluribus vitimi ru. eiufdem gradus natu maiori prae reliquis id munus deferretur.

erant

agnati.

Ea deficiente, le- - - , - ..

gitimitu- eiufdem gradus natu maiori prae rehqu sores Equidem lex LaNGOB. Lib. II. tit. 23. f. 4. generatim ftatuit,

vt , mortuo patre legitimus propinquus paruulo iujlt tutor ac defenfor efiet , quae repetuntur etiam m capitvlar. Addit. IUI. §. 19. p. 1219. Tom. I. at lex Wisig. Lib. IUI. tit. 3. §. 3. tutelam legitimam primo decernit matri , deinde , ea iterum nubente ,

fratri pupillorum feniori , modo is annum aetatis vicefimum at- tigerit , hinc porro patruo , ac denique patrui filio , adeoque

agnatis tantum. Denique ex lege Sax. tit. 7. §. 5. tutela filiarum fratri vel proximo paterni generis deferebatur. Sin mater ,

filium habens , nupjijfet , filiamque genuijfet , tutela filiae non ad filium prius genitum , fed ad fratrem patris vel ad proximum eius

pertinebat. $. CCCLIII.

Seruarunt id principium polleri , et ita quidem , vt agnatus

ille »

Haec

quoqu*

DE PERSONIS , QVAE SVB TVTELA VIVVNT. i7j

ille , qui legitimam pupillorum tutelam fufcipiebat , vel plane tutela non redderet rationes , et alimenta tantum pupillis conflitueret , ffudua-

vel vfumfru&um partis faltim bonorum pupillarium perciperet. * riaapud Hincquamuis lex WisIGothica Lib. Illi., tit. 3. §. 3. boni viri

arbitratu adminiflrari res pupillares , et damna , tutorum culpa thos’ data , refarciri iubeat : ei tamen de frullibus partem decimam

praefumendi facultatem non negat. Id quod et hodie in Hifpa- nia obferuari , ex fcriptonbus Hifpanicis probat ili. a LvdewIG.

in diff. iur. Rom. et Germ. in fruEl. attrib. tut.frucl. diff. I. p. 120 6. Tom. II. Opufc.

♦Multo magis itaque tutela materna Conf. differt, ntflr.de vfitfruCht mater - erat fruduaria , quippe quum matrem , no ittrii Germ. in primis Httmburgen- tamquam matrem,etiam ex puberum li- fu. et ili. a Lvdiwig. diff. iur. Rom. berorum bonis vfumfhidum.mortuo pa- et Germ. de tutela mai. di jf. K. p. tre^epilTe/upra probauerinuis(§.i 3 9.4.) 1 1 1 7.fequ.

§. CCCLIIII.

Eodem iure in ipfa Germania vfi funt tutores legitimi. *-js*ecnon

Quod ficuti ex ipfa LEGE Saxon, tit. 7. §. 4. quodammodo coi- 'apud re- legit Gaertner. in Notis p. 7y. ita ivre Prov. Sax. id multo liquas

clarius expreflum eft Lib. 1. ari. 23. IVo die Sohne binnen ibren KC[lles

lakren feyn , ihr dltefter ebenb unirer Schtrerdmagc nimmt das .traa' Heergearette , vnd ijl der Kinder Vormund daran , bis fle x.u ibren °1C lahren kornmen. So foll ers ihnen darn.se h triedergeben , dazu aucb

alie: ihr gut. Et paullo poft : Dem , fo des Kindes erbe ijl , foll feht Vormund von Iahr zu labr des Kindes gut berechnen. Wo

aber der Vormund aucb Erbe mit ijl , fo darff er niemand des Kin- des Gut berechnen.

* Similia lunt (l.ttuta ducatus Op- peliae et Ratiboriae in SticGa , quae

tutori tertiam fruduum partem adfi- gnant. Schikfvs. Chron. Stltf. Lib. III.

p. 464. Villenb. de iure perfon. du- tat. OppoL et Ratihor. cap. 4. §. 7. p. 44. Contra plenilBmum vfumfrudum

bonorum pupillarium omnium tutori- but in Morauia competere , tellacur

Betsivs apud ili. a Lvowio. Aid. p.

isto. ,Quin Francos olim fimili iure vfos ede,, vel inde patet, quod

eo et hodie in Gallia vtumur Bituri- cenfes , Aurelianenfes, Andegauenfes,

Burgundi , Parifini , quorum confuetudines recenfuit laudatus aLvDEWio, ibiJ. p, Ilo 6. fequ.

§. CGCLV.

Non exflante legitimo tutore , vel eo adminiftrationi parum Tu(ot idoneo , et in Germania tutor a magiftratu dabaxvr. Lege

Y 3 enim

\

1

Omnes tutores

auctoritate itu-

gillratus adminiftrabant.

Feminae etijm in

tutela viuebant.

174 ELEM. IVR. GERM. Lib. I. Tit. XV.

enim WlsiG. ibid. cautum eft primum , vt fi nec patruus , nec pd -

trui filius , qui degite tutelam fufeipiat orpbanorum , fuerit , tunc

tutor ab aliis parentibus in praefentta ittdicis eligatur , deinde , vt

is repertorium conficiat bonorum pupillarium , a quinque tefti-

bus fubfcribendum , omneque damnum , culpa fua datum , refar-

ciat. Ex quo patet , hanc tutelam apud Wiligothos , non fuiffe

fruftuariam. Qu0^ et^ de Francis videtur dicendum , apud quos

tutorum datio ad comitum potiffimum officium pertinere videbatur. Capit vl. Lib. 1111. f. 1 6.

§. CCCLVI. Enimuero , quum hi tutores omnes , fiue pafto , fiue vltima

parentum voluntate, fiue lege; fiue magirtratus arbitrio , conftituti , non tam fuo quam magiftratuum , nomine adminiftrarent y

($. 341. * ) facile patet , eos non fungi potuifTe hoc munere , mfi publica auftoritate iis commiifa fui liet adminiflrandi facul-

tas. Quem morem Germanorum antiquiffimum efle , fatis patet

ex formvl. Sirmond. cap. 24. et Lindenbrogii cap. 74*

ct legitimus tutor a magiltratu confirmatur. *

* Viraque formula eft eadem > tan-

toque noiaiu dignior , quod ea agat de

tutela legitima cx lege , Rumana. Sane

enim , quum itis Romanum confirmationem ignoret > niii tutorum tefta-

memo datorum , >eamque ne tunc quidem femper exigat , fed eo tantum

cafu 1 fi quis , cui non eft iui dandi

tutorem , vel ei , qui emancipatus eft »

vei codicillis . teftamcnto non confir-

matis , tutorem dedilfet : §. vlt. Injl-

qui tefi. tut. dant. Germani omnes ,

etiam legitimos , auctoritatem a ma-

giliratu tutelari habere, et ne illos qui-

dem , quos lege Romana vi uere patiebantur, exceptos voluerunt.

§. CCCLVII.

Haftenus de tutela pupillari. Praeter pupillos in tutela etiam

viuebant mvlieres , quantumuis adultae , et quidem vel man-

torum , quorum de tutela iam fupra diximus , ( $. 282. fequ. )

vel propinquorum , vel extraneorum. Meminerunt huius tute-

lae mulierum diplomata. Mundiraldus G undae , qui eam femi-

nam Sifenando defpondit , occurrit apud Mabillon. de re dipl.

Ub. VI. n. 4. Hilla cum fuo eleblo mundiburdo , et fibi iudicialiter

dato, apud Fridr. Sande de efejhtcat. cap. 2. Quin apud Gol-

DAstvm feript. rer. Alam. Tom. II. p. 26. 27. edit. mu. Engel-

truda et Wolaliub manumittunt feruos , illa cum Ricbaldo, aduo~

cato fuo , haec cum manu aduocati fui Engilboldt. * 9 Idea

DE PERSONIS, QVAE SVB TVTELA VIWNT. 17;

* IdemGoLDASTvs ad Dofih. feut.

Uair. p. Sfi- edu. Schulting. producit chartam Cotawmae , ancillae Dei ,

quam (ignarum plures , praeter Co- (avvinam , veluu Wichardiu , Tvto,

U-oiabar , et alii. Ibi illud Tvto ac-

cipit pro tutor.- Cotavrinae, miraturque , nomen illius non adfcriptum ede, quum id neccdarium habeatur iure

Alamannico nouo. Qualia edam le-

gas ap. Ev. Ottonem de perp. fem.

tut._ cap. *. §. 6. f. *J 7. feqti. Aft tvto ibi non eft nuor , fed luto , no-

men proprium , Alamannis latis familiare , ceu patet ex catalogo veterum

nominum propriorum , edito ab iplo

GoldaSTO feript. ter. Alam. T tm. II.

p.' icy. Yid. dijf. noflr. de maruo tui. vel curat, vxor. legit, /ap,] i. §.7.

§. CCCLVIII.

Ivre Saxonico vxor erat in tutela mariti, eo vero mortuos. ̂ Ilam

agnatus proximus non mariti , fed viduae , tutelam eius fufeipie- ̂ ustem-

bat, praeterquam li liberi exftarent , fiquidem tunc proximus li- poribus. berorum agnatus et horum , et fimul vxoris tutela fungebatur.

Ivs Prov. Sax. Lib. 1. art. <p8. Wann der Mann Jlierbt , fo ijl fle ledig von feinen Recbten , vnd bebalt dann ihr felbjl Recht , nacb ihrer Geburt. Vnd durum mttfs auch ihr Vormttnd fein ihr nach- jler ebenbiirtiger Schtrerdmage , vnd nicht ihres Manne s. Et Art. 23. Der Kinder oltejler Schtrerdmage nimmt d.11 Heergetretl altes z.u ftch , vnd i/l der Kinder Vormttnd daran , his jte zu ihrem

lar en kornmen Er ijl auch der fVitt.re , oder des Kindes Mul- ter Vormttnd , his dafs fte einen Mann nirnt , der ihr cbenbiirtig

ijl. Similia Tunt in Sfec. Svevico Art. 105. edit. Schannat.

%. CCCLVIIII.

At tutores illi adultarum , fecus ac mariti , tantum auftorita" An tuto^ tem interponebant , non adminiftrabant , adeoque nec vfumfru- re» femi-

ftum percipiebant , nifi quod pretium nuptiale vel pecunia pro narum muliere data, nec non mulftae , pro rapta, fluprata, vel occifa

muliere praedandae , ex quarumdam Germanicarum legum praecep™|^ feripto tutoribus adultarum legitimis cederent. Lex Sax. iit. 7.

§. 5. LEX Fris. tit. 9. f. 9. et II. LEX Langob. Lib. 11. tit. 2.

$. 2. fequ. *

* Attamen et mulierum tutores bona aliquando adniinillraili: , ct inde

fruflus perccpiiTe, patet cx spec. Svrv.

An. i-]6. pr. vbi feminae, cuius bona tutor interuerdt, datur aclio fufpe-

«fli , addiiurquc, eum fi ter citatus iudicio (e non lliterit , remouendum eile a tutela. Vbi in ediuone Berce-

xiana p. 7l- fequ. legimus : Der Rf- thter fili thi t mu vrw.Ln balmuitden ,

dat ijl alfi gefprochui , man fili im Vr- tailen ali Vonmmdfihaft , vnd oli PFLEG

NVZT.Pro quo in editionibus Meich*- KERt et SCKANNATl Art. IIJ. p. Ijl.

ell : l'nd alie Voigtey .

f. CCCLX.

i? 6 ELEM. IVR. GERM. Iib. I. Tit.XV.

/. CCCLX.

Definitio- Itaque tvtela impvbervm et MIKORVM iure Germanico

"ue mte^ e^- v's et P01^35 » competens propinquis vel mariti , vel iis , que tute- quibus princeps, aut magiftratus, illam commilit , in eum eam-

ue , qui quaeue patre orbus, vel orba nondum iultae aetatis eft, non lolum cum officio defendendi eorum perfonas , adminiilran- dique facultates , fed et faepe cum vfufru&u omnium bonorum , et onere alendi papillum pupillamue coniun&a , * tvtela de-

nique mvliekvm innuptarum eft poteftas , aufloritatem interpo- nendi rataque habendi afla geftaque ab illis mulieribus , ex qui-

bus damni quid fentire pollent.

* Idque volunt vocibula omnia , quibus tutores a Germanis notantur. Solent enim in medii aeui monimentis vocari mundvvaidi , mundtburdct ,

aiuocati, pjkger , Jithtrboetn , vormutt- de , vogtt , behaltcr ; ct hodie momlioirs,

gtrhabere , treiuitraeger , ili. a Lvd- WIG. diffl itir. Rom. et Gtrm. de tt i-

telii. dtjf. /. p. 1074. Tom. 11. opufe. et apud Seecvlatorem Svevvm an. 1 06. edit. SehmnMi VerchanT,

quamuis in dijf. de nutrito ttu. vxor. legit. cap. *. §. p. fufpieati fimus , in

mendo cubare illum locum , legcn- dumque efie gerhabent. Codex fine, ex quo ius illud Alamahkicvm edidit *M. Io. Avo. nob. dom. a Bergek p.

59. non habet -venhant , fed pflcger\

quemadmodum in MeichsnSriana

editione cap. 161. §. 3. eft Vormtmdt.

Danis tamen et Norvvagis olim tutorem diclum efie Vcrgtr , docet Oos-

TERson in Glojf. i ur. Dan. p. 57®-

apud Lvoevv. ibti, p. to7t. Addi-

mus, et baivlos olim didos efie tutores , non modo in Franci» , et vicinis prouinciis , ex quorum flaturis

plura , quae huc pertinent , loca iatn adduxit Cab. dv Fresne Glojfar.Tom.

J. p. 4jj. verum etiam in Germa- nia • fiquidem id iplurn vocabulum exprimit Germanicum Treutt-traeger ,

quod alicubi obtinet.

§. CCCLXL

Axia, Quae quum ita (int , facile patet , I. Germanos , recepto li- ma». ce5 'ur€ Romano , non omnino tamen fe adftrinxifle termino mmorennitatw iuris Romani , feu legis qutnaeuicennariae. II.

Apud eos principes et magiftratus et hodie effe tutores pupillorum pupillarumue fupremos. III. Praeter tutelam testamen-

tariam , (quam iuri Romano debent , ) legitimam et DATtr

vam , Germanos etiam factitiam non ignorare. 1111. Maiorem

elTe tutorum in Germania poteftatem , quam apud Romanos , * nec V. tutelam Germanis vbique elTe gratuitam , quin VI. ne

vfumfrudum quidem tutorum legitimum vbique hodie exoleuiffe.

♦ Re*

DE PERSONIS, QVAE SVB TVTELA VIVVNT. 177

* Rem iplam infra demonflrabimus pluribus. Vi vnico iam exemplo hanc doflrinam iiluflremus : apud Romanos tellamentarium tutorem re-

pellere non poterat praetor : immo ne confirmatio quidem eius necadaria vi-

debatur omnibus, led iis tantum telta- mentariis , qui non retSe dati edent , liue is dediiret , cui dandi ius non

erat , fiuc ei , qui non edet in tella- coris potefiate; flue non teltamemo , vel codicillis tellamento confirmatis , led codicillis inteftati tutor datus ef-

fet. /. r. § . t, f. de tonf. m». At Ger- mani non patiuntur quemquam admi-

nillrare tutelam, nili confirmatum a ma-

gillratu , nec hunc ablude cogunt line inquifitione confirmare eum, quem

pater tellamento tutorem dederat : led

cuiuistnagifiratui dant facultatem , <e- fiamemo datos , at tutelae gerenda e

minus idoneos , repellendi , aliosque dandi huic obeundo muneri pares.

Id quod ex (iiprema principum ac magitiratuum tutela repetendum ede, alibi obleruauimus. Vid. g. f.qu.

f. CCCLXIL

Ex primo itaque axiomate ( §. }6i. 1. ) ratio poteft reddi » Annl ( 1. cur hodie in Saxonia, et vbi tus Saxonicum viget , annus

21. * Carpz. Part. II. Conjl. II. def. 9. (2. alibi , et maxime in ribui fuperiore Germania, annus 20. ( J. alibi annus l8. completus i^nis. fit terminus minorennitatis. ( 4. Cur iure Germanico non alia

minorennium ac impuberum , fit conditio , et ( J. quamuis ftatuta quaedam hoc diferimen ex iure Romano adoptarint , quin (6.

in Marchia , terris Brunfuicenfibus , alitfque locis , iuuenes ex praeferipto iuris Romani ad annum vfque vicefimum quintum minores habeantur : tamen ( 7. in eo omnes confentiant , quod inter tutores et curatores nihil paene ftatuant diferiminis , fcd

hi, finita tutela , eadem plerumque audoritate , ac antea, admi- nifirationem ad legitimam vfque aetatem continuent. Gail. Ob~

feru. III- 66. Christin. Pol. III. dee. 148. «. 14. Grot .'introd. in ius Bclg. IJb. I. cap. 7. n. i. Carpz. Part. II. Conjl. 1 1. def. 10.

* Exllat locus Aristotelis Potit.

Lih. Vll. cap. 17. vbi fimilis fere ac- tatis diuifio occurrit , annusque XXI.

pro termino minorennitatis haberi videtur. Ait enim pfiilolophus : Ai!,

•Iri, qAixix* . irj •< a( x.xyxxitr X.

TK* xx.ix.xt , UITM rit MW4 Ttiit ITT,

fiixf 1 SM(| TJM rxX.i fUTxrii xp' ̂ 3«

f,t i„s , ,i tixxrit i’tiii. Liuae autem Juni atatet , ad qua! nceejje ijl

diett/am effe difciplinam t pofl illam, quae

incipit a feptem -vfque ai pubertatem . et rurfus paji eam , quae a pubertate vfi

Hemeccii Elem. lunsGerm.

q-ti aivnum et vigefivtm «iWHm.Enim- uero non de annis impubertatis et,

minorennitatis loquitur Aairrorii.ES,

led de annis , dtleiplinae ac inditutio- ni adolelcentiam aptis ; et alienam len-

tendam ibi recentere videtur , quam

tantum abert . vt luam laciat , vt fatim

lubiungat : Oi r«(« 'ptcfixri i.xifumt rue «Aiviw . »t <«i »• «■•Aii yer.t u

XX*. «i; A«" ii rj l.xatteu v," pietas iruiXi^M. JUw jepicr.a-io namer ■ di-

utii ni atui.i , fere rnn rtCh diauit.

l)ectt enim Jeqtti naturae dtuijumem-

Z ijumx

Q

178 E L EtM. IVRIS GERM. Lib. I. Titi XV.

Quamobrem ratio fugit Hvld. Mt- latu efle. Qnafi Saxonibus iis tem- TItm qui Ub.XlI.nr. G erm. p. 7» J. potibus , quibus leges eorum vel con- ex his fi mi libasque colligis , Graeco- fiietudines inoleuerunt, quidquam cum rum leges ab aliquo , qui philofophiam Graecis commercii fuerit. Lirae, liin Graecia audiuerat , in Saxoniam il- rae , aedepol lirae !

§. CCCLXIII.

Tuto- Quumque et hodie apud Germanos principes et magiflratus rutn om- ̂'Pren»i pupillorum pupillarumque tutores fmt : ( $. 361. 2. ) fa- nium cile patet , ( 8. cur in Germania omnes tutores , fiue legitimi confir- fiue datiui , * fiue teflamentarii , fiue paditii fint , confirmatione ■»“0. indigeant, ref. polit, anni 1 748. tit. 51. §. 2. et 1577. tu. 32.

$• 2. ( 9. nec prius cuiquam iit ius adminiftrandi tutelam , quam . confirmatio illa (equula fit , nec ( 10. ad lcgitimationem tutoris fufficiat produftum teftamentum , quo tutor datus eft , nec de-

monftrata (anguinis propinquitas, fcd opus fit produftione- tu- torii. StrYK. vf bod. Digeji. Lib. XXVI. tit. J. $.6. B E R G E R.

Oeconem. Iur. Lib. I. tit. 4. p. i 60. (11. Cur tanta fit magiftratuum noftrorum poteftas, vt et teftameuto datos , et legitimos ,

fi e re pupilli videatur , praeterire , aliofque magis idoneos pofi- fint conftituere. ThoMAS. not.ad Injl. Lib. 1. tit, 14. p. 78.

• In dubium id vocat laudatus menti weife verordnet , oder durch dtu Stsykivs ihU. §. 4. quia magiflratus Reeht , oder Richtea gegtben. Et quis iam eo iplo < dum aliquem tutorem ignorat > diuerfos aaftus eile tutoris da-

dedit , eumdem etiam confirnude in- donem et 'confirmationem ! Vid. diff. * telligatur. Sed mcbssvj isareRti noftr. de fupr. prine, a megiftr. na.

laudati confirmationem exigunt tuto- §. at-

tum omnium , fe feyn gleuk in t.jh-

$. CCCLXIIII. Ex eodem axiomate intelligimus , ( 12. cur , quum apud Ro*

an m're! manos petendi e flent tutores, tot. tit. ff. qui pet. tut. xel curat, in Germ. Germania magiflratus, etiam non rogati, iplis officii legibus ob-

pctendil flrifti fint ad tutores pupillis conftitucndos. REC. IMP. Udem ibid.

ivs TVTBL. Prvss. art. 31. ( 1 3. Cur adolefcentes apud nos

vere etiam inuiti accipiant curatores , quippe inter quos et tutores iure Germanico nihil diferimin» eft, ( i . 34°-) nec ( >4* °PUS

fit colore ifto , * quo Romani vtebantur , vt adolefcentibus ,

non nifi volentibus , petentibus , ac defiderantibus , curatores

conftituere viderentur, f. 2. Infi. de cur. I. IJ* §• 2. D. de tui. et

ettr. dat. L 2. f. pen. D. qui pet. tuu * Ali-

DE PERSONIS, QVAE SVB TVTEEA VIVVNT. 179

* Alibi docuimus , Curatore, Ro-

mae adolclceates non acceptlle iaui- totj fed petentes , ne forte furiofis vel

prodigis , qui loli ex lege Xll. Tab. curatores accipiebant, aequi parari vi-

derentur. Enimuero vt curatores peterent adoleicentes , obferuauimus ,

Romanos ante rerum /narum admtni -

Jlratunem iit non eommiftffe , quamuit BENE (tlH SVAM GERENTIBVS , I. t.

§• vlt. D. de minor, nec cf fetum tutorum.

ni /i curatoribus conflit utit , eoi finem ac -

cifere voluifle, /. JJ. §• l.D.de adm . et per tui. Sed haec omnia cedant

apud Germanos > quibus idem ell tutoris et curatoris officium , nec exilii- •

marioni minorennium vilum imminet

periculum , maxime quum veiuti tacite continuetur tutela , ac proinde

qui tutor fuit, idem et curam line noua conflitutione aduuntfttet. ( §. J40. )

§. CCCLXV.

. Nec aliunde , quam ex fuprema illa principum magiflratuum- nt*^' que tutela explicare licet , ( 1 y cur , quum iure Romano , finita duldi 0p_ demum admimfiratione , rationes reddat tutor , et il ea in regium,

cellet , afiione tutelae ad id fit compellendus : iure Germanico ,

et durante adhuc tutela , quin quotannis , rationes reddi oporteat .• * ivs Pitov. Sax. Lib. I. Art. 23. Weichb. Art. 49. RB-

form. polit, nnn. 1548. tit. 33. §. 3. et nnn. IJ77. ni. Jl- et ( 16. fi moras neftat tutor , magillratus eum ex officii lege re<2c ad id compellat.

* Qua in re omnium fere gentium gas , teftibus Gkot. Manudufl. Lib. 7. Germanicae originis leges et ftacuta eop. 9. ». ,8. Sim. vasi Levven. conlenure, obicruauit iam GisRBERT, Cenf. for, Lib. I. cap. 18. n. t. Vimn. , Perit, II, Si.uut. Lib. 1. tir. 14. n. 30. ai §. 7. Infl. de Ai il. mt. fub finem.

In mores faneid iuit etiam apud Bel- Zyp. notii, utr. Bclg. p. 17 f.

§. CCCLXVI. Ex tertio axiomate ( /. 361. 3.) colligimus, ( 17. adoptata Tutelae

licet tutela testamentaria , non tamen omnia , quae ius Ro- «ftamen- manum de illa tutela flatuit , efie in Germania recepta, et hinc,

(18. quamuis tutor codicillis , teftamento non confirmatis , feu (jcrmaa

abjintellato , iure Romano dari nequeat , aliter tamen fe rem nos habere multis locis. Quod apud varias gentes frequenter fieri , les, teflatur Sim. van Levwen Cenf. for. Lib. 1. tu. 16. n. 4. ( 19.

Minime omnium magi liratus Germanorum fufpendi paliuros eue

tutelam , furiofis, minoribus, furdis et mutis teflamento delima- tam , fed mox alios daturos , qui non deponant tutelam , fi vel

maxime illi teftamaitto dati iuftam aetatem attigerint, vel adhuc

furiofi refipifeant, vel furdi et muti auditum et loquelam reci- Z 2> . ■ - > ^ piant.

180 ELEM. IVRIS GERM. Lib.I Tit. XV.

piant. Thomas. not. ad tit. lnft. qui teJL tut. dar. poff. p. 7 y.feqtt'. ( 20. Analogiae etiam iuris Germanici non repugnare tutores ,

ad certam cauffam datos. * Sim. van Levw. ibid. n. y. Beyer. dff. de tut. et curat, dff. $. 22. fecus ac iure Romano. /. 12. ftqu. D. de tejl. tutel . .. , . ,

* Atque hinc efl , quod ei tutelas eledorales diuidi in Germania polle,

cedent viri reip. patriae peritiffimi, et maxime ill. Hknr.. de Cocciiis

de tutelii illuflr. Quis enim dubitauerit, quin C forte lacrorum dilcrimen , vel aliae iultac caudae impediant ;

quo minus agnato tutela pupilli fine

periculo credi polHt , agnato ex prae- (eripio aureae bullae relinqui polfit

tutela eletforalis , id cli ius futfragan- di in Iplendidiliimo elegorum collegio,

et tamen perlona electoris adhuc im-

t. cccLxvir

puberis et prouindarum eledoraliutn adminillratio vel teftamento vel pa-

do credi polEt alii, flue agnato re- motiori fiue extraneo , fiue ipfi ma-

tri ? Magni lane< momenti (itnt , qui-

bus hanc dodrinam luperftruxit audor illudiis , isquequi tum ingenii vi-

res periditatus crt, et futurae mugnitu- dini praeludi , vir iilullriifimus , M**qv. Lvd. de Pxinzen , cuius

memoria his prouinciis , quoad fuerim homines , venerabilis erit ac (aero* fanda.

Nec non Quemadmodum porro rariora olim Germanorum teftament»

paduue. erant, et hinc non infrequens tutela factitia : ( f. JJ7- 3' )

ita facile reddetur ratio, (21. cur et nouifltmis temporibus tutela paftitia analogiae iuris Germanici non minus confentanea fit,

qudm pufta fuccelToria , ac proinde (22. plura huiufmodi exftent

exempla illuftria , qualia recenfent illuflr. a Lvdewig tom. II.

Lib. Illi, opufe. 3. diff. 4. litt. yy. LeysbR. medit. ad Fand. Tom.

V. Spec. 328. p. 449. Attamen , (23. et hos tutores confirma-

• tione indtgere , nemo dubitauerit , nili quod per priuilegiuin

eam aliquando reroifiam elTe, legamus. * nivLLER. atvtal. Sax. - ad ann. 1602. p. 23 1.. (• ■ 7 ' #

* Debemus et hanc obferuationem tutelam fufctperet. Eledorem etiam;

laudatiffimo Levsero ibid.f. 4*1. »b» multis fatigatum precibus, aegre id

ex Mvllem Annjuib ut Sax. adducit onus (ubiiiTe, fertur, at nunquam ta-

exemplum Fridcrici Guilielmi , Ducis men eum de Cadaris confirmatione

Saxoniae, qui morti proxitrtus Chri- fuifle (ollicitum , vveil dergleiehtn in dem

(fanum II. Eledorem lineris huma- ' Cbur-cmd I i.rflhehen Hxufe Seubjtn nutu

oiflimis rogauerat , vt filiorum fuorum brdufhlich fty. ■

Itemquc

maternae.

€. CCCLXVIII.

Sicuti porro tutela materna olim apud Germanos maximum habebat fauorem , et plerumque mater reliquos agnatos ,

qui

DE PERSONIS, QVAE SVB TVTELA VIVVNT. 181

qui alioquin a lege vocabantur , excludebat : ( /. 3 yi. ) ita (24. hifce moribus et hodie viuimus , adeo vt (25. ct in feudis , et

( 26. in iplis principatibus , mater faepe tutorio nomine admini- ftret. ( Vid. llluftre exemplum Alberti II. Eleft. Sax. quem in matris Helenae Brunfuicenfis tutela fuilTe facculo XIII. ex di-

plomate, anno 1269. fcripto , oftendit illuftris a Lvdewig differt. de diff. iter. Romani et Germ. in tutel. mat. dff. 1. not. b b.)

Quin (27. non modo auiae , fed et ( 28. aliis feminis cognatis,

quas fpes eft bene confulturas pupillis, haec tutela defertur, ceu docent exempla , collefla a Stryk. dijf. de tutela materna

* 'principum imp. cap. 2. f. 7. et Leysero Meditat. Tom.V. Spec. 331. p. 479. Quum vero praeterea (29. non vbique exigatur renunciatio SCi Velleiani : Sim. van Levwen cenf for. Lib. /.

cap. 16. §. 12. Thomas. Not. ad Tand. Lib. XXVI. tit. 4. pag. 2J2.

facile patet , ( 30. tutelam hanc feminarum Germanos non ex iure Romano primum accepifle . fed a maioribus, libi veluti per

manus traditam , retinuilTe. * Schilt. Exerc. X X XVI 1. tbef.

56. fequ,

* Id et inde patet, quod cum aiias,

nec qui iplc in tutela elt , nec minorennis , tutela redle fungatur : j>. J.

Injl. qui n fl. iui. mater tainen et minorennis , et iis locis viuens , vbi femi-

na fine curatore nihil retie agit, tutelam liberorum fulpiciat , dum ipfi

adiungantur , quorum conlilio et au- Horitate -tutelam adininillret. Obli-

net hoc iusapud Britones, ARGf ntr.

an. 480. gl. j. n. 1. Bauaros, Bal-

thas. prail. rcfol. Iit. f. refol. j. Sa- xones, Carpz Pan. III. Conii. 11.

D;f. ix. Belgas , Sim. van Lbvw. Cenf. for. Lib. I. tit. if. § 11. quin in vniuerla Germania, iudicibus Brvn-

NlM. ai I. vlt. C di legr. lut. n. a. Ev- BENiodr fem. iui. mtmbr. 4 §. 8. p. j 59.

ili. a Lvoevv. dff. de dffr. mr. Rom. et Germ. in tutel. 1 materna diff. f. not. rr.

p. Ii}8. Torti. 1 1. Opufe.

§. CCCLXVTIII.»

Idem et generatim de tutela lbgitima obferuandum , (31- E‘ reli* eam nimirum Germanos non primum ex iure Romano didicilTe ,

fed ex iure potius vetere Germanico retinuilTe , ac proinde ( 32. n^jae ' iis locis , vbi ius Saxonicum viget , etiamnum agnatos , die lf€Cie.

Schrrerdmagen , praeferri cognatis, denen Spillmagen ,et , (3 3. tum.

cx pluribus eiufdem gradus maiori natu tutelam deferri , Schilt.

Exerc. XXWll. i. 46. at ( 34. faluo tamen et hic magillratui

iure, proximum vel confirmandi, fi idoneus videatur , vel eura-

dem , Ii iufta caufla vifa fuerit , praetereundi , ceu refle obfer-

uauit Thomas. Not. ad Injlit. Lib. 1. tit. iy. pag. 8j. Nufquam

Z J autem, . / \

Denique

ddliuue.

An tutela

hodie

gratuita 1

182 ELEM. IVRIS GERM. Lib.I. Tit.XV.

autem ( 3y. obtinere tutelas legitimas patronorum , parentum ct fiduciariam , eo fenfu , quo illae a Romanis inuentac funt , quin eas tutelae fpecies moribus patriis plane non concinnas

elfe. * Thomas. ibid. tit. 17. fequ. p. 89. fequ.

* Patronus enim vetere iure liber-

to parentis, adeoque proximi agnati loco erat, quia illi debebat libertus, quod pertona ede coepiflet. ( §.

1 1 1 . ) Hinc proximus erat patronus ad fuccellionem, fi liberos non fuftuliflet libertus , adeoque et proximus ad

tutelam. ( In/I. §. 13 t. fequ. ) Quum» que et pater|, emancipans impuberem ,

ob manumiffionem iura patronatus re-

§•

lineret: et hic tutor emancipati impuberis erat , et hoc mortuo eius filius,

tamquam patroni filius ad tutelam legitimam vocabatur. {InJI. §. 134 Jqu.)

Quia itaque et iura ifia patronatus , et

emancipationem per venditiones et' manumitfiones imaginarias lemper ignorarunt Germani : per fe patet, eos

et omnes has tutelae Ipecies non mi-

nus igaorafle.

CCCLXX.

Sed et ( 3 6. dativam tutelam apud Germanos plane diuer- fam efle ab Atiliana, eaque, quae ex lege Iulia et Titia datur,

res ipfa docet. Quum enim iure Romano certis t.r.itum magiflratibus fpeciali lege facultas daretur , tutores dandi : ( 37. in

Germania fuprema tutela, die obervormundfchafft , competit omni-

bus , quibus in pupillum faltim inferior eft iurifdi&io , ac proin-

de * ( 38. quilibet magiftratus et iudex pupillis , in territorio fuo , dat tutores , eaque ( 39. ratio eft , cur doftores tutoris dationem hodie efle iurifdictionis ordinariae , adfirment. Stkyk.

vf. hodiern. Lib. 11. tit. i. ). 21. Quae fane fententia m3gis pro-

banda , quam ( 40. illa MeierI coileg. Argent. tit. de tut. et curat. dat. §. 7. Zahnii icbnogr. tnunic. cap. J2. n. 2. et RebhaH-

nii dee. Jel. quaeft. i. n. 37. qui et hodie facultatem dandt tutores ex fpeciali lege efle , contendunt.

* Vera haec eft huius differentiae

ratio, quam non peruidit Schiltervs Eure. XXXVII. §. eo. dumius illud modo ex recefGbus imperii , modo ex iuris Germanici gloffis,modo ex veterum

Icabinorum relponfis deriuat. Cui lentendae Thomas. not. ai iuflit. Lib. 1.

tit. 10. p. 91. reCle obuertit auciorita- tem SrrcvLAToRis Svevi , qui cap.

jlj. f. S- « 3*1. f. I» facultatem

dandi tutores magiftratibus omnibu* efle teftatus eft multo ante, quam vel

receffus , vel gloflae , vel Icabinorum

refponla prodierunt. Genuina ergo ratio eft fuprema illa tutela , quae non

modo Principi , fed et omnibus magiftratibus , diuerli %‘rn competit, ceu

iam obleruauimus iit diff. iejupr. prin-

cip. « mtgijlr. turei. §. 17.

§. CCCLXX I.

Quamuis praeterea fruftuariam tutelam vbique paene in ex-

DE PERSONIS QVAE SVB TVTELA VIVVNT. 183

filium egerit ius Romanum : tamen inde efle arbitramur , quod

ne hodie quidem tutela vbique eft gratuita , et quibufdam locis ne vfustiruftus quidem ille tutorum legitimus plane exoleuit.

($. jjy. 4.5.) Hinc facile reddideris rationem, ( 41. cur alicubi tuton Talarium decernatur : Andler. Lib. 11. tit. y. n. 38. Schilt.

Exerc. XXXVII. 9. « 177. Berl. Fart. I. dee. 134, ( 42. alicubi honorarium faltim attribuatur: IVs BaV. tit. y. «rr. 14. Wvrtenb.

tit. 40. Tirol. Lib. III. tit. y. Magdeb. cap. 43. f. 22. illuftr.

a LvDEtr. Opufc. Tom. II. p. 1213 ■ fequ. {43. alicubi ipfe vfus- firuftus vel omnium bonorum, vti in Morauia, vel (44. partis

alicuius , vti in ducatibus Oppolienfi et Ratiborienli , tutori

cedat. Lvdewig ibid. pag. 1210. Denique ( 4y. tutela ifta fru- riuaria vel maxime fuperlit in tutelis iliuftrium , de quibus idem

p. 1211.

§. CCCLXXII.

Denique ( 4 6. quamuis tutelam mulierum adultarum ius Ro- Tutela

manum alibi plane in exfilium egerit, ( 47. alibi eamdem in^*5ur*

curatclam , vti vocant , commutant , veluti apud Saxones : ea e‘ tamen (& adhuc fupereft Lubecae , Hamburgi , et in vniuerfo fere Belgio, ceu ollendit Sim. a Levwrn Cenfur. for. Lib. I. cap. 7. n. 8. Ev. Otto de tuteL femin. In eo tamen ( 49. non idem omnibus ius eft , quod alibi innuptae tutoris auftoritate tantum indigent in cauftis forenfibus, ( yo. alibi iftae aeque, ac

nuptae, etiam in negotiis extra iudicium peragendis : (yi. alibi ̂

feminae negotia tantum inter viuos fine curatore explicare ne-

queunt, * ( y2. alibi, veluti Hamburgi, ne teftamenta quidem iure condunt , ftifi tutorem curatoremue adhibuerint. Vid. dijfert. de marito tut. vel curat, vx. legit, cap. 2. §. 2y. et 2 6.

* Veluti in Saxonia. Avgvsti E-

lt(i. Sax. Ccnji. 1). §. Gleich.rgejjalt . Et tamen de mortis caulfo donatione dubitant Matth. YTesenb. P aratu/, de

mori. caajf. donat, n. 4. et MoDEST. PisTor. Tom. 7. confl. 1. n. 1}.« 14.

an line curatoris conlcnfu fieri poflit a

muliere: eo , quod huiulmodi donatio

poclis quodammodo fimilis habeatur. Enimutro, quum ratio, cur curatoris

confenlum in tellamemifa&one minus ncceflknum cxillimarit Avgvstvs Ele-

gor , non alia fit, quam quod teflatrix nullum laefionis periculum , condito

tellamento , incurrat , cademque rado et donationi mortis caufia accurate qua- tlret : dubitare profero non licet, quin fine curatore etiam mortis caufla recle

donet mulier Saxopira.

T / T.

I

Conne- xio.

An in

Oc dila- nia noia

luerit IU' (orum

auilori- I M !

»84 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XVI.

TIT. XVI

DE OFFICIO ET ADMINISTRATTONE

TVTOR VM, MODISQVE, QVIBVS TVTELA

I VRE GERM. FINITVR.

$. CCCLXXIII.

TVtorum Romanorum erat, avctoritatem interponere ; fi pupillus, infantia maior, aliquid ageret, * quo deterior pollet fieri eius conditio , et administrare, i. e. pupillum defendere , bonorumque eius perinde curam gerere , ac

bonum patremfamilias decet. An ergo eadem omnia fuerint apud Germanos , iam paullo accuratius erit difquirendum.

* Cur pupillo , aliquid huiufmodi afluro, tuioris auttoriuee fuerit opus, alibi iam diximus. ( Injltt. §. 14». )

Quod vero pupillum interuenire oporteret infantia maiorem, nec lufficeret tutoris voluntas, id inde ell, quod nemo

alii llipulari vel adquirere , multoque minus alium lito faCto obligare , pof-

let. §. 4. tnjl. de intuti . Jliput. t). j. Injl.

per quat perf. ctuque adqttir. Bfyer. ni l‘and. lib. XXVI. tit. 8. p. i 69. Vinn.

ad §. 1 J. fcqu. de inuiit.Jlip. Eam vero lubtilitatem , quum vmquam pljcuifle

Germanis, vix probabile lit: in ante- ceifutn fulpicari vnulquilque potelt ,

etiam circa adminillrauonem atque auctoritatem conlcnlumque tutorum ac

curatorum permulta aliter fe omnino habuifle apud Germanos , et hodie quoque multo aliter lcle habere , ac

Komae.

§. CCCLXXIIII. Avctoritatem, qualem ius Romanum exigit, ignorafTe

veteres Germanos , vel ex eo colligimus , quod fuerit atlus le-

gitimus, ( Injltt. §. 249. ) tales vero aftus, ex iure Romanorum

'ciuili' formulario orti , fimplicitati Germanorum parum conuenire videantur.* Itaque vel fuo omnia arbitrio agebant tutores,

nec faepe pupillum interuenire huiufmodi negotiis patiebantur ,

vel , fi pupillus quid ageret , ei fufficiebat qualifeumque tutoris confcnfus, fiue exprclfus , fiue tacitus, fiue in ipfo negotio,

fiue eo iam pridetn perfe&o , fine vlla follemnitate , interpofitus.

* Equidem fi per atliones legis et •<3us legitimos imeliigas quofuis avius,

qui fine lbliemniutc rituque legibus

praelcripto explicari non poliunt : dubitare nefas ell , quin tales permultos

habuerim veteres Germani. Tales farte

e*

DE OFFICIO ET ADMINISTRAT. 7YT0RVM. 18;

ex lice Salica i it. fo. fune manu- niillio per udum denarii ; ex ut. 40.

(itus veltigii minandi ; ex tu. 47. de- lponlatio viduae), ex tu. 4?. lailower- pum , ex tit. ei. chrenechuda , ex ii;, «{.abdicatio familiae, et alii innumeri. Nec minus ingenioli in excogitandis huiufmodi ritibus fuerunt Langobardi ,

trnmo et reliquae gentes Germanicae.

At certum tamen e 11 , nulquam Ger-

manicis plaetiiiie Romanorum de huiulmodi aClibus principia , veluti qvcd non nili apud certos magiftratu» eliet

legis adio : qued huiulinodi negotia

non pciTent per procuratorem explicari: quod eadem nec diem admitterent,

nec conditionem. /.77. D. de r,g. iur.

$. CCCLXXV.

Nec de administratione tutorum eft , quod multa dica- Quali»

mus. Legitimi enim tutores, quum vfumfiru&um bonorum pu- tutorum

pillarium perciperent , procul dubio tantum ad conficiendum 1«- ® rma' uentarium, edendumue indicem, iureiurando firmandum, tene-

bantur , non autem ad reddendas rationes. * Reliqui tamen ad , vtrumque erant obflrifti , fimulque damna , fua culpa data , refarctre cogebantur. Ita fancitum leg. Wisigoth. Lib. Illi-

sit. 3. §. 3. Ita et poflea cautum ivre Sax. Lib. 1. ari. 23.

nec non aliis flatutis ciuitatum Germaniae , quibus et diplomata confentiunt. 111. a Lvdew. Reliqu. MSSC. Tom. Vll. p. 1 14.

Hinc iure Germanico tutores rede in i*A et «mka oylftn diuiduntur.

* In fetidis (sepe dominus alium lutela valaUi impuberis inueltiebat, ita

vt frurtus caperet , quin et fpein, mortuo pupillo potiundi feudo , haberet :

id quod vocabam AngejaUe. Ivs fevd.

Sax. Art. 16. a Alam. cap. 49. e, ss-

I.xltat exemplum Fridrici II. hnp. qui anno 1135. Goihofredo de Hohcnlohe coucellit mundo! ar Jiam filii ct bonarum

quondam Rudo.plu de Ktjelow , taii con-

dit tone adit Cia, vi fi filium diCli quondam

R uitjphi Jine legitimo herede decedere contingeret, idem Godofreim bona fua ah im-

perio et imperatore in fettda , fictu ea di- Clttt Rudolphtu nofcatur tenuijje , teneret :

apud 111. a Lvdew. Rcliqu. MSS. Tom.

II. pag. 110 Cui geminum Ludouici Marchionis Brandeb. diploma reperies

apud svudem Tom. Vll. p. 11),

f. CCCLXXVL

Ceterum per fe patet, idem fu i (Te tutoris, ac patris, offi- Eoni*

ciutn , adeoque illum, non adhibito pupillo, omnia fuo arbi- officiu». trio geffifle Greg. 1 VR. Ub. V. cap. 16. Macliauus quondam et Bodiccus , Britannorum comites , J. aeramentum inter fe dederant ,

vt , qui ex eis fuperuiueret , filios partis alterius , tamquam proprios , defenfaret. Hinc tutor pro pupillo agebat in iudicio. Leg.

Wisig. Lib. IUI tit. 3. §. 3. Leg. Langob. Lib. II. tit. 2J.

Heineccu Elem. luris Gertn. A a §.4.

ELEM. I V R. GERM. Lib. I. Tit. XVL

§. 4, Ivr. Pbot. Svev. cap. 323. Idem contrahebat, * omniaque agebat ipfe, modo res pupilli non redderet deteriores.

lex WisiG. Lib. I. tit. 3. f. 3. Quin et pupillam vxorem du-

cere potuifTe tutorem , illuftri exemplo probare licet e diplomate apud illuftr. a Lvdewig. Reliqu. MSSC. Tom. X. p. 190.

* Et tamen ex legibvs Bvrg. fi». VTgente fame , et obleniatis certis re-

S7. libere contrahebat minor , modo quifiiis. Per modum vero vltimae vo-

quindecim annos haberet , ita tamen , luntatis de rebus fuis difponcndi facul-

vt ei laiuum edet beneficium m ime- tatem et impuberibus indulget lex

erum reftitutionis. Nec illo loco men-

tio fit tutoris, cuius auftoritjte vel con-

Wtstc. Lib. II. tit. }. §. 1 1. Ex quo

colligimus , plus libenatis has gentes

fenlu id fieri oportuerit. Quin lixLan- reliquifle minoribus, quam populos re-

gob. Ub.Il. tir.19. §.1. minorem etiam liquos , apud quos longior erat adolel-

alienare res luas patitur , led non nili centum pueritia.

f. CCCLXXVII. Finieba- Finiebatur tutela apud veteres maiorennitate , fed ita

tur tute- tamen, vt non ipfo iure ea exiret minor, fed caufia cognita.

Ia mato- Qjemadmodum enim magiftratus erat fupremus pupillorum tu-

renntta- tof . ̂ ̂ . ) ita aequum videbatur , non prius illos tutela

liberari, quam tutores Tariones reddidiffent , adhibito magiftratu, et hic inquifiuiffet diligentius , fintne pupilli fatis frugi,

vt rebus fuis loli fupereile pollint, an prodigi aeris, et rerum

fuarum incurioti. * lex Wi s i g or h . Lib. Illi. tit. 3- §• 4*

* Saltim tutelam non priuatim de-

poni voluit legilluor Wifigothorum ,

fed vel coram Ciccrdote, vel coram iu-

dice. En verba , quae i. §. 4. occur-

sum : um vero teniput illud aducne-

rit , quando cum , q.ti fub tuitione fttit ,

rem in fua ptttjlaie eponeat redigere :

tunc illi r Ititor coram SACERDOTE vt 'I

ivjjice pupillo de eundis rtbut reddita

raucit: , ai co , quem tuiitu tfl , feenrir

tatis feripturam procuret accipere. Apud Romanos contra omnia intra priuaiot

parietes videntur tranfaeda. Maciltra- tus lalli in non exigebat rationes vi of-

ficii , fed tum demum , fi pupillus tutelae iudiduin inllituiilet , partes luas

interponebat , tutoremque ad reddendas rationes , refarcienda damna , relli-

tue.idaque reliqua cogebat.

§. CCCLXXVIII.

Morteran Non dubitandum , quin et mortb vel tutoris, vel pupilli,

et aliis tutela finita fuerit. At tanto rariores in Germania erant arro-

modis , gationes , aliaeque capitis deminvtiones : eaeque vel ideo

qui iure aon finiebant tutelam , quod non inulitatum efTet in Germa- n 1 . 1 ■ <T 1 r

Rrim.re-nja patrcm et’,am habenti tutorem dari. Celabant ergo fere cenfen' apud maiores noflros hi modi finiendi tutelam omnes, qui alio-

- a- j

DE OFFICIO ET ADMINISTRAT. TVTORVM. 187

quin apud Romanos erant frequenti flimi : nec temere repedes

exemplum tutoris, in cbrtvm diem, vel fub certa condi-

tione dati , vt tutela hoc modo, teflamentariae proprio, fini-

ri potuerit *.

* Neque tamen ideo negauerim , Germanos vmquam hoc modo tutores

dedifie. Quin quum apud Romanos te* liatori tantum iui edet tutorem in diem

vel fub conditione dandi , I. 8. §. i.

D. de tejl. tui. J. InJI. qui l.ft. tui. dari

fojf. non magiltratui : /. 6. §. t. U. de iui. dat. ab hv et §. t. In/I. de A:il. tut.

iurc Germanico nihil vel parentibus ,

de tutela liberorum cum alio pacifcen-

tibus , vel iptis magiftratibus obfliiide videtur , quo minus et conditionem et diem, prout videretur, adderent, quum iam fupra obleruatum lit , (§. 374- *) maiores nollros et aedus legitimos , a

Romanis inuentos , igno ralle ,*nec in fuis,quos habebant, atllibus lollemnibus vmquam recepiffe principium , quod

adus legitimi nec conditionem admittant , nec diem.

§. CCCLXXV11II. Contra vt matrimonio finiatur tutela tum mafculorum , tum

feminarum, quippe in mariti tutelam ptruenientium, mos efl non modo omnibus Franciae prouinciis et ciuitatibus communis ,

MoNTAN. de Tutel. cap. jy. Tiraqvell. de Icg. connub. glojf. I. n. 1. 3. et 4- et glojf- i- ». 1. Boer, decif. 124. n. 7. verum etiam plurimarum Belgii duitatum legibus et flatutis firmatus , ceu de Dordracenis, Harlemenfibus , Amflelodamenfibus, Brie- lenfibus , Alcmarienlibus , Edamentibus , Moemkendamenfibus ,

Purmerendenlibus , Delpheniibus , Antuerpienfibus , Machlinen- fibus , Syluaeducenfibus , Gandauenfibus , Brugenfibus , Slufen- fibus , Gelricis , probat SlM. van Levwfn cenf. for. Lib. I. cap. 18. n. 19. vt dubitare non liceat , quin hae confuetudinum ve-

terum Francorum fine reliquiae. *

* Saltim de feminis res certi lGm.i ett,

quippe quas iulbs nuptiis ob pretium , a fponfo folutum , in mariti mundium ac tutelam pcruenifTe , multis inter (c

comparatis gentium Germanicarum le-

gibus, probauimus. Ceilabat ergo prioris tutoris poteltas in feminam nuptam,

eaque in maritum, tutorem vxorisluae

legitimum , transferebatur. Apud Lan- csobaxdos lingularis erat lix Rotha-

Jtts Regis Lib. II. lii. JJ. f. x. Si quit

dixerit de vxore aliena , quod nutndium

de ea ad ipfum ptriin.al , nam non ad

maritum : lune ille , qui eam habet vxo-

rem , praebeat Jacramtntum, cum legiti- mit facramentahbut fuit XII. quod de

certo domino mundium ipfiiii fenffet , et

non eum alteri per legem dimittere debeat. Si autem hoc fecerit, habeat et frua-

tur. Quia iniuflum videtur effe , vt tam grandit cauffa fub viso femo pir pugnam dirimatur.

Apud

Germa- nos et

matrimo^

nium liniebat tutelam.

A a 3 §. CCCLXXX,

I

'j

V

t

t

i '1

1! -

'1 i

j,

- >

Excula- tioncs cu- lorum.

188 E L E M. I V R I S G ER M. Lib. I. Tit. XVI.

§. CCCLXXX. An proditae fuerint certae excvsandi cauflae voluntariae r

ego quidem dubito. Saltim earum mihi nondum fe vllum ob-

tulit exemplum , * vt non abs re fufpicari mihi videar , hanc doctrinam ex lure Romano demum adoptade Germanos. At ne- ceflarias et cis Alpes valuiffe, eo minus qutlquam negauerit , quo magis condat, earum plerafque ex ipfa re<fta ratione, feu ture naturae et gentium, promanare. ( Infi. $. 295.)

* Nec puto vel opus fuilTe huiufmodi exculatiotiibus, vel eas facile ad- miflis cfle. Primo enim fi paituia el- 1« tutela , nulla valebat excufiitio, ncc eam admiGfTcnt Germani, qui iam pri-

dem meruerant elogium: nulla morta- liuni arn.ii aut fide ante Germana ejfe. 1 ACtT. Annal. Ltb. XIII. eap. Sin legitima i ne hanc quidem detre&affc

videntur agnati, quippe non gratuitam, led cum vluiruciu bonorum pupilla-

rium contundam. Denique a magillra- tu non facile alii dabamur, quam ido-

nei. Horum vero excufationes illos eo

difficilius admififle crediderim, quo maior erat eorum , tamquam fuperiorum

tutorum , in rebus tutelaribus auctoritas.

f. CCCLXXXI.

SufpeCto- Certius cfl , Germanos fufpe&cts tutores remouiffe , idque

torumr tanto fa&um efle frequentius , quanto magis intererat magiftra- motio tu- tuum > tamquam tutorum fuperiorum , ex fide tutelam gerere te I.an- eos > qui fua vice fungerentur. Hinc legi Langob. Ltb. III.

gobardi-, lu- $9- hoc caput addruxit Lotharius Imp. Competimus , quod co. ab bis , qui fecundum mundanam legem viduarum et orphanorum

tutelam fibi vindicant , non folum negliguntur , fed etiam aliquoties opprimuntur , quibus ecclefiaftica follicitudine fuccurrendum ejfe,

cetijtnius. Et fi buiuftnqdi opprejjores ab epifcopali admonitione corrigi voluerint , gratulandum bis efi. Sin autem in objiinationis im-

pietate durauerint , fuggerendtim clementijjnno Imperatori, quaternis ipfe efficacem tvtobem * tribuat.

* Efficacbh tvtorem eumdem

efle crediderim cum eo, quem gerentem

ad pellant leges Romanae /. 14. D- de folut. Quemadmodum enim Romani tutori legitimo, quantumuis fufpedo,

non temere abrogabant tutelae officium , ne infamia eius in ipfum pu-

pillum quodammodo redundaret , fed

(inguini habebant honorem, et fiifpe-

Cto adiungebam curatorem adminiffra- turum , inani tutoris nomine penes It— giiimum permanente : /. 9. D. de fufp. tui. ita idem feciffe atbitror Lotharium,

Imp. ac proinde tutorem illum , cui adminiflrationem crediturus effet, vocaffe TvnoaEM efficacem , quafi folo tutoris nomine fine re et efficacia pe-

nes legitimum permanente.

. §. CCCLXXX II-

I.

J


§. CCCLXXXII.

Idem et infequentibus faeculis obferuarunt Svevi, quorum Item^ie

in lVRt Prov. cap. 61. 2. verba in Meichsneriana editio- ’“re Sue'

ne ita fe habent : (Ver feiite treu nicht behaltet an den kindent , UK0’ oder an den fraucn , der ibr pjleger ijl , den foll manftrajfen , er

foll aucb dem Rtcbter biijfen mit der band, oder mit den pfenni- gen : vor die band zehen pfund. Die irabl ftebet an dem kidger

vndnit an dem riebter. Sed tn Bergeriana pag. 112. et SchaN-

N ATI an a cap. 111. pag. 231. legitur.- Den foll man BalmvK- DEN vel Palhvnden *: idque paullo poft fAp.j2i.(edit.MElcHSN.) et in Bergeriana p. 71. in Schann. cap. 113. p. 231. ita

explicatur Der Riebter foll ihn balmvnden, das ifl alfo gefpro- cben , man foll ibm vertbeilen alie vormundfhafft , vnd alie voig - tey (Bergeriana : vnd ali pflegnuiz ) vnd dafs er niemands

pfieger mchr mbg gefein , fo foll der riebter der fraucn vormund

Jcyn , bis dafs er tbr einen andern gebe , ( Bkrger : pis daz fie ibr ainen andern tze Vormund genem. Schannat. fine fenfu : vnd

daz Jie ibr ainen nem ) vnd foll die Frau ibr gttt geiraltig machen , das der erji ibr vngeeraliig hat eethan. Vnd kontmt der fraucn pfieger fur , vnd trird er des uberkommen , dafs er ein vngetreuer pfieger ijl gevvefen , mit zvveyen mannen , fo riehtet es der Richtcr , ais das bucb faget.

* At quid dt balmunden ? Nitui aliud, quam talium tutorem quem de-

clarare , et tutela remouerc. tlJ enim

dt Jaljttt. Ita Ballomur , falfits dominus vrt princeps, apud GltEC. TvRON.

Hili. Lui. I' l f. cap. 14. ct Lib. IX. cap. 18. et Aimo». ub. IU. cap. fit. Ki- LUNVS : BalmO.ndin et tSaAm.ndin

•li male tueri rem pupilii. Charta Ca-

f. CCCLXXXIII.

Itaque Svevi tutorem fufpeftum non modo a tutela remo- Qnomo-

uebant , et in pofierum indignum Judicabant , qui alterius tutela do Ger*

fungeretur: verum etiam poenam ei fatis atrocem, puta ampu- ,man‘ Iu' lationem manus, infligebant, data atftori optione, fuppliciumne tumorem illud amare txigere , an decem libras pro manu accipere mal- puniu©. let. Quae omnia , quin non ex iure Romano , fed Germani- rint ? co , fint , nemo dubitauerit , maxime quum haec ordinaria fuif- lit videatur falfariorum poena , quod manu truncarentur *.

A a j * Lu.

roli M. apud Na VOLER. generat. Ij. Eo tamen tene re , vt quandocumqite fui

cjmmijfi praeuaricator , atu in rebus vel hominibus , quod vulgo Balmvnd dici-

tur , cxjifiai , jiutim Jine mora , fine in-

dicto , aiuccaiicnem perdat. Coni', dy Fkesne Glofli Lac. lub voce Ballomer

et Balmond.

I0O ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tir. XVI.

Axioma- ta.

* Lex Langob. Lib. II. iit. ji. §.

io. et ii. lpfnu , qtu de tpja faifuate

conmclut fueru , dextera manta amputetur. Similis paena lege Wisig. Lib.

V I. ri/. j. §. i. lUiuitur io cos, qui di-

plomata regia fallare auli lini , vt manum perdant , per quam lanium crimen

admijerint. Lege Kipvabia ui. J?. §.

3. pollex dexter ei , qui testamentum fellauent, auferri iubetur, niti eum fo. lolidis a cancellario redimere malit.

Penique manum et notario , talium conhcicnti inllrumentuin, non permitia

ei redemtione , ampurari iubet eadem Ltx Langob. Ub. I. iit. 1$. §. 1. et Lib. II. ut. ff, fi. 3 J.

§. CCCLXXXI1II. Itaque ex his fatis manifeflum videtur , I. tutorem apud

Germanos omnia fuo arbitrio , et , non adhibito pupillo vel minore, egifle. II. Eumdem boni patrisfamilias officio fungi , et,

nifi tutela efTet fru&uaria , rationes quotannis reddere debuifTe.

III. Non iifdem modis apud Germanos, ac apud Romanos, finitam efle tutelam , nec 1111. voluntarias excufationes tutorum

admodum frequentes ; contra ea V. poenam tutorum , qui non ex fide gererent, tanto feueriorem luifle.

fi. CCCLXXXV.

An tuior Ex primo itaque axiomate ( fi. 384. I. ) reddimus ratio-

Jiodie au- nem f ̂ j. cur et |loc|le Germani , recepto licet iure Romano ,

tenTin' nu^um diferimen ftatuant inter autloritatem et confenfutn , adeo- tcrponai,<3ue ( 2- fubtilitates iftae , quod tutorem praefentem in ipfo

negotio au&orem fieri oporteat , ea vero ex interuallo , per epiflolam , vel intemuncium interpofita nullius momenti fit , m t

Germania plane exfulent. ( J. Cur et hodie adulti quoque nihil fere agant, auftonbus tutoribus , fed (4. tutores omnia fere foli

gerant , et ( y. ipfam etiam hereditatem pro pupillis et minoribus adeant. Bevek ad Pandett. Ub. XXVI. tit. 8. Thomas. Not.ad

Inji. Lib. I. tit. 21. p. 9C. ( '6. Cur lidem , memores , fe magiflratus vice fungi , nihil fere fine eorum confilio et confenfu

agant. * * Sim. van Levweh Cenfttr. For. Fort. I. Ub. I. cap. 1 6. n. 13. tuiorei ,

inquit, eonJUtuti nihil fere , mfi auQori- tate et confenfu magiflrattit pupillarit in-

tercedente , gerun'. Quum enim apud

Romanos decreto praetoris opus tan- «um efle videretur , fi rei immobile»

vel preiiofiorcs pupilli cflent alienan- dae : rir. D, de rcb. cor, qm fub nrr. apud

nos tutore» et in vendundis aliis re-

bus, pecuniis foenori locandis, vel otio- lis oblignandis , acceptandis lolutioni-

bus , fimilibulque negotiis , confenfiim et auctoritatem magiltrjtus requirere folent, tamquam tutoris (upremi , adeo vt eius auctoritas in negotiis pupilla-

ribus primum, fecundum, vltimum ede videatur.

§. CCCLXXXVL


§. CCCLXXXVI. Ex altero axiomate patet , ( 7. cur et iure Germanico , iam

inde ab antiquilfimis temporibus, adeoque multo ante receptam [^uret ? iurifprudentiam Romanam , tutores ad conficiendum inuentanum

fuerint obftri&i. ( 8. Cur apud nos omnes tutores cum inquifitione dentur , ne fcilicet pupillis obtrudantur minus idonei.

Sim. vaN Levvf. Cenf. foroif. Lib. I. cap. 16. §. 8. Thomas.

A 'ot. ad Pand. Lib. XXV tit. 7. p. 235. ( 9. Cur , quamuis per REF, POLIT, ann. 1 54.8. et IJ77. tit. von pupillen praeter iuliurandum exigantur fideiullores : id tamen nulquam fere vfu re- reptum Iit, fed (10. pierumque plus cautionis in re, quam in perfonis , eife apud nos cenfeatur , ac proinde, non nili, qui

immobilia poflident , ad tutelam admittantur. * ( 11. Cur Ger- manorum iurifprudentia non contenta lit rationibus , finita tu-

tela reddendis, fed ( 12. eas quotannis exigat, ivs Prov. Sax. Lib. l.art. 2}. et quidem, (13. non , vti olim , agnatis pu-

pilli, Ibid. fed ( 14. ipli magiftratui, tamquam fopremo tutori, reddendas, ref. polit, ibid. tit. von pupilt. §. 3. nili forte

( ty. tutor (it heres pupilli proximus, Hopp. ad §. vlt. Injiit. de Atti. tut. vel ( 16. tutela fit fruftuaria \ veluti pupillorum illultnum. Schilter exere. XXVII. §. 16.

* Apud Germanos olim tutores lerum , vel maxime intererat, rem pu- giiimi vlumtructum ex rebus pupilli pilii laluain ede. Ivs P«ov. Sax. Lib.

V capiebant, ( J. 353. Icqu. ) adeoque I. Ari. 1 3 . M.igiflratibus, tamquam tu- umquam vliifru.luarii legitimi ad cau- toribus luperioribus , fufficere videba- tionem non erant obftricli. Si extra- tur cautio promifloria, quum neminem neum dedidit magiftratu* , non ipfe confirmarent tutorem , nili po di florem ab eo cautionem exigebat, fed agna- rerum immobilium, ci, quorum, tamquam heredum fu ro-

§. CCCLXXXVII.

Praeterea ex tertio axiomate ( §. 384. 3. ) difeimus, (17. Ger- qUOoi»- manos , quum palfitn hodienum habeant fuos maiorennitatis ter- do tutela

minos , non vbique pupillos anno 14. nec pupillas anno finiatur ? 12. tutela exire p3ti , fed ( 18. eos ad maiorennitatem vfque

tutela regi velle, bis fie zu ihren iahrcn kommeit. * ivs Prov. Sax. Lib. I. an. 42. ( 19. Rariofa fere efle exempla datae ve-

niae aetatis, nili inter perfonas illufires. (20. Non modo, qui

in feruitutem inciderunt , ncc non proferiptos et aftos in exfilium tutelam amittere, fed et relegatos, adeoque (21. eam non

finiri. 1 .

x

»

J >1

1

t • i

i

I

V

—1

102 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit.XVI.

finiri rapitis deminutione, fed quocumqiie flatu, quocum tutelae munus commode conliflere non pottft , eatenus , vt alius in-

tcrini detur, locum laclurus priori , ii impedimentum cellet ,

qualem cafutn capti ab horte , fed demum reuerfl , habet ivs

Prov. Svev. dtp. Jl6 . f. 4. quamuis et Inc specvlatoR anti-

quum obtinere ,'et ius Romanum expilare videatur.

* Zu Jtinen lahri-n bnn.il eil m.v- iorcnnciu fieri , iufumn Tagrn gckwn* tnen j.yn , conlemiifie, ct fexagefimum aeratis annuin lupe ralle, ivs Pnov. Sax. Ub. t. An. 41. Schict. Burre.

37-5-7 y.jequ. Contundere haec SPE- C V LAI OH EM SvEVVM Cap. JIO. 5- '•

rap.jij. $.». tl taf.}3l. 5-1- quia eum-

<iem cjp. 580. refellere Saxonem co- nari , obleruat Thouas. Aoi. ai InJ}.

Lib. I. tu. at. p. roj. iimulque olien- dir, magis Germanicam ede notionem Saxomcam phraleos , ut Jiinen Tugen

Itommtn , quia lenes vocare t oleamus Baag tc LttUc.

§. CCCLXXXVIII. An ad- Quamuis porro (aa. nemo dubitet, quin Germani admittant

daTex- £xcvsaTiones omnes, quae ex aequitate vel refta ratione pro- ciilitio ficifcuntur , et proinde eos facile excufent , qui ( 23. aliis tute- nes tuto- lis iam onerantur , itemque (24. pauperes, (23. ledlulo adfi-

rum ? xos, (2 6. imperite*, litterarum , (27. liti cum pupillo implici-

tos , vel ( 28. capitali inimicitia profequutos parentes , ( 29. minorennes, (excepta matre,) ( 30. fenes capulares , et fimiles :

non tamen ( 31. quemquam facile excufabunt numerus liberorum , limiliaque priuilegia , nifi vel ius Romanum alicubi fit pu-

re receptum , vel priuilegia huiufinodi in leges ct (latuta prouincialia migrarinr. Vul. Thomas. not. ad lnft. Lib. /. tit. 23.

multoque minus ( 32. quifquam fibi perfuadebit , difpofitionem iuris Romani de tempore proferendae excufationis, quod $. 16.

Infi. de excuf. defcnbitur , moribus Germanorum quadrare. HoPP.

add. §. 16. Inft- de excuf. tut.

t

§. CCCLXXXVIIII. An iccu- Deniaue ad vltimum axioma (§. 380. 3.) notamus (33. igno-

iu«?rum tam hodie effe accufationem svspectorvm quali publi- fufpedo- cam > at ( 34" cu>u's tamen licere , praua tutorum facinora , vel

ijim/ eorum negligentiam ad magiftratum deferre ; quin (33. hunc, ea animaouerfa , fua fponte in tutoris a&a inquirere , eique ( 36. dunt feruet inquiiitio , adminiflratione interdicere , quin

et ( 37. eumdem , doli vel culpae conuiftum , plane remonere ,

et , ( 38. fi quid triflius inciderit , poena adficere poflie ( 39. ElTe

tamen

DE OFFICfO ET ADMINISTRAT. TVTORVM. t9f

tamen rationes haud leues, cur haec inouifitio in foro fatis raro audiatur. BachoV. ad Wefenbcc. tit. de fufp. tut. n. 8.

TIT. XV IL

DE TERTIA HOMINVM DIVISIONE,

IN EOS , QVI INTEGRAE EXISTIMATIONIS ,

ET QVI INFAMES SVNT.

§. CCCLXXXX.

SVb aliorum mvndio et tvtela etiam erant ecclefiae, mo- Tranfiti# nafleria ct ciuitates, (f. 132. feq. ) quippe iure etiam Ro-

mano minorennibus quodammodo aequiparatae. arg. I. 3. C. de m;num ' iure reip. Sed -de hac poteftatis et tutelae fpecie , quam ea ma- diusfio- gis ad ius publicum , quam priuatum , pertineat , et pauca eius nem.

lupcrfint veiligia, hic agere fuperuacuum videtur, * ac proinde ad tertiam potius hominvm divisionem, quae iure Germa-

nico obtinuit , prouehimur.

* Vi pauci duntaxat dc hac tutela delibemus, cx nionimentis antiquiifimis

condat, 1, Reges et imperatores ecclefias et menaderia in tutelam tuam fuf-

cipere Iclitos , er.inque tutelam vocatam elle mundtburautm. Docent hoc

diplomata innumera , nec non veteres formulae, tum Marcvlfi , tum aliae,

a LlNDSNBROGIO, SlRMONDO, BlGNO-

Nto, Madillonio , Goldasto c- dicae , quarum vel numerum hic inire taediofum edet. II. Huius tutelae

effecta tu ille luculenta , vt nulla alia

pottlias ecclefiae vel monaderii fun-

dos ingredi , ibi ius dicere , aut a- clu m tuitcialem exercere pollet, et

fi quis iniuriam vllam ecclefiae faceret , Rex vel alius , cuius in tutela

erat, iure et armis ecclcfiam defende-

ret. 111. Nec gratuitam fuifie hanc tu-

telam, fed cum iurildictione, iure prae- Heineccii Idem. Juris Germ .

fidii , aliifque commodis cooiunidam.

IV. Eam laepe a Regibus, quin et ab

ipfis praelatis , aliis , veluti principibus

ac comitibus, fitb nomine aduocaiiae

m feudum datam , ea lege , vt in om - nes eorum tuccefforcs feudales tranfiret : vnde dici coepit die Erhvoigicp.

V. Multas ecclefias et monaderia poft-

ea, quum hi tutores iura pleraque ad

le traherent , id egifle , vt ab aduocatorum illorum iuntdicHone et pote Itate,

vel vi , vel pretio , tete eximerent : at

pafiim tamen aduocatos fibi releruafie varia iura ac praedationes , veluti i urite

di&onem iuperiorem, centum in aue-

na confidentem , den voigti-hober , ob- bligationem alendi canes venaticos, et

quae tum huius generis alia. VI. Ean- dem fere indolem fuifie aduocatiae vel

voigtiat , cui vrbes vel imperiales, vel

municipales , ad libertatem paullo ma-

B h iore*

194 ELEM. IVRIS GERE Lib.1. Tit.XVIL

iorem adfpirantcs , Tuberant. Sed de his mata , D*k. Heideeo «oh Reichfvoig- omnibus accuratiilime aclutn ab aliis , irini. CtiMST. Franc. Pavlliki \le

vcluti Cssp. Mauero de Aduocatia ar- Aduoc. monafl. reliquis.

CCCLXXXXI.

Alii ime- Quemadmodum nimirum omnes gentes reip. ciues , vel ad

grae fa- omne fcelus profligatos , vel parum honefte et decore vitae in- mae , alii ftjtuentes rationes» infamia notabant: ita idem feciffe animad- inlamcs. uertimus Germanos , honeflatis ac virtutis rtudiofitlimos. Hinc

noua perfonarum diuilio in eas, quae integrae famae > et

quae infamia notatae elTent, quarum polteriores ehrlose,

itemque RECHT-vel echtlose * levte didas elTe comperio. De his accurate egit V. c. Phil. Lvd. Hvth in fpecim. iur. Germ. de bis qui not. infam. Altorfi 1723. edito , cui me hic

, permulta debere, ingenue fateor.

* Diploma, GolUrienfibus anno uiy. concilium a Fridrico II. Imp. apud

fratrem m >» Anuqu. Uofi.

Lii. 11. p. aty. £/>u>d fi falfaritu manum redemerit , exlex vel infamis erit ,

quod vulgariter echtlos dicitur , ac fi

pro falfo manum perdidijfet: vbi laudatus frater meus p. 11 a. notat, in co-

dice iuris municipalis Godaricnfis huiulmodi infames vocari , Uecht-lofs , an

Ekrcn los , vnd an Tugmdm verletzt ,

toumque illam periocham diplomatis

Fridriciani ita verti in illo codice : 1 's lijfi d.r Feijeber fine Ha t! , cr ifi docl 1 reclu vnd chrenhjt, vod ksn n.cnt z;u- gen. Ltb. Illi. iit. v.n Zengnijjen §. I J.

Nimirum eodem recidunt haec vocabula. Lex enim veteribus erar cvva ,

ehe, ccht , vnde ehehafii legitimum impedimentum, echu vel theUche Kinder ,

legitimi liberi ecluloi, iuris communis

exlors, leu, vt Fkidricvs II. Imp. loquitur , exlex , quamuis huius vocabuli

alias plane alia notio fit.

§. CCCLXXXXII.

Infamia Praecipuae virtutes , quibus Germani Audebant , erant FOR- quae ma- Titvdo bellica , fides , castitas, et, fi ea laus in homines

a veri Numinis cultu alienos cadit, pietas*. Quitumque igitur inligne aliquod facinus contra has virtutes admiferant , u,

poena atrociore adfefti, famae atque exiflimationis fuae iachiram

feciffe videbantur, et horum infamiam ex principiis iuris Ger- manici maiorem non inconcinne vocat laudatus HvTHlvs.ypr-

cim. iur. Germ. §, 17.

* Sum (ane hae virtutes , quas irt

Germanis praecipue admirati lunt veteres , Graeci aeque , ac Romani, qui-

Uutque ipfi Germani fibi vel maxime placebant, tiutioi mortalium armis aut

no e aitte Germanos rjr, gloriabantur

legati apud T»c. Anna/. XIII. SJ. nec minus magnifice fortitudinem litorum

laudant Germani apud Ivi. Cats. de beii. Gail. Lib. 1, cap.]6. et jy. Et apud

Tac.

DE TERTIA KOMINVM DIVISIONE. 19?

Tac. HIJ1. Illi. <$4. ad arma nati di- et de bello lulaico Lib. II. eap. ig. De euntur : quale tellimonium illis edam castitate eorum cx inlbtuto agit perhibent Seneca de ira Lib. I. eop.it. Tacit. de mor. Gt rm. eap. 18. et ly. de

natural. Quacfl. Lib. VI. eap. 7. et lo- eorumdem pietate idem eap. 9.

EBP H. ani. lad. Lib. XVllII. eap • 1.

§. CCCLXXXX1II.

Aft quum praeterea et quaedam vitae genera , quamuis in Quaeque

fe nihil flagitii habentia , virtutibus tamen illis , quas maximi m“>°' • fecilTe Germanos diximus, parum conuenire viderentur, iplique

parentum dedecora et liberis haerere crederent .• * faftum inde eft , vt et alii homines , qui fe certo vitae generi mancipa-

uerant, vel vulgo concepti fuerant, parum integrae famae haberentur, quorum infamiam minorem vocat idem Hvthivs

ibici. §. 16.

* Quemadmodum enim infignu nobilitat aut magna patrum merita princi-

piem dignationem ei adolefcemdnit aifi- gnabant : Tacit. de mor. Germ. eap. 7.

ita ct parentum flagitia noram inurere ccnfebantur liberis , et vii hodie etiam

infignis laus habetur, parentibus hone- ftis natum efle , wann einer von ehr-

liehen Ehtrn gebohren ifl : ita nelcio quid

labis haerere creditur iis , quorum parentes ob maiore flagitia in crucem

iuerunt , rei alio capitali fupplicio ad- feilli fiant. Qua in re quantum diffe-

rant Germanorum aliarumque gentium, veluti Britannorum, mores, ne-

mo ignorata

§. CCCLXXXXIIII.

Quandoquidem itaque virtuti bellicae in primis ftudebant Infamer, maiores noftri , quorum vniuerfa inftituta ad potentiam bellicam Su* arma

comparata fuille, docet Herm. Conring. dijjert. de antiqra vet.'^'1 lae" Germ. republ. nemo mirabitur, infames iam ab antiquiflimis tem-,anu poribus vifos efle eos, qui hoftibus terga dederant, vel arma

perdiderant in acie. Tacit. de mor. Germ. eap. 6. Scutum re- liqtiijje praecipuum flagitium : nec aut /acris adejfe , aut concilium

inire ignominiofo fas : multique fuperflites bellorum infamiam la-

queo finiuerunt. Nec magis mirum eft , et pofteros huius moris

fuifle tenaciflimos, apud quos grauiflimis iniuriis accenfebatur ,

fi quis ingenuo exprobrauiffet , quod ficutum fuum iaclajfet. * Lex

Sal. tit. 33. §. y. edit. Eccardi.

* Quod nc facile contingeret, et in- (equentibus lacculis operam dabant ho-

mines nobiles et ingenui, qui non modo Icuta, ne libi viuis eriperentur, loro

adifringebant humeris , verum etiam

gladium catena prolixiore adligabant B

thoraci, ceu adlatis ex Olivarii Vrb-

dii libro de figdl. Comit. Flandr. exemplis demonilrauit frater defideratiffi-

mur , lo. Mich. Heinecciv» de vet.

Germ. ftgill. Vid ■ Tab. XI. n.l. et a.

b 3 §. CCCLXXXXV.

1 96 ELEM. IVRIS GERM. Liu.I. Tit. XVTL

$. CCCLXXXXV.

Omnes- Eiufdem commatis erant , qui alio quocumque ignauiae ge- w.lmfd- nere ’ ve^ut' defertione , fuga , proditione , indignos fe prae- ks, defer- buiffent virorum fortium nomine , at infami fupplicio dignif- tores , e* fimos. Hinc, eodem terte Tacito ibid. cap. 12. proditores et

praelio transfugas arboribus fufpendebant , ignaitos imbelles et corpore in~

faSien- fames*, coeno ac palude, iniefia infuper crate , mergebant , di- uerfitafque fupplicii illuc refpiciebat , tamquam scelera ojlendi

oporteat , dum puniuntur , FLAGITIA abfeondi. Add. LEX WisiG. Lib. Villi, tit. a. §. 9.

* Notum eft, Lipsivm hic legiiTe

i-.port' infami: , islios , veluti Altha- mi hvm , retinuifle corpore infama , fcd illud explicafle de mancis ti corruptis.

Quumque abfurdum fit , credere , maiores noflros homines monflrolos ,

mancos et mutilos, quibus quodam naturae errore ea deformitas obtigillet ,

fupplicio tam horrendo adfecifle: ingenioli HvthIvs ibid. §. j. diuinauit y

intelligi poiTe murcos , quo vel Huma- no vel Gallico nomine vocabantur >

qui, vt militiam fubterfugerent, polli-

cem fibi ipG praeciderant , de quibus

plura Aro. Menag. Aniocn. iur. ceu»

cap. j. Sed reile hanc conieduram rniflam facit vir docfus , quia nec vili

alii fcriptori caftigatae Latinitatis , nec

Tacito, corpore infamet vocantur mutili et monflroli , (ed muliebria palli.

Ignotum quidem Germanis hoc vi» tium efle , tlixit Qvinctilianvs : led tanto maiore poena coercendi erant ,

qui, fortaffis a Ko manis corrupti , in naturam hoc modo peccauerant.

}. CCCLXXXXVI.

Etiam Sed et apud Francos , qui vel militiam fubterfugerant r

apud vel ab exercitu, non impetrata venia , difcefferant, (quod de- Franco- , |]^um vocabatur hekeslitz , ) capite et bonorum publicatiorte

^^"“'puniebantur. Capit. Car. M. Lib. IU. cap. 70. Annal. Loisel. nos_ ad ann. 788. Similis feueritas et pofterorum erat , nili quod

hi vitae defertoris parcerent. Ivs Prov. Sax. Lib. I. art. I u TVer treulofs bcredet vvird, oder heerflucbtig aus des Reichs dsenfie ,

dem vertheilet man fein ebr , vnd fein lehcn - Recbt , aber nicbt femen Leib. Add. ivs Prov. Svev. cap. 8 6. vbi defertores , et horti terga obuertentes , non modo feuda, fed et allodia, erbe

vnd lehcn -Recbt, amittere, docetor, addita tamen exceptione t Ob der Herr fclker nicbt fleuhet , fleubet der Herr f ciber , nach des

flucht briebt niemand feine treue *. *

* Clar. Hvthtvs ibid. §. 14. erroris xonem , et eos , qui cx praelio aufu- arguit Specvlatoxem Svevvm, quippe giunt , confuderit cum iis, qui ab exer- qui male exfcripforit (peculatorem Sa- citu recedam. Sed mihi culpa vacare

ridetur

DE TERTIA HOMINVM DIVISIONE. 197

videtur Speculator , nec vltima verba

imeliigo de ii< , qui , domino ab exercitu recedente, et ipfi recedam, (quii

enim hos impune exercitum deterere

dixerit ? . led de illo calii, fi iam vi- dioria ad holtes inclinante, vel rebus

plane detperatis , dominus fignurn det receptui , et reliquias exercitus leruare

cupiens , ipfe fuga le lubduc.tr. Tunc

enim dubium non eil , quin vnuiquil-

que fibi coniulere poffit , et , fitlua fide

et exirtimatione , quaelibet ipfi hone-

fta ratio fit expediendae falutis. Ita Da-

rius, fugiens Alexandrum, tantum abdi , vt fugientibus militibus luis indi-

gnaretur , vt et pontes difiblui vetaret,

profeilus , mali e fi 'mfiqueatihir iter dare , quam auferre fugientibus. CvAT.

Ub. IIII. cap. 16.

f. CCCLXXXXVII.

Deinde et infamia merito notabant omnes , qui quid contra . ‘ime‘ FIDEM admiferant , quum gloriae fibi ducerent , neminem ante

fe armis et fide ejfe. Vidimus, quam abhorruerint a proditoribus * et transfugis : de iis vero comitibus , qui clientelarem fidem

fefellerant, Tacitvs ibid. rap. 14. Iam vero, inquit, INFAME in omnem vitam ac PROBROSVM , fuperflitem principi fuo ex acie

recejjifje. Infamia etiam notatos videmus periuros , fallaces , pe- cuniarum acceptores, LEO. Alam. cap. 42. §. 1. item perfidos,

die treulos beredet vverden. * Ivr. Frov. Sax. Lib. 1. art. 40.

* Et hi in primis vocari Germanis nifi quod Io. Ge. Eccardvs ad Leg. fblent schelmen, item ehren-vnd trtu- Salic. Tn.jj. §.i. illud deriuat a Sthe- vergrjjetu i tute. Vnde prius fit voca- Iris excorticjre , vt Schelm idem fit ,

bulum , quod hodie quoque plebi in ac cadaucr , fcu homo , cadaucns in- ore ell, non latis expeditum videtur, liar abominandus.

§. CCCLXXXXVIII.

Quod ad castitatem Germanorum attinet, iam fupra vi-r Itemque dimus , adulteras apud Germanos accifis crinibus verberibus domo ac vico exaftas elTe , ac deinde non aetate , non forma , rae

non opibus , maritum inueniffe. Tac. de mor. Germ . cap. 19. pratae,

Vbi fane vel ipfam dec ablationem , vti medio aeuo vocabatur , meretri-

cum iftu fullium coniuntffjm , argumento efie diximus , mulie-c**» res , vulgata femel pudicitia , infames habitas elTe per omnem vitam. ( §. 320. ) Sed et fiuprum vitro pallas , facinoris fui

debonejlatas jlagitto , atnijji pudoris infamiam fu/linere , ait LE#

Bvrg, iit. 44. Et femper poftea in Germania infame viiunt

ed conuicium , fi quis feminam meretricem vel fcortum vocaret , quum tamen Romae et in Graecia ab eo vocabulo non

adeo abhorrerent muliercula^ , quae turpifiimum quaeilum pro-

fitebantur, *..

Bb 3,

* Audi

Poenae

addidi i

facerdo- ■ibi+t.

fcxcom-

raunica-

B.

ELEM.IVR.GERMLub.LTit.XVII.

* Audi enim , quaelo , Adclphafium

apud Pl*vt. Pocnul. Ad. /. £uh. 11,

v. 87. ita philofcphantein :

dem, qu am purpuram. Mdrijque meretrteem pudorem, qttatn

aurum , gerere condecet.

Imtidia in me numquam innata 'fi, neque malitia , mea foror.

Bono ingemo me ejfe ornatam, quam auro multo , mattolo .

Aurum in fortuna intuniiur; natura

ingenium bonum.

Bonam ego, quam beatam me ejfe, nimio dici mattolo.

Meretricem pudorem gerere magit

Suntne haec mulieris, quam quaertus

illius turpilfimi pudeat f Putalne eam abhorruiiie a meretricis vocabulo, quae

et ipla libi illud tribuit , et pudorent

pro dote meretrici cfie iadfctt ? At talia

plura lutu apud comicos , ex quibui

imclligimuf , non adeo turpem hunc

quaeltum exirtimalTe mulierculas , vt meretricum nomen abominarentur.

• f. CCCLXXXXVIIII.

Pibtatis laudem vel fic fatis tueri fe exiftimabant Germa-

ni, fi facerdotibus , tamquam Deorum intcrnunciis , obfequium

praedarent caecum , eorumque iuffa pro oraculis ; animaduerlio- nes pro diuinitus inftiftis haberent *. Id quicumque non facie-

bant , infamia notabantur. Memoriae fane prodidit Caes. de bello Gall. Lib. VI. cap. 13. facerdotes Druidas in Gallia abflen-

tos reddidilfe maleficos , eamque poenam apud eos grauillimam

fuifie. Quibus ita fuerit interdiclum , eos numero impiorum ac [ce-

leratorum habitos , ah iis omnes deceffijfe , aditum carum fermonem- que defugijje , ne quid ex contagione incommodi acciperent , neque iis petentibus ius redditum , honorem vllum communicatum.

* Hinc de Gallis Caesar ibidem t mertb. Germ, cap. 7. Ceterum neque

Vruidet fere de omnibtit controutrfds pu- animaduertere , neque vincire, neque ver-

blicit prtuavjque conjlumint , et , fi quod berare quidem , mfi facerdotibus , perrnif-

ejl aimtfjitm facinus , fi caedes fada , fi fum : non qua/i in poenam , nec ducti iuf- de hereditati , fi de fimbut , comrouerjia fu , fed velui Deo imperante. Sed et in

e/l, udem decernunt , praemia p-enajque c6 mittis , fi quid aduerfus bonos mores cbnjlutiunt. Similia fere de Germanis, fieret , facerdotibus coercendi ius fuif-

laltim militantibus , tradit Tacit. de (e, idem obferuat cap. 11.

f. cccc. Quare eo minus mirandum videtur. Germanos , quum nun-

tium mitterent fuperflitioni patriae , et Chrifto nomen darent ,

facerdotibus eamdem attribuine auftoritatem , eorumque cenfuram, fi quem diris deuouifTent, tanti fecifTe, vt illum infamem,

hominumque confortio indignum putarent , qui non daret operam , vt ab ns quam primum refecaretur. Sic fane capitvla-

bi Ingf.lheim anni 836. cautum obferuamus, vt , qui rerum

ecde-

DE TERTIA HOMINVM DIVISIONE.

'99

ecclefiafticarum quidquam furripucrit , is infamis , donec ecclefiae ,

quam laeft , fatisfecerit , habeatur. Et de excommunicatis SYNo- cvs Vernens. cap. 9# decernit , eum in eccleftam non debere

ingredi, nec ctim vllo Chrifliam cibum et potum f umere, nec eius

munera quemquam accipere debere , vel ofculum porrigere , nec in

oratione fe iungere , nec falutare, antequam ab epifcopo fuerit re- conciliatus.

§. CCCCI. Quum vero plerafque poenas capitales, et corpus adfligen- Omnes

tes , facerdotes Germani , quafi Deo imperante , irrogarent :

(§. $99- * ) in promtu eft ratio , cur et iftae infamia notare Vcl .corT exiftimarentur. De omnibus in vniuerfum capitis damnatis fancitum eft capitvI.ari I. anni 809. §. aS. Vt , pojlquam quifque poena ad mortem fuerit indicatus , neque iudex feret , neque fcabinus , ad&di.

3 te tejlis , nec ad f aeramentum reciperetur , fed vnde alii iurare r ent , ipfe femper ad iudicium Dei examinandus accederet.

Nec minus infamia haerebat illis , qui verberabantur publice , accitis crinibus : * de qua flagelatione turpique decaluation£ vid. Lex Wisigoth. Lib. Vt. tit. 2. §. i. tit. 4. §. c. Lib. Villi, tit. 2. §. 9. Lex Langob. Lib. 1. tit. 17. §. c. illuftr. a Lvdewig. reliquiar. MSC. Tom. II. p. 192.

* Delibauimas quaedam dc hac poena fu (ligationis cum decaluatione lu-

P,la » ( &■ !l°- *) monuimulque, fimilia reperiri in ivag Saxonico, Huic adde Svevicvm cap. 148. Maitn fcll ihm haiu vnd hahre abjchlagen. Et cap. iaj, it cr jun Uib , oder hand , haus , edar Itahr l.-dteet. Sed quid eft dat kakr abjchlagen ? Glossa ivr. P*ov. Sax. Lib. Ii. A> t. i 3. /a hanc vnd zit hahre, das ijljdajs man emat zur Jiaupcn phlagt, vnd v indet ihm das kjhi mit koll.n atu

dem hattpte. Quis non exclamet:

< ierrae g< r manae , acdtpo/ , lirae, luas !

: jt. ■

Nec magis crediderim , veteres hic in

animo habente terga letoia Germano- rum , ceu vilum i homasio de ou^f.

«ce cepi, n in.rnt. conjl. cum, §.y.mr. e.

Vera enim imelligitur tontura capillo-

rum , forcipe ignominiae cauda fatla, ceu laepe nobis laudatus Hvthivs §. 1*. probat ex iVRt Paov. Sax. LsbJII. Atc. 45. Zv etm befen vnd eme Jcheer tft derer hu£c, die ihr recht mit dkberey vd,r mu rattb verwicrckei. Quin iple gloflli- tor , cuius pauli o ante fomnia audiui- mus , limiora lUu/n addit: Auch Jagm ttiukt laute , da das reclu gegeheu \-,ard, da irugen dic Sacltfen lange hahre ,Jo i>e- fciuir man diefen > dafs man ihn kennete, tnd ftch f..r ihm hutete. Immo quam magni crinem prolixum ut fluentem

per humeros comam fecerim Germa- * ni , vel inde patet , qued non folum

amiquitfimis temporibus hoc habitu ' ■ * ie(c a reliquis gentibus diftinxerint : Vnde Lvcaisvs Pharja!. Lib. /. „.

4«8.

400 E L E M. I V.R I S G E R M. Lib. t Tit. XVII.

aoj. hi vocantur: crinigero Ji attente t vertice regei.

Et Grfg* T v*on, lib.lT.eap.9. reget criniti. Ac proinde ii, quibus (pem

imperii omnem ereptum vellent, c*-> piilis (olebant priuari, Gothos etiam

pro ntagno accepi/Te , quod capillati dicerentur, patet ex Cassiod. Ltb.IIIL

cap. 4P-

•I

*tvi Ii

Manu truncati vel eam

redimentes.

£< t at Crinigeros brilit arcere Cbaycot ,

Et IvVENAL.Jif. I }. V. t6a.

Curuli quit flupuit Germani lumi-

na , flatum Caesariem , et madido torquenda

cornua citro ?

Verum etiam Franci id decus (olis re-

gibus (itis proprium elid voluerint Vn- de Clavoiano latti. Saiuk. Ltk.l. v.

- . w !i I. ; tMT T,- •;> '^1,1 :1 , .

?t.*i» ••oiif , itiiy-f ,i i. ... • ...

! - . : §. ccccn. Non dubito , quin fimili infamia et illi fuerint notati , qui

manu truncati fuerant , quia haec fere ordinaria erat poena falli

admilli, * ($. 383. ) turpiffimi criminis, maxime apud Germa- nos , fidei. Itudioiilfimos. Id adeo verum ell , vt et ii , qui.,

data pecuniae fumma, manum redemiflent, infames haberentur.

Jvs Psov, Sax. Lib. L art. Ivs Prov. Svev. cap, i<Sj. Simile etiam iam fupra vidimus ftatutura Gollarieufe , vt iam alia veterum loca non accumulemus.

* Quin quum poena grauillima eorum, qui aliquid aducrlus remp. admi-

(erant, eflet proplcriptio , det Reuhi achi xmd cber-acht : hos quoque infamiae notam eftugere non putabam, qui ver-

tente anno in eo llatu perleuerarent. Ivs Prov. Sax. Lib. 1. Art. Die iahr vnd tag in det Reicht-acht Jind, dic vrrhedet man alte rrchtioft , r-tt.l vertheilet ihttcn eigen vni Utrn. Add. IV* Weiche. art. j. et ivs Prov. Sviv.

art, 178. Sed fi dicendum , quod res

eft , ipfa profcriptio , ob crimen per-

duellionis infiifH, iam per fe infami*

notabat , non pcrleucratto demum annua. Tertis eft formula prolcriptio-

nis, qua anno 1 }7<S- aduerlns Hcrt- vitten , den Kuchlcr , vfus eft Carolu*

HII. Imp. apud Lvdewig. Rcliqu,

MSSC Tom. 1III. p. jo+. Wir Cari ,

ter. btktnnen , daft w ir verurtheih vni verzahlt baben Hcrrartuen ,den KucUer,

vnd hahen ibm genommen ehr vnd recht,

eigen vnd Ithen , dat eigen dent kldger , da/ ithn dem herrn ledig , von dem Jk, rithrenu

. §. CCCCIII. _ , • Quin tantum abelt , vt vlla poena huiufmodi infamia vaca-

"r«. vt et , qui illa.n , inita tranfaftione , a fe amoliri co- fupercri- nabantur , infames haberentur. Ivs Prov. Sax. Lib. I. Art. 37. mine fa- Die dicter <•> oder raub fiibnen , oder aucb TP iedergebeti , vnd des mofo. vor gericht uberv unden merden , oder die ibren leib oder baut vni

hahre ledigen mit gelde , die feyn dUe recbtlofs. Ivs Prov. Svev. • «£•


cap. 410. Die diebheit , oder den ftraafsraub vorgolten habent , vnd

des mit gericht beiscitngcn fint , oder k.<m vnd haar erledtget habent vor gericht , die Jnu alie recbtlofs.

§. CCCC11II. Haftenus de iis, qui , admiilb aliquo crimine, infamiam ma-

iorem contraxerunt. Minore , quae vel ex vitae genere viliore,

vel ex natalium turpitudine oriebatur , notabantur , quicumque

mercede condufti pro aliis defeendebant in arenam , et lingulare certamen , tamquam iudiuura Dei , fubibant. Sic enim claudus vel caecus , prouocatus ad huiufmodi certamen , alium numis fuis

conducebat, qui illum infontem efTe , gladiatorio certamine probaret. Ivs ProV. Sax. Lib. t. Art. 48. Ivs Prov. Svev. cap.

174. Hic medio aeuo camfio vocabatur , atque ex lege Fri- sica tit. j.etivRE Normannico, Saxonico, Svevtcoque erat

infamis : Kdmpjjer vnd ihre kinder fint alie rech>lofis. SPfcC. Sax. Lib. I. Art. 37. SpbC. Svev. cap. 410.

* Errare itaque videntur , qui hic

intelligunt pugiles , et qui gladiato- riam artem tacturi , pro certa mercede

in arenam prodeunt. Quales limt die St. Mae x- IS Uder. Videntur tamen et

loca quaedam ede, quae et campiones, tametli condu&ttios , integrae tamae ludie, innuunt , veluti in ivre Prov.

Svev. cap. 174. et Weichb. Sax. art. 80. Sed priore loco verba : des jrey

vnd vnb.Jproehen ji an Jeinen rctiuen non pertinere ad campionem , (ed ad cutn, qui hunc conduxit, perlpicuum

ell. In polteriore quoque tr.iietta etle verba , docet laepe laudatus Hvth. Spciim. iur. Gemi. §. 9.

§. ccccv. Proximi his erant lvdiones , qui in specvlo vtroque spiel-

Levte vocantur. Hos non Germani minus , quippe a ludicris

omnibus alieniilimi , infamia notabant , quam olim praetor Ro- manus. I. l. D. de his qui not. infam. Ivs Prov. Sax. Lib. I. Art.

37. ivs Prov. Svev. cap. 397. Attamen nec fidicines ac tibici- nes, qui vel vicatim circumeunt, vel in cauponis operas locant

combibonibus , et tpft quoque Spielleute vocantur , har.c notam effugerunt apud maiores noftros, ceu vel ipii docent recessvs

imperii Avgvstanvs 1600. tit. 24. fequ. Reform. polit. Av- GVST. IJ30. tit. 2$. fequ. et reform. polit. Francof. IJ77.

tit. 29. fequ. vbt tunguntur Schalkfnarren, Pfeijftr, Spielleute, Land-

fahrer , Singer vnd Reimcnfprecber *.

* Eft hoc , ceu nemo ignorat , an- gentelque (eptentrionales. In conuiuiis tiquiliimum mulices genus apud Celtas enim maiorum res gellas aliaque etiam

Hemeccii Elem. luris Gernt . C c ridicula

Minor

infamia haerebat

catnpio- nibus.

Artem

ludicram

facienti- bus.

Illegiti- me notis.

Efie&us infamiae

minoris.

aoa ELEM. 1VRIS GERM. Lib. I. Tix. XVII.

ridicula carmina canebant. Prius inlii- tututn laude digniliimum cli , hilquc gentibus cumHcbracis, Graecis, Romanis commune fuit, ceu cxindituto ollendit PeXIZon. Ammadti. Hift. cap. «, p.

ici. Jeqtt. de coque poeleos Germa-

nicae geuere agit Morhofe. hn l'n ter- rula ion dir leutfckcn Jprache cap. e.

Sed medio acuo pollertus carminum ludicrorum genus magis inualuit , vt nullum temere conuiuium line hoc

condimento tranfigeretur. Neleio an

eius generis fuerit chorus ille poeta- rum , quem in aula lua aluille ferunt

Hermannum , Thuringiac Landgra- uium. Quamuis enim et hunc fortia

veterum Germanorum facla rhythmis comprchcndiile exiliimet Chr. F*. Pavllim Anna!. IJcnac. p. 30. aliud

tamen innuere videtur vocabulum dat

Spirl ion Hatthttrg , quod nihil lerium notat. Similia carmina ludicra olinr

apud Dicthmarfos litos in nuptialibus

limilibulque epulis audita cllc , obleruat Ant. Vieth in der bejehreib. d.t laudet. Viethmarfen Part.II. ttf.f. p.lc?.

J t]u. vbi et Ipecimina quaedam edidit. Et quis ignorat , lacpe in priucipum illultriumque virorum conuiuiis, et no-

liris temporibus , naenias litas cantil- lare homines tnctallifollbrum habitu

indutos, diitolque du Berg-Sdngerl

§. CCCCVI. De macula, quae spvrhs in Germania haerebat, iam fupra

diximus : ham et hos huic ordini adferibunt iura prouincialta ,

tum Saxonvm , Lib. I. art. 39. tum Svevorvm c.ip. 410. verbis:

Vitei alie , die vnebelich gebohren find. Quae loquutio fatis late pa-

tet , quum alioquin ex incellu tantum natos' notaflet olim lex S alica tit. 14, $. 12. Sed infequenubus temporibus nulli fere

fuere illegitime nati , quorum famae pepercerint leges Germa- nicae *.

* Sic enim infamibus aeccnfentur

nati ex congrelfu adulteri cum adultera i ivs Prov. Sax. Lib. I. cap. 38.

tvs P*ov. Svev. cap. 410. item par-

tus praecoces, ivr. Prov. Sax. Lib. I. art. 36. Vt exchb. art. 4. Ivr. Prov. Svev, art. »77. liberi clericorum, die

Pfaffen- Kinder, ivr.Prov. Sax. Ltb.IIl. art. 4;. ivr. Svev. eap. 397. §. 3.

Otto M. conjl. pofl liget Langob. tit. 7.

vbi imperator : Diaconorum , Lpifccpo-

rum , presbyterorum filios , notarios dajiot , tomitet , utdices Jieri , omnibat modis prohibemus.

§. CCCCVII. Ceterum diuerfas fui nc viatoris ac minoris infamiae effefhis,

facile intelligitur. Quod enim ad hanc pofferiorem attinet , infames arcebantur a tedimonii di&ione , lf.g. Alam. cap. 42. §. 1.

ivr. Prov. Sax. Lib. II. art. 3 6. a podulando , ivr. Prov. Sax. Lib. I. art. 6 1. IVR. Puov. Svev. cap. 89. §.2. ab honoribus, tum

facris , (quale exemplum habes in Chron. Mont. Sereni ad antium MCCI.J tum ciuilibus, veluti ab officio iudicts.lvR. ievd.

Sax. Art. 61. et Prov. Svev. cap. 73. i. I. quin et ab ipfis feu-


dis. Ivs fevd. Sax. art. t. Praeterea nec aduocatorum praefidio vti poterant , Spec. Sax. Lib.lll. Art. 16. nec delidlo aliquo

laeli , ipli hertdciue eorum petere poterant mul&am , quam Ve- regeldum vocabant , feu compofitionem *. Lex Fris. Tit. 5. ivs Prov. Sax. Ub. III. art. 45.

* Weichb. Sax. an. 1x7. eos, qui huiuimodi homines pcrculfcrum, dimi-

dium Wergeldum praeltare mbct. Pro- vinciale 1. C. tjajfcn* Kinder vnd ien,

die vneheluh geborcn Jmd, giebt man znr ktijjc etn fudcr hni.i , ab s»ecn jahrige ockjen ziehen mbgen. Sjielltmeu , vnd

aiun i. n-n , die Jich ztt eigi n geben , giebt man zur bujje dtn Jcharten emet manna. En vmbram viri , qua pro mu icta comemus efle iubetur homo

infamis, veiuii qui artem ludicram facit. Id quod na explicat ivs Pkov.

Svev. jji7. Dat iji aljo viel gt fagi,

•v it ibm ni u ieidet tkut , dai Jo,l man ilsm aljo bejf.rn , dafi der ituen btieydi-

get liat , an tina II 'and jtand , da die i ,nn anjtheinct , vnd joll der Spiellman

dar gan , t nd Joll an d.n Selutten der

U'nnd fehlan nnt der Fuji, damu joll thm gekijjn Jiyn , vnd gelvgert. Addit SrE- CYLATOR de cainpionibus : kampjfern

§. CCCCV1II. Infamia maior non modo cum his effe&ibus omnibus erat Et maio-

coniunda : leg. Fris. tit. j. Alamann. tit. 42. $. t. verum ris.

etiam priuabat facultate fefe purgandi iureiurando, ita vt de cri-

mine fufpedus ipfe femper ad ludicium Dei , quod vocant , re-

mitteretur. Capit. I. anni 809. f. 28. id efl ad examen per fer-

rum candens , aquam calidam vel frigidam , duellum , et ii qua

erant eiufdem generis alta. Ivs Prov. Sax. Lib. I. art. 39. Weichb.

art. 90. Spec. Svev. cap. 172. $. j. et cap. 208. Quin fi proferiptio decreta erat , ne iuris quidem communis ita particeps erat,

vt iudicis auxilium aduerfus aliorum iniurias iure pollet efflagi-

tare *. Ivs Prov. Sax. Lib. III. art. 17. Svev. cap. 12J. $. 3.

* Et ob hanc praecipue caudam in- fupra ad partes vocauimus Hertwittt fames vocabantur Reckt - vel Echil -jji der Kuenler , de quo inter alia C»no- Leute. Exempto eife poteft is , quem lvs IV. in diplomate apud Lvdewjg,

t C C 2 Reiiqu.

vnd ihren Kindern , dtn giebt man zur

Buft dtn b.hatten von emem Kamjiff- Sehilde gtgen der Sbaitm. Erat ergo haec fansladio perluforia , cr dicis caulla ideo decernebatur , vt iudex exigere

poflet muldam , quae vocabatur die vette. Hanc enim exigere non pote-

rat, nili et adori latisladum efleL Vbi locus non erat poenae priuatae , ( der

bujje , ) ibi cellabat et publica , ( die v/.tte. ) Hanc enira rationem iple red-

dit jpfcv lator Svevvs , dum addit:

VnekrUcher leut btijs giebt woi ig frommen , vnd ijl doeli gejatzt darum , daft nach der btijt det Ruhtert gcxf.ne joige.

Et quamuis haec omnia sPtcvLAfoR obleniet olim tantum obtinuiiie : (die

bujfe zeas hievor in d.r alten eke\ ) tamen et de luis temporibus addit : Vn-

recfctrr leute btifi geben biederleut fchcn.

Add. Hvrtt. fpecim. iur. Germ. §. t<5.

/

304 ELEM. IVR. GERM. Lib. I, Tit. XVII.

Reiitju. MSSC. Tom. IIII. p. J«4, Vnd tln noci rmreeht tkun /ali , vnd wer habvn i hn von ailen rechten in dat vn- ihn angraft , der /oli da keme cntgtl- recht ge/ctzt , t nd haben ibn trlaubt tl- tu ng haben. Ierntenwglich,daji niemand an ihmfreu-

§. CCCCVIIII. Axioma- Quae quum ita fint : adfirmare non dubitamus , I. doftrinam a de inde infamia et hodie permultis locis non ex iuris Romani , fed

lamia. Germanici , principiis efle profe&am, II. Hodie quoque famae

iafturam potiilimum facere imbelles, perfidos, incauos , et poena famofa adfeftos. III. Nec hodie infamiae minoris nota vacare

certa vitae genera , quae Romanis numquam turpia vifa funt.

IV. Quin et nafcendi fortem exifiimationem quodammodo mi- nuere. Denique V. diros illos infamiae efieftus.quos paullo ante

defcripfimus , ne hodie quidem penitus exoleuifle.

§. CCCCX. Pe infa- Quum itaque doftrina de infamia in foris noftris non ex iure

mia ho- Romano , fed Germanico proficifcatur : ( $. 409. l.) confequens

minum cfl ,( I. vt fallantur , qui apudGermanos ex caudis ciuilibus ne- cx ture minem ; ex caudis criminalibus eos tantum , quibus infamia per

nicoT* fententiam irrogatur , notari , quin (a. infamiam iuris antiqui pa- djcin. trii principiis plane refragari , contendunt. Guoenevteg ad $. 2.

dum. Infl.de roen. tcm. litig. Schilt. Exerc. X. §. 3 j. feqtt. ( 3. Vt potius multi apud Germanos integrae famae fint , quos vel ediflo

praetoris , vel legibus Romanorum notatos nouimus * : (4. multi contra apud nos infames habeantur , quos Romani numquam no- tauerant, Thomas. Not. ad PiUtd. Lib. III. tit. 2, p. 76. feqtt.

* Sic pleriquc latentur , apud nos Ilibus klis, cxcoriatoribus , lidioribus , infamia haud notari eos , qui mcrccde callraroribus luum, quos Romani num- conducli in Icenam prodeunt, feminas quam notarum infamia, maculam aii- intra annum ludius nubentes, milites quam haerere, vulgo creditur , caque praedia conducentes , ct tutores pupil- opinio tam altas in hominum animis las ducentes domum. Stryk. Vj. ho- tadices egit, vt tot leueris imperii ie- diern. Lib. III. ut. a- Contra torus , fu- gibus euclii vix potuerit.

§. CCCCXI. Imbel- Quumque Germani in primis notent imbelles ct ignauos :

les et ̂ 2. ̂ facile reddideris rationes , ( $. cur infames hodie-

infames num habeantur ii , qui hoftem fugiunt , nec in praeliis fe prae-

habeti. Hant viros. ( 6. Cur , quamuis confuetudincm armis finiendi li-

tes leges publicae damnent, iifque, qui certamina lingularia fub-

eur.t ,

t

DE TERTIA HOMINVM DIVISIONE. 2O5

eunt , graue fupplicium comminentur milites tamen et nobiles

vix eos integrae famae effe cenfeant , qui prouocati ad arma , non adfunt. (7. Cur contra expeditiflima videatur famam atque

exiflimationem inflaurandi ratio , li quis expediat arma , et , in-

iuriis ferro vindicandis promtum ac paratum fefe effe , offen-

dat *.

* Pofteriora haec effe ex antiquis Germanorum moribus , nemo dubita-

uerit , qui iam apud Vbliesvjs Pa- terc* Ub. H. sap. ss8. legerit , apud

maiores nollros . fclisa ejft armis dtjeer- m , quae apud Komanos utre ter mina-

bantur. M, iniit ille mos et polleris , adeo , rt etiamfi quis in ius vocalTct aduerlarium , tamen , vbi aliae liquidae

deellent probauones, plerumque res ad arma rediret. His moribus et hodie

viucre malum plerique , quam lites le-

qui , nec leuenlfiraae leges adhuc pares fuere inueterato malo , quod le

iampridem plerilque, tamquam in lignis virtus ac fortitudo) commendauit. Vid. Is. Casavb. ad Athen. Detpnoj, Jbll. IJ-

§. CCCCXII. Quumque maiores noflri et a perfidia maxime abhorruerint (Nec non

pcrfidofque infamia notarint : ( §. 409. 2. ) non mirabitur quif- perfidos, quam, (8. non modo proditores, periuros, praeuaricatores , fed

et ( 9. qui promiffis bty ehrlichen Nubmen , Cnv.tlliers- parole , ct imiilibus non fteterunt , ( Textor dijfert. de claufuU fidei

equejlris. Zollm. dijfert. de promijfionibus penerofa fide vallatis , )

quin (10. omnes mendaces , infames haberi , adeo vt ( 11. Ger- mani libi in eos et ius alapae infligendae effe credant , et (12. vix

vllam iniuriam magis infamem putent , quam fi quis virum honeftum mendacii coarguat *.

* Omnia haec experientia latis confirmat. Oblcruauit lanc Bfyirvs fpee.

iar. Germ, Ltb. III. caf. J. §. 10. <Jer.

manos olim et famam oppignorari pofle credidilfii , idque libi velle formu-

las, quae et hodie latis frequenter au- diantur : bty Adelishen Ehrcn , bty Trtu

vnd Ehren , bty Schelmsn-fthrlten. Ho-

let praeterea vir dofius , ab antiqua fide adeo dciciuifie Caeculum , vt haec

obligatio Iere intiiper habeatur , nili quod milites , iub hac promiiiionc ex

captiuitate dimiffi , illi pretii quid /latuere loleant. Quin nihil et hodie ob-

llare exiftim.it , quo minus aduerlus

eum, qui fidem fub hac claufula datam fefellerit, agi poffit ad id, vt in-

famis et virorum h ntjlorum conjustudint indignus indicetur , er ad praxjiandttm ,

quod promijh , vna cum i juris ob me- ram tontmjlam , rr imprnfss luit c ondtm-

netur. Quam turpe porro Germanis

omne mendacium vilirm fit, quantam-

que iniuriam eos pati extllimarint, quibus aliquis mendaciis illuferit: latis pro-

bat venis paroemia : Auftint tugen gt- Itbrtt tsns maiiijihslle. Lgerunt de hac paroemia Care?, Eroti. erh». Quacjl.

3y. n. 40. Stbvv. de vinditla friu.cap.

Io. aph. 10. n. 9. Stxyi. DiJJ. de aia- C c 3 M

Item que

impudi- co! et

impudi- cas.

Omne'*

que poena a carnifice ad- feclos.

206 ELEM. I V R I $ CERM. Lib. I. Tit. XVII fj , « Hkht. f arcem, «r. Ul,. I. parocm. teres faluai exiftimafle . Jicere euiuis et C et, tus hoc «murtum eiTc , rede do- ' obiedum et obtruZfme^daciZ^f cuerunt. Attamen inde patet , vel venu refutare. mendacium nw-

$• CCCCXlII

Quum praeterea et caflitatem maximi femper fecerint Ger-

'Jn 4°9; 2' J ’nde arb,tramur> ( »J- quod et adulter., et uupratores , et con lupratae , et (14. milieres vulgares, vix integrae famae habeantur , ideoque ( ic. eius iJL mm.ae metus non paucis mulierculis improbis pcrfuadeatT vt vel abigere foetum lludeant, vel eum, vix in lucem editum occidant. Quare (16. optandum videretur, vt defloratae probrum illud et crimen poena quacumque, falua tantum exiflima- tione , expiare polfent.

f. ccccxmr.

Id quoque moribus antiquis fatis conuenire arbitramur, quod certae quaedam poenae infamare creduntur. ( p. 400. 2. ) Hinc enim fit, (17. vt ob idem deii&uni alter , militari difciplina quamuis fatis acerba, emendatus, integrae famae fit, alter, fU- fbbus , vel virgis publice caefus , infamia notatus exiftimetur ( 18. Vt in primis tamam confumere cenfeantur virgidemia pu-

blica, der Jtaupbe^n , et (19. reliquae poenae omnes, a carnifice inflictae , * quin et ( 20. dirae quaefliones , quamuis hae poenis adnumerari nequeant , adeoque ( 21. non fatis concin-

num fit moribus noflris, quod inculcat ius ciuile: non iftumfu- flntin infamare , fed caujfam. I. 22. D. de bis qui not. infans.

Thuringia homicidam capitis damna- lum gladio pcrculiit lenior interemti agnatus. Mvlie*. annal. Sax. ad ann.

*47°- Quin et quibufiiam Germaniae vrbibus olim infimos fenaiores , vel alios honelfos ciues, lioc officio fundos

c‘fc referunt. Vid. Bcsold. Thejaur. prafl. i'occ Sckarffrichter. In caudas , cur poflea infames vifi fint carnifices, inquirit Rittershvs. de i ure ajyl. p. 66.

* Hinc mAidffvi Msw illud: Ejfj der menfeh 1 vnt.r jiharjjiuhtcri oder

henekcn hdnd.it gevvtfen. Sed haec

opinio de infamia carnificum fero admodum in Germania inualuin Eas e-

nim operas olim praedabant viri ho- nclii , die brohnhoten , quibus ct quae-

dam iurildicHo competebat. Thomas.

de lurifd. diff.r. ftamdunt moret C erm.

§.b'i. Anuo adhuc 1470. Kudlladii in

f. ccccxv.

Dcinfa- Quumque ct hodie certa vitae genera cum infamia mino-

mia mite coniunfla efle credantur : ( §. 409. j. ) talia praecipue funt , nore opi- { 22. quae in fordidiflimis operis verfantur , veluti excoriatorum,

Erebus' Cal^rantlUm fueS> non wtem balneatorum, 'aliorumque, quos

olim

1

DE TERTIA HOAfINVM DIVISIONE. 207

ofim notauit vulgus , ab omni vero infamia immunes , et iuris (brdidis

collegiorum capaces efle voluerunt leges imperii *. Rec. Imp. verfan-

anni IJ77- tit. 38. $. 1.

* Recenfcntur ibi textores , tonfores,

opiliones , publicani , et molitores , quorum liberos > ne luo quidem aeuo

ad vllam dignitatem ecclelialbcam ad- Ipirare potutiie , obferuat Monach. S. Galli 1» vita Ciro/i At. Lit. 1. cap. 8.

apud Canisivm. Sed iam alibi obleruaui , non omnes llatim artifices opi- ficdque initio in certas tribus ac col-

legia coaiuillc , led qualdam anes et

a laece plebis ac feruiiis conditionis hominibus exercitas , ac proinde , quum

fola opificia , quae iurc corporis , vel collegii in vrbibus gaudebant , honelia

dicerentur ( ehrluhezmd ziittffuge Iland-

wertkcr,) inuaiuifle paullatim , vt re-

§. CCCCXVI.

Quemadmodum porro olim et nafcendi fors exillimatjonem Etnato-

quodammodo minuit: (jf. 409. 4.) ita ( 24. et hodie antiquum rum ex-

obtinere animaduertimus Germanos, et hinc (23. natos ‘extra ma- ,rj ma* trimonium alibi ab honoribus , alibi ( 2 6. a collegiis opificum , alibi , ( 27. vbi a lifco vindicantur in feruitutem , ex iplo nume-

ro ciuium excludi. Sed quum miferanda potius , quam odio pro-

fequenda iit fors eorum, quos parentum improbitas line fua cul-

pa pelfumdcdit : merito hanc iuris antiqui iniquitatem damnarunt

polleri , maxime ab co tempore , quo, c.Horcfcentibus iu Germa-

nia optimarum artium iludiis , experiundo didicerunt , polle et

hanc maculam doctrina et virtute elui , quae miferis parentum

culpa hatiillet *.

* Neleio , annon inter primos opinionem hanc veterem ablurditfimain

re i pia retutarit DrsiotRtvs Erasmvs

RotirodaMVS , qui c furtiuis amoribus natus , iblo ingenio eam Ubi glo-

siam peperit , quam , quoad homines

„ §. ccccxvii. Denique quum veteres illi infamiae effeftus , quos fupra de- . Efferus

fcriplimus , nc hodie quidem plane exoleuerint : ( §. 409. f. ) ra- “^““actionem

erunt, nulla vmquam delebit obliuio, quin et ad fummos honores, iplamque

purpuram adlpirare facile potuillcs, nifi ei quouis honore potius fuillei otium litterarium.

liqua pro inhonelliset cum ignominia quadam coniu.nriis venditarentur , aut

taltim haberemur defpicatui. Vid. diJJ'. nojlra ie Icuii not. mac.§. jo. Hinc Conr. de Fabaria de Cajib. Monajl. S. Calli

caf. 14. vbi reccnlct (curras, qui Di- thelmum Comitem , fratricidam , pu-

blice lacetliuerint conuiciis, in eum numeri ci refert pelliparios, (Carber vn.i

KurjiA ter, ) panifice/ , ccriar»; , textore/, vejpiltonei, immolares , per quos qui intelligendi fint , niG legendum videatur molitore 1 , ego quidem me fateor Icire cum ignarillimis. Vid. Goldast. Tom. I. Script. rer. Alam. p. 88. ei 1 4».

by Google

Diuifio

quarta hominum in

ciucs originarios ,

aduenti- tioset pe-

regrino*.

Germani veterci

hofpita- les-

ao8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XVIII.

tionem inde reddideris ,- (a8. cur infamia notati nec ad honores, nec (29. ad noflra vfque tempora in opificum collegia, nec (jo.ud teflimonii di&ionem admitti foliti lint : quamuis ( 30. fatendum iit,

hunc rigorem fere inter opifices duntaxat duralle, et (31. permulta hic mutafle leges recentiores ; ipfumque faeculum noftrum,

quod ad quemuis ingenii cultum humamtatemque magis magifque quotidie enititur. Vid. Thomas. not. ad pand. tit. de bis qui not. .

infavt.

T l T. XV1IL

DE QVARTA HOMINVM DIVISIONE, ET

STAT V PEREGR1NORVM.

§. CCCCXVIII.

QVamuis non paucae adhuc fupereiTent hominum diuifiones : vel ipfa tamen promiflae breuitatis fides, quanto omnia tranf- curfu dicenda fint , admonet. Quare fnb finem libri huius primi

quaedam tantum fubiicere iuuat de differentia civivm origina- kIorvm et adventitiorvm , nec non peregrinorvm , ne di-

uifionem illam , in omnium fere gentium iurifprudentia obuiam ,

at in Germania parum hodie vtilem * , penitus praetermifille vi-

deamur.

* ScripGt de iure peregrinorum per- detruferat Romanorum fuperbia.ne vnv

eruduam diflertationem Io. ScHU/re- bram quidem in Germania nolira ad*

RVS , quam quilquis euoluerit, illico parere. Quare et hic antiquos Germa-

animjduertet, in Germania parum m- norum mores cum iure hodierno cora-

tereifc inter ciues et peregrinos , et du- parare nec iniucunduin luturum exi-

sti, illius conditionis , in quam hos Itimo , nec infruchiolum.

§. ccccxviiii. Primo itaque tenendum, non fuiffe vllam nationem magis in

peregrinos humanam ac hofpitalem , quam Germanos , adeo , vt

lpfi feriptores Romani hanc eorum <piAo|tn'<t» mirarentur. Ivl. Caes. de bell. Gall. Lib. VI. cap. 21. Hofpites violare fas non pu-

tant. Qui quaque de caitjfa ad eos venerint , ab iniuria prohibent ,

fandofque habent : iis omnium domus patent , vidufque communica-

tur. Et Tacit. de mor. Germ. cap. 21. Hofpitiis non alia gens ef-

fufius

DE QVARTA HOMINVM DIVISIONE,

20 9

fiiftHt indulget. Quemcumque mortalium arcere teflo , nefas habetur ,

pro fortuna quifque adparatis epulis excipit. Quum defecere , qui

modo hofpes fuerat , monflrator hofpitii et comes , proximam domum

non inuitati adeunt ; nec interejl , pari humanitate excipiuntur. No-

tum ignotumque , quantum ad ius hofpitii > nemo difeernit. Abeunti,

ft quid popofeerit , concedere moris , et pofcendi inuicem eadem fa- cilitas. Denique paucis interie&is : Vibius inter hofpitet comis.

§. CCCCXX.

Eadem et poftea humanitas fuit gentium Germanicarum * et Id et de borealium. Saltim de Suionibus in libello de Daniae fttu refert medio Adamvs Bremensis , iis omni probro grauius videri , bofpitium

denegare tranfeunti , ita, vt certamen habeant inter fe , quis dignus cen um‘ fi hofpitcm recipere. Ei illos omnia exhibere humanitatis iitra , quot

illic commorari velit diebus , ad amicos fuos illum certatim per jtn-

gttlas dirigere manftones. Quibus fimilia funt , quae de gentibus

borealibus referunt Io. Magnvs hijl. Goth. Lib. IUI. cap. i. et

Loccen. antiqu. Sueogoth. IJb. II. cap. 22. p. yy.fequ. Ant. VlETH Befchreib. des Landcs Dietbmarf. Tari. II. cap. \. p. 102 Jequ.

* Argumento ede poteil lex B vrg. tit. }J. S* 1 ■ Quuiunqut hofpiii venienti tei Uur. aut forum negauerit , trium foti- iorum intauone mutiletur, cique fimilis lan&io in Camtvlax. Lib. I. §.7;.

Coni'. Lvp. Fkxrax. Epijl. 11. 41. 4J. 71. Ex quibus locis patet, non lolicu- iulitis virtuti relidam fuilte Itoc offi-

cium , vti Iclcnt alia , quae officii ma-

gis et voluntatis liant • quam neccllita- tis : fed mukla coercitos cfle illos, qui minus holpitales effient AH leueriores multo Gothi , apud quos aedes eorum ,

qui viatores tetto ter arcuiile comperti Client, ex legis praelcripto incenlas eile, tradit Io. Magnvs tbij.

§. CCCCXX I. Eiufdem humanitatis erga peregrinos id quoque haud leue ar- ykloid;

gumentum efl , quod vitftores non vitra praelium faeuirent , fed uitate do- viftos non modo feruarent , verum etiam plerumque in duitatis nabant, fuae focictatem reciperent. Sic Arborichos , (fortean Arraoricos,) a Francis ciuitate donatos , refert Procop. de bell. Goth. Lib. I.

idemque beneficium hi poftea praeftitere Saxonibu? , quos Fran-

cis coadunatos , vnttm cum illis populum failttm ejfe, feribunt Egi- n ar». vit. Carali M. cap. 7. et Poeta Saxo ad ann. 80 j. nec non Friliis, Burgundionibus , Thuringis, Bauaris, quos feruitute

opprefios efte a viftoribus , nemo veterum tradidit *. In Vene- dos tamen vel Slauos , qui implacabili odio non modo Germa-

num , fed ipfum Chriftianum nomen , perfequebantur , paullo in- clementius confulutfle Germanos , non inficiamur , eofque in

Heineccii Elem. luris Germ. D d fer-

210 E L E M. I V R. G E R M. Lib. I. Tit. XVIII. «

x feruitutem redaftos e(Te , iam fupra nos obfernare , meminimus.

* Solos ergo, vti videtur, Alaman- niae, ac reliquarum prouinciarum, fuilfe nos hoc fatum manfit , vt perdomui conditionem , ex Icriptoribus antiquis, praelio Tolbiacenfi , a Chlodouaeo in qui decafibus menafierii S. Galli com- feruitutem redigerentur, quamuis poft- roentati , et a Meixh. GoidastO m ea , comperta eorum fide , pauliatim Jcript. nr. Alam. Tom. I. editi lunt , fa- benignius habiti fuifle videantur. Sal- tis confiat, tim (itb Carolingis eandem Alaman-

§. CCCCXXII.

Partem Nec mos erat gentibus Germanicis , agro mulffare vi&os , fed tantum partem tantum fibt pofcere , reliqua dominis relinquere fub lege

*gn fibi annui vetfigalis. Sic tributarios Thuringos fecit Chlodouaeus.,

snndican- Gest. reg. Franc. cap. IO. Et Burgundos agrum , quem in Gallia occupauerant , cum Gallis fenatoribus diuilifTe, refert Ma-

rivs Aventicensis in Cbron. apud dv Chesne Tom. I. Et exflat fane de hac diuifione teftimonium in lege Bvrg, tit. J7.

Simile fuilTe inllitutum Viftgothorum et Oftrogothorum , ofcfer-

uat Hert. notit. veter. Germ. popul. Part. 111 . cap. 7. p. y. De

Langobardis idem ibid. cap. 9. §. 3. Nec dubito , quin idem fe-

cerint Franci , quando in Gallia fibi nouas fedes quaefiuerur.t ,

adeoque et hi parte agri fibi vindicata , parte Gallis relifta , illis immunitatem dederim * , his tributa , imperarim.

* Et haec vera origo efle videtur terrae Salicac, id cft , Francis fub

lege immunitatis datae. Nec dubium elt , Francos idem inliitutum leruafie

poltea , quum Alamannos, Thuringos , Burgundos , Frilios , Saxoncs dcuicifi tem. Et hinc fadum arbitramur , vt

terrae Salitae et in his prouinciis, me-

diaque Germania mentionem fieri vi-

deamus , et quidem laeculis etiam in- tequemibus , quum pridem euanuiife

credidifies Saliorum memoriam. Ad-

ferri fane potiunt chartae non modo antiquiores , quales fiint apud Baownt Annat. Trett. Lil/.yilll. ad ann. 1 4 oy,

Car. dv Fxesne in Gltijjar. ro.-e Lix

Salita Tradit. Fvld. np-.ti Pijior. Ld. III. ». 18. verum etiam reccntiorcs , apud Zyu.es. D.f. Maxim, peg. jt.

Toeln. Ccd. dipl. p. 17. ei zi. Gcl-;

dast. Tem. U. Stript. Aiam. n. a 8.

§. CCCCXXIII.

Populum Multo minus ergo Germanicae originis gentes viftos popu- quemque los patria expellebant , nifi quod Saxones perfidia fua aliquando

fuis legi-; eiufmodi deportationem mererentur. Annal. Lambec. ad ann.

« afi1*' 799- Fvld. ad ann. 804. Potius vnicuique genti deui&ae fuae baniux' *e8es> fuique mores patrii relinquebantur, adeo, vt apud Go-

thos , Francos , Burgundiones et Langobardos , vnus lege Ro- mana.,

DE QVARTA HOMINVM DIVISIONE. 211

mana, alter Salica, alii Langobardica, Gothica, Burgundica, Ala- mannica vel Boica viuerent *. Vid. Hist. ivr. ctv. Ub. II

$. I J. fequ. nec vllus cogeretur legibus gentis vidricis fefe fubiicere, dumne aliquid , quod Chnitianae pietati repugnare vide-

batur , admitteret. Quod in primis probatur ex Capitvlar. de partib . Saxon, apud Balvz. Capitular. Tom. I. p. 2JO.

* Sic Wisigothi prouincialibus re- liquerunt vliim iuris Romani : cum-

que in lutem corpus Alaricianum com-

pilatum noutmus. I*C.GoTHOFR.proleg. Cod. Ihcad. cap. io. quamuis cius iuris vlirni pollea aboleret Childifwin- dus Rex, lex Wuic. Ub. II. iit. t.

§■ 9. Idem et Ostrogothos feciiTe ,

ex Cassiodor. Var. Ub. I. cap. j. Ub.

II. cap. 4. et Greg. Tvron. Hi/I. Lib.

II. cap. jj. patet. Similis fuit humanitas Bvrgvnoionvm. Vid- lex Bvrg.

pra-fat. p. »47. Fkancorvm , telte A- gath. Lih I. p. 7. et aliarum gentium :

eiufque moris diu polt eos luilie tena- cifHmos , (aut oltendunt exempla apud

Gvichenon. Biilioth. S.L11J. Cm. It. n.

3 . p. 1 1>8. C nt. I. n. 99. p. 170.

§. CCCCXX1III. Illa quoque mira Germanicarum nationum humanitas eft ,

quod nemini temere ad fe confugienti iura ciuhatis, honorum,

militiae , negarent , hominefque non tam natali folo , quam ingenio ac virtute , aeilimareut. Salv. Massil. Lib. VI. de gu-

bern. Dei pag: 90. Inter haec vaflantur pauperes , viduae gemunt, orphani proculcantur , in tantum , vt multi eorum , et non obfcuris

natalibus editi , et liberaliter inflituti , ad hojles fugiant , ne perfe- quutionis publicae adfliElione moriantur : quaerentes fcilicet apua bar-

baros Romanam humanitatem , quia apud Romanos barbaram inhu-

manitatem ferre tum pojfunt. Et quamuis ab his, ad quos confugiunt, diferepent ritu , diferepent lingua , ipfo etiam , vt ita dicam , corpo-

rum atque indttuiarum barbaricarum faetore diffentiant : malum ta-

men in barbaris pati cultum dijjmilem , quam in Romanis iniujli- tiam faeuiemem. Itaque pajjim vel ad Gothos , vel ad Bacav- Das , vel ad alios vbique dominantes barbaros , migrant , et mi -

grajfe non pocnitet. Add. Capit vl. Car. Calvi tit. 14. p. 9. p. 06. Tom. II. edit. Baluz. et chartam eiufdem apud cumd. Tom. II.

pag. 1444. *

* Similes chartae exftjnt Ludouici

Pii, lmp. quibus anno Imperii II. et 111. Hiipanis quibiildatn , ad le con-

fugientibus non modoledes, quas occupauerant , fed et varias immunitates

ct priuilegia indulget. Eas tamquam

praeclarum humanitatis erga peregri-

nos, Sarraccnorum iniuriis patria extor-

res , exemplum ex metropolitanae ecclefiae Karbonenfis tabulariis edidit Pbtr. PlTKOEVS mter annat, et hHI,

Franc. /eripi, ccaetan. 11. p. 417. f.qu. D d a

f. CCCCXXV.

Peregri- nos facile

fulci pie-.

batiL

Hinc ad-

uenas d- ui wtc donabant.

Peregrini tamen minore

lumina

componebantur,

quam ci- lles.

212 ELEM. IVR. GERM. Lib. I. Tit. XVIII.

^ S-. CCCCXXV.

Fieri non potuit , quin fama humanitatis inufitatae , qua pe-

regrinos omnes ad fe fugientes excipiebant , plures pelliceret, vt inter Germanos , quam in patria , fortunam experiri mallent. Hi-

ftoria enim fatis docet , eos peregrinos bene meritos ciuitate do- nalTe , veluti Eufpicium et Maximinum , ad quos Chlodouaeus M. in charta apud Dacher. Tom. V. fpicileg. : Vos ergo, inquit,

Eufpici et Maximine , definite inter Francos ejfe peregrini. Multi

quoque peregrini ad fummas non modo in ecclefia.Ted et in repubhea, dignitates adfpirabant *, quales in Francia fuerunt, Theo-

dorus et Proculus , Epifcopi Turonenfes , qui de partibus Bur- gundiae aduenerant , Francilius , Epifcopus ibidem es fellatoribus ,

(jiREG. Tvron. Hifi. Lib. 111- cap. 17. Chrumelinus, genere Ro- manus, Willibadus, natione Burgundio, patricii et duces, et alii

innumeri, quos palTim celebrant prifei annales. Vnde et Roma- nos , conuiuas regis , memorat lex Sal. tit. 44. §. 6.

* Exceptis tamen Judaeis, qui religionis odio nec ad militiam , nec ad

confiiium publicum , nec ad iudicum dignitatem admittebantur , irnmo ne

vectigalia quidem conducere poteram.

Vid. sxnoo. Paris. V. cap. 1 j. Ar- vcrn. cap. 9. Matiscon. 7. cap. 1 j. De

earum tamen infolemia lingularem libellum Icriplit Agobardvs Tom. I.Op.

p. At. t.ik. Bai-vz. Quum enim anno 8*8. edictum ab Imperatore impar.il- litnt , quo canebatur , ne mancipium Judaicum , inuito domino , baptifmo imbueretur , iique hoc praefidio tuti ,

paullo iiilblemius (ile gerere coepiflcm

aducrlus Chriltianos , Agobardus non modo eorum audaciam hoc libello ,

alioque , quem de Judaicis Jttp.rJiiueiti- Itu inlcripCt , nec non t pijiota aii S;~ Iridtum , tiarbonnenfem cfjcnpum de ca-

nendo conuteit 1 et focutate ludaica mat- cule reprclfit, verum etiam inlcqifcnte anno 8iy. habita Lugduni (ynedo, vm- uerfis epilcopif , qui eo confluxeram , perlualit , vt Icripta ad Imperatorem epiitola eum ad coercendam Judaeo-

rum infolemiam cohortarentur. Quae

omnia pluribus illultrauit iaudatu: ilx- LVZIVS.

§. CCCCXXVI. At quamuis fatis humani aduerfus aduentitios ct peregrinos

efTent Franci et Germani reliqui : negavi tamen non poteft .prae

peregrinis aliquam praerogatiuam fuiue ciuium. Primo enim hi maiore pecuniae fumtna componebantur , ( vti loqui folebant , )

quam peregrini. Qui ingenuum Franconem aut barbarum, aut hominem , qui lege Salica viuebat , occiderat , 80CO. denariis , id

efl , [olidis 200. culpabilis indicabatur. Lex Sal. tit. 4J. jl. I. Qui Romanum tributarium, i8oo. denariis, id eft fol. 4J. ibid. $. 7.

Qui aliquem in trujle dominica occidcrat,cx( oluere tenebatur 24000^

de-

DE QVARTA HOMINVM DIVISIONE. 213

denarios > feu folidos 600. Qui Romanum hominem , conuiuam Regis , 12000. denarios , id eft folidos 300. ibid. f. q. et 6. Quale diferimen perfaepe in aliis veterum Germanorum legibus repe-

ries *.

* Vnde ex W zhdeuni ghJf.SaIico,vece rium occidit, vel percuffit.vel alia qua- Romanus obferuat Hert. fioiit. Regn, cumque iniuria adfecit. Paullo huma*

tranc. caf. j. §. i. p. »77. Francosfe- mores reliquis fuere Burgundiones , duplo nobiliores putaiTe Romanis. Sa- quorum lege sif. 10. §. 1. legimus : ne et in lege Ripvarioavm maior iturgundio et Romanus vna conditione

fi mper poena ei irrogatur, qui Ripua- tonentur.

$. CCCCXXVII.

Deinde peregrinos , vagabundos faltim , et nullos certos lares ac penates libi conllituere volentes , quos mangones et cot-

tiones * vocabant , legibus feueris coercebant Franci. Capit.

Caroli M. anni 789. <5. 77. Quin eos in feruitutem videntur redegifle , nili ob barbarorum crudelitatem e patria fugillent. Ita enim intelligo loca Capitvlab. Ltb. 111. $. 18. et Lib.

1111. Adpcnd. $. 2. vbi accuratum aducnarum indicem facere

iubentur midi dominici .• nec non praeceptum Caroli Calvi Capitular. iit. tq. §. 9. p. 66. De aduenis , qui opprejjione NoR-

MANNORVM vel BritannorvM in partes ijlorum regnorum con-

fugerant, (latuerunt feniores nojlri, vt a nullo reip. mintflro qttam-

cumque violentiam vel opprcjjionem , aut exadtonem patiantur ,

fed liceat eis condutlum futim quaerere et habere , donec aut ipji

redeant ad loca fua , aut feniores illorum eos recipiant. Attiliis

autem eos INSERVIRE praefumat , eo quod loco mercenarii apud

aliquem manferint , nec cenfum aut tributum exigere. ( Conf.

36. ) Multo clarius de huiufmodi confuetudine terrae Ghifnen- iis et ittre Coluelrerlii ibi recepto , Icripfit Lamb. Ardens, hi-

Jlor. Com. Ardcnf. et Guifnenfium. cap. 36. apud LvdevIG. R*~ liqu. MSS. Toni. Vlll. p. 419. fequ.

* Mangonum vocabulum Germani- cum efle putat B.Rhenanvs Rer. Germ.

Iib. //. Mangonum , inquit, adhuc nomen et res manet , apud Germanos

die Mtmgen. Sed mangones aeque ac ro- ttones ; ita enim fers nendum erat,) funt circurnioranei , qui res minoris pretii vicatim circumferunt. FesTvs : Arilla-

tor , cocio, Conf. ov Faejne Glojfar,

Lat. voce Corie. Ctlttclrcrli denique nihili

vocabulum videtur, dicendi potius Col- urkerli. Ait enim Lambertvs : Qui

clnuati fiu dausgeri a risita th cibantur , agnominati ab eo , quod non licebat eis

aliud gtr.us armorum , niji danam tantum , baitdare. Colve autem vel Ro.be

eft ctaua. Vnde Cohtekerl , dauiger.

Hos quoque aduenas itt lerui unem teli d J da.lcs

Et qui-

bulilam

locis in

leruitutem redi-

gebantur.

314 ELEM. IVRIS GERM. Lib. I. Tit. XVIII.

darios , et clauam ferre, fimulque pende iare perfolucrt coados efle , iaibit Jioncm opprobrtojam incurrere , et quaji Lambckt. ibid. p. qly.

f. CCCCXXVIII.

Bon» eo- Denique iam olim , faltim apud Francos , peregrinis extra

rum iure patriam fato fundis , valuit ivs albinagii , vt de rebus fuis,

albinagii quas relinquerent , difponere non poflent , fed eas omnes fifcus

fifco vm- regjus vindicaret. Agit de hoc iure Francorum prolixe C a.. dicata. Dy pgEsNE in Gloff. Lat. fub voce Albemus , fed nullum addu-

cens teftimonium vetuftius. At nos iam alibi adduximus tabulas

il

Cakoli M. monaflerio Hohenaugienfi conceflas apud Mabil-

LON. Annui. Benediftin. Tam. II. p. 6y J. in quibus res perbGR[-

koevh propriae efe dicuntur regis , fecundum legem Francorum ,

excipiunturque foli peregrini Scoti , quibus omnibus reges Fran- corum libertatem dederint , vt nullus raperet aliquid de rebus eo-

rum *. Qui locus eo eft notatu dignior , quo clarius ex eo in-

telligitur , ius illud odiolillimum et antiquum , et ex iplis Fran- corum legibus profeftum efle.

* Ca*. dv F*hsne in Clojf. Lai.

Tom. I. f. 1*4. obleniat , ex quorumdam opinione Albanos primum didos

Scotos , quwus confunudu peregrinandi paene in naturam verfa fuerit , vt ait Wit-AF*. Stxad, Lt b. IL de vita S.

Galli cap. 47. Hos enim Aibanot vel

Atbmims olim didos elTc , pluribus te-

ftitnoniis probat. Sed hoc i pium Ca- roli M. diploma Hohenaugienie o-

llendit, Scotos exemtos fuilfe ab illa

lege , adeoque vix verolimile eft , ab iis ede iuri illi Albinagii vocabulum ar- celiuadum.

Peregri- ni hodie

iiidem

fere iuribus , ac ciues ,

intuetur.

•il V wn PaucilTt- mis loci*

rediguntur tn

fcruiu*.

§. CCCCXXVIIII. Enimuero haec Germanis innata et a natura ipfa imprefla

humanitas facile fubegit pofteros , vt paucos hos peregrinitatis efferius tollerent. Sic enim (i. quibufuis fere peregrinis aditum non modo ad iura ciuitatum fpecialium , fed et ( 2. ad militiam

et honores patere, animaduertimus , quamuis ( 3. non fine praerogatiua aliqua ciuium , fi eiufdem fint meriti. Sed et (4. iifdem illos frui connubii et contraftuum iuribus , res ipfa docet , nili

quod in nundinis quibufd&m praerogatiuis donari municipes, iam fupra vidimus, (f. ii 7. et 118.)

$. ccccxxx. Praeterea ( 5. diram illam confuetudinem in feruitutem redi-

gendi peregrinos et aduenas , plerifque locis abolitam effe , certum eft. Apud Ghifcnfes faltim laeculo XI. hanc confuetudinem

fuftuiiiTe Manaflen , Comitem , tradit Lambb&x. ibid. p. 421. Et

(6,

-*J3iQiti^ed.hy.C-aos;le '

DE QVARTA HOMINVM DIVISIONE. 2»j

( rt, alibi quoque paucae eius reliquiae manent , veluti in traftu Algouiae, vbi aer feruos reddere dicitur, ($. 3 6. 3.) nec non

in Palatinatu , vicinifque traftibus , vbi ab antiquiflimis tempori-

bus obtinet ius vvildfangiatus , fed arflis admodum limitibus cir-

cumfcriptum laudo Heilbrunnenfi *.

* Attamen nuper admodum ex adis que certa praedia intra certum rradum

Paderborna ad nos trammitfis didici- poffident , niti libertatem domini cie-

mus, et ibi aerem alicubi leruos fa- menda impetrarim, quorum codicillo-

cere,eiuique conditionis etTe, quicum- rum exemplum in iptis adis exllabac.

§. CCCCXXXI. Denique ( 7. et ius albinagh adhuc in fola Gallia fuperelTe lusaibi-

nouimus , * Greg. Tholos, Lib. III. Syntagm. cap. 12. n. 8. nagii in

fequ. quippe ( 8. in Germania ac reliquis imperii prouinciis ab- Germa- rogatum a Fridrico II. Imp. anno cid CC xx. Autb. omnes pe-

regrini C. comm. de fuccejf. Hanc enim legem non ad folos Ita- ̂ CC los , vti vulgo putant , pertinuifle , fed ad vniuerfum imperium , cum fubiunfti illi diplomati Honorii Papae confirmatio docet , in qua leges eo diplomate comprehenfas pro vtilitate omnium

Chrijlianorum editas cje , fcribit Goldast. Conji. Imp. Tom. I.

p. 37 6. tum ipfius rridrici Imp. praefatio , qua illas leges in dit , qua de manu fttmmi Vomificis recepit imperii diadema , edi-

tas , per totum imperium fuum , c undo f que populos , quae clemen-

tiae fune regat imperium, publicari iubet.

* Rede itaque obferuauit Bodinvs

de repubt. Lib. VI. n. 6». iuris albinagii in Germania nullum fupcrelle ve-

lfigium , nili quod Hanonios vicinae Galliae mores , veluti quadam conta-

gione infcolTe videantur. Sane apud eos lcruari hunc moris antiqui rigoteut, te. liamur Franc. Zvpaevs Wot. lar. Bdg.

p. 187. Petr. GvuEtiN. Iar. nouijf. Lib. V. cap. Io. NlC. Bvagvnd. ad

CcnJU, Flandr. uaCt. 14, quamuis pri-

mus obleruet , eos hoc acerbo ture vti non aduerlus Brabantos , Leodienles ,

Germanos, led aduerlus Francos, aliol-

que , qui vitra Scaldim habitent , et apud Hanonios diem obierint liipre- n,um. Sed de llatu peregrinorum , et

vniuerib perlbnarutn iure haec dcli- batTe lufiecerit. Itaque ex inltitud no- Itri ratione iam ad alteram ivris Ger-

manici partem , quae ell de ivri na-

rvm , prouehimur.

-i

LIR

zt$ ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. I,

Quid in- iclliga- mus per res }

Germa- norum

qualis religio ?

********* * '

LIBRI II.

D E

I V R E R E R V M.

PARS I.

T IT. L

DE VARIIS RERVM SECVNDVM IVS GERMANICVM DIVISIONIBVS.

§. I. RE S nobis hic funt omnia , quae cxfiftunt , folis exceptis perfonis. Nam et aftiones , quatenus in bonis noftris funt , et fi confidcrantur tamquam iura , quae nobis competunt , funt

res incorporales , quamuis confideratae tamquam medium ius noftrum perlequendi , pro tertio , et diuerfo a rebus , iuris obic&o refte habeantur.

• 5- H.

Prima rerum diuifio iure Romano eft , quod quaedam divi- ni , quaedam hvmani ivris efle cenfeantur. /. i. pr. D. de rer.

diuif. Germani vetullillimi templis carebant , nec , tefie Tacito de mor. Germ. cap. 9. cohibebant parietibus Deos , neque in vllam

humani oris fpeciem adjimiLtre eos , ex magnitudine coelejlium arbi- trabantur. Lucos ac nemora consecrabant , deorumque nominibus

adpellabant fecretum illud , quod fola reuerentia videbant. Itaque et aras , quales apud Romanos aliafque gentes memorantur , eos

non putares habuilfe , multoque minus limulacTa et vaforum facrorum , ex auro argentoque confeftorum , adparatum , quem potillimum rerum facrarum nomine Romanis venifle , nouimus.

NM»

DE VARIIS RERVM DIVISIONIBVS.

%

L'»

217

Sed , fi dicendum quod res efl , maioribus nofiris , profanorum

Deorum cultui adhuc deditis, nec templa *, nec alia loca fiicra, nec arae , nec fimulacra , nec aliae huiufinodi res (aerae de fu i (Tu videntur.

\i * Sane enim Tanfanae templum , a Germanico Caelare euerlum , apud

Mario» exftitille, telfaiur Tacitvs An-

na!. Lib. I. cap. j i. Idem de monb. Ger-

mj/f. cap. 40. mentionem facit templi H. rthi , ij ell , Terrae matris , cuius

et penetrale in cado nemore , et vehiculum vejle 1 cluni delcribit. Sed et bar-

baras arat , apud quat Germani tribu-

unt et primorum ordinum centurionet ntaOatierim, commemorat idem Lib. J.

Annat, cap. 61. At fuerint haec fortaf-

fis cafae potius ac tuguria , quam templa magnifica et fplendidj, et arae non

nili caelpitum vel Taxorum congeries ,

quales palltm ob Taxorum libi inuiccm impolitorum molem non line fhipore

Tpeftamus, veluti prope Helmftadium, CoNRlNG.de antiqu. Jlaiti Helmft.p.fi .

in Hollatia prope VCedcliam, Arnkiel. Cimbr. Hcjienth. Lib. 1. cap. 30. j. 4.

in Dania Woem. monim. Dan. Lib. L

cap. 3. denique in Urentia : Ybb. Emm.

Htfl. Fnf. Lib. I. et alibi.

. • >6*

*K

I 0 yl

’« *

f. III. Habebant ergo Germani templa, fed pauciora, quibus medio

acuo quaedam alia , veluti apud Saxones Irminfulae , apud

Slauos Radegalli, apud alios alia accelfiflc arbitramur, de quibus Slauorum fanis confuli meretur Helmold. chron. Slatt. Lib.

1 ■ cap. J2. et ibi BangerTvs peti. I2J. fequ. Habebant et fimulacra fua, quae lucis detra&a lecum in praelium ferebant ,

Tac. de mor. Oerm. cap. 7. quibus poflea retertifiima etiam Slauorum fana fu i fle , fellantur Ditm. Chron. Lib. VL p. 381.

et Helmold. Chron. Slan. Lib. I. cap. J2. Habebant denique

aras, facros fontes, Adam. Brem. Lib. I. cap. 6. Willibald.

Vit. S. Boni/, cap. 8. facras arbores , et in primis quercus, de quibus Avf.ntin. Lib. III. Ann. Boic. cap. I. Capityl. Lib.

VII. §. 3. et 6. facros colles, de quibus Aventin. Lib. III.

cap. 1. fed in primis lucos et filuas, auguriis patrum et prifea

formidine facras , * quale callum illud nemus apud Tacit. de mor. Gcrm. cap. 40. lucus Semnonum apud evmd. cap. 3 <7. aliique, quos deferibunt idem Lib. Illi, annal. cap. 63. annal.

Lib. II. cap. 12. ct hijl. Lib. IUI. cap. 14. Helmold. cbrotl. SIau.

Lib. I. cap. 83.

v *

Habei

bant templa , aras,

lini u Ia-

era , lucos, colles , ar-

bores ,

fonte* Utero*; te 1

ei -i *<9

■ I

•I) i 1

- •

'J

■M

Heincccii Elem. luris Gcrm. E e * Quanu IS

1 'i

.s

vv rS

- % '

/4“

* ♦ * *

' # a* «

^ * W

4 - • ^ .K •

X bjjRr +* a V

IA 1M

ai8 ELEM. TVRIS GERM. Ltt.II. Tit. I.

* Quanta has religione coluerint ,

vel inde patet, quod arborem in iis caedere iacrilegium videretur. Ad quam Germanorum luperlbtionem adludens Clavmakvs deiaudtbu s Stbuh. Ub. J.

v. 118.

Vt procul Hercynia fer vati* Jilentia

Jtluae V mari imo liceat , lucosque veiujla

Ergo et apud

Germa- nos res

vel diuini vel humani suris.

Religione truces, 'et robora numinis hs-

Jlar

Barbarici, nqflrae feriatu impune bi-

pennes.

Conf inoicvi. svperst. paoan. eop. f. apud Balvz. Capiiul. Iteg. [renc. Tum. I.p. 150. Cavitvl. ii pon. Sax.

ibul.p. ifq. et quae obleruauit SaoiT- Tak. in antiju. geniil, llusr. Lib. 1 L

eap. }.

§. IUI. Itaque procul dubio res DiviNr aeque, ac hvmani ivris, habuere Germani, et vtrasque iis di ferte tribui ammaduertiimis

a Tacito Lib. I. annui, cap. yi. dum de Germanico feribit : PROFANA ftmul et SACRA, et celeberrimum Ulis gentibus tfm pium ,

quod Tanfanae vocabant, f 'olo aequantur. An vero res diuioi iuris in facras , f antias , religiofas que diftinxerint , ignorare me

quidem fateor, quamuis res non modo facras , fed et alias multas , quibus religio deberetur, et ipfa fortallis conditoria, fan-

ftione poenali muniuilTe videantur. * * Tantum enim abeft , vt impune

violare licuerit rem vllam Iaeram , vt

et iit, qui vidilTent eam , vel iulis ,ct « fine irrcucremia attigiflem , pereundum

clleL Tac. demor. Gcrm.cap 40. Di- tatum in eo vehiculum, vefte coniebhtm ,

attmgert vn i focerdoii eoncejfum. Et

paucis intendis : Alo* vehiculum , et Vijlcs, et, ! i cred. re velis, numen ipfum je-

ci. 10 lasu abluitur. Serui mmijlrant , quos

JIalim idem I acus hastrit. Arcanus bine

terror , jantlaque ignorantia , quid Jis il~

lud, quod tantum perituri udem.

An et

diuifio in facras ,

lanclas

et reli-

giofas nota fue-

rit Ger- manis

iam Chrir

(lianis?

Quae il- Ht tes fa-

crae, fan-

dae , religiofae !

i V-

Ceterum iis temporibus , quibus Chrifto nomen dabant Ger- mani, Chnfliani etiam adfumferatit notionem illam rerum sacra-

Bvm, ianctarvm et RELIGIOSARVM , quam in iure Romano de-

prehendimus, ac proinde dubitari nequit , quin Gothi, Franci ,

Burgundiones, Langobardi , ct reliquae originis Germanicae gentes, vna cum religione Chrifliana hanc ipfam opinionem im-

biberint , illaque eo facilius radices egerit , quo magis ei iam

olim , quum adhuc fimulacra colerent , fuiffent adfucti.

15. VI.

Sacrae ergo iflis erant res confecratae per chrifma , vti

ecclefiae , altaria , vala facra , quin et oratoria priuata , quorum vfus faeculo 8. ct 9. inualefeere coeperat , quamuis deinde in

fyno-

' Digitized

DE VARIIS RERVM DIVISIONIBVS. 21?

fynodis quam plurimis damnatus. Ziegl. not. ad Lancellot. In/I. ittr. can. Lib. II. tit. 18. §. 2. Dn. Boehmer. differt, dc Jacris

legatorum prittatis. Eaedem res illis etiam sanctae erant, quippe inuiolabiles , et aduerfus omnem iniuriam fandione feuera

munitae , et a profanis vlibus fecretae , Capit. Lib. I. §. ji.

et iure afyli donatae. * Rbligiosae denique non modo lepul- cra , quippe in locis facris et religiofis quaerenda , partim quod

ibi animae minus vexari fpiritibus immundis , partim quod fan- ftorurn commendari patrocinio crederentur , ceu plane ex mente pontificiorum loquitur Lancellot. lnfl. iur. can. Lib. II. tit.

2<f. §. i. verum etiam xenodochia, orphanotrophea , ptochotro-

phea , nofocomia , gerontocomia , et fimilia. Lex Langob. 1 Lib. I. tit. 2. §. 9. Capitvl. Libro VI. n. 107.

* De origine, progreflu, et inGgni hominem propter faidam in propria domo abufii luris afyli ex iniUiuio egerunt occiderit , capite puniatur. Capitis dam-

plures , inter quos praecipue conlulen- natu nufquam habeat pacem : fi in ««ledi Sflden. de iur. nat. et geni. Lib. Illi, fia confugerit, reddetur. Sed haec vel

cap. 1. Geohg. Rittersh. Petr. Saa- ad fpccialem cafum pertinent , vel ad rivs et Osiandea de utre afyli, Hos- tempus apud Saxones valuerunt. Poftea finiam. deTcmpl. Lib. I. cap. vlt. Atta- enim per vniuerfam Germaniam va- mcn non omnes gentes (iatim ius hoc luit illud ius afyli , quoad ccciefiae

afyli videntur admiCfle. Saltim in le- Romanae Tua vbique conilitit audo- os Sax. tit. ]. §. 4. fetp. legimus : Qui ritas.

S. VII.

Enimuero quum hic nihil lingulare habuerint Germani , ip- Quae

faque iura rerum facrarum ac religiofarum illis non alia fuerint , comma-

ac quae inculcat ius canonicum, et quae reliquae etiam gentes nel* Chrilfianae receperant : iis non immorabimur , fed quaedam tan-

tum adiiciemus de rebus hvmani ivris, quae apud Romanos in COMMVNES, PVBLICAS, VN1VERSITATIS et SINGVLOltVM di-

uidebantur. Commvnes Germanis etiam fuifle aerem et aquam

profluentem , nemo negauerit: lex Lang. Lib. /. tit. 19. $.

12. quamuis et ius venti intra tradum fuum fibi vindicafle prin-

cipes, ex Ant. Matth. not. ad Chron. Ejrmond. cap. 68. et Schre- VELli Harlemo Lib. IUI. pag. 181. di (camus : an mare quoque et littora maris, communia putarint , non aeque expeditum

e(l. * * Maris (alti in (eptentrionalis domibus luis occupabaot , et non modo pi-

nium adfedafle videntur variae gentes raticam faciebant ,et in littoribus facra

Germanicae, quae illud pathm daiG- profanaquc diripiebant, verem etiam £ e a alios

Quae pu blicae f

Quae vniuerfi-

Uiu >

«20 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tix. I.

alios vfu maris prohibebant. In Ger- gyr. ConJIantino Car/, ditio , nihil clau -

minia antiqua cinfiibus vaiuiJTe Suio- Jiim effe ait Franci/ , quo nauigiu pateat nas, fcribit TaCIT. de mir.G-rm. cap. aeeejfut. Quantum mari a liteculo no- 44. vbi et eorum naues defcribit. De no dominati Cnt Normanni , et quan- Saxonura potentia nautica Sidon. A- tam fui formidinem per vniuerfam pae- pollina r is Uk. VUI. Epijl. g. et p. ne Europim circumtulerint , cx lufto-

S.‘d et dc Francis Evmknivs in pane- ria eorum temporum noti lilinum dt ,

$. VIII.

• Certius eft, plerasque res, quas pvbucas vocabant Ro-

mani , Germanos noflros vel principibus , vel rcipublicae , attri-

builTe , ita , vt vfus. non pateret fingulis , nifi quibus eum con-

ccfliflent principes, iiue.qui praeerant reipublicae. Id fane ve-' rum efle de fluminibus , portibus , iisque omnibus , quae «itjsrsr»' vocari folent , facile probatur. Reges fane Francorum * libi

vindicabant ius pileandi in fluminibus , idque fuam foreflem vo-

cabant, ( vid. charta Childeherti apud Car. dv Frjsne fub 'coce Forefle p. 486.) filuas maiores leu foreftas , (Capitvl. Reg.

FraNC. Lib. IUI. cap. 42. ) metatlifodinas , ( vid. charta diui-

ftonis a i .udouuo Pio. anno 817 . f aciae apud BaI.vz. Totn. I. Ca-

pi lui. p. $7j. '/ quin et ipfos thefauros. CapitvlaR. 111. an*. 789. in adpend. Cod. Carolin. Epiji. y(5x. apud dv Chesne Totn. ////.

* Eadem iura et reliquos Germani- vindicafle principes, et hinc ea iuribut

carum gentium reges et principes fi maieltaris vel regalibus a picrisque iu-

bi adrogafie,’ noutmus. Ue fijtnini- ris publici lcnptonbus accenteri. Flu- bus corumque incrementis vid. Haar. mina tamen inaiorauEx Mk »sk.otmica

de fuperhr. territ. 47. dc (Unit ij. 48. Lib. CUI. tii. 4 §. ij>. integra ab vlio dc meiallitodinis ). 4«. de theta uri s §. pileando occupari contra communem 45. vbi erudite gXAntiquitatibus Ger- vtilitatem , veut. nranicisdemonllrat , has res omnes filii

/. VI III. Res vjjiVersitatvm etiam habuifTe Germanos , certiflimum

videtur. Habuere enim comitatus vicique fua praetoria, mal-

los, curias , fora, quamuis contra fladiis , theatris, aliisque hu-

iusmodi aedificiis publicis aequo animo caruerint. AcccfTmmt

poftea , quum vrbes exflruerentur , cauponae publicae, aquae-

duftus , balnea , triclinia publica: hochzeit-vnd tanz-ketufer. Sin-

guli quoque pagi hodtenum habent lua pafcuu communia, fil-

uas communes , fimiliaque , quae ad totam vniuerfitatem pcrti- UCllt.

DE VARIIS RERVM BIVISIONIBVS; ' 22 is

nent. Id vero notatu dignum , agTum ipfum antiquiffimiS’ tem-

poribus non finguiorum , fed totius alicuius vniuerfitatis fiiilTe

videri, eumque deinde publice quotannis diuidi confucmlle ,

non lingulis, fed totis familiis. Id fane colligimus ex Caes. de hilo Gall. Lib. VI. cap. 22. et TajCIT. de tnor. Germ. cap. 26.

quamuis ifta loca paullo obfcuriora fint,,;U Oedipum adhuc de -

liderent haec aenigmata.* •

* Caesa* rem ita deferibit : Agri- e. g. pagb , erat ager communis: Die

culturae noujiuaent , maiarqtu- pari i/i- germine Fluhr. l Illum magirtratusquot- {Uu eorum larte et cafeo et carne conft- .annis diftriboebant lecundutn lamilias ,

Jhi i.utfue qutjquam agri nodum certum i u tamen vt «t dignitatis haberem ra- autjsnet progrioi kab.i , fed magtflratut donem et illuftribus ac ingenuis plus,

acpitncipei in annor finguloi gemitui co- quam plebeiis i adfignarem. PoiTcHo-

gnationibttique hominum , qtii tina coi.-- res illi ; Tcrtente anno , cedere coge*

runt , quantum «, , tt quo loco tofum ' {untur agro , aliumque accipere, quem f fl , attribuunt agi i , atqu : anno pojl mairifl ratus attribuebat , forti fottadis

alio tranjire cogunt. IntH Lib. UII. cap. ac fortunae ‘rem committens. Sortem , %J‘

l.upuJ SuMot ptriuati acjepurjti agri ni- (ane partem agri multo poli vocare “ lui Me , tcribit. lJcnique Tactrvsa folitos ciTe Gotho, et Burgundos, ejf

Agri, inquit > pro munero « uwftftn ait eorum legibus latis conltat. Quin et

vniuerfiiper vtcei , (plerique malunt Vandalis, tpGsque Francis non igno-

vicoi 1 ) occupantur , mox inter Je iuxta tum fuifle hoc vocabulum , patet ex

dignationem partiuntur , facilitatem par- VlCT. Tvnvn. de p&fequ. Vand. Lib. lunat camporum fpotia praellant. Arua III. et Greg. Tvro*. L tb. JIII. htft.

per annos mtuant , et fuptrefl ager. Nos cap. 49.

haec ita accipimus: Cuiuis rniuerGuti,

f. x. Enimuero ficuti ilia agrorum communio non multo poft Ta-

citi tempora paene defnlle videtur : ita et agri, et pl eraeque res Ccgulo- aliae, singvlorv.m e fle coeperunt: nec fieri pptuit, gl i Urenti- rum ' bus pailllatim opibus , quin plura occuparentur a potentionbus , quae antea ad totam vniuerlitatem pertinuerant. Quin multa poflidere coeperunt, quae rtiaiores ignoraram , quo in primis

referas hortos, vineas, * et pomaria, quibus caruifle maiores

noftros , tcftatur ’1 ACIT. de tnor. Germ. cap. 2 6. • * Vmo caruiOe Germanos , humare , bant a Nendis et Sueuis , nihil ad fc

ex hordeo aut frttm tuo , m quamdam vini imporuri Gncmibus , terte Caes. fimituuimem vini corrupto , contentos , /Lib. fj .cap. 1 J. ct Lib. IIII. cap. 1.

Icribit Tnc.de mor. Geris. ca-t . 11. ad- In Gallia Probum Imp. vites feri per- dens tamen, proximat ripae et vinum mifille , tradit Voftscvs in Probo cap.

mercaioj. Quo iplo hi lele dillinguc- 18. Ac Germaniam magnam laeculo

.. .. s u E SAU. .u\e ..*»»*.. - f •UAi WdU»

Res corporales ,

incorporales,

mobiles

et immobiles.

Diuifio rere

Germa- nica in

proprias nucales.

212 i ELEM; IVIUGERM. L». IL Tit. I.

adhuc VIII. nondum habuifle vineas , Mogumia , Spira Nemetum . ct Au-

vel inde patet, quod Ludouico Ger- gulta Vangionum. Annal. Beati-: manico ob vini copiam adfignareniur man. ad una. 845. vrbes quaedam trans Rhenum , veluti

, . $. XI. ' ■ .> i \ ,

■ * Non iam immorabimur 1 alteri rerum diuifioni , quam nobis 1 ' ius Romanum fufRcit. Nam et Germanos diHinxille res cor-

porales et INCORPORALES, quas iura et iu fla i as , gerechtigkei- ten adpellari in diplomatibus, videmus: et corporales porro di-

>- nitide m mobiles , ( fabmifs vel fAbrmde habe ,) et immobiles, C grundflucke , ) tam notum ac peruulgatum eft, vt eas di-

uifiones vtranique paginam facere in legtbus Germanicis , nemo igtioret.

f. XII. Potius progredimur ad primam ac praecipuam rerum diuifio-

nem in proprias et fiscales, * quam ita pulcre explicat Hier. Bignon. Ad Marcui/. Lib. 1. cAp. 2. p. 857. Propriexatb et

FISco duae notantur bonorum fpecies , et velut maxima rerum di-

1. uifio , quae eo faeculo recepta erat , quod et ex cap. jj. ( Marcul- fi ) infra colligi potefl. Omnia namque praedia aut propria erant, a:tt FISCALIA. Propria /eu proprietates dicebamur, quae nullius

iuri obnoxia erant, fed optimo maximo iure pojfdebantur, ideoque ad heredes tranfibant. Fiscalia vero beneficia fiue FlsCl vocabantur ,

quae a rege vt plurimum , pojleaque ab aliis , ita concedebantur , vt

certis legibus Jeriiitiisque obnoxia cum vita accipientis finirentur.

* Equidem Car. dv Frf.ine Glof- notorii et frofosorit. Sed in' eo falli- far. Tom. IL p. 4:4. Fijctu fcuium, tur vir dodiilEmus , quod fifcos , vti beneficium , praejerttm t xnt/licribut /eri- vocabam , tantum in ieudum datos

pioribui, quia in primaeiu» fetidorum inprJ exilUmat, quum et terraj Salicas filci

flumione principes terror ffcales feu po - fuide , vel laltitn a filco clTc profe&as, trimomales fidelibus luit /eu Jubditis eon- ex iis, quae 14. monebimus, 6- »_L ■ f rj..— -- i .* Ii. m. «niallirr-M.,# L»

Propria- rum alia* allodia ,

aliae he-

cedebant in beneficium et frudum'', id - tis iuperque intelligatur. Filci huius- qtte ad vitam. Phdf fifei nomen reti- modi villae de mvhiae regio poflef- nehant , quia nen omnino alienatae Cie dicuntur apud Marcvlf. form. ■

erant, [ei eenftbanmr rjfe de dominii do- Ltb. I. cap. It. et ]).

§. XIII. Rurfus proprivm, (ita pergit Bignonivs,) feu proprietas duplex. Alia quippe ALODE feu hereditas, proprium paternum

aut maternum , erat. Alia non a parentibus accepta , fed labore

''^Digifizedby

DE VARIIS: RERVM DIVISIONIBVS. , 223

'et parftmonia cuiusque comparata, ex comparato aut ex Conq.vi- reditariae sitv dicebatur.. * Sed pajlea et res comparatas alodu nomine vo- vtl aui'

cauerunt , coque peruentum , vt allodia liberi iuris praedia , quae ,,e’ al,ae

nec fidem , nec penfttationem haberent ,, generaliter dicla Jlitt, , “ C°m' ad feudi differentiam , quo fenfu alodii vocabulum adhuc hodie ture vtl con- noflro vfurpatur. Similia haheijt idem Bignon ad Afyrculfi Ijbr. quiflue. 1. cap. 13. pag. 8py. et Siemonu. not. ad capitul^r: tu. ■ ,7. 1

pag. j6i. ’ | * Multis veterum teftimoniis haec venit , habuerunt , reddant. Et patillo

probat Hier. Bignon. p. 87$. et p . polt ! et finit prajcripxant ejl , alooes 8of. Nos iam addunus quaedam loca illorum de hereditate , et di con-

* cx Capitvl. Caroit Cauri Tu* 32* p. QVisiTv , quod tamen de donatiote I4f.er 147. apud Balvz. Tam. II. vbi fixa non venit , t is concedit. Con£ M. horum omnium bonorum fic mentio : Ant. di DomXNICY de prorogat, alkj. Vt mijji nujlri eu alodes illorum , quot eap. 10« p. 6$.fiequ% Strv V. de ahod. de hereditate , et de tali conqvu Imperii §. 1. 3. SITV , qui de NOSTRA DONATIONE »Ott k »,

§. XIIII. - Neqne tamen omnia bona fiscalia erant fendalta ; fed in Fi(«-

beneficia et bona Salica diftinguebantur. Illa et honores Jium diaa» Capit. Lib. IHL §. 30, Lib. HI. $. 71. Capitvl. Crero! i a^*ac feu Calui tit. 32. eaque cum fidelitate et feruitiis , in primis milita- dalcs > nbus, comunto finfle, nouimus. Haec iiiter feudum et alodium flae Sa‘ veluti media, nec ad feruipa, militaria , nec ad fidem clientelarem , polTeflores oblbnngebant , attamen et ipfa a beneficio prin-

‘ cipum proficifcebantur, et ad fblos mafculos tranfmittbbantur ex / LEGE Salica tit. 6 2. §. 6. * Conf. Dominicy de pra.roi al- » lod. cap. 7. §. 4, fequ. p. 43. Strvv. de altod.imp. %. 7.

- * Ex S00/fale patet , non omiimo quum per matrimonia in alienat famiTiat - aC“ rem K"f,ire ** ** Merrenutr , ibi, tmit verent, - v'f' !-CZ Um ‘eVram Sal,cam non ««m ratio non Tatis vr- aliam fotrte puiat , quam quae ad IV g«, quum « hodie domos paterni, lam , vel domum eurus praecipuam , fiepe quis adquirat fine terris falicis

t pertineret Iu enim vix cado redd» et eae tamen ideo non facile cor- poiell.donea, cur a luccdEone 111 ter- ruam. Altera non tam ad terram Sa- »£ SaUcam fiitae axdufae fi.lt, u luam , qu»m ad f^dalcm , penine, : Lus probabiles funttllae, quas rediit tertia iu/io plus probat, ncinpe filias ipte Lccardvs, q,o.i nimbruto , cpn n'e proprietatis quidem vllam partem aedes paternai retepermt idfSuabrr f flari»’ conequi debutfle , ftd exforfes. e, Te sk> habere, vn.it eat fejh-niarcm: munifer- milio hereditatis pacerhae. Quod u- utuoium mi varium onus non filiabus p incu nemo dixerit.

fed filiis , incubueris : ct filiae prsiticrfk, " . • ̂ .'iC . .au Ka Ci-iV

v

A* 4

\

V

v'- I

litized by Google

i

224

ELEM. dVRIS GERM. Lib. II. Tit. I.

.'.i -vi i ' . i •§. XV. ; ti

F , Nullum eft dubium, quin et poftea hae rerum dviifiones

rerum Germanis diutiflime in vfu fuerint. * Hinc faeculo aehuc tj.

diuiiio- faepe diftinguuntur proprietates et fevda , illaeque etiam

nes et ALtODlA' vocahtur , cuius rei vel bina exempla adferre iuuabk ,

.poft v chartam Philippi Comitis Flandriae ann. 1 180. apud Mia aevm

Franco- ̂ . Bef uy jj f*p. yg, p. 385. et alteram Theoderici , Thu-

oora 'X ringiae Landgrauii et Orientalis et Lufatiae marchionis , ann.

Luatae. 1299. apud illuftr. a LvDEWta. Reliqu. MSS. Tom. I. p. 209.

fequ. Similiter Fulquinus quidam, circa annum 950. monafterio Gemblacenli donans ivris svi praedivm, in pago Braivibant , in

loco, qui dicitur Dorp, addit,/e donare rem exquijitam et inexqutfttam ,

totum ei ad integrum , et quod tum de ALLODIO , tquam de COM-

PARATO , [eu de quolibet ATTRACTV , ad ft ibidem dignojcAtur

peruemjje. Miraevs dipl. Belg. Lib. I. cap. 19. p ■ 141- Deni-

que diuifionis feudorum et terrae Aulicae exempla ex hoc aeuo

iam fupra nos dare , meminimus. ( Lib. I. f. 422. *)

* Huc edam merito referas, quae iu- ratione alienationum , fucceffionum ,

■ ' ' fe Saxonico, Alamannico, nec non llatu- et iuris retrahendi non leue dilcnmen

ti» cum aliis, tum maxime Lubecenlibus llatuitur, de quo iam nonnulla ex his

et Hamburgenfibus.paflim dicuntur t om fimilibusque llatutis dilfcrutt I a c.

et. en vud iehen, erbemd mmetun vel Fhidr. Lvdovici dtf. de difimO. boao-

ZMgnionoea Gutern. Inter . quae rum heredii*, et adqmj, torum. * f ••••« !•••*• - $. XVf.

Axioma- ‘ Enirauero , vti , quod de rebus diurni iuris , facris, eccle-

uauae- fiafticis, religiolis, in Germania obtinet, ex alio ere 011 ,

darnde quam vetere iure Germanico, promanat : ita 1. hodie quoque

rerum di- pleraque aedificia publica, quin II. ipfas quoque ae es p u

uifioni- tas quodammodo fanftione poenali munitas efle , ammaduferti-

mus. III. Re? vero pleraeque communes , quatenus oc-

cupari ac polfideri poffunt , et publicae omnes T\ur%

‘manico etiamnum ad principem pertinent. Illi. Reruru

vniuer (itatis conditio ex ipfa natura collegi) fluit, ac proinde a

iure Romano Germanicum hic vix diferepat. Contra V. veteris

diuifionis in res proprias vel Malee et ttc&s , ieretor et

adquifttas , fetida et lallodia auita Caltvlterl.cbe Stamm-Guter }

vclligia non pauca, eaque exprefliffitna , luperlun .

* Ouum enim principibus idfignan- e» concedere , quae communia vel pu-*

dae effen , vnde ipfi cum familiis blica eflent , nefingul. eo onere pre-.

viuerenu eenlyluiSaMiW vifum j pierentur. Eleganter Gkot. e wr^

bus.

DE VARIIS RERVM DIVISIONIBVS. 22;

beili et fac. Lib. II. caf. 8. §. f. Grr- quae in dominium nullius peruenertoir.

maniae autem populi , quum principibus Qtio 'ture vfos es Aegyptios video, Fam ac regibus quaedam ejjcnt adjignanda I et tbi regum procurator , quem liter

vnde dignitatem fuam fuflinerent i fa- vocabant , vindicabat res eius genens, fienter exi/limarttnl ab illis rebut mei- V bi , quae de fimili Aegyptiorum in- p itndum , quae fine damno cuius quam ftitrno refert , audoruate SthaboMs rribui pojfint , cuiusmodi funi res omnes , Lsb. 1 7 ,p. pyp. mtuntur.

/. XVII.

Quandoquidem itaque pleraque aedificia publica fanftione san(33 poenali munita elTe videmus : ( §. 16. 1. ) facile explicare lice- habentur bit , cur ( 1. principum palatia ita fanda habeantur , vt nec prin- palatia

cipes ipfos , nec ( 2. eos, qui ex illorum familia funt, iniuria princi-

aliqua adficere , Ritthrsh. de istre afyl. cap. 3. n. 23. nec ( 3. ima- Punl* gines aliasque res , ibi repertas , dolo malo vel culpa corrumpe-

re, Stryk. de fandis, rrftdent. cap. 3. n, 14. nec (4. alios ibi adgredi , aut vili mortalium vim facere , aut gladium faltim ftrin- gere, vel manum verberandi cauffa tollere liceat , nili vt vi* iniufia repellatur. Richt. Pare. V. Conftl. XX. ( y. Cur in plerisque principum palatiis publice pendeat tabula, cum manu et

fecuri , vel alio figno , quod vocatur der Burpfrieden. * Mvler. de flat. Imp. Pars. II. cap. J2. §. I. FaiTSCH. ad l. vn. C. de

palat, et dom. domin. cap. 12. n. 3.

* Quamuis enim et fine huiusmo- Viennae depicta eft manus, 'in. lura di figno propofito fanda fira princi- vibrans gladium , cum verbis : . Der pum palatia, Myler. ibtd. §. y. quum Rdmijchen Kajefirl.Mcucfl.it Befehl, vnd rede ollenderit Stryx. 1 bid. cap. a. n. ernflluhe Mctnung fi, welcher m diefim 4. Jequ. fandimoniae iftius fundamen- Gmrk der Rom. KdjJerl. Burg. vnd lum non abudelTe , quam ipfam Prin- breyung mu Z anken vnd Schlagen ver- cipis fandimoniam, plerumque tamen fili, der wird mit Vngnad an Leib figna huiusroodi adfigi lolent vnd Leben Jchvver gefiraffei jvtirdt». in ip(o atrio vel propylaeo , ne im- Ffeiting. ad Vitriar. Lib. III. cap. 17. . prudentiores in legem, tamquam in §. 76. p, nfi.Tom. 111. Alibi (ola ad- laqueum , incidam. Spiidel. voce (cribuntur verba : Fwfiiicber SdchJtU Burgjiied. In muro palatii (Caelarci turgfrieden.

§. XVIII.

. Eodem pertinet , ( 6. quod Principum palatia vbique immu- wa habentur ab omni metatorum onere. Tabor. de metat. Part. iJZllt- 1. cap. 7. n. ■ 10.. (7. Quod ibi ius afyli obtinet , ac proinde tas eo- iiennncrn inde vi extrahere licet fine iniuria principis. Mager. rum et •

Htineccii Elem, heris Germ. F f de 'us azyli.

i i

\

i J

\

)

r

/ t . i

'i

.1

2 26 ELEM. IVRIS GERAT. Lib. II. Tit. I.

de Aduoc. arm. cap. ij. n. 87. fequ. Fritsch. ibid. cap. 12. n. 10. Myv.er. ibid. cap. 6. f. 29.(8. Quod fimile fibi ius vindi-

carunt Regum Principumque primi ordinis legati , in exterorum principum aulis commorantes. Qua de re inter Innocentium Papam XI. et Lauardinum acriter difceptatum e fle nemo igno-

rat. * Kvlpis, de Legat. Stat, imper. cap. 19. f. 3. Hahn. de Legat ion. §. 139. feqit. Wicqvef. r Ambajfadeur. P. I. Sebi. 28.

* Vocabatur itit quarteriorum vel fran- Sbirren , ) nec quemquam ibi prehende^ thijuriim, idque in eo confiftere vore, nec eo venire pollent. De lite |cbat Lauardinus, quod non modo illa , quam in neruum erupifle noui- iurisdiClionem in familiam exercere mus , accurate egerunt Thomai. dif- poflen: legali , verum etiam iure alyli fert, de ture ajylt legatorum aedihut non gauderem eorum palatia , quin et vi- competente , et v. A Coan. vah Byn- ci, quos habitarent , adeo vt adpari- kersh. dr foro legat, cap. ao.jija. Optfc* tores et viatores magiArauium , ( die min.p. 5J0.

/. XVIIII.

Foenae _ Hinc etiam funt ( 9. acriores poenae, quae iis, qui intra «orum, principum palatia deliquerunt , folent irrogari , veluti ( 10. quod, qui pala- qui vel gladium duntaxat flrinxerint , vel manum ad verberan-

violam" °lim ̂ u^u^er'nt > rnanu truncati in perpetuum , vel ad tempus relegantur; Carpz. prax. crim. Lib. 1. qu. 40. n. J J. fequ. ( 1 1.

S|uoa furta etiam minus atrocia, in principum palatiis admifTa, rafta laqueo gula expiantur. STRYK. de refident. princip. cap .

4* Mu. ( 12. quod denique et in eos, qui fenerfras palatii dolo malo confregerunt, vel qui fupelle&ilem ibi repertam

corruperunt, huiusmoai exempla fafta elle , legimus. Io. Cha-

NVT. adpend. ad Papan. Lib. XXIII. tit. 6. arrejl. 1. n. 2.

§. XX. Sm ai- Quumque omnium fere aedificiorum publicorum fimilis in

monia Germania fanftimonia ede exiffimetur ; ( $. 16. 1. ) facile reddi-

aliorum deris rationem, ( 13. cur fimile ius paffim obtineat in dicafte-

aednicio- rjjs > * ( 14, ecclefiis, ( ij. coemeteriis, ( 16. curiis , ( 17. bb coram f°r’s > ( *8. cauponis, ( 19. macellis , vbi caro venditur, (20.

vel merces publice expenduntur, ( 21. in portibus et littoribus , quin et in molis vineis, pomariis quibusdam. Datt. de

Pace pubi. Lib. I. cap. 6. Saltim ita cautum IVRB Lveec. Lib.

DE VARIIS RERVM DIVISIONIBVS. ' 227 IUI. tit. iy. art. 2. Verbricht einer vor dem Ratb , odcr dem

Gericbte , mit Worten vnd fPercken, desglticken in der A irci en,

vnd Kirekbojfen , a uf dem Ratb-Uaufse , Gericht- Buden , in der

Marckte-Zeit , ffeinkeller , Marckt , Fleifcb-Scbrangcn , Kaagen , A>tf dem St ode hey der TrAtten , der foll nacb Gelcgenbeit der

Verbrechung mit rnehrer Strajf, dunn fonji gcbrauehlicben , leieget vrcrdeil. Dann diefe Oerter haben BVKGFKlEDEN.

* Vffit hoc Tei maxime Matthias

Imp. quum Ordines liocmiac quos-

dam ut arce Pragenli ex fcncfiris pro- iecilfcm , vveil Joiches , wtedtr dnfelbe

in Pero Prage S.hl.fi vnd Karugchcr

Rejidenz, in der Bohmifchen CanizJy,

vvo die gro/le Sulierbat vnd ReJpeCl

feyn foll, Jwgenomnenwordem , itcm- quc , weil dii Stande in Pero Prager

Schiofs vnd Komglseher Refidemz , in

der Bohmifchen Camzley > vnd iwar

in der Rats-Stubcn, ah an einem vor-

siehmjlen Ori, dahin alter recuri , Jo

wohl in InJUtien- ah des gantzen l an- det angelegentn Saehm i/i , aiuh kh

lig dafelbjl der groflt Rejp.it gchaiten wcrdcn , vnd iederman vor OeviJi

gc/ichert feyn foll , mii gettpnenr Hani korhinen , aliada zwcn ani dero Siadi-

haltern , vnd chten Secretarium , ohne

alie vorgebende Anklag vnd verhobr ,

gewaitthd liger Uiifie angefallen , atuh

ztim FenJIer hmaus in die Ti ejfc des

des Sehiifs-Grabtns gejiiirtzet. Vid. Georg. Kittershvs. de lur. ajylor.

c ap. ]. i). 11.

§. XXI.

Multo magis ergo ( 22. ipfae vrbes , non modo intra moe- Et vrb'* nia, fed et extra illa, intra agrum fuburbanum , gaudebant iure rum(,ue

afyli, quod vocabatur der Hyeiebjriede , ( Lib. I. f. 1 1 j. * ) terruo- Beyer. de violat, fecurit. domejl. $. 21. quamuis ( 25. ea pax horum»

hodie , lanclta pace publica , non maioris momenti fit , quam

(24. priuilegia, quae ciues ad lingularia certamina auocari prohibebant, qualia olim data efle legimus Noribergenfibus , Wa-

genseil. de Ciuit. Norib. cap. 27. pag. 2$}. Vienncnfibus ,

Lambec. de Biblioth. Vindob. Lib. IL cap. y. p. 81. Fridber- genfibus et Gclenhufanis , Lvnig. Pan. Spec. Coru. 4. tit.

Friedb. p. 729. et tit. Gelnh. p. 787. immo et Francofurtenfi- bus , Tremonienfibus et aliis, de quibus idem Lvnigivs p. y6i.

442. feqtt. f. XXII.

Quum vero et aedes priuatae quodammodo fandae Germa- Necnoa

nis viderentur: * ( §. 16. 2.) non obfcurum erit, ( 2y. quid in ae|hutn

legibus Germanicis fibi velit vocabulum pacis domesticae , des PnuaIi" F I 2 haufs-

228 ELEM. IVRIS GERM. Lib.ii. Tit.I.

tMs-frUJen,. Beyer. M. de vici, fccur. domeft. f. «. „ a,

Lnf vi“r reai^ VIO alJe dlcantur * qui aedes alterius oppuenZ’ runt , vi introierunt, dominum vel inquilinum verberarunt vel vlnc™,, eiuj ,a„: < j,J„, ( 27. Cur ea violatio fecumatis domcfticae capitalis fit Colo-

8 M /T"» i *♦ » 88- Vtoie& ‘ V0“ . '2Z ,'ui'it, lvl1' lv,8c- “ Illi- ’■ s. *rr. J ( 28. alibi relegatione perpetua diena videatur vt, Ham burgi, m Hamb. J&. Illlf ̂ Ilibi ve- tur’ ’ Sp'?C ’ et ,n Butlringia , grauiore rnulda punia-

^on Z r t luT^ P im C°nf 'I' * Lehmann.

st. 'Jp. 76 „.\o ̂ tt' GrYPHIAND- * Wrft

* ̂ute etiam Romano domibus tri- buebatur (inclitas , fcd ob religionem

ileorum penattum. Cic. pro Domo cap. ^.Vid.Amiju.Rom. LH.UII.tu. 6. $.16. Jvm. II. Vnde neminem domo fuo ex-

trahere et in ius vocare licebat, l.n. P- d' in itu vae. I. 4. §. J.O. dedamn. uijrct. 1. io}. D. de reguli, iurit. Et atrociore imuria videbatur adfedhis , cuius domus vi introita edet /. j. pr. §■ a- 1« I. ij. D. de iniur. Alia ra- no erat Germanis, (antfHone poenali muniendi aedes priuatorum, nimirum turbae et bella priuata , lub quibus to-

ta fere Germania medio aeuo conge- muit. Inde onae omnes linCliones de pace publica , Landfricden , canonica , Goim-frieden , rrbana , Weiehfrieden , aedificiorum publicorum , Burgfrkden , et priuatorum , Haufifricden. Cete- rum initio vrbes quasdam potentiorea hujusmodi praefidium circumpoluifle ciuium fuorum aedibus; poRea vero id exemplum imitatas ede alias, quae n,Tntui» gaudebant , coniidt Bevh- kvs de vtolat. feeurit. domeji. §. a+.

fit «•

}. XXIII.

Rescom- ,.^es com™unts , quatenus occupari et poflideri pofiunt ct munes et publicas omnes iure Germanico ad principem et hodie pertinere publicae ( f. 16. 3. ) argumento eft ( 29. ius concedendi vlbm venti’ prindpes 1 LPneumatlfs > et aquam aquaticis: Schilt. In/!, iur. pubi. perti- •' ' ltt' *' 9’ Ufht. de fitperiorit. territor. §. 47. ( oq. nent. pV e%, profluente colligendi aurum , Marqv. Freh. oria.

I MUt. IJb. II. cap. 17. ( 31. ius vindicandi nouas infulas, Gry- Phyand. de inrul. cap. tt. n. 6t. (32. alueos dereliftos, Grypit. tbid. it. 4p. Grot. de ture bell. et pac. Lib. II. cap. $. % o 03. alluuiones , Gryphiand. ibid.tt. 9. STYVtt.de iure marit. rari..

DE VARIIS RERVM DIVISIONIBVS. 229

r*rt. II. cap. y. «. yo. fequ. ( 54. metalla , mineralia , falinas , Hert. de Jupcr. territ. §. 4y. fequ. (3y. gemmas, et alia a mari eiefta , vnae et (35. ius colligendi bona naufragorum ne ho-

die quidem vbiqtie plane exoleuit. Hert. ibuL y<5. p. 323.

fequ. * * Vbipofl Schottil. cap. 10. eru- iam : At hodie quibusdam in locis ,quid- dite docet Hbbtivs p. 314. fequ. id quid quocumque modo perit in mari , id

ius in Germania non modo circa lit- veluti futim occupat praefefliu , ipfo mari tora maris, verum etiam circa ripas immitior: nam quod tempejlas reliquum fluminum nauigabiiium exercuifle prin- fecit miferit,id ille , veltui altera tem-

cipcs, et quidem non modo ante au- pejlat , eripit. Ex quo inteliigi potc- thrnt, Kauigia C. de furt. fed et multo rit , cur noua lantfione opus cfTe vi-

polt illa tempora , adeo vt adhuc (ae- fum fit Caxojlo V. in corfl. crim. culo XVL Elasmvs de isiftit. prine, an. 118.

Qhrijl. p. 178. effuderit hanc quere-

§. XXIIII. Cur circa res vniuerfitatum non adeo diferepet a iure Ro- Iura re_

mano Germanicum , in promtu caufla e(t , quia nimirum earum vni- conditio ex ipfa collegiorum natura et indole fluit. ( §. 16. 4. ) uerfitmis

Cui addere licebit et alteram , quod vniuerfitatum regimen , in Ger- quale in duitatibus , et corporibus opificum , occurrit , Germa- mania, ni ab Italis, hi a Romanis accepifle videntur. Vid. dijf. de cotr leg. et corp. opific. cap. 2. Ceterum pauca tantum addo , veluti ( 37 • *n Pag>s ruflicos non modo communiter pro indiuifo vti rebus vniuerfitatis, veluti pafcuis communibus, verum etiam ( 38. pro diuifo , veluti filuis communibus , eoque ( 39. pertinere aiuifiones rerum communium, quas vocant Kabeln. (40. Prifd illius moris agros toti vniuerlitati relinquendi ( 9. *) vefligium hodie quoque fuperelTe inueflituris immobilium allodia-

lium, * de quibus Dechervs differt, jbtg. et Beyer. fpec. utr. Germ. Lib. I. cap. 19.

* Antiquiffima, ct hodie quoque frequentitlima e!l iil.i immobilium agro-

rum aeque ac domorum inueftiiura , quam ante receptum ius Saxonicum in yniucrla Germania viguifTc, reUc colligas ex Ivre Pitov. Sa\. lib. t. A>t. 8. et ji. Lib. ff, ao. 14. VPticaB. An. 10. eo. fequ, Ivu. Ptiov. Svtv. cap. Veram quoque effe baae iuuei lituram , non nudam con-

firmationem iudicis , refte vidit Bive- Xvs tini. §. 10. qui etiam f. iq.fequ. obferuat, inueliituram eam non dare iudicem , fed raagiflratum. Ex quo recle colligere mihi videor, morem hunc non ex feruili municipum con* ditione repetendum efie , ceu libi per- iuafifle videtur Dmsvs ibid. f. io. feq". led ex domin.o illo vniuerfitatis in agrum vniuerluni, «x quo college-

F i } tuat ,

ap EL EM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit.T.

rant , rniof rfitati , eamtjue repraeien- nouos po He/Tores obftri&os ede ad pe* «anti magiltratui dominium directum tendam mueiliiuram. in fundos omnes competere , adeoque

§. XXV. Diuifionis rerum PropriaRvm, feu AiXODiALiVM , et fev-

Dmifio dalivm, hodienum vfum elle quotidianum , docet experientia, allodijles ̂ *am vero doftrinara . tot voluminibus explicatam hic enarrare, « leud.- et foperuacuum , et ab inftituti noltri ratione alieniflimum vi-

les. deretur. Itaque magis fa&uri nobis videbimur operae pretium, fi reliquarum diuifionum in bona hereditaria et adqvisita, nec non in Fevda et allodia avita vfum , hodie fuperflitem , paucis oftenderimus.

f. XXVI.

In here- Ad priorem quod attinet diuifionem , de ea anno 1714. fin- ditarus gularem dilTertationem fcripfit Iac. Frid. Lvdovici , in qua

3. jj.qU' ofiendit , ( 41. hereditaria bona ivre Hamb. Purt. lll. tit. 1. *rt. 7. et Lvbec. Ub. I. tit. 10. art. 6. dici , quae-

cumque iure hereditario fiue ab adfcendentibus , fiue a delcen-

dentibus , fiue a collateralibus , * ad aliquem peruenerunt , (42. iure mvnic. Lvneb. part. 6. tit. fin. quae a patre vel maiori-

bus; denique (43. ex consTIT. D. Augufti, EleEl. Sax. P4rt.lL Conjl. 12. quaecumque faltim ab auo protecta fint : ( 44. ad- Q.VUITA autem dici reliqua omnia, quae non fint hereditaria, Ivr. Lvb. Lib. 1. tit. 10. Art. 6. vcluti donata, labore et arte

Brta , et quae quis ex iplis hereditariis bonis comparfit. i vs Amb. Part. 11L tit. l. §. 7. « 9. Vnde et alibi vocantur die

rrrungenfcbafft. ( 4J. Hanc diuifionem fere tantum ad fundos fcu immobilia pertinere. Lvdo v.ibid. §. 18 . fequ.

* Non ergo , quae coniux coniugi dedit, quia enniuges nec parentum, nec cognatorum nomine veniunu Id quod iure Lubcccnfi ei Luneburgenfi dubio caret. Attamen rvs H*hb. Pjrr. HI. iit. 1. ari. 8. bonis hereditariis

adnumerat edam, wai voti demjemgen ,

/a tinem manne voti vvegen der fravv-

en , vnd der Jrawen vvegen dei mannei vem crbgut mitgegeben , oder bey tkrer

beyder leben mit angeerbet wird , vnd

wai naeh abjlerben det einen chegat- len bey dem ubtrltbenden verbieibet. Lvdovici ibid. §. Ij.

§. XXVII. Ad effeftus huius diuifionis fuperftites referimus, (4<S. quod iure Saxonico bonorum hereditariorum alienatio illicita olim

eifet, nifi ea confentientibus heredibus fieret. Ivs Prov. Sax.

Lib.

e

Digitized by

DE VARIIS RERVM DIVISIONIBV& ajt

Lib. I. art. J2. Quod quidem ius hodie admodum reflriftum ,

ac paene vlii fublatum eft , faluo tamen plerifquc locis iurc re- trattus. Stryk. de fuccejf. ab ini. Dijf. VI. cap. i. §. 2$. Nec ' aliunde eft, (47. quod quum adquilita alienari vbique poftint , de hereditariis alicubi nemo fine heredum confenfu vel tcfta-

mento difponere , vel (48. illa inter viuos alienare poffit. Ivs Lvb. Lib. I. tit. 10 .art. <S/Hamb. Fort. III. tit. 1. art. 4. et Fart. II.

tit. 8. §, 3. Stat. Lvneb. art. to. Quamuis ( 49. non defint

variae exceptiones, quas diligenter cxpofuit Lvdovici ibid. §.

j8, fequ.

§. XXVIII.

Denique et auitorum bonorum , ad familias illuftres perti- pjatt,rn nentium , qualia olim et terrae Salicae erant, veftigia hodie allodio-

quoque fuperefte, ( §. 16. y. ) nemo negabit, qui ( 50. conlidc- mmaui- , rauerit naturam allodiorum , quae paflun et ordines imperii , f0™1"

( ceu erudite docuit Strw. de allod. imp. f. to. fequ.) et no- ,llurtri*

biles in Germania poftident : fiquidem ( yi. et ius primogenitu- unl* rae illa adficit, Mavrit. confil. Kilon. I. adp. n. 6 y. TiRA<iV. de iwre primag. Fart. IIII. n. 31. et ( ya. filiae illuftrium , fupcrftiti- bus mafculis , in illa non fuccedunt , Strw. ibid §. yy. quamuis ( yj. is effe&us, Ihue&is iuribus peregrinis , potius filiarum illuftrium renuntiationibus , quam ipu naturae horum bonorum , tribui vulgo foleat.

f. XXVIIII.

Ceterum de allodiis his ( £4. id quoque notatu dignum eft , An iis quod quemadmodum olim , qui felomam , quin ct aliud crimen priucn atrocius , admiferant , feudis tantum , non item allodiis priua- tur , qui

bantur , vti luculenter probari poteft exemplis Sunegifili et Gal- deliqut- lomanni , apud Greg. Tvr. hift. Lib. Villi, cap. 38. nec non""1, Hcnrici Leonis apud Arn. Lvb. Chron. Slatt. Lib. II. cap. 36. Alburic. ad ann. 1193. contra ( yy, ob crimen laefac maicftatis ' et allodia huiufmodi in fifcum redigebantur : lex Baivvar. tit. 2. cap. 1. f. 3. MaBILL. de re dipl. Lib. VI. n. yp. ita ( yd. idem hodie quoque obtineat . et generatim profcripti bonis om-

nibus , allodialibus aeque ac feudalibns, pnuentur, fiue conju- ratione aduerfus remp. fiue crimine fra&ac pacis , cani animad-

uerfionem commeruiftcnt. Ord, Worm. ann. 1521. tit. 2.

TIT.

aja ELEM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit.II.

r »

■T

r

)

i * ■>

c

»'■

I 1

I

T IT. IL

DE DOMINIO, EIVSQVE DIVERSIS generibvs.

*. XXX.

Iui vel \ 7"Ti iurc Romano ius circa res vel rem ipsam adficere , vel in re, vel V personam deuincire cenfetur : ita quin eadem differentia ad rem- iurium IN re et ad rem, vel in rem et in personam, iure

etiam Germanico cognita fuerit , nemo , credo , dubitauerit. Et

ivris quidem in re eaedem fpecies fuifle videntur , quae Ro-

mani», puta DOMINI VM , SERVITVS , IVS HEREDITARIVM et PIONVS,

§. XXXI. Domini- Domintvm Germanis quoque praecipue erat ius in recorpo-

um Gcr- rali : attamen et res incorporales feu iura cuiufcumque generis;

mams « fiue cum corporalibus coniunfta, fiue feiun&a ab iifdem , tam-

in rebus quarn feu{ja Vel allodia haberi poterant , nec tam fubtiliter ea ;

ndibuT* Suae *n ̂ om'n’° fnin , ab iis , quae in bonis funt , vmquam coniti di. aiftinxerunt Germani , vti Romani. Hinc exflant exempla ;

quod principes ipfi et comites fola regalia in feudum accepe-

runt , terris iure allodii ad eos iam tum pertinentibus. * Strvv. de allod. Imp. §. 38. De iuribus vero aeque , ac de rebus cor-

poralibus, vtebantur plirali : in proprivm tradere. Vid. He- dam biji. Vltraieii. p. jy.

* Dc Hohcnzolicrano Comitatu Vut,

Preg17.ir.vs im Tcutjchen Regir-vndEk-

ren Spiegei p. »7. Das Sthlojs vnd Siasnm- Hatijt Hohenzollern neben dem darum

Uegenden LanJ iji dor aiten Grajfen vnd

Eurflen zu Huhenzollern recbtes freyts

rigrmhum , vnd tragen diefe v on dem

H omijehen Reich nidus zn Lehn , ais

den blm-bann , t nd eine gewijse Jlencr

von dem Schultheifien Ambi • in der Rcuhs Siadi zu Rctttlmgen. Similia de

Comitatu SolmenG tradit Hekt. de

fuper. territ. §. y8. fequ. de Saartrer- denG Io. Goiddevs Confit. Marp. Vol.

/HI. Conf. J7. dc dynailia Hombur- gcnG Itier. defetsd. imp. cap. f.p.tSx.

Quin (aepe ip!a regalia iura, tamquam

allodia, poffideri , pluribus exemplis ac tellimoniis probarum Goedd. Confit. Marp. Val. II/I. conf. 37. Itteavs

de frud. Imp. cap. 8. p . 414. Strw. de allod. Imperu §. 48. Itaque et ple-

num et minus plenum dominium ex

Germanorum lententia cadere poterat

etiam

Digilized by Google

DE DOMINIO EIVSQVE DIVERS. GENER1BVS. 23}

etiam in rei incorporales > nec vllum pojpjjionem , verum et quafi domi- djlcrimen agnouere Germani inter te- hu-.hi. ram et quajt traditionem , veram et qttxfi

§. XXXII. Itaque dominivm Germanis fuit ius de re pro lubitu dii- Pomi*

ponendi , omnem vtilitatem inde capiendi , aliofque vfu iftius ntum

e excludendi, quin et eamdem ab alio quocumque vindicandi, 64 ea facultas vel lege, vel conuentione , reflringtretur. * tx qua

definitione patet , Germanis etiam dominium vel plenvm , vel **“** .minvs plenvm , id efl , lege vel conuentione inaequaliter inter duos diuifum fuifle.

* Ita aliquando reflriclam videmus facultatem de re dilponendi , voluti in bonis mulierum , lcudis, boms auitis : aliquando facultatem vtilitatem Omnem inde capiendi , vti in bonis

pupillorum , quorum tutelam legitimam plerumque irutfuariam fuille ,

lupra vidimus : ( Lib. I. 35 j. Jequ. ) aliquando facultatem vlu rerum luarum alios excludendi , velutt in agris rulticorum , in quibus domino venari palliin licet: ( Ltb. 1. §.77.*. ) ali-

quando facultatem vindicandi res com-

modatas et depolitas, quae in alterius

§. XXXIII. Dominii minvs plent fpecies in Germania potiores funt Species

trvdvm, ius vere Germanicum, censiticvm , quatenus cum dominii inueftitura coniunflum efl , et , quod vocabulum aliquando reli-

quas fpccies omnes comple&ebatur , vsvsFRVctvs. * Emphyteu- pletu* Jm enim gentes Germanicae originis ignorabant , nili quod Lan-

fobardi et Wifigothi illam ex Romanorum legibus adfciuerant. ,ex Langob. Lib. Iit. tit. 8. $■ 2. lex Wisig. Lib. X. tit. 1. f. 1 1. Schilt. Exerc. XVI. $. 8j. Nec fuperficici ego quidem in antiquitatibus Germanicis vel volam vel vefligium deprehendi. ** Generatim vero , qui vtile dominium habebat apuef maiores noflros , is vsvmervctvm habere dicebatur , ceu obferuauit Beyer. Spec. iur. Germ. Ltb. II. cap. 10. ScHILT. Exerc. XVI. §. tp. 20. Thohas. not. ad Inji. Lib. II. tit. 4. p. ijy.

Heineccii EUm. luris Germ. G g * Nimi-.

poiTefltonem peruenerim , vti Lube- cae , Hamburgi , aliisque locis , in qui-

bus obtinet paroemiu iuris : i and mu/i hand wahrm : de qua infra luo loco. Minime omnium tamen adimi poielt ius, alios vlu rei excludendi. Quamuif

enim plures quoque vti fpoff.nt re vna: tamen plures vti rc nequeunt eodem modo , nifi Iit communis. Vndehunc elFeelum (edum dominii cilentiam in-

gredi, non inlcite obferuat Bcver. Jpec. iur. Germ. Ub. II. cap. 10. §. 6*

f • 171.

Bona etnfmca

quotuplicia.

mialia.

3)4 ELEM. IVRIS GERM. Lis. II. Tit. II. * Nimirum Romanis vfusfruchts

erat feruitus , id eft , ius in re aliena > Germanis dominium vtile. Quod adeo

verum eft , vi ei feudum vfiisfriiCUu nomine veniat: II. Feud. a), fai. et

▼fusfruifhis , qualis in- pratflaria eft, vocetur dominium , veluu in fokm. Lin-

dInbrou. tdp. tj. Proptertahaj litteras in it adfirmauimus , vt , dnm admuis ,

vfuaUter ipfam rem , tenere, n domi- nare dtbeas.

* * Nifi quis huc referendum pu-

tet exemplum Ludouici IL Thurin-

giae Landgrauii, quem arcem Wart- burgenlem in monte ad Frankenftei- nios pertinente aedificaturum terram,

prope Schawenburgum clam effoflam , eo auehendam curaffe , ac deinde, fi:

in terra fua aedificare , iurafle ferunt.

Quamuis et hic plus iniuriae ac frau- dis , quam iuris , deprehendamus , et

ipla hiftoria non nili a Daissiro , Bangio. Binharto aliisque eiusdem,

farinae feriptoribus referatur , merito cxplofa a PavllIN. Annat. I fenae. §,

19. p. 15.

i. xxxnn. De fevdo iam dicere nos non patitur inflituti ratio. Bona

Cenmtica * duorum generum erant. Aliis enim cenfiti inue-

fliebantur .• tilia ifti fine inueflitura pofitdebant , quamuis cenfum inde foluere tenerentur. Glossa ad ivs Prov. Sax, Lib.

11. art. 21. Priore cafu dominium direftum erat penes dominum inueflientem , ceu docuerunt FraNzk. de Undem. cdp. 11.

§. yy. et Schilter. Exerc. XVI. f. 84. pofleriore ipfe cenfitus plenum dominium habebat rei , is , qui cenfum inde capiebat ,

iuris tantum , feu reditus annui dominio gaudebat. Franzk.

ibid. cap. 11. §.30. Schilt. Exerc. XVI. §. 85. Prioris generis fui (Te videntur cenfiti , quos deferibit Tacit. de morib. Oerm. cap. 2y.

* Loquimur de praediis cenliticis : alioquin eenjiu praelia, io non femper erat lignum dominii diremi. Saepe enim cenfiti loiuebaiur etiam in lignum

proteiftionis , qualem monafterium S.

Emmcrani Ratifponenle praclhb.it Pon- tifici Max. Hvnd. m.trop. Salisti. Tem.

1. p. 149. et p, 1 J 7. cuimmodi exempla, plura collegit ili. Boehncr. dijf.

de vario eenf. fignif. etiure §. lo./rq».

Aliquando et in fignura exemtienis

cenfus pendebatur: qualia exempla lunt apud eumdem virum doffiffimum g.

11. aliquando in lignum iubietftionis :

iiid.p. I j.Jriju. quo ct cenfus aduocatiae referas, ilid.§.»i.aliosque principibus,

epil copis, nobilibus , patronis ecclefiarum, praeditos, de quibus it. §. 14. fequ.

Sed de his cenlibus omnibus in prac- fenti quaellionem non clle , facile

vnusquisque animaduertit.

f. XXXV.

Inueflitura itaque colono cenfito dabat vtile dominium ,

quod fiue in perpetuum , fiue ad dies vitae , fiue vfque ad domini reuocationem , renunciationemuc coloni durabat. Ivs Prov.

Sax. Lib. II. art. 59. ivs Prov. Svev. cnp. 48. f. 6. Hinc et lauder

DE DOMINIO EIVSQVE DIVERS. GENERIBVS. 23 f

laudemium foluebat , Ivr. Psov. Sax. Lib. III. tit. 77. quod

Lavnechild , quafi Lekn- Ccld vocatur in lege LaNGOB. Lib. II. tit. x. §. 6. et iure gaudebat mutandi fundi faciem , nec ,

canone non foluto , expelli poterat , vti emphyteuta , fed du-

plum in poenam praedare tenebatur in dies fingulos , qui quidem efl cenfus ille , quem doftores promabilem , iura Germa- nica den rutfchrr - zinfs vocant, de quo ivs PfiOV. Sax. Lib. I.

atrt. 54. et Spec. Svev. cap. 71.

f. XXXVI.

Pofterioris generis cenfus varias ob caudas imponebantur

praediis , veluti in lignum iurifdidionis , vel quia in venditione et

eorum referuatus , vel denique , quia certa pecuniae fumma em- |audemio tus fuerat. Cuius generis funt reditvs annvi , rentben , vel poffidea-

jabrlicbe gtildcn , medio aeuo tanto frequentiores , quanto magis tur.

fantlionuni , foenebri malo a Pontificibus oppofitarum , feueritas homines ad excogitanda huiufmodi , quibus legibus illis fraus fieret , reddebat ingeniofos. S T r Y k. c antei. cotur.

Jcd. II. cap. 8. $. 13. fcqit. .

§. XXXVII.

Latius patet vsVsfrvctvs vocabulum , quo plerumque omne vfosfru- domiuiuin vtile a Germanis notabatur. In lege Langobar- ;urv>

DICA Ub. II tit. 1 J. §. 2. ille vocatur LJDOLEIF , quafi Leibe ?.#Germ.

Lcib , quemadmodum et ii» Spec. Svev. cap. 48. iilque nomini- verum

bus et precariae , ab cccleliis conceflae , et ius cenliticum , et d?nu" dotalitium , mulieri viduae conftitutum , veniebant. Hunc vero

non in feruitute aliqua , vti iure Romano , fed et in dominio

vtili conflitifle , vel inde patet , quod et inueltiri folerent vfufruduarii , ivr. Prov. Sax. Lib. III art. 77. art. 21. §. 3. rvR.

Prov. Svev. cap. 196. et rem iure alienarent , nili ea facultas

illis pallo aliquo ademta effet. * ivs Prov. Svev. cap. 4V- §• 4-

* Rem ergo alienare ne&s erat , fi tifiemrn non habeam : ( vbi pontificium contrarium pactum accelTuTet , quale ta- elt poteilas , quemadmodum apud »ien admodum frequens elt in for- Gill. NoCl. Lib. I. cap. i}. et I. 1. mulis Maacvlfi Lib. lf. cap. f. t. C Thead. de mat. bon. I. J. C T h. de et in aipeid. cap. 17. 41. 41. quia- fii. eath. ) De huiusmodi pacto libus praeltariis femper iulcruu for- Spicvlator Svsvvs, cap. 49. §. j. mulam: Et aliubi rei tpfai alienare pon~ Habent aber die Latb ( iu ibi vocan-

G g 1 tur

►\ » I .

; l : i

* I /

I

■>

«

1 4

i * K

i

U

23 6 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.II.

«ur vfufruduarii , ) ihr gut dar an geben, vnd habent alfo gedinget , dqft er det

gmt ane ihrem VAUen nithi an vverd ,

oder Itingeh. Habent Jie det gezeugen zvveen mann zti ihn 1 oder fleht es an

ihr hantvefl , ( in inltrumc.no , ) fo

mag er det gutt nicht an werd.n an ihren VAUen. Seinen iaib , vfuinfru-

dum , vvird er yvol an. Pacto huiusmodi non adiecto , licita erat alie-

natio > fed liluo domino dire^o iure

protitnilcos, de quo §. fequ, 4. Wdl

er dat gat , ane werdtn , er fctl et danti dem htrrn ee ambieten , ee andtrn Lcu-

ten , vnd will er ali vtel darum geben,

ais e in ander mann , fo Joll tnan ihm

et geben, WtU er des nicht, fo gebe er

fein reeht , wem er wiU , vnd r vem

er es geis , der foll auch dem htrrn zinft

geben . Ex quibus patet , Germanis ignotam fuiffe regulam iuris Romani: vlufruduarium cedendo vfumfrudum

alii , quam proprietario 1 nihil agere. §. J. Jnfl. de yjufr.

§. XXXVIII.

Veluti Operae autem pretium fuerit , praecipuas huius vfusfru&us dotali- Germanici fpecies hic recenfere paullo accuratius. In his prima

dum. ac veluti praecipua eft dotalitivm , de quo fupra plura diximus.

( Lib. /. §. 2tf. fequ. ) Iam id addimus , viduas verere iure non feruitutem tantum in praedio dotalitio eile confequutas , fed

ipfum vtile dominium , idque vel inde patere , quod et alienandi iure quodammodo gauderent , Schilt. Exerc. XVII. §. 31.

et , quidquid vfufru&uario iure illis promittebatur in paftis do-

- talibus , id iis proprium efle diceretur. *

t * Ita Hcnricus I. Rex Germ. in diplomate lacpe laudato apud Gvndl.

in hift. Henr. Ancup. p. jtj, dotis loco Mechthildi fune tradit vrhes Quiti-

lingaburg , Palithi , Northufam , Gro- nau , DuderlleJe , cum duitatibus et

omnibus, ad praedida loca pertinentibus, et quidem non perpetuo poilt-

dendas , fed iu , vt illis , fi fttperfiei ma-

rito fuerit , et in fanda e viduitatir pu- dieitia permanferit , temporibus fiut feli-

eiter perfrueretitr : id eft , vt vlumfru-

dum perciperet ad dies vitae. Et tamen idem Henricus fatetur, fed huic

omnia potejiatiua manu tradtdiffe et

DONASSE, quidquid FR0PR1AE HERE-

DITATIS in\prdefenti in loas ijht r idea-

tur habere : additque: fi i iU Matkildat

in ivs promuvm conceffijft. Quae qui-

dem non feruitutem in rc aliena, led

dominium exprimere , nemo credo ne-

gaucrit. Et talia in aliis quoque in- llrumentis dotabbus palEm occurrunt.

J>. XXXVIIII.

Necnon Idem dicendum de altera vfusfruiftus Germanici fpecic , puta

precaria, de PRECARIA. Quamuis enim precariarum, quae et praeli artae

dicebantur , alia plane origo fit , quam pluribus defcripferunt

Thomas. di fert, de nat. prec. ittrid. §. 2J. fequ. ct Boehm. iter.

e(clef, Lib. III. tit. x-j. eae tamen femel receptae a Germanis vere

Digitized by-GcSf

DE DOMINIO EIVSQVE DIVERS. GENERIBVS. 237

vere induerunt naturam vfusfruftus Germanici. Nam et reno-

uatio earum , foluto laudemio , erat petenda fingulis quinquen- niis, Catit. Carol. ann. 800. apud Balvz. Tom. I. p. 332. et

ann. 803. ibid. p. a 11. et cenfus exigebatur annuus in agnitionem dominii directi : et alienatio permitia erat , nifi fpeciatim

ademta elTet. *

♦ Omnia luec didimus ex formu-

lis pridianarum variis apud Ba l vz.Ca- pi:ul. Tom. II. p. 40«. 418.430. 47». Jo 6. fSf. et M A bili. AnaltCl. Tom.

111. p. 84. viri iere lempcr ecclcGa fibi lljpulatur cenfum annuum ad lumina,

et alienationi obicem ponit formula tali vel Gradi: vt aliubi nec vendere

net donare net alienare pontificium ha»

beam , nifi fub iure et potefiate ac do- minatione tedefiat permaneat. Ceterum

de precariis Imius modi agunt etiam lf.x Alauann. tit. t. 1 vs prov. Svev.

c.tp. )n. §. 1. fequ. ei cap. 48. vbi et inuelliturae , et cenliis annui fit

mentio.

§. xxxx. Talis etiam fuitie nonnullis videtur vfusfruftus rerum omnium Nonvero

vxoris , marito competens , tamquam tutori vxoris legitimo. Vti vfmiru- enim vxor nihil carum rerum alienare , conflante matrimonio , diu» mari,

potuerit line mariti confenfu : ita inde adnarere putant , fuf- Mb* M penfum fuitie vxoris dominium vtile , ilfudque in maritum nitorius. tranfiiire. Bevf.r. fpecim. iur. Gerrn. Lib. II. cap. IO. f. 14. Sed , fi fatendum , quod res eft , vfusfruftus tutorius , adeoque et

marito competens, nihil commune habuit cum dominio vtili. *

* Dominium enim vtile dicitur in

relatione ad directum. Nifi ergo dicere velis, mulieri vel pupillo coin-

petiide dominium direftum , fieri vix potefl, vt marito vel tutori reite tri-

buatur vtile. Accedit , quod , vt retle obferuauit Thomas. «i,j. ai Jnjl. Lib. II. iit. 4-p. 137. vliislructus tutori et marito non conceditur ad dies vitae , fed quoad tutela durat. Itaque exifli-

rao, illum vfumfrudlum plane diuerlae indolis ede , veram nimirum ler-

uitutein perlonalem , quamuis leges Germanicae vocabula artis negligant,

et quum vero Germanis duplex ellet vluiiruclui , altenjue in dominio

vtili , alter in feruitute confideret , has tamen fpccics vjx diftinxide videantur.

f. XXXXI.

Idem Beytrvs ibid. f. 32. huc refert mai6ratvm , cuius \n «

pofietioribus ai; i vfumfruftum tantum ; alii dominium plenum ; maiora-

Beyervs vero cum Pinello /. i. T.debon. tu at er n. p. 2. n. 6. tus fit v-

et Lvd. Molina de Hifp. primofc Lib. I. cap. 19. dominium vti- ,u!fru-u* Ic iuris Germanici tribuit. Enimuero quum et peregrinae ori-

G g J ginis i dum."

r

s *

“ 'i i

i +

>

"i

• 't i

i

»38 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. T it. IL

ginis videantur maioratus, et in iis quoque vix oftendi poflit

cui dominium diredum competat : * nolim ego quidem huic dodrinae furfragari.

* Equidem laudatur Beriavs ibii. §■ 36. hunc nodum ita di/Toluir, quod dominium dnreflum fi non juccejjar fa-

turus in maioratu , certe tamen integra

familia fifimeat , quae pojpjfarem , m bo- ntt maioratus non reCle Je gerentem , m

friture j suffit. Verum fucccfloris do* minium directo m poflefior nunquam

agnolcit : nec fequitur, vt familia prop-

terea eo dominio gaudeat , quia bo-

nis maioratus priuare poflit pofleflorem non vtentem lrucmem boni viri

arbitratu. Siquidem et Electores Im- perii fibi vindicarunt ius imperium

abrogandi Wenceslao Imperatori , qui-

bus tamen ideo 'non magis competere dixeris dominium dircCto m , quam

imperatoribus vtile.

§. XXXXII.

Axioma- Hinc pauca elicimus axiomata : I. Ius emphyteuticum non

ta dc do- eft originis Germanicae , fed ccnfiticum. II. Cenfitis prout ad minio inueflituram et laudemium obftridi vel non obftridi funt , ea-

vtili. tenus vel vtile, vel plenum, dominium competit. III. Dota- litium non minus vere coniundum eft cum dominio vtili , quam

1111. precaria. V. Reliquae fpccies vlusfrudus Germanici potius ad feruitutes , quam ad dominium vtile , pertinent.

§. XXXXIII.

Ius em Quum ergo ius emphyteuticum non fit Germanicae originis:

phyteu™ ( §• -i2-- *• ) tac‘*e intelliges , ( I. cur praedia rurtica hodie in teos. dubio magis cenfitica praclumantur , quam emphyteutica. Schilt. Exerc. XV 1. 84. MtNOCH. de pratfumt. Lib. IU. cap. 106. n.

3. Moll. ad P. II. confl. 39. ( 2. Cur tamen , iure emphyteutico fenfim a clero in Germaniam introdudo , ea bona ex regulis

iuris Romani aeftimentur , ac proinde ( 3. et laudemium domi-

no emphyteufeos debeatur, et (4- canon, adeo, vt , ( J. eo intra biennium vel triennium non foluto , emphyteuta priuari

poflit praedio. ( 6. Cur vocabulum erben zinfs - /diter , quod

vulgo tribuitur praediis emphyteuticis , iis perperam tribui exiftiment Thomas. not- ad Pand. Lib. VL tit. 3. p. 110. et Beyek.

pojit. pand. Lib. VI. tit. 3. }. 24. * * Bona enim cenfitica vocabantur

Erl>-y,tnJs-Giner , antequam Germanis

innoiuerai ius emphyteuticum. Dein- de iu huiusmodi bonis dominis in Ger-

mania uon competebat ius proumileos ,

Beyex. ibii. §. fts. quod tamen dene- gati nequit domino empbyrcufeos. I.

3 . C, de Utre emfhyiettt. Enimuero vti

«I ociores laepe confuderunt bona cenfitica et emphyteutica : ita non mirum

eft,

Digitizeqb

UUQglfi

DE DOMINIO EIVSQVE DIVERS. GENERIBVS. 239

eft , ICtos Icnenfo , ducto a bonis era- mifeos apud ELicht. D tcif. LXXV1.

phyteuticis argumento , doniino edam §. 60. iisque ea in refufftagari Schilt. tn bonis cenfiticis vindicaiTe ius proti- Extre ■ XVI, §. 84.

§. XXXXIIII.

Quumque in praediis cenfiticis dominium vtile competat Ius bc- cenfito, fi inueftitura interueniat : ( §. 42. 2. ) commode inde jgj”?

explicari poterit , ( 7. cur vocentur zinfs ■ lehn , dominufque , qui cenfum accipit , Ichn-vnd zinfs - herr dici foleat. (8. Cur

mutato pofleffore petenda lit renouatio inueftiturae , foluen- um. dumque laudemium , der arin - kaujf. RlCHT. Part. II. Der. 83. n. 23. non autem ( 9. mutato domino diredo , Fbanzk. de laudem,

cap. 4. n. 22. Cakpz. Pari. II. Conjl. 39. def. 28. nec ( 10. praedio ad liberos defundi poflefloris deuoluto , qui ordinarie tan-

tum foluunt honorarium, den fchreib - fchtlling. FrANZK. ibid. cap.%. n. 119. ( 11. Cur cenfus augeri quidem nequeat, at ( 12. flato tamen die foluendus fit promte , eoque (13. non foluto,

non quidem priuationi locus fit , fed tamen ( 14. ipfc cenfus lin-

gulis diebus alicubi et hodie duplicetur. *

* Moribus hodiernis id ius fereabro- tamen rigorem paffim adhuc obferua- gatum efle fcnpfetum Carpz. tari. II. rum viri doeti , Bechm. at Pande {l.

Conjl. 38. def. *j. SchOTTBI. de fing. Vol. I. P. I. Ex. 1J. n.}}. Grrm. iurib. cap. ij>. (j. 6. Sed eum

$. xxxxv. Quum contra in cenfiticis bonis , cum inueftitura et laude- Et non

mio non coniundis , ei , cui cenfus debetur, non competat do- laude- minium diredum : * ( f. 42. 2. ) facile patet , fij. cur bona raia“‘l,Tl‘ ifta, etiam nulla praeuia denunciatione , poffint alienari, et (t6.

is, qui cenfum exigit, ne ius quidem protimifeos habeat. ( 17. Cur, cenfu non foluto , nec priuationi locus fit, Carpz. P. II.

Conjl. 39. def. 2. nec dupli exadioni , quamuis ( 18. non iniquum quibufdam videatur, ei, cui cenfus debetur, in praedio

competere tacitam hypothecam. Lvdov. doftr. pand. Lib. VI. tit.

3. f. 12.

* Equidem huic indiftinde nullum ius , niti cenfum ct laudemium exi-

gendi , relinquunt . et plenum lemper dominium ad ccnfitum tranfirc exifti-

mant doctores , veluti Coler, depro- eejf.exfeqmt. Pari. I.cap. 10. n. \6l.

Limem de hon. ctnju.cap. 4. f. ». Con- tra hoc dominium plenum doctorum

errore inueChim, et bona omnia ccn- fitica fine diferimine in vtiii tantum

dominio elle , exiltimat Bur r. fpeerm. rnr. G erm, Lib. III. cap. :j. §. ty. Alii

nobilcutn

t •

i

. F *

■ i; / ,i.

< >* ■>

t

,24» F.LEM. IVR. GERM. Li b. II. T i t. IT. i

tiobilcum dillinguum bona Itudmialia leuleos cum' iure cenCtico lenfufioj ct non idiMcmiauti , et in illis comino quam inicinpcltiu* iuris Rcir.am ad res dominium directum > in his tacinm Germanicas adplicatio peperu. Ai fi hypothecam tribuunt. Lvoov. ttUlr. inter tona ceafitica lauden ielia c; non

ptmd. Ub W. w, j, §. ia. Ain ne id laudemialia <liftmgu.ii, lucilc ac fine quidem concedunt. Tamam caliginem pulueris uclu has lites omnes com-

ICtis praelianulfimis ofiudit emphy- pones.

f. XXXXVI.

Ius dota- Quemadmodum porro dotalitium procul dubio coniunftum eft cum dominio vtili .- ( §. 142. 2. ) ita non mirum efl: , ( 19. iilud a ICtis Germanicis vocatum efle vfumfruftum , Coler.

Fart. I. Dec. 60. n. 14. Tab. de dotalii. §. 2J. quippe quem cum

dominio vtiii pari pallu ambulare, diximus. ( §. Nec minus inde ratio reddetur , ( 20. cur vtilem dotalitii vindicationem vxori concedant Ravchb. P,trt. I. qudefi. 30. n. 21. Henel.

de detulit, cap. 12. §. 18. Beyer. Jpcc. uir. Germ. Ub. II. cap. 20.

( 21. Cur et ex lacu terram arabilem fieri pofTe a vidua , exiflimet Nic. Everard. conf. 217. »».17. (22. Cur laudem ia

cenfus , aliaeque praeftationcs , non defunfti heredibus , fed viduae, debeantur. Henel. de dotalit. cap. 8. §. 8.

Ius precariae.

§. XXXXVII. Quia praeterea idem dicendum erat de precaria : ( f. 42. 4- )

confequi videbatur, ( 2j. vt et precariam alienare liceret, nin

id , Ipcciali adie&o patio , prohiberetur : ( 24. Vt et ad heredes deuolui pollet ius precariae. ( 2j. Vt non minus , ac in aliis

bonis , quae quis iure vfusfruflus polfidebat ,* et inueflitura exi- geretur, et ( 26. laudcmium. Beyer. fipec. iur. Germ. Ub. II.

cap. 10. f. 29. Quae omnia ( 27. tam euidenter ex dominii vtilis , vel vfusfruftus Germanici , indole fluunt , vt in precaria

dominium vtile agnofeant doftores plurimi , ex quibus Alva- rottvm , Schraoervm , Blvmblachfrvm , Velascvm ,

Molinam, * et Boekelmannvm laudat Beyer. ibid. pag. 174.

Immo hic tracl. 2. de iufilit. et iure difp. J71. n. 4. pag. 528.

Torti. II. ip/um quoque vfufruEluarium habere , ait , dominium

vtile rei , qua fruitur , fed quod cum ipfiut morte fit finiendum

confio! i dandum que cum proprietate , defeiatque multum ab vtili do-

minio fimpliciter , quale fit emphyteutae , feud.it ar ii , aut fiuperficia- rii. Ex quo colligas , in ipfam quoque Hifpaniam penetrafle veteris iuris Germanici principium , quod vfusfruftus non in feruitute ,

DigitTzeeTfiy G£

DE DOMINIO EIVSQVE D1VERS. GENERIBVS. 241

feruitute , fed in dominio vtili , poiitus fit , at in eo tamen falli dodores etiam Hifpanicos , quod illud ex iure Romano , et qui-

dem ex /. 4. D. de vfufr. explicare non dubitant.

•wf.

• > i §. XXXXVIII.

Reliquae vfusfrudus Germanici fpecies magis ad feruitutes » Non 00

9 p. quam ad dominium vtile pertinent. * (§. 42. J. ) Vnde patet , ( 28. quod nec dominium diredum in iis vili tribui polut , et ( 29. inueftitura pariter ac ( 30. laudemium in iis plane cefiet , immo (31. alienandi facultas vfufruduario vel plane ademta .umrale.

. . vel (32. admodum reltrida fit. Quo (33. in primis referimus vfum frudum paternum , maternum , maritalem , tutorium , de quibus omnibus iam fupra fufius adum ede, meminimus.

* Saltim , inuedo iure Romano >

pleracquc vfusfrudus fpecies naturam vlitsfrudus Romani induere , preca-

riae autem permultum cum precario Romano commune habere coeperunt.

Itaque conduGoncs pleracquc, hade-

nus explicatae , non vbique obtinent ,

led veluti reliquiae iuris veteris , pal- Gm luperllites , ct tamquam nantes in

gurgit9 vallo tabulae oblctuaudac

* T IT. IIL

DE MODIS ADQ VIRENDI DOMINIVM NATVRALIBVS.

§. XXXXV1III.

QVemadmodum Romana iurifprudentia adquirendi modos natvrales vel iVRis gentivm , et civiles diuidit : ita ̂r'atu eamdem diuifionem Germanis quoque follemnem fiiiffe , extra r<lJet ( dubitationis aleam politum videtur *.

omnem

* Quum enim naturales ex iure naturae et genuum prohcilcamur , hoc

vero ius retia ratio inter omnes gentes conllituerit , et apud omnes peraeque cuflodiatur : §. i. lnfl.detur. nat.

gtnt. et au. fieri non potelt , quin Ger- manis hi adquirendi modi aeque no-

Heineccii Elcm. luris Gervt.

d , atque vlii quotidiano recepti , luerint , ac Romanis. Nec dubitari potelt,

quin et litos Gbi adquirendi modos habuerint , ab iit 1 quot leges Romano-

rum ciuiles inuexeram , admodum di-

uerlos, qnum et litum Gbi iusctuile habuerint. ( Ub. I. J. 1. ) Sic e. g.

H h praclcriprio

RfsRBi i *

• i3g X.

1

•a

i

,1

A

1

9

Itemque

vel originarii , TCl

dcriuati-

ui.

Occupa-

tio eiuf-

quc prima fpe- cier venatio.

Ao libertas venan-

di probetur ex iure Sax. ei

Alaman- «icof

242 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. III.

praelcriptio Germanica diuerGifima eft uilibus, illa Germanorum, haec Ro-

a Romana , quia viraque legibus ci- manorum , inueda elL

$. L. NatvrALEs adquirendi modos , de quibus hoc titulo agere

confilium eft, in originarios et derivativos; illos in sim-

pliciter et secvndvm qvid originarios , re&e diuidunt Gao- Tivs et Pvffendorffivs. Ex quo limui patet , non plures ,

quam tres fingi polle modos adquirendi , ex iure gentium de- riuandos , occvpationem , accessionem et traditionem ,

adeoque nec in Germania plures quaerendos effc.

§• U. Oc.cvrATioNis quae fit natura et indoles , quotque eiufdem fpccics fint , iam alibi fatis explicauimus. Itaque , omiilis illis

generalibus , ea , quae lingularia circa eam habuerunt Germani ,

paucis confe&abimur. Venationis cupidilfimos fuilTe Germa-

nos , eamque praecipuam principum atque ingenuorum occupa- tionem pacis temporibus fuifle , iam fupra , vbi de iuribus no-

bilium atque ingenuorum aftum ell , perfpicue oftendimus. *

# Exillimat equidem dodilfimus

Bevervs, fpieim. itir. Germ. Lib. II.

cap. 1. §. fequ. non vno argumen-

to probari polle, olim apud Germa- nos hoc ius omnibus patuific. Nam

(' 1. 1 vre Pxov. Sax. Lib. II. an. 61. ei Svevico eap. 3J1. cautum dTe,

neminem idea puniri , quod feram fit

venatus, anemue aut pileem ceperit,

daft nitmani fcinen Leib , oder ftintn

Gefitni , an di.fen dreyen verrviireken moge. ( 1. Palllm adhuc in Germania

fuperelie libertatem venandi , die freye

piirjlgerechtigekit , Ott. von itr freyen

purjl. Vim. 171J. quam prifei llatus

Germanici reliquiis accenlerc non dubi-

tat. ( 3. Ivxe illo sax. ibid. trium durttaxac foreftorum bannorumue fe-

rinorum fieri mentionem. ( 4. Ra-

rilfimum ad Fridrici 1. Imp. tempo-

ra vfque fuille iuris foreltalis vfum : deinde lub finem demum faeculi XII.

in feudum dari coepifle.STEPH.CHKiST.

Harpe, fciograph. liberr.xxnationii Grr-

man. f. 3. fcqu. Quibus argumentis

quid (olidi infit, paucis erit difpiciendum.

§. LIX. Quarauis enim vtroque iure, Saxonico et AlamaNNICO , proditum fit , dafs niernand fetnen leib oder fefund an fifchen ,

vogeln vnd orilden tbieren verwiircken mage , idque ius fpecuia- tor Saxo ex iure , a Deo , conditore huius vniuerfi , generi hu-

mano in haec animalia conceffo ; Svews ex conftitutionibus

Regum Germanorum deriuet : non fequitur tamen inde, vt libe»

DE MODIS ADQVIR, DOMINIVM NATVR. 245

bcra fuerit in Germania venatio , fed vt mitiore poena coer-

cendos putarint eos , qui teras , aues et pifces interceperint ,

quam reliquos fures , qui aliorum inuaferint cuftodum. * * Et tamen non defunt exempla ,

quae olim in eos , qui turrim venari auG erant , laris acriter anitn.tduerfum c(Te , docent. Memoriae enim prodidit Grcg.Tvr.on. HtjU Lib. X, cap. 10. Guntchranum Regem , quum

Vegetum pererrans venandi cauda ,

veltigia quaedam occiG bubali depre- hendidet , et a comite iliius Gluae

compendet , Chaodonem cubicularium

ibi fuerim venatum, eum prehendi, vin- ftumque obrui lapidibus mlfilfe. Sed

et faecuto XII. circiter medio viri cu~

undam , propter furiuum vinatian.m admdicati patibulo, mentio St in diplo-

mate apud iliullrem lo. Pi.tr. dk Lr- drvv. Rehtjtt. MSS. Tam. VI. p. } i Tan-

tum itaque abelt , vt libera fuerit venatio, vt poenis jtrocilitmts iam tum

coercerentur, qui adueriuc bannum ferinum feras cepiflent, occidi fiemue.

In quam principe tn (eueritacem grauiter inuehitur Iu. Samsbei. Potu i at. Lib. L cap, 4.

§. LIII. Nec adeo certum eft, libertatem illam venandi, qua alicubi An ex m-

gaudent ciues , quaeque vocabulo der firtytn piirjl - gerechtigkcit requod

venire folet , priftinae libertatis Germanicae reliquiis acccmen- Tocatur dam ede, quum nufquam fere eam libertatem vlurpent plebeii,

?uam vbi velprocax libertas ciuitatem mifcuit , veluti olim in * 'ritia, Vbb. Emm. rer. Frif. Lib. II. pag. 74. vel, exftinftis fa-

miliis regnatricibus , plebs ad maiorem libertatem adfpirauit , veluti in Sueuia : * vel vbi tanta eft ferarum multitudo , tanta-

que ftluarum vaftitas , vt non adeo necedarium videretur , eas fanftionibus feuerioribus muniri.

* Dc iure venandi promilcue omni- prnotm. Lib. V. onomaftici : w bus padim permido conferri meretur fiat iAmI* ede venandi Ihtdium , id

Kmpsch. dt cimi, imper. Lib. Il.cup.p. elt heroicum tt regium, a quo pri-

n, »0. Alioquin paucis illis traflibus uatos ipfum viae inllitutum deterre- exceptis , ia Germania quoque vbique re debeat,

obtinet , quod icrip&t Ivl. Pollvx in

§. LIIII. Negari porro nequit, a sPtcv latore Saxone tres tantum An ex

filuas , banno ferino regali munitas , recenferi , quas vocat die paucitate

heyde zu Kohne , in Thuringia ; den Hartz , in inferiore Saxo- Iduarum

nia ; et die meydeheyde oder Prettinifehe heyde , quas ipfe pro rcg,arums eadem habuit , illuftris LvDEtjriGivs vero in differt, de venatu

eiufque regali diff. V. pag. 39. alteram in ducatu Magdeburgico , Saxoni- alteram in Saxonia quaerendam ede , exiftiraat. At tanto plu- cum?

H h 2 re,$

I

. / r

'r

i * '

U

»44 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. HI.

res huiufmodi filum reddes , vti vocat Gbeg. Tvr. ibul. vel

fcrefies , folis regibus patentes , enumerant Capitvl. Caroli M. Anni 8oy. CAp. 39. Lvdovici Pii Anni 819. csp. 39. Capi-

tvl. Lib. Illi. cAp. 42. Capit. Caroli Calvi tit. f2. f. 32. Ceterum ad pauciflimas redadas effe filuas regias , non magis

mirum eft.quara reliqua bona regum fifcalia iere ex hominum

memoria euanuifie *.

* Tot enim diplomata , quae pallim dehinc perfona purua flue magna , ali - fiipcrfiint, liris ol tendunt, Reges am- quam feram vel btfliam ibi venari vel pliliimos liluarum it*dys cum banno capere , vel infeqiu prae fumat , fme li-

Icriuo cpilcopit , pi^pPpibut , eccie- centia Jupertui tam di tli epifeopi, fme fiisque donafle. Sic Carolus M. anno futceffarum em/, cetera. Schannat .ibtd. 7 s8- Epileo po Wormatienfi contulit p. as. Tale etiam diploma Henrici omnem filuaticum in Otenwalt, qui II. eidem ccdefiae Wormatieofi olim ad filcum pertinuerat. Schannat. datum ) habet Schannat. p.

hiji. eptjc. Uvrmat. in eod. probat, p. 34. aliaque Ononii I. et Henrid

1. Arnulfus Rex anno 889. ecdefue II. quibus Epifcopo Vltraiedino da- EyftetenS donat quemdam locum, Sezxi tur facultas venatu prohibendi alios

nominatum , cum quadam parte filiae et quotcumque , cernor , vrjot , captat ,

POAESTI de eurtt Vveifenburg. Falc- aprot , bejUat infuper , quae Teutonica

KENSTitN. cod. dpi. antiqtt. Kordg. p. lingua E Io et Schclo odprllantur , capta- Sed et Otto III. anno 988. Ept- ruror. Hida de epife. VitraicO. p. 83.

fcopo 'VCormaticnG concedit regium et lor. Similia Orionis II 1 1. Con- bamnvm in filuis circa Wimpinam ci- radi IIII. Rudolphi i. collegit Hext.

uitatem , et villam Bilcouesheim , (5- de fuper. territ. §. 48. p. 30X. Quis tit , quam ille tum imperatorie luentia ergo miretur , bannum regale vbique

« otifloritaie , n:c non et voluntate et paullarim ad prindpes peruemite, adeo- odfenfu bonorum militum in circuitu ha- que paucas laeculo XIII. luperfuide-

taantmm, nouiter inforejlarit , vt nulla filuas regias?

§. LV. Aniorit Denique vel ex his, quae adduximus, exemplis fatis intel-

foreftalis ligitur , contra annalium fidem referri vel ab Harpbechto ,

rarior an- VC1 a Bevebo , rariflimum vfque ad tempora Fridrici I. Imp.

te Fridri- jurls foreftalis vfum. Neque enim id quifquam dixerit ,

2” j qui res veterum Francorum , ipfaque regum Germaniae diplomata, vel faltim, quae Carolvs dv Fkesne in- Glofarit Lut.

voce Forcjle collegit , paullo accuratius vmquam expenderit *.

* Quin iplae leges veteres argumen- toria fifco luo paullatim vindicarunt,

tolunt, banni fchtti multo maiorem Attulimus lupra nonnulla huius ge-

vfum fuifle ante Fridricum I. Imp. neris teftimoma ex camtvlaxibv*.

quam poft illa tempora ■ quibus prin- Iam addo , quae occurrunt in ieoi

cipes et rescias filuas intra fua terti- LAN60s.UAJ.1it.x3.rt Ui. III. ra.jj.

$.LVL

Digitized bv Google

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. 2451. •*

f. L VI. **•

Quare ccrtiflimum eft , venationem in Germania propriam •V<r“Ti‘

fuifle regibus , nobilibus , et ingenuis , et hos illam in praediis ; * illos in territoriis fuis ; illos in filuis regiis feu foreftis maiori- ̂ 3?

bus exercuille , ita , vt nemini vel fubdito , vel extraneo , id " ius permitterent , fed grauiflinvs poenis tamquam fures coeTce- rent , qui intra fines banni alieni venari non dubitaftent , nifi extraneus ius illud intra alterius fines iure fcruitutis vel praefcriptione * quaefiuiifct : qualia exempla etiam hodie fuperclTe, * obferuauit Hekt. de fuperior. territ. f. 49. pag. 504.

praefcripiionem immemorulem , poft

Carpz. Pari. II. Conft. j. def. ij. ob-

feruai ZiSGLtn. de der. mairfl. Lih. 11.

taj. 14. §. 4j. qui et inlequente §. 40. exemplis probat , extra Saxoniam eledtoralem quali polTcflioncm in pof- Icllono profutile et iis , qui in alie-

no fundo iure venandi quiete vfi edent.

* Attamen ordin. Prov.Sax. anni 1 5J J. iit. djjt luiner au f des anderu gnati imd bo.ien etc. poenam 100. florenorum interminatur iis, qui in fun-

do alieno ( aujjer ihrer md ihrer ictae eigenthum ) venentur , nec ratio ha-

beri iubetur praelcripdonis , ( ws- gtachtei emes [urvucniens , dafs es anders hergtbrachi , vni im Beaueh gehal- ttn. ) Prodefle tamen et hic poffdTori

§. LVII. Nec alia ratio fuit iuris avcvph , et PISCATIONIS, quod Nec non

ipfum quoque reges . principes, nobiles ac ingenui libi folis iuris piP vindicarunt , exclufis aliis. Saltim certum aucupii genus , quod «"di et per falcones et accipitres , per laqueos et retia exercebatur , aucuP*- principes et nobiles libi , tamquam praecipuum , feruarant. Te- ltes funt non folum Hincmarvs , qui lingulari epiltola , quam de officiis domus regiae Francorum fcriplit , capite J. inter prae-

cipuos miniflros Carolomanni refert etiam venatores principales quatitor et falconarium vnum : fed et Hertivs , qui ibid. pag.

JJ02. meminit chartae Rudolphi I. Regis , qua Comiti Cattime- ibocenli cedit villam Tribitre cum CAPTVRis FALCONvm et fo- rejlo Schlichter. Nec pifcandi ius cum omnibus promifcue com-

municatum elTe , fed reges et principes in fluminibus quoque fua forefla , id efl , loca , fan&ione poenali munita, habuifle , iam fupra ex charta Dagoberti , regis , oftendimus. ( f. 8, ) Iam adde diploma Ottonis I. anno 944. fcriptum , apud He- Dam de epifc. VliraieEL pag. 84. quo ecclcfiae Vltraiefdnae totam PISCATIONEM , quam hucufque in Amuron et in Almere ad fuum

H h 3 . REGALE

'X

Qigitize^y f

I • V ELEM. I V R. GERM. Lib.IL T it. III.

V ' i

i

/•

2^>

regale ivs habere vifus fit , in proprium concedit. Facilius tamen haec iura cum alii* communicata efle liue per inueflituram ,

iiuc per priuilegium , facile efl ad intelligendum *.

* Hinc in diplomatibus verniliori-

bus , tantum non omnibus, quoties

praedia quocumque titulo in alios transferunt reges et principes , ea Ic

cedere profitentur «int adpeniitiis Juis, mjniipits , aedificiis , campis , agris ,

pratis , pluis , aquis , aquarum decurfi- bui , moimdinis , piscationis vi , ter-

ris cultis n incultis , exitibus a rediit -

buc , qsutfuis et inquirendis , mobilibus

n immobilibus, fru quidquid legitime et

tufle adfpicere et permanere vidslur.

Exemplum vide apud Falckensteim

ibid. p. 17. >7. Qualis formula tam frequens efl in Imperatorum chartis a> vt Henricus II II. in diplomate, quod

frater , i panaflm t , in Antiqu. Gotl. Lib. I. p. 8t. edidit , ei praemittat verba : liem autem , vt mos efl dare

regibus vel imperatoribus , fic dedimus , eum omnibus adpendiciis. cet. Sed et

aucupiorum mentionem fieri , liepe animaduerumus.

§. LV1II. Occupa- Itaque venationem Germanis non fuiHe fpeciem occupatio-

tio rerum nis , fatis luculenter , vt opinor , oftendi. Contra frequentiffi- hoiblium ma maioribus noflris fuic occvpatio bellica , quippe qui la- per latro- trociniis , excurliombus in vicinas prouincias , et piratica * rem

facere , pulcrum libi ac gloriofum ducebant. C A e s. de [bello

Gall. Lib. VI. cap. 23. Latrocinia nullam habent infamiam , quae

extra fines cuiufque ciuitatis fiunt , atque ea iuuemutis exercendae

ac defidiae minuendae cateja fieri, praedicant. Et Pompon. Me- la de fitu orb. Lib. III. cap. 3. tus in viribus habent , adeo , vt

n* latrocinii quidem pudeat. Add. Tacit. annal. Lib. XI l. cap. 27. Ammian. Marcbll. Ub. XVII. cap. 10. Lib. XXL cap. 3.

* De Saxonum piratica res nota elt ex Sidonio Lib. Eli/, dtp. s. Lib.

Vlll. Ep. 9. aliilijue vetuftis anciori-

bus , ex quibus excerpta dedit JLhib- NIT. feript. ret. Brunju. Tom. I. fle

Francis fimilia memoriae prodidit Li - banivs, qui in Balisco . *» '/** t ai

*>:"» tWpvs Ast^ioS-jw, t en uuimu in -

Xtia. Haec illis Jertutus efl , nullos ha-

bere , quos depraedemur. Quod paullo ante de piratica explicauerat , dum

dixerat : Ttrrnst mA» w> Hubaeic

littt Irtlfss His maris pro-

cellofi ajtui no n magis terrori efl , quam continens terra. Similia paffim occur-

runt apud NazaMvm , Zosimvm ,

Orosivm , et in primis Evmenivm

in faneg. Valerio Conflant io dillo, vbi Francos ait ipfo temeritatis etuntu do-

cuijjt , nihil ejfe claufum piraticae de- fperasioni, quo nauigiu pateret accejjits.

L Villi.

An etiam Quidquid ergo huiufmodi latrociniis captum fuerat , id pro-:

bella1? * cu^ dubio cedebat occupantibus. An vero et in follemni bello

praeda

Digitized byCooglJ

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. 247

£ ft£ ' 1

praeda fingulis capientibus cefferit , non facile dixtrim. Ex

Taciti tamen de mor. Germ. c.tp. 14. colligere mihi poflc videor, praedam non militibus gregariis, fed principibus , quorum

aufpiciis clientes et comites militabant, cemfle. Ab huius enim

liber alit at e exigebant illum bellatorem equum , illam cruentam vi-

Clricemque frameam , et materia munificentiae per bella et ra-

ptus. T # Sum quoque teftimonia , ex qui-

bus colligas , Germanis et inlcquenti- bus temporibus huius moris manftlTe curtodiam. Audor enim ell Gkego

ntvs Tvaon. Lib. II. cap. 57, Chio* douacum M. vidorcm vidi Alarici

Vifigothorum Regis thelauros omnes

Gbi vindica/Te. Aliquando tamen reges ducefquc praedam vel totam , vel

pro 'parte conceflifle militibus , ali-

quando illam inter bene meritos di- Hribuiiie , aut partem elargitos efle

ecclefiis , ex eorumJem temporum

annalibus condat. Saltim fando Mar-

Turonenii vidorem Chlodo- 11 no

uaeum permulta munera ex praeda

illa dedicaflc , tertis eft Greg. Tv- ron. ibid.

f. LX.

Denique quod ad INVENTIONEM rerum nullius et pro derc- Resiu- lifto habitarum attinet, quum ipfa refta ratio doceat, eas ce- ucmac dere occupantibus , dubitari non potefl , quin idem principium et Germanorum fuerit. Id modo nic repetimus , quod iam an- dicltac- tea obferuare nos meminimus, ( /. 8.) «IiVtrsT# pleraque infi- gnioris pretii non inuentori , fed principi , ceflifle. Hinc Cas- slODOK. Lib. VI. Var. cap. 8. Depofitittae quoque pecuniae, quae

longa vetujlate competentes dominos amiferunt , inquifitione tua no- Jlris adplicentur aerariis , vt , qui fua cunflos patimur pojfidere ,

aliena nobis libenter debeant offerre. Sine DAMNO fiquidem inuen-

ta perdit , qui propria non amittit. Conf. Lib. VI. var. cap. 34.

§. LXI.

Res, amilTas ab alio, inaentor libi non adquircbat , led furti Tnufn“® fe crimine adligabat , qui rem inuentam non detulidet ad iudicem. Lex Baivvar. tit. 2. cap. 13. f. 2. lex Langob. Lib. I, rum.

tit. 2 J. $. 1. Indici tamen , quem vegium * vocabant, praemium feu decernit lex Bvrg. addit. I. tit. 8. ct qui-

dem folidos V. 11 mancipium ; folidos III. fi equum ; fol. II. fi equam vel bouem optimum j fol. I. fi vaccam , verueeem ,

porcum ; trerailTem , fi capram repertam domino indicarit re fit - tueritque.

* FuilTe

148 ELEM. IVRIS GERM. Ln. II. Tit.IIL

* Fuirtc videtur haec vox Burgun- obferuat , M S S. habere veraturas 9

dis propria , quippe quae et tu. tf. quemadmodum Heeoldi codex prae- §. {. occurrit , quemadmodum eodem iert vigaturat , quod ilii trt iekr. i pro- loco vegiatvea vocatur hoc itftrfu pius elt. Alias coniicere becret , vt-

Lindtnbrog. in Giojf. p. 149). ad- raturam cile iplum Cerm. trr> aeterty. \ dit interpretationem : vx o I l funi , Solemus erum de iliis , qui res oc-

quo i Latmi duuntu aut vatet vocant > cuitatas indicam , dicere : fte hahen Germani IVickert , et locum addit ex nwat verrathen. Sed quum vetnut

Lkg. Axfredi cap. ii. vbi vates voet vegiatura eiufilem procul dubio

Cantur wtcum. Sed imer varias le- originis vocabula fini , malim Ll st- ellones ai leg. Bvrg. t it. 16. §. j. denbeogio adlentiri.

§. Lxir. Acceffio Alter modus adquirendi dominium iuris naturalis vel gen-

naturalis tium eft accessio , quae , quod ad naturalem attinet , itidem

nouae fe paullo aliter habuit apud Germanos , quam vel Romanorum ,

infulae. vej aliarum gentium lure ciuili proditum legimus. Quamuis enim et apud Germanos foetus animalium ad ventris dominum pertinuifTe videatur : de fluuialibus tamen incrementis , veluti

NOVA INSVLA , aluco dereli&o , alluuione et vi fluminis, mul-

to aliter philofophabantur. Si enim ipfum flumen erat publicum vel principis : infulas quoque , tamquam eius accefliones,

reip. vel principi attribuebant. Ita fane anno i a6j. in comitiis Noribergenfibus fanxit Adolphus , Kcx Rom. quum de nouis infulis cum nobili quodam dynafla contenderet Reinoldus ,

Gelriae Comes. * Vid. SchILT. Exerc. IIIL f. IJ). Haar. de fu~ perior, ttrrit. f. 47.

* At vulgo in alia omnia eant io- ris interpretes , mnti loco specvla- T0E1S SaxoniCI Lib. 11. an. pul-

cher xrveritr jich erhebtt hinnen et nem

ftuft , wtlchem gcftadt er naher 1 /I , zm dem gehoret der werder. IJI er aber zu muiler ntaaft det wajjert , fo

gehoret er beyden gejladtn. Haec enim

plane Romana , er ex §. *i. In/I. de

ree. | dauj. depromta elle plcrilque vi-, dentur. Schilt. Ererc. 1111. §. 19. b.

Sed agere illum locum de infida ia

flumine , quod bina territoria adluit , nata , res ipla docet. Vid. Thomas. nor. ad Infl. p. 1)1.

§. LXIII. Idem dicendum de alveo derelicto , qui et ipfe apud

Germanos ab iis , quorum flumen fuerat , vindicabatur. Difer-

* ' te enim ivs Prov. Sax. ibid. Dajfelbe thut auch der Jlrom , oder

der 'tiberpang , rrenn er trieder vertrocknet. Innuit enim , hunc alueum pertinere ad dominum territorii , vel ad vtrumque , fi

flumen

DigitizecTby Google

DE MODIS ADQV1R. DOMINIVM NATVR. 249

flumen duo territoria diuidat. * Et ita fequentia etiam verba : Bricbt es aber triederum einen neuen abgang , damit verleurt er feines Landes nicht , intclligit Thomas. ibid. p. 133. quia LancL

hic non agrum priuatum , led territorium lignificet.

* Attamen haec verba laudatus quamuis vix me intelligere fatear , Thomas. ibid. non de alueo derelicto, quomodo tunc haec verba cohaereant icd de inundatione interpretatur , antecedentibus.

f. LXIIII.

Allvviones ne iure quidem ciuili aderefeebant agTorumTer allu»

dominis, fi illi ellent limitatu Quales quum plerique priuato- uionem

rum fint in Germania: confcquens eft , vt raro priuatis cefle- et v'.m. rit illud agrorum incrementum. In ivre Prov. Sax. Lib. II. flumin“’ Ari. j 6. nihil ea de remonemur, quam particulas terrae , agro noftro auulfas, noftras elle delinere. Was das trajjer abmimt dem laude , das hat der verlohren , des das land i fi. Attamen et hoc incrementum , fi alicuius momenti efiet , principi ceflifle , fatis probabiliter fufpicantur Schiltervs, et Thomasivs. Vid. hu-

ius »ot. ad ln/1. f. 130. id quod de vi flvminis, quia ea pars auulfa non eft inter mtirsroea , vix dici polle videtur.

§. LXV.

Accelfionis indufirialis fpecies funt complures , quas iura Per ad- Germanica vetera aeque , ac medii aeui , fere praeteruehuntur. iunClio- Fruftra enim hodie diuinaueris , quid maiores noftri de adiunflio- n5m’

ne, adferruminatione, intextura, adplumbatura , fpecificatione , c'^ca“<>‘- commixtione , confufione , fcriptttra ac pittura iuftum putarint. Et "ommix* fortalfis apud ipfos Romanos rarius accidit, vt fubrilioris illius tionem , lurisconfultorum philofophiae aliquis vfus elTet : multoque ma- (cripm- gis ex Germania illam exfulafte probabile eft, in qua fimplex ram , et aequitas omnibus huiusmodi argutiis praeferebatur. * piduram.

T vtr0 fimplcx aequitas facile quae pretium adfectionii non admittit» vmcuique perfuadebit, iultilSmum el- cedat alteri, in quam cadit huiufmo- e , ( i- vt res , quae lalua leparari ab di adfeCfio , eiuique dominus ei , cuiu* altera pofEt , feparetur , luoque redi- eft res altera , aeftimationem praeltet. tuatur domino j ( i. vt 0 res cotnmo- Rem accuratius cxcquutus eft Tho- de leparari non pollim, -res minoris mas. m ditf. dt pr,uu adfechami in re t pretii in acceffionem cedat pretiofioris. fiugibile, no» cadente eap. i. §. il.feq*. Xteroque ( }. vt res fungibilis , et

Heineccti Elem. luris Germ. I i §. LXVI.

;

I

t

y i

/>

250 ELEM. IVRIS GERM. Lib. H. Tit. III.

LXVE

Ter ijiae- Siue quis fua materia in alieno folo , fiue in luo folo aliena dificario- materia aedificasset : licebat aedificanti domum deftruere ac •em* tollere, nifi vtroque cafu dominus foli pretium materiae red-

dere mallet. Numquam enim Germani exiftimarunt , pertinere ad rempublicam , ne tignum iun&um vindicetur, multoque mi-

nus in duplum condemnabant eum, qui tignum alienum bona lide iunxiuet. Potius diflinguebant , vtilc et neceUarium efTet , quod quis alieno folo inaedificaflet , an domino foli illud non conducere videretur. Priore cafu aedificium tolli vetabant , ni-

li dominus aeftimationem ferre nollet, pofleriore femper tolli

illud patiebantur. * Vid. ivs Paov. Sae. Lib. II. Art. jj. lex Langobard. /. 27. 1.

* Merentur ipfa verba adlcribi , et ti ab architecturae periris , fabrifue breuiter explicari : Wai ein Mana , ( e. aedimatur eo tempore , ) ihut er dat

g. colonus , ) bauet auf fremden gut , mchi , diefer mag vt obi tinti mii dem

( non ergo in area vacua cuius aedi- andern vxregfahren. Quod eo facilius matio facilius praedari poted , quam fieri poterat apud veteres Germanos ,

aedificii , illi impofiti , ) dat mag tr quo rarius aedes ex folido lapide ex- vivkl wied r tbtreehen , oh er von dan- dmerent , contenti aedibu, ex trabibus uen zetufu , vnd feine a ben nach finem ac tabulatis ligneis compofitis , quales tedie migen tj auch thun. ( adeoque paflim adhuc non modo in Polonia ,

non nouum in Germania fuit, tignum verum etiam in ip(a Germania, in re- iundum eximi , fi aedificium domino cionibus filuellribus confpiciuntur. Diu

foli parum volitatis adferre videretur, ) Jane in Germania manfit fimplex illa

ohne das thor , vad ohite den zaun far- aedificandi ratio , quam deferibunt ■en vnd hiadea , vnd dat haur , oh er Ctts 1 1 de bello Gall. Lib. V. etp. a»

du gebauet hdite . jDunn diefes foil der Tac. de mcnrib, Germ. c tf. 1 6. et Htt-

herr I6fen nach der gebauer H6hr , (quan- sodian. Lib. Vll. tap. ».

f. LX VII.

Pe» ptan- Denique vt ad accefftoxes mixtas perueniamus , agrum colere

(arionem et arbores ferere , parum follemne erat Germanis. Nec arare et latio- terram, inquit Tac. cap. 14. aut exfpe flare annum, tam facile

ptrrfuafcris , quam vocare bqjles , et vulnera mereri, Idemque cap. 26. refert, eos nec hortos coluifie, nec pomaria feuilTe.

Attamen quum iam animaduertere coepifTent infequentibus tem-

poribus , quanto cum detrimento rcip. coniunfta fit hacc defi- dia : principes nihil ieccrunt reliqui, vt calcaria veluti admo-

nerent fegnibus , eosque ad agrum hortosque diligentius colen- dos incitarent.

i. LXVIIL

Digitized by Googlt t

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. ayi

/. LXVIII.

Quamuis vero , qui mala fide confeuiffet alterius agrum , ct

fementem perderet, et iudici multlam deberet: Ivr. Prov. (anxerint

SVEV. CAp* 2Ip. f . I. et 2. Ct Cdp . 22$. Ivr. PrOV. iura

Lib. ii. Arta 46. ei tamen, qui id bona fide feciilet , meffern Gena,

putabant relinquendam , fi mercedem pro agri vfu foluerit , ni-

fi eodem tempore, quo per errorem colebat agrum, alii loca-

tum , aftione ab aliquo pulfaretur. Tunc enim oleum et ope-

ram perdidiffe videbatur , et a locatore fuo impenfas tantum

percipiebat. * Ivs Prov. Sajc. ibicL et Svkv. ibid.

• Verba irBCVLi Six. paullo obfcuriora ita fe habent : Hir einet an- iern mannet land vnwiffimiieh erret , oder dn ihm tin ander vermiethn hat ,

wtrd er dirum befchuldiget , iieweil

er ei teret , fetne ttrbtis vtrleurt er dsr-

an , ob et jener darnach mit rtcht be- kdit : der ei ihm aber vtrmiethet hat , der

foil ihm erfiatten feinen Scha.len. Hinc

ergo eft priraut cafut, quem ita expri- mimur Latine : Qui bona fide ahcrtut

agrum , qttafi fihi ab aliquo locatum ,

conferit , ri interet dum id faci’ , etm- uenimr : aduerfario vincente , ipfe ope-

tam perdit, at a locatore tamen indemnitatem ture petit. Sequitur cafur alter ,

quando quit agrum , qui in lite eft , mala hde contcuerit : Hir auch aljo

tin land fiet vnter rechtlicher klagen , der verlcuret feine arhei i, vnd Jemen

faamen daran . Denique tertiut caliit

ad eum pertinet, qui bona fide ante motam litem agrum conleuit : Hat er aber fdet vnverbdehen , vor der Uage , da btbdii er auch die faat an , vnd

giebt feinen xinft darvon jenem , der dai

land darnach behdlt. Subiidmr aliquid

de eo , qui agrum alienum confitum mala fide iterum arauerit , quod et ad relarciendum damnum , et ad mul&aai

lolueridam obftridus iit.

f. LXVIIII.

Quemadmodum ergo ex his intelligitur , Germanis non in Qu,<* vniuerfum placuifie principium , frumenta , quae fata funt , folo cedere : §. 32. In fi. de rer. diuif. ita et de arboribus multo ali-

ter , quam Romani , philofophabantur. Eas enim eius elfe exi-

fiimabant , cuius in fundo earum origo fuerit , quamuis ramos ,

adeoque et fruftus , qui in illis repenebantur , illius effe cenferent , cuius fundo imminebant , aaeoque huic et arborem fublu-

candi , et fruSus inde colligendi , ius effe ftatuerent. *

• Huc pertinent verba iv*. Paov. Sax. lib. 11. cap. 51. Seine baumzwci-

ge Jollen auch uber den zaun nicht geli cn noch hangen , fanem na. hbarn zum

fchaden. Quae expiicatiut traduntur

in IVRE Wsicmb. An. ixf. Hi auch'

ein boum zwifchen zweycn reinen fie-

het , vnd breiiet die zelgen in einet andrrn manne t hoff , der herr mag ikn

woi verbauen , ob er vvill , vnd han-

get obfi in feinen hoff, dat ifl zu recht

Jein, Quod principium et ex iCtii lia Romanis

aya ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. HI.

Romanis (equutus videtur PoMFQNtvs uber den zaun , fi er nllrrnJchfl mage

1. s. § zli. D. arb. fin. eae/. Singu- t md ziehe den hoppen. fVa s ihm /ol- lare eft quod de lupulo Cmcit tvs gtt , dat ifl fim , vtjh aber an der an-

Phovinc. Saxomcvm i bid. tlichi fuh dem Jtitem bleibet , dor ijjeiner naeh-

der hcpfe Uber den zmn , wer die btrn- wurtzel in dem ho/fe hai , der grcijf

f. LXX.

Et domi- Parum ergo de radicibus arborum et plantarum follicitae erant

nio ar- gentes Germanicae . etiam quando de fruftuum dominio quae- borum rebatur , fed cuius fundo rami imminebant , ei et firuftus veluti

frudu- offerri videbantur. Hvber. praeleEl. ad tit. Injl. de rer. diuif. }- 25. Hinc re fle putat Thomas. not. ad lnji. Pag. t $6. ceflafle apud Germanos interdiflum de glande legenda , nec dubitat , quin moribus Germaniae femper licuerit plantam vel arborem Tuam vindicare , et eximere ex alterius folo , fi in eam cade-

ret adfertio.

§. LXXI. Necnon Ad acceffiones mixtas etiam pertinet perceptio frvctvvm-

bus ab (. H°s enim bonae fidei poflefTori tunc adiudicat ius Romanum »

pofleiTore ̂ ‘am percepti , vel a fundo ftnt feparati , ac proinde pendentes perceptis, nec ad vfufrufhjarii , nec ad coloni heredes pertinere , nec ,

* fuperueniente vero domino , agrumnue vindicante , poflefTori

adquiri, flatu it. At iure Germanico frufhis femper cepiffe eum, qui 3grum bona fide confeuit , iam fupra ( §. dj». ) diximus.

Et notum eft Germanorum principium-: Des m. innes /aat , die er

mit feinem pfliig iriircket , die ift verdient , ais die egde darii ber

?ehet , vnd des gartens , ais er gerodet , gefdet , vnd gehacket ift. vs Prov. Sax. Lib. 11. art. 58. Fruftus quoque ciuiles et cen-

fus, quorum dies iam venerat, ad heredem pertinebant. * * In 1 vre Pitovi Sax. ibii. vo-

cantur verfe/fine 0 der verdiente Zmfin. Plerorumque autem cenfuum diem venire ait Rspkoviv* die S. Martini ,

( al. BartHoiomaei , ) decimae ouium , ( der ldmmer.zehcn.lent ) die S.

Walpurgis : decimae anferum dicad- fumtionis Mariae ( zn z nfer Heben fi a-

ucn tag trvurizweihe , ) decima* car-

nis (der Jieifth-zchendem ) (i pecunia redimitur, dieS. loannis Bapiillae , (i

non redimitur , fimul ac pecora naf-

cuntur. Decimarum frumenti ( aller

korn-zehendm ) die Margarethae, was

aber ehe gefihockt ijl , davon ifl der zt- hende eher xerfallen : decimarum ex

vincis et hortis ( dei vvein-garien-vnd ■ bauirgarten-z/hcnden ) die S. Vrbani. Penfionum denique, ex molis, vedir galibus , monetis et vineis (cluendarum,

diem venire , quando de eius lolutio- ne conucnerit , oftendit idem Repko- vivr. Quae omnia fere ruri hodie;

quoque oMcruari , nemo ignorat. LXXIL

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. fljj

§. LXXII. Vt iam porro ad modum adquirendi detiuatiuum , puta TRA- Modus

BITionem , progrediamur : ea apud veteres Germanos follem- adquireo-

nifllme fiebat, fi bona immobilia , aliaeque res pretiofae , tra- deriv»-

dendae e flent. Primo enim non temere id nudis verbis , vel l'uus remotis arbitris, fiebat, fed confeftis inflrumentis , veluti apud

Wifigothos, (vid. Leg. WistO. Lib. V. tit. 2. $.6. Leg. Bvrg.

tit. 60. f.i.fequ.) vel adhibitifque teflibus , non modo iuflae teflibus.

aetatis , verum etiam pueris, quos pugnis caedebant , etiam ni-

hil mali meritos , vt rei co magis ellent memores. * Lex Ri- PVaR. Tit. 60. f. t. Si quis villam vel vineam , vel quamlibet

pojJejJimicuLtm , ab alio comparauerit , et tejlamentum accipere non potuerit , fi mediocris res ejl , cum fex teflibus ; et fi parita , cum tribus ; quod fi magna , cum duodecim ad locum traditionis cum

totidem numero pueris accedat , et fic eis praefentibus pretium tra-

dat , et pojfejfionem accipiat , et vnicuique de paruulis alapas donet , et torqueat auriculas , vt ei poflmodifn teflimonium prae-

beant. Si autem tefles noti potuerit congregare , vt ei teflimonium

praebeant , tunc rem fitam cum fex fiue cum feptem cum [aeramenti

interpofitione fiibi ftudeal euindicare.

* Ritus vellendi eorum aure», quos memores efle rei vellent , Romanis

quoque fuit frcquemiilimus , de eoque cum nos diximus alibi, tum Lin- denhr. in Glcjfar. p. i}go. et alii vi-

ri docti , explicantes phrales : anteflari,

aurem vtllete , et fimiles. Aures teftium non modo vellebam, verum etiam

torquebant, quin ipfbs telies auribus trahebant Germani , in primis Boii , quibus veluti proprius hic ritus fuit. VicLLex Baivvar. T;t. If. $, l.tii.16.

cap. x. $. 1, et cap. §. f. Lex Alam. Tit. $4. nec non diplomata incHRON.

RiIchirsb. ai onn, lift. etfeqtt. pag- ,

rp). tit. F.adem erat claparum pueris inflictarum ratio , cuius moris ve-

ftigia in Gallia quoque fua deprehendit Steph. BaLvz .ai Leg. Ripuar. tit. eo.

p. 997. Toro. II. Capitul. In Germani» ipfi ruri vidimus pueros in luflratio» oibus finium a parentibus alapis et fla-

gris caedi , etiam nullius facinoris reos,

vteo minus rei geftae memoriam dele- ret obliuio. Et hinc originem phra-

lecs Germanicae entem einen dentktetttl

gtben eleganter deriuat Eccard. ai leg. Salic. p. »14.

§. LXXII1.

Deinde non omnes traditiones priuatim fiebant , fcd plerae- Iri iudt que in iudicto , vel mallo publico , quod a tungino i. e. decano <-io. vel centenario indicebatur fub fcuto , adhibitis tribus homini-

bus , procul dubio fcabinis , vel faltim ingenuis : fcboeppcnbar freyen Leuten. Bonorum faltim traditionem hoc modo ad afla teri jubet LEX Sal. tit. 49. edit. Heroldi,

Ii 3 V LXX1IIL

Per eae- Ipitem , ramum,

cultellum.

Per fefht- cam vel

laifower-

pum.

a y* ELEM. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. III.

§. LXXIIII. Tum porro Germanis follemne erat res tradere , adhibitis

quibufdam fymbolis , ritibufque in fenfus incurrentibus , quorum plurimi pafiim in veteris aeui monimentis occurrunt. Ita

folebant veteres , fundum tradituri , glebam cum; ramufculo eruere cultello , eaque omnia alteri , cui rem traditam vellent ,

offerre , vel , fi ecclefiae quid tradituri e flent , altari imponere *.

Quae ipfa eft Danorum scotatio, cuius meminit Pontifex c.2, X. de confuetitd. Vid. StraVCH. amotnit. iur. canon, eclog. V. et

Gvndlingiana part. Vll. dijf. <f.

* Vita S. Beriindis r. f. Quid-

quid habebat ia praediis cum oma i fa-

milia feruorum anciilarumque cum CAKS- PtTf tt RAMO CVLTELLOJHf cum

manubria albo , tradidit. Eadem formu-

la exltat apud Bollaso. in Vu. S.

Gi rtrudu p. eoo. ei aliis locis , quorum indicium fecit Car. dv Fresne

ia Olojf. Lat. voce Inuefliiura. lis iam

addo exemplum Ezonis , Comitis pa-

latini , qui celte Monacho Brawilk-

rensi in vita Eton. et Mahild. apud Leibnit. Script. rer. Brunfu. Tom. I. p,

jtj. Mathildae, fponiae , hamvscv- lvm arbor it euit dem terrae , inuolutum

caespite , accepit , tt cum eodem Brun-

wtllerenfc praedium , et alia proprii ta-

ris plura , m dotem tradidit. Quibus addit monachus : eumiem ramufeuium in doni tcllimontum fodi longa virorit gratia iucundum permanfiffe.

§. LXXV. Nec minus notus erat ritus festvcam, vel , vti efl in tra-

dit. Fvld. Lib. I. n. y. et io. apud Pist. Tom. III. p. 489. «

• 490. CVLMVM in alterius linum proficiendi in fignum fartae rei traditionis. Quum vero finus maioribus noftris euet laisa .• hinc adus ille traditionis vocabatur laiforrerpum , et , qui tradebat , is

guerprre, \cerpire (vrerffat ) vel laipywerptre * dicebatur. M ARcvLF. form. Lib. I.cap.ij. Villas nuncupatas - - perfejlucam vifus ejl wer- Pissft vel condonajfe. Et L&x Salica tit. 49. Fejlucam in laifum

iaftet, vbi plura Eccardvs in not.p.pi. Add. form. LindknbroG.

cap. 4j. et quae ad Marculfum notauit Bighon. pag. 2jq. fequ. Et hinc effestvcatio illa, in donationibus, venditionibus et

cefiionibus frequentiflima , de qua ex inflituto egit Fridrjcvs a Sandb.

* Inde Eccardvs ad Legem Salte . p ■ 9». ingeniofe , fed parum proba-

biliter, arceflit verbum Germanicum

1 qaod idem efle putat , ac in- fatuare vel fra flare. Knimuero et con-

torta videtur etymologia , et prior il-

la , quam verbo Germanico attribuit , nodo non minus ignota , quam exem-

plis ab iplo adlaus inconueniens efl. Eius generis lunt permulta , quae in-

genium illud illultre peperit.

§. LXXVL

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. 2yj

§. LXXVI. Feftucae FORMVLA LlNDENBROG. cap. Itt. iungit ANDE- Perandc-

LANGvm , de quo nos quaedam iam fupra dicere meminimus , knSum-

(Lib. /. §. 183. ) vbi onendimus , effle vocem vere vernacu-

lam , hand - langen , liue res e manu in manum tradita , liue

oblata felluca , ftipula vel culmus , liue , quod magis verolimile

arbitramur , traditio firmata fit ftipulata manu , vermittelft kand-

fcblages , quem ritum maiores noftri in nullo temere negotio

ciuilt praetermiferunt. * * Inde verbum handeln deriuat Ec- rifconeofi apud Cak. nv frcsnE

Cito, ai Leg. Sal ic. p. 7j. quia al) Tom. II. Gioff. p. 414. Mijii amem antiquo contrarius manuum datione manum fuper manum demini Hugonti ,

ioibantur. Itemque p. jy. And e- Dienfu epijiopi , rt Romani, legati ,

L A a V m interpretatur handjchlag. quoji in loco J 'aeramenti , nc aliquis fi- Sane traditionibus quoque acceJSGe Uorum vtl fmcefjomm fuorum hanc w*r-

hursc ritum , patet ex hac charta Ma- pitionrm praejumeret infringere.

§. LXXVII.

Enimuero, vti haec veluti legitima erant traditionis lymbo- Perpor- ta : ita non pauciora plane a tradentium arbitrio pendebant. re&as

Hinc pafiim occurrunt traditiones , fadae per gladium , baculum , rt3

herbam , chiroibecam , viridem fcirpum , glebam vel wafianem , ̂UJ cun*' cultellum , annulum , bibliothecam , candelabrum , canes venaticos , ^Ue* capillos , coronam , folium nucis , funes , hajlam , lapidem , lignum , linteum vel lini portiunculam , nodum , notulas , ojlium , pallam ,

pifces , pileum , panem , fpathae capulum , veru , vexillum , virgam , zonam. Quae omnia, petitis ex antiquitate exemplis, il-

luftrat Car. dv Press e in glojf. Lat. Tom. II. pag. IOJ. Jequ. Quamuis quaedam horum fymbolorum ad ritus pauilo ante de-

fcriptos pertinere videantur. *

* Sic eiufdem naturae videmur tra- culum, herbam , glebam , wtfiorttm vd

ditiones per gladium , cultellum , Jpa- gnqfonem ( Saxones enim et hodie gle- tha e capu um , veru. Easdem quoque bam vel caefpitem vocant einen jta-

cenlemus traditiones per fijiucam,ba- fin ,) folium nuar. Ceterum videtur tulum, viridem fcirpum , lignum , vir - quisque adhibuifle lymbolum, quod rei

gain. Denique nec ditiore arbitra- conuenire videbatur, a deoque innu-

mur traditiones per catjpiicm .1 ramuf- mera illa fuifTe exiftimamus.

§. LXXVIH.

Id vero maiorum moribus vel maxime conuenit , quod ne ProP,n*' hunc quidem traditionis adum fine fyropoilo , vel certe fine vi-

ni

i

*

u

1

Digitized by Google

i ;

; • i

i . ay 5 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. III.

ni vel potus patrii hauftu , explicarent. Nam quando etiam ec-

clefiis res fuas tradebant , exhaufto cornu , * vino repleto , res illas caeliti alicui fe propinare dicebant. Charta apud Cambden.

in Britann. topogr. lndilato Eboracum diuertit , et cornu , quo bibere confueu.it , vino repleuit , et coram altari Deo et beato Petro ,

apoflolorum principi , omnes terras et reditus , flexis genibus , pro-

pinauit. * Et haec eft tradirio Petr. Cornv, de qua idem Car. dv Fresne Jub voce Cornu. T. I. p. mi. Ev. Otto in iuritpr. jymb. Exerc. 1. cap. II. p, 6 7. Solebam enim Germani cornibus

bilbmum pro poculis vri , ceu pro-

bant Clvver. Germ. ant. Lib. I. capi ip. O l. Woa». de cornu aureo p. ij. et Stephamivs ad Sax, groxnm. p.

i> 7. Hinc inter S. Eucrardi legata apud Mia. donat. Belg. cap. SI. cft

fcyphus cum CoRNV et' argento.

' r Symbola traditio-

nis adlcr- uata , vel

diplomatibus ad-

luta.

‘ 'i-J i

. i '

i.

'

/

§. LXXVIIII. Ne vero exolefeeret traditionis tam follemnis memoria : fen

lebant Germani buiufmodi traditionis fymbola in templis , ar-

chiuis, aliifque publicis locis adferuare, * ceu exemplis demon- ftrarunt Sirmond. ad Goffired. Vindoc. Lib. I. Epift. 6. et Car.

dv Fresne Glojfar. Lat. Tom. I L p. 104. qui etiam obferuat , exftare chartas et diplomata , quibus adfutae fuerint tales tradi-

tionis rite faftae tellerae, veluti feftucae , ligni fruflula, numi.' baculi , corrigiae. Cuius antiqui moris exempla attulit etiam Mabilloni vs AU. SS. ord. BenediU. Tom. 1111. in vita Fulradi Abb. n. 19.

* At idem tamen etiam oblerunt ,

Anglos et Francos huiusmodi lymbo-

U taepe corrupille, fregiile et inuulia fecifle , ne in aliorum inciderent ma-

nus , aut occationem darem calumniae forenfi. Praeter exempla ex u-

bulariis Piftauieofi , Vindocinenli et

BellouacenG eruta, in primis huc pertinet illud Eadgeri Regis , quod delcribit Gviu Malheiii, de gefl.

Angi. Lib. 11. cap. 8.

/cftigia

huius moris et

faeculis

inlequen-

dbus fu-

perfiie-

rufrt.

§. LXXX. Quamuis autem fymbola buiufmodi , quae rudioribus gentibus in vfu effe folent , paullatim exolelccrent in Germania r

manfere tamen variae prifei moris reliquiae , veluti traditionis

per caefpitem et ramum , cuius exemplum ex Ottonis tertii fae-

culo paullo ante attulimus , ( §. 74. * ) feftucae laftus vel effe- ftucationis , quae non modo in diplomatibus, a Miraeo editis;

faepenumero memoratur , fed et hodie in vfu eft in Geldria ac

vicinis prouinciis, ibique vocari folet cpdracbt vei tratifport. * Penique

/■

i


Denique rerum immobilium traditionem et infcquentibos faeculis in Germania non aliter, quam ad ada, et adhibito follemni

refignationis et inueftiturae ritu , fieri potuifTe , fatis notum eft ex ivre Weichb. Art. 20. et ivre Prov. Sax. Lib. I. art. 34.

et 52. et Lib. II. art. 30.

* Fato. a. Sande ic tffcjltuu. in

prooi-m.ii n. 1. Gra immobilium , inquit) alienati mei , atque adquilitionei

multa in hae ditione in diei vfu ve-

niunt , quae non tam iurii Romani,de-

tijionibus , quam receptu quilmtdam mo-

rum fillemnilitlt eorumque ratiomhui de-

cidi tonfueuerunt. Adeoque redte oblerunt , Germanicam die efteltucaiio-

nit originem. Ipfutu vero ritum pio-

lixius delcribit S*n oivs cap. a. tc in

oddiiiombui ad hoc caput Lam b. Go-

bii ivs , qui et alibi de co accurate

agit ia aduerfar. ad confu.Gelr. tro£l. j. pari. I. cap. t. n. 4. §. fequ. Vterque etiam audior cruditiliunus plures huiusmodi chartas et tormulat an-

tiquas aeque > ac reccntiores , quae hunc ritum mirifice illullrant , collegit.

§. LXXXI. Ex his ergo , quae adhuc ex antiquitatibus Germanicis ex-

pofuimus , colligimus , I. iurc Germanico pleraque miia-aerx alicuius momenti elTe in dominio reipublicae vel principis. 1 1.

Accefliones naturales eatenus tantum fequi principale , quatenus e re ipfa proueniunt , vel quoties prions domini ius ilhquidum efl. III. In induflriali acceflione praecipuam effe difpeftionem, pretiumne adfe&ionis res infeparabilis admittat , nec ne. 1III. Idemque fere in acceflionibus mixtis expendendum efTe. V. Tra-

ditionem rerum immobilium plerifque locis , vbi ius Romanum iuris patrii luminibus nondum offecit , follemniter, et non nifi apud afta, fieri folere.

§. LXXXII. Quum ergo iure patrio pleraque ciiirmr» alicuius momenti

fint in dominio reip. vel principis : ( §. 81. I. ) fien non poteft , ( 1. quin et ius venandi nt penes folos principes, vel (2. eos , quibufeum illud communicatum eft. * H e i g. Part. 1. qaaefl. i J. n. 33. Cabpz. Part. III. conJI. 32. defin. 17. G R o T. lntrod. Lib. I. cap. 14. Et quamuis (3. non abs re exiftimemus, ingenuis omnibus olim venari licuifTe in praediis fuis fubdito- rumque , tum feudalibus , tum allodialibus : res ipfa tamen do-

cet , ( 4. fifcum illis negotium faceflere , qui eo iure fpeciatim non funt inueflici , et ( j. faltim venationes maiorum ferarum

principi vindicare , nifi inftrumenta inueftiturae diferte raemine- Heineccii Pleni. luris Germ. K k rint

Axioma- ta de ad-

qoirendi modii iu-

rii genti-

um.

Venati*

an in Ger- mania modus

occupan-

di?

Feras cj-

pere pri- uaris

prohibitum.

Principi

itu efl

leges venatorias

condere.

Aucu-

pium quale in Gerres-

a;8 EL EM, I VR. G ER M. L i b. II. T i t. III. 1

rint der hoben vnd niederen iagden. Vid. SCHILTEH. ScHVLZ. Hopp. ad Infl. Lib. II. tit. i. f. ia.

♦ Nec tamen Germani omnia animalia referunt ad feras beltias , quae

Romani eo referre folent , adeoque

ex eorum principiis ludibrium deberet

vulgo , qui columbas vel pauones venari vellet. Potius Weichb. Magdeb.

ari. 1 1 8. columbas , cornices , picas , pauones , acccnlct animalibus , dii nicht grimmeni Juti. Statuit tamen , eas aues , euolantcs in campum , communes heri , non autem alias ,

quatum manlueta natura fit. Contra

art. 119. de ape ait : Die hient iji ein x /vilier wurm , additque fi examen euolet in vicini aream , hunc illud

potiore iurefibi vindicare, quam pno- rem dominum , illud perlequentem.

Quod ad gallinas attinet, vicino earum alis iure Germanico licet pennas euellere , fi in eius fundum euolarint t

ibique damnum dederint. Ivs Paov.

Svev- caf. 160. §. l. Con£ Thomas. nor. ad tnjl. f. 1 17. /rqu. _

§. LXXXIII. Ex eodem axiomate reddi poteft ratio , ( 6. cur ferarum

quoque furtum fieri poflit in Germania , eiufque furti rei ( 7.

non modo poena extraordinaria , damnique aeftimatione puniantur , fed et (8. aliquando capitis damnentur, fi vel vi vfi

fint , vel aliae atrociores circumftantiae accedant , vel illi hoc

furti genus , tamquam artem , diutius exercuerint. Videatur

Ant. SeidensTICKEBI differt, de furib. ferarum , Helmfladii defenfa. ( 9. Cur non modo filuae , fed et ( 10. agri , fanftione

poenali muniantur , et tunc eo grauius plodantur , qui locis his ,

auf gehegter 'Wtldbahn , feras vulnerare vel perfequi auli fint.

V LXXXIIII. Ex eodem principio vere Germanico intelligitur, (tl. cur

quamuis et ingenuis vafallis ius venandi concedatur.* principis tamen fit, dare operam, ne illi eo iure abutantur in perniciem

reipublicae: ac proinde ille (12. leges condere de modo venandi: quin ( 1 j. iflis anni temporibus, intra quae feras agi-

tat Venus , venationibus plane interdicere poflit , et feueris propofitis ediftis interdicere foleat. Id quod vocant die brunfl-vnd fetzzeit. Vt iam non dicamus ( 14. de ediftis , quibus plcbeii

cum felopetis, canibufque venaticis per filuas et faltus vagari

prohibentur.

§. LXXXV. Quum et aucupium fit fpecies venationis : (iy. principes

fibi plerumque referuare, vel faltim cum paucillimis communi- care folent rns capiendi aues , vel guftu praeftantiores , veluti

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. ayj

perdices , ardeas, phafianos, vel ( 16. capturam earum cum aliqua voluptate contundam , veluti per falcones , die reiger pene,

per laqueos , das lerchen-Jheichen , per infidias , die auerhahn-

pahe. GroT. introd, Lib. 2. iit. 4. Quin ( 17. aues rariores vel timidiufculas fandione poenali aliquando muniri animaducrtimus ,

veluti lufcinias , phafianos , et fimiles *.

* Hinc palfira in filuis ac nemori- poenam daturos omnes, qui phafianum

bus picturas deprehendimus, arboribus occiderit , oua eorum turio (ubtraxe- vel columnis adhxas , quae fiitunr ho- rit , repagula , quibus filuac munitae minem vehiculo adfixum catenis, vel liat t perfregerit , cetera. tuliibus caelum , cum lemmate , hanc

lxxxvi.

Experientia etiam docet, (18. ex eadem ratione et ius pifcandi in fluminibus publicis ad principem , eofque , quibus illud

conceflit, pertinere , Ge. Schvlz. ad tit. Inft. de rer. diuif. litt.

B. et ( 19. quamuis plerumque principes id ius aliis locent , vel pro canone annuo concedant , eos tamen ( 20. fibi haud

raro referuare pifces nobiliores , veluti falmones , et fimiles : * et hinc (21. aucupium et pifcationem non minus, quam ve-

nationem , regalibus in Germania accenferi. Sim. van Leevwen.

cenfur. for. Part. I. Lib. II. cap. j. n. 12.

♦ Hinc tabulata illa et claihra , in- quid immittant fluminibus. Idem da tra quae capi lolent Ihlinones, der lachi- captura muraenarum , aliorumque ra- fung , plerumque principum (unt, nec riorum et gulam irritantium pifeium , aliis temere permittitur, vt huiufmodi tam notum efl, quam quod noulfimum.

f. LXXXV1I. Praeda, bello capta, quum ad occupationes rerum nullius

non nifi per fidionem referri poifit , et potius ex iure , quod hofli in hoflium perfonas et res competit , deriuanda fit, huc

vix pertinet. Paucis tamen monemus , ( 22. res hoiltum , cap- tas adu bellico > adquiri principi vel reip. cuius aulpiciis bel-

lum geritur, nec ( 23. fingulis cedere , quod ceperint , ( adeoque hodiernis moribus concinnam non per omnia eflfe difpofitionem legis e<*vkstris mil. der Reuter-Ordn. 1570. Art. 94.

feqn. qua aliquanto plus indulgetur praedonibus , ) nifi quid

per excurliones ceperint, vel ( 24. praeda ab imperatore belli-

co concefla fit vrbem vel caflra diripientibus , * vel ( 2j. qui- hufdam permittatur, vt fuo fumtu et periculo Tei praedatum

K k 2 excur-

Itemqoe

ius pil- andi» •

Qualis

occupatio belli-

ca t

» *

. : i

\

r{ t

*

H.:

i

l. ' .«i ■

260 e L E M. I V R. G E R M. Lib. II. Tit. III.

excurrant , vel hoflium nauibus infidientur. Grot. de iure belli

et pac. Lib. III. cap. 6. §. 12. Jequ. Greg. Tholos. fyntagm. Lib. X. cap. 41 y.

* Ad tunc quoque excepta efle cen- antur , quae extra priuatorum com-

mercium funt , veluti tormenta belli-

ca , campanae , ecc ledarum lupellex , naues bellicae , eaque , quae ad ttra- publicam domi militiaeque admini- llrandam pertinent , archiua , horrea

publica, magazinen , t md prouiam-hduf-

fer aerarium militare. Quin G quibus

fit poteftai praedandi , vel naues ho- Itiles intercipiendi , id faepe ea lege

fit , vt panem praedae refpublica , partem imperator vel nauarchus capiat.

GaOT. Introd. Lii. I/. pari, IIII. n. . .. rt de iure helli et pac. tbid.

§. LXXXVIII. Quid iu- Sed et inventionis, quae iure Romano tertia occupatio-

ris circa nis fpecies eft, ob eamdem cauffam non adeo magnus vfuseft

inuen- ̂ ;Q Germanja> Principes enim ( 26. fibi non modo res nulliu» ooi\era . pa(jjm vindicant, fi alicuius momenti fint , veluti gemmas , la-

J «illos, eleftrum, Ivr. Prvss. Lib. II. tit. I. a rt, 3. §. 3. metal- a, mineras, marmora, fed et (27. res pro derelictis habitas,

vti thefauros: * de quibus iam fuo loco diximus. (#. 8. et 23.) conf. ScHVLZ. et HoiP. ad §. 18. Infl. de rer. diuif. ScHILT.

Exerc. XXXXV. §. 26. quin pro duabus tertiis etiam resamiftas, fi dominus eas non repetat intra fex hebdomadas, vna tertia inuentori relifla. Ivr. Prov. Sax. Lib. II. an. 37. Quod tamen credo vix hodie obferuatum iri.

* Quamuis enim id ius quarumdam ciuitatum legibus vel domino foti, vel

inuentori, vel vtrique, diuifum tribua- tur , veluti in Saxonia clcClorali , con-

• VLT. const. Sax. Tem. t. Part, V.

cap. 10. et hinc verba specvlatobis Lib . I. Art. tf. Alie Jchdtze unier der

er de , tiejfer , dona ei* pfiug gehet , gc- kcr. n zu der kbnigl. geejvah , interpre-

temur de metallis lubrerraneis : memini

tamen , filcum haud raro inuentoribus

iacefitre negotium, thefaurolque principi vindicare. Quamobrcm plerumque homines clam ct in latente habere

iblent tbelauros , a le reperto? , vt non

poflit non ea de re quaeltio quam ra- rurmie oriri.

$. LXXXVIIII.

Circa ai- Ex principio, quod dc accefiionibus naturalibus recepefant

luuio- permani , ( $. 81. 2.) facile intelligitur , (28. eorum etiam mo-

nem ct ribus foetvm pcrtitiere ad dominum ventris. ( 29. Allvvio-

virn flu- nem contra cedere fifco , fi mare aliquid terrae arliiciat : aliud mmW* tamen obtinere , ( 30. fi fluuius aliquid adiiciat agro arcifinio,

cuius domino illud incrementum procul dubio adquiritur: dif- - fentiea-

-r

e

DE MODIS ADQVIR. DOMINIVM NATVR. 2<Si

fentiente tamen Myler. de princip. et Jiat. imp. Rom. Germ.

Part. III. cap. 66. §.8. ( Ji. Id vero , quod accedit agro li-

mitato, vel aggeribus feparato a flumine , vel principis cll e ,

vel faltim vniuerfitatis , ct referri zur gememen hutbvnd trift *.

Denique ( 32. quod vi fluminis fiindo noflro adieclurn elt,

procul dubio prioris domini manere. Vid. fententiam apud Stryk.

vf. bodiern. Lib. XXX XI. tit. I. /. 22.

* Afl nulla quidem in re magis dif- impetum faepius , quam alibi i de hu-

crepant non modo doctorum et curia- iufmodi incrementis quaeltio oritur,

rum lentendae, verum etiam gentium Pluribus id demonftrauit Sim. van

Germanicarum mores, edam in Bel- LreVWF.N. ctnfur. for. Pan. J. Ub. 11.

gio , vbi ob fluminum frequentiam et eap. 4. f. ix. f qu.

§. LXXXX. Multo minus dubitari poteft , (33. quin insvLAE, quae in

mediis fluminibus publicis de nouo emergunt , non eorum fint ,

qui praedia vel ad vtramque ripam poflident , vel fi ripae alter-

utri propiores fint, ab iis, quorum agri ad eatn ripam pertin-

gunt, refte vindicentur, ceu ex aequitate cerebrina (latuit Oet-

TiNGER. de ture limit. Lib. II. cap. 3. n. 13. fed ad principem >

cuius et flumen eft , iure pertineant *: Gryphiand. de infui,

eap. 11. n. <Si. Attamen (34. hanc iuris difpofitionem refte

obferuari , fi noua infula nafcatur in flumine , bina territoria di-

fterminante , et inter principes de earum dominio nafcatur controuerfia , facile conceflerim. Schvlz. ibid. Iit. dd.

* Hoc et iuri naturae conuenire, tamen infula potefl ejfe nulliui, quum fit

ita eleganter demonftrat Thomas. in pari non agrorum vicinorum , fed Jlu-

not. aJ lnjl. p. 1 Ji. Quum infula; ple- minii , adeequs naitirafua non ptrunere

rttmque oriantur ex par ticttlii terrae, agrii poterit aJ aLum / quam a.i dominum J.u-

vicinii per aUuuhmm aklatii : prijhni dominii. mini umiferum domituum fui tm , neque

$. LXXXX I.

Sed et (3J. alvevs dhrelictvs ex eodem iuris Germa- nici principio non vicinis aderefeit , fed ad principem pertinet,

cuius et flumen eft : Gryphiand. ibid. cap. 11. n. 42. fequ. ac

proinde ( 3 6. fi flumen limitaneum mutat alueum , et per principis vicini territorium ruit , ille nihil terrarum funrum amittit ,

er verleujl duruit ftines laudes nicht , 1VR. Prov. Sax. Lib. II.

ulrt. * et praeterea ( 37. dimidiam aluei derelifti partem

merito adquirit. Vnde et ( 38. in vicinis traftibus ingenuos a

Kk 3 princi-

Circa

nouas infulas.

Circa alueum

dereli- Clum.

i6i ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. III.

principibus inuediri animaduertimus iure occupandi alueum de- relictum. Sie find mit der alten Elbe belebnet. Strvk. vf. bod.

Digeft. Lib. XXXX1. tit. I. §. 19. VlNN. ad §. 22. Inft. de rer. diu. n. 7. et ad J§. 23. n. 3.

♦ Quae verba quum de agro priua- diorum vicinorum. Caufz. Part. III. torum perperam intellexerint d ociores Conjl, ji, def. 14. Zieglcr. de iwm Saxomci : non mirum eii > in Saxonia rvtueji. Ub. 11. cuf. If. x$. Ceterum a communi reliquorum Germanorum inundationem ne hodie quidem quid-

principio delcitum ede, alueumque de- quam circa iimdi fpeciem mutare, pa-

relictura attributum polleiloribus prae- lam clL

ji. LXXXXII.

Circa ad- Quum porro in acceflione indvstriali praecipua fit difpe- i unitio- ftio , pretiumne adfeftionis res admittat , nec ne , itemque an nem > queat: ( §. 81. 3.) confequitur (39. vt gemma alieno

ra m U in- annul° inclufa eximenda , dominoque fine ambagibus reddenda aedifica- fit» idemque ( 40. procul dubio obferuandum videatur, fi capu-

tionem > lus adiunitus alieno gladio , nec non ( 41. fi quid adfutum

Ipcctfica- alieno vedimento , modo fine detrimento polTit feparari. (42. Vt uonem. tigna iunfta, quia in ea raro cadit adfeftio , et aedimationem fa-

cile admittunt , ne hodie quidem vindicentur, nec tamen (43. locus fit actioni de tigno iunfto in duplum. Stkvv. exerc. 48. §.

31. Schilt. exerc. 49. Ji- 13- (44’ V* idem procul dubio dicendum fit , fi quis bona fide lua materia in alieno folo aedifica-

nt : quamuis hunc tollere polle aedificium , fi dominus foli aedimationem praedare nolit , iura Germanica concedant, lvt

Pkov. Sax. Lib. II. art. 3J. ( 43. Vt circa fpecificationem magis aequitatem naturalem quam fubtilem ICtorum philofophiam obtinere oporteat.

§. LXXXXII I.

Circa i Hinc ( 46. feripturam apud nos chartae cedere , non magis

ituram^1 quifquam credet , quam ( 47. piituram eile accedionem viliffimae fo-iptu- tabulae , quum in feripturam et picturam permagna ; in chartarrt ram, et tabulam nulla cadat adleflio. Schneidbwin. ad §. 33. Inft.

commix- ̂ TeT- diuif. GhoeneweG. de legib. abrog. ad d. §. 33. Inft. texi. uonem, > (^8. commixta ac confufa vtnufque voluntate, communia

fiontm ̂ tn > vnius fafto et altero inconfulto commixta confufaque relinquenda efle commifcenti vel confundenti , * et hunc dam-

nandum ad aedimationem alteri praedandam , ipfa refla ratio

fuadet.

♦ Quid-


* Quidquid enim ICti Romani de

paniculis rerum commixtarum in fub- tianda lua permanentibus , et hinc a domino vindicandis , philofophentur :

haec tamen philoiophia non cd publici (aporia , nec tatn lacile vindicamur

grana tritici alterius hordeo nuxta ,

quam boues , qui te alterius gregi im- milcuerunt. Quin plerumque aut nul-

lum , aut exiguum vfiim praedant res

aridae , boc modo commixtae , adeoque non fine iniuria obtruderentur ei, quo inconlulto illae commixtae fimt. Vt mirer adeo , ius Romanum , quod

§. 17. fitju. Infi. de rer.diu. hac de re explicatur , in viridi obleruamia ede credi a SravKIO vj. hod. Dig. Lib. XXXX1. IU. 1. $. »7.

§. LXXXX1III.

Quumque idem obferuandum fit de acceflionibus mixtis .■ Circa &*

( f. 81. 4.) confequens eft , (49. vt qui bona fide alienum tionem

confeuit agrum, vel aefiimationem fenientis , et inipenfas in et P^an"

culturam fadas recipere , meflemque domino agri relinquere taQonem' teneatur, ceu et Romanis vifum efi, vel, ( jo. Ii hic aeuimationem praedare nolit , meflem fibi iure vindicet , penfione do-

mino exfoluta, quod ius Saxonicum velle vidimus, (yi. Vt plantarum et arborum dominium hodie quoque magis ex trunco et

ramis, quam ex radicibus, aeftimetur, ac proinde ( J2. vicinus et ramos fundo fuo imminentes coercere , et (yj. frudus cx

iis prouenientes fibi vindicare poflit. Schnbidew. ad§. 31. Infl. de rer. diuif. n. y. Carpz. Part. III. Conjl. 32. de/. 2y.

§. LXXXXV. Quae dc bonae fidei pofieflore diximus , ea et hodie obti- circa

nere arbitramur, vbi ius Romanum mores patrios nondum egit fnndus a

in cxfilium. Saltim ( 34. ea , quae de frudibus occando fuba- bonae li-

dis , penfionibufque , quarum iam dies venit , fupra ex iure 4ei Pof' Saxonico difieruimus, ctiamnum in Saxonia valere, experien- lcir°re tia docet. Ex moribus Germanicis forfan etiam eft, ( yy. quod bonae fidei pofieffor , fuperueniente vero domino , et rem vin-

dicante , frudus confumtos non omnes lucratur , fed reftitucre

tenetur eos, quibus fadus e fi locupletior. * Stryk. vf hod. Dig. Lib. Vi tit. I. $. 12.

* Id enim aliter te habere iure Ro-

mano , et b. f. poiiefibrem domino rem fuam vindicanti ex ftuiitibes con-

liimtis nihil redimere , quamuis facias

fit locupletior , fatis notum ed. I. 4.

§.1. D./us.reg.quamuis hereditatis petitione conuentus polfelTor bonae fidei,

cx coofumus reluu.» illos , quibus fa-

ctus ed locupletior. 1. 11. 1. xf. §. 1 1.

1J./.5S. §.4./. 40. §. 1, D. Jt hcr.pet. Virum vero ius Germanicum antiquum ea in re reliquerint ICti patrii , an ,

quod magis crediderim, ab hereditatis petitione argumentum duxerint ad rei vindicationem , nondum milii liquere ,

fiucex.

f. LXXXXVI.

2 <S* ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tix. IIII.

f. LXXXXVI.

Circa Denique ex vltimo axiomate, ( §. 81. J. ) reddimus ratio- tradiuo- nem > ( jo. cur , vbi ius Saxonicum et Lubecenfe viget , ho- nem re- die quoque in alienationibus immobilium requiratur refignatio

rum ini- ad atta , et hinc ( 57. dominium ciuile ne in emtorem quidem

m°bi- transferatur, nili a magiflratu inueftitum , vvann-der verkauffer

um' nicht die leben aufgelajfen , vnd der kaujfer das frrund/tiik in Uhen vnd vviirden iiberkommen , vel (58. ture Lubecenfi ius fuum

venditor coram fenatu emtori ccllerit , et huic fundus adfcrip- tus iit in libro publico. Mev. ad ius Lubec. Lib. Ul. iit. 6. an. I. n. 3. ftqu.

§. LXXXXVII. Eiuiquc Quin nec ( jy. traditionis fymbola quaedam , qualia fupra

varia defcriplimus , hodie prorfus obioleuerunt. Nam , praeterquam quod ( 60. cffeftucatio in Gelria vicinifque prouinciis et hodie

fymbola.

obtinet, Lamb. Goris. Aduerfar. Trabi. III. P. /. cap. 1 . n. 13.

Hvber. praelecl. ad Injl. Lib . II. tit. I. §. j8. non aliunde eft, (61. quod fi quando in Saxonia immiflio fit in praedium, no-

uo polIeUori traditur fefluca, ex ianua vel arbore excifa, Key-

ser , anvveif. zum huljfs -proc. cap. 3. f. 7. itemque (62. quod adprehendentes poiTeffionero praedii , non folum fefiucam , fed

et glebam exfcindere, vel ramufculum ex arbore defringere foleant , caque omnia , tamquam ligna adquifitae poffellionis fe-

cum auferre, quin et notarios, vt hoc in inftrumentum publicum referant , monere foleant.

TIT. II IL

DE MODIS ADQVIRENDI IVRIS CIVILIS,

SPECIATIM DE VSVCAPIONIBVS ,

VEL PRAESCRIPTION1BVS, ET INVESTITVRIS.,

Modi f' LXXXXVIIL

adqui- TD Lures adquirendi modos , cum vniversales , tum slNGV- rcndici- JL lares, inuenerat ius ciuile Romanum, quos omnes igno- uiles', v- rabant Germani. Nam quod ad vniversales attinet, tantum

abeft, vt his vel notae vel admodum vfitatae fuerint adquifkio-

* DE MODIS ADQVIRENDI IVRIS CIVILIS. a6j

/

nes per bonorum pojfejfones , adrogationes , additionem bonorum li- bertatum feritandarum caujfa , [ciliones bonorum et ex SCto Clau-

diano , vt harum pleraeque apud ipfos Romanos a ludiniani

temporibus exoleuermt. Nullus ergo alius Ciermanis in vfu fuit modus adquirendi vniuerfalis ciuilis , quam hereditas , led dc

qua paullo poli commodior erit dicendi occabo.

§. LXXXXV1III.

Nec magis modi adquirendi sikgvlares plerique , de qui- Singuu-

bus tam fubtiliccr philolopiiantur ICti Romani, moribus Ger-res.v(“*

manorum quadrant. Donatio enim in Germania vere padum, PP^.ec adeoque titulus magis fuit , quam proxima adquirendi caulla. m

Legata et fideicommissa [insularia fero innotuerunt Germa- nis, et de iis infra, vbi de vlttmis voluntatibus erit agendum ,

dideremus : ideoque et hic vnicus fuperdl modus adquirendi lingularis , quem maiores nodri cum Romanis communem ha-

buerunt, v svcapio , vel praescriptio , alter Germanis pro-

prius, in vestit vr a , * de quibus hoc titulo agere confilium eil.

* In vestit vram enim fidfle mo-

dum adquirendi , adeo extra omnem dubitationis aleam podium eli , vt et euentuaiit , quam vocant , dominium

transferre videretur. Schilter. de fi- tnuit. tnutji. prine, cap. i. §. j. p. Ji*.

Tir. Teuijeh. lehnr. cap. io. §. zi.fequ. quamuis vulgo dilfentiant dodores.

Hinc II. Jeud. 8. pr. Rei autem per bt-

M ejie.um rei i e inuejtitae vafallue hanc ha- hei potejjatem , vt tamquam dominvs

fojju a qualibet pejpdeme Jihi quoji vin-

dicare. Ivs fevd. Sax. cap. J9. Oh

auch ei n mjnn dem andern fein gut aut- UJJet von dem Uhnherrn, Jo hae dtefer ,

dem et zu gut aufgelajfen ifl , zu hand

die GEWCHR iaran , die zuvor det er-

jkn m annet war. Qualia etiam legas in ivrs fevd. Alam. Art. pp.

nifi quod explicatius reGgnadoni accedere debere inucllituram , monet zu

hant , fo er dat gut entfu6het , jo hat er auch die Gewehr. au dem gitte.

s. c. Quod ad vsvcapionem vel praescriptionem attinet , Vfucapio

( quod enim didin&is his nominibus exprimunt iura vetera Ro- ̂el. P”*' manorum, id Germani promifeue vocant die vertahrun? , ) nui- Germa-

lum ell dubium , quin veteres e republica ede exiftimarint , norum" poflellionem rerum faltim immobilium demum certam , litium- cur tri-

que ac follicitudinis Unem aliquando elfe oportere. Quamobrem cennaria? - praeferiptionis praelidio tutos ede volebant eos , qui fundum

xxx. annis pofledilTent , quia id pro iaeculo habebant maiores

nodri *.

I

L 1

- V Coogle

Heineccii EUm. luris Germ- ♦ Pu- i

: • f 266 ELEM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit.IIII.

* PLimvt Hi/?. »41. Ub. X VI. cap. quemadmodum Romanis Caeculum ent

44. loquens de vilco , religioCe colle- annorum cx. Hoaat. in Girm. /«. &o a Druydibus: EJl autem id, inquit, v. 11.

rorum admodum inuentu , et repertum Certus xmienos decies per annos

magna religione petitur : « tute omnia Orbis vt cantus , refer atque k

fexta luna , quae principia menfium an- Ter die daro , totiefque grata

norumque his facit, et saecvli pofl TEI- SoCle frequentes. cesiuvu annvm. Germanis ergo ac Gallis Caeculum erat xxx.annorum.vel, Chaldaeis annorum cxx. ceu ofl

vti in legi Wisio. lab. X. tis.x. §.4. Scalig. ad Eufebii chron. p. 14«.

legimus, m numero illis veritas rta- casi, ifagog. Ub. IU. p. xji. x J3,

fictas aetatis compleri videbatur f

Orbis vt tantus , refer atque ludos i

Ter die elaro , totiefque grata

KoCle frequentes.

Chaldaeis annorum cxx. ceu oftendic

Scalig. ad Etfebti chron. p. 14«. r» is

Eam in- R* ̂ oc (lu'^em triginta annorum fpatium gentes Germa- culcat nicae tantum non omnes fufficere putarunt ad rem immobilem

apud vfucapione adquirendam, vel ius domini, eam vindicantis, prae-

Francos feriptione excludendum. At nec tempus breuius facile admitte-

decretio bant , nifi vbi ius Romanum mores patrios quodammodo in-

££!de- quinaflet. Antiquiflima lex efl decretio Childeberti , Regis, ■4ru’ apud Lindenbrogivm et Balvzivm , vbi jf.j. legimus: Simi-

liter TraieEli conttmit nobis campo, vt quajlibet res ad vnunt du-

cem vel iudicem pertinentes, per decem annos quicumque incon-

cujfo pojfedir , nullam habeat licentiam intertiandi , nift tantum cauf-

fa orphanortim , vfque ad xx. annos licentiam tribuamus. * Si quis

fuper hoc indicium praefumferit interiture , folidos xv. foluat , et rem

intertiatam amittat. De reliquis vero conditionibus omnes omntna

cduffas tricennaria lex excludit, praeter id, quod in alia re-

gna hucufque detinuit.

* Intirtiare , ceu cx codice an- pertinebat ad res mobiles, eaeque adeo

liquo bibliothecae regiae Franciae do- ex lege Childeberti vCucapiebamur de-

cuit Balvz. al Capini/. Tom. II.p.i n8. cennio, vel , fi res pupillares furto lub- idem efl , ac tribus tejtibus adhibitis per-

gere a4 eum , qui res pofjidtbat , quas di- sebas furto ablatas , et interdicere ei, vt

reptae edent , vicennio , medo in eodem ducatu vel comitatu edent reper-

tae. Ceterae res, puta immobiles, item-

tton alienaret , fed ai iudicium veniret, que aCliones , triginta demum annis

Hinc de fequeftratione paffim interpre- ■ tatur Eccardvs ad leg. Sal. p. 7}. et

f). et ad leg. Rrpuar. p. ite. Itaque in- ■artiandi ritus , de quo lex Sal. iit.

50. ei lex Rip. tu. 3 3. f.i. praecipue

praeferibebamur , nifi quod praeferiptio

plane non adiniflh videtur , fi quis res mobiles extra ducatum vel comitatum

detulifict, vel immobiles extra regnum fitae efient.

§. CIL

Digitized by Google

DE MODIS ADQVIRENDI IVRIS CIVIUS. 267

$. CII,

Idem et poftea obferuaffe videntur Franci , etiam in rebus Et C»pt'

ecdefiae et fifci , fi quis contra illam vel hunc experiretur. Lv- R ̂ DOVICVS Pivs Addit. Illi, capital. §. IOJ. Vt de rebut ecclefia- Fr°nco_

rum , quae ab iit per triginta annorum fpatia fme vlla interpella- rum.

ttone pojfejfae funt , tejlimonia non recipiantur , fed eo vtodo conti-

neantur , Jic ut ret ad fifcum nojhrum pertinentes contineri /olent.

Contra fi ipfae ecclefiae res luas vindicabant , ipfis non obfta- bat nifi xxxx. annorum praefcriptio. Capit. Reg. Franc. IJb. V. §. 23 6. Nec decem anni, neque viceni , vel xxx. annorum

praefcriptio religtoftt domibus opponatur, fed xxxx. annorum cur-

ricula : et non folum in ceteris rebus , Jed etiam in legatis et he-

reditatibus *.

* Sed haec quidem non tam ex iure

Germanico , quam Romano , efle videmur , quod iplum quoque ecclefiis

non nili 40. annorum praefcriptionem opponi patitur. I. 14. C de SS. teelef. Tsqu. CXI. cap. i. No u. CXXXI. cap. 6.

Libenter enim haec fimiliaque ample- ctebamur clerici apud Francos jCI quam-

uis hi filis legibus viuerent , religioni tamen libi non ducebant facrificuli ,

profiteri, eccl-Jidlieas res ftib Remana lege conftitutas e£e, Adxevald. Flo»UC.

de mirae. S. R ntd. cap. *}. itemque leges i Usu probare eceitjiam. Hiucm. Op.

Tam. II. p. 440. p. Jcp. 799. Hinc et illa quadraginta annorum praefcriptio, ecdefiarum bono inucnta, mirifice pla-

cebat clericis, vd patet ex Hir.cn. ikid.

p. 7)s. vbi manifelto ad legem lulti- nianeam prouocatur.

§. em. Tenaciores patrii moris erant Bvrgvndiohes , qui cam- Nec non

dem xxx. annorum praefcriptionem receperant in rebus immo- *'Ses I bilibus. Nam lege dvrg. tit. 79. §. 3. cautum eft, vt , fi *”*' pletis xxx. annis terra a quocumque etiam peruafa fuijje dicatur , neque fuerit rejlituta , dpminus nihil /ibi reddendum cjjc cognofcat ,

itemque $. 5. vt omnes in genere caujfae , intra xxx. annos non definitae , non amplius commoneantur. Itaque xxx, annis apud

Burgundos et res foli praeferibebantur , et aftiones omnes exfpi- rabant : de praefcriptione vero rerum mobilium nihil ea lege definitum reperimus.

f. emi. Sed et reges W isigothici , quamuis leges fuas Roma- Et Wifi-

narum lacinia non vna deformarent , ab hoc tamen Germano- gothicae. rum principio difcedendum libi haud putabant. Hinc Lib, X. tit. 2. §. 4. praefcriptionem xxx. annis circumfcribunt , eamque

»0» quafi ex injlruttione humana , fed veluti ex ipfa rerum na- L 1 2 tura _

268 E L E M. I VR I S G E R M. Lib. II. Tit. IIII.

tura procejfijfe , cenfent. Eam porro non modo in rebus obtinere volunt , fed et in caujjis omnibus , fiue bonis , Jiue malis ,

aut etiam criminalibus. * ibid. }. 3. Nec diftmguere videntur res mobiles atque immobiles, faltim illarum non faciunt difcrte mentionem.

* Ne tamen ii , qui rerum fuarum curam ipfi agere nequeunt , earum do-

minio i u(lo citius priuarentur : eam praeferiptionem fuSccre noluerunt po£

fetioribus femorum fetalium , et fugi- ti uorum, UiVIIll. «u, j.u rerum ad

relegatos ac exfules pertinentium, ibid.

S- o. fortium Gothicarum et Romana-

rum , ibid. §. 1. nec non pupillarium,

ibid. f. s. ei 4. fiquidem femorum huiufmodi et rerum pupillarium po deflo-

res nOn nifi annorum quinquaginta pof-

fefRo tutor praedabat , exfulibus vero

res fuat repetentibus nulla omnino ob- ftabat praderiptio.

$. cv. Denique Sed et Langobakdica lex , ceu refte obferuat Andr. Ba-

Lango- rvlo comment. ad leg. Langob. tit. 36. tum dem praeferiptionem

bardteae. requirit in re mobili, quam in immobili. Neutrae ergo res breuiore , quam triginta annorum , /patio adquirebantur. Quaedam tamen lingularia habet lex Langob. Ub. II. tit. 35. f. l. feq.

■Si quis enim rem foli inter praefentes poffederat , alter vero

fe vendidide negabat , et tamen inflrumentum libellatici contraftus , quem interceffifle ferebat , producere non poterat :

po/Tcfforem iure iurando firmare oportebat , fe rem emi/Te. Sin -

a tertio caudam haberet , et quinque annos rem tenuiflet pofi-

fedor , aut facramentum praedare , aat certamine fingulari cauffam defendere tenebatur. Denique triginta annorum podeflio

tutum praedabat bonae fidei podedorem, modo hic, fi de bona fide dubitaretur, eam iureiurando firmaret *.

* Primo ergo et altero cafis titulus rando pofleiToris. Adde , Langobardos erat probandus , vel iureiurando, fi quis 40. annerum praeferiptionem exigere caufum a vindicante haberet , vel fin- ad excludendum inter fratres familiae gttlari certamine, fi a tertio. Poftremo ereifeundae iudicium ; Lib. II. 111. 3 J.

cafu bona fides , fi de ea non confla- }. 7. fexagima , ad res tifcales ve! prin-

bat, erat probanda , et quidem iure iu- cipis adquirendas. Isio. §. 8.

An ius

Germa- nicum

requirat bonam fidem f

f. cvr. Sed quaeritur , an et ea , quae ius Romanum in vfucapio-

ne requirit, velnti bona fides et iudus titulus , necedaria vifa

fint iure Germanico? Quod vix arbitramur adfirmandum , praeterquam quod Langobardi hoc a Romanis didiciife videntur ,

quorum

DE MODIS ADQVIRENDI IVRIS CIVILIS, a 69

•guorum in legibus inter malae ac bonae fidei po ITe flo rem diferte diflinguitur. Lib. I. iit. JJ. f. J. et 9. Eofdem « tituli

rationem habuifle , paullo ante vidimus. Contra edictvm Theo- BERtci OJlrogatbicum §. ia. quamuis alioquin ius Romanum

fequatur , in eo , quod poflelEonem auftons etiam fucceflori- bus prodefle iubet, et minoribus praefcriptionem currere negat,

tamen in tricenuaria praefcriptione , nec vllum inter res mobiles et immobiles , bonam malamque fidem , difcrimen ftatuit ,

et ne titulum quidem iullum exigit.

*. CVII. Idem dicendum de Wisigothis, quorum in lege quamuis Rio-

requiratur iujin pojfejfio, Lib. X. tit. 2. §. 4. non tamen vfquam •*' vel titulum , vel bonam fidem exigit a pofleflore , fed- tan- lulut"' tum pofleflionem continuam, et nullo anu interruptam, ibid.

§. f. Nec alia eft Childeberti Regis , quam fupra adduximus, fan&io. Quin in lege Bvrgvndica tantum abeft , vt

bonae fidei iufliue tituli habeatur ratio , vt ea diferte et tunc

admittat praefcriptionem , fi res a quocumque PERVASA fuiffe dicatur. Vt adeo ex iuris Germanici principiis folum temporis

lapfum in praefcriptione fuffecifle, pateat.

/. CVIII. Sed prouehimur ad medii acui tempora, quibus manfit ius Qua,is

vetus Germanicum , vt praeferiptio rerum immobilium xxx. demum annis impleretur , quamuis pleraeque gentes aliquantulum jurij 5^

temporis , tamquam fuperpondium , adiicerent , veluti Saxones xooici ? annum et diem. Ivs Prov. Sax. Lib. I . ttrt. 29. An eigen vnd

erbe mng ficb der Sncbfs verfchvveigen bey dreyjjig iahren , iahr

and tag, vnd eher nicbt. * Res mobiles iure Saxonico praefcnbi anno et die , vulgo quidem tradunt , fed fateor , me id in iure Saxonico non reperiite , nec puto , textum Lib. I. art. 28. qui

de praefcriptione hereditatis vacantis agit , ad mobilia in vni- oerfum pertinere. SchilT. Exerc. 4J. §. 49.

* Iur etiam Saxonicum nufquam diftinguit inter bonae ac malae Iulei

poireltorcm. Ynde re«!te calculum po-

tuit Thomas. mu. ad Injl. Lib. 11. iit. 6.

f. 1 60. Germani fumario non lefpext-

runt eo , vt linei ad vigilantiam exeiia- nm in vindicandis turibus fnu , fed ai

J 'olam vtdiiatem publicam, et litium terminationem , vt videlicet dominia rerum

cjfent in errio. Ergo horum bonorum m- imu cognito ipfu fuit jnitut. I ngifjani ,

non vero lingi temporii praeferipuo. Vn-

dt vtrqpmile etudh , tot in hac anmoli- lium praefeription t nee reqmjmijfe honant

L 1 5 fdtm.

<*. 7

' ;Jl: , • / i

V K /

■ ' t, ■-

1. , • >

/ "

270 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. UJL

fidem , nec iujlwm titulum , nec etiam vi- filum fundajfe fi in praefiriptione init

reum violentiae objiilijfe adquifitioni , fid genitum , nixa dereliChone praefurnia .

. . i. cviiii. V?15 Apud Alamannos vero plane nulla admiffa fuifle videtur

ueuia praefcrjp{j0> Sphcvlatok enim Saxo Lib. 1. art. 29. vbi , res immobiles aduerfus Saxonem triginta annorum lapfu praeferibi ,

monuit , Itatim addit : Des reiebs fcbatzkammer ( vetera exem-

plaria dat tyke) vnd die Schvvaben mogen fecb ntmmer verfcbvvei-

fen an ibrem angefaUenen trb , dievveil fie es bezeugen mogen. ix quo confequitur, * vt iuris Romani lacinia fit, quam turi

patrio adfuit specvlator Svevvs fap. 26$. dum res mobiles

triennio , immobiles decem annis inter praefentes , xx. inter abfentes praeferibi, docet.

* Ergo vel inde patet, recentius iu- coque iis temporibus feriptum & opor: re Saxonico efie Sueuicum , quippe tet, quibus iam vbique vigebat iuris

quod iuris Romani laciniis multo ma- Romani audoruas. Pluribus id demon- gts deformatum elt , quam illud , ad- flrauimus in tu/1. iur. Lib. IL §. 7 t.fiq.

f. cx. .

Triginta Idem tempus praeferiptionis et aliis originis Germanicae gen- annorumtibus placuit. De Belgis enim feribit FraNC. Zypaevs notit.

praefen ,'wr. Belg. pag. 77. Mobilium vfucapio fere vbique hodie defiit , ptio apud et cum rebus /oli eodem tempore praeferibuntur , quod annis fert

Belgas, pajjim triginta abfoluitur : vt et a [Itone s perfonales annis durant triginta. JEnimuero et ibi triginta annis aliquantulum accedit ,

puta tempus trium annorum feptendecim hebdomadum et bi-

dui , id quod ibi vocant het deerte deel van bondert iaeren *. Grot. Introd. Lib. II. cap.j.n. 3 y. Lame. Goris. aduerf. iur.

Tracl. IU. Fart. I. cap. 9. Sim. van Leevwen. cenf. forenf. Fort.

1. Lib. II. cap. 10. n. II.

♦ Non tamen per omnia conueniunt

leges Belgicae. In Zeelandta enim immobilia inter praefentes ao- inter ab-

fentesju. annis praelcribuntur. In agro

Vornano triginta anni indifiinde luffi- ciunr. Sim. vah Leev w.ibid. p. top.

quod tempus Brabaminis quoque lol- lemnc efie , patet ex consv. M aohlin. sir. 10. an. i. et coksv. Astv. tit. at.

art. 1. In Hollandia alicubi triginta an-

nos in mobilium, terdam laeculi par-

tem in immobilium praeferiptione requiri, tradit Grobnwsg de legib. abrog-

tit. C. de praefertpL irig. vel quadr annor . Denique ibidem et vnius anni et dies pofieifionem lufSccro , fi quis audore

praetore , bona fide , iultoque titulo fundum adquifiuerit , ex vrbium qua-

rumdam (latutis docent Grot. ibii»

Sim. van Lievwxn. ibid. n.ix.p.t 10.

§. CXI. u

DE MODIS ADQVIRENDI IVRIS CIVILIS. 271

f. CXI. . v . . Similes funt mores Gelorum omnium , qui non iure fcrip- Et Gafc

to , fed confuetudinibus , reguntur. Nam apud hos quoque prae- lo5, fcriptio rerum, tum mobilium, tum immobilium, triginta annis abfoluitur. Io. ImberT. encbtrid. iur. Gall. pag. 37 6. Jequ. Ntc.

Boer, confuet. Bituric. tit. 3. §. 7. Chassan. confuet. Burg. rubr.

13. f. 8. Sic mirus eft gentium fere omnium Germanicae ori-

S inis confenfus in tricennale illud praefcriptionis tempus , vt ubitaturus fit nemo , quin hoc fit ius patrium et vere Germa- nicum. ( Lib. 1. §. 14. )

f. CXII. Repudium tamen huic communi Germanorum confuetudini Emponis

dederant ciuitates quaedam , quibus commerciorum amplitudo

pro fine erat. In huiufmodi enim emporiis contra&iora elle pracl^r;_

oportere praefcriptionis tempora , refte obferuant rerum ciui- pronis lium periti. Hert. elem. polit. Fort. II. Sed XI. f. J. pag. 447. tempori» et not. ad Pufendorff. iur. nat. et gent. Lib. IIII. cap. 12. f. J.

Mev. ad ius Lubec. Lib. 1. tit. 8. art. 1. Exemplum iam vi-

dimus Hollandorum , apud quos anni et diei pofleflio prodell ;

fi res auftore praetore adquilita fit. ( §. 110. * ) Et quis ne- fcit , excelfius ibi commercia terra marique , quam vfquam terra-

rum , florere ?

§. CXIII. Sed nefeio, an vlla alia ciuitas ad hanc ciuilis prudentiae Hinc Lt»t

regulam magis fe com po fuerit , quam incluta Lvbeca , Athe- ?*eac et

nae illae Germanicae , ernporiumque fplendidiflimum. Ex Lv- lmm°W- becensivm enim ivre et res mobiles, ( Lib. I. tit. 8. art. 1. )

et immobiles , ( Lib. 111. tit. 6. art. 3. ) anno et die praeferi- praelcri. buntur , nili dominus extra territorium abfuerit , quippe quo buntue. cafu ei adhuc conceditur annus vtilis ad res fuas vindicandas.

Sed et adionum apud Lubecerdes vix alia nota eftpraefcrip-

tio , quam vel annalis, vel multo breuior. * Vid. dijf. de prae- feript. artnaL iur. Lubec. a iure ccmm. diuerfa.

* Sic annali praeferiptione fe tuen- tur homines proprii, qui inierim quiere in poflelBone fuerunt liberalis , et in ,vrbe lares confiiraerunt. Lib. I. tit. j.

art. 3. uuamuis hoc vrbem illam commune habete cum aliis, veluti Brema,

Argeo rotato, Geflaria, Vienna, Linda-

uia , Northufa, Trcmcnia , Spira , de- monflrare nos meminerimus in dijfcru

citata f. 13. Sic er ad cuidionem rerum immobilium praedandam Lube-

cac nemo diutius , quam anno et die ,,

obligatus efb lib. III. ut. 6. an. t. Et bona vacantia, vertente anno , non vior

dicata

«7* ELEM. IVRIS GERM. Lra. IL Tit. HH.

dicata ab heredibus , filio adquiruntur. Lib.ll. ui. ». art. 14. aeque ac legata,

lub ea conditione rclicla , fi quii fe proximum cognatum efle probaret. Lib.ll.

iit. 1. an. 9. Formam porro aedificii,

quod annum et diem lfetit , impugnare nemo poteii : Lsb. J. iit. 8. an. a.

et dos, intra biennium non exaila, pro numerata habetur. Ljb. I.tii. j, an. a.

Quin et illud impugnari nequit , quod

relatum efl in librum publicum ( ia da H o:hs oberjhi Stadi-Buih ,) fi id in-

tra annum et diem a nemine impu- gnatum efl. Lib. V. 111. 6. ari. 1. Sed

et multo breuiora ibi occurrunt prae- Icriptionit tempora , veluti tridui, Lib. Illi. tu. 4. an. 1. trium mendum, Lib. I. tit. 1. art. x. quatuordecim dierum. Lib. r. iit. 8. §. 1,

§. CXIIII. Nec non Similis fere efl Hamburgenlium legiflatio , fiue quod vrbs

Hambur- illa florentilfima, ceu ThkaCIGsk fufpicatus efl , olim vfa Iit

gi. iure Lubecenfiutn , fiue , quod vtraque vrbs leges fuas ex eodem fonte hauferit. Annalis fane illius praeferiptionis , etiam

in rebus immobilibus obtinentis, velligium exflat IVB. Hamb.

Part. II. tit. 8. f. 7. Nacb aufsgang iabres vnd tages hm nit- mund verkauffie , verUjfene , vnd tn der Jludt- buch tiigefcbrie-

bene trbe ' anfechten , es fey dann , dnfs er durcb rechtmdjjige fu- cbe utubeimifeh gevvefen , fo bat er billig von zeit der vvijjerycbafft nach isibr vnd tug sj< geniejjen. Denique eo iure aeque breui

temporis fpacio praeferibuntur res per mare adlatae , de qua-

rum praeferiptione fecundum ius Hamburgenfe lingularis exflat

Io. Sam. Strykii diflertatio.

§. CXV. Inuefii Talis ergo fuit in Germania ante inueftum ius Romanum

turae vo- ptaeferiptio. Alterum adquirendi modum ciuiletn , et Germa-

cabulum nis proprium , IN vestit VRAM elTe diximus. Eli hoc vocabu-

anfi- lum cadentis Latinitatis , at fatis tamen antiquum , fi genuina efl

quum. formula, quam pofl alios attulit BarN. Brisson. de form. Lib.

VI. p*g. yo I. TV , Pascvti , FVSTE ILLVH INVESTITO , TV , Segniti , fvstem manv CAUTO. Eam enim formulam ad ae-

dium venditionem et traditionem pertinere, fatis conflat. *

* Itaque inuellitun nen modo in At proprie tamen ea accedebat tradi- rebus feudalibus, fed ailodialibus quo- tioni feudi , aliorumque praediorum ,

que , maxime immobilibus , locum ha- quorum vtile duntaxat dominium ali- bebat : nec vlia temere fiebat traditio , cui concedebatur. Ei de hac demum

cui non accederet inueltitura , ceu Iu- inuefiitura hic nobu Icrmo ell. penore capite ollendimui. ( §. 80. }

§. cxvi.

I

Digiti^d by Google

DE MODIS ADQ VIRENDI IVR1S CIVILIS. 273

f. CXVI.

Vtrum a veftiendo , an a Germanico vejlett , befeftipen voca- *’ bulum hoc natum lit, adhuc fub iudice lis eft. Quemadmodum an

enim a Germanico Britff eft barbarum breue , a Germanici' „.ani- Raib illud Italorum rot a, a Germanico Stelle , flallus et fintilia : cum!

ita fieri potuit , vt Germanicum vefien vel befcjltpen euaderet in feimlatmum inuejiire. Fr. a. SANDt de tffejluc. cap. 2. n. IO.

fcqu. G vndlingian. Fari. XII. n. 2. §. 7. Sed verofimilius tamen eft , ob formulam illam , ab ipfis Romanis , vt videtur,

protectam , Latinum eile vocabulum, et ideo huic aflui inditum,

quia dominus direftus ei , quem inueftitum volebat , vellem ali-

quam vel chirothecam falum, foilemniter porrigeret. * Schilt. ad tus feud. Alam. cap. 4. §. yy>. fequ. et de inueft. fimult. prine, cap. I. §. 1.

* In chara Lienuri Archiep. Brem. Fresnb Gloffar. Lm. T 'om. I. f. 966. apud Linocnsr. p. isS. iuper rtli- Jequ. vbi etiam ohendit , chirothecam <f«u/ no/lrat cvn chirotheu , ficui huiufmodi guaruonem , gnamum vel mos eft Uberis Saxomous , tradidit cur - vt unium ditia m efle. Sed et dominoa

tim. Aderas Comes frtdericus , aduocasus feudarum vatillos luos cion.nTe velle ,

tctlefiae , qui chirothecam traditionis, [a- dum eoldem inucltiebant, pluribus me-

eris reliquiis iinpofuam, vt mos eft , abf- dii acui exemplis erudite probauit il- tulit. Similia loca funt apud eutndem luilris a Lvdewig de ftsrm. ducat. Bran-

Limoembroc. pug. 1 69. et Car. dv denb. cap. 8. §. +./«». e.

5. CXVIL . _ _ Erat ergo investITvra aftus follemnis , quo dominus in

alterum rei cuiufdam dominium vtile transferebat , tradito rei

fymbolo, veluti liafta, chirotheca, velle, baculo, annulo , accedente nonnumquam fidei promiflione iurata , et llipulatione

feruitiorum militarium , atiarumue praedationum , veluti cenfus ,

canonis , operarum , laudemii. Quae omnia palfim tam accura-

te probauit Car. nv Fresne m Gloffar. Lat. fub voce irmejlitu- ra , vt fi eamdem operam conaremur fufeipere , aditum agere merito videremur.

§. CXVIII. Ritus inuelliturae fuerunt varii. Nam eadem , quae in tra- Laude-

ditionibus fupra obferuata efte diximus , in inuefiituris quoque

tum vafallorum , tum cenfitorum, locum habuerunt. Id tantum ™pneU’ obferuamus , eos quoque, qui inueftit uram acceperunt, domi-fti,um< nis praedare folitos varias res, tanquam redhoftimentum fadtae inuelliturae , veluti conuiuium lautum , vel par calcarium , vel

Heineccii Elem. baris Gcrm. M m chiro- '

s : '< f )/

. ’ r

• l t

r

i

»

' *

274 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.IIIL

chirothecarum, vel falconem , item canes venaticos, caponem,' corniculum venatorium , pauonem faginatum, veruecem fagina-

tum , vini modium , enfem , equum. Quae res , quas libi in prima inueftitura ftipulari folebant domini , poflea

certa pecunia aeftimatae , originem dederunt i.avdemiis. * Sim. van Leevwkn cenf. for. Part. I. Lib . //. cap. 21. n. 4.

Mu-

* Edidit laudatus v*N Leevwrh

ibid. p. 148. veterem indicem , quo exprimitur , quanta pecunia lingulae hu-

iulinodi res in curta 1'eudali Hollandi- ca redimendae One : ex quo adparct ,

coenam redemtam quinque rioreun Ca- rolinis , par canum venatoriorum , ren

koppcl w nd-kond. n , (ex Carotinii, par chirothecarum pro materiae diucrlitate

tribus vel quinque (eltertiis, par calcarium decem letiertiis , enlem duobus

Cardinis , equum quinquaginta Hore- nis, vinum Rhenanum lex lelteriiir. Ex

quo Cmul patet, ex iure Romano efle

laudemia, ad quinquageGmae pretii partis modum redatla. Eidem vanEeev-

wi» p. 14 9- debemus indicem alium,

quo cxprcifuin eli , pro lingulis monetis exoletis , ad quas illae res tam

olira redactae lunt, quantum praedandum fii hodierni commatis mimorum,

vbi aeltimari videmus et neu Lng.Jl n

nobel, cenen Viaamjcn nabei, eenen Kaiu-

krykfin fch:id , re» goud.n Jchud, een gonde £UiJ;n , een godden pm mg , ren pand,

tene marck, nne once, een Kooiunlu*

Toarnoyi , et monelas alias , pro laudc- mio loluendas.

•t,'

e - J I

"I, I

'

r 1

f. CXVIIII. Quoties Renouanda vero erat inuellitura a lingulis po Udioribus ,

inueflitu- ideo , quod olim iicuti feudorum , ita et aliorum praediorum ,

ra reno- dominium vtile non nili ad certum tempus , vel ad dies vitae ,

uanda ? daretur. 1. Feud. I. §. 1. Quod tametfi pollen in bonis cenliticis non minus, quam in feudis, mutatum lu : manfit tamen mos,

vt noui polleflores inuelliturae renouationem petere , eoque no-

mine praedare tenerentur laudemium, quo polfellio veluti redimebatur a domino. Vnde et kelevh vocabulum medio aeuo

inualuit. Gvdelin. de feud. Part. III. cap. 6. n. 13. SlM. VAN

Leevw. Pan. I. Lib. II. cap. 21. J. 3.

§. cxx. Axioma- Sed haec quidem de inuellitura dicla liifficiant. Verbolior ta de v- enim traftatio alterius loci eft, et maiorem curam defiderat. Ita-

liicapio- que methodi memores potius ex iis , quae liifta funt ha&enus ,

uret in- haec iuris Germanici eruimus principia : I. Germanos in prae- noiiiaira, feriptione non diilintilTe res mobiles ac immobiles, nec inter

prjefentes et abfentes diferim^n datuille, iinmo ne quidem de

bonae malaeue fidei pofleflione fuiffc folhcitos, fed folius tem-

poris

/

j» a- - -

Diqiti; I by Google

DE MODIS ADQVIRENDI IVRIS CIVILIS. 27;

poris lapfus, et quidem annorum xxx. habuifle rationem. II.

Eam praefcriptionem et dominium adiecilTe polleirori , et alterius a&iones exclufille. 111. Inuellituram quiique alteri vtl de-

difle vel confirmafle dominium vtile. 1111. Circulos tamen

hos non parum turballe receptum ius ciuile et canonicum.

§. CXXI. Ex primo itaque axiomate reddi poterit ratio, ( 1. cur et An hodie

hod e quibufdam locis in Belgio eadem fit mobilium , ac im- vb;que

mobilium, praefcripuo , eaque ( 2. triginta fere annis, et quod «buerii excurrit, abfoluitur. Franc. Zyp. notit. iur. Betg. pag. 77. (j. Cur

eadem prae fcriptio tricennalis etiam in Saxoma, et vbi ius Cui-

menfe viget , obtineat , quamuis ibi mobilium praefcriptionem iium anni et diei fpatio finiant , nullo tamen luris Saxomci textu pr^eicri-

fatis euidente fubnixi. Carpz. Pan. II. Conjl. j. d;f. 6. «. 4. Pu° ? Ord. pol. Magdeb. cap. 52. §. 1. Ivs Prov. Prsss. Lib. 11L

tit. 4 Aft. I. fi. 2. ( 4. Cur, quamuis, recepto iure Rom..no , mores patrii non parum ceperint detrimenti , in paucis tamen

Germaniae prouinciis iuns Romani principia per omnia feruen-

tur. *

* Sic enim iure prouinciali ducatus Bauariac immobiles emiionis titulo

comparatae , quinque annis inter prae- lentes , decem inter absentes praelcri- buniur , in reliquis ius ciuile Irruatur.

Balthas. Refoi. I. tit. 9. n. ie. Ita et

ivs Nome. Pari. II. tit. te. §. ji. con-

tra principia iuris Rom. in praelcri- peione mobilium inter praefenic. ct ablentes difiinguu. Qualia et alibi pall.m

obleruare Uccbit. 'i.

§. CXXII. . Ex eo vero, quod ne bonae quidem fidei olim iure Ger- Anbo-

manico ratio haberetur, ( $.120. 1.) efle arbitramur , ( y. quod vel

ifttus in Belgio ne hodie quidem habeatur ratio. Sim. vas h' Leevw. ibia. n. 10. ( 6. Quod alicubi et res furtiuae a tertio dt' breui fatis tempore poilint vfucapi. Ivs Lvbec. Lib. 1 tit. 8. Jeamt

4 rf . 1. Ivs stat. Hamb. Fert. 11. tit. 19. fi. 3. (7. Quod, vbi ratio? bonam fidem exigunt hodierni mores, eam tamen praefumendam

exiftiment in praefcriptione longiflimi temporis vel tricennaria.

* Carpz. Part. II. Conjl. 111. Def. 6. et 7. Stryk. Vf. bod. Lib. XXXXl. tit. 3. fi. 2.

* Hoc vere ex Germanici iuris prin- de bona fide proptmedum tollar. Hinc cipiis ell , atque ita comparatum , vt Thouas. itnt. ad Injl. p 1 6 Uodnna iuris Romani ct canonici doctrinam de Urna fide tt n,fio utulo <n praefer iuio-

M m 2 »*

'

'4

' t

a J6 ELEM. IVR. GERM. Li b. II. T i t. IUI.

ne tricennaria parum vtiiitatii in praxi ket bonam fidem, et iufium titulum , fed habet , quum communiter Jlatuatu praClt- vtrumquc praejumt , rufi ab adnerjario ei , non opttt habere pofiefjorcm , vt pro- probetur contrarium.

§. CXXIII. Praefcri- . Quumduc > vbi fupereft praefcriptio Germanica , ea et do- ptio t- m*n*urn adiiciat , et aaiones excludat : ( f. 120. 2.) (8. confe- nius gc- cjuens ed , vt nulla inter vfucapionem et praefcriptionem difte-

neris a- rentia fit : et ( 9. ne quidem inter longum ac longiffimum tem- pud Ger- pUS didinguatur , multoque minus ( 10. inter temporalem et manos. perpetUam praefcriptionem difcrimen (it , fed ( 11. haec omnia

ex lure Romano in mores Germanicos migrarint.

§. CXXIIII. Effectus Quae de inuediturae effefhi diximus , ( §. 120. 5.) ea et in: <

Germania obtinent. Nam ( 12. eam confequuti dominio rei v- tili fruuntur, et ( 13. non modo rem vindicant a quocumque

podedore, fed et ( 14. fruftus omnes ex re percipiunt, quin

et ( ij. a domino, a quo caudam et inueflituram habent, re&e

petunt edictionis praedationem, (i res iure fuerit euifta , tan-

tum abed, ( i(5. vt a domino pro lubitu expelli aut praedio priuari pollint.

§. cxxv. Esus re‘ Quumque tunc demum id transferatur dominium , fi rite fafla Huifiu e(l inucditura : ( §. 120. 3.) omnino requiritur, ( 17. vt eam

podedor iudo tempore renouet , ( 18. et domino praedet laudemium, die lehn-waare , vel den treinluuf. * ( 19. Vt et lit-

teras inuediturae a domino impetret, et ( 20. pro iis praedet

aliam mercedem , quae vocatur der fchreib-fcbillinr. ( 21. Vt

vbi adhuc fymbola quaedam adhiberi folent , ne icf quidem o- mittendum ut. Quamuis ( 22. haec omnia ordinarie , mutato

tantum podedore , non mutato domino , praedanda, fint in bo-

ijis cenaticis iaudemialibus..

* Huius vocabuli origo non oblcura Sim. van Lirvw. iiti. p. >48. Quum «uTc poreft iis , qui quae §. 118. dixi- itaque poflea haec omnia pecunia ae- mus contulerint. Inter ea enim, quae /limarentur : ea pecunia non potuit olitn laudemii loco praedabantur, erat commodiore vocabulo notari, quam der etiam coena opipara , een goede mael- weinkauffi. r?4t , et vini modium , een fioo p wyn.

§.. CXXVL

• /

Diqitized bv Google

DE MODISfcADQVJRENDI IVRIS CIVILIS. 277

§. CXXVI.

Quod denique hos iuris Germanici circulos paflim turbarit *us com' ius Romanum , m Germaniam inue&um , ( §. r20. 4, ) argumen-

tis conflat pluribus, veluti ( 2}. quod mores in praefcriptioni- (jum bus triginta annorum vbique fere requirant bonam fidem permulta

petuam , ob cap. vlt. X. de praefer. Coler, de Procejf. exfequut. mutauit

Fart. I. cap. 3. n. IOJ. Schneidew. ad pr. Injl, de v'uc. n. 17. ei **■** Mynsing. Cent. 4. Obf. 6. n. 4. ( 24. Quod tempus triginta Pr*eC:rl'

annorum , anni et diei extra Saxoniam plerifque locis neghgi- t"10nem’ tur , recepta longi temporis praeferiptione Romana. ( 2t. Quod vbi adhuc obtinet illa annorum triginta et vnius , fex hebdo- I madum , et trium dierum praeferiptio , (irnjl tamen receperint praeferiptiones , iure Rom. certis temporum fpatiis circurafcri- ptas,e. g. annalem aftionis iniuriarum, biennalem altionis de

dolo , quin et quadraginta annorum et immemorialem. Carfz. Fart. II. Conft. J. defin. 4.

f. cxxyii. Nec minus inueftituram Germanicam valde turbauit ius Ro- et circa

manum, veluti ( 26. dum et in bouis cenliticis eam renouart inue,t*t*‘- iuflerunt ICti, mutato domino : ( 27. dum laudemium Ger- ranu manicum confuderunt cum laudemio emphyteutico , et hinc ( 28. alicubi quinquagefimam partem pretii, alibi multo plus, laudemii nomine exigere coeperunt. Vid. FraNzk. de laude- mits. Vnde (29. tanta efl bonorum vel praediorum rufticorum diuerfitas in Germania , vt in vna eademque prouincia vix bi-

na praedia ciufdem generis reperias , quorum eadem per omnia fit hac in re conditio.

T IT. V.

DE SERVITVTIBVS.

§. CXXVIII.

HA&enus de dominio, ciufque adquirendi modis . quantum T _ , latis efl, diximus : proximum eil, vt et de sf.rvitvti- • Bvs quaedam adiiciamus , ( §-30.) quamuis de iis tam pauca et unc:.^ ?ji legibus antiquis , et in aliis vetuflatis monimentis , occurre-

M m 3 re

278 ELEM. IVRIS GERM. Ltb. II. Tit. V.

re fateamur , vt non poflimus non in hoc quidem iuris capite eife pauilo breuiores. Quamuis vero et peksonales et hea-

lks 1'cruitutes habuiffe videantur Germani : tamen quia priores rarius intra feruitutum naturam fubfidcbant , et plerumque de-

generabant in dominium vtile , ( $. jj.) de kealibvs potillimum hic erit differendum.

Eae adeo

funt ne- ceflariae ,

vi nec

Germani iis carere

potue-

rint.

An Ger- mani

omnes

leruitutes, lub- tilitatcs-

que circa filas, re-

ceperint !

§. CXXVIHI. Non ita comparatae funt res hominum, vt cuiquam omnes

vitae commoditates abunde fuppetant. Immo potius, < juum non

'ideo res inter mortales Jiat diuifae , vt omnis bonorum communica- tio cejjaret : inde contingit , vt non folum ex lege humanitatis al-

teri Jaepe res nojlras , earumue vfum debeamus concedere : fed etiam , vt alii ius aliquod perfeci um in re nofira /ibi quaerant , adeoque ex re nofira vtilitatem aut commoditatem aliquam fibi com-

parent, ceu rede docuit Pvfendorffivs de utre nat. et gent. Lib. II U. cap. 8. JS. i.

§. cxxx. Itaque et veteribus Germanis non plane ignotas fuiffe fer-

U i tutes , tacile efl ad intelligendum , quamuis res ipfa doceat , Germanos veteres nec omnes fubtilitates, quas acutiffima lure- ,

confultorum Romanorum natio excogitauerat , nec omnes feruitutes , quas luxus vitaeque elegantioris Rudium inuexerat , in

vfu habuilfe. *

* Rede Thomai. Kou ad Pandefl.

Lib. VIII. ut. I. p. i*t. Quamuis feruitutum materia Jit maxime praCitea : pro-

pter ea larfr.it non fcquitur, quod G.rmani

omn i Jubitluaici ICwrum Rom. in dt- Oruia de fermtut.bui r.eeftrm:. Et qui-

bulilam inlcricdis p. lij. Glim tempo-

re Jptculi Suttuci ei Saxonici vixaiiatjer • tutuics videmur in vju fui/Je , praeter

feruitutem flillicidii, ei fimilei , tamquam

in magna veterum aetufieiorum Jimpliei-

tate, et quia feruitutei Romanorum, etiam

ntjhcac , non quadrarim ad fia-um antiquum Germanorum. Pojlea luxu etiam

apud Germano t ertfeente , in vfum pe-

dct.nnm venerunt altae quaedam , Roma -

nii vftxaxat.

Seruitus

apixl Germ. etiam in faciendo

ccobllu.

f. CXXXI.

Quod ad prius attinet , ea erat apud Romanos feruitutum natura, vt illae non in faciendo, fed vel in patiendo, vel in non faciendo, confidere viderentur. PoMponivs / tq. §. i. D.

de feruttut. Seruitutum non e a natura eft , vt aliquid faciat quis ,

veliti t viridia tollat , aut amoeniorem prorpeflum praefici , aut itt

hoc vt in fus> pingat , fed vt aliquid patiatur , aut non faciat-

Sed

t

DE SERVITVTIBVS. 279

Sed hoc principium numquam recepifle videntur Germani , apud

quos praedii vicini pofTeflor vicino alteri non minus faepe fa-

ciendo feruiebat , quam vel non faciendo , vel patiendo. *

* Ex inllituto hoc , vt alios iam titnii LipGae MDCCX. et Ephraim praetermittamus, olienderunt Gu. Gibardvs de Jenwwibtu m faciendo

Gottl. Tinv* ut dijj. de feruitate fa- confifk imbui Ien. eodem armo deleni,».

§. CXXXI1. Exemplo ede pofTunt operae rulbcorum , faepe in Germania

non domini tantum , fed et extranei praedio praellandae. Has

enim non perfonis , fed ipfis praediis inhaerere , ac vna cum

praediis ad omnes polTeirores uanlire, quin et in rem produ-

cere aftionem, refte obferuat Casp. Manzivs decif. palat. Quaejl.

XXII. n. 14. Eafdem vero operas in faciendo confidere , ne-

mo erit , qui dubitet.

§. CXXXI1I. Hinc in vetuflis munimentis fubinde fit mentio angariarum

et parangariarum, certae villae praedandarum : Charta Chrodo-

2 angi Epifcopi anni 7 6j : Debent auenam de ftlua , quae ad vil- m Ijmburc pertinet, ad Paterni villam angariare. Et glossa

1VR. Prov. Sax. Lib. I. art. 2. PJieghajften Jind , die in dem

lande eigenes haben , da fie pfiichtig fmd , etirat vormgeben oder z v THVN. *

Hic ergo aliquis dominus eft prae- III. a'i. 41. Etlithe dienfibarkeit tiegi

dri lui , et ob id umen alteri feruii, et a.if tuum maniu , alfo dafi tr dienen quidem faciendo. Non ergo hic intel- muft , xmd dief. find cigtn. Eiluhcr leutt liguritur op.rje , quas homines proprii dienftlxrkcii aber U gl aUein auf ihrem debent, ob leruitutem perlonis luis in- gure, aifo , dat vier dajflbige gut heu, cubantem , led quas liberi debent ex mufi dm/vr iunen. praediis luis. Glossa eadem ad Liir.

$. CXXXIIII.

Eiufdem generis erat feruitus oues agendi in alterius agros ,

fiquidem et tunc aliquid fieri debebat in alterius commodum ,

et ita quidem , vt hoc onus non perfonae alicui , fed praedio ,

incumberet , idque alterius praedio neceffario eflet praedan-

dum. Inprimis vero eo pertinebant lura bannaria , veltui quod

quis frumenta in alterius mola comminuere, * vinum vel ce-

reuifiam ex alterius caupona petere , quin , fi coquere cercui-

fiam vellet, tam non nili in alterius offieiua ccreuifiaria, coque-

re

Quod probatur

exemplo

opera-

rum.

I n primis

angariarum et

paranga-

riarum.

Nec non

obligatione alterius .1-

gros oui-

bus fuis lietifican-

<Ji , et iuribus

hrnna-

,***o

- X '

i.. t

. /

r. i i

i

/ t

r. i i

• t

*

\

2&0 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. V.

re polTec. Cuius rei exemplum exftat apud Avb. Mikaevm donat, piar. C4p. J4-

minantis vocata eft farinagium, de quo

Car. ov Fresne in glojj. jub voce ft-

i inagium p. jdi. Tom. IL

* Tates homines farinarii in diplomatibus vocantur , veiuti apud Toel-

wer 10J. dtp:. putat, nu i.ji. t. Penfio

ob id pracltanda poiTdTori praedii do-

§. cxxxv. Subtilius- Sed et reliquas iuris Romani fubtilitates ignoraffe videntur tes iuris Germani. Quum enim iure vetuflillimo vrbibus fplendidis plane

Rom. de carerent : ( Lib. I. §. 99. fequ. ) quis crediderit , iure Germa-

leruitu- nico tunc jnter rulticorum ac vrbanorum praediorum feruuutes

burit*"11" (^cr'men abquod fui (Te ? Et quis fibi perfuaferit , tam fubtili- ignorafle ter pbilofophatos e (Te maiores noftros , vt (latuerint, caudam videntur Teruitutum oportere elTe perpetuam , L 28. D. de feru. praed.

G.-rma- vrb. I. vn. $. 4- D. de font. vel eas omnibus fundi partibus in* fd* haerere , /. 6. D. de feruitut. ac indiuiduas eile , L 2. §. 4. D. de

V. O. denique ad tempus conlLtutas ita e(Te perpetuas, vt non

nili ope exceptionis finiantur? I. 4 . pr. D. de /eruit. Conf. Tho- MAS. ibid. p. 122.

Germani $■. .CXXXVI.

ct alias , Ex iifdem vero principiis patet , et pauciores , * et plane et pa»- alias olim Germanis leruituccs tuiiTe quam quae in iurifpruden-

ciores tia Romana occurrunt. Prout enim vel aedificandi , vel rei agra-

leruitutes riae et pecuariae rationes id exigere videbantur : ita alias ahaf-

babue- que f,bi commoditates a vicinis ltipulabantur. Quod quin et aliae gentes fecerint , nemo forte dubitabit.

runt quam

Romani. * Hinc in vetuliis legibus vix quidquam de leruitutibus cajetur, nili quod

in LEGE Bvrg. AiJti. I. tu. 1. 7.

legas : Di Jerui:u:e ivminis vel aeris

JimiUier eonflitutum , vt inter pi tumorum

fabrtcai decem ptdei, inter publicat quin-

decim dimittamur, fecundum legem Iheo~ dojii. Vbi laudatur I. 4 6. ( . Ihcod. de

eper. pubi, et alia, quae lub «f. C TJtmd. de aedtfic. priuat. delidcratur, at leruaia

eli a Fapiano in rejponfii titt jwv In

eadem legi Bvrg. mii. §. 4. de ler- uitute VIAE et ACrvs dicitur, eam bien-

nio et amiti, et adqturi pojfc. In IVRS

Prov. Sax. Lib. II. an. 49. mentio (it

feraitutis stillicidii , laltira in editione Zossli aha et verfione Latina ;

Et mag kein mann feine trmffe hingtn

in eincr andern hoff. Sed in vetuflis editionibus Saxonicis , tum Augullana ,

tum Zobeliana anno 16 14. edita , et

cura Iac. Fr. Lvdovici recula , paullo aliter fefe habet textus : It en fcluU

neman fync Ofcn ktngen in enet andern mannet houe. Item : It ne mot 0 k ny-

mant jyne Ouefn hae n in enyt and m martni hoff. In Vindoboncnfi codicc pro

Ojen vel Ouejen legi Obeze , et in rubrica von Ouetbomen oblcruat Schilt.

Exerc. |8.§. 1. quae rubrica et in Zo-

beliana paullo ante laudata occur-

rit. Vt adeo incerta fit huius loci fen- tenua.

§, CXXXVH.

Digitized by Google

DE SE.RVITVTIBVS, 281

§. CXXXVII. _

Itaque servitvs Germanis erat ius quodcumque in re alie- tia , fiue perfonae , fiue rei , feu praedio conflitutum , (iue in ex mente

patiendo, fiue in non faciendo, fiue in faciendo confideret. Vn- Gcrma.

de et generali admodum vocabulo feruitutes dicuntur Gerecbttg- nomm. keiten. Quo iure nos etiamnum vti , res ipfa fatis docet.

§. CXXXVIII.

Quis enim ignorat , ( 1. hodienum aliquando operas non Scruim' domino, fed tertio, deberi a rufticis ? Cui incognita ( 2. obii- gatio alterius agros ouibus fuis laetificandi flercorandiue ? ( der cj edam-

horten-fchUg.) Sveser. Tbeatr. pag. ̂ 80. Quem fugiunt (}. iu- num lii- ra bannana, feu obligationes, panes coquendi in alterius fur- pertunt. no , frumentum comminuendi in alterius mola , cereuifiam pe-

tendi ex alterius caupona , aliaeque huius generis , de quibus ex

inflituto iam aftum eft ab aliis. Vid. Sveser. ibid. pag. J14.

Stryk. in vfu dig. tit. de /eruit. §. 4. Petr. Mvller. dijfert. de molis j bannariis. Quis nefeit denique , ( 4, multarum ciuitatum ffatutis , veluti iure Lubecenfi , multa de aedificiorum for-

ma flatui , quae cum iurifprudentiae Rom. principiis nihil fere commune habeant ?

f. cxxxvirn. Attamen ideo negare nolim , ( y. in reliquis , quae ius Ger- Quomo

manicum non definiuit , receptum efle ius Romanum. Id modo ads“‘*

do obferuamus , ( 6. polle etiam feruitutes in faciendo confiflen- ranlwr tes, vel iura bannaria , non modo lege, flatuto , conuentione

conditui : Born. de eo quod iufi. ejl circa molend. eap. y. f. 7. fequ. verum etiam praeferiptione adquiri. Quia tamen ( 7. fru-

mentum comminuere in alterius mola, vel cereuifiam ex alte-

rius caupona petere inter res merae facultatis funt , quae praeferibi non poffunt : patet, non fufficere, aliquem huiufmodi quid fecilfe per tempus longiffimum : fed (8. requiri, vt praedii do-

minantis pofrelTor aliud afturum pignorando prohibuerit , pro- hibitufque ea in re per longillimum tempus adquieuerit. Beyek. fpec, iur. Germ. Lib. II. cap. 7. §. 2<S.

N n Hcineccii Elem. luris Germ. TIT.

a8a EL EM. IVRIS GERM. Lib. II. Tjt. VI.

T IT. VL

DE 1VRE HEREDITARIO , ET SPEC1ATIM

DE PACTIS SVCCESSORIIS.

§. CXXXX. Riris he- r i ' Ertium ius in re , quod et Germanis non ignotum fuifle

X diximus, ( §. Jo. ) efl ivs hf.reditarivm, quod tamen plane aliud fuit lure Germanico, quam Romano. Quum enim

ex huius principiis duplex eflet hereditatum conditio , eaeque vel ex teftamento , vel ab inteftato ad aliquem pertinerent , §. vlt. Inft. per quas per/, cuiqu. adqu. pafta vero fuccefToria fiue de alterius pacifcentis , fiue de tertii hereditate adquirenda inita, non modo irrita , fed et bonis moribus aduerfa, quin, odiofa, et plena triftiilimi et periculoli euentus viderentur : /. 19. et I. vlt. C. de paci, apud Germanos nec teftamenta con-

debantur , et paftis huiufmodi fuccefToriis nihil erat apud maiores noftros frequentius.

§. cxxxxr.

rcditjrii

non eadem caufla

Germa- nis, ac

Romanis.

Tefta- Vt rem teflimonio , ex vltima antiquitate repetito , demon» mema Uremus: rem omnem conficere videntur illa Taciti de mor.

Ccrma- Germ. cap. 20. Heredes fuceejforefque fui cuique liberi : NVLLVM nis igno- testamentvm. Si liberi non funt , proximus gradus in fuccef- la‘ ftone fratres, patrui, auunculi. Quamuis enim et haec Taciti

verba captare quidam non dubitent: * clariora tamen illa funt, quam vt vili cauillationi locus e(Te videatur.

* Varie ea interpretantur viri quidam docti , aliis non ipla telUmenta ,

fed nimiam illam miferamque diligen-

tiam , Germanos ignoratio exilliman- tibus: Marqv. Frener, de lutei, de-

flor. p. 41 f. aliis haec de teflamentis faipns duntaxat accipientibus : aliis ob

iplatn paupertatem rerumque omnium indigentiam teliamentis apud Gcrma- not locum titille , negantibus , quos

omnes raerito refellit Sam. Strviuvs

de fuccejf. ab inlejl. Dijf- VIII. cap. 1. §. a. recte iimui obieruans , non fuffira- gandum elTe CONRIMilO , qui in praef. ad Taciti libellum teltamcnta lege pro- hibitiua a Germanis acta efle in exli-

lium , ccnfuit. At ne ipliim quidem

Strykivjs recte expoluitie Tacjti lo-

cum , mox adparebit.

§. CXXXXIL

DE I V R E HEREDITARIO. 28}

§. CXXXXII. 3 , Ft ne In primis fubtilis magis, quam folida, eft dottiffimi Strtkii tunc qui-

interprctatio , qui teftamenta Germanis aeque, ac aliis genti- dem in

bus, in vfu fuifle contendit, vnoque tantum cafu ea txlulafle vlii,quati-

exiftimat, puta, fi liberi aut cognati effent, qui legitimam he- do

reditotem caperent. STRYK.. de fuccejf. ab inteji. DiJ. VllL cap. ” *. §• 3' erant, li-

$. CXXXX1II. cet dii-

Qoamuis enim incredibile videatur viro dofliflimo , Ger- j""?*. manos folos tam barbare fuifle fiupidos , vt , ne deficientibus ipnn^. quidem liberis et agnatis, bona fupremo iudicio in alios tranf- deIlir ag ferrent , fed ea , vcluti in medio pofita , quorumuis rapinae re- Strjkii

lifta mallent : barbarae tamen flupiditatis hoc efle argumentum argu- nemo facile dixerit , quum, ipfo fatente Strykio eant. ftft. mentum

cap. 1. 8. fatis beatae fuerint refpublicae , quae olim nullos Ptra>WB' cuiquam heredes efle voluerint , quam legitimos *.

«Nec ideo verendum eft, quod ve- triis legibus non prohiberemur. Et retur vir dodilSmtis , ne hereditates , quis ignorat , bona vacantia et apud exfulamibtis c duitate scitamentis, vel- Germanos tilco cettiHe , cumque et ho-

uti pro derelictis habitae cuiuis occu- die.’ non raro occupare hereditatem ,

parui pateant, quum deficientibus co- quando omnibus permifla eit tefla- gnatis , donationibus , traditionibus, menti faClio ! Conii Bkve». in pojit. pactis, iucccitorcs fibi nominare pa- p and. Ub. XXVIII. tu. t. p. m, 45^,

/. CXXXXIIII. h Nec magis ftringit alterum , in quo magnam fatis fiduciam ad (cculr.

collocare videtur, argumentum. Quamuis enim fide Lehmanni dum,

chron. Spir. Lib. II. cap. 20. par. 98. referat , Carolum M. vi-

ftorem , Germanis , difficili bello perdomitis , teftamentifafbo- nem ademi fle , reflitutam poftea a Ludouico Pio : atque inde

colligat, cos ante Caroli M. tempora modum quemdam teflfn- di qualemcumque in vfu habuifle : eo tamen argumento vfurus protefto non fuiflet , fi feriptores veteres , quam PaVT.lvm Aemilivm vel Christ. Lehmannvm , confulcre maluiflet *. •

* Rei fundus ett locus veteris nu-

dioris vit a i Lvdovici Pii , qui ad

annum 814. notat : J^uo tempore Sa- xonibtu atque Fufonibut tvs paternae

HEREDITATIS, quod Jub patre ob p.r-

fidiam legaliter perdiderant , imperatoria

■clementia rfftituit. Non ergo tefta-

mentifaClione a Caroio M. priuata» erant hae gentes : led iurc paternae

hereditatis, id efl , bonis auitis, quip-

pe filco principis ob earum perfidiam addictis. Hinc /latim fubiungit idem

audor , benignitatem illam Ludouiri

Pii multorum incurrifle reprehenfio-

N n a oem»

'h

1 1

384 ELEM. IVRIS GERM. Lib.IL Tit.VI.

1 ►

;■ )

nem , exiftimantium , gentibus illis , nouarum rerum lludiofifEtnis , fub-

trahi potius oportuille , quam vitro fub- minillrari perfidiae inftrumcnu. Quid

vero periculi Franci metuiflent a miferis illis , fi nihil aliud illis indui*

filici princeps , quam liberam letamen- tifj&onem l

k

i

/t I

Succeffio

apud Germa nos vel

partilia vel legitima.

FaAa

fijceeilb- ria omnis

generis apud Germa-

nos lici-

ta.

§. cxxxxv. Itaque Taciti faltim temporibus ignorafle Germanos tefta-

mentifa&ionem , extra omnem dubitationis aleam politum vide-

tur. Nec interie&o tempore ea adeo, frequentia fuide in Ger-

mania magna , paullo pod ex inflituto demondrabimus. Itaque

fieri non potuit , vt antiquidimis temporibus hereditas vel testamentaria, vel legitima effet.- fed omnes Germanos vel

ex pacto , vel bx lege , ad eam peruenifle oportet.

§. CXXXXVI. Pacta fuccedoria Romanis non parum fufpc&a , apud Ger-

manos omni periculo tridioris euentus carere videbantur , * fiue quis de tertii , fiue de alterius pacifcentis hereditate, vel

acquirenda diuidendaqtte , vel confer uandx , vel omittenda repu- diandatte, pacifceretur. Omnibus enim his conuentionibus ni-

hil omnino turpitudinis bonifque moribus aduerfi inefle, exidimabant.

Veluti

difjlofi-

siua.

* Apud Romanos , dluiciarum cu- pidillimos, in peius ruentibus prilcii moribus , nemo diues vitam fine pe-

riculo agebat , cuius heres edet notus. Illius enim mortem captabat heres ,

illi ftruebat infidias, illum quam primum malo veneno , vel altis diris mo-

dis interimere (ludebat , vt haberet

hereditatem , quam cxlpcrtare nimis lentum negotium videbatur. Et hoc

era| votum jaftandoe morus , I. II. C.

de tranfafl. quale illud apud Ovio* Metdmorph. Ltb. I. v. 148. quo fdtut

ante diem patrios inquirit in annos , de

quo plura Io. Coxas. Mifcelt. Ltb. K tap. 1 Alciat. parerg. Lsb. II. eap. 31. Nihil horum erat, quod metue-

rem Germani , de quibus Itatim lequitur apud TaCiTVM cj p. ao. Citanto

plus propinquorum , quo maior aijtnnim numerus, tanto gratiofior feneClus , nec vila orbitatis pretia.

f. CXXXXVII.

De tertii hereditate aliquando paflos efle Germanos , fatis

odendit paftum , inter Guntchramnutn et Childebertum riges initum , luper hereditate Brunicbildfs , cuius partem maximam fibi viua Brunichilde ad dies vitae dtpulabatur Guntchramnus ,

fe mortuo redituram ad Brunichildcm , eaque defunfta ad heredes eius. GreG. Tvr. bijl. Lib. Vitlf. eap. 20. Qjia tamen

huiufmodi paftiones aliquando parum aequae videbantur placuit poftea eas prohibere. Nam Cafitylar, Lib. VII. cap.

338. t

DE I V R E HEREDITARIO. a8j

328. cautum legimus.- Nulli quidem de bonis vfitr pandis virorum t * nec diuidendi contra bonos mores , concejja licentia tjl , fed ,

praecipiente patre , diuiftonem , ab eo fallam , durare , fi modo

vfque ad extremum eius viuendi fipatium voluntas eadem perfeue-

rajfe , doceatur. Quae quidem ex L 2. C. Theod. de famil. erci/c. defumta efle , res ipfa docet.

* Iu hunc textam fi fiunt Prtr. Pro virorum enim legendum dTe vi- Pithoevs , Fr. Lindenbrogivs et itorum , refle vidit > criticae alioqum

iple Stephan. Balvzi vs, quorum parum deditus , Sam. Strvkivs de

nullus ne inter variantes quidem le- ftuteff. at intejl. ‘b id. p- clo. Et illud £dones monuit t mendum hic fubef- fane viuortun ell etiam in d. I. ». C.

te : quod tamen in oculos incurrit. Thtod. de fam. ertife.

§. CXXXXV11I.

Multo minus itaque dubitare fas eft, quin ratae fuerint in cenfer- Germania padiones fuccefToriae , quas conservativas vulgo ualjua.

adpeilitant , quippe quas ne iuri quidem Romano aduerfari , vulgo contendunt, io. Coras. Mifcell. Lib. VI. cap. 9. Mev. ad

Ius Lubec. Part. II. tit. I. n. q8. Strvk. de Juccejf. ab Intejl.

ibid. cap. 3. §. 3. Et fane huc pertinet exemplum emfdcm Chil-

deberti , qui, quum Guntchramni patrui regnum hereditatem-

que fibi et ex lege, et ex adoptione, deberi Iciret, interuenien- tibus tamen aliquoties fimultatibus , nouis padis fibi cauit, ne

a patruo patreque adoptiuo exheres fieret. Grf.g. Tvron. hift. Lib. VIIIL cap. 20. Aimon. de gejl. Erane. Lib . III. cap. 68.

§. CXXXXVIIII.

Saepe etiam , padione intercedente , aliquis renunciabat he- (jenun. reditati, non morio iain delatae, verum etiam futurae. Id apud Francos fiebat ritu follemni , quem ita deferibit lex Salica tit. 6 J.: Si quis de parentela tollere fie voluerit : in mallum aut

in tunchinium adm altare ( ambula: e ) debet , et ibidem quatuor f te-

pes alninos fuper caput fuum frangere debet in quatuor partes , et illos in mallo iacere debet, et ibi dicere : QVOD SEDE I vr AMEN-

TO , ET DE HEREDITATE, ET DE TOTA RATIONE ILLORVM

( de tante leur race ) TOLLAT. * Et fic poflea , fi aliquis de fuis parentibus aut morietur , aut occidetur , nulla ad Ulum compofitio

hereditatis perucniat. Simili modo fi ille moriatur , ad fuos paren-

tes non pertitteat caujfa , nec hereditas eius , fed amodo cum duodecim iuratoribus fie exinde ethteat. * Hae

N n 3

a$6 ELEM. IVRIS GERM. Eib. II. Tit. VI.

* Hae enim caudae praecipuae e- fulci pere , aui eorum caedem vindi* rani , quibus homines pcrmouebantur, care , aui vna cum iliis iurare coge* rt eiurarem familiam, omnique iuri remur. Vid. Hier. Biunon ad ig.

agnationis atque hereditatis renunda- Salte, h. i. f. 8J4. Gs. Eccaro. ibid. reni, ne (cilicet inimicitias agnatorum f. 108.

§. CL. Adqui- Sed vel maxime inter Germanos obtinebant pafta adqvi-

fidua. srriVA , non modo inter illuftres , led inter plebeios quoque.

Ea vero duorum generum fuifle , comperio. Vel enim polTeffor inter viuos in aliquem transferebat hereditatem , alimenta (ibi flipulatus: vel, feruata fibi poflellione, camdem poli mortem demum ad alterum redituram pollicebatur. Prioris pa&ionis exem-

plum exftit apud Marcvlfvm formul. Lib. II. cap. 13. poflerioris Lib. I. cap. 12. Lib. 11. cap. 7. et 8.,

Horum follcmni- At fiue priore , fiue pofteriore modo , quis pacifceretur :

ta» ex le- follemnis quaedam intercedebat traditio , cuius fere omnes gen- geSalica. tium Germanicarum leges faciunt mentionem. Lex Salica tit.

49. eam traditionem , quae vel adfatomi a vel adramitio dicebatur, iieri iubet in iudtcio , fub fcuto , ia&a in (Inum heredis .

fefluca , et adu poffeiTorio ab hoc in donatoris bonis exercito ,

* adhibitis denique teftibus , qui , haec omnia fada e (Te , adfirment. At longior eft haec fabula , de qua videndus Ecca&- Dvs in tomment. p. 92.

* Hic udus ita delcribitur in legi

Salica : to/iea ipje , in cuiuj laijam ,

feftucam iaClauit , in eafa ipjiut manere

debet , et hojpitee tret fufcip.re. Et qui- bulilam interieris : Iret tefiet habere

deb.-t , qui mrau dicant- -quomodo vi- dijjhu hominem illum , quod fortunam

fuam donauu in iaifo , - - et quod in ea -

fa illitu , qui fortunam fium donauit i

ille t cuitu in latfam fcjlucam iaciauir ,

ibidem manfifjet , et hqfpitee tret vel

ampliut collegiffet , et pamffet , et ei ibi-

dem gratiae egtffent , rt in heudo ( men-

ta ) Jtto pultet mandtteajfent , et te Ilei coUcgiffent.

f. CLII.

Ex lege Simile eft, quod lege Ripvariorvm tit. 48. cautum legi-

Kipuano- mus . j-j qUIS procreationem filiorum vel filiarum non habuerit : om- rum' nem facultatem fuam tn praebentia Regis , ftue vir mulieri , vel

multer viro , feu cuicumque libet , de proximis vel extraneis adop- tare in hereditatem , vel adfatimi per feripturarum feriem , feu

per traditionem , et tefiibus adbibitu , fecundum legem Ripuariam licetf

%

Digitizedby Google

DE I V R E HEREDITARIO. 287

licentiam habeat. Itaque ea paftio de futura fucceflione vel co-

ram rege mibatur, vel in iudicio publico, fiue per fcripturam ,

fiue per traditionem, praefentibus teftibus faftam, quae fpecia-

tim adfatomia difta elfe videtur *.

♦ Equidem Ge. Eccardvs in comm. noiare aliud , quam traditionem quam- ad It g. Sal. p. 91. et p. ito. (ulpcilum dam lymbobeam , vel acceptionem^ habet hoc vocabulum, laltim illud ne nutui laciam. Glossam vm a Lis-

Caroli quidem magni temporibus a in- dlnbhooio p. laudatum : De piius injelleltum luilTc, exiliinut : led affatomia : de donaiiambut , quae jiunt

manifeflum ell , quod ipfe demum fejluea m Jinnm ei, cui donabatur , pro- fiilpicatur , illud cile a Germanico an- ictla. fa/fin , vel Sax. anfatm adeoque nihil

§. CLin. Wisigothi, quamuis diuturna confuetudine cum hominibus Itemque

prouincialibus , iuri Romano innutritis , teftamentorum vfum 'Wifigo- aliquem haberent : non tamen ideo irrita elle exifiimabant pa-^oru111» fla fuccefforia , de quibus fufe agitur in lege Visigoth. Lib.

V. tit. 2. §. 6. Inprimis eo pertinent verba : Qui vero fub

hac occafione largitur , vt eamdem rem ipfe , qui donat , vftfruElua-

rio iure pojjideat , et ita pojl eius mortem ad illum , cui donata fue-

rit , res donata pertineat : quia similiTVDO efl testamenti ,

habebit licentiam , immutandi voluntatem fuam , quando voluerit ,

etiamft in nullo laefum fe fuijfe dixerit *.

♦ Diftinguebant ergo Vifigothi.resnc videbatur irreuocabilts. Simplex, et fint in praetenti traditae flue vere , flue nec traditione , nec (criptura Armata ,

per fkiionem , veluti fi donatario in- quocumque tempore immutari re&e llrumemum fuper donatione confe- poterat , atque eatenus iestamsnto Ihim traditum fit , an nihil horum vel vltimae voluntati fimilis videbatur,

iit faclu m . Donatio enim , acceden- quae etl ambulatoria vtque ad morte traditione , rei tradita (criptura , tem. I, 4. D. de adim. iegat.

§. CLIIII.

BvrgvndioNIBvs quoque non ignota erant reftamenta. At- Burgun- tamen et apud hos perinde erat, fiue quis donatione vel paflo , dionum, fiue vltima volunpte feu teftamcnto, alii hereditatem dleferre

mallet: quin in cuiufuis arbitrio erat, Romunamne confuetudi-

nem , an barbaricam , in teftando donandone feruare vellet ,

dum aut fcripturam conficeret , aut adhibitis quinque teftibus

ingenuis, de hereditate difponeret. Vid. Lex Bvrg. tit. 43. f. l. et tit. 60. §. I. fequ

i CLV. J

Baiuua

riorum.

Saxo-

num et

Anglio- rum.

Conlue tudo

haec fe-

re vni- uerialis.

288 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit.YI.

§. CLV. Lex Alamannorvm nihil , quod huc pertineat , habet : im-

mo nec Baivvariokvm, nifi quod haec marito permittit , ft nec

filios , nec filias , nec nepotes , nec pronepotes , nec vllum de pro-

pinguis habeat, fed in vxorem aut donationb aut testamen- 1

To * ftue partem , fiue omnes contulerit facultates , et haec deinde in viduitate perftflat , et memoriam mariti cum pudicitia ca-

flitatis obferuet , vt omnia , quae a marito ei funt donata , pojfideat,

et ea, in quem voluerit , pro fuoiure transfundat. Lex Baxvvar.

tit. 9. }. 3. Itaque et apud Baiuuarios ratae erant paftiones huiufmodi, fed non nili a marito, liberis orbo, cum vxore initae,

nec haec aliter ex iis adquirebat hereditatem , quam li in perpetua viduitate ad mortem vfque perfcueraret.

* Hoc vocabulum in legibus Ger- vel pado confecta , accipi , patet ex manicis non lemper notare vlnmam roaM. Linobnbrou. CI. et ct o. Kt-

voluntatem (oliemnem , led plerum- pvax. tit. 59. $. t. tt 8. et pluribus que pro inflrumento aliquo vel feri- dcmonllrabuur intra §. i3o. ptura, etiam fuper conuemionc aliqua

f. CLVL Non minus ardis limitibus circumfcripta erat illa de here-

ditate fua pacifcendi licentia apud SaxoNes , qui fere folam fuccelTionem legitimam probabant. Nulli vero , ( vti eft in leg.

Sax. tit. 14. i. 2.) licebat traditionem hereditatis fuae facere,

praeter ad eccieftam vel regi : nec heredem fuum exheredem face-

re , nifi forte famis necejfitate coatilo , vt ab illo , qui hoc acceperit , Jufient aretur. * Mancipia vero vel dare vel vendere illi

omnino licebat. Contra lex Angl. tit. 13. tanto liberalior,

libero homini facultatem dat , hereditatem fuam, cui voluerit , tra- dendi.

* Hoc et hoiie frequenter fit a ru- (olent alimenta , e in Aujgtdingt , vo-

lticis iam decrepitae lenedtutis , qui cati tunc die Grofvdter , quemadmo- rebus luis amplius tuperefle non pof- dum ipfum hoc tus dicitur da/ Grvf- lunt. Hi enim, tradito vniuerfo prae- vaier-recht: Vid. Sam. Statui de

dio alicui ex liberis, generis , cogna- 'u/re tuorum V9. tL Difp. t$. tis , immo et extraneis , fibi (tipulari

§. CLV II. Sic itaque omnes fere gentes originis Germanicae pafta fuccellbria probafle vidimus , quamuis aliae liberiorem , aliae

adllri&iorem eam pacifcendi facultatem effe voluerint. Supere ft itaque

DE I V R E HEREDITARIO.- a8j

itaque , vt et , quid medio aeuo vfque ad iuris Romani receptionem obtinuerit, paullo accuratius conlideremus.

§. CLVIII.

Plerifque locis inferioris Germaniae tunc iure Saxonico vt- Saxoni-

* uebatur. De eo vero obferuamus , primum , nullam in eo te- cumque

ftamentifaftionis vel volam vel veftigium exftare : deinde , et <iu' ,u*

pacta fuccertoria fatis arftis limitibus co iure fui (Te circumfcrip- '' ta: ac poftremo, eam fere praecipuam fui (Te caudam , cur hoc rau ius tam acri cenfura perftrinxerit Gregorius Papa XI. , quia ita

quaertum faciendi occalio eripiebatur clericis et monachis , quo-

rum bono plerumque tunc tertamenta condebantur. * Vid. GoL- dast. in Collecl. Confu. et LL. Imp.

* Inter articulos enim a Grego-

>io Papa Xt. reprobatos dedmus ter-

tius talis eft : Quod quicumque vir Joc-

andus gladio , dypeum tenent , non po- terii de itgno vel lapide polluis vlnam ,

quantum ai altitudinem , habente fuper

dcxtrarium adjcendere , talis non poteft

cedere , dimittere fcu infeudare , aut bona fua alteri donare, quod noceat ijli,

qui bona talia pofl mortem alienantis ex- jpetf.it. Deinde decimus quartus ita (e

habet : Quod nullus fine licemia here-

dum fucrum , et legitimo et confirmato

indici» , quod Saroxice dicitur gcheget

Dmg, poteft donare alicui proprietatem fuam vel homines fuot. Es fi huius *

modi alteri daret , heredes tpfius adquire-

rem ea per indicium , ac fi dans illa

mortuus fuiflet. His enim articulis deinde fubiieitur Centura acrior : IJh duo

articuli /ner erronei , in quantum elet-

mojynas , tefiamenta , et alia pia opera

rcfpuiunt.

•t

Eius

§. CLVIIII. Nimirum non valebant apud Saxones parta difpofitiua de

hereditate tertii viuentis , nili apud arta findent firmata. Ivs y

Pftov. Sax. Lib. II. ' Art. JO. Wer ihin erbe zufaget ( vvey fuk

Jyn erve tofecbt , ) nicbt von fypfchafft oder erbe , fondern von ga- u,u e oder gedings tregen , das fol man h alteri vor vnrecht , vnd nicht

glattben , man moge dann gezeugen , dafs das geliibde vor gerichte

beftdtiget fey. Itaque licebat quidem de hereanate aut fucceflio-

ne generatim etiam viuentis , fiue emtio venditio , fiue donatio intercederet , paciferi , modo ad arta , feu in iudicio partum

huiufmodi eflet initura firraatumque. SchilTER. Escer c. 30. j.6\.

}. CLX. Partionum , de conferuanda hereditate , fibi iam tum debi- 0e con*

ta , initarum mentionem iure Saxonico fieri non animaduerto. feruati-

Exrtant tamen huiufmodi partorum exempla haud pauca , inter uis.

quae nefeio an primus locus debeatur illi, quo Principes An- Htineccii Elem. luris Germ. O o haltini

25>o ELEM. IV R. GERM. Lib.II. Tit. VI.

D« re- n uncia u-

U».

haltini a Waldemaro Brandeburgico agnato fibi ftipulati dicuntur fucceflionem in Marchionatu Brandenburgico : quamuis eius

paftionis fruftum nullum ceperint , fiue ob temporum illorum perturbationem , fiue quia non impetrafient Caefarum confirma-

tionem. Ita rem ncfcio qua fide refert Casio Cbron. Lib. K

P*g- 952' €. CLXI.

At de repudianda hereditate pafta inter coheredes , et maxime cum filiabus fororibufque , domo enuptis , inita valebant ,

modo vel in iudicio fafta effent , vel eo nomine iureiurando

fe purgare non polTet , qui fucceflioni renunciauerat. lia enim

legimus I ve. Prov. Sax. Lib. I. Art. 13. Hetten fie ihre erb- tbeilung daran verlobt , der follen fie entbebren , fie vviederrbden

es dettn au/ den Heiligen. Verloben fie es aber fur gericht , fo mag

tnan fie bafs vberzeugen , denn fie es vnfchtddig mogen vverden *.

* Itaque ne iurata quidem rerum- Ce t feruari. Czp. 1. de paCI. m 6. Poflca ciatio videbatur nccelfitria , quippe tamen id principium etiam in flatuta

quam iut canonicum primum exige- quaedam , in quibus alioquin expref- bat , vt quod iure communi irritum fiffima fuperfunt prifei moris veltigia >

erat, vel ideo ratum eilet, quod om- migrauit. Exemplo erit oao. Pxov. ne iusiurandum ex eius iuris princi- Henneb. Lib. III. tit. t. atp. 1. quod piis feruandum eflet, quod fine (alutis vrget Schilt. Exejv. Vlll. §. 41. p-

lempiternae amittendae periculo pof- aSo.

^ f. CLXII.

Superfunt pafta adqvisitiva, de quibus quae fuerit specv- ^utfinuu, latoris Saxonis vel potius eorum omnium , qui ius Saxoni-

ima^b' cum c*u'tate donarant , fententia , ex variis illius iuris locis leT adparet. Primo enim Lib. 1. Art. 52. cauctur , ne quis bona

fua immobilia, vel homines proprios, fine heredum confenfu, ac extra iudicium tradat : Ghne der erben laub vnd obne gericht

mag kein tnan fiein eigen gut , noch fieine leutb vergeben *. Vergiebt er es aber vvieder recht obtt der erben vrlaub , die erben mogen

. fiteb ihres guts vvol vntervvinden mit recht , ais ob der tods vi er ,

der es gab , darutnb , dafs er es nicbt vergeben mtcbte.

* Haec G cum lege Saxonica antiqua contendas : parebit, tus nouuin

illa antiquiore Saxonum lege partim

aliquando mitius, partim afperius ede. Veterc enim lege nulla traditio rata

erat , praeterquam vel regi, vel eccle-

fiae , vel vrgente imperiofa famis ne* cefiitate fa£U : iure nouo in iudicio ct

fufftaganribus heredibus cuiuis tradi poteram res immobiles. Vetere lege excepta erant mancipia : iure nouo et sila tradi non poterant. ( $. tff. )

' f. CLXIII.

1 DE IVRE HEREDITARIO, aji • >

§. CLXIII. Dico haec accipienda effe de rebus foli, vel immobilibus, Circa

et quidem, vt glolla ad ivs Fhvd. Sax. art 26. et ad Weichb. mobiles; 1 rrt. 27. et 30. interpretatur , auitis et a maioribus ad aliauem

proferiis. De mobilibus enim (fatim fcquitur : Alie fahrende habe uber gtebt der man vvol oknc laub der erben in aJlen Jledten ,

vnd an allen oerten , vnd ttjfet vnd verleibet fein gut , allein dafs

er Jicb alfo vermoge , dafs er begiirtet mit einem fchvverd , vnd

mit eoum fchild au f ein rofs komrsten moge , von einem Jlein oder Jlok , etner daum ellen hoch , ohne hui ffe , alfo doch , dafs man

ihm das rojs vnd den Jlegereiff halte *. IVann er das nickt thun mag , fo mag er fein gut vveder vergeben noch verlaffen , nocb geleihen , dadurcb ers iematid etttfrembdet , der es vvartend vvdre nach /einem todte.

* Haec omnia ad ingenuos tantum equedris nobilitatis viros , ( iis Ruter vnJ andern ihren ginojjen ) pertinere ,

recle oblcru.it Glolla : IVu dsn ditfts

iabcy leiiluhch abtuntmsn, dafs er fa-

gei : mit (itum fehilde vnd mit e:nem

fehwtrt. Dann diefe dinge gehdren x«

der riiterfehaffi. A plebeio ergo mu*

nicipe aliud requirebam fpecimen , puta in immobili , dafs er Jo vermugetu

viare , dafs er ohne htujfe ais wege

vnd JfraJJen gehen , vnd fo longe moehte,

bis er im gehegten dinge diefelbs gabe

geihon habe. In mobilibus vero : Dafs

er attf feinem fuehbeut <ke dinge vergeben mdehie , vvelche er vber das bett-

bret hinvveg reichen mbchtt. Argu-

mentum, quo rufticus lanitatem litam odendebat , in eo confidebat , dafs er

einen vmhgang vorgftugen snogt emes morgens lang. Denique femina latis bene valere ad donandum videbatur ,

wann fie xur kirehen gehen rtuxhte , von vvelcher Jit ae. rwhen gefejfen war.

f. CLXIIII.

Nihil horum legas in ivre Alamannico, cuius compilator IusAla- maxima cura id egide videtur , papae vt placerent , quas fecif- mannT fet fabulas, neque eodem fulmine, quo Saxonicum, percute- retur fpeculum fuum. Thomas. nos. ad lnfl. Lib. II. sit. 10. pag. tonjm 182. Nam primo permittit telfamentifaftionem , quam vocat meiuiait.

ein gefchajft , tvs Prov. Alam. Art. 28 6. quamuis id tantum

de legatis ad pias caudas intelligendum videatur. * Schilter, Exerc. XI. f. ay. Deinde nihil norum , quae de traditione bo-

norum inter viuos et pariis fuccedoriis cauerat ius Saxonicum,

repetit. * Hinc etiamfi quis huiusmodi lc- tamquam portio quaedam legitima,

gata non reliquifiet , mone fortaifi* praedanda erant. Ivs Pstov. Alam. pracuentui: tamen illa e« ab imedato, art. »8 6. Surbt eia Man, der wtiee

O 0 a vveyh

\

1

1

I '

• I

a3 ed-by Google

292 ELEM. IVRIS GERM. Lib.H. Tit. VI.

7-veyb r.och ehind hat, tm d kit tr vt- rends gut , damtt tr nitht grjchajfi hit, dm erbtnt dit ndcbjten erben , der ftj

eimer oder mrr , vnd man gtb der jeel ihr tail. Inlequente articulo additur , eum mobilia , deficientibus vxore et

liberis , dare pofle, cuicumque velit , tn/ann Jtejeel theen tail hat. Homi-

nes proprios imeflatos mobilia Tua relinquere dominis vel ccdefits , quibus

feruiuerint , doch follen die der fel dat

viertudl geben. Denique cui cedat illud legatum vel illa portio pro animae remedio praedanda ab heredibus , ita docet sPECVLATOit : D a foll tiit tail

veerien dem ffarrer , armen liwten dai

onnder , vnd den pilgrenn dat drui tail, die uber mtr V arent. Denique in im-

mobilibus et auitis , im erbgut , eodem modo fe rem habere , monemur

ait. 1 8 8.

§. CLXV.

Succef- Tertio , quae generatim de hereditatibus in alium transfe- fionem rendis cauet ivs Alamannicvm ea ex vetere do&rina de pa- padHtiam &i$ fuccelToriis depromta, et cum iuris Romani principiis de

etteAa- teftamentis inepte confufa efle, manifeftum efL Argumento eft

menta- articulus ivr. Prov. Alam. cccv. * in quo vtraque iura ita

ftmdii0"* ra'^centur » vt ̂ ere 'n oculos incurrat connifio. * Ait primo specvlator in edit.

Berg.p. }). IJI, iaji ai n man ftinem

frewnd gut fchajfin xmill ntch feinem loj , wtl er im dii Jichct machcn , er

fot im brtef geben , ( Haec ad pacla

pertinent. ) befigch mi» ems bifthoft oder mii emi layen-furRen irtfigel , oder mit e met ihbfiert , oder oiner flat ,infr

gei , oder der Jlette herrn infigit > oder

det landrithtert infigel , oder foi fur fei- n. n herrn oder richter varen , vnd foll

die tze geteugtn nemmen , vtti annier

die darbej Jiat. ( Haec ad tellamenta

principi rei iudici infinuata pertinent.) Vnd xrvelt er imi djnn gar veJI machen,

vnd in wohl beforgen , fo fetx er im ainen nint daraui , damu gewmnt er

ain gtvver darin > vnd dtu gut dat im atfo gematht wird , daz mag er mit dem Recbten nitht vtrliefim. ( en

naturam rei , paclo et inter viuos translatae ! ) Hat aber er erben , dit

verfprerhen et, ( quia et apud Alaman- nos valuit ius, neminem polle bona

auita tradere One contentu heredum.) ee et im alfo vermaeht wird, ( per

modum conucntionis et accedentem

traditionem , ) hunt jy det nicht , fo

migen fie fich vrrfaumen- Addit spe- culato* , 0 iple re fua vel ob famem,

vel ob frigu s , vel ob captiuitatem indigeat is , qui eam donarit , tunc ci

fis ede , rem fuara diflrahere , et fi

id prohibeat is , cui hereditas rclida fit , iudicem , probata Obi iufla catilli,

prohibiturum , quo minus ei mora ob- iiciatur. Quae itidem ad conuemio-

nes pertinere , nemo non anitnaduer- dt

§. CLXVI. Quid de Denique quum pa&a difpofitiua , ad afta inita, rata effc iu-

padisdif- beat ius Saxonieum : (§. 158.) ea quoque plane rciicit Alaman- poOtiuis NfCVM Art. 272. Ain vveyb mag irem man chain erb gegeben ,

i det Jy daimocb nicht geerbet hat , vnd det Jy vv artet t^e erben ,

DE I V R E HEREDITARIO. 39}

'vnd alfo en mag auch der man feinem vveyb , tze geleicber w eife, Jb mag auch nimatt dem andrrn chain gm geben , nocb gefchafen , das er nicbt geerbet bat.

§. CLXVII. E* his ergo, quae diximus, iam fatis intelligitur , I. padaAxiom*-

difpofitiua de hereditate tertii viuentis, etiam iure Germ. irri- » de luc- ta efle , nili hic confentiat , in eaque fententia ad mortem vf- celi,oae

que perfeueret. II. Valere contra pada , quibus quis hereditatem libi conferuare ftudet. III. Pada adquilitiua, immo et Ilii, renunciatiua femper valere.

§. CLXVIII. Ex primo itaque axiomate ( §, 167. 1. ) patet , ( 1. pada Quid

difpofitiua de hereditate tertii incerti non minus iure Germa- iuftum

nico , quam Romano, rata efle : ( 2. irrita contra, quaecum- cirea pa- que de certae perfonae non confentientis hereditate ineuntur , da>Wpo

Stryk. de fucceff. ab int. dijf. 8. cap. 2. fi. 6. et 2^ nec ( J. ex- uua‘ cufari , qui de hereditate tertii , quem iam ad plures abiiflie per errorem crediderant , padi funt , eatenus , vt ideo pathim

effedum fortiatur, quamuis tunc poena l.vlt. C. de paEl. meri- to ceflet ( 4. Nihil itaque , quod ad haec pada attinet , inter

ius Romanum et Germanicum efle diferiminis. Beyer. fpec. iur. Qerm. Lib. 11. cap. 11. fi. 31. fequ.

fi. CLXVIIII. Multo minus ergo , quod ad alterum axioma ( fi. 16-j. 2. ) Circa

attinet , dubitandum eft , ( y. quin cuique liceat padis conferua- contero»- tiuis fibi profpicere , eaque ( 6. et contra fuccellbris delidum , uua- quo fe indignum hereditate reddidit, et ( 7. contra ftatuti ri-

gorem , vel confuetudinem , quae heredes quofdam a fuccef- flone excludit , et ( 8. contra pada familiae , quibus aliquis ex- forsefle iubetur hereditatis, inugnem vtilitatem praeflent, Stryk.

ibid. cap. 3. §. 9. fequ. Quin et ( 9. nouam difpofitionem eas * padiones iure Germanico impediuiflie, * vel inde colligas , quod

vltimas voluntates , quibus ius atteri pado quaefitum auferri poflet , non haberent : adeoque ( 10. iuris Rom. laciniam efle dodrinam , quod haec pada femper ita inteliigenda (int , vt ne libera teflandi facultas impediatur. Io. Davth. de tejiam. n. 105. verf. requiritur. Mev. iur. Lub. Fari. II. tit. 1. rubr. n. J7. Stryk. ibid. fi. 8. extr.

O o J + Hinc

I

^ilLied by Coogle

I ►

!• ) .

t '

V.

1 {

4

'f

i *• -#

4

I

a<H ELEM. IVR. GERM. Li b. II. T it. VI.

* Hinc pada huiusmodi frequen- tillima inicr familias illullres ciufdem

gentis ac ftirpis. Quamuis enim alteram alteri iam tum luccedere oporteat ob agnationem : tamen non ob

aliam caullam pacbs fibi confulunt ,

quam ne vltimo polTeflori ius lit notia

diuerlas familiai intercedere , BbsoldvS de fuccrjj. Ub. I. Diff. t j.

n. ». et Gewoldvs ia anti:h. aduerf.

Breher. p. + 57. De eo pado eleganter Irrsa. de feud. Imp. eap. 17. £.4/

p. 7 87. Sed hanc quidem juccejftonem mugit vi agnationis , quam vi paBi at-

dilpo (itione Ipem familiae (u periti tis fpedari , Mjlerus mdicat de prine, tt

interuertendi. Padum huiusmodi in- Jiat. imp. eap. if. §. 5. vtut nihil reter Marchiones Hochbergenles et Ba- pugnare crediderim , qua minus et imi»-.

denfes anno 1490. initum memorat Bvrch. Maivs de rebut Badcnf. §,7.

Simile inter Duces Bauariae et Comi-

tes Palatinos Rheni, quin inter harum

Cirta

rati f anguinis iure, et fpecialibut mftt-

per palftonibus, ad motorem rei firmi- tudinem ilia fuce edendi fpes roboreum,

fulciatur qui. • •

y clxx.

. Quumque pafta adquilitiua feroper iure Germanico valuerint :

tiuTifl' ̂ I?7> ?•) fac‘le reddi poterit ratio, ( 11. cur inter illullres llrfum U tot °l,m init» fint pafta vel mutuae , vel reltriftae ad alteru-

tram familiam fucceflionis , quae confraternitates vulgo vocantur ,

eaque ( 12. vel aequalia vel inaequalia: CaRPZ. de pado con- frae. Saxonico - Hafjiacae. eap. 1. n. J2. Textor de pati, /sen-

tit. procer. (17. Cur etiam inter equeftris nobilitatis familias

rata femper fuerint pafta ganerbinatus , de quibus Datt. de ptt- ce pubL Lib. 1. cap. 1 6. ( 14. Cur in illuftribus familiis nihil fre-

quentius lit fideicommiilis conuentionalibus , feu pjftis de hereditate certis perfonis rellituenda: Strvk. ibid. cap. 9. f. 6.

fequ. KniPsch. de fideic. fam. illufir. eap. 6. n. aj. fequ. quo et maioratus , et pafla de iure primogemturae merito referuntur.

Quae omnia fane ( 1 y. ita comparata funt , vt folius iuris Rom.

innutritus principiis ea pro monftris habiturus lit *.

* Equidem et iuris Romani prin- initis, vel de fideicommiilis folo nutu cipiis hacc non refragari cxiltimat relidis agere , res i pia docet. At 6-

Stkyk. ibid. Dijp. yill. cap. y. §. 6. id- dcicommilla familiae ad bona poli que probat ex 1. 1 du C. de reh. al. non mortem demum pacilcenrium transfo- • alien. I. j. C. de condiCl. ob caujf. dat. renda pertinent , et non per modum

/. Ijy. §. q.D* de verb.cU.I. xuC.de vltimae voluntatis , fcd conuentioni* fideic. Sed hos textus omnes vel de incuotur. padis vel donationibus fub conditione

%. clxxi. « F>* Ex eodem axiomate animaduertes , (16. inter priuatos quo-

uaiorum,que non m0(j0 generatim huiufmodi pafta adquilitiua valere,

mcU do- ac ( l7‘ ‘^“ocabilia haberi , fi per mooum contraftus j ( 18. re- talia f uoca-

<

t

DE I V R E HEREDITARIO. aj>y

uocabilia , fi in vim vltimae voluntatis , ineantur: LexsZR. rntdit-

*d ptndift. Spec. 44. §• i- « 2- verum etiam ( 19. in fpecie

rata efle Ipafta dotalia fuper hereditate cowugis praemonentis,

* eadem tamen feruata diftinftione : cui et id adftruxere iurecon-

fulti , quod pafta dotalia , in vim vltimae volnntatis condita ,

quinque teflium praefentiam requirant. Stryk. de cautel. contr.

Secl. J. cap. 8. f. l<5.

* Quin huiufmodi pafla dotali», iur. Belg. p. 171. StM. van Leevwfn

quae iuris Romani principiis plane tmf.Jbr. Liti. I. cap. li.n. It. dc Oal-

repuenant, /. }■ C. de eoUat.l. JJ. §1. 1« Chassan. ai confit. Bitrg. ruit. 4.

C de inoff. I ejl. vbique paene in Eu- §• 7 • de Subaudis Ant. Faber coi.

ropa valere, iam ab aliis obleruatum Uh.V. iit. 9. def.6. de Hifpanis Dion.

tft. De Belgio id teflarmir Io. Sand. Gotiiofred. ai I. j. C ie pad-conu.

Lib. II. I it. »• itf 7- ZypaEVS notii.

jf. CLXXII.

Nec minus inde reddideris rationem , cur ( 20. Germanis et

paftum vnionis prolium , de quo iam fupra egimus, (Lib. I.

§. 161. ) ratum littae proinde (21. liberis vtriufque coniugis

ex hoc pafto non minus iudicium familiae ereifeundae compe-

taf , ac coheredibus reliquis , fiue teftamento , fiue a lege ad

communem hereditatem vocatis. Anpr. GaIL. Obf. Lib. 11.

cap. 12$. n. $. Wesenbec. confit. 71.

$. CLXXIII.

Denique quum et pafta renunciatiua iure Germanico valeant:

.( f. 167. 4. ) confequens efl, (22. vt ne iureiurando quidem

opus lit, quia illud iuris canonici »' /pnn* ad eos tantum aftus , qui iure ciuili irriti habentur, pertinet. Stryk. de fuccejf. ab in-

tejlato dijf. 8. cap. 10. §. 23. Attamen ( 23. quia hic in diuer-

fa eunt lureconfulti , nec pauci iuliurandum neceflarium exiftimant : ( vid. Leyser. meditat. Spec. ±$. f. 1. fcqu. ) reftilfime

fibi confulunt , qui operam dant, vt haec rcnunciatio iureiuran-

do firmetur. Stryk. ibid. Multa enim vir prudens agit ex alio-

rum , qui fuo fenfu abundant , fententia : non quod ea necef- faria exiflimet , fed ne occafionem det vulturibus togatis , ex

fimplicitate fua lucrum captandf *. Vid. Stryk. de cautel. a- bund.

* Vere enim hic locum habet, quod tniffa imminuunt contradat , ei tcjlato- monem Arcadivs et Honori v i Aa- rit cSeiunt voluntati ■■ non abundant gulli in /. 17. C. dc lejlatn. Superflua camela, non nocent , namque ntceflana pr aeier-

viiio-

nemque

prolium

Quid iu

Ilum cir

ca psila

renun- ciadua ?

T/r.

296 ELEM. IVRIS GERM. Lib.U. Tit. vn.

Tranfitio

ad fucceffionem teftatnen-

tsriam.

Tefla- menta

primum Germa- nis extra

Germa- niam ma-

gnam in- notue- runt.

Prouin- ciaiet in-

ter Go-

thos i

Francos ,

Burgun- diones ,

iure Ro- mano te-

liaban- tur.

T IT. VIL

DE TESTAMENTIS ET VLTIMIS

VOLVNTATIBVS.

f. CLXXIIII.

TEdamentifaftionem , adeoque et fucceflionem tefl amenta- ri am , ignotam fuifle prifcis Germanis, iam fuperiore ti-

tulo ( f. 141. fequ. ) luculenter demonflrauimus. Quum tamen hodie illis nihil Iit frequentius : operae pretium fuerit , difqui-

rere , quando ea Germanis primum innotefcere , et in vfu efle coeperint ? et an illa fuprema veterum Germanorum iudicia commune aliquid habuerint cum teflamentis Romanorum ?

f. CLXXV. Quum teflamenta plane non fuerint Germanicae originis :

( §. 141.) confequens efl , vt eorum vfum a Romanis demum acceperint gentes Germanicae. Hinc primum in regnis , quae

populi Germanici in prouinciis Romanis condituebant , teftamenta condebant homines prouinciales , quos vi&ores iure Ro-

mano viuere permittebant: poflca hos et ipfi Germani imitari

coeperunt , adeoque antiquillima Germanorum teflamenta non in Germania magna, fed in Gallia , Italia , Hifpania , quas antea Romani tenuerant , condita efTe , nouimus.

f. CLXXVL

Quamuis nimirum Viligothi , Oflrogothi , Franci , Burgun- diones , regna fatis ampla conffitucrent in prouinciis Romanis :

tantum tamen abeil , vt vi&is prouincialibus legum Romana- rum vfu interdicerent , vt iifdem et teflamenta condere , * et

' omnia reliqua negotia ciuilia ex legum Romanarum praefcripto explicare permitterent. Cuius rei exemplum iam fupra ex lege Bvrg. Tit. 60. adduximus. ( 1J4.)

* Hinc et in corpore Alariciano ,

in vfum prouincialium Hifpaniae et

Aquitaniae compilato , ( vid. htfl. ittr.

Lia. II. cup. !.*§. If. ) et in ediflo Theodorici , quod Iulorum bono con-

ditum, ( ibtd. §. it.) et in P apiani

relponfo , quod in vfiim prouincialiunS fub Burgundionum imperio riuentium confertum efle , docuimui alibi , ( hijt.

iur. ibid. §. 17. ) pleraque de terfas mentis et vldmis voluntatibus ex iu-

re Romano repetuntur. Quin et inte-

grae

DE TESTAMENTIS ETVLT. V0LVNTAT1BVS. 297

segne teftamentorum formulae ex le- dffbfoc. np. 71. po*m. Balvz. rap. \ ge Romana occurrunt apud Mar- 6. *8. r» Jcqu. form. Alam. l}. et cvlfvm formul. Ut. 1 l. eap. 11. ti 14. apud GoldajT. fcrtpt. rcr. Ala-

ij. et i» Appeni. eap. 5». form. Lin- munis. Tom. II. p. *p.

#. cLxxvn.

nis gentes _ _ _ poft r lodoardvm, Brissonivm et Avb. Miraevm fiucerius edidit Io. Iac. CHIFLET. de ampitll. Khem. cap. j. pag. 9. Carileffl. ,orum

apudMABlLL. anale EI. Tom. III. pag. 81. Bertchramni , et Ha- antiquii- doindi , Epifcoporum Ccnomanenlium , apud eumdem ibid. p. fima. 112. et iy8. Perpetui, Archiepifcopi Turonenfis , apud Greg.

Tvr. Lib. X. cap. 12. ct Dacher. fpicileg. Tom. V. Leode- baldi , Abbatis S. Aniani, apud Helgald. Flori ac. in Rob.

Rege p. J9- Dagoberti Regis apudAlMON. Lib. III I. htft. Frattc. cap. jo. Arcdii ct Pelagiae matris apu.d GreG. Tvron. Lib.

VIIII. cap. 20. Mabillon. analecl. Tom. II. p. 48. S- Aman-

di apudMlBAEVM donat, piar. p. 8. S. Willibrordi apud eumdem p. 11. S. Euerardi , Comitis, ibid. p. 19. et quae funt huius generis alia. Omnia enim haec vel fecundum leges Ro-

manas condita efle , vel teftamentorum nomen vix mereri , fa-

cile vnusquisque animaduertet. *

* Pleraque , quae adduximus , per Contra vix terta menti nomen mere- omnia iuri Romano conformata die tur tertamemum S. Amandi , in quo

reperio. Hinc in illis obleruo follem- tantum de fepultura foa dilponit. Sed nem heredum inflitucionem , elautu- et Euerardi Comitis tertamemum ma-

lam codicillarem , feptem tertium fi- gis diuifionis inter liberos prae fe fert gna et liibCcriptionem. Quin et Falfi- Ipeciem, quam veri ac follemnis tclla- diar i. e. quartae Falcidiae mentio fit menti,

apud GoLDAST. inibat!. Ahm.n. IJ.

§. cLxxvm.

Itaque haec nihil faciunt ad mores Germanorum, faltim ad Alia apud

Germaniam magnam non magis pertinent , quam quae pallim Grego- in Francorum annalibus memorantur , tcftamenta. Ita auftor eftrmmTu' Greg. Tvron. Lib. VI. cap. Riguntha , filia Chilperici >

in Hifpaniam ad fponfam profici fcente , multos meliores natu , C qui vi compulft fmt abire , testamenta condidijfe , refqtte Juat

eccleftis deputantes , petiijfe , vt quum in Hilpanias puella in-

troijfet , fiatim tejlamenta , tamquam fi iam ejfent fepulti , refer a- Heineccii Elem. Iteris Germ. P p ren-

fruftra vfum teftamentorum apud Germanicae origi- I' xe™" probant exemplis tcftamentorum S. Remigii , quod^l?.

Itaque

Cur et

Francis

paullatim pla- cuerint

teftamenta ?

In Ger- mania magna et ferius

eundi ta.

»98 ELEM. IVR. GEUM. Lu. II. Tit. VIL

rentur. Sed et alibi idenrauftor faepe mentionem facit teftamentorum , ac Lib. VI. cap. 46. vel maxime vitio vertit Chilperi-

co , Regi , quod teflamenta , in ecclefiis confcripta, plerumque dif- ruperit, quemadmodum Lib. VI/. cap. 7. mirifice laudat Gunt- chramnum , te/lamenta defunctorum , qui eccleftas heredes infiituijfeiu ,

et quae 4 Cbilperico comprejfa fuerint , reftaur autem.

$. CLXXVI1II.

Ex quibus fimilibusque exemplis patet , fenfim et ad Fran- cos , aliosque Germanicae originis populos , hunc tellandi mo-

rem tranfiifle , rem hanc in primis vrgentibus Epifcopis et clericis , et plebi , futuri , prout decet, anxiae, perfuadentibus, non

pofle eam quidquam facere animae poli mortem falubrius futurum , quam fi bona fua relinquerent ecclefiis ac monafteriis ,

Deum et caelites heredes feriberent , feruosque manumitterent.

Hert. notit. repti Franc. cap. 3. f. 58. Quamobrem vix reperias eorum temporum tabulas, in quibus tellator , fe pro reme-

dio animae fuae [uarumque huiufmodi legata relinquere , non

profiteatur. *

* Hinc adeo multum fua interefle mum irtud iudicium irritum facere au»

exiftinubam, tefiamenluin fuum poft deam. Habes huiusmodi formulam mortem non infirmari, vt multas iis apud L i h de n b r o a. ia formul. cap. infererent exfecrationes , et dira quae- 7». uis imprecarentur omnibus, qui fupre-

§. CLXXX.

Interea tellamenta plane ignorabat Germania magna , * nifi.

quod in Alamanniam hunc morem citius penetraffe , paullo an-

te ( f. 177. ) ex Goldasti chartis Alamannicis oltendimus. At

auemadmodum perfuafio illa de igne purgatorio legatis facile re-

Itinguendo, non minus Germanorum, quam relictuorum Chri-

flianorum , animos occupauerat ! ita non mirum eft , et Germa-

nos paullatim teflamentorum vfum aliquem habere coepilTc, quarn-

uis animae confuluilTe contenti , reliquas iuris Romani fubtilitates et miferam illam anxiamque diligentiam infuper omnino haberent.

* Saepe equidem non modo in legibus Germanarum, verum etiam in

eorundem chartis ac diplomatibus

mentio fit ujlamentorum : ied raro il-

lud vocabulum vltimsm voluntatem ,

laepius vel quodhbct inflrumentum , vel tellimonium, (Lt NDENBR./orm. cap.

lOc.) vel cenfum annuum, emmm in re-

DE TESTAMENTIS *ET VLT. VOLVNTATIBVS. 299

creationem infirmorum fignificat. IU. a

Lvde ariG. reLqu. MSC. 'lbm. 1. p. \to. ExlLnt apud Mabill. in unarii. Tojb. XI. AisomSi Abbatis, canona,

quorum eap. 7. p. 1 06. variae expo- nuntur vocabuli TESTA MENTVM figuifi-

cationes. 'Icjlatnentorum , inquit , otia fiunt dotis nomine , aiia hereduatit do-

natione , alta dc rebus ecclefiae , quas

abalienari rfi difficile , et dicuntur precariae. Exceptu hts funi praecepta, re-

galis , 1 d eji, Imperialis tujftnnis auflo-

rttaie roborata, quibus «mfemitins Ro-

mani Pontificii prnulcgia , Juh excommunicationis anathemate decreta. Ita-

que non modo vltimac voluntates, verum etiam inltrumeau dotalia , preca-

riae , praecepta et diplomata regia, quin quaelibet chartae teftamenta vo-

cabamur. Quod ideo monemus , ne

quis , reperto in moniinentii Germa- norum hoc vocabulo, illico fe repe-

nde pedamentorum exempla , exilii met.

§. CLXXXI.

Et primum quidem reges et principes tantum morientes con- jg. debant teftamenta. Vt enim alia mittamus exempla: teftamenti ge$ran. Henrici, Aucupis , meminit Witich. Corb. annal. Lib. I. p. tumet

641. Ottonis II. Gobel. Person. Art. 6. cttp. 49. Exftant prae- principe*

terea integra teftamenta Brunonis , Archiepifcopi Colonienfis te|lameti- et Ducis Lotharingiae , apud LElBNiT.yir/pr. rer. Brunfit, Tom.

I. pjjr. 289. Richezae, Reginae Polomae , apud Toeln. cod.

dipl. palat, pa/r. 29. Ottonis II II. Imp, apud Meibom. in apo-

log. pro Ottone II It. pag. 148. Teflamcnti quoque Ottonis, Di- uitis, Mifniae Marchiorus, meminit auftor CHRoN. Montis Ser.

ad ann. 1188. Ex quibus tamen omnibus patet, nihil fere commune haec teftamenta habere cum fupremis Romanorum iudi-

eiis , et vix aliud quidquam comprehendere , quam legata ad pias

cauftas *.

* Neque enim de vniuerGtate bonorum iis difponunt principes , neque

hetedes inltuuum , neque formam aliquam, qualem exigit ius Romanum,

obleruant, led plerumque vel quaedam elargiuntur eccleliis ct tnonallcriis , vel

a cognatis quaedam iniuitl; erepta veris

dominis refiitui petunt , vel alia quae-

dam iis imperant, l'e mortuis facienda. Iu lane Bruno in tcflamenio fuo

nihil aliud difponit, quam vt cuppae

aureae et tapetes cum reliqua lupcl- leclile fua eccleliis cederent , et ali-

quot oratoria et coenobia vel de nouo conderentur, vel locupletarentur ex facultatibus luis. Nec alia funt Ki-

chezac et Ottonis Illi. Imp. teflamenta , ceu vnusquuque , iis periodis , animaduertet.

§. C.LXXII.

Non vero confiftere exempla, vbi coeperunt, fed euagandi p0dea et

latius viam libi munire, paullo poft adparuit. Quod enim ad- ingenui

P p 2 huc *e ple- bcti.

joo ELEM. IVR. GERM. Lre. IT. Tit. VII.

huc perfonae tantum illuftres , et non nifi rarius , facere confue- uerant : id a faeculo XII. et alii nobiles, et equeflris dignita-1

tis , quin et plebeii ordinis , homines facere coeperunt: quamuis id in fupcriore Germania citius , quam in Saxonia vicinis-

que regionibus, fieri confueuiffe, animaduertam. /. CLXXXIIL

Exempla Sic ex faeculo XII. cxflat diploma, quo Conradus Imp. an-

tefiamen- no * Folmaro cuidam dat facultatem res fuas legandi eccle-

faecuio" ̂ ae FrarickenthalenG. Sch annat, hijh Wormat. in codic. pro- XII. et bat. n. 73. Ex fequente faeculo varia fuperfunt tellamenta , vel- XIII. uti Leutoldi , conditum anno 1206. apud illuftrem A Lv-

dewig. reliqu, MSSC. Tom. IIII. pag. 184. Elifabethae deTre- nel, conditum 1264. apud Falckenst. cod. dtpl. antiqu. Nortg. pag. 32. Pilegrini deSchvrarzenaw , apud Lvdewig. ibid. Tom. IUI. pag. 81. Henrici, fenioris, de Lapide , faftum anno 1279. apud Falckenst. ibid. pag. (58. Vlrici de Solzburg , fcriptum

anno 1283. apud eumdem pag. 86. Ottonis de Raffenberg, factum 1293. apud Lvdjew. Tam. Illi, reliqu. MSSC. pag. 99.

* Itaque tunc adhuc raridima fuilfe videtur (cflamentifktitio : quia non

opus faiflet lpeciali Imperatoris indulgentia, fi illa iuris communis tum fuif-

let. Certe nec lcruiiit erat Folmari

illius conditio , quippe praepotui Fran- kenthalenfis , nec bona ipla , de qui-

bus difponere cupiebat , vel leudalia, vel alio iure Imperio obnoxia erant :

et tamen profitetur Conradus Rex, in-

terventu tori fui regniqt te conforta, Ger-

truiit, reginae, et perfideiit Jui Bttggo-

nir , qui ti Burchardtts nominetur, IfCr-

maiicnfti tpifcopi , crebra petitione adiijfe

fiiam praefemiam Folmarum , et petuf e,

vi quidquid forte Iu redit atts h abuerit

a patre fuo , felicii memoriae Hebelino ,

id ei per manum mimdeburdi fui ecele-

fiae B. Mariae Magielenoe m Frant- kenihol tronilegare liceret. Quum er-

go nulla excogitari poflit ratio, cut tam obnixis precibus opus fuerit ad ' hanc veniam a rege impetrandam :

non poflumus protollo , quin ipfam tcftumeiuifadioncm priuatis tunc non-

dum liberam fuilfe, exiflimcmus.

Saeculo

XIII. le-

ges di* ferte con- cedcrunt

teftamen-

tifaCiio-

f, CLXXXIIII. Eodem faeculo XIII. in Ftandria hominibus etiam infimae

fortis facultatem fuifle de rebus fuis tefiandi , fatis patet ex Hen-

rici II. Lotharingiae ac Brabantiae ducis , diplomate , quo an-

no 1242. vafallos fuos a manus mortuae oneribus liberat , ipfis-

que fpuriis, quos Hauefcot vocat, fi in terris fuis nati fint , propinquos fuos heredes efle iubet , in aduenis fibi ac fuccefTonbus

fuis iura priflina feruat , ( Lib. I. §. >99-) fa^‘° tamen per omnia tam de alienigenis , quam indigenis talibus , quod tejlamcnta

quat

DE TESTAMENTIS ET VLT. VOLVNTATIBVS. 301 ' <f uae condiderint , robur habere debeant et fortitudinem. Mir. dipl. Belg. Lib, I. cap. 8j.

§. CLXXXV.

Infequente faeculo XIIU. et quidem anno 1323. Frifii in teges de

conuentu Opftalbomico condiderunt leges , inter quas et haec *‘b«rtate

ell }. ij. Sueceffiones hereditatum , quocumque modo euenerint , tel,and'

proximo fecundum leges et canones cedant foceefori , nift di/cedens p|/tdU-' cum confiliis reCloris tejlamento aliter duxerit ordinandum. Sed memo- et alibi hoc faeculo permulta condita tertamenta reperimus. Sic rum ex anno 1302. Leutoldus de Chuenring in Aurtria ratum habet terta- facc

mentum vxoris fuae , ( ibr letztes gefchaffte. ) LvdemMG. reliqu.*11^' MSSC. Tom. 111/. par. 62. anno 1312. Fridericus de Wafle confirmat tertamenta Wolfg. de Iunginge ct Waltheri de Lau- ben ; ibid. pag. 122. et anno 13 13. Eberh. von Wafle teflamentum patris fui Fridrici de Wafle. ( gefchefte vnd felgerath.) ibid. p. 147. Anno 1322. Hermannus de Kichenbach aliqua monafterio Griflouienfi legat in perpetuum te/lamentum : ibid. Tom. Vl. p. 470. Similia funt tertamenta Annae de Lenters-

heim , conditum anno 1336. apud Falkbnst. pag. 173. Con- radi de Lentersheim , faftum anno 1343. apud eumdem pag. 17 6. et Alberti Ebneri anno 139J. fcriptum apud eumdem

p. 229.

§. CLXXXVI.

Omnia haec exempla nobis fuggeflit Germania fuperior: necSaacuIo adhuc vllum fe nobis obtulit, his faeculis, in Saxonia vicinis- XV. «-

que prouinciis conditum. Quemadmodum enim ipfum tvs SA-ftinve°- xonicvm tertamenta ignorat: ita nec inter priuatos ea ibi adeo!ac"am

frequentia fin fle videntur ante faeculum XV. * Tunc veroan-"- ̂ 4XO"

no 1409. mentio fit. teftamentariorum, in dioecefi Halberft. apud <ii Coc-' Lvdewig. reliqu. MSSC. Tom.Vlll. pag. 4 legatorum, tno- perunt. narterio noui operis iuxta Halam rcli&orum , ibid. Tom. V. pag. ajl. Denique in chronico epifc. Merfebwrgenfum cap. 3 6. §. 10. apud LvDtwlG. ibid. Tom. Illi. pag. 41-4. legimus." Ex testa-

mento Guervvini de Mifna officii fui altare S. Gregorii in eccle- fla Merfebttrgenft maiori dotauit : ex TESTAMENTO autem cuius-

dam ciuis Mer eburgenjis , nomine Thornas Czigbock , centum flo- reuos ad ojfcutm praedicationis feti praedicatoris ordinanti.

PP i

* Ia

i *

#1

502 ELEM. I V R. GERM. Lib.JI. Tit. VII.

* In fuperiorc vero Germania tam

frequentia iam fuerunt , vt et paupe-

ribus aliquando perfuaderetur , vt conditis tellamentis animae contulere vel-

lent, et de facultatibus fuis amplius,

quam in iis erat , 1'perarem homines. Lepidum exemplum exhibet Chroni-

co n IVormatienJe apud ili. a Ludewig.

reltqu. MSS. Toni. II. p. itft. Canont-

chi quidam 5. Manini , Jenex et ple-

ntu dierum , quum iam moritur uj ejfct , ' et circumflarent cum amici , foiticit antei,

vt trflamentum coninct , ne ini flatui

moreretur , refpondit : non efl ncctjfe:

fed quum acriiu inflarent , ille dixit: vo- cate notarium: quo veniente, utffu , vt

Jcribcrei : Ego ete, collegio meo do tantum , el illi monaflerio tantam , atque

illi loco tantum. Quumquc iam multa

fcripftjfet notarim , dicebant ei : Mulla

/cripta ftm , fed vbi pecuniam recipie- mur ! Ouibtu ille refpondit: In domo ei -

uium , quam vocant monetarium , pecu-

nia multa efl ,Jcd ego nullam habeo.

bettate tdUndi.

i Ouibtu ille

n , quam

mulla ej

Qta audito , o mnet in rifum ccmmtfji ,

dimiffo eo , ad fua redierunt.

m §. CLXXXVII. eouccu- Eodem faeculo , inualefeente magis magisque tefiamentorum

lodeli- vfu, publicis etiam legibus) ciuibus fieri coepit teflandi facultas. Exemplo efle poliunt leges et (latuta Colonienfia , circa

hoc tempus condita, nec non ilatuta Goslarienfia, quae fub finem faeculi XI III. colle&a efie, docet frater, t naxa fient , in an-

, tiqtt. Gosl. Lib. Illi. pag. 362. In illis enim titulo von erue- gttde $. jcj. legimus. F.ert mach van fyneme ghevvunnen gud

tejl.n/ieni fetten , he fy gefund , eder in jiecke-bedden , vnde dat

teflament fcholde vte bringen vor den rad , vvat de des overge- ven , dat fcball alfo gaen , vvat fe des aver nicht over en ge- ven , dat ervet , gbelik alfe ancler gud , dar neyn teflament van

gbejatt ne is. Leibx. feript. rer. Brunfu. Tom. III. pag. $87.

§. CLXXXVI1I.

Axioma- Ceterum , expenfis omnibus Germanorum tellamentis, quo-i ta Je verum bic numerum inire non licet, animaduertifie nobis vide-

mur , I. ea fere omnia pro animae remedio ac ad pias caufias ,

condi confucuille. * II. Iis nec heredes plerumque inftitutos, nec 111. vllas follemnitates externas , quas ius Romanum prae-

feribit, obferuatas efle : Illi. Ea, quae olim ex legibu» Ger- manicis obferuanda erant in traditionibus et donationibus inter

viuos, plerumque et in tellamentis fuifie obferuanda. Denique

V. reliquas plerasque regulas teftamentarias , quas ius Rom. inculcat , negleftas a Germanis fuifie.

* Inde ell, ( i« quod plerumque non medo fleUn-gtraihe , verum etiam inllicucrunt tuiflas , aoniucrlaria , vel

memoriam , quotannis recolendam. ( 1.

quod tcftamcnta Germani vocarunt

teruin

Germa- norum

tclla- mentis.

ihren Utuen vnd h.b/len villcn: (j.

quod ea plerumque condideru0t arbitratu faccrdotis , feu , vii in legibut

Opltal- jJ-

r

I

*

■* *

DE TESTAMENTIS ET VLT. VOLVNTATIBVS. 303

Opftalbomicis vocatur , rellorii : ( 4. mini accideret , cogniti illam pcrfi- quod i pfum ius canonicum teftamcn- cere ac adimplere non dubitarunt: qua- ta condi voluit coram parocho et lia exempla lunt apud ili. a Lvdkwiu.

duobus teflibus : ( J. quod fi, ante- reliqu. MSSC Tom. 1111. p. 6). 99+ quam vltimam illam voluntatem per- 147.

ficere pollent , aliquid teflatoribus hu-

§. CLXxxvmi. 1 Omnia haee principia iuris Germanici , recepto licet iure Ro- jyura ;u.

mano, pallim adhuc regnare in quibusdam Germaniae prouin- ris Gertn. ciis ac duitatibus, non ita pridem ex inftituto oftendimus fin- vefligia

gulari dillertatione de teftamentifablione , iure Germanico arclijfi- L'' h°die mis limitibus circumfcripta. Neque tamen ideo inficiamur , vbi tales leges non funt latae, pro norma cfle ius Romanum, ex

eiusque regulis diiudicari oportere , lubfifiatne teffamentum , an

corruat. Nos iam hic quasdam iuris Germanici reliquias confedabimur.

§. CLXXXX. Quum itaque olim tellamenta pleraque pro animae reme- Legata

dio et ad pias cauffas conderentur: ( §. 188. I.) non mirum ad pias

ell, ( 1. et hodie ftatuta nonnulla teflatoribus id iniungere , vt cauflas in

aliquid relinquant ad pias caufias , ( iu Gottes ebren ) STaT. ZlT- tclUmeo- TAv. tit. von te/lam. quumque et ea , quae reficiendis operibus

publicis impenduntur, pie impenfa viderentur, id ouoque ( 2. r;a>

inculcari legibus quibusdam Germanicis, vt aliquid relinquatur z.u vvegen vnd fiegcn. Stat. Zitt. ibid. Cet Hamb. Part.

III. tit. I. art. 16. lmmo ( 3. huiusmodi legata pallim tanto rigore exigi , vt ideo nullum haberi iubeatur teftamentum , in

quo nihil ad hunc finem reliftum fit. * Sta T. Zittav. ibid.

* Ita STATVTA ZlTTAVlENSIA : Has

aber Jnnli vor tejitm.nt gemacht wer-

den , dannnen gottts chre vnd gemeinen

nttizn vtrgtjjm , die follen keine kraffi tuxh macht , auch keinen noamen einer te -

Jiarv.entt habtn , fandern niihiig , Ireaft-

loft , vnd vnbundig angefehen vnd gelul- len vverden. In statviu Hamb. ni-

hil tale occurrit, lmmo, quum , illa cer-

tam pecuniae fummam imperem tefla-

toribus , ( zurn vemgjlen tin mjrrkjhhk zii vvegen vnd jltgen ) non dubito, quin

ca difpofitionc negleda , ratum tamen futurum fit teflamcmum , modo here-

des tantum inferant iu aerarium publicum.

/. CLXXXXI.

Quumque vel maxime in eo a teilamentifafliune Romana Heredi»

{Jjf. infiitutio

Leges e> eo laecu

lo de libertate

tortandi.

Axioma- ta de ve-

terum

Germa- norum

telia- mcntis.

yoa ELEM. IVR. G E RM. Lib. II. Trr. VII.

* Iit (uperiore vero Germania tam

frequentia iam fuerunt , vt et pauperibus aliquando perfuadcretur , vt con-

ditis teltamentis animae confitlcre vel-

lent, ct de facultatibus fuis amplius,

quam in iis erat , ("perarent homines. Lepidum exemplum exhibet Cfiroiti- ton t Vorrr.asienfe apud ill. a LtUnwig.

reliqu. MSS. Toni. II. p. 16 i. Canoni-

cus quidum S. Martini , fenex et ple-

nus dierum , quum iam moritunu ejjet , ' e: eiscumjiareni cum amici, fotlieit antes,

vt tefiamentum canderet , ne intrftatus

mirer etur , refpondit : non efl nectjfe:

fej qiucm acrius inflarent , ille dixit: vo- cate notarium: quo veniente, ittjfu , vt

Jcrtberet : Ego ete . coliegto meo do tantum , et ilii moncflerio tantum , atque

illi loco tantum. Quumque iam multa

fcripjijjet notarius, dicebant ei : Multa

Jcripta funi , fed vbi pecuniam recipie- mus Quibas ille refpondit: In domo ei -

usum , quam vocant monitoriam , pecu-

nia mutta ejl ,Jed ego nuliam habeo.

Quo audito , omnes in rifum tcmmiffi ,

dimtffo eo , ad fua redierunt.

§. CLXXXVII.

Eodem faeculo , inualefeente magis magisque teflamentorum

vfu, publicis etiam legibus^ciuibus fieri coepit teftandi facultas. Exemplo efle potiunt leges et flatuta Colonienfia , circa

hoc tempus condita, nec non ilatuta Goslarienfia, quae fub finem faeculi XIIII. colle&aelTe, docet frater, • (oaxMfhtit , in an-

tiqu. Gosl. Lib. IUI. pag. 362. In illis enim titulo von erue- gstde f. y<j. legimus. Een irtacb van Jyneme ghevvunnen gud

tejiament fetten , he fy gefund , eder in jiecke-bedden , vnde dat tejiament fcholde vte bringen vor den rstd , vvat de des overge-

ven , dat fchall alfo gaen , vvat fe des aver nicht over en ge- ven , dat ervet , gbelik alfe ander gud , dar neyn tejiament van

gbefatt ne it. Leibn. feript. rer. Brunfu. Tom. III. pag. 487.

§. CLXXXVIII. Ceterum , expenfis omnibus Germanorum teftamentis, quoa

rum hic numerum inire non licet, animaduertifle nobis videmur , I. ea fere omnia pro animae remedio ac ad pias cauffas ,

condi confueuifle. * II. Iis nec heredes plerumque in (lit ut os, nec 111. vllas follemnitates externas , quas tus Romanum prae-

fcnbit, obferuatas efle: lill. Ea, quae olim ex legibu» Ger- manicis obferuanda erant in traditionibus et donationibus inter

viuos, plerumque et in teflamentis fui fle obferuanda. Denique

V. reliquas plerasque regulas teflamentarias , quas ius Rom. inculcat , negleftas a Germanis fuifle.

* Inde ell, ( 1. quod plerumque iiiftituerunt raUTai , anniuerlaria , vel

memoriam , quotannis recolendam. (1.

quod telhmenu Germani vocarunt

non medo fcelengtrashe , verum etiam ihren ietzten vnA li.bflen Ville n : ( j.

quod ea plerumque condiderunt arbitratu facerdotis , feu , vti in legibui

Opltal-


Opftalbo micis vocatur , rcElorii : ( 4. mani accideret , cognati illam pcrli- quod iplum ius canonicum tellamen- e er e ac adimplere non dubitarunt: quara condi voluit coram parocho et lia exempla fiant apud ili. a Lvdewiu. duobus teftibus : ( J. quod fi, ante- religa. MSSC. Tom. Illi. p. 6}. yj>. quam vitimam illam voluntatem per- 147.

ficere pollent , aliquid tellatoribus hu-

§. CLXXXVIIII. * Omnia haee principia iuris Germanici .recepto licet iure Ro- Wura •

mano, pallim adhuc regnare in quibusdam Germaniae prouin- Hs Germ. ciis ac ciuitatibus, non ita pridem ex inftituto oflendimus fin- veftigia

gulari diirertatione de tejlamentifaflione , iure Germanico artlijji- CI hodie

mii limitibus circurnfcripta. Neque tamen ideo inficiamur , vbi *uPer'

tales leges non funt latae, pro norma elTe ius Romanum, ex unt' eiusque regulis diiudicari oportere , fubfiftatne teftamentum , an

corruat. Nos iam hic quasdam iuris Germanici reliquias confe- fiabimur.

§. CLXXXX.

Quum itaque olim teftamenta pleraque pro animae reme- Legata dio c-t ad pias caulTas conderentur: ( §. 188. 1.) non mirum ad pias *R> ( *• et hodie llatuta nonnulla tellatoribus id iniungere , vt caudas in

aliquid relinquant ad pias caulTas, (zuGottes ebren) STaT. ZlT- tc,ijrr'',>- TAv. tit. voti teftam. quumque et ea, quae reficiendis operibus

publicis impenduntur, pie impenfa viderentur, id quoque ( 2. ̂*ce inculcari legibus quibusdam Germanicis, vt aliquid relinquatur zu vvejren vnd fteten. Stat. Zitt. ibiJL tet Hamb. P*rt.

III. tit. 1. art. 1 6. Iramo ( 3. huiusmodi legata pallim tanto rigore exigi , vt ideo nullum haberi iubeatur teftamentum , in quo nihil ad hunc finem reliflum fit. * Sta T. Z 1 t t a v. ibid. <

* I» statvta ZirravitNsiA : H'<u

uber fonil vor irjtament gtmackl vve r-

den , iirinnen gouei ehre vnd gememm

mittet vergejj.n , die fallen keme kraffi noch macht, auch keinen ntanun titiet le-

Jlanientt huien , ftmdtrn nithiig , kraft-

loft , vnd xmbundig angefehen vnd gchti- ttn vverden. In staivtis Hamu. ni-

hil tale occurrit. Imroo, quum , illa cer-

tam pecuniae iimimam imperent tefia-

toribus , ( tu m venigjlen eia mtrckjiiuk zu wegen vnd Jlegtn ) non dubito, quin ea di/pofitione neglefta , ratum tamen futurum fit tefiamemum , modo here-

des tantum inferam iu aerarium publi-

cum.

/. CLXXXX1.

Quumque vel maxime in eo a teftamentifaftione Romana Heredi

tJif_ inltirutio


Opftalbomicis vocatur , rtCiorii ( 4. mani accideret , cognati illam ptrfi- quod ipfum ius canonicum teftamen- cere ac adimplere non dubitarunt: quara condi voluit coram parocho et lia exempla limi apud iU. a Lvuswto.

duobus teftibus : (5. quod fi, ante- reliq u. MSSC. Ttm. Illi. p. 6 }. 99» quam vltimam illam volunutcm per- 147.

ficere polTcnt , aliquid tellatoribur hu-

§. cLxxxvmr. ' Omnia haec principia iuris Germanici , recepto licet iure Ro- pjura ju.

mano , patii m adhuc regnare in quibusdam Germaniae prouin- ris Germ. ciis ac ciuitatibus, non ita pridem ex inftituto ollendimus fin- vefligia

gulari differtatione de teflamentifattione , iure Germanico arclijji- h°<he

vtis limitibus circutnfcript*. Neque tamen ideo inficiamur , vbi j.^r‘ tales leges non funt latae, pro norma e(Te ius Romanum, ex

eiusque regulis diiudicari oportere , fubfiftatne teftamentum , an

corruat. Nos iam hic quasdam iuris Germanici reliquias confe- ffabiraur.

§. CLXXXX. Quum itaque olim teflamenta pleraque pro animae reme- Legata

dio et ad pias caulTas conderentur: ( §. 188. I.) non mirum adpias

eft, ( 1. et hodie Ratuta nonnulla fellatoribus id iniungere . vt caudas in

aliquid relinquant adpias caulTas, ( tu Gottes ehren ) stat. ZlT- tclUraeri- TAV. tit. von teftam. quumque et ea, quae reficiendis operibus

publicis impenduntur , pie impenfa videremur , id nuoque ( 2. ̂

inculcari legibus quibusdam Germanicis , vt aliquid relinquatur tu vvegen vnd fiegen. Stat. Zitt. ibid. ?et Hamb. Part.

HI. tit. 1. art. 1 6. Immo ( 3. huiusmodi legata pallim tanto rigore exigi , vt ideo nullum haberi iubeatur teftamentum , in

quo nihil ad hunc finem reliftum fit. * Sta T. ZittaV. ibid. ’

* Ita ITATVTA ZlTTAVIENSIA : H'ai

ait r fonfl vor tcjlam.nt gemackt vver-

den , darinnen goitet rhrr vnd g.memtn

nutzri vergefj,n , die follen keint kraffi

noch machty atich ktinen naamen cinti II' -

Jianienti haUn , fondern mthtig , kraft-

iofr , vnd vnbundig angefihen vnd gehai- ten vvtritn. In sTxrvTis Hamb. ni-

hil tale occurrit. I mrao, quum , illa cer-

tam pecuniae lunimam imperem tefia- toribus , ( tam vemgjlen tin matthjlutk zti vvegen vnd Jtegen ) uon dubito, quin

ea ditpofitione neglefh , ratum tamen futurum fit tefiamcnium , modo here-

des tantum inferam in aerarium publi-

cum.

§. CLXXXX I.

Quumque vel maxime in eo a teflamentifaftiune Romana Heredis

«Jjf. inlhtutio

jo4 ELEM. IVRIS GERM. Lib. IL Tit. VII.

nonfem- difcreparent vltimae Germanorum voluntates, quod hi ple-

perrequi- rumque ne heredes quidem inflituerent , ( i. 188. 2. )

ruur' Romanis contra heredis inftitutio veluti caput et fundamentum

teftamenti videretur , }. 34. Injl. de legat, line quo nihil in teftamento feriptum valebat : l. 1. §. vlt. D. de vulg. et pup . fubjl. facile reddideris rationem , ( 4. cur de Belgio fuo tellentur V INN.

ad §. 12. Inft. de hered. inft. Gvdelin. i ut. nou. Lib. 11. cap.

j. Franc. Zyp. notii, iur. Belg. p. 182. multorum locorum moribus nunc ita comparatum e(Te , vt heredis inflitutio ad teflamenti

fubflantiam non videatur neceflaria: ac proinde ( J.et id hodie tefta-

mentum dicatur, in quo, reliftis tantum legatis , nulla heredis

mftitutio fada lit *. Cur ( 6. ivre Hamb. Fart. 111. tit. 1. an.

22. cautum legamus •• Ob vvol in gemeinen rechten die erbeinfez-

zung in einem iedem teftament fur das haupt-ftuck gehalten vver-

de : fo folle doch nach Jladt-recht des teftatoris vvillen , darinn keht erbt benennet vverde , fur krafftig gehalten , vnd vvollftrecket vverden. ,

* Ivs Lvbecinse Uh.11. tit. 1. ari.

11. mentionem facit heredis inftitutio-

nis , eamque lt.ituit ede necedariam :

oaeh Utbtfchen rechte muft ein ieglieh teflamem injimuienem heredis haben : led forma a iure Romano plane diucrfa eft ,

et ita exprimitur: tVetcke ia diejer clau- ful io furma begriffen jcyn Joil : Vod

giebt Jeitun neheften erben , Ji feynd ei-

ner,' zwey , oder mehr , die Jich wit rechte « echjien 2 eugen lajjen vverden , N. N. Vnde Mevivs ad h. art. n. 6.

obicruat, in hoc articulo improprie ac-

cipi heredii mititutionem pro dona-

„ §. CLXXXXII. Non vbi- ’ ■ . . .

que tefta- Quin tantum abeft , vt maiorum teuamenta heredum inlti- ri £11 eft tutionem habuerint , vt ne fas quidem fuerit Germanis , proxi-

finecon- mjs agnatis fpem fuccedendi vlla ratione interuertere. Atque in-

fenm fo- effe arhitramur, ( 7. quod alibi vafallis fine dominorum con-

J1™ fenfu teflari non licet , veluti in Urabantia Gelria , Hollandia : Zyp. notit. iur. Belg. pag. 182. Frio, a Sande de feud. Gelr.

Trabi. 11. cap. 2. §. 4. NeosTAD .obf. feud. Dee. 1. obf. I. pag. jy.

alibi ( 8. ne vili quidem ciuium ius eft teftandi , nili qui illud

tione certae rei. Quamuis enim infti- tucudi necedario Gnt proximi heredes,

non cogi tamen teftatorem iis pius re- , linquere, quam acht fehilling vnd vier

pfennigt. Ivs Lvbec. Ub. I. 1 it. 6. art. x. et tit. 9. art. x. Itaque, qui hoc

ius emendarunt , hanc laciniam de necedaria heredis inftitutione , ex iure

Komano detradam , moribus patriis

parum prudenter videntur ■ adluide. Multos enim hunc articulum peperifle

errores , ipie fatetur M ivlrt ad d. Ub. ll. tit. 1 .art. lt.n. I.


a principe impetrarit. Quale ius in Slcfuicenii ducatu effe, no-

uimus. *

* Aitamen Fuidfmcvm , Regem modum condito leftamcnto poflitdif- Daniae, d. »i. lan. 1 707. hunc rigo- ponere, ex aflis adordinem lCiomm rem ini lemperade , vi quilquc , liberis tum Viadrinorum , jum H.denfium ,

orbus , in conjugo lupcjltitis com- iubinde tr.mlhulli,, animaduertimus.

f. CLXXXX1II.

Inde eft porro , ( 9. quod alicubi tcftatus mori non poteft , fsec co~ cui funt cognati , fed iis vel totam hereditatem , ( veluti vbi

Yalet ius reeadentiae , das rftckfalls-recbt , e. g. in ducatu lu- Ticet eac- liacenii et Montenfi, nec non in Frilia orientali. Hiet. Recludere.

e ollif leg. Sed. 4. §. 26. et de fratr. germ. qtterel. Sed. 2. f. 12. ivs OsrFRis. Provinc. Lib. II tit. ijy. 138. iyq. i6y. )

vel ( 10. partem eius aliquam, veluti in Suecia liberis exllanttbus nouem decimas , reliquis cognatis intra regnum , duas tertias , * exteris dimidiam omnium bonorum , faluam relinquere , immo

ne his quidem, in Sueciam migraturis, fundos et praedia adimere poflit. LocCEN. Suec. regni leges eiuil. tit. J. cap. 19.

pag. 6 y. Itemque quod (11. Lubecae in priftini iuris patrii

memoriam lege cautum eft, vt proximis cognatis ex bonis ad- quifttis neceflario relinqui oporteat acht fchillinge vnd vier pfeit- nige. Ivs Lvbec. Lib. I. tit. 6. Art. 2. et tit. 9. An, 2.

§. CLXXXXIIII.

Quin ex c&dem ratione ( 12. Germani alicubi eos omnes Multo-

intellabiles efle volunt , quorum libi bona fifcus vindicat , qua- ̂ue ®,“ les (13. in Hannonia hodienum funt peregrini , ex terris trans ̂

Scaldin aduentantes, ( 14. alibi bagejlehii, 1. e. qui in caeliba-

tu confenuerunt , de quibus quae dici poterant , omnia occuparunt dilfcrtationibus fuis antirrheticis ili. a Lvdeufig et Pavll.

Kkessivs: nec non ( ty. alibi fpurii. (Lib. I. §. 149.) Ad- dimus, (16. ne puberes quidem omnes, ficuti iure Romano,

tellamcnta condere polle , fed ( 17. ivs Hamb. Fort. III. tit.

7. $■ 13. itemque ivs Prov. Prvssicvm Lib. V. tit. 1. art. I. f. 4. et ftatutum Cellenfe apud Stryx. cautel. tefl.cap. 3. f. 66.

pag. 84. oftodecim faltim annorum, ( 18. mores Groningen- fium non nili viginti annorum adolefcentibus ius faciendi tt (la-

menta indulgere. Hvber. praei, ad panded. Lib. I. tit. 3.

p. 27.

Heineccti Elem. luris Germ. Q q §. CLXXXXV.

I i

i X \

Vi .

. !

iy 4

*

0 \

t

't

• »

J' t

t \

30 6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. VII.

§. CLXXXXV.

Non ya. Jn primis vero ob eamdem rationem cauent leges Germa»

let vbi- njcae f f' ne de omnibus prornifcue bonis tc flari fas fit , fed

^Ufrio de ( a'>bi bona immobilia excipiuntur , heredibus neceflario re- {^nj, linquenda , veluti Uroningae , H v b k r. ibid. et Rigae , omnibus, ivs Mvnic Rig. Lib. III. ttf. 4. art. 4. alibi ( 21. bona aui-

ta , et a parentibus ad teflatorem profefta , * adeoque ( 22. tantum de bonis adquilitis teflamenta condere permittitur. Qua* le ius Lubecae, Haniburgi, in ducatu Bremenfi, Dithniarfico , Mindae, Groningae et in Flandna , fed et alibi paflim , vigere ,

patet ex IVR. Lvbsc. Lib. I. Tit. 10. art. i >. ivre I1aj«b. Fart. Illi. tit. I. art. 4- iVKEfcUV. Brem. tit. von ftccrjjion.vnd

crhnehnuinz. ivre P ro v. Dithm. art. 2'}. s t a t v- Tis Mino. Ub.lt. tit. I. -trr.j. Hvber. ibid. bed et ( 2j.

de rebus expeditoiiis et vtenfilibus, ( vom becrgevvette vnd. ge-

rade ) nec non ( 24. de portione flatutaria , coniugi fuperltiti

debita . teflamento contra leges non licere quidquam difpo-

nere, fatis notum eft. R'CHT. dc fuccej. ab 1 inte/l. SecL IU. Memb. I. n. llt. et paflim.

* Hoc et antiquis placuit j et iis maxime gentibus , quae aeque , ac prilci

Germani , teflamenta ex rebus publicis fuis exfulare voluerunt. Hebraei

fane non patiebantur liberos cognatol-

ue plane a luccclEone tcllamentit excludi , (ed id ramum permittebant, vt

vims ex liberis , vel vnus ex cogna-

tis prae reliquis inflitueretur. Seldin-

At jHtctJll ex ttgih. Hcbr. rut*. *4- ̂

Lacedaemonii , antequam liberam te- ftamentifactionem ciuibus concederet

Epitadeus, agros auitos , familiae cui* uis a republica attributos , ad extra-

neos transferri non paucbantur : atque

inde elt, quod Epicadei inllitutum acriter pcrllringu Axisror. fotu. Lib. II.

rjp. 9. KeCtf lane i^arn ieltgib. Lib. X'. IfituT , »rt t(u5,w™i lixia» Tftun.,. t, ii rvpii; ifaaf r*)l

xjh r* ixtnu itiutit. Auli ejjc nor , itee quod ad ttrjonam , nec quoJ aJ

bona , nojhroi , JcA gt mii ac famiiiat > fratfemis at jiiiur.t.

§. CLXXXXVI.

Soltem- Quemadmodum porro maiores non omnes follemnitates, quas

nitates Romani anxia ac mifera diligentia obferuabant , receperant s

hiris Ro- ( f% ,S8. ) ita ( 2J. et pofleros eas paflim negli-

J"ap.ian gere, animaduertimus , quandoquidem haud pauca flatuta vix

aliam teflamentifiiftionem admittunt , quam quae publica magi-

obfer- flratus fide nititur, ivs LvBEC. Lib. II. tit. I. Art. 2. Ivs

uenuir ? Hamb. Fort. III. tit. I. Art. I. « 3.IVS Coi.ON. tit. ron Tefta-

mentm vnd Vermichmijlen. Stat. Zittav. rir. von Tejiamentrn.

( 26. Multis etiam locis, maxime inter rufbcos , ratum elt telta- v men-

\

DE TESTAMENT. ET VLT. VOLVNTATIEVS. 307

mentum, conditum coram parocho ct duobus teflit us , JJitu, ScHVrff. Cent. 3. Confil. jS. n. 9. veluti in Saxcnia extra

ele&oratuin : Unc.k. ad tit. 10. de tejiam. j*. 7. vti , y 27. adhibitis notaiio et duobus tcftibus, vti in EeJgio. Gvdrlin.

tur. mu. Lib. ll. cap. y. Grot. introd. Lib. 1J. cap. 17.

§. CLXXXXVJI.

Quum praeterea, quae olim ex legibus Germ. obferuanda Tt(la- erant in donationibus inter viuos , ea plerumque etiam in te- numa

(lamentis obferuanda exillimarint maiores noltri , ( HS. 4. ) argroto-

donationes vero ef traditiones fieri non polfent nili a fanis et rLm ncn

vegetis: (§. 16}.) facile intelligitur , (28. cur apud Fnfios ■'r'", orientales non valeat teftamentum aegroti , fine heredum con- orienlaU. fenfu , nifi quod quis ad pias cauilas aliquid legare poffit , ( d.inn den billigen vnd den herrcn ein Engelifcb tnarck , ) I vi Prov. Ostfris. Lib. II. cap. 172. et cap. 197. « 21 1. Cur

( 29. idem etiam obferuetur Groningae. Hvber. praei, ad pand. Lib. I. tit. 3. p. 27.

§. CLXXXXVIII.

Et quemadmodum vigorem corporis argumento aliquo feu i\,'ecCo- fpecimine teflari tenebantur , qui res fuas mobiles alteri donare Ioniae, vellent : ( f. 163.) ita ( 30. et iure Colonienfi (latuitur de re-

bus immobilibus : So aer einig fein erte oder erbrentben , bin-

nen der alten mauren in der Jladt , vnd auch irn ausburger vnd nieder - geriebt gelegen , durch tejlament oder vermdcbtnirt vergeben oder befetzen irolte : der foll vngehalten oder vngeleitet fteben fufs lang gehen , ah das von alters gevvbhnlich gevvefl ifl , es vi' are dann , dafs er einige knntliche labmde hatte , darumb er mit feintm fufs nicbt gaen kitnte , fonder argeltfl. Ivs Colon, tit . von teflamemen vnd vermdcbtn .

§. CLXXXXVIIII.

Quemadmodum porro non permittebant leges veteres quid- PaiSm • quam inter viuos donari fine heredum confenfu : ( f. >62.) ita requiriiur

facile reddideris rationem , (31. cur et teflamento aegrotus ali- bcredum cubi nihil poffit in alium fine heredum voluntate transferre,

Ivs Prov. Fms. Lib. II. cap. 21 1. Kettl. decif. OJlfrif. Cent. Ul" 1. dee. 24. ».32. ( 32. Cur iure Hamburgico et moribus Bel-

gicis vxor non condat teflamentum , nifi auftore marito. Ivs Hamb. rari. III. tit. l. i. 13. 14. et 17. Z V P. nolit, iur. Belg.

Q q 2 pag.

Regulae

tefta- menra- riae iurii Rom,non vbique

recepue.

Tranfitio

ad tefla-

mcnto- rum ac- cellaria.

308 E L E M. I V R. G E R M. Lib. II. Tit. VIH.’

pa%. 182. (33- Cur iure Lubecenlium plane non teftetur femina , nili vel mercatrix , vel vidua , cui maritus praemortuus fa-

cultatem teftandi dederit. Ivs Lvbec. Lib. II. tit. 1. are. 14. et

1 «rt. 10. * * Viroque tamen loco obferuauit

Mivivs , id ius tantum intra incly-

tae Lubecae pomaeria cutlodiri : Ro- ftochii vero , Straliundi , Gryphswal-

diae aliiiqae in vrbibus , vbi ceteroquin iure LubecenSum viuitur , femi-

nas qualcumque e: line maritorum ,

curatorum , cognatorumque confenfu tedamenta comierc. Q^iod et de ciuitatibus Holfaticis , iure LubecenCuin

vtentibus , adfirmat Ntc. Gothofu. Stevrnauk. i» .m rab. ftuut, Lttbcr. et Hamb. axiom. aq.p, 44.

§. cc. Poflremo vti regulas tellamentarias , iure Romano proditas»

•non adeo religiofe obferuarunt maiores noflri ( §. 188. y. ) ita

( 34. et hodie eafdem palfim ncgligi animaduertimus a Itatuto- rum conditoribus, et in primis ( 33. axioma illud tritiflimum :

neminem pofe pro p/trte te fi. itum , pro parte intefhttttm decedere , vix locum habere tis locis , vbi de certo tantum bonorum ge-

nere teftamenta condere licet , refte obferuarunt Gvdelin. iur.

nouijf. Lib. I. cap. y. Christin. Vol. I. decif. yi. «.48. et avct. yfus mod. Di/r. Lib. XXV III. tit. y. jf. 8.

TIT. VIII.

DE EXHEREDATIONE, SVBSTITVTIONIBVS, ALIISQVE TESTAM ENTORVM

ACCESSORIIS.

§. CCI.

EX iis , quae gcnentim de teflamentis diximus , intellefto haud diilicile eft , quid de exheredatione , fubflitutionibus ,

legatis , fideicommiffis , codicillis , ftatuerint Germani. Ne tamen quidquam harum rerum plane praetermililfe videamur :

de lingulis quaedam , quae in Germanicarum antiquitatum mo- llimentis notauimus , fubiiciemus.

S.CCII.

DE EXHEREDAT. SVBSTITVTION. cct. 309

§. CCII. Quum Taciti temporibus, ceu fupra demonltrauimus , nullum fuerit apud maiores noftros teftamentum : (S>. 141 . fequ. )

confcquens eil , vt ct nulla fuerit e x H eredatio, quae xup/«f id nomen meruerit. Et fane in tanta fimplicitate morum , ignota

adhuc luxuria , qua adolefcentum animi vel maxime corrumpuntur , denique herum minorem et fermtm nullis educationis deliciis

di/cernentibus , ct vtrifque inter eadem pecora , in eadem humo

dczentihus , tcfle Tacito de mor. Germ. cap. 20. rarillime inci- dille oportet caudas , cur exheredes liberos fcribere vellent.

Hinc potius, quod eodem loco monet Tacitvs , heredes fuc- cejforefque fui cuique Uberi : nullum tejlamentum. .

§. CCI11. Neque tamen dubito, quin fi cui filius , ad omne fcelus pro-

fligatus, contigerit, patri poteflas fuerit , hoc monftrum domo expellendi , abdicandique , ita , vt nullam adipifcendae fpcm he-

reditatis habuerit *. Quum enim tale exemplum in matrem

adulteram fieri pollet ex moribus Germanicis .* Tac. ibid. cap. 19. eccui dubium videatur , quin in liberos eadenj fcueritate

animaduerterc potuerint i Et quum ius vitae ct necis parentibus in liberos competiilTe , fupra argumentis haud poenitendis

probarim: ( Lib.l. jf. ijy. ) quis iifdem facultatem, degeneres abdicandi , domoque expellendi , neg, tuerit ?

* Equidem eius rei exemplum ad- leruire pateretur. Tacit. annal. Lih. ferre non potTjm exiliis temporibus. I. cap. 5?. Nimirum tunc non ride- Id tamen ncuimus, Segeftis tiliam , bantur liberorum vitia : nec corruro- quum alii paAi raptaque inuito patre perc ac corrumpi Ucculuin voca- nupSilct Arminio , ita neglectam ab batur. hoc ede , vt eam Rotuanis grauidain

§. CCII II. roflea illae gentes Germanicae , quae extra Germaniam in

prouinciis Romanorum (ibi Lares poluerant , ficuti Romanae iuuentutis vitiis liberos fuos paullatim intellexerunt imbui , ita

et follemnem illos exheredandi confuetudinem vitro adoptarunt.

Wisigothi fane et tertiam bonorum partem, itemque tres do-

tis maternr.c quadrantes , liberis , tamquam legitimam deberi , exifiimaruitt , et eofdem exheredes fcfibi padi lunt , qui paren-

tes verberailent vel atrociore adfeci fient iniuria, vel cis crimen

Q q i ob-

Exhere-

datio

veteribus

Germa- nis igno-

ta.

Quamuis ltciu

fuifle videatur abdicatio.

Exhere- dationem

tamen receperant Vt tfig>

ths.

Et Lan- gobardi.

Nec in

reliquis Gerra,

legibus , nec in

i ure Sa- xonico

exheredationis

iit rueij-

!*»•

jio ELEM. I V R. GERM. Lib. II. Tit. VIII.

obieciflent, lex Wisig. Lib. IUI. tit. J. §. I. et 2. vel fi filia fe

adulterio polluilleL ibid. Lib. III. tit. -j.. §.7.

§. ccv. Similis fere et Langobardorvm fuit legiflatio. Nam et Iti

legitimam debebant liberis , ct mater quidem filiae binas tertias,

pater filio trientem , vel fi plures luerint , femiltem : et liberos exheredes feribi nefas habebatur, nili ob iullas caulTas , quales,

quod ad filios attinet erant , fi vel vitae parentum ftruxi lient iulidias , vel contra eorum falutem coniilia iniiUent , vel eos

percufiilTent voluntarie , vel inceftam cum nouerca admififlent : lex Langob. Lib. 1 1. tit. 14. f. 12. Contra filias tt forores

exheredare ius erat , quotiefeumque contra voluntatem patris fra-

trtfue egiffent. ibuL $. 23.

§. CCVL In reliquis Germanorum legibus vel nulla fit exheredationis

mentio , vel id vocabulujn fenfu plane alio accipitur. Exhere-

des enim ej)'e medio aeuo dicebantur omnes , exlortes heredita-

tis i quamuis illis non deberetur p< rtio legitima. Marcvlf.

Lib. II. form. cap. 17. Capitvlar. Lib. I. cap. 115. Greg. Tv-

ron. bijl. Lib. V1HI. cap. 20. PlTH. inglojfur. ad libros capitular.

par. 720. edit. Balvz. Quin ne medio quidem aeuo quidquam

de exheredatione cauet ivs SaxonICVM, * quippe quod ne te-

llamentorum quidem vllam facere mentionem , lam lupra obferuauimus. ( f. 158.^

Equidem iUurtre exhereda- Mmrgmtthae , et dedijfe prtediflo filio

exemplum cxllare quis exilii- Juo /djrtz cajbra, fcilttet T.nncbcrkcum

mare polTet in luft. landgr. thur.

ai anu. 1187- vbi legimus, Albertum

Thuringiae Landgrauium , quem De-

generem vocant , pate ( a Kudolpho

Rege Romanorum 1'ada ) non ohj tante , Mentem it malu, Jibi a Jiliu ,

( FUdrico tt Dietzmanno) illatit , vo-

letSemque tot exherIdaae , vocaffe fi-

lium futim Aptu , natum de toncttbt-

na fua , Kunnen de Ifenbrrg , quem le-

gutmart Jibi fecerit pofi obitum dominae

admeattis Juti , et fittrei ciuitaies et

cajha daturum fuijje, ut damnum legi-

timorum jittorum , fi domini terrarum et

oppida non oljlttifent. Sed facile pa-

rci, eadem notione hic lumi vocabu-

lum exheredare , quam in hoc para-

grapho delcriplimus. Exheredare enim tdios conabatur , non per teltamen-

tum , led bona vendendo diflipan-

doque.

A udor

iuru §. CCV II. At its AlamanNICVM , vti alibi , ita et hic iuris Romani

1

i

DE EXHEREDAT. SVBSTITVTION. cet. ju

placita adoptauit. Nam cap. 252. docetur , «rie ain chind vater- Alaman- vnd mutter - erb venriircbent , aitque fpeculator : Es mag a:n "lc‘ ltu ebind vater - vttd m.etter - erb venrurkcken mit vierzehen dingen.

Deinde eaedem fere rccenfentur caullae, quas Nouella CXV. ex-

prellas nouimus , quamuis in quibufdam male adfequutus IvsTl- N 1 ani mentem videatur iuris illius Alamanmci conditor. *

* Sic e. g. cautfa exheredationis (e- cundi illi ell- Oh em Jun jeimn vater

vah et , uni eiuflewjjer vuiitr rtcht ,

v«J jiirht er tn vankinttjf , additurque

ibi: der Jtm hae auck ji ia .rih ttemal veriorem quum fecundum Noa, 1 tj.

cap. j. $.8. lu.icut.ii filius parentem a quocumque inclutum, fidciudio-

ne 1'ua , quum poifet , non liberari:. CaufH qjiria illi elt , oh em funi fincn

tuter g •jcb-ajen i»« dos »aj i r t oJtf vvie er tn varlukiu gtfehiagen

hut, quum (ecunium A’w*. nf. cap. j. §. t. fudiciat , jilitien parenti mon te intutiffc. Cauda leptimaita explicatur conluc.udo cum maleficis: Oh der fun

ain Jtepp vvi-1 , ole' Jur at» pqfevvieht

mil Jogctanen lehen, da ain yegttck mann

fein erh-rechi mii vcriettffet , hier oh er

wtfintluhen mit denfeiben tdvvten wo~

mt , die ia-feib telien an ihn luW'. Cauda o-bui illud tantum liberorum

delicium vindicat , fi patre in pro remedio animae dilpofituru.m prohibue-

rint, addito nelcio cuius Ctn.luli te-

dtiuonio, t/tua ua parentes fe afempi-

ternit cnaeiatihuj redimere pamijfcnr, ouod

iatt non pofiiat, qui tm n t trite ei no.tt deji.eint. Quod line dicio in vix (an-

clo homine dignum .dixeris. Cauda VI 111, mimos et arenarios, de quibus d. Sancti. CX /. eap. 3. 5. 10. agitur,

interpretatur Jpt.Hetuhe, Utegtuvor iltee sumen. l’r teterea haere, 'in , de qua d.

Nw. §. 14. inter catulis exheredationis pjtne non ret.-rt Ip.-eula or , eius-

que loca cautum XI 11 allegat : ob amfunjein.n vaer Jim gttt mu grof.r

utf.tr reter , danu ht'brt , veri ner. Quin eodem capite de exheredatione paren-

tum agens , non modo tres tan um caudas ad eam fulliccre (latuit , puta

incellum cum nuru , itemque fi puter

filium captiuutn habuerit , vel G criminis capitalis eum accufjrit : verum

etiam patrem ideo viutttn bonis luis

priuari , eaq.se (iliis cedere, exiflimat, adooquo et Speculator Alantannus hic exheredationem accipit pro priuaiione non modo hereditatis futurae , fed et

bonorum , quae quis in praetenti pof fidet. { §. 2otf. )

$. CCVIII.

Quemadmodum itaque exheredatio liberorum non ell iuris Subflitu-

Germanici inuentum , fed adoptata ex iure Romano in mores fionet

Germanorum paullatim iuit : ita multo magis idem dicendum Gcraia-

fuerit de svBsTtTVT onibvs, quum nec pupillaris, nec vulga- ™sPl*n«

ris , nec exemplaris , nec militaris , in vetullis aeque , ac medii 'S1101*®- aeui legibus , vfquam fiat mentio , et Germani lingulares illas

caulfas , ob quas Romani tanti fub dilutiones fecerunt , procul

omnino habuerint. * * Sin*

» * .

♦l

I v«;

/

312 ELEM. I V R. G E R M. Lib. II. Tit. VIII.

* Sine herede ede ignominiolum videbatur Romanis , vernis , ne ita Ia-

era (jtiu.ua interirent. Hinc fubllitutio

vulgaris. Pupillariter lubllituere poterat pater liberis impuberibus, quia per

leges 1*. Tabularum legate poterat

de /awi/M pecuniaqnc Juar rei : quales

res patris ex principiis iuris Roma- ni et Jtberiaerant. Haec vero omnia

alienirtima erant a moribus Germano- rum. Vti enim Germani illam reli-

gionem deorum, penatium vel ignorarunt, vel de cius interitu parum luere

folliciti: ita pupillarem (ubdiiutioncm

CCVIIII.

moribus Germanorum concinnam ede,

recle negat Vinn. ad /. 9. lnfl.icpu- piil. fabjt. n. a. itpud Batauot , inquit, er Zelandot fuljhtttiioni pupilla ri It eum

non tfe, riprte quae originem trahat a fnguictri illa Romanorum m libet ut fo-

trjtate , quae nol u incognita, tradit Oi 10- TiVS ili. J. mantul. ad Batatt. itaiijpr.

eap. 6. et hb. II. cap . 1 9. Jm. et /»- utilium 1 uni indicatum efl. De certo

queque Belgio, ( excipienda tamen Fri- pu,) uirm referi Gvoelin. Ub. ll.de 'ture ncutjj. cap. p.Jubj.n.

§•

Legata

et fidei- committit

prius re-

cepta ,

quam heredum

•nili tutiones.

Tametfi vero legata quoque et fideicommissa Romanae originis fint , nec iis locus ede potuerit apud Germanos , rei

tcuamentariae plane ignaros : ex iis tamen , quae fuperiore titulo obferuauimus , patet , in Germanorum tedamentis , vbi fe-

mel illa recepta fuerant , raro occurriflc heredis inftitutionem ,

eofque fupremis his tabulis fuis plerumque non nifi legata quaedam ad pias caullas praedare iurtilTe heredes. ( §. 188. ) Ex

quo fane confequitur, vt Germanis multo prius legata et fi-

deicommissa, * quam heredum inftitutiones ac fubditutiones > innotuerint.

* Vt et fideicommitti exemphi demus , audior ell Mart. Crvsivs an-

na/. Sum. Part. 1 1. I ih. X. eap. 7. p.

3 97. Fridcricum, Ratisbonenlem Ad- uocatum , anno 1147. Hierofolyma cum Conrado , Rfege profedlurum , m .nrem Luik hardjm rogafle , vt , Ii

ipfe in itinere moreretur , praedium litum in Brunnen coenobio Adtnutcnli

daret, idque Cc lactum ede , contra- dicente licet primum luditha , vxore.

ac deinde Adelheide , lorore , Comi-

te Hochinburgenle , quas tamen mo-

nachi , partitu oblata plena fraternita- te, partim datis XX. talentis Chrem-

Icnfis monetae , placarim. Kxllat edam

HdeicotmpitTum per modum conuentionis inter Ebromutn , Abbatem Bro-

nicniem , et Manadem , nobilem vi-

rum de Hirge anno 1 1 40. initae con- llttutum apud Ava. Mir. notu, ecctef.

Belg. cap. io.p.689.

Ergo et codicilli

§. ccx. Ex eo vero porro confequitur, vt et codicilli prius Ger-

Gcrmini* mln's innotuerint , quam tedamenta follemma , quin tedamenta olim no- P'eracll,e Germanorum limiliora lint codicillis , quam Romano-

rum tedamentis. Sane T hiodokicvs, Rex OHrogothorum

edi-

tiores,

quam

M Ita*

menta»

i#;

m

I

Digitized by Googte

DE EXHEREDAT. SVBSTITVTION. cet. 313

edifli cap. 28. quajnuis legum Romanarum maxime habeat ratiorem , teflatonbus tamen dat optionem , quinque an feptem

velint adhibere teftes , ingenuos , puberes , in confpe&u tcfta- toris , vno tempore , eodem rogante , fubfcribcntes. Qucin

quinque teflium numerum probare etiam videmus legem Bvrg. tu. 60. i. 1. Quin iure Langobardico binos teftes fufficere , tradit Andr. de Barvlo m leg. Langob. Iit. 32.

§. CCXI.

Itaque dubitari nequit , quin ( 1. exheredationes hodie Condu-

plane ex iuris Romani principiis aeftimandae fint , adeoque (2. fioner nullae hic fuperefle pofhnt iuris Germanici reliquiae , niu quod quaedam

( 3. non omnes exheredationis cauflas , quas Ivstinianvs ,urls

Non. CXV. expreflit , vbique admitti , obferuat Sim. vaN Leev- ~'ernJ' wbx cenf.for. Part. 1. Lib.Ill. cap. 4. f. 23. vbi tradit, in Bel- gio legibus cautum e fle , vt ob diuerfitatem religionis nemo nibu?. exheres feribi poffit, modo fit Chriftianus , (add. Cakpz. Fort.

111. Conft. 14. defui. 10.) fimulque f. 19. obferuat , (4. pafTira

admitti exheredationem liberorum ob luxum et 'prodigalitatem , * rataque efle teflamenta quibus , pro filiis, ob id vitium ex-

heredatis , nepotes inflituantur , dummodb iliis relinquatur vfusfrufhis. Vid. Io. A Sandk Lib. IUI. tit. 2. def. 3. Carpz.

Pare. IU. conft. 9. def. 1 1.

* Id ex moribus Germanorum »n- ter exheredationis cauflas , o m ifla hae-

aijuit lupereiTc, taxis intelligitur ex ivx. re^, referre prodigalitatem, fu pra ollen- Alxm. cap. i jx. quod numero 1 J. in- diiuus. (§. »07. * )

§. CCXII. Idem ergo ( j. et de svbstitvtionibvs erit repetendum , Defub-

quas, vbi receptae funt , ex folo iure Romano efle aeftimandas,

vel inde patet , quod de iis nihil vfquam fanxerint Germano- wbus’ rum legislatores. Eas tamen (6. non vbique, faltim in Belgio,

efle receptas , iam fupra offendimus , ( $. 208. * ) idque etiam teftatur Sim. van Leewkn cenfur. Belg. Pan. I. Lib.Ill. cap. 6.

f. 14. Quin ( 7. quum patria potefias in Germania vtrique parenti fit communis : (Lib. I. $. 138. 4. ) non mirum efl , et

matri pailim permittere leges , vt liberis direfte fubflituat pupillariter. Ivs Pbov. Wvrtenb. Part. 111. tit. 12. Ref. Nori-

ca tit. 30. f. 2. fin. Ivs Paov. Pal. Part. 11L. tit. 10. }. 10. Ref. Francof. Part.llll. tit. 4. f. j.

Heineccii £lm. luris Gcrm. R r §. CCXIII.

3 1* ELEM. IV R. GERM. Lns. II. Tit. VIIII.

CCXIU.

De Ice-i- Denique pollquam tellamenta femel ciuitate a Germanis dotis, fidei- nata Aint , nullum ell dubium , ( 8. quin et in legatis, et in

comiuil^ codicillis, nihil Germani lingulare habeant, adeoquc , ( 9.

fis , co- quoties de iis incidit quaefbo , ad ius Romanum fit recurrendum, “cid*5* tamquam ad normam aliquam communem : quamuis ( 10. ob

ilatuta , quibus hereditatis inilitutio minus necefiaiia indicatur ,

x nec non ob miram , quam claufiilae codicillari tribuunt , effica- ciam , iura teftamentorum ac codicillorum et hodie paffim con-

fundi , obferuent Christin. Vol. I. decif. 047. ». 8. tUcif. }Oj. n~ 17. Gvdelin. iur. nouijf. Lib. II. cap. J. VtNN. ad §. vlt. lnft.

dehtr.inft. H. ly S I M. VAH Leevw. cmf. Paru 1. Lib. 11 L

^tap. 2. }. 2.

TIT. VIIIL

DE SVCCESSIONIBVS AB INTESTATO,

VEL, LEGITIMIS.

f. CCXIIIL

Tranfido O ^ot,cs nec Pa^'s > nec fupremis tabulis , de hereditate fii-

adfuccet- '-fc tura quidquam fuerat cautum : toties leges et mores Ger- fiones ab manici ad luccelfionem vocabant proximos languine , de qua,

imdlato. legitima intestatorvm svccessione lam erit differendum.

§. CCXV- Earum Quemadmodum vero iam ab aliis obferuatum ell , vetere»

duplex in feribendis de hac fucceffione legibus partim familiarum , qua»

princi- opibus florere et conferuari incolumes , reipublicae interefle exi- pium (limabant , * partim praefumtae defunftorum voluntatis , ratio- gendbus nem habuifle : PvFEND. iur. nat. et gent. Lib. 1111. cap. It. §. I. p ff 8. ita et diuerfarum Germanicarum gentium alias priorem

alias pofleriorem finem ob oculos habuiffe, res ipfa docet.

* Rertc Isocrates m faciali p. jjo. sw *««», »’*« w »» >»'•< 'n'' ‘1 Xm7ii jtfi Wa<> , ̂ «s w**ir im*,eurmt w*-

mhl» £4 demum (tvitAS

s - - feli*

DE SVCCESSIONHWS AB INTESTATO. 315

felix $ habenda , non qe ut e promifeu a colligit , fei , quae antiqmfftmas tt pri- hommum colUuuc multet ciuts temere mu familias maxime conjcruat.

f. CC XVI.

Quae antlquiflimis temporibus fuerit fuccedendi ratio , fatis diligenter prodidit Tacitvs de mor. Cerm. cap. 20. Heredes

fuccejjorefque fui cuique liberi : nullum tcjlamentttm. Si liberi non

funt , proximus gradus in fuccejjione fratres , patrui , auunculi.

Ex quo loco lam colligimus , ]. veteres Germanos eofdcm

habuitfe fuccefflonis gradus , quos Romanum ius inculcat , puta

DESCENDENTIVM, ADSCENDENTIVM , * et COLLATERAL1VM t

II. Eos non tam familiarum habuiile rationem, quam praefumtae defundi voluntatis , liquidem eos vna cum patruis auunculos etiam admififle , animaauertimus.

* Quamuis enim Tacitvs non me- minent adkendentiura , tortalfo quod, non nili turbato naturae ordine, huic

fiicceliioni locus fit : vix tamen dubi- taturum quemquam arbitror , quin ,

quum patruos et auunculos ad hereditatem vocarim Germani , multo minus

parentes exdulos voluerint , maxime

quum , graduum eos habuiile ratio-

nem, non oblcure innuat Tacitvs.

Accedit, quod medio aeuo, vii pau- lo poli patebit , leges Germanorum

omnes parentes ad luduolam liberorum hereditatem admitterent. Polle-

ris vero diligentifiimam prilci moris patrii manfiiTe cullodiam, fupra tam non leiuel obleruauimus.

I. DE SVCC ESS IONE DESCENDENTIVM.

f. CCXVII.

Quod ad fucceffionem descendentivm attinet, in eo gen-

tibus origine Germanicis hadenus omnia conuenerunt, quod liberis ante alios omnes paterna hereditas deberetur , quippe qui-

bus ipfa lex fempiterna , quam ratio vniuerfo generi humano

praefcripfit , hereditatem videretur deflinafle. Mirus fane ea in

re legum Germanicarum confenfus eft , quamuis aliae folos filios, aliae et filias cum filiis, aliae has, non nifi deficientibus

filiis, ad fucceflionem admiferint.

, §. CCXVIII.

Nihil diferiminis inter filios filiasqne fiatuebant Wisigothi,

llll. 2. 1. apud quos feminae ad hereditatem patris vel matris,

auorum vel amarum , tam paternorum , quam maternorum , ad

hereditatem fratrum vel fororum , fiue ad hereditates , quae a pa- R r x truo

Qualis

haec iiic-

ceflio

temporibus Ta-

citi !

Gentes

Germa-

nicae

aliae liberos vtriufc

que lexus

promil-

cuc ad hereditatem

parentum

vocabant,

aliae fi-

lios , non

filias.

Apud

\* ifigo- tho» filiae

I

De lep- ris, tidci-

cotn miliis , codicillis.

314 ELEM. IV R. GERM. Lib. II. Tit. VII II.

§. CCXIII. Denique poflquam teftamenta femel ciuitate a Germanis do-

nata funt t nullum eft dubium , ( 8. quin et in legatis , et in codicillis, nihil Germani lingulare habeant, adeoque , ( 9. quoties de iis incidit quaeltio , ad jus Romanum fit recurrendum, tamquam ad normam aliquam communem : quamuis ( 10. ob ftatuta , quibus hereditatis inflitutio minus neceffaiia ludicatur , nec non ob miram , quam ciaufuiae codicillari tribuunt , etlica- ciam , iura teftamentorum ac codicillorum et hodie pailim con-

fundi, obferuent Christin. Vol. I. decif. 247. n. 8. decif. 303. n. 17. Gvdelin. iur. nouijf. Lib. II. cap. y. Vinn. ad §. vh. Infi. deher.inj). n. t. Sim. van Leev w. em/ Pan. I. Lib. II L cap. 2. f. 2.

TIT. VIIIL

DE SVCCESSTONIB VS AB INTESTATO* VEL LEGITIMIS.

f. CCXIIU.

TranCtio Voties nec paftis , nec fupremis tabulis , de

adluccet- VaJ tura quidquam fuerat cautum r toties leges hereditate fu-

f leges et mores Ger- lioncs ab manici ad fuccelfionem vocabant proximos languine , de qua. wtellaio. legitima intestatorvm svccbssione iam erit differendum.

§. CCXV.

Earum . Quemadmodum vero iam ab aliis obferuatum eft , veteres duplex m feribendis de hac fucceflione legibus partim familiarum, quas prmci- opibus florere et conferuari incolumes , reipublicae intereffe exi- PIum ftimabant , * partim praefumtae defunftorum voluntatis , ratio-

placuin* nCm habul,T* : Pvfend. iur. nat. et fem. Lib. IUI. cap. 11. §. 1. et 8. ita et diuerfarum Germanicarum gentium alias priorem j. alias polleriorem linem ob oculos habuiffe, res ipfa docet.

* Refte Isocrates in JbeUBp. } jo. ™< d&f*i{ »*•», •'*< iit n ,if« •i*** l*d» n«a 'rnt w*

«i» iUI mMtl ir»Ai- «V», Ei demum enim

.fi ftllM

f

DE SVCCESSIONffiVS AB INTESTATO, jij

felix tjl habenda , hch quae e promijeut tolligil , fed , quae gniiquifpmat tt pri- houjmum lotluuic multet ciuti temere mas familias maxime conjciuai.

f. CC XVI.

Quae antlquiflimis temporibus fuerit fuccedendi ratio , fatis

diligenter prodidit Tacitvs de mor. Germ. cap. 20. Heredes cf|(;o

fuccejjorefque fui cuique liberi : nullum icflamentum. Si liberi non ,fmpori-

fitnt , proximus gradus in fuccejfone fratres , patriti , auunculi. bus Ta-

Ex quo Joco lam colligimus , J. veteres Germanos eofdcm ciri l habuilfe fuccelTionis gradus , quos Romanum ius inculcat , puta

DKSCENDENTIVM , ADSCENOENTIVM , * Ct COLLATERALI VM i

11. Eos non tam familiarum habuille rationem, quam praefumtae defun&i voluntatis , fiquidem eos vna cum patruis auunculos etiam admiliife , animaduertimus.

* Quamuis enim Tacitvs non me-

minerit adlcendemium , toruiGs quod, non nifi turbato naturae ordine, huic

fucceliioni locus fit : vix tamen dubi- taturum quemquam arbitror , quin ,

quum patruos et auunculos ad hereditatem vocarim Germani , multo rainus

parentes exciuios voluerint , maxime

quum , graduum eos habuifle ratio-

ne m, non oblcure innuat Tacitvs.

Accedit, quod medio acuo, vti pau- lo poli patebit , leges Germancrua

omnes parentes ad lu&uolam liberorum hereditatem admitterent. Polle-

ris vero diligemtlfiinam pri Ici moris patrii manfifte cullodiam, fupra iam non lemel obferuauimus.

/. DE SVCCESS10NE DESCENDENT IV M.

f. CCXVII.

Quod ad fuccelfionem descendentivm attinet, in eo gen-

tibus origine Germanicis haftenus omnia conuenerunt, quod liberis ante alios omnes paterna hereditas deberetur, quippe qui-

bus ipfa lex lempiterna , quam ratio vniucrfo generi humano pracfcripfit , heredtatem videretur deflinaffe. Mirus fane ea in

re legum Germanicarum confenlus e(l , quamuis aliae folos filios, aliae et filias cum filiis, aliae lias, non nifi deficientibus

filiis, ad fuccellionem admiferint.

, §. CCXVIII.

Nihil diferiminis inter filios filiasque fiatuebant WlslGOTHt,

JIII. 2. 1. apud quos feminae ad hereditatem patris vel matris, auorum vel auiarum , tam paternorum , quam maternorum , ad

hereditatem fratrum vel fororum , flue ad hereditates , quae a pati, t 2 truo

/ Gemes

Germa-

nicae

aliae liberos vtriufc

que fexut

promif-

cue ad hereditatem

parentum

vocabant,

aliae filios , non

filias.

Apud

A* i figothos filiae

•I

3i 6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. VIIII.

eum filii* truo vel filio patrui , fratris etiam filio , vel Jororis , relinqueban- fiicccde- tur ) aequaliter cum fratribus veniebant , quia iuftum omnino vi - am' debatur , vt , quos propinquitas naturae confociarit , non diuideret

hereditariae ordo fuccejfionis. Lf.x WlSIG. Lib. Illi. Tit. 2. §.| 9. Aft id fortaffis a Romanis didicerint Wifigothi. Neque enim,

quod mireris , vlla alia lex Germanorum ca in re cum Wifigo- thica conuenit. *

* Immo ci plerasque alias gentes, etiam orientales , filios in fucctlEone

paterna filiabus praetuliffe , fatis conflat , idque ex inflituto luculenter pro-

bauit I ac. Perizon. dijf. de lege (V

con. p. 109. fequ. vbi et Hebraeos, Chaldaeos , Arabes , Armenios, Grae-

cos , filias , exfortes hereditatis , fola dote contentas efic voluifle , quin et

eas aliquando fine dote aliis vendi- difle, oflendit. Idem ergo et Ger-

manis , quorum ex oriente origo fuit, placuifle , nemo , credo , mirabitur.

Ex lege

Salica nec in

terra Sa

f. CCXVIIII-

Potius reliquae gentes omnes vel filias plane non admittunt , vel nonnifi deficientibus fratribus, vel faltim ad immobi-

lia non vocant. Ex lege Salica , Tit. 62. f. 1. mortuo ali-

KcTfuc- 9uo ̂ *nc > * pater materue praeferebatur , vel his non ex- cedebant. “ant'bus fratres et forores. Ex quo nonnulli colligunt , filia-

rum nullam habitam efTe rationem. Sed quum in vlteriore gradu admittantur mater , forores , amitae , materterae : ibid. $. 2. 3.

■f. quis crediderit , filias plane efic a fuccefiione exclufas / Ac- cedit, quod ibid. f. 6. tantum de terra Salica ( f- 14O caue"

tur : De terra Salica nulla portio hereditatis mulieri veniat , fed

ad virilem fexum tota terrae hereditas perueniat. Vnde confequi

videtur, vt in reliqua bona allcrdialia et filiae potuerint fuccedere , faltim in fublidium , puta fi filii non exfliterint.

* Itaque tine filiit hic idem efl, ac Jiat literis. RetfeiI vidit Eccardvs

i» notii, p. 10 6. Filii vox hic proli- hcrii , filiis nempe et filiabus , ponitur. Et LEX Ripvamoxvm verba : fi quis

filios non dtmijerit , ita profert : fi quit

abjquc liberis defunClus fuerit. Filias

enim omnino , filiis non exfifienttbut , allodtorum heredes erant , exseftis faltim

terris ad domum Jiue curtem defunOi

pertinenti! mi , ( ita ipfe delcribit terras

S alicas : vid. J. 14. * quae mafculis fotum obueniebant.

Nec in reliquo allodio

§. ccxx. Itaque ex lege Salica ( 1. filii praecipuam habebant te

r- Salicam , «utus incapaces erant feminae , ( 2. iidemque et

niGdefi- in allodiis filiabus praeferebantur, nifi pater his fpeciatim Fro* cientibus

PC*

«?

cientibus

filiis.

DE SVCCESSIONIBVS AB INTESTATO. 317

fpexiflet. MaRCVlt. formul. Ub. 11. cap. 12. Dulcijfima fili a mea

illa .- ego ille. Diuturna , fed impia , inter nos confuetudo tenetur , vt de terra paterna forores cum fratribus portionem non habeant.

Sed ego , perpendens hanc impietatem , ficut mihi a Deo aequaliter donati ejlis filii , ita et a me fitis aequaliter diligendi , et ad

res meas pofl meum difcejjum aequaliter gratuletis. Conf. Mar-

cvlfi adpend. cap. 49. vbi huius Salicae legis, filias excluden- tis , diferte fit mentio. Denique ( a. non exfiantibus filiis , filias allodium paternum ex legibus Francorum cepi (Te , permul-

tis exemplis confiat. *

* In tradit. Fvld. Ub. II. cap. 41. nir et Engeltrudis filiabus reffitui iu- p jtf). Emhildis, AbbauiFa, Fuldcnfibus bet parentum allodia- Sic et traditio

donat propriae hereditatis fuae terram, in propriae h.reditaiii Hrodburgae cuiui- diuerfu videlicet loeu, tam de paterno, dam exltai in iildem thadit. Fvld.

quam de materno, ucre ad fe perunen- Lib. II. cap. f o. p. j<s8. vt alia huiut

tem. Et Ioaknes Papa Y“I. Bolo- generis exempla iam praetermittamus-

f. CCXXI.

Similis per omnia fuiffc videtur lex Ripvaria , quae tit. 16. Wem «

1. tum demum , fi ab/que liberis quis defundus fuerit , parentes, ji? lege aliofque agnatos cognatofque , ad fuccefiionem vocat. At ne0^,V-U quis tamen exiilimet , liberos fine diferimine fexus paternam mabat , ternamque hereditatem aequa lance diuidere : ftatim additur f.

3. Sed dum virilis fexus exfliterit , femina in hereditatem auiati-

cam non fuccedat. Ex quo porro confequitur, vt nihil obftkc-

rit , quo minus in- bonis adquifitis partem aliquam cum fratribus accipere potuerit. >

§. CCXXII. Sed et Bvrgvndionibvs familiarum opes adeo curae cor- Nec non

dique fuerunt, vt filias non magis, quam rranci , ad heredita- aPu<1

tes parentum admitterent. Nam in lege eorum tit. 14. §. I. le- ®urS'ln'

ginnis : Inter Bvrgvndionf.s id volumus cufi odiri , vt, fi quisj^™ “_** filium non reliquerit , in loco filii filia in patris matrifque heredita- bardos. te fuccedat. Non aliter ivs Langobakdicvm Lib. II. tit. 14. f. 19. Si quis Langobardus fine filiis legitimis mafculinis mortuus

fuerit , et filiam dereliquerit vnam aut plures legitimas , ipfac in omnem hereditatem patris vel matris fuae , tamquam filii legitimi, mafculini heredes , /accedant. Itaque et hi mafculos feminis fem-

per in hereditate praeferebam. *

Rr 3 * Rem

$1$ ELEM. IVRIS G E RM. Lib. II. Tit. VIIII.

* Rem omnem eleganter delcripfit rclitla filia et nepote , vel nepte tx filio Andr. de Barvlo in Langob. leg. tit. fracminuo : nepot vel m piis, quae re - 1 4. Item fi qutt , vel fi qua decedat , fi- praefiniat perjtmam patris , excludit ami- Ih mafculo relKlo, et femina : excludi- tam , fid tenetur eam maritare , ficta

tur femina per mafiulum , et frater de- teneretur pater tpfms nepotes vei nep- bet eam maritare ( id ell , dote data tit , fi vtueret , ficus ac utre Ro-

elocare, ) Immo plus : fi decedat quis , mano.

f. CCXXIII.

Itemque Ita praeter WisiGOTHOS omnes gentes Germanicae, quae apud extra Germaniam nouas iibi fedes quaeliuerant , filias , exftan- Saxonet >tibus filiis, hereditatis paternae maternaeque exfortes effe vo-

luerunt. Ncc mitiores filiabus erant Saxonis , quorum Lege

tit. 7. i. X. diferte cauetur , vt pater aut mater defunEli , filio,

non filiae , hereditatem, relinquam. Quin vt filiabus praeferatur

nepos ex filio praemortuo , ibidem i. 6. fancitur. Hinc eo tan-

tum cafu , quo defunElus non filios , fed filias , reliquijfet , * ad eas omnis hereditas pertinebat , tutela vero earum fratri vel proximo

paterni generis, deferebatur , vti eft ibid. §.4.

* Reliquijfet, ait lex , quia filii prae- doris. Patrem ergo ifte forraffis fuper- mortui tilias non excludebant , fi ex ftitem habuerit , filio ex fe non relitfo. illis nepos non exllaret. Hinc inter Sed multo clarior elt locus ex vita traditiones VTerthinenses cap. *o. Livibirois apud Eccard. hsjt.prme. apud Leibnit. Jcrtpt. rer. Brunjn. lom. Sax. gemat, cap. 1. p. 5» j. Is prae- 1. p. 108. cil traditio Folcradae, he- ditius Hcjfi , majculat prolis carens , vnfi reditatem luam vendentis monafierio co , quem habuerat Jitium , in adolefien- VcriinenG , quum tamen fe vocet ger- tiae fiore defuntlo, filiabus locupletem manam Jororem quondam Hstnsmngi exa- dimifit fuijlantuun.

§. CCXXIIII.

Anelios Non LEX Angl. et Werinorvm, quae tit. - et Veri- <5. §• X. et ipfa praecipit, vt hereditatem defunEli filius , non fi- nos « lia , fufeipiat : at in co difcedit a Saxonica , quod , ne deficien-

te quidem filio, filiam ad bona immobilia parentum vocat. Sta- tim enim addit : Si filium non habuit , qui defunEius ejl : ad fi-

liam pecunia et mancipia ; terra vero ad proximum paternae ge-

nerationis conanguineum pertineat. Id quoque lingulare elt/

quod ad quem hereditas terrae perueniebat , ad illum et veftit ~ bellica , id ejl , lorica , et vitio proximi , et folutio leudis pertine-- ret , filia vero ex materna hereditate ne mancipia quidem et

pecuniam , nedum fundos , cum fratre diuideret , fed contenta

elle tuberetur /polus colli , id ejl, murenis , nufeis , (id eft , fi- bulis)


bulis ) monilibus , ina iribus , vejlibus, armillis, vel quidquid mater

ornamenti proprii videretur babuije *.

• Hoc amiquifEmum eft rerum ex-

peditoriarum et vtenGlium , (, Aes hecr- gcVTettts vnd der geode j veltigium ,

cx coque loco patet , illas tdios et

agnatos , has tutas praecipuas habuiile. Fallitur itaque GOBttLINVSPlXS..o/mai».

Ati. 6. mp.%7. dum de Henrico Au- cupe Icribit : Et mandatui , quod Jcnior

inter Jrairet quoscumque deberet ejj'e ia exercuit Regit, et propter hoc tofe Joiut

tolleret patru exmuos , inter quas armo

maxime reputabantur. Et inde vulgo

HSREvvsds adhuc nominamur. Quam- vis enim fimilia habeat Botho in

tkron. pifl. Brunfu. ad onn , DCCCCYll.

De keyfer fotte, dat de oldejie fonefthol- de in dot hcre voren , vnde jaue , dat de

herewede Jcholde voilen an den Udetiea

Jone , tjjte an den ncgtjie rnoilt vjn der

jchvvcrdhoiiun , do vvart do .yn recht

to voren : antiquiorem tamen hunc morem inter gentes Germanicas ede , ex

hac lege latis maniftllum cfTe videtur. Si quid ergo veri inelt : Hernicum

Aucupem hunc morem , tam anua

aliis gentibus originis Germanicae re-

ceptum , 10 Saxoniam inuexiiit- opor- tet, tdque et indicare videntur Verba

Bothoms : Dot amar do tyn Rictu io voren.

§. ccxxv. Apud Alamankos quoque filios, mortuo patre, heredita- Alamau

tem aequa lance diuifilte , patet ex leg. Alam. tit. 88. Si qui nos

fratres pofl mortem patris eorum aliquanti fuerint, diuidant portionem patris eorum: Filiae tum demum hereditatem paternam

cernebant, fi et filius non exltaret, et ipfae eiufdem conditionis viris nupfiffent , alias nullam fundorum partem habiturae.

Ita enim lege eadem praecipitur tit. yj: Si duae forares, abf-

Iue fratre relitlae , po/l mortem patris fuerint , et ad ipfas paterna ereditas pertingat , et vna nupferit fibi coaequali libero , alia autem nupferit aut colono regis , aut colono eccleftae : illa , quae illi libero

nupfu febi coaequali , teneat terram patris eorum , res autem alias aequaliter diuidant.

f. CCXXVI.

De Baivvarus idem dicere non vereor. Filias enim, ex- uariox*” flantibus filiis, in partem non venilfe, patet e* lege Baivv.

tit. 14. cap. 8. §. 1. quae cauet, vt fratres hereditatem patris ae-

Iualiter diuidant , et fi plures vxores duxiiTet pater , quifque fi- iorum matris fuae hereditatem praecipiat. Nec tamen filias penitus exfortes fuifle hereditatis paternae, colligimus ex §. 2. vbi

tum demum vxor, marito fuperrtes , vuiuerfam eius hereditatem

capere dicitur, fi nec filios , nec filias, nec nepotes, nec pronepotes , nec vBum de propinquis habuerit. Itaque et BaivvaBIOS

filias, deficientibus filiis , ad hereditatem paternam admililTe, vix videtur dubitandum.

$. CCXXVIL

An et ii

legitimi luccede- rintf

QuiJ apud francos ?

Iuri re-

praclc li- tationis locus fuit

apud Wi-

3ao ELEM. IVRIS G E R M. Lib. IL Tit. VIIII.

* §. CCXXVII.

Quamuis itaque omnium paene gentium Germanicarum leges maxima praerogatiua donent filios : nulli tamen eo beneficio digni videbantur, praeter legitimos, et ex iuflo atque ae-

quali matrimonio natos. Lex Baivvarior. ibid. §. 2. ne ex ancilla quidem natos cum fratribus in partem venire patitur , nifi

hi eis per mifericordiam aliquid dederint , eamque in rem adducit illa Moysis : Non en>m erit heres filius ancillae cum filio li-

berae. Gen. XXL 10. Langobardi tamen apud quos frequentior

erat concubinatus, aliquam hereditatis panem et filiis naturali-

bus deberi, putabant. *

* Quamuis , enim nati ex illicito matrimonio nihil caperent, nili quod

eis fratres , ex iuftis nuptiis nati , vo- luntari ; darent : Lix Langob. Ub. II.

tit. 8. §. 6. aliud tamen placebat de filiis naturalibus , qui concurrentes cum

vno legitimo, tertiam i cum duobus ,

quintam cum tribus, leptimam ; cum

quatuor , nonam; cum quinque .duo- decimam , cum lex tertiam decimam

partem capiebant, Lib. II. tit. 14. §. s.

ita vt ne patri quidem fas eflet , eos

aequiparandi fratribus legitimis, nifi hi

iam duodecim annorum conlenferint' ibid. §. |. Non exllante filio legitimo

fed filia vna , haec cum fratribus naturalibus et reliquis cognatis heredi-

tatem ita diuidebat , vt finguli trien-

tem acciperem. Sin duae pluresue filiae leg emae ellent , et vnus plures-

ue filii naturales , et alii cognati : fi-

liae lemidem capiebant , naturales trien-

tem , reliqui cognati fextantem. Hos aliosque eiusdem generis carius habes in lege Langob. Lib. IL tit. 14. §. S.

tffequ.

§. CCXXVIII. Non dubito, quin et Franci liberos, ex concubinis natos;

hereditatis paternae exfortes effe voluerint , ( praeterquam quod Merouingici reges , in vagam venerem procliuiores , illegitimos perinde , ac ex iuitis nuptiis natos, non modo hereditatis, fed

et regni capaces habebant, ceu fupra (Lib. I. §. 147. ) docuimus. Saltim Caroli M. liberi naturales nullam paternae heredi-

tatis partem ceperunt. Et exftant formulae veteres , quibus illegitimis liberis profpexerunt Franci , quippe alioquin fibi non

fuccelTuris. Marcvlf. adpend. cap. 47. pag. 461. et capitul. 12. p.

464. ed. Balvz. $. CCXXVIIII.

In primis vero quaeftio efl , an , concurrentibus filiis et nepotibus, locus luent iuri repraefentationis ? Apud Wisigothos

fane illi initio non fuit locus. In hereditate enim illius , qui

moriebatur, fi imejlatus decejfijfet , filii primi erant. Si filii deerant ,

nepoti-

t

Digitized by Google


nepotibus debebatur hereditas ,ft nec nepotes ejfent , pronepotes ad he- figothos reditatem •vocabantur. Lex Wisig. Lib. IUI. tit. 2. }. 1. Poftea et Fnm.

tamen hoc ius introduxit Childefwinthus, Rex, vti patet excot"

Lib. IUI. tit. j. §. 4. Apud Francos quoque hoc ius repraefentationis primus lege (labiliuit Childbbertvs , cuius in decretione cap. 1 . legimus : Ita , Deo aux Hiante , Antonico Kal. Mart.

anno 20. regni nojlri conttenit , vt nepotes ex filio vel ex filia ad auiaticas res cum autmculis fic venirent in heredita-

tem , tamquam fi pater aut mater viui fuijfent. De illis tamen nepotibus iftud placuit obferuari , qui de filio vel filia nafcitntttr ,

non qui de fratre *.

♦ Itaque Franci aeque , ac hodie Si- pora ignotum hoc ius repraclenratio- xones , ignorabant ius repracientatio- nis fiiiiFe videtur i piis Francis. Vnde nis in linea collaterali , quamuis in li* nec in Salica , nec in Hipuariorum lo- nea redla inter delcendemes ei locum ge , hujusmodi quid legeris. •Ile vellem. Quin ante Childebcni tem-

§. ccxxx. Progredimur ad Langobardos , quos ipfos quoque ius re- Itemque

praefentationis inter defeendentes recepifle , luculenter proba- apud tur ex lege eorum Lib. II. tit. I 4. 18. quae ita praecipit : Lango-

Si quis habuerit filios legitimos vnum aut plurts , et contigerit , budos* vnum ex his, viuente patre, mori , vt dereliquerit filios legitimos vnum aut plures, et contigerit auum mori , talem partem percipiant de fubfiantia aui Jui vna cum patruis fuit, qualem pater eorum

inter 'fratres fuos percepturus erat , fi viuus fuijfet. Conf. Andr. de Barvlo in Langob. leg. tit. 14. vbi , et apud Langobardos huic iuri repraefentationis in linea collaterali non efle locum, obleniat.

§. CCXXXI.

Reliquae Germanorum , quae exflant, leges, ius repraefen- Reli is tationis ignorant. Quamuis enim lege Saxonvm tit. 6. f. 6. Getma- caueatur, fi quis filium aut filiam habuerit , et filius , vxore dufla , nis diu filium renuerit , et mortuus fuerit , vt hereditas patris ad filium ignotum filii', id efl , ad nepotem, non ad filiam , pertineat : id tamen ius 'usre' repraefentationis, tantum nepote cum filia concurrente, locum prae - habebat. An vero et nepotes vna cum filiis admittendi fint , ““ multo poft dubitafie Saxojies , tam certum efl , quam quod certiffimum *.

S s Heineccii Elem. haris Germ. * No-

322 E L E M. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. VIIIL

* Notiffimus enim cft locus W tuter arbitros indicaretur debere examinari» chinoi anna/. l.ui. It. p. 644. De h-gum Rex autem , meliori confiho vftu , noluit, quoque varietate [tempore Octoni» M.] viros nobiles ac ftnrt populi mhon Jle ira- pula ejl contentu , jiureque , qui dice- flari , fed ntagit rem inter glaitatoret rent , quia filii filioium non deberent eom- decerni iujjit. Vicit igitur pars , qui fltot ptuari inter fthoi , heredratemque legiti- filiorum computabant inter filat , et fir-

me cum fiittt forttri , fi [orte patret eo- matum efi, vt aequaliter cum patruis he-. rum obiijfent , auu juperJUtibus. Vnde reditatem dtuiderent , pallo J.mpiterno. exiit cdiflum a rege, vt vniuerfaiit popu - Idem refert Sigib. Cembl. ad ann. h conuentio fieret apud villam, quae di- DCCCCXXXXH. citur Stela , faflumque efi , vt caufa in-

f. CCXXXII.

Medio Tale ergo fuit ius vetus Germanicum, quod ad fucceflionera aeuo defeendentium attinet. Enimuero quum illud iam Marcvlfi

rnuuu'm tcmPor‘bus impium atque iniquilTimum quibufdam vifum eflet i funt iura 220. J non mirum tfl, Germanos mores iftos paullatim mi- ancuju.i. grafle, eatenus, vt et filiae cum filiis in allodio , (non tamen

jn bonis Salicis, et ad familiae dignitatem tuendam pertinentibus ,) admitterentur , et nepotes neptefque gauderent iure repraefentationis.

§. CCXXXIII. Attamen Et IVRE quidem Saxonico nondum filias cum filiis ad fite-

et iure ce/fionem vocari , fed , deficientibus demum filiis , eis ius fuc-

fim fifia° cedendi concedi, animaduertimus. Ivs Prov. Sax. Lib. I. art. bus prae* *7- ̂ MeTt vn^ tnutters fcbwefler , oder bruders erbe nimpt der fcreban- f°bn , vnd nicht die tochter , es fey dann , dafs da keiti fohn fey , •ur. fo nimpts die tochter. Filiae tamen ex materna hereditate de-

bebantur res vtenfiles , ( die gerade , ) fi illa nondum elocata eflet. Domo enim iam enupta in partem geradae non venie-

bat. Die tochter , fo in dem haufse geblieben ijl , vnausgegeben , theilt nicht ibrer mutter gerade mit der fchsrefler , die ausgera- det vnd vergeben ift. Was ihnen aber an erbe anjlirbt , das miiffen.

fte mit einander gleicb theilen. Ibid. art. j. *

♦ Hinc iure mireris, vulgo feri- Fachj dtff. utr. ciu. et Sax. XH. Mui- bere doclorcs Saxonico? , etiam qui toque magis mireris , gloflae Latinae ex inltiiuto iura Romanorum ac S'a- auctorem adtirmarc , corretdum hoc xonutn inter fe contendunt, iure Sa* efle per textum ivr. Prov. Lib. I. xonico non ede immutatam aequalem an. %y. cuius verba ita le habent : filiorum filiarumque (uccefiionern, iure E.n iegti.h w.ib v.rerbt zvveyerley , ihr Sititi 1 proditam, nili quod filiis res expo- g.radt attf titre nct hfie niftel, Jo ihr von diurnae L filiabus vtenfiles debeantur, vvabes haiben vugchurtg ifi , vnd dat

\

)

Digitized by Google


erb auf den ndchjlen frttmi, et fiy mu» SPECULATORIS Lib. I. an. 17. U -r.n

ojtr weiii. Verbi cniui haec <ui Gic- Jith ab.r an 1 rle vcrjekiiejtcn .der celiionem collateralium permere, res verbi uJeri (Glofia : quando qt u> f < fi fi

ipU docet, bitis vero conitat , vitra non re.mqun jrains vel Jororu e* t tro- fraicrnam et lororum herediutem , qi.t furente , ) olle die fich guiih n.he noo amplius malcubs poltpom iemi- zu da Jifpe zihen n.Cge n , die nJunem nas, led lias hereditatem cum tilis pari gieichen ibed d aruit , et Jty mann c der iure cernere. Et id libi volunt verba vvab.

§. CCXXXllil.

Si ergo ( 1. duo ellent fratres , maior diuidehat hereditatem j minor portionem alterutram eligebat, lvs Prov. Sax.

Ltb. IU. cap. 29. ( 2. Sin plures , lit.gult fucccdtbant in capita, celfante noc maioris vel minoris iure, nili quod ivre WtltHis.

art. 26. etiam eo cafu, quo tres filii hereditatem cernunt, re-

gula illa obtinere dicitur ( 3. Praemortuo vno ex fratribus, ne- potibulque ex eo fuperfiitibus , hi in fiirpem fuccedunt , iure

repraefentationis. Ivs Prov. Sax. Lib. I. art. y. (4. Filiae ex-

fortes erant hereditatis parentum , nili filii deficerent. * Tunc enim et ipfae fuccedebant in capita. Ivs Prov. Lib. 1. Art. 17. ( y. Nec tamen eo iure repraefentationis vtebantur nepotes

neptefque ex filia: Diefes mag den toebter kindern nicht gefebe- hen , dafs fie theil nehmen mu der toebter , in des eltervAters oder

der eltermutter erbe. IbiD. Lib. I. art. J.

* Excepto vuo cilu , fi filii con- pfaffen ', fi nimmi fit mu gleiehen curreret cum iratre vnico clerico. Kb- th.ti durihaus an erbe , vnd an der PKuVivs Lia. I. an. J. Ub dtejraukei- gerade. lien bruder mehr hai , ali den anigen

f. ccxxxv.

Attamen ( 6. ad maternam non magis , quam paternam , hereditatem vocabantur liberi illegitimi. Quamuis enim alioquin

jure ciuili fpurius tn perfona matris non intelligiiur , et hinc

matri aeque fuccedat , ac illegitimus f. 3. Inji. de SC. Orpbit. multo aliter tamen philofophatur Repkovivs Lib. I. art. Ji.

AI an fagt , dafs keiu kind feiner miitter kebs - kind fey. Das ift

docb nicht. Praeterea (7. filii feparati hereditatem parentum non

nili ea lege cernebant, vt , quae antea accepiffent a parentibus

ea in commune conlerreut. * lvs Prov. Sax. Lib. I. art. 13.

* Verba Speculatoris fum : Suniert fimiern fich mii der k fl , oder niehi, wo'.- der vater vnd die multer emen ihrer John /en fie naeh tauri , oder miuier lod ihr oder dociuer von ih m mu ihrem gut , fie erbihed wieder anjpicthen , dei bruder

S S 2 g‘£en

Qualis

iure Sax.

fit luc- ctfl.o

dtlCCD- demium?

An (pu.

rii et il-

legitimi etiam

fucccfle-

rint ,

itemque

liberi le»

pariti f

324 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. VIIII.

gegen den bruder , ader die benanneie res expeditoria* filius , quas a viuo pa* tochtcr gtgtn ier vnauigrjlattencnjthvvef- tre acceperat, ivs Paov. Sax. Lib. I. ter : Jk rr.iijfen in die i heilung wie- an, io. Vnde magno conatu maximas der einbttngen , mu ihrtm ad ailes agunt nugas , qui id ius ex priuile- djt gut , da pe mii abgefuniert vvaren , gio peculii caltrcnfis deriuant , ei Ipe; ob et fahrende habe iji , fonder gerade. ciadm ex /. 4. C. famU. ereife. vti Zo- Quemadmodum vero res vtenfiles non seu dtff. iur. Rem. et Sax. Pan. Ili. conferebat filia domo enupta : ita nec Dtff. XV. n. a.

f. CCXXXVI.

Filii qui- Quamuis vero ( 8. filiis prae filiabus cederet paterna mater-

redfiaC naclue hereditas : erant tamen , qui eius plane exfortes habeban- «is inca- tur- Sane ( 9. nec feudalis nec allodialis hereditatis capaces

jace,. erant hermaphroditi , quos Repkovivs lepide vocat allzuviei , nani , monflroii , et lepra laborantes. * Contra ( 10. allodium

quidem , at non feudalia bona , capiebant furdi et muti , fu no- li et mente capti . caeci et mutili , nili id vitium , pofleffo iana

feudo , fuperueniflet. Ivs Prov. Sax. Lib. I. *rt. 4.

* Hereditatem ergo pro iis occupa- ibidem ait Rbpkovivs : Mi-lche dann ihrt bat proximus agnatus , et iisdem ali- erben fmd, vnd ihre nethjie freunde ,dit menta praeftabat , et quidem , vt opi- foileu fie halten in ihrer ffiege, nor , tamquam tutor iruduarius. Hinc

$. CCXXXVII.

Quidiu- Ad proximos agnatos , adeoque et ad filios, tamquam ns orca Ijtxiinit m pertinebant res expeditoriae, quae non ad heredi-

ditorias6 tatem referebantur. Quumque in earum numero elTent gladius , equus phaleratus, thorax, leftulus callrenlis, ( ein heerpfiihl, das i/l,ein bette vnd ein kujfen , vnd ein leylacb ,) mappa, duae

patinae, manutergium et velles quotidianae: ivs Prov. Sax.

Lib. I. an. 22. gladium paternum praecipuum habebat natu maior,

ibid. quamuis haec difpofitio tantum ad equeilris nobilitatis familias pertineret. Ibid. an. 27.

$. CCXXXVIII.

Nec non Contra filiabus ex materna hereditate gerada , vel res vten-

circa v- ̂ |es debebantur , quarum in numerum quid referendum fit ,

sTel^er - docemur ,VR- Pbov. Sax. Lib. I. art. 24. Nec filiae folum eas

dlm!** res praecipuas habebant, fed et filii , qui facros ordines acceperant , ( die gelert , vnd zu pfaffen ge^eibet , vnd gefchoren fmd ,)

r qui geradam cum fororibus , * hereditatem cum fratribus diuide- ba.jt :


bant : quamuis ipfi clerici res vtenfiles non relinquerent : Von

des pfajfen /rue nach feinem tode nimmt man keine gerade , denn es veird «lies zu erb gefchlagen , was er nach ftch verldfst. Ivs Prov. Sax. Lih. 1. art. j.

* Si (oror, et praeter clericum non Ripkovivj ibidem: Dic vnberathene iock-

alius frater , iliaque erat innupta , cleri- ter thalet nicht ihrar muticr gerade nui

tus vero beneficium ecdcfialticum ha- dem pfajfen, der ein pfrund oder kirehen bebat : illa res vtenfiles lola capiebat, har.

§. CCXXXVIIIL At primi aliter philofophati funt Alamanni , quorum ius Succeffio

inter filios ac filias nihil omnino diferiminis flatuit. ivs Prov. defcen-

Svjbv. cap. 275. Stirht «in man , vnd Idt ftin vnd tochter hin- dentium

der im , vnd er Ut 4 igen hinder im , da er nichtes mtt gefchaffet 'ccuni hat , dev kind fi n ausgejletrert oder nicht , fie follen das «igen xUouS- mit ainander tailen. * Itaque hoc iure nulla differentia erat in- n;cunu ter filios ac filias , feparatos et non feparatos , modo hi confer-

rent bona profe&itia , quod tamen vtrum facere , an bonis iam

acceptis contenti efle mallent , in eorum erat arbitrio.

* Praeferebatur tamen filius filiae in

praedio ruftico , quod ibi vocatur fi. delhoff, quod fi lolum reliquiflet pater ,

illud lolus filius capiebat , tiliaeque dabat , quantum vellet, tvi Prov. Svev.

ibid. Vnd ii da ain fidtlhoff, da der vater aufiazx , vnd iit er /nitra Jun ,

oder mer ftin hinder im , die nicht

atugtfiewert fmd : die jun bejuzcnt

dat an/edel mit recht var den Jehv

vefiern , vnd ifi aher nutus andert da, * t -

rwann das anfezz : fo Jiet et an der prii-

der gnaden , vvat Jie denn fchvoef-

tern gehen. Vocantur itaque haec prae-

dia fidel-hocffe , anjedel , anfezz. De ii» Ahasv. F&itscii. in thef. prafl. Bejold.

eunti n. p. Hio. In Vturmgia tt comitat» s

S.hvvattzburgtta praedia funt , quae vo-

cantur firrye fidethofe : ea ah ommbttt one- ribut Ubera funi , et a fuperiore iure fiu-

dali recqgnojettniur : pleraque tamen exi-

gui funt pretii.

§. ccxxxx. Quod ad ius repraefentationis attinet , illud fimile habuerunt jBS

Alamanni et Saxotl^si Quemadmodum enim apud hos co gau- et Ab-

debant nepotes ex filiis, non cx filiabus: ( §. 234.) ita IVRE manni-

Prov. Alam. cap. 2J3. legimus i Nimkt ain t/tan vveib bey fei- cum con"

nes vater leth , de vv im ebenbiirtig ifi , vnd grvviinnet er ftin pey yer!,unt ir , vnd fiirht er darnach. eidas feiit vater feht erb mit im ge- reprac_ tailte :• deffelhen mannes ftin die ncvvnet gleichen erbtail an irs fcnratio- vaters flat , ennebn iren vettern : abrr fie nemrnet a!l nicht , Vi 'an ni*. «i nes mannes tail. Vnd das tnag den tochter kinden nicht vverden,

S s 3 das

3a6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. T it. VIIII.

das Jy gleicbtn tail rtemmcn , da Jy danit riickt funi kinde.

%. CCXXXXI. Et in a- Nec in reliquis a Saxonum moribus difcrepant Alamanno-

lm plerum leges, veluti ( i. quod filiae praecipuam nahucrunt gera- ni^ue. Jam f (2. filii res expeditorias : ivs Prov, Svev. cap. 261.(3.

Quod ex pluribus filus maior natu , tamquam praecipuum , fibi

vindicauit gladium : ibid. cap. 2 64. ( 4. quod , fi vel duo , vel

piures , ercifcere vellent familiam, maior diuifit, minor clt git:

ibid. ( 5. quod clericus geradae partem accepit , praeterquam , fi beneficio ccclefiaflico frueretur : ibid. cap. 233. (6. quod illegi-

timi non fuccefTerunt , immo ne legitimati quidem perrefcriptum

Pontificis vel Caefaris : at fuccefTerunt tamen legitimati per fubfequens matrimonium, ibid. cap. 373.

$. CCXXXXII.

Virum- Itaque vetus illud principium Germanicum de filiis in fuc- que ius , ceflione filiabus praeferendis paullatim deferuerunt poderi , e-

quod ad tjam priufquam ius Romanum in fora Germanica penetraret , ac proinde filios filiafque promifcue admiferunt ad fucceffionem in

nem, ih- bona parentum. Saltim in eo conueniunt datuta antiquiora ple— tutis cor- raque , ex quibus vnum iam adduco Goslarienss, cuius titulo

rcdum 1. von ervegude f. 3. legimus-: Sone vnd dochter fint like na erve 10 nemende. Leibnit. fcript. rer. Brunfu. Tom. 111. p. 484.

II. DE SVCCESSIONE ADSCENDENTIVM.

§. CCXXXXII I. T-ran6tio Deficientibus liberis, parentes luAuofam hereditatem apud

ad fucceP Germanos quoque capiebant : ( §. 216.) de qua fucceflione ad-

fionein fcendentium vt iam quaedam ex antiquis monimentis colligamus, ordinis atque indituti ratio exigit. Cur TacixvS eius fucctflio-

* nis non fecerit mentionem , eius rei rationem fupra conieffuris adfequuti nobis videmur. ( §. 216. * ) Id certum ed, ex ve- tudiliimis gentium Germanicarum legibus tantum non omnibus,

deficientibus liberis, hereditatem parentibus, auis , aliifque adfcendentibus deberi. Quod iam per mduflionem erit probandum.

§. CCXXXXIIII.


§. CCXXXXIIII.

Lege Wisigothica Ut ■ IUI. tit. 2. §. 2. fuerat cautum : vt, Eam rc*

fi , qui moritur , nec filios , nec nepotes , fed patrem , vel matrem “P?*"1

relinquat , tum amis a t auia hereditatem fibimet vindicet. Ergo ̂ 6 proximi ad fucceiTionem , poft defccndentes , erant parentes , * et his non exftantibus aui et auiae, qui quaeue bona adquifita

inter fe aequa lance diuidcbant , hereditariis contra ad auos tantum, non aeque ad auias, deuoluendis. ibid. $. 6.

* Vbi tamen notatu digniffimum eft , ex hac lege alterutrum parentim fiiperllitem , hereditatem, bito tiliacue debitam , capere non potuiile , nili hi liberi diem viue decimum luperaGent ,

et baptilmi titdi ellent participes. Si eum diem moriendo anteuerulTent ,

ne ipG quidem partem paternae ma- ternaeue hereditatis ccptlfe intellige- bantur : tantum abell , vt eam ad

quetucumque alium transmiGlTe crederentur. Paucis t filius ante diem de-

cimum et nondum accepto baptifmo , decedens , non magis hereditatem vel

capiebat , vel eamdem transmittebat ad patrem matremue luperftitem , quam ii

numquam hujus lucis vlura fruitui cf- fet. LIX WlSIG. Lii, IUI. iit. X. §. 18.

Haec quoque ea gens didicerat a Ro- manis , qui filios fibasue communes

parenubus ad decimam inter k matrimonii nomine capiendam , predeile

nolebant , nili p Jl nonum dum , vel vu xn codice Tiliano lethim , pojl no* minum diem, amifoi. Ylpia h. fragm.

lii. if. Som num vero d.u erat lultri-

cus, quo nomen imponebatur inlanti , id quod apud Romanos , G puella nata cilet , die o&auo , puero edito ,

nono Geri folebat. Fest. t-ocr lujlnci,

M*crob. famrn. Ub. 1. cap. 16. Piv- TARCH. ieUOcJI. fi 0,11. p. »88. Conf. Merill. ubj. Ub. II. cap.}}. et, quae

diximus in commem, ad leg. lui. er l‘ap. Ub. 11. cap. 14. §.4.

§. ccxxxxv. Lex Bvrgvndica tit. 14. §. 2. non profpicit patri vel tna- Anet

tri , fed, deficientibus liberis , hereditatem ad defundi forares ,®urgun'

vel propinquos parentes , (id eft , proximos cognatos , ) re- “ones dire iuhei. Vnico tamen cafu patrem fucceflifte filio , comperio, li prius data bonorum parte , filium abs fe fegregaflet , et hic , nec fafto teftamento, nec rebus alii donatis, diem obiiflet fu-

premum , quamuis id ei iniungant leges, vt nihil exinde aba- lienandi pote fiat em habeat , ipfoque in fata collapfo , ad reliquos

filios defundi fratris fubflantia remaneat, ibid. tit. J I. §. 2. §. CCXXXXVI.

Francos parentes ad luftuofam liberorum hereditatem vo- Franci? calTe , extra omnem dubitationis aleam politum eft. Lex Sa-

li c a tit. 62. §. 1. Si quis homo mortuus fuerit , et filios non di - miferit , fi pater aut mater fuperfuerint , ipfi in hereditatem fuecedant.

328 ELEM. IYRIS GERM. Lib. II. Tit. VIIII.

cedant. Et LEX Ripvaria tit. f 6 ■ §. t. Si quit abfque liberis

defunflus fuerit , fi pater materque fuperfiites fuerint , in heredita-

tem fuccedant. Hinc charta , qua mater , quaccumque a filio fuo de lu&uofa hereditate iibi obuenerant , monaflerio donat, ex-

ftat in MarCvlfi adpend. tap. 40. pag. 4J7. Aliud exemplum ex charta Barcinonenii dabit Balvz. in not. ad Marculf pag. 1297.

f. CCXXXXVII. Angui. et Lex Saxon vM nihil tale habet, quum de fola liberorum

erini ? fucceflione difponat. At lex Angliokvm tit. 6. §. 3. quum feminas non nifi in fubfidium , nec ad vniuerfam hereditatem ,

fed ad capiendas tantum pecunias et mancipia, cauet , vt vo-

cet , nec filio , nec filia fuperflite mater fuperftes pecuniam et

mancipia praecipiat , reliquam defunfti hereditatem proximus pa - terni generis cernat. Ex quo non polTumus non colligere ,

multo magis patrem , fi filio filiaeue lupereffet , ad vtriufque

hereditatem peruenilTe,

§. CCXXXXVIII.

Lango- Notatu porro digniffimum eft , apud Langobardos fuccef- fcaxdi ! fionem inter matrem ac filios non fuifie reciprocam. Quod ita

eleganter explicat Andr. de Barvlo ad leg. Langob. tit. 14. Dc iure Langobardico nullus cognatus ad fuccejfionem admittitur ,

( quod intellige in .linea collaterali et adfcendenti. ) Vnde mater proxima cognata non fuccedit filio, quia cognata ejl, non agnata.

Sed in linea defcendenti fecus eft. Nam filius matri fuccedit. * Add. Car. Coxx. et Nic. Boer, ad Lib. 11. Leg. Lang. tit. 14.

f. t. * Idem tamen auctor obleruat , hoc hilominus vocari. En eius verba : Sed

iniquum femper viliim elte Langobar- ex naturali aequitate non Jertpta per U-

dis , ac proinde ex aequitaie naturali lui 'uu potejl dici , quod admittitur mt- matrem ad fucceliionera liberorum niter ad luCluofam hereditatem jihi.

jf. CCXXXXVIIII.

Alaman- Apud Alamannos quoque .mortua matre , et infante , quen»

ni? enixa fuerat, paullo polt exfpirante, patri debebatur hereditas

matris , in infantem deuoluta , dum infans viuus remanferit ali - ,

quanto fpatio , vel vnius horae , vt pojjet aperire oculos , et videre culmen domus , et quatuor parietes , idque teftes idonei , fefe VI-

, difle , adfirmarint. Lex Alam. tit. 92. §. 1. Multo magis itaque

paren-

rtized by Google


parentes fucceffifie liberis, probabile eft , fi liberi iuftae aetatis, non rcli&is pofteris , decelTiiient.

* E/t hoc , quod Saxones vocant fuerit editus. Id vero ex oculis aper- dtr vur wanir bejdtreyen : de qua locis colligebam Alemanni : Saxones ex quuiione lito loco. Nimirum e rep. vagitu , qui intra quatuor parietes tue* eile videbatur, ceno eonlhre , vixerit auditus. riuic ititans , an exanimis in lucem

§. CCL. Iam vt ad medii acui leges progrediamur , IVR£ Saxoni- SuccdEo

CO liberis , qui improles vel orbi deceilerint , fuccedere vtrum- adicen-

que parentem , vulgo quidem tradunt : at matrem , non nifi dentium praemortuo patre , olim efie admiffam multo verius eft. Ait enim specvlator Lib. 1. art. 17. Stierbt citi manti ohn kitid : co

fein vater * nimmt fein crbe. Hat er des vaters nicht , es nitnpt es feine mu iter mit mchren rechten, dattn feinefchwefler oder bruder.

Praeterea id ius Saxonicuin non admilifle cum parentibus germanos eorumque liberos, in vulgus notum e fi.

* Auorum atque auiarum heredum eodem articulo 17. (ub finem reporiun- snemionem non facit tvs Saxoni- tur : Das erbe gthtt mcht aut dem bu - cvm : at hos quoque fratribus ac lo- fem , dievnil der ebotbiinigt bufem da

roribus germanis pr.tetuliiTe Saxones, j/?. V id. Fachs. dif. iur. eiu. et Su r. colligunt ex verbis Rktkovii , quae dtff. »4.

$. CCLI. Attamen in rebus vtenlilibus mater praeferebatur patri , quo- Mater

ties de filiae fucceflione quaerebatur. Generalis enim erat illa praefer-

regula ivris Paov. Sax. Lib. /. art. 2~J. Ein iegltch vreib ver- mr Pa,ri erbt zvreyerley : ihre gerade au/ ihre nachjle niftel , fo ihr von

\reibes b.tlben zjsieboriv ifl : vnd das erb auf den nackflen freund , . gijV es fey mann , oder \ceihf bos!

§. CCLII. Eadem fere ivre Alamannico videntur obtinuifle. Saltim succefiio

filii feparati heredem efie patrem , fi ille nec vxorem nec libe- adfcen-

ros reliquerit , traditur ivr. Prov. Svev. cap. 260. Bona ad- dentium

quifita , nifi de iis difpofuerit defunftus , proximo cognato , ex iufe

( adeoque et parentibus , ) cedere ibidem obferuatur. Praeterea Alaman*

Suae fupra ( f. 249. ) ex lege vetere Alamannica attulimus mco' e infante , quatuor parietes apertis oculis contemplato , ea totidem paene verbis repeti animaduertimus iu ivre raov. Svev.

Hc incedi Elem. luris Gertn- T t cap.

Collate- ralium

iucceiCo

qualis «empore Taciti ?

Quatis apud

Wifigo- «faos ?

Qualis apud

Burgun- diones ?

33o ELEM. I V R. GERM. Ltb.II. Tit. VIIII.

cap. 212. Ita et matrem poftumo fuccedere , fi probare pojfit,

eum vixifte , patet ex cap. 27}. Denique mater ininorennium

quoque liberorum heres eft, patre praemortuo, modo non ad ltcunda vota tranfierit. ibid. cap. 282.

III. DE SVCCESSIO N E COLLATERALIVM.

§. CCLIII. Quod ad collateralivm svccessionem attinet , circa

eam vel maxime diutrfa fuerunt gentium Germanicarum prin-

cipia. Nos , more noflro , vetufliflimarum aeque ac recentio-

rum confuctudinum legumque recenfum inituri., primum de ip-

fis Taciti temporibus obferuamus , deficientibus liberis, (et

parentibus , ) proximum gradum in fuccejjione Juijfe fratres , patruos, auunculos. * Tac. de mor. Gernt. cap. 20.

* Ex quibus verbis patet , et apud poli fratres et tbrores , admifTos non

Germanos (1. primos inter collaterales modo patruos , led et auunculos. De-

fuifle fratres , et ( a. quum paullo ante nique quum (4. non Iit veroGmiie , in-

liberorum gencratim mentio liat, nui- tra tam paucas perlonas apud Germa-

lumque adeo dilcrimen llaruat.tr inter nos intedatorum lublliuile lucceliio-

filios et filias , et in hac fucceflionc ni- nem : procul dubio poft patruos at-

hil videri interfuille inter fratres et Ii»- que auunculos hereditatem ceifillc qui-

rores. ( j. Agnationis quoque et co- busuis gradu proximis, gnationis iura eadem fuifTc , atque hinc

f. CCLIIII.

Apud Wisi gothos quoque, non exfiantibus liberis vel parentibus, proximi erant fratres ac forores germani germanaeue ,

et his non exfiantibus eorum earumue liberi , non quidem 10

ftirpes , fed in capita, fuccedebant. Lex Wisi G. Lib. Illi. tit.

2: §. J. et 8. Vnilaterales fratres et fofores fui cuique fratris

aut fororis, qui quaeue iifdem parentibus geniti genitaeue fuerant, hereditatem fortiebantur. Lbx Wisig. ibid.§. 5. Denique

pofi fratres et forores quicumque gradu proximi erant , ad fuc-

cellionem vocabantur, ibid. §. 4. nullo difcnmine inter agna-

tos cognatofque , mafculofque et feminas : vnde eodem lure venire amitam et materteram , monemur ibid. §. 7.

§. CCLV. Sed ct Bvrgvnoiones , non exfiantibus liberis ad heredi-

tatem admittebant forores vel propinquos parentes , id eft agnatos

DE SVCCE5SIONIBVS AB INTESTATO. 331

tos cognatofque , gradu proximos. Lex Bvrg. tit. 14. f. 2. Soror tamen concurrebat etiam cum filia detiinfti, ita, vt femif-

fem caperet, ibid. tit. 75. f. 3. Pauca ergo de fuccertione collateralium occurrunt in lege Burgundica , vt verofirrile fit, eos

in reliquis capitibus a ceterorum Germanorum moribus non dif- crepalle.

§. CCLVI. Apud Francos quoque per legem Salicam tit. 62. f. 2. Qualis

fequ. non fiiperftitibus parentibus, heredes erant fratres et foro- al,ud f

res; his etiam deficientibus, forores patris; poft has forores * n*ncos • matris: ac denique, nec his exltantibus, quicumque proximiores erant de paterna generatione : quamuis ad terras Salicas nec de-

fundi forores, nec amitas ac materteras, nec reliquas eiufdem

! 'entis et familiae feminas , vllo modo adfpirare potuifie , iam upra obferuarim. Similis fere eft lex Ripvabia tit. 56. §. 2. fequ. quae praemortuis parentibus primum fratres et forores , deinde, his deficientibus, fratres et forores matris patrifque , denique , ne his quidem exftantibus , proximum vfque ad quin-

tum genuculum ad fucccfiiouem vocat , * excepta tamen hereditate auiatica, in quam, dum virilis fexus heres fupererat , fe-

mina non fuccedebat.

* Differebant tamen hae leget , ( r. et amitam , fed omnes fimul ad fuc- ^uod Salica poft fratres fororesque , ceiKonem vocabat. ( 3 . Quod ex lege primum amitas ac poltea materteras Salica femina exiors eftet terrae Sau-

adraioebat : Ripuariorum lex non mo- cae, ex lege Kipuariorum hereditatis do amitas et materteras, led et patruos auiaiuae , id cft bonorum hereditario* ct auunculos , et quidem ( a. auuucu- tum. Ium et materteram uon poft patruum

§. CCLVI I.

Lex Saxonvm tit. 7. nihil, quod mireris, de fucceflione Quaij collateralium praecipit : nec LEX BaIvvariorvm, nili vt (1. mor-apud Ba- tuo fine libens viro, vxori viduae femis, alter femis proximo iuuarios ? viri cognato debeatur, tit. 14. cap. 9. §. 1. (2. Vt, mortua , vel ad fecunda vota tranfeunte vidua, praeter legitimam do-

tem , reliqua omnia ad mariti proximos cognatos reuertantur. ibid. §• 2. Denique (3* vt , vtroque coniuge line liberis mor-

tuo , proximi gradu fuccedant , vique ad feptimum gradum *. ibid. f. 4-

Tt a

* Quem-

3ja ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.VIIII.

* Quemadmodum olim praetor co- admifide vfque ad quintum genucuhm • gnaiionem gradu fexto finiebat , non ( $. i J g. ) Baiuuarios nec non Lan- admiifis ex cognatis feptimi gradus , gobardos ( vid. lex Lang. Lib. II. nifi fobrino fobrina nato nataue , quum tu. 14. §. 1 . ) ad feptimum. Anglii etiam, leges agnatos omnes , quotocumque et Werini agnatos in bonis immobili- gradu remotos , modo propior non bus feminis praeferebam ad gradum adeilet , ad fucceffionem vocarent : §. quintum : poli quintum autein femi- 9. Inft. de jucc. cognat. I. 1. §. j. D. nae omnem hereditatem capiebant, et vnde eegn. ita Germaui finem certum & hereditas a lancea ai fufum tranfi . dTe volebant cognationi etiam in fuc- bat , ( von dir fchwcrdi ■ feite auf die ceifione legitima. Sic iam vidimus , fpindcl. ) lex Wirin. tit. 6. §. 8. legem Ripuariorum , proximos gradu

§. CCLVIII.

Itemque Anglii et Werini ( i. diftinguebant pecuniam mancipiaque apud An- et agros vel fundos. Ilia , non exrtante filia, forori; nec fo-

glios et rore fuperftite , matri cedebant .• hi femper proximo paternae ferinos? generationis confanguineo debebantur ( 2. Si nec mater viueret ,

proximus confanguineus paternae generationis, ex a fle erat he-

res , et pecuniam mancipiaque non minus, quam agros ac flui- dos capiebat ( Qui agros accipiebat , ei et veflis bellica , et

vitio proximi , et folutio leudis cedebant ( 4. Denique paterna

generatio tantum vfque ad quintam generationem fuccedehat : pojl quintam autem filia ex toto , fine de patris , fiue de matris parte , in hereditatem fuccedehat , et tunc demum hereditas AD rvsvM a

lancea tranfibat. Lex Angl. et Werin. tit. 6. §. 2. fequ. §. CCLVIIII.

Nec non Permulta erant Angularia circa fucceflionem collateralium apud apud Langobardos. Nam ( 1. reliftis fratribus et ex fratre

Lango- nepotibus, illi hos excludebant, neque locus erat iuri reprae- bardos. fentationis. Car. Cotta ad ivs Langob. Lib. //. tit. 14. f. 1.

(2. Soror etiam fuccedebat , cum fratris defun&i filia , modo* ipfa adhuc in capillis eflet, alias enim a lilia excludebatur. Lex

Lang. ihid. $. 22. ( ?. Sorori firatrique foror fraterque fuccedebant aequaliter, nifi priore cafu frater eflet mtmdvaldus , qui tunc fororem in mundto excludebat, ibid. §. 24. (4. Omnes au-

tem agnatos, exceptis filiis , ex eodem matrimonio natis, patre et furoribus, excludebat maritus aliufue mundwaldus extra-

neus. ibid. f. 24. ( J. Nullo horum fuperflite , proximus agnatus ad feptimum vfque gradum fuccedebat. * ibid. g. 1.

* Id.

.DigitizedJ^ .Google

1


* Id quoque lingulare efl , quod quidem aeque ac cognati baflardis , hi quum iure Romano inter illegitimos autem nec agnatis , nec cognatis fuc-

et cognatos cognatasquc reciproca eflet cefleritu. Andr. de Babvlo in Icg. (ucceitio : L t. L 4. vnie ccgn. I. f. C Laitgob. Iit. 14. fub fin. ad SC. Orphii. iure Langobardico agnati

CCLX.

Quod ad iura recentiora attinet, SaxoniCvm primo om- Qujjia- nium vocat fratres et forores bilaterales , ( vngezweyete briider re Saxo-

vnd fcbweftern : ivs Paov. Sax. Lib. II. an. 20. non admif- nicoob-

fis vna fratrum bilateralium liberis, quia hic cefTat ius reprae- unuerit ? fentationis. ibid. Lib. I. an. 3. Deinde , non exflantibus fratri-

bus fororibufque germanis , eorum liberos, in capita, ibid. Lib.

I. art. 17. quibufcum tamen concurrunt fratres forare fque vni-

laterales , quia ibi valet regula : die balbe geburt tritt einen grad-

Mieiter. ibid. Lib. II. art.jo. nec non vetere iure patruus et auun- culus. Vid. confttltat. EUB. ad Pan. III. Confl. 18. Denique non

modo res vtenliles proxima cognata ; expcditorias agnatus proximus praecipit : verum etiam conditionis dignitatifque heredum

olim habitam elTe rationem, refte obferuat Keinh. difi~. iter. tiu. et Sax. 48. pag. I. *

* Iv* Paov. Sax. Lib. I. art. j. fit einander ebenburtig , dat ifi , ait der Kemen aueh zwtene briider ztco fchyrtf- geburt gleich Juti. Simile quid inter ip-

trrn , vnd der dritte bruier fimjl ein an- los liberos obleruaium elie , fupra ollcn-

der xreib , ihrer allerfiitt kindtr fini ie- dimus ex Lfcos Alamann. i it. 57.

doch gleiche nalw , trbe zu nthmen , oh

§. CCLXI. Non opus efle videtur, vt et iuris Alamannjci vel Svh- Qujdiu*.

vici forulos hic excutiamus, a Saxonico quum non adeo dif-re Ala-

crepet , quin paene rem iifdem verbis defcnbat. Potius itaque mannica? de svccf.ssione conivgvm quaedam hic fubiicienda funt, quip-

pe qui iure Germanico non modo ante fifcum ad hereditatem vocabantur, fed et cutn reliqui» Iieredibus ex defeendentium , adfcendentium et collateralium ordine , concurrebant eatenus ,,

vt portionem aliquam flatutariam iure caperent.

IIII. DE SVCCESSIONE CONIVGVM.

§. CCLXII. Coniugum tam arfla fenfhacnie videbatur focietas, vt eo- Coniugi.

xum vel maxime rationem elle habendam, exilfunarent Germa-bus quo-

T t 3 . ni. tuplici.

334 ELEM. IVR. GERM. L r b. II. T i t. VIIII.

modo ni. Quod triplici ratione fiebat, primum vt certis cafibus ad he-

proipe- rcditatem totam vocaremur : deinde vt iure communionis , quae

xerint ititer coniugcs intercedebat , partem communis adquaeflus , fini-

Germa- ta j|la communione , fortirentur : denique vt certain coniuges fuperllites caperent portionem flatutariam , quae non tam lam-

quam heredibus, quam titulo lingulari , illis deberi videbatur *.

* Sed haec omnia imelligenda de Nam et hic prouibonem hominis tol- eo colu , Ii nec pactis dotalibus , qui» Iere prouibonem legis , ipla experien- bus laepenuinero de vniucrla heredi- tia quotidiana laus liipcrque doce- tate dilponebatur , ( i 171. ) nec mur. iclUmcnto, luperltui luent proipedum.

. §. CCLX1II. Succeflio Vtergo et hic leges vctufbifimas luflremus: Wisigothica

coniu- ad exemplum ediSi Praetoris vnde vir et vxor cauet , vt gum ex maritus et vxor tunc libi hereditario iure fuctedant , quando nul-

lege *i- ia adfinitat * vfque ad feptimum gradum propinquis eorum vel pago: CJ- rentlpus inuenin pojjit. Lex WisigoTh. Lib. HIl. tit. 2. §. xj.

At licuti haec fucceifio extraordinaria , et , vti facile intelliges ,

paullo rarior erat : tta portionem (latutariam fuilfe adquaeflus

tialtem , pro ratione quantitatis bonorum , quae quifque contu- erat in commune , iam fupra offendimus: ( Lib. 1. j). 267. fequ. ) •

* Adjinttas hic non eli neccifitudo, in lege Wisig. Lib. 1111. tit. 1. §. 1, ex nupnis orta , led idein ac propin- non elt fecundas grctdut aifuutttu , led quiuu. Hmc adfinuas fecundi gradus propinquius lecundi gradus.

§. CCLXlllI.

Exlcee Quod ad Bvrgvndiones attinet, eos communionem inter

B-urgun- coniuges ignorade , iam fupra obferuauimus. ( Lib. 1. f. 270. )

dica'. At viduam , ad fecunda vota tranfeuntem , retinuifTe donationem nuptialem, t-t , exflantibus filiis, eam iure vfufruftuario ;

vel , iis non exflantibus , iure proprietatis tenuillc , patet ex

lege Bvrg. tit. 24. §. 1. et 2. Sin viduitatis feruaret propofitum , nec filios haberet : tertiae bonorum partis vfumfruftum ,

_ dum viueret, percipiebat, * eam redditura, fi iterum nuberet, et fi , elapfo anno vel biennio, id cepiffet confilii , folo pre-

tio nuptiali contenta futura. ibid~ tit. 42. f. 1. et 2. Sin filios habebat , cum iis ita diuidehat hereditatem , vt , fi vnus efiet

tertiam j fin duo vel plures, quartam partem iure vfufru&uario

DE SVCCESSIONIBVS AB INTESTATO. 33;

rio acciperet, ibid. tit. 34. P. 2. Idem etiam circa maritum ob- feruatuin efTe , colligas ex d. tit. 34. j>. 3.

* Eam tamen portionem Ibmuarhm quantitatem : id ell, fi alioquin necef- tum demum capiebat vidua , Jt patris Uriis deltimerctur alimentis, tit. 74. aut matrtt nuit ha eret facultatem , aut §. 1. Quod iplum fimile quid habere

fi ei maritus fttus alituum , ia qua vi- dixeris cum Autlt . frater ea. C. vndt

ture pojjct , Juccejfkirus Jua. non donajjet vir et vx.

P. CCLXV.

Apud Francos communionem bonorum inter coniuges fuif— Ex legi-

fe, iam fupra notauimus. Soluto ergo matrimonio, vidua anti- busFrm».

quis temporibus trientem adquaeltus ; pollea ex tendis tertiam corum » colLtborationis partem , ex reliquis dimidiam capiebat. Lex Ri- FVar. tit. 27. p. 2. CaPitvlar. Lib. Illi. p. 9. (Lib. I. §.270.

fe\u. ) Itaque fuperlles maritus procul dubio duas adquatftus tcudalis partes , et femilletn reliquorum bonorum communium

praecepit. * De flatutaria illa coniugum Francorum portione legi potent Ant. Dadin. Alteserra rer. Aquitan. Lib. HI. cap. 18.

* Aliquando tamen communem ifi- dit. Fvld. Lii. II. cap. IJ. ubi Hal- turn adqu.ielium conjuges pii inter vi- bertus et Hcuada , coniuges eccielijs uos donabant alicui monalierio , cuius donant , quanutm itt genitores dtimj.rini , donauonis exemplum exltat in tr a- es ipfi ccnlaboratt habuerint.

§. CCLXVI. Vxorapud OsTfalos et Angkarios (olam dotem , a mari- Saxo-

to promiflam , eo mortuo, accipiebat, et quidem fuperftitibus num,

filiis, iure vfufruftuario , iifdem praemo tuis iure proprietatis ,

non exflantibus denique filiis , itidem iure vfufruttuario , quippe ea mortua ad dantem eiufque heredes redituram. Lex Sax.

tit. 7. Idem quidem tt apud WestphaLos obferuabatur : fed

fraeter dotem ibi vidua femifTem adquaeltus capiebat, ibid. tit. 8. nde iam fupra ( Lib. I. p. 272. ) collegimus , communionem bonorum inter coniuges, non quidem Oilphalos et Angrarios,

fed inter Wellphalos tamen, viguiRe.

§. CCLXV II.

Quid apud Anglios et Werinos, nec non apud FRfstos, Lango-

obtinuerit , tacentibus eorum legibus , hodie fcimus iuxta cum bardo-

ignanffimis. Apud Langobardos qualis fuerit coniugum fucrum> celtio, tanto certius condat. Maritus erat mundwaldus , feij

tutor vxoris fuae , eoque nomine vxori praemortuae fuccede-

bat.

Sj6 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. VIIII. •

bat , eiufque ex alTe heres erat , lex Langob. Lib. I. tii. 14 §. 29. quamuis Andr. de .BaRVLO l.eg. Langob. tit. 13. ei prae-

terendos exiftimet filios communes. Vxor praecipuam habebat morgmcap. ( Lib. /.§.21 6.) ct metam , quae non poterat 400.

folidos excedere. Licebat etiam manto, ei fupremo iudicio le-

gare vfumtrudum partis bonorum , et quidem tertiae , fi filios ex alia vxore vnum aut duos reliquerit, quartae, fi tres , fi plu-

res quintae, et fic porro. Lex Langob. Lib. II. tit. 4. $. 1.

a'* §. CCLXVIII.

Alaman- Vxor Alamanna tibi qualiacumque emolumenta ftipulaba-

norum ,* tur > inprimis dotem vel morgengabam ; et exfiat huiufmodi dotale inftrumentum Alamannicum apud GoldasT. fcript. rer.

Alam. Tom. 11. charta 9. pag. 28. Si nihil certi conuenerat : il-

ia erat 40. folidorum ; haec 12. lex Alam. tit. JJ. §. 2. Mortuo fine liberis marito iterum aequali nuptura , retinebat

dotis legitimam , et quidquid parentes eius legitime placitauerant ,

et quidquid de [ede paterna fecum attulerat , quod eius non mandu- caret vel vendidtjfet. ibid. f. I. Si mariti propinqui ei dubiam

redderent dotem , vel morgengabam : priore cani vel vna tum

quinque iurare , vel pugna, cum fpatha trafta per campionem inita , illam integram feruare j porteriore , praeltito per pettus

iureiurando , quod Alamanni vocabant nastaid , * eam donationem confirmare tenebatur, ibid. tit. 61. §. 1. et 2.

* Lindenbrog. i» glojfsr. p. 144). iurandi veltigia fuperefTe in ivre pro- rede obfervat , in hoc vocabulo oc- vinciali Avstki*co §. 57. apud

currere Germanicum .dii , quod ligni- Lvdewig. rehqu. MSSC.Jom.IIlI. ficet iusiuranlum. Sed , qiud Nqjt , p. 14. Audi foll tjne yeglicht frau ihr inquit 1 non liquet. Kedius Caa. dv morgettgab behabtn mu irm ejlt tuf Fresne tn gb jjdr. Lai. Ium. Il.p.pn. ihren brtijlm : vnd fjl dew liabtn nj.il obleruat , tu/i > vel nsefi efle proxi- Landes -gt\tonheu , ait ruhi ijl , vnd mum , iJque nomen ferre hoc iusiu- foil auch vor gericht nicht Jehvekren , randum , quia mulier iurarit per pedus, noeh kan ttydt thain , dann auf ihren quo nihil homini vel cordi Iit propius, priijicn mii zweyen fingcrn. lam id tantum -obleruo , huius iuris-

$. CCLXVIIII.

Baiuua- Baivvarii diftinguebant , vtrum fine liberis vel propinquis

riorum. deceflerit maritus , an tales effient fuperftites. Priore cafu ius e-

rat marito, quantumcumque placeret, immo vniuerfa bona, viduae relinquere , quae fibi reli&a vidua deinde pleno iure polfi-

debat ,

Digitized by


debat , fi a fecundis nuptiis ab/lineret. Lex Baivvab. iit. 14.

eap. 9. §. 3. Si nihil de bonis fuis difpofuilfet : vxor femiikm

hereditatis capiebat , iure vfufruffuario polfidendum , quoad viueret, et ad fecunda vota non tranfiret. ibid. f. 1. et 2. Pofte- riore cafu portionem virilem vna cum liberis iure vfufruftuario

accipiebat , amifiura eamdem , fi in alterius viri torum concederet, exceptis rebus propriis, et dote a marito confiituta , quas

et iterum nupta libi retinebat. Lex BaivvaR. ibid, cap. 6. et

7. f. 1. et 2. $. CCLXX.

Sed progrediendum ad iura , quae a faeculo XII. in Germa- F.x iuro niae foris fere vbique regnarunt , quale e(l Saxonicvm. Et Saxonico

quidem ex gloffa Weichb. art. 22. coniugi fuperftiti debetur <3uae por'

tertia pars hereditatis , etfi liberi quotcumque fuperfint. Mari- jat u' tum e fle heredem rerum mobilium vxoris fuae, notum ell extaru IV R. PROV. Sax. Lib. 1IL art. 7 6. et Lib. I. art. 31.

f. CCLXX I.

At vxori praeterea ex bonis mariti debentur quaedam alia Quid

de quibus ivs prov. Sax. Lib. III. art. 7 6. Stierbet einem mei- 'not e*

be ihr tnann , vnd blcibet fie in des mannes gur vngetheilt mit eo

den kindem , Unge meile , oder kurz : mann fie fich darnacb thei- pracc'^ len , fo nimmt die fram ibre morgengab , gerade , vnd mus-tbeil,

an alie dem gut , das denn da ijl , ais fie nebmen folt zu der zeit,

da ibr mann gcfiarb. *

* Quid ad morgengabam , cibaria beln , i. e. pelles mullelae Scythicae , ) et geradam tunc pertineat , patet ex pfaiier vnd nile bitchtr , dii z, m goiiei- IVH. prov. Sax. Ut. I. ari. 14. Ni. dunjl gehzren , darinn die frawen pjie- mirum ad morgengabam reteruntur gen thr g.kn tu Itjen , fiedeln , laden , «Uef.ld-pfirJi, nnder , zi:gen vndjchmei- teppichie , vmbhdnge , rucklachen , vnd Me, die vor den hirtcngehen , vnd gczeu- alie geh.nde. Addit specVLatoR , pau- nn zimmer , ( per gezeuntet zunmer cis mtcrieitis, birft.n , kamme , fkt- quid intclligatur , prolixe dilputat ren , Jptegel , allei gewund vnd Urken , Gvnbl. de emi. vxor. cap. 3. $. j}.) gefchnuten, zu frauen kieider» : contra C1BAR10R.VM nomine veniunt gemajie ad uxorem non pertinere monet t«- fchveme , vnd hofipeife in iegtuhem huff gewurcki gold vnd jilb.r. Sed hic in- ihret mannei. Denique ad giradam nuraerae oriuntur quaertione: , in qui- alle fchaffe , gdntze, kajlen mu angekan- bus enodandis incredibili indufiria in- genen ludern , aUes garn , bene , pfuten , genium exercuerunt dodores Saxoni- *“#" * lalach , tifchliuhen , zwtlen , d , qui de gerada , cibariis , rnorgen- badlaehen , becken , leuchtcr , vnd alie gaba Icriplerunt , ex quibus phraque 'weibhche kleider , fingerlein, armgold , cxcerpfit Ge. Bever. Jpec. jur C erm. tfekappeln , ( 10 vetere edit. Sax , Za- Lib. 11. tap. 15. j<s. o 17.

Heineccii Elem. lupis Oerm. V u §. CCLXXII.

3}8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. VIIII.

§. CCLXXII. QuiJiu- Sed ivRE Alamannico vidua praecipiebat morgengabam , re Sueui- et mobilia cum liberis vel aliis heredibus diuidebat aequaliter ,

co circa certa tamen' parte pro animae remedio ad pias cauffas fepofita. fucceffio- ivs pRov. Svbv. cap. 277. Quod ad geradam attinet, per om-

lucum" n’a ̂ ere Saxonico limile eft ius Alamannicum , ceu patet ex 264. obnnarerl Cibaria , quae poft diem a mone mariti tricefimum fupererant,

vidua diuidebat cum heredibus, ibid. cap. 261. Maritus ex bonis vxoris immobilibus capiebat fru&us , et cenfus , quorum iam dies

venerat, ibid. cap. 337. Ex ceteris rebus ob bonorum communionem coniugi fuperftiti pars cena videtur obtigifle. ibid, 271.

V. D E SUCCESSIONE FISCI,

f. CCLXXIII. Tranfitio Germanis vetufliflimis ignota procul dubio fuerunt filci iura, ad (uc- quae in iurifprudentia Romana vtramque faciunt paginam. Ne

ceffio* tamen principi vel reipublicae deeffet neruus rerum gerendarum, ■em Wci. tefte q acuo de mor. Germ. cap. 15. mos erat duitatibus, vitro

viritim conferre principibus vel armentorum , vel frugum , quod pro honore acceptum , etiam necejfttatibus fubueniebat. Sed qui Germanorum , occupatis Romanorum prouinciis, regna in iis opulentiilima conftituerant , fatis mature nolle coeperunt fifcum,

de eoque locupletando non minus , quam antea Romani , fuerunt folliciti. Quem morem deinde et reliqui Germani a Fran-

cis veluti per manus traditum acceperunt.

§. CCLXXIIII.

Qualis Itaque et vacantem hereditatem fifco vindicare non dubita- fi/ciiuc- mnt Ollrogothi, edict. Theodorici cap. 24. Baiuuarii , lex ceiGo in Baiwar. tit. 14. cap. y. j). 4. et Franci , ceu patet ex leg. Sal.

Gernu- tit. 63. §.3. « CAPITVLARI Caeoli M. anni 813. $. 6. apud

“4- BaLvz. Tom. 1. pag. 508. quin et medio aeuo Saxones, quorum in IVRE Prov. Lib. I. art. 28. legimus : Was folches din-

ges erblofs Jlierbt , ais heergevvedt , erb oder gerad , das foH matt antvvorten dem richter , oder fronboten , ob er es heifehet nach

dem drey ftgjlen. Das foll dann der riebter behahen iahr vnd tag

vnverthan , vnd vvarten , ob ftch iemands datu ' ziehen vvolt mdt recht. Kdme dann niemand . fo kebre es der richter zu fernem

uutz. * Qualia etiam funt iu iv&e Prov. Svev. cap. 268. nec

non

Digitized by Googl 4

DE SVCCESSION1BVS AB INTESTATO. 339

non' in priuilegiis Dieterici , Comitis Cliuenfis , et Dieterici , Corii. Hornam anno 1 340. oppido Cranenburgenfi , nec non

Ioannis , Cliuiae Comitis, oppido Hueficn anno 1348. dato a-

pud DlETHM. cod. diplom. ad Tefchenmach. n. 24.« 2 j. par. 1 6.

et 13. nifi quod hereditas vacans fifco principis referuatur.

* Quum umen brouis admodum Uniet futi, ) ivs pro V. Sax. ilii.

fit haec praelcriptio , qua heredes ab- Addit sfecvlator Svevvs, obttn mann (entes ignoti iure hereditario exdudun- in Jtimt herren dtenfi tfl , odt r vveu Jie- rnr : merito excipiuntur heredes cap- ch:hum trret, viti der emet b.-redet mit dui , vel reip. aut cultus diuini cauda J.tnem rtmern fingent, oder Jelb dritt ,

, abfentes , {die in det reicht-dicnfl ge- oh er det fiadt hat. zogen , oder i» gottei Dienfi aujfer det

f. CCLXXV. Id vero ex his locis notandum, quod quum iure Romano Fifci iura

bona vacantia tantum a fifco principis vindicarentur : /. I. C. de quaelibet

kon. vac. L 15. D. de verb. Jign. Germani iura fifei omnibus fere ,uJl"

iudiciis conceflerint. Inde enimeft, quod ivre prov. Svev. “a

cap. 268. bona vacantia hominum propriorum domino ; fubdi- ant‘ torum ecclefiaflicorum ecclefiae ; * prouincialium iudici prouinciae;( dem landrichter ; ) municipum domino vel iudici municipii addicuntur. Vid. Fachs. diff. iur. cittil. et Saxon. 33.

* Hic , fi leruilis non erat Condi- terant vindicari, ivj prov. Svev. cap. donis , tellari poterat dc rebus Tuis , aep. Ecdefias etiam in hereditate cle- modo, fi ex preuo ecclefiae deberetur ricorum et fandimonialium filco fui de

ccnlus , quartam bonorum partem ec- praelatas , non oblcure patet ex leo. clefiae relinqueret. Sin inteliatus mo- Wisioont. Ltb. Illi. tit. i. §. IX. reretur : vmucrla bona ab ecclefia po-

CO NCLVSIO NES 1TR IS G E R M. HODIE

P ASSIM SUPERSTITES.

§. CCLXXVI.

Quamuis vero plerifque locis ius hoc antiquum in exfilium TranGtio

egerit iurisprudentia Rornana , recepta tanto lubentius , quanto ad con-

magis fua le aequitate commendat kovblla CXVIII. facile tamen dufiones.

licebit demonftrare, plures palli n fuperelle conclufiones de fuc-

celfione inteftatorum , ex iure illo antiquo , tamquam ex fonte

fuo , , promanantes , quas hic veluti in tafciculo exhiberi ope-

rae pretium fuerit.

V U . 2 §. CCLXXVII.

34o ELEM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit. VIIII.

f. CCLXXVII.

De filia- Et quidem ficuti commune veluti fuit prifcis Germanis hoc

tus a lue- principium , quod inter descendentes filii filiabus , nepotes' ceifione neptibus fint praeterendi : ( §. 218. fequ. ) ita ( 1. et hodie funt

exduus. flatuta > quae filios prae filiabus praerogatiua donant , et in bonis auitis ( ia erb-jlamm eiitern ) folos filios ; in reliquis filios

filiafque timui aa fucceiiionem admittunt : qualis efl tuccelTio inter nobiles non modo in ducatu Ertmenfi : vid. Stryk.

vf. modera. Lib. XXXVlll. tit. 1 6. §. 3. verum etiam in fuperiore Germania , inter equites immediatos , ceu ex adis publicis

quotidie difeimus. §. ccLxxvir r.

( 2. In ducatu Slefuicenfi , quamuis filiae vna cum filiis paternam maternamque hereditatem cernant , legibus tamen cautum

efi, vt filii duplam portionem prae filiabus fortiantur , quod ec

( 3. in Dania obferuari , patet ex LEG. Dan. Lib. V. tit. 2. §.

29. Ita ( 4. et Saxones hodie quoque filiis , faltim equeftris

nobilitatis, * prae filiabus res expeaitorias : (das heer-getret-

te ; ) et ( 5. ex hifce rebus maiori natu gladium paternum concedere, in .vulgus notum eft. Cabpz. Pan. III. Confi. 38. Defin.

2S-

* Rerum expeditoriarum tamum

inter e^ucllris nobiliuiis familias haberi rationem , ipliim monet ivs

PRov. Sax. Lib. 1. art. 17. verbis :

U'elehiT maa n von rllterr- ari nichl tft ,

t mi det heerjchildei nicbt hai , der Luji

tuch fich alie ia erb zunehmen > tvann

tr geflierbt , vndkrin kctrgtvvrt. Enim- ucro et ad plebeii ordinis homines paullaum hoc porrectum elTe , iara

obleruauit Carpz. ibisL def i 4. Exem- plum eft in ib<;. mvnicipal. Brvmsv.

apud LeibnIT- Jtiipl. tat. Brunfu. lom.

III. f. A 14. et in Lvnebvrg. ibid. GoS LAXI ENS I B VS

rat specvlator Saxo , ilatuta plane alias iis accenfent , e. g. Ratuium

Smollenfe filio loco rerum expedi to- rtarum deberi (aocit : det vaien kJei~

d.r : proximo agnato dei manat t f®* giuhe k etder , nemlich t irata marurl odtr

rot k , kojtn vnd x vtmh. De armis ' ibi cauetur : Es Jrlle der aufg. faizic

ha 1 n fch , fpiet , oder wehren , fo aof det verflor htnen haujft fhhet , biym hjuJJe

bUtbm : die vberLyen vvchrcn vnd waf-

Jea follen zurn hetrgerathe gehuren. Gov.

Avo. Hoffm. un der gerade vnd dem hetrgevv. Pan. II. p. 1 J. qui et alia fimilia ilatuta collegit p. iS . p. 19. p-

4 6- p- 19. p. 7j8. ei alibi pajjim.

De gerada filia-

bus debita..

p. 754. Denique

ilii, j . 485. Attamen tunc faepe loco rerum , quas expeditorii» adnume-

§. CCLXXVIJII. Attamen ( 6. has res expeditorias filiis in Saxonia et aliis

prouinciis , vbi ius Saxonicum viget , aequo animo concedunt

filiae , quum ipfae ex hereditate materna praecipuas habeant res

vten«~

Digitized by


Ttenfiles , ad quas quid lingulis locis referatur , ex ftatutis quam

plurimis mira diligentia oitendit laudatu» HofimaMsVS de gera-

da , tot a parte II. Ceterum { 7. et hodie ibi res illas vteniiles vna cum filiabus capere filios, qui minifterio facro funguntur,

inter omnes conflat. Goldb. de fuccejj. in gerada pag. 36. fequ. }. CCLXXX.

Praeterea, vti olim Germanis non paucis diu ignotum fuit n« iure

ius repraefentationis etiam inter ipfos defcendentes : (§. 231. J reprae-

ita (8. etinGeldria illud diu fatis ignoratum eft .quippe anno de- fentado- mum 1 560. introduftuni. PoNTAN. htjl. Gelr. Lib. Xllll. pag. 882.

quod ( 9. et de aliis Belgis obfcruat Io. a Someken de re-

praefent. cap. i. §. 8. Quin ( io. in Marchia ius repraefentationis olim tantum ad nepotes , non ad vltcriores , pertinere

videbatur ob textum exprefTum conflitutionis loachimi Elefto- ris von erbfallen rubr. von der abfleigtnden huie $. in den andern ,

quamuis huic iuri vfu poltea derogatum efle , fateantur Sche- PLIz confu. Marcb. Tari. HI. tit. 3. in adp. 3«. I. n. I. Sxkvk.

de fuccejf. ab intejl. dijj. 1. cap. 4. $. 20.

§. CCLXXXI. Quemadmodum porro olim illegitimos a fucceffione plane pe fali

excludebant leges quaedam Germanicae : ( §. 227. fequ. ) ceiHooe ita ( 1 1, et hodie id principium obtinet , vbicumque viget ius iliegiti-

Lubecenfe , quippe quo cautam eft. Lib. II. tit. 2. art. y. Vneber- morum. liche kinder nebinen keiu erbe , aber dtrfelben verlajfen gut erbeit

ihre nachjle bhus-fr eunde , die dazji gehbren. * Quin ( 12. tametfi vbique parentibus luccedant legitimati per fubfcquens ma-

trimonium : non tamen ( 1 j. facile ad fucceftionem prodeft

legitimatio per refcriptum principis, fi iam adlint legitimi , quippe quibus ius quaefitum non temere eft auferendum.

* Hoc non fine ratione monent hereditatem multis locis a filco vindi- Lvbbcemes , quia tlioquin , nec co- cari , et hinc fpurios aecenferi deam gnati vbique illegitimis , nec ipfi ille- hageflohztu. ivs prov. Palat, ut. 8»- gitimi Cbi inuicem luccedebant. ( §. Reform. Ivliac. tu. 75. Reiorm. ijj. ) Potius iam alibi notauintut , il- Noris. Lib. /ilii. tit. 34. legitimorum , line prole decedentium ,

cclxxxii.

Sed ( 14. nulla in re a vetere iure Germanico magis fecef- SuccelGo

fionem faciunt mores eorumdem Luhecenfium , quam in fuccef- bkero- fione liberorum , fiquidem liberos data certa bonorum parte fe- rum fx

Vu 3 parato,

342 ELEM. IVR. GER M. Li b. II. T « t. VIIII.

paratos pro mortuis habent , Mev. ad iui Lubec. Lib. II. tit. 2. art. 33. n. 128. ac proinde ( 13. nec ipfos , nec nepotes ex illis, vna cum reliquis liberis non feparatis ad parentum hereditatem vocant, lvs Lvbec. Lib. II. tit. 2. art. 28. nifi ( 1 6. vel non

exflent liberi non feparati , quorum in Ikuorem illi feparati funt :

Mev. ad art. 33. n. 13^. fiquidem ( 17. tunc omnibus collateralibus, quin ( 18. et ipli nouercae praeteruntur : Mev. ibid.

tit. 2. art. 23. et ad art. 33. n. 138. vel ( 19. ipfi parentes iis teftamento profpexerint. Mev. ad ius Lub. Part. II. tit. l . art. 8.

n. 6. et 12. Stryk. de fucc. ab inteft. dij f. I. cap. 4. §. 26.

§. CCLXXX1II.

Dc iure Denique quemadmodum iure vetere Germanico vbi inter

optandi duos fratres ercifcunda erat familia , maioris erat diuidere , mi-

minori nor;s eligere : ( §. 234. et 241. ) ita ( 20. hoc ius et hodie ob-

temt6 l*net non mo^° *n ̂ a*OI1‘a > verum etiam in plerifque locis a- liis , adeo vt ( 21. et in camerati Imperii iudicio eius regulae habitam efle rationem, conllet. Gail. obferu. Lib. II. cap. 11 6.

extr. Myns. Cent. 4. Obf. 37. Et quamuis ei regulae tantum locus eiret inter duos fratres : ( 22. tamen moribus inualuit , vt

inter plurfes quoque regula illa obferuetur, * et , (23. li foror cum fratre concurrit , illa fiue natu minor , fiue maior fit , diuidat , fratri relido iure optionis. CaRPZOV. Part.lll. Confi. iy.

de/. 7.

* Hinc parti m fratri , natu minimo, no, vti ftatuit Richte*. de fuccejf. ab

etiam circa praedia competit ivj op- inteflato SeCl. I. Membr. I. ti. #9.

TtoNis, {dat kt/fcr-r.rfct,) ilque proin- Pleraque , quae de eo iure dicenda de alicubi vocatur der ktihr-erbe. At hoc eram, habes apud Ge. BcvtRvw tum

ius nec ad heredes tranlmiititur: Carpz. in Jpecim. iur. Gcrm. Lib. II. cap. tj.

Part.lll. Conji. 15. Vef. 1). et 14. ct tum in lingulari dillertatione , quae ell

telhmento paterno potell eripi hho , in Volunune Diirertationum eius Xli.

Carpz. ibid, dc/. »1. itnmo et mater-

f. CCLXXXI1II.

Et hodie Similia iuris veteris Germanici velligia et in ADSCENDKN-

aiicubi TIVM fucceffione palfim deprehendimus. Nam licuti olim quae-

exclu- dam gentes Germanicae parentum rationem plane non habe-

duntur bant ; ( j|. 243. et 24S. ) ita ( 24. in archiducatu Auflriaco pa-

adtcen- rcntcs non capere luduofam liberorum hereditatem , teftatur

“cmes’ Finsterw. Lib. 11. Obf. 119. Quod an non ex eo tempore

mutatum fit , ignorare fe fatetur Weing. fafcic. flatut. Lib. I.

Part.

Digitized by


Fort. III. pag. 6 J. Etquamuis ( 2J. Saxones, qui olim matrem vna cum patre ad fucceflionem non vocabanr , ( §. 250. ) v- trumque parentem hodie fimul admittant : Const. Avg. xvn. Fdrt. III. ( 26. patri tamen vfumfruffum in portione matris adquiri , volunt. Consvlt. Sax. Tom. I. Pan. II. n. 23.

$. CCLXXXV.

Sed et ( 27. ivre Lvb. Lib. II, tit. 2. an. 1. et 7. fratres et Aiiguan-

forores tum feparati , tum non feparati , praeteruntur parentibus c“a,n in bonis fratris vel fororis feparati ; contra ( 28. filio filiaeue ,

qui quaeue adhuc in facris parentum etl , parentes fuccedunt , excluduntque fratres ac fororcs : Cothmann. Vol. III. ConfeL

45. «. 16. Denique (27. auus auiaque , liue paterni , fiue ma- terni , a fratribus lororibusue etiam vnilateralibus plane excluduntur. Ivs Lvbec. ibid. art. 17. Pollrcmo ( 30. ivre Prvss.

Lib. V. tit. 12. art. 2. $. i. vterque parens fuperlles ex iuris ciuilis praefcripto fuccedit : alterutro praemortuo, * alter fuper- iles a fratribus fororibufque germanis faltim in bonis , quae a parentibus ad liberos peruenerunt , excluditur. Strtk. de fuccejf. ab intejl. Dijf. II. cap. 3. §. 12.

* Vocani hoc Prulfi finum ruptum :

idque iui paullulum mutatum vide-

ri poflet in noua huius iuris Prul-

fici edicione , quae potentitEmi Fki-

drici Gvilibz.ni Regis anno

MDCCXXH. aufpiciis prodcu.En ver-

ba : H 'ann ei Jith dann bcgabt , dafs die kiiadfr vor den eltern abjhirben , imi

trJHich alfo, dafs die abgejlorbene perfon

keine eheiulu kittder od.r kindes-ksnder , aber doch eheliehe vater vnd muter nach

ihr im lebem vtrlttjs , da Joil drrjeibenver-

leffenfchap , fofern der bvsen nicht

ge JB.ENf.ET ( da Jie etwas eigenet ge-

habt , Joiehem ihren vater vnd mmter

zuglcich mii einander , vnangcfehen , dafs

noch der ait vater oder ttltmutter vorhan-

der , ) oder vvelrhes vnter tknen im It-

ben vvdre , ailetn erbtieli zufJln i. Dan- nmhtro Jo vnter vater vnd muter usu

luvnr mu todi abgegangen vvdre , erbt

das ubrige allein , vnd Jchliefjc t Jie an - dern eltern in attjjletgender unie aus .

Ai poftea tamen (). f. confirmatur ius antiquum : Ijl aber etns 1»!» den bey-

den geflorben , alfo das dem BVSEM ver- trennet , oder gebroeken i/l , die shetltmg

Jey gefchehen , oder ntju , fo ftynd Jeine

jchvvflern vnd brieder in den angefal-

kncn anererbten gittern , fie feyn vittr-

luh , oder mtuter lieh , Jetne ndchfle er- btn von rectus wegen.

f. CCLXXXVI.

Quemadmodum deinde olim parentes , liberorum heredita- In SiXo_ tem cernentes, defunfti fratres et forores, multoque magis eo- nja cum rum liberos, excludebant : ( §. 2fo. ) ita (31. id et hodie obti- adfcen-

■ net in Saxoma , vbi parentes defunfti fratribus fororibufque dentibus

germanis omnino praeferuntur. Carpz. Tari. III. ConJI. 17. Jef D0° c°n-

^ currunt

fratres et

ioreres.

Alicubi

bona hereditaria redeunt ad eum

paren-

tem , a

quo pro- feCta

funt.

Inter

collaterales non

valet ius

reprae- fentatio- nis in

Saxonia,

344 ELEM. IVRIS GER M. Lib. II. Tit. Vini.

6. BerlicH. Pari. III. conci. 23. extr. Quin ( 32. et auos a- utafque fratribus fororibufque ibi praeferri , monet Reinh. Pan, I. dijj. iur. ciu. et Sax. 25).

§. CCLXXXVII. Corollarii loco addimus, (33. iis locis vbi ius recadentiae

inualuit , ( $. 143.) bona, a patre ad filium profefta , ad patrem

auumue paternum ; a matre ad matrem auumue maternum de-

uolui , ibique ( 34. obtinere paroemiam luris : i Goct moct gaen,

van daar' t gekomen it, quam (33. in Zeelandia , Hollandtaque meridionali , inter Rhenum et Mofam obtinere , obferuat Sim.

van Leevwen cenf. forenf. Pan. I. Lib. III. cap. 14. n. a. er cap. 16. n. I.

§. CCLXXXVIII. Quod ad COL later ali vm fucceflionem attinet, ( 36. ple-

raque , quae ex iure Saxonico fupra obferuautmus , ( $. 260. ) et

hodie fere vbique obferuantur , vbi ius Saxonicum viget, prae-

terquam quod , (37. quae de nepotibus neptibufque ex fratribus fororibufque , iure repraefentationis non gaudentibus , di-

ximus , pofl Constitvtionem Caroli V. Imp .• anno 1321.

promulgatam , non quidem in elefboratu Saxonico , * at quibusdam tamen aliis locis , vbi alioquin iure Saxonico viuitur , funt

abrogata , veluti in ducatu Magdeburgico , Principatu Halberfta- dienfi, Epifcopatu Numburgico , RiCHT. defuccejj. ab imejl. SelL

III. Mcvibr. 1. n. j). et 13. immoet m ciuitatibus illis Neomarchi- eis, quibus alioquin iuris Saxonici vfus relictus eit. Stryk. de fnccejf. ab intejl. diff. III. cap. 3. §. 13. Jequ.

* Saxoniae Electorem , interpofita Fridrico , Fictiore , led a Georgio , prctelUdone , libi luisque prouinciis Duce Saxoniae, edi, nec ad conilitu-

id ius releruafle, vulgo tradunt, quos tionem illam de 1'ucceriione nepotum lequitnr etiam ThomaS. diljcn. de po- ex fratre vel 1'orore vna cum fratribus reflate /lituum imperii Ugijun. §. 15. et lororibus detun&i, frd adeontrouer- Et meminimus , nos Umida tradididi fiant , quae inter Saxones et Bauaros ia hifl. iur. Lib. II. $. 10S. Sed nuper de iure gliicebat, pertinere, admodum obleruauit amidlEmus Chr. Meretur protecto clegantilEma obler- GoTTor*. Hoffmann. m dijf. de Ioa- uatio dilquilidonem paullo accurauo- ehiai I. LUO. Brand. conflit, de fuectjf. rem , quam commodiori tempori re-

f. p*. fcqu. hanc protel tauouexn nec a leruamus.

/. CCLXXXVIIII.


§. CCLXXXVIIII.

Non fert tamen inftituti ratio, vt ad fpeciales quaeftiones ftam- de fuccellione collateralium , et infinitam llatutorum varietatem,

progrediamur , quum iuris tantum veteris patrii reliquias , et ve- jjum j~uo- luti oira legere coufilium fit. Praeclaram hic nobis operam na- cciiioiio uauit StM. van Leewen , qui Part.l. cenf. for. Lib. III. cap. cur non

16. fucceifionem ftatutariam Hollandiae et Zeelandiae , cap. 17. agendum

dioecefeos Vltraiettinac , Gelriae, Zutphaniae et Tranfyluaniae ; prohxi-

cap. 18. Brabantiae , epifeopatus Leodieniis, et comitatus Flan-us' driae \ cap. iy. Galliae fiue Franciae, cap. 20. Angliae et Sco-

tiae ; cap. 1 6. Hifpaniae et Italiae j cap. 22. Germaniae, Pruf- fiae, Poloniae , Hungariae, tam prolixe tamque accurate , ipfis editis harum gentium ftatutis, explicauit, vt otium nobis fecilTe videatur.

§. CCLXXXX.

Non minor eft fiatutorum varietas circa fucceflionem c.ON- So“*®°

IVGVM. Sic ( 38. in Saxonia maritus adhuc efi heres rerum mo- m

bilium vxoris , praeterquam vtenfilium. Stryk. de fuccejf. ab in- r,at quam tcjl. dijf. 4. cap. 3. §. 8. feqit. falua tamen liberis legitima. RiCHT. maxime.

de fuccejf. ab itttefl. Secl. II II. rnernbr. 2. n. 33. ( 39. Vxori , deficientibus liberis , triens ; iifdem exftantibus , quarta bonorum ,

collatis propriis, debetur. CaRPZ. Pari. III. conft. 20. def 17. et

24. ( 40. In ducatu Brunfuicenfi et alibi pallim , liberis non exftantibus, vniuerfa bona capit fuperftes contux. Sxryk. de

fuccejf. ihid. f. 18. (41. In Marchia et alibi ex veteris com-

munionis principiis fuperftes capit dimidiam bonorum commu-

nium , faluo tamen iure , fua bona , fi ita vifum cfiet , repetendi. Kohl. et Hofim. ad Conft. loachimi 1. EleCl. et Stryk.

ibid. $. lo.feau.

f. CCLXXXXI. Sed hic quoque finem vix elTemus reperturi , fi per omnia De ea

ftatuta ire vellemus. Eam quoque operam praeter Sim. VANSuiego- Leevwen , Chr. Rooenbvrgivm , Strykivm , Mevivm , Fr. rim Zypaevm occuparunt iam alii , et nos iam quaedam cius gene-

ris fupra , vbi de dote aliifque lucris nuptialibus aftuin eft , at- tigimus , quae hic repetere nolumus.

$. CCLXXXXII. Denique ( 42. et in Fisci sVC-Cessione eadem fere omnia Suceeflio

hodie obtinere obferuamus , quae fupra ex legibus Germanorum filii qua-

antiquis obferuauimus. Huic enim (43. non modo hereditas l's 'n

Heineccii Piem, heris Oerm. X x vacans, 9cr,n“"

’ rna ;

3*<S ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit.X.

vacans , deficientibus omnibus propinquis ; fed et ( 44 in Sa- xonia res expeditoriae et vtenfiles cedunt , fi defit agnatus , vel cognata , quibus illae ex lege debentur. Carpz. Part. lll.Canft. 38. def 13. n. y. (45. Id quoque ex prifco iure patrio fere vbique lupereft , quod fifci iura et ciuitates quaedam exercent ,

et in Saxonia quidem, quibus efl: merum imperium , alibi, quibus id ius vel priuilegio , vel confuetudine et diuturno vfu ,

quaefitum efl. Stkvk. ibid. f. 1, et 9,

Tranfi- •io.

TIT. X.

DE ADQVIRENDA VEL OMITTENDA HEREDITATE.

§. CCLXXXXIII.

QVum adhuc de hereditate , tum paffis , tum teftamentis , tum denique lege delata , fatis prolixe afhim fit : fuperefl , vt

et ce modis, quibus ea adquiritur vel omittitur, itemque de na-

tura hereditatis iam adquifitae , denique de ipforum heredum obligatione, quaedam fubiiciamus.

§. CCLXXXXIIII. AnGer- Heredum necessariorvm, svorvm et necessariorvm ,

manis ac volvntariorvm , difcrimen ignorafle maiores noflros , om-

quijam nefque heredes in Germania fui fle voluntarios , tam certum vi-

fuerint detur , quam quod certiflimum. Lex fane Bvrg. tit. <5y. libe—

neceira' rls non m‘nus * qu:>m aliis heredibus , indulget facultatem here- rii, item- ditatem paternam repudiandi : Si qua mulier vidua filios habens, que fui et fi et illa , et filii fui cejjionem de bonis mariti , qui defun&us ejl ,

necefla- fecerint , nullam ex debito ipfius repetitionem aut calumniam patiatur. Multo minus, quae de feruo, herede neceflario , commenti

funt iurisperiti Romani , moribus Germanorum vmquam vifa funi

quadrare. * *Quae ratio fueritRomanis inflituen- ncjlr. Rem. Ub. I . tit. t. §. 1 1. At Ger- di heredem nccWrariOm , alibi expo- mani vix videntur ignominia 110- fuimus , nempe , ne ignominia adbeta- tafle heredes , quorum nomine bona tur reflator pofl mortem , fi bona eius vendebantur , fed eos , qui plus aeris «omine diibraherentur. Vid. anuqu. alieni contraxeram , quam exfoluere

nnlTunr

TU

DE ADQVIR. VEL OMITTENDA HEREDIT. 347

poiTem. Et hinc inflitutio (erui , tam- fet in Germania ad eu itandam igno- ijU im heredis necdlarii , vix profuil- miniam.

f. CCLXXXXV.

Quamuis vero Germani ignorarent heredes neceflarios .- non Aditio tamen dubium erat , quin liberi ipfo iure heredes eflent , adeo- quando que nec apud Germanos his opus videretur aditione. Quod ad fieri de-

reliquos heredes attinet, illis intra annum et diem adeunda erat he- buerit

reditas, in rebus mobilibus conliltens: in immobilibus intra triginta aPu^

annos , annum et diem : liquidem eo elapfo tempore, heres mortuus <,erlJla'

judicabatur, et nemine interim adeunte, fifcus hereditatem occupa- nos ' bat. Ivs prov. Sax. Lib. I. art. 2'i.feau. Quod tamen ivas Ala- mannico aliter fe habebat. Vnde idem ivs Prov. d.art. 19. Des

reichs fchatzkammer , vnd die fchvuben , mogen fich nimmer er- fchtreigen an ihrem angefallenen erb , dtecreil Jte es bezeugen mbgen. Quod repetitur etiam in ivre prov. Alamannico cap. 270. *

* Hoc ius originem huius infignis priuilegii refert adCaroium M .Dtjs rtchi, inquit spicviAToRjgoi derkonig Carie

den Sehwaben,dat bejcbah bey den zeucn,

da die Rdmer den pabfl Leo haiten er- blendet , der wat k onigt Carit reehter

bruder , darnath bejaft der kdntg Carie

Rom , da fiel der hernog Gerolt vnn Schwaben bey den crftcn in Rom , vnd

mu der Schwaben hulff gevvan der

.kdnig Carie Rom , vnd gejiegit den Ro- mern an. Sed nugas , vu Iblet , agit

specviator. Quit enim v inquam

audiuit , Leonem Papam Caroii M. fratrem germanum fui fle f Et quis ignorat, Gcroldum,Baioariae et Sucuiac praefectum , anno DCCLXXXXVIII.

iu praelio cum Jrlungaris commiiTo oc- cubuille, adeoque fequente anno DCCC. non interefle poiuiffe expeditioni Ko* manae, qua Carolus M. Leonem refri- tuit f Vid. Kecin. Prvm. ad ann.

DCCLXXXXVIllI. et fequ. Herm. ConTa. ad eumd. ann.

§. CCLXXXXVI.

Id vero veluti commune erat Germanorum principium , Pofleflio

S|uod pofleflio hereditatis non adprehendenda eflet follemnitcr , 'P<b iure ed ipfo iure in heredem tranfiret. Quamuis enim leges vete- Iran^bai

res ea de re taceant : communem tamen hanc fuirte regulam : ‘*‘^crc- le mort faifit le vif , oflendit Sim.van Leevwen. cenf. for. Lib. 111. cap. 19. p. 3. ex confnetudinibus Burgundicis , p. 8. ex Bri-

tannicis, §. 9. ex Parifienfibus , §. II. cx Burbonicis, §. 12. ex Piftauienfibus , cap. 18. §. 4. ex Bruxellenfibus , §. 6. ex Leodi- enfibui , f. 7. et 9. ex Flandricis. Et quis ignorat, de Galliae, Hifpamae , Italiae moribus id Angulari , eoque laborioliflimo opere, demonftrafle Amdr. Tiraqvellvm, et de Belgicis idem X x 2 teftari

34« ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. X.

teftari Pf.tr. Gvdel. iicr. nouijf. Lib. II. cap. 18. Perez. in tit. C. de editio D. Hadr. toll. n. 1 1.

$. CCLXXXXVII.

Idem et Nec minus id verum eft de vniuerfa Germania. Multis id

moribus iam demonftrauit Schiltervs Exerc. XV. $. 13. fequ. ex ivrk

Germa- mov. Sax. Lib. lll. art. 83. et ivre Svev. cap. 24J. Sed ma- niaeob- xjme pcrfpicuus eft locus IVRIs Sax. d. art. 83. Was mait ei-

nem mann oder treibe giebet , das follen fie drey tage befitzen.

Was fie aber init clage erfordern , oder aujf fie Geekrt i/2 , das

diirjfen fie nicht befitzen. Vbi rationem reddit glossa : Kombt einer alfo in eiues dinges befitzung , ob ihm erb anfiierbt. Dis gut bat cr albereit in fieinen getrebreti , vnd befitzt es. Quum itaque iuris Germanici merito effe credatur , quidquid omnes originis Germanicae gentes commune habuerunt : ( Lib. I. §. 14.) refte fane , faltim de maioribus noftns , adfirmauit CarPZ. Pan. 11L

Conft. 9. dtf. 27. vniuerfalera hanc eile gentium tantum non omnium confuetudinem.

Obliga- tio here-

dis vniuerlalis

apud Francos

et Bur-

gundio-

Reftri- dtior a-

|>ud W i- ligoihot»

§. CCLXX XXVIII. Adita hereditate, non erat dubium, quin heres fuccederet

in iura omnia et obligationes defunfti. Et iure quidem Fran-

corvm initio foluebjt aes alienum, quantumcumque illud eC- fet, fiue ei expungendo fufficerent bona, fiue non fufficerent. Ita enim lex RiPVar. Ttt. 67. §, 1. St quis moriens debitofus ,

aut teftamenta venditionis , feu traditionis aliqua fecerit , fi aut filias non reliquerit , quicumque de parentibus fuis , quantum vnus

foltdus valet . in hereditatem acceperit , vel trcregildas eius , fi in- terfetlus fuijfet . legitime obueniebat , omne debitum per ipfum fiol- ut iudicautr , et omne fatlum eius ideoneare ftudeat , aut culpam incurrat. Idque etiam apud Bvrgvndiones iuris fuiile, non

obfcure prodit eorum lex tit. 6 y. f. 1. Si certe praefumferint hereditatem , debitum paternum fohtant.

%. CCLXXXXVIIII.

At paullo benigniores fuere aliae gentes Germanicae. Wi- sigothi enim heredes non patiebantur onerari vitra vires here-

ditatis. Lf.x Wisig. Lib. Vll.tit. j. §. 8. Si vero pofi eius obitum eadem , quae praedifla efl , fraus inuenirt potuerit , id , quod

autlor fpopondit de re eius , aut heredes cum poena etiam ficripturae

* compellendi funt petenti perfolucre. Aut fi fortaffe maior eft au- Qoris fponfio , vel poena per feripturam taxata , quum ejjc confiat

esus

DE ADQVTR. VEL OMITTENDA HEREDITAT. 349

'eius hereditatis , fi nolunt heredes fatisf acere pro duSore , de eo jaL s

tim , quod ex rebus eius pojjident , cogendt funt caujfiduo facere cef-

fionem. * Haec non folum poena conuen- poni tant. et rufie fui itm , quod repe-

tionalis elt , quam tpli contrahentes tu , valeai euindicare. Form Lindkn- £bi inuicem ltipulabaniur , verum bkog. XIII. Talia paiiim occurrunt uon

ettatn , quam Icripturae alicuius au. modo in Mahcvi.fi aiiorumque tor- tiores injungebant temo , eam pa- mulis , verum etiatn in vciultiiiunis di-

dbonem violaturo, e. g. Si quis ve- plomaubus , veluti apud Mia. donat, ro , quod juturum ejje non credimus, pior. cap. 3. j. 6. 8. dipi. Belg. Lib. I.

huic votuntait no/irac pro quibuslibet con- cap. tp. 13. 13, 17.38. Libr. II. cap. uen lonibtts aliquem de heredibus ncjlns , 4. donas. Belg. Lib. I- cap. 10. 14. 16.

aut iuduum jaeua cupiditas , vel qtiacit- 3«. Quin apud eum dem donat. Lib. II. bet ptrjona obuius repuuur txjlucru , a cap. 1$. in charta Baiduini , Comitis conu.ntu omnium Chri/tianorum , vel Ii - Hannoniae, icripta an. MLXXXVIIII.

mitibus eccl.jiarum extran-us , habeatur , is , qui conlirmationis decretum tetne- er lu tae , traditoris Domini nojlrt LJu rare praelumferit , iudicii ieueritatem

Chrijh , perjruatur conjartto. Injtiper etiam lentire iubetur , et experiri detrimen-

inferat panibus ipfius monajhrii , vel fra- tum centum librarum , (i liber homo trum , ibULm conjfi nttum , Jociato quoque iit , non liber autem oculorum amif

tam m athbus , quam in perjequmusne Ja- fionem. cratijpmo Jijco , auri lib. tant. argenti

f. ccc. Aeque benigni fuere Saxones , qui et ipfi heredes non ob- r

ligatos 'putabant vitra vires hereditatis : immo ne ex bonis qui- apu(j dem immobilibus nomen detundi expungi iubebant , fed ex mo- xones. bilibus tantum, lvs prov. Sax. Lib. I. art. 6. ffer das erbe

nimmt , der /oli zu rechte die fchuld geli en , * ais ferne das erbe twdhret , mit der fahrenden haab. ( in editionibus vetuftioribus :

a l/o vere , ais dat er ve oraret an varnder haue. ) Immobilia e-

nim ne inter viuos quidem alienare poterat poileflbr, fine he-

redum confenfu : ( p. 162.) adeoque nec aequum videbatur.,

vt onerarentur aere alieno , ab heredibus etiam infeiis exfol- uendo.

• Immo et haec duriffima conditio aber rinem manu diffini licti ij! , des darfff iniungitur eodem arucuio 6. creditori, mann iJm mcht crinnern mu gezeugen. vt debitoris heredem , debiti ignarum , Quam Ihntflionem de LXXI1. telli-

conuincat tellimonio leptuaginta duo- btts , tamquam Scripturae S. aducr- rum virorum , die olle Jchoppaibar frey , fam , reticit Ghkuomvs XI. 1» bulla oderjonjl ebcluh geborne icutejeyn. IV.11 art. 10.

X x 1 f. CCC I.

i

\ \

(

DipitizedJav Google

'3J2 ELEM. I V R. GERM. Lib.II. Tit. X.

§. CCCVI. pierum Id vero lingulare e(t , quod quemadmodum iure Romano

triginu heredes ante nouem dies , a morte defunfti elapfos , conueniri

mania1 nofl Poterant » Nou. CXV. cap. j. vt eo commodius iulta face- heredi- ren* mo.r,q° : ita Germani , et maxime Saxones , lam mde ab

bus con- ant,qtnllimis temporibus * inducias triginta dierum heredibus ceduntur conceflerint , intra quos nec conueniri ab vllo, nec de ercifcun-

induciae. da familia cogitare, nec quifquam in polfeilionem , praeterquam rerum feruandarum caulla , ire poiTet. Ivs prov. Sax. Lib. 1. art. 20. 22. 3J. Lib. II l. art. IJ. Ivs PRov. Alam. cap. 261. Ivs Lvbec. Lib. II. art. 27.

* Primo enim iam capitvlar. iriceftmo §. s. attulit locum infignem Uh. VI. cap. ips. edit. Balttz. legimus: Ditmam A lerjtb. Lib. V. p. 366? edit. FtdeU, pro aejuntUs amicorum ci parm- Leibnit. qui de caede Kccardi Mar- ubai eo, uni leuima a oblatione, triginta chionis agens : Hermannu, , inquit , ac- dits Adimplere /artant : ex quo loco fi- cepta nece parenti, tmproutfa ,,eum mjIre mul imeUigtmus, cur triginta illi dies celeriter occurri,, patnfque con m inont- concelbfint heredibus, nimirum ut iuf- u ludu Jtfitptem , in vrbc, quae lena ta haec fierent mortuis , et ammabus, dicitur ,Jcpehri ficu. Piatio autem r«i- tgne purgatorio excruciatis , heredum cs.imo die, domina Suonachilda ad DreClbus AC. IPItimiv rrmlnlr*r»»fiir Ifatn. • ,*i- precibus ac teiumis conluleretur., Dein-

de um dodilfimus Hohnivj diJJ. de die ni prftcijcitur cum Jiiiis.

§. CCCVII.

Heres Ex quo teftamentorum vfum aliquem habere coeperunt Ger- reccpn, mani eaque fere tantum pro animae remedio condere foliti funt : “„“non dubitatum eft, quin et ex quali contratfu aditionis tene- quaii rfntur heredes ad ea exfoluenda, quae defunfto legare, vel coutraiflu al,° . quocumque modo relinquere placuiflet. Plures , quae huc tenetur, pertinent leges funt in c api r vl ak. reg. Franc. veluti Lib. VII.

*Rj?hus hereditas iis, qui quid contra voluntatem derundi feci lient , tamquam indignis eripi iubetur .• nec non Lvdov. Pii Addit. IU. Capiud. §. jj. vbi cauet Impera- l.°r * y1 fi heredes iujf* te flatoris non irnpleuerint , ab epifcopo loci tlhus omnes res , quae bis relictae fnu , auferantur cum fru- olwits et ceteris emolumentis , vt vota defundi impleantur *.

. ' * dubKim e‘ Te P* CJ^ dare, ceu pate, ex cap. nouo Alainanmco obltr.cti luerint he- 1S7. In Saxonia vero haec omnia ccf- ” V0lumJU MlMoni ,Urenl . CdTc . vel inde patet, quod teUamenu «mur au ,JtV“CCTIMei ‘C"e e‘ lc«au huiulmodi , ceu lupra demon- rentur quaedam pro deluncti autuia ad Itrauumis , plane ignorarent.

§. CCCV1II-

Digitized by Gooole

DE ADQVIR. VEL OMITTENDA HEREDIT. jyj

§. CCCVIII. Ex his ergo , quae diximus , fluunt axiomata : I. Heredes Axiomt-

iure Germanico omnes funt voluntarii. II. Hereditas non fol- u de ad-

lemni aditione , fed vel ipfo iure , vel qualicumque fa&o ad- <Ju,ren<1* quiritur. ill. Heres non obligatur vitra vires hereditatis , etiamfi non confecerit muentarium. 1 III. Nec praedare tenetur omniarejlute> fafla detunfti. V. Dierum triginta induciae hodie quoque he-

redibus multis locis conceduntur , intra quod tempus nec conueniri ab aliis, nec ipli inter fe famriiae ereifeundae iudicio

agere poliunt. f. CCCVII1I.

Quum ergo iure Germanico heredes omnes fint voluntarii :

( $. 308. 1. ) confequens eft ( I. vt quae ius Romanum de in- hertdi_ ftitutione ferui vnici , ab obaerato domino ad euitandam ignotus »0- miniam tafta , praecipit, 1. 2. Inji. qui et ex quib. caujf. man. lumarii»

ea hodiernis moribus non quadrent. 1 hom as. not. ad (njl. Lib. e- neceflk- II. tit. 19. p. 194. ( 2. Vt inter beneficium ablhnendi , liberis *"*• conceflum , et repudiationem hereditatis , qua non nili extra-

nei vtebantur , itemque ( 3. inter immixtionem fuorum et pro herede geflionem extraneorum , vix vllum diferimen fit. SiM. VAN Leevwen. cenf. forenf. Fort. I. Lib. III. cap. IO. n. ij.

$. CCCX.

Quumque hereditas in Germania non follemni aditione , De adi-

fed qualicumque fafto , adquiratur : ( f. 308. 2. ) facile reddide- "one he~

ris rationem, (4. cur in Saxonia , aliifque permultis Germaniae reiluo‘' locis , vbi non ius Rom. moris patrii luminibus offecit , pof- fefiio in heredem ipfo iure tranfire intelligatur. Beyer. poftt. ad tit. Difr. de adqu. vel omitt. hcr. §. 2. fequ. ( y. Cur hereditas non modo per procuratorem , fpeciali mandato inflruftum , refte adeatur : Coler. Decif. 202. n. 6. Carpz. Lib. III. Refp. II. ». 10. et Part. L Decif. 29. ».4. FlNCKELTHVS. Obf. I IO. n. 8. 9. verum etiam ( 6. furiofo illa adquiratur per aditionem curatoris: Mev. Part. I III. Dec. 112. Vsvs mod. Lib. XXVIIll.

tit. 2. §. y. ( 7. Cur et non adita hereditas , modo eam repu- diatam non conflet , ad heredes tranfmittatur. * Coler, decif.

68. num. 12. fequ. RlCHT. decif. 67. n. 26. Carpz. Part. III. Conjl. 14. Def. iy. n. 3.

Yy

Heineccii E/em. Itaris Gerra. * Dif-

3jo ELEM. IVRIS GERM. LrB.II. Tit.X.

§. CCCI. Apud Tantum ergo abefl, vt aes alienum vitra vires hereditatis

«juos nec exfoluere tenerentur heredes , vt ne reliqua quidem fafta de-

fecta ora- funfti praeflare indiflinde cogerentur , ii in contractum non con- nia heres fenfifTent. Sic ( I. venditioni flare non cogitur filius, multo-

,ene,/“ir que minus alius heres, fi pater venditor ante traditionem de- p " cefTerit. Stierbt aucb einer , der fein gut eincm andern auflajfen

foll , dejfen fohn ijl es nicbt pfiichtig aufzulajfen , er habe es dann

felker mit gelobet , oder biirgen davor gefezzet : ivs prov. Sai.

Lib. I. art. io. nec ( 2. obligatio detundi fideiufToris ad here-

dem tranfibat : Weichb. art. 1 17. nec ( 3. locationi flandum e-

rat, defundo locatore. Ivs prov. Sax. Lib. III. art. 77. Mul- to minus ergo ( 4. heres foluebat , quod defunctus ex aliquo

delido debebat. *

* Et eo peninem verba spicvia- hdtte, oder de er ware burge fur wor - toris Ub. J. Art. 6. Duberey , raub , dcn. Quod quodammodo refragatur e. oder Jpiel-geld i/i er ^ ( der erbe , ) j. caujj, itf. qu. S. cap. f. X. derapt. in- rudit pfiiduig zu gelten , noch keme cend. Aliquando tamen rem aliter ie derglekben Jthttid , Jrnn foldu , der habuilTe , infia oltenderaus. er nuz oder trviederjlatiung empfangen ,

§. CCCII.

Meres Vti vero heredes quodammodo obligationi defundi flare te- ctiam in nebantur : ita et , quae defundo quis debebat , iure exigebat

fUr%fe" heres, adeo vt ei et muida foluenda eflet , quam vocabant fuccede- budis, vverigeldum , compofttionem. Ivs Angl. et Werin. tit.

ban 6. §• J* Lex Alam. tit. 4. f. 1. et alibi pajfim : quamuis in le-

ge Angliorvm dubium fit, ipfene heres obligetur ad folutionem leudis , an eam muldam a delinquente petere debeat. Cla-

rius ivs Alam. cap. 2J9. Stierbt em manti , fo ift tnan feinem

erben fcbuldig, vvas man ibm gelten foll.

$. CCCIII. Iure A- A Saxonum tamen iure in quibufdam diferepare videtur A-

lum. he- LAMANNICVM , quippe quod cap. 2J4. fine reftridione cauet r

res foluit Wer erbe nisnint , der foll aacb tze recht die fcbuldgelten , die der

ati alie- toj mann gelten folt , die man vveifs. Attamen neredem fide-

fundi ^ *ulToris non teneri vitra vires hereditatis , colligi polle videtur ex cap. 35 6. Nec ignota debita ex iflius luris principiis

probanda funt 72. teflibus , fed feptem tantum. Der giilt , der

man nicbt envvaifs , die fol der man ertzeugen auf den todten man

felb

DE ADQVIR. VEL OMITTENDA HEREDIT. 3yI

felb fiebcnd e. Ex delido quoque non teneri heredem , nec reluere diebheit , noch /piel, noch raub , noch vvucher : obfer-

uatur capite 2jy. quamuis et hic quafdam exceptiones adiungat specvlator , ex mre Romano , vt videtur , depromtas. *

* Primo enim excipit catum , fi ten fein nicbt. Quamuis haec verba in defunclus fuent conuictos, ( quumiu- Beamtruna non occurrant, in Scham- te ciuili lurtici.It litem contclUum die hatiana cap. ny. vero legamur quicum detundo : ) IJI aber em Jchuii auf dem , led haud paullo aliter, nempe ia ertzevvget, an die, die ich yctzund ita : Siirbt aber der, auf den dy clag genennet h an , die crtzcugte Jchuld follent da get , fein trben gehen weder raabigt du erben piijfcn dem ehlager vnd dem noch dcwbigj gut tn feiner gewah , rlciuer. Deinde et tunc obligari dicitur oder fy habent dann eiletch Jchuld daran, fieres j fi rem huiulmodi cuni defundo oder Jy habent dann das vnreckt gtu t abtumlerit , ( iure Rom. fi >adlus fit mit den rechsen verzert , vnd daj rcan locupletior. ) Hat er diefs gut verzehrt auf fu behabet , ah recht ijl , fo gehen mit den erben , fic Jollen et gehen gar , Jie et mu recht. Die erben gehen audi aber haben fte iat nidu genofm,, vnd ntcht vvucher , noch fpuh ffl auf den todten nitht gezeuhet , Jiegel~

$. CCCIIII.

Nec dubito, quin Ivre Alam, obligatus fuerit heres ad fa- Eteiu*-

fta defunfti praeflanda , et contraftus ab eo initos adimplendos. ̂ eam *a"

Nihil fane in eo reperi , fimile IVri Saxonico. Contra cap. ̂ *“**" 334* diferte ait specvlator ; Stierbt der ntann , dem das gut alfo ( pacbt-vveifs ) gelajfen tft , fein erbe tritt an feine Jiatt , vnd

fiebet davon , das iener gehen folt. Stierbt auch der berr , fo ge- e man feinen erben , das inan dem herren geben folt. Et de fi-

deiulToruni heredibus idem nit cap. J2J. vnd vvelcber fierbt ru-

rer den biirgen , die erben follen feinen theil 'fiir ibn gelten , ohnt feine leben , da gih nitmand von , dann fein felbs fcbulde.

f. CCCV.

Itaque non adeo necclTaria , faltim iure Saxonico , fuifle An ne'

videtur inuentarii confero , partim quod ipfa iura patria non c,tr!arium obligabant heredem vitra vires hereditatis , adeoque hic non indigebat ad beneficium hoc confequendum ccnfeflo foliemni- benefi- ter inuentario :Schilt. Exerc XXXVIll. %. xyi. partim quod, aum infi lis de viribus hereditatis incideret , inuentarii vice eflet re- uemarii t pertorium, priuatim confeftum , et iureiurando heredis confir-

matum, ( tine eidliebe fpecification.) Et hinc Wesenbec. Confil. XIII. n. 24. ad id tantum vtilem eile ait confeftionem follem-

*em inuentarii , ne heres poftea ad iufiurandum adigatur. j. CCCVI,

350 ELEM. IVRIS GERM. Ljb. II. Tit.X.

§. CCCI. Apud Tantum ergo abefl , vt aes alienum vitra vires hereditatis

luos nec ex Coluere tenerentur heredes, vt ne reliqua quidem tada de- Uda om- fandi praeftare indifli.nde cogerentur , fi in contradum non con-

wneb"^ S.ic C *• venditioni flare non cogitur filius, multo- prae/tare. <lue m‘nus a^us heres, fi pater venditor ante traditionem de-

ceiTerit. Stierbt auch einer , der fein gut einem undem aujlajfen foti, deffen fohn iji es nicht pfiichtig aufzulajfen , er habe es sLtnn felber mit gelobet , oder btirgen Juvor gefezzet : tvs prov. Sai. Lib. I. art. io. nec ( 2. obligatio detundi ficieiu (foris ad here-

dem tranfibat : Weichb. art. i 17. nec ( 3. locationi fiandum e- rat, defundo locatore. Ivs prov. Sai. Lib. III. urt. 77. Mul-

to minus ergo ( 4. heres toluebat , quod defandus ex aliquo delido debebat. *

* Et eo pertinent verba SPICvla- hdtte , oder da er ware httrge fur war- toris Lih. I. Art. 6 . Dtebercy , rjub , den. Quod quodammodo refragatur e. oder fpiel-geld tft er ( der eri», ) }. caujj. \6.qu.6. eap.f.X. de rapi, in- nicht pjtichtig zu geiten , ncch kane cend. Aliquando tamen rem aliter (c dergleichen JchtUd , Jenn folcke , der habuide , mica offendemus* er mu oder wiederjlatttutg empfangen

§. CCCII.

Meres Vti vero heredes quodammodo obligationi defundi flare te- euam 111 nebantur : ita et, quae detundo quis debebat, iure exigebat

fundi* heres> adeo vt ei et mulfta foluenda eflet , quam vocabant fuccede- ksafir, vverigeldum , compofit tonem. Ivs Angl. et Werin. tit.

bat. 6. §. 5. Lex Alam. tit. 4- I- et alibi pajfim : quamuis in lege Angliorvm dubium fit, ipfene heres obligetur ad folutio-

nem leudis , an eam muldam a delinquente petere debeat. Cla- rius ivs Alam. cap. 259. Stierbt ein mann , /0 iji man /einem

erben fcbuldig, vvas mun ibm geiten fall. *

f. CCCII I.

Iure A- A Saxonum tamen iure in quibufdam diferepare videtur A- lam. he- Lamannicvm , quippe quod cap. 254. fine reltridione cauet : res foluit tt' tr erbe nimmt , der foll auch tze recbt die fcbuldgelten , die der

mun' de- '0ti &eltfn M * iie m*n vveifs. Attamen “heredem fide- fundi. lu^or's non teneri vitra vires hereditatis , colligi pofie vide-

tur ex cap. 35<S. Nec ignota debita ex iflius Turis principiis probanda fant 72. teflibus , fed feptem tantum. Der giilt , der man nicht envvaifs , die fol der man ertzeugen aufden todten man

felb

DE ADQVIR. VEL OMITTENDA IIEREDIT. jyi

felb febende. Ex delifto quoque non teneri heredem , nec re- fhtuere diebheit , noch /piel , noch rattb , nocb vvucher : obferuatur capite 2jy. quamuis et hic quafdam exceptiones adiungat SPecvlator, ex iurc Romano, vt videtur, depromtas. *

* Primo enim excipit cafum , fi ren fijn nicbt. Quamuis haec verba in defunctus luerit conuictus, ( (juumiu- Brroeriana non occurram, in Scham- fe ciuiii lulhciat litem conteltatam elle satura cap. np. vero legantur quicum detundo : ) Ijl aber an Jchuld auf dem , ied haud paulio aliter, nempe in ertzevvget , an die, die ith yetzuni ita : Stirbl aber der, auf dtn dy clag genennet hen , die erneugte Jthtdd Jollcm da ger , fein erben gelten wrder raubtgt die erben ptijfcn dem chtdger vnd dem noch dewbtgt gut ut feiner gewalt , rlthter. Deinde et tunc obligari dicitur oder fy habent dann ttlerch Jchuid daran, heres, fi rem huiulmodi cum defundo oder jy habent dann dat vnrecht gut , abfumlerit , ( iurc Rom. fi *<iCtu> fit mt den rechten verzen , vnd dat rvan locupletior. ) Hat er dteft gut verzehrt auf fu behabet , ait recht ijl , fo gelten mu den erben , frejoilen et gelten gar , fie et mu recht. Die erben gelten auth aber haben Jte dat nlcht genoffm\, vnd mcht wueker , noch /piel,' ifl euf den tddten nicht gezmhet , Jte gcl~

}. cccmi. Nec dubito, quin ivre Alam, obligatus fuerit heres ad fa- eiut-

fta defimfti praeftanda , et contra&us ab eo initos adimplendos.

Nihil fane in eo reperi , fimile 1VR1 Saxonico. Contra cap. g*t prae~ 3J4- diferte ait specvlatoR ; Stierbt der tnann , dem das gut

alfo ( pacht-vveifs ) gelajfen ijl , fein erbe tritt an feine Jlatt, vnd

fiebet davon , das iener gelten folt. Stierbt auch der berr , fo ge~ e man feinen erben , das tnan dem herren gcben folt. Et de fi-

deiufTorum heredibus idem ait cap. jay. vnd welcher Jlterbt vn-

ter den btirgeti , die erben follen feinen theil ' fur ihn gelten, obnt feine lehen , da gdt niemand von , dann fein felbs fcbulde.

f. CCCV.

Itaque non adeo neccllTaria , faltim iure Saxonico , fuilTe ne* videtur inuentarii confeftio , partim quod ipfa iura patria non Sf'rarium obligabant heredem vitra vires hereditatis, adeoque hic non ̂""erit indigebat ad beneficium hoc confequendum confefto follemni- beneli- ter inuentario : Schilt. Exerc XXXPW.%. iyi. partim quod.aum infi lis de viribus hereditatis incideret, inuentarii vice cflet re-uenu™? pertorium , priuatim confeflum , et iureiurando heredis confir-

matum , ( eme eidliebe fpecification.) Et hinc Wesenbec. Conftl. Xlll.n. 24. ad id tantum vtilem elle ait confeftionem follem-

»em inuentarii , ne heres poftea ad iufiurandum adigatur. /. CCCVI,

*3p ELEM. IV R. GERM. Lib. II. Tit. X.

§. CCCVI. Dierum Id vero lingulare elt , quod quemadmodum iure Romano

triginu heredes ante nouem dies , a morte defundi elapfos , conuemri

iu Uer- non poterant, Nou. CXY. cap. $. vt eo commodius iufta face- iiuma rent mortu0 : jta Germani , et maxime Saxones , lam inde ab

bus'con- ant»qu'd*(n>s temporibus * inducias triginta dierum heredibus

ceduntur concellerint , intra quos nec conueniri ab vllo, nec de ercifcun-

induciac. da familia cogitare , nec quifquam in polfeilionem , praeterquam

rerum feruandarum caulla , ire pollet. Ivs prov. Sax. Lib. 1.

art. 20. 22. 3J. Lib. Jll. art. IJ. Ivs prov. Alam. cap. 261. Ivs Lvbec. Lib. II. art. 27.

* Primo enim iam cafitvlax.

Lib. yi. caf. 198. edit. Balitz. legimus:

Fideles pro atjunClu amuorum tt parentibus eoitim irUtnu et obianonet triginta

diei adimplere Jaciam : ex quo loco fi-

mul intelligimus , cur triginta illi dies coneciii lint heredibus , nimirum ut iufi- ta haec fierent mortuis , et animabus ,

igne purgatorio excruciatis , heredum

precibus ac iciuiuis conluleretur., Dein- de um doctilfimus Houmvs diJJ. de die

§. cccvi r. Heres E* quo tellamentorum vfum aliquem habere coeperunt Ger-

reccptis mani , eaque fere tantum pro animae remedio condere foliti funt :

tellamcn- non dubitatum elt, quin et ex quali contradu aditionis tene- tis ct ex rentur heredes ad ea exfoluenda , quae detundo legare , vel

comrjlu a*10 quocumque modo relinquere placuilTet. Plures , quae huc

tenetur, pertinent ieges funt in Capi r Vlak. reg. Franc. veluti Lib. VII.

246. et Jequ. quibus hereditas iis, qui quid contra voluntatem defundi fecilfent , tamquam indignis eripi iubetur nec

non Lvdov. PlI Addit. IU. Capital. §. JJ. vbi cauet Impera- tor , vt fi heredes iujfa tejlatoris non impleuertnt , ab epifcopo

loci illius omnes res , quae his reliElae fint , auferantur cum fru-

dibus et ceteris emolumentis , vt vota defundi impleantur *.

* Nec dubium eft , quin ct iure pias cauflas dare, ceu patet ex cap. nouo Alamanmco obltncti fuerint he- 187. In Saxonia vero haec omnia ccl- redes, vt voluntau teluioris liarent, fitlTc , vel inde patet, quod tellamenta

quum ct ab intetluto lucceacntcs tene et legata huiulmodi , ceu lupra demon- rciuur quaedam pto oeluncb atuiua ad llrauimus , plane ignorarent.

§. CCCV1II-

trieefimo §. 6. attulit locum infignem Ditmam Mtrjeb- Lib.V. p. q «6. edit.

Leibnit. qui de caede Eccardi Mar- chionis agens : Hermannut , inquit > ac-

cepta nece parentis tmprouifa eum matre

celeriier occurrit , patrifque corpus ingen-

ti ItUiu JuJctpient , in vrbe, quae lena

dicitur , Jepcltri fett. PcraClo autem tri- cesimo dii , domina Suonachitda ad Mif-

ni pt .fiajaiur cum Jiiiis-

4

DE ADQVIR. VEL OMITTENDA HEREDIT. 3yj

§. CCCVIII. Ex Ilis ergo , quae diximus , fluunt axiomata : I. Heredes Axiom»-

iure Germanico omnes fuut voluntarii. II. Hereditas nonfol-t*de ad-

Iemni aditione, fed vel ipfo iure , vel qualicumque facio adquirenda quiritur. III. Heres non obligatur vitra vires hereditatis , etiamfi non confecerit inuentarium. i I II. Nec pratftare tenetur omnia re4,tate. fa&a defun&i. V. Dierum triginta induciae hodie quoque he-

redibus mullis locis conceduntur , intra quod tempus nec conueniri ab aliis, nec ipli inter fe familiae ercifcundae iudicio

agere poflunt. f. CCCVIIH.

Quum ergo iure Germanico heredes omnes fint voluntarii : 5^°« de ( f. 308. 1. ) confequens eft ( I. vt quae ius Romanum de in- hertdi- ilitutione ferui vnici, ab obaerato domino ad euitandam igno- bus vo- miniam fafla , praecipit, §. I. 2. Inji. qui et ex quib. caujf. man. luntanii ea hodiernis moribus non quadrent. Ihomas. not. ad Inji. Lib. erneceffie

II. tit. 19. p. 194. ( 2. Vt inter beneficium abitinendi , liberis r“s' conceflum , et repudiationem hereditatis , qua non nili extra-

nei vtebantur , itemque ( 3. inter immixtionem fuorum et pro herede geilionem extraneorum , vix vllum difcrimen fit. Sim.

VAN Leevwbn. cenf. forenf. Fort. 1. Lib. III. cap. IO. n. 15.

*. cccx.

Quumque hereditas in Germania non follemni aditione , De adi-

fed qualicumque fafto , adquiratur : ( f. 308. 2. ) facile reddide- ,,onc he*

ris rationem, (4. cur in baxonia , aliifque permultis Germaniae re‘^uot' locis , vbi non ius Rom. moris patrii luminibus offecit , pof- felfio in heredem ipfo iure tranfire intelligatur. BeyeR. pofit. ad tit. Di%. de adqu. vel omitt. ber. §. 2. Jequ. ( J. Cur hereditas non modo per procuratorem , fpeciali mandato inflruttum , refte adeatur : Coler. Decif. 202. n. 6. Carpz. Lib. III. Refp. II. n. 10. et Part. I. Decif. 29. n. 4. Finckelthvs. Obf 1 10.

n. 8. 9. verum etiam ( 6. fiiriofo illa adquiratur per aditionem curatoris : Mev. Part. IUI. Dec. 1 12. Vsvs mod. Lib. XXVIIII.

tit. 2. §. J. ( 7. Cur et non adita hereditas , modo eam repu- diatam non conflet , ad heredes tranfmittatur. * Coler, decif.

68. num. 12. feqn. Richt. decif. 67. ».26. Carpz. Part. IU. Conjl. 14. Def. IJ. n. 3.

Heineccii E/em. Iurit Germ. * Dif-

ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. X.

* Diflemiunt equidem Horhivs dijf. requiri aditionem, fed qualemcumqae de die trictjimo §. 18. cumque fcquutut declarationem luificcre: non multum a udor vf. mod. digtfl. g. 6. Sed dum adodrina Colem abit eius lententia, hic concedit , IbUemnem hodie non

/. CCCXI.

De in- Quemadmodum praeterea olim non adeo magnus erat in-

uentario uentani , prout in iure luftinianeo defer ibitur , vfus, quia et fi- eiufjue I1C co heres vitra vires hereditatis non tenebatur : ( §. 308. 3.)

bcneiicio. jta ̂ g et hodie in inuentario feribendo raro , vel numquam

potius, adhibentur ritus, a luft.niano praeferipti. Thomas. not.

dii injlit. Lib. II. tit. 19. Quin, (9. quum cius vice lit defigna-

tio iureiurando firmat 1 , illo raro admodum opus efle cenfetur ,

Schilt. Exerc. XXXVIll. §. ijo. maxime (10. inSaxonia.vbi vi-

tra vires hereditatis heredes non tenentur, etiamfi nullum confe-

cerint inuentarium. Matth. Coler, de proceff. exfequut. Pati.

I. cap. 10. n. 327. Carpz. Part. TU. Conjl. 33. Def. 18.

f. CCCXII.

De obii- HerMem ,iure vetere Saxonico non praeflitifle omnia fada

ptione defundi, fupra obferuauimus. ( $. 3°8. 4. ) Atque ita et reccn- here* jjore aeuo iudicatum efle , teflantur dodores Saxonici. Vid.

-um' Coler .. decif. 8. «. 12. Enimuero ( 11. in ipfa Saxonia poftea

pleraque huius generis nouis legibus abrogata mutataque funt ,

auctoribus iurecoufult;s , legum Romanarum, quam luns patrii,

amantioribus , et vrgentibus ex I. 10. C. locat, eos ignorare viam

veritatis, qui locationem condudionem , aliofque contradus ad

heredes non tranfire , exifliment. Ex quo facile patet, (12. mul-

to minus alibi , vbi fandior eft luris Romani cullodia , huius

iuris vefligium aliquod fuperefle.

§. CCCXIII.

De die Denique tricefimum diem ( den drcyjfigflen ) et hodie in re

tticefimo. hereditaria paffim religiofe obieruari , lingulari diflertaoone de

die tricefmo obferuauit Casp. Hornivs, docuitque (13. intra

hoc fpaiium, et quidem (latim poft mortem eius, qui heredi-

tatem reliquit , obfignandas efle res mobiles, ( 14. curandum ef-

fe funus , et quidem a vidua , cum confilio heredum , vel ab

aliis, quibus id officium incumbit: at (iy. non prius , quam

exafto hoc triginta dierum fpatio , dimittendos famulos et an-

cillas , nec ( 16. in pofleflionem hereditatis eundum , et nec

( 17. creditoribus fas efle, heredes ad io ne pulfare, nec ( 18. he- v redibas ,

DE ADQVIR. VEL OMITTENDA HEREDIT. 3*5

redibus , aperire teflamentum , Vel ( 19. conficere inuentarium ,

vel ( 20. ramiliam ercifcere t Quamuis (at. quae poena irnmi* neat iis, qui intra tricclimum diem heredum quietem turbant, non inter omnes conflet. Vid. lloaN. ibid. §. JO. fequ.

TIT. XL

DE IVRE PIGNORIS.

[f. CCCXIIII.

SVperefl quartum ius in re , puta ivs pignoris , vbi non TranGtie opus eft , ea occupare , quae de conflitutione pignorum ad ius p*

did poterant , quippe quae intra , vbi de contra&u pignoris Snoru‘ agendum fuerit , commodiorem locum inuenient : fed tantum

de ipfo pignoris iure , eiufque natura atque indole , itemque et- fedu , iam erit differendum.

§. cccxv. A Primo itaque omnium obferuaffe fibi non nulli videntur ,

pignoris iure patrio eam efTe indolem , vt non differat a dominio , quippe quod in creditorem omnino transferatur. Sed id

faltim non in vniuerfum verum efTe , iam demonflrauit Ioan-

Nes Schiltek. Exerc, XXXIII. §.4. Nos ex iplis vetuflis legibus , quae huc pertinent , more nofiro paucis confedabimur.

- §. CCCXVI. Primo itaque IVRE Wisigothico Lib. V. tit. 6. §. 3. is,

qui pignus depofuit, diferte dicitur dominus , verbis: Vfque ad

decem dies pignus fatuum Do.MtKO fuo refer uetur , aut eidem do-

mino, fi in propinquo eji , reportetur". Et f. 4. Medietatem, quantum pignus valere domino pignoris canjliterit , coalius

impendat. Qutsvero dixerit, dominium tranftulnfe debitorem , * quem ipfum lex dominvm pignoris diferjp adpeliitat ?

* Equidem ibid. $. a. cauetur , vt, 10. Infl. de obi. quae ex dei. 1. i». §. /i quit pignut atteri deyfuerii pro aliquo *. /. iy. §. pen. I. jy. D. de fur:, quuin debito , et illu.1 ipfe , qui dtp Juerit, fu - tamen ex illius principiis dotnmium in ratui fuerit , it pro fure teneatur. Sed creditorem transferri , nemo viuquatu quis ignorat , id furtum poGelfionis el- dixerit i le , quod et ius Koounum agnolcu , §.

Y y 2

An pi-

gnoris

dominium iure

Gerra,

ad heredem

tranGe- rit 1

Megaur de iur

WiGgo-

ihico.

§. CCCXVII.

3J 6 ELEM. IVRIS GERM. Lr». II. Tit. XI.

§. CCCXVII. Nec non ̂ ta ivs Alam. tit. 86. §. a. non modo dominum vocat

de Ala- debitorem , qui creditori pignus dedit , fed et damnum a re mannico. oppignorata datum refarciri lubet. Si autem domimvs voluntarie

pignus dederit pro aliqua re alicui , et illud pignus , quod datum

eft , ibi aliquod damnum fecerit, DOMtNVS qui dedit, damnum,

quod faClum eft , fmile ei reftituat. Quis vero neget, dominum eiTe, qui damnum a re illa oppignorata datum refarcit?

$. CCCXV1IL Sed et in addit, leg. Fris. tit. 9. f. 1. firailis occurrit

n " difpofitio. Cenfuit enim ibi Vvlrmarvs: fi quis in pignus fufceperit aut feruum , aut equum, et ille feruus aliquod damnum ibi

fecerit, hoc ad illum pertineat, CVIVS servvs F.ST , non ad illum , qui eum in pignus fufcepit. Itaque et Fntiis feruus vel

equus oppignoratus non erat creditoris , fed debitoris , ifque

* et damnum ferebat , quod per rem illam oppigneratam ac- cidilTet.

/. CCCXV1III.

Adfirma- In gentium Germanicarum legibus rarius fit pignorum lurde iu- a creditore traditorum mentio : adeoque res omnis redit ad

re Saxo- ivs prov. Saxonicvm, quod aliquoties innuit, dominium rei

meo, ex oppignoratae transferri in creditorem. Nam Lib. II. Artic. 24.

fcrtuHo a't SPtCVLATOR. Ein ieglich rnan mag feines gutes vcol rnit recht

cus pri.°~ anig oder Los werden, ob er es verkaujft , versbtzt, oder mus. aufldfet , oder vtriahret es gegen fanem lebnherrn . oder ob es ihm

vertbeilet vvird z.u landrecbt , oder tu vvelcker vveijsc ers ab-

ftehet , vnbetvvungen. $. CCCXX.

Eiufdem fere fenfus eft locus alter tVR. Prov. Sax. J.ib.

dus, II. Art. 60. Hfacker man einem andern leibet fein pferd , oder kleider , oder andere fakrende habe , oder vbRSETZI , oder tu

vvelcher vveifs die aus feinen gevyeren mit [einem vvillen kommr,

verkauft file dann der, der fie in gevveren hat . oder verfaxt er fie furbas , oder verfjielt er fie , oder vvird ihm gefioh/en. oder abgeraubet , jener , der fie diefem ver Heben , oder verfetzt hat , der

mag daran keine forderung haben , fondern ali an vvieder den , dem er fie liebe oder verfettt.

|. CCCXXI

357 DE IVRE PIGNORIS.

§. CCCXXI. Denique non aliter philofophatur specvlator Lib. III. Territu.

art. y. vbi ait : Was man aber dem manne leihet oder einsf.Tzet, das foll er vnverderbt vviederbrmgen , oder foll es gelten nacb feinen vitrden. Stierbt aber ein ferd , oder ein vieb in der VBBSATZVNG , ( obn tenes fcbuld , der das vnter ihm hatte , ) bevveifet er das vnd thar auch datu fcbvveren , er gilt es ihm nicht , er bat aber / ein geld veriobren , da es ihm vor verfatzj fiund, ihr geltibde f liin.de dattn anders. Q.jum ergo ille, quires fuas oppiguorat, eas aeque videatur alienalTe, ac lt eafdem ven-

didiilet , ( j). H9-) praetereaque debitori non competat ius eas res vindicandi a tertio, (§. 320. ) denique, vt hic ipfe locus oitendu , cafum terat, debitum amittens pro pignore per-

dito : confequens fane eft , yt dominium in creditorem trandetum

fuerit ex huius iuris principiis *.

♦Aduerlus haec varia comminilcun-

tur iureconiultt. Aluque enim haec omnia tantum tk equis et pecudibus oppt-

gnoraris intelligenda elle exilbmxni , vcluu ZoBhL. Diff. lur. C at. :t iax. tari.

II. diff. jl. n. 6. Birlkh. Pari. II. Conci, 3}. n. 4. Stryk. Vj. mod. Lib.

XX. 111. 1. §.5. sed Ius primus tex-

tui ex Ub. II. ><’■ 14. omnino ob-

ftat, quippe qui loquitur non de pecudibus et rebus mobiiibus , led de

illis , Wtlche umantt aupajfet. Quae

refignatio line fieri non iolet, fi tra dentiae res mobiles, (ed fi tundi tra-

duntur. Nec latisfacit Schiltxri in-

terpretatio, qui Exerc.XXV. §. 6. hacc eo tantum cafiu obrinuifie exifiimat , b pacto adiecio aliquis in alterum tranlluiiilet dominium , idque colligit ex verbis : oder zu uveteher weifa die atu jemin gewtren mit fanem irvMe» konimi, Sed praeterquam , quod haec verba pactum adiectum vix inuol- uunt : ex loco pottremo potius con-

fiat , licundum regulam iuris Saxoni- ct in creditorem tranfiilTe dominium , exceptionem autem ieciile pacta ad* ieCta. Quid enim aliud fibi volunt verua : lar geiibde Jiiinde dnnn anders ?

§. CCCXXII.

Ivre SvEvico non adeo manifeftum e(l , pignoris domi- Qui(1 in> nium tranfifTe in creditorem. Nam cap. 247. potius cafum fer- Sueui- re dicitur debitor : Der ain pfant verfetz: vmb giilt , vvird es cum ea

verjiolen, er rnurs es gehen , Et cap. 245. damnum culpa datum de re praeftare iubetur creditor ; quae omnia argumento funt luculen- ljnxer“ ■ tiflimo, dominium penes debitorem manuue. In eo tamen fpe- colatori noftro cum Repkovio omnia conueniunt , quod , pi-

gnore cafu pereunte, creditor amittat ius crediti , mfi fideiuf- lorea habeat, qui ipli foluant: Verfetzt ain msnn dem an dem

Vy 3

4/n

✓

(

lr

35* ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XI.

a in pf&rdt vmb pfenning , vtid ftirbt das in feiner gevvalt , 4«

fein fchuld , das ijl der gemain tod , er foll es nicht gelten , er verlevvfet aber fein pfenning , die er darauf geiiben hat. Hat

uber er piirgen darauf genommen , die fullent im mit recht feiu

pfenning gelten *. * Eodem loco omnis pignoris vfiis tus fit labore , damnum duplo retar-

adimitur creditori , et , fi e. g. equo cire iubctur. Additur tamen exceptio ; ille .vel ad equitandum vel ad vehen- d*nn mu Jcm.-m willen , t itd tr.it / fi-

dum , colendumue agrum , vius Iit , nem vriaub , vt pateat , apud Aiaman- calum terre iubctur , et , fi damnum nos quoque accedere potuiile pactum non palliis fit equus , lex numos pro anuchreucum. finguiis militaribus , fiu deterior tac-

f. CCCXXIII.

Quid ex Attamen non nouum hoc fuille Saxonum inuentum , fed formulis ius antiquum , plerifque Germanis commune, aliis argumentis

etdiplo- probari poteft , nempe ex formulis et diplomatibus antiquis, maabus qujbus plerumque pignus ita couilituitur , vt creditor , donec

duisf/*0" Pccun'am creditam recipiat , dominio vtili gaudeat , fruftufque omnes perinde , ac dominus , percipiat. Luculenter hoc iam

probauit Thomasivs ex Marcvlfi adpend. cap. 50. form. Sir- mond. cap. 13. et charta Raimundi Comitis Paliarenlis apud

Balvzivm Tom. It. capitul. cap. 1 5 Ji. Nos iam addimus ex

'Schannati cod. probat, pag. 54. diploma Henrici Imp. quo ea lege praedium Rodenlleibam oppignorat Epifcopo Worma-

tienli pro 20. libris puri auri, et 200. marcis argenti, vt praedium illud Ubere et potejlatiue in proprietatem haberet, donec

pecunia illa fuerit reddita. Similes chartas Ludouici Bauari , Ca- roli Illi, aliorumque dederunt alii , et in his Io. Stravch. de oppignor, Imp. cap. IO. /. 33.

jf. CCCXX1III.

Itaque vere dici poteft, 1. inter venditionem cum pafto de

u xlom*’ retrouenden do et pignus vix quidquam apud Germanos fuifle diferiminis: Zas. confli. 12. n. 11. Wesenbec. conf. 2. n. 91.

Arvm. Lib. II. Decif. 5. ». 74. Besold. thefaur. praei, voce

pfavd- fchilling pag. 737. adeoque 11. ea quae de pignore et padlo antichrefeos lure Romano prodita funt , moribus Germa-

norum vix quadrare. Thomas. de vfu prati, dijl. inter emt. vendit, cum patio de retrouend. et contratl. pignor,

§. CCCXXV.

.Digilized by Google

3S9

DE IVRE PIGNORIS.

§. CCCXXV.

Ex primo itaque axiomate patet, ( i. cur Germani eum, Conclu-

qui praedium aliquod vel territorium iure pignoris tenet, non ̂ onel de

poffefforem folum vocare foleant , ( den pfand- inhaher ) verum etiam dominum pignoris , ( den pfand - herrn. ) BtSOLD. p^„nore

thefaur. praQ. ibid. ( 2. Cur faepe feuda ita oppignerata lint , K B vt creditor a domino acciperet muefliturain , adeoque gauderet

dominio vtili , id quod vocabant em pfand - Uhn , geliebene fat-

zung, lehens-fatz.ung : quin (3. creditor aliquando praedium libi oppigneratum alicui in feudum olferret ; cuius rei inligne

exemplum ex vetere charta * extulit Io. Schilter. in comrn. ad ius feud- Alam . pag. 37 d.

* In ea Henricus iunior, dynafla

Ehrenbergenus , Kuperto Palatino offert in feudum den lurn vnd dat Bac-

khus , das darant Jiet , vnd des Egils

kus, vnd den alten Jiat der hinier des Egiis

has lieget , das ihm here Henrich der

alie fyn oheim H. zst Ehrenberg ver-

fatzi haite , vnd ihm pfande Jlund. Ho-

rum ergo praediorum dominum di-

rectum agniturum le Rupertum Pa-

latinum , promittit Henricus de Eh-

renberg , er voollc es zu lehen hahin

vnd halt.n von fyme herrn den vorgtf- chritben furjlen , ais fyn ander gui , das

er von tm zu Uhtn habe , ais lange ,bis der vorgenante Henrich der alie fyn oheim odtrfin erbm daffelbt gui gelojent.

Otferre autem alteri dominium direc-

tum non polTe quemquam , nili qui ipfe dominium plenum habeat , tam expe-

diti iuns elt , vt probatione non indi-

gear. Hert. de feud . obius . Pari. II. 11. Jt JH.

§. CCCXXVI.

Ex eodem axiomate reddideris rationem , ( 4. cur credito- De effe-

res in territorio oppignorato exerceant pleraque regalia , adeo- pj*

que ( J. et iura fifei , Consil. Arg. Val. 1. Conf. 1. quaefl. I. Snor‘*- non tamen ( 6. ius reformandi : Besolp. ibid. pag. 737. Limn.

addit, ad ius pubi. Tom. 11. ad Lib. 1. cap. 9. pag. 132. (7. Cur

aliquando et libera difpofitio relifta lit creditori, polii denti pignus , donec illud ab oppignerante , eiufue heredibus reluere-

tur. * * Protulit hanc in rem Hevt. de

Jupenoris. territor. §. . chartam Lu-

douici Bauari, Imperatoris, qua an-

no i$j<s. Guiiiehno , Comiti Iu- liaccitli. oppiguorationem quorumdam municipiorum firmauit , his verbis :

V dentes , vt tu tuique pcfleri et heredes

pignora eadem fine impedimento tenere

debeatis et pacifice pofjidere , ae de 'tpfis et eorum fruihbits et utribus , ftrut de

aliis vejlris Ionis et rebus ordinare tam

diu , epuoufqnt ter nos et furccfjores nof-

tres fuerim ahjoluta : hoe dluuaxat ex-

cepto , quod ea a nobis et imperio quocunt-

V"

3<5o ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XII.

que modo alienare in nullo vmqttam tem- grum apud Io. Ii» Pontan. hiJl.Gelr,

fore valeam. Kxllai hoc diploma ime- Lib. yil. p. ttj.

§. CCCXXVII.

De i ure Deinde ex altero axiomate intelliges, ( 8. cur creditor et fi-

credi coris ne fpeciali pado antichretico in Germania omnes lirudus cx re

frudus oppignerata ceperit, et (9. ad reddendas rationes non fuerit obftridus , quantumcumque eorum aeflimatio vfurarum modum

en ‘ excederet, idque ius ( 10. et hodie vfum habeat in reluitioni- bus caftrorum et praediorum , antiquitus oppignoratorum , quamuis C 11. vulgo ICti , luris Romani principiis adfueti, pignus

illud iuris Germanici cum venditione cum pado de retrouendendo confundere foleant, * Vid. Boehmer. de diuerfo pign. et hypoth. iure cap. 2. §. 6.

* Immo Io. Sthavch. de oppignar. imperii cap. t. et ix. illam naturam pi-

gnoris Germanici explicare non vere- tur ex pado fiduciae, Romani» (ollem.

ni , de quo nuper cum adparatu binis didertaiionibus egit v. c. Franc. Car. Comradi. Quinexillimat Stravchivs ,

voa cum codice Thcodouano hoc pac-

tum innotelcere coepi (Te gentibus Ger- manicis. Sed hanc lentendam iam pro-

Higauit Thomasivs dilTertatione pau- lo arae laudata , ex qua , quae huc

pertinent, nouae diflerutioni* Strauchia» nae editioni p. 4?. lubiecit La vr. And*. Hambergervs. len. 171J.

TIT. XII.

DE OBLIGATTONIBVS, ET PRIMO QVIDEM

DE PACTIS VEL CON V E N TION IB VS GENER ATIM.

§. CCCXXVIII. Obliga- T T Adenus de iuribus in re , quantum fieri potuit , a nobis

dones X"1 adum eft. Progrediendum itaque ad tvs ad rfm, quod ^“°m‘ ex obligatione, tamquam ex fonte, promanat. Hic nemo, pu^Ro- crc<^° » fib' perfuadebit , diflindionem illam inter obligationes

manos0;1 «ERE NATVRALES, MERE CIVILES et MIXTAS, quae in iure ciuili Romanorum vtramque paginam faciebat, etiam Germanis placui fTe , quum hi cauUas illius differentiae procul habuerint, et praetorem, qui ciuilibus quibufdam obligationibus valorem

atque

->v_

^ — B*git£zecLb^GoogTe

DE OBLIGATIONIB. et I». DE PACTIS? cct. 361

atque effeftum fuum detraheret , numquam viderint in repu- bhca fua *.

* Quiles obligatione» eram Roma- bant leger ciuilet, quia certam nego- nis , quae quidem e* iure ciuili lincto uii formam dederant : quam qui ne-

oriebamur , l'ed ica erant comparatae , glexiiFent , eos perlulorie egilTc cenle- vi luminum illud ius lumina iniuna bant. Em. Merilx. ObJ. Lse. VII. cap. videretur. Hinc edictis luis his obliga- Ji >■ Tam iubtiliter vero non philolo- donibus veluti neruum incidebant prae- phabantur Germani 1 qui quamuis variir

tores , qui Ubi id negotii credebant da- negotiis certam Ibrinain pruelcriplil- * tunt , vi ius cuule corrigerem propter dent , non rumen ideo rciiciebunl obli-

vtiiuatem publicam. I. 7. §. 1. D. Je mf- gationes naturales , ceu paulio poltpac-; iis. et iur. Quod ad naturalti attinet obii- torum exemplo demonltrabimus.

gationes, iis ideo non temper adlilte- •

§. CCCXXVIIII.

Contra , eofdem omnino agnouiffe differentiam obligatio- Quotu- num ex conventione et delicto ortarum , nemo dubitaue- plices *-

rit. Conventiones iis vel principales erant, vel accesso- Pud G^"

riae principales vel beneficae, vel onerosae , onerofae manos' denique vel de re certa, vel de lvcro incerto inibantur. Ita enim ex vfu iuris Germanici optime diuidi poffe obligatio-

nes, re<Se obferuauit ThomasIVs not. ad Injlit. pag, 211. Hic

primum de conventionibvs erit dicendi locus»

/. cccxxx. Romanos porro permagnum ftatuiffe diferimen inter pacta An Ger-

et contractvs, iliaque in NVDA et non nvda, haec iterum ID'*nl1"; in legitima, praetoria et adiecta difpefcere confueuille , etiam dupondii fciunt. Aft Germani hoc dilcrimen plane igno- nonnuda rabant , paftifque omnibus , modo deliberato animo effent ini- difiinxe- ta , non minorem obligandi vim attribuebant , quam Romani rim ? contradibus fuis , quantacumque follemniiate perteftis.

f. CCCXXXI.

Miratur hanc Germanorum fidem , quippe Romae inauditam , Eorum

Tacitvs de morib. Gernt. cap. 24. vbi , quum retuliffet , Ger- 6Jes. manos , aleae ftudiofiflimos , deficientibus omnibus, extremo ac

nouiilimo iaftu de libertate et de corpore contendere , ftatim ̂ fubiicit : Villus voluntariam feruitutem adit. Quamuis iunior , quamuis robu/lior , ad! 1 gari fe ac vinciri patitur. Ea efl in re

praua * peruicacia : ipji fidem vocant. Adeo enim turpe videbatur Germanis , qui , nullos mortalium armis aut fide ante fe ef-

Heineccii Elem. luris Germ. \ Z z fe ,

3<Sa Ef?EM. IVRIS GERM.Lib.II. Tit. XII.

fi, gloriabantur, terte Tacito Annui. Lib. XIII. cap. y^. pafti qualifcumque religionem violare, vt cum perpetua infamia con- iunflam huiufmodi perfidiam exiftimarent. ( Lib. I. §. 397. )

* Rem primam vocac aleam ex principiis iuris Romani. I. 1. D. dr aleator.

Vnde et Hc.ratio Carm. Lib, III. od.

»4. v. 19. hic ludus vocatur vetita le- giJmt alea. vid. Petr. Pantoia de AyaL* Commeat, od tit. D. ei C. de

aleot. 7 om. Illi. Thejaur. lur. At om-

nes gemes , orientales et leptentriona- les , maximi faciebant aleam , tam-

quam ad exercendum ingenium fal- lendumque tempus inprimis compara-

tam. Vid. V- c. Ivst. Christ. Diethm. commem, ad Tacitum de mor. Germ. p.

§. CCCXXXII- An a Quamuis vero illam in feruandis promiflis religionem per-

prifca illa petua cum Romanis confuetudine exuiffe paullatim videantur

«?*“>• eae faltim gentes , quae libi in Romanorum prouinciis nouas fedes quaefiuerant , * ac proinde ob perfidiam et in promifiis in- conrtantiam male audiant Sueui , qui m Hilpaniam migrarant,

Idac. chron. Olymp. 311. Wifigothi, SalviaN. de ftubern. Dei Lib. VII. ac denique Franci: Salviav. ibicL Lib. Illi, et Libt

VII. Pbocop. de bello Goth. Lib. II. et Evmf.n. panegyr. cap. 1 1. omnium tamen gentium Germanicarum leges fidem m p.i£hs vel maxime fandam efle iubent atque inuiolabilem , quamuis ea vel

in fcripturam referri , vel alio tolleroni ritu firman vellent.

laiim dc

fciue- rint !

* Equidem haec Procopii , Salvi *- m, IoAclr, Evmfnii leflimonia odio in Germanos tribuit Hfrt. notu. net.

Germ.pop. Pan. HI. cap. h §. V. p. no. «t tiotit. regn. Franc. cap. j. §. 14. p. toi. Sed fieri potuit , vt toties a

Romanis decepti Germani hoftes demum luis artibus adgrcdi non dubi-

tarim. Fateor tamen , Hertii fententiam non parum probabilem fieri :

fi conGdcremus, iplos Imperatores Ro-

manos ad laeculum tertium vlque nul-

lis genubus corporis lui cufiodiam li- bentius credi dt/Te , quam Germanis.

Exempla Caracallae, et Maximi ac Bal- bini, Caelarum , exflantapud HultO- diam. Htjlor. Lib. IIH. cap. 7. et Lib.VIII. cap. 7. et Ivi. Capitolin. Maxim, et Sfaibtn. cap. i j.

§. CCCXXXIII.

Legn Ivre WisiGOTinco omnia pada valebant , quae in feriptu- Wifigo- tam fuerant redada , dummodo in iis expreflus effet annus et

«horum dies, (ignaque pacifcentium , vel tertium, acceffi (Tent : Lib. II.

<U padit, /fi, j, p, i_ 2. 3. Sane ab eiusmodi pado ne filio quidetn vel heredi refilire fas erat , quippe poenam feripturae infertam ( §.

299. *) foluturo. fi contra defundi promirtum quidqtiam agere aufiis effet. ibid. 5. et 8. Nec tamen rata erant pada feruo-

rum y

%

. V Vu

liAJf

DE OBLIGATIONIB. et I». DE PACTIS, cct. 363

rum , fine iuflu dominorum inita, ibid. §. 6. itemque minorum, Aid. f. 11. vi et metu coadorum, Aid. §. 9. multoque minus de

rebus turpibus vlla padio rata habebatur, ibid. j). 7.

§. CCCXXXI11I.

Similia fere legimus in lege Baivvar. tit.' ijt. cap. 13. 1‘cmijue Paci a vel placita , qu-te per fer i pt uram quamcumque fati a funt ,

vel per tejles denominatos tres, vel amplius , dummodo ut bis dies rum‘ et annus fit euidetuer exprejjus , immutare nulla ratione permitti-

mus. Itaque in eo vtrifque conuenit , quod pada quaelibet va-

leant, modo ( 1. in feripturam redada fmt, (2. expreffo liniul anno et die, quod et lex Langob. Lib. IU. tit. fii. §. vn. in omnibus feriptuns requirit, ( j. et tefles faltim tres adhibuerint

pacifcentes.

§. CCCXXXV.

Solebant kaliis ritibus vti, veluti oblata manu, vel digito Ritus p»«

eredo, itemque ftipulis e manu eiedis. Capitvl. Lib. VI. §. cifecu-' 28J. edit. Lindenbr. Profitemur omnes , Jlipulas dextris in mani- uutD- bus tenentes , eafque propriis e tnanAus eiicientes , coram Deo et

angelis eius , nec talia facere , nec facere volentibus confentire. Adelbold. vit. Henrici S. cap. 1 1. Manus finguli per ordinem

reddunt , redditis manibus fidem fuam per Jacramenta promittunt. * LiSdesbkog. priuil. Hamb. 33. Ab ipfo Gerardo per DIGITO- rvm extensionem promijfionem confirmationis accepit. Et quibufdam interiedis : Mater ex LEGE Saxonvm donationem eius

ore lattdauit , et DIGITO confirmauit. Item infequente priuilegia 34- G ■ confirmationem DiGITO, vt mos efl Saxonibus , fecit.

* Manus dextra lemper fidei ly in- fidum vilum di gentibus fere omni-

bus , ceu per inductionem , quam vocant , oltendu v. c. Ev. Orro mrijpr.

Jjmb. Exere. II. cap. io. p. i8d. vbi inter alia obferuat , apud Francos dex-

tram pro foederibus poluifie Hincma-

kvm de ord.palat. cap. 30. dextras datas atque acceptas memorari apud

Gvil.Tv*. Lib, Xyilll. cap. 1 6. et in

Annal. Fvld. ad an». 745. in prae-

dandis homagiis fubditos et valailos dominis data dextra fidem promifiiie : Regino ad ann. S84. et 88y. quin

ipla promifia inde 6epe vocari manu- jirinatii/n. 1 : Capitvl. Lib. VI. cap. t»8. et fidem , per manum datam, in diplomate Ludouici Cralli A. 1138. Add. Herino. de Jidemfi. cap. 11. n. IS4. Jcqu,

§. CCCXXXVI.

At paullatim ipfis Germanis quodammodo forduit anxia illa H' P0?!*

rituum religio , * praeterquam quod plebs nihil temere line dcx- "u°n" Z z 2 trae ccfiarii.

Difpofitio iuris Sax. ct Alam,

de patiis.

Quid haec iura

de tranf-

attioni-

bus un- dant !

364 ELEM, I VR. GERM. Lib. II. Tit. XII.

trac oblatione promitteret , et ipfa prudentia fuaderet , vt nullum

temere pactum de re maioris momenti intretur, cuius leges litteris non confignarent , in perpetuam rei memoriam. Attamen ,

et omiiTa hac cautione , obligabant promifla quaeuis , animo deliberato fafta , quamuis tunc , fi apud afta quis promififfet , pro-

batio effct facilior, fin priuatim , promiflor, praedito iurciurando , liberaretur.

* Attamen reliquiae quaedam etiam vnd vbergab, an tmftrm land - grrkht ftipularum adhibitarum fuperlimt in mir mund vnd halm vbcrgcben. Vul* ivre prov. Hennfb. P. II. ut. 10. SchUT. Exorc. VIII. §. J. p. t|(. «rt. I « §.3. Allever zigt , vermdchtnil ir

§. CCCXXXVIL Pertinet huc locus ivris prov. Sax. Lib. I. 4) rt . 7. JFer et-

vvas horret , oder GELOBfcT , der foll es gelten, vnd vvas er

tbut , das foll er ftett halten. K^ill er es ab er laM^ien dani ac h ,

er ervvehret fich des mit feinem eyde , vvo er es vor gericht nicht

getban hat. W'as er aber vor gericht tbut , da foll der mann nicht vmb ficbvveren. Dcnn das vberzeitget ihn der facbvvaltige vvol

mit zvveyen andern manrten , vnd aer richter foll der dritte feytt.

Quae nfdem paene verbis repetuntur in specvlo Svev. cap.

2J9. Et eo quidem pertinere veteres iuris Germanici paroe- mias : Ein vvort , ein vvort , ein mann , ein mann , itemque :

Zufagen macht fchuld , obfcruat Hert. paroem. iur. Lib. 1. pa- roern. 8.

$. CCCXXXVIII.

Species paftorum eft transactio , quippe qua res dubia

Vtriufque litigantis confenfu , dato aliquo vel retento , vel pro-

mififo , deciditur. Eadem ergo omnia hic erant ac in reliquis

patiis , nili quod de nullo crimine , cui per leges poena , vel

capitalis, vel corporis adflifbua imminebat , traniigere quemquam

falua exiftimatione * pateretur ius Germanicum. Hinc infames

habentur , die diberey vnd raub fnhnen , itemque , die ihren leib ,

oder huitt vnd haar ledigeu mit gelde . lvs prov. Sax. Lib. I.

art. 37. et 6f. Lib. II. art. 13. lvs Svtv. cap. 410.

* Et hoc ipfo differt ius Germani- ceu fibi perfitadtt Zobil. w dif. mr.

cum a Homano , non eo , quod hoc ctu. rt Sax. P. IUI. d.ff. 34. p. m. 697.

iure licita fuerit de omni crimine Licita erat mre Romano de deludis

trania&io , praeterquam de adulterio , priuaos tranlacbo , led iraofigens tnla-

DE OBLIjGATIONIB. et I». DE PACTIS, cet.

mia notabatur , tamquam deli&um ia* malum haud oblcure confedus. At de

crimine publico illicita erat traniadlio , nec tamen qui traniegerat de capitali , pro contcflb et infami habebatur ,

quod ignolcendum videretur illi, qui

languinem luum qualitcrquaiuer rede- miflet : vti rem omnem accurauifime

expoluit Gt*. Noout in Dioclet. n Maximiano Augg. cap. f.fequ. At Ger-

mani nullum hic diicrimcn (latuebant inter delicia priuata et publica , led

omnes , qui fuper d elido famolo tranlegcrant , notabant infamia, fi ipfa

poena , quam redemerant , cum inia- mia elici coniunfta.

i cccxxxvmi. Erant porro et iure Germanico , qui nec pacifci nec tranfi- An capri*

, gere poflent. Id patet exemplo captiui , qui non tenebatur ex “°rum

promiflo fuo , quod in vinculis fecerat , praeterquam fi dimiflus Ptcm,(ra promififlet , fe rediturum in carcerem , vel , fi Avrpa» oblato, li- obli^ato- berationem obtinuiflet. Hoc enim praeftare tenebatur , modo ria ! iuflo bello captus eflet. Sin iniufle captus eflet , promiflum omne , tanquam vi metuque extortum , euanidum videbatur, lvs

pkov. Sax. Lib. IU. cap.\ i. Spec. Svev. cap. 343. *

* Rem paullo prolixius exponit Rimat, modo iuret, le coadum pro- specvlator Svfvvs , quam Saxo. mi Illic , [ m vollbringen auf den Hic tantum fada et promifla captiui hcihgtn , daft cr ihn imtrtuUch deam inualida pronunciat; ille et iufiuran- gezwtmgtn habe ) ille praeterea exi- dum eiuldein non magis ratum ede git , vt iureiurando foluatur a iudicc. fiatuit. Hic generatim de promilfis Meredfur capita illa tou inter te con- captiuorum loquitur : ille regulam ferri , fimulque confuli perilluflris rellringit ad eos, qui iniuftc capti fim. Danckelma.nnj dijjertatio de paflu et Hic vnumquemque iniuria captum mandaiit Pruuipu captiui. iplo iure ab obligatione liberari exi»

§. cccxxxx. Itaque pafta apud Germanos femper a&ioncm non minus , tffedtu*

quam exceptionem , produxerunt , nifi vel perfonae pacifcentes pado- tales eflent , vt fefe obligare non poflent , vel ex ipfo negotio rum in adpareret , eos non ex animi fententia , fed ioco , vel, vtTRA- Gernu"

ianvs /. 24. D. de tnilit. teftatn. loquitur, vt plerumque fermoni- nia* bus fieri folet , aliquid promififfe. Eo enim pertinet notillima «iris paroemia : Ehrenvvorte bmden nicbt. Qua ipfa nihil aliud exprimere voluerunt maiores , quam quod monet iureconfultus ^ *9- §■ ?• D. de aedil. ediCl. Ea falum promtjfa admittenda funt , quaecumque fic dicuntur, vt proelientur, non vt inflentur. Vid.

He&t. paroem. iter. Lib. I. par. 10. pag. 411.

Zz j

f. CCCXXXXL

366 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. XII.

§. CCCXXXXI.

Axioma- Ex his ergo fluunt axiomata : I. quia Germani in dofbina

ta de pa- de paftis femper iuris naturalis ac gentium fimpliatatem ob ocu- «3« el los habuerint : ea omnia , quae ex illis principiis adoptarunt

‘"nU' ICti Romani , etiam in Germania non polle non recepta elle •• L lonlbus' Thomas. itor, ad tit. D. de patt. pag. 61. II. quaecunique vero

iurifprudentiae Romanae circa hanc doftrinam propria fuerunt , ea et hodie apud nos non magis vfu valere , quam olim , quum

iuris Romani fubtilitates plane exfularent e Germania. III. Idenique etiam de tranlatSione effe obferuandum. 1 homas. ibid.

pag. <Sj.

§. cccxxxxu. ' InGer- Quum itaque , quae iureconfulti ex principiis iuris naturae

minia ac gentium adoptarunt , etiam in Germania non polii 11 1 non re- eiiam cepta elle : ( J. 241. 1. ) confequens eit, ( I. vt et apud nos

non F*30** paciTci poflint , qui poliunt confentire, et de rebus fuis difpone-

in^ubere > non autem ( 2. impuberes, vel minores fine tutorum au-

rwTmi- ftoritate vel confenfu , nec ( 3. filiifamilias fine parentum iufiu ,

nores, ii- quamuis ( 4. in Germania faepe contingat , vt inter ipfos paren-

Kiianu tes et liberos , nulia licet praeuia emancipatione , * pafla mean-

tur , dummodo minorennjjbus conllituantur tutores , daturi ope-

ram, ne quid liberi detrimenti capiant, Vid. Beyer . fpec. iur. Gertn. Lib. /. cap. 2.6. §. 41.

* Equidem, tefte eodem Brmo

itU. g. 47. quidam obiiciunt , liberos

co iplo, dum paier cum iis pacilca- tur , iilue donet, tacite emancipari: fed £alfo id adiirm.tri ipfe inde probat,

quod pater, latita 'huiulmodi donauo- ne , vlumfiruCtum in bonis liberorum aduentitiis nihilominus retineat. Nos

addimus , iam inde ab anuquiSmis

vlque temporibus parentes in Germa- nia , fi liberos , oblata bonorum par-

te , feparaffent , adhuc gauiios effe tutela fructuaria , id elt , ipia potellate

patria iuris Germanici. ( Lib. I, $.

1 66. ) Ivs Sax. pkov. Lib. 1. an. 11.

§. CCCXXXXI II.

Nec va- Sic refte quoque dixeris, ( 5. ne hodie quidem valere pafla,

jem pacta ex quibus promillor alteri ius competere noluit , Leyser. me-

imperfe- $pec ̂ 2. et 3. nec ( 6. quibus nihil certi definitur. /.

17. C. mand. Leyser .ibid. i. 1. (7- Interpretationem paftorum.

et noftris temporibus fien oportere aduerlus eum , qui clarius

loqui debuilTet : L 99. pr. D. de verb. oblig. et quae funt huius

generis conclufiones aliae. Neque tamen ( 8. inde confequi arbitramur»

t Digitized by GoogI

DE OBI IGATIONIB. et 1°. DE PACTIS , cet. 367

bitramur , vt tituli digeftorum de padis infignem effe vfum in

fons Germaniae , contendamus , quum hae fint conclufiones iuris naturae et gentium , quas Germani procul duhio probarunt ,

antequam vel tama iuris Romani ad eos peruenillet.

§. CCCXXXXIIII.

Quum contra , quae propria Romanis fuerunt , Germanis in Valent

hac dodrina fe numquam probarint : ( f. 241. 2. ) facile Patet » e*t ( 9. hodie ex omni pad<> deliberato dari et adionem , et exce- non ̂

ptionem. Stryk. vf. modern. Lib. II. tit. 14. $. 3. (IO. Nihil da,nccin" mtereffe inter pada nuda, et non nuda , itetrque ( 1 1. inter le- ccmra-

gitima, praetoria , et adteda contradibus : ( 12. quin et , quod CYibusm-

ad haec attinet , parum referre , flridine iuris , an bonae fidei "orotna- contradibus } item in continenti , an ex interuallo , accefferint.

Stryk. ibid. §.4. ( tj. Eamdem , quod ad effedum , naturam tcn^e

effe padorum et contraduum , itemque ( 14. contraduum no- minatorum et innominatorum : maxime quum ( 1 J. praecipua ,

quae inter hos illofque contradus olim interceflit , differentia ,

nempe quod in illis fit locus poenitentiae , L 1. f. 4- D.de rer.

permut. i. 4. C. eod. L y. D. de conditi, cattjf. d.u. in his non fit , l.

f. C.de obi. et abi. hodie omnino ceffet. * Stryk. tbid. }. y.

* Didentium equidem Hahn. ad Wefcnb. tit. praejer. verb. n. i. et Cauri. Part. II. C ttft. jj. I)ef. xj.

Sed quum iure Romano , qui dederat , alterum ex comraClu reali i it

vero , qui ex lua parte contractum nondum adimpleuerat , alterum ex

paCto tantum nudo obligatum haberet , atque haec vera ac genuina caul-

£t edet , quamobrein alter non ablcifi

(e tenereiur : recte collegii Strv*.

ibti. §. J. et dt carnei, contr. SeCl.lll •

cap. f. jf. 4. fequ. quia llipulatio , contractui innominato addita , olim

exclulerit poenitendam , I. $. C. de rer. penn. omnino hodie eamdem et paCti efle oportere efficientiam , quippe quam

apud nos vim fhpulationis habere , iple fateatur Carpco V. Part. II. Conjl. 1». Defin. 17.

§. cccxxxxv. Idem laudatiflimus Strykivs vf. ntod. ibid. f. 7. adfirmare Contra-

non dubitat , ( 16. hodie etiam differentiam non modo inter dus om- pada et contradus , verum etiam ( 17. inter contradus reales ,

' verbales , et confenfuales , ( litteralem enim fingularem et fe- fuajcs a cretam a reliquis contradibus naturam habere, follicite monet ,) a paCtis nihil effe differentiae : fed ( 18. omnes contradus effe conlen- non dif»

fuales , quamuis ( 19. reales omnino folo confenfu non perfi- ferre* ciantur. *

— -EHgitized by Google

* llaec

Depadis

liberato- riis et ob-

ligationi- bus lacti.

A» liceat

alteri Iti-

pulari.

368 E L E M. I V R IS G E R M. Ltb. II. Tit. XII.

** Haec bene monet Stiykivs. Quarnuis emm recte contendam, padum etiam de mutuando commodati-

doue apud Germanos producere actionem : 1 HOMAS. lior, ad y.nd. L. II.

tit. 14. non tamen illae aCbones linit ex mutuo vel commodato , quale non-

dum ©it contractum, led ex pado vel promido. Rrae.erea non fempcr com-

petit actio ex pado de contractu reali in polterum ineundo, fed tantum , fi ador, lua intere Ile, oltendat, contra-

dum illum perfici. Quis enim adionem natam elle dixerit benipromo ,

apud quem '1 ttius depoliturum le gemmas , vel cui le hic negotium mandaturum , promiierit f Kecte ergo Strkmvs 1bU.f1. 17«. ytique juypunOf

interejje alt.rms nrc.jjarium verti in tm-

fiemento padi , aituqmn , cejjanie inter - ej/e , poeiutcnnac iccttt tj) m omni eon- traCUi , quum exceptio , tua non imerefl, omnem .igennm repellat .

§. CCCXXXXVI.

Sic et ex eadem padorum natura prono alueo fluit confe&a-

rium , ( 20. pacta liberatoria , vel de non petendo , iure Ger- manico non ope exceptionis tollere obligationes , quemadmo-

dum iure Romano : f. 3. I.ift. de except. I. 27. p. 2. D. de paQ.

fed ipfo iure. Stryk. ibid. $■ 9. ( 21. Non conuenire ifti pa-

ftorum in Germania indoli fententiam eiufdem viri doftiflimi , *• exiflimantis , ( ibid. $. 10. ) eum qui fafhim promifit , iure

etiam Germanico liberari , offerendo id , quod intereit , adeoque ( 22. veriorem efle fententiam eorum , qui huius regulae apud nos vllum vfum elfe , negant , veluti, quos ipfe Stkykivs

laudat , Groenewlgii de legtb. alropr. ad I. 13. §. I. D. de re iud. ChrisTINaei Vol. 1. Dec. 323. ». 8. Schilteki Exerc. VIIL

tbef. 2.

* Ratio Strykii clt , quod etiam G iure Romano llipulatio aceelfiflct pro- mifiioni ladi , promittens tamen ad praedandum ablctlfc facium non fuerit obrtndus: l. IJ. t). f. D. de te iud. I. 11 4. D. de verb. obi. non amem reaior

in Germania efficacia tribuenda fit pa-

do , quam apud Romanos llipulationi.

Sed praeterquam , quod non ablur- dum fit , gentem aiiquam pado nudo

plus efficaciae tribuere, quam Roma- nos ltipulatiombus : iam ab aliis de-

monltratum clt , hanc regulam ne in

iure quidem Romano reperire praefidium. Cviac. ad I. 71. D. de verb. obi.

Coxas, mijeell. 11. j. Hvber. praei, ad iit. btfl. de verb. obi. §. }. Thomas.

d:]f. Jing. an qui fxtt. promunt , Ubere-, tur , praejlando id quod mterefl !

§. CCCXXXXVII.

Ex quibus etiam ( 23. quaeftio decidi poteft , an quis iure Germanico alteri , etiam cuius iuri non fit fubieiftus , ftipulari

poHit , quarnuis eius fpteiatim non interfit ? Refte id adfirmant MfiVlVS , COTHMAMMVS , WlSSENBACHIVS , ChRIsTINAEVS ,

Groene-

DE OBLI G ATIONIB. et 1°. DE PACTIS ctt 369

GrOeneytegen , et, qui hos omnes laudat, Strykivs ibuL f.

12. Neque enim vlla ratio eft , cur non alterius negotium et

flipulaftdo gerere poflim , et cur promittens non teneatur e* ftipulatione mea, quam alter, cui (lipulatus fim , ratam habuit; ( 24. Neminem vero alterum promiflione fua obflringere polTe ,

lam eft ipfi redae rationi confentaneum , vt , ius hoc in Ger- mania eWam vigere , nemo fanus fit negaturus. *

* Quod tamen omnino his limiti' hui circumlcribendum e fi , vt valeat

promilTum pro alio factum , (i illi vel facium proprium implicetur, vcluti fi

quis fidem dederit , le curaturum, omnemque adhibiturum operam , vt alter

quid laciat praeltetuc , vel fi indemnitatem poenamue promilerit , quale

fuit promilTum Mauridi , Saxonis , et

Ioachimi , Brandenburgici , Elego-

rum , Philippum , Hatfiae Landgra- uium a Carolo V. non in cuflodia ha-

bitum iri , lub poena promittendum.

Quod prorei/Tum deinde laus amare exegerunt filii Landgrauii , quamuis

promittentes patii religione loluifiet Carolus V. Imp. Thvaw. hi/}. Lib. VI. ad anu. HJO. Nec dubitare fas e It ,

quin valeat huiufinodi promilTum , fi,

qui quid praelii turus faciurulue eft', < lub alterius potellate imperioue fit ita conllitutus , vt in (olo oblequio ipfi

gloria relidia elTe videatur. Ex infti-

tuto ca de re egit Hut, dijf. de obligat. a i.-ritm daturum faClurumue. VoL

I. opufe. Tomo 111. p. jtftf.

§. CCCXXXXVIII.

Ex tertio axiomate (f. 241. 3. ) colligimus, (24. verifllmum Qualis

tfte , quod docuit Tabor ad Barbofae axioni. Lib. XV 111. cap. apudGer-

2J. 4X. 14. cam tranfadionem , quae valere non poflit tam-^^?*® quam tranfadio , polfe tamen tamquam padum valere , adeoque, ( 2f. de quibus rebus honefle pacifcamur, de iis et tranfigere hodie licere , immo ( 2 6. ne id quidem iure Germanico

exigi , vt negotium , de quo tranli gamus , ratione iuris incertum fit , fed fufficere lubricum euentus. Tho.mas. not. ad tit.

pand. de tranfad. p. 6 J. fcqu. §. CCCXXXXVIIII.

Itaque hodie ( 27. tamquam padionem valere tranfadionem Ab liceat

fuper re iudicata, ipfe non plane diffitetur Stky*. vf. mod. Lib.tnn6Sm

11. tit. 15. multoque minus (28. dubitari poterit de tranfadione re. fuper rebus teflamento relidis , nondum infpedis tabulis, inita,

quum tantum ex male intelleda 1. 6. D. de tranfatlion. college- ,0 reli- ' rint dodores, huiufinodi tranfadionem iure Romano fuifie pro- dis, ali- llibitam. Ger. Noodt. m lui. Pauli, cap. 7. p. 578. et de pa£l. et mentis. tranfatt. cap. 18. p. cjy. Tum. 1. Op. * Nec (29. tranfadionem fuper alimentis refragari dixeris analogiae iuris Germanici ,

Hemeccu £ltm. btrit Gcrm. Aaa quum

37o ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XIL

quum eatn et in Belgio , et in vniuerfa fere Gallia , validant efle , femper iudicatum fit. Gbofni-weg. ad l. 8. C. ae tranrd[L AVTVMN. cenf. iter. Gall. ad L 8. b. t. At fatendum tamen dl ; " (30. orationem D. Marci de tranfuftione fuper alir eritis futu-

ris, teftamento reliftis, tam efie aequam, vt ea fe merito com- mendauerit Germanis, adeoque non elle dubitandum, quin, obueniente cafu , fecundum illam fit pronunciandum. Eaemplum adfert Mencken. theor. et prox. Dig. Lib. II. tit. ij. $. 9.

* Eandem (emendam non modo

olim Cviacivs, Aksul. Ferretvs ,

Baldvihvs , fed et nollris temporibus iurilconfulti eximii defenderunt ,

velud illuftrilfitnus Sam. de Coccei. iur. contrait. Lib. II. tit. IJ. qutujl. t •

A»t. SchvLT. dijf. fmgulart , Hier.

Gvndl. cum differt. fngulari, tum al-

tera , quam Jingularia de tranfoflionibus

inlcnpfit j». io jequ. vbi et ea expendit , quae erudite , vti (olet , huic len-

tendae oppoiuit vir amplillimus , mi*

hique , dum Francquerac docui , ami- ciliimus , Zach. Hviisrvs caj. rnucl.

qua.Ji. 16.

§. CCCL.

An fuper Ex eodem axiomate colligas, ( 31. iure Germanico vix lo- crimini- cum habituras tranfaftiones fuper criminibus capitalibus , et non

bus I capitalibus , quas ipfa refpubhca apud nos vindicat , nifi quod ( 32. abolitiones criminum , quales hodie aliquando fiunt , data certa pecuniae fumma , aliquid tranfaflioni fimile habeant. * (33. De priuatis quidem deliflis , qualia hodie funt damnum iniuria

datum et iniuria , tranfigi poue , quod ad priuatam fatisfaftio- liem attinet, non autem (34. hanc paftionem impedire feueritatem difciplinae publicae , et ( 3 y. tranfigentem vix euitaturura finiftram exiftimationem apud bonos et graues viros , quam olim manfifle omnes , de quocumque crimine tranfigentes , fupra ex ivre Saxonico et Svevico docuimus. ( f. 338.)

* Praecipue ipfa perfonarum dignitas iam olim aliquando fuadebat , vt

ei gratia fieret lupplicii , iam decreti,

et quidem dato aliquo , vel retento vel

pro mi flo. Exemplum , quod vel maxime ad rem pertinet, fuggerit chron.

Bma vn a Madero editum p 151 . Dein

in ff^t' izenburg regi prtufentatur Wie peritu fenmr , ab omnihufque capitali jewntute adiudicatur. Mtlet , Conra ltu, em decollandus traditus fuu , quum iujft

moraretur perfure, exjpcflani meliorem a rege mtn.turn , Jttgge£e< unt principes eundi Ibicperto iuntori , vt Groiftam

cum omnibus attinemus pro patris libe-, ratione regi demmt offerret. Quod quum

fccijfct , IVicperto vitam induljtt , Jed in vrhe Jua Druts p.r triennium Jentari tpfum mandatui. Plura eim generis

exempla et extremi aeui annales fiip-

peditam , quibus docemur , laepe non

modo pertonas illuftres, iedet inierio-

Digitized by Google

DE OBLIGATIONIB. et 1°. DE PACTIS , cet. 371

fis fotos, capitis damnatos , dato ali* mifle, vel Icuiorem poenam meruiffc.

guo vel promitTo , periculo fefe exe-

§. CCCLI.

Corollarii loco addimus, (3 6. quemadmodum 'olim Germa- Pactis in ni nullum temere padum de rebus loli , vel aliis maioris mo- Germa.

menti , inibant , quod non vel manus dextrae oblatione , vel ma adhibitis teftibus , vel confedo inflrumento , firmarent : ( f.

333.) ita eumdem morem feruare pofteros, quamuis, (37. omiffis his ritibus , non illico padum pro nullo habendum videatur, confirma-;

Magis necelTaria eft (38. confirmatio iudicis , iis locis, vbi de tiofaepe

rebus immobilibus alienandis pacifci nemo poteft , nifi apud accedunt, ada , veluti in Saxonia , et aliis , vbi fandior huius iuris Saxo- nici cuftodia eft , prouinciis.

TIT. XIII.

DE CONVENTI ONIBVS VEL PACTIS BENEFICIS.

$. CCCLII.

QVum Germani differentiam padorum ac contraftuum igno- Tranfi* rarint : ( §. 330.) ferendi fane vix videremur , fi agere “°- conaremur de Contractibvs , tamquam de negotiis, a padio- nibus diffindis , multoque minus enemus excuiandi , fi diftin- diones inter contradus nominatos et innominatos , itemque EEA1.ES , VERBALES , LITTERALEM , et CONSENSVALES , ac denique inter contradus bonae eidei et stricti lVRis , ir»

iurifprudentiam Germanicam inferremus. Potius itaque , naturalem fequuti conuentionum diuifionem , ( §. 329. ) iam primo

de conventionibvs princiKalibvs , et quidem de beneficis, agemus.

§. CCCLIII.

Per conuentiones beneficas intelligimus illas , quibus nobis ab altero aliquid gratis dari fieriue tlipulamur : per onero- sas , vbi mutuae praeftationes promittuntur. Prioris generis nehC4ej

A a a St funt et ̂ uae f

Qjoitizcd by Google

I

yji E L E M.' I V R I S G E R M. Lib. H. Tit. XIII;

funt DONATIONES , COMMODATVM , MVTVVM , * PRECARI VMJ

MANDATVM : poflcrioris EMTIO VENDITIO , LOCATIO condv-

CTIO , PERMVTATiO, societas , itemque conuentiones FACIO

VT FACIAS, vel DO VT FACIAS, vel FACIO vT des, quae et

iure Germanico lingularibus nominibus et vocabulis dtlbtuua- tur. De illis hoc ; de his fequente titulo erit dicendi locus.

* Obferuat equidem Thomas. no». *d infla. Lib. HI. tit. >4. f sn.

mutuum , prout vel gratis , vel cum paclo de praellandis vluris detur , mo-

do ad contraimus beneficos , modo ad

onerofos , ede referendum. Sed quum

v lurae non pertineant ad mutui natu-

ram , et “hoc etiam line illis fubfillat : oumquam impetrare a nobis potuimus.

vt Fvffimdorffio , qui et ipfe Lii; V. iur. nat. tt gent. cup. 7. mutuum

contradibus onerofis accenlere non ve-

retur , adlentiremur , ac proinde et hic ob vfurarum (lipulationem , quae

plerumque huic comraCfui accedit , noluimus de eodem bis agere t ne

aclum ageremus.

§. CCCLIIII.

Germani Et primo quidem ; quod ad donationem attinet i mirum indonan-eft, maiores noftros in tanta paupertate fatis tamen liberales ,

dolatis et ad donandum procliues fume. Vt enim iam non dicamus

hberales. de donis , quibus fuos quifque clientes , confe&o bello , remu-

nerabatur : Tacit. de vior. Germ. cap. 14. nec de donis et mu-

neribus , quae principibus ciues vitro et viritim conferebant :

ibid. cap. iy. iam fupra ( Lib. I. $. 419. ) eorum laudauimus hof- pitalitatem , de qua idem Tacitvs ibid. cap. 21. Abeunti , fi

quid popofeerit , concedere mons : et pofcendi inuicem eadem facili- tas. Gaudent muneribus. Sed nce data imputant , nec acceptis

obligantur. * * Dixeris iuque , folos fere Ger-

manos naturam indolemque verae li- beralitatis ae beneficentiae perlpcxide,

de qua Seneca de benefit. Lib. III I. eap.

•14. Non tfl beneficium, qttod in quae- fium mittitur. Hoe dabo , hoe recipiam : auCiio tfl. Non dicam pudicam , quae amorem , vt incenderet , repuiil , quae

aut legem aiu virum limuii , vt ait O v t d 1 v S :

Quae , quia non licuit , «oie dedit , illa dedit\

Non immerito in numerum peccantium

refertur, quae pudicitiam timori praefii-

|i», et non fic eode/n mada , qui benefi-

cium vt retiperct , dedit , non dedit ?

Romani permulta largiebamur , led

patronis et clientibus , non vt liberales ellent , (ed vt imputarent illa mu-

nera , et (cirent ilii quidem , fe clientibus periclitantibus lubuenire, hi, ie

•fuflfagio iuuarc patronos debere. Veta liberafitas , et ab omni quaeliu aliena,

Romae rariflima erat , adeo vt Porr- BlVS in excerpi. Pehrefc. p t 54. Irrtfat r

A'irA«c yif »’i«s »‘Jm iit-n m iitue iemfx*rmt t**t i)„ Quia nuant

( Romanorum ) qtuaquam Jponte alteri

de fito donat ,

i. CCCLY*

Digitized by Google

DE CONVENTIONIB. VEL PACTIS BENEFICIS. 373

§. CCCLV.

Infequentibus etiam faeculis frequenter admodum in legibus Quid

donationum fit nentio, veluti in I Ege Wis<€. Lib. V. til. 2. §.<ere‘,cg**

6. et tit. 11. f. 1. Bvbgvnd. dddttion. tit. 43. «61. Baivvab ■ ̂ d^naT tit. ij. cup. 11. §. 2. et maxime in Langob. Lxb. II. tit. 15. et alibi palTim. Ex quibus locis, inter fe comparatis, patet, ( I.rint # Germanos donationes fieri voluifle apud aria , adbibitis reflibus, * aut conferiis defuper inftrumentis. Vid. reuerendilfimus chro-

nici Gotttricenfit matior Lxb. 11. p*g. 78. ( 2. Donare potuifle homines, quibus libera fuerit rerum adminiftratio. (2. Donatio-

nes valuiffe , non vi et metu extortas , fed fponte fari as , itemque rerum non alienarum , vel litigiofarum , fed propriarum , eafque, (4. rite ferias , fuiffe irreuocabiles , nili vel indignum fe illo beneficio praeftitiflet donatarius , vel hic alio migrare voluiflet , quibus cafibus donatio ad donatorem redibat. Lex

Langob. Lxb. II, tit. 14. f. 24, Lib. V. tit, ij. f. 3. Lib. III. tit. 14.

* Hinc iure Langobardico dona-

re e(t thingare , donatio thinx vel gar raihmx : a Germanico ding , judi-

cium. Itaque xhixigare proprie tit apud ada donare , thinx donatio apud ada , rei in iudicio fada. Oe, Eccako. cd

Irg. Salic. til. 47. §. J. p. 87. Teii es itT eadem iege rocamur giftlei, geifel : quo vocabulo tametfi alias oblides no-

tentur , tamen P a i> i a s gtfdtt vertit tejiu.

§. CCCLVI. Ex diplomatibus autem et medii aeui annalibus praeterea Donaoo-

difeimus , traditionem rerum donatarum fieri confueuifle follemnes fartae niter , maxime fi quando ecclefiae quidquam fuarum rerum do- tolienuu-

natum vellent. Enimuero quum de ilk fymbolica traditione *"• iara fupra , ( }. 74. fequ. ) quantum fatis cfl , dixerimus , eorumque rituum exempla permulta attulerimus : arium iam nolumus

agere , maxime quum huiufmodi fymbolicae traditionis palfim

faciant mentionem diplomata et veteres formulae , in quibus et diris imprecationibus , et fanriionibus poenalibus muniri animad-

uertimus donationum inftrumenta. * Vid. MaIscvlf, form. Lib. Jl. cAp. 3. 4. et alibi palfim.

♦ De hii imprecandi formulis , Francis aeque aliifque Germanicae originis gentibus quam maxime fami- jptrijiuii ex udUtwo agunt Mabill,

de re difl. Lib. II. eap. 8. et reueren- diffimus ffcdnnti ehremii Gotivutnji/ aulicr Lib. II. ixp. 3. ji. 17. p. 174. copi

4. j.4. p. ico. cxp. J. §. Il./lJH. p. A a a 3 %IJ.

1

Digitized by Google

luris Sa- xonid et

Sueuici

difpolirio

de donationibus.

374 ELEM. IVR. G E R M. Lib. II. Tit. XIII.

iij/equ. et alibi pa(Em. Exilii marum enim veteres , non pode le ma-

iore veluti praeiidio munire donatio - lies , maxime eccleiiis fa<3as , quam additis huiulmodi temculamemis. Quis

enim, cui religionis aliquis lenius erat, aufus edet rem donatam vindicare ,

quum donatorem lciret anathema di- x: ile omnibus , res illas diripientibus ,

quin eos eiuldem fortis ac conditionis efle iulEffe ac ludam , proditorem,

Koram , Dathanem et Abiramum ,

Gehafaepm , aliolque in quos nide exemplum ltatuit dtuina NemeGs ,

maxime quum annales a monachia aliilque lacri ordinis hominibus (cripd

pleni edent exemplis horrendis hominum a caelitibus male muldlaiorum ,

qui a bonis Deo dicatis manus non abfUnunTent f Sed de his alii ex indituro.

§. ccclvii.

Quid ivre Saxonico pariter ac Alamannico de donationibus traditum fit , iam fatis explicauimus fupra , vbi de paftis

fuccefioriis egimus. ( }. 162. fequ. ) Res eo redibat, vt rerum immobilium donatio fieri non pollet, nili apud a&a, et confentientibus heredibus ; rerum mobilium vbicumque , et fine here-

dum confenfu , modo donator bene valeret , fanitatifque edere

pollet fpecimen legitimum , de quo fupra diximus. De donatione eorum, qui lefrulo iam erant adfixi , ait ivs mvnic. Sax.

Art. Kem man oder treib mogen im fiechbett ihres guts nichts

vergeben , das vber fiinff fchiUing * werth Jey , ohne der erben vrlaub.

* Obferuauit SchIltex. Exerc «

'XL1I. §. 16. in codice Ambrofiano legi : bouen drie jthihmg , et proinde fulpicatur , luminara hanc legitimam

paullatim audiam ede , et primum quidem ad quinque folidos , podea , vti

ex glofla adparet , auf dat , wat ie- tnani mit der hand ergretjfen , t nd vber

dat bntbret reich.n mag. Ex hoc ita-

que loco explicandus ed alter tvxis rxov. Lib. L art. ja. ex quo perpe-

ram colligunt > aegrotum plane nihil alicui donare potuide. Verba ita te

habent : IVer m kranchbeu auch feitu habe oder gut ve rgiebel , 0 der verfetzt xu der zeii , ait er et nicht thun mag ,

dat weib vnj dat ingejindfoil niemand

dartim befchuldigt* , Jintemal Jie det

mannet gab doch niiht vviederjfreehen

mochten , Jie wdre retht , o&r t mrcckl. Senfus enim non ed , donare non

polle maritum aegrotantem , led fi

iniufte plus , quam per leges licet ,

donarii , non polle conuenirt do medi- cos , qui ob reueremiam erga patrem-

familus refragari eius voluntati religioni tibi duxerint. Id quoj patet ex

verbis proxime fequentibus : Ctebt man iemand teitt xu vnrecht , dat far-,

dert man von dem vvieder , dem et rt- geben wat. Dat wcib antvvortet fur

kem gut , denn fur dat , dat xu der zeit ikret mannet tode vnter Jie crjlor- ben iji.

#. ccclviii*

DE CONVENTIONIR VEL PACTIS BENEFICIS. 37j

§. CCCLVIJI.

An res vtenfiles a feminis donatione in alios transferri pof- Gm&. fint , multis hodie quacllio fere Domitiana videtur, quia deandcrari vfu huius turis hodierno in Saxonia dubitari non poteft. At potuerit i non obfcore huiufmodi donationem irritam tudicat specvlator

Saxo Ltb. I. art. 32. verbis : Darumb mag ketn nrib ibrem mann eine gdbe gehen an ibrem eigen , oder an ikrer fakrender laab , da fie es ibrem rechten erben mit entfrembde nacb ibrem todtc. Add. Schilt. Exerc. XXXXll. i. 14.

§. CCCLVIIII.

Sed et de donatione omnium bonorum quaedam fupra prae- Anvtlue- libauimus , ( ijo. et Ij6. ) eam nimirum iure Francorum etritdon*-

Saxonum ratam tuiiTe , fi quis rebus fuis fuperefle non amplius om'

potuerit , ac proinde bona fua tranftulerit in alium , alimenta mutn b°"

libi, vel certam praedationem annuam, a donatario ftipulatus.B0Ium!> Quod et hodie multis locis obtinere , obferuauimus , quamuis

fenibus donatoribus male plerumque cedat illa liberalitas. *

* Inde enim quotidianae litet , do-

natonbut , malam fibi gratiam referri , conquerentibut , donatanis comra

acculintibus morobtatcm donatorum , alimentorum onus intolerabile , vitam

denique eorum nimis diuturnam. Vn- de fartum arbitramur , vt quum in Marchia hic mos donandi nimis fre-

quens edet inter ruiticos , maiores pu-

blice monendos putarim homines , ne

le perditum irent , fulpcnU in plurium rrbrum portis claua , cum ver&ulis :

HW den kindirn giebt das Irradi,

Vnd Uidtt felber nenh,

Den foli man Jeltlagen mit dttfer keule lod.

§. CCCLX.

Progredimur ad alteram , quam inter beneficas retulimus , Comrao- conocntionem , • puta commopatvm. Commodare Germanis efl dati et

leihen vel lehnen : quemadmodum commodato accipere eft borgen mutui ea*

vel entlehnen. Sei eorum verborum tam laxa efl notio, vt et v»-

ad mutuum , et atl commodatum , et ad conceflionem dominii cabwifc vtilis , referantur. Vnde notae phrafes : geld leihen vnd borgen :

ein buch leihen oder entlehnen : ein gut leihen vnd zu lehn neh-

men : neque adeo mirum efl \ veteres haud raro confudi Ile mutuum et commodatum , quum eae conueiitiones communi nomi-

ne deliquarentur. * Saltim JLEx Wisigothica Ltb. V. tit. 4. ia lubrica

37« ELEM. IVR. GERM. LiK.IL Tit. XIFL . J

rubrica commodati meminit > quum §. 4. agat de mutuo , ve! , vti leg.llator d. }. loquitur, de pecunia commodata.

* Itaque et hod'e vocabula pleraque, quibas de mutuo vtiumr , variis

communia lunt contractibus , velati

lethen , .ehnen , borg n , varftnck. m ,

quae aeque de commodato ac de mutuo accipiuntur , et ait/Hiun, quod et

locationem exprimit. Eamdera aequi- uocauonem repenti in lingua Danica et Sueuica, ex Loccimk Jynogfi tue. Sute. dijj. XI. §. 1. p. 3 ] q . Jequ. et PsTiassoNii glo£ar. itu. Dan . p. 8tf.

ftqtt. et p. jeo. ftqa. iam offendit il- luitris a Liroiur. differ. itu. Rum. et Gtrm. 1* mutito d tff. 1. Iit. t. fequ. qui et 11«. f. h L I. obieruat magis pro-

pria mutuo ede verba fwrj.tz n , wr- fhteffen , aufnehm.n , aujenjithen haben, quibus addimus Saxonica geld bete- gen , vel itafibar btlegen vei btjUUcM ,

quae iplk quoque vix aliter, quam de pecuniis creditis vel foenon locatis

vfurpare lolcnt.

§. CCCLXI.

In commodato an transferatur

dorai- asumf

At Germanos, quantumuis confuderint vtriulque illius con- ventionis vocabula , rerum tamen ipfarum difcrimen non plane

ignoraiTe , illorum leges fatis fuperque ollendunt , quae et hic

fere aequitatem naturalem fequuntur, et a iuris Romani principiis parum difcrepant , nili quod nonnulli dominium rei com-

modatae iure Germanico in commoda tarium transferri exiflimant,

Wesbnbec. paratui, tit. commod. «. 7. Schnbidew. in }. 16.

lnfl. de oblig. quae ex dei. n . 2. quorum fententiam merito qui-

dem , at ex ratione non admodum probabili , * refellit Schil- XERVS Exerc. XXV. $. 4.

♦ Exiftimat enim, in loco iuris Sa-

xonici , cx quo illam dominii cranlU- tionem plerique colligunt, cfle hoc

ex pado adiero, quo dilerte commodans in commodatarium tranftulerit

dominium. De re ipfa potlea videbi- mus. Iam obleniamus , Gmilem ede

fententiam And. AlcutI. faruiox. Lib. tl. cap. 1 9. de iplo iure Romano.

Si quis enim fcyphos fuot alicui de-

derit, vt hic eorum dominus fieret ; at eos tamen redimere intra aliquod tempus teneretur , id non contradunt innominatum ede , fed commodatum,

collegit ex l. ■vlt. D. de prtefertpt. tterb. quum tamen ibi translati dominii non

magis fiat mentio,, quam adiedae huiufmodi padionis. Vid. Vigl. Zvi- che.m in U 1. D. dereb. credit, n. 11,

*

§. CCCLXII.

, Negatur Lege Wisigoth. Lib. V. tit. $. f. t. cauetur , vt , II quis

ex lege quodcumque alterius animal pro certa mercede eullodienduta

W i ligo- lufceperit , idque perierit , aliud ciufdem generis rellituat ; lin , fhica. qUj| gratis cuftodiuerit , animal cafu periilTe , probare polTet , is

ad damnum referciendum non obligaretur , ea tamen lege . vt

praebent.

N .

“Digifized by Google.'


praeberet [aeramentum, ille , qui commendata fufeeperat , * quod non DOMINO per fuam culoam , neque per neglirentiam , animal

morte confutatum fit , llquiaem tunc nihil cogendus (it ex (oluere.

Hinc ftatim additur : Similis et dc COMMODATIS forma [eruetur.

Quum ergo et dominus maneat commodans , et cafum ferat .• iure fane Vv isigothico in alterum non tranfiiffe oportet dominium.

* Commendare medio aeuo fuit rem alteri cultodicndam credere , liue

hic gratis, fiue certam (ibi llipulatus mercedem hanc cullodum fulceperit.

Hinc modo de depufio vlurpatur , veluti in lf.gb Langob. Lib. II. iit. 17 •

§. t. et leo. Alam. tit. f. §. 1. quod

et a Latinis fiebat , quibus comme adore 1 tthil aliud erat , quam deponere : I.

lis. D. de verb. flgmf. glossa: rom-

§. CCCLXIII.

Eadem lex totidem paene verbis repetitur in lege Baiv-

v ar. tit. r-p adeoque dubitari non pote It , quin et Boii tranflationem dominii rerum commodatarum ignorarint. In lege etiam

Sauca titulo yy. ex inftituto agitur de commodato , quod ibi

vocatur res praejlita , * oftenaiturque , quo ritu eam repetat commodans , (i reddere noluerit commodatarius. Sed tantum

abelt , vt ibi aliquid occurrat , quod ad tranflationem dominii

pertinere videatur , vt ex formula repetendi , quae ibi praeferi-

bitur .- Quia res meas nolui/ii reddere , quas tibi praejiitt in hoc , eas tene nolle proxima , potius colligi pollit , dominium penes commodantem omnino manfille.

* Praeflore quoque , vd Gallorum

f refler , aeque mutuum dare , ac commodare fignificac. Pro mutuo accipitur

in capitvlaa. Lib. I. cap. Tjo. luflum

foenui tfl , qui amplius non requirit , quam PRAESTITIT. Pro commodato a

Gvil. Brit. Philipptd. Lib. XI. v. 467.

Oflimarenfts adeft eurfu rapiente , Girardus ,

Defcendenfque fuum domino , tre- t b.rii egenti ,

Praestat equum.

Plura huius notionis exempla ex Sal- vi ano et Vknantio Fortvnato

collegit Car. dv Fresne gloflar, Tom. IlL p. 5PJ.

Btendatut mt(frg.-nirn. Modo de locatione , veluu i*G. WIS1G. Lib. V. tit.

J. §. 1. leo. Baivvar. tit. XJV. f. 1. modo de mandato, vd leo. Wisig.

ibid. modo denique de dominio vtili

vel vJufruUu ad dies vitae concefio. Vnde loquudones : commenda , dare in commendasti > et Gmiles , quas cum

cura interpretatur Car. dv Fresne

gloflfar. Lai. Tom. I. p. I lotf. fequ.

Itemqoe

Baiuuari- ca et Sa-

lici.

Heineccti Elem. luris Gtrm. Bbb §.CCCLXIIII.

37® ELEM. IVR. GERM. Lu. II. Tit. Xffl.

§. CCCLXIIII.

Nec non Omnium clarifiime Lhx Fris. in addit. tit. ii. f. i. qui et Frilic*. ipfe de re praepta agit : Si homo alii equum fuum praefiitertt , vel

quamlibet alia a pecuniam, talem, qualis ei praepta efi , reddat DOMINO t l Vs , et fi forte peioratam reddiderit , componat ei iuxta quantitatem , qua rem eius impeiorauit. Vbi manifefto commo-

dans vocatur dominus , eique damnum culpa fua fattum praeftare iubetur commodatanus. Quis vero culpam praedet in re

propria * %. CCCLXV.

Immo et Nec dubium eft , quin et medio aeuo eadem omnia fuerint» exiure Quamuis enim in ivre Svevico cap. 244. dicat specvlator : Alaman jp eltb mati ainem aitt pfard oder ain gevvant , oder ander v aren-

de s gut fetzet , oder leicht mit feinem vvillen , fo hat yener retht daran , in des gevvalt es chumbt : fequentia tamen verba fatis fuperque odendunt , illud ius non confidere in dominio , quia commodans talum terre , commodatanus culpam praedare iube-

tur , quae vberius explicantur cap. 24 6.

ccclxv r.

Locus iu- Crucem itaque viris docftis figit locus vnicus ivRIs PROv. ri» Saxo* Sax. JJb. 1 1 1. cap. 22 Welcher manti einem undeni lethet fetu

n' 0 ” bfcr^ > blcider , oder ander fein fabrettde haab , oder dafs ers ver-

coUi ' un-/et2~t * °^eT lvvekber vvets dis aus femen gevvehren mit feinem vvillen komtnt , verkaiijft es dann der , der folches in gevvah-

reti hat , einem andern , oder verjetzt er das ft.rbas , oder ver-

fpielt es , oder aber vvird ihm geftohlen , oder abgeraubet : jener der es diefem verlieben , oder verjetzt hat , mag daran des Icihens halben keine forderung haben . fondeni allein vviedcr den , dem er ts hebe, oder verfetzj. Inde enim colligunt, non polle com-

modantem manlitle dominum , quum ius non habuerit, reni fuara a tertio polfeflbre vindicandi. Quum tamen ea concludo vix ture Romano femper procedat. *

* Nam c. g. tigni iundi idem , qui antea manet dominus : et tamen is

iUud non pctcli a tertio po Helio re vindicare. Dilerte IvjTtNURvs 5. ty.

Inft. de rer. drnij. £uwn in luo Jolo altqtut ex aliena mtueria acdijieaueru :

ipfe mtelligitur dominus aedificii , quia

omne , quod folo tncu a ftcatur , Jolo cedit. Net tamen id.j u , qui materiae

dem. mu fuerat , definit dominvs eius

ejje, Jed tantijper mqtte vindicare eam

pQteJl , neque ad eahitendum agere pro-

pter ^JJigjti^ebby Google


per legem It. tabularum. Nimirum

dominus (oli cft etiam dominus aedi-

ficii , at materiae vel tignorum is, qui

antea fuit, manet dominus, ac proin-

de demta dicuntur in priltinam caul-

fam reuerti. L 59. D. de rei vind. vid.

Vinn. ad §. »y. n. I. Cedat tamen

vindicatio , liante aedificio ̂ ne vrbi ruinis deformetur. /. a. 17. U. ne

quid in loco fubl. vel itinere jua.

§. CCCLXVII.

Iam quidem non alifer fe expedire potefl Schiltervs , Schilreti

quamuis luris Germanici aiioquin callentirtiinus , quam vt esifti- met, iure etiam Germanico commodantem manlilTe dominum ,toniu

.eam regulam 'amen admififle exceptionem , fi commodans , ad-

ictto huic contradui paflo , diferte cauerit , vt ad commodatarium dominium ac polTtfiio tranfiret , itlque colligit ex verbis ;

zu vvelckcr vveis dis aus fcinen gevvebren mit feinen willen

kotnmt. * Enimuero haec verba non muoluunt pa&um ad,e-

dum , fed id tantum innuunt , huic iuris difpoiitioni locum non

ede , fi inuito domino aliquid fuerit furreptum.

■ * Siue rem deponar , Cue commo- des , Cue loces , Cue precar.o des ,

pollcflio naturalis volente domino iranlit in alium. Quis vero ad id Cn

gulari pacto adie.to opus ede dixerit !

Iptorum une , quos recenliiimus, contraduum ea elt natura atque indoles ,

vt alter poiledtonem illam naturalem nobis volentibus nancilcatur. Nec vo-

cabulum gvtehr lemper CgniCcat pof- feflionem ciuilem , (ed idem efl , ac recenuu» gewthrjam , adeoque et de nuda detentione rede viurpatur.

§. CCCLXVIII.

Res fatis expedita effe videtur. Rem commodatam a tertio Vera ex- pofielTore vindicare iure Germanico non poterat commodans ,p!icatio.

non , quod dominus efle deliiliet fed quod generatim eo iure obtineret regula : Hand mufs haud vvahren. Nam dominus ,

qui alteri rem vitro , ( mit /entem vtllen ) quocumque titulo dederat , eam , non amplius apud hunc exllantem , non poterat

a tertio polfellore * vindicare , fed a&ione perfonali conuenire debebat eum , cuius fidem fuerat fequutus. Hekt. paroem. iur. Germ. Lib. /. par. 18. p. $2 j. J, eqn .

* Colirvs 'Decif. 7. n. 7. /rqn. exiftimat , huic regulae tunc demum locum futile , C tertius ille polle (Tor tuent in bona fide. Nihil enim oblla-

re, quo minus commodans vindicare rem luam poiht ab eo , qui mala fide

rem poffideat, iciens, rem in le txani-

latam ede commoda ntis. Qua in re

eum /equitur Hert. de comt.ntian.do- mtmi tranJUt. t). sy. Sed id (alum iure Saxonico verum non videtur , quia illud dominum non patitur res litas etiam furto vel rapina lubtradas cora- modatano , a tertio vindicare. Id enim

B b b a volunt

?8o ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XIH.

volunt verbi didi an. n. Uhr. III. tiim, facile largimur. Et hinc eam ia Wtrd ei ihm gejiohien oder obgeraubet. flatuta lua receperunt HxMavAG enses. Aequam tamen efle Coler i fenten- vti Ituum adparebit.

§. CCCLXV1III.

Idem Nimirum et Ivs LvbeceNse Lib. III. tit. 2. art. x. et 2. hoc

princi- principium fequitur, nec commodanti aflionem dat aduerfus ter-

pmm fe- tjum pofTedorem nili refufo pretio , addita ratione : d.mn hand Lub^ccn- mufs hand vvahren. Nec aliter rationes ineunt Hambvrgen- fe, et ses IJb. II. tit. 2. art. J. qui , feruatis paene verbis specvlato- Hambur-Rts Saxonici , commoaanti denegant aftionem aduerfus ter-

gentes. tium polTelTorem , modo is rem iutto titulo adquifiuerit : vvo-

fern derjenige folches mit guten titul an ficb gebracht. * * Contradidioni hunc textum im-

plicari cxiftimat Schiltervs Extre.

XXV. f. 8. Quum enim anteccflerint verba t Wird es ihm abgeroubet oder

abgeflohlen: mox (equitur: truofent der- ienige JUchet mit gutem Titul an Jieh gebraclu. Quae verba tollere priora , nec illa fimul cum his (ubfillere polTe,

(latuit vir dodillimus. Sed procul du-

bio id volunt Hamburgenfes , commodantem etiam res turto commo*

daurio iubtradas vindicare non polle

a tertio pofTeitbre> qui iufto titulo rem

a fure adquifiuerit , nihil autem im-

pedire , quo minus eam ab iplo fure vindicet. Haec vero quam implicent contradictionem , ego quidem me non

intelligerc fateor.

§. CCCLXX. Immo et Ceterum commune fuifie hoc Germanis principium , vel in-

Sueci et de patet , quod illud et extra Germaniam gentes cognatae a

alii exte- maior;bus traditum et hodie religiofe feruant. ( Lib. I. f. ) Dc Succis fane fuis hoc teftatur Loccen .fynopf. ittr. Sttec. Dif-

fert. i 2. qttaefl. j. et Dijf. vlt. in coroliar. Kc in Belgio idem jus

viget apud Antuerpienfes. Statvt. Antv. tit. j8. art. J. De vmuerlis quoque Belgis idem adfirmauerat Groeneweg. de leg.

abrogat, ad $. iri. Infl. de obi. quae ex dei. fed acriter ideo re- prehenfus ab ipfis iureconfultis Belgicis , inprimis a SlM. VAM LeevweN cenfur. Part. 1. Lib. Illi. cap. 7. j>. ij.

§. CCCLXXI.

Quae cui- Sed quaeritur porro, quae obligatio iure Germanico fuerit pa prae- tum commodatarii , tum commodantis , et quod libi inuicem

flanda in damnum cum in aliis contrafkibus, tum et in hoc, praeflare de-

hoccon- buermt contrahentes f Quamuis enim vix credibile (it, Germa- «radu ? oos ̂ culparum differentia tam fubtiliter fuifle philofophatos ,

DE CONVENTI ONIB. VEL PACTIS BENEFICIS. 381

ac Romanos : Thomas. dijf. de vfu prabl. dodr. iur. Rom. de cul-

{<ar. praejiat, nemo tamen dubitauerit , quin faltim damnum do- o vel culpa datum praedari voluerint. Quare operae pretium

fafturi nobis videmur, fi paucis et hic inquifiuerimus in iuris*

Germanici principia. 1

§. CCCLXXII.

Nimirum quamuis Germani damna , dolo , culpa et cafu da- Culpa ta , accurate fatis difcernerent : culpam tamen non nifi vnius apud

generis agnouifle , eamque , fiue lata, fiue leuis iure Romano Germa-

aici poflet , generali culpae vocabulo denomina fle videntur. ”os Tn*-

Quemadmodum vero dolum omnem praeftari in quocumque^''*

contradu procul dubio voluerunt : ita de culpa in contradibus s" gratuitis obferualle videntur certas regulas , veluti : I. Quern-

uis teneri rem alienam maiore diligentia cujlodire , quam pro-

priam , * et , nifi id /erm/ > *d praefiandum damnum , culpa fua datum , obligari. Thomas. not. ad pand. Lib. XI 1 1. tit.

6. pag. 170.

* Itaque ignorafle Germani culpam in abjiratio quam vocant , eamque tan-

tum in concreto confideralle videntur.

Quod non iniquum dixeris. Quum enim ipfum ius Romanum inculcet ,

tum , qui cum alio contrahit , ve! ejfr , vel dcbtre ejjh non ignarum conditionis

tiut : I. tp. pr. D. de reg. iur. quid aequius ett , quam eum , qui alteri rem litam ex quocumque contra ftu concedit , contentum elle debere ea

diligentia ac loiertia , qua illum fua ili re vti , latis Iciuerit ?

$. ccclxxiii.

At II. fi alter non gratis ,fed pro certa mercede , rem alterius i,em<!UC tufiodiendam /ufcepijfet : cum ipfum cafum ferre debuife , patet reg. f Kt ex loco legis Wisig. Lib. V. tit. j. }. 1. Si quis caballum , j.

vel bouem . aut quodlibet animalium genus , placita mercede , ad

cufiodiendum fujceperit , fi id perierit , aliud eiufdem meriti ille , qui commendata fufceperit , exfoluat , fi tamen mercedem fuerit pro

cufiodia confequutus , vel pro conducto. In contradibus vero gra-

tuitis III. is, qui rem cufiodiendam gratis fufceperat, non praeftabat cafum , led , fi iureiurando confirmare poflet , rem fua

culpa non periifle , liberabatur *. Lex Wisig. ibid. Lex Baiv- VAE. tit. 14. cap. 1. i. I. 2. 3.

* Id eft , fi oftendere pollet , rem Wisig. ibid. §. }. nuet, vt fi res ab

alienam le magis , quam luam,curaf- altero commendata, incendio > ruina

fe. ( §. 37». ) Hinc eadem lex aut naufragio periilTet, et is, qui eam

B b b 3 cufto-

i$2 ELEM. IVRIS GERM. Lib. JL TjT.XIII.

cultodiendam fufcepcrit , fua omnia fatali damno erepturus , fua omni*

eripuitiet, is, quod acceperit , fine ali- perdidillei , iudex arbitraretur, quan- qua exculauone cogeretur exfoluere : tam damni pariem ferre debeat m ,

fin partem rerum luarum in tuto coi- qui cum alieno damno res luat lal- locailet, partem etiam damni pro rata uas habeat. Quae lex regulam primam alteri relhtuerct : contra fi quis aliena egregie illullrat. -

Et reg.

Quod damnum

in commodato

prae fle- tur ex

legibus Tctuftis.

§. CCCLXXUII. Quum ergo ex regula 2. et 3. ( f. 373. pateat ,) Germanos

quoque conliderafle , folumne commodum , an incommodum

quis ex contraftu ferret : confequens eft , vt non potuerint non

veriflimam exiilimare regulam Illi, in contractibus , vbt parvtrim-

que commodum atque incommodum fit, parem quoque diligentiam

fibi inuicem praefare debere contrahentes , talem nimirum , qua-

lem quifque in re fua adhibere foleret. ( j>. 372. * ) Saltim a lucro ad damnum argumentum ducit lex W isig. Lib. Illi. tit. 2.

§. ic. extr. §. CCCLXXV.

Itaque iam fatis patet , commodatarium ad refarciendum

damnum obftrifhim fuiffe , 11 rem non maiore diligentia cufto-

diuerit , quam fuam : non tamen tulilTe cafum , quia rem gratis

cuftodiuerit. ( §. 383. 3 ) Diferte enim lex Wisigothica,

Lib. V. tit. y. j). 1. poltquam has regulas de rebus commendatis

inculcauerat , addit : Similts et de commodatis forma feritetur. Add. lex Fkis. addit, tit. 11. L 1.2.

f. CCCLXXVI.

Ex iur« Nec aliter de culpa , a commodatario praedanda , philofo-

Sax. et. phantur Saxones et Alamanni. Ivs enim Pkov. Sax. Lib.

Sueu. III, art. y. inculcat regulam : lVas man dem mann zm gebrau-

cbeit leibet oder zu pfand v erfetzt : das foll er vttuerderbt wte~

derbringen dem , der es ibm liebe oder verjatze , oder foll es ihm

gelten nucb feinem vitrden. Quod etiam obtinebat , fi quis re aliena aliter, ac dominus voluerat, vfus ellet, e. g fi equum

diutius, quam dominus eius vfum indulterat, retinuifiet. * ivs Prov. Sax. Lib. III. art. 22. Similia fere habet ivs pkov.

Svev. cap. 243. 244. 246. vbi et regula occurrit : IVir fpreeben das er dem man fromdes gutz das fol htitten , dann fein felles gutz.

( i. 372. et 373. * )

* Eo

D E CONVENTIONIB. VEL PACTIS BENEFICIS. 385

* Eo cafu fimum vfiu committi ex

principi» iuns Hornam , coque nomine actionem iuru dan , uaiauuum eft >

nec quisquam ignorat eius rei exem-

plum , quod elt apud /alsii, Max.

Lib. VIII. cap. x. ex.inpl, 4- At Ger- mani dilerte negabam > eum , qui re

commodata aliter ac dominus volue-

rit, vius fit , Iuru teneri, ivi j>*.ov.

Sax. Lib. III, ari. ti. Vieberej noth

raubei mag er ihn aber daran nichigt- zeihen , Jmtemal daji en ihm Jelbei ge- hehen hat. Id tamen iurc vetere Ger-

manico non vbique obtinuifle , nec

ignotum plane maioribus nolim fuit le iurtutn vius , infra , vbi de furto

ex inliituto agetur , pluribus oltende- mus.

§. CCCLXXVII. Haec de commodato. Proximum eft mvtvvm, quod quam - Mutuum

uis ignotum tuiile veteritus Germanis videri pofiit , ideo, quod in Ger-

pecuniae vlum fatis diu nullum haberent , tene T. acito de mor. mania

Cervi, cap. 5, tamen et in alia quauis re fung.bili illud conii- °.llra ̂ flere polle, fatis notum eft , adeoque et hic contraftus locum

habere potuit, quando adhuc auro et argento carucrunt homines. fatendum tamen eft , rariorem inter Germanos tuilTe

hunc contrarium : eiufque rei vel hoc argumemum effe fatis

luculentum , quod pleraeque veteres Germanorum leges , li a V. isig rrHicis difceifens , huius contractus raro faciunt men-

tionem *. •

* Adde quod aeris alieni et foenebris inali origo maxime luxuriae

deoetur. Ea giiicemc , demum accidit , quod ait SaluvsT. Luium, cap.

10. vt pensque Jit uoa.i inopia , futu

aci alienam , mala res , Jp-.i multo ajp.- rior , nihil denique reliqui , praeter

feram animam. At quid Germanos co- geret ad aes alienum contrahendum ,

quibu> parabilis cibus , iannj recens , poma agreliia, lac caleusque, aliquid

aliud natura prouida oberret, lufbcie-

bat : quibus corruptum vini in modum Irumentum pro potu , humus

pro lectica pellis vrli vel rhenoms pro ltraguln , tuguriolum pro palatio erat ? qu.uus denique nec commerciorum ,

nec artificiorum ad luxum et fplendorem comparatorum vlia cura erat?

Non ules Iasie , fcd prodigi , adulteri , ganeones , rapere , ccnluincre ,

lua parui pendere, aliena cupere , bona patria lacerare , alienum aes grande

conflare iblent.

§. CCCLXXVIII. • Ex his vero legibus , quae alloquia Romanas paflim fequun- yfurao

tur , obferuo, I. iis pernnuas fuiflc vfuras, quas ceteroquin ca- admiilae. nones iis temporibus pallim damnabant : II. vfuras ceflaile, it vius pecuniae fine debitoris culpa cefTafTet. Nam Lib. V. tit. 4. f. 4. eius legis cauetur , vt li pecunia fub vfuris credita cafu perierit , debitor fortem reftituat , fine vfuris , praeterquam li alterum tantum ea lit lucratus: fin debitoris dolus vel culpa interceilcnt , et fortem et vfuras reddere teneatur.

i CCCLXXVIIII.

' >

384 ELEM. IVR. GERM. Lib.IL Tit. XIII.

§. CCCLXXV1III.

Debitor Quemadmodum vero nihil erat maioribus noftris fide fan-

<iui non ftius : ita non modo llri&e reddi iubebant pecuniam creditam , lolucbat, fed et debitores morofos addicebant creditoribus. Iam fupra

creditori ( jj^ /. -yj.) id probauimus ex ivre prov. Sax. Lib. IIT. addice- ' Weichb. Sax. art. 27. itemque ex ivre Lvbec, Lib.

alu ‘ I. tit. 1. art. J. iam addimus, fimilia occurrere in ivre PBOV. Svev. cap. 130. fVer ainen man beclagt vor gericbt vmb gek ,

vnd mag er nicbt vergelten , der ricbter fol im den man fur fein

gelt antviurtten , vnd den fol er behalten , gleicb feincm haufsgejind

tnit fpeys vnd aitcb mit arbait . fVolt uber er in eins liejjen an

ain eyfcn pant , daz mag er aucb 'trol tun , vnd anders Jol er in nicbt pinden. Lat er in , oder entrint er im , damit ijl er nicbt

ledig des geltes , alldievveyl er im nicbt vergolteu hat > fo fol er

im dienen , ais fein hausgefmd. Vnd vrill er fein nicbt behalten ,

fo fol der gelter fvvercn gen den beiligen , vven er gevvin vber

fein notturfft dreyfig pfennig oder mer , daz er im gelt.

$. CCCLXXX.

Preca- PricaRIVM, quae quarta ert conuentio benefica, nefcio rium m an veteres Gern^ni a commodato diftinxennt. Tam fubtilis enim

n^rl^a’ cft differentia inter ea, quae ad certum; et quae ad indefini- diflin- tum 'Tum concefla funt, vt eius rationem habuifte Germanos,

chim a {implicitatis in iure ft»diofiffimos , vix verofimile videatur. Nec

commo- huc pertinet locus ex ivr. Wisig. Lib. X. tit. 1. Jf. 12. fed ad

dato. precariam aeque , ac quae in lege Langob. Lib. 11. tit. 8. §• 4- tit. 10. §. 2. et in capitvlarib. Lib. V. tit. 127. et alibi palfim , occurrunt. Quales vero olim fuerint precariae , iam fupra ,

( §• 39‘ et 47* ) quantum fatis eft , diximus.

§. CCCLXXXI.

Depofiti Progredimur itaque ad depositvm , cuius non minor Ger- indolcs. manis vifa eft religio , quam vili alii genti. Hinc non modo

reditui iubebant depofitum domino , limul ac hic illud repe-

tierit , verum etiam illum , qui iftud dolo malo non reftitue-

rat , vel abnegauerat , in certam mulftam condemnabant , vel-

uti in tertiam et quintam partem pretii rei depolitae, vti eft in capitvL. Lib. V. cap. 204. Quin LEX Langob. eum , qui

depofitum negat , ad lingulare certamen vocat , fi illud 20. faltim folidorum fit. Lib. II. tit. 55. §• jlj> Quod vero ad damna attinet ,

DE CONVENTIONIB. VEL PACTIS BENEFICIS. j8y

attinet , hic eadem omnia elle videntur , ac in commodato ,

quia , quae leges Wisigothicae et Baivvaricae locis paul-

lo ante adlatis de commandatis praecipiunt, ca non ad depoli-

tum minus , quam ad commodatum , pertinent *. ( /.

* Similiter lvs pkov. Sax. Ltb.lll. ue , acftimaiionem praedandam efTe ari. f. omne damnum culpa depolita- obligatum, docet, additque regulam: fit datum refarciendum ede , Itatuit , Atju tjl et vmb olit beftUn.ji , vve/t non autem quod calu accidit : t /vel- Jun der mann vttterw indet zn pjiegen, ther man dem audent /em gui i hui zu- oder zu bchalten , vud voird et thm

bthalt tn, wrrd et thm geJiMen , oder gtjlokien , er muft et gelnn. (Juamuis

gerauhet , oder verbrendi et ihm, oder vero totus ille tj. j. cap. 146. tn ,

Jlierbt et ihm, oh et viehe tfl , er darff Bkrgehiana edmone pjg. 166 delida heine uoth vmb letden , thar er Jein dcrctur : exllat tamen cum lacinia ( reehi damt ihim , daft der fchade 0 hnt quae in reliquis editionibus deell , tn

/eme /chuld /ey gt/chen. At specvla- Schannatiana an. nj.p. syj. lan- toa Sviws cap. z66, depoliurium ta clt exemplarium huius turis diuer- ad rei depolitae , etiam furto libi abla- litas , anu dubaulitudo.

§. CCCLXXXII.

Denique ne de mandato quidem lingulare quidquam occur- Et man- rit in legibus Germanicis, nili quod illud apud Germanos non dati, femper tuerit gratuitum , nec honorarium folum admiferit , ve-

rum etiam placitam merce dem, vti elt in LEGE WislGOTH. Lib. V.tit. J. J. 1. et in lege Baivvar. ut. 1 /.cap. 1. Quamuis e- nim haec locatio conduftio videri poilit ; culpae tamen praeftatio alia ell, vti fupra iam oftendimus. Ceterum et ivrh Sve- vico mandatarium refarcire debuille damnum , li furto res ablata eflet, paullo ante ( §. 381. * ) monuimus.

§. CCCLXXXIII.

Et haec quidem funt , quae ex vttere iure Germanico de /qx;om- conuentionibus his, quas beneficas vocauimus , eruere licuit. ta j ° his* Quum vero pleraque ita comparata lint , vt in iumprudentia contra- Romana multo accuratius pleniufque tradantur , quam in iure ctibu». patrio : non mirum fane ell , I, hodie controuerlias de huius- niodi conuentionibus plerafque ex principiis iuris Romani deci-

di , adeoque 11. hic perpaucas in foro fuperelTe iuris patrii reli-

quias. §. CCCLXXXIIII.

Prius inde patet , quod ( 1. hodie vbique ferme dona- jn n|er;j. tio| fit etiam ab infirmo et aegrotante, (2. etiam extra iudique circa cium , modo , fi quingentos folidos excedat , apud afta infinue- hos con»

Heineccii Elem. haris Germ. C c c tur :

38« ELEM. IVR. GERM. Lib.ILTit.XIIL

hodie iuitur : ( 3. quod ne in Saxonis quidem heredum confenfas requi-

Rorru- ritur , nifi in bonis auitis, ad excludendum ius retraftus genti- numob-|itii ; Schvlz ■ lynopf. inflit. Lib. II. tit. 7. par. 108. /e<jip ( <$. *oe*' quod et contra&us benefici reliqui per omnia fere ad iuris Ro-

mam normam tum in Saxonia, tum in reliquis Germaniae prouinciis, redafti funt , et hinc ( y. commodanti etiam hodie in ipfa Saxonia datur rei vindicatio aduerfus tertium polfeiTorem.. Schvlz. Lib. III. tit. iy. pag. 322.

§. CCCLXXXV.

luris pa- Contra inter paucas iuris patrii reliquias funt , quae fequun-

trii reJi- tur : ( 6. quod alicubi donatio rerum immobilium , fine difcri-

quiac cir- mine quantitatis apud afta fieri debet : ivs Lvbec. Lib. I. tit.

ca dona- 9. Aft. 2. id quod et in Gallia in donationibus omnium rerum *

isoncs. quae non in continenti e manu in manum traduntur , obferuandum efTe , monent Gkeg. Tholos, fyntagm. Lib. XXVI II. rap.

1 3. §. 17. Avtvmn. ad l. 28. C. de donat. ( 7. Quod apud Min- denfes donationem aegroti vel exprefle, vel tacite, probare de-

bent heredes : Stat. Mino. Lib. I. tit. 12. art. 1. at ( 8. fani

et vegeti donatio valet , fimul ac res tradita eft. ibid. art. 2. (9.

Quod iure Lubecenfium non quidem heredum confenfus requiritur, attamen iis prius danda eft; portio legitima ofto folidorum

et quatuor numorum. ivs Lvbec. ibid. ( 10. Quod donationem omnium bonorum in ipfa etiam Saxonia apud atta fieri o-

portet. Moller. ad Fort. III. conji. Aug. I. n. 7. fceju. et ad ConJL III. n. 38.

§ CCCLXXXVI.

Circa Sic et, quod ad commodatum attinet, ( 11. ius illud de

eomuio- commodante, rem fuam a tertio potfeflbre non vindicante, ob- itamm. tinet non modo Lubecae , Hamburgi , Antuerpiae , ceu iam fu-

pra obferuauimus , fed et iis locis omnibus , vbi iure Lubecenfi viuitur. ( 12. Ibidem commodans omnem , culpam , immo ( 13.

et cafum, prucftare tenetur, fi re contra commodantis volunta-

tem vfus lit. * Ivs Hamb. Part. II. tit . 2. §. 1. fequ.

* Quod ipfiim tamen ne iuris quidem Romani principiis aduerlatur- Nam

ex his qui re aliena aliter , quam dominus velit , vtitur , furtum vfus com-

mittit. /. 40. t. J4 .pr. I. 7 6. D. defurt.

Quumque fur res alienas detinens lemper in mora fit , et mora periculum

in morolos transferat : I. J. D ■ de "4.

ered. I. ij . faju. I. St. §. l.D. devrrb.

obi. non potell non conlequi, vt commodans et catum ferre teneatur , fi re

contra domini commodantis voluntatem vfus fit Vlpian. /. 8. i . 1. P.

de tond. furi. Si ex tanfft furuua rtt

10 «it-

DE CONVENTIONIB. VEL PACTIS BENEFICIS, jjy

ttn.hiiut’ i cu‘tv temporis acjtimatio foi , maxime quum deteriorem rem faCiam fitr

GHjjutfr l Placet tamen , id tempus Jpec- dando non Uberetur. Semper cmm me- tandum , quo res vmjtiam plurimi fuit , ram fur facere videtur.

§. CCCLXXXVII.

Circa mutuum, ( 14. inter has iuris patrii reliquias merito circa

referes , quod in Germania etiam ob moram , in expungendo mutuum, nomine admittam , vfurae debentur, quantumuis non promiffae.

Recess. imp. 1600. J>. So viet nun. ( iy. Quod in Saxonia hodie debitores , quos foluendo non effe , fafta excuflione , adpa-

ruit , non quidem creditori addicuntur , attamen in carcere , ( itu

fchuld- thurn , ) habitare iubentur , * illis non conceffo flebili cellionis bonorum beneficio. Constit. Elect. XXII. Part.II.

( 16. Quod in Holfatia etiamnum debitores equeflris nobilitatis

obligant fe ipfos ad obftagium , et hinc interpellati intrare tenentur certum diuerforium , neque inde exire , donec nomen ex-

punxerint. SchiLTER. de iure objid. fub fin. Sthyk. vj.modem. Ub. XXXXVl. tit. I. §. iy..

* Et quidem non tam cuftodiae , dolores Saxonici , quod non tam cuf- quam poenae cauda. Vnde quum alio- rodum carcerem hunc publicum, quam quin ad cautionem obltriili unt ii , poenam effe voluerit ELilor , coque ne-

qui alium in vincula coniici petunt , minem adjici , mfi qui dolo malo non et cum de iudice , tum de iplb , quem foluendo faCiusfuqjet , ideoque iuflijfimam in carcerem duci petunt, indemni prae- cauffam hunc in carcerem coniiciendi ere- ftando (atisdare iubeantur : hac cau- inores habeam. Momjml. ad Fort. II. done non onerari folent creditores , Conft. Sax. 1». n. 10. eiusque rei hanc rationem reddunt

f. cccLxxxviii.

In depofito , mandato , precario , vix quidquam Angulare ob- Circa tinet in foris noftris , quod non aeque facile ex iure Romano , preca-

quam ex patrio , poifit deriuari , nifi quod ( 17. in Germania r‘um- fatis frequens eft mutuum precarium , veluti ius compafcui , ius

conuenationis , ius conlignandi , ( [koppel-treyde , koppel-tagd , koppel- holizung ,) qualia iura ( 18. ex natura precarii femper effe reuocabilia , palam eft , nifi llnt mutuae feruitutes. CakPZ. Puti. II.

Confl. 41. def. 9. Koeppen. Prtxt. I. Dec. 12. n. 17. Ahasv. Frixsch. de conuerutt.

C c c 2 TIT.

$88 ELEM. IVR. GERM. Lib. II Tit.XIIII.

TIT. XII IL

DE CONVENTIONIBVS ONEROSIS^ CERTAM PRAESTATIONEM CONTINENTIBVS.

§. CCCLXXX VIIII.

Tranfido 13 Rog^dimur ad conuentiones , quae ad mutuam contrahen- ad con- -i tium praedationem funt comparatae , ac proinde fatis com- oaflus o- mode onerosae a doftoribus adpellantur. Eae vel certas ha- nerofot. bent praedationes , vel aleam continent. Nos iam de prioribus

agimus, quales funt permvtatio, emtio venditio , locatio CONDVCTIO , contrarius EMPHVTEVTICVS , SOCIETAS, et

quicumque a Romanis innominati adpellantur.

f. CCCLXXX X.

Permu- Permvtatio, antiquiffimum commercii inter mortales ge- tario o- nus , prifcis Germanis eo familiarior fuit ,quo minus illi initio pe~ limGer- cuniae vfum nouerant. Tacitvs demor. Germ. cap. j. Proxi-

refola di ’ inquit , ab vfum commerciorum nurum et argentum in pretio rfu ° d ̂ bcnt , formafijue tjuafdam no/irae pecuniae agnof unt , atque eli-

■ gunt i interiores ftmplicius et antiquius permvtatione mercium vtuntur. Et Cme hoc commerciorum genus prifcis gentibus omnibus, antequam pretium aliquod eminens nolTe coeperant, commune fu i fle , refte obferuarunt Pljn. hi/i. nat. Lib. XXXI 11. cap, i . et Pavllvs noder L i. pr. D. de camr . emt .

§. CCCLXXXXI.

Poftea . Quamuis vero podea pecunioii ede coeperint Germani , fal- edam in *im ii, qui vel per prouincias Romanorum diuagati, regna ibi Germa- potentiflima conuituerant , vel piratica et perpetuis excuriioni-

"'enriffi . ̂ocu.P*etat’, domum redierant : non eo minus tamen illis pla- Suerm Cuit antjqUU, ille contrahendi modus , ac proinde permutatione,

feu , vt medio acuo vocabatur , concambio , * non n.iuus frequenter vtebantur, quam emtionc venditione.

* Hinc permutatio modo dicitur 141. et in charta AUm. nt. apud Goi- cambium, in lbg* Langob. Lib. IU. da s t, icripi. rer. Alam. Tam. tl. 3 ver-

tit. 8. §. 4. modo concamhwm , in form. bo antiquo cambire , de quo Lindinbr. tjp. ct lec. Alam, tit., Pbiscianvs et alii veteres. Id vero te, modo cotuambuuura tbiJ. form. medio acuo varie detortum ; veiuri

DE CONVENTIONIBVS ONEROSIS , cet. 389

in cambiare , les. Sal. t it. 39, §. t. Form. Lino. 19. Vid. Ltwdinbr. ctmcambire, Form. Lindenbr. 170. et Car. uv Fresu t in gtojfar. hit va- amamburc , lbu. sal. ut. 39. ec eibiu,

§. CCCLXXXX1I.

Hinc lege Wisigoth. Lib. V. tit. 4. §. t. cauetur, vi com - Eam le-

tnutatio , fi non fuerit per vim et metum extorta , talem , quajem g« v«e-

« emtio , habeat firmitatem. Quod ideo procul dubio prouifum, res aeSu*‘ ne quis exiftimaret , locum in hoc fimilibufque contraftibus efle

poenitentiae. Ac proinde ea lex aliquoties repetitur in aliarum vendi_

gentium legibus , veluti in lege Baivvar. tit.15.cap. 8. et in CA- doni. pitvlar. Lib. VI.%.150. Quin in legibus vetuftis conjungun-

tur aliquando res comparatae et cambiatae , veluti in LEGE Sal.

tit. 39. vt facile pateat , apud maiores pari veluti paflu ambu- lafle emtionem ac permutationem, eamdemque fume vtriufque

contraftus indolem. *

* Ec tamen aliquando permutare mancipium receperit. Vbi notandum , quibusdam licebat res luas , quum vend-re dici hoc loco , qui rem reper- non liceret vendere , puta ecdeliis , mutat, non fecus,ac apud Homuvm earumque praelatis. Lex Alam. tit. Iliad. Lib. Vlt. uri^rmt dicuntur Grae- io. Nullus preit-yter , nec aliquis pajior ci , qui aes , ferrum , terga bubula , tcclefiae , poiejlat.m habeat veniendi ec- iuuencos et mancipia pro vino du- clefia/licam terram , nifi centra aliam bant. §. t. Infi. de emi. vend. terram , me mancipium , niji contra aliud

§. ccclxxxxiii.

In hoc quoque eadem erat vtriufque contra&us indoles ,quod gju, ̂ vterque in feripturam redigi , vel adhibitis teflibus perfici foleret, quifiu. quoties res immobiles, aliaeue alicuius momenti , vel venirent, vel

permutarentur. Alterutrum enim requirit lex Wisigothica

Lib.V. tit. 4. §. 3. At lex Alam. tit. 39. de permutationibus rerum ecclefiallicarum praecipit : Et fi concambium fecerit , pres-

byter vel alius paftor ecclefiae, aut de mancipio, aut de terra ,

femper epiftolam firmitatis faciat , vt contentio non fiat , nec ecclefia perdat , quod legitime poffidere debeat. Hinc tot formulae et

chartae , fuper permutationibus confcriptae , paJTim exftant , veluti apud Marcvlf. Lib. II. form. 23. et 2q- adpend. cap. 17.

Form. Bignon. cap. 14. Form. Balvz. cap. 48. Goldast. in chart. Alam. 16. Tomo II. feript. rer. Alam.

C c c 3

§. CCCLXXXXI1IL

F.mtie

vendi rio

quo /no. do con- tracta ?

Vendi- tionis etfeclus.

Germani

res immobiles

vendi

390 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit.XIIII.

§. CCCLXXXXilll. Emtto venditio etiam apud Germanos vix qu-dquam fin-

gulare habuit , nifi quod , vti iara monuimus , vel litterarum te- iii monium , vel teftium accedere foleret auctoritas. Add. lex

Baivvar. tit. IJ. cap. 2. f. I. Immo de rebus immobilibus vix valebat venditio , nili apud afta , et follemniter faCla. Vid. lex Ripvar. tit. 59. §. 1. et tit. 60. Solebant et arrhae dari , non in lignum contractus perficiendi , fed lam pertcfti, eafque amittebat emtor , fi iulto tempore non fatisteciiret contraClui ,

ita tamen, vt pretium nihilominus foiuere teneretur. * Lex Ba- IWar. tit. ij. cap. IO.

* At ex lege WuiG, Lib. V. tit. arrha datur in lignum vel petfeil1 4. §• 4- emtor , qui pretium non lol- contractus , vel certo perficiendi , et ueret tempore conllituto , arrham re- hinc vocatur: hafft-geld. Schilt. Exrrc*

cipiebat , et contractus pro nullo ha- XXX. 34. Sed iara textum e- bebatur , vel, vti loquitut eius legis au- mendandum puuuit Schilt. ibid. §. Ctor , res dcjinua non valebat. Quae fane 41. legendumque : arrkat tantummodo

mira elt iuris dilpolitio , qualem ne- non recipiat, quat dedit , tt ret definita Icio an alibi Gs reperturus. Aii as enim valeat.

§. CCCLXXXXV. Quae ipfa reCta ratio inculcat , veluti quod non poffint vendi res alienae , litigiolae , et extra commercium pofitae , quod

emtionem venditionem non oporteat vi et metu efle extortam,

!|uod ad euiftionem praeftandam obligatus fit auCtor , et quae unt huius generis alia , ea iam non confeftabimur , quamuis de iis multa fint in legibus illis vetullifllmis. Id tantum monemus, emtionem, femel perfe&atn , ratam ct firmam fuifle, lex Sax. tit. IJ. f. 1, nec refcindi potuifle, vel ob qualemcumque laefionem, leg. WisIG. Lib. V. tit. 4. f. 7. leg. Baivvar. tit. xj. cap. 9. f. 1. vel ob rei venditae vitium , nifi venditor illud dolo malo celaflet, leg. Baivvar. tit. iy. f. 2. j. quamuis et hoc cafu intra triduum redhiberi oporteret rem vitiolam venditam , nili quis venditorem inuenire non potuillet , ibid. $. 7. Capitvlar. Lib. F. 210. vel inuentus venditor iuraffet, fe tempore contraftus vitium hoc ignoraffe. ibid. §. 8.

§. CCCLXXXXVI. Pleraque haec et iure Saxonico et Svevico obtinuerunt.

Nam et ex horum praefcripto venditio rerum immobilium non erat rata , nifi fafta effet in iudicio , et accedente refignatione.

lvs

Digitized by Goosle

DE CON V ENTIONIB V S ONEROSIS , cet. 391

IVS PROV. Sax. Lib. I. Art. JI. et Art. 9. Lib. III. Art. 4. Simi-

lia funt , quae ex ivrb prov. Svevico adfert Schilter.

Exerc. XXX. JJ.41. An aes voigts ding mag niemand fein eigenes

hingeben , dafs es krafft mog baben. *

* Haec enim non de donatione rum immobilium dominium transibat

tantum , fed vel maxime de emtione ad vlluro fine inuellitura , de qua fu-

venditione et permutatione funt intel- pra , vbi de modii adquirendi iuris

ligenda. .Neque enim alienatarum re- ciuilis adum , iam plura diximus.

§. CCCLXXXXVII. Periculum apud Svevos traalibat ad emtorem , fimul ac

perfefta erat emtio venditio , cuius perfeftionis lignum erat

arrha, (der leyhkauf.) Ita faltim lvs prov. Svevicvm cap.

047. §. 2. in Meichfneriana : Vnd gib ich einem manti ein gut

zu kauff , vnd giebt er mir fein leyhkauf daran , vnd das gut bleibet in meiner gevvalt , vnd vvird es mir gejloblen, der Jcbad tjl

fein, vnd mein nicbt , kab ich fein gebtttet , ais ich von recht

folt. * * Ita in Meichfneriana. In Berge- bus Vindeboncnfibus probat S c H 1 L-

riana enim p. 171. legitur : vnd giebt t*r. Exerc. XXX. j). 107. quorum altet

er mir Jemen vvert daran. At laniorem membranaceus habet : Jin arre ; alter

hic efle priorem, ex duobus codici- chartaceus : fm hcjftunge. (§.,114. * )

§. CCCLXXXXVII!. Rem vitiofara redhiberi potuifle , non magis eft dubium ,

quam venditorem obligatum fuille ad praedandam euiftionem , n res vendita euifta effet. Duo tamen funt , quae notatu non

videntur indigna. Primum quod ivre Weichb. art. 97. ven- ditorum equorum quatuor vitia pro capitalibus habentur : \srann

es Jletig iji, oder Jlar-blind, oder vnrechter ankunfft , oder hart~

fchlcgtg. Alterum , quod ludaeus emtori fuo ad euiftionem non

eft obligatus. * ivs prov. Sax. Lib. lll. art. 7. et Weichb. art. 1 36.

* Idem ivs paov. Sax. ibid. et hoc Xtlb finem addit : tfus aber der lude

otide rs dmgt kaufft , oder xu fande nimmet , vnuaiui.cn vnd verjlohien , bty 1 a-

gei liti 11 , vnd nich. ia b. jchlojfenen hduf-

fern , vnd nug er dei zet^cn Jelh dnt~ te , a behdit Jeine pfennige daran , die

er datum gab , oia dtrauf that , mit fei-

nem tyde ,ob et wol gejlohlen ift, gebritha es ihm aber an den gezeugen , a v.rleu/l

fcine pfennige. Quae quidem iuris Sa- xonici dilpofitio originem dediife vi-

detur famofilfirao pnuilegio Halbet- lladienfi , de quo pluribus adum in Stkyku vju moderno tit. D. de furi •

§ »7-

non patiebantur, nili in

iudicio.

Pericu- lum et

commodum rei venditae.

Venditio rei vitio- fae , et

euidio- nis praedatio.

CCCLXXXXVIIII-

w

392 E L E M. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. XIIII.

lurii re» 5- CCCLXXXXVIIII.

tnclus Ceterum quum hodie nullus lit refciudendi venditiones mo-

origo. dus magis quotidianus , quam qui fit, vbi exercetur ius retrac-

tvs: eius quoque origo vere Germanica paucis offendenda eft. Nimirum iam fupra vidimus, ( §. 162.) alienationes rerum im-

mobilium fieri non potuifle , nifi confentienttbus cognatis , ma-

xime fi eflent bona a maioribus ad pofleflorem profefta. ( f.

163.) Itaque facile patet, bona huiufmodi fine propinquorum

confenfu extra familiam vendita, retrahi potuifle a cognatis ,

perinde ac fi non fuiflient vendita, llluftris a Lvdewig diff, iur.

ciu. et Germ. de donat. Diff. V.

Eius ve- fiigia in

lege ve- icre Sa- xoaica.

§. cccc. Ex hoc itaque principio lbx Saxontca tit. 16. libero ho-

mini , qui hereditatem fuam , ( fein erbe , feine flammgkter , ) necejjitate coactus , vendere vellet , iniungit , vt offerat eam primum

proximo fuo, fi ille eam emere noluerit, tutori fuo , vel ei, qui

tum a rege fuper ipfas res conftitutus eft, (loquitur enim textus

de libero homine, in tutela nobilis, exfilio mulctati , conftitu-

to , ) fi nec ille voluerit , vendat eam cuicumque voluerit. Quin

eodem pertinet locus eiufdem legis tit. iq, §. 2. Nulli liceat

traditionem hereditatis fuae facere , vt heredem fuum exheredem

faciat. Ex quibus fane prono alueo fluit , iure hoc antiquiilimo

Saxonico retrahere heredes proximos potuifle fundos auitos ,

venditos extraneis *.

* Quamuis vero aliae leges Germa- alienationibus bonorum auitorum ad- nicae id tam IbXUcite non inculcent : hibitus fit confenfus liberorum , pro-

dubitari tamen nequit , quin iidem pinquorumque , etiam lororum, et quo- fucrint et reliquorum Germanorum rumcumque heredum , ceu patet exem- motes. Idque vel inde recle colligit piis, quae iple ille Tomai Illi. p.Ji-

Uluiitis ihvDivrio^raefai.Tomi IUI. 36. 45. Ja. jj. fis. 74. 119. i»J. reliqui ar. §. f. (. 8 Ijequ. quod et in luggerit, vt iam alia eiusdem genens

liiperiore Germania fere lemper in omittamus.

$■ CCCCI.

Iiemque Paullo pofl , quum ivs SAXONicvM,a Repkouio colleftum,

Saxonico ’n ™aSna inferioris Germaniae parte auftoritatem iuris com-

recentio- mun’s confequeretur , multo minus dubium erat , quin bona

re, auita , tamquam vniuerfae familiae communia ,* retrani pollent

a proximis cognatis.fi illa fine eorum confenfu veniflent. Vbi

enim monet ivs prov. Sax. Lib. L art. 52. res immobiles aui-

tas

%

DE CONVENTIONIBVS ONEROSIS, cer. 393

tas fine heredum confenfu alienari non pofle : flatim addit : Vergiebt er es aber vvieder recht , obn der erben vrlattb , die erben

moreti ficb' ibres flutes vvol vntervvinden mit recht , ais ob der todt vvdre , der es gab , darum dafs ers nicht vergeben mochte.

* De liis line bonis auitis accipien- t on angtjlorbcnen cigen , nach vrcichbiU- dum ede hunc locuiu diferte monet recht ; ab.r hmIi dorjj-rtcht vcrjlehtt mun glossa , ad ari. 34. quamuis ea ad art. ts , von allcrlty eigcn ex fcy gegcbtn, cret * jx. diitinguat inter tus municipale et bet , oder erkuxfft. paganum, addatque : Soichex vermmm

§. ccccir. Similis e(l locus ivrIS Alamannici , qui in Meichfneriana Necnou

fol. 66. in Goldaltma capite 308. occurrit , m Bergeriana vero in iure

et Schannatiana a me quidem reperiri non potuit , quique apud AUman- Goldasxvm ita fe habet : Geit einer fein eigeit vvieder Jenter n,co • erben vvilleit hin , vnd on des vogts ding, Jie Jollen vor den richter

far en , vnd follend es verfprechen , vnd der richter folle es da antvvurten den erben.

$. CCCCIII.

Quum vero et ivs Lvbecense inter iura Germanorum com- Etiniu-

munia quodammodo referendum fit, quippe quod et ipfum a re Lubc- multis vrbibus ad mare Balthicum ciuitate donatum eft : etiam ccnlluin'

eo quid de hoc retradus iure cautum fit , operae pretium fuerit , inquirere. Eo vero pertinet locus Lib. lll. tit. 7. art. 1.

N er frey erbgut , oder liegende griinde verkaujfen vvil , der foll Jie vor allen dingen anbieten den nhchflen erben durch zvveene

befejfene burger , ob fte das annehmen vvollen vor den preifs , vvas anderc dartintb geben. WoUen fte das nicht tbun , fo mag er das gut fo theuer , ais er kan , verkaujfen , vveme er vvill , ohne alie

gefahr. Dem rentener vorbehalten feine gerechtigkeit , vvo rente

in dem erbegut feyn , deme es fur allen andern mufs angebothen vverden.

%. CCCCIIII.

Quum itaque ex iis , quae hadenus diximus , confequatur , ccnft;_ vt commune hoc ius omnium Germanorum dicendum fit : faci- tutio Eri-

le patet, quid (latuendum fit de audoritate conflitutionis Fri-dr.ci V. derici II. Imp. V. Fettd. 13. Quamuis enim de eius vel dodun* Ecud.

vel audoritate forenfi dubitent Fachin. contreu. Lib. Vt. cap. rJ- Su*‘ 17. et Berlich. Part. 11. conci. 39. n. iy. negari tamen non^! ’ poteft , eam conftitutionem purum putum compledi ius Germa-

Heineccii Elem. luris Germ. D d d nitum ,

.. % %

594 ELEM. IVR. GER M. Li b. II. Tit. XIIII.

nicum, et licet ipfa fortaffis au&oritatem in foro non habeat;

iura tamen ipfa, in illa defcripta, tantum non vbique vfu re-

cepta efle.

§. CCCCV.

Locatio- Progredimur ad locationem condvctionem , in qua iri- ne can- dem non adeo multa lingularia habuerunt veteres Germani , nili

dulione quod aliquando ipfum dominium vtile pro certa mercede in aliquan- aljum videntur tranftulifTe , et condutlorem obftrinxifTe ad fe-

lamm"* rendum cafum , vel rem in eodem genere reftituendam. Talia doJJ,;. fane eft contraftus socio AE, de quo ex inflituto egerunt Otto

mum. Tabor , Strvk. vf. nodem. Lib. XVHH. tit. 2. $. 8. et Blyer.

fpec. iur. Germ. Lib. II. cap. 22. nec alia eft multorum colonorum Germanorum ratio , veluti der cumeden , Ltndfiedeler ;

meyer , et fimilium , in quibus nobis otium fecit illuftr. cancel-

larius a Lvdewig. Sed quum prioris contraftus in antiquo iu-

re Germ. vix occurrat veltigium ; * de iuribus praediorum vero iam fupra quaedam delibata fint : his iam immorari nolumus.

* Sum , qui hunc contrartum ex ip. imi fublellii. Ego ni Smiles conucn- fo iure Romano deriuant , puta ex I. dones ne Romanis quidem ignotas fuiP

8. t '.de pjfl. vbi memorantur pecora le iacile largior : ita ab iis haec parta partiaria. Otto fane Tabor huius Ic- accepilTe gemes Germanicas , vix opi-

gis •'»!•» trartationi luae de iure Io- nubile ell , quum prius viguerint 1 a eidae , tamquam fundamentum , fub- Germania , quam in eam sus Roma- ftrauit , idque et alii faciunt ICti non num penetrautt.

§. CCCCVI. At id notabile eft , veteres paene pro iifdem habuiffe loca-

tionem rerum et commodatum , adeo , vt eodem vocabulo ,

damni commodare vel leihen , in Vtroque contraftu vfi lint. Sic spe-

praefta- CVLATOR Svevvs cap. 246. Lethe t ein mann dem undem ein pferd

«io, ac vmb lohtt. Et quis ignorat , hodienum frequentilTiine dici, ali-

in com- quem commodare equos, er verltihe pferde , qui illos pro certa «odato. mercede aliis locat ? Itaque facile intelligitur , rede obferualTe

SchilT. Exerc. XXXI. f. 52. et Thomasivm not. ad pand. Lib. XVII II. tit. 2. conduftorem eamdem praedare culpam ,

quam praeftet commodatarius. Quod etiam ex sPEC. SvEv.

cap. 244. fequ. non obfcure colligitur.

N §. ccccvu.

DE CON V ENTION IB V S ONEROSIS, cet. 39;

§. CCCCV1I.

Societatis ne mentionem quidem faciunt leges veteres , Quid de praeterquam eius , quae fuit inter coniuges , et de qua fupra

ex inflituto egimus. Neque enim ea tum erat commerciorum ^um; ratio, vt ideo 111 focietatem coire vellent mercatores. Neque

Hansa, foedus, a pluribus vrbibus contraftum , proprie ad commune lucrum comparatum fuit , fed ad libertatem commerciorum

in regnis exteris , communi (ludio et iundis viribus tuendam.

Conring. de vrb. Germ. §. jy. Quum tamen vetus , et paene

obfoletum , fit vocabulum mafcopey , * quod focietatem apud nos fignificat : vix dubitandum viaetur, quin; glifcentibus com-

merciis, huiufmodi focietates particulares inter mercatores coa- lefcere fatis mature coeperint in emporiis Germaniae **.

* Ar vnde id vocabulum f Procul dubio a vcicre mage , quod cognatum fignificat. Vnde /hwerdmagen agnati,

fpilimagen , cognati. Inde magfchafft co» gnado magfchaffiej ius quali cognado- nis, et contraite majeopey. Inter (ocioi

enim veluti ius quoddam cognadonii erat , vd apud Romanos ius fraternita-

tis , /. 6). pr. D. projoeio. ** Edidit vir conTuldlfimus , Hiim.

Langunbecs, iureconliilius , et rei-

pubL Hamburgenfis (enator anno MDCCXXVI1. anmcrckungen uber das

Hamburgijche Jchiff-vni Jee-reeht, cuius prolego menis inleruit veteres patriae reip. leges nauticas, anno 117$. (crip-

tas , inlcriptasque : De meine Raht vui

de borgere van der ftadt Hamkorg heb- bet du Jchip-reehi gewibkohrei tm vhi- gegeven. In iis ftadm articulo 1. men-

sio fit Ibcietatis , [der hanje ) non qui-

dem magnae illius , in quam tot ciuitates maritimae ac mediterraneas

paullo poli coaluerunt, et quae nomen hanfae Teutonicae tulit ,

fed a priuads Hamburgenfibus contrac- tae. Aln enim in Flandria , alii in An-

glia, abi alibi negodabantur , et hi (uas lingub Ibcietates vel hanfas contrahe-

bant, de quarum inlliiutis multa in ve- rnilis illis legibus occurrunt , plura in

libro illo bonae frugis plcniffimo monuit laudatus Langenbeck , qui inter

aha, ad rem pertinenda , laudat diploma Henoci III. Angbae regis ,

Hamburgenfibus anno concef-

fum , in quo et haec legas : Concedi- mus mercamribut de Hamb rg pro nobii

et heridwui noftrii , quod ipjt habeam

hansam fuam per Je ipfot per totum

regnum in perpetuum.

ny( >x h*j

f. CCCCVIII.

, Multo minus itaque efl , quod veterum Germanorum doflrinam de contraftibus innominatis hic exfpe^kes. Quae enim de

de permutationibus (latuerint, iam fuo loco vidimus. Reliquo- trJ' rum non fit mentio. Quum vero omni conuentioni , animo ' deliberato initae , plenum effeftum tribuerint Germani: non vi-

detur dubitandum , quin et ex his perfefta nata fit obligatio , neque in illis vllus locus fuerit poenitentiae. Ddd 2

Ttemque

con-

tradibus

innomi-

/. CCCCVIIII.

Axioma- ta de his

contra- Albus.

Condu- fio nes

de permutatio- ne.

De rcn- ditione

rerum

immobi-

lium a-

pud ada.

De iure

retractus

gentilitii. T

396 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. XIIII.

§. CCCCV1III. Hic ergo repetenda funt , quae fupra de contraftibus bene-

ficis ( §. JJij.) monuimus, nimirum I. omnia fere haec hodie

magis ex ture Romano , quam patrio , aefltmari , adeoque Ii.

fieri non pofTe , quin et , quod ad has conuentiones attinet ,

pauciflimae fuperlint iurjs Germanici reliquiae. Eas tamen confeftari, quoad licuerit, non pigebit.

i. CCCCX.

Inter has reliquias merito retuleris , ( i. quod et ex pafto

de permutandis rtiius hodie datur adho , Stryk. vf. moti. Lib.

XVllIL tit. 4. §■ 1. adeoque (2. in foris noflris locus non eft

poenitentiae , fi alter ex lua parte nondum adimpleuit contraftum. Schilter. Exerc. XXXII. §. 11. neque ( J. ob hunc con-

tra&um aduerfus ilium, qui ex fua parte coutraaui non fatisfe- cit ; datur condiftio cauila data, caulfa non fequuta. SchiLT.

Exerc. 24. §■ b’. Stryk. vf mod. Lib. XII. tit. 4. §. I. « J. BtYEK. paftt. pande cl. ibid. p. 11.

. §• ccccxi. Sic et , quod ad emhonem venditionem attinet , inter

iuris Germaiiitfi reliquias merito retuleris , ( 4. quod et hodie

res ' foli multis locis vendi non pofiunt nili apud nfla , fub- fequente refignatipne iudiciali, idque non modo in Saxonia ,

et vbicumque ius Saxonicuin et Lubecenfe viget , verum et-

iam (5. :iu Belgio obferuatur, fiue ex ftatutis antiquis , vti Lug- duni Batauorum fiue • ex nouella Carolj V. conflitutione die

Io. Maii IJ29. edita, vti in vniuerfo paene Belgio. Sim. V^N LeevwBN. cenf. Pari. I. Lib. ////. cap. 19. f. 3.. et 6.

5. CCCCX1I. Maxime tamen huc pertinent , qnae hodicniim obtinent cir-

ca ivs ketractvs gf NTij.lni. Quarouis enim ( 6. eo deuene-

rimus , vt raro, in venditionibus requiratur cognatorum -con-

fenfus : (7. Ilis flamen competit ius retrahendi ,.,ied ita ( 8. eorum perfonis inhaerens, vti cedi non pofiit. Richt. decif. 17 6.

it- 174. Gail. obf. Lib. IT. cap. 19. n. , 8- Quo cafu (9. idem

per omnia praeftare tenetur retrahens,' r»on modo. quod ad pre- riim attinet ', fed et quod ad irriperifas necefTarias ab emtore faftas. Beyer. fpecim. iur.lGtrm. Lib. II. cap. 21. §. IO. « *7-

. Ex .1 t U . '

I

DE CONVENTIONIBVS ONEROSIS, cet. 397,

Ex quo facile patet , ( 10. retraftui locum effe tantum in ven-

ditionibus, , non in permutationibus , vbi non poteft idem a re- trahente praeftari. Cakpz. Fart. II. confi. 32. def. ij.

%. CCCCX1IL Addimus, (11. ex iure Germanico effe videri etiam ivs E« iure

VICINITATIS, das nachbar - recht et ivs CONGRVI, quod vocant viduitatis

das gefpilde , quod vtrumque vulgo ex iure Romano, /. dn. C. et con'

ne lic. habit. metrocom. vel /. 4. C. de locat, praedior. ciu. deri- Sruu uare malunt. Nam et in antiquiffimis ftatutis , quorum plura

edidit Sim. VAN Leevw. cenf. for. Pan. I. Lib. III I. cap. 20. eius occurrunt veftigia, et ipfa fullemnitas, a retrahentibus in

BeJg io adhibenda, mores Germanicos fapit. * Attamen ( 12. alibi lufficit , retrahentem proximum vicinum effe, alibi ( IJ. huic

retrabtui non eft locus, nili quis iam partem praedii pofltdeat.

Coa hm, vol. 4. confil. 42. n. J. Quin ( 14. qui alterutro iure vult vti , eum , receptam effe eo loco confuetudinem , probare

debere , facile largior , mfi de eo ex ftatutis mani fello conflet. Stryk. vf. kodiern. Lib. XVlll. tit. I. §. 18.

1 •

* Sollemnitatem hanc ex Grot. It , declaret , funulque in ipfiiu alius con- introd. Lib. III. cap. te. iu delcribit firmathnem terrae et graminis rei vendi- VAN Leevw. i bii. 5. I. Retrahens co- tae fqjeicuium manu /tu attingat , radi- ram magtjlratu loci rei fitae , vel alio- citusque exfeeet : vulgo aard ende gras-

qui Jeptem vicinis , comparcat, Jub quo- roeringe, quo fallo emtori dum iudteii tum prae/entia , Je retrallus iure vti vel- praefigere debet,

§. CCCCXIill. 3*4“ Vt tamen aliquando finis adeffet litium et follicitudinis : (iy. Ce vtri-

plerifque locis breue fatis tempus anni, a die notitiae numeran- uduedu- di , ei rei praefixum eft, quumque alias in huiufmodi breuiore

praeferiptione plerumque anno fuperaddatur dies Germanicus ,

id eft, tempus fex hebdomadum et trium dierum : hic ( 16. naturalem annum fufficere, contendunt : Carpz. Fart. II. Conjl.

32. def. 4. quamuis ( 17. in hoc ducatu fuperaddi diem Saxo- nicum iufferit referiptum regium apud Strvk. vf. vtodtrn. ibid.

9.17. • ■ ̂ • $. ccccxv.

Quod ad locationes condvctiones attinet , ( 18. neho- r>e iure

die quidem ignotus eft coNTRactvs socidae , eoque inito, (19. focid»

conduftor fuftinet periculum , omnemque fert cafum , etiam in-

folentiflimum, veluti peftilentiam , nili quofdam diferte cxcepc-

D d d 3 nt ;

jp8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Trr. XV.

rit : et contra ( 20. omne commodum atque incrementum lucratur. Beyer . fpecim. iur. Germ. Lib. II. cap. 22. §. 4. ftqu. E*

quo facile patet, (21. cur haec pecora rebus immobilibus ac* cenfeantur. Chassan. confu. Burg. rubr. 1111. >. 2. n. 28. et ( 22.

cur aliquando certus pecorum numerus ita in feudum detur , vt, feudo finito , totidem eiufdem generis relbtuantur. Anton.

«Ufp. feucL XIII. }. 4. D. 6.

f. CCCCXVL Et iure Quin (23. et ius focidae quibufdam locis animaduertimua

dominii efle legitimum, competens dominis in praediis colonorum, ea-

compe- tenus , vt fi hi emigrare velint , in praediis relinquere teneantur t6mc' certum pecorum numerum , qui vocatur die vvebrung , quia

Siertinet ad inftrumentum fundi. ( zum hojf- gevvehr. J Viget ane hoc ius in Halita et Thuringia , de eoque pluribus agunt

Hvsan. it homin. propr. cap. 8. n. 10. Beyer. ibid. $. 34. Jequ. qui etiam obferuant , ( 24. in agnitionem huius iuris domino , maxime qui et pafcua limul locauit colonis , quotannis certos

agnos , et pelles , vel certam quantitatem feui praellari.

§. CCCCXVII.

De focie- Quum denique de societate et contractibvs innomi-

tate et NATIS nihil omnino fingulare in vetere iure Germanico occur-

contraiti- rat : per fe patet , ( 25. has conuentiones fecundum axioma I.

bus in- ( f 409. ) ex iure Romano , tamquam communi , efle aeftiman-

nomina- ̂ ^ praeterquam qUOd ( 2<S. in pofterioribus non effe locum poenitentiae, (aepe monuimus, quam doArmam veram efle ,

agnofeunt omnes, etiam qui alioquin , vniuerfum ius Roma- num in Germania vfu receptum efle , magnopere contendunt.

TIT. XV.

DE CONVENTIONIBVS ONEROSIS, ALEAM CONTINENT1BVS.

_ §. CCCCXVIII. Tran titio . r , .

ad con- j* Onuentiones , quas fuperiore titulo expendimus , certam motiones V_> ac conuentam habent praeftationem : iam pro inlhtuti ra-

tione

.Dfaitized by Google

V

DE CONVENTION. ONEROS. ALEAM CONTIN. 399

tione et de iis, quae aleam coktinsnt, pauca fubiicere ani- *lcjm

mus eft, quum eas maximi femper fecifle maiores noftros, ar- “nuilerl gumento non vno compertum habere videamur.

$. ccccxviui.

Studiofiifimos enim aleae fui fle Germanos , aeque ac alias Germani

gentes, tum feptentrionales , tum orientales, iam fupra (f. 33 1. *) j?u' obferuauimus ex Tacito de morib. Germ. cap. 24. ex quo loco

etiam difcimus , tanta religione ac fide collulifte inter le maio-

res noftros , vt quamcumque conditionem , etiamfi duriftimam , ex pacto fubire non dubitarint , vt merito inde colligamus , I. aleam , omnefque conuentiones aleam continentes , Germanis

fuifte licitas : XI. in iis fidem religiofe feruandam , et legibus conuentis accurate fatisfaciendum fuifte.

jt. CCCCXX.

Equidem poftea , quum Chrifto nomen darent Germani , Quamuis

odiofa efte coepit alea, fed maxime, fi illi indulgerent epifco- eamle_

P> et clerici , quos Carolus M. excommunicari ; capitvl. Lib. fj^,par'

VI. §. 203. Ludouicus vero Pius per tres annos facro minifte- barent,'0" rio priuan volebat, capitvl. addit. 3. §. 33. quamuis priore loco et in laicos vibretur hoc fulmen , qui in alea perman-

ferint. * , §. CCCCXXI.

At non obfoleuifte ideo confuetudinem alea ludendi, nec Exem- minorem fuifte pofterorum in legibus ludorum feruandis fiue fi- pium e

dem , fiue peruicaciam , quam Germanorum tempore Taciti , !j"'Cu*° lepido exemplo Ezonis Palatini oftendi poteft , quod fufius re-

tulit Monachvs BravwIL. de Ezone et Mathilda cap. 1. apud Leibhit. fcript. Ter. Brunfu. T. 1. p. 3 1 C. Hoc enim alea lu-

dente cum Ottonc III. Imp. placet conaitio, vt cui per tres continuas vices vilior ia proueniret , alterius potiretur rebus opti-

mis , etiam quibus vellet. Ter viftor Ezo , Mathildam , Otto- nis fororem , praemium vittoriae , poftulat , eamque impetrat ab imperatore exiftiraante , non ejfe regii honoris , ft mendax feret fuae fponftonis. *

* Ibidem obfcnut Monachvs , inter reliqua adnirandu fagaciianr indi-

na Ouonem III. adhuc puerum fatis effitijijfe peritum in conjlruendo Jute dif-

fotuendo flexuafo alearum fchemate , vt

nemimtn crederet fore , qui in hae arte praeaalcret aduerfum Je. Ex quo

loco line difcimus, tum inter praeci-

puas

/

400 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XV.

puas aulae voluptates fuiiTe Iulum aleae, Lcibnitivs , ftacc horum vel latruncu* vel vii ex deleri puone rede colligit lorum.

f. CCCCXXII.

Quid tu- Fatendum tamen cft , infequentis aeui leges non aeque fa-

ciVcaSaX UCre a*eae * omnibusque ludis, in quibus fortuna dominatur, aleam 1 ̂inc lvs rRov- Sax. Lib. I. art. 6. heredem non obflringit ad

foluendum , quod defunftus lufu perdidit : Diebrrey , raub oder

fpifl-geld ift der erbe nicht pflicktig zu gelten. Quin ne ipfum quidem colluforem teneri ftatuit ivs Weichb. Art.ioi. Beklagt jemand den andern vmb eiit geld , er fili benennen vor dem ri-

chter , vvarumb nuat ihm das fchuldig fey. Wenn es ift vmb fpiel , da d.trf er ihm nich vmb anvvorten , nocb der richtcr

«uch nicht richtcn. Conf. ivs prov. Sax. Lib. III. art. 41.

$. CCCCXXIII.

reSul"1* Similis cft specvlatoRIS Svevi feueritas. Nam et is cap. uico? 2J5- negat * heredem teneri ad foluendam pecuniam lufu per-

ditam. Idem cap. 34. pecuniam , a filio minorenne alea per-

ditam , a patre condici patitur , non quam perdidit maiorennis,

nifi mente captus fuerit vel fatuus. Denique idem cap. 2jo. dat

domino vindicationem rerum fuarum, quas feruus lufu perdi-

dit , non earum , quae ipfius ferui fuerunt. Qualia etiam legimus in IVRE prov. Sax. Lib. III. art. 6. *

* Non praetermittenda hic videntur , quae de aleatoribus , ad hunc ar-

ticulum addit glossa , quum et illa

ad ius non Icriptum medii aeui pertineant. Primo decollulore , qui teile-

ras talosue adulterinos circumfert, ob- fiiruat fequemia t Bey vvdchem Jpider

man faljche wurffel findet , tiber d.n Joll man richten ab uber einen diei'. Audi

find alie dkfelbtn recht-znd ehrhft, vnd mogen in kbn nreehten emet biedermant

fiat 1 haben , nodi 1 tortreten. Audi ifi ali

ihr gut em vervvurdu gut. Deinde

de illo , qui talis huiusmodi vfus eft, additur : Wer mi 1 falfdten vxmrffdn

ffielet , der verieufi die hand , ober det itberwunden wird. Denique de illo,

qui talario ludo facultates litas perdidit, oblcruat glossae auclor : Hute

cintr audi Jein gut verjpidet, vnd hat-

te ferner n uht zu geben , wat er ver-

fpieitt hat , mjn darff ilm darumb vor ketnen riditer brklagen. Man mag i hn

audi huher nicht pfanden, dann vmb

dat, Io er vmb vnd an liat. Lnttaujfi

rr abtr : fo ift er gar loft. Haec prilcae

leucritatis ac dilctplinae exempla eo

minus omittenda putauimus , quo ma-

gis credibile elt , haec (cripturos non

fuilTe viros bonos , quos in concinnan-. da glofli eUboralle nouirous , nili la-

tis illis compertum fuillet , haec om-

nia vfu in patria fua leruari.

ccccxxim,

V

DE CONVENTION. ONER. ALEAM CONTIN. 401 s. ccccxxim.

Talia funt , quae de ipfa alea ac ceteris ludis cauent lege* Sponfio- Germanicae. Ad huiufmodi vero conuentiones rcfte etiam re- n,‘ e)l* feras sponsiones , quibus aliquando , pofito aliquo , vel pro- miflb , de rei incerto euentu inter fe Germani quoque conten-

debant. Illufirillimum cfl exemplum OttonisIIli. RtgisRom. et Philippi . Regis Francorum , quorum hic fibi fiipulabatur vnum ex illius equis, promittens contra tres ciuitates optimas, fi vel folius Saxoniae proceres cleflionem illius ratam eflent habituri. Rem fufius narrant Arnoldvs LvBEC. chron. Sia u.

Lib. Vll. cap. 17. et Monach. Padvan. ad attti. taio. Chron.

Bkvnsv. Rhythm. cap. 48. v. jy. f. CCCCXXV.

Sed haec quidem fponfio magis ad irridendum Ottonem comparata, quam ex animo promiflum pracflandi profe&a > vi-

detur. Alioquin non cft dubium , quin et fponfio de re ho- nefia ex Germanici iuris principiis eo magis valuerit , quo cer-

tius confiat , pafta quaelibet , bonis moribus haud aduerfa , religiofe feruanda exiftimafie maiores noftros , fidei, vt pareft, ftudiofillimos. *

Quid iu-

lis circa

fponfio-

ne*?

* Ceterum Germani fponfiones hu-

iufmodi pro poena conuemionali habui/Te videntur , quali quis fibi ipte vo- luntare fua certam poenam decreuif- lct,qui parum felice ingenio aclvn^ut fuiftet in diuinando. Id fane fibi vult

verbum vtuen, quod poenam fignificaf- fe maioribus noftris, lippis ac tonlori- bus notum eft. Eft hoc verbum a Ger-

manico w em, quod legem etiamnum

orthii

fignificat apud Belgas , adeoque im- un eft poenam legitimam prae flare, vt ineptire videatur glofiator ad ivr. pbov. Sax. Ltb. III. cjp 6i. dumlcri- bii : \Peticn heifl fo viri , ait w,he thttn. Quae etymologia per omnia fimilis eft illis veierum iurcconluliorum, veluii , quod mutuum dicatur , quod ex mea juu tuum , teftamentum quafi «- Jiatui mrntu.

§. CCCCXXVI.

Eiusdem indolis quodammodo efi conuentio, quae Bopme- Bodrae- »1AK nomine venit, qua nauis patrono fpe maiorum vfurarum ri“e ̂ ccna pecuniae fumma credebatur , ea lege ac omine , vt , falua redeunte carina, tantumdem cum foenore redderetur. Marqvarp. de iure mereat. Lib. II. cap. 8. Certe fatis antiquum hoc efie conuentionis genus , et natum in Germania, fimulac illa nego-

tiationibus maritimis operam dare coepit, patet ex ivke wis- Byensi Art. 40. Hoc enim ius iam faeculo XII. condi coepifie, fatis confiat ex praefatione, quam ex codice antiquo ex- Hemeccii Elem. luris Germ. E e e tu-

Emtio

fruiSu- um futurorum

prohibita.

Axioma- ta de

contra- flibus aleam

continentibus.

Ii iure

Ccrm. et hodie

funt lieni.

402 E L E M. I V R. GERM. Lib. II. Tit. XV.

tulit LeibniTIvs feript. rer. Brunfu. Tom. III. pag. 7JQ.

/. CCCCXXVII.

Et quamuis aliarum eius generis conuentionum vix mentio

fiat in legibus Germanicis : eadem tamen omnium videtur fuitfe ratio, nempe vt omnes contra&us , aleam continentes, vel

in quibus fortuna dominatur feruandi viderentur , nec quis-

quam conqueri pollet de laefione , modo alter a dolo efiet alienus. Attamen lemper Germani abhorruerunt ab emtione futurorum fruftuum, non quod, fpem emi pretio non pofle, exi-

ftimarent , fed quod illa emtio plerumque cum infigni darda- nariorum nequitia eflet coniunfta. Lex Langob. Lib. 77. tit.

31. f. vn. Hemo propter cupiditatem pecuniae aut auariti.tm det

pretium , vt futuram emtionem fibi praeparet , vt duplum vel triplum recipiat , fed tunc tantum , quando praefentes funt FRvCTvs ,

fibi illos comparet.

§. CCCCXXVIII. t- . Itaque vel ex his exemplis fatis patet, ( 1. Germanos et m

conuentionibus aleam continentibus fidei fuifle fludiofiflimos,

adeoque ( II. omnes huiusmodi paftiones ratas elle voluifle ,

quae nec de rebus turpibus , nec dolo malo , nec contra bonos mores, effient initae.

§. CCCCXXVIIII.

Itaque facile reddideris rationem , ( x. cur et hodie omnes»

quibus eft libera res fuas adminiflrandi facultas , et ludendo for-

tunam experiri , et ( 2. fpem emere , et (3. bodmeriis , adfecu- rationibus , lotariis , olla fortunae, fimilibusque conuentioni-

bus, fefe obllringere, et (4. fponfionibus alios prouocare poffint , et cur ( y. in his omnibus, ea, quae ab initio funt vo-

luntatis , ex poft fafto neceffitatis effic cenfeantur , ( 6. eatenus

faltim , vt et , quae alea , alioue lufu , perdita funt , ne ex le-

fibus quidem Germanicis tamquam indebita repeti poffint. * VS-KNECHTS-BESTALLVNG Spirae IJ70. cap. III. ORD. PO- LIT. Magdeb. cap. yy. §. y. Stryk. vf. modern. Lib. XI. tit -

y. §. 4. Jequ. melior merito cauda ede debeat pclE- dentis. I. 1». C it coni, ob turp. .. ujf. Enimucro vti hoc verum efle facile

largimur eo cafu , 6 quis lufu, publica lege prohibito , pecuniam per dide.

* Id et alibi vfu feruari docet

Sim. van Lzvwsk. cenf. Pan. T. Lib.

IUI. cap. 14. f. 10. eius que rei hanc reddit rationem , quod quum vterque collulor in pari turpitudine veriemr ,

DE CONVENTION. QNEROS. ALEAM CONTIN. *oj

rit , quamuis tunc filcoius & , lucrum lutum id , quod naturaliter faitim de- illud , tamquam Icelere , quaefitum , betur. Id vero condici non pofle > victori extorquendi ; ita haec ratio red* tamquam indebitum, ex ipfo etiam di nequit, fi ludus in (e non prohi- ture Romano latis notum clt. I. 66. bitui elt. Eli enim tunc ex pacto Io- D. de eo ndiQ. indeb.

f. ccccxxx.

Hinc , quod ad bodm eri a M attinet, ob axioma I. eiusquecon- Specia- ucntionis tmem , refte cauent leges nauticae, ( 7. vt magiflri timbod-

nauium pecuniam quidem hac lege mutuam accipere pomnt , meria.

fed non nili exercitorum, fi praelcntes lint, confenfu , vel, (8. j^s iis abfentibus , vrgente necemtate : * Wann ein fcbijfer bevvtiftli- C^L chen fchadett an dem fchiff oder fchiffireitjchafit genovtmcn , vnd ̂ um ;n.

der oerter kein geld auf vvecbfel an feine reder vberzufchreiben •, eat l bekommen konte , oder er hatte ancb im fcbijf keine g&ter , die er

zm bejfern vortheil der reder vcrkauffcn konte. Ivs navT. han-

se at. Art. 6. §. 2. ( 9. Vt , fi dolo malo magifter nauis pecuniam mutuam fumat fub lege bodmeriae , non exercitores, fed

ipfe , eo nomine teneatur, ibid. D. 3. quin infamia notetur , fi

plus fumferit mutuum dolo malo, et fine nccefiitate, quam nauis, merces illi debita, et armamenta nauis, die fchiffs-geredfcbafft ,

valeat statvt. Hamb. part. II. tit. 18. art. 3. ■$. immo hoc

cafu aliquando plane poena corporis addi&iua vel capitali adficiatur. Ivs navt. hans. tit. 6. §. 3.

* Cafiis hos necelfttatis , quibus fas fequ. quamuis non adeo accurate eo fit magiltro talem conuentionem ini- referat culum , fi quis ad nauim fa-

re , accuratius reccnlet Stypsi ann.i» bricandam pecuniam crediderit. ( §. ,f«r. nuru. Part. IIL eap. J. n. 70. 4]]. *)

§. CCCCXXXI.

Eadem natura huius contra&us exigete videbatur , ( 10. vt PeHcu- periculum in fe fufeiperet creditor , adeoque , ( 1 1 . pereunte lum fii- vel intercepta naue, nec magifler, nec exercitores tenerentnr, ftinet

nili quod ( 12. pofteriore cafu aequum videretur , vt debitor “editor, iura fua in naue cederet creditori. Statvt. Hamb. ibid. f. d;

( 13. Vt nauta, naue bodmeriae onere obflri&a , breuiore quidem, at non longiore via, fine creditorum confenfu iter face-

re pofict .• Ibid. §. 7. ac ( 14. iaffu fafto , et fis , quorum res (eruatae funt , in partem damni venientibus , non fimul aefti-

-maretur pecunia fub lege bodmeriae credita. Id quod volunt . E e e 2 ver-

404 ELEM.'*VR. GERE Lib. II. Tit.XV. verba statvti Hamb. ibid. §. 6. Von hoddemerey-geld ijl iruat nicbt fchuldig, einige haverey zu bezahlen.

$. CCCCXXXII.

Ceterum quum aequiflimum fit , pro magnitudine perieult

etiam vfuras intendi: confequens eft, ( IJ. vt et hic creditor

fibi maiores , quam vulgo permittitur , vfuras ftipulari poflit , e.

g- ceutefimas. Marq.v. de iure marit. Lib. IL cap. 8. n. j. Et ex eadem ratione collegerunt doftores , ( 1 6. adpellente in

portum carina, adeoque certante periculo , vfurarum curfum fi-

lii , fed tunc debitorem ftatim obftriftum efle ad expungendum,

nomen , nili quod ei dantur viginti dierum induciae ad mer-

ces diftrahendas. Schottel. von vnterJchiedJichen rechteu in Teut-

fchUnd cap. 22. }. 8. p. 424.

§. CCCCXXX1IL

An ( 17. pignori fit creditori carina , nondum inter cfo- ftorcs conuemt , pluribus id negantibus, nifi carina ex pre (Te fit

hira lint oppignorata : StYPMANN. iur. marit. Part. HI. cap. <j- n. f J.

in carina? feqit. STRVK. ad Lauterb. p. 407. et 6 3». et de aclron initefligi

I. 7. 28. at certirtimum tamen eft, f 18. concurrentibus pluri-

bus creditoribus , eos , qui fub lege bodmeriae crediderunt, pri-

uilegio aliquo gaudere prae chirographariis : Stypmann. ibid.

n. J9. nec ire in tributum , fed , qui priores tempore funt , potiores iure haberi , faltim ex stat vt. Hamb. Part. II. tiu 18.

f. 2. quum ( 19. iure Hollaudico praeteratur tempore potire- mus, Vinn. ad PecK. in l I. f. 8. D. de n.tut. foen.lit. a. quod

merito miratur Schottel. ibid §. 9. Nec minus in conferto

eft, ( 20. creditoribus huiusmodi praeferendos efie eos , qui in

conftrucndam nauem pecuniam crediderunt. Hinc Belgae , Een

byl-briej gaet vor bodemerie-brief. * Vl-NN. ad PiCK. ad I. non autem D. de cxerc. a£l. Iit. a. p. 9J.

* Ditferunt ergo quam maxime in- fertur autem fcmpsrilia pecunia, adeo ftrumenu , quae vocantur byibrieffi , vt inter caudas , ob quas pericliian-

et quae dicuntur boSmercybrieffe. Illa tur creditores , qui in carinam nauis ali- enim pertinent ad pecuniam labrican- quid crediderunt, praecipua Iit, fi aci-

dae nauis cauda creditam; haec ad pe fint, qui ad fabricandam nauem cre- cuniam creditam iri carinam nauis. Prae- diderini. Vn>n. ibid.

ccccxxxuil

Vfuras maiores

capit tal- us carina.

Credito- ris Quae

Digitized by Google

DE CONVENTION. ONF.ROS. ALEAM CONTIN. 405

§. CCCCXXXIIII.

Ex eodem principio ( f. 428. I. ) patet , ( 21. ne sponsio- Nes quidem iure Germanico in fe illicitas e(Te ,ac proinde (22.

vel maxime probari eas, quae inter mercatores funt frequentif- limae , quas defendunt Santerna de ad fe cur. et fponf.Part.il.

Straccha</c fponr. rart. III. n. 2. Wehn. obferuat.prafl. voce vret- ten. Sttpmann. iur. marit. Fart. III. cap. 6. }. 60. fequ. quamuis

( 2j. merito deneganda fit aftio ei , cuius vel dolus malus pcl-

lucet , vel ( 24. qui de re inhonefta huiusmodi fponfionera fecit. Stvpm. ibid. .f. 87.

§. ccccxxxv. Si ergo fponlioncs inter mercatores valent : (§.434. 22- ) ne Et maxi-

dubitare quidem fas efi , ( 2 j. quin iuftifiimam omnino cauflam meadfe-

habeant adsecvrationes , per quas intelligimus conuentio- curatio-

nes de periculi mercium , alio transuehendarum , auerfione pro n«-Ea-

certo praemio fufcipienda. * Stvpm. iur. marit. Part. III. cap. rum nJ"

7. n. 262. Ex qua definitione illico patet , ( 2f. tria huius con- tura’ traftus fubfianttam ingredi , confenfum , periculi auerfionem , et

praemium : ibid. n. 2 6$. ( 26. ipfasque prudentiae regulas exigere , vt leges huius contraftus referantur in litteras , quae a

mercatoribus polizza vocantur , quasque accurate defcribit Wer- X-H. dijfertatione de politia.

* Veteres etiam Romanos fimile gibus Franciae , vfi fint litteris adle- quid habuille huic contractui often- curationis ( policej d'ajfurance ) ad dunt Cvlpis. coh.g. Crm. difp. 6. ad Gallos aere emungendos , maxime liK II. cap. tx. §. 6. Io. Loccen. poltqu am , Gallia extorres faCti, in iur. marit. Lib. II. cap. j. §. x. im- Italiam aliasque prouincias (ccelTcrint. ino et Grot. ibid. §. 5. n. 5. Atta- Pluribus ItacC cxlequitur A v c T o R roen ipGus adlecurationis originem vsvvm consvktvdinvmqve maris ,

alii ad lueculum XIII i. referunt , vti Pjr». II. ari. 1. in adia. p. xi8. ex Hert. parocnt. iur. 4 }. fi. 7- alii ad quo luculentillima excerpta dedit Io. ludaeos , qui iain (ub Oagoberto, Phi- Werlhoff. dijf. de polizza. feti. II. §» lippo Augulto et Phihppo Longo , re- 8. p. x&.fqtt.

f. CCCCXXXVI.

Quum itaque haec conuentio confenfu, auerfione periculi.et prae- Quis ad- mio confiet: ( §. 43J. 2j. ) confequenseft,(| 27. vt adfecurationem lecurare inire pofiint , qoicumquc pofliin: confentire et negotiari. St ypm. P°|!it» « ibid. §.1274. ( 28. Vt refte fufeipiatur periculum rerum, quarum certa ell aefiimatio, immo et perfonarum, non modo feruilis condi-

E e e j tio-

Quod pe' riculum

fulcipia-

Oir ?

Quibus legibus ?

406 ELEM. I V R. GERM. Lu. II. Tit. XV.

tionis, e. g. aethiopum Afrorum in Americam transuchendo-

rum , fed et liberarum, * multoque ( 29. magis nauis , et ( 30. mercium illi impolitarum , tum paruarum , tum magnarum ,

ORDIN. adsec. Philippica Art. 4. modo ,( ji. praeuia aeftimatione, a peritis facienda, eae in indicem referantur, nec ( 32.

lint legibus publicis inuehi euehiue prohibitae. Siypm. ibid.%.

286. feqtt. et 343. Groenew. ad introduci. Grot. Ltb. IU. p.

24. ** * Quamuis enim liberi hominis

nulla fit aellimatio : potcll tamen conueniri , vt e. g. pertona a Tureis , vel

piratis capta , certa pecuniae lumina ,

vel lytram ab adlecuratoribus prae- detur pro certo praemio. Formulam

reperies apud YTerihoff. de pahzza

p. 7». vbi quidam fuicipiunt e Ile den rijico en de p<yket van de ptrfoon, die van den Turckfe of barkarife ftcarovtrt mvrkomen mcchie. Totam lormulam

paullo poli dabimus $. 438. *

** Legibus et moribus exdu/ae funi et aliae quaedam res, velua ci-

baria, quae et facile corrumpuntur, Coccei, de adjecur. §. 37. et inter

nauigandum ablumi (olent, adeoque raro eum in finem imponuntur naui,

vt talua in portum veniam. Eiusdem generis (unt flipendia nautarum , mi-

litumque, quae excipit oito. Amsti- lod. art. 10. 1 1. et »0. In rationes

inquirit SrrpM. Part. liti. n. xyf,

Jequ. p. 116. §. CCCCXXXVII.

Ex eodem colligunt, (33. vilius periculi expreffo genere,

e. g. naufragio , adfccurantes de reliquis non teneri alias ( 34.

periculi vocabulo omnes cafus fortuitos comprehendi , damna-

que , quae extrinfecus per vim maiorem obueniunt , non, quae ex vitio rei oriuntur, e. g. (i vinum acefeat, aut ligna a teredi-

ne corrodantur. Adeoque (33. optime fibi confulere contra-

hentes, qui cafus in pol izza exprimant, quos adfecuratores praeftare velint, e. g. aan der zee , vur , vvinde , vrienden, vian- den , hrieven van marque vnd contremarque, van arrejie , en~

de detentie van konigen , prinzen ende heren , ende van olle peri- cul , ende fortuinen , die dar Jouden mogen overkomen , etc. Oro. Phil. Art. 1. Stypm. ibid. f. 335. Werlh. ibid.

§. CCCCXXXVIII.

Quin ex ipfa huius conuentionis indole colligi potefl,(3<r. adfecuratores et certas leges addere polle contra&ui , e. g- vt

nauis certam viam teneat, certos portus euitet , locispericulo-

fis viae peritos, ( piloten ) adhibeat. ( 37. Perinde elle , fiue

praemium ftatim foluatur, fiue promittatur in certum diem .•

ldque ( 38. pro magnitudine periculi intendi poffe , ac in ciui-

ta- Digitized by Google


tatibus maritimis et emporiis plerumque iam tum notum, etve-

luti legitimum efle ( 39. Id quoque exprimendum eife in polizza , cuius hic formulam fubiicere , operae fuerit pretium *. .

* Et quidem quum ratiores fint adfecuraticnes pertonanti" liberarum : formulam huc transferemus , cuius lu-

pra meminimus, ex Wr&LHorrio p.

7*. ct quidem lingua Belgica, qua

plerumque vti folent mercatores in

hoc contractu : H'y ondergefchreuene af- feuradeurt beloven ende btkennen hier-

mede , te verjekeren , tnde vtrfcktrn

«k mus defen aen u K. de fomme van

elk eeit bj oh i hier ondergefpecificeert ,

legent f. fro cento praemie. Dienvol- gonde nemei i wy ajfntradenrt olle den

tijico ende perykel van de perfon von

1 V. fo demfclvtn van de Turtkfe of bar- bmife fee rovert ovtrkomen mochte, tot

mfcn lafle , in diervoegen , dat mgtvall

voornoemden H. op voorfeide reife van

gemelde fee -rovert ( dat Godt verhoede) genomen ver den foude , fo villen wy

affcuradeart , hier on der gefchreven ,

dan fchttldig zyn , fik een onfe getee-

.k ende fomme fonder eenige k ortinge en

lydverhpinge , exctptie , of tegenfpracck,

fi haefi dar tyding foi gekommen, en

ont geinumerrt zyn , aen den brenger

defer poliee promptelyk te betalen, en of dito fi. met minder geli geranetmeert

wierde , ali defe ofjeuranue beiraegt ,

fo fal fulckt ont niet tot vordeel gert- ekent vvorden , beginnende den rtfico

van de u yre aen , dat voorfeide N. ge-

meldte ftkip van N. te ftyl gegaen , en

fil duyren , tot dat dcfeine tot N. gear-

ritieert fal vvefen. St 'aer von wy alie

den 'rtjuo dragen , ende tot onfen laflen nemen i ende verobligeeren ont , in tat

van verlieft of fchade , ( dat Godt wil

verhoeden , ) defe ajjettramie van al-

fwken krachtcn vaerde houden , ait t /van-

ne er dar een poliee in de befle een be- hoorlykjle form over gemaeckt , en by

ont ondertet Vent ware ,/iukr dat om’t

felite tatkomende beydertzyedt in ‘t mi- nifle tuet en fal praeiuJierren. Met ter goeder tromen , finier enigt arg ofte

lijl. Gedaen tot H. den - Anno. For- mulae huiusmodi fublcribere lolent

adfecuratores , exprefla fumma , et

praemio , et quidem (i illud praenu- meratum fit: Ek lan lanften ben tho

freden in deefe ajfeurantit , (de Godt

bcware , ) de fomme van Jooo. M.

Lub. van Caditt p. Hamborg tegent i a.

pro cento , ende bekenne , betaelt te zyn

van den pryft van deefe affeuranue dar de handen van Corneiu Martem. Dat.

Sin nondum (olutum fit praemium :

Etk Durie k Pappe bin tho freden in

defe ajfeurantie, ( die Godt beware , )

fur joo. M. Lub. die praemie a 3. pro

cento gereknet , over dryy matnden tho

entfangtn. Datum. Et fic reliqui quo-

que ordine fiibfcribere lolent , vt ad-

pareat , quantae quisque partis , ct cu-

ius (pe praemii , periculum in f« (in-

ceperit.

§. ccccxxxvmr. Vbi ergo de damno certiores fa&i funt adfecuratores : Effe&w

( 40. omnes tenentur foluere fumtnam , quam fe eum in cafum *4fccu-

foluturos , receperunt, modo (41. damnum extra portum, etf,ui0,ut- fine culpa nautarum, obuenerit, et (42, contra&ui per omnia

fatisfaftum Ct. Vnde nemo dubitauerit, ( 43. quin fi in dolo

fue-

*j8 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XV.

fuerit adfecuratus , veluti , fi fciuerit , iam tum illo tempore >

quo contraxit , nauem periifie , ei nihil debeatur , at ( 44. nec

adfecuratores acceptum praemium lucrari poffint , fi naut* impe-

dita fit , quo minus portu folueret , quamuis ( 4$. eo cafu dimidium pro centenis lucrari foleant. * Ordin. Amst. Art. 22.

* Vocatur e» praemii reftitutio re- florno , eaque peti potefl intra menles quatuor , quando adfecurator non fert periculum , fiue adfecurato merces , quas naui imponere decreucrat, non

tnillic Cnt, fiuc eae iullo ferius nau-

clero traditae Cnt , Cue hiems aliaque

iulfa cauda inciderit , quae moram in- icccrit nauclero > vt portu foluere noti

potuerit. Vid. ordin. adsec. Phi- lippi II. Heg. Hijf. eutidemqtu iiu

mari t. Part. I II. tu. i. art. 16.

§. ccccxxxx. Adiones Quare (4 6. ex hac conuentione plures nafcuntur aftiones. inde na- Nam ( 47. certior de nauis interitu vel alio cafu aduerfo faftus tae. adfecuratus agit aduerfus adfecuratores , eorumque heredes , ad

damnum pro ea pane , quam quifque fe praeftiturum recepit ,

refarciendum. * ( 48. Si quis adfecuratorum fufpedus fit de non foluendo , eidem datur adio ad praedandam cautionem. Loc- cen. iur. marit. II. y. 8. ( 49. Naue impedita , iure repetit

Jraemium , faluo lucro , quod riflorno vocant, ( §. 438. 45.^ Icnique ( yo. naue rebusue faluis , nec praemio foluto , adfecu- ratoribus competit aftio ad praemium , idque , quod intereft ,

fi moras nefiat adfecuratus , confequendum. Weblhoff. depo- lct.za cap. X. f. 17.

* Quum vero bis dare videatur , follen iit A/feurcuri denflben van der qui cito dat , et plerumque maxime interfit adlecurati, vt quamprimum

indemnis praefietur : moribus receptum eli , vt adlecuratores , qui, lacta

denunciatione , illtco repraelenunt pe-

cuniam , detrahere polfint lingulis centenis imperialem vnum , Hamburgi

duo , alibi tres. Werlhoff. ae pom- za Scit. II. §. 16. p. 10. vbi verba toisMsmoitii adfeeur. Hamb. anni 11S77. §. J. adducit : IPann /elude fdliei , /0

€. CCCCXXXXI.

111 ab , da hhorlicher bewei/t da-

van eingebracht , in zwey manath vdt-

lig , oder mit k/trz uri g a. pro 1 00.' ahbald III btzahlen fehuidig Jeyn. His

gemina fiunt ilia in conuentione anni

i(S?7. p. i. Vnd /0 innerhalb z. mona- the van dem dato an , da/t die anfor-

derung gejchch n ifi , die zahlung nicta

erfolget : jalien die zwey pro cento nicht

gekurzct. vverden.

De fru- duura

Sed , ne his conuentionibus nimis diu immoremur , paucis

adhuc obferuamus , (yt. emtionem fruftuum futurorum, quam iam Langobardos pro illicita habuiiTe obferuauimus , { §. 427.)

r.um c“' etiam tione.

Digitized by LtOC

ni*


etiam iure Germanico recentiore efle prohibitam , ordin. polit.

Anni 1 J48 .tit. von verkaujfung der fruchte uuf dem j 'eide , etREFORM. POLIT. Atini IJ77- tit. 19. }. I. Quod quum ob infames darda-

nariorum artes conftitutum fit : facile patet , ( 52. nihil impedire , quo minus futuri fruflus emi poflint pretio , quod tempore

medis iuftum eflet futurum. Stryk. vf. modern. dig. Lib. XVllI. tit. I. /.9.

TIT. XVI.

DE CONVEN TIONIBVS

ACCESSORIIS.

§. CCCCXXXX1I.

SVperfunt eae conuentiones , quae reliquarum firmandarum caufTa repertae funt , quarum quafdam Germani communes cum Romanis habuerunt, veluti pignora et fidei vssiones , quasdam libi proprias, veluti obligationem ad obstagivm , et ad patiendam depraedationem, * de quibus hoc titulo erit agendum,

* Vtimur eo vocabulo, quod et in iv&E ravoAu Langobardico oc-

currere , adeoque gentibus originis Germanicae hoclenlu proprium tuille nouimus. Ait enim fevdista II. Fcud.

*»• Jin. Ei fi domtnut ei iujlmam facere noluerit: potent tum depraedare.

Vbi recliiiime Cviacivs : Ai extre-

mum in eadem contumacia perfeueran-

tem dominum vafalltu poterit defrau-

dare , id eji, grajfan m cum impun-, quxji omni tide Jotutus , vt contra, fi vajallut rebitit et contumax efje perfe-

ueret , ex uirticonfiiltorum lententia apud Kadevicvm et Gvnthervm , rei va-

falii direptioni adiudicatur. Et Cvia-

civs quidem in animo hab'. i: locum

Kaui VICI, de gejl. F.tdr. i. Imp. lib.

It. C.tp. 7. qui Fridricum de ccnfilio ac femeulia iurcconlultorum lanxifle

rHen , vi na e.ut pfibfitehtur , et do-

mui dejhrc,.tu, , qui pacem tutare et Heineccii Liem, luris Gcrm.

tenere noluerit , et leget patii non fer-

uet. Id enim ita expreifit Gvnthb- Rvs in Ltgurtno Lib. Vlll. v. <Sj>8.

Qui pacti iurare modum , fotmamqtte tenere

Improbut abnuerit, quae pofj Zlet, omnia vulgo

Diripienda patent, euertendique pe-

natei.

Quemadmodum vero hanc depraedationem inuitus patiebatur dominus

contumax : ita non deium exempla, quod quis iu eum calum. Ii in mora lolucndi futurus fit , creditori per mo-

dum f.adli conceflcrit facultatem Ic de-

praedandi , relque fuas impune diripiendi : de qua conucmione , Ger-

manorum moribus maxime concinna, hic loquimur.

F f f §. CCCCXXXXIII.

Conueti- tiones

acceflo-

riae va-

riae.

r

Pignora rerum

immobi-

lium a-

p uti acia conlliiu- ta.

Moris huius

probatio.

Pignora

folle m- «itet tradita.

/

410 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. XVI.

§. ccccxxxxiii.

Pignoris ius, quale iure Germanico fuerit , iam fupra fao loco vidimus. Iam de conuentione , qua pignus conftituebatur, dicendum : vbi id tantum monemus , iure Germanico non va- luifle oppignorationem rerum immobilium , nifi ea apud afta , vel coram iudice, eflet fat^a. Quum enim rei oppignoratae dominium moribus plerarumque gentium ad creditorem tranfiret , adeoque oppignoratio a venditione cum pafto de rctro- uendendo parum difereparet; ( %. qiq. fequ. ) venditiones au-

tem rerum immobilium lemper fere apud afta et follemniter fie-

rent : ( f. 394. ) fieri non potuit , quin et oppignorationes , non nifi a iudice firmatae , rite faftae viderentur.

f. CCCCXXXXI11I.

Id tametfi ex legibus antiquis , quae de pignoribus pauca fanciunt , tun luculenter probari nequeat, nifi quod lex Lan-

gob. Lib. 17. tit. 21. p. 18. meminit wadiae, * in pr at (entia regis , vel indicis , feu liberorum hominum , qualicumque modo

datae : tamen (altim iure Francorum pignora non aliter conflituta elfe, inde non abfurde coliigit Schiltervs F.xerc. XXXIII.

§. 7. quod et hodie ille mos obferuetur in Gallia, tefiante Choppino de morib. Parif. Lib. 177. tit. 2. f. 20.

* Wadia, wadii vel waoiae , imperatoris in placito generali itt/liiiam modo fideiulforcs erant , modo pigno- faciendi. Poltcriore chkon. Lavsish.

ra,et quidem non modo, quaelda- apud Frp.he*. Jeript. rer. Oerm. T. I. tim dabantur, veluii arrhae , in (ecu- p ■ IJ4- Ornatum tahJiaPtcum vaoio titatem eius, qui fieri quid llipulatus expojuerat. Kt piullo poli p. 1 43. Cru- erat, verum etiatn quaecumque in fe- cem quoja auream in vadio .xfmtnt- curitarem crediti vel tradebamur, vel dam conceffu. Eft autem vadium vel

obligabamur. Priore lenlii charta vt- vaduun a vadibus dirrtum, quali vadi- tut Aiamanmea 90. apud Goldast. monium. Vid. Ca*. dv Fuesn»

Tomo 17. p. 57. Pnfl hoc te flamonium gi jfar. Lat. Tom. III. p. UJJ. et

dedit Odelha<tui wadivm r’o croho mif- Gonzalez Tej.lez ad cap. 1. X. de

fo, vt ejjet paratus in praejentia domini l'lgn'

$. ccccxxxxv.

Quin vti aliae conuentionfes . quae traditione abfoluuntur ,

cum follemnitate aliqua erant coniun&ae : ita idem etiam in pi-

gnoris traditione videbatur necefTarium. Hinc faepe «ungun- tur pignus vel tradium e t andclangus. For M. Lindenbi.

CLXXXIII. Per meos vadres ( leg, spadios ) et andelangos. Et in

char-

DE CONVENTIONIBVS ACCESSORIIS. <ju

charta Heccardi , Comitis Auguftodunenfis , apud Car. t V Fhesne , ibtd. Sicut per injlrumenta chartarum vobis tradidi et per

quadium et andalugumf lege andalangum. ) Ex quo loco fiir.ul dilcimus, non temere quidquam alicuius momenti eppigrorafic n aiores

noftros , quin litterarum monimentis id , quod gtflum' eflet , con- fignarint , quod eos et in aliis contra&bus fecifle , iam fupra obferuauimus.

f. CCCCXXXXVI.

Frequentes quoque inter Germanicas gentes erant fideivs- Fideiuf-

stONES, i. e. conuentiones , quibus quis alterius accedi bat obii- lore*

gationi , feque , quod a debitore principali non praeftaretur , ̂uemin praefliturum pollicebatur. Hanc qui in fe fufcipiebant oblga- tionem , et ipfi tradit , nec non fi a rcp. darentur , gijtles

( Geifel ) vocabantur. Et quidem non folum in creditorum fccuritatem dabantur fideiuflores , verum etiam de iudicio fifii.

Quoties enim quis in ius eflet vocatus , aut criminis acculatus :

vadibus vel fideiufforibus datis cogebatur cauere , fe ante certum diem adfuturum , * ceu multis teflimoniis demonfirauit

Car. dv Fresne glojf. Lat. voce fideiujjores pag. 42 6. Si fideiullores dee flent , in carcere habitare reum oportebat. Capi- TvL. PtPiNl reg. Ital. cap. 3 6. apud DV Fresne ibid. pag.

427. * Hoc quoue* faciebant iuiiices , re, aut fideiufforet tollere praefunteret.

dicebantur fioeivssores tolli Rt. Exempla exllant innumera. Vid. Mar-

Hi nc irequenter fibi de priuilegio pro- CVLP. Ltb. I. form. j. 17. »8. Mu. (picabant eccJetiae , ne quii tudtx ea- donat, pior. cap. 1 4. diploen. Btlg . Lib. rttm fundat ai audiendai altercationes t. cap. 6. 10. 11. Ltb. II. cap. t. 10.

ingredi , freia de qtubmlibet caujjii exi- donat. Bclg. Ltb. 11. cap. 7. 1 1. ct alibi

gere , Mt manjiotuu vel pot ata j face- palCm.

§. CCCCXXXXVII.

Ceterum obligatio fideiufloris apud Evrgtodiones erat ipfo BurSun* iure fubfidiaria. Neque enim prius ille conueniri poterat, quam excuflus eflet debitor principalis , et fi creditor prius pignora a eo itr;_

fideiuflore cepiflet , quam a debitore principali , ille in duplum fle obii, tenebatur. Lex Bvrg. addit, cap. 7. Quin ne tunc quidem gabam

abfcille obligatus erat , fi debitor non foluendo eflet , td libe- ̂ deiuiSj- rabatur , fi illum creditori veluti noxae daret. * Lex Bvrg. re$- tit. 19. /. 7. Multo minus ad heredes tranfibat fideiuflbrum

F f f 2 obii-

immo nec

Franci.

Reliqui

Germa- ni iii

non dabam beneficium

ordinis.

Quod principium et Sasone»

retinuerunt.

413 ELEM. IVRIS GE RM. Lib. II. Tit.XVI.

obligatio , fed , iis iudicem interpellantibus , creditor cogebatur liberare fideiufioris heredes , aliofque fideiuffores-a- debito-

re accipere. Lex Bvrg. tit . 83. $. 2.

* Ita et apud Langobardos fidciuf- fed in oiiuplum , tenebatur. Off agili for interpellatus poterat a debitore pi- enim eft mulcU octupli , quemadmo- gnora capere, eaque ofierre creditori, dum nouigilJ , mulAa , qua reut rei quae Ii debitor vi lurripuilfet , ad oflo- ablatae adlimadonem nouies praefta-

gi/Jjid ell , non, vu Lindenbrooio re tenebatur. Car. dv Frssnb glof- m gtojj. hac voce videtur, in duplum, Jar. L as. hu voci bus.

f. CCCCXXXXVIII.

Paullo benigniores etiam fideiuiroribus erant Franci , qui

optionem quidem faciebant creditori , fideiufTorem , an debitorem principalem conuenire mallet at , femel pulfato debito-

re, aduerfus fideiufTorem eiufue heredem nullam amplius aftionem dabant. Capit. Lib. VII. §. 334 .edit. Balvz. Quod ali-

ter fe habere iure Romano , ex /. 23. et I. 28. C. de fideiuff. docuit Schilter. Extrc. XXXXV1II. §. 21.

f. CCCCXXXXVI1II.

Aft reliquae gentes Germanicae tantum abeft , vt vllo modo pepercerint fideiufToribus , vt optionem darent creditori ,

hos , an debitorem principalem pfius conuenire mallet , non conceffo fideiufforibus beneficio ordinis vel excuflionis. Luculenter

hoc patet ex conftitutione Ottonis II. Imp. apud Goldast.

confi. imp. Tom. III. pag. 309. et collecl. confuet. ex leg irnper. par 166. quam emendatiorem protulit Schilt. Exerc. XXXXVili.

f. 19. « 22. quippe quae fideiufTordm non vult vti exceptione ordinis vel excuflionis , fed probare eum iubet , debitorem prin-

cipalem foluifle. Vade refte Hert. paroem. iur. Lib. I. par. 94. huc refert illud *roAv3yvAA>!T5» : Den burgen mufs man. wurgen.

§. CCCCL. Nec alia eft Ivris prov. Sax. Lib. IIL Art. 83. fenten-

tia, cuius verba ita fe habent: IVcr biirgen fetu alfo , dars er

felbft gelten will, oder feine biirgen vor sim ; mag ers vollbrin-

fen oder bareifsen , dafs er es felb/l gegohen habe , er hat feine nrgen gelediget. JVer aber burge trird vor den andern , vnd ge- lahet ein befcheiden geld feibfl zu gelien, das mufs er vollbr ingeri mit

/

DE CONVENTIONIBVS ACCESSORIIS. '413 *

tnitt gezeugen , dafs er es gegolten hat. Quae totidem paene verbis repetuntur in Weichb. Art. 31. Itaque vel debitor con-

ueniri poterat , vel fideiuflor, et neuter liberabatur , nifi liquido probaret , nomen ede expunftum. Beneficii vero excuifio-

nis nec vola nec vefligium cxflat in toto illo iure Saxonico.

§. CCCCLI.

Ad IVRis Alamannici auftor cap. 32J. vti beneficium Specula* diuifionis ex iure Romano in colleftionem fuam iranflulit , id- tor Ala-

que tribuit einem meifier , der da haijfet Adrianus , der landre- n'lnou*

thtes viel gemacht habe : ita non obfcure , et beneficium or- ” *?en®" dinis competere fideiulloribus , tradit verbis : vnd hat er nitht

zu vergelten , des burgen fte da worden ftnd , fit miijfen felbjl gei- diuitio- ten. Ita editio Meichsneriana, et Goldastina cap. 327. ni» me* In codicibus enim MSCC. ea verba defiderari, obferuat Schil- minie

ter. Exerc. XXXXV11I. f. 2$. nec ea reperiuntur in editione

BerGeriaNA pag. 17. nec in SchanNATIana cap. 164, pag. 264. vt refte inde colligi polle videatur, voluifle quidem huius li-

bri auftorem id ius peregrinum inuehere in Germaniam, fedid

vifum non effe publici laporis, ac proinde ea verba in pleris-

que codicibus elfe omifla. '

§. CCCCLII.

Progredimur ad obligationem ad OBstagivm, Germanis obliga- propriam , qua vel fe ipfum obdringebat debitor , vel vafallos tio ad

fuos , vt , nomine ante certum diem non expunfto , interpellati obfta- ingrederentur diuerforium publicum , neque inde prius exirent , g>um quam creditori fatisfecilTent. Quam obligationem vocabant das

einlager , den einritt , die leiftung, vel leijlmahnung , eaque tam digna videbatur Germanis , vt eam pignoribus et fideiuuoribus longe anteferrent.

§. CCCCLIII.

De origine huius confuetudinis Schiltervs de iure obftd. £lat ori- cap. 11. §.3. certiora adferre non potuit, quam quae reperitg0ana apud Besold. thefatir. pratt. voce leifiung. p. J84. vbi ex libel- Benhol-

lo Fr. Io. Pavlh fchimpff vnd ernft tit. von den buUern cap. do Z*- 161. adducit locum: Das recbt erdacht vnd funden hat dem rm£en^- adel zh leyd hertzog Berchtold von Zdringen : wann der adel ihm

’ ztreen John mit gifft ertbdt hat , vnd vergeben , die zu Soloturn r

F f f 3

Contra- rium

olle odi- tur ex

monimentis

eoae ais.

Nec non

ex anti-

quiori- bus.

414 ELEM. IVRIS GERM. JLib. II. Tit. XVI.

im farch liegen , zu S. Vrfulen > 4 Is Felix Hemmerlem davon

fchreibet. * * Quae Felix Malleolvs ea dc ringenfium familiae his paucis verbis

re fcriplcrit , ignoro. Eius enim Icri- delcribit : Pofle j okiu B.rchioldnr , et

pta » Baliieae edita, non lime ad nu- duot filios reliquit , quot nobuct minaris nut. At Filix Fabee hijl. Sumor. Burgundtae veneno peremerunt , ei ita Lib, 1. cap. lg, apud Goldast .fertpt. poujlas tHorum et germen exterminata

rer. Sum. p. 74. interitum lliultns Za- funt.

§. CCCCLIIII. Sed quidquid hac de re frater ille Ioannes Pavllvs et

Felix Malleolvs fcripferint : nihil veri tamen inefle huic fa-

bulae , facile poteft demonftrari. Berchtoldus enim ille , qui filios, vxoris et ordinum Burgundicorum fcelere , amiiit , fuit eo

nomine quintus, idque accidit inter annum Dionyf. I2tj. et 1218. Gvillimann. Habsb. Lib. VI. cap. 2. p. At eodem

tempore iam iuris obfiagii meminit specvli Saxontci auctor Lib. 11. Art. 1 1 . Hunc er auch ienem gelohet davor einzureuten: er ift des cinreutens ledig : aber nicht aes geldes , noch der Jcbuld , da er vor einreuten folt. Nec minus iisdem temporibus , immo ante illa tempora, puta anno 1212. huiufinodi patio obfiagiali fefe obfirinxerunt ipfi principes, Otto UII. Imp. Theodoricus, Misniae Marchio , Albertus , Marchio Brandcnb. et Ludouicus ,

Dux Bauariae, ceu patet ex diplomatibus editis a Ioach. Ioann. Madebo/» antiquis. Brunfuic. num. 10. 11. et 12. Quis vero

crediderit , ius , m extremo Burgundiae angulo in odium nobilium inue&um , vno momento ita fefe probaffe Germanis

omnibus , vt vbique in Germania , eodem fere momento , ino- lefceret ?

§. CCCCLV. Quin tantum abeft, vt hac occafione, et incunte demum

faeculo XIII. in Burgundia inoleuerit haec confuetudo , vt iam anno 1180. monachos fefe obftrinxifie ad obftagium, no- tilTimum fit ex cap. 9. X. de iureiur. Quin GviCHfcNONlvs in

bibliotheca Sebufienfi ceut. 1. n. 24. exhibet exemplum , quinquaginta annis eoocham illam anteuertens. Anno enim Mf6.

Guilielmus et Roftagnus de Sabrona Raymundo Berengarii

promittunt iurati , fe venturos in huius potejlatem , vel nepotis eisu , vel eorum , qui locum earum tenuerint , ad de-

DE CONVENTIONIBVS ACCESSORIIS.* 41*

certi Jiet , ex quo ab illis commoniti fuerint , ve! illud fciue-

rint , in Volubricis infula , fient vndique circumclauditur Rkodang,

ita tamen , quod ibi fecuri ejje debeant a Raymundo , eiufue homi-

nibus , per omnia, praeter OSTATtcv 1 tenendum, fine huius en-

ganno , quod inde aliquo modo non egrediantur , donec foluta fint

decem millia /olidorum Melgorienfii monetae, fine Raymundi en- gattno. '

§. CCCCLVI. , .

Merito ergo dixeris , antiquifiimam hanc efTe Germanorum Hlc m<* confuetudinem, nec rationem fui (Te SchilTerO ibid. cap. 1 *•

f, J. et Strvvjo hifl. iur. cap. 6. f. q6. huius moris originem manua_

referendi ad ius manuarium Germanorum , a faeculo Xlll.po- rio.

tiflimum ghfcens , quocum nihil commune habet ius obflagii.

Potius vera origo repetenda eft ab incredibili Germanorum

fide, qua omnibus aliis gentibus antecellere fludebant. * ( §.

377- i<S.)

* Et hinc nobiles potiifimum , quibus promiiTum bey dihiher e fere vnl

wort vel catinlliers-peurole pro iureiu-

rando erat , (e(e ad obftagiuin obllrin- gebant, quum plcbcii potius iureiurando , pignoribus con (litutis , datisque fideiuiToribus , lecuros praedarent eos, quibuscuin contraherent. Exftsnt ta-

men et ciuitatum chartae, quibus hae

eiues aliquot obligant ad obftagiu n. Talis eft illa ciuitatis Francofurtenfis ,

fcripta anno ijfiS. apud SfHKfNB.

ftleCl. iur. et hifl. Tom. / p. <s+6.feqti. vbi limatus Iudaeis dat hdeiullores

(biirgen uni Oifet, )Sifridum de Para- dilo , Scultetu.n , Conradum de Glau*

borg, lacoYi m Klobclauch , Conra- ,du n de Levvcnftcin , protnittitque ,

alfo vrannt /k gemam t verden , tam v tege n andttn la itn, odor iren erben, aiir iren boien z» httfte oiir zu hoffe , oiir muni xeidef mun: , fi: foilent ztl flont vnverzehtichen blnnen acht tagen nach

der trjien manunge zu Menze infaren

in gifch neit in ein offin herberge zu Msnz , is pe die vorgenmien ltden innttfent, etc.

f. CCCCLVII.

Ceterum vel ipfe debitor fe obligabat ad obftagium , id yc| ipfe quod potiifimum equeflris nobilitatis viri , immo et comites debitor , aliquando faciebant , ceu praeter exemplum Guilielmi et Rofta- velfide-

cni , paullo aute ex Gvichenonio adlatum , ( §. 4ff. ) ’“n'ores docet diploma Dietmari de Witerflete apiM Schilter. in ad- e‘u,s,j.ve* dend. ad dif. de iure obftd. p. IJJ. vel debitor vna cum fide- obfta- iu lloribus qutbufdam, quo pertinent exempla Balduini de Wen- gium den apud Meibom. not. ad Leu. de Nortbouc chron. Marcan. p. obftriifti» 4u. et Schilter. ibid. p. IJ4- denique vafallos fuos ad

ofcfta-

Obfta-

gium

conium

dum

cum co- miflaiio- nibus.

Obliga- tionem

ad ferendam

deprae- dauo- nem.

41 6 ELEML IVR. GERM. L i s. II. T i t. XVI.

obftagiurri obligabant, * vti apud Mades. ibid. et ScHILTEB. Extrc. XXXXVI1L §. 22.

• Eo iure inprimis gauilos eilelu-

penoris nobilitatis viros, redeobfer- uauit dodilUmus Io. Au. Kofp de iure

pignor. §. i. p. 'f. idque probauic ex charta Fridrici, Reg. Rom. et Lupol-

di , Aultriae Ducis, anno Ijij. Icri-

ptae apud Sekckenb. /r/rff. iur.ethsft.

Tom. II. p. »7j. So Jolten die vurgt- fchriebeneu burgen , W enn Jit gemanel

werden , r.on ime , oder von fiinem ge-

wijfrn botun , rechte grifeljchajfi Imjteu

zu Reiilingtn oder zu Hevenflats , zu

Rottenburg alie, \eann Grane Rttdolff

von Hohenburg , der Joll zu Reitlingtm

lailfen. Wdtfcr auch der vorgenannten

burgen die herrn fein felber nubs laflen

volte , der joti cinen erbaren knecht mit zwtyen pferden legen ann fein JUtt.

§. CCCCLVIII. Obftagium hoc cum maximo eorum, qui ad illud obftri&i

erant , incommodo erat coniun&um. Suis enim impenfis in illo diuerforio viuere tenebantur, quod innuunt verba apud Gvi-

chenonivm : fine vefiro enganno. Quin non modo ipli ibi fuis

fumtibus viuebant , fed et quotidie cum illis pro lubitu epula- bantur creditores, tam laute excipiendi a debitoribus, vt vel

maxime huic oneri fuccumberent , et ad mendicitatem redige-

rentur. * * Hinc idem Fu. Ioannej Pavl-

Lt , ex quo quaedam decerpfiilc Be- soldvm diximus, ait, KoflUche mM

heijjm gicfelmahl, da man ttwaaujfein

fladt , oder aujf einen edeimann , mit einem reifigen Itengfl leijlet. Die ejjen kofl- tiche mabl , dormi daft grojer k oflen

tutfgang , dafi mon ftc deflo fiterderii- chcr bczahl vnd aujtricht : varumb dann

man leiflet. Et1.Evot.ot 4 Noxthove

chron. comit. Mare. p. 380. catum hoc

conlilium eil : Et Ji quando ex quocum-

que vos oportet mutuum contrahere ,cauete t /abit ab mutuis v jurariu , m quantum

poteritis , et maxime ah diu pericutofls mu-

tuis , et damnqfts , pro quibus vos oporteat multitudinem fliciujjbrum ponere ad

combstvs , fletu in Loionta conjueum 1

efl Jieri. Hutusmodi enim debita mortuorum debitore 1 creditorum fuiuuuns

feruiiuti. Scriptum et} enim in libro fit- pienttae : Qui accipis mutuum , fermu efl

foenerantit.

f. CCCCLVIIII.

Quemadmodum ergo Germani licitum fibi exiftimabant , fe ipfos oppignorare pro aere alieno , addit. Caroli M. ad LBG. Sal. §. 8. lex Langob. Lib. 11. Tii. 34. §. 1. feque vel ad

obftagium , obligare, immo et famae atque exiftimationis periculo aliquid promittere: ita non mirum eft, debitores credi-

toribus fuis etiam dedifTe poteflatem inuadendi res fuas , eafque pignorandi, vel diripiendi, fi in mora foluendi effent futuri.

Quae

* . /

Digiti?ed b’

DE CONVENTIONIBVS ACCESSORIIS. 417

Quae ipfa eft obligatio illa ad patiendam depraedationem ,

quam fupra , ( §. ̂2. ) propriam Germanis fuiffe , monuimus. i. CCCCLX.

Huius pignorum capionis mentionem pafitm faciunt leges I.(ernil“* Germanicae , fed ita , vt ob infignem abufum eam non aliter , quam auftore iudice , fieri patiantur. Vid. lex Wisig. Lib. V. tit. 5. §. 1. lex Baiwar. tit. 12. cap. 1. lex Alam. tit. 85. lex Langob. Lib. 11. tit. at. f. 1. fequ. Sed id for* tallis de eo cafu eft intelligendum , fi quis creditori hanc pignorandi licentiam pafto fingulari non concefterit. Alioquin enim vix dubium eit , quin ante inueftum in Germaniae tora iuris Romani vfum vnusquifque fe huiufmodi pafto obftringere potuerit , quum id ne ipli quidem Imperatores facere dubita-

ri nt , veluti Ludouicus Bauarus , tefte charta. A. 1315. * apud Lerch. von des reicbs ritterL herkomm. Fort. I. p. j. et ill. de

LvdewIG. diff.iwr. Rom.etGerm. de donat. dif. 1. cap. 4. §. 6.p. 2J.

• Meretur ea et hic integra i egi : Ish Gottfncd Paider , F indom an dem

Rheine , des hochgebornen kerrn , hem

Ludeyrigm , des RSmifchen Konig t, vnd

herrn Rudoljfen , des eilen Pfalz-graffen hey Rhein , vnd Hertzog in Bayern, verricht vnd thun k und ailen denen, die

diefen hrieff tutfehent , o der horent lefen ,

dajs ich von meiner vorgenandien herrn

vegen h.m gelobet lacob Lerekiln von

Diirmjlein fechzig pfnnd heller. Vnd fi

fili er ieizund vmb dienen meinem vor-

genandten herrn , dem Kbnigc. Die vor-

genandien heller fili man dem vorge -

nandten Iacoben gehen auff JanCl Geor-

gen tag, der nu nechfl k ompt. Gebe man

aber vorgenandien lacob das varge-

nandis gtld nichs mtf das vorgenandte

ziel : fi mnchte vnd fili der vorgenandte lacob mcinen vorgenandien herrn, den

Konig , pfenden , vnd dijpfand trei-

ben vnd fiihren in meines herrn , Hert-

zog Rndolf vejien , ohne feinen zorn , vnd ohne feiner arme n leuth zorn. Itare

es aber , dajs der vorgenandi lacob mei-

nen vorgenandien herrn , den Konig ,

nichi mochie gepfenden , ohne alles ge-

fehrde , fi mdchte er , vnd filte meinen Heineccii Elcm. luris Germ.

vorgenandien herren , Hertzog Rudol-

ffcn, Angreifkn ( en depredationem! )

vnd pfenden ohne feinen, vnd feiner armm leuth zorn. Vnd daruber zu einem

vrkund , fi gibe ish ihme diefen brief mit meinem infiegel verfiegelt , der Word

gebtn , da man von Qtrijli geburt zahlte dreyzcken hundtn iahr , vnd darnath in

dem funjfzehcnden iahr , an dem nachflen dienflag nach Bartholomaei tag. Plu-

ra huius generis mira diligentia collegit dodiffimus Io. An. Kopp. de iure

pignor. conu.nt. apud Germ. vbi §.4.

ollendit , quodnam dilcrimen iit inter ivs ehbaterticvm Romanorum,

de quo (ingularis exftatCHRisT.WlLO- VOGEUt dijjerlatio, et hoc ius pignorandi conucntionale Germanicum.

Deinde $. f. vfum huius pignoratio- nis ollendit in tranla&onibus , §. 7.

in mutuo et hypothecis , §. 8. in re- trouenditionibus , j> p. in emtionibus venditionibus, et eukbonibus promit

fis , §. 10. in locationibus conductio- nibus, §. 11. in conduftionibus vil-

laribus, ( landftdeleyen , ) §. ia. in

contraibas vitalitiis , f. 13. in do-

nationibus piis , §. 14. in contratfibus

G g g feu-

*i8 ELEM. IVR. GERM. Lib. IL Tit. XVI.

leudalibus, f. tf. in delidis, ac de- quorum etiam m:>ntiflam haud poe-' nique inlequenribus paragraphts in nitendam lub finem adurcit. Prodiit vfum hodiernum huius iuris erudite dodiiTumun hoc iuris Germanici ipe- inquirit , omnia haec illullrans ex cimen Fraueof. ad M- en. 1735. chartis ct diplomatibus medii aeui ,

§. CCCCLX I.

Si ergo ipfum Romanorum Regem tum non puduit , eque-

uatTob- ̂ r‘s nobilitatis viro , cui ne ex mutuo quidem , led ob praefti- rtrinxe- ta feruitia , fummam mediocrem debebat , poteftatem dare pig-

rum. norandi , refque fuas inuadendi diripiendique : ( quemadmodum et Carolum 1IH. Imp. non puduit ciuitati< Geilnhufanae fefe ad

obflagium obligare: Hert. de iurifpr. cauente #.9.) nemo profefto dubitauerit , quin multo minus huiufmodi paflis fe ob-

flringere dubitarint alii inferioris dignitatis homines. * Et hu-

ius quidem moris originem reffius , quam obftagn , repetere licebit a iure manuario , quod iis temporibus et priuati libi adro-

gabant. Kopp. de iure pign. conuent. f. 4.

* Sane in ipfi etiatn Gallia morem guerra , quod , doti/ treugis vel aifccu-

hunc pignorandi manuque libi ius di- ramenta , Jecundum conjuctudimi lac o~

Ctmli intuluille , patet ex fragmento rum duraturis , per annum , et anno fi-

regefli veteris Parliamenti apud Car. nuo', iterum conunuetuw et frorogen- cv Krpsni gloJJ. Lat. voce guerra regis: tur , omne/ altae guerrae ctjjeni , donec

Rex arreflum pro communi vtilutue et guerra regit fuerit finita, hem quod

neeejptate regui Jui fiaiuit , quod , duran- gagia bflli nullatenus admittamur, te gturra fiu , nulla alia fiat in regno , Jed quilibet in curtis regis etjubditorum ius

et fi forte inter aliquot iam mota fit fuum via ordinaria profiquatur.

§. CCCCLXII.

Immo et Itaque multo magis vnufqu>fque fe obligare poterat ad alias

in”‘ poenas conuentionales , veluti inpamiae , proscriptionis , wofai- amissionis omni vm bonorvm. De poena conuentionali infa-

ptionem , miae iam fupra quaedam monuimus, ( Lib. I. )■ 412. * et Lib. inediam. II. §. 459. ) quibus nunc addi podunt, quae ex charta Waltho-

ri , pincernae de I.impurc , anno 1217. feripta apud tlkiftrem

Lvdewig. reliqu. AfJTC. Tom. II. pag. 222. attulit laudatus Io.

Ad. Kopp. de iure pign. conuent. $. 2. p. 4. qua fefe obligat

Waltherus , fi quid contra datam fidem faflurus Iit, fe futurum

exlegem , quod in vulgari dicatur ecbths vnd rechtlos , et omnia ton.i fu a , tam propria , quam feudalia , vacatura ejfe collationi

domini Imperatoris , « alia feuda , quae ab aliis habeat , reuerfu-

DE CONVENTIONIBVS ACCESSORIIS. 419

rd dd ipfos dominos. Quin idem laudatus Kofpivs adlato exem-

plo probauit , ad inediam et ferias efuriales lefe aliquando ob-

ltrinxiile eos, qui fecuros alios efle vellent. *

i * Id quoque probauit ex diploma- ficus fecerint , pro qualibet vice tranf- te vel decreto Henrici , abbati» V ol- gretfumi Juae vna fima jeria fiqurme ,

kerodenlri , Icripto anno njp. apud fini m pane et aqy* , diJpenjMienc

illullrem a LvdewIG reltqu. .MjiC. quacumque non oltjlasitc.

T 'em. I. p. j«i. quo cauetur ,vi, qui

- §. CCCCLXIII.

Itaque ex his iam fatis intelligitur , I. Germanos oppigno' Confedb- rari res immobiles vix pallos elle , nili in iudicjo , et accedente

magiftratus confenfu. 1 1. Eofdem fideiulTores ad foluertdum

lfridiffime obligaffe. III. Cuiuis licuilTe , fe ipfum vel ad eu- Uemionl- ftodiam , vel ad obftagium , obligare , nec non IIII creditori bu, ,aef. facultatem dare vel pignorandi , vel fe depraedandi , fi in mora foriis,

foluendi futurus fit.^

§. CCCCLXIIII.

Quemadmodum itaque Germani veteres vix oppignorari Pl^non< padi funt res immobiles, nifi in iudicio , et accedente magirtratus coirfenfu : ( f. 462. ) ita non mirum eft , ( 1. idem et hodie

requiri alicubi, veluti ivre Saxo Mico, part. II. conflit. Sax. libu>con-

2}. Itemque ivre Lvb. Lib. III. tit. 4. art. 1. ivre Hamb. ftituun-

Pdrt. II. tit. 4./. 4- et Viennenfi Gail. obferu. Lib. II. cap. 25. tur -*puci ». io. Nec minus inde reddetur ratio , ( 2. cur et in terris

Prulficae ditionis hypothecae referendae fint in librum lingula-

rum iurifdi&ionum publicum , ( in das grund- ind hypotheken- buch) et nifi id rite faftum fit, eae nulla praerogatiua gaudeant.

Kom. Prevss. hypothbk. vnd comc. oron. p. j. Cur , ( j.

omifla ea foliemnitate , alibi plane nullius etfeftus fit hypotheca priuatim conflituta , alicubi lifdem eife&ibus gaudeat f ac

pnuata , adeoque publicis omnino pollponatur. *

* Sic in Saxonia electorali hypo-

theca immobilium , priuatim coniti- tuta , effectum habet aducrius debito-

rem eiufue heredes , non aducrius

ternum poluliorem , immo nec aduerfus reliquos creditores , qui eam

querela nuUitatis potiunt impugoaxc.

Constit. Ave. XXIII. Pari. V. At

iure Lubecenlium hypothecam , priuatim conflitutain , etiam a tertio

poflcflum adlicere fundum , liatuit Mr.v. ai tur Lubec. itui. u. cq. Jrqu. Quod et in terris Pruliicis obtinere , nemo dubitat.

Ggg 2 §. CCCCLXV.

t

e

i

420 ELEM. I V R. GERM. Lib. II. Tit. XVI.

f. CCCCLXV.

Fideiuf- Quumqne Germani fideiuftores ftridiffime obligarint : (

paflim Je 4^2* 2' ) ‘aci^e aniniaduertes , ( 4. cur et hodie beneficium or- negjtum dinis vel excuflionis ex multarum vrbium ftatutis ceflet. Sane be.iefi- ( y. Schiltbf V8 Exerc. XXXXVIll. f. 23. id non modo de fo-

rium or- ris mercatorum obferuauit , verum etiam (E. de ftatutis Veneti*»

dinis. Florentinis , Lucenfibus , Noribergenfibus , Auftriacis , Hifpani- cis , Dithmarficis , Lubecenfibus : quamuis ( 7. quod ad ius Lu-

becenfe attinet , ei plane alium fenfum tribuat Mtv, ad' Part. 111. tit. y. art. 1. n. 34, fequ. ac ( 8. faitim Stralfundi et in aliis

Pomeraniae ciuitatibus , quibus fandior alioquin iuris Lubecen- fis cuftodia eft , id beneficium fideiulToribus non denegari >

obferuet.

§. CCCCLXVI. Vd et fe- Ex eodem principio reddenda eft ratio ( 9. cur ne SC.

minis >■>- quidem Velleianum et authentica ft qua mulier C. de SC. Velle- -

to-ceden. ,4W< in Germania vbique profit mulieribus, pro aliis, fiue extra- nbus vfuj nejs ̂ gue maritis , intercedentibus. Id fane luculenter et ex

Iriiiii ’n^'tut0 demonftrauit illuftris a Lvdespig., in dijfer lationibus de SC. Velleiano in Germ. exfule. Malae 1720. vbi dijfert. 2. diff. 2.

pag. 1}. fequ. eam in rem adducit ftatuta ac leges Noribergen- fium , llamburgenfium , Lubccenfium , Colonienfium , Lunebur-

genfium , Hafforum , Nordhufanorum , Mulhufinorum , Holfa- torum , Serueftanorum , aliaque plura, quae veluti ex compado

mulieres denudant illo praeftdio , eafque non minus , ac mafculos, fi iuftae aetatis fint , promiffis ftare iubent, tantum abeft

( 10. vt eorum, quae eo nomine foluerunt , repetitionem illis, concedant.

s- CCCCLXVIL

Obftagk Quod rariores hodie in Germania funt obligationes ad ob- <fu;mdo ftagium , non tam iuris Romani fandionibus tribuendum eft ,

»n Gcr» qUam infigni iftius confuetudinis abufui. Videbantur enim bac-

™‘>"u ? chanalia , et fumtibus miferi debitoris quotidie epulis et comef-

u lationibus indulgebatur , eoque fieri non poterat, quin ille ad incitas redigeretur. * Itaque ( 1 1. ifte mos abrogatus eft pri-

mum in Saxonia , Parte 11. conflit. D. Augufli 22 ■ deinde ( 12.

quum antea in REC. imp. anno 1^48. tit. von wucherlichen con- tratfen non obfcure probatum eUcc illud ius obftagii , modo ,

qui

* *

DE CONV ENTIONI B VS ACGESSORIIS. 4ai

?ui fe ad id obligauerant , non extra imperium evocarentur t 13. triginta fere annis poft, nimirum in REC- imp. i J77. tit. 17. illud ex imperio plane profcriptum eft.

* Hinc in obligationibus ad obfta-

gium diferte ea exprimebatur conditio , ne luntribus parceretur. Vidimus

tam fupra , quid de coenis obftagiali- bus > ( eon ga/el - mahizeutn ) feri ple-

nt frater Io. Pavu.1. Iam addimus

jpfam formulam , qua fe ad hos fiim- tus obligare fblcbant debitores, quam

exhibet Mou.ee. JtmeJlr. Ub. 111. cap.

jo. ».7. Oajt Jk vngedmgei von mah- Icn zu mahlen , von kntchitn zu knechten ,

tvn pftrdcu zupfcrden,vud okn auffhortn

Itiften vnd zekrtn follen vnd nolle» , wtr leiflungt reckt vnd gevonheu ift.

Simile quid apud Heluetios olim vfii

obtinuiile , n poGta ante fores debi-

toris imagine , quam vocant die ma- ztn , praetereuntes inuitarent , dafs Jk

folten brj dtmjeibcn cmzuhcn , vnd ali Jtin hat vnd gm helffen verzehrtn , ex

Mvnsteri cofmographia obferuat Ba- rea. fpec. ittr. Germ. Ub. III. e ap. ia.

f. 31.

%. CCCCLXVIII.

Enimuero vti iurium et confuetudinum patriarum tenaciflimi &’“* con- lunt Germani : ita (14. publica illa lege prohiberi non potuit, '“«“di;

quo minus ius illud antiquifllmum in Germaniae aliqua parte , nis re“*

puta in Holfatia „ faluum maneret , et nobiles eius prouinciae <5lua*‘ impetrarent , vt illis haec confuetudo de nouo permitteretur. InsTR. PAC. OsNABR. an. 8. $■ J. ledocb bleibt bey dem allen

die Holfieinifche conflitution in ibrer giiltigkeit. * Quin ( 1 j. et alibi hodieque valere paflum , quo debitor vel fideiuffor pro-

mittit , fe , in folutione ceflantem , fe (liturum in certo loco , et inde , antequam creditori fatisfaftum fit , non recefTurum , modo comi(Tationes abfint , (latuit Molles, ibid. n. 6. quod (16. et S T R v K. caut. contr. Se3. II. cap. 6. f. i 8. in fin- et vf.

modern. Lib. A 'XXXV l. tit. 1. $. lj. admittit, modo promiflio illa iureiurando firmetur , ob cap. 9. X. de iureiur.

A Conditorio illa Holfetica primum

edita eft a Christiano Illi. RegeDa- niae et Adolfo , Duce Holfariae , per modum decreti iudicialis anno 11*04.

eaque cauetur , vt qui fe ad obliagium

obligarent , interpellari rt.ttim ingre- dian ur diuerforium, de quo conuenerit , lub poena infamiae , fin plurcs

interpellent , eius qui primus interpel- lauit rationem habeam , et in diuerlo-

rio fuss fumribus viuant, nec egre-

diantur , et fcy dann , daft feuert , pe- fiilttuz vnd dergieuhen vnvtrmtidliche noih vorjlimdc , quo cafu tamen , vo-

lente creditore , alio loco fe fidere

debeant : vt porro in pofterum cef- fent omnes comiflationes , et fi caupo

vel ftabularius eorum fidem fequi nolit, creditor iis alium locum , atta-

men non domi fuae , adfignec , et

quotidie pro fingulis nobilibus foluat

drtj fckillmg Utbifch , pro pleberis fi»

G g g 3 wtmgrrtt ,

*22 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XVI.

m inigeret , donec carcer alluis publi- obfbgio obftri£tii non adfignetur coe-

cus , ( (i n Jtkutd - thttrn , ) tuent ex- nobtum aliquod , nec vxorcs eo rigo- Itrudus. Prodiit et recemior coniti- re obllagiali vutntur aduerlus inaritos. tutio Christum 1111. HegisPaniae» Vtraquc coniiituuo inlerta eit a.r rt- et Faioaicii Ducis Hobatiae , viduten tand-gtruhu o> dn. der Heri-

Rendsb. i fijo. qua prior illa coniir- togthi-.m.-r SckieJ^w.g vnd Hul/iein Ptrt. mata , eidemquc adllructum eit , vt 1 K iit. 14. 15. p. 144. Jequ.

§. CCCCLXV1III.

Ceterum ( 17. quid hodie iuris fit circa obftagia , et quis procedendi modus in Holfatia obferuetur , accurate fatis oftende-

runt Otto Tabor de iure obftagii , et Fvchs. irttrod. ad pr*x.

forenf. Lib. /. cap. 12. }. 7. et fequ. Operam enim dederunt optimi fapientilfimique principes , vt ius illud , quantum fieri poterat , a tot abulibus purgaretur : eoque ,in primis pertinent conftitutiones Holfaticae , quibus ius illud anno 160-j.^et 1630. certis limitibus circumfcriptum e (Te , diximus.

§. CCCCLXX.

Deprae- Multo minus ergo exifiimandum efl , ( 18. hodie locum ef- datio lio- obligationi ad terendam depraedationem. iQuum enim per

dieomni-tot faecula bellis priuatorum , ex quibus et depraedationes na- no cedat. tae , miferum in modum lacerata adflidaque eflet Germania:

demum illis finem attulit Maximiliani I. lmp. prudentia .• ex eoque tempore et pignorationes ad certum modum redaftae

funt , ( de quibus ex inflituto egerunt Andr. Gailivs de

pignor at tortibus , et I o. A D. K OP P. de iure pignorundt canuentio- nali $. 1 6. fequ. ) et quaecumque olim fiebant ab iis , qui fibi ius manu dicere conabantur , feueris fanctionibus et accuratiore

difciplina abolita. Vid. G E. Ad. Strw. de vindtbla priuatu.

Ei hodierna rado.

T IT.

QVIBVS MODIS OBLIGATIONES SOLVVNTVR. 423 «

TIT. XVII.

QVIBVS MODIS OBLIGATIONES SOLVVNTVR.

§. CCCCLXXI.

SI ad Romanae iurifprudentiae veluti menfuram exigendum AnOtr- eflet ius Germanicum : dicendum iam etiam eflet de obliga- "un.,s

tionibus , quae qvasi ex contractv nafcuntur. Sed merito *uer'nt dubites , an fiftura illum vel praefurnium confenfum , ex quo j

quali contraftus repetebant iureconfulti Romani , Germani vm-

Suam agnouerint : quamuis contra nemo neget , maiores no- ros , aequitatis ftudinfillimos , vnumquemque , qui vel alterius opera , vel cum eiufdem damno , fattus eflet locupletior , vel alterius negotium gerendum fufeepiflet , tum ad rellituendam

rem , tum ad indemnitatem , et ad rationes reddendas obliga-

tum elTe , ftatuifle. Sed quum de his negotiis vel nihil omnino , vel faltim nihil , a iure Romano diuerfum , iure antiquo

Germanorum proditum efie reperiamus : pauciflima tantum de modis, qvibvs obligatio SOLVITVR, fubiiciemus.

§. CCCCLXXII. Et primo quidem solvtione, feu praedatione eius, quod Modi

in obligatione erat , nec non compensatione fublatam ede fluendi

omnem obligationem , nemo dubitauerit. Sunt enim hi modi obligado- tam naturae. et reftae rationi confentanei , vt non podit non in re gentibus omnibus conuenire. Immo tantum abed , vt

compenfationem reiecerint Germani, vt eos, qui illam non ad- lacio, mitterent, iure crediti priuarent. CaPITVL. Lib. VII. f. 303.

edit. Balvz. Si quis debeat alicui folidos decem, et illi, qui de-

bet , de quacumque ratione debeantur a creditore fuo /olidi quinque, et veniens credi or totos decem folidos a debitore petat , fi probaue-

rit ille debitor , /ibi ab eo quinque deberi folidos , qui illum in fo- lidurn pro totis decem /olidis conuenit , caujjam perdat , qui noluit

debitum compenfare. Similis ratio ejl de frumentis , et aliis fpe- eiebus. Sed haec ex iure Romano depromta efie , facile vnuA

quifque animaduertet. *

« Et

424 ELEM. I VR. GERM. Lib. IL Tit.XVII.

* Ei quidem ex antiquo , quod an- penfart vel deducere debes. Si TOTVM te Zenonem, Imp. et Iultinianum in fetas , flus petendo cavssa cadk. orbe Romano viguit. Ait enim Pavi.- Cui periochae in codice Alariciano lvs recepi, fent. Lib. II. iis. f. §. t, fubiicuur interpretatio , iildem verbi» ,

Compenfotio debili ex pari /pecte ei cauf- quae in capitularibus repetimus , confa dtfpari aAmusisur : velas fit pecuniam cepta. Ex quo confequitur , vt Fran- tibi debeam , et tu mihi pecuniam deci hic fubtiiitates iuris Romani ante*

beas , aut frumentum , atu cetera httiuf- iultinianei de plufpettdone in fora fua modi , litet ex ditterfo contraClu , com- receperint.

§. CCCCLXXIII.

Singula- Sed de vtroque illo obligationes foluendi genere adhuc riaquae- quaedam monenda funt. Nimirum I. moribus Francorum in-

dam de ualuerat , vt qui iufto tempore non folueret , is vel duplam for- folutione. tem praedaret , fi illam fibi dipulatus edet creditor , ( cuius rei

exempla exdant apud Marcvlfvm Lib. II. cap. ay. 2 6. et in

ciufdem adpendice cap. iy. ) vel aliquid amplius, tamquam mo- rae poenam, folueret. lex S alica ut. yy. Et fi per tres vices

folem colloc auertt , et fi nec tunc reddere voluerit , aut fidem face-

re , fuper illos 9. Jolidos , qui per tres admonitiones adereuerutu ,

{olidis 1 y. culpabilis iudicetur. II. Mos erat apud Francos , vt , fafta folutione , redderetur cautio , quod fibi diferte dipulari

folebant debitores. * Marcvlf. Lib. II. cap. 26. et 27. & in

eiufdem adpend. cap. iy. et fi illa fortaffis amida edet , alia daretur cautio , quam evacvatoriam vocabant , qua profiteban-

tur , fi cautio vllo vnquam tempore inuenta aut reperta fuerit ,

nullum eam obtenturam effeflum , vacuam et inanem permanfu- ram , et nec creditorem nec vllum de heredibus eius , vel quemli-

bet de eius parte , nullo vnquam tempore debitori ex hoc calumniam faElurum. Exempla funt apud Marcvlfvm form. Lib. II.

cap. jy. et in adpend. cap. 3 6.

* Itaque ad probationem folutionit mifiionem efle faciam , ex ipGut iuris non lolum fidebat apocha , quae ilio Romani prinapiis colligeretur /.».§. 1.

aeuo secvatTAj dicebatur, Cassiod. D.dtpxil. Ceterum vacuare veteres di-

Var. Lib . XI. cap. 7. verum etiam red- xiiTe pro liberae , iam obleruauit Bi- dino chirographi , quum ex eo et re- gnoh. ad Marcui/, p. 947. r dii. Balvz.

§. CCCCLXXIIIL

Debitore» Id quoque notatu dignum videtur , III. apud Francos , qui

feipfo! m minus folueudo eifent , fe ipfos in folutum dedide , idque in

fohiium jpfis chirographis promittere confueuide debitores. Marcvlf.

*nt' formul. Lib. II. cap. 27. Quod fi exinde negligens aut tardui ad-

paruero .*

QVIBVS MODIS OBLIGATIONES SOLVVNTVR. 42?

paruero : licentiam habeatis , ficut et ceteros feruientes veflros

difciplinam corporalem imponere. Et j>aullo ante cap. 2j. debitor et fe , et heredes fuos , eo cafu creditori eiufue heredibus

vel ceflionarii* leruituros , fipondet : Qjiod fi non fecero , et dies

placitus mei praefinitus tranfierit , pro duplum in crafiinum me aut heredes meos , vos aut heredes veftri , aut cui hanc cautionem

dederitis exigendam , teneatis obnoxium. Et ex flat fane eiufmodi

obnoxiatio , quam vocabant , apud eumdem Marcvlf. in ad- peitd. cap. 1 6. p. 446.

§. CCCCLXXV.

Denique quod fpeciatim ad compenfationem attinet , obfer- An cern- uandum eil , 1III. Schiltero Exerc. XXVlll. f.lf. et VJ. pcnCmo

eam non videri agnouifTe reliquos Germanos , ex quo femel

aftio ab alterutro creditore ellet inflituta , fed eos compenfare * m' ' volentem remifille ad reconuentionem, conuentione finita infli- tuendam. Ivre fane prov. Sax. Lib. III. art. 12. cauetur :

Welcher mann auf den andern klagt , vnd jener vvicder auf ibn :

der vorerfi klagt , der hat dem andern nicht zu antvvorten , er

fey denn erjl ledig von ihm ■ Sed his verbis non compenfatio reiidtur , quam omnino admiferunt omnes gentes , fi debitum vtrimque effiet liquidum , et certae aeflimationis : fed tantum

negatur, inflitutam reconuentionem prius elfie admittendam ,

quam finita conuentione , quod ius et multo pofl in Saxonia vi-

gui ile, et nec hodie plane extra vfum efle, nemo ignorat. *

* Et hinc refte fufpicatus eft Hkrt. iuris Saxonici articulus, eodem obfer- paroem. iur. Lib. I. par. jj>. f. j.p. 451. uante Hertio, edam in m Lvbec. vere Saxonicam cite paroemiam : in quo ille Ltb. V. tir. j. an. }. paullo

Geld vor , reeht n.uh , quia , qui Sa- planius edam ita legitur : Wer trft xonum iure vtuntur , admittere non gek.aget hat, der darjf dem andern aaf (oleant reconuendonein, nili in cauffis Jeine gegenkiag vnd reconueniion keine connexis , et polt litem , quae prius amwort geh;n , er fey denn ztivorn von mota fuerit , finitam : eoque referen- ihme mu recht gefcheiden. Et tamen dum efle locum illum ivn. prov. Lubecenfes admittere excepuonem Sax. Lib. III. art. t». Migrauit ille compenfadonis , nemo ignorat.

§. CCCCLXXVI.

Confvsione apud Germanos quoque fublatum effie debi- An contum , ne dubitari quidem pofle videtur. Vbi enim idem fimul fufione

efl debitor , fimul creditor : vix potefl contingere , vt a fe ipfo fublata

aliquis petat , fibique ipfi fioluat. Hanc vero confulionem im- ®bli^»-

petuuiffie beneficium inuentarii , tanto minus credibile eft , quan- uo ‘ Heineccii Elem. luris Germ . H h h to

■iri ELEM.IVRIS GERM. Lu. II. Tit. XVII

to certius conflat , quantoque folidius fupra probatum eft, apud Germanos hoc non futile uiflar beneficii > fed generatim apud eos iuris fuifle, vt heres, etiam non confe&o inuentario , vitra vires hereditatis non teneretur , dummodo , interueniente iure-

iurando manileflationis , indicem rerum hereditariarum ( eme

eydlicbe fpecificatwn ) edidillet. ( J>. 30J. )

§. CCCCLXXVII.

Andepo- Nec de depositione et obsignatione pecvniae in le-

liuone , gibus Germanorum quidquam me reperille fateor , quamuis et

obugna- jHC mogus folueiidi obligationem tam fit aequus , vt eo in rei interi- Germania etiam debitorem liberatum efle , nulli dubitemus.

Quod an etiam de speciei , quae debetur , INTERITv dicendum lit ; non facile dixerint. Sane , quae fupra diximus de

exfttn&o debito, fi pignus amiflum effet , ( f. 321 .feq-J ea a

principio illo , quod qui fpeciem debet , exflinfta fpecie liberetur , non parum aliena elle videntur.

§. CCCCLX XVIII.

Ita et novari debitum , et delegari alium , qui pro de-

bitore foluat, et gratiam fieri obligationis, et eamdem mv-

Tvo dissensv diflolui potuille, non efl dubium, quamuis prioribus cafibus et ftipulattonum ambages , et omnes reliquas iuris

Komani fubtilitates , non vifas fuiiie neceffarias , facile fit ad exiflimandum.

§. CCCCLXXVIIII.

Itaque quum leges Germanorum veteres haec paene infuper habeant , omniaque multo accuratius explicet ius Romanum :

generatim obferuandum eft , ex eo hodie omnia , quae de tol- lendis foluendifque obligationibus in quaeflione funt , definiri

folere , praeterquam quod Germani nec in fimplici nouatione ,

nec in delegatione , nec in acceptilatione , ftipulationibus vtuntur , nec poftremam ad obbgetiones , verbis initas , reftringunt , adeoque nec stipvLATIONh AqvilliaNa vllo cafu indigere fibi hodie videntur.

Itemque

nouatio-

ne , delegatione,

acceptilatione.

In hif

omnibui hodie iut

Roma- num receptum ,

niti quod

fti puta- tiones ex- tiilent in

Germ.

LIBRI

i

( 427 )

**********

LIBRI II. PARS II.

D E

DELICTIS ET CRIMINIBVS.

T IT. XVIII.

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENERATIM.

§. I. Riore huius libri parte non modo , quae de iuribus in re dicenda videbantur , diximus , verum

etiam iura AD rem , quae quidem ex conven-

TIONIBvs oriuntur , explicauimus , quantum fatis

eft , addituri etiam hanc partem terribilem , quae

de maleficiis, eorumque poenis praecipit , nili praeter opinionem adeo excreuiflet libelli moles , vt confultius videretur , li-

brum fecundum in duas feftiones partiri , eamquc , quae fuper- elfet , doftrinam in polteriorem huius libri panem renccre.

Cur de

deliltit

hic demum

agatur?

f. II. Quo fan&iores erant maiorum noftrorum mores : eo magis Germani

illi ab omnibus deliftis ac flagitiis abhorrebant , eoque magis da- de deli-

bant operam, ne fpes improba impunitatis homines ad peccan- <3» diii-

dum inuitaret. Hinc totam paene veterum Germanorum iuris- Sen,er. prudentiam 111 vindicandis criminibus verfari , animaduenimus. *

Nemo enim eorum , vti eleganter fcribit f acitvs de mor. Germ. egerunt' cap. 19. vitia ridebat , neque corrumpere et corrumpi ibi faeculum vocabatur.

H h h a

* Hinc \,

V

by Google

Quid

deliftum ?

*a8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XVIII.

* Hinc in prologo legis Salicai legimus , Frantit ideo vijum ejfe lega tondere , vt iuxta qualitatem caujfarum

fumeret criminalis actio terminum.

Quin ex hac jurisprudentiae Germani- cae facie non abs re collegii Tho-

as as. Jijf, de itiriidifl. et magijlrattmm

diffrentia fecundum moret Gernt. §. Ji.

fequ: lurisdidionem omnem primario conlfitilfe in coercitione criminum , et caudarum ciuilium dijudicationem

pariem veluu accdloriam fuilTc iuris- didionis criminalis. Parcius certe ne-

gotia ciuilia attingunt leges Sali- ca , Ripvaria , Alam amnica , Sa-

xon vm, Fkisiorvm , Angliorvm et

Werinorvm, quae paene in tolis di-

ftinguendis pu mendisque criminibus vertantur. Contra leges earum gen-

tium , quibus cum Romanis coniue- tudo paullo maior intercetrn , v eluti GoTHORVM, BvRGVNDIONVM.et Lan- gobardorvm in explicanda iurispna-

denda priuata reliquis funt paullo prolixiores , vt eos Romanos imitari vo-

luiile , omnino credibile fit.

$. III. Delictvm Germanis erat quoduis faftum vel reipublicae ,

vel lingulis , noxium , aduerfus legum fan&ionem admiffum. Quamuis enim alioquin ex dolo malo , vel faltim ex culpa profeftum elfe oporteat , quidquid delifti nomine venit , ac proinde nihil apud Romanos diuifione obligationum in eas , quae ex de-

licto, quaeue qvasi ex delicto nafcuntur , frequentius:

Germani tamen , ne CASvm quidem ab omni animaduerfione

exemerunt , * inter dolum vero et culpam vix quidquam dilicri- minis (latuerunt.

* Exemplo efle poterit lex Saxo-

nica , quae quum tit. i x. ex inllitu- to agat de damnis calu datis , mule- tam tamen et aeftimationem leu com- politionem et weregeldum praellarc iubet eorum auctores , eosque §. J.

a 1'ola faida , quam vocabam , et de qua paullo poli agemus , abloluebat. Gemina his funt, quae legimus in LE-

GE Eris, addit, tit. j. immo et in le-

gibus infequentium temporum , veluti tv*RE prov. Sax. Lib. II. art. 14* vbi

de eo > qui moderamine inculpatae tutelae vius eft , ( der den and.ru dureh

ncthvvehr zu 1 odt gefchlagcn , ) lancitur,

Utkennet er et , ehe man uber ihn kiagei,

vnd beut Jub darumb zu r.cht , man

foll thm feintm hah nieht vtnheilen. Dem

rickter uber foll man mheikn attff ihn

dat hochjle gewette der pfcuntnge , die

men thm pjigt zu xrvetten , vnd den freund.11 ihr wehrgt-H. Et aro |8. ( a

quo tamen aliquantulum dilcrepant , quae in ivre prov. Svev. cap. 164.

occurrunt , ) de eo , qui , auem petitu- rus, hominem occidit : Darumb ver-

tbeilet man th m Jeinen letb nickt , noeh

feinen gefund , oh der man vwol Jlierbet. Er muji ihn aber gelr.n ah fem

wehrgeld flehet. Conf. WficHS. Mago.

art. }8. et spbc. Svev. cap. »17. Et

videntur fane maiores noflri exiftimaf-

fe , non facile huius modi incidere ca-

fum , quocum non aliqua laitim hominis culpa vel (bcordia coniuncla

fuerit.

f. mi.

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENERATIM. 429 ’» 1 t

§. nn. Quamuis vero Germani ne cafum quidem a poena omni e

xi- Delite

merent , inter culpam vero et dolom vix aliquid difcrimmis fla-

tuerent : ( §. 3. J pofles tamen ftatuere , ns quoque deli&a vel

VERA, vel liVASi DELICTA fui fle , et ad illa quidem ea, quae

ex dolo malo , vel culpa fidtim latiore ; * ad haec , quae ex

cafu proficifcuntur , non incommode referri.

* Hinc paflim leges Germanicae animaduerri lubent in eos , qui non

quidem dolo malo , vel da» opera , aut occiderim , aut aliud dederim

damnum , led tamen non eam adhi-

buerint diligentiam , quam negotii in-

doles requirit , veluti li quis alium pe- riturus , alium verberaflet; lex Wisig.

U>. yi. iit. j. §. 4- vel chirurgus renam male fecando caudam mortis

dedilTet i ibid. Lii. XI. iis. t. g. It.

vel mulier dormientem fecum infan-

tem noctu opprethllet : capitvl*». Lib. VII. p. 197. tdu. Lmdcnbr. vel iil- uam culpa quacumque inccndidet. Lix WIiig. Lib. VIII. lii. *. §. 1. rt j. Permultum enim interefle videbatur

humani generis , homines non modo non improbos , led et cautos , nec yl- lius incuriam .alteri detrimento ede.

f. V.

Neque tamen omnia ad viuutn refecabant Germani , nec

femper vrere aut fecare boni ludicis elTe exiftimabant , fed ra- ;nfamct tionem habebant et fati , et infirmitatis humanae , * fi forte fu- delin-

riofus , mente captus , vel infans deliquiiTe dicerentur. Quam- quam f uis enim ne hos quidem plane impune peccare vellent : vitae

tamen et corpori eorum parcebant leges veteres. Ivre Pro- V INC. tum Saxon. Lib. III. art. J. tum Svev. cap. 14J. cauetur : Vber ainen recbien toren vnd vber ainen fuinlofcn tnan foll

man niebe riebten , quamuis damnum ab eo datum curator eius

refarcire teneatur. JEt cap. 116. Am chind , das vnder viertte- hen iartn iji , das mag femen leib nach feines leibei ain tail nicbt

vorvviircben. Attamen ex peculio huiufmodi impuberis reo poe-

na ; et ex bonis propriis et huic poena et iudici multfla debebatur , fi feptennio maior edet. Gemina his funt , quae repe-

riuntur in ivre prov. Sax. Lii. II. art. 6 5.

* Quin quemadmodum olim Au-

guftus reorum nomnu abolebar, quorum ex fordiLus mhU Miud , quum vo- hpias inimicis , quaereretur : Syeton.

Aag. cap. j*. i» aliquando legidarore» Germani veniae dabant locum , li quem admilii criminis adhuc occulti mox

poeniteret. Sane Cabolvs M. in capt-

H h h 3 ndeu

.

I

I '

I

f

} .. I

f'

«o ELEM. IVRIS & E R M. Lib. II. Tit. XVIII.

ntlar. de part. Ser. quum pleraque de- latenter commijjit , aliquis fponte ai fali^la acrociora lummo (upplicio cocr- ceriotem confugerit , et , confeffione data , ceri vellet i tamen cap. ij. lubieccrat : agere poenitentiam voluerit : ujhmonium Si vfro pro his mortaUbut criminibus , Jactrdotis de mone excujct.

> VI.

Deli<3a Deinde iudicia de deliftis Germanis vel POPVLl erant , vel

quaedam pvblica , vel privata. Quemadmodum enim Romae in ca-

a populo pUt ciuis Romani animaduertere iniulTu populi nemo poterat :

tii ̂vm* ̂ 2' l^' or'&' *“r’ SlGON. de iudic. Lib. III. cap. I.. dicata et 2‘ 'ta et Germani in comitiis fuis agebant de criminibus ,

tempore ad rempublicam pertinentibus. Tacitvs de mor. Germ. cap. 12.

Taciti. Licet apud concilium * accufare quoque , et difcrimen capitis intendere.

* Quum vero paullo ante cap. ti. cire, neque verberare quidem, nipfactr- animaducnat Tacitvs , in conciliis io-.ibut , permijfum , non quali in poenam, illis Germanorum coercendi ius penes «r ducu Lijju , fed ve lui Deo imperan- facerdotes futile : de his ipfis fortallis te , quem odeffe bellanttbut eredum. Ita iudiciis non minus, quam de poenis, non opus erit interpretatione lvsn quae tempore belli infligebantur , in- Lipsii , qui de pacis tempore accipit telligendus elf eius locus cap. 7. Ce- Taciti locum, quum de temporibus

s terurn neque animaduertere , neque vin- belli manifelio agat.

$. VII. Et tem Et ̂ at’s d'u clu’dem hunc morem viguifTe in Germania , vt

poribu; maleficiorum , rempublicam turbantium , ii a principibus vel or- Erancicacdimbus imperii elfent adroifia , coercitio penes regni ordines

itirpis re- e flet , iam pridem obferuauit Hf.rm. Conringivs de iudic. reip.

gutn. Germ. f. 23. Ita farte anno erae Chriltianae 6 14. Aletheum,

patricium , in Muffalacenlibus comitiis capitis damnauit Chlotha- rius : Fredeg. ebron. cap, 44. anno 792. Carolus M. Pippino ,

filio , eiufque coniurationis fociis , in comitiis Ratisponenfibus vitam ac bona abiudtcauit : annal. Moissac. ad ann. 792.

denique et Tallilonem , Bauariae Ducem , et Albertum , Bam-

bergenfem , regni procerum fufhragiis periifie , neminem ignorare arbitramur. Annal., Revberian. ad ann. 788. et Regino

annal. od ann. 8jt.

$. VIU. Quid f quod , ne exfttnfta quidem Carolidarum (lirpe , a

.j\ec more illo patrio defeitum eft. Nam et multo pofl ordinum fuftibus fragiis capitis damnati fortunifue euoluti funt fub Conrado I. tempori- Erchan^erus et Berchtholdus , comites : Eccard. de cafib. mon. bus. S. Galli

Digitiz-ed by Google

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENER ATIM. 431

S. Galli p. 1 6. 18. fub Ottone M. Guntrarrmus, comes : Chri-

stoph. 1 i ARI Mann. annui. Heremi pag. j6. 62. fub Conrado

II. Erneftus , Dux Aiamaimiae .• wippo vit. Conradt p. 416. fub Henrico Ili. Uonradus, Dux Bauariae : Hekm. conthact.

ad ann. 105 3. lub lienrico V. Henricus , Dux Lotharingiae.

An.nal. Hildes. ad ann. 1 »o6. Eadem denique 1'uifle Hen- ricorum, Superbi et Leonis, tata fub Conrado A XI. et Fridrico

I. in vulgus notum eft *.

* Ita non modo tk' ciuiiibus prin- ftituto demonllrirumHixM. Coneing- cipum cautfis, verum etiam de cimu- de notie. rup. Oerm. t). 4 9. Uvmol. n ali [his , non alio iere, quam i niuer- de te$. matcjtat. cjp. 1. et lo. G(o«g. fi impetu principuui ludimo actum elt, Cramfu. tu natura a indole delitior, et

maxime ii quid aduerlus Imperatoris poenarum in caujju Statuum imp. Ro- ac imperii maieltatem moliu efle di- mano-Oerm. fronto/, tuxta Viadr. 17*8. cerentur. Exemplis pluribus id ex in-

Ji. VIIII.

Reliqua crimina , non a principe aliquo vel ordinibus imperii , fed a pnuatis , admifla , nec ad rempublicam dpairmt per-

tinentia, vindicabantur tudiciis publicis , qualia et hodie ex vltima antiquitate fuperfunt , dicta die hocbnothpeinliche halfsgerichte. Vt adeo crimina, ob quae folleinni ritu iudicium huiufmodi inftituitur , refte vocentur PVBMCA.

Maleficiorum huiufmodi puniendorum inflituendique iudicii publici poteflas olim erat penes comites et scabinos, qui-

bus eam iurifdittionem dari aniinaduertimus capitvi.Ar. Lib. IU. §. yo. edit. Lindenbr. quamuis aliquando et mifli regii cauflas criminales cognofcerent , fi vel fui copiam non facerent , vel litem luam tecifle viderentur comites. Capitvl. Lib. IUI. f. 66. et 183. *

* Quamuis enim comites haberent optiones luas , vcluri centcnaritu , et thungtnor, vel decanet : quorum ilii de rebus minoribus , hi de minimis iudicabant : non tamen ad tribunal tuum

rcuocarc poterant caudis criminales , fi edent capitales. Capitvlaue 111.

Misi 8 1 i. cap. 4. Vt nnlluj homo in

placito centenarii neque ad mortem , ne-

que ai Ubertatem Jiiam amittendam , aut

ad ret reddenda t vel mancipia indicetur.

Sed ijla aut in praefemia , comitis , vt I missoavM nojlrorum , induentur. Quae repetuntur totidem verbis capitvla*. Lib. III. §. 79. Anjegifi.

Quae-

dam e- mnt publica.

Haec

qualia lub Francis f

5. XI.

4Ja ELEM.IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XVIII.

§. XL Qualia Sed fieri non potuit , quin paullatim haec iudiciorum pu-

tadem blicorum ratio paullulura immutaretur. Comitibus enim digni- inicquen- tate fua , non tamquam officio , feci tamquam honore auito ,

ubm _ fruentibus , haec iudicia regum , principum ac comitum aufpiciic

bus^11' exercere coeperunt aduocati et fculteti cum fcabinis fuis , quamuis et hi pallim adhuc vocarentur comites , * grafen, burerrauti,

gograuii y cetera. * Hinc rede obferuat Gvillimanm.

in Hablp. Lib. IUI. cap. 4. ea coque Hert. de cmfutt. tegib. et indic . in Jpeeial. imp. Rom . ijerm, rebujp. §. tj, pagi <

et comitatibus ad comites i ure heredi-

tario paullatim deuolutis, Imperato- res abeu fuperimfojnijje comitet , q$u rei

fijcatei , tamquam atratoret , difpone- reni , faepmt de eontrouerfii eognofee- rent, praecipue criminalia iudtcareut, ente omnia , vt maifiai imperii objerua- reiur, curam adhiberent. Eli (ane apud

ipfiim GvilUMAnnvm Lib. 111. cap. 7. charta ann. 90 5. in qua Luitfridur ,

Habsburgicus Comes , quaedam do* nat monallerio S. Trudberti, et tamen

id facere le ait > comiutu fungente

Wolvvino. En verba p. ijf. Egoiia-

que VUiegerut in tpfo monajkrio, in vice cancellarii, anno tertio, regnante Lu-

douico , filio Arnolphi , eva comite

VColvviko , oblauo Hat. Mm, Luna

X. rogattu etc. At podex , ut St ,

haec iudicia pleraque adquifmerunt

ipH imperii ordines , vc ranliime hodie iudicia publica in territoriis ordi-

num exerceamur aufptdts imperatoris

augudiffimi , fed principes iea exer- cenda curent per (cultetoi , praefedo»,

gograuios, et ii miles. Argumento (iint iudicia Vehmica, vel Wbstphalica,

quae quum initio ipfius aulpiciis Im- peratoris , ( vnter K&ntgt - bonae ) in-

dituerentur , Marqv. Frf.h. de iudic .

Hejtph. p. 1 1. podea territoriorum quibuldam dominis cdlerunt , didis ideo

frej/flithl-herren , quemadmodum qui bis tribunalibus praeerant jreygraffen, et adledores frcjjckbpptn , vel JluhlgenoJjen. Tdomas. dtjf. de vera ortg. nat. et prer.

indic. Wejiphal. §. 17. 15. <1 paflbm.

§. XII. Ouae- Phivata denique delifta vocamus , quaecumque magis ad

dam de- priuatorum patrimonium , quam ad rempublicam , pertinent ,

licia pri- quaeque proinde , non inftituto iudicio cnminali follemni , (yor

•»»« bfentlicb gebegten hochnothpeinlicben halftterickte , ) fed iudicio

ordinario cognofcuntur ac coercentur. De iis loquutum arbi-

tror TaCITVM de morib. Germ. cap. 12. Sed et leuioribus deli -

Sit pro modo poenarum , equorum , pecorumque numero , conuidi mulilantur. Ea vero ad iudicum etiam inferiorum iurifdidionem.

pertinuiile, facile poteft probari *.

* Immoiam probatum eft. (§. 10.*) mondratum Gt , comitum vicarios t Quum enim ex CArrrvLABABvs de- centenarios , uinginos vel decanos ,

non f % 4 ' «

\ * • *

\

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENER ATIM 433

non potuifle ad cognitionem fuam re- Germanici , fcriplit Ge. Baraavs pofit. uocare caudas , quae cum poena ca- hhgeji. Ut. XXXXV , I. tii. i- $. x- « *•

pitali vel libertatis aut rerum iaclura delUla , quae canere ve! mutti* funian- coniunClae edent : coniequens ell , vt tur , hennanti friuaia ejje , quamuis ei

de reliquis criminibus , quae niuldia lententiae calculum tuum aduccre ve- vel carccre expiari pollent , cognolce- reaiur Thomas. bci. ad PandeCi. ihid. re potuerint minores illi magutratus. p. )4t.

Huic recle , et , »j tr' luris

§. XIII. Haec de deliflis publicis et priuatis difla fufficiant. Prae- Delicia ,

terea vero Germanis non minus , quam Romanis, alia capita- alia capi-

Li a , alia non capitalia fuide, tacile eft ad intelligendum , talia, au» quamuis paullo alia notione Germanis capitalia dicantur , non

quae caput etiam ciuile, quippe illis ignotum, fed quae natu- rale tollunt , NON capitalia, quae corporis cruciatibus vel

mul&a expiantur. Inter quas poenas ac cruciatus quum praecipua edet decaluatio cum iftu fuftium , fi , vti ipfi loquebantur ,

reo corium et capilli tollerentur , vel fi ifle cute et capillis priua- retur : conjlitut. Henrici II. Imp. apud EcCaad. ad leg. Salic.

pag. 202. tacile patet , cur deli&a huiufmodi medio aeuo defcri- bi foleant, dafs fic an haut v-d bahre geben , JVR. prov. Sax.

Lib. II. art. 13. quemadmodum de capitalibus dici Toleret ,

dafs ftc an hals vnd hand geben. 1B1D. Lib. II. art. 26. *

* ludicia rapui alia vocabantur , das vngeriekt , quemadmodum iurildktio h he vngericht , coque pertinebant ciuilis (impliciter audit ruhie vel ge- homicidia, larta, rapina, itupra vio- rUluen. Vnde tacile patet, quid in lit- lenu , ct quaecumque acculabantur teris teudalibus (ibi velint verba : ma

cum clamore , mii gefchrtj vnd gericht vnd vngericht. v. C. Kmss. de iu- ihffie. tvs VPcichs. an. jj. Reliqua rud. omnimoda, formula riehi vnd tn-

non capitalia dicti lunt dat fehieehte gerieht in jeudum concejfa §. if.

§. XIUJ. Quemadmodum vero et faliae gentes antiquilfimae rarius _ . ..

vitore gladio in reos criminum faeuiebant , quum , rarioribus adhuc maleficiis , pro magno peccato pauxillum poenae fatis ede ma anti-

bono principi ac magiftratui, exillimarent : Feith. antiju, Ho- quis Ger- mer. Lib. II. cap. 8. ita quo vetufliores funt Germanorum le- manis

ges, co rarius illas vrere et fecarc , Id ed, fuppheia capitalia fiierunt. laanorolis irrogare , animaduertas. Attamen pauca quaedam , quae contra rempublicam otiiciumque boni ciuis , vel contra

pudorem naturalem ,, admida fuerant, fanguine eluenda putabant <

Htineccii Elefn. luris Germ. 1 i i tem- *

f*rarter-

fluain ^axoni- bus.

EfTedhu

delido-

s,

434 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XVIlI.r.

temporibus etiam antiquillimis. * Hert. notii. regn. trane. cap. y. §. yo.

* Pertinet huc locus paullo oWcu- Cu riiu , timui hau J obfcuro loco , rin- rior Taciti de mor. Germ. cap. 11. Ginii ac facinoriivs coeperitis. Sed

Dijlintlio poenarum e* delicio. 1'roduo - rem plerilquc ignotam in aprico po-

rei et tranifugai arboribui fufpendunt. nit locus infigtns Avgvstini de dollr.

Ignauot a imbellei et corpore informi Qirifl. Lib. IU. cap. 10. <juem ad fit-

caeno ac palude , imcfla tnfuper crate , penorem Sallullii locum auulitGoTTL.

mergunt. Duterjitai fupphcu illuc refpi- Cortivi: £Juod agit, inquit , indomita

iit , tamquam SCIUSA ojltndt opor- cupuhtai ad corrumpendum animum et

le at , dum puniuntur , FLAG1TIA abjcon- carptu fuum , flagiti vm vocatur. Quod

ili. Quid vero SCELVS ? quid flagi- autem agit, vl alteri ncceai , FACINVt

T 1 V M ? et quid adeo inter vtrumquc dicitur , tt haec funi duo genera omnium

intereft , vt poenis quoque ea difeer- peccatorum. Itaque male Non. deprtfr. nenda exiftimaritu ? Saepillimc veteres Jerm. cap. 4. n. 11;. et IsiDOI. Orig. V.

dilhnguunt Jcelera vel facinora et flagi- it. obli-ruant , flagiiuun dici vituun ,

na , veluti Ltv. Lib. X XXl'IIIl. cap. quod virgini inf nur : quamuis verum

te. M nui tamen effet , Ii FLAGIT1IS m , llupra quoque ad liaguia referen-

lantum effeminati forent , ( ipforum id da efle. Latius enim patere vocabuli

magna ex parte dedecui erat , ) a FA- notionem , et omnem turpitudinem in

CIMORIBVS manum, mentem frattltbiu le iulo adtnilTim eo nomine venus » tbjlinmffent. Salivst. dc bello Catilm. ex loco Avgvstini patet.

eap. 1 J. Sed in ea tonuenttone fuit Q.

§. XV. Atrocior reliquis cft lex Saxonvm, quae non folum plura delifta capitalia elle iuffit , fed et fupplicia aliquando ad

ipfos cognatos porrexit, quod praeter Perlas vix vllam gentem

proballe , nouimus. Barn. Brisson. de repto Perf. Lib. It- f- 227. pAjr. ypi. edit. Lederlnt. Ita fane lex illa tit. 2. §. y. de

lito , qui nominem occiderat : Si autem abfque confcientia domini hoc fecerit , dimittatur a domino , et vindicetur in illo, et ALIIS

septem conf anguineis eius , a propinquis oceiji , et dominus liti

fe in hoc confcium non ejfe cum vndccim iuret *.

* Senfus cft , dominum liti, fi fe feptem eius ' cognatis occidere , nili leptem coniacramenralium fuffragio cum ea tranlegerint. Quod quam ini- purgarit , et deteftandi criminis caulla quum Iit, nemo non animaduertit. ieruum expulerit, ab omni poena im- Vt hinc rationem reddere liceat, cur

munem elle : at familiae occili ius legem Saxunum crudeltfjimam vocet VTut- fore , litum illum ficarium vna cura po in vita Ccnra.ii p. 430.

§. XVI. Quamuis vero rariora in vetere Germania edent fupplicia

capitalia: non tamen impune facinora fua ferebant homines im- " .probi.

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENERATUM.*

probi. Nam et flagella ac virgae illis iit mundo erant, et, li rura noa

redimerentur illa, rei criminum cum iudici fredvm, tum ali- cap*t»-

quando laefae familiae FAIDAM , aliquando et COMPOSITIONEM *‘um‘ vel widrigildvm , vel capitale, nec non dilaxvram de-

bebant. De quibus lingulis dicendum pauilo accuratius.

f. xvu. Frf.dvm eft a Germanico friede. Qui enim deliftum atro- Quia

cius admiferant , ii, veluti facri homines , nufquam lecuri erant , fredura ' vel , vti medio aeuo loquebantur , nufquam pace fruebantur ,

(fie vvaren aus dem frieden in den vnjrieden gejenet , quia indi-

gnum fuo praelidio ludicabant tam exfecrabile caput. *) Vt ergo hanc detentionem publicam recuperaret reus , praeftanda erat

lifco pecunia , quae fredvm , quali redemtio pacis dicebatur. Ita faepilfime vocatur in legibvs Salica, Ripvariorvm, capitvlaribvs, Alamannorvm , Baivvariorvm , Saxonvm , Frisonvm , Angliorvm , Langobardorvm, vt dubitare ne-

tas lit , tuilTe hanc communem Germanorum omnium confuetudinem. GLOSSA LEO. I.angob. breda bannum , Jrcdum rega- lis compofitio potis. Exemplum ell apud Gregor. Tva. de vir-

tus. B. Murtini Lil>. Illi. cap. 26.

* Aeramen ex medii aeui legibus fine pacis domefticae violatione iiiua- fecuriratem reo pracitabant fua cuique di non poterat • ita iudidum non auf- « djmui , 1 impium et iudicium , vt eo ire picabantur Germani , quin lecuritatem et redire fine fraude lua poflet. Vid. lancirent. Id quod vocabam dem ge- LlX 5ax. iu. J. {j. 4. Fais. adiUt. fit. rirht tinen frietkn zroiircken. Qua de re §. 1. LEG. OpsrALBOM. art. 17. Vti enim pauilo poft plura dicemus, templa iure alyli gaudebant , domuique

f. XVIII. Non fifcus vero tantum facinorofos homines perfequebatur : Qpid

verum etiam lpfa , quam laeferant , familia , cui fas erat , eos faida f bello pnuato adgredi, nili hi in tempore cum illa traiifegilTent. Ea rece- ̂ Tac. de morib. Germ. cap. 21. Sufcipere inimicitias j eu patris , Pu ,e™‘

Jeu propinqui , quam amicitias , necefe erat. Et pauilo poft ; pore T*~ Nec inimicitiae implacabiles dur ani. latitur enim homicidium cer- Cm’ a to armeniorum ac pecorum numero, recipitque fatisfallionem vniuerfa ..ornus , ytiliter iu publicum , quia periculofiores funi inimi-

citiae iuxta libertatem. Quemadmodum igitur ipfum libellum pri- URtum vocabant eme febde : ita et fatisfadionem illam, quam recipiebat vmuerfa domus, faida dicebatur, quali quae ad re- dimendum illud bellum priuatum daretur *.

1 i i 2 ♦Hic 1

Legibus

genuum Gerro.

probata.

Eius ex- •ropla

liib f ra ricis. , .

4J<S ELEM. I V R. G E R M. Lib. II. Tit. XVIII.

* Hic mos quantumuis barbarus videatur pleriique , tamen curo reli-

quis Graecis , tum humanilHmis eorum , Athenienfibus , placuit. Nam

et apud hos homicidae aut totum ver- tendum erat , aut tnniigendum cum

laeta familia. Humer. Ijmj. l.itro Villi, •v. <fi8.

K IU ut e Tjf TT eamyieni, tpertt»

n«>«t f «' rtulft >A'|»n njifunn ; Koi f • ut. p n itum mi... «Vi v , dneneui .

T*" Jt t' tfnnirm igult , rju

n«M* lt{a^i>«.

Ei enim tpaj fraternam oh eaedem Satttfrfi innem, aut /tu Jiiii arripit occifl. $etun homicida in fairia maneat , qui

mulia dedit.

Et illmj adejtuejeat cor , a animus ma-

gna imut , Accepta Jatiifaflicne ?

ad quae verba illuftranda plura notauit IcHoliatles , Kvstat hivs. Quin

huius contueiudinis paliim meminit Demosthenes.

/. XVII II. Et hic quidem noxios bello priuato perfequendi mos vni-

uerfam Germaniam peruaferat. Hinc ct inimicitiae feu faidae

mentio fit in legibus paene omnibus, veluti SALtCA tit. 2. f. 2. Baivvar. tit. 2. i. 8. Saxonvm, tit. 2. $. y. tit. j. §. 4. tit.

13. §. y. Fr'S. tit. 2. f. y. Langob. JJb. I. tit. 4. f. y. et alibi

paliim. Huiuftnodi homo dicebatur faidofus , neque prius ea con-

ditione liberabatur , quam , foluta faida , cum laefa familia tranf-

egillet. Quod perfpicue exprimit lex Fris. tit. 2. %. 2. Si ho-

micida non fttgeru , nih(J foluat , fed tantum inimicitiam FRO- PINQVorvm occif. hominis patiatur , donec Q.VOMODO POTVERIT, eorum amicitiam adipifcatur.

§• xx. Exftant talis belli priuati , et fubfequutae tranfaflionis exempla quam plurima , non modo in formularum fcriptoribus , veluti

apud Marcvlf. Lib. II. cap. 18. nec non in iormvl. Sirm.

cap. 39. et in form. Bignon. cap. 8. inprimis vero apud Egi- NARDVM Epiff. 17. et Greg. Tvron. Ltk.V. cap. y. et 32. Lib. 6. cap. 17. Lib. VIII. cap. 18. Lib. X. cap. 27. et maxime Libro

7. cap. 47. vbi pluribus refert , quae pericula ab occifi Auftre-

gifili propinquis pafiiis fit Sicharius, antequam , inttruenientibus

Gregorio, Turonenfium archiepifcopo , et ipfis iudicibus , pe- cuniaque ab ipfa ccclelia Turonenli folup , cum familia ifla in

gratiam redimet. *

* Ceterum ex his omnibus exem- verum etiam in rapina, aliisque gra-

plis patet, (i.non foluni in homicidio, uioribus debitis locum fuiffe faidae:

( i. Ho-

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENERATIM. 437

(1. Homicida fugiente , familiam occili de eo occidendo pericquendoque

fuiilc IbUicium: (j. Plerumque lele

interpoluide ucerdotes , et viros illu-

ftres , et dedille operam , vt tr.inl»* Aone concordia coalefceret ; (4. eam

in rem non loium pecuniam lolu- Uim , verum etiam ( J. litteras , quas vocabant (ecuritatem de homicidio t

datas : quin [6. familiam , occili , ia&a

in linum homicidae feduca , quam

vverpitionem Franci vccabam , iuri luo ct acculationi loliemniter renun-

ciafle , vel praeflito iureiurando ad-

hrniallb ,'le bona hde in gratiam redi il Te. capiivl. CaaoLt Calvi iit.

j*. §. 10. Quare haec exempla praecipue notantia lunt , tamquam quae

maxime faciunt ad rem illam inutili*

gendam. i. XXL

Quamuis vero ex capitvlar. Lib, V. §. 3J2* edit. Baiuz. An «

conflet , improbaile hanc confuetudinem Reges et patres con- P°^

ciln Vi. Parilienfis : tantum tamen abdi , vt ea ideo exoieuerit, *r,mco*

vt potius inulto pofl expreiliifima eius occurrant veltigia. Nam penum' Regino de difcipl. ecclef. Lib. II. cap. 22. agit de poenitentia manierit?

eccletiailica, imponenda iis, qui pro vindici* Jr atris , aut alio-

rum parentum , hominem occiderint : et quamtlls nulli dubitemus,

quin ct po.lea caedes iaepe luerint armis vindicatae , idque facile nobis perfuadeat maxima , quae tum vbique graiiabatur , ar-

morum licentia : non tamen legere me memini, ei lurori leges

eorum temporum futfragari. *

* At quamuis leges illi confuetudi- nt non amplius lutfragjremur : non delunt ramen exempla. Auctor lime

CHRONICI GoZECENS. f. XI ?. Miltijh-

rialit quidam domini eomitit palatini nomine dmclongut , u quodam Aiberto de

Siuderenh.ym excoecatttt , manjh quinque

in Ni nftede , et quatitor in Trauinckelc ab eo fufccftii , ejl 1LIJ IUCONCIL1 atvs , quem d. minui palatmut , ipfo rogante , cum iudem rnanfit nrjlrae obtulit ecclc-

Jtae. Quale exemplum aliud quoque

eadem pagina occurrit.

§. XXII.

Cum fada quod tmmodo conuenit compositio , quae et ipfa qu;j muifta erat, laelo vel eius agnato foluenda, et hinc etiam Wl-compo-

Dregilovm , quafi eine vviedcrgeltung , et, frhomo occifus ef- 2''° > wi-

fet , vveregeldum * quafi mann-geld vocabatur. Car. dv Fresne <*regd-

glojfar. med. et inUm. Latin. voce componere et compofitio , pag. ̂u"\* ,

1 1 37. Tom. /. Eccard. ad leg. Salic. p. 64. 78. Ea compoii- dum ? " tio vel legitima erat , capitvlar. Caroli Calvi tit. 29. vel arbitraria, quae, tametli lege definita, tamen pro atro-

citate delicti multiplicari poterat. Vnde dicebatur compofitio duplex , in LEGE Langob. apud Herold. p. 2J 6. compofitio tripla ,

I i i 3 CAPITV-

I i

Digiti^ ed by Google

Poenae

etiam

capitales redimi

poteram pecunia.

Quid capitale ?

quid delatura?

438 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XVIII.

capitvlar. Ltb. III. cap. 43. Jatisf actio quadrupla , apud Gre- go». Tvbon. kiji. IIIl. 38.

* Ditlerum widmgiidvm et wh- dis, vel leodij. Lio. Sai, iit, jp. geldvm. Illud emm elt a wteJergihen, et Tu. 44. §. 1 6. Leo. Angl. i it. t.

hoc a vvtre vel vvatr, quod virum no- $. j. Coni'. Camo, vote leudu tt Le- tabat, et geld , quali mann-gtid. Ec- caro. iisJ. p. 4}.

caro. ibid. p. 97. Vocatur etiam le v-

$. xxiil: Haec vero compofitio in capitalibus etiam deliftis , nec non,

quae poena corporis afflittiua coercebantur , habebat locum. Nullum enim fere Germanis erat delifhim , cuius poenam non

liceret pecunia redimere , li limul fatisfierec laetis , praeter crimen laefae maieflatis. Lex Eaivvar. tit. 2. cap. 1. §.4. etfequ.

V t nullus Baiuu.triut * alodrm , aut vitam , fine capitali crimine

perdat , id eft , fi aut m necem ducis conjiliatus fuerit , aut inimicos in prouinciam inutt atterit , aut ciuitatem capere ab extraneis

maebinauerit , et exinde probatus innemus fuerit , tunc in ducit

poteflate fit vita ipftus , et omnes res eius , et patrimonium. Cetera

vero , quaecumque commi ferit peccata , quoufque habet fub/lanttam,

compotiat fecundum legem. Conf. tit. 1. cap. "]• %• 3.

* Neque Boiorum tantum haec con- tunc demum , fi nullui fuorum per eo m- luctu Jo fuit , verum etiam aliarum pojitanem voluerit redimere , de vita Germanica* originis gentium. Sic e. componat. Eginard, Epijl. XVIII. Dbo g. lege Sauca tit. (Si. cauetur , vt fer ut fugerunt ad limina Chrijii mariy- S quis , admiflo homicidio , non harum , MaretUini et Petri , pro eo quod beat , vnde fecundum legem compo- frater torum quemdam foetum futim or-

nat, is, certo ritu adhibito, prolitea- ctdijfet , rogante t , vt eu lueat Jotiurt tur , libi nihil facultatum efle quod illum tmeregddum pro fratre fuo, et vt chreneihrudam , ( ex EccaRoi p. 104. ei membra phroomentVR. fententia reene heratt ) vocabam. Ec

§. XXIIII Hinc facile intelligitur , quid CAPIT ALE , quidque deLATV-

RA fit. QuemadnTodum enim fur, condiftione furtiua conuentus , rem furtiuam eiufue aellimationem reftituere tenetur : ita

et apud Francos, aliafque gentes Germanicas, idem obtinebat,

eaque praedatio capitale vocabatur, leg. Sal. tit. 2. f. t. De delatvra , cuius ibidem fit mentio, Eccardvs ibidem p.

t J. fenrentiam fuam his verbis exponic : Delatura funt illi fumtus , qui fiunt in caujfae perfcquutiane , dum injiciando lis crefcit.

Proprie delatura idem efl , ac dilatura , hoc eft , mora fua , cuilibet ' noctua.

DE DELICTIS ET CRIM1NIBVS GENERATIM. 439

noctu a. Sic quoque ex dilatio Gallorum delav faflum ejt. Suimus ,

qui cauffae impenduntur , Gallis frais dicuntur , a fredo. Vnde

Glojfa vetus delaturam expofuit fredo. *

* Haec , quamuis eruditionem viri

dodhftimi prodant , non umen adeo inultum extricant. Certiflitnum eli , delaturam non die fredum. Nam

ab hoc eam diierte dillinguunt li- ces S alica tit. 14. et Angl. et W>-

KlN. tit. 7. j>. ». ci J. Nullo ciiam idoneo argumento nititur clarilSmi Ec casui conieCtura dc lite inticiando

erdeeme , led comcclura mera elt.

Vix porro dubitandum videtur , quin Icribendum fit diiamra, exhinc aliquid,

quod pro mora datur , iiuelligendura

fit. Potuiflet vir doclus ex ipfo Dv

Kr esn e glofiatu ut. ». p. 47. dilcere , delaturam in leoi Ripvai. iu. }f.

f. 3. edu. Heroidi dici dilationem ,

adeoque nihil elie verofimiliiu lentenda CvtACli , Bignonii et Wende-

LINI , qui DELATVRAM Vel D1LATV- ram interpretantur de eo , quod in-

tereft acculatoris , propter dilationem

et moram , id eli , vti hodie loquuntur , de impen/it protrattae luit , vel

retardati proc.pu.

f. XXV.

Sequentibus temporibus , quum ius Saxonicum et Sueuicum

in foris Germaniae vigeret , is faltim mos manlit . vt , praeter

aeftimationem rei, tum ludici , tum accufaton, poena deberetur, iliaque vocaretur die vettk ; haec die bvsse. Hinc vo-

cabvlarivm vltvs IVE. Saxonici: bvsse ijl das geld,fo ein

man giebet in burgerlicben faeben , * die er verbiihret bat. W £T- TK beijjet die bufs , die man dem richter giebet.

* In caufiis enim criminalibus vo- D“rff‘ ‘f& uitkt leiflen diefi wetth , catur dat wthr^e d. Ceterum weue Actae» mu blu die hire vvende.

in genere eli quaeuis poena , qua la- Veteres pro weue dicebant witzt , tisfit rcipublicae, non modo pecunia- ceu patet ex Noteeri Pfalm. VI. 4. ria , verum edam capiulir. Hinc ver- Pfalm. XYlll. 9. Otteried, euangel. ficuli veieies apud Meibom. de Irmm- II. y. v. 157. Vnde Gotlariae iu- Jula tap. 4. p. 10. de principe, diis dicium vrbanum hodie vocatur dat polt iniauliuin praelium immolando : vuet-amkt , redlius dat umt-ambt , vri Sol kh nuit ia Goutt fronea heade alibi dat vjrti-gtridit. Quum vero Bel-

lis memen alierbjlea tagen gis lex hodieque dicatur die weue : Geben wttien , vndjlerbenfo elenie, opinabile profedlo eti , wttu idem

Dat muft kh wol Uthiich kiagtn. e fle ac poenam legidmam , leu legi- Uinn mtr dat glkck figet kew , bus definitam. Det Heeiut cineri guien rade , p

§; XXVI. Ita generatim de deliftis philofophabantur maiores noftri.

Harum vero obferuationum vfum forenfem oftendere , facilli- mum foret, nifi ad fpecialiora properaremus. Vt tamen vel

paucis

Saxone*

quoque

diftinguebant

dic weue t mi die

buffe.

Inde red-

di poiefl ratio iu- diciorutn

criminalium lol-

icinm- um, ( der

h*Ji-gc- nchtc. )

Ei cur iis

praemit- tatur (an-

ebo (ecu- ri tatis ,

( die hc- gwg det gerichtt.

)

440 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XVIII.

paucis tantum argumentis hunc vfum monftremus , iam vnus-

quifque animaduertet , ( 1. cur in cauffis criminalibus et hodie iudici adlidere oporteat fcahinos , et alias pro nullo habeatur

iudicium , wobty die gerichts-bank nicbt befetu getrefen. ( 2. Cur etiatn in praefefturix et nobilium iudiciis , vbi non nifi rullico- rum imperitorum iurisprudentiae criminalis , copia efl , ex his tamen etiam non nulli , paene dicis cauda , adhibeantur. ( 3. Cur haec iudida, faltim poftrema vice, dum lententia feralis fertur,

peragantur fub dio, (4. iudice gladium euaginatum vel bacillum, vel vtrumque praeferente, quin ( 5. alicubi manu dextra

chirotheca ferrea muuita, et ( 6. area armatis hominibus circumdata. ■

§. XXVII. Quumque fupra diftum fit, homini criminis capitalis reo,

nullum locum praeter templum , iudicium et domum , fatis tu-

tum fuide: ( §. 17.) non obfcurum eft, (7. cur praecipua fol- lemnitas ludiciorum publicorum confidat in eo , vt pax fancia-

tur , ( quod vocant dem gericht einen frieden vviircken , vel deu bocbiioibpeinliche balsgcricht hegen , ) idque fiat ( 8. non folius au&oritatc iudicis, ied de fcabinorum lententia *.

* Iudcx enim , occupato tribunali , et adUdentibus vtmnque lcabims ,

et aiiuarto ante cum («lente, praecone

pone eumdem Itante , interrogat Ica- btuum ordine primum : Ich fruge

auh , ob e 1 fo hitch am loge Je y , dajt,

ieh det allerdurchlaiuhiicjltn , A'. A. Ita- cknoii.ycintichti haift-gcr.cht h.gat md-

gt , einem ieden zu Jeinen rcchtcn f Quod adlirmante lcab.no , verbis vio :

herr richter , dumeti euch die geruhie

befiohien , vnd leute Jeynd j die hoclmo-

thpetniieh haiji - geruhts vnd rechu begehren , Jo tji et an der teit, daft ihr

det ali rdurcklauchugftem A:. A', hoch- noihpanin hc haljc - gerit hic hegen mo- gei. : noua (equitur quaelbo : l.h fruge euch , vvie ich dei alltrdui chlauchtlgjlen

N. S. hochmnhpeiniuhc hatjsgeruhi I te-

genjoilc? ad quam alter Icabinus: herr ruhter , gt hietet reehi , verbtnei vnnchi ,

vnd dinget i nmji , vnd daji niemand

ftin JelhJi , ader anet audent vvart fur

euch m gehegier banch rede, er ihue a cUnn mu vr laute. Eo fa&o iudex ita

decenut : Ich hege det allerdurchl. N.

A. hoihnothfeutltchet haifi-gericht zum

erjien molile , ich htgc et zum anderu

m,h.e , ich hege et zum druten mahit mu vrthei vnd recht. Ich gcbieie rcchc: vnd verbuic vnrechi, vnd dingt vnlufl ,

vnd dajt niemand fein fetbjl , oier ebiti andern vvon vor gericht rede , er thue

et dann mu gcrich /, vriaub. Nihilomi- nus er ex tertio (cabino quaerit : Ich

fi age euch , ob ich det ai. rdurchl. Ar. A . hochnothpcmiub lialji-geruhi , einem ieden zu j.inen rcchtcn , gnugfam ge~

higit hait ? Ad quae hic refpondet : herr richttr , ihr habet et gnugjam ge~

liegci einem jeden zu ftinem rech te. De- mum otiicium luum facere iufliis prae-

co , et iple gladio euaginato armatus , exclamat : De» allerdurchi. N. N. hoch-

nuihgcimuh haijt - gericht i/i geheget

mu vrtheti vnd recht zum er/len mahle ,

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENERATIM. 441 zum andem mahlc , zum dritten mahle. vvoUen einem jeden rechss vtrhelffeu.

Hu jemand vor diefen hoehnothpeuui- Carpi, von inquifutous vnd achu-pro-f then halft-gtricht zu kiagen , der kom- cejf, tu. 1 1, en. i. & j. me fur , vvie rtcht yi , die gcruhte

f. XXVIII.

Nec minus ex his facile quis explicauerit rationem , (9. cur Nec noa accufator quoque gladio mflru&us euaginato , tamquam qui rei quid fibi

familiam metuat , accufationem inftituat, et quidem (10. cum vtlit c1*'

clamore vel quiritatione , mu geruffte oder veter-gejchrey. * ConsT. mor- Te* CMM. an. 87. CarPZ. von inquif. vnd acbts-procejj. tit. 1 1. 4. rioT^iai Iudicii enim capitalis, des hoben vngericbts eam elle naturam ac znterge- indolem , vt accufatio proferatur cum clamore , ( mu gefcbnyfd **)• \ vnd geruffte , ) iam fupra monuimus. ($. ij. *)

# Hinc quoque ambages, quas prae-

cipue in Saxonia > tamquam iuiis Ger- manici veteris reliquias , landius cu-

lioduJ , animaduerti mus. Primum enim

accufator veniam petit cotilil lendi coram iudicc ; Herr ruhtrr , uh bine

vmb vrJaub vor dtefet hochnoshpesutUhe

haJfj-gtrUht zu trtten , vnd mem eigen vvort zu reden. Data deinde venia ,

pergit : Herr riehser , diejei verbrechen yi VOH N. N. itt curem gtricht begangen vvorden , dcrowtgen gedet iclu uh thn mu rechj zu beUagen , vnd bitte mir

folckn zu verjiatten , vnd muh zu be- ruhsen , vvie ich mir folcher maner

ptmlichen klagt fur dufj hochnothpan- iiche htlfs gencht folle vorkommen ' Ad rjuam quaellioncm lcabinui , rogatus a audice lentendam rdpondet : Er folle verkommen rrut gevvaffneter rechten

hand , mu tuugezogener gejthiiffenen we- bre,vnd mit geruffte , zwtyer vnd eint ,

uiir recht vnd g. wohnlun ifi. Pergit ac- Cu lator : herr richter , fo bine Uh denn

mir den frohn-bathen zu leyhen , dafs er

feme gcfchltffene wehr autuche , vnd mir

Hefeibe mit geVtaffhcter hand vonrage. Quo conceffo , ter clamatur : zettebl vber N. Km ais thdter , dafs er N. N.

vviejer Gou vnd reeht von leben zum todie gebraeht. Eo demum pera&o , acculator acculationis formulam reci-

tat, et , comeltata cum reo lite , petit lententiam. At quid illud zittkx ,

quod tamecli hodie pauciilimjs intcl- ledhim , homines tamen non minus ( quam dirum aliquod Circes carmen , abominantur ! Nihil aliud hoc voca-

bulum lignilkat , quam arma. Nam praeterquam quod alibi loco zbtte* vocileraniur : Wapsn vel Waffin , immo Bremae Iodvyt. Kaiss. ad Con/i. Crim. art. 87. edam Fuinm- CV* I. Imp. II. Ftttd. »7. ZIT7ER- Hamo vocat calidam manum. c.hjq autem manus veteribus idem , ac ar-

mata manus. Ltx Alam. tu. 10. S yuu curtem epifeopi armatvs contra legem intremeris , quod Alamanni Hai- STERHAND1 dicunt. Vbi fane haijier- hand , idem ell ac hetfse hand , et ea vox Alamanmca ibi de armata ma-

nu exponitur. Nullum ergo eft dubium , quin hic clamor adumbrant

bellum iftud priuatum , quo familia laefa reum criminis capitalis perlequo- batur.

Kkk fitintetti EUm. luris Germ. §. XXVIIII,

crimina-

lium lol-

leinm- um, ( der

hwjj -ge- fultu, f

Et cur iis

praemit- taiur lan-

dio fecu- ritads ,

( die hi-

gung det gerichtt. )

443 ELEjM. IVR. GE RM. Lib. II. Tit. XVIII.

paucis tantum argumentis hunc vfum monftremus , iam vnus-

quifque animaduertet , ( 1. cur in caudis criminalibus et hodie iudici adlidere oporteat fcahinos , et alias pro nullo habeatur

iudicium , aobey die fterichis-bunk nicht befetit f retrefen . ( 2. Cur etiam in praeleduri.s et nobilium ludiciis , vbi non niii rudicorum imperitorum iurisprudentiae criminalis , copia efl , ex his tamen etiam non nulli , paene dicis cauda , adhibeantur. ( 3. Cur

haec iudicia, faltim poftrema vice, dum lententia feralis fertur,

peragantur fub dio , ( 4. iudice gladium euaginatum vel bacillum , vel vtrumque praeferente , quin ( J. alicubi manu dextra

chirotheca ferrea munita, et ( 6. area armatis hominibus circumdata.

XXVII.

Quumqtie fupra difrum fit , homini criminis capitalis reo ,

nullum locum praeter templum , iudicium et domum , fatis tu-

tum fuide : ( §. 17.) non obfcurum ell , (7. cur praecipua fol- lemnitas mdiciorum publicorum confidat in eo , vt pax fancia-

tur , ( quod vocant dem gencht eineit frieden vviircken , vel deu

hoc hnot hpcinhche balsgericht hegen , ) idque fiat ( 8. non folius

auctoritate iudicis, led de fcabinorum lententia *.

* Index enim , occupato tribuna- euch m gehegter banck rtde, er ihae et

Ii , et adlidentibus virtmque 1'cabinis , dann mu t rUube. Eo fado iudex ita ei aduario anie eum ledeme, praecone decernit : leh hege det atlerdurchl. N. pone eumdeiu liante , interrogat lea- A. hothnothpcmiichci haiji-gerichi zum binum ordine primum : Ich fruge trfhu mahle , ieh hege ts zum andern ruJi 1 ob et fo hoch am cage fey , daft, m.n.e , ich hege ej zum dritten mahle

ich det aUerdtuchiauchtt:Jieu , A'. A. Iu- mu vrthcl vud rechu Ich gebieie recl ir: chnochpetnhchci haift - ger.cht h.gcn mi- vnd verbute vnrecht, vnd iingt vnlujl ,

ge , tinem ieden zu femen rechien ? vnd daft m emani fem feibft , oder einei

Quod adlirmante leabmo , verbis vio: andern vvort vor gench t rede , er 1 hae

herr ritluer , dumeti euch die geruhte es dann mii gench t, vrlaub. Nihiiomi-

befohlen , vnd leute Jeynd , die hnihno- nus et ex tertio Icabino quaerit : Ich

thfeiniuh haift - geriehtt vnd rechu bt- fiage cuch , ob ich des ai • rdurchl. N.

geitren , Jo tji et an der zeu , daft thr A. hcichnoth/etniuh halji-gericht , einem

det aU.rdurcklanchugfte» A'. A', hoch- ieden zu finen rechten , gnugfam ge- nothpeiniu Ite haift - geri, lue hegen mo- heget hole ? Ad quae hic refpondet :

gei,: noua (equirur quaclbo : Ich fragi herr nchter , thr habet et gnugfam ge- euch , wie ich des allerdwchlauchiujien heget einem jeden zufrinrm reehtw. De-

N. N. hoehnothpeiitiiclu haiftgerieli he- mum olbcium luum facere iufliis prae- gtnjotle? ad quam alter lcabinus : herr co, ei i ple gladio euaginaio armatus,

ruhier , gcbietet recht , verbutet vnreclt: , exclamat : Det alierdurcU. A'. A. hoch- vnd dinget 1 ntujl , vnd daft memand Hathpeinuch haift - gericht ift gehegei

Jein Jeibfi , oder tinet andern vvort fur mu vnhetl vnd recht zum erflen mahle ,

/

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS GENERATIM. 4*1

'tum audent mahle , tum dritttn mahle. vvolltn einem jeden recktt verheljfeu. Ha i jemand vor diefen hochnothpeutd- Carpz. voh inqutfmout vnd achtt-fro^ eheu halft-gericht tu klagen , der kom- ctjf. tu. II. an. a. & |.

me fur , vvie reckt tji , die gtrichte

f. XXVIII.

Nec minus ex his facile quis explicauerit rationem . (y. cur Nec no*

accufator quoque gladio infirudus euaginato , tamquam qui rei <Juld

familiam metuat , accufationem inftituat , et quidem ( 10. cum vel‘' clamore vel quiritatione , mit geruffte oder itter-gejchrey. * Const. crim. art. 87. Carpz. von inquif. vnd acbts-procej). tu. 1 1. #. 4. uo : ( dtu Iudicii enim capitalis , det hohen vngericbts eam elle naturam ac xcttcrgt-.

indolem, vt accufatio proferatur cum clamore, ( mu gefcbrey fthrey. J,

vnd geruffte,') iam fupra monuimus, (f. 1 3. *)

* Hinc quoque ambages, quas prae-

cipue in Saxonu , tamquam iuns Ger- manici veteris reliquias , Unctius cu-

ihodiri, animadueruraus. Primum enim

accuiator veniam peut conlillcndi coram iuilice : Herr ruhter , uh bine

vmb vriaub vor diefet hochnothpeiaiiche

halft-gericht tu treten , vnd mtm ttgen vvon tu rtden. Data deinde venia ,

pergit : Herr richter , dttjei verbrccheu

tfl VOH N. N. in turcm gtrickt brgangtn

vvorden , derawtgt is gcdenckt uh ihn

mit reckt tu bekiagtn , vnd bitit irur

folcket tu verjiatten , vnd muk tu bt- richteu , wit ich mit folcher maner

ptinlichen klage fur iteft hochnothpem-

iithe htift gertcht folle varkommen ' Ad

quam quaelKoncm Icabinus , rogatus a iudice lentendam refpondet : Er folle verkommen mu gevvijfnettr rechien

hand , mit autgetogener gejcluiffenen vvt-

hre , vnd mitgerufie , tvvtyer vnd eint ,

wit reckt vnd givtohnltck ifl. Pergit ac-

Culator : herr richter , fo bine ich denn mir den (rUm-bothen tu leyken, dttft er

fetne gefchltffenc wehr atutuhe,vnd mir

diefe.be mit gevtaffneter liand vor trage.

Quo conceifo , ter clamatur : zstter vber N. X. ait thdter , daft er N. N.

ffeineccti Elem. luris Oerm,

vvieder Gott vnd recht von leben tum

todte gtbracht. Eo demum pera dio accuUtor acculationis formulam reci-

tat, er , conteltata cum reo lite , petit lentendam. At quid illud ZITTE* ,

quod tamctd hodie paucilfimis intel- Icdhim , homines tamen non minus , quam dirum aliquod Circes carmen, abominantur f Nihil aliud hoc voca-

bulum lignificat , quam arma. Nam praeterquam quod alibi loco zkttrji yodlerantur : Wapen vel Waffen , immo Bremae Iodvyt. Kress. ad Confl. Crim. art. 87. edam Fridri- cvs I. Imp. II. Ftud. »7. zm m- hand vocat calidam mantun. Calida autem manut veteribus idem , ac ar-

mata manus. Lex Alam. iit. 10. Si quit curtem epifcopi armatvs contra le-

gem intratum , quod Alamanni Hai- st&rh andi dicunt. Vbi fane haijler- hand , idem elt ac hetfte hand , et ea vox Alamanmca ibi de armata ma-

nu exponitur. Nullum ergo c(l dubium , quin hic clamor adumbrant

bellum illud priuatum , quo familia laela reum criminis capitalis perlequebatur.

Kkk

•»

$. XXVIIII.

«a ELEM. 1 V R. GERM. Lib.II. Tit. XVIIII.

f. XXVI III.

Cur poc- Denique eaedem oLferuationes ad id profunt , vt poffis red- nae quae- dere rationem ,( 1 1, cur et hodie quaedam poenae, veluti fu-

datn re- lligatio , relegatio , carcer , certa pecuniae fumma poffint re-

diman- dimi. ( 12. Cur in Saxrnia, et alibi pafl m, ii quoque , quibus

tur, ct ciuilis, quam vocant, efl iurifd.ftio , et deliba quaedam leuiora

leuiV a coerc£re poflint, veluti vulnera minus crutnta, iniurias minus iu ci. atroces , et alia huius generis , quorum rtctnfum fatis proli- »ili cocr- xum dant ORD- polit. Macdei vbg. cap. 58. §. 2. et Cahpz.

ceantur ! pritx. irim. qusuJL 109. n. 26. fequ. (15. C ur iifdem cor. ce- datur ius erigendi numellas , quibus ( 14. fui ditus , qui quid

contra bonos mores admiferint , coerceant , et exen pia faciant ,

alios obfequii admonitura. Reblich. Fari. I, conci. 1. n. 13. *

* In alia omnia dilcedunt Coitu. Romani aeRimant iurisdi&ionem Ger-

Decif CCXLI. n. j. Bcsoid. thejaur. manicam. Id vero quam ablonumlit,

prafl. voee halfstijnn. Sed hi, diAmc- ex inltiiuto demonftrauit Tho.mas. it rioni Romanae inter imperium mtrum otrifitifl. e» mag Jh ornum dsfler.Jtcunium

ct mixium adlueti , ex principiis iuris mores Uermanor.

TIT. XVIIII

DE F V R T I S.

I. XXX.

Conne- xio et

•rdinis

ratio.

Furtum

Germa- ni! dcli-

dlum publicum,

QVamuis delifba paullo ante in privata et PVBLICA etiam a Germanis diftinfba efle , onenderim : ( $. 6. ) difficillimum tamen eil , ea difeernere accurate , quia hac de re non

fuit eadem omnium gentium Germanicarum fent entia , et , quod

aliis priuatum vifum eft deliftum , id aliae pn> publico crimine habuerunt. Itaque delifta promifeue, et eo quidem ordine, quem in iurisprudentia Romana obferuan nouimus, expendere iuuabit.

§. XXXI. Et ad fvrtvm quidem quod attinet , de quo primo loco

erit agendum, fatis expl- natum videtur. Germanos plerofque illud non pro priuato, fed publico delifto habui ile, quippe quod non minus, quam aliud trimen quodeumque, ad perturbandam

reipu-

DEFVRTIS. . 443

reipublicae tranquillitatem comparatum fit , ac proinde publicam

mereatur animaduerfionem. Quamuis enim more aliarum gentium vix a latrociniis vicinorum populorum abftinerent : Caes.

de bell. Gall. Lib. VI. cap. 23. tamen res hofpitum vel ciuium nemo impune vel fiirtira, vel vi, furripiebat , ceu ipfae patriae

leges latis fuperque probant. *

* Attulit huiufmodi legem , vel contuetudmem Ikltim , quae pro lege elt, ex veteribus Nic. DiMxscaNvs

de mor. geni. p. 8. vbi dc Celtis , id

cft, Germanis et Gallis : M«'« irh brmpu* vjrm ra |*w inXimc , t m-

Al-nrr, Iwn re feti jMf teiterni i £s- fun, iwif rg ti mAira ipryti- Mul-

lo maior ejt poena eius, qu liojpiiem ,

quam qui cutem occidit. Quum enim

die capitii damnetur : hic exfilio tantum

muiilatur. Quum ergo exteri impune

occiderentur, latrociniis quippe nullam infamiam habentibus , et tamen ho(-

pius caedes mone , ciuts exlilio expianda videretur : quis dubitet , quin

idem ius circa furta et rapinas obier- uarint ? Quamuis , fi dicendum quod

res ell, rariora fima fuifle videantur,

in tanta veterum frugalitate , idemque de maioribus noltris dici polfit , quod

de Scythis refert Ivstimvs htjl, Lib.

II. cap. 1. Kullum fcelui apud eoi furio

graumi , quippe jme «flo munimento-

que pecora et armenta inter fluat ha-

benubut quidfaJtmmcJjet, fi furari lice-

ret f Aurum et argentum perinde ad-

jprrnantur , ac reliqui mortalet adpe- tuttt. Latie et meile vefcimtur. Lanae

Hi vfiu ac veflmm ignotui , quamquam

conttnwr frigorUmt vrawur : peliibui tamen f.rinii aut murintt vtuntur. Haec

continentia diu morum quoque tujihiam

edidit , nihil alienum concupifccntibut.

Quippe ibidem diurnarum cupido cfi , vbi

et vjui. %

§. XXXII. Sed vt ad has ipfas Germanicarum gentium leges progre-

diamur , primum obleruandum ell , Germanis non minus , quam

Romanis, furti effetitiam in*contre£latione magis rei alienae, quam in ablatione, conlillere vifam elTe. Nam furti pofhilabant

non folum eos , qui alteri rem clam abftulerant , fed et , qui res alienas clam domi habebant : Leg. Wisig. Lib. Vll. tit. 2.

§. 7. leg. Ripvar. tit. 78. Capitvlar. Lib. VI. §. 192. Leg.

Baivvar. tit. 8. cap. 7. fi. 3. Decret. Thassilon. fi. 8. eafque dolo malo non reftituebant vero domino : leg. Baivvar. tit.

8. cap. 14. 4. immo et eos, quorum ope et confilio furtum faftum eire dicebatur. Capitvlar. Lib. V. §. 190. Lib. VII. fi.

2J9- Lex Baivvar. tit. 8. §. 6. Langob. Lib. I. tit. 2j. §. 8.

te»- * * Hinc formulae veterum : Qttqfi crimini! habeatur: Lex Baivvar. tit'

confentiens furi , rvRTVM componat ; 1. cap. g. §. j. et aliae , quibus limil-

capitvl, Lib, VI. tit. ivi. Jociui limae liim veteres iuris Germania pa-

K k k 2 rocmiac :

Furtum

in con-

trectatio- ne olim

confille-. bau

444 ELEM. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. XVIIII.

rocmiae : Der hehter i/i fi gut , ali Atr

fickter , vel : hehter vnd ftehler gehS- ren an tinen galgcn. Hbr.t. Uh. I. pa- rotm - iur. 101. p. J «7. Eodem Icnlu Fhocylides Nuihnic. v. 1*8.

♦«f»> , ut tipn nXarrifun athm ■**& Si*v.

nXSnu , rjn •

*JH • «Ai rfac.

Jjefojutun , quud Jtdtraflum efi , ni

jujcipe, furio. Fur, tam mi recipit , quam qui fu rt*

tur , habendu/.

§. XXXIII. Erat vel Ipfa reda ratio Germanos aeque , ac Romanos , do-

rei, vel cuit, furtum vel rei, vel vsvs , vel possessionis die. De

vfus , vel primo furti genere rem extra omnem dubitationis aleam politam

poiTdfio- eiTe, arbitramur. Alterius velligium deprehendimus in lege

mSl Bvrg. tit. 4. §. 7. 8. additam. I. r«r. 17. De tertio luculentilli- mus eft locus in lege Wisigoth. Lib. V. tit. y. $. 2. Si qtris

pignus alteri depofiterit pro aliquo debito , et tliud ipfe , qui depo~ fuerit , furatus fuerit , pro fure teneatur. Quamuis a Romanis

' haec difcere potuerint WisIGothi , eaque in vfus fuos vel ideo transferre , quod redae rationi viderentur vel maxime conuenire.

§. XXXIIII.

Itemque Ex eodem fonte ad Germanos notitiam aliquam furti non vel ma- modo manifesti et NEC manifesti, verum etiam concepti,

nifeftum, oblati , prohibiti , et non exhibiti , permanafle exirtima- TeJ nec mus. De fure fane , bis terue deprehenfo, id eft, manifeflo ,

manife- njf, > agitur, in DECR. Thassil. de legib. popul. }. 18. et lege Langob. Lib. 1. tit. 2J. $. 70. et multo clarius in leg.

Baivvar. tit. 8. cap. J. De nec manifeflo cautum eft a Ludo- uico Pio, lmp. CAPIT VL. addit. I. 64. vt de furto incerto

- oratio et excommunicatio a corpore et f anguine Chriflt fiat , qttoitf-

que culpabilis confiteatur. * * Pertinet hoc capitulum ad furta

incena a monachis patrata , contra

quos orationes fundi , et excommunicationis fulmen Ipargi iuhet impera-

tor, et quidem, vti Steph. Balvz.

t in noi. aJ Capituiar. p. topo, obler-

nat, contra morem illitu facculi,' immo contra canunt tn XV, concilii tVur-

matien/u , quod tantum abelt , vt monachos , furti nec manifefti reos , ab-

fluiios reddiderit, vt mlieru eos in

vltirna m jfae celebratione pro expurga,

tionc Jua ecrpui a janguinem domini

nojlri , Irfi Uinjli , percipere , quaienut ita tnie innocentes fi ejje flendam. Quod

quum moris parum pii ac probi vide» retur optimo Imperatori : illi legem

hanc plane contrariam oppofuiilc vi» detur , vt diris his recitatis metu ah vltt illo lacrofanfto arcerentur. Vid.

Balvz. ad hegmon. de diJcipl.ccclcf.Ub. II, cap. i<t.

§. XXXV.

. Digitized by Google

D E F V R T I S. 44?

f. XXXV.

De CONCEPTO id mirum eft , quod , quum ritum illum ip- Vel eot»

fi Romani iampridem lege Aebutia fuftuliflent , Germani non cepium,

modo priuatis ius efle vellent , in res furtiuas inquirendi , fed t“"'/Pu_d

et ritus quofdam , prifcae illi conceptioni per lancem et licium [hojh

non plane abfimiles , recepiffent. Et quidem lege V isiG. Lib.

VII. tit. 2. §. I. praecipitur , vt , qui rem /urtiuam requirit ,

quid quaerat, indici occulte exponat, ofendatque per manijefla fi~

gna , quid perdiderit, ne veritas ignoretur , fi non euidentia Jtgna

monjbauerit. Quae antiqua et vere Germanica effe, probatu

facile eft *.

* Permittit igitur haec lex , rem domum fu/petiam habeat , qtiaji furta

{urtiuam prtuau etiam auctoritate re- ablata res eo deportata Jit , it , remi-

quiri , fed vt , qualis res (it , quam tanti' us eum fex viris , inuejhgari illam quaerat , apud iudicem prius proutea- t/iic legitime dejidt ra/ u , indicio tamen , tur. Id vero Wisigothos non a do qvae rr qvalis Jit antea , fatio. Quin

mani, didictlfe , fed ex maiore patria ibidem ex lig. Wbsteogothicis 'tit. in nouas , quas condiderant , cotonias de Juno obleruat , homines ittos , fur- intulillc, vel inde patet, quod in Sue- tum requirentes, ingredi debuiiTc dtf- cia expreflitlima cms moris veltigia cinthis , ct nvois fkdibvs, et femo-

m u Ito poli luperfuerint. LocceniVs. 'ratibus Juper genua con/hriClit. Quae enim antiqu. Sueo Goth. Lib. II. cap. omnia iple Loccknivs erudite conten- 6. p. 4S. ex leg. OsiaoGOTH. cap. dit cum ritu furta concipiendi At» ji. et ivi. FEOV. Svic. eap. tj. tico et Romano , de quo nos plu* prolert inCgnem hunc iocum . St quid ra antiqu. Rom. Lib. IV. tit. i, §, 16

alicui Jurto ju abreptum , hoc mdican- fequ. dum erit vicinis. Si vero quis aUeusus • _ ■»

§. XXXVI. Sollemnem et Bvrgvndionibvs fuifle rerum furtiuarum (nm ».

inquifitionem , ex eorum lege, et quidem iit. 1 6. f. I. pa- pud Bur- tet, vbi additur, nec mulieri rerum furtiuarum, et maxime ani- gundio-

malutm inquijttionem ejje denegandam. Franci hanc animalium ”e’ et

perfequutionem vocabant vejhgii minationem, de qua prolixe "aco ' lex Salica tit. 40. et multo dilucidius lex Ripvar. tit. 47. f. 1.

Si quis animal fuum per ve/iigium [equitur , et tertio die in domo

cuiujUbet , vel in quolibet loco , inuenerit , liceat ei abfque inter-

tiato reuocare *.

* Minare vocabulum latis Lati-

num , idemque cile ac ducere , cum ab aliis, tum a Ge. Eccaxpo a.1 leg.

Sal, p. 7j. eft demonllramm. At

Francis non modo eft ducere , fed el

ductum (equi , per veftigiorum ductum ire. Inteftmre vero erat per icrtjam manum fequellrare : nam et Graeci

K k k 3 ieque-

1

1 I

by Google-

<W6 ELEM. IVRIS GERE Lib. II. Tit.XVIIII.

(cqucftrem nr&rnt vocabant. Eccard. fequeftrari oportere , et tertio cufto- iktJ. Genius ergo legit Ripuarue ell , dicndam dari. Quae lequeftrario vel ii res lurttua intra triduum concepta mtertiauo quo ritu apud Francos fatla

fuerit, eam flbi liatim vindicare poffit, docet lex Salica tu. 40. et jo. Ic dominum, iin pott triduum , eam nec non RipvaR. tu. )j.

'■ ' i. XXXVII.

lafum°b" Furti oblati vefHgium exftat in lege Salica tu. 37. f. 4.

veipro'hi- Per m*^um ingenium in curtem alterius vel cafam , vel bitum, vbilibet aliquid de furato miferit , nerciente domino , cuius pojfejjio

ejl , vbi inuentum fuerit , qui hoc miferat , 2500. den. qui faciunt foL 62. cum dimidio culpabilis iudicetur. Et in ripvaria tit. 4J.

Si quis, nefciente homine furtiuam rem in domum , vel in eius

pojjejjtonem introduxerit , et ibidem in tenta fuerit , 4J. fol. culpabilis iudicetur , vel, quidquid ei damni aceejjcrit , aliud tantum ( id

ell , alterum tantum , vel duplum ) reflituat. De prohibito

in lege Bvrg. tit. 16. $. 1. Quifquis per vefiigium 'quodlibet animal fequutus fuerit , et ad domum alterius , vefligio ducente , per-

uenerit , fi is, ad cuius domum venefit , eum prohibverit do-

mum fuam intrare , ad res Juas requirendas, pro hoc , quod res re-

pofcit , is qui eum de domo fit a ab inquifuione repulerit , pro fure teneatur obnoxius. Similia funt in lhge Ripvaria tit. 47. p. 2.

Quod fi in domo fuerit , et ei fcrutinium , cuius ejl domus , contra- dixerit , vi FVR habeatur.

§. XXXVIII.

Denique et furti non exhibiti crimen maioribus non ignotum fuillc , dicendum cft , fi refte capimus verba leg. Baiv-

var. tit. 8. /. 4. Et fi , C qui furtiuam rem domi fuae depoli-

tam recepit , ) quaerenti domino * eam negauerit , ille FVR ejl , ficuti qui furauerit , et ita componat , fictu lex habet. Loquitur

(ane legis-au&or non de inquifitione domino denegata : ( id

enim aa furtum prohibitum pertineret , ( fed de re furtiua, ne- gata quaerenti domino , quod ad furtum non exhibitum pertinere ,

vnufquifque intelligit.

rei non

exhibitum.

* Hanc tamen inquifitionem procul

dubio 1 non nifi praeuiis iulbs indiciis , fieri oportuit : qualia non erant

fortilegia , quibus ad inucftigandos fures plus iulto indulgebant Germani

veteres , non modo luperibtionis pa- ganae tenebris adhuc immerli, fed et

pofttjUam Chriftianae lucis primum veluti diluculum videram. Quin et ho-

die eius fuperlUtionis veftigia exprcf-

fiifima luperlunt in plebe , veluti eri - basionet , cJauit gyratio , ( das Jkb-vnd

fchlujfel- lauffen , ) oracula mulierum fati- dicarum , ( der kitigcn frauen , ) qua- lec

Digitized by Google

DE F V R T I.S. •• 447

1« olim Velleda apud Tac. hifl. Lib. t vmd. de morib. Cerm. cap. S. ct Gan- IIll. cap. 6 1. et Aurinia apud na apud Svioam in voce &««£««.

§. XXXVIIIL

Mirus vero legum , non modo Germanicarum , fed et re!:- Penique

quarum gentium, tantum non omnium , concentus eft in diflin-vel diur- ctione furti divkni et Noctvrni. Quemadmodum enim leges

tum diuinae , tum Graecae et Romanae , furem nofhirnum nn- num pune occidi patiebantur, diurnum non aliter, quam ii fefe telo detendilTet : ita eamdem ttaiptnt et leges Germanicae faciunt ,

veluti Wisigothicae Ltb VII. tit. 2. jt. iy. et 1 6. Bvrc. sld- dit. I. tit. 16. j>. 2. 3 . et 4. Capitvl. Lib.V. §. 191. et Lib. VI.

$. 19. edit. Lindenbr. Baivvar. tit. 8. cap. y. Attanten lex Fris. tit. y. p. 1. agens de hominibus , qui Jine compofitione occidi

pojjint , in eum numerum retert etiam furem , qui in Joffa , qua

domum alterius effodere conatur , fuerit repertus , nec vllum diferimen inter furtum diurnum notkurnumque hoc cafu flasuit.

§. xxxx. Quod ad poenam furum attinet , quaedam gentes Germani- Poena

cae , et in hoc crimine maiorum fequutae exemplum, fures non ̂ un'

temere capitis damnabant : ( }. 14. ) quaedam diftinguentes fur- aPul* ta magna et parva, illa poenis capitalibus : haec mulfta, aliif- ?cn(cs que poenis leuioribus , expianda elTe , flatuebant. Quamuis vtro- Germ. que cafu et laefo fatis faftionem deberi, facile animaduerterent. nonea-

( §. 24.^ Sed quum ea in re non eadem omnium fuerit fenten- dera. tia : diuerfts diuerfirum gentium leges hic expendere , operae

pretium fuerit.

§. XXXXI. Primum Wisigothi receperant regulam : cuiuslibet rei Quali*

furtum , et quantalibet pretii ae/ltmatione taxatum , ab ingenuo no- illa apud

tues t a [eruo vero fexies , ei , qui perdidit , farciatur , et vterque 'V|iigo-

retts centum flagellorum verberibus coerceatur. Qui vero non tllos* folnendo erant , fures , vel pro quibus fetuis furacibus dominus aeftimationem illam nouemcuplam inferre reculabit , ii feruituri rei furtiuae domino, perenniter jubiacebant. Lex Wisig. Lib. VII

13. * * Idem exemplum fiebat in furti filcum expilauerant . ibid. §. Io. vel

conlciot y lex Wi*. ibtil. 5. 7. nem* qui infinunenta molendinana Indurati

que in eos , qui didauros regios vel eram. ibio. ia. Minore wmen

pje-

44* ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XVIIII

poena atque aeftimadone defungeban- tur , qui animalibus domelhcn tintin-

nabula furum fubtraxeram. lumento

enim vel boui lubtraduni folido , vac- cae tremiiRbus duobus , remeabus vel

quibuscumque pecoribus tremule vno

luebatur, talo. £. n. De quo ritu tin- tinnabula adpendendi pecoribus quae-

dam non vulgaria collegit Linden-

bkog. m giojjar. w« tinimnahulum.

Multo minus itaque heredi luris vlla

poterat poena irrogari , quamuis et ip- Ce ad rei aeltimationem fimplicem te-

neretur , fi hereditas luiliceret. toto.

§• 1 9» Quod ad feruos attinet , ii , fi vna cum ingenuis furtum fecidem ,

pro parte dimidia praedabant aeflimt- tionem , et vtrique centum i&bus fla-

gelli emendabantur, ibio. §. 4. fin

cum iplo domino ; hic lolus et poenam et fatiiladionem debebat- Ibio.

$)• Quod et tunc aequum videbatur , fi quis feruum alienum coitu-

piliec, eique furtum perfuafilTet, ibio. §. 6. Si leruus vel domino , vel leruo , furtim quid fubtraxerat , id ad dilaplinam dometlicam , non ad iu-

dicis cognitionem , pertinere videbatur. ibio. §. si. Denique pro feruo

aelfimationem inferebat dominus, aut feruum noxae dabat, ibio. $. s. ]% n i}.

§. XXXXII. Qualis Apud Bvrgvndiones multum intererat , furtumne cum ef- apud fradionc coniundum , an fine violentia arlmilTum ellet. Priore

Burgun- enim cafu generalis illa erat legis fanctiu tit. 29. $■ 3. Ejfrailo-

diones ! res omnes , qui aut domos , aut ferina exf poliant , subemus occidi. Poderiore cafu ingenuus , fi res maioris pretii , et quidem equum, equam, bouem , vaccam , fubtraxillet , capitis aamna- batur : ibid. tit. 4. (. 1. et nihilominus aedimatio rei furtiuae

erat ex eius hereditate praeflanda. Sin alias res aeque pretio-

fas , fimplum redituebat 'domino , et poenae nomine triplum praedabat , feruus fuduario 300. iduum fupplicio deputabatur.

Tit. 4. §. I. 3. tit. 70. §. 1. Addit. L f. I. et 2. Si minus pre- tiofas , veluti porcum , verueeem , capram , opes , mulda exi-

gebatur 12. (olidorum , feruufque 300. idibus emendabatur. tit. 4. $. 4. tit. 70. $. 2. et 3. Id vero notatu dignum ed , leges has tranfadionem cum fure adeo non permittere , vt is , qui cum fure tranfegerat , ipfe pro fure haberetur , iudex vero , huiufmodi tranfadionis audor, 12. folidorum muldam foluere

teneretur. * Ibid. tit. 71. jf. 1. et 2. * Non minus feuere transactionem

omnem fu per criminibus prohibebant

leges aliae, velud dkcret. Chlo- tmarii $. II- et Lix Baivvar. ut.

8. cjp. 1 f. Quod eo magis mirandum,

quo nodus eft , ipfum ius Romano- Dim transactionem fuper delictis pri-

uads non prohibere , quamuis pad* fuper illis pro confdlis , et infamibus habeamur. I. (4. §. vit. D. de irtnjeil.

I. t|. C de furi. I. 4. §. vis. D. de, his, qui no t. infam. Sed non oblcura adeo videtur dilcriminis rado. lUre

Cuna Romano poena dupli vel qua-.

4{kb

D E F V JR T I S. 449

drupli non fifco , fcd ipfi adori cede- in huius praeiudicium inia cenfeba- bat • Germanico et fi Ico et lacfo mul- tur, lecu» ac iure Romano, da debebatur , ac proinde tranlkriio et

§. XXXXIII. Apud Francos quoque capitale fuifTe furtum maius , conflat Qualis

partim ex lege RiPvar. tit. 79. qui ex inflituto de homine* pud

pendulo , id eft , in furcam vel crucem afto , agit : Si quii homo tranc°*

propter furtum comprehcnfus fuerit , et legitime fuperiuratus , et tu- °UI^U^a

dicio principis pendutus , vel in quocumque libet patibulo vitem ,UJ , ' finierit , omnes res eius heredes pojfdeant , exceptis capitali et dila-

ture quae in locum rejlitttant : partim ex Marcvlfi adpend.

form. cap. JO. vbi aliquis profitetur, fe caballum ab homine aliquo in texaga * fubditxijfe , ac inde de farto vicium adparuijje >

et vitae periculum exinde incurrere potuijfe , additque , fe , auia laeto fatisfacere non potuerit , ideo fe illi in feruitutem addi- xifTe.

* Texaga idem ac clanculum pro- re, vti in leos Salice tu. 11. §. t- cui dubio a Germanico deeken , ver- a. et 8. tit. i». §. a. tit. 17. §. 14. deckt , ac proinde Jubdtuere equum in edit. Heroldi. Multa de hoc vetulto texaga , ell eum furti m fubducere , vel vocabulo notauit lo. Ge. Eccaro. ad

furtum equi nec nunifelUim admitte- leg. Salic. tu. 9. p. 17. fequ.

§. xxxxiiii. Ob furtum tantum maius locum apud Francos fuifTe ferali itemque

huiufmodi fententiae , vel inde patet , quod alioquin furta certa 0b mi- pecutiiae fumma expiari iubeat lbx Salic a , veluti porcorum ,nus.

tit. 2. boum et vaccarum , tit. 3. ouium , tit. 4. caprarum , tit. y. canum , tit. 6. auium , tit. 7. arborum , tit. 8. apium , tit. 9. fru-

gum, tit. 10. mancipiorum , tit. II. Quin et furta, ab ingenuis cum effrariione admiffa , fecundum tit. 12. certae pecuniae ne-

ftimatione coercentur , quum ferui , qui fefe huiufmodi delirio polluerant , fi minus quam 40. denarios , et plus , quam duos furati efient , 120. iftus pati , aut totidem denarios exfoluere ;

fin plus , quam 40. denarios fubtraxifient , caflrationis poenam fubire , aut 240. denariis hoc fupplicium redimere tenerentur. *

* At quid caftrationi , inquis , cum furto ? Id quidem me nelcire fatebor , led non magis tu fortaffis (aes, quid furto cum patibulo et laqueo f Id non ignoro , veteribus hanc poenam fuirte

Heineccit Eletn. Itaris Germ.

faris frequentem. Eam enim et lacrile- gis irrogarunt Frifii , lex Fats. addit, tit. 11. Franci vero feruoi potilfinnim,

in quocumque delirio grauiore , veluti fimo , vel adulterio drprehenfos ,

L 1 1 ita

Poena furum

apud

Boioa- rios.

Alaman- nos.

4jo ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. X VIIII.

ita puniebant , leg. Sal. iit. 19 ■ §• tim eo efle prinatos , quo viri cerrfe- 6. tit. 4]. §. a. Ripvar. tit. j8. §. 17. bantur , hiftoria Petri Abaelardi in

WiGgothi nefandae Veneris reos. Lea. vulgus nota fatis docet : nec alio per- WistoorH. Ut. III. tit. 5. §. J. w tinet fabula, quam lufit Pcriple:lome- 7. Exemplum habet audor vitae nes apud Plavt. wil. gloriof, ACI. V. S. De icoli cap. 4. Veneris nepotulos , fcen. vn.

domi dcprehenlos aliquando et priua*

§. xxxxv. Non magis furibus pepercerunt Boioarii. Apud illos enim

fures in furcam ibant, vel faltim capitis damnabantur , ft turum,

argentum , iumrnta vel pecora , aut quafcumque res vfque ad /oli-

dos 10. vel amplius furati ejfent. Neque capitale iftud fupplicium eos liberabat obligatione , rei furtiuae aeflimationem laefo

praedandi , fiquidem non prius damnabantur ad mortem , quam

vel fimplex de facultatibus fuis prius compofuijftnt. Leg. Baiv- Var. tit. 8. cap. 8. Alioqum minoris furti poena erat nuingel- dum , id eft, nouemcuplum , vel, fi quid ex templo , principis

palatio, bafilica, vel molendino, * furtim fubtra&um ellet, fur

triniungeldum , id eft , pro vno folido feptem et viginti pendere cogebatur, ibid. cap. a. f. 1.

* Additur elegans rado, quia qua- turlanifa, eatenus , rt grauius puniat»- tuor ijiat domui cafae fututae funi , et tur , qui pacem vel iecuritatem ibi femptr pairruet. Ex quo facile patet , violarim, quod nomine det Bu tjtie- Cur et molendina quibusdam, ceu fu- dent venire ducimus Lib. 11. ijt. I. pra obleruauiinus , et hodie habean- §. 10.

§. XXXXVI. At ex Alamannorvm lege fures capitis damnari , non

animaduerto. Ordinaria enim furti poena erat nonigeldum ,

feu nouencuplum, ipfaque rei aeftimatio , tit. <5y. tf. 1. et 2. tit.

70. i. 1. tit. 7 2. §. I. nifi res fimiuae eflent minoris pretii ,

quae aliquot folidorurn mulda luebantur, ibid. tit. ~]2. f. 2. et 3. et tit. 75. tit. yy. Plenius puniebatur, qui ecclefiae , vel duci quidquam fubtraxerat. Vtnque enim tres nonigildos , id

eft , pro vno folido 27. pendebat : ibid. tit. 7. f. I. et tit. 32.

Qui non duci quidem , at alii ex ducis palatio , quidquam fub-

duxerat , duplum laefo , et pro jredo 60. fol. debebat, ibid.

tit. 31. f. 1. quam aeftimationem et dominus pro feruo praefta-

re tenebatur , nifi hunc noxae dare mallet, ibid. f. 2. Si quis

denique in ipftus regis , vel ducis exercitu aliquid furatus ellet ,

prio-

DE FVRTIS.

4J*

priore cafu nouem nonigeldis , id eft, pro vno folido Si. pofteriore ternis nonigeldis , id eft , pro vno folido viginti feptem mulcabatur, ibid. tit. 27.

§. XXXXVII.

Scueriores multo Saxones pleracjue furta, vel cum effradio* APU<1 ne coniunda , vel faltim intra altcnus aedes vel fepe admifTa ,

nec non maiora, capitalia efle volebant. * Leg. Sax. tit. 4. f. v eri 00»* 1. 2. j. 4. j. Magnum autem furtum dicebatur, quod maioris erat tribus folidis : ad quam fummam fi non pertingeret rei

furtiuae pretium , noncuplum , vna cum /redo praedandum erat. ibid. f. 6. 7. Sed haec omnia tunc dentum locum habebant, fi quis intra Saxonum limites furtum feciflet. Si enim extra eos

tale quid ad mi Ii flet : fecundum prouinciae , vbi furtum admife-

rat , leges, ei poena folebat irrogari, ibid. §. 7. Contra apud Anglios et Werinos, furtorum omnium poena triplum erat ,

quamuis dilatura, ceu vocabant, non eadem femper eflet. Lex Angl. tit. 8. f. 1. /et ju.

* Hinc frequens in illo titulo (an- pergens , fer pmuncialei , qui Hajji di. dio : capite puniatur. Quale vero fures cuntur , iter ageret, per autumet citu ho- manferit fupplicium , non additur, niS mo mortuus reuixerit, qui fctiicct propter quod in furcas eos iuifle , ibique (e- furtum caballorum Wtdtkmii , ducu Sa- miuiuos lapidibus fudibuique ocd(os tonum , huic morti adsudicattu fuerit ,

efle ̂ exemplis quibusdam tatis antiquis vt in campo ad flipuem ligatus , utOatit videtur probari polfe. Iatn vnum nobis in rum JuMbus a mis et lapidibus , ne- fuifecerit ex Alfridi vita B. Ludge- caretur. Sed influentibus faeculis ve-

ri Lib. III. §. xa. apud Lhibnit. Jcrtpt. rum inualuit fulpendii fupplicium , cu- rer. Brimfu. Tom. I. p. 97. Ferebant au- ius exemplum, quod fub Ottone IU.

tem veraciffmi veri de iifcipuhi eitu , quod Imp, fidum eft, habes apud Ditum ar. quodam tempore, dum ad cornu a. um chron. Lib. 1111. p. }6j. edit. Leibnit.

/. XXXXVUI. Apud Frisios poena furti , quod Thivbda ( eine deube )

vocabant, dupli erat, fimul tamen a fure conuifto exigebatur nfl0*' TRKdvm , regto fifco foluendum , a nobili 80. folidorum ; ab

ingenuo et lito ordinaria fumma , quam vveregjddum vocabant.* Lex Fris. tit. 3. §. x 3. 4. Paullo durius animaduertebatur in

feruos *, quippe qui flagris caedebantur , nili dominus corium eorum folidis 4. redimeret, ibid. §.7. Quin facrilegos dttftos e/e

ad mare , tibique in fabulo aures eorum fi flas , quin ipfos et ca- lcatos, et diis immolatos efle, tam fupra monuimus. Fris.leg^

addit, /a fient, tit. IX f. I. L 1 1 2

*i>oftea

r

i'

i

»

f

453 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XVIIlI.

* Pollea tamen et Frifii fures ad acceffion. hiftor. pag. lox. nifi hic forte furcam damnabant > faltim Dithmarfi , lex Frifiorum transalbinorum fit in*

apud quos quatuor viros fecundum teliigenda. Attamen et leg. Obital- legem Friionvm ob furtum fufpen- bom. f. x. fures fulpcndi iubcnt anno

dio interiiile , patet ex chao.n. Hol- 13x3. *AT. cap. 38. apud Leiinit. Tom. I.

§. XXXXVIIII. Longa eft fabula de poena furti apud Langobardos , quo-

Ac dent- rum lf.x Lib. I. tit. 2J. ae eo delifto fufius agit. Ex ea vero

a difcimus , poenam ordinariam furti manifefli , fi ad decem fili-

*° ' quas pertigiflet rei furtiuae pretium , fuifle oftuplum , vel noncuplum , ( poena enim non omnium temporum eadem fuit, )

vna cum compofitione 80. folidorum , quam fummam fi folue-

re non portet, fur animae periculum incurrebat, ibid. f. 2. Nec manifefli poena erat noncuplum , fed fine compofitione

vel mortis periculo, ibid. f. 4. Plures furti vnius rei oftu-

Sdum pendebant, ibid. f. 12. Sed hic multae tricae ob diuer- ajn hominum , qui hoc deliftum admiferant , conditionem ,

quibus iam immorari vix operae pretium fuerit. *

* Liceat tamen triplicem iuris Ro-

mani et Langobardici differentiam fubiicere, quam notauit Amdr. de Ba- Bvlo m iui Langok. tit. 14. Dc iure

Romano , inquit , poena furti manifefli

efl quadrupli , non manifefli ejl dupli :

de 'utre autem Langobardico poena funi

efl odogitd. Differunt etiam , quia de iu-

re Romano fi plures deliquerint , quilibet tenente in folidum , et, vno fofttenie

poenam , alter non liberatur. De iure

autem Langobardico feeui : nam non te-

netur quilibet in folidum , fed omnei fi-

mul tenemur in folidum, et fi trnut con-

veniatur , poteft fe aditmare cum foeiit

fuit , et poenam tnfitnul praeflare. Diffe- runt e nam , quod de iure Romano fi

quit furetur poffijfiontm vel vfum rei

tantum , tametfi non habet animum furandi rem , fed vfum tantum , 1 une enim

non tenetur furti ad ipfam rem , ncc

quadruplicatur ipfa rei , fed yfut et poj-

fejfio tantum. De iure autem Langobar- dico ficui e fl > quia licet aiiquit furetur

vfum fine pojfcjjionem , tamen tenetur furi ‘ pro tota re, et quadruplicanir tota ret. Illud addo . furtum manifeflum in LEGE Langob. Lib. I. tit. xj. §. ».

3j. 47. et ff. et ti». }6. $. J., vocari figangi, rei , vti in aliis codicibus

efl , fengangi , quod videri pofiet a Germanico fangen , quali quiin ipla via,

quae Germanis efl gang , captus et i*-' mimQJfu deprehenfus fit. Glossa verus

apud LinDintadn glofiar.p. 11 }g. rtN- gangi furtum maniftfhan.Sed magis eff,

vt corruptum putemus ex antiquo war- gut vel vargus, adaoqpttfegangut fit quali

vergangut. Vargus autem non modo

latronem figntficabat, vid. Sidon. A.°ol- lin. Lib. I. Epifl 4. verum etiam er-

fitlctn , lexRievar. m. 87. Nimirum a Germanico vcrffn t ceu vel inde pa-

tet , quod glossa interlinearisTHVANi vocabulum ita interpretatur : vvab- gvs deicilut. Vid. Io. ,Ge. Elcardys ad leg, Salte, p. 100.

*. L.

i

Digitized by Google

Sed non abs rc fufpicamur > tama exempla a Bertolpho lada cilc , fi furet vi ec armis aliorum inuafillem culto- diam, vel efiregiileiit aedes, parietes-

que perfodiiTent : de quo cafu et Fri- drici I. Cui^onem vulgo interpretati»

tur.

' §• L.

Sic quas poenas veteribus Germanis dederint fures > fatis Poena .. nobis videmur expofuiffe , ac proinde iam nihil fupereft , quam vt et medii aeui mores ex variis iuribus flatutariis eruamus , co ̂

quae paene in eo conuenilfe animaduertimus, quod turta magna ̂

frafta in patibulo gula eflent expianda , quamuis non omnibus

gentibus idem furtum magnum videretur, aut paruum, fcd diuerfa veluti lance aeflimarent furti grauitatem. Quinque [olidos

pro menfura habuit Fridricus I. Imp. * II. Ftud. XXVll. f. 8. dum legem tulit : Si quis quinque / olidos valens , aut plus , fue-

rit furatus , laqueo fufpendatur : fi minus , f copis et forcipe exco- rietur et tundatur. Quamuis haec ad violenta furta pertinere ,

probabile iit. * At multo minoris vita furum olim

veniebat Bertolpho , Palatino de Wir- tlenbach, de quo memoriae prodidit Heistf.rbac. Lib. VI. eap. 16. eum ol> vnius oboli furtum capitalem lenten-

dam tuliife, ac proinde ipfum morte non tua periille , mifericordia indignum , quam mi Ieris faepenumero denegarit.

§. LI. Quod circa eadem tempora compilari coepit tvs prov. Sax. Eadem

Lib. II. Art. i }. trium fohdorum funum capitale elTe flatuit : Den dieb foll man benken. Gefcbicht aber in einem dorffe des

tages einem diebheit , die minder , dann drey fchilling : die mag der bauermeifier vvol richten dejfelbigen tages zu haut vnd haar ,

oder mit dreyen fchillingen zu lofcn gebetu Seuerius tamen animaduerfum efl , in eos , die den pfiug beraubei t , ( id efl , vti Zobelivs in additionibus Latinis interpretatur , fo die pferde von

dem pjiugc (lehlen. nicht vvann iemands ein pdugfchar vom pfiuge fiieh- let , ) oder miiblen, oder kircben , oder kircbhojfe. Nam illi crurifira-

5 io pleftcbantur. jbid. art. I j. Denique Lib. II. art. 28. ad- itur : /t er auch des nachts gehauen holz , oder gefcbnitten graft *

fiielt , den foll man richten mit der vvyde. * Stielt ers des tages , es gehet ihm zu haut vnd zu haar.

* At quid, quaefo , die weyde , vel vti ciara furaiui qui fuerit ,svsrt.HD lTvn.. Et in vetuftionb.is co 1 cibas efl, de Wtdc l in Lossiana aeque ac Zoeeli ana edi-

Interpres Latmus vertit : A loOurnah ' tionibus additur glofla : Das ifl , man tempore ligna tufa vti gramina iam fal - foll ihn hengen, vnd dis darnm, dafs doron

. Lll J der

4J4 E L E M. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. XVIIII.

des mcnfthen fieifs t /nd arheitift gcwand

gewcfn i. Vocabulum eft amiquifCmum,

quod Franci pronuntiabant : wixi vel wizxr, vndc Saxonum dee wettt, poe.

na. Vtiiur lane hoc vocabulo Notke-

»vs PJalrn. fi. 4. et PJalm. 1 8. 9. pro

fupplicio, et PJaim. 84. ij. pro tor-

menti:. Kero interpret. voc . harbar.in reguiaS. Bmtdifli apud GoiDAST.fcrtpt.

rtr. Alam. 7 om. II. pag. 87. Poenam

vvizzi , poenam vm.it , poenas vim.

Non mirum itaque fi yryde vel wtde fpe- ciaiim de patibulo vfurpatum fit.

§. LII. Etiure Eadem paene omnia repeti videas in 1VRE prov. Svev. c*p>

Alaman- n<j. nifi quod ibi pro tribus folidis quinque requiruntur : Dai nlco‘ diepp foll man benkcben. Gefchicht aber ain devvpphait , devv

minder ijl , dann J«njf Jcbilling, devv hort ize baut vnd tze har. Sed et paullo funus ibidem explicantur, quae ius Saxonicum de furto , in aratro vel molendino admilTo , fanxerat : Die den

pflu% raubent , fo er des morgens von haufs vert , vnd den gepau- ren icbt tunt , oder nemmet , das dreyer pfenning vvtrd ijl ,

oder vver in miiln icbt fiillt , daz ftinff Jcbilling vvert ijl , den

Jol man radprechen , oder Jlilt er dreyer pfennig vvert , man fol

irn baut vnd har abflahen pey dem bbchften ; das fmd vierzig

fleg. Quae in facrilegos {latuit ius Saxonicum , cum iure Sue- uico plane conueniunt in editione Bergeriana p. 199. non

in Schannatiana et Meichsnejuana. * Ea vero , quae de gramine et lignis noftu fubduftis ibidem occurrunt , in Meichs- neriana fpeculi Sucuici editione plane deliderantur.

* De facrilegio eodem cap. 1 14. io editione Bcrgenana ita legimus: Wtr in kirchen oder inkirchhojfin ichtflillt, das

dreyer pfenning veri ijl, denjalt man radbrechen, oder man foll ikm haul vnd haar

abslahen bey dem hdchften , vnd ijl doeh

darzu in dem pann. tu. At in M eichsne- riama multo aliter: Der in kirchvnd

kirclihojfen Jliehh , das dreyfig pfennig

werth jft, clarum foll man ihn z u ham vnd harfehlahen bey dem hdchften, vnd ijl aueh

darzu m dem /unw.Vbi nihil de crurifra-

gio. Dcnuo aliter editio Schannati cap. 198. Siieli man m der kirchen iihs , man leugi den deup vvol mii recht herous,

alfo , oh er es des nachtes tut : mt er es

des lagei , fo gilict das pfennig tmert den reehien daumen , vnd das fchilling

Wtrt oder mtr die hans : tui er dis ge-

lat ander Jiat , man fehlechi in den andern daum ah , tui er et au den dristen

roal, fo fchltcht man ihn die hand ab. Sic et de f upplicio eiui , qui ligna et

gramina noctu furatus eli , nihil in Meichsneriana legimus; quum in

Bbrgeriana p. 11$. capiti 317. addita fit lacinia : Iter aber nachtzgemitet graz

oder geflagen holtz Jlilt , man foll vber im riehten mit der wid, Jlilt er es aber

tags , es get im cze baut eze har. Vbt

Schannatiana cap. tot. jfrer des nachtes gemates gras jlilt, oder gehauts holtz,

man Joll vber in riehten mit dem GALGEN,

Jlilt er es hei dem tag , es get im an haiu

vnd haar. Tam parum hicfibi ipfi conflant Alamanni, vt vix vlia editio alteri

' per omnia fimilis fit.

§. LIII.

J.

§. LUI. Et hanc fufpendii poenam et reliqua ftatuta tantum uou Nec non

omnia receperunt , quamuis et in his diuerfa fit furti magni lurc !*a*

aeftimatio. Ivs Svsat. an. 2J.‘ Vortmer , vvey by flapender mujla. tydt in eines manues huis gehet , vnd fyn gud mit gevvaJt ofte nmid- flillekens nehmet , vvert he des vervvuntten , den vverdi man do- uitatum. den. StaTVTA Gosl. Lib.ll. tit. van vredebrake. §. J j. apud

Leibnit. Tom. II/. rer. Brunfu. pag. 5 03. (/'er Jlehlet y. fcbil- linge vvebrt , der verfcbuld den galgen , is dat myn , fau fchal man

obne dor de tine bernen , vnde to der flupen fchlaeiu Quae repetuntur etiam §. 63. Stat. Brem. Ordel 102. Den deef fchall

men hangen , vmme diibe, de beter is , dan eine balbe marck ,

vnd beneddere eines halben marck foll men me tor Jlitpe fchlahn ,

vnd mit einem gloenden fcblbtel an Jyne eene hacke bernen , vnd dano fchall he de Jladt verfvveren. Similia funt in STATVTIS

Stadens. MSC. part. XI. j cap. 7. nifi quod haec furamam ofto folidorum requirunt.

f. LIIII. Illud vero notatu digniflimum eft , ex horum fere omnium Qua<=

iurium principiis non minorem poenam mereri vifos efie omnes , ̂

quorum ope etconlilio furtum facium ede diceretur, quam ip- e,lam fos fures, ivs pkov. Sax. Lib. II. art. 13. (Ver diebe hehanfset,\l refet oder ra-tb behelt , oder einem mit hulffe darzu Jlircket , vvtrd er adiuio-

des ubertmnden : man foll uber ikn richten , ais liber ienen , der res hi-

er felbjl gethan bat. Eadem tere repetit SPECvUTOR Svevvs rum cap. nq. ». it. edit. Meichsn. et Bekger. At in Schan-

NATI ANA cap. 198. et fequ. licet multa occurrant, quae a reli-

quis editionibus plane diferepant , tamen demum pag. 282. haec regula adiicitur : IVer ratt oder bilf tut ainem menfchen, das er

fiel , der ift der deuphuit fchuldig. Wcr Jlelen vvill , vnd gehe bin zti ainem mann , vnd pitt in ainer luitur , er vvel in aint

haufs fteigen duri h Jlelen , oder der ainem deup ain tur , oder ain

venjler , oder ain fmitt , mit vviffen deubenfchluffel maciet , oder

ander eifen , die zu deuphait geborent , oder ander bilf deuppen

tut das vvijfent is , der ift ais fchuldig , ais der deupp , vnd man foll in baben zu den deuppen.

f. LV.

Iam vero ex his omnibus, quae adhuc diximus, fatis pa- Axioma-

tet, I. gentes Germanicas licet initio pleraeque mitiores in tu- 'a ')uae' dam indt

res dcdutU.

ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XVIIIL

res fuerint, tamen poftea, glifcente inter homines luxu , et frequentioribus inde faftis furtis , quin et periculo grauiore im-

minente , eofdetn capitis damnafTe. * II. Eas tamen difcrimen flatui fle inter furta violentiora et fine vi maiore admifla, item-

que inter magna et parua , nofturna et diurna , adeoque omnes facinoris mtfitmrtti expendifle , antequam de vita hominis

durius quid flatuerent.

* Et quidem antiquiffimum fuide pore Taciti riguerunt , retinuifle. Ve- apud Germanos lidpendii lupplicium, teres enim scelera , id eft, dulida ,

fupra ex LSGt Ripvemoe. de- aducrfus alios adtruUi , fufpendio pu- mooftrauimus. (§. 43. ) Videntur id niuiiTc , ratos , iha ojiendi oportere, dum

ex moribus maiorum, qui iam tem- puniantur, (upra ollendimus (§.14.* ).

§. LVI. Caroli- Quum itaque gentium plerarumque Germanicarum magna

na Undio fberit aduerfus fures feueritas: (f. jy. I.) in promtu cauflaeft, poenam ̂ t cur carojus \m Imp. jn conftitutione criminali , quamuis

dii^rcd- ̂ rt' to4* ptofiteatur: in fallen, daruinb vnfere kayferlithe rechte nuit , fed nicht fetzen vnd zjtlajfrn , tem and ziim tod zu ftretften , habtn arir

variis mo- in diefer vnjer vnd des reiebs ordnung aueb keinerley todtesj Iraf

dis tem- gefctzt , nihilominus tamen retinuerit poenam furti capitalem , perauit. ct quidem in mafculis fufpendii , in feminis cullei, fed ( 2. eam

tamen , quod iufto feueriores ei tuifle viderentur maiores no-

flri, * paullo anguftioribus veluti limitibus circumfcripferit. Art. ijp. et ibi Beyeb. /. 18.

1 * Hinc, quum in prioribus conlli- tutionis illius delineationibus ,qua$ lub

nomine prauClorum laudauir et cum

textu ipfius conftitutioniscontulitKaEs- sivs p. 48?. fures eJfratlores , vel vi

qualicumque vfi , ablcide capitis damnarentur , in ipfis tamen comitiis 153*.

ab illo quoque rigore aliquid remii- liim eft , addita daufuia: Dtrumb

in dufem fall der man mit dem fir ange , vnd deu me A mit dem m affer, oder

Jonfl nach gelegtnheit der perjon , vnd

ermtffmg det rickttrt mit der atujle- thung der augen , oder abhturung tuter hani, oder e uter ande.n dergleiehen jchve-

ren letbetjhraffe gejhraffi werden Joli. /bi fane et hoc calu non nihil relinquitur arbitrio iudicis.

§. LVI I.

Ipfamil- Quare non mirum efl , (3. quod et conftitutionis illius in- l.imian- terpretes , illud legislatoris fequuti principium, eam legem tam

diooem anguile interpretantur, vt aliquando ne admittere quidem hu- iuunodi interpretationem videantur verba conflitutionis , veluti

terpre-" ̂ um arl‘ lS9‘ ver^a • gebrochen oder gejliegen , ita expo- tantur nu n* > 1C«.

• 'r

_ D E P 3? T t 9.t * • - -y j j >*y 7

nuat , ac fi fcriptum «fiet : gebrocbtn tnd ftftitftn. Quin ( 4.

■ex eodem- reddi poteit ratio , cur multa , quae de furum fupplicio fanxit Carolus V. Imp. plane extra vfum fint , veluti m

hoc ipfo articulo ijp. fufrocatio feminarum in 'aquis, efroilio oculorum, et abicimo manus, quarum p< enariim primam i.m dudum ab vfu receflilfe ; .pofieriores nuuiquamin viuin vcniflq.,

confiat. •

§. LVIH. Quumque illa poenae atrocitate ideo opus videretur , quia Non

a furibus nOn modo rebus hominum, verum etiam ipfi eorum damnan-

vitae maximum imminere periculum, experieittia edofti maio- mrtjpuii,

res intelligcreht : intellefiu non difficile eft , cur 'Carolus V;

( §. y 5. 1. ) ( f. mitius» ac fere extra ordinem tantum ptinien- “u^il“in dos exiftimarit fures , qui alienam cufiodiam non inuaferint , (ilam

ac proinde regulariter capitis non damnentur ( 6. fures firu- inuate^

‘gum , figni ,• pifcium et limiliuta , immo (7. et ferarum. CoNST. runu CRtM. ah.''l6*f\ fequ. quamuis iri hos alicubi mulco feuerius fijlttnt animadWeKere. SeideMSTicker. de furib. ferar. ( f>. Cur , quamvtis Nemefis Cifolin* artic. 170. depofitarios , Tes depoli-

tas interuertentes , eodem cum furibus loco 'haberi iubeat : vi-

tra idum tamen fufiium hodie vix procedendum videatur doftoribus. Ge. Beyer ad conJL crim. art. 167. fequ. $. 10. Stryk. vf.pand. tit. de furt. §. 17. Kress. ad conjt. crim. art. 170. §. I.

not. +. ;}'.)»■'> V

i LVIIFI. ;; • * " , *■ . Quum porro , otiari) fi alterius inuafa eflet cufiodia , ob poe- Quidiu- nae tamen atrocitatem varias furti diflinfiiones adhibuerit Ca- fiumcir-

rolup V. ( §, yy. a, ) non obfcurum cft, ( j>. cur primo om- ca furtum

nuin), diffinxerit , inter furtujp ,violentvm , eiuen gefcffetirn , gc- ‘3tullfi‘? fdbr.Uchen duiifiabL^ quod et qv alihcatvm vocant deflores , C-UUI11 ' et simplex 1 illudque (mo- definiirerit , Jb ein dieb iemandes bey tag , oder bey iiackt , in feine bebaubing oder behaltinig briebt. odrr fleigct , odei mit wajfen , damit er iernand , der ibtn vi'ie- derjlancT thun wolte , verTetzen mbcbte. (11. Cur his tribus cti- libus * non foium ob doli» fed et ob periculi magnitudinem fures , etiam primo artis triomnio faflo , ad fufpendium vel culleum damnet , nifi ( 12. 'oqts-aVwt (quaedam p a prudentiori- bus aert unandae , mitiorem fuadeant fententiam. ConsT. cr:m.

art. 1 f 9. . ,-v ' .1.,. Heitieccii Elem. luris Gerrn. M m m * At . <

Quid circa fimplex ,

fed ma-

gnum omen?

Quid circ i fimplex,

4y8 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.XVIIII.

* At duos calus priores brechen oder

fteigen, Nemefeos Carolinae interpretes in vnumconftarc , et effradionem

et adfcenfum fimul et coniundim re*

quirerc eatenus , vt adfcenfus laltim fine effradionc non fuffici.it , iam fupra

monuimus. ( §. 57. ) Quin et tertium cafum cum duobus prioribus in

vnum conflare , et praeter adfcenfum

et rftrjdioncm arma quoque requirere HaRfrechtvm ad §. 5. Injt. de

obitg. quae ex det. obleru.it Kress. ai

d. an. 1 59. §, 1, noe. 4. p. 487. rede tamen monens , cam interpretatio-

nem et irerbis legiflatoris vim facere , ncc in iudicando obferuari. Praeter-

ea non modo maiorem vim requirunt , adeo , vt nec clfra&ionem, claue

adulterina faciam , lufficere exi (timent, diffentiente tamen Berg. Ehfi. crim.

pag. 5 5. nec eflradionem ianuarum vel arcarum male munitarum : verum etiam arma feditiola, et coadunatos

homines , talem denique adhibitam

vim , quae publicae (pedem habeat , ct vnde facile oriri potuerit (editio.

Carpz. prax. crim. quaeji. 79. quam-

uis ne id quidem ex verbis : fotji eine

vcrgevvaiugang vnd verletumg zti be-

forgen , fluere , facile credamus Cla- sen. ad an. 1 59. et T a b o r > ad

*rt. Ijp.

§. LX. Deinde ( 13. furtu^i simplex aliud MAGNVM aliud paRWI*

efle (latuit Carolus V. et ( 14. magnum iudicat , qtipd fit quin-

que flor marum , ( der fiinff gOldcn oder dUrdher vyertb jfl, ) quam-

uis ( 'ly. et hic do&ores non fimplices florenos Rhenanos, fed aureos , et quidem Hungarico» , intelligant . eorumque fenten- tiatn fequutus etiam (it AvgvsTVS , Saxoniae Eleftor , Part.

II II. Conjl. 33. Eo vero cafu «( i<5. Imperator expendi iubet

furti quantitatem , furis conditionem , damnum, quod inde paf-

fus fit laefus , denique , furne tat ■vre$*'{a fuerit deprehenfus» nec ne. ( ob der dieb darob bertichtiget oder betreten fey. ) Iis

vero cafibus omnibus ( 17. poenam oe collegiorum iuridicorum fententia definiendam efle monet. * Const. crim. Arx. 160.

♦ Quamuisvero legiflatorvtatur verbis : Vnd dic Jbaff darnach an leib vnd

leben 'vrlkeuht :■ plcrifquc tamen locis in furto ffmtdice, prnnain admiflo ,

poena c.ipiubs exfulat, velusi iure pro-

. uinciali Magdcburgico , quod vocant

djc poiicyxordn. lil. Ji. §. 1. B luarico, u31LEFkZ.OH.DN. an. j. Sajiiburgcnfi : Blvmbi.ach. ad conii, crim. ari. tfo. •t r : tr

§• LXJ. , .

VKi infla quinque folidorum pretium fubfidit furtum , interefie

ait Cardlos V. (18. primvm furatus quis fit , an itervm , an ter-

■ tivm. Sedet ( 19. primum furtum limplcx et paruum vel ma- r i, Nl-

immo et paffim alibi Stryk. vf pani- til. de furi. §. j. Ienenles tamen eo cafit capitis damnare fures , fi plus

quam XX. Ioachimicos abfhi Ierint i Tirolenles, fi funurn maioris fu » J.

libris ( funff vnd tvv anzig pjimd Pcrner , ) obferuat Kress. ad i. an. 160. § i. ni.r. 4. p. jol .fequ.

D E ;F.y RTI,S. ; w

HIFKSTVM, vel NEC MANIFESTVM efle , tradit , ilKidque ( 20. PJr;

in honeftioribus quadruplo ; in vilioribus numellis , fultigatione uum'Jj“e et relegatione , puniri , ac furem praeterea rem furtiuam red- ftum 'flue dere , vel eius aeftimationem praeftare iubet ; const. crim. nec ma- Art. iy8. { 21. hoc vero , id eft, nec mamfcftum , duplo aut nitdtunt certe fimplo referciendum , vel , fi fur foluendo non lit, carcere expiandum efle, monet , fimulque (22. praecipit, vt fatisfa&io fimplex mulftae magiftratui debitae praeferatur , laefus , qui duplum recipit, magiftratui poftponatur. Const. crim .art

ij8. * * Enimueto huius totius articuli vix vllum hodie vfum efle, fere omnes

fatentur. Quamuis enim litpra ollen-

derimus , diuitionem furti in manifestvm et nec manifestvss Germanis

non minus, quam Romanis, follcm- nemfuiifc, ( §. J4. ) adecSjue non pof-

fimus hic fuflfagari celeberrimo Kres- Sto , eam tamquam peregrinam falti-

dienti, in commem. ad fcnji. crim . art.

tJ7. §. 1. not. '7. veriflimum tamen elt , cius fere nullam in toro hodie haberi rationem : veriflimum , ceflare

apud nos actionem in duplum, adeo-

que furtum huiusmodi plerumque carcere , vel relegatione , fi funi aeltimationem fur praeftare nequeat , ex-

pi^p. §. LXII.

» :

Non multo grauior eft hominis, ITERVM fine efFraflione Qnid

furati , poena. Nam ( 23. fi tam parum abftulerit , vt vtraque c'rca *«-

expeditione ne quinque quidem florenorum praedam reportarit , Cundum ■ arbitrarie numellis , relegatione perpetua vel confinatione J *

fin ( 2\. vitra quinque florenos vtroque furto lucratus fit, gra-

uiore poena, pro facinoris circumftantiis ( f. 60. 16. ) coercetur. Const. crim. At t. 161.

* Id efl , prohibendus eft fijr , quo minus loco , vbi deliquit , excedat :

Er Joli m Mmjclben *i«k odcrort,da- rinncn cr verwircktt hat , nrvigHck zu

bleiben verjirUkt wtrdcn. Quod quamuis in Palatinatu et terris Wurtcnber-

gicis vfu receptum efle , obleruet

Keess. in commtnt, ad confl. crim. art.

i«t. §. 1. not. t. in his tamen ac vicinis prouinciis extra vfum eft , vbi pro

ratione fur poiius ergallulo

includi, vel ad operas publicas condemnari Colet.

§. LXIII.

At bonae fpei decoxifle, omnemque firontem perdidifte exi- Qujj ftimatur , qui tertium furatus eft. Ac proinde (2J. hunc fanftio circa tcr- Carolina vocat furem famofum , ( tinen mehrern verlaumdten dirb , ) tium?

cumque ( 26. efFraftori aequiparat , (er ijl einem vergevvalttger M m m 2 gleicb

460 ELEM. IVRtS GERfo. Lib.II. Tit. XX.

rleich peacht , ) adeoque ( 27. 'mafcu-um laqueo , feminam aqua fuftocari , vel alio fupplicio' capitali pro loci cuiufuis confuetudine adfici iubet. * an. 162.

* Attamen et hoc non (emper tam

rigide oblcruatur. Nec enitn ( 1. furta untum numeranda putant dodorei,

fed et ponderanda , et probe explorandum , an omnia iimul quinque fio-

renorum fummam excedant, vel attin-

gam faltitn. Bfrlich. Pari. Illi, comi

4). >.]$ Deinde *. mitius agendum putant cum fure ,qui ablata reltituerit : Quin ( ). ne tunc quidem locum huic fupplicio ede contendunt, fi fur iam

antea non bis poenas dederit impro-

bitatis. Stayk. vf. pttnd. /«. de funi*

§. 9. Quod et tvs Mai.dkb. < ap. 71-

5 1. adprobat. Ex quibus omnibus lane facile tntelligiiur, poenam furt> capitalem, quamuis latis antiquam ,ac

ex iure patrio luperltitem ■ rarius ta-

men decerni , quam exigere videbatur faeculi improbius Nimirum ple-

rumque > fi quando Irus in calles incidit , vrnam mouet Minos, opulen-

tiores facile abioiuit. Oai v.niam eor-

uu, vexat cenjura columhai.

§. LX1III. Quae- Denique quum omnes fa&i circumdantia? expendi voluerit

datnfur- legislator : (§. yy. 2. ) facile patet, ( 28. cur poena capitalis non *rro6etur °b furta domedica , ( 29. res amotas, ( JO. ex-

eulare"" P^atam hereditatem. Const. crim. an. i6y. Cur ( 31. fur- hibent. tum > a(l quod quis imperiofa longi ieiunii neceditate adaftus ed, aliquando extra poenam fit. IBid. art. 1 66. et ibi Kress.

( 32. Cur in plagio, peculatu, crimine dereliduis, facrilegio ,

arboribus furtim caefis , abigeatu , quaedam lingularia occur-

rant , de quibus fortadis alio loco' quaedam monebimus.

TIT. XX.

'DE RAPINIS. '§. LXV.

Germa- "I3^°gre^'mur r,{l alterum deliftum, quod Romanis priitatum , nisquo- JT Germanis feniper publicum fuit , puta Rapinam. Quam-

que rapi- uis enim Germani , ccu iam fuperiore titulo edendimus , id

na eri- commune haberent cum gentibus aliis, etiam humanidimis, quod

™eni"lt,a. latrociniis nulla cos religio, nullus pudor, vel infamiae tne- '• 1UIS tus ciui non -

pcpercil- fet.

1

Digitized by Google

DE RAPINIS.

461

tus prohiberet : Cabs. de bello GaU. Lib. VI, cap. aj. quia tamen hanc fibi licentiam non aduerfus ciues vel hofpitcs , fed

aduerfus exteros tantum, et extra fines ciuitatis fuae, indulge-

bant .• non magis inde colligitur , rapinam eos impune fieri

paffos efle, * quam caedes et furta.

* Sum , qui id fibi perfuadcnt, ac proinde Germanos non minus proter- uos fibi fingunt , ac feruum illum

Plavtinvm Lp.bc. ACI. I. jetn. 1. V. 10. qui fe uko minui fur.i/icum cjp ,

qujm an.chac , putabat, qi ni raperet propalam. Sed fic rapinam impune ad- millam dixeris non modo a Germa-

nis, led et a gentibu. tantum non omnibus , quas extra fines latrocinari oiim

non puduilic , iam alii obleruarunt. Et

quis ignorat, licitas ex lege ipfius So- lonis L 4. D. ie rnli et a p fuifie

Q&iefin* rm ixl Atia* iipeuimi . J.u Jo-

fiffj'» m praedatum exetiurium', quas il), V.m BlM. ERSHOEK obJtTU. tfll. I. cap.

m. de iis , qui aduerius Kolles excur- runt , Gxorivs de tur ■ belli et pac. Lib.

II. cap. if. §. 5. etiam de non ho- fiium depraedatione intclligitf Dein-

de fi exira fines duntaxat praedas agere licuit: conlequens (ane cft, vt id

non licuerit promilcue intra ciuitatis limites , nifi exiftimare velis , Germa-

nos plane nullam habuiife rempublicam, quin vitam pilcium vixifie, vbi maior deuorat minorem.

§. LXVI. Immo nc omnes quidem Germani rapinis illis ac latrociniis Quidam

vacabant, fed quidam ab illis abhorrebant maxime. Tales prae- e< afiex-

cipue Chauci , populus inter Germanos nobilijfimus , quique ma- Ieror“in gnitudinem fuam malebat iuftitia tueri , fine cupiditate , fine im- potentia. Hinc quieti, fecretique nulla prouocabant bella . nullis bUsma- RaPTIbvs aut latrociniis pojlulabantur , telte Tacito de mor. numab-

Germ. cap. jj. qui id praecipuum virtutis ac virium argumen- rtine- tum iudicat , quod vt fuperiores agant, non per iniurias adfiquan- tur. Nec dubium eft.quin plures aliae ciuitates hanc Chauco- rum abftinentiam ii nt imitatae , maxime , quas inopia et virium debilitas alios lacefiere vetuit.

i. LXVII.

Sed operae pretium fuerit, ipfa legum verba audire. Wi- Poena, siGOTHi quemadmodum furum, ita et raptorum, vitae parce- rapinae bant. Neque tamen ili impune rapto viuebant. Qui euim in apud itinere . vel in opere rujlico eon/htiito aliquid violenter intulerat , Wifigo- vel ab flui er. at , vbi ex boc a iudice fuerat interpellatus is , qui abi- lho'* tulit , quadruplum refiituere , et fi adhuc aliquid caedis vel damni fecerat , legaliter Satisfacere senebatur. Si feruus quid rapuerat , centum i cius flagello accipiebat , et dominum pro feruo folue- M m m 3 «u,

1

I i

462 ELEM. I V R. GERM. Lib. II. Tit. XX.

re, vel eum noxae dare oportebat. * Lex Wisig. Lib. VIII. tit. i. §. 12.

* Vere ergo Wisioothi receperant a Romanis actionem vi bonarum top-

iorum , vti multa alia. Quod faltim

argumento eft , illos non paflos efle rapinas impune fieri. Si cui vero mol-

lior videatur poena quadrupli , quam

pro delicti magnitudine • eum cogitare velim, ne Romanos quidem, qui

gentibus Germanicis ob latrocinia et

rapinas famam, quam maxime differebant , fcuerius in raptores animaduer-

dffe.

Qtiit tulerii Gracchoi de fedilione que- renter ?

Id vero de fuo addiderant Wifigothi,

quod in raptorum receptatores, etau- C torum facinoris nomina non deferen-

tes , grauius paene quam in i pios fures animaduerterent. Honeflioris enim

loci perlonas in vndecupli reflitutio- nem damnabant, limulquc centum irffi- bus flagelli mulciabant ; (eruos expan-

fos in eculeo ducentis ictibus adigebant ad edenda (ociorum nomina, i bid.

fi. io.

Apud

Burgun- diones.

Apud Francos.

fi. LXVIII. Seueriores in coercendis raptoribus erant Bvrgvndiones,

quorum cautum erat legibvs tit. 9. vt fi quis Burgundio aut

Romanus, per vim aliquid abjlulerit , vfique ad pullum , in noui-

gildo , fimtdque pretium a lege con/litutum fiolueret. Ex quibus ver-

bis patet, nihil interfuifle apud Burgundiones, in itinere vel

inter operas rufticas , an quocumque alio loco et tempore, item-

que minoris pretii, an maioris, rem quis furripuerit.

/. LXVIIII. Franci in lege Sal. tit. 16. §. 1. fiequ. ex inftituto agunt

de svpervenTis, quibus nihil aliud, quam rapinas, intelli-

gunt , llatimntque , vt , fi quis Romanus hominem ingenuum Sa-

licum , fiuperuentum exfpoliatterit , fiolidis 62. cum dimidio ifimSa -

lictu Romanum ; JO. fiolidis , fi denique quicumque quemcumque

hominem iter facientem , aut in ius ambulantem , aut mandata

regis perferentem inuaferit , vel moratus fit , 200 .fiolidis culpc-

bilis indicetur. *

* Hic varia occurrunt vocabula Fran-

corum forenfia. Sic inuafio violenta

vocatur Juperuentui , rii 1 uberfalt , vel

adfuhu ‘ t quemadmodum aeifilire efl «i brrfallen. Qui moram in via publica

alicui objiciebant, dicebantur viam luci-

nam vel viae /acinam facere, lex Sal.ms.

i}.§.t.tir. ,4, §. ». lex Ripvaa. tif.Sj.

quod nihil aliud e ile , quam Germa- norum xrvtgelagtrn , vnde raptores et

latrones in concilio Tololano apud

Dachemvm lachinonei dicantur, erudite docuit Io. Gb. Eccae-d. ad !t g.

Salte, p. +0. In his quarouis non confidat

/

Digitized by Googte

DE RAPINIS. 463

flftat rapini, tamen , quia plerumque runt , ea hic (emel explicare vifum cum rapina coniunda funt , ct in uui- efl.

lis eo pertinentibus frequenter occur-

LXX. ✓

Nec poenam tantum raptoribus ftatuebant Francorum legA , Apud

vertyn etiam eos impune occidi patiebantur, tamquam ipfius 1uos ,ra"

reip. fecuritatem violantes. Ita enim capitvi.aria Lib. VII. plorim" §• 122. edit. Lindenbrog. : Si quis ad faciendam rapinam ad- occide- greditur , aut iter agentem in praediis adjederit , aut domum al- batur. terius notlurnus fpoliator intrauerit , et occifus fuerit , mors latro-

nis ipfius a nemine requiratur. Praeterea in raptores , interiefto

tempore , paullo feueriut animaduertere placuit , quam antea.

Exuat enim in capitvlar. IJb. VI. §. 96. decretum fynodi

Ingelheimenfis, quod raptores rei ipfius triplum domino dare, regi autem mulftam 60. folidorum exfoluere, ac praeterea

eofdem in bajlonico * retrufos , vfque dum regi placuerit , ibi poenas luere iubet.

* Bastgmcvm Car. dv Fresnb

aeque, ac Linde* baogivs 1« glojfariu interpretantur arCUjJimam euflodum. Ille etiam Speelsianno fulfragatur , id vo-

cabulum deriuanti a Gallico bafton , fluia cuftodes carcens illius , tum in muneris lui indicium , tum ad coer-

cendos eos , qui in vinculis aliquid turbarent , baculos gellarint , adeo , vt

et ipfi commemartetiles apud Anelos

a pidis , quos geltarint, baculis kajloni

fuerim didi. Sed quum haec paullo

longius petita fine : probabilius dixeris, intelligi ergaflulum , vocabulum- que elfe a Germanico bauen vnde fc at- tere in leg. Sal. tu. 38. §. 4, quod

idem, ac verberare vel flagellis caedere. Bajhmcum ergo efl ergallulum,

vbi homines improbi perpetuis operis exercemur , vapulantque , quoties

extra officium viuunt.

§. LXXI. Et talis quidem difciplina Francorum fub imperio viguit. Ab Heo-

Paullo port , faltim ab Henrici II.1I. regis imperio * trifle rid IUI.

irtud fatum Germaniae incubuit , vt quae iure dirimenda erant ,,emP°" . armis difeernerentur , adeoque homines: ribusmi- 1 ra bcllo-

. , , , rum ci- non ex ture manu confertum , fed mage ferro, - „ilium licentia.

rem, vti olim Ennivs loquebatur, repeterent. In qua Terum perturbatione , quum omnes ius belli gerendi fibi adrogarent , fieri non potuit , quin tota rapinis et latrociniis inferta eflet Germania , ct facinora haec omnia iure belli excufarentur. * Datx. de pace pubi. Lib. /. cap. 4.

i-

1

i

1 1

r

!

>

1 '

i

* Hen-

ELEM. IVR. GERM. Lib. II. TiT.XX.

* Henrico Illi, rege impubere ,

quum luo quisque omnia arbitrio ageret , vel maxime inualelcere coepit

hoc malum , quod deinde per tot lite-

Germaniam paene ad incitas redegit. Teilis ert a udor vitae Hen-

ttit.l 1111. apud K euber . eap. t.p. iff. edit. /nana, cuius verba verfibus non

peflimi» exprellit avctor htji. belli Hen- rici llll. eomra Saxon. Lib. I. v, tl.

apud eumdem p. 187.

Domni regis, adhuc putri , gens effe- ra iaxtt

Dum jiuil impertit , nec habebat tura timoris : •

Jii-n falfum vero , nec iniquum fegre-

gat aequo : Quod fuerat libitum fibi ,quifqat /equu- lus eorum,

Ecclefuts Jpohant , viduis fua diripie-

bant ,

Pupillos miferosqtte premunt ,vt cttnCla

geruntur. Pauperis heredem Jlatuit fortuna potentem.

Plus notuit ,qui plus potuit , lex nulla ' coercet ,

Fasque nefasque fibi fuerat cuittfque •voluntas.

Et quamuis adultioriam Henricus IIII.

et moleUilfima epilcoporum tutela liberatus, nihil reliqui laceret, vi pede illa li-

beraret patriam , bella , violentiam ac

rapina/ prohiberet , fuljam paceOt ac tu-

jhttatn reuocaret , negleiias leges rejlttue-

ret, et fceleris licentiam rtfecasrti : vlT.

Hekrici uit. cap. 1. adeo tamen iam inualuerat malum, vt nec vicia lua

nec remedia pati poliet Germania. Namvt denuo audiamus poetam t.

J.qu,

< J

Talia quod populus tolerabat fraeaafu-

fertius ,

Perdolitu , multumque timens, nepoe-

na Jcqtiatur Tot mahfada fui , fuduit contraria

Regi

Viribus atque dolis. Furor hinc tue- ner at omnis ,

Hinc belli eauffae veniunt fub imagine rrflr.

Origo hinc bellorum, quae 'perpetuo geiiit Henricus , quaeque et fucceilbri- bus paene omnibus fatalia luerunt ,

in quibus turbis tanta fuit rapiendi ac latrocinandi licentia, vt nemo paene tu-

tus iter faceret , et , pace licet lubinde lancita, ad Maximiliani tamen vlque

tempora lubinde repullulavit inueicra- tum malum , quia laudi fibi ducebant viri nobiles et ingenai , rapinis libi

opes quaerere obientu bellorum prt*

uatoruin,feu faiiasum , vtitum ea vuh*

go adpeltabamur. Fhagmentvm Hi- sto*. apud Vastis. Ium. II. p. V f.

Mtdio tempore in parentibus altarum etr- eumiaetmium per diucr/os spoliatores VIARVM et KOBILES ipjitts ten ae fuerunt

injolenttae perpetratae quam plurimae. Addaiur GvIl. Eridr. Pistorii lebens-btjckretb. Gotzens von ISerluliingeu Norib. 1731«

§. LXXII.

Quum ergo toto illo tempore non modo ingenui fangui-

ini "une n’s homines non puderet latrociniorum ac rapinarum, fed et

rapinae faex hominum bella potentioribus indicere non dubitaret , qua-

fadae le clarigationis exemplum , id eft litter ie coqui , quibus comi- fint? ti Solmenfi bellum indicitur, exftat apud MvLLER. in reichs-

tags- theatro pag. 96. non abs re fufpicari fibi vifi funt viri do-

fti , rapinam tum non amplius pro crimine ; et extra legum

ciuilium poenas fuifle. * Quod tamen tantum abeft, vt verum efle fateamur, vt potius multo feuerius tum animaduerfum e fle in

raptores exiftiroemus , ac temporibus vetuftis, quibus vel mulfta mediocri , vel aliquot iftibus , expiari poterat fcclus tam nefandum.

* Sic v. c. Io. Pavll. Kiess. ai

conft. crim. an. ti6. §. i. not. i. Ccn-

flai alias, quod olim vjqitc ai tempora

Alberti II. qui anno 1438. faidat in

vniuerftun prdubuil , et att/hregas fubjii-

tutt , curamque inuestrati malifero ad-

greffat efl , grajfa tumes et rob artae, modo non contra t abulas foederis , nec con-

tra trettgat , ai umput Inita , nec con-

tra pacem Dei cum ctrtu hominibus con-

tlujam , nec abfque praeuia clarigatione

exercerentur , ai licitos aiquirenki mo-

dos Jprtiarent. Sed Tei haec ipla verba latis oftendum , ne his quidem tem-

poribus promifcue licuidc in Germania rapere ac latrocinari, quia ad (ola

bella priuata pertinere videbatur illa rapto viuendi licentia. Potius Wekk. Rolevink. qui cap. 10. de tr.or. Sax. apud Lkisn. Tom. III. rer. Brunfu. pag.

044. luo tempore inter nobiles iada- tum ede refert prouerbium ;

Rusen , roy n , dat en is ghetn fchandt :

Dat doynt die beften van dem lanie , datim tamen addit : Videres in ets non

finit lacrymis , vt puto , formofos domi- cellot pro vili vitlu et vcftisn quotidie

agonizantet , fATIBVLO et aorts ft offe-

rentes , vt inediam famemque repellam.

Et hinc pag. 647. eos martyres vocat, fi non Dei , tamen diaboli.

f. LXXIII. Nimirum bellis illis priuatis hanc legem dixerant veteres , Quae

vt primum rite indicerentur , de quo clarigationis ritu Pistob. dideren-

dijfert. von den fehcUn §. IO. pag. 92. deinde ne quid fieret con- tia inter

tra foedera, quae tum Trevgak vocabantur , quippe quam <jcprae- perfidiam manus abfeiflione puniri iuflerat Fridricus II. Impe- et rator : Alberic, ebrort. ad ann. 1234. pag. J49. tum porro n,m ne violaretur trevga dei, quam vocabant, id efl ne certis ritf

diebus, quibus inducias fanxerant concilia et metropolitani, * vis vili nominum inferretur. Hanc enim treugam Dei et in

Germania receptam , fed male feruatam lui fle , conqueritur Abb.

Vrsperg. ad ann. mfi. Denique vt parceretur certis homini-

bus, quos fanftos in bellis priuatis efle iuflerant leges , veluti mercatoribus, agricolis, peregrinantibus religionis cauffa, et clericis cap. 2. X. de immun. cleric. ivs prov. Sax. Lib. II.

art. 66. ivs prov. Svev. cap. 248. Quicumque haec non ob-

feruarant , tamquam rapinae rei, poenas dabant , capitifque dam- oabantur.

Heineccii Elem. Juris Germ. N n n * Fu-

*S<S ELEM. I V R. GERM. Lib. II. Tit. XX.

* Fufius huius treugae Dei hiftoriam pcrfequitur C* r. dv Fresne m

glajfar. Tam. III. p n8o. vl>i ex genuinis veni fiatis mouimemis docet, (i.

id nominis primum auditum cfTe in Gallia , primamque pacem huiulmodi

in quinquennium in variis Ipnodis lin- citatn efTe, circa annum Chriliianum

io»4. ab Aquitaniae , Lugdunenfis et Arelatcnfis prouinciarum epilcopis.

Eam tamen { a. non omnes prouincias recepide , et hinc ei refragatos

eile plures , et maxime Gerardum , Cameracenfium epilcopum. (3. Fofiea

hanc pacem vel treugam Dei ad cer-

tos tantum dies reftiiclam efle anno

1041. lancitumque > VI nemo moi ta- bum a feriae quartae vcjptra t jque ad

Jecundam feriam incipiente luce auju te-

merario prajumeret quidpiam alicui ho-

minum per vim auferre. Glab. Ra- dvcf. Lib. V. cap. 1. ( 4. Quamuis

vniuerla paene Gallia hanc lanflionem tum probaxit : tamen eam reiecilTe

Neuliriam , quae ferius demum illam receperit , quam deinde et alii populi fuerint imitati , quamuis , ( 5. non

ecfdetn vbique dies ireugae Dei fta- tutos cfie , comparatis inter le variis decretis et legibus, obleruet.

i LXXIIII. Quemadmodum igitur , qui haec omnia obferuarant , iure

Foena belli a rapinae poena erant immunes : * ita a raptoribus eo

capitalis"1 tnaius fupplicium Tumebatur. Ivs prov. Sax. Lib. II. art. 1 3. cx iure Die einrn man berauben , den foll man das baupt abfchlagen. Et Sax. et ivr. prov. Svev. cap. 114. IFer ainen man tze tod slecbt,oder

Sueuico. pn beraubet , den foll man das haubt abjlahen.

* Et huc perunet locus WsnuERl taberna exituros ejfe , multa docere eoi

Rolivink. de amtqu. Sax. cap. Jo. ab mala, et impellere infaufiam paupetta-

ipfo celeberrimo Kaassto obferuatus, tem. Et paucis interietftis p. «47./«- Leibnit. Tom.lII.p. «4 6. vbi Weft- re eoi, quo in loto, a contra quos , et

phalorum fuorum exculaturus rapinas, quomodo , tl qttando rei talii peragenda

filo necijftiasts articulo eos ejfe violentos, fit. K nde non fsmper omnia ejfe in

an , fi ad foluendum fymMnm reditui malam pariem accipienda,

haberent i numquam ob rapinas eos de

§. LXXV. Quum vero vtrumque illud ius in Germania tantum non

Itemquc vnjuerpa vfu viguerit : non mirum profefto eft , eamdtm fan-

fisami" dionem poenalem etiam in statvta pleraque migrafle. Gos-

quiori- LARtENs! a f;.ne Lib. II. tit. van vredebrahe §. C3. apud LtiB-

bus. NlT. Tom. UL rer. Brunfu. pag- JOO. De tnen do dei odtr ver y

eder ROVET , eder bernet funder morthrandt , eder sr iff , edes

manet notteget , deme fcball me dat hotset affslan. Et IVRE Lv- BEC. Lib. II II. tit. 2. art. I. graffutores , ( die temaaden au

f

frtyer Jhajfen berauben ,) abfentes proferibuntur , ( man mag fe

tn die acht brinren , vnd friedlcfs maeben , ) deprehenfi capitis

dam- /

e

-4

niqili7Rfl-by

damnantur , (es gebet ibnen an ibr bochjies , leib vnd leben. )

Gemina funt , quae in aliis (latutis paullo vetuftioribus occur-

runt. Nam recentiora pleraque conflitutionem criminalem , tam-

quam normam , (equuntur.

§. LXXVI. Quemadmodum itaque in aliis deliftis , ita ct in rapina vin-

dicanda, Nemelis Carolina fequuta eft principia, non iuris Ro- mani , fed Germanici , et quidem non vetuftioris , fed medio

aeuo vfu recepti , ac proinde publicum ac capitale elTe voluit rapinae crimen, dum art. 126. ita (latuit : Ein ieder boihaftiger

vberwundener rduber foll nach vermog vnferer vorfahren vnd vnfer

gemeiner kayferlicben rechten mit dem fchirerd , oder vvte an iedem

ort tn diefen fcillen mit gitter gevvonheit berkommen ijl , doch am

leben , geftrajft vverden. * Adeoque I. ex hac famfhone capitalis eft rapina , fiue priuatim , (iue in via publica admilTa , nec

hic II. tam damni dati , vel perfonae , quam turbatae fecuritatis publicae , ratio habeatur.

* Sequi fe hic ait Carolus V. Imp. partim ius Romanum, partim confuetudines Germanicas , partim decedorum conllituiiones. Sed ius Roma-

num adionem tantum ri bonorum

raptorum , vel, quia et raptores fures improbi ede videbantur , actionem

furti manifefti dederat in quadruplum,

pr, trljt. di vi bon. rapi, iolos gradato- res , qui ferro inilrudi vei iaepius ra-

puident, et latrones, qui fpolia cruenta detraxidem , capitis damnauerat.

I. 18. p, 10. ij. D. deforis. Adeoque

gradatorum tantum et latronum poenam , a iure Romano raptoribus pro-

pofitam, probat Carolus, in reliquorum poena definienda ob oculos habuit confuetudines patrias, veluti iu-

ra Saxonum et Sueuorum , nec non

conditutiones decedorum, qui ab ali-

quot faeculis fancientes pacem publicam , prolcriptionis poenam commi- nati fuerant raptoribus omnibus. Vid.

der kriaigl. land-frud zu ff^orms 14,13. §. vnd ob nmandi.

§. LXXVII. Ex primo itaque axiomate patet , ( i. rapinam hodie ede

capitalem , liue quis eam in loco priuato , (iue in via publica , (iue vna cum caede, fiue fine illa, admiferit : Beyer. pojit. ad

conji. crim. art. 12 6. §. 2. at (2. plerumque tamen poenam capitalem ita temperari , vt gladio feriatur raptor , grallatoris ca-

dauc-r praeterea, (altim in Saxonia, rotae illigetur, latro et rota tundatur, et mortuus eidem imponatur. Idem ibid. §.4, Kbess.

ibid. §. 1. not. 3. At (3. requiri tamen vim adhibitam, lucri- que cupiditatem , adeoque ad poenam capitalem infligendam

- N n n 2 non

Quam poenam

et fanctio

Carolina

retinuit.

Omnis

rapina vi et lucri faciendi

cauda facta hodie

capitalis elt.

4*8 ELEM. I VR. GERM. Lib. II. Tit. XX.

non fufficere minas, Kress. ibid, $. 4. not. 1. nec (4. folum

rapiendi confilium , idem §. y. not. I. nec ( y. excubias fine

lucro ex rapina capto aftas , nec ( 6. lucrum poftea perceptum

ab eo, qui a criminis admiffi focietate fuerit alienus, nec (J. rapinam iufiu et in rem domini fa&am , idem ibid. $. y. Beyeb.

ibid. §. 7. ncc denique (8. permutationem , vi extortam. * Beyeb. ibid. Kress. ibid. $. 4. not. 2.

* Eo pertinet *»>t9F»aa*m iftud r Taufch iB k em rattb , quam tamen pa-

roemiam ablurdam putant Carpit.

prox. cttm. Ouarfl. 91. Mtv. ai itu Lubec. Lib. iTlI. tit. 1. art. 1. ciHert.

Lib.l. paroem. rnr. 97. pag. yj8. fi quis in fraudem fcuerac iftius landionis ra-

pinae permutationis titulum praetexat.

vel pro re nihili rem pretiofam ex- torlerit , adeoque ad talem permuta-

tionem adegerit viatorem , qualem Homervs fatftam ait inter Glaucum

et Diomedem , difiimilia quippe per- mutantes, id eft,

Xgvet* iitfiWpCu immZtiw.

f. Lxxvnr.

Non hic Quumque hic magis turbatae fecusitatis publicae , quam per- veldam- fonarum vel damni, alteri illati , ratio habeatur, (§. 1 26. 2.)

nivei confequens eft, ( 9. vt non excufetur , qui vel rem minoris

petfonae pretii , * vel femel iterumque tantum , rapuerit : nec ( IO. ideo

ratio 1,11 Parcen4'Mn & reo > quod primum fecerit nefandae artis tiroci- nium , «ec ( 11. quod res raptae redditae , vel ( 12. earum ae-

ftimatio fit praedita, Kress. ibid. §. 2. vel ( 1 3. raptor iner- mis homines inuaferit. Bf.yer. ibid. §. y. ( 14. Vt nec fexus

hic ratio habeatur, nec dignitatis. Beyer. §. y. et tddend. f. ia. Kress. ibid. f. 2.

* Eft hoc verifEmum , et ipfis conftitutionis criminalis verbis, quin et

rationi feucrae iftius Snflionis , confentaneum. Et tamen funt , qui et hic

pauilo mitius agendum exillimant cum raptoribus , ne vita hominum ob rem mininum iactciur. Hinc Kress.

ibid. $■ *. nat. I. Aiter , inquit , quon-

dam pronunciaffe ff^ittebergenfet , et m

ttf» rapinae vi armata inque via re-

gia fallat , quia rei rapta exigui pretii erat , tantum deportationem dilUtaJfe >

referunt Zieriz et Besoldvs. Idem hodienum attendunt Fr anconee. Ktacn-

gesn. pag. joj. n. f. Sic M Anftria inferiori quoque ad rei exiguitatem , item ad reiterationem et cum laefo compofi-

tionem refpicimr. FroeliCH. n. 34 9-

f. LXXVIIII.

Quibus- Ex vtroque tamen axiomate refle colligunt legum crimina-

dam a- jjum jnterpretes , ( iy. mitius merito agi cum iis, qui vias non

buTpaul- confilio , fed ob aliam caudam , oblident , id quod vo-

lo mitius eant dat vvtgelagern, Beyeb. ibid. §. 7. quique ( 1 6. prolcrip-

- tum,

DE RAPINIS. , tum , vel ( 17. raptorem eiufque focium , fe fpoliantes , in via pun;un, publica deprehenfos, fpoliarint: Kress. ibid. y. Beyer. ibid. tur rapio- §. 7. vel denique, (18. vrgente dura neceffitatis lege, veluti r«. fame intolerabili, alieni quidquam furripuerint. Kress. ibid. §. 4. not. 2. *

* Caulfis mitigantibus et eam ac- cenfet v. c. Gvsr. Henr. Mruvs

addend. *d Beyrrum f. 17. fi Chriltia-

aus fynagogam ludaeorum fpoliarit. Aft vix vlla ratio eft , cur mifereti

Chrifiianos oporteat Chrifliani , qui re-

lida poli tergum non dicam Chrillia- na pietate , fed humanitate , homines innocentes fpolisuit, et offendiculum obiecit miferis , quos dodrina vitaeque landimonia ad lanilatem rcuocari

oportebat. Sequutus ergo videtur vi' clarifiimut ius Romanum , et quidem

/. «. C de pagan. quamuis ea landio et de poena tantum ciuili quadrupli agat, et vel fic latis prodat fcruens illud in alterius ledae homines odium,

quo principes imbuere iolebant ii , quorum vel maxime intererat , tudae-

os , paganos , haereticos vix hominM haberi.

TIT. XXL « • n f 1 ' ,

DE DAMNO INIVRIA DATO.

• • f. LXXX.

DAmna iniuria data efle refarcienda , eofque , qui illa dederint , poenam omnino mereri , apud omnes gentes tam fuit extra omnem dubitationis aleam politum , vt neminem fu-

turum credamus , qui Germanorum hac in re diuerfum ab vniuerfo genere humano iudicium fuilTe, contendat. Neque enim , Vti ait Pviendorffivs, citra necejfitatem rejlituttonis abs fe inuicem laedendis abfhneret vmquam mortalium prauitas : nec ei , qui damnum paffiu ejl , facile fuerit , animum ad aggndarn cum altero pacem componere, quamdm iJUus reparationem non obtinuerit. Vuod vero et tpfa reda ratio , et reipubltcae exigit tranquilli-

tas , id et apud Germanos vfu obtinuirfe oportet , nifi eos Cen- taurorum Lapat harum que vitam vixifle , tibi perfuadeas *

nuit 5? °CCafione n0.n 'po'furaus t Wque *>orum extralociali , memo- quin eorum notemus . qui riae prodiderunt veteres , id omne et qui quid de Sc/tharum, Thracum, de Germanis veteribus dici pofle exi- populorumque nomadum barbarie , ftimant. K quo fiue errore , liue

. 1 Nnn'"j ■ morbo.

Damna iniuria

data ede

relar cien- da , ct Germani

cenlue- runt.

47° ELEM. IVR. GERM. Ltp. II. Tit. XXI. tit argumento codicum auftoritatem ; confcnjumque vewfiatis , et acceptu ab vlumii Jaeculu famas, muhaque fin-

gentis ex inanitus valde conifQuris , nec prolaucrpn vmquam , nec fim pro-

baturus.

Delicium tamen

boc inter leuiom

fuit.

Quamuis et calii

datum

relarcicn-

dum videretur.

utti

: 'ii

morbo , ne Philifpvs quidem Clv- verivs plane immunit ell , de quo rode Hvoo Grotivs m proieg. ad

htfl . Go litor. Eius ego diligentiam tu

eruditionem fu Jaudo, et audaciam ta-

men /pernentis faepe Jine vito firmo /a-

§. LXXXI. Itaque damnum iniuria datum et apud Germanos procul

dubio inter deltfta , et quidem priuata , vt videtur , fuit , coque nomine rei et ad fatis ladionem , et ad poenam procul dubio

fuerunt obftrifti. ( §. 16. fequ. ) Nam eo quoque pertinet locus Taciti de morib. Gertn. cap. 12. Sed et leuioribus deliflis pro

modo poenarum equorum pecorumque numero conutdi muttiantur.

Rari muitla e regi vel duitati pars ipfi , qui vindicatur , vel pro-

pinquis eius , exloluitur.

S- LXXX1I. Id vero magis intelliges , li per variarum gentium Germa-

nicarum leges tueris , poenafque , quibus damna iniuria data

vindicarim , expenderis paullo accuratius. Sed hic quidem repetendum ell, quod fupra iam monuimus, (§. 3.) Romanos damna ,

dolo tantum vel culpa quacumque : qualdam Germaniae gentes et cafu data vindicalle, lex Sax. tit. 12. lex Fris. Addit,

tit. 3. $. Gy. quamuis et latendum fit, paullo aliter hic philo-

fopintos e fle W isigothos Lib., Vlll. tit. 3. §. 3. et Lango-

bardos , Lib. hjit. ly-J- 20. m. ' ;

•» Imrrto fi diccrtdum, quod rei eft, fui* ttperay oombuflerat , noxiaii.fi»-

non tam calli n paeoae fdbMtt Volue- are, rei. fi loluendo non Iit , extra

rura Germani , qroni culpam qtuiem- ordinem coereeri tuiCt : I. 9. ,fd. da

cusnq i :,.«i»m fiuiRmain. Vi* enim utcend. rsun. naufr. verum etiam, ipfi ajv,, g>!,, .-aa det damnum , lex diuina fi mile quid llatuit exodi

vtjtori vel qeriiaeqtia quaedam vel

filum fidum laedeniti «mdurrffie 'prae-

di mfitur , qoiSTliunc ek ipfi tege -aequitatis atque htiirihiiitXfii dd- damnum

refirdeodum qblige;. Vidi Thqmai.

dtjjert. de torna llgis Aqutil. j ali. de damn. dat. Mirati, fi. 4, ad

leg. Sax, tit. 1 1. [sg- 9t- CauV ve-

ro , id iiiipftuin edi; ejullintes. . Naro

non modo ius ciuiie et oB lapidem

finalem cafii ablatum liominero Vtt-

berari , i. ». D. de terto, mw- et eum,

qui ltruem frumenti cafu, noti epu- • £ *— 41 *-

XXII. 6. quin hon nifi irtublti mario- rum homicidiorum cauda ius alyli in

lex vrlnbus ltatuit. ^ J)arr-tXVlULf. Apud Graecos quoque et Koounerean;

tum abelt , vt delicia inuolunuria ex-

tra poenam tiuiletn fuerim , vt ipfam

legem Papinianvs I. 1. O. de leg. er DEMofVH tms l.t. O.eod Imuiplv/ue

x m inuris» qfi duuritn Uftppc^/eeinass ,

delitior tini , quae jposue Vei ignoiaiuta

contrahuntur , coercitionem e/jc , dixe-

rint. Vid. Cvuc. Objciu. Lib. XVlIll.

cap. 1 6. f. LXXXIII.

47*

DE DAMNO INIVRlA DATO.

$, LXXXIII. Quemadmodum vero damnum aliud alio grauius eft, ct pro Quomo-

diuerfa rei familiaris ratione vnum idemque .facinus in alia pro- do d.tm- uincia plus , in alia minus poteA adterre detrimenti , veluti fi «a perle-

quis arbores in terris, vel arborum parum feracibus, vtl fil- 1UU1‘

ueftribus , inciderit .■ ita poena non poterat vbique eadem effe.

Apud WlslGOTHOs , qui hortum alienum deuaflairet, damni prae-’ 1 ‘ flabat aeflimationem, limulque fi feruus eflct , jo. idibus flagel-

lorum mulflabatur : Lib. V lll. tit. J. §. n. qui filuam alienam deuaftare deprehenfus; vehiculum cum bouibus , quibus ligna

auehere voluerat , cum omnibus rebus , quas dominus apud& illum repererat, amittebat, ibid. §. 8. Arbores furtim caefae certo pretio aeflimabantur , veluti pomiferae fotidis tribus : oliuae quatuor, glandiferae maiores duobus, minores vno , reliquae mi-

nus frudiferae proceriores itidem duobus. Sin non caefae fed incifae effent, aut fimiles arbores, aut duplum pretium, red-

dere debebat reus. ibid. §. i. Sed et vitis incifae dupli' poena erat , praeterquam quod feruus pro lingulis decies flagris caedebatur, dominufque pro eo aeflimationem praeflare , aut feruum

noxae dare cogebatur, ibid. y. In aliis rebus data damna certa aeflimatione , et aliquando poena legibus conflituta vin-

dicabantur. IBID. §. 6. J.fequ. et tit. 4. §. 1. fequ. $. lxxxiiit.

Quemadmodum vero iam intelleximus, hanc gentem et no- Specia- xales recepifle aftiones , dominofque feruorum , qui deliquiflent , *■« * aut damnum farcire, aut feruos noxae dare coegiffe: ita non^U2dru'

minus frequens apud illos erat vfus a&ionis de pauperie. Lex Pedibu*

WlSlGOTH. Lib. V II. tit. 4. §. 12. Si cuittsctnnque quadrupes ali- "rt*’ quid fecerit fonaffe damnofum , in domini pote/late conftftat , vtrum quadrupedem noxium tradat, an ei, qui damnum pertulit , et ali-

quid excepit aduerji , iuxta iudicis aeflimationem componat. Vbx fane ICtorum Romanorum fcrinia expilafle Wiiigothos, * nemo non animaduertit.

* Immo et Oftrogothi , non modo fi ierui , fed et fi quadrupedes dain- num (kditient , noxales altiones rece-

perant. Kdictvm Theodi rici ioj. Si j.rum aui colonus domno rcjciente violenter aliqua raptat, dominui eiur in-

tra annum in quadruplum , pojl annum in (impium conueniattr. Aut pro noxia certe Ji hoc magis elegerit , tpftan Jer- uum vel colonum noti.rit ad poenam ni-

dici contradendum. Sed haec lori aliis non tam noxae dedtuo fuerit , quam

deditio

472 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXI.

deditio ad poenam. Addere ergo hiate reddere vel farcire paratus fit iuuabit §. 1 17. eiufdem cdifti > vbi noxae cum dare cogitur : quod et de Theodericus : Scruto s , inquit , fi fur- animalibus faciet , fi alicui domna gf ne-

tam fecerit, vel damnum cuilibet dede- rauerint.

rit , mfi eitu dominus hoc pro fui qua-

§. LXXXV.

Quomo- Geminae fere ea in re fuerunt leges Bvrgvndicae, quae 0 *!“r' fatis prolixe rit. 10. agunt de feruis occifis , iit. 11. 48. de in-

no*? vulneribus , tit. »3. de exartis , id ed , de cafu , fi quis alienam fublucadet filuam , vel nouale fecifiet , ( vid. Linden-

BROG. ct DV Fresne in glojfar. voce exartus ,) tit. 23. et ad-

dit. tit. x. et 20. de animalibus alterius agrum depafcentibus *,

tit. 47. et 72. de tenfuris, ad lupos occidendos vel pedicis po-

litis, tit. 58. de cane occifo , tit. 7;. de aliis animalibus pro- terue corruptis. Sed omnia capita in eo conueniunt , quod rei

par pari referre , et rem eiufdem generis vel certam rei acftima- tionem , quam compofitionem vocant , praedare , et fimul tamen

poenam meo inferre tenerentur.

* Noxae deditionem Bvrgvndio- lbgb iit. t8. §. 1. cautum eft, vt, fi nes videntur ignoraile. Quamuis e- de animalibus fubito eabaUus caballum nim aliquando dederetur animal , quod occiderit, aut bos bouem percuffcru , aut

fecidet pauperiem , attamen fere igno- canit momorderit , vt dcbWutmr 'tpfum rabant actionem , qua quit alternatiue animal aut canis , per quem damnum ageret ad farciendum damnum , vel videtur admijfam , tradatur illi , qui tcruum noxae dandum. Hinc eorum damnum pertulit.

f. LXXXVI.

, t Leges Francorum , tum Salica , tum Ripvariorvm , varia

Franco- didinguunt damna. Illa enim tit. 10. $. 1. feau. ne pecora qui-

rum de dem , quae depafcendo damnum dederint , laedi voluerunt Fran- pecori- ci, quamuis ea abigi , immo et includi , paili fint , dummodo id

bus a- fieret palam , nec animo pecora ida libi habendi. * Si quis no-

gr°* de- cujfigt animali : praeter capitale et dilaturam , et certam mul-

pafcenu- ftam 3u<jici foluere tenebatur. Vbi id notatu digniflimum , quod

'• lis inficiando creuerit, catenus vt jy. folidorum mulftam fol-

uere cogeretur , qui faftum negadet , alioquin folam damni aeftimationem praeititurus. IB1D. §. I. 4. « y. v ,

* Hinc poenam LIX Salica ibid. hic idem cfle.ac propter fimum , feu

f. 1. minatur iis , qui caballum vel vt quis forari illud commode poflit :

rumanmm ih fvrtvm pinxerint, pingere autem notam animali adpm-

Vbi rede notat EccaRov* , in furtum gere. Paullo poft §. 3. fimili* poena

lutut- *< Vt

DE DAMNO INIVRIA D’A T O. 473 (Utuiiur , fi quis pecora ia incluferit , ius obtentu fierent. Vt adeo hoc iui

vt uuilt penum nmticjcai. Quae om- in Germania amiquiffimum eife, ex- nia eo pertinent, vt difcrimeu adpa- tra omnem dubitationi» aleam pofi- reret inter furtum vel rapinam et pitum fit.

gnorationcin animalium , neue illa hu-

§. LXXXVII. Eadem lege Salica tit. 20. agitur de vulneribus, quae ibi- De infii-

dem varie dtdinguuntur, ita, vt pro periculi magnitudine maio-

re , vel minore mulfta expientur. Nec alia eft legis Ripvariae ncr‘ difpolitio, quae tit. 1. et fequ. de variis iftibus , de effufo fan- guinc, oflibus confraftis, limilibufque damnis et vulneribus, prae-

cipit, fed omnia illa damna certa mul&a iubet expiari, maiore

plerumque , quam lex Salica , adeo , vt eum , qui oculum excuderat , centum : qui ingenuum exfecare aufus fuerat , 200.

folidis multtari velit. Similis aeftimatio obferuatur tit. 19. fequ.

vulnerum vel plagarum, feruo illatorum, quamuis ibi quoque

varia vulnerum genera dillinguantur *.

* Sic ictui , quo (anguis non eli- citur, ibi vocatur Bvnislegi, vel po-

tius, vti ex lege Lang. iit. 4. §. jo. edit. Herald. leg. Baivvae. i it.

cap. I. §. 1. et Alam. tu. jj. patet , Bvlislegi vel Pvlslahi , Pvleslac,

PvliSlac, Pvleschlach , a Gcrm.

Aride et fclilag. Maior muldta infe- renda erat, fi quis fanguinem elicuif

fet , ac multo maior , fi os ferui con-

fregifiet, maxima fi eumdem muti- lallet , vel callrafieL Quamuis tunc non nifi j5. (olidorum multfla edet ,

quae et , occidente ftruum feruo , exigebatur , vid. lex Kjpvar. iit. t8. vt

adeo caedi aequiparafie videantur hoc

crimen, aeque ac Hadrianus Imp. fenatulque Rom. I. {. I. 6. D. ad leg. Cor it. de fiear.

$. LXXXVIII. Nec minus leges Salica tit. 32. et RipvarioR. tit. y. cer-Dcmem,

ta pecunia aedimant membra , quibus alter alterum mutilauerit , bris cor-

quamuis apud hos maioris edent , quam apud illos, liquidem ruptis vel

pro manu abfeifra vtraque lex folidos centum , pro ita vulnera- ablciflU. ta, vt pendent , illa 62. haec JO. pro pollice abfcitTo illa 4y.

haec yo. pro pendente illa 20. haec 2y. pro fecundo vel indice

digito , illa 2y. haec jfi. folidos exigit. Atque ita lex vtraque et reliqua membra , veluti digitos, pedes , oculos , nafum ,

auriculas , linguam , dentes , fuo quaeque pretio aedimat , nec vilius poenae facit mentionem. Si quadrupes fecidet pauperiem :

vtriufque legis difpofitio aliquid habet ex Romana noxae de- ditione et iure Germanico mixtum. * Vid. lex Sal. tit. 39. et Ripvar. tit. 46. f. 1. et 2.

Hcineccii Elem. luris Gcrm. O o o *

474 ELEM. IVR. GERM. Lib. IL Tit. XXI.

* Lex Salica : Si aliquis homo dem fanClio ell legis Ripvariorvm, " quoiibet quadrupede, qui domejheus nifi quod haec lendem vocat weregil- fuerit , oecidawr , et hoc eum tejhbus dum limuique monet , ob pauperiem , potuerit aiprobari , dum illius dominus, factam a quadrupede , fredum nor. tutus pecus eras , Ji ante legem non ad- folai. Id vero de nouo addit , fi qua- impteuis , medi-tatem de ipfj leudi com- drupes quadrupedem interfecerit, do- ponat , et pro aha medietate ipfum qua- minum prioris quadrupedem occilum druped m homini d met. Si vero petaris accipere , fuumque domino laefo noxae dominus vilium in eo non intellexerit , dedere , fimulque ocdfi aefiimationem fecundum legem exinde , fe potefi defen- praellare cogendum efie. dere , et de ipfo pecore nihil Joluat. Ea-

§. LXXXVIIII.

Difpofi- De damnis variis agunt etiam lex Alam. tit. jp. [equ. 7J.

tio le- fequ. 90. 99. et BaIvvar. r«r. 3. fequ. lex Langob. Lib. I.

gumA- tri. i, ft g_ fit. 21. Sed ne hic quidem, quod a principiis reli-

carum”1 <luorurn Germanorum diferepet , reperias. Omnes enim damna,

Lango- 9ua? LEX Baivvakia vocabulis Germanicis exprimit, * certo bardi ca- pretio vel compofitione farciri iubent , nec abfimilis eft illa qua-

rum, et drupedum , qui pauperiem faciunt, deditio , cuius meminit lex Baiuuari- Langob. Lib. I. tit. 21. §. c. illi, quam fuperiore §. ex lege carum de Rjpuariorum defcripfimus. damnis. r

_ * Sic i&um, quo fanguis non eli- citur , haec lex vocat pvliilac,

quod (upra iam expofiaimus : manus inieClionem infanc, ab infangm vel

einfangen : venae laefionem athar- «aati ab ader , i. e. vena , capitis lae-

fionem, talem ob quam tefla aipareas, GF.BVLSKiH! , a giehel vel gebut , ver-

tex , et tkini , erfcheinen , adparere :

iftum , quo os, integra pelle , fra- fhtm, PVLEPRVsr a pulc vel beule et

brufl , quo vtebantur pro bruch a bre- ehen , vnde eine xxmlkenbru/l , p-eihalfi : laefionem interiorum membrorum

hAepawvnt a href, venter , ceu ex

Odfredi euangeliis probauit Linden-

brogivs in gtojfar. pag. 141,. for- tafiis a Germ. ribbe colla, et wund

vulneratus : ligationem vi faciam

hropant, a raub vel roi , et 'and, quali vincula per rapinam inie&a : ci-

catricem fiue in auricula, fiue in alio membro , luuicarti a lid vd ghcd ,

membrum , et fcart vel fcharde , cicatrix. Sic et orfeardi cicatrix in au-

re : leo. Alam, tit, 60. dentem ma- xillarem excufiam marchzan , non

qua fi terminalem, vd vifum ell Lih- denbrogio , led a marek , medulla et xahn , dente : d ie&onem a ponte vel ripa invnwant , quod, quid fit, ncfcire me fateor : de eCbonem ex

equo marchfalli , a mare, Saxo- nice mare , equus et fall. Sunt in eodem titulo vocabula Germanica :

h erireita , pro turba laltim 41.

clj-peorum , quae liberum hominem circumdat , ab heer ct reita , quafi pe-

ralbe , herr-gerathe, vnde nos hodie mit heeres - kratfi- Neque enim pro-

babilis ell conicClura Linobnbrogii ,

reita efie a reuten vd equitando :

HEiMZVHr pro turba minore , homi-

nem circumdante, quod ell iplum no- Urum heimfuchung. Nam et specu-

lator Svev. cap. **«. f. *, vijv, ar.

mh

■

DE DAMNO INIVRIA DATO. 47y

«Bis factam vocat tine heimfmhung. pinio , pertuafio , et flaiel , datio :

( Conf. Lihmann. chron. Sper. Lib. ta vdaegil , ( quod et io LEO. Anu IUI. cap. itf. et ov Fresnb glojjar. tu. 60. §. ji. Koc fenfu occurrit, )

let, Tom. I. pag. 696. Jeq. ) W anc- pro claudo , quid fit , ego quidem STOOAi, fimuUta datio, a wahn , o- Icirc me lateor iuxta cum igninfiimis.

§. LXXXX. Sed et lex Sax. non modo tit. I. varia vulnera, more Germa-Nec non

norum , certo pretio aeftimat : fed et tit. II .et 13. reliqua damna, Saxoni-

vel culpa, vel cafu alicui illata, praedita aeftimatione farciri iu-13™™'

bet , nec impune id ferre patitur illum , cuius quadrupes alicui fe- ̂ IC^’ cit pauperiem. Nec abfimilis eft lex Angl. tit. 2. 3.4. J. 16. et prifica-

,7' nifi quod haec damnum nobili vel adahngo datum feuerius rum.

vindicat : quam quod ingenuus palTus lit , dominumque non mo-

do tit. 16. pro feruo, fed et tit. it. pro quadrupede fatisfacere iubet. Nec lex Frisionvm, quae de damnis agit tit. 4. 12. et 22.

et in addit, tit. 2. et 3. quidquam habet Ungulate , cui immorandum

hic videatur. *

* Nullam tamen legem efle , quae vulnera varii generis , quae «ir. ta. dolo vocantur , maiore cura didinguat, fingulorumque certiorem aeftimationem llatuat , quam Frificam, redeob- feruavit Siccam a ei rubr. tit. at. idfi-

mul notans , eam legem et a poderis

eadem cura ac diligentia obieruaram ,

immo et daturis , anno Kos, recogni- tis , paucis mutatis inieram ede Lib. IL

ta. t. Ceterum dolo veteribus non

modo fica erat, qua vulnera infligun- tur, quam et pugionem vocamus, velum edam ipfum vulnus. Glossa Kb-

BOMts : Vulnera tolc. Alia apud Lin-

UIf.BR. pag. IJJO. DOLKC txuutlu.o T- rftio. euangel. Lib. J. eap. if.

Thar Jy ghejunt iherfdve fotk. Thuruh t hei emen mannet doUlu

i. e. vtialuetur omnis populus, per vulnera vnius viri. Et cap. 1 6.

Thuruh finan finem dolk. War al gthalten ther folk.

id ed, per vnius eius vulnera (aluus erat vniuerlus populus. Quin et in lb- gibvs In ab et Alfredi, Regum Anglo-

laxonicis tholigen idem ede , ac occidere, obferuat Liiidenbrog. ibii.

f. LXXXXI. Sed latis diu nos detinuerunt leges gentium Germanicarum CH j*

antiquiores. Proximum eft , vt ad infequentia tempora , quibus iia>om'

Saxonum et Alamannorum iura per vniuerfam paene Germa- “ niam viguerunt , progrediamur. Haec vero iura itidem fatisfieri cum de

iubent laefo, ac ne poenam quidem ei perfolui volunt, quamuis damnis' mulftam iudex exigeret , fi culpa intercefiiflet. Pertinent huc ex (anxerit ? Ivre prov. Sax. Lib. I. art. 68. Lib. II. artic. 34. 38. 4 6. et 47.

\ Lib. 111. art. 48. 5 1. et 86. vbi variae variorum damnorum aefti-

mationes , quas wergelda vocabant , occurrunt , * quales etiam O 00 2 repe-

\

>

f'

r t.

i*

(

i

Digitized by Google

*7<S ELEM. IVRIS GERM. Lib. JL Tit. XXII.

reperias in ivre prov. Alamann. cap. 187. 189. T91. 3J4.

fequ. et alibi paflim.

* Id vero hic non videtur praeter- brachiis, pedibus, vel aliis membris;

mittendum, quod hoc ius tam accurate dafiedu titffe vnd linge vor de» kno- dillinguit varia vulnera. Alia enim vo- chm nichi gewinaem kaanen , in primis cat fleischwVndem , quae profunda , vero cranio inflicta , oculi excuffio , non lata, nec mortem minantur, nec nafi abfcitEo , vulnera in lacie, quae

debilitatem membrorum. Alia offsne capillus non tegit , et mutilationes om-

wvndek , quae lata, fed non profunda, nes , ac Tulncra cum vitae periculo con-

ipfa quoque fine periculo funt. Alia iunfta. Eli, vbi ct blvthr vnstigi et xaempfer-wvndin , vulnera , die ci- beinscheoesige vvvnden occurrunt,

mei rugelt iiejf,fi> fie noch frijehvnd vn- quorum naturam ex ipfis vocabulis fa- gefchuicllen fini, item vulnera collo , die intellexeris.

f. LXXXXII.

Etlpeda- Quod ad pauperiem, quam quadrupes fecerit, attinet, ivre tim de PROV. Sax. Lib. II. an. 40. cautum elt , vt dominus veram aefli-

pauperie mationem feu wergeldum eo nomine praeftet , ( fein herr foll dm

a Jchndrn jrelten , nach rechten vvcrfcld , oder nach feinem vvertb bef- fern') n^* domo expulerit animal, quod tunc fibi iure vindicat

at ’ laefus. At specvlator SvBWSMp. 211. dillinguit, occideritne quadrupes hominem , an eundem , falua vita , laeferit. Priore cafu

ad exemplum legis Mofaicae quadrupedem lapidibus obrui iubet ,

ac carne eius, quippe impura, vefei quemquam, vetat; pofteriore fan&ionem specvlatoris Saxonis retinet,

§. lxxxxiii. Axioma- Fx quo incredibili gentium Germanicarum in vindicandis dam-

taiuris nis confenfu colligimus, I. numquam eos in vfum recepifle legem

Germ.de Romanorum Aquilliam: fed II. femper damnorum, Jiue aeltima-

damnis. bilia eflent, (iue inaeftimabilia , certam aeflimationem praeftari

voluilTe • nec tamen III. femper impunem efTe paffos dolum vel culpam latam, cum eiusmodi facinore coniunftam. Illi. Seruos

Germanorum, fi quid libi adquirerent, ipfos; fin pleraque domi-

no: hos damna farcire debuifle. * V. Idem etiam obtinuifie, fi

quadrupes feciflet pauperiem , nifi dominus animal pro derelicto habere mallet.

* Quemadmodum ne hodie quidem minis videnturapud WisIoothos, ( §. vnaferuorum omnium vbique conditio 8j. ) Francos, ( §. 88. ) et quasdam

eft , dominis alibi plus, alibi minus per alias originis Germanicae gentes, quae illos adqtiirenribus : ( Lib. I. §. 58. ) ita vel domino arbitrium dabant, damnum

nus. olim pleraque Icrui adquifiuilTe do- relarcire , an feruum noxae dare mal-

l*t-

DE DAMNO INIVRIA DATO. 477

let : vel eumdcm abfcilTe ad Gttisfa&ionera pro lerno praedandam obllringe- bam.

§. LXXXXIIII. Quemadmodum itaque a&ionem legis Aquilliae numquam olim Le* A-

vfu receperant Germani: ( §. 03. i.) ita certilTimum elt , ( i. ne <lul|*ila cum Romana quidem jurisprudentia eamlfibi viam in fora Ger- maniae muniuilfe, ac ( 2. proinde fua opinione falli , qui hodie de damno iniuria dato agi polTe putant non modo ad refarciendum damnum, verum etiam in tantum, quanti res intra annum , vel

menfem proximum, plurimi fuerit.3" Schilt. Exerc. XVllll.%. 66. Contra ( 3. nihil efle verius fententia Thojsa.su , qui Angula-

ri, eaque pererudita, difTertatione aftioni , qua damna in foris noltris perfequimur, laruam legis Aquilliae primus detraxit. HaUc

I7°J*

* Nili quod legis Aquilliae difpofitionem perraanalle in ivs ruov. P«v«-

sicvm Ub. VI. tit. 11. art. i.jj. j. often- dii Thomas. difiert. delarua leg. Aquili, ad. de damno dat. detraBa §.4;. Id quod et in noua huius iuris emendatione ,

quae Regioni. 1711. prodiit , relictam

ede , animadueno, quamuis ibi quadrupedes ab animalibus reliquis non diftin-

guantur. Contra in Frifia , vbi Undlior,

quam vtquam terrarum legum Roma- norum cultodia eft , aitionem quidem,

§. LXXXXV". Ex quo porro confequitur , ( 4. vr apud nos nihil diferiminis Adeoque

fit, fiue quadrupedem pecudem aliquis occiderit , fiue aliud dam-etcon' num in quacumque re dederit : fiue ( y. corpore corpori datum fit,

fiue non, adeoque ( <5. nullus apud nos vfus fit diftinftionis in ac- manj tiones direclxm , vtilem , et in fuflum: vt multo minus ( 7. lis apud <juac ex nos inticiando crefcat , vel ( 8. vmquam peti pofirt tantum , quanti illa flur

res intra annum vel triginta dies proximos plurimi fuit, stryk. unu. vf. hod. ad Ub. Villi, tit. 2. §. 2. ,G ISF.b. lu/linian. harrnon. eod. n. 53.

Quibus in rebus , quum praecipue pofita fuerit legis Aquilliae

difpofitio : cam legem Germanos numquam adoptaue, facile intelligitur.

$. LXXXXVI. Quumque damnorum certam aeftimationem praefiari voluerint Allio de

maiores noltri : ( §. 93. 2.) eos Si hodie imitantur polleri, ac pro- damno O o o 3 inde ,

de damno iniuria dato, vix alio nomi-

ne, quam altionisex lege Aquilliae nomine venire obleruaui : attamen num-

quam agi in tantum , quanti rei intra annum vel triginta diei proximoi plu-

rimi fuit , fed ad id , quod imereli altaris , fatetur Hvdek. praeleQ. ad injlit.

Ub. Illi. tit. J. §. 6. et ad pandefl. Ub. VII 11. ti(.i.§. i8.quod et de aliis Belgir prouinciis ollcndunt Groinevvegen

ad tit. de leg. Aquili, ei alii.

hodierna eft rei

perfequutoria.

Quomo- do,fi plure« dam-

num dederint

aducriut

fingulos

agatur io lolidum f

Poenam

etiam ju- dex rede

irrogat.

478 ELEM. IV R. G E R M. Lib. II. Tit. XXI.

inde , ( 9. vel fingulis damnis certam aeflimationera (latuunt, quod leges Frificae aliacque faciunt, vel (10. iudicis religioni relinquunt aeuimationem damni iniuria dati, vel ( Ii. ipfi aftori iniungunt

probationem eius, quod fua intereffe contendit. Ex quo facile patet , ( 12. aftionem hodiernam de damno dato , quod ad adorem

attinet , rei perfequutoriam tantum efle , non poenalem , vel mix- tam, ac proinde ( 13. etiam aduerfus heredes aari , * Mev. part.f.

decijf. 39. diffentientibus licet CarPzovio part. IIII. conjl.12. def. 9. et iliis: immo et ( 14. aduerfus ,furiofos et infantes, eatenus, vt damnum ab iis datum ex eorum bonis refarciatur. Thomas, differ- talione laudata f. 62.

* Videtur hoc primum ius canonicum inuexifle , ut et ex delidit defun-

cti heredes tenerentur ad damnum re- Cudendum , quatenus id vires heredita-

tis ferre rideantur. Eo enim pertinent

can. }. taujf. 16. quatjl. 6. caf. vlt. X.

de fepult. et c ap. f . X. de raptor, quo viti mo capite et ratio additur: vtftcde-

funCltu a peccato valeat liberari, id elt , ut reatu foluatur anima , et, praelii ta ab

heredibus fatisfa&one , ex igne purgatorio tanto eidus cuolet. Quae rauo ,

quamuis non quadret purioris ecclefiae principiis : ipla tamen iuris canonici decifio vel ideo fads concinna elt mo-

ribus noftris, quod apud nos naturam adionis rei perlequutoriae plane induit

aCVio , qua damnum iniuria datum per-

fequimur.

f. LXXXXVII. Nec fiy. difficile iam erit intelleftu, quatenus hodie aftio de

damno a pluribus dato aduerfus fingulos inllitui poffit in folidum ?

Quum enim aftionibus ex delifto rei perfequutoriis ita a fingulis

folidum exigi foleat , vt vno foluente reliqui liberentur , aftio autem de damno dato hodie fere fit rei perfequutoria : (§.96. xi. )

refte (latuit Schilterus Exerc. XVllll.%. -jo.\no refarciente damnum , reliquos liberari, quamuis ( 16. ipfe refte aliud obtinere

exiflimet , fi aftio fimul fit poenalis , in eo vero (17. fellatur , quod

vno foluente tunc quoque non liberatum iri reliquos cenfeat , fi

quis in foro nollro ex lege Aquillia agere velit. Talem enim aftionem extra vfumeffe, iam antea obferuauimus.

/. LXXXXVIII. Attamen refte obferuauit Schiltervs ibid. $. 67. et nos idem

paullo ante inculcauimus, ( §.9 j. 3. ) non femper impunem effe velle Germanos dolum, vel culpam latam eius, qui aliis damnum

dederit. Ex quo colligimus, ( 18. a iudice aliquando et poenam irrogari pofle , ( 19. nue illa (latutis definita fit, fiue ( 20. a iudice

pro ratione mcn»n*t definiatur. Eam vero poenam ( 21. ab heredibus

DE DAMNO INIVRIA DATO. 479

dibus exigi non poffe , ex ipfa natura asionum poenalium facile intelligitur.

§. LXXXXVIIII.

Quum porro hodie ferui raro omnia adquirant dominia : ex Quorao-

quarto , quod ( §. 93. ) praemifimus , axiomate confequitur , ( 22. do in

vt et noxales hodie a&iones extra vfum fint, nec ( 23. Germani Cerm,*‘

feruos noxae dare , aut dominis damni aedimationem iniungere , ̂ n“”_ fed ( 24. ipfos homines proprios ad refarciendum damnum con- ain (a.

demnare , et ( 2J. fi foluendo non fint , eos carcere, aliisue poe- uorum ! nis corpus adfligentibus , coercere foleant. Thomas. not. ad infl.

Idb. UlL tit. 8. pag. 268. ( 26. Vt ea coercitio ipfis faepe dominis

permittatur , et , ( 27. fi hi illam denegent , vel ferui facinus tacite probent , ipfi direda adione teneantur. Conf. Beyeb. pofit. dig. tit. de nex. abi. et HoPPivs ad tit.eumd. injl. §. J.

f. c. Denique ex vltimo axiomate nodro ( §. 93. y. ) reddi poteft Quomo-

ratio , ( 28. cur hodie quoque dominum damnum datum refarcire do °b

oporteat , fi in culpa fuit , quadrupedemque vel aliud , quod pau- <,u‘r™' periem fecit , animal , gnarus licet ferociae eius , non pro eo , ac * decet, cuftodiuit. Schilt. Exerc. XVllIl. §. q- fequ. ( 2 9- Cur ple- r,em 1 rumque etiam damni depafcendo dati aedimationem praedare co-

gatur dominus, fi pignori captum fit animal in re praefente. ( 30.

Cur in Saxonia nulla adione pulfari pofiit, qui pecudem illico domo expulit, at, ( 31. fi illam fecum Tetinuerit , wergeldum laefo

vel eius familiae debeat. ( 32. Cur adeo necadionis de pauperie ,

nec ( 33. adionis ex aedilitio edido vllus vfus fit in foris Germa-

niae. I HOMAS. net. ad InJL Lih. Illi. tit. 9. pag. 268. fequ.

T IT. XXII.

D E I N I V R I I S.

§• ci.

QVara exidimationis fuae ac famae dudiofi fuerint Germani , Germani ex iis, quae fupra de his, qui notantur infamia , diximus f'u^

re

( Lib. I. §. 391. fenu. ) fatis fuperque intelligimus, ex eoque fa- ”'m ̂

cile patet > non panos illos ede quemquam impune aliquid agere

in alterius contumeliam , adeoque et noc delidum , tametfi mere

pnua-

Veteres iniurias

fere pri- lut! m

vld Ice- bantur.

Poltea et

lego iis

480 ELEM. I V R. GERM. Lib. II. Tit.XXII.

priuatum, ea, qua decet, feueritate vindica (Te, et ita quidem ,vt

non minus laefo, quam ipfi reipublicae , fatisfieri eo nomine oportere (latuerint, (iue verbalis, flue reaLIs alicui illata efle iniu-

ria diceretur, * quamuis huius exempla pleraque ad dani na iniuria data retuli (Te videantur.

* Scriptae vel per pifluram illatae iniuriae exempla laliim vetufti (fimis tem-

poribus eo rariora fuifle videntur, quo minus Icribendi pingendique Germani edent periti. At medio aeuo huiusmodi

iniuriarum non defunt exempla, quamuis ea commode ad verbales ac reales

referri potfint. Quin quemadmodum

Icripturae aeque, ac picturae, ad ali-

§• CII. Et antiquiflimis quidem temporibus per multum reliflum fuifle videtur pnuati cuiusuis arbitrio, vt viri honefli , quacumque ad-

fe&i contumelia, ipfi cum familia exiflimationem fuam armis tuerentur , eiusque contumeliae auftorem perfequerentur tamdiu ,

donec is palinodia, vel alio modo laefo fatisfeciflet. Eo enim vel

maxime pertinere videntur illa Taciti de tnor. Germ.cap. 21. Suf-

cipere inimicitias * feu patris , feu propinqui , quam amicitias , necejfe eft. Nec implacabiles durant.

* Pleraeque inimicitiae ex ininriis nalcuntur , caequc et hodie communas

ede (olent laefis cum vniuerGs familiis ,

in quas iniuria non minus , quam in ip- lumlaelutn, videtur redundare. Nemi-

ni ergo mirum videbitur , iniurias po-

ti (fimum occationem dedifle lingularibus certaminibus , bellisque priuatis, in

gente , armis dilcernere lolita , quae alibi iure finiebantur. Ykllei. Paterc.

Lib. II, cap. 118. Sane de Vmbris, quos

Gallorum propaginem fuifle tradit So- li* vs cap. 8. auelor eft Nic.Damasckn.

in excerpi. Pcirefcian. pag. jij. eos , fi eontrouerfiarn inter fi habuermt,pugnajfi

armator, perinde ac in bcilo, er qui Juot

$. au. Ide mos , quamuis et ad pofteros tranfiret , non tamen prohi-

buit, quo minus & leges tantum nefas citarent, quas pro inftituti ratione

adurrfariot interemerint , eoi iufiarem ha-

buijfe ceuijfam vifit ejje. Et de Frothone M. Danorum Rege, qui tempore Chri-

nati vixifle fertur , memoriae prodi-

dit Saxo Gramm. Lsb.V. euro tufiife le-

gem t vt de quolibet controuerfia ferro de- cernet et. v , fpeciofiut viribut , quam ver-

bis configi , ratum , quumque Hithino quidam exprobraflet Hoginus , quod filiam litam ante fponlalia ad ftuprum

(blliritadet, eam iniuriam non nili ferro

purgari polle , ilatuifle Frothonem , cumque ideo eos ccmmififle, quod id

filum dirimendae contrctterfiac remedium vifum ejfet.

quem infamandum pertinebant : ita Cae- pe illis vtebantur poenae caufla, fi quem

ob turpe iacinus infamem ad omnem

pofteritatem efle vellent. Quin lolebant

le medio aeuo ipfi contrahentes obliga-

re fub poena pifturaefamolae. Quo pertinet doda Sam. Brvnqvflli dijjertatia

de pidurafamofa. len. 17 JJ.

Digitized by Google

DE INIVRIIS. 481

ratione paucis iuuabit enarrare. Lex WisigothicA nihil admodum 0FF0fi,3°

de verbalibus iniuriis 1'ancit, nili quod Lib. VI. tit. 4. §. 7. fer- * uum , in -per fo nam nobilem vel illultrem contumcliofum , quadra^ ,1^,. b ginta; vel fi vilioris fortis fit , quinquaginta idibus caedi iuLit. Quod ad reales attinet , plcrasque poena talionis vindicari animaduertimus, * Lib. VI. tit. 4. §. 3. mfi reus tranfegilfet cum adore,

aeftimationemque , quae ibidem multis verbis dcfuybitur , praelli- tiflet. Serui et liberti , et fi qui foluendo non eilent , flagellis caedebantur.

* Plerasque dico. Nam «juum Recca- xedv j , legislator , difficilem talionis

exlequutioncm non minus animaduc r- teret, quam Fauorinus apud Gell. noti. Auic. Lib. XX. cap. t. quodam ille cafus nominatim excepit , in quibus paullo dilhdlius aequaliutmn delicii ac

iupplicii obtineri polle praerodebat : Pro alapa vero , inquit, pugno , vel colee , aut

fereujpone in cupite prtbihemut reddefe talionem, ne, dum talio nptndimt , aut

ia. Jio mawr , au pcrtudiw, irgeracui. Sed

Ji qmi haec Jine pei uulo menib, uiiin, , atu aliqua laejione , pra Jun.iu.jtti inirJ.ul ,

pro alapa 1 o pagella , fro pugno vel eaict xo. pro fercujjionc vero in capite, Jt Jute J anguine fuerit , ah eo , quem pertt^tnt,

jo. pag ni a JuJcipteu.

§. emi. Lex BvbgvNdtonvm non minus, quam 'Wistgothica iniurias ®ur?V"‘

verbales fere dilfimulat: nec de realibus quidquam fancit, nili 01 111 u‘ quod tit. 32. eum, qui hominem liberum ligauerit , fohdos 12.

qui libertum ligauerit , 6. qui feruum , 3. laefo praeflare , & tan- tundem iudici exfoluere iubet, et infequente tit. 33. fequioris fe-

xus pudori confulit , * et ob capillos, ei in viaeuulfos, fimilem poenam pro diuerfa mulieris conditione (latuit , feruosque , ma-

tronae ingenuae hanc inferentes iniuriam, 200. libertam decal-

uantes , 100. ancillam denique illhoc decore fpoliantes , 75. idibus caedi iubet.

* Quod ipfum argumento ert , Bur- gundiones quoque , maiorum lequutos

confuctudinem , exittiinxfli: , viris iplis curae lore iniuriarum vindiciam , eos-

que armis potius, quam adionc torenfi

perlequuturos cos omnes, a quibus contumeliae quidquam palG Client. Nullam

enim tere Germanicae originis gentem

plus vi atque impetu egifle , quam Bur- gundiones .eosque multo lac.tius, quam

alias gentes, in id cena me n , quod fet- ••HPXt** vocant, iu ilie , ex Lvdovici

Ci LLOrit opujculo depopulari wctuiuDei obleruat Comi. Sam. Schvxzfl. de

vet, regno populoque Burgund. cap. 4. f.

4. p. 5 6. Jequ.

i§. cv. Accuratiflime iniuriarum verbalium aeftimationes deferibit lex Saliis,

Salica tit. 33. ex eaque lege antiquifllraa fimul difcimus, quae9ucnjItt Heinecdi Elem. luris Germ. P p p iis

leges de imuriis

verbalibus,

et de rea- tibus.

482

ELEM. IVR. GERM. Lu. II. Tit. XXII.

iis temporibus conuicia fuerint cum maxima ignominia coniun&a.

* Quisquis enim alterum tinnitum vel falfatorem vel mulierem meretricem vocaflet , 1 j. folidos, qui concacatum vel vulpeculam, fo-

lidos 3. qui leporem, folidos 6. qui ingenuo exprobraflet , quod fcutum abiecerit, vel eum tamquam delatorem traduxiflet, ij. folidos foluere tenebatur. Atrociflimam iniuriam intulifle videba-

tur, qui alterum tanquam cherebureum , vel firiopmtiitm, vel ingenuam mulierem tamquam firiam diftamafTet , ac proinde vtrumque

eonuicium magna fatis poena, et prius quidem folidorum fexa-

ginta duorum et dimidii; pofterius centum o&oginta feptem , erat expiandum.

* Ac quid fibt volunt barbara illa conuicia' Cin.nitvm Eccardvs ad le-

gem Salte. fjg. a 4. interpretatur cinae- dum : led glofTa Malbergica Quinvoi

( ita enim legendum e(Te ipfe monet, )

potiusa tinnii eonuicium illud deriuandum die indicat. Cunni enim muliebris

et villi idem vocabulum fuille apud maiores noftros , iple Eccardvs pag. 6f.

obleniat- V vlpecvlae eonuicium et

aliis gentibus notum, ( vid. Lue. Xllf.

%t. ) in eos cadit , qui infidiis ac fraudi-

bus potius , quam virtute ac fordtudine,

alios adoriuntur, eiufque conuicii exemplum dabit Gaeg. T vion. hili. Lih.

Wl. ea p. 6. Concacatvs idem efl, ac iordidus , vti et veteribus cacatae chartae

idem ac lordidis verbis confpurcaue. Leporis eonuicium et hodie homines

vel umidi Jfculos , vel flolidos manet.

Ciierbvr.givm vel herhtugium malefi- cum vel veneficum notare, certum cft,

eaque notio fuperefl apud Heluetios,

qui veneficum et hodie vocant herberger. Vocabulum ex Latino herkariuj cor-

ruptum die videtur Eccaroo p ig. 47.

qui et de flrigibut , quae hic ftriae vocantur, quaedam vel maxime ad rem

pertinentia habet pag. no.

f. CVI. Sunt in eadem lege quaedam, ad iniurias realcs pertinentia,

veluti quae de ligatis ingenuis , fiue Francis , fiue Romanis , fta-

tuuntur * tit. 33. §. I -fequ. et quae de mulieribus parum verecun- de taftis fanciuntur tit. 33. jf. 1. fequ. Talia et in lf.gf Ripvario-

RVltfunt tit. 41. jb 1. fequ. et tit. 39. quum alioquin haec lex nuf- quarn coerceat iniurias verbales , argumento luculcntiliimo , hanc

quoque gentem illas armis potius , quam aftionc forenli , vindi-

care confueuifle. Ceterum vtroque cafu vtraque lex certam mulftam indixit reis, quos in alios iniurios fuilfe paruerit.

* GlofTa Malbergica hanc mulclam vocat orripvs anorepvs. Prius plane Ipurium dio exilliiuat Eccardvs pag.

«8. pofterius deriuat ab ander alius , et

pojfcn vel puf ':n, quod idem veteribus luerit ac jttaen. Cuptiuare vero et hodie

Germanis efle einen f~zze n. Sed mirer , virum doCftilfimum rem obuiatn tam

longe petere. Mulcla, quae in Saxonia

hoc calit adhuc obtinet , **r’ » vocatur Me hujft, vel iie Sachjfen- bujji ,

emcnJa Saxcntca , quumque hoc ceoIS

Sajli-

Digitized by Google

DE INIVRIIS.

SalIcaebiuIo modo 4 J. modo 30. mo- oltErvs, quili die obere bufi i poflerio.

do i j. folidorum mulda exigatur ab il- rem andm.pvi, quali die vntere bufi.

lis , qui liberos homines ligauerint: ma- Quid argutiis opus ell in re maxime aifeitum elt , peiores fuinmas vocari peripicua 1

§. CVII. Lex quoque Alamannica iniurias verbales paene praeterue- Item ab

hitur. Kcales illas potiffimum vindicat, quae clericis et mulieribus Alaman- fuermt illatae, quia illos muneris vitaeque fandimonia , has fexus infirmitas impedire videbatur , quo minus armis exiftimationem

fuam tuerentur. * Hinc qui epifeopo quamcumque iniuriam fecerat, eamdem mulftam , quam ob ducem iniuria adfeftum quis deberet ,

qui presbytero , triplum ; qui diacono vel monacho, duplum ; qui alii clerico facra facienti, (impium cum tertia parte cius muldae,

?uae ob alium hominem foluenda fuiflet, foluere tenebatur. Lex llamann. tit. 12. i J. 14. ly. 16. Qui ingenuae feminae colaphum

inflixerat , ita, vt fanguis non fequeretur, duos; qui lidae, vnum et tremiftem; qui ancillae , vnum folidum debebat, tit. 95. §. 1.

Qui iter facientis virginis caput denudauerat , folidum ; qui feminae, duos folidos foluere cogebatur, uid. tit. y8. §. I.

* Additur quidem «1. pj. §. a. 3. Si barm fuerit , Jimiliter j Ji (erutu fuerit , medium /olidum foluat. Ybi barm ell vir ,

quippe qui laepe feminae in legibvs antiquis opponitur. Vid. Lindenbr.

gte/jar.pag. 1363. Sed dubius eft legit lenius , neque ex verbis latis imeUigitur, vtram,G vir feminam ceciderit , fimilem poenam (oluere teneatur, an , fi viro quis colaphum indixerit, eadem

poena obtineat. Pofierius vel ideo minus opinabile ell, quod quum $. 1. ob

colaphum lidae inflidtum. (olidus cum tremille , ob ancillae impailum vnus

(olidus exigatur , (eruo dimidio tantum (olido veniret alapa. Quomodo ita dici

potuit : Si barm fuerit , Jimiliter > Nihil ergo in illa lege , quod ad iniurias , vi-

ris illatas, pertineat, reperias , praeter-

quam quod tit. «5. §. 1. et s. is , qui in- tutum totonderit ingenuum, 11. & qui

barbam ei inuito detotonderit , <s. folidis mu! dandus efii; dicitur.

f. CVIII.

Idem fere de Baivvariorvm legibus repetendum videtur, et Baiu-

Quamuis enim illae poenam irrogent omnibus , qui vel epifeo- u»*®** pum , vel presbyterum , vel diaconum , vel alium flue cleri-

cum , flue monachum , iniuria vlla adfecerint : lex Baivvar.

tit. I. c*p. 8. 9. IO. nec minus omnem ta&um mulierum inue-

recundum certa mulfta velint expiari : * tit. 7. cap. 5. 4. y. vix quidquam tamen in iis eft , quod ad iniurias verbales , viris

illatas , pertineat , et pauciflima , quae ad reales , rufi quae tit.

48* ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXII.

3. cap. 1. §. I. equ. de iis pulfatis verberatifque ; et §. 7. ct 8. de iisdem ligatis occurrunt , huc referre velis , quamuis

priora capita iam fupra ad damna iniuria data retulerimus.

Curin

reliquarum

genuum Gerro,

legibus nihij fe-

re de iniuriis

fancia- tur f

* Sunt et harum iniuriarum femi-

nis illatarum Angularia quaedam vocabula Manus iniecbo libidinis caul-

fa facta ibi rup. 3. d. tit. 7. vocatur HORGRIFT ab hare vel huhrc et grijf ,

ein huhrcngriff. Ibidem cap. 4. indu-

mentorum fuper genicula Ictu lio , vocatur himilzorvn , vel, fi quid video, HtM.METZORVN , ab htmmct vel

hembdc indufium , et zerren trahere.

Denique cap. j. diferimin alium dcicOio

de capite dicitur mLTvotr , vel , vti alii referibi iubem , vvalavyorpi',

fiue a wult , vel vvuljl , fiue a waie,

quod non caput fignificat, vti Lin- ocmbrogIvs in gfoj,ur. paj. 1497. cre-

didit , fed velum muliebre. Vnde et

velum lugubre, quo matronae vtun-

tur , et hodie quoque vocatur ruse tra- uer-vvahle. Hinc wahltwarjf ell deiedio veli muliebris, quemadmodum

vvalaraupa rapina veli muliebris in l eg.

Boioar. tit. 18. cap. 3. §. 1. vvala-

pauz , ornatus veli muliebris , a viale et puzz. Leo. Langob. Ub. 1. tit.. if. f.

f. CV1I1I.

Frurtra porro aliquid , quod ad iniurias , maxime verbales,' pertineat, in legibvs Saxonvm , Angliorvm , et Werino-

rvm , nec non Frisionvm , quaefiueris, non ob aliam, vti vi-

detur , caudam , quam quod et hae gentes ius libi manu dicere , quam in foro litigare, mallent. Pauca tamen huc trahi

poliunt , veluti quod incifio vellis vel fcuti 36. capillorum prehendo 120. adrnenatio , quam hodie vocant, 12. dolidorum

mu Icta luenda edet ex lege Sax. tit. is §. 7. 8. Qualia le-

guntur etiam in lege Fris. addit, tit. 3. f. 39. et 40. *

I.ango*- bardi

* In eadem lege addit, tit . 3. §. 44. legimus : Si quit alium vngmhtu

crataucrit, vt non fangttit Jci humor aqnofut decurrat , qttn.i cladolg vocant : ter denit denam i Frefonicii componat. Vbi facile vnusquilque intelligit cur-

tare efle nofirum krarzat, Saxonice

kraiten , vnguibus lecare. Vnde non opus eft, vt cum Sibrando Teo. Sic- cama ad h» L pag. 118. verbi vere

!■

Germanici originem cx Graecia, irlrf

gmepTru, arcella mus. Idem etiam non liHciicxiiie videtur alterum vocabu-

lum cladolg. Doig vero ede vul-

nus , iam fupra vidimus , dai n vel Wlcyeu, Saxonibus et hodie cil verbi kratz-n. Vtrumque dilccre Sto cama potuifiet ex Li, suerer. glojpac.

pag. 1377.

CX.

vindi- _ Haftenus eadem omnia obferuauimus ir» legibus Germanica- rum gentium. Superfunt Langobardorvm leges, quae id

prohibe Pnmun) prae aliis lingulare habent , quod non pallae funt quenv-

llm. * -

Digitfzed bf<jnogle

DE INIVRIIS.

I

48$

quum armis vindicare iniuriam , libi illatam. Exftat enim Lib, I. iit. 17. t ■ 1. lex RoTHARis , Regis, quam infanae illi armis

has lites difeernendis confuetudini ex inflituto oppoiitam , dixeris , * quae ita fe habet : Si quis pro iniuria fu <1 vindicanda

fuper quemcumque hominem manu armata aut cum exercitu vfque ad 4 homines in vicum tntrauerit : ille pro illicita praefum- tione moriatur , aut componat (olidos yoo. medietatem regi , et me-

dietatem illi, qui iniuriam pajftts. oetera.

* Eft hoc fane obleniam dignilG- muin , primos Iere Langobardorum

reges, quamuis Arianor, non modo barbaram illam ac inlanam ius libi manu dicendi conluetudinem , led ct

ipia lingularia certamina , quae iudicum auiforitate inibam litigante,, dam- nafle. Enimuero quam alie hominum animis eo tempore infoderit improba conluetudo, vel id argumento ofl ,

quod laluberrimam legem de lite fu-

f.

per praedio iurciurando finienda, non modo fuggiilauit Carolus M. Imp. leo. Lancob. Lib. II. iit. 4. f. 1 j.

verum etiam Otio II. Imp. illam plane fultulit, et lingularia certamina re-

uocauit in v|um ,et quidem omnibus

Italiae proceribus id in pluribus ly- nodis et comitiis , iam pridem non

fiuc conuicio flagitantibus, '/id. Lt.it Largos, ibid. §. 34.

CXI.

Quo magis itaque quidam Langobardorum reges a vindi&ae Eorum priuatae licentia, quam libi adhuc vnusquifque adrogauerat , ab- leges dc horrebant : eo diligentius de perfequendis iniuriis tum verbalibus , tum realibus , edicebant legibus fuis. Nam de verbalibus

Lib. I. tit. J. f- I- legimus: Si quis alium argam * per furo-°us' rem clamatterit , et negare non potuerit , et dixerit , quod per fu-

rorem dixijfet : tunc iuratus dicat, quod eum ARGAM non cogno - uijfet , et pojiea componat pro ipfo iniuriofo verbo fol. 12. Quid

fi vero exceptione veritatis fefe tueretur reus ? Tunc fi perfeue- rauerit , ait iegiilator , et dixerit , fe pojfe probare : per pugnam conumcat eum , fi potuerit , aut certe componat , vt Jfiipra. Sed

et infequente §. a. Guiao et iis , qui iudici minari aut con- uiciari non dubitent , et ipli iudici iniuriofo poenam irrogat , et illis quidem vidrigildum [, huic quinquaginta libras auri

optimi. * Arga, fimi liare Langobardis con-

uicium, ceu patet ex loco Favlli

Dl ac. kiji. Ljngob. LiL Vt. cap. 14. vbi Ferdulfus Dux Foroiulienfis, Seul-

dafiurn quemdam Argaidcm , ab ar-

ga nomen habere , ac proinde nihil

lbrtiter agere pofle , couuiciatur , vbi

iple Argaid argam interpretatur iner- unt n inutilem. Lirobnbr, mghf.p.

1 5 J 8. cui hunc Pavlu locum debe-

P p p 3 r mus ,

486 ELEM. IVRIS GERM. Ltb. II. Tit.XXII.

mus , fimui addit locum ex glossa

retere , quae arcam cucurbitam inter-

pretatur. Quamobrem qui locum illum Pavlli explicant , id conuicium

in eum praecipue , cuius vxor le aliis, non i nuito marito, fu bllemat , cadere exiftimant. con£ Car. dv Freshk

glof. voce erga. Sed quid pluribus

opus eft , quum vocabulnm arga fit ipfunt Germanicum arg, prauus , ma-

lus , quo non inertes modo et imbelles, fed omnes, quibus mala mens,

malus animus cflet, notabant ? Hinc

faepe hoc (enfu vocabulo vritur. Lv- theRvs in verfione lua , veluti I.

loA*. fil. ii. V. 18. ip.

f. cxri. Itemque Nec minus feueri erant Langobardi aduerfuseos, qui quid

de rcalt- fecerant in alterius contumeliam. Agit de eo iniuriarum genere totus tit. 6. Libri I. ex eoque difeimus , eum qui in alterum

xnhij tale metuentem irruerit , eumque turpiter tenuerit , aut bat-

tulerit, ( verberarit ,) medium pretii ipftui , ac fi eum occidijjet ,

ei componere debuifle : §. i. qui liberum hominem ligauerit:

in duas partes pretii , ac fi eum occidifiet , condemnatum efle , eo,

quod in turpitudinem , et in deridiculum ipfius , eum male trablaue-

rit. %. 2. Ita et , qui barba vel capillis traxerat hominem ingenuum , VI. qui feruum , vnum folidum mulftae nomine lae-

to debebat. }. 4. Sic neque impellere alterum , vt caderet ,

nec pugnum aut alapam impingere licebat , fiquidem prima et

Eoftrema iniuria fex, fecunda tribus folidis erat expianda. * Lex •angob. ibid, f. y. « 7. *

* Priuilcgium odiofum redolet lex Aiftulphi , regis, Ltb. I. tit. 1 6. §. 8. Quum enim et antecedente , et hoc

utulo , - gradus vindicentur inmriae quaedam resdes , veluti tit. ij. §. t.

« 1. fi quit homini libero viam antefie- terit, §. j. fi aliquem agrum fuum ingredi prohibuerit , quibus cafibus muldta erat xx. lolidorum, §. 4. «

I; fi qui* alterum equo deiecerit, vel ei vellimentum furriuum iniecerit , quibus cafibus reus in 80. folidos

condemnabatur; fequeate titulo 1 6.

multo grauior poena (latuitur in il-

lp» , qui virgini, vel matronae fecerint iniuriam. Qui enim puellae in

via obftitiflet , vel ei aliquam intulif-

fet iniuriam , 900. folidis’ mulcabatur §. 1. fimilesque mulCae linis gra-

ues §. liquentibus irrogantur illis, qui alias i murias imuliilent feminis hone-

liioribus. Demum f. 8. refert Aillul-

phus, rex , peruentjfe ad fe , quod dum quidam ad JuJcipundam cuiusdam Jponfi

cum paranymphis aut trotingii ambula- rent m peruerfi hominet aquam Jor didam

et fier cor tuam Juper tpjam iadajfent.

Quare vt exemplo alii abilerreren» tur , eam iniuriam yoo. folidis, in-

ter regem et fponfae tutorem diuiden- 4is , lubet expiari» Ceterum trotingi,

quos vetus GlofEi interpretatur iecula- tarei , vnde nomen habeam, non fa-

cile dixerim.

/. CXIII.

DE INIVRIIS. 487

§. CXIII.

Tales funt leges, quas iniuriis oppofuifTe veteres Germa-

nos , animaduertimus. Quum vero iam eo tempore aliquam le" gendi fcribendique facultatem fibi adquifiuiffent homines noftri : non mirum cft , fi et libelli famofi iis in manibus efie coeperint- Eorum vero auAoribus , et quicumque illos diuulgafie diceren-

tur , primum exfilium atque infamiam , poftea et iftum fuftium comminantur capitvlar. Lib. VII. f. 142. « 278. eadem

poena et illis , qui in manus fuas incidentes non ftutim rupe- rint propofita. Immo et abitenti reddi iubentur, qui huiusmo-

di libellos in templo propofuerint. C A P 1 -J V L. Lib. VI. §.

243. edit. Lindenbr. f. CXIIII.

Infequentibus temporibus apud Germanos adeo inoleuera* mos , ius fibi manu dicendi , vt vnum hoc ingenuitatis nobi-

litatisque fincerae fpecimen videretur", iniurias manu vindicare, in eoque cardine fummam exiltimationis verti exillimarent. Hinc ne illultres quidem puduit, in hanc arenam honoris cauffa , vel,

vti tum loquebantur , vmb ebre vnd gltmpjf, defeendere. Exem- pla quamplurima collegit Wlsonivs dans le thentre dhonneur

et dt cheimlerie Tomo II. pag. 263. fequ. Sed nobis vnicum adferre placet , quod fub titulo : Sententia arbitralis Ioannis , Regis

Franciae , fuper controuerfta honoris inter Ottonem , Ducem Brunf- uicenfem , et Henricum , Ducem Lancafhiae , * edidit G. G. Leibnitivs feript. rer. Brunfu. Tom. 11. pag. 47.

* Hernicus , Dux Lancaftriac, agon s Coloniae, nelcio quid iadafle in Ot- conem , Brunluicenfem , dicebatur. Hic

litteris (criptis eum ad lingulare certamen euocarat. Kxculame le Herni-

co, et lallo rem Ononi relatam ob-

teftante , interpofuit le loannes , Rex

Franciae, elfecitquc , vt viri principes et cognati in gratiam redirem. Ipfi lentendae p 49. inferta elt claufula :

Vounit/ , rr ordinante/, quod alur io-

rum Alterum firmiter ti vire tendat bo-

nvm , legalem et fidelem miiitcm , et ta-

le/ 10/, quoad hic veraeiter et fir nuter tenenti/ : 0 Jinantet etiam , quod alter

torumiem promittat in manu nojlra al-

teri bona fide , quod alter alteri per fe ,

vel per amico/ Juot , aut alio/ aliqua via non faciei , nec procurabit quidqttam

mali flue damni vllo tempore , publice

vel occulte , occafnne praemtffurttm. Et

talem quidem exitum res habuit anno

l|J». quem paullo attentius confide- rans doctil&mus Leibmtivj m prote-

gam. Tomi II. p. 9. (ubduclis rationibus hanc lacii cogitationum luarum

fummam : Inde enim difei potefl non

tantum , quam fluiioft fuerint antiqui tuendae dignitati/ , fei etiam , quam fue-

rint in caujfa honori/ traflanda circum-

Ipellt. Laudari etiam regit Ioannit gt-

ncrofut animit/ debet , qui prmanum

re-

Leges veterum

Franco-

rum de

libellis

famofis.

Medio

aeuo armis fere

iniurias ▼Iri funt

illultrei

«SS ELEM. 1 VR. GERM. Lu. II. Tit. XXII.

regii , h-flisfui, virum, ip/umque hofiem dum tfi, illii faeculis , quae nunc pro non Jpein.ndum, conjeruaru , quem ab. pe barbara ctnjemur , n.uha juijc edita teriut mbii ad Je perimentis periculo cun- exempla iijtntae ei gentrtfiiatu , a no- fui impune pati poterat. Et Jane faten- Jtrtt maribus non a, que erjpe flanda.

§. cxv. Vnde a- Siue vero_ tranfaftione fingulare certamen impediretur, *

dio ad line , ortum inde bellum priuatum fafta pace componeretur : pali no- fieri non poterat , quin laedens laefum vel virum honeftum

j**” 1 efle fateretur, vel veniam ab eo rogaret , vel palinodiam caneret, tibnem, 9uae ve.ra c(^ orig° adion« palinodiam, cuius alioquinne declara- *n vetuflis quidem Germanorum legibus vel vola , vel velligium

tionem occurrit. honoris . * qUOjj ) quoiies vel .in ar-

bitrum compromiitum , vel princeps

aliquis rogatus eflTet, vt locum vel campum iis , qui inter (e confligere vellent, praeberet. Hic enim libi Ili- putabatur facultatem , inimicos illos

reducendi in concordiam. Sic Ludo-

uicus , Dux Sabaudue ,apud Leibnit. proir. eoi. ui r. gent. n. 17J. j|. l.p,

4ltf. anno 1 457. rogatus a Sigilinun- do Pandulpho de Malatellis , Arimi-

ni domino , vt fibi et Frederico, Mon- tisferrati , Vrbini et Durandae domi-

no , quem iple ea lege ad lingulare certamen prouocauerat , vt alter vjgue ai mortem mclujiue alterum 01 Campo

propterta Oauundo , teneretur ieuincere,

et vt viflori lituum ejet , viflum inter-

ficere , aut , quo voiueru , captiuum transferre , locum et campum concederet ,

morem ei geffit , ita tamen , vt pojjet,

furn decet principem , et pacti zelatorem, ante duelli introitum et pfi , de tpjarum

partium concordia traflare , et pas te/ ad illam inducere pro po£e , et vitio, fi for-

te duellum fequatur , vitam donare et

confrruarc , deque captitatote ieuifli ar- bitrari. Quis vero dubitaret, quin eo

cafu arbiter vidum ad deprecandam

vel reuocandam iniuriam , vel agno- Iccndam laltim faluam alterius exilti-

mauonem , condemnauerid

§. CXVI, Conci u- Inde ergo facile patet, ( i. cur et hodie alicubi iniuriae certa pe-

fionesde enniae fumma ,partim aftori, partim iudici perfoluenda , expientur,;

abolita ( 2. cur , introdufto iure Romano , concella quidem iniuria

fere apud aliqua adfe&is fuerit aftio iniunarum aeftimatoria , at ( j. eius

ruMa& tamen plerosque Germanos paullatim pertaefum , eique ( 4.

ne aeAi- d^nundatio , quam vocant , furrogata fit , ita , vt praeuia fum-

matoria. maria caullae cognitione , iudex et de fatisfaftione laefo , et de mul&a iudici debita decernat, adeoque ( j. quibusdam Jocis aftionem iniuriarum aeflimatoriam plane in exulium egerint edifta

de lingularibus certaminibus atque iniurii* , inter quae Prvssica

«t Saxonica eminent , et vbique fere celebrantur. *

'* Quin

tligitized by Google

1

DE, INI VRII S. 489

* Quin quibuliUra locis iam pridem Veebess. Proc. Oro», tap. 5«. ab vlu recmlit ailio aellimatoria , ve- §. 10. luti in aucutu Magdcburgico. Vid.

jf. CXVII. t ' Ex iisdem Germanorum inflitutis reddideris rationem, (7. Depali-

cur frequentiffima in Germania lit aftio ad palinodiau , quam nedia. et leges imperii probant : rec. imp. ann. 1530. §. item ah iezt. Ord. cam. imp. part. II. sit. 28. eique ( 8. locus fu, quo-

ties verbis alicui honelliori fafta fu iniuria atrocior , non qui-

dem ( 9. exprobrato vitio naturali , Berl. part. V. conci, fp. n. 18. fed ( to. morali, quod alterius pudorem fuggillat , modo (11. is, qui intulit iniuriam , crimen illud non probarit. Quam-

uis enim veritas conuicii ne in Germania quidem a poena li-

beret : * palinodiam tamen cellare , nemo negauerit. Heig. part. Il.qttaeji.^i.n. 4?. cur (12. quibufdam locis ob atrociores , quae concurrunt , xcificdeM haec palinodia canenda fit v or ojjrnt-

licb - gebegten periebt , vor dem Ratb offenes haitjjes , aujf dem ckr- lojjeti blocke. Vid. STATVT. Hamb. part. 1111. art. j8.

* Multo minus ergo liberabat nominatio aufloris, quum Germanis quo-

tidie in ore lit paroemia: IVchtmann

luben htiffi nicht , quam pro more interpretatur Hert. Ub. I. f.irotm. 98.

p. yjv. vbi et eleganter dilquirit , an li quis non dolo malo, led vino quo-

dam garrulitatis , aliquid huiulmodi offuderit , nominatio auctoris exculet ? Id enim adlirmauerat Art. Matth.

dc crim. Ub. XXX XV 11. tu. 4. cap. t, n. ). Pertinere Cine hoc videtur ad

religionem iudicantium , vt aeibmcnt,

quo animo quid narratum lit, amico

quid credimm , an diuulgatum lit promilcue , denique line contumelia ali-

quid ditium , quod publice Iciri interfit , an animo , lamam alteri diffe-

rendi per ciuiutem. Mev. part. V. dt>

cij. 389.

§. CXVIII.

Quum vero palinodia , quippe cum infigni infamia coniun- c*s> Aa, non nifi ob atrociores iniurias decerni foleat : ( f. 1 17.

8.) confultius femper vifum eft, ( 13. ob conuicia minus atro chriilia-

cia , et maxime , ( 14. fi talia di&a fint perfonae eiusdem con- m.

ditionis ac dignitatis, loco palinodiae reo iniungi deprecationem Christianam, quae ( ij. in iudicio fieri folet , ( 16.

. oblata dextra , ( 17. formula paullo dilutiore : poenitere fe il-

latae iniuriae, ac rogare, vt fibi pro eo, ac Chrtftianum decet, ignofeere velit, nihil eiusmodi in pofterum contra illum

difturo. Attamen ( 1 8. et formula acriore decerni polle depre-

Hcineccii Elcm. luris Gtrm. Q q q ca-

1 ■ k

\

t

Digitized b^^^ogle 1

490 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXIII.

cationem Chriftianam , non efl , quod dubitemus. Mev. part.

III. decif. Jo. Carpz. prax. crim. quaefl. 94. n. 18 .fequ.

§. CXVIUI. Ab vtraque , palinodia aeque ac deprecatione , differt de>-

CLAr atio honoris , quam vocant. Ei enim ( 19. locus efl ,

quoties verba, quae alter tamquam iniuriam interpretatur , am-

bigui quodammodo fenfus.nec ( 20. eius, qui ifla protulit, dolus malus vel animus conuiciandi adeo manifeftus fit. Mev. ibiJ.

decif. JO. Quin ( 21. in Saxonia huiusmodi declaratio ante litis conteflationem , fua fponte , viuaque voce , et praefenti ado-

ri , fada adionem iniuriarum plane tollit. Carpz. ibid. n. 14.

fequ. FlNCKELTH. obf. L.

$. CXX. Dclibel- De libellis famosis nihil efl , quod moneamus, nifiquod»

lis famo- ( 22. quamuis poenam talionis eorum audoribus (latuerit Ca- fc. rolvs V. Imp. in conft. crim. art. 110. ( 2j.eaque feueritate

vfi fint legislatores quidam , veluti Avgvstvs , Saxon. Eleclor ,

part. III!. cortftit. 44. et ciuitas Hamburgenfis , part. Illi. art.

7. tamen ( 24. plerifque locis raro tam dira ferri foleat-fententia , et libello famolo a carnifice combuflo , vel ipfius rei ma-

nibus confciflo , ( 2J. delidum mulda, carcere, relegatione,

vel fufligatione pro atrocitate iniuriae ac diuerfitate t»'i mpiteL- expietur. Brvsnem. ad l. vn. C. de famof. libell. EngeL-

Lab. XXXXVll. tit. 10. 58.

Dede- claratio- ne honoris.

TIT. XXIII.

DE CRIMINE MAIE STATIS.

§. CXXI. Cur hic TVT Agnam iurifprudentiae criminalis Romanae partem occu-

nonaga- J.V1. pabant CRIMINA extraordinaria , quorum ea erat i n-

tur de doles , vt nec fingulares de iis leges exflarent , nec practo-

bus^x'" res Perf"ec1uut‘onem eorum ordinar am fortirentur: fed fenatus traordi- populufue Romanus, fi quando tale quid incideret , quaeflionem

nanis > alicui magillratui extra ordinem mandaret , ceu luculenter of-

ten-

DE CRIMINE M AIE STATIS. - 4pt

tendit Gk AEV. praefar. Tomi 11. thefaur. amictu. Rom. par. io. Id vero difcrirnen quum ignorarim Germani , et maleficia quae eo referre lolcbant Romani , partim ignota maioribus no- itns , partim ordinaria fuerint : iis merit0 praetermillis , ad Crimen maIEstatis progredimur.

f. CXXII.

Equidem quum gentes Germanicae iam antiquilfimis tempo- Crimen Tibus coaluerint in respublicas , nec minore pietate fuam quisque patriam profequeretur , ac Romani , quin pro ea adferen- *‘M*uere da tuendaque pulcherrimum perpetuumque bellum gererent .• non lane eit, quod dubitemus, quin feuerifiime animaduerterint in Germa- eos , qui vel hoflili in rempublicam animo efient , vel vllo nis, grauiorc facinore fplendorem dignitatemque principis vel reipublicae dolo malo, at fine hoftili animo, laelifient. It£ enim iureconfulti Romani crimen fhrdvellionis et maiestatis, fpeciatim ditiae , diiliuguunt. *

* Crimen ferdvellionis maiores

no (Iri proditionem et /editionem voca (Te

videmur. Ottfredvs /editionem letnpcr vocat vrheiz, veiuti Lib. Illi. cap.

S.v. ?o. Lib. III. cap. lo. v. 1 94. cap. if. v. J8. Lib. Illi. cap. ij. v. 98. Vid. Io. Schilt. glo/far. Teuton. p. 810. Prodire veteribus erat hr la-

ti. Ottf*. Lib. IUI. eap. 8. v. )8.

nifi ibi legendum fit firrati , ( vtrra-

tben. ) Anglis lane crimen perduellionis et hodie vocatur proditio , eamque

illi in maiorem et minorem diuidere

lolent. Covvell. In/I. iur. Angi. Lib. Illi. iit. 18.

f. CXXIII.

Seueritatis illius exftant exempla. Generatim Tacitvs de Iam tem-

tnor. Germ. cap. 12. Prodigos , inquit , et transfugas arboribus PodbiB

fufpendunt. Hinc infeftior Ciuilis in Vbis , quod gens Germani- Tauu* cae originis , eiurata patria , Romanorum nomen Agrippinenfes vocarentur, idem htft. Lib. 1III. cap. 28. ;Sed priorem locum

iam fupra explicauimus •• polteriori plures fimiles addere , nihil attinet.

. f. CXXIIII.

Ex quo legibus feribendis animum adiicere coeperunt gen- p0ftfn « tes Germanicae, maxime, quae libi extra Germaniam nouas fe- legibus

des quaefiuerant .• nulla carum fuit, quae non acriores poenas regum et flatuerit in illos, qui principum ac reip. maielfatem laefiflent, re,P-

maxime quum reges ac principes fuos aliquandp parum reueren-^™*" ter haberi in tanta ciuiura libertate , animaduerterent. * ^

Qqq 3 * Quam ♦ Quam

Qualis- lex Wifi-

gotho-

rum de

perduel- lione.

492 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXIII.

* Quam parum landa apud VFisigo- thos luerit regum pcrlona.cx AtMoMl

hijl. hanc. Lib. II. cap. ao. iplisque conciliorum canonibus, et Hier.Higvhrae

notu ad Luuprandnm oilendit HERT.norii.

pop.G.rm.part. (i/. rap. 7.^-3 -Facile enim in reges iuos Uringcbant gladium, aut G

mitius cum iis agendum putarent , imperium illis abrogabam , (i parum pla-

cere cocpiflent, rati , id ad libertatem

fuam pertinere ,vt ipG non minus a re-

gibus, quam ab ipGs , reges metueren-

tur. Similia de Vandalis narratPxocor.

Vandal. Lib. J. de Herulis idsm C. m lu-

ror. Lib. II. de Burgundionibus Am- NIAN. Marcellin. Lib. XXVtll. cap .

J. de Langobardis Pavll. Warnfr. Lib. IUI. cap. 5. et Lib. Vl. cap. |p. £x quibus exemplis colligit Grot. de iure belli ei pac. Lib. I. eap. ]. §. 11. n. 3.

gentes has omnes ius imperandi non ni- G rcuoeabile, ac veluti precarium , de-,

diile regibus luis.

§. cxxv. Et Wisigothicae quidem leges Lib. 11. tit. I. diferte dillin-

guunt perduelles, et eos, qui criminando malcdicendoque in principem peccarunt. In illorum claflem §. 7. referunt transfugas, fe-

ditiofos, regicidas, * vel de eorum abdicatione confilia agitantes : eofque omnes vltimo fupplicio adfici iubent , bonis omnibus, etiam quae eos in fraudem fifei eccleliis donafTe conftiterit , in fifcum redafbis, nifi forte ipfi regi gratiam reo facere fupplicii placuerit , fiquidem tunc ille oculis erutis , bonifque publicatis , decaluatus , et centum flagellorum iftibus laceratus, perpetuo exilio dam-

natur , omnique fpe adfpirandi ad dignitatem palatinam priua- tur.

* Legiflator Recaredus et hic conqueritur deturbato huiusmodi coniu-

rationihu. Gothorum imperio. Nam

initio §.7. L vanus , inquit, haChnus Gothorum pairij eoneufa fu cladibus ,

uantuque iugiter quatiatur f imulis pro- tgorttm , et nefandae fuperltae dedi to-

rum , ex eo paene cunClis eji cognitum ,

ftwd et patriae deminutionem agnofcunr,

et per hanc occa/ionem potitu , quam ex- pugnandorum kfutm externerum , ar-

ma fumere faepe compellimur. At nihil fuiflc regicidiis frequentius , ipfi Go- thcrvm annales oDendunt. Audorc- nitn tfl Isidor. Chron. Goth. aderam

34p. Athaulfuin per quemdam GOthum

apud Barcinonem inter familiares fabulas Sugillatum : et ad eram 4J4. Sigeri-

tum, AthaulG fucccfTorem, mox a litis

intcifcdum j ad eram 4>o. Turilmo-

dum,dum multa ageret infolentius, a

Theuderico et Frigtarico fratribus ob- truncatum : ad eram 491. Gmili par-

ricidio Furiri fratris periifle Theude- ricum parricidam, et ad eram 545.

Gefclicum ab F.bbaue quodam occifum , ad iram 5A4. Amalarium ab exercitu in foro NarbonenG iugulatum elTc, refert. Denique Gmile fatum fuiflc Theutiirii , et Agilae, obteruat ad eram

580. ei (84. Quin nc legem quidem illam a Recaredo latam profuifle fuc-

celforibus, vel inde patet, quod cius G-

lius Lt WA,a U itterico, tyrannidem ad-

feriante, in ipio adolclcenuae flore regno delectus praecifaque dextra, occifus

clt. Isidor. ad eram «40. quodque ipfe

Wittcticus dignum tanto lcelere exitum habuit , coniurationc fuorum in-

terfedus. titd. ad eram 641-

$. CXXVL

e

t

Digitized by Google

m DE CRIMINE MAIESTATIS.

§. CXXVI. Non minus poena , quamuis paullo leniore , digni videbantur,

qui fine hoflili animo principi maledixerant , vel aliud quidquam aduerfus eius maieflatem dignitatemque admiferanr. Nam

honeftiorum * dimidia pars facultatum publicabatur. Sin vilioris conditionis homo in tantum furorem incidi flet , et pcrfona,et

bona eius, in poteftate regis erant. Quin fi quis et mortuum

iirincipem conuiciis profeiderit , quinquaginta ittibus flagellorum acerari iubetur. Vid, Lex Wisig. Lib. II. tit. i. p, 8.

* Additur d. §. S. Jiue Jit religio- rvm Epilcopi , qui anno <554. ipfi svs , /tue eii-un Licui. Ex quo tine pa* pracGdium circumponebant vitae di-

tet , nondum illis temporibus (aerum gnitatique regum , eosque omnes ana- ordinem kCe ita exemifle iurisdiClione themate percellebant, qui cos vel oc- principum, vt eorum coniurationes , cidident, vel vitae faltim eorum (Iru- quibus plerumque feruorem religionis xillcnt infidias. Concil. Tolet. itii. praetexebant, extra poenas tiuiles e(- r an. 7f, Concil. Toletan. v. ctm. lent. Laudandi tamen Wisigotho- et Conc. Tol. vt.can. 17.

* >

§. CXXVII. Ostrogothis follemne erat, leges Romanas fcqui , faltim Itemlcx

in iis , de quibus nihil fanxerat Theodericvs , rex eorum. Ollrogo-

Itaque non pofiumus non exiftimare , legem etiam Arcadii /. j. ‘horum, C. ad lep. lui. maie/latis iis placuifle , maxime quum et nihil ab ea diuerfum ediflo fuo fanxerit Theodericvs, et in illo edicto

§. 11 3. potius expreffiflima exftent legis iftius veftigia . et id confirmet exemplum Theodori cuiufdam comitis , quem ob infi-

dias , vitae Liberii , praefefti praetorio , flru&as , in palatio SefTorio capitis damnauit rex Theodericus. Pluribus hoc narrat Hadr. Vales, rcr. Franc. Lib. V. p. 246.

§. CXXVIIL

Sed quo (labilius reliquis prudentiufque confiitutum fuitetFran- Francorvm regnum: eo accuratius quoque legibus latis conful- eorum,

tum apud eos eft regum ipfiufque imperii maieflati. Ex flat fane

in LEGE Ripvarior. tit. 69. caput: Si quis repi infidelis exili- ter it , de vita componat , et omnes res eius fifco cenfeantitr. Non

minor eft Caroli M. feueritas, qui in addit. 3. ad lep. Sal. f.

7. et Capitvl. 1 III. anni 805. cap. 10. nec non Lvdovici Pii; qui in CAPIT, anni 834. cap. 6. eos, qui coniuratioriis aduerfus

regem auflores fuerint, fi quid jnde detrimenti pafla fit refpur

blica , capitis damnari , eorumque focios libi inuicem nares pra«-

Q q q 3 eide-

Qui leges

has acri-

ter exercuerunt aduerlus omnes ,

praeterquam e- pifcopos.

Qualis fuerit

perduel- lium

poena?

494 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXIII.

cidere, * et flagrorum iftus infligere iubent : idemque fupplicium volunt manere coniuratos , Ii exitu caruerit conlilium , ni-

li iureiurando adfeucrare pollent , fe id non feciiTe prauo conii! io.

* Mores Conftantinopolitanorum fa- pere videtur hoc liipplicium. Nam apud

hos frequenter qui deliquerant , lolebant -norai. Sic mov. Leon,

xxxi t. quam et Harmenop. Ub. VI, iit. i. §. 14. et 17. laudat) adulterum

et adulteram in flagitiodeprehenlos, iubet fiitrjrHt&m. eadetnque poena adfe- tlas nouimus mulieres , quae leruili amore bacchabantur. Harmenop. ibid.

f. if. nec non eos, qui facris virginibus aut lororibus , aut honeltis puel-

lis vicium intulerant. Harmenop. itii.

tu. j. §. j. 4. 6. 9. 10. Quemadmo- dum vero Byzantinis adulteri et ftu-

pratores potillimum hanc poenam dabant : ita gentes occidentales, vbi fe-

mel imitari eos coeperant, et alios reos

hac poena adficiebant. Probari id potell ex CEG1BVS WISIGOTHIC. Ub.

XII. tu. j. §.4. et La.ngob. Ub. I. tit.

1 J. §. XI. Canvti Anglufax. tap.ij.

Add. Car. dv Fresne glojjar. Lar. voce

denafutuep. jj .Tom.ll.

f. CXXVIIII. Et has leges acriter exercuerunt Franci , non modo aduer-

fus priuatos , fed ct aduerfus duces et comites , fi qui eorum

hofitli animo efient in reges et rempublicam. * Soli epifeopi iam ita fraena momorderant , vt maieilatis reis non nili in coe-

pifeoporum fynodo dies diceretur, ac proinde raro aliam poenam pati tenerentur, quam vt priuati facerdotio mitterentur in

exfilium , vel monafterio cuidam includerentur. Pertinet huc ex-

emplum Aegidii , Remenfium Epifeopi apud Greg. Tvron. hr(i,

Lib. X. cap. 19. de quo plura ailTerit NlC. Hier. GvnDL. fm~ gul. ad Icg. maiejl. cap. 2. f. 6.

* Sub Merouingis enim , fi pericu- cap. 9. Ar fi nulla erat cauda metuen- lola rideretur publica tanti criminis di ]>otentiam coniuratorum : publice

perlequutio , perduelles fiepe per in- etiam animaduertere in reos , non du- fidias c medio tollebantur, ceu idem bitabant. Comr. de iudic. rei p. Cerm.

Gvnol. ibid. probat exemplo Mangual- §. ij. Exemplum Alethei patricii elt

di ct Rauchingi apud Greg. "1 v- apud Greg. Tvr. hift. Lib. IIIJ . ROM. Lib, VI II. cap. 36. et Ub. Villi, cap. 6.

f. cxxx.

Quamuis vero capitali fupplicio digni viderentur perduel-

les: illud tamen, quale fuerit, in legibus Francorum non exprimitur. Aliquando lapidibus obrutos efle tam facros homines,

legimus. Greg. Tvron. hijl. Lib. IUI. cap. 44. AimoN. de gtfl.

fume. Lib. UL cap. 95. Aliquando aliud fupplicii genus eos

mane-

Digitiz£d by Google

DE CRIMINE MAIESTATIS. 49y

manebat. Chron. Moissiac. ad antt. 792. Aliquando in vniuerfam familiam faeuitum efl , veluti in Eberuulfi progeniem.

Greg. Tvron. hijl. Lib. VII. cap. 21. Aliquando tamen, fi vi-

tae miferorum hominum parcendum videretur , vel oculos eorum effodiebant , vel eos detonfos relegabant in monafterium.

Quod fupplicium ab ipfis regiae flirpis principibus fumtum efle, ex Francorum annalibus tam notum efl , quam quod notiflimuro.

i. CXXXI.

Sed non impediuit publica illa feueritas , quo minus per- Frequen- petuis huiufmodi motibus concuteretur Francorum imperium , tifiimum

fiue populi genius natura ferretur ad rerum nouarum ftudium , hoc cn- fiue oppreili a Francis Galli , quibus in turbido erat confilium , ni'n duitatem mifcerent , fiue ipfa potentia , cum impotente regnan- pJanC0I< di cupiditate coniunfta, animos maiorum domus et ducum fe-

rociores ad feditiones inflammaret. Poftremum vel ideo opinabile eft, quod et maiorum ducum potentiam fuppreflit altera

flirps regum Francorum, et Carolus M. ducum dignitatem paullatim vel aboleuit, vel eorum faltim formidolofam reip. poten-

tiam callide fregit. Vid. Hert. de orig. et progr. fpecial. Rotn. Germ. imp. rerumpubl. y.

f. CXXXII.

Bvrgvndionvm lex nihil habet, quod ad crimen maielfa- LexBa- tis pertineat. Contra paullo molliore brachio id crimen vindicabant BaivvaRII , aiftinguentes tamen , vtrum quis aduerfus perjuej_ ducem, an ipfe dux aduerfus regem Francorum, hoffili animo );one ad- fuifiet. De priore cafu ita lex Baivvar. tit. 2. cap. J. §. 2. « uerfus

fequ. Si quis (editionem excitaturis contra ducem [itum , quod Baiu- ducem. uarii Carmvlvm * dicunt , per quem in primis fuerit leuatum , componat 600. [olidos. Alii homines , qui eum feqnttti fttnt , illi fi-

mites ,' et conjilittm cum ipfo habuerunt , vnttfquijque cum 200. folidis componat. Minores populi, qui eum fequuti , et liberi fuvt ,

cum 40. fol. componant , vt tale fcandahnn non nafcatur in prouincia.

* Carmvlvm voX Germanica eft ,

quippe Bauarica. LlNDENBROOi VS i n

g‘"Ii ocio p. l)ix. id interpretatur per Germanicum jckarmiizcl, quem fequutus eft Car. ov Fresnk, nili quod,

ignarus linguae Germanicae , exilti-

mat , ‘Germanos velitationem vocare

fihaer. tmuje, quum morionem potius

ita adpellare (oleant , multumqut differant rui Jchaermiuze et Jcharnxitzcl.

At quid velitatio commune habes cum fcditione ? ci cur hanc Bauari vccat

fent

49<S E L E M. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. XXIII.

lent dn fcharmutzel ? Itaque vocabu-

lum potius compotitum videtur a Ger- manico kar vel dur, et muhn vel

fcbmollcn. Prius kar , chaa vel CHA-

RA , Kaban. Mavrvs in giojja, aDiEC- manno edita, interpretatur feralia , vbi erudite addit Diec.mannvs , ita dida

etiam cfTe omnia crimina et Iceiera ,

poena capiiali expianda , quaeque ef- ficerent , vt malefici noua pompa ad

mortem ducerentur. Vnde et dies

emortualis Chrilli etiamnum dici Jo-

let dor charfrejtag , et pacis violatio iiipplicio digna in ipik LE6R Salica

tit. ao. S- 3* *' 4< ell chorfndo. Mv- len. vero , pro quo polleri dixerunt

Jmollen , ( quemadmodum pro mician fhmieten , ) elt iralci , indignari ,

adeoque carmulum elt indignatio l'upplicio ferali digna aduerlus principem

vel rempublicam. Iu cxplicauerim er-

go vocabulum , niti alius certiora ad-

ierat.

f. CXXXIII.

Cui non - Quum ergo 600. folidorum pocr.a tantum deliflum expiare- obllat tur: merito quaefiueris , qui fiat , vt inter tres cauilas, ob quas aia atro- Tassilo Dux in decret. $■ 8. aliquem hereditate fua priuari pof-

fe flatuit , referat etiam inittriam principis ? Sane inde colligere quis polTet , veteri ifli legi alia quadam recentiore derogatum efle , cautumque , vt perduellionis crimen , etiam aduerfus du-

cem admiflum , vel morte, vel publicatione bonorum , vel vtraque lueretur. Sed ifle locus intelligendus eft de atrociore fa-

cinore, de quo eodem tit. 2. cap. 1. §. 1 . fequ. agitur *.

* En verba : Si quit contra ducem

futim , quem rex ordtnauit in prowncia

ilia , aut popidtti Jibi elegerit ducem , de

morte eius confriatur fuerit , et exinde

probatut negare non pottft : in ducit fit

pot flate homo ille , et vita tllttit , et res eiur infifeentur in publico. Et t)- }. Vt nullut Bauutarius atadem aut l itam

fine capitali crimine perdat , id eft , fi

aut m NFCm ducit confriatur fuerit ,

aut inimicor in prouinciam inuiuuerit ,

aut duitatem capere ab extraneis machi-

nauerit, et exinde probatut initentur fue-

rit, Ktnc in ducit Ju pot flat e vua 'tpjiur , ct omnet rer etur , et patrimonium. Re- - liquis calibus tantum mulcla lege llatuta exigebatur , et ti foluendo non eC- let reus , in (cruituiem redigebatur. Id

enim Cbi vuli §. J. Si vero non habet ,

ipfe fc in feruiiuie deprimat , et per fin- gulor menjet vel annor , quantum lu-

crari quiuerit , perjoluat, ctu dc .qtut ,

donec vniuerfum debitum rejlituat.

S. CXXXIIIL

Lex co- Quid vero, fi ipfe dux a rege Francorum deficeret ? Tunc rumdem fane paullo acriorem poenam flatui oportere creditum efl. Lex:

ne U"! ie B 4 1 W Alt. tit. 2. cap. 9. fi quis autem dux de prouincia illa, maictla- H‘tnn Tex ordiitauerit , tam audax , aut contumax , aut lenitate /li-

tis re- mulatus , feu protentus et elatus , vel fuperbus atque rebellis fuit , giae. qui decretum regis conte icerit , donatum dignitatis ipftus ducali careat

r -

DE CRIMINE MAIESTATIS. 497

care. it etiam , et infttper fpem fupernae contemplationis , * fciat

fe ejfe condemnatum , et vim falutis amittat.

* Ita editio LlNOENRROGtiNA, etiam et infttper fpe fttpernae crnt mpla- Quum vero tam barbare alias vix feri- tionis : fiiat Je e [je eondemnaittm ,et vta m bat legis illius auclor , merito lequi- falu u amittat. Quae lane et magis La- Itiur potius lectionem H fcROi.oi , apud tina lunt , et lenium fundunt idoneum,

quem iit. Io. haec verba ita fe habent : vti' paullo poli adparcbit. donato dignitatis 'tpjiut ducam c artat ,

§. cxxxv. Et hunc quidem locum ita intellexilTe videtur NlC. KlER. Eiuiex-

Gvndling. fing. de lege matefl. cap. 2. §. 8. ac fi dux , regi re- Pl,ca“° bellis , ducatu priuatus ad fupernam contemplationem , id eft , vitam monafticam , damnari iubeatur. Quamobrem mirum videtur viro dofto , Talfilonem , laefae maieftatis accufatum a Boioariis ,

noxaeque conuiflum , vno omnium adfenfu laefae maieftatis reum

capitali fententia damnatum , vix precibus impetrafie, vt at- tonfus in monallerium daretur. Annal. Revber. ad ann. 788.

Demum ergo fe inde hoc modo expedit , Boios quidem accufaf- Je principem futim , fed Francos eum , tamquam reum maiejlatis ,

capite JlatuiJje more fuo plectendum , donec ipfe ad legem antiquam

Boicarn prouocans , tonfa tandem coma ad vitam folitar am , Caro-

li indulgentia , ad mentem veteris legis transferretur : cui contectu- rae haud parum fauere Reginonem videri.

§. CXXXVI. At nec Regino huic coniedurae fauet , * et illa ne opus Vero»

quidem fuifTet , fi paullo accuratius pro eo, ac decet, verba legis in- legis expendilfet celeberrimus Gvndlingivs. Eorum enim hic telledus- fenfus eft : ducem rebellem non modo donato ducatu carit urum ,

verum etiam omni fpe fupernae contemplationis, feu vitae mona- fticae , ad quam alioquin illuflnorum natalium principes damnari

folebant ; quin eum potius condemnatum iri, et viam falutis amif- furum , id eft , capitalem in eum latum iri fententiam , fine fpe

veniae. Hic vero genuinus legis fenfus eft, quam male inter- pretatus eft vir doftifttmus.

* Operae pretium fuerit ipfa hic la , ( Ingelheim , ) ihique venit Thaf- dare verba Keginonis , quae conie- fio. Coeperunt autem eum Battui accu- Clurae luac fauere credidit laudatusGvN- fare , quod fidem promifam viola[j:t , dlinoIVs. Ita vero ille ad ann. 788. fuadente vitore Luitburga. Obtcfla vero Anno dominicae tntarnatmnit 788. Thajfiio denegare non potuit , fed contti- rtx eongrcgauit fynodum in praefata vil- £liu efi , ad Auartu tranimtlijfe , et ia

Heineccii filem, luris Germ. R. r r vitam

Lex Bo- iorum de filio puri

duci re- beili.

Lex Ala- mannorum de

perduellibus.

498 ELEM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit. XXIIL

visam fidelium regis confiliaium fuife.

Ad vlttmum tamen confejfits efi , fe di-

xijje , fi decem filiai haberet , amnei mallet amittere , quam ita manere , fic-

ui iw atterat. Ex iit et aliti multii ab

ommbus diitidtcattu efi ad mortem. Et

quum omnei capitalem sententiam

proclamaunt : rex misericordia mo- tui, COy QVOO CONSANGV1NEVS eius

efi i , obtinuit ab ipfis Dri et Juis fidelibus , ne moreretur. Interrogatus ergo

a rege ■ quid agere Vellet , terrae pro-

Jlatut , licentiam in monaflerium 'miran- di exp- tiis 1 vt ibi peccata fua deplorare

potu.fi t. Similiter et filius eius , Thcodo,

fecu. Igitur tttonfi Juni , et in monafie-

rrnsn miffi: Haec Regino , in quibus

ego quidem nihil , quod conieihirae viri dodiliimi faucat , deprehendo. Fe-

ralem (ententiam pronunciauerant fy-

nodi patres , veniamque non Thalfilo

rogauit , fe d rex , qui vix eam ira»

petrauit , ideo , quod in lege Baiv» var. dilore icriptum efi , ducem re-

bellem viam falutis amtfiurum. Prae- terea non hic legas , ducem prouocat

le ad legem Baiuuaricam , led Caro- lum M. .id dediiTe necellimdini et

cognationi : vt merito mireris , haec

pro le interpretari potuifie Gvrolin-

G1VM.

§. cxxxvir. Erant tum tempora > quibus et filii faepe arma aduerfus pa-

tres ideo corripiebant, quod habere, quam exfpe&are, mallent

imperium. Exempla fane ipfi Francorum annales, maxime alte-

rius fiirpis , quamplurima fuggerunt. Ne ergo et apud fioioarios

id contingeret; eorum lege tit. 2. cap. 10. §. 1 . jequ. cautum efi , vt filius , patri rebellis , omni fpe fucceffioms excideret ,

nec ex hereditate paterna quidquam, nifi quod pater fponte de-

derit , caperet , fed mortuo patre , illi reliqui fratres , quin horum nullo fuperftite , is , cui rex prouinciam m a uda liet , prae-

ferrentur.

§. CXXXVIII.

Progredimur ad Al*amannos , quorum lex Boica paullo efi benignior. Nam fiue quis aduerfus ducem cum aliis coniurallet,

fiue gentem barbaram follicitafiet , vt fafta irruptione ferro flammifque in ciues faeuirent : non abfeifle capitis damnabatur,

fed priore cafu aut vitam perdebat, aut fe bedimehb coge,

batur , prout principes populi iudicafient. Lex Alam. tit. 24. Pofteriore, de quo tit. 25. agitur, itidem aut vitam perdebat,

aut eundum erat in exsilivm, vbi dux mitteret , * eiuique fubftantia a fifco occupabatur.

* Dc iis , qui in ipltim regem ho- toldo , comitibus vel camerae regiae Hili crtem animo , nihil hac lege Ala- in AUtnannia nunciis , veteres refe- mannorura fancitur. Ramdern tamen runt anuaies. Eos enim in comi- povnam et illos dedide, fatis adparet tiis Moguntinis , reos miufiatit lege

«x iis , quae de ErcJungero et Berdt- pronuntiatos , et Ingeihcpni adferuatos , 1 feribk

DE CRIMINE MAIESTATIS. 49*

fcribif Eccardvs di caf. S. Galli p. 16, vfque dum txsiuo aut moris

puniremur. At illi pollex (ub Conra- do I. Rege capite plexi funt, quum, jion emendati mitiore exitlii poena ,

ad ingenium rediiflent, obleruante tamen eodem Eccakdo c. iS. damna-

tis inducias a regi rogafle Salomonem,

Epilcopum Conftannenlem , vt , fi fieri pollet , sxsilivm a rege impetra-

ret. Eorumdem comitum bona omnia

a filco occupata, et poli ei Burcardo , Sueuiae duci , in beneficium data cfie ,

praeter dotem Berthae , quae viro fuo mm adjenjerat , idem Eccardvs I. c.

prodidet memoriae : ex coque confi* citur , feminas quoque non impune tulillc hoc perduellionis crimen , fi

participes fuiilent virorum , audaciae.

§. CXXXVIIII. Exftat in eadem lege tit. JJ. caput de filio ducis, patri re- Et fpe-

belli , quod ipfum quoque notatu non indignum videtur. Cri- riatim

nien enim in eo ponitur, fi filius, fiue fuo furore, fiue prauo de

aliorum confilio, in transuerfum aflus , patre praeripere digni- P*™ cc~ tatem conetur , et ei quidem patri , qui adhuc potens Jit , et vti-

litatcm regis pojjit facere , id cfl , exercitum gubernare , equum ad-

fcendere, vtilitatem regis implere. Poena vero in hunc eadem ' • flatuitur, quam fupra in lege BatvvaRIORVM deprehendimus,

puta vt exfors enet paternae hereditatis, et, fi alius non fu-

pereflet heres , liceret regi , vel cuilibet , vel filio ifti immori- gero , fi vitia adolefcentiae tanto maioribus virtutibus emen-

cafiet paternam illam prouinciam dare.

f. CXXXX.

Superfunt in Germania magna S axones , diuturno difficil- ̂ eg« limoque bello vifti magis , quam perdomiti , quibus femper in

turbido efife confilium, eo magis fufpicabantur Franci , quo facilius tot cladium , re adhuc recente , meminerant. Hinc eorum

lege, quae Carolum M. auftorem habere creditur , tit. i. §. i.

cauetur, vt, qui in regnum , vel regem Francorum, vel in filios

eius , de morte conftliatus fuerit , capite puniatur * et in capi XV-

LATION. de partib. Sax. f. IO. Si quis domino regi infidelis ad-

paruerit , capitali fententia punietur. Ceterum cum hoc fuppli-

cio capitali et bonorum publicationem fuifie coniun&am , vel

Ecbertt , Saxoniae marchionis , exemplum apud Hedam. rer,

Vltraietl. p. 189. fatis fuperque confirmat.

_ * Diu poli Carolingorum impe- pe origine Northeimenfium comes , rium viguit lex illa malefiatis Saxo- edet. Rem refert Lambertvs Schaf-

nica. Ex ea enim circa annum 1070. fmab. ad d. ann. 1070. Po/lero , inquit,

capitis damnatus ell Oao , Baiuuario- die rex principes Sax miae , quod ex his rum dux, quia ipfe gente Saxo , quip- oriundus ejfet, et hi propter priuatas ini-

R t t a miciiias

Et .Lan-

gobar-

dorum.

Henrici

II. imperatoris

lex Lan-

gob. de crimine

maieffa- tis..

joo EL E M. I VR I S G E R M. Lib. II. Tit. XXIII.

mici.ias maxime muifum haberent , fen-

tentiam Juper eo i ogauii , qui eum, tamquam mamfeflt criminis deprehenjum ,

reum mao flatis iuiicau< runt , et , Ji ca*

feretur , capitali in eum sententia

ammad ..nendum fore, decrcu.runt. Ni- mirum unusquisque non ex eius pro-

uinciae , in qua libi penates conftitue- rat, vel vba reruife potiebatur , legi-

bus , (ed in ilia prouinda , vndc oriundus erat, ex eiusque legibus, damna-

batur, ac proinde multo poft Herni- cus Leo , Saxoniae ac Bauariac dux,

iniuria le damnatum efie , adfeuerabat m

quod quum de Sueuia oriundus ejfet , conuiflus tamen non ejjet m terra nati- tthatu Jute. Axn. Lvbec. Chrtm. Statu Lib. II. cap. »4.

§. CXXXXI.

Denique ne Langobardos hic liceo pede praetereamus, eorum quoque legibus capitale fuit perduellionis crimen+et fimul cum publicatione bonorum comunftum. Nam Lib. I. tit.

*• f; >• haec poen» ftatuitur in eos, qui contra animam regis cogitauerint , aut conftliati fuerint , qui foris prouincias fuge- re teiuauerint , qui denique inimicum publicum intra prouincias* inuitauerint , aut introduxerint. Deinde et fequentibus 4. et 5. Rotharis , rex , vltimum fupplicium fed line bonorum publi-

catione minatur iis , qui [cameram * intra prouinciam ceiauerint , aut annonam dederint ,. vel foris in exercitu feditionem leuauerint contra ducem fuum , aut contra eum , qui ordinatus fit a rege ad exercitum gubernandum , aut aliquam partem exercitus [eduxerint.

* Vocabulum scakeaa , terte glossa Teteri , expio atorem notare , obltr-

vat Lindenbr. in gtojfario p. 147 {. additque, limilein, at diuerlam umen , Voeem occurrere apud IoKMANuem in rebus Genat , Evlippivm in vita S. Srverini , et' MbnandKvm libro de le-

gationibus. Sed apud M enanda vu quoque occurrunt tna/tufut, quemad-

modum apud Ev(iir?i ru cap. to.fcar mares, et apud Iornanoem cap. J9.

1 camara , vt dubitare nefas fit , vnam eamdemque hanc vocem efie, nempe

Germanicam Jcbauer , a J haucn (pecu- lari v 1 explorare. Sane in Schilteri

tbejauro anuqu. Teut. Vel. III. 1. 710. lego : Scotiuari proJpeCla or G>o£. Manfl

p. 35*. Sunt vero vocabula i uris Lau- gobardici pleraque Germanica, led ob pronunciationis diuerfiutem corrupuN fima.

5. CXXXXII. Quum vero poltea , quam regnum Langobardtcum libi im-

peratores et reges Romani quaehuerant , gens feroci (Fima cum his perpetuum fere bellum gereret : fieri non poterat , quin a- crioribus legum vinculis conflriugeretur , ac proinde imperato-

res veterem illam legem maieftatis fubinde in vfum rcuocarent. Sic exflat Henrici II, conduutio , complexa leges , FranciciS et Langpbardicis additas, apud Eccardvm ad leg. Sal. p. 200. cuius

i * '• S*

Digitized by Google

DE CRIMINE MAIESTATIS. yoi

cuius >. 6. de fprcta muiefiate ita cauet : Omnem decoris ac fo-

leriiae impendis ac praefemiae contemtorem * capitati damnare

fententia conuenit.

, * Verba haec indicio funt , iniuria

aliqua a Langobardis adtedum praelentem Imperatorem hanc legem tu- liile , quamuis alioquin ad dementiam, quam leuentatem, procliuiorem. Qua in re vero peccarim, ignorare nos non

patitur Adbi.boi.dvs , qui in Fi ta Hen-

na II. ]7, jequ. apud Le.bn^t. Tom. I. p. 4)8. jqu. pluribus narrat ,

quanta proteruia Langobardi ip.o co- ronationis die palatium imperatoris in-

uaierint , et tum iplum , tum princi

pes, expeditionis comites , omni initr narum genere iacetfluerint. Quamuis

vero telteiur Adflbolovs eap. 40. ciues Fapienles , tanti tceleris auctores ,

imperatorem , vt mauigerei ebrietati, ob- itu preeu 01 , /aCIxmqu* eis ejje reniffm •

n m , faClam indulgentiam : id tamen

non impediuit, quo minus Imp. fibi ac luccedonbus in futurum caueret ,

lataque hac lege , vei fupplicii metu homines vaecordes in otheio con-

tineret.

f. cxxxxur. Et haec quidem de antiquiiiimis gentium Germanicarum le- Canum

gibus dicta futfkiant. Infequente aeuo manfilfe eum rigorem , portatio

permultis exemplis probauic Gvndling. finp.ul. de crimine mai. non tol‘

cap. 2. /. VJ.fequ. vbi limul obferuauit §. 20. non ideo in dc- **!**.' fuP"

liietuduiem abitife capitale, fupp.ici jin , quod aliquand 1 perduel- p lc.,uJi les canes humeris geilire cogerentur , de qua nvrs^tgjqi , vt a- ̂ lios iam pnetermittamus , ex inftituto egit Hemr. Bangert. ad Arnoldi chron. Siau. Lib. Vll. cap. 2. Nam et miltaris erat

haec poena , nec a fupplicio capit ili reos liberabat , fed illud' praecedebat, tamquam (ymbolum fummae infamiae *.

* Patet id ex Gvnthbki Ligur. Lib.}'. Quippe vetus ntjt ej i, vlt ,Ji quis rege remoto ,

Sanguine , vel flamma , vel /editionis

apertae Turbine , /eu crebris regnum vexare

rapinis Audeas , ants gravem , quam Fvso

SANOVIKB poenam

Excipiat , fi Uber eris , He more vetuflo

Impofitum /capulis ad contigui co- rnuatus

Cogatur per rura canem confinia /erret.

Sin ahut , /ellam.

R

Nec aliter Otto Fiss.de geft. Fridnei

I. Lcb. II. eap. 18. Denique vetui con-

JuetuJo pro lege apud Francos et Sueuos

inolcui , vt , /1 quis nobilis , mintjleria- Its , vel colonus , coram juo iudste pro

hututm di exccjfibus reus ismenisu fiseris ,

ANTEQVAM MORTIS SENTENTIA PV-

n 1 at v R , ad confu/ionii Juae ignominiam

nabil.s sanem , mm.jhr.abt Jeilam , rnfti-

eus aratri rotant de comitatu in proximum

comitatum g fl-re cogatur. Itaque haec

non magis tollebat liipplicium capitale , ac virgidemia apud

Ko manos , qui more maiorum lupplr- cium (umere dicebantur , quoties vir-

gis caelos fecuri percutiebant.

r r 3 §. CXXXXIIUi

t

r

i

i

i

%

i-

Digitized by Google

! I

yoa ELEM. IV R. GERM. Lib. II. Tit. XXIII.

$. CXXXXIIII.

ini'0'111 Qu*n tantum abeft, vt exftin&o Candidarum imperio mitius

lmp. le- s^um fit cum iis , qui hoftili animo eflent aduerfus rempubli- gem Ar- cam , vt non coptenti imperatores leg;bus patriis , diram lftara

cadii au- Arcadii /. y. C. ad leg. Iui. maiejl. paullatim publicis fan&ioni- reae bul-|)US ftabiliuerint. Carolus fane 1111. illam Arcadii conftitutio-

lae infe- nem jnferuit avreae bvllae tit. 24. ipfaque paene eius con-

nuL flitutionis verba retinuit, * nili quod, quae de maieftatis crimine aduerfus viros illujlres , qui conjiliis et confijlorio imperatoris

interjunt , vel fenatores , admiiTo fanxit Arcadius , ea Carolus Illi. lmp. ad cle&ores imperii retulit, voluitque, vt et in il-

los crimen laefae maieftatis admiflum efle , iudicetur. in cauf-

fas huius fandionis inquifiuit illuftris acaderaiae noftrae cancellarius, Io. Pbtr. a Lvdewig. in commtnt. in aur. bull. Tom. II.

tL tit. 24.

* Equidem antiquius aurea bulla cft eundus explicatur , qui ibi proditores ivs pxov. Sax. quod Lib. II. art. 1$. intelligantur , puta qui alterius famam videtur mentionem iniicere criminis differunt de criminibus nefandis : Vtr-

laelae maieftatis , dum de proditori- rathsr hcijjen vvir die , die mii red el- bus fancit : I' rrdiher vnd mordbrenntr , nem txihens , vnd tUft fie ihn (agent ,

oder die ihrtt herrn bothfchaffl voerben dat er van der chrijlenhait fey , a IJo, das

zu (Arris frommen , oder vm eintt an- Jj (agent , er fey oin fodomisa , oder er habe dem mrgen , die foll man olle radebrt- dat vieh gtunraint , oder tr fej am ket-

clien. Sed in tvas PRov. Svav. cap. ter , rmigen Jj das nieht auf in trttem-

xt 4. vbi eadem fanftio occurrit, ac- gen , Jofol man iss radbrethen.

f. cxxxxv.

S.imftio Nec minus lata eft acceptio vocis verratherey in ipfa Nemesi

tudonis CaroLINA strt. 124. vbi vltimo fupplicio plefti iubentur, die mit

crimina- bofshaffiiger verratherey gemifshandelt , illique feiunguntur a per-

lis Caro- duellibus , der en verratherey grojfen fchaden , oder argernifs brin- linae. gen mochte , ais die , fo ein land , ftadt , feinen eigen herrn , bettge-

nojjen , oder nabe gefipten freund bttraffe. Illos illasque , fi mafculi

fint , in quatuor partes diflecari iubet legislator, et quidem der ge~

tronheit nach : * fin feminae, in aquis fuffocari: his idem fupplicium (latuit , fed ita vt afperius reddatur variis modis , veluti durch

fchleifen , oder zangenreijfen. Denique et aliquando mitigandum fupplicium , corpusque rei non viui et fpirantis , fed iam gladio percuffi , in partes diilecandum efle , ftatuit lmp. iudicesque et

hoc cafu peritiores confulere debere , monet , impunitate limul

pro-

\

Digitized by Google

DE CRIMINE MAIESTATE. yoj

promifla indicibus ipfisque delifti fodis , qui rem ad magi (Iratum detulerint.

* Ex quo patet, non nouum hoc efle fupplicii genus , ei a Carolo V. de-

mum inuentum, led iam antea hunc

morem inoleuifle in Germania. Sal-

tim de fuperiore Germania id ex Beato Rhenano probat vir celeberrimus ,

Pavll. Kress. no i. add. an. 1x4. § I.

noi.*). Quin, fi conlenfiu plerarum-

que originis Germanicae gentium moris anuqui indicium certiifimum eft ,

( Lib. I. jj. 14. ) non poffumus profero dubitare, quin tali mori originem de-

beat durum illud lupplicium. Idem e- nim lupplicium obiuiet in Anglia, fi

quis proditionem maiorem admilerit , quamuis huic diiTedioni praemitti ibi

loleat tradio ad locum fupplicii , lu- Ipendium , nec tamen ad fuffocationem vlque , ablciilio virilium , euulfio ituel- tmorurn et cordis , eorumque in pyram imecbo, de quibus plura Io. Cowfll. Inft. lur. Angi. Lib. MI. iit. 1 g. §.g. Ita et in f rancia regicidas in quatuor partes dilirahi totidem equis , in diuerliim itet concitatis, notum ell. Gkeg. Tholos. Symagm. uir. Lib. XXXV. eap. 1. it. 3«. I11 Belgio eodem modo laeuitum eft in Balthas. Gerardum , ficarium, ma-

nus prius ptuflione et fordpum canden- tium laniena excruciatum. Siit, vah Lslvwi», cenf.ftr. Pari. I. Lib.V.tap. 1. n. 4.

f. CXXXXVI.

Et haec quidem funt , quae legibus Germanorum de crimine perduellionis, maieflatis ftriftius acceptae, et proditionis, cauta efle animaduertimus. De conclufionibus in foro fuperflitibus eo minus follicitos nos efle decet , quo rarius a maiorum fide ac vir-

tute adeo defeifeunt Germani , vt hoflili animo fint aduerfus principem vel rempublicam. Si tamen tam nefandum fcelus ab aliquo

aamiflum efle dicatur: dubitari nequit , quin Nemesis Carolina

judicantibus pro norma futura fit , * quamuis et ea , quae confli- tutionc Arcadii /. C. ad leg. Iui. maiefl. de publicatione bonorum , damnanda rei memoria , et filiorum incapacitate et ignominia cauentur, aliquando obferuata efle , doceat experientia.

* Horribile exemplum huiusmodi fupplicii anno erae Chriftianae 1 567.

vidit Gotha , perduellibus et proferi- ptis , Guiielmo de Grumbach, Chri- ftiano Bruckio, cancellario Saxonico,

aliisque tanti maleficii fociis , in quatuor

panes diflechs. Tragoediam hanc ita delcribit Io. SlB. Mvliervs in annal.

Sax. p. 14». dtn 18. Apr. I fgr. g‘f- thahe nach vrth* il vnd recht iie fcharjfe «rrn«i«t xxirhtrgcnanntcr reiehi dthier

vff obigem chatoi. Erjllich xaurde Mi- kelm von G rumbaih , loelther uitgtn jci-

ner guhi-htfehtvehrung nicht vool zu fujfc xoar, auff einem geringen elenden Jlukl

xrn Jl-ifch-ban k gebraehi. Vir ihmher ritu drr [rofoi nerjl drm malefiz-fekreiber. Ah er an diefchlathi-bamk kam , bliejjenihn nach kritgt-vnd maiefiz-gelrrjuch acht

trompeter an - - hieraujf wurdeer autge- zogrn , nicdngelegr , angenageh , vnd le- bendiggetirtheilet. Drr fcharfrichter "fi ihm torerji dat heriz am dem labe , vnd

fihmijfe et demfelben mit diejem viortrn vmb dat mani Siehe Grumbach dem fal-

feket heriz. Mcrauff vnd zum andem viari

Vfiis harum le-

gum ho-

diernus.

$04 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. XXIIII.

Viari Contlrr Bruek m finem Ungrn

fekwarmn mtmel nebjl eintm fiokr aujf

dem hitthe hervorgebracht , gkichfalt mu

dem trompeten-JthaU bentuentiret , vnd

mit zertheuung jcinet c&tpert , u ne Gram- bach, in vier Jluck vom leben tum todte

gemarten. Sach Jolekem kam drittent ///> Ihelm vn Stein, viekher, wcilrnGrum-

bach felbjl gejlanden , das er ihn verfuhret

habe, ini vrfach tnfcinem tcdtefey, erjl- licli mit iemjchvierde gerithiet , vni Jo~

dann cbeHmbjJig gevbrtkalet xuurde. Sup- plicium eodem die (iimtum efl a Daui-

de Baumgartnero , et loanne Beyero ,

led quum ille gladio percufTus , hic in furcam actus fit; plura de illis addere nihil attinet.

TIT. XXII IL

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIMI- N1BVS , QVAE APVD ROMANOS EX LEGE

1VLIA DE ADVLTERI1S V1ND1CABANTVR.

f. CXXXXVII.

Tranfitio T) Ro^ima funt ea flagitia, quae apud Romanos primum vindi- aderimi- Jf cauit lex Ivlia de adulteriis, * de qua HokaT. Carm. Lib. na , quae ////. 0d. e.

lexlulia ’ vindicat. Nullis polluitur cajia domus fupris ,

Mos et Ltx maculofum edomuit nefas.

Laudantur fttnili prole puerperae :

Culpam poena premis comes.

Talia funt crimina adulterii , fiupri , nefandae Veneris , inceftus , lenocinii, quae quibus poenis maiores noftri coercuerint, breuiter

pro inflituti ratione offendemus.

* Initio reip. ex Romuli legibus poena adulterii erat praeiens, et marito

permitia, quippe tori violaii vir dici ,

vi ri fU)l*ut n'i »«• ji« x»aa» , et potnae quaotua .r arbitro. Dionis. 11a- L1C. antiqu. R(m. I ib. JI.p. 95. Sed et

Numa pellicem aram Iunonis tangere vetuerat: nec ignota e(i lex Scantinia , putidae malcuterum Veneti oppofita ,

de quav. C.ChRISTIVS in hij}. kg. Sean- sin. At legis adulteriis et lluptis direde

oppofitae ante legem Iuliam non ex dat memoria, nili quod cliriiSmus Io.Gvil. Hoffmannvs adit g. Ini. de adult. Lib.

I. cap. 1. §. at. Jequ. elegantem con- iedluram de utut quadam Servilia

fortai&s etiam Corneli» cum eruditis

communicauit , quae line paullo accuratiorem mereretur dilquiiirionem , fi

id hoc loco fieri pollet per iniiituti rationem.

f. CXXXXVIII.

Digitized by Google

DE ADVLTERIO, STVPRO ALIISQVE CRIM. cet. joy

§. CXXXXVIU.

Quantam fibi laudem Germani lam inde ab antiquiflimis vfque Fuere

temporibus caftitate ac pudicitia fua pepererint , iam fupra aliquo- (*uPra **

ties obferuauimus. Sed illa aetate vere plus apud eos valebant boni fjerma;

mores, quam alibi bonae leges. Non temere sTvpris pollueban- nn tur domus, quia fepta pudicitia agebant virgines, nullis fpeclaculo- rum illecebris , nullis conuiuiorum irritationibus corruptae , nullis

furtiuis notis litterarum pie fecretis adfuetae , Tacit. de mor. Germ .

cap. 19. quin adeo conltfae pudicitiae fuae, vt nulla ejfet membro-

rum, quibus fexus dirtinguitur, occultatio , fed promifcue viri pari-

ter ac feminae in fluminibus perluerentur , et pellibus aut rhenonum

tegumentis vterentur , magna corporis parte nuda. Cal;S. de bell. GaU,

Lib. VI. cap. 21.

/. CXXXXVIIII.

Itaque et leNoNibvs et lenis non magnus in Germania anti- Multo-

qua quaertus fuit , quia ibi nemo vitia ridebat , nec COKRvMPere et 4“ ma"

corrumpi flacculum vocabatur. Tacit. ibid. Nec magis nefandae S.1* eno" Veneri aliquis erat locus in Germania, cui QvlNCTiL. dedam. 6,

cap. 16. hoc perhibet tertimonium .• Nil tale nouere Germani , * et nclanda. fandius vluitur ad oceanum. Quamobrem merito Sex. Empiricvs

vapulat viris doftis , quod calumniofe fcribere non dubitarit in

Pyrrb. bypotyp. Lib. 1111. cap. 24. n«yc rtfftewtTt in lot

•r 71 rSn ru»i jlur. Apud Germanos turpe non ejl ( maflcula Venere

vti , ) fledunum ex illis, quae vflu flunt recepta.

* Ergo et hic verum ede adparuit, g 'u , quam fopicntiae. Lvciatt. amor. p. quod de Scythis IcripGt Ivstin. hijh Lib. 103. Tomo IIII.Op. Quin Graeci , quot II. cap. x. Tanto plui in illit proficit vitio- deinde Romani lunt imitati , adeo tibi fum ignoraih, quam m aliit cqgmiio vir- placebam hoc dedecore, vt , quum Scy- tutis. Nata e It monltroU illa Venus a- tharum pudicitiam non nemo laudaret ,

pud orientales, maxime Ferias , ac miraretur Charides, laudare illum Scy- deinde Graecos m furorem egit , apud tharum lolitudinem , ac poenitentia

quos ipfi phiiolophi , mliun paene duci , quod Graecus edet. Lv-

iiepl-mi alliT, ■inpfi aftrir cian. thU. p. I 17. At non poenitebat

txtjj' ni» t» rlffjtm ivufvrmu, «' maiores noflros , quod Germani edent , 4,A«»(oi fca A»» , a p.xinpct , ad fMi- id eft, antae turpitudinis, a qua ipla

bus ittrpibut veriorum proce. xcntei t are- natura abhorret, ignari , et hinc ipla vi- euadiam , animi virtutem adpdiabant cordi ignoratione caltiilimi.

poris elegantiam , iuuenum amatores ma-

§. CL. Multo minus ergo frequentia fuirte oportet Advlteria. Si Nec non

enim verum eft, vti ert fane verillimum, praecipua pudicitiae vin- adulteria. Heineccii Elem. Iteris Germ. Sss _ cula

Wifjgo- thi anti-

quiflimis temporibus ob

caftita- tem laudari.

Dege»

50« ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXini.

cula ede viri reuerentiam , abflinentiam a vino , metnmque poe-

nae praefentidimae , facultate vxorem matrimonio mulffandt ma-

ritis permifla .• fieri non potuit, quin facrofanfta edent Germano- rum connubia, quum et maxima edet patrumfamilias in vniuerfe

domo auftoritas, et Bacchus Herciniae ciues fugeret , et fuo

quisque thalamo illatas iniurias feueriflime poflet vindicare. Hinc Tacitvs ibid. Paucijfima in tam numerofa flente adulteria , quorum

poena praefens , et maritis permijfa. Accifis crinibus nudatam coram

propinquis * expellit domo maritus , ac per omnem vicum verbere

agit. * Sunt profeiSo haec verba notatu

dignilEma, quippe ex quibus colligere licet, apud Germanos quoque vxouius dixiile maritum , neque huic necefle

futile , fatigare magiflratum, ac tribunalia clamoribus implere, Icd ipfum po-

raific, adhibitis in conditum propinquis,

vxorem' toro expellere , matrimonio mulclarc, quin verberibus coercere, ac per omnem vicum agere: ac proinde non funTe , quod Germani inuiderent

Romanis , quibus Romulus ob tres catil-

las dederat ius expellendi vxorcs, <»'

i . CLI

Seruarunt veterem hanc pudicitiae laudem etiam poderi , et it»

his WislGOTHl , de quibus Salvianvs * de gubern. Dei Lib. VII. p. 222. Ejfe inter Gothos non licet fcortdtorem Gothum : foli inter eos

praeiudicio no.ionis et nominis permittuntur impuri ejfe Romani. Et

quae nobis, rogo , /pes ante Deum ejlf Impudicitiam nos diligimus ,

Gothi exfecrantur : puritatem nos fugimus ; ilis amam : fornicatio

apud illos crimen eft , et dircrimen ; apud nos decus. Et extremo illo libro feptimo p. 2<So. Apud Gothos impudici non fttnt , nift Romani.

* Non (ane credibile eft , adulatum to apertius alibi eorum vitia perftringit,

Gothis dTe Salvianvm. Ab hoc eri- in primis perfidiam, corporum atquo mine eum facile abfoluit non modo induuiarum barbaricarum foetorem ,

profeffio et pietas, verum etiam inter- aiiaque eius generi». Sed poflea tamen necinum fere odium, quo Gothicum paullaum aliquid vitii illis haefit ex con-

nomen prolcqucbantur Romani. Immo iuetudme cum prouincialtbus, vuoften-;

tanto minus hic fupparafitari Gothis vo- demus inifa 5. j 70. +

lutifc Salvianvm, probabile eft, quan-

§. CLII. Attamen quum vitia futura fint, dum erunt homines, nec,

quae

riitfar , ■ xAn/if, fmCiXf ,

t9i At ‘AJvS «”«». ii iiberos veneno jujiu- ‘sjjet , chutei adulterinas adhibm£et , vel

denique admififet adulterium. Plvtakch.

in Homulo f. j 1 . Neque enim dubitan- tium eft, quin in Germania omnis iu-

risditftio omneque imperium in vxorem’ penes maritum luerit, modo de pro-

pinquorum lententia ferret tememiam.

Quod idem de Romanorum iudicio domeftico obleruat Dion. Hauc. amiqu. Lib. II. f.pj.

Digitized by Google

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM.cet. yo7

quae in vniuerfa gente laudantur, adeo cadere foleant in lingu- eorum

los , vt in tam numerofa gente nemo vmquam aliquid humani pa- ‘mpudi-

tiatur.- Germani quoque nihil fecerunt reliqui , vt ar&iora homi- c,,l*eoP'

nibus fuis legum vincula iniicerent, poenarumque metu conti- r nerent in officio , quos impotens animus ad foedam libidinem in-

citaret. Eas vero leges ex inftituto noltro luflrabimus paullo accuratius , eamque nobis ip(i legem dicemus, vt, quid lingulae

gentes non modo de advlterio, fed et de stvPRO , nefanda

Venere, incestv, et lenocinio fanxerint, ordine enarremus.

§. clui. Scueri admodum in vindicando adulterio fuerunt Wisigothi. 9U'_

Nam primo non modo violationem tori alieni, verum etiam con-

grellum mariti cum innupta, ADVLTERIVM vocarunt. * Deinde u‘ et deprehenfum adulterum vna cum femina occidendi poteftatem fecerunt non modo marito et patri , verum etiam , hoc mortuo , fratribus et patruis, leg. Wisig. Lib. III. tit. 4. $.4.« j. Praete-

rea accufandi adulteram ius dederunt non folum marito, ciusque

liberis, verum etiam aliis propinquis , et ita quidem , vt accufa- tonbus lucrum noir poenitendum promitterent, ibid. §. ij. De-

nique, auamuis non fupplicium fupremum , poenam tamen fatis acrem uatuerunt in adulteros , de qua paullo poft erit dicendi locus.

* Iure Romano adulterium in nupta tantum admittebatur, I. 6. 1. D. ad

Itg. Iui. de aduit. I. 54. §. 1. D. e ad. ac

proinde publico iudicio mulier non habebat adulterii accufationcm , quamuis

de matrimonio luo violato queri vellet.

I. 1. C. eoi. Vt paucis dicamus, adulterium admittebat vxor,|quae alii, quam

viro fuo corporis vliiram praebebat,

non maritus , qui innuptam lubagitaue- rat. At iure Wifigothorum etiam innup-

ta ingenua , quae alterius marito (e fub- ftrauerat, vxori , tamquam adultera, ad-

dicebatur. leo. Wisig. Lib. II l. iu. 4.

§. 9. Quin , uti paullo ante monuimus, ffuprum quoque u-iuiteru nomine venie-

bat apud Wiligothos, quemadmodum et legem Iulum adulterium Jlufum promilcue et adpella/le ,

obleruatPAPtMiANVs/. 6. 5.1. U. ad leg. lui. de aduit.

$. Cliui.

Nimirum poena adulterii ordinaria erat addictio non modo Cu'<w Pehsonarvm , quae fe eo flagitio polluerant, fed et aliquando

faculutum , quas poflidebant. Addicebatur adulter et adultera

marito adulterae, mulier innupta , quae cum alterius marito con- adultero- fuetudinem habuerat , huius vxori.- li , conniuente marito, liberi, rum. fratres , patrui , immo et fifei procurator accufarent adulterium :

S s $ 2 adul-

508 ELEM. IVR. GERE L i b. II. T i t. XXIII I.

adulteri his addicebantur , non quidem abfei (Te in feruitutem , fed

vt illorum in arbitrio eflet , quam poenam iis irrogare vellent. * Id enim (ibi volunt verba : vt in eius poteflate vindiSla confiflstt :

itemque : vt , quod de iis facere voluerit , i» eius proprio conjtjlat arbitrio. lex Wisig. ibid. §. 1.3. <;.

* Hinc flagitii illius conuicli in fer- uitutctn quidem poteram detrudi, mem-

bro truncari , flagellis caedi f Iolae fae- uitiae illorum , quibus addi&i fueram , eximebantur animae. Ira lex Wisig.

Lib. III. lii. 4. 3. 1 J. Tunc adulter, Jiue

etiam adultera , aut hoc fielus conmCli fue-

rim eomrm/ijf , cum omnibus rebtu incun - Citmer illis eradendi Ium feruituri, qui

hanc cattjfa: icm m /. eundum mflitutismem

legis viji fuerint iufttjfme profequi, s alvis

tantum animabvs , quas ad lamenta

poenitentiae pietatis indulgentia referua- mus , ea tamen , quae in detruncatione vtl

fiageilo corporis in ei» 'impertire voluerint , licentiam per huius legis fanClionem decer-

nimus. Cuius lod is fenlus efl , polle

quidem eum > cui adulter vel adultera

additSi edent , in eorum corpus ftatue-

re , quod vellet , nec tamen iis impedimento ede , quo minus in monatlerium

recedere, ibique pietatis exercitiis peccata expiare podint. Sane illo aeuo nec

ciero , nec claullris , exelufbs ede , qui

vitandi periculi ac lupplicii cauda eo confugidem , exemplis quamplurimis demonllrauit Lvo. THOMASiN.de vct.cs

noti. eccl. dtfcipl. pari. II. lib. I. cap. 1 7.

et 18. inter quae et Wifigothica lunt ,

quae parcim ex Greo. Tve. hijl. Lib.

VI. cap. 43. partim ex concilii Tole- tani VIII. can. 7. depromfit.

§. CLV. Er facul- Quin illa addiftio non modo ad personas , adulterio pollutas ,

tatum eo- verum etiam ad earum FACVLTATES, pertinebat. Qua in re tamen

rul"* eam feruabant itaiptrtt , vt fi liberos legitimos haberent , iis falua

eflet parentum fubflantia , fin iis carerent , omnis eorum fubftantia

fimul ad eum eamue , quibus addicebantur , transiret. Si adultera bis nupfiflet , liberis e priore matrimonio feruabatur portio fua ,

liberi quoque ex pofteriore marito fufeepti fuam portionem faluam habebant , quod ad proprietatem attinet , vfumfruftum patre,

quoad viuebat , percipiente, nifi forte cum vxore adultera poflea rem habuerit. Quin et propinqui mariti adulteram , liberis adhuc

impuberibus, accufantes quintam bonorum eius partem lucraban- tur, quatuor partes libens legitimis cedebant, lex WiSiG. ibid. §.

1. 3. 12. et 13.

§. CLV7. Spondie Eadem feueritate animaduertebant in eum , qui feonlam alte- alienae rjus corruperat , ipfamque fponfam , quae , oblita oincii , fluprum

violatio ajjQ pajj-a fuerat_ 4 Vtramque enim perfonam addicebant fpon- terium laefo , cum vtriusque facultatibus, nifi liberos legitimos ante

punitum, id ftupruin fuftuliflent. leg. WistG. ibid. §. 2. Contra fi ancillam

alte-:

Digitized by

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRlMcet. jo?

alterius quis corrupilTet volentem .• huic dominus , quam vellet , poenam lrcogabat , ille flue ingenuus , fiue feruilis conditionis ef-

fet, pro conditione ancillae * certum iduum numerum flagellis patiebatur, lex Wisig .ibid.%. ij. 16.

* In femorum conditione , iure Ro-

mano , nulla erat differentia : <j. vlt. lafl.

de nere fer]. atiu» Wlil GOTHI CVM difcrimen lUtuit inter ancillam ido-

neam et Ineerioxem , et ob illam con-

llupraum ingenuus verbera centum;

ob hanc quinquaginta fine infamia ;feruus vtroque calu centum et quinquagin- u ferebat, lex Wisiq. tbid. §. 15. Sed

hoc diicrimen fortalSs non tam ad fla-

tum , quam ad locum , quem in familia domini obtinebat, pertinuerit. Ancilla

ergo idonea fuerit , quae honeftiores o-

peras praedaret, vcluti dominae pedif- fequa vel ornatrix , vel dilpenlatrix : in-

ferior , quae latrinam lauabac , aliisque vilioribus officiis domi fungebatur.

§. CLVII. Stvprvm vocabulo apud WisigoTHOS non differebat ab adul- Leges

terio. Poena tamen paullo erat mitior. Nam fi puella vel vidua ad eorum

fiuprum follicitata enet , haec quidem hereditatis parentum exfors de ,lu‘

erat, nifi hi ei gratiam delidi facere mallent : at ftupratori fas erat,1*0' vel eam vxorem ducere , dato parentibus pretio , vel cum ea ,

oblata pecuniae fumma, transigere. * Sin non follicitata, fuafpon- te, alteri vfuram corporis praebui ffet .• licebat quidem ftupratori , fi vellet , eam vxorem ducere, at fi nollet , non vlla erat ftupra- tae adio. Suae enim imputare debebat culpae , quod fe adulterio volens mifcuerit. LEG. W isig. ibid. }. 7. 8.

* Vere ergo et Wisjgotiu recepe- flupratori dare , an dotem accipere. Ac nnt regulam : aut diuat , aut dotet, quum inter leges forcnfes fuerit hoc quum tamen E*od. it. 16. et Dnn. t ». praeceptum: licuit fane legislatoribus *8. tiupraror et dotare et ducere flupra- illud lu tram rcrumpublicarum flatui tam cogeretur , et huius tantum pani populorumque moribus attemperare, arbitrium edet, vclletne eam nuptum

§. CLVIII. Indigni origine Germanica fuifte Wifigothi, nifi et nefandam g, dene-

veneklm , cuius illis fortaflis exempla in prouinciis , per quas ar- fanda

ma circumtulerant , plurima innotuerant , poenis acerrimis dignam Venera

iudicallent. Si quis ergo fexu edet abufus : eum virilitate priua-

tum leges epifeopo ad arduam deirufionem , id eft, ad ardiflimam in monafteno aliquo cuftodiam dedi iubent, bonis in liberos le-

gitimos translatis , et vxori , fi quam habeat , data facultate iterum , cui velit, nubendi. LEG. w isig. Lib. III. tit. f. }. J. Quod

et jl. 7. repetitur , nifi quod illi vel Chindafwinthus , vel Wamba ,

Sss 3 Rex

JIO ELEM. IVR. GERM. Lib. It Tit. XXIIII.

Rex nouella lege et hoc adftruxit , vt reus praeter caftrationem

illam in fe iaftttratn accipiat vltionis , quam pro bis cauffis nuper in

anno tertio regni ftti facerdotalis decreti promulgata fententia euidenti

defer iptione depromferit. * de talibus tfl edita nihilominus feriantur

fententia , a f ne ah omnt Ch* t/itanorum

jiat altent caterua , et infuper centenis

verberibus correpti et turpiter decaluati ,

exfitio- mancipentur perpetuo. Ex cuiui fjndioois principio finiul patet, euans in netandam illam cum brutis Vene-

rem eodem modo animaduertendum

putafle patres illius concilii. Quamui* enim ipfi moneant, deieliabilc illud

flagitium a Deo igne iui/Ie punitum : id

tamen pollea myltica interpretatione ad ignem fempiternum detorquent.

* Refert fe rex ille , quisquis fit , ad SYMonvM Toletanam xvt. cuius ctp.

3. cautum ell, vt quicumque huius nefa- riae adtonis patratores cxftttertnt , quique

in bis turpitudinibus fefe implicari pomi-

ferius , et contra naturam mafculi m maf-

ados hanc turpitudinem operauerins : Ji-

qttidem epifeopus presbyter aut diaconus

fuerit: ie proprii honoris gradu doctius

ferpetui exjilit maneas damnatione percul - Jus: fin vero cuiuslibet ordinis, gradus

vel prrfonae , et talis eolluuionu noxis re- ferti fuerint adplicati , illius legis , quae

§. CLVIIII. Nec non Eodem titulo y. libri llt. f. 1. « 2. legis Wifigothicae de IncesTV

de m- agitur, et pracmilfa praecepto de perfona infra fextum gradum ceItu’ nec vxore ducenda, nec ltupro polluenda, * fanftio haec poena-

lis fubiungitur .• Qui contra hanc conftitutionem praefumferint facere , iudex eos non differat fe parare , vt a tam nefanda pollu-

tione diuifi, iuxta qualitatem fexus in monafteriis delegentur,

illic iugiter permanfuri. Ad bona eorum quod attinet , ea lex li-

beris etiam ex damnato 'complexu natis, quippe facro lauacro ab- lutis, vel, liberis non exflantibus, heredibus reliquis relinquit.

* Quum vero ct Iaerae virgines de- dem poenam et his irrogari iubet: et _ fpoolaiae dicamur Chrillo, fratri noftro §. 1. et 4. animaduerti vult in viros et

fecundum carnem: inde colligebant , mulieres , qui quaeue vellem religioiarn eum quoque, qui tacratae deo virgini lemel fumum abiecerint, nec non in

fttiprum inferre, vel eam vxorem du- viduas , quae velatae tempore ludus facere audeat , incelluj reum efle. Et hinc erae velli dauos furti m adfuerint, ut per

lex VFisig. Lsb. UL tis. 5. §. s. eam- hoc intuendum fallerent oculos.

§. CLX. Et leno- Eadem lex nec lemonibvs LBNisque parcit, immo ne rnulie-

cinio. ribus quidem quaefluariis, quarum turpitudinem extra poenas ciuiles efTe palTum erat ius Romanum. Vid. contment. nafb. ad leg.

lul.et Pap. Lib. II. cap. I . par. tjt. Seueriores ea in re WtsiGo-

THi Lib. III. tit. q. §. 17. vulgatae pudicitiae ream , 300. verberibus laceratam, mittebant io exlilium , herum deprehenfam , toti-

dem

DE ADVLTERIO , STVPRO, ALIISQVE CRIM. cet. yu

dem flagris caefam pauperi cuidam extra illam duitatem in feruitutem addtcei ant : ii pater materue eam proftituerant , hi quoque

centum idus flagellorum pati tenebantur. Ancilla denique quae- fluaria, trecentis idibus flagelli muldata, et decaluata reddeba-

tur domino, ea lege, vt hic eam longius a duitate abduceret, vel extra duitatem venderet. Quod fi non fecerit , vel ipfe hoc

mancipium quaeflui habuerit , priori cafu 50. pofteriore 100. idus

accipiebat et mulier pauperi cuidam addicebatur , ne iudice qui-

dem effugiente ico. iduum ec 30. folidorum poenam, fi flagitium huiusmodi impune pafTus efiTet perpetrari.

§. CLXl. Sic fatis quidem accurate de fingulis his criminibus fanxifTe ani- Leges

maduenimus WisiGOTHos, at ita tamen, ut memores Germanici Oftrogoa

mons, quo poenae capitales erant rariflimae , nullum vitore gla- thorum

dio, multo minus igne, *perfequerentur. At acriorem poenam a- deadul- dulteris minatur edictvm Theodorici §.?8. dum negat, adul- l*nu* teros vel adulteras, in iudicio conuidos, interitum euafuros , quin

idem fupplicium et miniflris flagitii confciis , et $. 39. iis, qui do* mum adulteris praebuerint , vel mulierem ad adulterium ifiud fol-

lidtarint , comminatur. *

* Videtur hoc fupplicium iam tum

in Italia reperiite Theodoricvs, quippe quod apud Romanos Conflammum auctorem habutlfe nouimus. /.30. §. 1.

C ad leg. Iui de adult. Obleruat darifli- mus Holac. iur. Germ. Lib. III. e. te. §.

S. male cohaerere Oftrogothorum iurisprudentiam , dum ea adulterium cum vili muliere impune committi patiatur,

et capitis tamen damnet eum , qui domum praebuerit. Et procul dubio haec

feribenti obuerlatus eti locus edicti §. it. Si matrona vidua alicuius libidine

volens corrupta fit , fiuprum admittitur :

n fi forte vilis vulgarisque fu multer. Cum

Itu enim viduis adqtttefcenitbus fi coneu-

§. CLXII. Stvprvm non eadem femper poena coercebant Oflrogo-

thi, multum interefle, rati, ingenuus vitiafTet virginem vel vi- ?■* de

duam , an femus : itemque virgo ingenua, an ancilla fiuprum up pafTa fit. Virginem qtiiiquis corruperat ingenuus diues , nobi-

lis-

luerit, quas artis operam , aut miniflerii

laborem publice exercere ecnfiiserit , hot

crimine nee ipfe, nec illae teneantur obnoxii. Sed haec non minus cohaerent ,

quam quae Constantinvs M. legibus lanxit , qui tametfi gladio aninuduerti iuderit in adulteros: vetus tamen reti-

nuit iuris Komani principium, et in

vulgarem mulierem Ituprum admitti, negauit. /. ly. C ai ieg. Iui. de adult. Ceterum ex his conflare arbitramur, totum hoc ius non efle fincerum et

Germanicum , fed ex iure Romano ,

tamquam ex fonte, ad Dflrogochos per* oaauafle.

j 12 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXIIII.

lis et caelebs , eam ducere vxorem , et quintam patrimonii partem ei titulo fponfaluiae largitatis ofterre cogebatur : Sin ma-

ritus virginem aliquam ftuprafiet , is eam triente patrimonii fui dotabat , aut , {i nec nobilis , nec pecuniofus elfet , capitis dam-

nabatur. Edict. Theod. §. J9< Seruus.qui viduam volentem

compreflerat , viuus exurebatur , mulierque ingenua , quae vota fua miferat in crucem, plectebatur tamquam adultera. Ca-

pitis quoque damnabatur feruus , qui virgini ingenuae aut viduae vira intulerat. Edict. i e. f. 60. fequ. quamuis de itupro vio-

lento alio loco agendum fit.

f. CLXIII. Quomo- De nefanda venere, incestv, et lenocinio quum ni-

do rdi- hil fingulare in edifto illo occurrat : non pollumus non fuf-

qua cri- picari , Oftrogothos ea crimina ex legum Romanarum praeferip- mim to vindicaffe. Quamuis enim hoc ediftum eo coniilio propo-

cocrcuc- puer;t Theodoricvs , vt conflaret, quae barbari Romanique buiufmodi exprejjis articulis et caftbus terminandis obferuare de-

beant: diferte tamen rex ille ediftum hoc valere iubet , falua

turis publici reuerentia , et legibus omnibus cunilarum deuotione

/eruandis : edict. Theod. prae/at. * Quibus verbis ipfum ius Romanum intelligere Theodoricum, iam obferuauit 'Hekm. Con- KING. de orig. iur. Gcrm. cap. 4 . p. 12.

* Hinc et rarius hoc editio vfi Tu- uit fime Theodoricvs mores Roma-

mut ad probandum ius Germanicum, nos , ceu vnumquemque , qui Cassio- Pauca enim ei infunt, quae ex iure dorvm legit , res ipfa docebit. Quin Germanico depromta videntur , plera- prae le tuli de illum , quod Imperato-

que , quae ex iure Romano , quamuis rum Romanorum auipiciis regnet , interpolato, profeCbfunt. EtadfeCta- iam ab aliis cil obleruatum.

$. CLXI1II.

Leges Religiofius mores patrios Bvrgvndiones tenuerunt : fed

Burgun- hic tamen Romanam Themidem redolet eorum iurifprudentia.

de°adul Quamu's enim adulterium et fluprum vocabulis non difcernant :

teno. U re 'pk tamen > permultum inter haec interefle exillimarunt , et multa de vtroque fanxerunt , legibus Romanorum non dilfimi- lia. Nam et deprehenfas in adulterio occidi patiuntur , dum-

modo vterque occidatur , fiquidem alias occidentem occifi vnius

pretium perfoluere iubent: leg. Bvrg. tit. 68. §. i. et 2. et ipfum quoque adulterium capitale apud illos fuifie , vel inde pa-

tet, quod in caufia Fredegifeli , Spatharii, et Balthamodi ac

Aune-

Digitized by Google

DE ADVLTERIO ,STVPRO, ALIISQVE CRIM.cet. jij

Aunegildis , cum defponfata alteri nuptiae morte dignae judican- tur , et licet Balthemodus et Aunegildis, ob quafdam moidam ,

pecunia mulftentur , in pollerum tamen lege cauerit Gunde- baldus , vt , quofcumque fnnslis falli reatus aequatterit , ii non tam difpettdia fujlinerent facultatum , quam capitis amifiont plectantur. Lex Bvrg. ibid. tit. 52.

fi. CLXV.

At mitius puniebant stvprvm. Si qua enim Burgundionis Et fhfl

ingenui filia virgo ltuprum vitro palla edet fiue a Burgundio- pro. ne, fiue a Romano .• ftuprator ij. folidis muldabatur, itu prata notabatur infamia : leg. Bvrg. tit. 44. fi. 1. et tit. 6 1. * vidua

vero , itidem infamis , ne pecuniariam quidem illam poenam ad-

quirebat , adeoque nec matrimonio digna iudicabatur , nec praemio. IBID. §. 2. .

* Non ergo llupratorem cogebant fatuatur , et it , cui adulterii dicitur fa-

ftupratam ducere , led , fimplici nu- cietate permixta , alterius pojhnadum con- ptiarum preiio fbluto parentibus , ei mfto , Ji voluerit , f cietur. Quamui*

facultatem dabant, vxorem,quamcutn- autem hic de llupro,' barbarae mu- que vellet, ducendi. Et huc pertinet licri illato, agatur, inter hanc tamen

d. tit. 61. ̂ uaeeumque mulier, Halio- et Romanam vix quidquam dilcrimine barbara, ad virt coitum fpomanca nis fuifle videtur, nili quod haec lorte

voluntate conuencrit , nuptiale pretium minus pretium nuptiale acciperet,

in Jimplum tantum eius parentibus dif-

§. CLXVI.

In hac quoque Burgundionum lege nihil reperio de NE- Te" ince=

fanda venere, nihil de lenocinio, ideo forlitan , quod Ro- deni-

mani, feu prouinciales, his vitiis frequentius polluti, iure Ro- ^U9, - mano plefterentur, Burgundionibus vero, cadius viuentibus , non opus edet huiufrnodi legibus. De incestv tamen legimus

tit. 56. f. 1. Si quis cum parente fua vel vxoris fuae forore in

adulterio fuerit deprehenfus , pretium fuum ei, qui efl proximus mulieri , quam adulter autt , perfoluat : prout perfona fuerit , cogatur

exfoluere , et mutilae nomine fol. 12. adulterum vero fubdi tube- mus regiae feruituti .

f. £LXVII. Proximum efl, vt ad Fbancorvm legislationem progredia- Leges

mur. Et lex quidem vtraque nihil admodum de adulterio fan-Tranco-

cit , nifi quod Salica tit. 14. §. 12. et Ripvariokvm rii. 35. runi

fi. 1. cauent , vt qui vxorem alienam tulerit , viuo marito , 200. *QU ,e-! folidis mulfletur. Quamuis hac leges magis ad digamiae, quam

. , fdeineccii Eletn. linis Qerm. 1 1 1 ' ad

$14 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. II. Tit. XXim.

ad adulterii crimen pertinere videantur. Nam tantum abeft , vt in vindicando adulterio tam feueri fuerint Franci illoaim

temporum , vt (luprum et adulterium eodem loco habuilfe videantur i et fub altera demum regum llirpe adulterium coepe-

rit elle capitale , et cum publicatione bonorum coniunftum. * Capitvlar. rf.G. Franc. Ltb. VI. §. 451. edit. Baluz.

* Praeterea (acis acris erat in adul-

teros adulteralque difciplina ecelelialli- ca, de qua iiidem capitvl AR. Lib.VII. §. 381. Adulterae enim,/?ot«<lrr,id elt, antequam quaellio de le haberetur, ad eonfcjjionem veniret , feptem annoi , et

in his tres in pane et aqua , poeniten-

tiam agere , maritus , qui adulterium

perpetratterit , per triennium a communione ahjlinere , iubebatur. Nec innocens coniux , fa&o diuortio , atteram

ducere poterat, praeterquam fi frater fratris torum pcrlultafiet , capitvl. Lib. V. f. x 1. vbi Balvz. Temo I/. pag.

1104. notat, in excerptis Benedicti Le- nitae MSSC. bibliothecae Thuaneae

addi verba : fi abfque eius confcientia folium fuerit adulterium , et fi ab ea

abfitmtit, pcftquam refiiuit. Iram cttm

illa reconciliari non pot.fi. Ex eo col-

ligit , apud Francos quoque lenocinium aliquando fccilTe maritos , quemad-

modum ct apud Langobardos vid. leo. Langob. Ltb. I. Ut. JI. §. 6.

Imrao iple profert tabulas nuptiales Raimundi , comitis Paliaricnfis , quibus

lponlus loceris promittit ,Je Valentiam , Jiliam eornm , in contugto accepturum ,

ct eam fimper cum honore tenturum,

fictu homo debeat tenere fitam legitimam e xorem , et numquam eam dimifi

furum , duw vixerit , mfi pi opter etteu-

eiam , quam ipfa Jthi factat , et ipfa cu- cutia Jibi fit probata a fi Irgaltter et

maniffie eonwCla , et non fit folia per

SVVM ADSENSVM, nec per SVVM CON- siLtVM , nec per svvm stabilimen-. TVM.

§. CLXVIII. Etiam Eodem tempore ct maritum cum muliere innupta , adulte-

foluti rium committere , agnouilTe videntur Franci. Exftat enim in-

Eena *" ter CAPITVLARI A' reK- Frane. Lib. VI. §. 43$. lingularis fanftio xore V* confcTiianda fide inter virum et vxoretn , qua ii , qui in coniugio viuunt , neque pellicem , neque concubinam habere pojje ,

dicuntur. * Sed illud caput magis ad difciplinam ecclefiaflicam , quam ad leges forenfes , pertinuilTe videtur, maxime quum nul-

la poenalis fanftio addita fit, quin iam fupra a nobis obferuari meminerimus , pellicatum et concubinatum inter ipfos Franco-

rum reges non infrequentem fu i (Te , ( Lib. I. §. 10' . ) vt proinde non dubitandum fit, quin tantis exemplis fe facile tuiti fint

reliqui, quibus huiufmodi leges praeferibebantur.

* At concubinatus non impediebat bat , is nec adulterii , nec digamiae

nuptias. Qui enim mulierem habue- crimine fe obllringere, led refipiiccre rat extra matrimonium , caque pofiea videbatur. Capitvl. reg. Franc. Lib.

domo ciccU , iulUm vxoretn duce- VII- §. p). fequ. et <j, 10J, Hinc f.

-T ■{>,

t

Diqitjzed-by Googlc

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM. cet. yiy

Jf. et eo. occurrunt regulae , quas et ftCiut ejl hanrflatit : item que : 1 Voti tfi GraTIAnv.u «i». J*. quojJ}. i. caujf. dubiam, eam mulierem «en pertinere II. decreto tuo inleruillc nouimus : «i matrimonium, in qua decetur nuptiale A en tji umtugu duplicatio , quanao annon JtuJJe mjjiermnt. tt Ua reltiia , vxor adfumitur , Jcd pro -

$. cLxvmi.

Quod ad stvtrvm attinet, innuptae a quocumque illatum; Itemque illud veteres Franci multita fatis mediocri expiari polle exiftimabant. Nam lex Salica tit. 14. jl. 13. et 14. eura , qui violen-

tum ftuprum adrmferat , 62. qui puellam , quae drucbte * di-

cebatur , dum ad fponfum duceretur , adjilierat , et cum ipfa vio-

lenter fuerat’ moechatus , 200. eum denique , qui cum aliena fponfa. volente clam rem habuerat , 4J. folidis mulftari iubet. Qualis etiam eft lex Ripvariorvm , nili quod haec

titulo 35. §. 2. 3. ftuprum quodeumque ingenuae puellae illatum 50. et, fi muliercula in regis vel ecdcfiae patrocinio fuerit, 60. folidis expiari velit.

* Drvchte , quali getraueie, fpon- locum intelligen! de paranympho , & eft, eiulque notionis aliud exem- fponlam (ponto adducente. Ab ea- pium ex vita S. Vdairiei adduxit Lin- dem radice treu , trauien , vtrtramn denbroo. in gloffar. Lat. pag. 1391. funt vetera vocabula trtthlinga , loda- Quin apud ip(um Otfmdvm Euan - les , drmfcaf, (ocietas , amicitia , drttt- gel. II. i], v. 1 3. fponfa dici videtur licho fideliter, druti, minifteriales , va- drnnnna, vt errare videatur ScHiLTtn. falli, immo et apofioli , Otfbid. 1111. in glojfar. Teut. pag. 144. legis Salicac ta. v. 6 8. gedrautet , latcllites , et alia.

§. CLXX. De nefanda Venere nihil vel in Salica, vel inRipVA-et de

RIorvm lege occurrit. At grauius in eos eafque , qui quaeue hoc nefanda

crimine fe polluunt, animaduerti iubent capitvlaRIA , quae Venerei mortem interminantur «sAayivap*ws<e , aut fi fuppheii gratia fiat

reis, iis poenitentiam fecundum can. ij. et 16. concilii Ancy- rani iniungunt. Capit vl. Lib. Vll. §. 3 5 (5. et Lib. VI. §. 209.

Quin pofteaLvDovicvs Pivs addit. 4. §. 160. minatur, * qui fuper his aut faciens , vel libenter confentiens inuentus fuerit , eum fe iuxta praediElam Romanam legem velle punire. Eft vero ea /. 6. C. Theod. de adiilt. quae viuicomburio expiari iubet tam

nefandum flagitium. , .

* Notam digniffima funt , quibus lis patet , illis temporibus adeo a ma- Ivdovicvs vtuur, verba. Nam ex iorum ca/liute delciuifie gentes Gcr-

y t t a mani-

nec non

de inceftu .

'« leno-

«nio.

516 ELEM. IV R. GERM. Lib. II. Tit. XXJIII.

manicas , quae extra Germaniam noua

fibi regna quaefiuerant , et ia primis Francos, vt ideo veluti infamia apud

alias gemes laborarent , et vulgo ia- «ftaretur , ideo peifum suille Goihos

et Burgundiones, quod tanto le iccle- re pclluiilent. Si enim , inquit , gens

no/lra, fsem fer iflat proumciat dtuul-

gatum eJI , et 'nobit in Francia , ( orientali procul dubio , vel Germania , )

et in Iulis improperatur , et ab tpftt pa-

ganis improperium eji , /pretii legalibus tonnubus adulterando tt luxuriando ad

tnflar Sodomitanae gentis, foedam vitam duxerit : de tali commixtione me-

retricum ae/hmandum eji degeneret po-

pulos , et ignobiles , et /urentes libidine

fore procreandos, et ad extremum ini- uerjam plebem ad deteriora et ignobiliora

vergentem , et nouijfime nec m beiio fae- ctilari fortem , net tn fide J labilem , et

net honorabilem hamimbur , nec Deo a-

mabilem , ejfe vetituram. Situi altu gen-

tibus Hijpaniae et Frouincue , Burgun-

dionumgue pepulit contigit , qttae fic a

Deo recedentet fornicatae ftmt , donec

'mdex omntpcunt talium criminum vl- trices poenas per ignorantiam legit Dei

a fer Sarracenot venire et faeuire per-

mijit. Tam cito gemes illae, degu-

ftatis prouineiarum Romanarum delicii», veluii haulto Circco poculo, pri-

flinam naturam atque indolem polue-

runt , et veluti in bruta degenerarunt.

§. CLXXI.

Quae de INCEstv fanxerint Franci , iam fupra fuo loco vi-

dimus. ( Lib. /. f. aoj. ) Iam addimus, Salica lege inceftuo-

fos ita puniri, vt a tali confortio feparentur , filiique non legt- timi heredes, fed infames, habeantur: tit. 14. §. 16. lege Kt-

PVaRIOrvm tit. 69. §. 2. exfilium et bonorum publicationem illis irrogari. Capitvlaria denique Lib. V. §. i<?8. tncefluofis

anathema, et prohibitionem nuptiarum ; ct Lib. VL §• 4°9’ m"

terdi&ionem palatii, militiae, poftulationis in foro, et quodammodo ia&uram facultatum , minantur, nifi ad frugem redeant.

i. CLXXU.

Quod ad LENOCINivm attinet, illud, quamuis inter Fran- cos non infrequens , ( §. 167. * ) praeterutdilTe tamen eorum

leges videntur. Neque enim de illo quidquam in iis reperio,

praeterquam quod maritus, quo confentiente vxor in aliorum

amplexus venerat, dato adulterae repudio, aliam ducere vxorem non pofiTet. Locum huc pertinentem , quem Balvzivs ex

codice Thuaneo eruit, iam fupra (d. §. 167. *) vidimus. Prae- terea in CAPITVLAR. CaroLI M. de minifler. palat. (. J. apud

BaLVZ. Tom. I. p. 34 J. legimus: Similiter de gadalibns * ct me- retricibus volumus , vt apud quemcuntqite inttentae fuerint , ab cis

portentur vfque ad mercatum , vbi ipfae flagellandae funt. Hl fi

noluerint , volumus , vt fimul cum illa in eodem loco vapulentur. * Magis

Digitized by Gpogle

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM. cct. ji7 * Magi, haec barbara limt, quam

reliqua efle lolent, quae ex Caron M, fcrinti* proficiscuntur , vt dubitem ,

Carolo M. an alii Francorum regi debeant vindicari. Senius tamen elt, eum , apud quem mulier quuefiuaria re periatur , illam ad poenam teneri exhibere, aut ipliitn , tamquam leno-

nem , eamdem poenam lubiturum. Sed quid gad.m.ss ! Tacent dc hoc

vocabulo gloflographi , nili quod Car. nv Fresne, adlato hoc iplo loco, fulpicatur , Germanis hoc idem efle ac

laniant, vel occultum, quia id vocabulum antecedat. Sed iic ncc Lati-

num , nec Germanicum , dixeris vo-

cabulum. Mihi oadalis amica vel Jorn cena eft. Nam gaiilmg apud Ot- fk'd. I. ii. v. 43. ellregnai.tr , ne- ttjjarjtu. Et camera vel Jcrnix veteri-

bus dirfla gadan vel gaden. Otfrid. 1111. 9. v. 14. Schiltervs fane in

glcjjar. pag. 3 3 j. ex vetere euange- liorum dcmimcalium verlione, quae Argentorati reperitur, profert teilimo. nmm, in quo locus Rom. XIII. : j. qui manilelto loquitur de lupanaribus, venitur nict in gaJvn, Si ergo lupa* nar di&ucn gad.n , quid mirum , fi

mulier quaelluaria gadalii nomen tulerit !

, . §• CLXXIII. lira fuit legislatio Baivvariorvm, qui adulterum damna- Leges

runt in vjergddum vel certam pecuniae fummam marito , cuius Baiuuar. vxor corrupta fuit, perfoluendam, et quidem in 160. folidos, de. aduL' ii quis cum alterius vxore libera concubuillet : * leg. Baiv-1600* Var. tit. 7. cap. 1. $, 1. in quadraginta, fi cum libertina alteri nupta. ibid. cap. jo. in quatuor, fi cum ancilla, quam quis in matrimonio habebat , rem habuiiret. ibid. cap. 12. §. 1. in duo-

decim, li torum alterius perfultalfet , nec tamen innfiet mulie-

r*jm* 'B10- i- 3. Attamen iidem impunem elfe volebant caedem adulteri, ibid. p. 2. Eamdem poenam pecuniariam et dominus pro feruo adultero praeffare tenebatur , ita tamen vt , fiuc occifus fuerit /eruus , fiue noxae deditus a domino , 20. folidi fummae decederent, ibid. cap. 2. f. l.fequ.

* Hoc ideo lactum , quod ex moribus Germanorum adulter regulariter

addiceretur marito innocenti , vt hic

fuo atburio poenam quamcumque in eum ltatuere pollet. Ne tamen in truculentiam abiretilla vindicta, (quod iane metuendum erat a viro, quem

. tam mlignis iniuria in furorem egif- fct, ) fubliituerunt pretium hominis ingenui , dai vtDugeid. Elt haec ele-

gans conieclura amici olim ac collegae coniunCbifuni , Chuist. Gottofr.

JJoffmamu dtjjcrt. it di£enfu mnam

ia puniendo adaJi. crimine cap. J. §. 1; quam ua explicat : Ali quid accidit tori coniagaiii violata ibus ? Stlct hic Roma-

nus , ( Tacitvs. ) Si vero conii t ‘.urit lucui cjf , vindicanda relinquebatur in- hiria laefo marito, in ciutlate , quae mullum ea naturali Jlarn adhuc conjer- aabat , nece hbtdmofi , au t componenda erat alio modo illata iniuria. Hinc in

antiquijjimit Germanorum leeihut a de- prchenju in aduleris WtRICBLOVM f* lutum tfle, legimus. T 1 1 j

f. CLXXIIIE

De rtu-

pro.

De in- citu.

Leges Alaman- norum

de adulteriis et

ftupris,

yi8 ELEM. IVRIS GERM. Lm. II. Tit. XXIIII.

/. CLXXIIII. Eadem lex et stvpb-a , omnemque impudicitiam , perfequi-

tur , etiamfi intra conatum res lletent. * Qui enim volenti in-

genuae ftuprum intulerat ipfe ingenuus, nili eam ducere mallet

vxorem , 12. folidos pendebat, ibid. cap. 8. }. t. Seruus , qui

ingenuam vitiauerat , noxae parentibus dabatur, adto , vt his

liceret ei poenam quamcumque, etiam capitalem , infligere. ibid.

cap. 9. jj. I. Stuprum virgini libertinae illatum 8. folidis :

ancillae 3. folidis luebatur, ibid. cap. 11. $. I. et cap. 13. §. 1.

* Sex *nim (olidis muklibatur, qui totidem, fi di (criminalia deiecerit de

mulieri fiuc nuptae , fiuc innuptae capite , vt virgini lihidmcje crines de

manus iniecillet , quod Baiuuarii vo- capite extraxerit : lex Baiwax. ihii.

cabant borgrift (buhren-grif, ) duodecim cap. j. 4. f. quanmis haec omnia fu- fi indumenta luper genua (uflulilTet , pra ad iniuriat, quales vere funt, re* quod vocabant iiinu z run (vid. §.108.) tulerimus.

§. CLXXV. Nihil haec lex de nefanda Venere, nihil de lenocinio

llatuit, vti reliquae pleraeque omnes. At iis, qui incestv fe

polluerint , poenam fatis acrem minatur. Honertiores enim di-

uelli, fecultatefque eorum omnes in fifcum redigi; viliores in

feruitutem detrudi et feruis anciilifque fifcalibus accenferi iubef.

IBID. tit. 6. cap . t. §. 1. 2. 3. Quae poena tanto acerbior videri

debuit, quanto magis ea aliena fuit a moribus Baiuuariorum ,

ceu eodem tit. 6. cap. 3. §. 1. et 2. ipfe monuit legislator.

§. clxxvi. Similes fere funt leges Alamannorvm, quae ipfue quo-

ejue et advlteri A , et stvpra, poeua pecuniaria expiari pa~

tiebantur. Et ftuprum quidem ingenuae puellae etiam vi illa-

tum in via publica , folidis 40. nuptae Uimma duplo maiore ;

fubagitatio , qua caput vel genua denudata , 6. qua ipfae partes verendae reuelatae t2. folidis luebatur. Lex Alam. tit. j8. f.

I. 2. et 3. Ea mulfta triplo maior erat, fi quis feminae, quae

in minifterio ducis erat, hanc infignem fecilfet iniuriam. ibid.

tit. 33. §. 1. Denique fex folidis redimebatur vitium, ancillae

veftiariae vel mulieri de genecio priore ; * tribus de alio genecio oblatum. IBID. tit. 80. §. I. fequ.

* Quemadmodum ancilla veHiaria rat apud dominam : ita genecinm feri- eft ornatrix, qjae patillo honoratiore ptum dt pro gynaeceo , quod Germa- loco et veluti interioris admufioois e* ni , terte gloCtno Latino Theorifco ,

voca*

Digitized by

DE ADVLTERIO , STVPRO, ALIISQVE.CRIM.cet. 519

vocabant gntttxiunc , vel gcnex, vid. liqua gynaecea erant textrina , vbi pen- Schilter. giojjar. Ternon. pag. 354. £, diflnbuebantur ancillis aliis, quod Gynaeceum ergo prius eft, cui ma- polterius et Papias in gloffirio Lan- terlamilias intererat , et quod non nili gob. obferuauit apud Limlinbr. in lelediorcs ancillae ingrediebamur : re- glojfar. p. 1407.

§. CLXXVII.

In hoc quoque lex Alamannica fimilis efl Baiwaricae, « de quod nec nefandae Veneris, nec lenocinii, facit mentionem, incertu.' ideo fortaffis, quod ex Theophrasti monito , cuae femel aut bis fiunt , ea praeterire [oleant legijLuorcs. I. 6. D. de legib. Sed et de incestv idem plane in illa legimus , quod paullo ante ex Baiv varica attulimus, puta, quod honeuiorcs diuellcndi, eorumque bona publicanda, viliores perfonae libertate priuan- dae, et feruis fifcalibus accenfendae lint. Lex Alam. tit. «9. $• 1% et 2.

§. CLXXVIII.

Mirari quis pollet, Saxones nihil omnino lege fua de adul- Cur b tenis, nihil de ftupris, multoque minus de nefanda Venere , Saxo- inceflu et lenocinio cauiffe , * nifi quod , eum , qui filiae , aut nunl *

vxori , aut m3tri domini lluprum intuiiffet , capitis ex domini AnSlio*' arbitrio damnari iuflerit. Leg. Sax. tit. 3. §. 3. Et tamen Sal-

VIANVS de gubernat. Dei Lib. VII. p. 239. Saxones crudelitate rum"|°' efferos , fcd caflitate mirandas effe , tellatus eft. Enimuero nemo gibus hoc credo mirabitur , qui apud Saxones paratum adulteris fup- um pau- plicium , ipfifque maritis ac parentibus permillum fuille , mewi- ea. de (“*

nerit. * [ Lib. 1. i. 221. ) crtmini- ^ ' bus oc- I

* Quum vero et Angui et Wehini conftituerint, nifi quod tit. ro. §. 7. currant J vel eiusdem cum Saxonibus originis, « 6. quaedam de raptu mulierum vel eorum lalum vicini, dum adhuc in lanciumur, quae magis ad titulum de Germania degebam, eflent: facile eft vi publica et priuata, quam ad hunc ad intelligendum , cur et hi nihil , quod dc adulieriis ct liupru, perdnenf. ad haec fiagitu pertineat , legibus luis

§. CLXXVIIIL Apud Frisios femina quaelibet nobilis et ingenua fhiprum Frifio3

paffa, weregildum fuum regi, lita domino fuo foluere teneba- rum Ie* tur: qui ancillam adhuc virginem vitiauerat , folidos; qui iam femel ftupratam , tres; qui tertium vinm paflam , duos; e, ftjpri^ qui quartum vel faepius violatam . tremiflem debebat. Lex Fris.

tit. 9. $. 1 . Jequ. Sed haec omnia ad ftupra tantum pertinere

arbitramur. De adulterio nihil ibi habetur , ob eamdem , vt opi-

Leges

Lango- bardo- rum de

adulterio.

fao ELEM. IVRIS GERM. Lib. n. Tit. XXIIII.

nor , caudam , puta , quod propinquis et ibi edet facultas in

vxorem adulteram animaduertenai *.

* Eleganter hoc probat Tetardvs Sibr. Siccam a in noi. ad icg. frtj. d.

utu-a, ex legibus antiquis t rilicis , ex

quibus patet , a oculatam adulterii fe- minant detendere ac purgare debuide

tutorem : li eam purgare non potuerit , m eius arbitrto fuiife , excoriare

eam, id eft , flagris caedere, an gladio illo , quo in domum deductione

vius eflet , iugulare mallet. Addit vir doclus, in more fuiife Frifits, vt

lponlas magna pompa ad templum ,

peracblque lieris domum Iponti de- ducerent : Aduenicmi illi aliquem an-

te limen obieuife lcopas, quas fores

ingrelfura auerruncandi falcini cauda tranfierit ; alium gladium euaginaium iimeu tranliturae praetendide , Iponlae irrupturae non prius ccifurum , quam munulculo placatum. Eo vero ricta admonitam lponlam , vt fepta pudi-

citia ageret , quippe vel (copis exco- riandam 9 vel eodem gladio , quem

mftjwud , feu gladium nuptialem , vocabant, perituram, li cuiquatn viro-,

rum corporis fui vliiram praebuifet. Similia quaedam legas apud Heim- reich Nortfrif. chronie . Lib. I. tap. t.

f. If.

§. CLXXX. Superfunt ex gentibus Germanicis , quarum adhuc leges re-

cenfuimus , Langobardi , qui fatis ieuere in adulteros atque adulteras animaduertebant. Primo enim marito permittebant ,

vt deprehenfos in adulterio impune occideret. Leg. Langob.' Lib. I. tit. 32. f. 2. Deinde accufato adulterii , crimen ex hac lege aut iureiurando, aut lingulari certamine, erat diluendum, quod nili facere poflet , capitis periculum adibat, ibid. §. 3! Denique poena ordinaria in eo confidebat, vt adulter et adul-

tera marito Jaefo traderentur, ad vindictam fumendam , et fi poftea venumdati eodem fe flagitio polluerent, a fifco in feruitutem vindicarentur. * ibid. $. 7. feqte.

* Id quoque notatu non indignum efl , Langobardos er vxoribus dedifle poteltatem auculandi adulterium. Nam

1810. §. 6. legimus : £ vir cum ancilla Jua , aut cum altera muliere

adulterium feciffet , mulier ipfa ai pa-

latium , aut ad indicem , habuit proclamare. Quum vero obiter tantum hu-

ius iuris mentionem faciat Lvitfran-

dvs. Re*, non additur, quomqdo in

virum fuerit animaduertum. Ceterum a Lindenbrooio in glojjario pag. ijap. obferuatum ell , decaluari et fu/iari per vtcot vicmantet apud Langobardos quo-

que fuifle poenam adulterii ordinariam , camque in rem laudat Lib. 1.

tit. 17. f. j. Sed res ip(a docet, non ibi ob adulterium , led vim illatam ,

hanc poenam irrogari mulieribus.

§. CLXXX I,

Digitized by Google

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM. cet. yai

§. CLXXXI.

Si1 stvprvm volens parta eflet virgo ingenua ab ingenuo : & de parentes potefiatem babebatu in eam dare vindiciam , id efl , po- ftupro- terant cam abdicare et exheredem fcnbere , is vero , qui ei vi-

tium intulerat , fi eam cum parentum confenfu vxorcm duceret ,

pro culpa , id ejl , auapriph * viginti , fin alterutris non placeret conditio, 100. folidos foluere tenebatur , cuius fummae dimi-

dia fifco , dimidia munduraldo, cuius in poteftate vel tutela erat,

cedebat. Qui ancillam Langobardam vitiauerat , 20. qui. Ro- manam, 10. folidos domino debebat. Aldius denique feu feruus,

qui violauerat ingenuam , yo. folidos ei , cuius in mundio erat ,

fiendere cogebatur , nec vlla fatisfa&ione digna habebatur mu- ier, quae m feruiles amplexus tam turpiter ruirtet. Lex Lan- GOB. Lib. I. tit. Jl.fi. I. fequ.

* Eft ipfum Germanicum angriff, diuellemes , ana putant efle prn ; grtp quod vtm illatam udlumquc impu- vero culpam : minime omnium Speel- djcum (igniticat , ceu ex Wu.leaa.mi mannvs, qui ana putat fignificare fo- paraphrau cantici canticorum itmili- lam , Jingularem , innuptam , ac proin- bulque monimcmi) probauit Linden- de anagriph interpretatur comprellto- brog. in gtojjar- pag. ijfj. Vnde nem feminae innuptae. Quid vero vocabuli vim non latu perfpexifle vi- opus eft his argutiis , quum lingua detur audior gloflae veteris apud eum- noftra vocem hanc eodem fenfu reu- dem Lindenbeogivm , cui anagriph neat ? Vid. Schilt. glojfar. Tem. p. eft culpa pratfumionit : multoque mi- 41, nus Papias et Vgvtio, qui vocem

§. CLXXXII. Apud Langobardos quoque de deteflabili illo crimine , De inde quo honefte fari non licet , nihil reperio. At de INCESTV ceftu.

apud eos cautum fuerat , vt ea cognitio pertineret ad epifeopos , et , fi qui ab his corrigi fe haud paterentur , vel in eo-

dem luto poltea haererent, eorum heredia, vel allodia a fifco

regis occuparentur. Leg. Langob. Lib. II. tit. 7. fi. 9. Lib. III.

tit, J. §. IO. Qum ct fponfam defundi cognati fi quis duxif- fet vxorem , vjr et vxor amittebant facultates fuas , earumque

pars fifco, pars proximis cedebat, nulla parte liberis ex incertu natis relifta. IBID. fi. 14.

§. CLXXXIII. .

At turpi fiimus apud eos inoleuerat quaertus lenonius, adeo Deleno- vt ne maritos quidem puderet , vxoribus malam licentiam dan- cinio.

do, diceret vade et concumbe cum tali homine , vel viro cuidam .• Heineccii Elem. luris Germ. V u u veni.

pa ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.XXIIII.

veni , et fac cum muliere mea camis commixtionem. Ei fi difto

audiens fuiftet vxor, neque rem ad iudicem detuli (Tet , ipfa ca-

pitis damnabatur, maritus vero cogebatur pretium vxoris per-

loluere paren ibus et cognatis , perinde, ac fi ab eo fuiftet oeci fa. Bona adulterae, fi liberos non haberet, ad cognatos re-

uertebantur , iifdemque tradebatur adulter, qui confentiente ma-

rito cum muliere rem habuerat. Si vxor pudica virum , tanti

probri auftorem , accufallet , ille tamquam corruptor jo. folidis

mul&abatur. Leg. Langob. Lib.l.tit. 52. }. 6. ('Conf. i. 172.*) §. CLXXX1III.

Quid ius Haec de antiquiorum Germanorum iure ac moribus circa

Sax. de adulteria aliaque delifta , quae apud Romanos lex lulia vindi-

his cri- cauit , di&a fufficiant. Iam vt ad infequentia tempora progredia- mimbus mur>in ,vre Saxonico nihil admodum occurrit de advlte-

lanxent. rIO) njf( qUOd in iVR. Prov. Lib. II. art. ij. legimus: Die in ehbrecherey begriffen vverden , den foll man allen die bHupter

abfchlagen. Quem quidem locum vane interpretantur doftores Saxonici. Consvlt. Sax. part. Ull.tit. l.qttaejl. 2. n. 14. Coler.

part. I. decif. pag. 487. Sed manifeftutn eft , eum de femina aeque

ac de mare , tn adulterio deprehenfis , agere *»

* De poena eorum , quos cautius in dit aeht gejgrothen [mi. Vnd dies mercatos nemo deprehendit , filet ius lezt gefehkhs zuseyerley tsi.ifi. Etlicht

Saxomcum. Glossa tamen ad Lib. 1. w erden von dem ruhser f 'riedlos ver- or, it. recenlens plures infamia no- sheilet, veruejiei , vnd getehses , ais die

latorum clailcs , de tertia ita loquitur: ehebrecher. Itaque poena adulterorum

Die dritten jind , wcleht [riedlos , oder ordinalia luit proicnpiio.

}. CLXXXV.

Quid ius ' E^em eft difpofitio ivris prov. Svevici cap. 114. §. to. Sueui- Quamuis enim ibi in Meichsneriana editione generatim lega-

cum ? tur: Die mit vbelthun begrijfen vverden , den foll man allen das

haupt abfcblagen : in Bergeriana tamen pag. 201. diferte eft:

Die mit vberbiir begriffen vverdent ; eaque verba praefert etiam

editio SchaNnaTI pag. 2f$. et Schilteri cap. 166. §. 28.

pag. 101. Die mit ir in vberbure begrifen vverdent. Vberhvr

autem eft noftrum oberhubrerey vel adulterium , idque vocabulum non intellexiffe videtur Meichsnervs. Ceterum in eo

plenius eft Saxonico ius Alamannicum , quod et conui&os adul-

terii , quamuis non deprebenfos , capitis elfe damnatos , obferuat. * cap. 148. f, 27. * Verba

Digiti2ed by Google

% -

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM. cet. J23 * Verba huius capitis ita (e habent: ca compilentur e* fcriptura Iaera ,

Oh ein mana bty eiaes nuuiaes wri b quemadmodum et rubrica , et ipla ver- liegi, der ebrccher vnd die ebrechcrm ba initialia : D-eJe vrorte fpraeh Coti ( in Bvxg. p. ni. defilb t berhurcr Jelbcr viieder Muyfen auff dutt heiligtH vnd dev vbcrhurdrin ) fini beyde famt berg Situi : fulpicor Cme, vnumquem- det todtts Jchuldtg. Ob fie fiir das que fere codici ibo plura huiulhiodi vreUlieh gerieht kommi , fo foll man ihn capita adicriplilTe ex ipla lege Molii-

das hanpt abfdtLagen. Qui quidem Io- ca, atque indo ede, quod caput hoc cus etiam in editione Golbastina in quibufdam editionibus litis proli- eap. 49. et in codice Fefchiano habe- xum , in aliis multo breuius fit , in tur apud Schilt. thefaur. antiqu. Teus, quibuldam vero plane defideretur. Ita-

Tom. 11, p. *}4. non autem in Kraf- que nec probari hoc teflimonio polle tiamo , quem ipla Schiltcrs editio arbitror , adulterium iure Alamannico

exprelfit, nec in Schankatiano , in capitale fuifle, nili in ipfo crimine dc- quo illud caput plane defideratur. prehenfi fuerint rei.

Quare quum toto illo capite varia lo-

/. CLXXXVI. Notatu quoque dignum eft, eo iure ab adulterii crimine ab- Caupo-

folui feminam, quae quaertum cauponanum exercet. Ita enim nis vxor

fe liabet ivr. prov. Svev. Caput 376. Vnd ijl , dufs em leydgeb " ancil'

feil hat ejfen vnd trincken , vnd hat ein kaujfifrau , vnd ein dirue , J juj," die fein tnagd id , vnd heljfen ibm J, ein dsng bejehcn , die msejjen ex^co mit den leuten mebr zu fchajfen haben , danti under e frauen. Da- iurc a

uon iji das gefeizt , ijl es , dafs fie vneblitb ftinden , ( Bfrge-

RIana editio pag. 374. vverdent fy getzigen vberbur ) oder ver den

daran bcgriffen , man foll iiber fie nicht richten , ais 'uber ander frauen, man foll fie aucb nicbt bffentlicb riigen , noch ofentlicb

biifsen , ihn foll ibr pfarrberr beimlicb bufs geben. *

* Ex hoc quoque capite , quod in profeffiones mulierculas immunes a le- Schannati editione , capite aat. in gum Icucntate placitarent : ) led quia

Schilt. cop. 3J9. habetur, latis iniure Kornano in matresfamilias , non telligitur, ineptum iuris Romani com- in pertonas viles, et ancillas liuprum pilatorem egule fpeculi huius artifi- committebatur. Hinc eos , qui cum cem. Delcriptum enim etl hoc caput ilta rem habuerant, ablbluendos pu~ ex I. a 9. C. ad L. Iui. de aduit. led tat Conltanunus , pro vilitate eius ,

male deferiptum. Ibi enim dilhngui- quae in reatum deducitur: et ipfas mu- cur inter dominam et feruilis condi- lierculas damnandas negat , quod ab bonis miniflram. Illa non erat a vm- his pudicitiae ratio requiratur , quae iuris

cuits 'turis excepta : haec immunis a m- nextiut detinentur, et matristamilias diciaria feuerttate et fiupri et adulterii nomen obtinent : non a quacftuariis

prcteftabatur : non quod frequentior mancipiis , quae vitae vilitat digna lectam viris confuetudo in caupona eos gum objeruottone non credtdtt. Haec

ex cularet , quam ineptam rabonem quam male conueniant moribus Ger-

reddit (peculator .- ( ita enim et aliae manorum , facile vnulqu ilque intelli- V U u » git ,

Digitized by Google

/

luris Lu- beccnlis

difpofitio de a- d ulterio.

De ftupro quid linxerit

ius Sue- ilicum f

524 ELEM. IVR. G E R M. Lib. II. Tit. XXIIII.

git , eoque minus excufandus efl fpe- eap. 4.'«. 11. et Lib. II. cap. 8. v. 1 1 culator, qui ius illud ad liberas etiam et 51. Hinc hihaiu pro caupona, Iit-

feminas inepte protulit, quas vocat gtbe , qui vinum vendit , adeoque ab~

die leyigtb. Lyi enim veteribus erat furda eft in editione Schamnati ru-

vinum vel fietra. XtTFRID. Lib. I. brica vati den Itibgtxuinne.

f. CLXXXVII. Mitius cum adulteris agit ivs Lvbbcense Part. 1111. tit.

6. art. 2. quod primum peccantes adulteros 60. marcis , vel 20. imperialibus mulftat , vel fi foluendo non fint , eos numellis coerceri iubet , iterum delinquentes numellis abfcille , et non

concefla redimendi facultate , punit , nifi rei vrbe excedere ma-

lint : tertia vice in eos numellis et relegatione animaduertit.

Qui caelebs cum alterius vxore rem habuit , prima vice carcere et quatuordecim dierum ieiunio , altera numellis , 60. marcis redimendis, tertia numellis et relegatione punitur.

§. CLXXXVIII. De sTVPRO etiam, quod fere praeteruehitur Ivs Saxoni-

cvm, paullo accuratius agit SvevIcvm cap. 29: Vnd ifl , daft

ein tnann bry einer iungfrauen ligt , die da nicht binge/chvvorn ,

( Berg. p. 229. devv nicht hingeben iji , ) es fey vviedcr ibren

vvillen , oder nicht , vnd er fiir gericht kommt , der bey ibr ge- fchlaffcn hdt , der foll ihretn vater hundert rnarck Jilbers geben vnd foll die jungjrau zu rechter ehe baben , dievveil fie lebet. Si

fponfa ftuprata efiet non inuita , nec aliorum opem implorans , tum ea , tum ftuprator , lapidibus obruebantur : ( vian foll fie

Icyde fahen , vnd foll fie fur den richter fubren , da foll man ibn ertheilen , dafs man fie aut der jladt ftihre , vnd fie mit Jleinen verronen ob einander , ) fin in locis defertis , vel vbi hominum

fidem quiritando implorare non poterat , comprefla efiet , capitis damnabatur ftuprator j et vim palla virgo , quae reliftere viro

non potuifle praefumebatur , ahfoluebatur. jbid. f. 27. Sed

haec quoque non in omnibus editionibus leguntur *.

* Haec quoque omnia compilator tem ante nuptias e(Te delibatam , con- defcripSt ex-lege Mofaica £*od. XXII. tendit, dc ollcndendis lignis virgini» 16. Dem. XXII. XJ. CI fequ. adeoque tatis, ct poena denique lapidationis merito dubites , an talia vmquam ex- traduntur. Nam ct hic Ipccuiator le- cmpLa facla fint a Sueuis. Multo 111 a- gem MoUicam D.m. XXII. 1 3 . fequ. gis dubito , genuinum efle ius Ger- rei» expreflit. yuis credat , tna- manicum , quod eodem tupiu 148. v . iote» uollros ieg.but M lorcnfibus x6, de iponfb , qui Iponiae virginiu- vmquam locum concdfiiTe in republica

Digitized by Go

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM. cet. yay

ca (ua ? Eodem ergo confilio hacc fcripfit, in Platonica tantum, id eft, compilationi litae inleruiHe videtur nulla duitate locum habituras. Ipeculator , quo Plato olim leges

§. CLXXXVIIII. Apud Lvbecenses quoque ftupratorem rei vxorem ducere Q ■ .

flupratam , vel eam dotare oportet. Praeterea mulftam debet Lubc-

magiftratui , quam fi foluere non polltt , carcere et ieiuniis ( bey cenfe ?

vvajfer vnd brod ) punitur. Eadem poena manet ftupratorem , in eodem luto iterum haerentem , nili quod ei poenam carceris mulfta redimere non licet. T ertium delinquens in perpetuum

relegatur.- ivs Lvbec. Lib. Illi. tit. y. art. i. eademque poena decernitur aduerfus feminam, quae iterum ac tertium fe vitia-

ri palla e It. 1B1D. art. 3. Quin paullo durius caftigatur vidua. art. 4.

§. CLXXXX. De nefanda Venebe nec ius Saxonicum , nec Sueuicum , Quid

quidquam fanxit , nili quod polterius eodem capite 148. quo Sueui-

multa ex lege Mofaica decerplit , §. 21. et hoc addidit: Deraim de geliifi mit dem viebe hat , den foll man rodi en. Quae quidem de- lurata funt ex Exod. XXII. 19. nec in omnibus editionibus hu- e( ius fpcculi reperiuntur. Nec mra Lubecenlium hoc crimen per- ce|[u fequuntur. De incestv plura habet specvlator Svevvs cap. finxerit ?

370. $. 4. fe<{it. Sed praeter feparationem nihil poenae Itatui animaduertimus in humfmodi perfonas. Additur tantum : Si*

miijfen aber ftarck bitjfeit die funde. Quod de difciplma ecclefiaflica matiifeilo efl intelligendum.

$. CLXXXXI. Supereft lenocinivm. De eo quoque filet ivs Saxonicvm. De leno-

At glossa ad Lib. II. art. 13. vbi gladio percuti iubentur cinio

deprehenli in adulterio , haec addit de lenocinio : Hic foltu auch pofiiio

vvitfen von dentn , fo ihre vveiber vermietben , vna diefelben 'ur** Sax.

andern verkuppeln , vnd die armen frauen damit betrtigen , ob fie et I'ut>e~ das klagen vallen : man richtet uber fie , ais Uber diefe alhier. Nec CCM in Ivre pft' >v. Svtvico, quidquam, quod huc facere videa-

tur, ego reperio. Ivre denique Lvbecensi Lib. IlJl.tit. y. art.

y. meretriculae primum deprehenfae relegantur, iterum reae in numellis lufligaiae vrbe eliciuntur, qui cum iis rem habuerunt ,

extra ordinem puniuntur: lenones denique, lenae, et quorumcumque ope et confilio flagitia haec admiiia funt , eamdem poenam,

ac iplac impudicae mulierculae, fubeunt. ibid. art. 6. * V u u j.

* Sed

j

%

526 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXIIII.

4

* Sed ad plerolque hos articulos lVRis LvntctNSis, inprimis ad art.

a. p. 800. monet interpres dodliili- mus, Dav. Me vivi, maiore hodie leueritate in huiulmodi crimina ani-

maduertere ciuita.es, in quibus alioquin iure Lubcccnli viuitur. Hinc et ai hunc articulum M . 4. feqtt. obieruat, aliquando plenius puniri , quin

capitali fupplicio dignum iudicari lenocinium, Ii parentes filias , mariti

vxores prollituant , dummodo id quae* Itus et lucri cauda fecerint, (juod

nemo mirabitur , qui cogitauerit , pro- uincus ciuttatibulque Germaniae tan-

tum non omnibus pro norma cile Carolikam Nimksin.

§. CLXXXXII. Axioma- Quum ergo tara dilfimiles ellent gentium Germanicarum

ta de ad- mores in criminibus his perfequendis : non mirum eft J. Caro-

ulterio, Ium V. adulterium vindicari voluiile ex praefcripto iuris Ro- v mani, ita enim fe habet fandio articulo 120. So ein ehemunn

einen undem, vmb des ehebruchs vvillen, den er mit Jeinem ebe-

vveib verbrucht bat , peinlich bekluget , vnd des iibervvindet , der-

felbig ehebrecher famt der ehebrecherin follen nuch fug vn/er vor-

fahren, vnd vn/er kayferlichen rechten , ge/lrujft t iverden. * At paflim tamen Ii. vigere mores veteres patrios , et III. multa

praeterea relinqui arbitrio coniugis innocentis , quippe cui per- multae leges veteres Germ. adulteros v eluti addixerant. ( $.153.

156. 173. 177. 178. * et 179. )

* Mirum eft , imperatorem ordi- nelque imperii hic tam ambigue lo-

qui , quum rem multo clarius exped- ierint cum primae huius conllitutio-

nis delineationes , quas barbare pro- iccla vocant apud Kkess. in com-

mem, p. 11). tum conftitutio Bambcr- genlis apud Lvoov. ue Commem, p.

IfJ. nempe in duplicato adulterum

capite pleclendum , adulteram culto- diae perpetuae dTe includendam , (Jit

folle zu ewiger bujs vnd firajf ver-

fp rret vnd gehaittn iverden. ) Quibus tine verbis poena I. |i. §• '■ G ai leg. lui. de adult. et Nou. CXXXUII.

cap. 10. exprimitur. Ibidem maritus, qui cum innupta concubuitpnfamia notatur.

et pro conditione perlonae careere, numellis, iuftigatione iubetur coerceri.

Quae omnia omilTa funt in conftitutione criminali , ideo procul dubio ,

quod illa iuris Romani leucriias pleraque ordinibus dilpliceret , iique luae

prouinciae mores iuri peregrino prae-

ferrent. Vti ergo placuit verbis quodammodo ambiguis. Verba enim

nuch fag vnfer vorfahren aeque de Ger- manis , ac Romanis legislatoribus ,

poiiunt explicari , ac proinde non mirum eft , eam conllitutionem nihil

obftidlle principibus atque ordinibus

imperii , quo minus luas finguli lal- tini plerique leges morcfque patrios retinerent. ,

§. CLXXXXIII. et reli- Deinde ex comparatione legum Germanicarum difeimus ,

qui* de- IUI. ̂ nefanda Venere nihil paene fanxiffe maiores noftros, UCU> ( , * /»

carni*. n,“

r

' J Digitized by Gooole

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM. cet. j 27

nili quod ex ipfo facro codice, defumtifque inde conciliorum

decretis depromferant , idemque paene V. dicendum efie de in-

cellu. VI. Stuprufn plerafque originis Germanicae gentes carcere, vel mulda pecuniaria, puniuilTe , adado limul (lupratore ,

vt aut duceret ftupratam , aut dotaret. Denique VII. lenoci-

nium eas extra ordinem coercuiffe , et VIII. ne meretricum quidem turpitudinem extra legum ciuilium poenam habuiffe.

$. CLXXXXII1I.

Quum itaque ius Romanum pro norma efle voluerit legis- Qa0m9- lator in coercendo adulterio: ( §. 191. t. ) rede inde college-do iure runt dodores, ( 1. iis locis , vbi iura prouincialia ct (latutacommu-

nihil lingulare habent , adulterum , qui alienam vxorem corru- nl F1*" pit , glaaio percutiendum, /.3 t. §. l. t. ad leg. Iui. de adult. (2. t adulteram , quia inclufio in monafterium ab vfu receflerit , * fuftibus caedendam ac relegandam. Heig. Part. II. quaefl. 29. nam. 72. Carpz. prax. crim, Part. II. quaefl. Jj. ( 3. Maritum ,

qui innuptam vitiauit , poenam flupri fuftinere ex principiis iuris Romani , quamuis ( plerumque illum fuftigatum perpe-

tuo ; ( 5. hanc ad tempus carcere vel relegatione puniendam cenfeant iuris criminalis interpretes. Clas. ad conjl. crim. art .

120. p. 379- Denique ( 6. caelibem , qui alterius vxorem violauit , capite pledendum , ( 7. adulteram fullibus caedendam effe. Beier. et Lvdov. ad art. 120.

* Ia Sabaudia hanc poenam ad- genheit ei net ieden vermogent vnd flan~ huc obtinere , autlor e II Ant. Fa- det in ftin felbi ha «// , fchlojt , odtr BER in Codice luo Lib. /////. tit. 7. einem andern gtbuhrlichen art , die ver.

dej. 1. Sed et 1 vre Bavarico 00- breekerin gannlich tu vermauren , vnd

bilibus permittitur , vxores tertium in folch-r fangnuft bit in ihren tod ver- moechatas perpetua cultodia coercere: tvohrt tu halien. Confla, de adult. et folle ihren ehevogten , doth mu vor- I 6]f. apud KhraiSER . mfiu. iur. Rom. wiflen det landeifarflen , ader dtro re - Bauar. {• JS4.

gimcnt.r , tugelajpn fejn , nach gtle-

§. CLXXXXV.

At quum non impediat haec fandio Carolina , quo minus Quomo- pallim adhuc vigeant leges et mores patrii : (f. 191. 2.) facile do apud

reddideris rationem , ( 8. cur in quibufdam prouinciis mitius Bauaros i .

agatur cum adulteris. ( 9. Cur Bavari adulteros et adulteras vilioris conditionis prima vice carcere et mulda pecuniaria , vel, fi foluendo non lint, difciplina eccleliaftica, (das fit bey necbfilgelege-

ner

!

*

-d

t t

*

Digitized by Google

ya8 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.XXIIII.

ner pfarrkirchen in eifen fur die kircbthtir , oder in den brecher, drey

fonntag nacb emunder mit einer kerzen , doch ohn entblojfung der armen vnd obne rutben , vel , fi duplicatum fit adulterium , mit

entblofuen armen vnd darinn habende n rutben gefleliet trerden. )

, ( io. altera vice relegatione perpetua, ( n. tertia iudicio criminali et poena arbitraria coerceant , ( 12. nobiles vero prima

vide in feruitia militaria quinque mendum , ( mit vier pferden ftinff monatb trieder den erbfeind , oder im fati zutragender Lut- desnoth auf feine vnkojlen zu dienen ) condemnent , ( 1 3. fecun-

da honoribus, officiis, infignjbus nobilitatis priuent, ( 14. tertia demum criminali iudicio arbitrarie damnent. Ivs prov. Ba-

VAB. Lib. V. tit. 9. p. 704.

§* CLXXXXVI.

Quomo- Ex eadem ratione ( IJ. in Avstria adulterium, quodan- do in tea mul&a pecuniaria luebatur, Walth. confu. Auftr. p. 124. ex

Auliria ? iure nouiffimo , fi duplicatum fit , in vilioribus perfonis prima

vice virgidemia et relegatione, in nobilibus carcere tempora- rio , ( mit dem thurn mit vvajfer vnd brod ) et mulfla infuper ;

( 1 6. iteratum etiam a caelibe et nupta in vilioribus gladio , in nobilibus acriore, quam antea, poena, ( mit noch fchdrjfer

“ Jiraff, oder aucb gar nacb den vmbjtanden des verbrecbens mit dem todt , nacb vernunftiger ermejfung der obrigkeit,) dignum judicatur : ( 17. mariti vero concubitus cum innupta prima vice multta , ( hochftens mit 32. gulden ) fecunda carcere vel operis

publicis , tertia fuftigatione luitur. * Landger. ordn. art.

76. §. 8. * Addit augufliffimus legislator ; abruperit, adeoque vix adulterae no-

ieJoch dafs dift ortt die ledige weibes raen illa mercatur : leuius omnino

perfon in der beflraffung etvvas leickter punienda viia fuit , non quidem , vt gehalien werdr. Quum enim nulla hic alio poenae genere pledatur , led vt

fa&a fit tofi violatio , et fidem quo- poenae illae , pecuniaria , carcefis vel que , quam coniux coniugi debet , non operarum publicarum, et virgidemiae miiera illa muliercula, led lluprator, parumper mitigentur.

f. CLXXXXVII.

Et comi- Sedet (18. in Tirolensi comitatu mitius agitur cum adul-

tatu Tiro- teris , quandoquidem illi fine diferimine perfonarum prima et

letifi, du- fecunda vice carcere cum ieiunio , ( bey vvajjer vnd brod ) ter-

temb. Uet l‘a exGl'° puniuntur. Ivs Tirol. Lib. VUI. tit. 40. Alt mul- epiicopa- tura ( ab hoc iure diferepat W vrtembergicvm , quod tit.

94. Digitized by Google

DE ADVLTERIO, STVPRO , ALIISQVE CRTM. cet.

94. primum adulterium carcere et infamia; alterum numellis et tuWurtz-

relegatione ; tertium gladio puniri lubct , quamuis poflea no- burgico uella Ludouici Ducis conftitutio anni ij86. fecundum adulte-

rium vitore gladio perfequatur. Hakprbcht Refponf. 64- De- nique ( 20. et in epilcopatu Wvbzbvrgico adulterium primum , fcd duplicatum , tu ligatione et relegatione perpetua; iteratum poena capitali ; timplex mul£la vel operis publicis trimcllri- bus expiatur. B. Hgffm. dtjJ. de dijfenfu iur. in poena aduh. CAp-

S • >• 7- f. CLXXXXVIII.

Similes et alibi conftitutiones reperias. Nam (21. 1VRE Necnoa

Dithmarsico *rt. 128. primum adulterium 60. marcis; itera- 10

tum fudigatioue et relegatione coercetur. (22. ivre Badensi * ’ PaH. Vll. tit. 29. primum moechatus carcere menftruo , bey ua<ien6-

vvajfer vnd brod , et mulfta 14. flor, et 18. cruciger. Nec non bu>, dul- infamia et priuatione dignitatum ; iterum numellis et perpetua tacibus

relegatione ; tertium gladio punitur. ( 23. Leniflimae vero in tmperia- hoc coercendo flagitio plerumque funt duitates liberae atque llljus ' imperiales , quae raro admodum gladio animaduertunt in adul-

teros. * Kress. commem. Ad conflit, crim. pag. 311.

* Saltim prima vice raro , aut num- densis, de qua C*vi. iit commem, ad

quam poenam capitalem irrogant a- flmuta Mm.i. p. mi». Ivterboccbnsis, dulteris. Lvbecensivm ius iam plu- et Bvrcen. de quibut Bebger.; in

ribus fupra delcripfitnus. Similis fere tleflu crunin. p. 1 j o. et lupplem. part. 1 .

elt poena , quam adulterii infligunt obf. 38. Pleraque hic debemus dili- AvuvsTani , Argentoratensu , gcntiae B. Hoekmanni in differt, de

Mvlhvsini , Bbbmenses, Eslingen- diffenfu iur. in pun. tduh. crim. eap.f.

se s > Hambvroensis , immo et ciui- §. 8.

tates quaedam municipales, veluti Min-

$. cLxxxxvmr.

Enimuero vti lenioribus efle licuit ordinibus imperii, quam Capitale

iuris Romani conditoribus : ita nec quidquam iis obflitit , quo adulte- rrimus nonnulli maiore feueritate adulteria coercerent. Hinc r'um. ln

(24. ivre prov. Palat. Part. V. tit. 30. tam caelebs, quam

maritus, in adulterio cum alterius vxore deprehenfus, vel eius mi’a criminis conuiflus , capitis damnatur , vel gladio percutiendus , Marchia, vel in aqua fuflocandus. (25. Eidem poenae gladii locus e(l in ducatu

adulterio duplicato in Bohemia. Vid. Wkingart. /a/c. diuerf.Ma gd. et

iur. Lib. I. part. 3. p. 273. nec non (2 6. in Marchia: Brvn- a^bl* Hcincccii Elem. luris Qcrm . X x x NEM.

yjo ELEM. IV R. GERM. Lib.II. Tit. XXIIII.

nem. proceff. crim. cap. 9. n. 30. quum contra fimplex ibi arbitrarie puniatur. Schepl. confl. Marcb. Part. I. tit. 1. Id quod etiam

( 27. obtinet in ducatu MaGdebvrgico , nifi quod ibi et cae- fibis concubitus cum nupta . capitalis eft , ORD. pol. Magdkb. cap. 69. §. 3. nec non ( 28. in ducatu Brvnsvicensi ord. pol. Brvnsv. cap. 6. f. 2. et ( 29. terris Anhaltinis , vbi et caelebs, alienum torum perfultans, eadem gladii poena adficitur, ord. proc. Anh. tit. 41. cui ( 30. per omnia fimilis eft con-

ftitutio ivR. NassovICI Part.I. n.-j 5. et (31. Solmensis Part.

11. * * Sum et quaedam poenae adulterii

admodum lingulares , et vno alreroue tantum loco receptae , velud , quam

lupra apud Bavaros vidimus. Talis euam eft Avgvstae Yindelicorvm ,

vbi adulter non modo primi vice car-

ceri mancipatur per quatuor hebdomadas , ntmltch zum vvenigflen acht

tage mit dem Uib , vi/er ater die andern drey vvochcn mi 1 dem geU biijfcn

vni ahlcgtn wiil , das mag er fur ei-

nen yeien tag mit drey guiden tkm : ord. pol. Avg. ana. 1 57J. verum

etiam nomen eius inlcribitur in li-

brum, quem vocant das Uaue buck. Kriss. Commem, ai eonjl. crim. p.J 11.

qui ibidem etiam obleruat , Vlmak

adulteros aliquamdiu palci certo pul- mento, mit hatertrey. Notabilis eft

poena, quam nobilibus Meklekbvr- gicis minatur ord. pol. MulchI.

anni IJ7*. vom todfchlog vni ehe- bruch p. 16. puta , vt feudo priueturr at eam poenam ab vfu receflille , ob- leruautt Tarnov. de feud. ,Mcgalop.

eap. 1. feCl. 1. §. 14. p. 150.

f. cc. Seuerif- Sed nefcio, an vfquam terrarum acriora legum vincula fint,

fimae le- quam in Holsatiae parte et Saxonia. Quemadmodum enim ges Hol- ( j2. in traftu Eyderstadensi Ioannes Adolphus , Dux, anno

Saxoni I^°7- omne adulterium, liue fimplex, fiue duplicatum , capitale

n e (Te iufltC. Heimr. Nortfrif. chronie. Lib. III. cap. 7. pag. 272. ita ( 33. non multo mitiores funt leges eleftorales Saxonicae, quae et in duplicato adulterio et in limplice , vbi caelebs cura nupta concubuit, vtrumque g'adio feriri iubent , nec parcunt vitae mariti , innuptam ftuprantis , hanc fuftigatione duntaxat pu-

nientes. * Part. IUI. Const. Avg. 19.

# Eamdem poenam et in reliquae exira ele. loratum Saxoniae parte in adulteros flatuit B. Ernestvs Ptvt

in ORO. prov. Part, II. cap. 4. ttu 10.

quamuis alibi adulteram , fiue cum marito alterius , fiue cum caelibe con-

cubuerit, virgis tantum caedi velint.

Rickt. decif. 88. n. K8. Certe fi le-

gibus ex animis hominum euelli pol-

let libido , nufqu tm terrarum , quam * ibi , caftius viucretur , et iam pri-

dem mos et lex nuculofum edomuifict nefas.

§. CCI.

Digitized by Google

DE ADVLTERIO, STVPRO, ALIISQVE CRIM.cet jji

f. CCI.

Tam variae funt in Germania adulterii poenae, quamuis(^<j. Cur ex- vel ideo rariora eorum exflent exempla , quod crimen illud rm- empl*

miifione feminis perfedum efle, de eoque iudici conflare de- |’oru|m beat, ob verba CONsT. cbim. art. 120. den er mit fanem eke- treibe verbracht hat. Accedit ( 3J. quod et plures aliae funt rar,ora f

caullae, ob quas poena ordinaria ceflat , veluti li coniux adulter ab altero defertus iit : ii adultera iit mulier quaeftuaria : ii morbus

diuturnus coniugem impediuerit , quo minus coniugis officio in

toro fungeretur : ii alterutrius rei confeflio deficiat : ii coniux, qui adulterium accufat , tpfe in eodem luto haereat; immo et

fi innocens coniux poenam alterius deprecetur, de qua deprecatione paullo poft erit dicendi locus. Vid. Kress. ibid. 9. 4.

p.Jil.fequ.

§. CC1I.

Nimirum quum maiores noflri multa hic relinquerent arbitrio Poenam

coniugis innocentis, quippe cui adulteri fere addicebantur .• ( ordina-

173. * ) non mirum eft, ( 36. vbique fere inualuifle confuetudinem, m,‘ vt in deprecatione coniugis innocentis ad mitigandam poenam alte- coni„gi, rius aliquid momenti pofitum efle , eaque ( 37. non modo con- innoceo- iugi , fed et focio delifti , prodefle credatur , Carpz. auacjl. ds depre-

jy. n. 122. quamuis diflentiat Brvnnem. procejf. inquif. cap. »‘0- 9. n. 6. Ex eodem patet ( 38. cur , fi a legibus Saxonicis difcefleris , nihil interfit , flue duplicatum fit adulterium , flue fimplex : Kress. ibid. modo ( 39. innocens , et vxor quidem Sa-

xonica , confentiente curatore , deprecetur , feque alteri gratiam facere delifti , nec matrimonii folutionem cupere , profi-

teatur , et ( 40. decreta adultero relegatione , relegatum co- mitari conftituerit. * Cuius iuris originem illi mihi non fatis

inteliigere videntur , qui id in honorem matrimonii fieri flatuunt.

♦ Non decernitur , coniugem innocentem fimul efle relegandum, quod

fanc miquitfimum cflet : led eum co-

mitari relegatum teneri , dttfi derehe-

guu 'ihm mit wtjenllither woknung im folgtn fckuldig. Quum enim gra- dam delicti coniugi adultero fecerit

innocens: redintegratura intercos eft matrimonium , quumque inter officia

coniugum fit indiuidua vitae confue- mdo,- facere non potefi, quin relega-

tum tamquam coniux comitetuf innocens. Vid. Kkess. ibitLp. 311.

X x x 2

f.CCIII.

532 ELEM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit.XXIIII.

f. CCIII.

Vindi iSa Ex eadem ratione ( 41. eo facilius Germani coniugi in-

priuaia nocenti dederunt facultatem vindicandi illatam fibi iniuriam , »n per- torumque nefarie violatum: et hinc ( 42. Constit. crim. art.

milii iyo. inter homicidia, quae impune fiunt, refert caedem adul-

coniugi terj ( Jn adulterio a marito vel patre deprehenfi , da einer ie-

lnno_? mand vm vakeu rcber vverk vvillen , die cr mit feinem ehcvveib oder cenu ' tocbter tibet , erfchlapt. Ex iis enim , quae fupra ex legibus

Germanorum attulimus, fatis confiare arbitramur, non tum primum id ius in Germaniam inueftum efie a Carolo V. fed iam

inde ab antiquiflimis vfque temporibus ibi viguifle. *

* Quamuis enim Carolus V. hac

licentia pairi tantum et marito data, ius

Romanum pro norma habuifle videatur, (quum leges Germanicae vxori

etiam laefae feminam cum marito con- cumbentem addicerent ito. Wtsio.

Lib. III. tu. 4. 0. 9.) non tamen reli-

qua , quae ius Romanum exigit, incul- cauit , e. g. vt pater fimul occidat fi-

liam : vt marito ea vindiila permittatur, fi vililSraae conditionis hominem , vel

honeftiorem , tribus conteftationibus

monitum , occiderit : vt id non nili domi liiae liceat. I. ao. fcqu. I. )i. D.

od leg. lul.deaduh. Quare merito dubites , an hic omnia ad viuum fitrele-

carura criminalis Germanorum iurilpru-

demia , quamuis non defint omnino» qui cum GvoruNO aliilque patribus et maritis adimendam «ultiment hanc

occidendi licendam.

f. ccmr.

Poena Quum porro de cTimine nefandae Veneris nihil paene , ni-

nefan- fi quod ex facro codice , vel depromtis inde conciliorum ca-

dat Ve- nonibus , defumtum fit, in legibus Germanorum reperiamus :

neris. ( §. 190.) eo procliuius (43. fuit Carolo V. indiftinfte poenam

viuicomburii minari omnibus, qui contra naturam vel gene-

ris fui, vel fexus , flagitium feciflent, quum eodem genere fup- -

plicii ipfe Deus Sodomitas ohm perdiderit. Const. crim. art.

ji 6. At, (44- quod ad vfum' forenfem attinet , hodie eos

tantum , qui contra naturam generis peccarunt viuos com-

buri , pecudemque fimul occidi : contra ( 45. fexu abufos gla-

dio percuti , inter omnes omnino legum criminalium interpretes confiat •• ClaseN. ad d. art. 116. Krfss. ibid. p. 292.

fequ. qui ( 4 6. et reliqua impudicitiae nefandae crimina extra,

ordirfcm puniri, ammaduertunt. Katss. et Bever. ibid.

f. ccv.

Digitized by Google

DE ADVLTERIO , STVPRO , ALIISQVE CRIM. cefc yjj

$. ccv. Quuraque idem paene deinceftu dicendum fit; ( §. xoj. c.) Ncc non

( 47. hic quoque mores veteres non aboleuit Carolus V. led inceftu5‘ difi-rte fanxit, ertic. 117. -5V> riner vnkeufcbbeit mit femer Jlief- tochter , mit feines fohnes ebevveib , oder mit feiner ftiejfmuttcr treibt , infolchen, vnd nocb nabern fipfchafften , foll die Jiratf ,

vvie davon in vnrerer vorfahren vnd vnftm kayferlicben gefchrie- benen recbten gefetu , gebraucht , vnd derbalb bey den recbts- verfiandigen raihs gepflogen vverden. At quia paullo obfcurior eft haec difpofitio : (48^ moribus inualuit , vt incertus, contra ius

naturae cum adfcendentibus vel defeendentibus admifTus , gladio ;

(49. contra ius diuinum pnfitiuum l.eu. 18 .et 20. furtigationej * ( yo. contra ius humanum mitiore poena , pro ratione , puniatur Beybr. ad confl. crim. an. 117. $. 4. Kress. ibid.

$. 2. quamuis ( yi. et hic delinquentium aetas, ftupor, ignorantia , aliaeque circumftantiae poenam iure meritoque mitigent.

Kbess. ibid. f. 3.

* Si quando incertus cum adulterio coniunlius eft , ei leges moresque pa-

trii capitale ede iubent adulterium : id

fupplicium tanio magis ab inceftuoGs (umendum etle , nemo dubitauerit. Ce-

terum quum nihil fere definiat criminalis Caroii V. fanftio : non mirum eft,

mundum hic ragi opinionibus , pleraque a doftoribus celebrioribus tradita

fere pro lege e(Te , e. g. quod hic locus non Iit precibus innocentis coniugis : Mruvs add. ad Barri cumm. ibid. §.

7. itemque , quod crimen hoc non

quinquennii, fed vicennii, praelcriptio- ne exftinguatur. Carpi. Part. III.

quarfl. 141. Kstss. ibid. §. 3. no r.

* I-

/. CCVI.

Ex fexto axiomate ( §. «93. ) intelligitur , ( y2. cur et £t ft„pri. hodie rtuprum carcere aliquot hebdomadum vel mulfta , quam

vocant die hithren-briicbe , expietur, et (yj. rtupratori praeter-

ea iniungatur , vt aut vxorem ducat ftupratam , aut pro facultatibus patris cius dotet . quin ( £4. compreflam fponfam , vel

iniefta fpe matrimonii pelleftam , abfeirte ducere teneatur , et

priore cafu ( yy. vfque ad pubertatem, (vel fo Unge , bis es

fein brod feibjl ervverben kan , ) infanti alimenta praedare de-

beat. Additur plerisque locis ( y 6. poenitentia publica, diekir- tben-bufse , quam tamen cenfuram ecdefiafticam poenam vocan-

dam effe negant. Brvnnem. iur. ecclef. Lib. 11. cap. 19. £. Zl-M*

X x X 3

§. ccvir.

53* ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXV.

§. CCVN. Iiemque Non multum quoque a maiorum moribus ( f. 193. 7. ) in

lenoci- coercendo lenocinio difcefferunt perteri. Quamuis enim ( 57. eos, qui filias vel vxores prortituunt, infames effe Ca- rolus V. lubeat, iifque poenam iure communi ftatutam mine-

tur , id eft , poenam capitis , l. 29. D. ad leg. lui. de adult. et (58. reliquam lenonum lenarumue colluuiem , de prudentum coniilio relegatione , numellis > abfciilione aurium , furtigatione pleftendam cenfeat : ari. 123. tamen ( 59. abfeiflio aurium numquam decernitur, et ( 60. crimen hoc deteftandum , et cum

maximo humani generis detrimento coniunftum , pro laxa faeculi in deterius ruentis difciplina , raro ea , qua par erat , feueritate

. vindicatur.

§. CCVIII. Denique Ceterum quum in eo a iuris Romani placitis quam maxi-

mereiri- me olim differrent Germanorum mores , quod apud illos mere-

aaeiur- tricum turpitudo extra legis Iuliae poenam effet : /. 13. §. 2. pitudmii. fi. 1 22. C. ad leg. Iui. de adult. Germani , ftudiofiores caftita-

tis , ne iftud quidem probrum impune effe paterentur : ( §. 192. 8. ) non obfcura ert ratio , cur (61. tales mulierculae alicubi numellis conftriftae , virumque ftramineum tergo portantes ,

praeeunte carnifice , et tympanum pulfante , vrbibus eiician- tur: alicubi ( 62. inclufae caucae verfatili aliouamdiu in girum agan-

tur ; alibi (6j. currui iunffae lutum et iordes ex vrbe euehe- re cogantur : plerifque tamen locis , vbi occafio eft , detrufae in ergaftulum , aliquamdiu laboribus adfuefiant. Quo quidem inftituto nihil eft falubrius. Nam

Otia fi tollas , periere Cupidinis arcus.

TIT. XXV.

DE VI PVBLICA ET PRIVATA.

§. CCVIIII.

Visom- XTIhil eft , quod magis reipublicae tranquillitatem turbet,

nil fbtui' T\ quam fi homines non in iure manus conferant , fed rem ciuili aduer (a.

Digitized by Gooole

DE VI PVBLICA ET PRIVATA, jjj

repetant ferro , et freti potentia , ipfi fibi ius manu dicant. Quum enim finis et caurta conrtituendarum duitatum , terte

Platone de republ. Lib. II. praecipua fuerit furt iittuir , f* nr' miixii&af , ne homines facerent , paterenturue inita ias : facile pa-

tet , nullam fore rempublicam , aut certe pertime adfe&am , in qua fibi quifque aftor , tertis , iudeac , atque exfequutor litis erte

portet.

§. ccx. Et tamen Germani , temporibus Taciti non tam facile Germani

obliuifci poterant libertatis naturalis, vt non fas cuique crteol*mvi crederent , ius fuum vi perfequi , vel hortem cogere in ordi-

nem, et armis denique confequi, quod alii iudicum ope con- m lu’ fequuntur. Saltim veteres opines , qui de harum gentium nare expe- tura ac moribus aliquid memoriae prodiderunt, eas vi et ar-riri. mis potius , quam iudiciis inter fe contendifle , narrarunt. In- primis eo pertinet , quod refert Vellei. Paterc. hiji. Lib. II. cdp. Ii8. miratos erte Germanos, vifa Romanorum lurifdi&ione, quod hi iujlitia finiant iniurias , folitaque armis di/cerni iure terminent : * itemque , quod de inimicitiis , ab vniuerfa fa-

milia fufceptis, refert Tacit. demorib. Germ.cap. 21. * Sed no n videtur tamen id Germa-

nis proprium, fed cum pleri (que gentibus aliis vetultioribus commune fuide.

Neleio, an id Romani quodammodo de maioribus tuis falli Gnt , tam fande inter fe feruato ritu vindiciarum , vel

manum in iure conferendi , quem accuratius delcripfit GblUvs nati. Au.

Lib. XX.cap. 10. et infigni diilertatio- ne iliullrauit V. C.Ge Gvil. Ioeche-

«v«, Upf. 171.J. Quamuis enim ea

non foliia vit edet , fed eiiulis et fefiu- earia, quae verbo diceretur, it on manu

fieret tum vi bellica cl cruenta , vt ait Geluvs : videtur tamen hic ritus fo-

lidim illam vim veterum repraefenta-

re, vel (latum illum, ad quem adlu- dit Eknivs :

Pellitur e medio fapienti* : vi geritur res.

Spernitur orator bonus , horrisLu miles amatur.

Haud doliis drfhi certantes , fed male-

didit,

Mifcent inter fefe inimicitias agitantes.

Kon e x iure manu confertum , fed ma-

ge ferro, Rem repetunt , regnumque petunt , va-

dum Jolida vi.

Vim (ane quamdam adambrant illae

vindiciae , et eam quidem procul du-

bio, qua veteres ipfi fuis rebus (olebant

confuiere , antequam maiore audorita-

te reges et magidratus ius dicere coe-

piflent.

§. CCXI.

536 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Trr. XXV.

§. CCXI. <?uimos ' Quo iucundius vero hominibus eft inimicos vlcifcendi flu-

et medio dium : eo aegrius adduci fe patiebantur Germani etiam infe-

aeuo quentibus temporibus, vt litigiofa fora fequertntur. * Idque

itua/it. vel inde patet , quod in morem Gothorum vi potius , quam iure inter fe certantium grauiter inueftus Cassiodokvs par.

Lib. III. cap. 24, Cur , inquit , ad monorn urinum recurritis , qui venalem iudicetn non habetis ? quid opus ejl homini lingua , fi

c au fiam manus agit armata f et cap. 23. Kemoue conjuetudines

abominanter inolitas : verbis ibi potius , non armis , caufia trade-

tur. Ne plus intentio ciuilis rapiat , quam bella confumant. Scu-

ta in hofies erigant , non in parentes , vel cognatos. Adeo ne

inter hos quiaem line vi et armis tranfigebatur. Non repe-

timus hic , quae fupra (§. 71. * J de Henrici Ii II. temporibus obferuauimus.

1

* Hinc quemadmodum Romanos ad veterem illam et (olidam vim , qua eo-

rum maiores vli luerant, adumbran-

tem ritum vindiciarum leu vim ima-

ginariam retinuerant^ ( §. »10. * ) ita iimile quid reperias apud Germanos ,

qui , latis legibus , iudiciilque rectius contlitutis , vim tamen quamdam re- llituerutu forcnlem , vt maiorum lito-

rum mores hoc lingulari cerumine re-

praefentarent. In eo tantum dilcrimen

erat , quod vis illa apud Romanos erat fellucana , apud Gersnanos iotida et vera , fed iudicis tamen arbitrio facta.

Pertinent huc, quae ex lege Alam. fit. 84. et Baivvar. tit. 1 1. cap. j. de

iudicto , quod dicebatur wchaMng, attulit laudatus IolchervS difi. dc ritu,

vindic. jj. 18.

§. CCXII.

Hinc o- acrioribus legum vinculis conftringenda videbatur pro*

pHS vi- cax illa vitn hoflibus inferendi licentia, quam a maioribus ve* lum le- luti per manus traditam iam aegre dimittebant pofteri , etiam

gibus fe- qUando , inflitutis reflius iudiciis , nemini non cflet in iure ex-

ucrtort- periundi copia. Accuratillime de vl cauit lex Wisigoth. Lib. tit. 1. quae 3. eos, qui, coadunatis hominibus, caedis

gothica. vel feditionis caufla vim fecerint, 60. focios criminis in eius patrocinio non conllitutos , yo. feruos alienos , 20O. i&ibus

flagellorum lacerari ; eos, qui aliquem intra aedes fuas inclufum

habuerint , 30. fqlidis mulftari , et centies flagello caedi ; fo-

cios criminis Angulos in ty. folidos damnari, et centies flagris

caedi , feruos ducentis iftibus emendari iubet .• paullo maiorem vero poenam minatur iis , qui quem fua domo excluferint , vel

Digitized by Google!

DE VI PVBLICA ET PRIVATA. yJ7

domum alienam fua auftoritate adprehenderint , defcripferint * ,

obfignarint. Ibid. §. -f.

* Describere domvm idem ede

videtur , ac titulum domui adiigere ,

quo dominus eius exprimeretur. Sole- bant enim veteres tales titulos adfige-

re praediis, vt , cuius edent, et, ad

quem pertinerent, Iciri pollet, quemadmodum hodie praediis nobilium infl-

gnia dominorum eum in tinem adiigi

lolent. De eo more , cuius palfim meminerunt iura no lira I. fin. f. J. C de

delat. tot. lii. G de his qui pottnt. ito m.

tit.fr aadiu aiftg. et tu. G vt nemo pri-

stas. tual. praei, vt I ji-n. impari, ver vt- lareg.fujpendaii. vit. §. i. D. quo i vi aut clam. Nott. »8. cap. y. biou. 19.

cap. 4. Aon. 30. eap. 8. plura repe-

ries apud CvlAC. ad haec loca 1 in-

primts Tomo II. p. 107. totf. fi; 7. et

Tomo X. p. 886. edit. Neap. Lindi»-

BROG. in glojjdr. p. I4Z1. Car. ot

Frisne glojjar. Lat.voct titultu.

§. CCXIII. Eadem lex varias huius criminis fpecies diflinguit. Nam Q“'<1 **

eum, quirem fuam alteri vi extorfit, iure fuo priuat , quae lex Ovariis ex /. 7. C. vnde vi defumta videtur , eum vero , quem poftea £uiuj

nullum ius in illa habere conftiterit , duplam aeftimationem prae- crimini*

flare cogit.- ibid. §. 2. et y. eum, qui ad res alienas diripien- fpecie-

das homines inuitauit , in^viidecuplum , focios criminis fingulosbus?

in quinos folidos , vel yo. iftuum poenam condemnat.- ibid. j. 6. fimilique , ac modo acriore , modo leniore poena adfici

vult eos , qui in expeditione conflitutorum res inuaferint, ibid.

/. 7. vel ipfi euntes in expeditionem vim fecerint, ib. §. 9. qui

receptum dederint huius delifli reis , vel quorum ope et conli-

lio huiufmodi quidfaftum fuerit. * ibid. §. 10. 1 1.

♦ Eodem titulo et de femorum poe- J. quin et (erui ceno idhium numero na accurate cauetur, veluti , vt, G do- coerceantur, j). 3. 4. fi. Non necef- minorum iudii vim fecerint, domini larium vifum e(l , omnia perfequi +

pro iis fatisfaciant : ibid. §. I. j. Gn quum fuSiciac , (cire , quo genere poe- inteiis dominis, hi nihilominus Citis- narum in hos animaduerterint Wisi- faciaot , vel leruos noxae dedant : §. oothi , iullitiae laude celeberrimi.

§. CCXI1II. Quum vero etRAPTV* virginum ac mulierum , et stvprvm Quid de

violentvm ad vim pertineat : etiam de hoc vtroque crimine raptum“t

eiusque poena non filet lex Wisigothica. * Et aa prius qui- "erum- dem quod attinet , de eo prolixe agitur Lib. III. tit. J. praeci-

piturque , §. 1. vt , qui ingenuus ingenuam virginem vel viduam rapuit , feminae illibatae recuperatae femiiTem bonorum

Heineceii Elem. luris Germ. Y y y fuo-

y38 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXV.

fuorum dare cogatur .• fin ei extorferit pudicitiam , omni fpe nuptiarum exclufus, ducentifque flagellorum idibus laceratus,

et ingenuitate priuatus , addicatur parentibus vel feminae ipfi in feruitutem, et quidem cum vnjuerfa fubftantia , fi liberos noa

habeat legitimos , quippe quibus tunc improbi parentis bona

falua relinquebantur. Quin capitis damnabantur raptor et rapta,

fi nuptias feciffent : ibid. §. 2. et raptores kw' aura^tipu impune occidebantur, ibid. jf. 6.

♦ Immo nec vllaalia lex Germani-

carum gemium. Videtur ergo hoc crimen in Germania frequetratfimum, ac

paene quotidianum fuiile , fiue pretii magnitudine deterriti, rapere fibi vxorei maluerint homines, quam redimere,

fiue ridiculo errore magis decorum putarim feminae rapi , quam vitro viros

(equi, lam Arminium , virum fortem, et primae inter Germanos dignitatis ,

rapui. Te Thufneldam , praeter alios refert TacIT. Annal. Ltb.l.atp. f i. Et

medio aeuo huiufmodi exempla exftant edam non minus Uluilria , quae

infta fuo loco dabimus. Quin mande alicubi inlanus mos ad patrum v£

que memoriam , idque notabili Hv- beri tellimonio probamus, qui frae-

Irfi. ad pandefl. Ltb. XXXXVUI. td.

6. §. 4. de Frifia !’ua : £mi volenter , inquit , virginei viduajque obducunt , tantum abeji , vt capite puniantur , vti

vi x vmquam , paene dixerim numquam , criminis accufintur , et quandoque tam

frequenter fiat , vt parum obfit, quin pro dexteritate amatoria nec ineleganti ha- beatuf.

f. ccxv.

Quid de Sed ficuti haec erat poena raptus ordinaria , fi quis inge-

raptu nuus inuitam, inuitis parentibus, rapuiflet .• ita fi nis fcienti-

fponfa- bos volentibufque rapta eflet alii de/ponfa , et parentes pretii,

rum • quod prior fponfus dederat, quadruplum reddere cogebantur, et raptor fponfo addicebatur in feruitutem. ibid. >. 3. Fratres,

quorum ope et confilio rapta fuerat foror, fi viuis parentibus

id feciflent , vt ipfe raptor, puniebantur, fin iis mortuis, quin-

quagies caefi feminem bonorum amittebant , forori a fe prodi-

tae ceflurum. ibid. f. 4. Qui alienam fponfam, inuitisparenti-

bus et cognatis, rapuerat, virgis caefus vniuerfam fubfiantiam

amittebat , ex vno femifTe fponfo , ex altero raptae celluram ,

vel, fi foluendo non e fiet , addicebatur vtrique venumdan-

dus , pretiumque inde redaftum inter fponfum fponfamque ae-

qua lance diuidebatur. ibid. p. y. Quae quidem huius crimi-

nis perfequutio , triginta demum el apiis annis , exfpirabat. * ibid. $• 7*

•D*

, rS

Digitized by Google

DE VI PVBLICA ET PRIVATA. 539

* De feruii quoque , huiu« cri minii reis, ibidem laus accurate cauet lex

Wuioothica. Nam (iiubente domino feruus rapuiflct , ilie pro hoc ad

omnem fimtratfltonem obiiridus erat.

Sin inibo domino , et eo quidem confilio , Yt ingenuam vxorem duceret :

damnabatur capitis, alioquin decaluatus jeo. ibibus lacerabatur, ibio. f.

8. Paullo feueriorcrat poena lerui li-

bertam vel ancillam alienam rapienti*

sato. §. j. tt io. multoque grauior follicitatorum alienarum nuptiarum ,

qui et ipfi addicebamur laciis, ibid.

f. II. Qui non tam ipG rapueram, quam auxilium tulerant raptoribus, ii,

u ingenui edent , quinquagies caeli ,

io. auri vnciisj fin (erui , iique in- fcio domino raptori opem ruiiilent ,

centum Unguli ibibus muidabamur.

. §. CCXVI. ' '

Similis fere ex ea lege erat poena stvpri violenti. In- genuus enim , qui ingenuae purlicitiam vi extorferat , criminis

conui&us, centum iftibus caedebatur, feminaeque addicebatur,

ipti quoque cum ftupratore cognatarum alicui feruiturae, ft flupratori nubere non dubitaflet. Seruus , qui ingenuam vi cora-

prefferat , viuus comburebatur. Leg. Wisig. Lib. III. tit. 4. §. 14. Ancillam qui vi ftuprauerat, feruus 200. iftibus flagel-

lorum, ingenuus yo. ac praeterea 20. folidis, ancillae foluendis , puniebatur : eamdemque poenam pro feruo fubire teneba-

tur ipfe dominus, fl eius tu (Tu feruus tantum flagicium admifif- fet. ibio. 1 6.

§. CCXVII.

Progredimur ad Ostrogothos, apud quos de vi permulta edixerat rex eorum Theodericus. Primo enim eos , qui (coad-

unatis hominibus aliorum pofleffionem inuadant , impune occidi permittit : edict. Theod. /. 1 6. Deinde infequente §. 17.

fequ. et raptorem et mulierem raptam, fi confenferit , capitis damnat , parentibus vero aut curatoribus, id crimen non per- fequentibus , vel cum raptore paftis , exfilium irrogat , liberta-

te in praemium promifla feruis , qui crimen hoc , a dominis diflimulatum , detuliffent. Perfequendi vero raptores erant intra quinquennium, eoque temporis fpatio elapfo jus hoc exfpirabat , quin liberi interea fufcepti ex rapta pro legitimis habe-

bantur. Qui ancillam rapuerat coadunatis nominibus , fiue ingenuus fiue feruus, raptoris poenam fubibat , eademque feue-

ritate coercebatur conduftor , cuius confenfu id fadum fuerat , dominus denique ancillae , quo fciente vel iubente illa rapta fuerat, fundum vel praedium, ex quo rapta erat, amittebat.

Nec non

de ftu-

pro vio-

lento?

Lege*

Oflrogo- thicie

de viet

raptu mulierum.

Yyy 2 §. CCXVIII.

De ftu-

pro vio- kmo..

Burgun- dionum

leges de

J40 ELEM. IVR. GERM. Lib. IL Tit. XXV.

f. CCXVIII.

Idem edi&um et pudicitiae virginum viduarumque praefidium

circumponit. Si quis enim vi flupraflet virginem ingenuam, ipfe nobilis et nondum maritus , eam vxorem ducere , et quin-

tam facultatum fuarum partem titulo fponfalitiae largitatis ; (1

iam vxorem haberet , tertiam bonorum partem vitiatae dare co-

febatur : fin quod daret , non haberet , extremo fupplicio ad- ciebatur. Edict. Theodokic. §. yj. Viduam , n quis vi

compreflerat , adulterii poenam fubibat. ibid. §. do. Seruusqui

vi ituprarat ingenuam, conuouo domino,' rebus excujjis et pate- fatlis , capite feriebatur : ibid. f. 6 3. Sed et ingenuus pere-

grinus, qui vim alienae ancillae intulerat, fi dominus vellet, eam ducere poterat , fimilis tunc futurus conditionis. Si vel

dominus vel peregrinus ille eam conditionem adfpernaretur .• hic illi duo eiufdem pretii mancipia dare tenebatur , caeden-

dus alias fuftibus , aut vicinae duitatis collegio deputandus. * IBID., §. 64.

Sunt haec pauIlo obfcuriora , at ita ta-

men intclligenda, quod faex haec hominum confluxerit cx farinorofis , Ipu-

riii, fimilibusque , eorumque fuifle, o-

peras prolequutionibus equorum praebere, I. 2. C. Thcod. ne operae a collas.

incendia coercere, et aiias viles praelia-

re operas. Vid. Baissott. de ‘verh. fi-

gnife. hae voce.

* Quid veto ell : deputare vicinae ei- uitatii collegio I Nihil aliud , quam ad

operas publicas municipii alicuius damnare. Dicebamur hi collegiati , s-

mcT. Theoo. cap. 69. de iisque Isi-

no*. Ortg. Lih. Villi, eap 4. colle-

giati dicuntur , quod eorum collegio cuf-

todiiiqu! deputentur , qui fucinni aliquod

Comntif erunt. Ei fuit hoc fordidijjimum

geuui hominum patre incerto progenitum.

f. CCXVIIII.

Apud Bvrovndjones ob quamlibet vim alteri faftam ingenuus

pecunia mulftabatur , feruus fuflibus caedebatur. Eo fane pertinent, quae tit. 2y. $. I. et 2. de iis, qui hortum alienum vi fint

ingredi, tit. 27. f. 1. 2. 4. fequ. de irruptione per fepem , §. 3. et addit. I.tit. t. f. i.de via publica vel vicinali alicui claufa, fanci-

ta efie legimus. Qui virginem ingenuam rapuerat , eamque corruperat, fextuplum puellae pretium cum mulfta ty. fol. exfoluere

cogebaturx aut, fi tantum non efTet in eius bonis, parentibus addicebatur. LEX Bvrg. tit. 12. §. I. 2. Qui puellam volentem ra-

puerat , triplum tantum praedabat : ibid. §. 3. quin impune id fa-

ciebat, qui virginem incorruptam reftituiilet parentibus, ibid. §. 4. Ancillam alienam fi quis ingenuus vi coropreflerat, 12. /olidis

mul-

DE VI PVBLICA ET PRIVATA. 541

mul&abatur ; femus huius criminis reus, ijo. iftibus caedebatur. ibid. tit. 30.

§. ccxx. At Franci inprimis vim omnem , publicam ac priuatam , eo Ce- Francc-

uerioribus legibus coercere fludebant ,quo magis illis antiquillimis rum le-

temporibus ms in manibus politum edet. * Nara lex S alica tit. £es ”• 18. edit. EccaROI eum, qui alienam villam inualit, 30. foiidis ;

( Lindenbrogianae tit. 16. §. i.fequ. etauftorem deltfti et fo-

cios 62- foiidis ; ) eum , qui fimul ianuam confregit, canem occidit , homines percudit , res ibi repertas carro auexie , foiidis 200. et

criminis focios 62. fol. et dimidio mulftari, quin apud LinDen- brog. fimul omnium rerum ablatarum aefUmationem praedare iubet.

* Oblcruauic hoc iam Eccardvs ad

Itg. Sol. p. 41. cuius en verba: Adfolt-

tio huuuma.ii, { ita enim vocabant inua- fionera , ) violenta frtqu iu ftujje videtur

apud Francos, h' « de et , qm inimicos habuerant , cum iis aliquando pacifccbantur ,

vt ab adfaliitone eorum tuu ejfnt, fibique

etiam Jcripto fecuritatem canjtrmari faciebant. Formula inter Andegauenfet quinta

(ecuritatem de Cuperlallicione, vt vo-

cat , hanc proponit: Dum non ell inco- gnitum , qualiter aliquis homo, nomea

illi , alfquo homine , nomen illo, malla- uit de Res fuas , et ipie illi male ei exin-

de numquam fedilct. Proinde ip(e illi ante bonis hominibus conuenit, vt hanc

epiitolam facere d aberit , vt nullo vmquam tempore contra iplo agere non

pracfuinat. Quod li illi, aut aliqua perior» ad vicem luam ipta cauda reful tare

praefumierit, (bledus tantus inter tibi et filco componere debiat , et quod re-

petit, vindicare non valeat, et haec fc« curitas tirma permaneat.

CCXXI.

Ii , qui inter Francos lege Romana viuebant , ex lege luliare-EaeexaF- legatione vel deportatione puniebantur. Sed quum nec inter Fran- perata»

cos lex Salica; nec inter prouinciales Iulia ad rei fummam pro fi- P0***4, cete videretur : poflea omnis vis capitalis efle coepit. Hinc CA-

PITVL. Idb. VI. }. 289. edit. Lindenbrog. Qui mstnife/lam detegi-

tur fecijfe violentiam , non iam relegatione aut deportatione infulae

pleflatur , fed SVPPLICIVM capitale excipiat , nec , interpoftta pro- uocatione , feittentia , quae in eum fuerit ditia , fuf pendatur. Et Lib. VI l. f. 164. Conuiflus in iudicio de euidente violentiae crimine, rc{lt

capite puniatur. *

* Et ex hac lege (ub Ludouico , in- Lite sententiam , fdcultatibut etpojfef- fente , lupplicium in Germania lumtum Jkmihat in fifcum redaHti , fufcepiffe , re- cile videtur ab Albcrto , Bambergenfi , fert Regino Annal. add.ann. Quamuis

quem anno yof. manibus vinCltt aditu- enim et miiellatis crimen concurreret , tum, ommbrn aJiudicantibui , capita- latente Ottone F susino. Chron. Lib.

Yyy 3 VL.

Quid de raptu (auxerint

Salii.

Quid Ri- puarii?

542 ELEM. I V R. G E R M. Lib. II. Tit. XXV.

VJ. cap. t j . non tamen vmquam horti li et profcriptio occafionem dedi fle eiut animo fuerat aducrfus Ludouicum re- inimicis ,vt eum fimul reum maieftatis

gem , vel rempublicam , fed vim fece- peragerent , quo eius facultates hoc co- rat comitibus vicinis , et Conradu m oc- lore a bfco portent eo facilius occupari, ciderat. Videtur ergo contumacia eius

§. CCXXII.

Nec minus frequens ac paene quotidianum crimen fu i fle videtur raptvs virginum ac viduarum, adeo vt ne regii quidem pa-

latii fan&imonia homines audaciores deterreret , quo minus vxo-

res vi fibi inde quaererent. * Et lex quidem S alica tit. 14. f.i.et

2. et hic mul&am cum capitali et dilatura irrogat , et quidem raptori ipfi folidorum 62. cum dimidio : fociis criminis , fi tres puel-

lam domo rapuerint, 30. folidorum, fi plures adfuerint, J. folidorum, iis, qui fagittat fecum habuerint , ( per quas Eccardvs

!>ag. 3^. nauigia , nos arma intelligimus , ) ̂ folidorum. Qui puel- am, in Regis patrocinio ac tutela conflitutam , rapuerat, praeter mulftam et pro fredo 62. folidos cum dimidio pendebat : qui

fponfam alterius, tantumdem promulfta, et fponfo ij. folidos,

vel, fi eam, dum iam domum ducebatur, raptam compreflifiTet ,

200. folidos debebat. Ingenuus rapiens alienam ancillam , vel

ingenua, rapi fe vitro pafia a feruo , vna cum illo redigebantur in feruitutem : nifi veniam impetrarent liberorum caufia , cuius

rei exempla funt apud Marcvlf. Lib. II. cap. 29. Bignon. cap.

19. Lindenbr. cap. 2 6. Andegav. cap. j8. lenius vero vel lidus

regius , rapiens ingenuam , capitis damnabatur, nifi gratia illi fie-

ret huius fupplicii , (latusque liberorum inde procreatorum confir- maretur. Quo pertinet charta de agnatione , fi feruus ingenuam

trahit, apud Marcvlf. Lib. II. cap. 29.

* Quis crederet , unum in quem- fequ. Non mulio poft Balduinus Flan- quam mortalium cadere potuiile auda- drus rapuit luditham, Caroli Calui fi-

ctam , vt et regis bitam raperet ? Et id Jiam, Edilulfi, Anglorum regis, vt* umen non femcl factum a Francis. Sic duam , portea interucnieme Nicolao Pa-

Gislebertus, comes, et Caroli Calui pa , illi legitimo matrimonio iutnrtam vafallus rapuit tiliam Lotharii Imp.eam- Auufiodon , exeunte anno 8sj. Klo- que abductam m Aquitaniam vxorem doaxd. Lib. III. cap. ia. Quid priua- duxit. An sal. apud Pithobvm feript. cis fecerint, qui ne regiae quidem fami- ix. aunal. Franc.ad anu. 846. p. 41. et liae pepercerunt l

§. CCXXUI. RipvarU in puniendo raptv feueriores fuerunt Saliis. Quam-

uis enim et illi diflinxerint , feruus rapuerit, an ingenuus, item-

que,


ttj

que , tres , an plures adfuerint : raptorem tamen 200. trium focio-

rum finguios 00. fi plures opem tulerint, eorum iingulos ij. fo-

lidos ; * homines regios et eccleliaflicos dimidiam earum mulfta-

rum pendere, feruos capitis damnari iubent. Lbg. Ripvah. tit.

H- f- l-Mu-

* Eam poenam legibui antiquis in- troductam firmaiie videmus reges alte-

rius ftirpis , ni fi quod canonum auflori- taie hoc illis adllrux erunt , vt inter rap-

torem et raptam non efiet matrimo-

nium , nec illis Ipes efiet muliere potiundi : vt femina , quae vitro raptorem

fequuta fit , ardiffimae cuftodiae man- cipetur, et denique tum raptor , tum

ii , quorum ope et confiiio crimen ad-

mifiiim efiet, publica poenitentia fecundum canonicam audoritatem mul-

demur.CAMTVt.*a. Lib. 1111. §1». Lib.

1111. f. S5. Lib. VII. §311. edu. Lin- denbrog. CaMT. CaRoli Calvi iit. 9.

$. 8. Qui religiolas mulieres rapiunt , eos rltimo lupplicio fubiicit Ludouicus Pius, Imp. in CAMT. Inoelh. «nisi 81S. cap. 4.

jf. CCXXIIII. • Denique et STvPRI violenti crimen animaduerfione dignum Quid de

vifum eu Francis. De eo enim lex Salica tit. 14. §. 1 J. Si quit ,

ingenuam feminam aut puellam , contubernio faElo , feu in itinere, aut vlo cnto: quolibet loco , adf alter it , et vim illi inferre praefumferit , tam vnus ,

quam plurimi , qui in ipfa violentia fuerint admixti , 200. fiftid. vnus-

quisque ipforum culpabilis indicetur. Et fi adhuc de illo contubernio *

remanferint , qui fcelus illud non admififfe nofcuntur, et tamen ibidem fuerint , eorum quilibet q^.fol. culpabilis iudicetur. Alias , fi quit

cum ingenua puella per virtutem moechatus fuerat , 72. /0/. cum dimidio culpabilis iudicabatur. iBin. tit. IJ. f. 2.

* Contubernium hic eft coadunatio ho- coLLiero contvberhio, hominem in-

minum, •atfA rvrvtp, vt exglojju Grac* genuum in domo Jua adf ab terit , cetera.

cotatinu et lcnp:onbus tadicis probauit Itaque rem non fatis exprimit Limoem- EccAt.DVs-d/.Siil.p.jtf.Luculenter haec brooivs in glof a, cui contuberniom vocabuli notio demonftrari potefl ex idem videmr ac auxilium , nifi et hoc tit. a t . eiusdem legit §. i. vbi res ipla vocabulum pro ipfis hominibus, alteri

hanc fignificationem poflulat. Si quit , opem ferentibus , accipias. ccxxv.

Quum hic vetuflis illis legibusparum vel nihil adftruxerint capi- Lege*

Tvlaria,- non eft , quod legibus ifiis Francicis diutius inhaerea- Bi,uu*" mus. Hinc in Germaniam potius noflram reuertimur, et, quid

genti s cisrhenanae de vi publica et priuata fanxerint , paucis ex-

pendimus. Inter hos Baiwarii , reliquorum Germanorum exem-

plo , muiftam , at fatis leuem , irrogarunt iis , qui vi adgrederen-

tur alios , libique ius manu dicerent. Et quidem tit, 10. cap. 1. $. 1.

et

i V

Digitized by Google

544 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXV.

et cap. 2. §. I . & 3. legis fuae ftatuunt, vt /? quis curtem ulterius

per vim contra legem intrarit , is cum q.fol. componat : {in in domum

per violentiam intrauerit , rei furtiuae quaerendae cauiTa , et ibi

fuum nihil inuentrit , cum fex fol. componat , praeterquam fi , cogni-

to errore , domino domus det vvadium , vel , eo abfente , ifiud mit-

tat fupra liminare. * Quo fafto tantum in tres folidos eum con- demnant. Generatim vero ea lex ibid. cap. 2.f.2. praecipit, vt

nemo ingrediatur alienam domum per violentiam , quia hoc fcanda-

lum generet.

♦Dabantur wadia, feu pignora ab illo ageretur , qui uiadtum obtuliflet. Fx iis , qui, (e in iudicio ante certum diem eo iero adparet, non tanti viiam clTc

adiuturos, Ipondebant : idque quodam- Germanis vim pubiicam priuatamque , modo poenitentiae habebatur lignum, quam violationem exillimationis, quam quia (e ad UlislaClionem obtulifle vide- non parum laedi credebant, re furtiua retur. Atque inde eli , quod mitius cum in viri honefti aedibus quaefita.

§. CCXXVI. De raptu. Apud eosdem, qui virginem inuitam inuitis parentibus rapue-

rat , ei 40. folidos , totidemque fifco pendere tenebatur : multoque maior erat mul&a , fi quis viduam , orphanorum fuorum aut

neceffifafis cauda domo egrelfam , rapuiflet , quippe qui ei 80. folidos, et fifco 60. debebat. Videbatur fanedeltftum hoc pofterius

priore grauius , quod viduae defenfio in Deo , et in duce , et in iu-

dice confflere deberet. * LEX Baivvar. tit. 7. cap. 6. & 7.

* Mirum eli , Baiuuarios eum , qui

alienam Iponlam rapuerit , ad eam re- dhibendam, et umen iimulad loluen-

dam octoginta lolidorum compo (irio- nem, eiusdemque quantitatis mulCtam,

condemnafle, tam. cap. 16. Hinc id inteiiigcndum quis exili unet de calu , Ii

Iponlam nondum vitiaflet raptor. Ne- que enim probabile videri potell , leges

adigere voluiflc fponfum ad ducendam eam , quae ab alio iam corrupta eflet. Enimuero tale erat ius veterum, vt et

vitiata iponfls redhibenda eflet , quamuis non cogeretur (ponius eam ducere. Vid- LEX Langob. Ltb. I. tit. 30. §. [4.

capitvla excerpta ex lege Langob. apud Balv2. Tom. II. Capital. §. p.p. 334. e» Kot.ad Capuul. p. r 1 JJ.

§. CCXXVII. Sandtio Alamanni quoque multftam ftatuebant in eos, qui vi et arma- legis A- ta manu alienam domum intraflent, et quidem 18. folidorum in

laman- eum ( qUj jn curiam epifeopi vel presbyteri ; 36. qui in partem in-

de v!™ - tCT’orem aedium fefe penetraflet. Leg. Alam. tit. 10. er 11. Ii-

ptu,’ct dem raptori alienae vxoris, fi eam redhiberet , mulftam 80. foli- flupro dorum , fin reddere nollet , aut ea , antequam eam maritus repe-

violemo. tat, decefferit, 400. lolidorum irrogabant, ibid. tit. 51.J. 1. Qui

DE VI PVBLICA ET PRIVATA. M

fponfam alienam rapuerat, itidem eam cum 200. /olidis redhibere, vel, fi redhibere nollet, 400. folidorum muldam pendere coge-

batur. 1B1D. tit. Lll. f. 1. et 2. Denique, qui virginem, iter la- cientem , vi comprelTerat , 40. qui vxorem alienam , 80. folidis fa-

cinus illud luebat. ibid. tit. 58. f. 2. et 3.

§. ccxxviir. Paullo feueriores erant Saxones, faltim aduerfuscos , qui fpon- Nec no»

fas rapuerant. En enim verba LEGIS tit. 9. Qui feminam ab alio Saxo-

defpo nfatam rapuerit, 300. patri puellae, qoo.fpon o componat , et num

infuper 300. fol. emat eum: et fi cum matre euntem invia rapuerit : ra*’tU* et matri 300. fiol. componat. Vt adeo raptus 1200. folidorum mulda aliquando elTet expiandus. Qui puellam inuitam , inuitis pa-

rentibus, vi rapuerat, eam redhibere, et parentibus itidem 300;

ipfi puellae 240. fol. peudere cogebatur.* ibid. tit. 6. $. 3. Qui filiam domini fui rapuerat , capitis adibat periculum, calitvlat,

de part. Sax. §. II.

* Et hinc etiam multo poli hacc tempora non durius apud Saxones ani-

BMduerluin ede legimus in raptores

mulierum', quam quod certa mulclaid delicium expiare , vel in exlilium ire ,

Vel vtramque poenam fubire iuberen- tur. Exflat exemplum apud Levold.

Northovivm m ehron. Marcan. apud

Mbibom. Tomo I. rer.Gcrm. p.}94- an-

no domini 1 157. feria 1. ante fijktm

Joannii Bernardut Bitter filiam Ger-jiini de R inkenrode , militti , venientem de

1'rondenberg , rapuit, et eam fratri fut Engeibtrto m matrimonio eopuiauit , quam

pater eiui pofimodo , fibi , redditam pri- mogenito dommiit rilmunjleine dedit in

vxorem. Ctutu fac morti auCloret, vide-

licet Ber nardum Bitter , et Juot compluet,

fiattm e terra fua climinauit , mulCUmque

in ipforum bonit Jatit ngidut in r.gamt. Vt

adeo legem Saxonum et diu poli in vetere Saxonia viguide, vix dubitari

pofle videatur.

§. CCXXVI1II.

Nihil de vi,rtuproque violento fanxerunt veteres Frisii. Sal- EtFrifio- tim in eorum lege mini , quod direfte huc pertineat , occurrit , rum.

quia quae tit. 9. j>. 14. feqtt. *\c vi occurrunt, magis ad deliftum

rapinae funt referenda, quod itidem poena pecuniaria luebatur. De raptu vero mulierum tit. 9. f. 8. cauerunt , vt , fi quis puellam

•virginem rapuerit, et violatam dimirerit , componat ei vverefrildum eius , et , fine nobilis fit , fiue libera , ad fatis fatlionem , et ad pariem

reptis fimiliter : tertium vverefrildum patri fine tutori puellae , fi vero

puella lita fuerit , Jatisfaciat ei fimiliter folutione vveregeldi fui , * et domino eius decem folidos componat.

Heineccii Elera. luris Germ. Z / 4

* Vere

548 ELEM. IVR. G E R M. Lib. II. Tit. XXV.

Henrici taeque deliftum a temporibus Henrici IIII. Imp. e (Te coeperit

II II. bel- jam fUpra fatis probauimus. Et tamen medii aeui leges, fiapau-

inualue-3 c’s «1‘lcclTeris , de eo vix quidquam difponunt. Saltim ivra Sax. rum.Ue et Svevicvm nihil fere, quod eo pertineat, habent, nifi quod

eos, qui vi mulieres compreflerunt, gladio percuti iubent. Lib. //. tit. 13. At inueterato illi morbo iam impares fuiffe leges vi-

dentur: nec aliud fere fupcrfuifle remedium, quam vt vniuerfi

imperii fuffragiis et omnis vis publica ex compa&o ceflaret , et

acriores poenae proponerentur iis , qui vi aperta adverfus alios vterentur. Quales fanfliones tum pacis PVBLICAE nomine ve-

niebant. *

* Eae magis induciae erant , quam iflionum accura titiimam dederunt Io.

vera pax. Plerumque enim ad tempus Phil. Dattjvs , de pace publica, et

,antum valebam, et hinefub omnibus Pffffing. ad Vitnar. Lib. J. tit.x.p-

fere Imperatoribus et regibus videban- i8i. fttju. ex quibus aliisque pauca, tur renouandae. Hiftoriam harum fan- quae eo pertinent , delibare iuuabit.

§. ccxxxv. Hinc pax Pacem huiufmodi iam fanxerat Fridricus I. Imp. Noribergae an- publica no 1187. Abb. Vrsp. ad d. ann. pag. 230. eumque poftea imitari

variis le- punt ann0 1201. Philippus Rex, Goldast. conflit, imp. Tom. III. anno 1208. et 1209. Otto rV. Gothofred. tnoit. chron.

nCIW' ad ann. 208. pag. 278. Arnold. Lvbec. chron. SI au. Lib. VII. cap. 18. anno 1234. et fequente Fridricus if. Imp. Alberic. chron.

ad h. ann. par. 549. GoldasT. reiebs - faiz. Tom. II. pag. 17. anno

125 J. GuiliAmus rex : DaT-T. Lib. /. cap. 4. #.20. pag. 22. anno

1291. Rudolphus : Lehm. chron. Spir. Lib. V.cap. 108. anno 1293.

Adolphus, idem ibid. cap. 119. extremo faecuio XIII. Albertus

Auftriacus, Gol.DAST. Tom. It- reichs -fatzungcn pag. 24. anno

1316. Ludouicus Bauarus, Trithem. chron. Hirfaug. ad ann.

1315.« 1327. Henr. Rbbd. adann. 1345. et imperatores reges-

que infequentes tantum non omnes. * * Si fatendum, quod res eft, magis

paftis quam legibus , pacem (anxerunt infequencium temporum reges, adeo inualelcente iam malo , vt ei impares

ede leges viderentur. Sic Caroli IV. landlio , vocata der landfriede , apud L&iim. Lib. VI I. cap. 47. magis paclum eft, cum electore Palatino, et duitati-

bus quibusdam Rhenanis initum, quam

lex publica : quamvis poftea et de com-

muni vniuerfae Germaniae pace labo-

rarit. Henr. Kfbcoxff. p.44]. Neci-' gnota funt, quae in iplaAVR. evlla. tit. 17. de pacc publica linxit. De pace publica a Wenceslao , Rege , fancita confulendus Lehm. chron. Spir. l ib. VI t. cap. «J. DatT. Lib. /. cap. ■). §. Jr. p.

66. de ca , quam Sigifmundus (anxit , IDEM Datt. Lib. 7. cap. a». §. 1 6. p.

1 76. Nemo fortaffis maiore ftudio , at minore

/

Digitized

DE VI PVBLICA ET PRIVATA; 54$

minore fuccertu, de pace publica tuen- quem primum anno 14$ j. ct fcquenti- dacogitauit, Fridrico V. Imp. de cuius bus imperium Germanicum hac pede moliminibus plura habes apud Datt. liberalfc, tam notum eft, vt quid quam Lib. /, cap. 29. p. ~ c 4* Heliinaucrant addere luperuacuum videretur, fata hanc gloriam Maximiliano I. Imp.

$. CCXXXVI. Satis acres poenas comminari omnes hos principes animaduer- Quae

tirous iis , qui pacem publicam turbare audeant. Nam ex Fridrici, poena

l. Imp. edicfo alii profcribebantur , alii capitis damnabantur, alii, «>n<htti-

qui extra bellum legitimum flammis in tecta graflati fuerant , viui a Pfcw comburebantur. V. Feud. X. Infamiam et poenas legitimas fubire

eosdem iubet Philippus : flmilisque fere eft reliquorum paene om- ribus? * nium feueritas , quae tamen cur nihil paene ad rei fummam profue- rit, facile, vt opinor, intelligitur. *

* Notienimin vniuerfum omnibus,

qui rempublicam armis turbare auli citent, poenae huius modi proponeban-

tur , fed iis tantum , qui fine clarigatione vel indidionc belli arma corripuit

fem, vel inducias treugasque, vti vocabant, violaflem. Ita line Fridricus I.

V. ■ieitd. X. poena foluit eos , qui ma- nifefia guerra cq/lramanif.fio capiunt. Et Philippus fimiliter iis parcendum ede

llatuit , qw dtffidatlontm ptr tret diei na- 111 rates tpji Jlfitiandu perjonaliter , ve i in

loia, ia quo habitare cr.njuetul, publiccin- limarim , pofiintque de Iwiusmo Ji intima-

tione per tejlet idoneoi plenam fidem facere. Quin in ipla av*ea nvLLA priuati

belli indictionem , quodammodo adhuc

admitti, ex iit. 17. manifeftum eft.' Quam facile vero fuit , huic condidoni

parere? quamque multo facilius , litteris ad hortem datis , ( quae poitea fuffr-

cere videbantur, ) darticum caneret Hinc impares hae leges fuere isuetera- ro reip. morbo , maxime quum prin-

cipes, erdineique imperii reliqui, nondum milite conduCtitio eilem inftruCti r

neque Ic prius melius habere coepit Germania, quam Maximilianus I. Imp, non modo lege in perpetuum valitura omne bellum priuatum furtulirtet , ve-

rum etiam iudiciis vigorem fuum atque auctoritatem , conftituto fupremo uibu- nali, reliituilieu

§. CCXXXVII.

Quemadmodum ergo maior folis fplendor reliquorum fide- rum luminibus facile officit : ita legibus iftis omnibus derogauit lex imperii publica , quae pacis profanae nomine venit , condi-

ta in comitiis Wormatienfibus anno i4py. porteaque in pluribus- comitiis, maxime Auguftanis, anno iy48.quin et m legibuspacis Weftphalicae, et paftionrbus inter Imperatores et deflores nomi-

ne imperii initis, nrrnata, luculento denique commentario'a Gailio illuflrata. Ea lege faluberrima cautum , I. ne quis bellum alteri

indicat , vel quemquam inuadat, fpoliet , capiat , obfideat , fed iu-

TLz z 3

Maxim?, liani I.

conlhtu- tio de

pace pu-;

blica , vulgo

profana. re

yyo ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXV.

re experiatur : II. vt quilibet fubditos alienos per territorium

fuuin libere commeare patiatur : neque III. eos follicitare , do-

minis fubducere , receptumue eis dare velit : I III. vt vagi ho-

mines in ordinem cogantur , V. pacifragifque nemo opt- et confilio adiit : denique VI. vt ii , qui quid aduerfus hanc le-

gem , vel in fraudem eius fecerint , ab imperatore vel tribunali

camerali profcribantur, apud reliquos iudices competentes ad-

uerfus eos in duo marcarum argenti millia iudicium detur.

§. CCXXXVIII.

Nec non Sed et conftitutione criminali art. 128. capitis damnantur:

fandi 0 1 relche die leut irieder recht vnd billigkeit bedrohen , enureichcn

conditu- Vnd austreten , vnd ficb an end , vnd tu folchen leuten thun , da muthirilligc befchadigcr enthalt , hulff , firfchub vnd bey(land fin-

lis Caro-^71 1 "von drnen die leut ie zu teiten irieder recht vnd billigkeit linae de tnercklich befchudiget irerden , aucb fahr vnd befcbadigung von

vietfra- dcncnfclben leichtfertigen perfonen irarten miljfen ; die aucb mehr-

da pace, mnis die leut durch folche drohe vnd furcbt irieder recht vnd bil-

ligkeit dringen , aucb an gleicb vnd recht ficb nicht lajjen

begnugen , daher folche fur rechte landzvvinger gehalten vverden jollen. Quin tanta eft Caroli V. feueritas, vt gladio hos

percuti iubeat , vnangefeben , ob fie fonjl nicbts anders mit der

that gehandeh batten, lolis exceptis iis, qui metu vis imminen-

tis , non confilio alus vim faciendi , in ea fe loca contulerint. Eadem poena pleftuntur, qui aliis bellum priuatum indicunt ,

atque inferunt, ( vvelche iemanden vvieder recht vnd billigkeit

muthvvillielich befehden , ) nifi id publica auftoritate , et confentiente Imperatore , feciflent *.

* Ex quo patet, iplas leges falu- in bellis illis priuads exerciutiilimum, bcrrimas , a Maximiliano I. latas, non male metuebant, a Maximiiiano I. et

flati m tinem fecifle bellis hilce ferali- Ferdinandol. condudum ede legimus, bus , fed aliquando ipfos Imperatores quamuis neutri haec leruitia re ipla et principes coados ede priuatorum praedandi edet occalio. Nimirum non

operas conducere ad hoftes tuos coer- podii nc vitia, quae tam altas radices cendos. Exemplum eft in vita egerunt , lemel fimulque euelli , quam-

Gorrr». de Beelickinoen p. 14s.es uis paullatim iliis veluti fuccus lub- a*j. vbi ipfum ilium Berlichingium , trahatur, fi leges ea, qua par eft , Ser.

quem iis temporibus omnes , tamquam ucritate exerceantur.

4. ccxxxviiu.

DE VI PVBLICA ET PRIVATA. yyi

§. CCXXXVIIII. Eadem Nemesis Carolina art. 118. raptum mulierum j Nec non

art. X19. ftuprum violentum coercet, et huius quidem reos ,«le raptu

perpetrato ium crimine, gladio leriri ; ob improbum conatum e' 1,uPro

arbitrarie puniri iubet : raptoribus fiue volentes fiue inuitas pa- vio*emo* rentibus vel maritis fubduxerint , poenam , deceflorum conftttu- tionibus et legibus Romanis definitam , comminatur , adeoque huius conltitutionis auftori procul dubio in animo fuit l. vn. C.

de r aptu , ex cuius praefcripto et in eum , qui feminam connu* bii caufla rapuit, gladio animaduertcndum efl.

/. ccxxxx. Ex iis ergo omnibus , quae de legibus moribufque veterum Axiom**

Germanorum diximus , colligimus , I. vim faftam aliis pro ra-ta. tione riTr meAsdnuv arbitrarie punitam : at II. ipfam Germaniae calamitatem demum coegifle Imperatores et imperii ordines, vt crimen violatae pacis publicae capitale efle iuberent : denique III. ob caradem caufTam illis et raptum virginum ac viduarum, et Illi, fluprum violentum fupplicio capitali dignum vifum efle.

§. CCXXXXI. Quum ergo vis in Germania fere femper arbitrarie pro ra- Quomo;

tione circumltantiarum puniri confueuerit : ( §. 240. 1. ) non do hodie mirum ell, ( 1. et hodie Germanos hunc maiorum morem imita- vis pu-

ri , quoties hoc crimen in fanftionem pacis publicae non incidit, aiatur ! Carpz. prax. crim. quaejl. 40. ». 7. ac proinde ( 2. non tam intere fle , publica vis iit , an priuata , ( fiquidem Romanorum

definitiones 'Germani vix curant ,) quam maiorne an minor dolus pelluceat , itemque (3. graue damnum datum fit, nec ne: de-

mum ( 4. cuinam perfonae, et ( y. quo loco * vis fafta fit , liquidem ( 6. concurrentibus circuniflantiis atrocioribus et vltimo fupplicio locus efl. Ant. Matth. de crim. *d Lib. XXXXVllL dig. tit. 4. cap. 4.

* Sic acriore omnino poena digni riarum , tribunalium, templorum, fo-' funt, qui Iaera turbarunt dolo malo , ri nullam habuere rationem. Vid. Bi-

qui in palatiis principum vim alicui sold. thefaur. fra£l. in Burgfritdt ,

intulerunt , qui legatos , minillros prin- qua de relupra, vbi de pacc dome- dpum, msgiftratus, inuaferunt, qui Ilica, quam vocant , adum , plura domi , vbi tutiflimum cuique refugium nos dicere meminimus. Quin lunt efle oportebat , in aliquem fecerunt quaedam flatuta , quae vim et vilio^

impetum, vel aliorum locorum (an- ribus hominibus , at reipublicae na-

dione poenali munitorum , voluti cu- itantibus operam , veluti vigilibus no- durnis.

Quale liodie crimen

fractae

pacis t

Raptus

mulierum

poena.

y;i ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXV.

dumis , illatam , capitalem effe vo- Boehmei. elmt. iurijpr, crimin. Ub:

lunt. Exemplum cius rei ex Tpro- ll. ea p. 4. *}. jix. lentium iure attulit V. C. Sam. Fatua.

§. CCXXXXII. At ex quo ipfa calamitas publica , in quam Germaniam con-

jecerat bellorum priuatorum tiiror , coegit imperii ordines ,

vt fradae pacis crimen capitale effe iuberent : ( §. 240. 2. ) in

hanc poenam incidunt ( 7. qui fecuritatem publicam laedant , et

(8. in aliorum perniciem coniurantes, arma iungunt, * (p. alios vi poffellione deiiciunt , et fpoliant , et inprimix ( 10. qui bello

priuato , quod vulgo ditfidationem vocant, alios, libi non fub- iedos , perfequuntur , fibique adeo ipfi potius manu ius dicunt ,

quam vt in iure libi expenundum elle uatuant. Pax Pfiov. an-

ni 1548. an. 1.

* Itaque hoc crimen non ridetur admitti, fi non ex compacta, fcd te-

mere , et velud cafu , conrtuunt homines, et vim alicui faciunt. Mev.

pari. 1. ieeif. 10 j. At poenam fradae pacis non effugiunt, qui ope et

coufilio iuujnt improbos reipublicae

turbatores , pax Frov. ibid. praef. qui-

que iis receptum dant , eoique iullae

animaduerfioni fubducere conantur. ibio. an. Aitfhtbung aller jr.yhal ,

quin et faces et tubae huiufinodi tu- multuum ciuilium , quibus plerumquo-

iilj reipublicae calamitas magis impu- tanda, quam ipfis coni uratis, qui telis,

quae illi cuderunt , in aliorum exitium vtunrar. Cran. de pace relgioja pari. III. probi. J.

$. CCXXXXIII. Quumque et raptus mulierum dignus capitali fupplicio vifus

fit : ( §. 240. ) non ditficile intelledu eft , ( 1 1. cur ardio-

ribus paullo limitibus id crimen circumfcribant legum crimina-

lium interpretes, nec ( 12. nudum conatum, nec ( xj. raptum

mulierculae quaeftuariae , CONsT. crim. art. 1 18. verbis : ehear-eib

oder vnuerlaumdte iungfrau : nec ( 14- raptum volentis et con-

fentientis , modo fui turis fit, capitalem effe velint: Theodo-

Rtc. ad d. art. n. 9. quin fij. et ius canonicum * potius, tam-

quam mitius , hic fequi malint , quam illum iuris ciuilis rigorem.

Carpz. epaejl. 7f- n. <58. Kress. ad art. 1 18. §. 2.

* Id vero « raptum Iponlae, licet di fce dant pontifices , vel ex can. vh .

inuitis parentibus faduni , ab hoc cri* caujf. }6. qu. a. patet. Vid. Schiltrr. mine eximit , eap.pen. X. ie raptu, et Ex. re. XX XX yilll. §104. F.x eo vero matrimonium raptoris cum rapta ratum conlequitur, vt hodie capitalis iupplicii

effe iubet. cap. 10. X. eod. Qua in re gratia fiat raptori fponfae, eique, qui

quantum a veterum canonum feueriute raptam volentem vxorem duxerit.

§. CCXXXXIIII.


/. CCXXXXIUI. Quin ob eamdem rationem , quod poena capitalis fatis gra- Caudae

uis pro delifti ratione quibufdam videtur , ( 16. multas cauiTas eam m**

comminifcuntur iureconlulti , ob quas mitiori poenae locum ef- t'8*nte*' < fe , exidimant , veluti ( 17. fi poenituerit raptorem , ifque fe-

minam illibatam dimiferit : LvDOVtci ad art. X 1 8- (18. fi fe- t mina vel vitro fe rapi palla fit, Thsodoric. Aid. tu 9. vel ( 19. raptorem ad fufeipiendum hoc facinus pellexerit. Beyer.

ad cL art. pojl 7. Addunt alii , ( 20. pauxillum poenae pro tan- to delifto fatis e fle , fi iam antea mulier raptori ftupri confue-

tudine cognita fuerit .• Theoderic. Aid. n. 20. fed mirarer, fi deli&um delicto excufaretur , idque luculentum foret exemplum >

fatui axiomatis, quod a dolo et fatuam excufare cauiTam, {latuit.

f. CCXXXXV.

Quemadmodum vero multo clarior efl de poena violenti Poena ftupri fanftio: ita (21. eadem cura cauendum fibi exiftimarunt ftupri

deflores, ne poena tam atrox irrogetur promifeue, ac proinde V1®ien“* ( 22. hoc crimen non uifi in feminam honeftam , ( 23. repu-

gnantem et inuitam, * vel (24. infantem, (infantia enim maiorem, at viri nondum potentem qui volentem ftuprauit , eum

fuftibus caedendum putant, Berger. eleEi. crimin. part. 2. obf. ijd. ) ( vi atroce, et iufta, quin et (2 6. rite probata,

committi , cenfuerunt : quin funt , ( 27. qui ne tunc quidem pae- nae capitali locum efte , volunt, fi deliftum non plane perfectum fit immiffione et commixtione feminis , quum tamen fic viri nondum potenti puellae ftupnun vi illatum efle,dici vix queat. Carpzov. tptaejl. 7J. tot.

* Quid vero fi quis mente captae , captam, lluprauerat, capitis damnant, vel vino lepulcae Ituprum intulerit? anno ij 58. firaili obueniente fpecie.

Hoc quoque Ituprum violentum iudi- poenam extraordinariam fufiigationit _ eant, et exemplum ftupratoris, puel- decreuifle , intercedente reliquorum

Iam, mentis non latis compotem, com- lentendis D. Iacobo, et interlcrente primentis capitis damnau , efl apud caudam , mente captam , quia velle non Schiitekvm Exere. xxxxvnn. §. 10*. poflit, nec nolle polle 1. ]. D. de reg- air.

qui tamen obleruat , idem icabinorura adeoque nec dicendum ede, eam inui- Lip(ienfium.coliegium,quod paullo ante tam padara ede ftuprum. tironem , qui magiltri fui filiam , mente

Heinetcu Eltvu luris Gtrrn. A a a a §. CCXXXXVI.

$j4 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXVf:

§. CCXXXXVI. Et eo- Porro ( 28. vix dubitandum putarunt , quin et ii , qui fluprato-

nim > qui rj > vjm faduro , opem tulerint ad tantum fcelus perpetrandum,

^u prato- m0fj0 pCrfeftum fuerit flagitium , capitis damnandi fint.- /. 1. f. tulerunt. v^- d* rxlr- cr‘m- ̂ 9- ad L. lui. de adult. Huiufmodi

fane exemplum ex flat apud Schilt. Exerc.XXXXVllIl. jf.io}. Sed

vel inde patet , ( 29. non tam ex perfefto flupro aeftimandum

efle hoc crimen, quam ex vi adhibita, adeoque ( 30. non parum errare, qui hic vel ob non immifTum femen , vel ( 31. ob

deprecationem coniugis innocentis , poenam efle mitigandam , exiflimant. Theodor. colleg. erim. pag. 87 6.

, ' TIT : XXVL

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS.

%. CCXXXXVII.

Tranfi- T) Eruenimus ad crimen , a quo non potefl non totum hu-

no ad 'manum genus quam maxime abhorrere , quum hominum homici omn*urn interfit , facrofanftam tuberi vitam hominum , nec im-

dii , quod Pune eius facinus efle, qui hominem dolo malo interemerit, paucis Enirauero, quemadmodum refte (cripferat Thvcvdides Lib. lll.

gentibus «1 ta< n tsibau r»> fMyu^ttt euJhwuatTm faciXcsx.n negir xHAcu tk'c Germ. £t|pu'ac , sn»gjt£*-nj/xf»ai» Js tu %1>u dt ia» ixrxmt tu mStcu a»dx.u8U «piulc Credibile ejl , antiquitus quamuis grumum deliciorum leues fuijfe

1 ' poenas : fed cum ea progrejju temporis contemnerentur , ventum ad mortem : * ita non mirum efl , Germanis quoque homicidia

non fuifle flatim capitalia , fed leuiore poena , immo mu Ida fatis mediocri potui fle expiari.

* Commune id cum Germanis ha- foribus, aut ob hnminvm raritatem , aut , buerc gentes tere omnes, vt hoinici- q ua patuu ahiuc grajjaotibutviiiit , tni- das, qu.im jmuis improbos, fuppllcio nui uput erat ex mplo , id quod naiurali- capiiis non adficerent. Ipjcjane Camui, trr lituum videbatur, ediCI 0 r<pr jpt , tt obferuante hoc GaoTio de utre belli tt t mm.vtium quid m homicidae d fugi vo~ fac. Lib. /. caf>. 1. §. {. n. ] . ex natura- luit , at vuam ei non ripi, quomodo et Ui arqttttaiii jenfu partit i Iit fibi conjcuij , Pl*to m i gtbus tonjliiuit, et ul.m in dixerat £111 muenirt me interficiet me. Graecia vjurpatum , his verjilus docet

Geo.HU. 14, At Deui primis illis tem- Evjundes: lUAnt

‘ Digitized.by Google

DE SICARIIS , VENEFICIS, INCENDIARIIS, yyy

K*A«( i#«m» « m’»«' Hominumq ne vifu , forir perata, nocens,

E"i< ififtam fth *« *«» *ig» , Pt.gaqu. lueret trtjtc, non Ltho, Jutus. Ot-l’ i-numift , *fls *»«' Vjert kv{h", 4>oVi»n «>*>. tlfmsmmtrm /i fi. Haec Grotivs , quibus genvna funt ,

quae ex amiquiilimis tcr.pioribus Grae-

£mhi bene parcimini prouida aetas Jit- cis collegit beim. aniuju. homoie. tutrat s Li&. ii. cap. 8.

Er cogeretur de via decedere ,

§. CCXXXXVIII. Antiquiffimis fane temporibus, tefte Tacito <fe wor. Gem. Taciti

cap. 21. fufeipere inimicitias feu patris, feu propinqui, quam ami- 'c" Pcre titias, necejfe erat : nec implacabiles durabant. Luebatur enim ho

micidium certo armentorum ac pecorum numero , recipiebatque fatis- jj-^uebs»- faClionem vniuerfa domus , vtiliter in publicum , quia peric loj ores nir Ccci-

funt inimicitiae iuxta libertatem. Ex quo fane loco , iam fupra fi lauii- explicato , patet , veteres Germanos priuatim vindicafle fuotum na-

caedes, familiamque laefam tamdiu armis perfequutam elle homicidam , donec fibi , dato certo , de quo conuenerat , armen-

torum pecorumue numero, effet fatisfaaum *. ♦ An vero plane nullam tanti delicii

lationem habuille magiftrarus, credibile eft? Nihil fane, quod huc pertineat, habet Tacitvs. Et tamen exillimo ,

poenam hanc publicam fatis grandem

fuiile , quod nulquam tutus ellet homicida , nec ei a magiltratu aduerfus laefam familiam vlU praedaretur fecuri-

tas , quin potius cuiuis permitteretur , in Ucrum huiufinodi caput priuatim animaduertere , niG et cutn magidratu,

et cum tamiba, quam homicida aduer-

fus fe irritauerat , intervenientibus communibus amicis , tranlegiflet. Genera-

rim enim de poenis veterum Germano- rum Tacitvs cap. i». S.d et leuioribus ,

inquit , deltfht , ( qualia praeter prodi-

tionem , defertionem , ignauiam et nefandam venerem , omnia fuifie viden-

wr , ) pro modo poenarum equorum pecorumue numero conuilli muUlantur. Pori

mutilae regi vel ciuttau , pari tfji , qui

vindicatur , vel propinquis cusi, exjolmtur.

§. CCXXXXVIIII.

Hunc morem maiorum conftanter feruafle pofteros , tam Eum

certum eft: , quam quod certiftimum. Saltim plerafque gentes motem

Germanicae originis non fupplicio extremo adfecilfe homicidas , et polie*

fed priuatam perfequutionem tranfa&ionemque admilifle , nec ri ipfos magiftratus proceftifte vitra mulftam , qua publica fecuritas

redimeretur , ex antiqutilimis eorum legibus atque annalibus luculenter , fi quid aliud, poteft demonftrari, quamuis negat. dum

non lit , quafdam gentes , quae extra Germaniam fibi ft des con- ftituerunt , Romanorum exemplo feueriores in homicidas fuiflie.

A a a a 2 §. CLL,

yy6 ELEM. IV R. GERM. L«b. II. Tix. XXVI.

§. CCL. "Wifrgo- Et Wisigothi fane permultum interefle animaduertebant

thorum inter homicidium , dolo malo , culpa , et cafu admiflum. Qui- leges de cu(T1que enim dolo malo calce , pugno , aut quacumque percuf- dioTo- ̂ lone iniuriam a'icu' inferre conatus fuerat , vel occafionem ho- lofo. • micidii praebuerat , homicidio puniebatur , id eft , vti ego inter-

pretor , capite pleflebatur : lex Wisig. Lib. VI. tit. y. §. 6. et Ii. et ne (erui quidem caedem impune ferebat dominus, ibid.

§. ia. Licebat etiam homicidam accufare non modo propinquis, verum etiam aliis quibufeumque, quin, accufante nemine, fas

erat ipfi iudici , dc cac-de perpetrata fafto certiori » reum prehen-

dere , et poena legitima adficere. * ibid. f. 14. fequ.

* Supplicium ergo ficariorum cx iu- concilii Toletani iiit. canene j i. In- te Romano adfciuirte videmur Wifigo- culcaucram: Quia facerdotet a Chri/h ai.

thi. Illud tamen effugiebant, qui ad 6- miniflerium /alum elefli funt, 'tbiconfen- crolanctam quandam ecdefiam fefe re- itent regibut fieri tudicet , vbi ivreiv- ceperant. Quamuis enim et inde ablfra- pando fuppltut indulgentia promittetur. lii portent homicidae : fieri tamen id non Ex quo loco fimul patet , epiicopos Vi- poterat, mfi conjuho jocer dote , ac reddito figothorum ne criminalium quidem

Jacrjmnio , /celeratum puLUcae morttr caurtarum examen defugirte , quod fuo poena non eri condemnatum, lex Wisio . more defendere conatur Lvd.Thomas-

Lib.VI. tit. 5. §. 1 6. Sed haec erat ve- sin. de vet. ecclef. dtjcipl. pari. i. Lib.

tus ecdefiae difciplina , quam patres II J. cap. 1 17. §. u.p. 843. edit. Lucenf,

§. CCLI. Itemque Si quis , exorta lite, alium percuflurus, alium praeter vo- de cui- luntatcm occiderat : is, qui liti ac certamini cauflam dederat,

poto, IOO. qui caedem admiferat, yo. folidis mulftabatur, propinquis

occifi foluendis. Lex Wisig. Lib. VI. tit. 5. §. 4. Qui litigan-

tes conciliaturum occiderat , quamuis iuraflet , fe eum praeter voluntatem occidifle , libram auri perfoluere eius propinquis tene-

batur, ibid. f. y. tantumdemque et is debebat , qui per iocum

vel petulantiam hominem occdcrat, quamuis hic fimul yo. fla-

gellorum ilibus lacerandus videretur, ibid. §. 7. Si ingenuus fer-

' uum non dolo, fed culpa, interemiflet , mulftae huius dimidia praedanda erat domino, pro feruo vero, occidente ingenuum, aut eamdem mulflam inferre , aut noxae dare ftruum dominus

cogebatur. * ibid. Jl. 9. 10.

* Durum e(l, quod in medicum Ita- tradi iubeiur prapinquit, vt, quod de eo tuitur , qui venam (ccaturus culpa aliqua Jacere votuerint, habe ant poteflatem. 1 01 o. hominem occiderat. Is enim conunuo Lib. XI. ut, l. 5. i. lamio et cautio

Digitized by Google

DE SICARIIS , VENEFICIS, INCENDIARIIS. jj7

exigebatur a medico de aegroto peria- rum fiduciae collocabatur , vt eos nec nando , et , fi hic nulla medici culpa ingenuae mulieris venam lecare , nec

expirailet , Ipe foftri excidebat, imo. §. carcerem, curandi captiui cauda , nifi j, 4. Sed videntur intelligendi praefencibus aliis , ingredi pateremur ,

er quidem leruilis vel infimae lalum ibid. §. I. 1.

conditionis, quippe in quibus tam pa-

§. CCLII. Cafu perpetratum homicidium plane impune erat , vcluti fi et de ca-

quis iaculum mififlet eum in locum , in quo nominem ede ignorabat, vel fi hominem non vididet, dum conflaret , nihil antea inter eos fimultatis interceflillc. Idemque obtinebat , fi quis ab alio impulfus in alterum ita incidiflet , vt inde moreretur , quamuis tunc is , qui alterum impulerat , libram auri propinquis perfoluere teneretur, ibid. §. 1. 2. 3. Id vero notatu dignum eft , cadialibus homicidiis accenferi etiam caedem tironis , quem

magifler difciplinae cauda vapulantem occiderit , idque ob teflimonium fcripturae : Qui dtfciphnam abucit , infelix erit. Sap.

III. II. *

* Atqui hoc ex loco illo fcripturae frurtra colligitur : neque hic Wifigothis

fauent leges Romanae, quae tantum

obeli, vt impunem ede velint huncdii- ciplinae cxceiTum , vt et ob oculum tiro-

nis laeliim a futore magiltro actionem

legis Aquilliae dandam exilbinem. I. 5.

f. vlt. et /. 6. 1. 7. pr. D. ad Itg. Aquili. Videtur huius legis auctor id animo

habuiffclocum HlEROmMI ,qui ex/tat

c. 1 j. caujj. 1 quaeji. a. Si quit non ira -

tui , fed propar dijciplinam , palmam alicui dederit, et eu; mu occiderit , fient fieri

folet : quart um ad gr astum , innoeem efl , quia voluntatem , non opus , requirit. At

hic tamen ltaum fubiungit: Utuntum

autem ai legem , reus efi , quia aptu re-

quirit. §. CCLIII.

Quum vero facile animaduerterent Wisigothi , multo ma- De ve-

gis abominandam ede eorum malitiam, qui venena aliis parant : nehcio. eo minus dub urunt , quin hi quoque extremo digni fint fupplicio. Hinc Lib. VI. tit. 2. f. 2. cauent , vt , fi quis venenatam

potionem a'icui dederit , et , qui biberit , mortuus exinde fuerit , Veneticus coni nuo [tpplicio fubdiius , morte TvRPlssiMA* punia-

tur : fin pondo veneni potatus euaferit , in eius poteflatem tradatur ille , qui dedit , vt de eo , quod fatere voluerit , fui fit incuntlan-

ter arbitriL

* Videtur ergo fupplidum grauifli- mum inflictu 11 eile veneficis, quod apud Gothos Ipeci4c1.1t mortis twpijimae no-

mine venu. Id veto quale fuerit , lcire

me fateor cum ignariflimis. Si quideon. ieCturis dandum , videntur Wtfigothi iu adpeilafle poenam culiet , quippe quam

apud Romanos parricidis , peilimu fi- A a a a 3

jy8 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXVI.

cariorum generi, irrogatam etit nouc- mentis, rem in medio relinquere cogi- rant. Sed, certioribus deflituti argu- mur.

§. CCLIIII. De for- Romani fub veneficorum nomine et ilios comprehende-

rilegio. bant , qui fufurris magicis , aliifque artibus odiofis , alicui damnum intulerant. Eorum quoque meminit lex Wisigothica,

notatque Lib. VI. tit. 2. f. 1. ariolos , aruf pices , vaticinatores ,

. eofque , qui illos confulant : * §. 3. maleficos et immiflores

tempejlatum , qui grandinem in vineas mejefque mittere perh, beantur : qui per inuoc at tonem daemonum mentes hominum conturbent :

qui notturna facrificia daemonibus celebrent, eofque per inuocatio-

nts nefarias nequiter inuoc en t ■■ §. 4 -.eos , qui in hominibus vel brutis animalibus , omnjque genere , quod mobile ejfe potejl , feu

in agris , vel vineis , dtuerjtsque arboribus , maleficium aut diuerfa ligamenta , aut etiam fcripta in contrarietatem alterius exco- git suerint facere , aut expleuerint , per quod alium laedere , vel mortificare , aut obmutefcere velint , aut damnum tam in corpori-

bus , quam in vniuerfis rebus , fecijfe reperiantur. Alius quidem generis maleficos praeter hos , qui maximam partem adhuc pro-

fano deorum cultui haefifle videntur, W ISIG0TH01 tunc tem-

poris ignoralfe arbitramur.

* _ De hi» maleficorum generibus omnia nota funt: nec quidquam hic praetermilerunt viri doctnliini , qui de diuinationibtt» et vaticiniis com-

mentati ium. Nec de ligaturis et ligamentis dicere plura attinet , poft

Lindenbrogivm, Car. nv Frssni et

alios. Id modo ex ipfa legi w 1-

fiG. ibuL §. }. monemus , ipfos iudices, quibus nondum liquebat , vates ac hariolos confidere non dubitafle.

Ait enim icgilbuoc •' Quidatn rx m- dicibut f.runtur Dei 'ffbritu vacui , qui aCla mj fidorum dum inuejligare Jub- tiu perqutfttronis perjpieacia nequeunt , exjeet abdet diurnorum pronuntiationes in-

tendunt. Veritatem enim Jc inumtre non

putant , ntft dmmos et arufpiat tonju- lant. Hos ergo flagellis caelos filco

vel regi in feruitutem addici oportere decernit , nili non tam inuelti-

gandae veritatis , quam iplorum de- tegendorum vatum caufla , conluluif-

fe le hariolos , probarim. Fuit hic vetus mos Celtarum , coque pertinere

arbitramur , quod refert Polita en vi Jir atagen. Lib. Vll. in foederibus eum Hannibale fallit contineri , ne Celtae Carthaginienjibut erprobrent, Carthagi- nunjium hippwrchos ejfe indicet , ne-

que Celtii Cartkagintenfet , Celtarum MVLiEsis ivoiCARB. Imelligi enim videntur mulieres fatidicae , quas et hodie alicubi vocant ktu6e frauen. Eae

enim iudicarc putabantur a rerum igna-

ris , quod iudtces non Gbi liquere exi- 1 limarem, nili haec CQiilululiiem oracula.

f. CCLV.

t

Digitized by Coogle d

f

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. 559

§. CCLV. Poena hos fuperftitiofiflimos homines manebat fatis grauis. Eiufque

Harioli enim, vates et harufpices , et qui eos de falute vel mor- P0*0*- te principis, aliufque hominis, confuluerant, ingenui, flagel-

lis caefi , regi vel fifco m feruitutem addicebantur : * ferui Ji- uerfo poenarum genere adfiicli , in tranfmarinas prouincias expor-

tandi vendebantur. 1B'D. §. 1. Qui daemones confuluerant ,

iifque nofturna facra fecerant, ducenties flagris caefi, et de-

caluati , per decem vicina praedia exempli cauda circumduceban- tur, et cuftodiae , ne in poflerum fimili fcelere fe polluerent,

mancipabantur, ibid. §. 3. Eadem demum poena adnciebaotur , qui ligamentis cuicumque homini damnum dederant.

* Eadem lententia et bona rei fif- wem et rerum cmnitim fojpjjionem , co addicebantur, lentata tamen, vd quam pater amiferat , plenijjime obtine- alias vbique , hac vt , fi liberem.itlD. §, i. ri non ellent criminis locii, et dtgtti-

$. CCLVI.

Denique et in incendiarios acriter animaduertebant Wi- De in- SlGOTHt. Qui enim in ciuitate dolo malo domum incenderat , cendia- non modo viuus comburebatur , verum etiam ex eius bonis pre-

tium domus , et rerum omnium , quae cum ea flammis perie-

rant , redigebatur. Qui extra ciuitatem domum incenderat , cen-

ties flagello caefus, damnum cogebatur farcire, vel, fi foluendo non edet , in feruitutem laefo addicebatur, ibid. Ub.Vlll.

tit. 2. $. 1. Qui filuam alienam incenderat, centies flagris caefus, damnum farcire tenebatur. Pro feruo iyo. flagris caefo

dominus damnum farcire, vel fi noluerit, feruus capite plefti

iubetur, fi laefus ne dimidiam quidem vel tertiam damni par-

tem ex ferui fubdantia receperit. I8in. §, 2. Qui culpa vel negligentia fua occafionem dederat incendio meflis , vineae, vel domus , ad praedandam tantum damni dati aeftimationem erat

obligatus, ibid. §. 3.

f. CCLVII.

A Germanico more defciuerant etiam Bvrgvndiones , qui Burgun- caedtm hominis cuiufcumque ingenui , immo et ferui regii , fi- dionum

ue barbari, flue Burgundionis , /unguinis effujlone expiari vole- *c&cs. de

bant , idemque fuppiicium comminabantur feruo , hominem do- J.ol",c‘' lo malo occidenti , immo et domino , fi hic fafti fuerit con- , 'A (cius :

V

, •

t

S6o ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXVI.

fcius : * lex Bvrg. tit. 2. §. i. 4. contra ob reliquorum feruorum caedem , pro -eorum arte certam aellimationem prae- flari iubebant, veluti pro minifttriali folidos yy. mulflamque fol. 12, pro aratore vel porcario fol. 30. pro aurifice tyo. pro fabro argentario IOO. pro fabro ferrario yo. pro carpen-

tario 40. 1 b id. tit. 9. §. 1. fequ. Conf. tit. 10. jf. 1. fequ. Si tamen , qui perierat , alterum verberibus adgreftus fuiffet , et veluti in furorem cgifiet : pretium tantum hominis occifi di-

midium foluebat propinquis , id eft , fi quis ex optimatibus occifus fuillet, folidos 7y. fi Burgundionem mediocris conditio-

nis , yo. II infimae fortis, 37. et dimidium, jbid. §. 2.

1

* Neque tamen ideo familiae laefae

non permittebant vindutam priuatam.

id modo indignum laeculo luo exi- iiimabant , quod tota homicidae fa-

milia has inimicitias fufcipere cogeretur. Hinc ibid. f. «. cauetur: Hoc

fpccialher in huutfmodi caujja vniuerft- tat noucni obfertiandum , vi interfcCU

parentet nullum , nifi homicidam perfe- qutndum cjfe cognojcani. Qtiia Jient cri- tmnofttm iubemut cxjhngui: ita nihil mo-

lejliae JuJlincre patimur innocentem. Sed

huius aequifCmac legis immemor Chro

tildis, regina , Chtodouaeum mariuim

ad perlequendos Gundebaldi , regis Burgundionum , filios , Sigifmundum et Godemarum , vindicandamque ne-

cem patris fui , Chiiperici , ftimulauit,

quum non hi miferi filii , fed Gunde- baldus , eorum pater , hoc parricidio

fe le polluiflet. Vid. Aimon. de ge/i.

Franc. Lib. 11. cap. ). Greg. Tvron. hift. Lib. 111. cap. f. et 6. gesta Franc. emtom. rap. ip. 34.

§. CCLVIII. Et de Si fine dolo vel culpa homo perierat, merito ab omni

caiuali- poena immunis habebatur, ibid. tit. 18. f. 2. eiufque rei hanc bus , rationem reddit legiflator , non debere , quod cafus operetur , ad iternque damnum aut inquietudinem hominis pertinere. IBID. §. I. Cete-

ciniis'r°" rum ̂ °^urn ct culpam non adeo accprate in hoc crimine diftinxifle videntur Burgundiones, nifi quod quaedam homicidii genera ob infignem dolum grauius coercenda putarent , veluti latrocinium , ob quod latrones capitis damnabant , vxoribus ob celatum crimen vna cum liberis, qui quartum decimum aetatis annum exceflerant , perpetuae feruituti mancipatis, ibid. tit.

47. §. 1 -fequ.

f. CCLVIIII.

Denique Nihil vero lingulare Burgundiones fanxerant de veneficis. • de in- nihil de sortilegis, et magis, vt dubitare liceat, an id ho-

ccndu- minum genus exfiltere crediderint. Quin ne de incendiariis

Digitized by Google

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. zfii

• *

quidem quidqtiam in eorum Lege occurrit, nili quod tit. 41.

f. 1. et 2. legimus : Si quit in exarto fuo * focum fecerit , et focus , nullo compellente vento, per terram currens , ad fepem vel mefem peruenerit alienam , quidquid concrematum ex ea fue-

rit , ais eo , qui focum fecit , reformetur. Si vero flammam ignis ad fepem , vel mefem alterius , vis venti tranflulerit , damnum ,

quod illatum eft ab eo , qui focum fecerit , non reformetur.

* Exartus , quo vocabulo frequen- dat. Hinc Gluam exftirpare eft exar-

tius vtitur legis Bvkgvndicae au» tore, lfge Bvrg. Addu. I. tit. j. §.

flor , nihil aliud eft, quam nouale, 1. et Baivvax. tit. tg. cop. 1. §. 1.

quod et bodie Calli vocare (olent ef- Fallor ego , an inde origo eft vocibus Jari. Solent enim ftipites et radices , Germanicis i Art-land , learten , et tra* caelis arboribus , igne exuri , eoque ieflis lineris radat , roden , amrottcit ,

facile contingere poteft , vt procedens roaland , et aliis etufdem generis,

per radices flamma Tepes vicini inceo-

*. CCLX.

Progredimur ad Francos, quorum in legibus de deli&is Leget

omnibus accuratius multo , quam in aliarum gentium iuribus , Franco-

agitur. Et horum quidem leges Vere funt Germanicae, id eft , n"n abhorrentes fere a fupplicio capitali , et hinc homicidia vel priuatae familiarum perfequutioni relinquentes , vel poenam pecu-

niariam ficariis irrogantes. * Ita fane lex Salica tit. 44. 4J. 46. 6 y. immo et 28. et 38. prolixe agit de caede hominum,

poenafque varias ftatuit pro diuerfitate homicidarum , hominum occiforum , loci , modi occidendi , aliarumque circumftan-

tiarum : fed omnes in pecunia , id eft , compofitione , feu vcer-

geldo , confiftunt. Idcmque obferuamus in lege Ripvario- rvm tit. 7. 8.9. IO. 12. fequ. Quin vtraque lege ne prodito-

rium quidem et maxime dolofum homicidium , quod veteres mor- dridum vocabant , capitale eft. lex Sal. tit. 44. §. 2. y. Ripvab.

tit. if.f. t.

* Priuatac perfequutioni homicida-

rum apud Francos quoque locum fuilfc , iam fupra Tuo loco probauimus.

( q. 19. fequ. ) Si quis ergo in gratiam redire vellet cum occili propin-

quis , compojhiancm illam vel wert- gildum (oluere tenebatur, caque dein-

de inter agnatos cognatofque occili diuidebatur. Lex Sal. tit. 6 j. §.

I. Si cuiufcumque pater oecifut fuerit, Heineccii Elem. luris Germ.

medietatem filii in compofitione col-

ligunt, et altam medietatem parentes ,

qui proximiores fuerunt , tam de pater-

na , quam de materna generatione di-

uidunt. Quod fi de paterna vel mater-

na parte nullus proximus fuerit : tortio illa ad fifcum pertienias , vel cui fijcut

toneejjerit. Exemplum loluti wergildi, vel tummae , de qua conuenerant, et datae eo nomine cautionis, clt in

B b b b to*M.

An capitale efle

coeperit

pofl tem-

pora Childe- kerti?

ELEM. IVRIS GIRM. Lib. II. Trr. XXVI. *

rottM. Linoen»»oo. tit. Marcvlf.

Lib. II. cap. 1 8. Si foluendo non e£ fet homicida, nec ecclelia aliqua, vel

cognati, fete interponerent, is bonam

copiam follemni ritu eiurare cogebatur , quod vocabam ehrenechrtulam.

Lig. Sai. tit. it. et tunc cognatos

proximos, quibus bona illa cedebam, aut pretium illud foluere , aut iplbs

quoque bonis cedere oportebat. Sin ne horum quidem bona fufficiebant , reus capite facinus luebat. Enimuero

quum ita fieret laepius, vt ob vnius agnati delidum tota familia ad incitas

redigereiut , hanc chrenecrudam de-

f. CCLXI. Quum iam Chriffo nomen dediflent Franci ; epifeopi et clerici regibus inculcafTe videntur , non tam leui poena fatisfien

iuflitiae diurnae, ipfumque Deum voluilfe, vt fanguine fuo fcelus

luat homicida, qui fanguini alterius non pepercerit. Gen. Villi. <5.

Hinc Childebertus, rex, decrei. §. J. abrogata lege de compofr- tione , abfcilTe capitis damnari iu^lit homicidam , q.tia iujlumfit, Vt , qui iniujle norit occidere , difeat iufle mori. Enimuero hanc

legem non valuifTe apud poderos, priftinumque morem , homicidia pecunia expiandi , mox in vfum reuocari coepifle , re&e

iam alii obferuarunt, idque luculenter patet ex tot exemplis,

quae , et pofl Childeberti tempora homicidia expiata efle pecunia , docent. * Quin ipfe Childebertus non prohibet , quo mi-

nus fuper homicidio tranfigatur, dummodo propinqui non co-

gantur pecuniam illam corrogare-

creti fui cap. ig. fuftuiit Chvldeber- tus, rex, ttatuiique , vt de ckrentcnb

da lex , quam paganorum tempore obferuarint , drtnc.pt numqttam valeret, qma

per ipfam ceciderit multorum fotejlas. Et ex eo tempore , fi homicidae non

effet , vnde folueret , nec fe de lege de-

fensare pojftt , omni/ cxttjfa qd. eiut caput perimebat. Lex Sau tit. it. §. j.

Itaque aut capite luebat crimen, aut

fefe propinquis ocri fi , fi hi in eo ad- quiefeerent , in feruitutem addicebat ,

cuius generis exempla lupra iam de-

dimus. ( Lib. 1. §. ii. 4. ) .1 * i

* Prodiit Cmt-DHEUTi regis decretio anno erae Chriflianae J9j- At

Ma»cvi.fvm, qui formulas fuas Lati

dcrico Epifcopo dedicauit , circa annum ggo. claruifle, plerique fufpican-

tur. Vid. BtGNON. not. ad Marculf.

apud Balvz. Capittilar. Tom ■ II. pag. 8tft. Iam, Marculfi aetate adhuc con-

lueuifTe pecunia expiari homicidia, patet ex Lib. II. cap. 18. x8. adpend.

cap, »}. et StRMOHD. form. 39. Plu- ra eius rei exempla exflamapudj alios,

ex quibus iamvnutn adducere iuuabit ex Aimon. Lib. Illi- cap. 18. exquo

pater, Sadregifili, Aquitaniae ducis, filios bonis paternis priuatos efle in communi Francorum conuentu , quod

in perfequenda vindicandaque nece patris fuerim ignaui. Adde Lib. 1111.

cap. 17-

- j

f- CCLXIL

Digitized by Google

DE-- SICARIIS. VENEFICIS, INCENDIARIIS. yfij

§. CCLXII.

At ex altera demum regum ftirpe Carolus M. et Ludouicus An

Pius caedem hominis , dolo malo faftam , capitalem e<Te vo- ■ r° luerunt , adeoque decretum illud Childeberti in vfum reuoca- 6 tunt. Sic CAPiXVLAa. Lit>. VI. .§. i. inculcatur praeceptum

diuinum : Quicumque effuderit hominum fanguinem , futidatttr f un- guis illius. Et /. y. edit, Lindenbr. cauetur , vt qui hominem per-

cufferit , volens orcidcre , morte moriatur. Item f. J 9. vt , qui

ferro percufferit hominem , et mortuus fuerit , reus ftt homicidii , et

ijffi moriatur. Denique Lib. (''II. §. 18 j. decretum vel decretio Childeberti , quam paullo, ante adduximus, iifdem paene ver-

bis , repetitur. Quin Lib.' VII. §. 1J2. et is pro homicida haberi iubetur , qui hominem voluntarie occidere voluerit , et per-

petrare non potuerit. *

* Atnmen et poli hanc feueriorem tur. Et fimite exemplum exflatapud

legem licebat liipplicium capitale efiu- eumdem Epi/I. XXII I. Quamuis enim

gere , et foiuto vvertgtlio , reatu exi- homicidas in ecclefiis fccuritatem re- te , Ii reus vel eius cognati, ie in perire nollet Carolus M. capitvl.

ecclcfiain aliquam, tamquam in por- 77y. et capit vl. Lib. V. §. m.eoO tum, recepiffent. Apud Egihardvm que inedia Cogi vellet, vt inde exi- eptjl. 18. legimus, duos Jeruot fandi rent : peaeualuifTe tamen benigniores

Martin! fugite ad limina beatorum Lhrtjli leges et (ynodorum canones, luculen-

martyrum , proco, quod frater torum ter demonlirauit Lvoo V. T homaj-

qu.rn.iam foetum fuum occLUjjfeti rogan- sin. de vtt. et nou. tecL difcipl. Pan. 1 es , vt iis Ucereifoluert vvergeldum pro II. Lib. III. cap. y8. §. y. Jequ.

fratre fuo , « vt ei membra perdonen-

§. CCLXIII.

Sed haec de homicidio tantum, quod dolo malo ab aliquo Quid de

fuerat perpetratum , intelligenda funt. Si quis enim culpa in- homia-

teremerat hominem , extra ordinem puniebatur , et fimuf poe- <*‘°cu** nitentia, quatii vocabant, ecclefiaftica criminis labem eluere |^nxe_ iubebatur. Poena extraordinaria exfilii ftatuitur capitvl. Lib. rfnt ?

////.§. 20. edit. Undenbr. quem locum ego de homicidio culpa

admillo intelligo : * Quicumqttc hominem aut ex leui cauffa , aut fine cauffa, interfecerit , vvirgildus eius his , ad quos ille pertinet , compo-

natur. Ipfe vero propter talem pr aefumtionem in exfilium mitta- tur , ad quantum tempus nobis placuerit : res tamen fuas non amit-

tat. De difciplina ecclefiaftica , .qua homicidas emendare co-

nabantur, agunt capitvl. Lib. VII. /. 295. et 297. Addit. Illi. Ludou. Pii §. J9-

B bbb * ♦ Seu-

5*4 ELEM. IVRIS G E R M. L i b. II. T i t. XXVI.

* Senius e/Te videtur : Si quis, non lamcm , capitis damnarim , ei , iniuria alterius lacdiitus , nec impetu qui nulla iniuria prouocatus alium animi, aut vehementiore ira inftin- percuderit , ex filium irrogarim. Quan- dus , hominem occiderit , fed res ipfa to redius Antori n. t!t i auri., Lib. II. doceat , eum vel leuem vel nullam f. io. Gratuora junt , quae fer iram, plane caudam habuifle occidendi: me- quam quae fer libidinem admittantur. rito praefumendum ede , illum non T\am qui irafeitur, cum dolore quodam dolo ct ronfilio , fed vel culpa , vel et eontraCUome animi occulta a tramite

cafu occididc , ac proinde exfilii poc- rationis declinare videtur: qui fer cupi- dum , pcrtoluto wergeldo , fuificere dinem delinquit , quia voluptate vinci-

viderL Hoc modo nili locum intel- tur , intemperantior quodammodo , et in lexeris, vix ab iniquitate ablolueris peccando effeminatior videtur, Conf. Pv-

legidatorcs, qui hominem, ex vehe- rcnnoXFF. de iur. nat. et geni. Lib: mentiore animi perturbatione et fu- VIII. cap. j. §. ip. rore iracundiae ad caedem prouo-

CCLXIIII.

Cuidde Multo minus ergo homicidium, cafu admilTum , capitale fuit

«*lu«li? ex regum Francorum capitularibus. Id quod vel exemplo mo- deraminis inculpatae tutelae luculenter poteft probari. Quam-

nis enim et ob illud non modo eompojitioni et faidae locus

eHet : ad comitis tamen officium pertinebat , rem inter homicidam et offenfam familiam componere, cuius arbitrio fi parere

quis nollet, ei exlilium comminatur lcgiflator , vt comiti /to

inobediens ejfe vlterius non audeat. Capitvl. Lib. Illi. f. 27.

Ceterum et hoc cafu poenitentiam eccleiiaflicam homicidae im- perabant canones, de qua eadem capitvlaria Lib. VIL §. 29J.

edit. Lindcnbr.

§. CCLXV. Quiddc Proximum eft, vt.quid de veneficis Franci fanxerint legi—

«codkio? bus fuis, expendamus. Hic quoque illi antiquum obtinebant, et vitae venefici parcebant , fiue malo veneno , fiue incantatio-

nibus vfus eflet , itemque fiue mors fuifiet fcquuta , fiue viue-

ret is, cui venenum fuerat propinatum. Lex Ripvar. tit. 83.

§. I. et 2. Si quis vir, /eu qua mulier Ripuaria , per venenvm,

/eu per aliquod Maleficivm, aliquem perdiderit , vverepeldttm componat. Si autem mortuus non fuerit , et varietatem , /eu debili-

tatem probabilem ex hoc in cor pire habuerit , I OO. fol. culpabilis iudicetur. , aut cum 6. iuret. Similis eft LEX Salica , quae tit.

22. f. I . eum , qui alteri herbas etederit bibere , vt moreretur , 8000. denariis , /eu fot 200. et /t alter euaferit , den. 2JOO. /eu

• • fi1*-.

Digitized by Google t*—.

/

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. 565

[olidis 62. cum dimidio culpabilem indicat. At , gli Icente delifto , vel quod probabilius elt, opinione de fortilegorum artibus ,

poenam quoque grauiorem (latutam efle , probabile elt. *

* Dici non poteft , quam variae maleficorum arter inter Francos iadatac

fi in , quas ex ritu gentilium remanjiffe , rede lufpicatur Lvoovicvs Pivs ad-

dit. X. capitul. $. 18. Sic lex Salica lit. 11. non modo malarum herbarum

meminit , fed et maleficii , quo efficitur ,

vt mulier infamem habere nvn pojfu, item-

que maleficii fuperiaflati , et ligaturarum, quod quale fuerit, pcrfpicue expofuit

EccARovsp. 43. porro ut. 6 7. $. 1. he- roburgorttm, feu jlricfcrtiorum , qui ae-

num portent , t ibi firiae coement , et §.

J .fircarum , quae homine/ comedam. Pol- tremo et LvDovtcvs Pivs loco citato

inuehitur in magae , arido t , fortilegot ,

venefico t , ditunes , incantatores , /omnio-

rum coniedores , eos denique , quife ma- lefietis fuit aerem conturbare oaH grandines

immittere, futura praedicere, frudus et lac

auferre poffe , iadicent. Quare non mirum eft, grauius viuicomburii fuppli-

cium paulladm inualuilfc. Obferuauit fane Eccardvs in codice MSC. Guel-

pherbj tano legis Salicae legi : fol. a 00.

culpabilis iudtcetur, aut certe ad 'ignem tradatur. Solebam enim Franci veneficos et

veneficas vel igne , vel aqua , fufiocare. Prioris fupplicii exemplum iple attulit

Eccarovs ex Grhg. Tvron. Itijl. Ijb.

V. eap. 40. Polterioris nos dabimus ex

vita Ludouici Pii apud PlTH. annal. et

hifi. franc. XU.ftript.p. 40 6. Sed ecGer- btrga , filia quondam Wdlhelmi , comitis , tamquam venefica , aquis fuffocasa e fi.

Quibus gemina funt illa Nitharm de

dtjfenf, filtor. Ludouici Lib. l.p. 440. Ger- bergam, more maleficorvm , in Ara-

rim mergi praecepit. Ipfum fupplicium accuratius deicribit Thegan. de gtft.

Ludau.cap. Jj.p. } 1 8. Infupcr et fanCli- monialem feminam , quae erat foror ducis Bernardi , nomine Gerbric h , iuffit in vqft

vinario claudere , et proficere in flumen Ar.

ranm , de quo poeta canit :

Aut Ararim Parthus bibat, aut Ger- mania Tigrim :

ibi eam diu adfiigens exflinxit , indicio im-

piorum conftliariorum. Videtur ergo mi-

tior illa poena, licet eam poftea etCiRo- Lvs M.tn cxpitulit ad omne / gener aluer iit-

15. apud Eccard. ibid, p. 181. confir- malTct, paulladm receffiflc ab vfu,eiufque in locum fupplicium vel cullei, vel viut- comburii , efle furrogatum.

§. CCLXVI.

Mirum etiam videri pollet, ne incendiarios quidem ca- Aede*

pitis adtifle periculum. Et tamen illis quoque non nili poe- nique de

nam pecuniariam irrogat lex Salica tit. 19. §. 1. limulque >nce'?- damnum datum refarciri iubet. §. 2. Quin et tunc leuiore illa

poena tantum fcelus expiari patitur , fi aliqui ibidem retnanfe-

rint . id e 11 , vti Germani loquimur, vvann gleich e inige dabey

gebliebtn , nili quod incendiarius tunc , pro lingulis perfonis , earum propinquis deberet vvergeldum 200. (olidorum. ibid. §.

3. Nec feueriores hic erant Ripuarii , nili quod triplo maior B b b b 3 erat

j 66 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXVL

erat hominis combufti compofitio , puta 600. folidorum. * lex RipvAR. tit. 17. f. 1. et 2.

* Quum alias nimiam veterum le-

gum lenitatem corrigere loleant auctores capitularium : contra incendiarios ,

etiam qui per inuidiam et dolum aedes incenderint, nihil durius Itatuunt ,

fed ipG quoque eos damnum refarcire , mulctu m lexaginta (olidorum inferre ,

quin et hominibus, qui euafcrint, fecundum legem luam latisfacere, et poe-

nitentiam ex praelcripto facerdotum fubire iubent. Capitvl. Ub. V. tj. ijiJI.

edit. Undenhr. Attamen pauilo poft diftinguere coepit Ludouicus Pius, dolone

§. CCLXVII. Baiuua- Neque ab hoc more maiorum defeiuerunt Baivvarii. To-

riorum to enim titulo 3. qui de compofitione liberorum hominum agit,

et Ala- et (equentibus , quibus libertinorum ac feruorum compoiitio

rum "le- ̂e^cr*^tur > ne v^us quidem cafus occurrit , qui capitalis lit , ges de frd generatim fancitur , vt , (i quis liberum hominem occiderit ,

homici- is parentibus cius , fi quos habeat, vel , fi non habeat , duci , vel dio. patrono , foluat folidos 160. feminam vero pecunia duplo maiore

componat , quia haec armis fe defendere nequiuerit. Vnde llatun

fubiungitur exceptio : Si autem multer pugnare voluerit per audaciam cordis fui, ficut vir : non erit duplex compofitio eius. IBID.

cap. 1 3. f. 1. fiequ. Qui peregrinum occiderat, liue propter Deum, liue propter neceffitatcm iter facientem , praeter 100. folidorum mulflam , fifco inferendam , 100. folidos auro adprecia-

tos propinquis , vel , his deficientibus , fifco debebat , fimulque

pauperibus elargiri ftipem cogebatur, ibid. cap. 14. §. 2. fiequ. Ob libertum occifum patrono 40. ob feruum domino 20. folidi perfoluendi erant, tit. 4. §. 11. et tit. J . f. 18. Qualis

fere eft lex etiam Alamannica tit. 68. in eo quoque fimi-

lis Baiuuaricac , * quod ob feminam occifam duplum ellet inferendum.

malo quis excitarit incendium, an per negiigentiani , llatuitquc, vt ,ji quis maiuue Ji ucito incendam mijtru, de hoc

crimine cornutius poenis grautjjimis tmer-

ju im ur ; jin per ncgttgcnnam u juerujac- tum , is damnum , quod cuicumque illa-

tum fuerit , et res , quae inde perierunt ,

dupu jalisfalhom Jariuu. ibid. Ltb. t/ll,

§. 1x4. Quae verba paene ex interpre- tamento PaVLLI Jentemus recepi. Lue.V .

tu. }. §. s. iubiuntlo exlcripia elTc,res

ipla docet.

* Et t4men apud Walapxidvm Stkab. de viia et mirae. S. Calli Lib. II.

eap J 4. apud Goldast v M Tom. I.fcript. rrr.Alajn.pan.lLp. 171. legimus: pau-

perculum quemdam prcfbjtcrum propter homicidii reasum circulis ferreis tam in

collo , quam in brachio viroque , eonflrie-

tu m, gr astibus quotidie Jupphcus adjctlum

4*

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. $67 efi per fidcot , ]U0I ferrum carnibttj citu injtixeru. Sed haec caltigauo fortaflis

inagis ad poenitentiam ecclcfijflicam ,

^uim ad poenam forenlem , pertinuit. Nam '*n hijt. emscop. TvLLtm. Suam nuper reculam dedit Calmet

dans 1'hiltoirc de Loraine To no I.in ad- fend. cap. *t.j# lo^. fequ. iimile qui i

narratur de presbytero etlbrore eius, qui parricidium admilerant, ibiquead- dit au&or : Hoc crimine fu pe ditius cir- ricur ligatur interitu a s vo poni ipice ,

poenntntiait ferro ligatur exuritis , ac toto

trunco corporis arftasur jlnO.it ctrculu.

Porro foror confutant o huic malo pejjimo , accepu duos in Jiniftro brachio , vt poeni-

tudine lamentabili faliifacermi inaudito /celeri. Tunc jimul pergunt leroflymam, et in remedio frater drpofuit vitam corpo-

ream. Ex quibus fane exemplis dilcimus , teneriores paene iuifie epifeopos in homicidas, alioique facinorolot ho*

mines , quam iplas leges , ciutque dilci- plinie rigorem magis fortuitis homines a peccandoabfterrunte, qjam muldam mediocrem , qua pleraque crimina tunc coercebantur.

§. CCLXVIII.

Nihil quoque fingulare hae leges habent de veneficio. De ;

Nam et hoc aeque, ac alia homicidia, mulda expiari confue-cena^" uilTe , vel ex eo colligas , quod et ii , qUi fagitta toxicata alicui riis. fanguinem fudi flent , quod vnvan vocabant, et qui potionem alicui mortiferam dediffent, fi homo euafilTet , nonnili 12. folidis muldarentur ex lege Baiwar. tit. j. cap. 6. et 7. Sedet incendiarios eadem lex Baiwar. tit. 9. cap. 1. 2. fequ. dam-

num duntaxat refarcire , et lingulis hominibus , qui nudi eua- ferim , hrevvunt , ( quae certa erat vulneris indidi aeftimatio ) praeflare, denique culmen domus O. folidis componere iubet.

, Qualem poenam pro diueriitate aedificiorum , * quibus flammas iniecerint, incendiariis minatur etiam lex Alamann. tit. 81./. 1. fequ.

* Suis nominibus , iilque vere Ger- manicis , haec aedificia dillinguit lex

Ala.mannica. Domus ipfa enim , vel praetorium , vocatur fata , ( ein faal, ) horreum feta ia ( eine fcheure ) vupora-

ttumfltiba ( rine flube ) gr, marium fpica-

rittm ( ein fpticher. ) Quodcumque horum flammis perierat, aedificiorum refli-

tuendum erat in priflinam cauflam , et

praeterea ob falam foluendi lolidi 40.

ob fcuriam intra praedium ■>. ob fla- bam, ouile, vel porcaritiam domum

is. ob lerui domum 11. ob fcuriam i.

ob fpicarium eiuldem }. leruo, et «% domino. Lex Ki.ax. tbid.

§. CCLXVIIII.

Ex LEG. ANGL. et Werin. tit. l. §. I. fequ. adalingus Quid <5oo. liber, vel ingenuus, 200. feruus 30. folidis erat compo- Anglii et nendus. Sin reus inficiaretur facinus, ille ob caedem nobilis

It-I

$68 E L E M. I V R IS G E R M. Lib. II. Tit. XXIII.

micidii vel ingenui aut lingulari certamine fe purgare , aut vna cum veneficis 12. teflibus; ob ferui caedem cum quinque iurare cogebatur.

«Tiarii»11 cauetur tit. I<J. vt , fi mulier maritum veneficio (anxerint? dicatur occidijfe , vel dolo malo ad. occidendum prodidtffe , proxi-

mus mulieris campo eam innocentem efficeret , aut , fi campionem

non habuerit , ipfa ad nouem vomeres ignitos examinanda mit-

teretur. * Denique tit. 8. de incendi arms cauetur kvt , qui alte- rnis domum noclu incenderint, damnum triplo farciant , et in fre-

do fol. 6o. aut fi negent , cum vndecim iurent , aut campo de- cernant.

* Quae poena manferit hanc venefi- tamen haec delida omnia pecunia lue- cam, lege illa non exprimitur. Nili e- rentur. Vid. tit. i. §. j. tir. 7.§. 4. ut.

xiltimare velimus , medium eruendi 8. Quin tit. I y. generalis haec regula veritatem i pio delicio grauius placuille conllituitur : A duohus folidit yfaue ad Angliis, credendum effct , laltim vene- maximam compofuitmem , in furto et vul- fidi et homicidii proditorii poenam nmkut, camput tuditat . Cuius regula* fuide capitalem. Sed <juo minus ita ra- lenius eli , ob haec delicia , quae ma- tiocinari liceat , efficiunt alia eius legis iore quam duorum folidorum multita loca, vbi et ob incendii , homicidii expientur, inliciamem reum lingulari fimplicis , et furti fulpicionem , ad in- cerumine Ce defendere debere, gulare cerumen remittuntur rei , quum

§. CCLXX. _ • , Frisii quoque certa pecunia componebant homicidia i et

Friiii de quidem pro perfonarum conditione , quae vel occiderant , vel

ficariis? fuerant occifae. Nobilis nobilem a fe occifum folidis 80. libe-

rum $4. et vno denario ; litum 27. fol. minus vno denario

componebat. Liber , qui nobilem occiderat , fol. 80. qui libe-

rum , yj. et vnum denarium , qui litum, 27. vno denario mi-

nus , foluere debebat. Denique litus , qui occiderat nobilem ,

folidos 80. qui liberum $$. et vnum denarium , qui litum ,

27. vno denario minus componebat. Pro feruo occifo tantum

praedandum erat , in quantum in litem iuralTet dominus. Mag-

nae quoque huius iuns tricae erant in modo fefe purgandi ,

et numero confacramentalium , quos vocabant. Ceterum mulftae bes occifi heredi , triens propinquis , gradu propioribus ,

debebatur. * Lex Fris. tit. 1. §. 1. ftqu.

* Haec omnia de homicidio cui- in turba occiib , tit. 14. de mordrito

pofo ac dololo imelligendu liint, quip- leu homicidio proditorio, tit. *o. de pe quae lex illa non dilcernu. At iis, qui impune occidi poliunt tit. J. quaedam linguljria fancit de homine dc muliere occiia Addit, iit. 7. vbi id

« nota-

Digitized by Google

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. 5^

netam 'dignum, quod, quum femina in iota illa lege homicidium occurrit, ' ocelli eadeni lumma , ac malculi , quod capitale habeatur, praeterquam

componi jubeatur , ea tamen non ob fi leruus dominum luunt occidifier. De ealdem caudis impune occidi pollet , eo lex illa i it. 10. §. j. & feruui do- ob quas occidi poterat mafculus. 18. minum jutim interfiant , tormentit in-

iit. 5. §. a. Ceterum nullum omnino ttrf.aatur , Jmnlutr n Utut.

§. CCLXXI.

De veneficis et sortilegis nihil e(l, quod in hac lege . Quid de occurrat. At titulus J. illius legis de brand, id ell , de fNCEN-

DIIS, talis eft : Si quis domum alterius incenderit, ipfam do- s mum , et quidquid in ea concrematum ejl , in duplo componat.. Si

autem dominum domus flammis ex ipfa domo egredi compulit , et

egrejjitm occidit , componat eum notties , cuittfcumque fuerit conditionis , flue nobilis , flue litus fit. Haec confiitutio ex edicto regio

procejfit. Trans Laubacbi in fredam nomes componat vveregildum

fuuttu * * Ceterum nifi hae compofitiones , ecelefiam eundo , de ecclefia redeundo , j de quibus adhuc diclum, repraelen- ad placitum eundo, de placito redeundo. Carentur ab homicida: fas etiam apud Quin ct multis poli faeculis priuatam Frifios erat cognaus , illum perlequi illam vindiciam ibi cognatis permil- bello priuato, donec , quomodo potae- lam fuillc , ex Ltae Obstalb. art. rit, eorum amicitiam adipifceretur, lex «7. codice i uris Frilici recentiore , et Fms. tu. 1. §. t. Vnde et totus tit. 1. Caroli III f. Intp. diplomate, anno

aiduionum agit de pace faidofi , Aatuit- l}qf. epilcopo Traieftenfi concedo , que, vt nulquam lecurus lit homo fai- probat Sicca ma ai Icg. FriJ. t it, a. §. ioflus, nifi in ecclefia, in domo Jua , ad a. p. ]s. edit, tiaertn.

§. CCLXXII.

Superfiunt in Germania cifrhenana S A x o N e s , qui eodem QuaeSa-

modo, ac Frifii , perfonas diflinguebant , et pro nobili occifo xonum

840. fol. pro ruoda , id eft , ingenuo, vti interpretatur Leib- te^bo*

NiT. in not. p. 78. 120. fol. et interpraemium eiufidem quanti- "es c*c

tatis, vel , ( vt Heroldina habet , 240. folidi ) pro lito 120. * fol. pro fieruo 3 6. folidi exigebantur, lex Sax. tit. 2. §. 1. 3.

4. Femina virgo dupliciter , iam enixa {impliciter componebatur *. ib 1 D. 9. 2. Ne mordritum quidem vel homicidium proditorium

capitale erat , ex lege Saxonum : ( vid. ibid. f. 6. ) quamuis

fupplicium fumeretur ab iis , qui vel in facris aedibus repertum , vel ad eas die fello euntem occiderant, ibid. §. 8. 9. At

ex nouella conftitutione Caroli M. quae Capitulattonis nomine

venit , ct alia homicidia capitalia fiunt , vefuti ii quis epifico- Heineccii Elem. luris Gtrm. Cccc pum ,

j70 ELEM. IVRIS GERM. Lib. II. Tit. XXVI.

pum , presbyterum , diaconum occiderit , §. 4. nec non fi qui»

dominum dominamue , ( den gerichts- herrcn oder dejfen ehefrau) interemerit, i. 12. Eminuero , fummum illud fupplicium per-

fugio tum ad ecclefiam , f. 2. tum ad regem , poterat euitari , quamuis pofteriore cafu exfilio coercitus pro mortuo haberetur. capitvlar. Sax. §. 10. Ceterum et apud hanc gentem ius erat cognatis , homicidam eiufque liberos , tamquam faidofos

bello priuato perfequi , donec

* Ita et apud Alamannos , ceu ex eorum legis tii. jo. patet , femina clam occila octodecim , vir nouem

tantum wcrigeldis componebatur. E-

iulque rei hanc rationem reddit Spbbl- nankvs , quod feminae , tamquam imbelles , defendere fe non potuerint. Quod conuenit Litui Baivvar. tu. 3.

cap. ij. §. 1. Sed apud Saxones alia videtur huius dilcriminis ratio fuille ,

quam acute peruidit v. a. Gaertne- ivs in nor. ad hunc uint Sai r. lotum

p. 17. Quum enim alioquin Saxones in iv*. pkoy. lib. III. art. 4;. duplo minus eflc velint feminae, quam viri,

«ergeldum : iegiichej vvetb hai tlirei manno halbe hujie emi vvehrgeld : vir

laudatiffimus legem £axonum loqui ccnfet de feminis innuptis , de iilque flatui , vt virgo duplo , enixa , feu

libi fatisfecillent. ibid. $. 5. tt 6.

deflorata , fimplici wergeldo compo-

natur. Hinc pergit : Dicitur autem

femina , fi virgo fu , dupliciter componenda , cuius ittph rationem in eo eon-

pflere autumo , quod filia in commercio erat , et a parentibus , vel eius tutore ,

fponjo 300. foltdit vendebatur : vt igitur

pupilla virgine otcija ,' lucrum , ex venditione fperondum , cejjans imputaretur

eius compofitioni. Et quum forte eo i tt

pretio non ejjcnt , quae in eaeltbe vita

partum erant enixae , quum tefie Taci-

to publicatae pudicitiae apud vt teres Cei manos nulla venia e fit, adeo vt

non forma , non aetate , non cptrut > maritum inueniret : fimplex compe filio in

illis fufficcre vija efi. Hacc laudatus Gai-rinsrvs , quibus ego plane lubicribo.

§. CCLXXIII. Devene- VeneficIVM quatenus pro fortilegio accipitur, praetermit- ficio , vel tunt Saxonum leges, quia illud maiores eorum, deorum cultui

tortile- dediti , non modo pro licito , verum etiam pro admiranda arte

g<°. habuifTe videntur. Argumentum eius rei habeo indiculum fu-

perjlitionum et paganiarum , concilio Liptinenfi anni 1 343. fub- junftum , cum abrenunciatinne , quam vocabant , in qua et haec

legimus : End forfuchiftu nilum dtoholes vvtrcum ? Refp. End ec forfncho allmu dtaboles vvtrcum Vlld vvordum , t bima eren de

vvoden end Saxnote , ende altem them vnholdum . the hira perno- tas fint. Ioter fuperllitionts illas funt phylatlrria et ligaturae ,

incantationes , auguria vel auium , vel equorum , vel bottttm Per-

care , vel Jlerumatione , dutim et fortilegi , cerebrum animalium ,

a - ) .V,t ; . j . et

Digitized bvGooyh—

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. y7i

*t opinio , quod feminae lunam commendent , quod pojftnt corda hominum tollere iuxta paganos. * MonlM. ^AHEiva. pag.

* Io explicandis illis (uperfliiioni- ligitmit et rrip. fub Care/» Af. Sed bus , earumque reliquiis hodiernis quum haec non permeant ad nolfri Qltcndendis multum operae potuerunt inlliiuti rationem : tUis nos mento viti celeberrimi, Ge. Ecc*rovs , et hic non immoramur.

HfcitM. Au. de Mkinueks de Jiam re-

§. CCLXXIIII.

Iri potius monere vifum eft , Carolvm M. in capitulatione de partibus Saxon, paullo ante laudata }. y. (lolidam hanc opi-

nionem ex eorum animis euellere prudenter elle conatum , ac

proinde flatu i fle : Si quis a diabolo deceptus , crediderit fecundum inorem paganorum , virum aliquem aut feminam flti&tm qjfe,

e( homines comedere , et propter boc ipfam incenderit , vel carnem eius ad comedendum dederit , capitis /ementia punietur. At quum tamen ideo negari non pofle videretur , efle quafdam artes odiofas , atque occultas , quibus vel futura explorentur , vel aliis adferri poflet detrimentum : non minus prudenter §. 22. conflituit Carolus , vi diuini et facrilegi ecclejiis et facerdotibus

dentur. *

* Sum profedo hae conflitutionei Carolinae admiratione dignillimae ,

quin ita comparatae , vt inlequentium

temporum legislatores in ruborem quodammodo dare pollint. Quum

enim alii legislatores cos , qui tain nefanda daemonum ope perpetrent , feralibus flammis ablumi iubeant :

Carolus ifios capitis damnari iubet ,

qui , ea fieri pofle , quae pagani olira iaitarint , puta (triges , leu mulieres

volatiles , reperiri , eas homines comedere , lunam caelo deuocarc, corda-

que ex humanis corporibus eximere

pofle , crediderint , ac proinde homines , quos vulgus eo nomine infamet ,

flammis tradere non dubitem. Quo

ipfb firmatur lententia , quam fupra

!§. ittj. * ) expofuimus , quod poli egem Saiicam in coercendis lortile- gis inualuerit viuicomburii fuppli.

cium , idque quam maxime impro-

barit Carolus M. eo , quod indignum

Chnltiano videretur , daemoni ea at-

tribuere, quae non oifi a Deo omni-

potente fitrn pollent. Quae etiam patrum concilii fiue Anquirentis , fiu«

Ancyrani , lententia efl , qui tau. 1».

Jin. cattJJ. 16. quaejl. 5. graulier inue- ch in hanc perfuafionem Omnibus ,

inquiunt , publae annuntiandum efl ,

quod , qui tam er his fnnilia credit , fidem perdit , n , qm fidem reflaip in

domino non habet , hic non efl eius , fei

illitu , in quem credit , id efl , diaboli , t\am de domino noftro fcrtptum efl :

omnia per ipfttm fiaCla fiunt. Qiufiquit

ergo aliquid credit pofife fieri , aut aliquam creaturam in meliut aut deurtus

immutari , aut tramfiormari in altam fipecum , vel fimiUtu ttnem , nfi ab ipfio creatore , qui omnia fecit , et per quem

omnia fiafla fiunt ■ procul dubio infiidelit efi , e 1 pagano deterior. Conferatur

' Cccc 1 locus

Nirrt-

tiunculas

dcfortile.

gris credi vetuitOa- rolus M.

J72 ELEM. iyRIS GERM. Lib. II. Tit. XXVI.

locus infignis Avgvstini can. 14.

caujf. xg. qua.Jl. J. et Agobaadi /«- heliut de grandine ei tontirutt. Cete-

rum ex loco illo capitulationis §. 5.

non collegerim cum Hprm. Adolph.

de Mfinders , Saxones olim fugarum femiuttulatarum carnem vorarte:

( cui enim bono his epulis plus quafti Thydfcis nauteam fibi prouocaffcnt? )

fed eos potius cadaucr fiammis per- uflum proiecifTe feris befhis et canibus, et hoc ipfum, tamquam inhumanum ac dctelhbilc , prohibuiffe Carolum.

f. CCLXXV.

Lex Sa« Incendiarios lex Saxonica maiore feueritate , quam vlla

xonum alia Germanica , perfequitur. Siquidem tit. 5. §. 2. generali le-

de incen- ge fancit , vt , qui domum alterius vel noclu , vel interdiu , fuo

tantum confilio volens incenderit , capite puniatur. * Ex quo nobis iure colligere videmur , mitius aftum efle cum illis , qui

culpa tantum et negligentia fua incendium excitarint , eofque ad refarcieridum duntaxat damnum fuille obftriftos. Cafuale in-

cendium an plane leges dillimularint , non facile dixerim. At

impune tamen incendi potuifle domum eius , qui rebellis fue-

rit , et iuflitiam facere noluerit , et aliter dijiritlus ejje jion potuerit, patet ex capitvlari Sax. §. 8.

* Incendia frequentiora fa<fla arbitramur inter Saxones, ex quo Caro-

lus M. Chri/tianam religionem inuitis

obtruferat. Tunc enim faepe excitaile ridentur incendia, vt iifiiem flammis

perirent templa Chriftianorum. Witi- ' chindum fane > Saxonum ducem , ©Innes intra Frifiorum fines ecclefias

combuffifle > expulifle Dei famulos ,

et homines a Chriftiana religione auertifle , tertis ell Altfrid. vit. 5.

Luigeri Lib. I. cap. t8. Et multo ante , inno 774, Saxones ,

Quandam cupierunt tradere

flamtnit Ecclejiam , quam faerauit Bonifa - eius illis ,

Martyr et anti/les , Chrijlo dile -

(his in n.-uum. * „ „ v» roiT* Saxo .ai ann. 774. chro- moor. Saxo »d emn. 775. Porro

anno 77 9. Saxones ad Rheni ac Mo-

leliae confluentes :

G indat, quas poterant viilas tu- tudere , fiammis

Iraiiderant , -ipfis etiam non ira

pepercit

Ecdcjiis :

idem. d. ann. Hoc quum faepius auU ciTent Saxones : demum Carolus M.

in capitvlat. de pan. Sax. $. 1 ,

rtatuit , vt , f qttis ecclejiam per violentiam entrouerit , et in ea per vim vel

furtum aliquid ahjhti.ru , vel ipfam ec-

clefiam igne cremauerit , is morte moriatur. Quin ideo Carolum incendia

omnia , dolo malo f.ida , capitalia e(Tc voluifle . probabile ert , vt metu

poenae atrocioris , in ecclefias Chri- flianorum flammis delinerem fieuire

Saxones , adhuc male Chrirtiani , et

patriae lupcr/liiionis tcnaciilimi.

f. CCLXXV I

Digitized by.Google

/

DE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. y7j

§. CCLXXVI.

Denique et de Langobardorvm legibus quaedam addenda

funt. Eae quoque vere Germanicae funt , tum quod cognatorum effet , necem cognatorum vlcifci , tum quod et ipii , certa

pecunia facinus expiari poffe , exillimarent. Pertinent huc to-

tus Libri I. titulus 9. itemque tit. 3. et tit. II. in quibus omnibus certa compolitio pecuniaria ab iis , qui vel occiderint ho-

minem , vel confilium eum occidendi ceperint , exigitur , pauciflimis cafibus exceptis. Nam capitalis erat caedes domini, <L

tit. 9. $. 2. itemque qualifcumque in ecclelia fafta , ibid. ji. 29.

et denique caedes , a (eruo regis patrata , quem lex fuper

tumulum occifi fufpendi iubet. ibid. $. ly. Nihil vero admodum diferiminis hanc legem datuiffe inter homicidia culpa et

dolo perpetrata , vel ex eo patet , quod ne cafu quidem admiffa plane extra poenam ede vellent, ibid. §. 17.

§. cclxxvii.

Iidem et veneficivm , id ed , veneni mali propinationem

initio pecuniaria poena , vel compofitione perfonae , coercebant , venefreumque , fi intra confilium crimen ftetiffet , 20.

folidos ; fin iam alteri propinatum effet , venenum , fed mor-

tem homo euafiffet, dimidium pretium hominis ; fin mors fe-

quuta effet , integrum vvergildum praedare cogebant, lex

Langob. Lib. 1. tit. 3. f. 4. y. et tit. 9. i. 6. et 7. At Henri-

cus Imp. poftea fanxiti, vt qui veneficio , feu quolibet modo fivr- liuae mortis , aliquem peremerit , aut confentiens fuerit , mortis

fententiam incurreret , omniumque fuarum rerum , mobilium et im-

mobilium , facultatem amitteret, ita tamen , vt pretium IO. libra-

rum auri pro legitimo vvtdriglid propinquis parentibus peremti

praemium daretur, reliqua rurjus medietas eius propinquis veniret , * altera autem medietas ad fifcum. accederet. 1 B I D. tit,

9 • f- 19 *

* Omnia haec ad propinquos peruenifle ideo , quod occifi necem vl-

cilci cogeremur , a Jeoque /ai a ' no- rane, cum ex Lio. I. tb. f. §. ? 4.

patet , tum ex §. nf. eiuidcm tituli.

-Nara compolitio ad occifi tantum filios et propinquos , non ad filias ,

perueniebat , mfi quod, his deficien-

tibus, illam cum filco diuiderent. Cu-

ius rei legislator hanc reddit rationem : Quia filiae eiui , eo , quod femineo fexy cjfir probantur , «cn pojjitnt

ipfam f-liam tenore. Ideo pr/fpext-

mui , u ipfam e',inp3ji:ion.'m non recipiam. Senius enim c(l , filias , quia

fexu prohibeamur , quo minus de- C c c c 3 fiincU

*>eges

Lango-

bardo- rum de

homicidio.

De vene-

ficio.

574 ELEM. IVR. GERM. L i b. II. T i t. XXVL

fundi parentis mortem armis vimii- pofl bellum illuti priuatum redimi ceut , itec coaipofiuoncm , qua pax Iolc.it , accipere poife.

§. CCLXXVI1I.

Quid de At tanto minus in eos eafque faeuiebant Langobardi, quos

magiset vulgus tamquam ftriges vel lagas infamabat, ‘i antum enim fonilegis abeit , vt m has vitorem gladium ftnnxerint , vt eos potius lenierint. qUj dolidam illam opinionem in vulgus Ipargerent , vel mife-

ros illos occidere non dubitarent t dignos poena iudicarint. En

conftitutioncm Rotharis , Regis , Lib. I. tit. 1 1. 9. Nullus prae fumat aldtam alienam aut ancillam , quafi fingam , quae di-

citur MASCA, * occidere : quod C/.rifiianii mentibus nullatenus efi credendum , nec pojjtbile efi , vt hominem mulier viuum intrinse-

cus pojfit comedere. Si quis deinceps talem illicitam ac nefandam,

rem perpetrare praefumlerit , Ji aldiam occiderit , componat pro fiatu eius fol. 60. et infuper addat pro culpa fol. 100. medium

regi , et medium , cuius aldia fuerit.

* Masca eft ipfum Gallicum /4 mento erat, id laruam vocabant ve- rrafque , quod tcflibus LinuenbkouIO teres , eolque imitati Ium Langobardi, et Dvfresnio fubalpini homines et- qui luae voci majqui eaxndem notio- iamnum pro liga vel lemure vfur- nem liibiecerunt.

pant. Quidquid hominibus terricula-

§. CCLXXVIIII.

Ic(;e, Denique, quod ad incendiarios attinet, permultum in- eorum de tcrerat ex Langobardorvm fententia , dolo malo ac delibera-

inceudta- to animo aliquis incendium exciiaUet , an culpa tantum et ne-

t"s* gligtntia. Pnore cafu damnum omne triplo erat farciendum. eex Langob. Lib. I. tit. 19. f. I. 4. praeterquam fi feruus filuam accendiilet , qui praeter damni aeflimaiionem , a domino inferendam , flagellis caefus ignominiae caufia attondebatur. ibid. f. 27. Polleriore damni dati lufta tantum aeilimatio erat

praefianda. ibid. §. 2. et j.

/. CCLXXX.

Homici- dia ne

medio

quidem acuo ad kictulum

ii. capitalia.

Ita per gentium veterum paene omnium leges euntes pauciflimas repetimus , quae homicidia , veneficia , atque incendia

fupplicio capitali digna iudicarint. Proximum itaque eft , vt ,

quid exftinfta Carofidarum ftirpe in Germania circa haec crimina iuftum vifum fit , diipiciamus. Hic vero in vniuerfum ob-

. feruamus,

Digitizecf by Goegte _

DE SICARIIS , VENEFICIS , INCENDIARIIS. y75

feruamus , diutiflime Germanos moribus patriis vixifTe. Addu- xit hanc in rem quaedam ex Goldasti conjlitutionibus imperia-

libus teftimonia Schiltervs Exerc. XXXXYllll. f. 1x7. fed

vereor ego , ne pleraque vel fublellae fidei fint , vel ad Ger- maniam non pertineant. At aliis exemplis diplomatibufque mi-

nus fufpeftis probari poteft , a faecuio 10. ad 12. homicidium paene nufquam capitale fuifle. *

* Anno io*j. Henricus II.. Iinp.

in diplomate Laurcshamenti : & autem ibi ocadimr , omnes , qui huius ho-

micidii vel inuafioMS participes funi ,

cute es capillis perditis Jupruditla com- buflione ( id eft , digmate , ) Jequemur , ac werigeldum 0 cctji domino fuo audiar

homicidu perfotuas , et cum proximis eitifdem inter feCU reconcuiaTionbj*

faciat. Chron. Lavrish. apud Fre- mpr. feript. rer. Gcrm. Tom. I. pM f. I lA. edit. Struu. Cui gemina elt charta

eiuldem Henrici II. apud Brower. antiqu. Ful.i. Ith. III. cap. l(. aliaque Henrici III. anno 10JA. feripta apud

Zytcrs. inldefenf. S. .Maximini. Ad- dimus exemplum eiuldem (aeculi.

Quum enim RuJolphuset Hermannus, fratres de Goltelitze 1 EuerardUm >

eccleCae Uozecenfis hominem , occi- dillent : metu palatini , eam caedem

vindicaturi , magnam pariem praedio - rum et mancipiorum pro eo monallerio tradiderunt. Chron. Goztc. pag. >t». edit. Maderi. Similia exempla palfim

exllant. Legum (aeculi tx. eiuldem generis exempla habes apud ili. a Lvdewig. rehqu. domo II ll . p, 180.

et f. aot.

§. CCLXXXI.

Equidem a faecuio faltim 12. vbique capitale elTe coepifle Lege» homicidium, vel ex eo colligere pofTes , quod iura Saxonica Saxfet

et Sueuica , quorum paene per vniuerfam Germaniam vigebat Sucuicae auftoritas , capitis damnari lubent tum ficarios improbos , ( die -

moerder , ) tum limphccs homicidas. IVs PROV. Sax. Lib. //. v0ium * art. 1 3. Alie niorder fol mam radebrecken. * - - Die einen man fcblagen vnd fahett , dtn foll man allen die haupter abfcblagen. Eadem fere repetuntur in ivre prov. Svev. cap. 114. Ali

moerdaer , die fol man all radbrechen. lf'er ainen man tze tod Jlecbt , oder in beraubet , den fol man allen das haubt abjla - hen. Ita verba fe habent in editione Bergeriana , pag. 200. feqic.

quae male in fua exprelltt MeichsNervs. lmmo capitale ene iuiTit non modo dolofum homicidium Wormatiae anno 1156.

Fridericus lmp. apud illufir. Lvdewig. rcliquiar. Tomo 11. pag,

193. verum etiam cafuale Hamelae anno 133 J. Ernellus , Dux Bruufu. IB1D. Tom. X. pag. 29.

* Eius

j7<* ELEM. IVR. GERM, Lib. II. Tit. XXVI

* Eius fupplicii a Fridrico lien- pjg-1’9- Levold a Noxtho y. apud bcrgenli , qui Engelbertum , archi- Meibom. pag. 38 6. Alb. St*d. ad d. epilcopum Colonienicili , interfecerat, “nn. pjg. 304. Sed atl fupplicium il- anno iixtS. linnti , exemplum triltilfi- lud fuerit legitimum, merito dubitat mum extlat apud Alb eme. ai d. ann. Kress. ai confl. crim. C iroiin. pag. 397.

CCLXXXII.

Ft tamen Sed tantum abcll, vt haec iura vbique in Germania value-

cium po- rint , vt pallim adhuc exftent leges, ilatuta , exempla, ex qui-

itei non IjUS patet , et pecuniaria poena , et tranfaftione cum ihterlefli

vbique COg„aoj , multo poli illa tempora palTim adhuc expiari potuifle

damnati ann0 quidemfaeculi 14. decimo oftauo homi- hoimu» cidium Hcrmanni , Burggrauii de Golzin , trecentis et triginta

dae. fexa, genis expiatum legimus apud illullrem a LvDEvIG. reltqu. Totn. I. pag. 281.« Eiufdem faeculi anno vicelimo tertio latae

funt in Frilia leges Obstalbomicab , quarum §. 11. cautum,

vt quicunique latam occiderit , in feptuplum indicibus et heredibus condemnetur. Conf. §. 2J. Medio illo facculo condita funt lla-

tuta Francofurtana antiquiora , quae ex autographo edidit

Henr. Christ. Senckenb. feletl. ittr. et hijl. Tom. I. quorum

§. 8. pag. 6. legimus .• (Fer eynen dotfchlag tut , vnd darum ver- zalt vvird , der en fal nutntner in die Jladt kommen , er habe

dann vore dem gerichte der Jladt vnd den klagern gebuzfit , vn

fal nach der buye ein iar vzfe ftn. - - Wulde abir der eleger zm

hart ftn , fo fui das an dem rade flen. *

* Similes leges et alibi viguiiTe il- vorgefchrieben gefette nichten hildet ; lis temporibus , nouimus. Kxlbt vnde dawider thu mu bedackttm muihe,

enim diploma Rudolphi 1. Irap. Wor- der fal die bufic iwifeldig trage , tegU- matienbbus datum anno 1184. quo , che nach oeren gefctz , ane vmbe den qui homicidium intra vrbem patra- todfchlagt , fal man rumen eyn jahr , runt , fine (pe veniae ex vrbe prolcri- vnde die bujfe zwt ifeldig trage, leges bi iubemur. Lvokwig. rehqu. Tomo Gosl. Lib. II. van vredebracke §. 18. JI. pag. 140. Et SCHUTEXVS Exere. Jequ. IVert en dotgefchiagen , de en XXXXmil. §. 117. adduxit , locum u> tjf hcjft , vnde nejne kindere , vnd ftatuti Uraenlis , oppidi Thuringiaci , t uti men den man beteren mit gtlde , Icripti anno 1)50. in quo haec de dat geli nimpt fin t uiff. Simpt en homicidio ian&io occurrit •• Iter den frawc ene beterunge vmme ires man- andern zn toite fchlet , der fal geben nes dotfchlaek , vnde draget ft en kint ,

zu>ei pfttni an dy Jladt , vnd fal ein dat fchall de fine holden. iahr rumen. Et mox : Wer auch diefe

§. CCLXXXIII.

Digitized by Google

DE SICARIIS , VENEFICIS , INCENDIARIIS. 577

§• CGLXXXIII. finmo ne infequente quidem faeculo ly. quo iam vbique Immonr

magna erat iuris Romani au&oritas , et de condendis legibus 6eculo

criminalibus ipfi Germani ferio cogitare coeperant , mos ille pri- quidem

ftjnus plane obfoleuerat. Tunc enim conditum in Dithmariia *}.e«t 5. ftatutum , vt pro homicidio 100. marcae cognatis foluerentur.

Chron. Lvneb. apud Leibnit. Tom. III. pag. 21$. Et Halae,

vbi veluti fupremum iuris Saxonici dicallerium erat, initio adhuc faeculi 16. fupcr homicidio cum occifi cognatis tranligebatur ,

tefte Olear. Halygrapb. pag. 220. qui hanc notitiam ex ipfis

adis publicis vel diurnis lenatus defumfiffe videtur. *

* Verba eius , quum libellus hic

inter i pios Halenles rarior ede coepe-

rit , hic adfcribere operae pretium ri-

detur : In diejem ishr ( 1504. ) kttm

Clam Becker i-on Behfm fur den gant- srn rath zu Holie , beruhtct , dafi er

fisk mi 1 Qaufen Hermann wegen det ,

dafi er femen vater , Simem Hernunn

trmordet , vergUthcn , vnd bat , dafi ti

tnoehte tus rtuht -memorial grfchrieben

•m er den. Der vertrag w ar dtifrr : Oax

Beckcr folte haiten lajfen hundert vigi-

lien , vnd fo vtil feelmeffen mit vorbe-

Wuji Simon Hermannr , Joll dat leib~

zuchen mit dreyjpg perfoi tin , dercr jeder eine krrxe von emem halben pfund

vacht irug , zur erden be/latten : foti

felbjl , oder durch einen andern eine

walffrth ItijUn , lin fletnern erettz drey

etlen hoeh fetzcn lajfen , ihm , Simon

Hermann , ochzig guidtu rheinifeh JliJf-

ten zu tinem feelen - bad anzurubu n ,

foll alie gerichtt - vnkcjlen abtragen. 1(1

alfo die ganze fache beygelegtt vrorden.

§. CCLXXXIIII.

Incendiarii ob infigne , quod refpublica inde capiebat Illis tem*

detrimentum , paullo citius capitale efle coepit. Id enim non poribus modo ivs Sax. Lib. II. art. 13. et Svev. cap. 114. rota vel

gladio puniendum cenlcnt .• Mordbrenner , die foll metu sile rad- ucrfum brechen. - - Die brennen fonder mordbrand , * den foll man alie ;n ;ncefl- die heupter abfcblagen : verum etiam multo poli leges Obstal- diario». Bomicae f. j. Incendiarii noclurni concrementur , diurni vero

damnum incendii taxatione praemijfa in feptuplum recompenfent ,

et in poena viginti marcarum mancam indicibus obligati . Quin

et veneficos , die mit zauberey vmbgehen , oder mit vergijftnifs , viuos comburendos , cenfet tvs prov. Sax. ibid. Svev. ibid.

* Inter brani et mordbrand quid

fuerit dilcri minis , non adeo expeditum eft. ivs frov. Svev. ibid. $. 6.

polterius crimen ita definit : H' r tagt Htineccii Elevi, luris Germ.

0 der nathtz haimliehen prmnet , er tau-

gen . oder aicht , dat haijfet morpranl.

Et fane vocabulo mord , quod a vete-

re Cambro - Britannico murnio , oc-

D d d d cultarc,

I

j78 ELEM. IVRIS GERM. Lib.II. Tit. XXVI.

culure , deriuat Eccard. ad Itg. Sal. cede condu&i , vel litis (limulae fi i. tit. 1 6. §. i. maxime conuenit haec riis , flammis io vrbes et pagos graA definitio. At quis tunc erit incendia- fantur , idque facinus velud artem rius fimplex f Quis enim eorum non exercent. Qua adfumta notione , £>- interdiu vel noctu , quis non clam et cile a reliquis incendiariis diicet- remotis arbitris incendia excitat? Fu- nuntur.

tarem mordbrenner dici , qui vel mer-

§. CCLXXXV.

Confli- Tale erat ius Germanorum , quum de legibus criminalibus

rohna de accuraf'us feribendis confilium caperent Maximilianus I. et Ca- homi ci- rolus V. Imperatores. Hi vero poenas veteres , pro deli&orura

dii poe- grauitate paullo molliores et tantum non iniquas efle , rati ,

ca. capitale cile voluerunt homicidium , Ci nulla elTet ratio , quamob-

rem hoc fupplicium remittendum videretur. Quin gladii poe-

nam forcipibus candentibus vel traftionc ad locum fupplicii exa-

fperandam putarunt , fi quis virum in eminentiore dignitate conflitutum , dominum , coniugem vel confanguineum occidiiTet.

ConsT. crim. art. 137 . Caullae autem , ob quas gratiam fup-

[ilicii fieri oportere ftatuunt , funt moderamen inculpatae tute- ae, art. 139. iufta defenfio, qua tertius praeter voluntatem fefe defendentis periit : art. 145. cafus , fi quis in re licita ver- fatus , alterum imprudens occidit , art. 146. vulnus minus letha- le infliftum , art. 147. caedes in turba fafta, cuius de auftore

non confiat; art, 148. ac denique defenfio exiftimationis , pudicitiae , bonorum, cum facinorofi interitu coniun&a. art. IJO.

§. ccLXXXvi. t>even Seuerius in veneficos animaduerti iubet Carolus V. Nam

ficorum e0J t qUj artibus odiofis alicui nocuerunt , ( die den lenteri durch

PP CI°’ zaitberey fchaden oder nachtheil zttgefiijret ,) comburi ; qui iis artibus vfi , nemini nocuerint , arbitrarie pro ratione mtisdotut

puniri iubet. art. 109. Qui quaeue veneno hominem interemit,

mafculus rota contunditur , femina culleo infuitur , alioue fup-

plicio , ( oder in andere vvege nacb gelegenkeit ) adficitur , aliquando hae poenae etiam forcipibus candentibus , vel traflione

ad locum fupplicii , arbitrio iurifperitorum , exafperantur. art. 130.

f. CCLXXXVII. De poe- Denique et de incendiariis breuis admodum et abrupta ex-

iu incen- (fet lex Caroli V. art. 12 J : Item die bofshajftigen iibervvimdenen

Jiano- bretuier foilcn mit dem feuer vom leben znm tod geriebt werden. u Quae

Digitized by Google

PE SICARIIS, VENEFICIS, INCENDIARIIS. 579

Quae omnia ita comparata funt , yt dubitare non liceat , quin in his omnibus legillatori praecipue ob oculos fuerit ius Ro-

manum. Nam et hoc homicidas vitore gladio petfequitur. §. j. Injlit. de pubi. iud. I. 3. C. de epifc. and. incendiarios , vindos et verberatos, viuos comburi iubet. /. to. D.ad L Corrt. deficar. L 9. D. de incend. ruin. naufrag. I. 16. pen. I. 28. $. 12. D.

de poen. Veneficos quoque non quidem crurifragio , (quod fupplicium Romani ignorabant,) fed gladio /. 28. /. 9. D. de poen. aliquando et igne , pledi iubet. /. 3. L 5. I, 6. C. de male/, et matb. • ......

§. CCLXXXVIII.

Et hac publica lege adeo paullatim immutata efl crimina- Hoc iu-

lis Germanorum iurifprudentia , vt nihil fere antiqui moris cir- re et ho- ca haec crimina fuperiit , fed ad conflitutionis illius criminalis dic TU*

normam in vniuerfa fere Germania fupplicium ab homicidis , mur* veneficis, et incendiariis fumatur, eoque minus ficariorum vitae parcatur , quo magis opinio , quod huius poenae , iure diuino fancitae , nulli mortalium , ne a principe quidem gratia fieri pofiit , altas paene vbique radices egit Vid. Thomasu dijjert. de iure adgrat. prine, in cauff* bomicid.

f. CCLXXXVIIII.

Itaque adum ageremus, fi conclufiones , quae ex illa Ca- Paucae rolina Nemefi promanant , operofius hic accumulare vellemus. 7“““ Fecerunt id omnes , qui vel fandionem Carolinam , vel ipfam iurifprudentiam criminalem , commentationibus fuis illuflrarunt. Nomum elL, vnicum, quod hic fuperefl, iuris patrii vefttgiunt notare. Tale ed, ( 1. quod in Saxonia omnibus cafibus , qui-

bus homicidium non capitale efl, ab homicida exigitur vvergel- durn 24. florenorum feu 20. imperialium , vel , fi femina penit ,

IO. imperialium. Carfz. prax. crim. part. 1. quaejl. 34. (2. quod et abbi, fi forte homicidae gratia poenae capitalis fiat, heredi-

bus folui foleat die foeninge , quae pecuniae fumma , fi difficilio- res fint heredes, iudicis arbitrio definiri folet. StM VAN Lievvek

etnf for. Fart. 1. Lib. V. cap. 33. f. 8. (3. quod et aduerfus fagitiuum homicidam in Saxonia inflruitur iudiciuro publicum ,

quod vocatur der achts-procefs , de quo infra plura dicendi locus erit. Interim videri podiint Carpzovij achts-vrocefs , et ,

quam commentario fuo in conflitutionem criminalem fubiecit

Kfissslvs , deferiptio der hahung det lorckieben noih-rethts. ; f D d dd 2 TIT.

5 8o ELEM. IVRIS G E R M. Lib. n. trr. XXVIT.

T1T. XXVII.

DE PARRICIDIO, ET ALIIS HOMICIDIIS ATROCIORIBVS.

§. CCLXXXX.

Panici- P Vnt quaedam atrociora homicidii genera , quae pleraeque

dium ̂ gentes acriore poena digna indicarunt , inter quae primum locum merito damus parricidio , quatenus id vocabulum pro-

ximorum cognatorum adfiniumque caedem fignificat. Id crimen

paullo rarius fuiffe fufpicamur apud veteres Germanos, quum

caudas plerafque, quae apud Graecos Romanofque homines ad tam abominandum ac deteftabile facinus impulerunt , procul ha-

buifle videantur. * Jpfe fane 1 acitvm de morib. Germ. cap. 20. id innuere dixerim , dum de iis fcripfit : Quanto plus propin-

quorum , quo maior adfmium numerus , tanto gratior fenettus , nec

vlla orbitatis pretia. Et cap. 19. multo preflius : Numerum liberorum finire , aut quemquam ex agnatis necare , fiagitium habetur.

apud Germa- nos ra. MUS.

* Ad parentes e medio tollendos

magno libens Romanorum incitamen- to fuit luxuria > ad reliquos cognatos interimendos vel orbitatis dulcedo , vel

Ipes improba hereditate tanto citius potiundi. Hinc Cicero pro Sex. Rojcto

cap. 14. Patrem occidit Sex. Rofciut. Lu- xuriet igitur hominem nimirum , ct aerit

alieni magnitudo , et indomitae animi cu-

piiitatei , ad hoe Jceltu impulerunt. De luxuria purgauit Eruenti , quum dixit ,

hanc «fi» cortumio quidem illo fere m-

terfufffi:, nihil autem vmquam debuit. Gi-

p iduato pano quae p?flw> •{[* i* ta > 1'“

rurifcmppr habitant , tt in agro colendo

vix.rii > quae vita maxime ditiunflaa cu-

piditate, et cum officio caniunCla i Er Se-

neca confio! at. ad Mare. cap. 19. orbita-

tem fiaepe manu fieciffe Romanos , teftar tur, tantum vt inulta fecuritate, nullis

periculis gratiam , honores , eunda promta et obuia haberent. Tac .annat.

Ltb.XV. cap. 19. Nihil horum in Ger- manorum viucndi ratioau habebat lo-

cum. Nulla ibi luxuria liberorum, in-

ter eadem cum (eruo pecora , in eadem humo degentium , quamdiu pars domus

paternae c flent. Tacit. de morib. Germ.

cap. 10.' Nullum aes alienum , quum iplius pecuniae vfum ignorarent : nulla

orbitatis pretia, vel hereditatum cupi-

ditas, quum nullum ibi edet teflamentum. Quid ergo itnpuliilet homines in fe frugales ad tam immane Iccius per-

petrandum i

§. CCLXXXXI. Nec ta - Vt taracn , qui fuopte ingenio boni erant , et metu poenae

t. ’ ' a tanto

Digitized byGoogle

DE PARRICIDIO. jSi

a tanto facinore deterrerentur, placuit, et legibus latis paren- men H-

tum cognatorumque et adfinium fecuritati confulere , maxime lud P1*-

quum n , qui extra Germaniam fibi fedes quaefiuerant , mature ne p”e' animaduerterent , fe cum Romanorum proumciis et eorum vi-

tia fua fecifle , aetatemque parentum , peiorem auis , fe tuliffe ges Ger-

nequiores, mox daturos progeniem vitiofiorem. * manicae.

* Iamfupraex cariTVLaa. addit. 4. tur , eas gemes ideo pedum tuifle. (§. §. ieo. obfcruauimus, Wifigothos , 170.*) Iam addimus , ea verba Lu- Sueuos, Burgundiones , fimulac in pro- douicum Pium defumfifle ex S. Boni*

uinciis Romanis nouas fibi ledes quae- facu epiflola ad Ethelbaldum , Mercio-

fiuiilent, non gradu , fcd praedpiti cur- rum regem , fi miliaque de mutata Oilro-

fii , a virtute defciuifie , ad vitia tranf- gothorum vitae ratione iam olim ob- cucurruTe, quin ea apud exteros infa- leruafle Hvg. Grotivm in proieg. ai mia ob mutatam priltinam illam vitae hift. Goth. ei Vand.

rationem efTe notatos , vt vulgo ia&are-

§. ccLxxxxir. Iure W isigothico Lib. VI. iit. j. /. 17. parricidae habe- Wi%o^

bantur , qui patrem , matrem , fratrem , fororem vel querneum- thls “P*-

que propinquum aut adfinem U arejauffirr** , vel dolo malo , oc- 'a e cidere aufi nierant. Iifque lex non modo poenam talionis mi-

natur, vt eadem morte puniantur , qua ipfi alium punire praefum - '' ferint , verum etiam amillionem bonorum, quae, fi liberos non

reliquerit parricida , vniuerfa ; fin liberos reliquerit , pro femiC- fe ad occifi heredes fint peruentura. Si parricida fe in eccle-

fiam receperit , lex eum quidem fupplicio eximit , at propinquis tamen occifi veluti noxae dari iubet , vt , falua tantum anima ,

quidquid de eo facere voluerint , habeant poteftatem , bonis fi-

mul eodem modo ad propinquos deuoluendis. IBID. §. 18. At-

tamen et a parricidio excufabat moderamen inculpatae tutelae ,

fi quis frrauibus coaClus iniuriis , aut, dum repugnaret, tpfieque

propriam vitam tueretur , parricidium admiftfifet. * I»ID. §. ip.

* Nihil fecundum hanc legem inter- putat , vt parentes, a quibus in lucem editus fit v interimat , led omnia potius

eum fufiinere debere cenlet, quam quid-

quam eiusmodi tacere, et tamen fratrem , qui fratrem in fe impetum facien^

Km pro defenfione fua occiderit , **?»-

[H «HH , tylamf TCBkifUM «7TI*: c.ra-TK,

tjwjt hojtt peremto, purum tj/c, OQtweadit»

efi , paterne fiuum , matei uc jinam , an

filius patrem , -uri frater fratrem aut pro-

pinquus quemlibet propinquum interemerit : adeoque aliter philofophabantur

■WiGgothi , ac olim Plato de legibui Lib. villi, qui filio ne pro defenfione

quidem fua, fi, le a parentibus imer- tcduai iri, videat, lege vlla concedi

Dddd 3

• §. CCLXXXX11L

5Sa E L E M. I V R I S G E R M. Lib. II. Tit. XXVII.

§. CCLXXXXIIL

Quid de Ex quo fequehatur , vt et INF-vNTvm expositio Wifigothis

*.XI)0 ■" pro parricidio tlfet , fi infans proieftus in locum folitanum, pe- fantum rjilTet. Et hinc procul dubio ct illum dignum fupplicio iudica- conili- runt.qui ita in proprium fanguinem faeuiiflet. Quamuis enim

tuerint i fingularis lex de eo crimine non exftet : id tamen vel inde nobis refte colligere videmur, quod et ei, qui infantem expoli- tum aluerit, patrem , qui expofuerat , et eum redimere vel alium

feruum pro filio dare non potuerit , ipfum in feruitutem addici iuberet. Lex Wisig. Lib. Illi. tit. 4. 1.

§. CCLXXXX1III.

Quid de Quin et ABACTO fartv parricidium admitti oportuit ex il- partu lo W isigothorvm principio. Et hinc feuera fatis lege fanxe-

aba^to ! runt , vt non folum operatrix huius criminis publica morte cofidem- netur , aut fi iudex eam vitae refer uare voluerit , omnis vifio ocu-

lorum exflinguatur ,* fed et maritus, fi eius iullu tam nefandum fcelus admmum fit , iimili fupplicio adficiatur. ibid. Lib. VI.

tit. 3. $. 7. Ita noua lege cautum fuit a Chindafwindo , Rege , quum antea obtinuilTet, vt is tantum , qui mulieri praegnanti

Iotionem huiofmodi dedilTet , capitis damnaretur , vt ipla mu- ier, quae potionem recepiflet , fi ancilla elTet , ducenties flagris , caederetur , fin ingenua , dignitate perfonae priuata , alii , cui rex

vellet, in feruitutem addiceretur, ibid. §. 1. 3.

* Neque hic legislator diftinguit in- nuum , qui foxmatvm infamem , fafu* ter partum vitalem et non vitalem, quam matre, excurrat, t jo. eum, qui ntroa- diltinClionem aliquibus et i pfi Romani mem, centum (olidis multitabam, denique oblerualle videntur, dum mulieres alias fi ipla mater cum partu periidet, ei ordi- temporali exfilio, alias lummo fuppli- narium homicidii fupplicium irroga- cio adfici iuflerunt /. 4.D. de exir. cogn.l. bant. ibid. $. 1. Attamen et hic inge- j8. §.{. D. de poen. At (i alius partum, nuos ingenuafque, (eruolque et ancil- tnuita matre, occidiflet, tunc vero Iimili las , poenis diftinxifle WmooTiios , paene diihn&tone nebantur , et inge- patet ex eiusdem tituli f. j. 4. 5. g.

$. CCLXXXXV.

Franco- Talis eft lex Wisigothorvm. Quod enim ad leges Bva- rum de GvNDIonvm , et vtramque Francorvm legem attinet : eae et

h's cri- parricidii , et expofitorum infantum crimen Tere praetermittunt , non a*'ara procul dubio ob caufTam, quam quod rarius huiufmodi inhumanum facinus apud fe contingere , animaduerterent ,

ac proinde tanto coercendo fceleri fufficere crederent poenam

homici-

D E P A R R I C I D I O. j8*

homicidii. Quin ne Carolingos quidem his legibus quidquam adftruxifle legimus capiTVLar. fuis Lib. VI. §. 71. edit. Lindenbr. quam quod canonice coerceri parricidas oporteat. Attamen de partu non quidem a matre , fed a tertio quodam , vel vna cum matre , vel lalua ea , interemto , agunt leges Francorum , tum Salica tit. 28. $. \.fequ. tum Ripvariorvm tit. 36. f. xo. et vtraque in dehftum hoc non nili certae compolitionis pecu-

niariae poenam fuo more ftatuit. Quin et expolitos infantes, et intra decem dies a nemine agnitos , iis , qui illos fullulerint, cedere, et qui poltea illos repetere velint , eos, tamquam homici-

das , eccleftaflica diflriStiane damnari iubent CAPITVLAR. Lib. VI. $■ 1*2.

$. ccLxxxxvi. Sed et in Baivvariorvm lege nihil, quod ad parricidium Nec non

infantumque expolitionem pertineat , reperio. At fi quis in Baiuua- caufla tui liet, vt abortum faceret mulier; pecuniaria quidem etr’orwn' hoc cafu poena erat , fed id lingulare dixeris , quod quotannis perfoluenda eflet , et ad feptimam vfque generationem a patre in lilium tranfmitteretur. Lex Baivvar. tit. 7. cap. 18. et 19. Cuius quidem lingularis ac prope inufitatac poenae hanc ratio-

nem ibid. cap. 20. reddi ammaouertimus .• Propterea diuturnam iitdicauerunt antecejjores noftri compofitionem et iudices , pojlquam religio cbrijlianitatis inoleuit in mundo , quia diuturnam , pojlquam

incarnationem fufeepit anima , quamuis ad natiuitatis Licem mini-

me peruenijfet , patitur poenam , quia fine j, 'atramento regenerationis abortiuo modo tradita e(l ad inferos. *

* Eft haec fentemia rigitiiifima Fvl-

GIKTH Kvspens. quam in libro de fide

ad Ven um , qui fub Auguflini nomine

circumferiur, dixit: Ermtjfime tene, tt nuVatenui dubites, non fidum k min i ,

iamratone vtentes , verum etiam paruu-

lot , qui fiut in vieris ntactum t nuere incipiunt, et ibi moriuntur , Jute, tum de

matribus nati , fine /aeramento fanCli bap-

tifma is , quod datum in nomine Patris t t

Filii , rt Spiritus JanOt , de. hoe faecttlo

iranfeum, IGNIS aeterni fupplicio pu-

niendos. Quum ergo Avgvstinvs hu-

iusmodi infames tantum ad vifionem

Dei non peruenire putaret : hic eos pla-

ne flammis fempiternis excruciari cenfuit. Quae domina terribilis quum poftea fere omnibus placere, ac demum

inter dogmata ecclefiae Romanae coo- ptari coeperit : non mirum elt, fi etBa*

iuuariis placuerit. Addi meretur Frus.

Vl*. Calixti quarflionis , quid de eorum , qui fine bnptifmo e vittis excedunt ,

Jalute flamendum > folutio ad Gu/lauum Adotphum de Sehulcnburg. Helnt/1. i68tf.

f. CCLXXXXVII.

Lex Alamannica tit. 40. et conatum, quod mireris, pu-

nit,

Et Ala- maino-:

suui.

5S4 E L E M. I VR. G E R M. Lu. II. Tit. XXVIL

nit, et ita quidem , vt is, qui tam nefarium ceperit coniiliutn,

poenitentiam fecundum canones agere , et bona eius coram omnibus parentibus infifcari , id eft , non obftantibus propinquis,

publicari , iubeantur. Quomodo perpetratum parricidium puniue-

rint, ex hac lege vix intelligas. * Nec de expolitione infantum vel abortu quidquam hac lege, fancitum elfe reperias, nili quod

tit. 90. is , qui mulieri poculum huiufmodi dedit , fi fexus em- bryonis iam difcerni poflit , mafculum 1 2. femellam 24. fin non-

dum de eo liqueat, 15. folidos componere iubctur.

* Attamen Hepidankvs in vita S.

fP-boradae cap. 1 6. apud Goldast.

fcrtpt. rer. Alam. Ti m. I. pag. 1 1 6. refert , quum moecha quaedam infantem,

ex adulterio conceptum , limul ac eum

edet enixa, in riuum proieciifet, ple-

bem fidelium , contra tale nefat telo infimae armatam , decreuijfe , eam ad flipi -

r em ligatam cute priuarL Quod faoe non de excoriatione intclligcndum , fcd vt

iple Hepidannut explicat , de verberibus

vel Hjgris , ( mun -volte ihr haut vnd Itaar ahjehlagen. ) Neque enim capitale fuifle hoc lupplicium , vel inde patet , quod

addit Hevidannvs, id quoque decre-

tum eile , vt circulum anni clauderet om-

nibus feflmit diebus pajflis crinibus , pedi- busqtie nudis in atrus S. Magni flando ,

vt qui ciut fceleris conflit contri/iabamur ,

Ulmi poenitentiam videntes conjolareniur.

Itcmque

Frifio- cum.

§. CCLXXXXVIII. Sed et Saxohvm aeque, ac Angliorvm et Werinorvm

leges haec crimina plane praeteruehuntur. Contra F-risu fingularem titulum , qui numero eft vndeuicefimus , habertt de par-

ricidiis , at qui fioc crimen leui admodum brachio attingit : Si

quis patrem fuum occiderit , perdat hereditatem , quae ad eum per-

tinere debebat. Si quis fratrem fuum occiderit . folitat eum proximo heredi , fi filium aut filiam habuerit ; aut , fit neuter horum fue-

rit', fioluat patri fiuo , vel matri fiuae , vel fratri, vel etiam forori fiuae : quod fit nec vita de his perjbnis fuerit .fioluat eum ad partem

regis. * IB1D. f. 1. et 2.

* Celerum iola amiflione bonorum tantum crimen coercuifle FriGos , eo

minui mirandum eft , quo magis conflat, multo poli huius legis epocham ,

laeculo puta 1 1 . eamdem adhuc poenam (utheere vilam e(Tc. Ita enim Hen-

ricus II. Imp. in legibus Francicis et Langobardicis addicis tit. ]. §. 1. et 1.

* Quicumque propter cupiditatem rerum

patrem ,aut matrem, aut flratret.aut flo-

riret , vel nepotem , aut aliquem fluum

propinquum, per fle, aut per alium, imer- feeerit , hereditas interf.Ch ad aiiot fluor

legitimos herides perucniat. Hereditas ve-

ro iiurflcdoris in fifleum redigatur, tpfle vero , ordinante epifleopo , publicae poeni-

tentiae flubdftur.

Liberos §. ccLXXxxvmr.

Infantes exponere Frifiis licuifle , eo minus dubitamus ,

quo

DE PARRICIDIO. y8y

quo certius condat , eos et abortum , et caedem infantum , im-

pune fieri permilifle. Sane tit. j. qui ex inflituto agit de ho- ̂c^re

millibus , qui fine compofttioue occidi pojfunt , iri hunc numerum i iCeb

referri ammaduertinuis infamem, ab itero fubLaum , et enecat um

a matre. Vbi retfe SlCCAMA pa%. 4 6. intelligit fanguinolentum,Vrifios.

et a matre adhuc rubentem , * quamuis eum vix exiftimem rem

acu tetigiffe , dum , huiufinodi infantes diis immolatos e Ile ,

fufpicatur.

* Rem omnem in eUriffima luce coi- rct matris , quia fumos erat paganorum,

locat locus tnlignis, quem iamiple Sic- vt , fi filum aut filum necare voimjfent , '« CAMA pag. 47. oblciuauit , Alfa EDI in abiqtteciho terreno necarentur. Hincpor-

vita Ludgeri caf. 6. pag. 8«. edit. Letbn. ro addit , Tertiatam c(Te puellam recens

Memorata Liaburck, quum nata effiet, natam a muliere, quae ci clam lac in o»

hab.bat aulam 'gentilem , matrem vtdeli- ingeiTerit , eiusqtlc reliquias livoribus

eet patrii fui , ai renuntiantem omnino' fi- oftenderit in puellae labiis. Ex eo ergo dei catiu-Hcae. Quae non nominanda in patet , impune occidi potuiiTe inTaniem ,

furorem eonuerfa , eo quod praenominata quamdiu nec vbera materna luxillet , •

contux filiat tantum genutjjei , et filium nec aliud quidquam degullafletr quum

viuentsm non haberet , mijii liClores, quo contra , vbi lemcl aliquid comcdifiet , \

raperent eamiem filiam tunc natam de Jmu non amplius impune eflet tale parrici-

matru et necarent , priusquam lae Juge- dium.

$. ccc.

Denique et de Langobardis dicendum , qui paullo feue- ba^go"

riores reliqjis , non modo bonis parricidam priuabant , vel pro- rum j"e. pinquis, vel , fi hi deellent , fifco adiudicandis , verum etiam vi- ee, d„ tam eius in potellate regis politam ede , volebant. Lex Lan- parrid- GOB. Lib. I. tit. IO. I. et 2. lmmo, fi coniux de coniugis J'0 >

nece vel conlilium ceptflit , vel alium percufibrem fubornafTet , aba<;*0

eum in poteftate coniugis, cui ftruxerat infidias, e(Te iubebant , P***11' vt pofiet de eo eiufque rebus, quod lubuerit , facere, ibid. Lib. I. tit. 3. §. 6. Quae de abortu eae leges praecipiunt Lib. T.

tit. 19. §. 2J. ea magis ad eos, qui mulieri caulfam abortus dederunt , quam ad iplas matres , in vifcera fua faeuientes , pertinent. Et hoc etiam cafu non capitalis eft poena , fed partim iri

pecunia, partim in flagris et verberibus, confiftit.

CCCI.

Itaque antiquiflimis temporibus praeter Wifigothos vix vl-

lam gentem Germanicam a parricidis fumfifle fupplictum , animaduertimus, fed plerifque poenam pecuniariam vel confifcatio- nem bonorum vel flagellationem fufticere vifam efie. Enimuero

Heiaeccii Elern. luris Gervt. E e e c - quum

S.ixcnt- bus et

Sueuit

poena

legis

yS 6 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXVII.

Pompe- quum haec fatis lenis videretur pro criminis magnitudine , et ius

suior vi- Romanum paullatim magis m3gifque in manibus Germanorum u c)(_ verfari coepiflet : non mirum eft, iis a faecuio 12. aequiorem

vifam e(Te poenam legis Pompeiae. I. 9. pr. D. ad I^eg. Pomp. de parric. Sane eius iam meminit glofla iur. Sax. ad Lib. /. art.iq.. nirm. 6. quae et prolixe reddit rationem , cur quatuor animalia culleo fimul infuantur. Immo specvlator Svevvs cap. 2jr.

omiffis quatuor illis animalibus, poenam cullei recepit, quam ita

defcribit : Urrer feinen gepornen maug, ( blutsfreund ) an fchuld

ertott , 'offenlicben oder baimlichen , vber den fol man ricbten alfb , man foll im macben ainen Itdrein fakch , vnd fui in darinn ver- fenkchen in ainen 1 vangk , der fey rain , oder vnrain , vnd fol in

tiejf fenkchen , alfo , das im das haubt vnd aller fein teib an dem gruat raich , man fol in in dem vafer lajfen ligen ainen balben

tag , vndift er dannoch nicbt tott , fo lazz man in lenger darinn

ligen. * * At neutro loco mentio fit virg.e fein !:ichium des nickt sr rt ifl , dafr we-

rum (anguinearum, (e d (blius culici. de>- menfch, noch funn, mtck man , vr<- Cctcrum vti glofiator iuris Saxonici der ug, noch nacht ,Janen to.l ichifeken

myllicam reddidit rationem , cur qua- falle n , vnd alfo foll er flrben , vnd an-

«uor animalia culleo eidem infuerint den niclu. Sed rem elegantius, vti (b* Romani : ita Speeula:or Surum olle n di t , let , iam pridem expofuit Cicero pro

cur poenam cullei aliis praeferendam Sex. Rcfcio cap. 1 j.

exiftiniarint • Das ifl Jattun gefext, das

f. cccir. Infimi- Quin et aliae poenae fatis truculentae paullatim videntur

cidii reae inualuifle. Auftor enim eft Carolus V. Conjl. crim.art. iji. mo- viuaede- rem inualuifle in Germania , vt feminae, quae infantem inter-

emerint , viuae fepelirentur , et palo transfigerentur. W'elche w ciber ibre kinder , fo das leben , oder gliedmafs empfangen baben,

heimlicher- borsbaftiger - villiger veifs ertodten , die ver den ge- srbhnlich lebendig begraben, vnd gepfalet. Nec falfum efle huius

Carolinae auftorem , pluribus exemplis ac teflimoniis demonflra-

uit celeberrimus Kress. ad d. art. §. f. not. * y. p. j6y. fequ. * Alia parricidia quomodo punita lint , non aeque conflat.

• Inter haec nefeio , an luculenfdi-

mum fit , quod ex vctuflis (cabinorum Magdeb. lententiis , iuri municipali Magdeburgico fubtunebs , profert vir docblimui , vbi fol. Ijo. de matre,

quae lutantem , quem viuum peper-

crat, occidi liet, pronunciam: Vndtfo

miehte fi< an ikrem leib vnd leben pemich

geflraffi vnd gereehtfcriiget , vnd aljo nad> gebratuli vnd vbung hiejiger landen ie~ bendig begrabtn vet den.

f. CCCIIL

r ; "DiyrtizwJljy

DE PARRICIDIO. 7

$. CCCIII. Enimuero et haec pleraque mutata funt conftitutione crimi-

nali. Nam vti articulus 137. parricidium, ( tinen ftirgefezten

tnord , fo ztrifchcn ebeleitten, oder nahtn geftpten freunaen ge- fchuht , ) crurifragio , forcipibus candentibus vel trafVione ad

locum fupplicii exafperato , expiari iubet : ita , quod ad infan- ticidium attinet , art. 1 30. antiquo illi fupplicio fepulturae fur-

rogauit poenam cullei , ( verzweijfehtng zm verbuten , mbgen diefelben vbeltbdterin , in vvelchem gericbt die beqiteinliehkeit des wajfers dnrz.ii vorhanden ifi , ertranckt vverden. ) Et tamen , li id crimen iterum vel faepius admilliinTlk, etiam viuas fepeliri, vel forcipibus candentibus excruciari tam improbas mulieres ,

permittit imperator , at non nifi de collegiorum iuridicorum lententia.

f. CCCIIII.

De expolitione infantum eadem constit. crim. art. 132. cautum eft ; So ein vveib ibr kind , um dafs fte des abkomme ,

von ibr legt , vnd das kind vvird gefunden , vnd ernchret , die - felbige mutter foH , wo fie des vbervvunden vnd beireten vvird,

nach gelegenheit der facb vnd rath der verjldndigen gfjfrajft vverden. Stiirbe aber das kind von folchem binlegen , fo foll wan die

mutter nach gelegenheit des gef ibrlichen binlegens an leib oder lebeti flrajfen.

§. cccv. Denique de abortv cauetur Nemesi Carouna art. 133.

vt , qui vi feminae illata, vel propinata ei potione viuum foetum abegit , vel mafculum feminamue , dato huiufmodi malo medica-

mento , Herilem reddiderit , mafculus gladio feriatur, femina ,

etiam quae (ibi ipfa foetum abegerit, culleo infuatur, alioue fupplicio ple<5fatur , vel (i foetus aba&us nondum vitalis fuerit , extra

ordinem de iurifperitorum fententia puniatur. *

* Hanc diflindionem ex loco Erodi

XVI.it. xj. eiusque interprete Avgvs-

tino e. 9. caufj. j». tjuaejt. ». petitam elTe, inter omnes conflat. At non aeque expeditum eli , an haec fit illius loci

lententia. Nam Hebraeum jiok quo

Mores vtitur, non fignificat/ormn, for-

matum , led pericu um , perniciem : adeoque Icnfus cll , fi quu ita percuderit

praegnantem, vt abortus liqueretur , et mulier foetusue inde perierit , animam

pro anima futuram fin neuter inde perierit, mulda expiandum efle facinus.

Sed iam leptuaginta interpretes illud

noit verterant >{«v»r plut : vnde facile .Launus illud Jormatum fuum fingere

potuit. E

S.indio

Caroiina

de parri-

cidis et

inlanti- cidis.

Te expolitione

infan-

tum.

De ab-

aflione

partui.

e e e 2 §. CCCVI.

j88 ELEM. I VR. G E R M. Lib. II. Tit. XXVIII.

v $. CCCVI. Reliquiae Et hoc iure hodie vtimur , ex quo vetuftis poenis , quippe iurt»

mrh G™ ̂en'or'*)US ' nemefis Carolina derogauit. At ex medii aeui mori-

auiiici f" ̂ us ûPereî quod ( I. hodie nullibi extra Saxoniam culleo fimul infui folent limia, vipera , canis et gallus gallinaceus, Beyer.

ad conft. crim. art. 131. pof. 12.(2. quod et multo poft editam conlhtutionem criminalem alicubi mulieres viuae defodi folent ,

palo per pedus adafto, veluti Ivre DithmarsicO , et moribus Sileliae et Lufatiae, terte Kressio ad confl. crim. art. 131. §. 1.

ttot. * j. quamuis ( 3. ipfe obferuet, Dithmarfos hodie, tranfmit- tentes afta , petere folere fententiara , conftitutioni criminali Ca- rolinae conlentaneam. Quin nec id praetermittendum eft , quum non vbique tanta fit aquae copia , vt poena cullei commode portit

exfequutioni mandari, eo calu plerumque gladio matrem, infan- ticida ream , feriri. *

* Neque id refragatur constitv- pici in terris Pruflicis obrogatum eft tioni carolina e , ari. iî. quae cui- edi -io potentillimi regis nolln ieinfan- leo tunc demum illas infui iubet, wa»« ucciio, conllitutumque, vt abfcitfe fe-

im gericht du bequemlichkeu iti v.ijjert minis tam impiis luppliciuin cullei vel diiu verlunlen ifi. Enimuero huicca- fulFocationis in aqua infligatur.

TIT. XXVIII.

DE VARIIS FALSI CRIMINIBVS.

§. CCCVI I. franfitio ✓'"V Vantae fibi laudi duxerint maiores nofiri , omnes alias gen-

menf lfi tes a fe fide diftorumque coartantia fuperari , iam fupra ali-

"en “ ' qiioiies obferuauimus , vbi et offendimus . eos infamia notafie omnes , qui quid perfide ac fraudulenter egirtent. ( Lib. I. §. 397. )

Quare eo minus dubitare licet , quin et ("cmper acerrimis poenis dignos iudicarint falfarios , quamuis temporibus Taciti rara ple-

rorumque criminum , quae lex Cornelia apud Romanos vindica-

bat , exftitifle veftigia videantur. *

* Sic ccflabat procul dubio fallum.

teftnmemariiim , quia nullum in Ger- mania teflamemum. Ceflabat fallum

tallrumemorum , quin maxima pars ho-

minum litteras ignorabat. Ceflabat deni-

que lallum nuuuriuni , quia numis Ger- mani , praeter quam Kbenoet Pamibio

propiores * non vicbamor. Attamen lol- ii citi

DE VARIIS FALSI CR1MINIBVS.

589 liciti iam tum fuifle videntur hi Germa- ni , nc mimis adulterinis a Romanis et

prouincialibus deciperentur. Eo enim

pertinere arbitror locum Taciti de mo-

rib. Germ. cap. 5. Proximi oh vfum com- meatorum aurum et argentum iit pretio

habent, formafque quatiam nojirae pecuniae agnofeum , atque eligunt : p cumam

probant veterem , et diu notam. S.rratos

bigatofque , argentum quoque msgit ,

quam aurum , /equuntur , nulla adfeflfo- ne animi , fti quia numera, argent.o- ram faciliori vfui efl , promfeua et Vilia

mercMttibut. Reliquis ergo numis Ger- mani praetulifle videntur bigate, 1 , id

eft, biga lignatos, quorum formam propter antiquitatem, non adeo facile exprimebam fallarii, ferratos autem ,

feu margine dentato circumdatos , prop - «er integritatem , quum oon circumcidi

vel deminui potient , vt non fa!fu:n i:i

oculos incurreret. De his nunu biga- tis et lerratis conferri merentur , quae

difputanc BtRNewisn. adTacrt. h.l.qn.

19. SmeT. antiqit. Seomag. p. ljx. lo- eert. noti:, ret nam. p. 06. et 1 74-

§. CCCVI1I. Ex quo vero Germanicae gentes, maxime, quae in prouincias Wifigo-

Romanas irruptionem fecerant, litterarum aeque, ac numorum, d» de

vfum aliquem habere coeperunt : primi Wisigothi de fallo in- *'jll0.ac' drumentortim et numorum quaedam paullo accuratius videntur

fanxiffe. Exdant fane in conum lege Lib. VII. bini tituli, quo- run[. rum vnus, puta quintus , doflalfo indrumentorum , alter, nempe fexttts , de /alfariis metallorum agit , quamuis priore capiteetiam de falfo teflamentario et fallo nomine adfumto , variae fenftiones occurrant.

§. CCCVIIII.

Et quidem quod ad inftrumenta attinet, WrsiGOTHi diftin- Falfum

guunt , in principis praecepto , an priuata quadam feriptura falfum ln!iru" commiflum lit, Priore enim cafu faifarius , ii honeftioris edet con-

ditionis, femilfcm bonorum fuorum , a fifco occupandum; fin vi-

lior perfona , manum , qua id crimen perpetrauerat , amittebat. §. menta-

1. Pofleriore honediori quarta pars bonorum eripiebatur , eiufque rium

tres partes ilii, qui inde damnum fuerat padus, et quarta fifco re- quomo-

gio cedebat, vilior perfont laefo in feruitutem addicebatur, vter- do aPud

que vero centenis coercebatur verberibus , ib id. &. 2. quin et ineo’ J!u, / • * » 1 * -j, ni i. mtum .. iamia, vti ex §. j.et 7. elucet, notabatur. *

* Eadem poena manebat eos, qui falfum tnfltumentum recitauerant, lup-

poluerant, i-i ludicio produxerant , quique verum luppre/lerant, lubdaxcrant ,

superant, diluerant , lignum .1 duitermum fculplerant, vei iroprederant, imo. S,.

1. qui icRamcuiuid contra viuemis vo- luni.uem aperi erant, 1013. $. 4. qui tcRauienium celaueranr, aut fallautraat.

Hi lucrum , C quod inde fperare potuil- lent, amittebant , et infamia notaban-

tur, Cn nullum lucrum c.xfpc&urent , tamquam fallarii ple.lebantur, lino. §.

J. Quam poenam lalli nec is effugiebat, qui libi titUuni nomen inipoliterat, in

alienam familiam lele ingdlcr.it, parentes linxerat, limilique impolluta aJb

ten damnum intulerat, nuo. j). e.

Eeee 5 §. CCCX,.

Quomo- do crimen fil-

iae mo- neue f

Quomo- do lallum tefti-

nonium!

Burgun- dionum

de lalla moneta

lege*.

S90 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit.XXVIII.

§. CCCX. Nec mitius agebatur cum iis , qui vel falfam monetam cuderant,

vel veros folidos adulterauerant , circumciderant , raferant. * Ser-

uus enim, huius criminis reus, dextra mutilabatur : ingenui hone-

ftioris bona pro parte dimidia publicabantur, vilior ei, cui regi

placeret, in feruitutem addicebatur. Lex Wisigoth. Lib. VII.

tit. 6. f. 2. Quumque interefte videretur reipublicae , hoc crimen

coerceri: non moao indicibus praemia decernebantur, fed et fas

erat , feruos in caput domini dominaeue torquere. Quod ex iure

Romano defumfille Wifigothos , patet ex L yy. D. de indic.

* Qui alia metalla adulterauerant, i. j. et a. Ceterum quemadmodum non e. aurum argentumue non lignatum al> impune erat falfam monetam cudere, terius metalli admixtione corruperant, ita et is,qui veram libi oblatam accipere quod aurifices nonnumquam laciebant , detrectabat, triplum eius numi, quem

non minus , quam illi , qui de auro ar- praeter ius et aequum relpuerat, prac- gentoque libi dato aliquid fubtraxerant , Itare tenebatur, ibid. §. j. tamquam fures coercebamur, ibid. §.

§. CCCXI.

Eadem lex et falfum teflimonium vindicat. Nam teflem , qui

alterum in quacumque caulla falfo teftimonio opprellit , fi foluen-

do eft , in tantum condemnat , quantum damni alteri datum eft :

eum , qui tantum acris praeftare nequeat , illi , cui teftimonio fuo

nocuit , in feruitutem addicit , vtrumque praeterea facultate dicen-

di iterum teftimonium priuat ; eum vero, qui teftem huiufmodi

fubornauit, centies flagris cadfum decaluari, et infamia notari iu-

Let. * Lex w isjg. Lib. II. tit. 4. j>. 6. 7. et 8.

* Itaque in hoc (ibi conflat lex wi- norum , ct faltariis praecipue infligi a

ligothica quod falli poenam elle voluit maioribus confueuifle , ct lupra nota- vel publicationem bonorum, vel am- uimus , ( Lib. I. §. j8j. ) ct infra putationem manus , vel decaluationem fortaffis fuo loco plura cius rei exempla et fuliigationem cum infamia. Eam occurrent.

vero poenam etfe ex moribus Gcr.na-

§. CCCXII. Bvbgvndionvm lex falfum teftamentarium et inftrumentorum

praeteruehitur. De monetis vero, non quidem adulteratis, fed

fallis addit. 2. §. 6. ita cauet : De monetis /olidorum praecipimus

cujiodire , vt omne aurum , quodeumque penfauerit , accipiatur , praeter quatuor tantum monetas , Valentiniani, Genavenses , et

Gothi vm, qui a tempore Alarici regis adaerati funt , et Ardari- CANOS.

DE VARIIS FALSI CRIMIN1BVS.

59»

CANO*. * Quod fi quilcumque , praeter iflas quatitor monetas, aurum pen fatum non receperit,- quod vendere volebat, non accepto pretio ,

perdat.

* Solidi Viltniniani , ab Imperatore eius nominis didi fiint. tsenim anno

circiter 367. nouam >-•-/*'!** V' miti- ruit, obleruante Dionvs. Hkta V ai

Eptptun. fag. 4 J<s. non pondere aureorum imminuto, (ed impofitido valore

audo , vt exillitnat Gothovrsdvs ie

nutui. « augmento mo». »«•'. pag. 7. fe-

C. Non mirum itaque, fi (olidos Va- mniani valore , quam pondere, ma-

iores relpuerunt Burgundiones. Gena-

nenf 1 neicioan a Geneua, Colonia Al- lobrogum , nomen habuerint. Poteft

fime ibi officina monetiria fuifle liib

Gothorum imperio. Gothia/ vel Gothi-

eut procul dubio fuit (olidus, a Gothis

cufu> , (ed pollca adaeratus , id cft certo

et iniquo valore aeflimart» lub Alari- co. Adaerationem alias ede (pecierusn

ad numos taxationem , pluribus ollen- d ani Li.ndenbr et H. Yales. ad Am- mun. Martalut. Lih. XXXI. tap. 14»

pag. 493. Sed hic videtur augmentum valorts notare. Denique pro Aria/ica- nui , legendum Alaricianus putat

Caa. Dv KaesNe iagiojjar. Lai. hac voce. Sed hos numos potius ab Ardarieo,

Gepidarum rege , nomen tulifle , oflendit Hadr. Vales. Hijt. tranc. X om. I,

fag. 4od. §. CCCXIiL

Exflat in eadem lege titulus 80. de tejlibus , falfa referentibus ,Nec non

et calumniatoribus : fed in quo lingularis occurrit fpecies. Agitur de falfo

enim de eo, qui teftimonium falfum perhibiturus, ad lingulare tc|hmo-

certamen defeendere non dubitauerat. Si enim is periiflet , ( quod mo' diuino iudicio fa&um credebatur , ) omnes teftes, qui pro ea parte

dabant, et ipfe, qui iis calumniandi aud.ir fuerat, in 300. folidos — damnabantur , ne multorum , mule referentium , crimen crederetur

vnius potuijfe exitu expiari. V id. §. 2. et 3. Alioquin , (i quis fciens

fugitiuo falfas litteras feci flet , fi ingenuus eflet , manum amittebat, iinferuus, tulhbus praeterea trecenties caedebatur. IBId. tit.

6.§. 11. f. CCCX1III.

Vindicabat falfum teftimonium etiam lex Salica tit. 50. §. 1. Fnmco-

fequ. fed non nifi pecuniaria poena. Nam li quis falfum teftimo-rura le-

nium praebuiflet , in fol. 15. condemnabatur, tantumdemque et 8**

is, qui peierauerat, et finguli iplius confacramentales, fi eorum “ *' tres fuerint, dare cogebantur: fi enim plures vna cum alioiura-

uerant , finguli quinis folidis mulftabantur. Contra et is, qui alteri calumniofe exprobrauerat falfum teftimonium , 15. folidos dare

damnatus erat. Add. rir. 32. §. 8. Seueriores erant Ripvabii, maxime in eos , qui inftrumeutum vel teftamentum falfum in foro

protuliflent : nara tunc cancellarii pollex dexter praecidebatur , * • nili

59* ELEM. IVRIS G E RM. Lib. H. Tit. XXVIII.

nifi eum yo. ("olidis redimeret, et finguli te fles , huius falfi participes, iy. folidis mulcabantur. Lex Ripvar. tit. 59. §. j. Simi-

lis ergo procul dubio apud Francos fuit eorum poena , qui falfa

principum refcripta protulerant: namque et hi vt falfarii puniri lubentur. CapiTVLAR. Lib. VII. §. iqo. edit. Lindenbro %.

* Ex Francorum legibus non modo m jmn ei amputetur , n qui hoc conf-nfit , pollicem , verum iplam manum , amit- fi liber tji , <fo folidoi componat , fi ferunt «ebant, qui monetam adulterauerant, fit, 60. iciai treipiat. En denuo talfa- Pertinet huc emctvm Pistense cap. riorum poenam Germanicam , puta i6.ctiq. et capitvl. Lib. Illi. §. J3. manus amputationem, quam iam a Wi- edii. Lindtnbr. De falfa moneta mhstnut, figotliis,BurgundionibusetFrancisre-

vt, qui eam peicufiifie comprobatus fuerit, ceptam luifle , animaduertimus.

§. cccxv. Nec non Reliquae leges gentium Germanicarum cis Rhenum fere nihil

Saxo- de falfi crimine fanciunt , nifi quod pleraeque periuros manus am-

num et putatione plefti , aut i3 fupplicium certa pecunia redimi iuhent.

Frifio- Lex Fris. tit. 10. ct lex Sax. tit. 3. $■ 8. «9. quamuis lex haec ruro‘ difiinguat , fciens quis peierauerit , an infeius. Priore enim cafu

capitali fupplicio locus erat; pofleriore periurus manum certa

pecunia redimere cogebatur. Et eas quidem leges maxime ad falium tellimonium pertinere, facile vnufquifque intelligit.

• /. CCCXVI.

Lango- Superfunt Langobardi, accurati admodum in formulis con- bardo- cipienais , * adeo , vt illum , qui chartam non ex formula feriptum fan- ferat , widrigildwn pTacflare cogerent. Lf.x Langos. Lib. I.

Cio dc tit. 29. $. a. Multo maiore itaque poena digni videbantur, qui

fallo m- f'ajfarn chartam, vel quamlibet membranam, fcripfiffent, quos

torum"" more maiorum et ipfi manus amputatione puniebant, ibid. j(. I. nifi, qui fcripferat , vna cum 12. facramentalibus iureiuran-

do firmare pollet , chartam non effe falfam. Ceterum in eo fe-

uerior erat Langobardorum , quam reliquarum gentium Germa- nicarum , difeiphna , quod ne pecunia quidem redimi manum

paterentur, ibid. Lib. II. tit. yy. f. 3 }•

V

* Docent hoc tot inftrutnenta Lan-

gobardica , quae apud Vcheilvm , Mvratori vm, Mabillonivm , Balv-

zivxti Fontaninvm aliosque legun-

tur , quae plerumque rem iisdem »cr- bis ac formulis exprimunt. Immoquum

resp. litteraria adhuc iuflum defideraf- fet formularum Langobardicarum fy-

flema , folique paene Franci , Romani- quefub illis viuentes, nec non Alaman-

ni , talia habuifle crederemur , formulis

Marcuifi, Bignomanis , Linieubrogianit

et Balu-

y\t

DE VARIIS FALSI, CRIMINIBVS. ypj

et Bduzianii maximam partem ad Fran- corum i Sirinondiaiti/ et AndegjuenJibiv

ad Kontanorum in Gallia viuentium,

Aljaucis denique et Otlda/Imii ad Ala- mannorum iurisprudemiam pertinenti-

bus : primus vir dpltiliimus, Lvu. Ant. Mvraiohivs , cum fociis Palatinis

hanc fitiin relhnxit , editis de nouo le-

gibus Langobardicis T .mo t.jeripu rtr.

lui. p.ni. i. et quidem ex duobus codicibus Mutinenlibus , in quibus leges

illae non lecundum ordinem argumentorum incertos mulos dillnbuiae ,-ted

lecunduni regum teriem digellae lunt, luis Ungulae inlirudae proocmns , quae in editionibus reliquis defideramur , et

interiedis paffitn formulis, quibus pru-

dentes in agendo, excipiendo , notitiis- que aciuuni memoriae commendandis,

vtcbantur. Adde Hjlor. iur. nuit, mo- Jlrum Ub. II. cap. i. (j. 17.

f. CCCXVII.

De teflimonio falfo non minus feuera erat Langobardorum

fanftio. Statuerat enim Ludouicus Pius, vt, li teflimonia quorumdam fibi inuicem contraria ellent : ex teflibus illis bini in-

ter fe committerentur , adbibito fcuto fu fi ibus certaturi , ifque ,

qui inferior illa pugna excederet, manu truncaretur, ceteri tt-

ftes , qui falfum teilimonium perhibuerint , manum redimere cogerentur. Lex Langob. Lib. II. tit. $ 1. f. io .et 11, Monetam

line iuflii aufboritateque regum cudentes , vel cufam adulteran- tes, eadem poena amputationis manus adfkicbantur , ingenuis,

quorum ope et confilio id fa&um fuerit , in 60. folidos , feruis in totidem idus, condemnatis. Lex Langob. Ub. 1. tit. 28. §. I. tt 2.

§. CCCXVIII.

Sic veteribus gentibus Germanicis tantum non omnibus poenam falfi ordinariam fere vnam eamdemque placuifTe, animad-

uertimus , puta manus amputationem. Iam vt ad infequentia tem-

pora progrediamur, ne poft Carolingos quidem poena haec plane ab vfu receflit. Nam et in 1VKB Sax. prov. Ub. II. art.

2 6. legimus .• Giebt der munzer einen falfehen pfennig a us , alfo , dafs er damit kauffen vvill , es gehet thm an den hals. N^er fein recht vervvurcket hat mit dieberey , 0 der mit raub , findet man

vnter ibm viertehalb falfehe pfennige , es gehet ibm an die hand , er moge ihr dann feinen gewehren haben. Wer an feinen rechten vollkommen ijl , findet man bey ibm ein fchillingfalfcher pfennig ,

die pfennig hat er verlohren , vnd nicbt mehr. Hat er ihr aber

mehr, es gehet ibm an die hand, er mvge ihr dann feinen gewehren haben *.

P Grauius ergo punitur monetarius , quam alius , penes quem nutui adulte- Heintccii Elem. Iur it Germ. F f f f rin»

Te tefli» rr.onio

fallo et troneta

adulteri-

na.

Quid iut Sax. lla- tucrit de

crimine fallie monetaef

Quiil de falGs menfuris

et ponderibus i

Turi»

Sueuici lanftio dc

talio in* itrumen-

totutn.

594 E L E M. I V R I S G E R M. Ltb. II. Tit. XXVIII.

rini reperiuntur. Rationem reddit glossa Dem munzer mag einfalfeher pfin-

nig darumb mehr ftbaien , ali eineman- dcrn em fehiliing , dafi er die munzc bar

kewten mag , aii ein ander. Deinde et ob leuiorem fummam animaduerti ob-

leniamus in hominem infamem , et iam

ob aliud crimen damnatum, quam in alium integrae famae, ex ea procul

dubio ratione, quod aduerfus ilium ma-

ior ac fortior militaret praefumtio , numos ab eo cuibi vel adulteratos clle.

Sic faepe maiores noflri praefumtioni» bus etiam in delidiis puniendis nimium tribuerunt, quum iure ciuili adeo non

fuficiam conicciurae et praefinitiones, vt probationes luce meridiana clariores

requirantur, quotiescumque de condem- nando reo quaeritur.

f. CCCXVIIII.

Eadem lex praetori pagano , ( dem Bauermeijler , ) dat in*

coercendi eos, qui fallis menfuris vel ponderibus vfi fint. Ita

enim ivs prov. Sax. Lib. II. art. 13. Dafelbig geriche ( det

Bauermeiflers ) gebet auch vber vnrecbte maafs , vherfalfcb gevvi-

cbte , vnd vber falfehen fpeife - kauff , ob man et vbervvundcn

vvird : vbi quidem poena huius falli non exprimitur .• fed , quum eodem articulo legamus, praetorem illum condemnare aliquem

polle zu haut vnd haar , oder mit dreyen fchiUingen zu lifsen ,

addaturque: dift i/2 das kochjle gericht , das der bauermeijler hat :

facile patet , et poenam eius, qui fallis menfuris ponderibufue vfus

eflet , non fui ile grauiore in *.

V Immo id laris luculenter demon- falfehe maafs vnd vnrecbte 1 vage , vnd ftrari polle videtur ex iv*E mvnic. vnreehten fiheffel , vnd vber atlerlund

Ai audes. art. 19. vbi dilate poena fu- fpufe- kattjf', eet. vnd mijjihei etner vtie- ltigarionis llatuitur, facultate tamen il- der ihr gefetzt r.cht, der w euet dat um iam poenam redimendi reo concefia. hau: vnd haar , oder cine veindijche

En verba: Ein bwgtmeijler hat die ge- marek , dat Jind jo. fcltilling , folchet Ja-

uiah , dafi er vichten mag vber allerhand mit zn Idjfen.

$. teexx. Poenam illam falfi ordinariam , omnibus fere gentibus Ger-

manicis receptam, retinuit etiam specvlator Svevvs cap. 384-

vbi de falfo inflrumentorum ita fancit : Welcher fchreiber ein ley

ifl , der falfeh bandfef.e fehreibet , vvird ers vberzcugt fe!b dritt ,

dafs er vvijft , das es fal ch vvafs , das er Jebrieb , da fall man

ihm die band vmb abfebiaben. Vnd ijl er ein pfaff, * man fo'l ihn

dem btfcboff durum vberantvvorten , vnd [oli ihm der [ein pfdjflieh

ebr ntbmtn. K'o ihn darnach der vvelilicb riebter begreift , der

foll vber ibn riebten ais vber ein vveltlicben , er foll ihm die hand

abfebiaben heijfetu

» Exem-

1

DE VARIIS FALSI CRIMINIBVS. j 95

* Exempla monachorum , qui non modo priujtorum, verum etiam ipla

principuin diplomata ligillaque refinge- te non dubitarunt , exltant quampluri-

ma, inter quae nelcio, an primus iere locus debeatur illi iallano, cuius me-

minit apud Pira, de Vim eis Lsb. V. U-

fifl. at. Fridricut i I. Imperator :

Kuptr in regno nofiro quidam urcumva- gut intumui tjl monachus , qui fafat fi-

giili nofiri format adulterans , non abjque

honoru nofiri inutria et tuae hon efiatu in-

famia dtfcurrcbai. Addit fob finem : FaU

fartum monachum , vt culpat fuat diflric- liut doleat , quibut lajcmut fe ixgeffit,

e arceris n-flri compedibus mjjnrms detine- ri. Addi huic pofiunt exempla alia haud

paulio antiquiora , veluri Kaganiridi ,

diaconi ecdefiac Rhemenfis , apud Ba- Ltrz. Capdular. Tomo II. pag. }*. alio-

rumque apud BaRon. annat, ecclej. ad anu. loji. B e rna ad. Epifl. 184.

ei iy8. et t. J. X. dt crimine JalJi.

§. cccxxr. Adulteratores monetae non mitius traftari iubet ivs Phov. T)e cri-

Svhv. cap. j8j. Giebt der mdnzer einen falfcken pfenninp a tus , J?"ne

stjo 1 das er damit icht kauffen vvill , oder damtt pelten vvill, vnd „0*<^tae ifl ihr zvvoljf oder mcbr , es gebt ihm an die band , er hab ihr fapfc * dann f einen jfcbub, vnd dennoch mufi er fchvveren , dafs er nicht menlit-

vvifse , dafs fle falfch vvaren. Vnd ifl ibr ein balb pfund , oder rac , et

mebr , es peht ihm an den bals. Ifl er aber dcrfelben vnthat ehe faltcrum

ievahret oder vberxeupet vor gericht , fo foU man feinen eyd nicht Ponde‘ nemmen , man foll ibit dreymal fiirtbeiden , das heifs eifen z.u tra-

{en , auf blojfer band , oder in einen vvallenden kejfel zu greiffen is an den ellenbogen , oder die wajfer-vrtheiL Gerichter er nicht

mit der einen , man foll ihm die band ahfchlahen. Plura huius ge-

neris et in fequentibus occurrunt , quae ideo 'praetermittimus , quod vel illa, quae iam adduximus, fatis fuperque docent, Suc- uis quoque poenam huius falli non aliam, quam amputationem

manus , fuifle. De fallis menfuris et ponderibus eadem hic re-

peti videas , cap. 114. quae iam fupra ex iure Saxonico attulimus.

$. CCCXXII. Nec legibus tantum his communibus poena illa ftabilitur,. Eu*»

verum etiam plurium ciuitatum ftatutis. Vt id vno exemplo fir- 'ure !*** memus, anno 1319. Fridricus II. Imp. Goflarienfihus egregio 'y^nttn diplomate , quod edidit frater i /atnutcaruc Antiiju. Gojl. Lib. II. duitatum p. 218. fecpi. iura vetera municipalia coniirruauit. In eo plura de manat fallis numis cauentur. Mercator enim vel ciuis , penes queip amput*-

tales reperti fuerant , auftorem , a quo eos acceperat , nominare l,°ne tenebatur , et iurare , fe falfos illos effe ignoralTe : quo fafto numos incifos recipiebat. Si iterum , tertiumque id contingeret : Z..,„

F f f f 2 eadem

S96 ELEM. IV R. GERM. Lib. II. Tit. XXVIII.

eadem lex feruabatur. Quartum deprehenfus, falli reus erat. Paullo

durior eft, quae in monetarios ftatuitur poena. Monetarius, nili

audborem nominaret, falli reus erat, manumque amittebat, aut,'

ft gratiam apud iudicem inuettiret , auro argento vel cupro , feti

quocumque cen « , manum redimere poterat , quamuis et eo cafu

infamia notaretur. Eadem verbis paene iifdem repetuntur in

STATVT. Goslar. Lib. II. tit. van vreedebrak f. y6. fequ.

$. CCCXXIII.

Cur haec Vere ergo haec poena ex eo genere effe videtur , cuius ia

poena partis prioris praefatione mentionem fecimus. Solebant enim

pjeniijue veteres ei corporis parti , qua quifque crimen admiferat , poe- p cucne nam infljgere> * Cviac. obf. Lib- VII. cap. i 3. Menag . amcenit.

tur. cap. 32. pag. 191. Nam et de Aegyptiis auftor eft Diod.

Sic. Lib. /. eos adulteratoribus monetae , noua pondera fubrti-

tuentibus , ligilla translculpentibus , feribis etiam, falfas tabulas

concinnantibus, vel ementitas obtrudentibus fyngraphas , vtram-

que manum praecidi iufiilTe , Iwa< txatts , 0 fi pdptei ri aufxa-nr

, tii tbutb xsAt*$ut»»s , eivirt ui» uiy_id nAiunt driet-

•n> 1^,1 1 -ter rvuQtfd* , r»t 4’ mSUtc Si* -jwc l)i*f mSirHt

ibr»Tf«s-|i t ur tuciut n vfixrtn , vt , qua quifque corporis parte in legem peccajfet , hac ad mortem vfque irreparabili cum damno

et ipfe culpam lueret , er alios , poena hac fua commonefablos , ab

eo genere facinoris deterreret.

* Nam ex eadem ratione et furibus , maxime callrenlibus, eadem poe

na irrogabatur , vt manu; , quibus fimum commilitant, ablcmdereniur.

Otto de S. Blaiio cap. 40. apud

Vrflif. Ub. /. pag. 1 1 9. Imperator tutem non minere inJujbia eompofbo exer-

ce u militari difciplina, omnique prarfum-

lione Teutonica prorftu imerdtla, contem-

toriiui mmiiationem mamtr intermina-

tur , omni armorum fpUn.ic.re ruti an • tem militiam exhibuit. Sed et militibus,

qui quem iniuria vulnerauerim , eara- dem poenam interminatur Fridricus I. Imp. in legibus callrenlibus apud

Raosvic. de gt fi. Frid. I. Imp. lab.I.

eap. 1 6.

CCCXXIIII.

Conditu- Enimuero et hoc ius patrium plane exoleuit , ex quo Ca-

nonis cri- rolus V. ordinum imperii fuffragiis iurifprudentiae patriae obro-

gauit condita conflitutione criminali. Eius enim art. 112. cau-

falfok- tum : Webe falfeh fiegel , brief , inflr ument , vrbar . rentb -

ftrumen- °der zinfi- biicber , oder regi fler machen , die follen an leib , oder

iorum. lebeti'^

y

DE VARIIS FALSf CRIMINIBVS. S97

leben , nacbdem falfchung viel oder vvenig , bofsbaftig vnd fchad- lich gtfcbicbt , nacb ratb der verflandigen , oder fonft ais ztt end

diefer ordnung vermeldet , peiniicb gcflrafft vverden. Ex qua lege falfum mftrumentorum modo mulcfta pecuniaria , modo re-

legatione , modo iftu fuftiwn , coerceri animaduertimus. At

vltimom fupplicium vmquam ob hoc deii&um decretum efle , vix condat , nec eius rei exempla vfquam obuia efle , iam ab

aliis refte eft obferuatura. Kiess. ad d. art. §. 10. not. * 3. pag. 284.

$. CCCXXV.

Similis fere eft fanftio de iis, qui falfis menfuris , ponderi' DefalGs bus , vinis vtuntur , vel materiam medicam , aromata , aliafque menluris

merces vitiant , quae exftat Articulo 1 1 }. De iis enim praecipi- c’ tur , dafs Jte folten zu ptinlicher ftraffc angenommen , ihnen das Ltnd vrrboten , oder Ati ihrem leib , ais mit rutben Aufgehauen ,

oder dergleichen , nach gelegenheit vnd gtjlalt der vberfahrung geflrajft vverden. Quin fi buiufmodi falfiim (aepius commiftum, vel cum maximo dolo et damno coniunftnm fit : fupplicio ca-

pitali de confilio iurifperitorum locum efle voluit legislator : quamuis denuo eius rei exemplum delideret Kress. ad d. art.

§. II. not. * 3. pag. 28 fef.t. *

* Neque tamen dubitem , cafum v('u mortem (equi oporteat. Sed hoc rcpcriri polle , (i quis materiam medi- (alium tunc fimul in veneficii crimen cani, immo et vina vel cereuiuas, incidit. Vid» Krlss. ad <trt. 130. §. f. dolo malo ita vitiarii, vt ex eorum pag. jgo.fcqu.

§. CCCXXVI.

Nec iis , qui falfo teftimonio fuo innocentem oppreflerunt ,r>c falfo pepercit Carolina nemefis , quippe quibus art. 68. poenam ta- teflimo- Iionis interminatur : Wo zeugeti erfunden , oder iibervvunden vverden , die dttrcb bojjhajfiige zeug fchafft iernand zu ptinlicher firajf vnfchuldiglichen bringen, oder zu bringen vnterihinden : Die baben die jbaj vervvirckt , in vvelehe fte den vnrcbuldigen , ais obflebet , bnben bringen vvollen. Sed haec quidem fanftio tum demum , fi quis in caufiii criminali alterum fuo teftimonio oppreflerit , vel confilium opprimendi ceperit , locum habet. Alioquin quoduis periuriura a tefle in foro admifltrm amputa-

tione digitorum et infamia expiari , et damrtum omne fimul alteri reftitui , vel lucrum reddi iubet articulus eiufdem eonjlitu- tionis 107.

Ffff 3 /. CCQXX VII.

/

jj)3 ELEM.IVR. GERM Lib. II. Tit. XXVIII.

CCCXXVII.

De falli Sed omnium atroci iTima eft poena , qua falfae monetae cri- mone*». men perfequitur haec conftitutio a rt. 1 1 1. Igne enim cremari

lubet eos, qui e viliore metallo, quam publica lege receptum eft , monetam cudunt , fignant , permutant , expendunt dolo malo et in aliorum detrimentum. Ii , qui numos circumcidunt, eifque i ullum pondus detrahunt , vel quum iure monetandi non gaudeant , monetam tamen cudunt , nec non , qui aliorum monetam probam in numos deteriores reflant , die follen gefinghcb eingeleget , vnd nach rath an letb oder gut naeb gcflali aer fachen bejlrafft vverdcn. Si id confentiente principe vel magiflratu fachira fit ; hic iure illo cudendi monetas pnuandus dicitur. Denique et domum illam publicari iubet Imperator , quam quis huiufmodi falfariis praebuit.

f. CCCXXVIII.

An quae- Itaque ne hic quidem quifquam exfpeftare a nobis poterit» dam fuvt vllas iuns patrii reliquias colligamus. Nihil enim fere huius perfinuu- generis reliqui nobis fecit Caroltna Nemefis , quamuis ne haec reJi™ae?9u'^em Per. omn’a ?n for>s Germaniae obferuetur. Id vnum

' ’ fortaflis ex iure patrio , tamquam ex fonte , deriues , quod per- iuri tcites abfciflione digitorum deliftum luunt. Eam enim poenam quodammodo fimilem efle arbitramur illi , quam lex Rt-

pvaeiorvm tit. §. j. falfariis interminatur, fct ipfe imperator id ex moribus antiquis fupereffe fatetur const. crim.

art. 107. dum ibi feribit : Vnd naebdem rm beiligen reicb ein ge~ meiner gebrauch ift , foleben falfeh fchvverern die zvvey finger ,

damit jie gefcbvvoren , * abz-ithauen , diefelbe gemeine gevvobnli- cbe leibftrajf vvollen vvir auch nicht andern.

* Neque obrtat, legem RirvAaio- rvm pollicem tantum , mores autem

patrios binos digitos , quos iurans ere- xerit , ablandi iubere. Eam enim mu-

tationem facile perfuadere Germanis potuit iurisiurandi religio , quod iis di-

gitis linelorura reliquias aut iacrolin&a euangelia tctigilTem. Nec quemquam

turbabit , quod lex ilia vetus ad lal-

lum inflrumentorum ; poena illa jTa-

tria ad poenam periurorum telbu m penineat. Eamdem enim fere poe-

nam , puta amputationem vel manu* vel digiti, in omnibus propemodum

fallis obtinuifle , ca , quae fupra ex vetui lis Germanicarum gentium legibus

excerplimus , latis , vt opinor , euin-

DE REL1QVIS CRIMINIBVS. 599

TIT. XXV IIII.

DE RELIQVIS CRIMINJBVS, QVAE germanorvm leges vindicant.

f . CCCXXVIIII.

IVrifprudentia Romana et in aliis criminibus , tum ordinariis, Tranfrio tum extraordinariis, valde occupata ed. Vt enim iam de ad reliqua

his nihil dicamus : vtramque paginam in libris terribilibus fa- crimina, ciunt crimina repetvndarvm , annonae, pecvlatvs , REsl-

dvi, ambiTVs et plagii, quae fere praeteruehuntur leges Ger-

manorum. Licebit itaque de reliquis criminibus , quae illae perfequuntur , fub finem huius libri , veluti per lancem faturam , agere , et , fi quae fuperfint iuris patrii reliquiae , ( fuperfunc

autem. paucillimae , ) illas eadem opera confeftari.

§. cccxxx. Tale eft crimen plagii , quod ob feruornm pretium tum Crimini*

vbique frequentiflimum fuifle videtur. * De eo lege WisIG. plagii

Lib. VII. tit. 3. $. 3. cauetur, vt , qui ingenuorum liberos in- Pocua a-

terceperit, aut eofdem follicitauerit , is parentibus addicatur eaj?ud?*'~ lege , vt eum aut occidendi , aut vendendi habeant potedatem, s nili vel compofitionem filii filiaeue , id eft , yoo. folidorum

perinde , ac fi occifi edent, praedari fibi a reo malint parentes , aut hic liberos fubtraftos reddere polTit cum folidis 250.

Ingenuus , qui feruum vel ancillam alienam fubtraxerat , qua-

tuor feruos , totidemtie ancillas , reddere , vel fi tantum prae-

dare non pollet , ipfe domino feruire iubebatur , fimulque publice flagris caedebatur, ibid. §. 2. De poena feruorum , liue

feruum , fiue ingenuum hominem , fiue iuifu domini , fiue infeio

illo, intercipientium agitur ibid. §. 4. y. et 6.

* Argumento eft non lolum tot le-

gum Germanicarum conlenlus , quandoquidem carum fere nulla eft , quae

non de hoc crimine, eiulque poena

aliquid praecipiat,' verum etiam exemplum non vnura vetus, quale clt il-

lud, quod iam obleruauit Tm Sic- cam* ad ltg~ Prif. tit. at. fi. 1. ex

Auako B r fc m . hji. tecl . Lib . I. cap. xy. Inde Hammaburg raterfus (Anlcharim,) de venJithne Chrijhtnorum Kurdaibtn-

get eoirejii. Nordaihiiigi enim Chri- v Ibant» ,

<

mj

.

*•

w

i

' <

A i *

600 ELEM. IVRISGERM. Lib. II. Tit. XXVIIII.

Ii i

Quae egregia vctuflatis monimcnti quum non vidtlletSiccaatA, adeo non

intellexit hiltorum, vi ne nomen quidem Anliharil retVe e^prcllcrit, led

cum S. Anlginum adpelijrit.

it i r 'h

W

\ flianos, a barbaris captos, ct ad fe , * tamquam Chrilhanos , confugientes

nefando fcclcre paganis vendiderant , ceu Tetn pluribus verbis narrat Kcm-

bkri. in vita /injelurueap. ji. et Gval- DO m viu S. Anjtharu rjp. 96.J qu.

%. CCCXXXI. Apud O- Seucrior ea in re Theodericvs , rex Odrogothorum , cu-

thosS°Ba- 'US tX c^‘^° • capitale erat plagium ingenui hominis, fiue iuu 'i i" eum peregre vendiderit plagiarius , liuc eui donauerit , liue eum i niios.

m

Jkr

V V-

libi feruire coegerit. At Baivvarii plagiarium, qui hominem interceptum reftuucrat , 80. folidos parentibus, 40. fifco folue-

^JL

44 m

re cogebant. Eum , qui nec hominem reddere , nec wcrgeldum praedare poterat , iifdem in feruitutem addicebant, lex Baivvah. tit. 8. cap. 4. §. 1. et 2. Fiusn quoque id crimen pecuniaria poena volebant expiari , fiue nobilis nobilem aut li-

berum , .fiue ingenuus ingenuum , vel nobilem , extra patriam vendidrilet. Parentibus enim plagiarius tantumdem debebat , ac li homo efict ab eo interfe&us : fed et ipfe , qui fubtraftu* fuerat, domum redux duplo plus a plagiario exigere, et fifcus eum 12. folidts mulftare poterat. * lf.x FrTs. tit. 21.

■i'

M

*

Ciis. Hinc, inquit , de Kormannorum

in Frijias pUgto etiam nunc txftant vf_

Jltgia in Frijtco Lanirecht , art. viti '

* Monet hic Siccama , plagia in Frifij Ir.-jucmillima fuille , prouincii» illis Nornnnriorum aliorumque pira-

tarum rapacitati quam maxime expo-

§. CCCXXXil.

Apud A- Similia in reliquarum gentium Germanicarum legibus occur- lamannos ̂ nt. Apud Alamannos , qui feminam liberam extra prouin-

ne*.4*0 c'am vcn^'^cruC > eam , fi redhibere polTet , 80. fi non poflet 400. fol. componebat, lex Alam. tit. 48. $. 1. et 2. Intra

prouinciam venditum ingenuum vna cum folidis 12. feminam vero cum 24. reditui oportebat. iBin. tit. 48. §. 1. et 2. Apud S axones lege cautum erat .■ Si nobilis nobilem extra Jolum ven-

diderit , ct reducere non potuerit , compotiat eum , ac fi occidijfet. Si vero reduxerit cum , emendet ei , iuxta quod. placitare potuerit.

Si autem ille fua f ponte reuerfut . fuerit , medietatem vveregildi eius componat. De muliere ftmililer. lex Sax. tit. 2. §. 7.

'*V

*%-■ i*

§. CCCXXXIII.

*•

«5

(<

-L* -tI * • 1

s *

9 #■

wBk.4

<bm, mm

DE RELIQVIS CRIMINIBVS. 6ot

§. CCCXXX1II.

Prolixe admodum de plagio agit lex Salica tit. 42. di- Apud

(linguitque, mancipium alienum quis follicitauerit , aut interce- perit, vendideritque , an hominem ingenuum, itcmque, pofiit- ne reddi homo , nec ne. Sed omnibus ,liis calibus compofitio-

ne pecuniaria , cuius ob ingenuum interceptum fumma erat 200. folidorum , crimen poterat expiari. At hic quoque legem di- uinam fequendam putarunt ftirpis Carolingicae reges , fancientes Capitvlar. Lib. VI. §. 9. edit. Lindenbr. Qui furatus fuerit hominem , et vendiderit eum , et conuiclus fuerit , morte moriatur. Quae defumta effe ex Deut. XXllll. 7. nemo non videt.

§. cccxxxinr. Itaque non mirum , eam poenam et poft Carolidarum tem- Quae

pora manfifle, cuius aequitatem ipfa origo ex lege diuina com- poenali**

mendabat. Quamuis enim hic fileat ivs prov. SaxoNICVM: in tuta *ure GLOSSA tamen Libri II. art. 16. n. 9. legimus : Der etnen freyen ,

manti vvijfetttlich vor einett eigen verkdufft , oder einen feinem 60-1 herrn wijfentlicb vorhelt , oder beredet , dafs er ihme dauon lauffen foll , dem foll man feinen leib vertheilen. Sed haec ipfe

Gloflator fe defumfiffe fatetur ex L I. D. ad leg. Fab. de pla- gtar. A(1 multo clarius ivs prov. SveV. art. 210. Da ein

menfch den andern menfchen ftihlet , das ijl auch diebbeit , vnd wird es in feiner gevvalt begrijfen , man febiebet es attjf ihn , ais under diebbeit , vnd vvie iung er ijl , oder vvie arm er ijl , man foll ihn darutn henken. IVann ein menfch ift theurer , denn viel gutes.

§. cccxxxv. Enimuero eo demum deuentum e(t extremis temporibus , Quaeiu-

vt , fi quando huiufmodi cafus incideret , nec pecuniariae poe- re nouoj nae locus efle videretur, nec poenae furcae , quam ivs Sve- VICVM praefcripferat , ftd plerumque Germani ea in re ius Ro-

manum fequerentur , et hinc , fi celandi liberi hominis caufia ,

vel ex alio improbo confilio , plagium faftum eflet , vltimum

fupplicium ; fin ob alias caudas , fultium iftus aliaue poena arbitraria decerneretur. /. 1. /. vlt. D. I. 7. et l. vlt. C. ad leg. Fab.

de plagiar. Quod et hodie obtinet, quia de hoc plagii crimine filet Carolina Nemesis. *

Heineccii Elem. luris Germ,

GgRg ♦ Kiuc

,-J I

600 ELEM. IVRIS GEUM. Lib. II. Tit. XXVIIII.

: J Quae egregia vetulbitis monimenu quum non vidnfet Siccam a, adeo non intellexit liilloriaro, vt ne nomen qui-

dem Anlchirii recte expreilcrit, led

cum S. Anfginum adpelLirit.

i i’

9 lr*

l-V

#V 1

Afr

w fu

P

*

*

*

fc v , t |

st ■ *•.

«*

v flianor, a barbaris captos, et ad le , tamquam Chrillianos , confugientes nefando lcelere paganis vendiderant , ceu rora pluribus verbis narrat Kxm. bpp.t. in vita /injcnrucjp. )X. et Gval- oo n» vita S. .Ujcharu tap. 9<S,f,ju.

§. CCCXXXI. Apud O- Scuerior ea in re Theodericvs , rex Odrogothorum , cu-

llrogo- jus ex fJiflo f.yS. capitale erat plagium ingenui hominis, fiue

thos , Ba- eum peregre vendiderit plagiarius, liue cui douauerit , liue eum

r uGosT ’ ^ruire coegerit. At Baivvarii plagiarium, qui hominem interceptum reflituerat , So. folidos parentibus, 40. fifco folue-

re cogebant. Eum, qui nec hominem reddere , nec vrergel-

dum praedare poterat , iifdcm in feruitutem addicebant, lex

Baivvak. tit. 8. cap. 4. §. 1. et 2. Frisii quoque id crimen

pecuniaria poena volebant expiari , fiue nobilis nobilem aut liberum , .fiue ingenuus ingenuum . vel nobilem , extra patriam

vendidi iTet. Parentibus enim plagiarius tantumdem. debebat , ac li homo edet ab eo interfettus : fed et ipfe , qui fubtraftu»

fuerat , domum redux duplo plus a plagiario exigere , et iifcus

eum 12. folidis mul&are poterat. * lex FrIs. tit. 21.

* Monet hic SiCcama , plagia io litis. Hinc, inquit, de Kormannorum

. FriGi fre-juemiffirru fuilfc , prouinciit in Frifnl plagio aijm nane exjiant ve • illis Norimnnorum aliorum^ue pira- Jligia in frijko Lanimht , an. viti

urutn rapacitati quam maxime expo-

§. CCCXXXII. Apud A- Similia in reliquarum gentium Germanicarum legibus occur- btnaimos runti Apud Alamannos , qui feminam liberam extra prouin-

ciam vendiderat , eam , fi redhibere poflet , 80. fi non pofict

400. fol. componebat, lex Alam. tit. 48. $. 1. et 2. Intra

prouinciam venditum ingenuum vna cum folidit 12. feminam

vero cum 24. reditui oportebat. iBlo. tit. 48. §. 1. et 2. Apud

Saxokes lege cautum erat : Si nobilis nobilem extra Jolum ven-

diderit , et reducere non potuerit , componat eum , ac fi occidijjet.

Si vero reduxerit eum , emendet ei , iuxta quod. placitare potuerit.

Si autem ille fua f ponte reuerfus fuerit , medietatem vveregildi

eius componat. De muliere Jtmililer. lex Sax. tit. 2. §. 7-

et Saxo- ne».

DE RELIQVIS CRIMINIBVS. 6ot

§. CCCXXX1II.

Prolixe admodum de plagio agit lex Salica tit. 42. di- Apud

ftinguitque, mancipium alienum quis follicitaucrit , aut interce- ̂ titKoi. perit, vendideritque , an hominem ingenuum , itemque, poflit- ne reddi homo , nec ne. Sed omnibus ,his cafibus compofitio-

He pecuniaria , cuius ob ingenuum interceptum fumma erat 200. folidorum , crimen poterat expiari. At luc quoque legem di- uinam fequendam putarunt flirpis Carolingicae reges , fancientes Capitvlar. Lib. VI. §. 9, edit. Lindenbr. Qui furatus fuerit hominem , et vendiderit eum , et comicius fuerit , morte moriatur. Quae defumta effe ex Deut. XXI 111. 7. nemo non videt.

§. CCCXXXIIII.

Itaque non mirum , eam poenam et poft Carolidarum tem- Quae

pora nianfifie, cuius aequitatem ipfa origo ex lege diuina com- poenaiia*

mendabat. Quamuis enim hic fileat ivs prov. Saxonicvm: in ‘su“ ,ure GX.OSSA tamen Libri II. art. 1 6.n. 9. legimus : Der ettien freyen vtann vvijfentlich vor einen eigen verkdujft , oder einen feinem

herrn vvijfentlich vorhelt , oder beredet , dafs er ibme dauon lauffen foll , dem foll man feinen leib vertheilen. Sed haec ipfe

Gloflator fe dcfumfifte fatetur ex 1. 1. D. ad leg. Fab. de plagiar. Ait multo clarius ivs prov. SveV, art. 210. Da ein

mcnfch den andern menfchen jlihlet , das ijl auch diebheit , vnd wird es in feiner gevvalt begrijfen , man fchiebet es auf ihn , ait under diebheit , vnd vvie iung er ijl , oder vvie ann er ijl ,

man foll ihn durum benkeit. ti^ann ein rnenfcb ijl theurer , denn viel gutes.

§. cccxxxv. Enimnero eo demum deuentum eil extremis temporibus , Quaeiu-

Vt, fi quando huiufmodi cafus incideret, nec pecuniariae poe- re nouo l

nae locus eiTe videretur, nec poenae furcae , quam ivs 5V£-

VICVM praefcriplerat , ied plerumque Germani ea in re ius Ro- manum fequerentur, et hinc, fi celandi liberi hominis cauffa ,

vel ex alio improbo confilio , plagium hdum efiet , vltimum

fupplicium ; fin ob alias cauifas , fultium lftus aliaue poena arbitraria decerneretur. /. 1. L vlt. D. 1. 7. et l. vlt. C. ad leg. Fab.

de plagiar. Quod et hodie obtinet , quia de hoc plagii crimine filet Carolina Nemesis. *

Heincccii Liem, heris Genti. Gggg £Hius

602 ELEM. IVRIS GEKM. Lif. II.Tit. XXVIIII.

* Hinc plagium Ccnradi dc Kauf- fungen et Iccicrum , qui Frneflvm

et Alberttim , prii cipes intenturis Sa- xonicae , tx arce Aiicnfcurgcnfi ;cuo

1455. lubduxcrant, euMrnis ilii» te- cuperaiis , capitale fuit. N; m Cc eradus

de Kauffungen Fribergac prid. Id. Ju-

lii gladio fcrculTus ell > tius ires famuli et Sclm albius , paullo pcfl Ci-

gneae forcipibus candentibus lacerati, in quatitor partes dididi , et paullo pofl Altenburgi capitis damnatus eft Conradi frater , Dictericus , quod qua fi

infultans principi dixerat : Vas

i-vtrdcn fis viol fndtn , sltr d. c t/gt/

fmi iuigrfegni. Albin. Chr-ti. Mijn.

Ttrt. I. cap. 11. fa g. »7*. Mvllbb. afuiraf. itx. cd anr. 14JJ. p^j. 30.

/<qs/. Fuinttero hic multa eram, quae poenam acerbiorem flagitare videban-

tur, concurrentibus criminibus perduellionis , preditionis, violatae pacis pu-

blicae , et fat ditatis palatii principis. Alicquin ex fistcbvm fchedis nota-

uit Schh.ter.vs Exere. X XXXI'1W. §. 14?. fcabinos Lipfienfes ad confiil- tatienem Io. Fridrici, Eledoris Say»

capitis damnalle plagiarios, qui duos

iuuenes equeliris nobilitatis V. itreber-

ga abduxmnt , conatum vero idhi fuflium pi nitrnli m cenfuife. Conii

Caktz. pr&x. tr .in. qttai/J. 83. extr.

§. CCCXXXVI.

Termini Olim Germanos agrum communem habuifle , fupra ex Cae- motipoe-SARE et Tacito obferuauimus. Quibus temporibus non adeo

na apud quotidianas de finibus agrorum quaeftiones futfie, facile intelli-

gitur. Ex quo vero fuos fibi agros habere coeperunt finguli :

,hos' inter maxima delifta fuit crimen termini moti. Apud Wisi- GOTHOS ingenuus , 5 tti Jiudto peruadendi limites complanatierat

aut terminos fixos aitfus fuerat eueUert , per fingula figna vel no- tas 2o. folidos ci , cui fraudem fecerat , inferre cogebatur , femus

per fingula ftgtia JO. flagella fufeipiebat. Si quis praeter voluntatem terminum exarafltt , id une fraude erat , modo vicinis

praefentibus eum flatim reftitucret. LEX Wisig. Lib. X. tit. 3.

§.2. Hic quoque feueriores Ofirogothi feruos, qui terminos effodere vel limites exarare, arborefuc terminales euertere aufi

fuerant , capitis damnabant , dominis , quorum iufTu id faftum

fuerat, dimidia bonorum parte priuatis. Edict. Theod. §. 104-

§. CCCXXXVII. Apud Ba- Baivvarii fere Wifigothorum ius fequebantur. Nam in-

iuuarios , genuum per fingula figna euerfa 26. folidos componere cogebant ,’ Lango- jgruum JO. flagellorum iftibus cafligabant , idemque, quod Wl-

£** J*0*' sigothi, de terminis cafu exaratis fanxerant. leg. Baivvar.

dionesT* ***• XI cap. !.§.!. « 2. et cap. 2. Langobardi ingenuos ; qui terminos antiquos corruperant , aut mouerant , vel arborem,

vbi thtclatura fada eflet , inciderant aut exflirpauerant , in So.

folidos

/

Jiitji!BecU^*<GoQgIfc

DE REL IQVIS CRIMINIBVS. <5oj

folidos , ex vno femifle regi, ex altero domino foluendos; feruos capitis damnabant , nili vitam 40. folidis redimerent, lkg.

Langob. Lib. I. tit. 26. f. l.fequ. Si quis praeter intentionem

ligna noua , aut theclaturam , aut ftnaidam , * in filua alterius feciflet, et fuam non probadet , ingenuus folidos 40. inter fifcum et filuae dominum diuidendos debebat : fertius manu muti-

labatur, nifi id iuffu domini fecidet , qui tunc multtam pro eo inferre tenebatur, ibid. §. y. et 6. Manus amputatione etiam

apud Bvrgvndiones coercebantur , qui terminum mouerant ,

quamuis dimidio pretio fui ipfius manum redimere liceret, lex Bvrg. tit. yy. f. 3. et 4.

* Sunt hacc vocabula Langobardi- ca, et quia paulio obscuriora viden-

tur , hic paucis explicanda. Thecla- tvrae vocabulum faepenumero oc-

currit in chartis Langobardicis , leu docent loca ex Vohello, et Bvllamo

Casinensi excerpta a Car. dvFres- HK glojfar. Lat. hac voce Tum. III.

pag. 111 8. Fuit ergo inciliira arboris , quae fines indicabat , qualem hodie Franci vocant edat vel etlaitrrc.

Nec aliud clt sinaida, vel , vt in mooimcmis c. g. tradit, Fvluens.

§. CCCX XXVIII.

Quum ergo nec maiores capitale ede voluiflent crimen ter- jurj, mini moti, nec vlla hic idonea elTet veterem Romanorum iu-xoniciet

rifprudentiam imitandi ratio : * medio etiam aeuo Germanis Sueuici.

magis placuit poena extraordinaria, ivs frov. Sax. Lib. II.

an. 28. Ha ver eittrr mahl - baume ab , oder graebet fieint aus ,

die zu marckftcinen gefetzt fmd <, er mufs dreyfig fchilling zur

bujfe geben. Findet man ibit aber an der frifeben tbat , oder an

der Jtadt , man mag ihn vvol aufhahen oder pfdnden vor den fchaden , ohne des richters vrlaub. Sed hanc fanftionem de eo tan-

tum cafu , vbi dolus exfulat , inteliigendam ede , monet gloda

et Carpz. prax. crim. qitaeft. 83. n. 70. At paulio aliter spe- CVLATOR Svevvs cap. 21 7. FJaitet vver bdrend baum ab , oder

grabet er Jleinaus , die zu marckfieinen gefetzet fmd , man foll ibm haut vnd baar abfchlagett , oder er foll es loftn mit dreyfig

fcbilling. Wo man ihn hndet, mag man ibn vvol aufbeben bis an dgn ritbter.

Lib. II. n. 8. et n. 39. retftius legitur,

Snaida. Eft enim a Germanico fnd-

d:n,xe\fchm idcn incidere.Solet enim arboribus finalibus vel crux incidi , quod

vocant, den battm becrettzen, vel pars cor- ticis detrahi, quod rerum filueftrium

peritis eft ctn fclutlm , a jdulmcn vel

Jekeltn , vnde et cadaueribus , ac deinde hominibus infamibus , nomen na-

tum eft , vt dicantur Jdtdmen. Eccard. ai leg. Sal. p. 66. ex Sc H 1 iter . in glojfar. Tmion. voce fchdm.

Gggg * * Romanis

604 ELEM. IVRIS GERM. Lra. H. Tit. XXVIIlt

* Romanis pcrfuaferat Numa, Ter-

minum eflc deum , eiulque veluti Ct- muiacra habendos ede lapides termi-

nales , quos etiam coronabant termi- nalibus. Dionvs. Haijca rn, anitqu.

Rom. Lib. II. cap. y«. Frs r. voce termino. Hinc lacrilegio fimile erat cri-

men termini moti , eofquc , qui id admiferant , vna cura bobus (aeros ac de- seitabiles ede voluere Numa , et pollea

decemuiri , de qua lege plura dixerunt Comit. Landvs enarrat, cap. 14. et Vl*. Obrecht. de f aerii termini. §. y.

Et quamuis pollea ab illa vetere fu- perdirione ac rigore aliquantulum re-

mitterent poderi, contenti poena arbitraria , quae in honedioribus erat relegatio , in humilioribus cafligatio, vel

damnatio ad opus publicum:/. ■ .1.1,

i. p §. vlt. D. de term. met. tamen laltim leruos ideo capitis damnari iuf-

feratlege agraria Nerua Imp, nifi mul- <dam pro iis inferre mallent domini.

/. }. f . 1. D. eod. Qua lege‘Ner- uam aliquid de rigore , quo Numa

Pompilius legis terminalis religionem linxerat , repraefentare voluifle , re&e

cenlit Obbecht. differt, de legit, og rtr.

pop. Rim. cap. j. pag. i*S.

r

§. CCCXXXVII1I.

Conditu; Atque eo iure et polleri vli funt , * vtunturque et hodie ; tionis cri- poflquam Carolus V. poenam hanc extraordinariam probauit in

minalis COKST1T. CRIM. an. 114. W'elchcr bofslicher vnd gefahrlichrr Caroli- vveifs ein vntermarkung , rainitn^ , rnabl-oder marckjlcin ver- wc' riickt, abhattet, abtbut , oder vcrjndert , der foll danttn peinlicb

am leib tutch gcfihrlichkeit , grofs , gejlah vnd gelegenheit der Ja- chen vnd perjonen nach rath gclixafft vverden. Ex his vero in-

terpretes colligunt , delicium hoc prima vice , vel magis ex impetu , quam dolo malo , admiilum , carcere vel mulfla : ite-

rum vel dolo malo patratum relegatione coerceri. Carfz. prax.

crini, quaefl. 8jj. n. 72. fequ. Coler, Pan. I. decif. 14 j. n. 9. nec facile , nifi ob terminos publicos motos ad iftum fuflium

deucniri pofle. Lavt. colteg. tit. de term. moto. extr. Kress. ad

d. an. 1 14. pag. 288. Quin ct poenae capitali , fi territoriorum termini dolo malo moti fint , locum efle , exifiimat illufiris a Berger, elecl. crim. p. 69.

* Equidem Knichen. de fubl. ter - rit. iure cap. 4. n. refert cautum «fle legibus tente nicit, quas vocat, San- petrims : wo eintr wiffemlith tnartk- Jleine atugrobe , den folle man in die erde graien hit an den holi , vnd folle dann nehmen vierpferde , die det atkerns mcht gtwohnet Jmd, vnd einen ffiug, der

etu iji , vnd foiltu dicpferde tntht mebr

gezogen , vnd der rntk niiln mchr geat- ren , noclider pfioghalter nieht mehr den

gehahen habtn , vnd ilime nach dem helje dhren , tit fo lange er ihme den hah ahg.ihret hat. Sed dubito,

an fupplicii tam truculenti exdet exemplum. Ipfe lane Kmchenivs , illud

in driueiudinem abiifle , latetur.

§. CCCXXXX-

; DE RELIQVI.S CRIMINIBVS. <?o; f. cccxxxx.

Quemadmodum apud veteres gentiles magna fuit fepulcro- Sepulc» rum religio, vbi deos Manes velutt fixam habere fedem fiolide violati

exiftimabant t ita multo magis Cbriftiani fanfta atque inuiolabi- ctimela lia elTe voluerunt mortuorum conditoria. De Germanis anri- quiflunis auftor e fi: Tacit. de mar. Gena. cap. 2J. apud eos fe-

pulcrum cacfpitem ercxiffe, m ommentor um arduum et operofum 'honorem, vt frrauem defundis , adfpernatos. Add. Pu.v. hijlor.nat.

Lth. XVI. cap. 1. At fatis grandes paflim exrtant moles fepulcrales , in modum tumulorum editorum ereftae , et vel muris cinftae, vel fiupendae magnitudinis lapidibus ornatae, vel ar-

boribus circumdatae, vid. Io. PiccaRd, aiuiau. Celt. cap. y. Quin et fanflitati^ aliquid his tumulis eos tribuille , colligimus ex eo , quod nonnumquam et arae additae , in quibus eos facra feralia fecifle, verofimile efi. Hinc et violatores fepulcrorum eos non fecus, ac facrilegoS, puniuifle , probabile efi. *

* Equidem vix quemquam allicere potuifle fepulcra Germanica ad lam ne-

fandum fceluscoronmiersdum, , vel in-

de quit colligere polivi, quod nec corpora Ipoluri pellem , quippe quae Germani in cineres redigebam, nec quidquam preiioli in illis laniaret, quod

adpeterem fepulcrorum perfoflbres. Sua enim cnique arma , quorumdam igni et

equi adiiaebamnr. 1'aciT .itid. Nec erani ibi caenacula , quae quis habitare vel-

let , nec marmora ct llaiuae , quae quis detrahere cuperet. Saxa ibi pofita vel ipfa magnitudo ab hominum

iniuria facile defendebat. Sed pons rat fepulcrum etiam fine Ipe praedae ex odio , quo quis vel defunctum, vel eius familiam perlequebatur , diruere, vrnam coniringcre , cineres ditfipare. Quin ex quo aurum innotelcerc coe-

perat Germanis , laltim potentiores non lolum variam fupelleClilem , veluti ar-

ma , pugillares, annulos , phalerat, fcd et thelauros fepulcris inlcire con-

liieuiilc , vel exemplo thvlauri lepul- cralis Childerici regis , de quo Chi- FLETIvs in anajlajt Childerifi , potelf demoti lirari.

§. CCCXXXXI.

Pofiquam leges fuas litterarum monimentis confignare coe- Elus po<*- perunt Germani etiam fepolcrorum fecuritati confulere volue- na aliu‘i

runt. Hinc Wisigothica lege Lib. XI. iit. 2. f. 1. canetur ,TiGg0k vt ingenuus , qui fepulcrum violauerit , mortuum exfpoliauerit, ‘ ei ornamenta aut vefiimenta detraxerit , libra auri , heredibus mortui , vel , non exfiftentibus heredibus , fifco exfoluenda , multfietur , et centies , feruus ducenties flagris caedatur, et injtt- per , redd.tis omnibus , quae abftulerit , flammis ardentibus exu-

ratur. Paullo mitius coercebatur , qui farcophagum abfiulcrar ,

Gggg i duna

Apud Ostrogo-

thos et Francos,

<So6 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXVIIII.

dum fibi volebat habere remedium. * Ingenui enim , huius facinoris rei, 12. folidos heredibus exfoluere cogebantur, pro fer-

uo dominus , qui ci id facinus imperauerat, foluebat, fi vero

hic fuopte conlilio id aufus fuerat, relljtutis omnibus, quae abf- tulerat , centies flagris caedebatur, ibid. §. 2.

* Eft haec vetus paganorum fuper- Frior. Lindenrr. ai Ammiani Attr- ibuo , vt morbis remedia ex (epuleris ceti , Lib. Xtrilll. cap. ra. pag. 179.

peterent , ora caduuerum mordentes , edu. G> unou, Haec ergo impietas et colligeutesque olfa cariola. Longa haec apud Wiligothos, quantumuis Chri- fabula,quam, petitis ex Porphyrio , Ihanos , aitilhmas radices egerat , di-

Apvlkio , Tatiano , et Chrysos- gna proinde vila , quae hac leueriore tomo tellimoniis pluribus, iiiullrauic poena coerceretur.

§: CCGXXXXII.

Quemadmodum vero Wiligothi in feruos tantum grauius a- nimaduertebant : ita apud Ostrogothos fine difcrioime conflituerat Theodericvs edici. §. 1 io, Qui fepulcrum dejlruxerit ,

occidatur. Quin §. 111. veterem Hadriani conftitufionem /. j.

§. y. D. de [epuler, viol. renouauit , et intra vrbem Romam quemquam fepehri vetuit. Pro poena tamen 40. aureorum , fifco ad-

plicanda , ipfe quartam bonorum panem publicari , vel , fi nihil m rei bonis eflet , illum cum iftu fuftium relegari iuffit. Apud

Francos poena corpora vel ante fepulturam , vel poft eam ex- fpoliantium , pecuniaria , et priore quidem cafu apua Salios 100. folidorum ; apud Ripuarios 60. et tantum fi iuficiatus fuerit

reus, nec vna cum fex abis iurarit , 100. pofteriore apud vtrof- que aoo. folidorum erat. Lex Sal. tit. 17. #. 1. et 2. Ripvar.

tit. y4. §. 1. et 2. Sed et hominum confortio reum exclufum

volebant vtriqae, donec cum defunfti familia tranfegiffet , eura- que, qui facrum hunc hominem hofpitio excepi flet , ly. folidis mulftabant. Lex Sal. ibid. §. 2. lex Ripvar. tit. 8y. §. 2.

Immo vtraque lex et reliquas fepulcrorum violationes * mulfta tantum coercet ibid. jf. 3. et 4. tit. y8. §. 2. fequ.

* Tales lex Salica recenlet quatuor : Si quis mortuum hominem aut in norro , aut in petra , qua: vaft ex vfn

Jarcophagi dicunuv, fuper alium mife- rii , nec non , Ji quis Aristatonsm ( vel vt in fii. 58- §. 4. legitur , CUERISTADVNA aut SILAYB , ) fuper

hominem mortuum capulatur iu tit. 17.

§. 5. 4. itemque , fi quis toiibih fuper mortuum hominem txfpolianrru : de-

nique , fi quit basilicam fitprr hontl- n m exfpohau-rtt. Novfvm , vel NAV-

fvm , quo vocabulo et Gur.a. Tyro- M RUSIS ie gltsr. eonfejf. cap. IO. vlin

ell , gloiu Piihoci interpretatur farco-

phagum ligtuum , lbnallil quod fimili-

tudinem

DE RELIQVIS CRIM1NIBVS. 6c7

tudinem nauis haberet , vii rxiftimat

Eccard. ad l<g. SaL pag. 41. Videtur

ergo huius delidi reus fuifie , qui ca-

dauer cadaueri impoliierat. In expo- oendis vocabulis anjlaio , tUnj, adu-

na, Jdaua plane luxuriat Eccaioi ingenium , illudque f ag. 41. a richen

deriuat , et pro llrudura lepuicro im-

polita i illud pag. 101. pro flarca Clri- lli , lepuicro impolita , hcc pro vm- braculo vel lauta accipit. Aliis arilla- tones lunt vela vel tapetes , quibus

Tepulcra tegebantur > de quo ritu plura habet Lindunbr. tum in glejjar.

Lai. hac voce pag. l j f 8. tum ad Am- miia. Marcell. Lih. XVI. caf. 8. fag. 96. edi:. Groncn. Car. nv Fresnr

glcjfar. Lai. loce a/larto. Sed quid opus erat tapetis vel veli cafulaticne,

id eft , inciiione , quum tofum auferri pollet ? Quamebrem manifolium

eft , ab ajiartone non diuerfum elTe ,

quod per errorem alicuius librarii ir- replil > thirifladitnam. Nec opus eli

argutiis ad originem vocabuli repe- riendam. Eli enim iplum Germani-

cum ehrcnjfajte, ceu obferuauit Schil-

ter. glojj. Tau. Iiac voce. Itaque intelligitur epitaphium vel monimentura

quoduis. Nam praeterquam, quod in editione Uif.cldixa explicatur per /Vare, qtcd nihil aliud tll , quam Germanicum fuit vel Jduie : exllat etiam veteris audetis locus apud Ma- aiU-ON. sit!. juti!. S. liircd. fec. j. p. 10. vbi de S. Gcraldo , comite Au-

rtliarcnle : Ccifnj , inquit, ihud Jan-

1 11» ci am [hinniit ctn.ueiwluj melis ad cit.eiliaium , fetu ifje itjfital , fu

detulinm, tt m ar.fitr.ini ( Maiiil- LOMVS arijiaicr.em ) lapidem , ad Jitti •

Jirarn Jcilicet lajdicae rpjiut coiiccauerune 111*14 arant S. Peni. Quum ergo ceu.

putare Iit abjcincerc , vel incidere : fenlus di , eum in certam pecuniam damnatum iri, qui monimcnrum qua- lecumquc , mortui memoriae dedica» tum , corruperit. Idem hicdt tomba, leu tvmba , (WptCss, ) quamuis alias pro iplo lepuicro accipiatur. Denique Basilica nihil aliud eli , quani ae-

dicula , lepuicro , maxime fandi alicuius viri , impolita , qualis haJUica

fepulcri S. Scurri apud Greg. Tvroh.

de gler. conftjf. cep. 51. Adde eumdem hifler. Lib. II. cap. 14. et Eccard. ad.

trg. Sal. pag. 101.

§. CCCXXXXIII.

Lex porro Alamannica iit. yo. §. i . fequ. tum effoflionem Apud

cadaueris ex terra , tum rerum e monimento amotionem , per- Alaman-.

fequitur. Et eum quidem , qui viri ingenui cadauer ex terra "os et

extraxerat , oito wergelda et pro compoiitione , quam voca- n^uua' bant , 40. fol. qui feminae ingenuae , 80. qui ferui vel ancil-

lae , 12. folidos pendere , rerum vero ex fepulcro fubtraclarum

nomine , perinde , ac fi furto eflent interceptae , compofitionem

praeftare lubet. Prolixius de hoc crimine agunt leges Baiv- variorvm tit. 18. vbi cap. ». non fotum corporis fepulti effofi-

fionem, rerumque amotionem , et cap. y. veftimentorum detra- ftionem , certa pecuniae fumma expiari iubent : verum etiam

cap. 4. et y. iis , qui infepultum proiecerint hominem , a fe in- terfectum , et qui cadauer vel truncauerint dolo malo , vel fine

dolo

«o8 E L E M. I V R I S G E R M. Lib. II. Trr. XXVIIIL

dolo vel culpa vulnerauerint , * litem aeftimant certa pecunia • contra et eum , qui infepulto humum iniecerit , vnius folidi prae-

mio dignum exiltimant : cap. 6. f. i.

* Mira eft haec fimChio cap. f. et eadem poena dignus iudicemr, aequi digna, quam hic totam legas : Si, vt viuends ianguinem fuderit. Ex quibus Jaepe contingit , aquilae vel ceterae auet facile patet , nelcio quid religionis ve*

ca.latr.r r.pererint , et faper ai lacer an- teres tribuilTe mortuorum reliquiis, dum conjtierint , et aliquis fagittam Vnde non mirum, apud Francos de- etec.ru , et cadatur t u inerauerit , et mum capitalem vifam efle omnem fe-

repertsun fuerit , cum it. fot. campa- pulcri mortuique cadaueris violatio- n ar. Quae ipla eft poena , illos ma- nem , capit. Caroli Calvi, tit. 7. nens , qui cum toxicata {agina alicui §. 71. pag. jff. Tom. II. edit. Baluz.

■vitto Janguinem fuderint : leo. Baiv- quum poenam publicationis dimidiae var. tit. J. cap. 6. Quin infequente partis bonorum cum infamia intermi- cap. 6. tituli 18. diferte cauetur, vt.qui nata paullo ante fim Capitvlar. Ltb. tuiucuuerit cadauer, aut mubiauent , VII. $. 1 js. edit. Lmdcnbr.

f. CCCXXXXIIII.

Apud Apud Langobardos non folum , qui fepulcrum violauerat,

Lango- Corporaque fpoliauerat extraxeratue , 900. (olidos defun&i co- ““ °u gnatis, aut, lifdem non exftantibus , fifco regio pendere tene-

batur , fed et qui cadauer in flumine repertum ex fpoliauerat ,

80. folidos propinquis mortui debebat, nifi rem flati m vicinis «Jenunciafle , et fic re ipfa oftendifle , fe non furandi animo , fed

mercedis caufla, fpolia detraxifle. Quo cafu redditis, quae mortuo detraxerat , (poliis , nihil inde incommodi fentiebat. Lex

Langob. Lib. I.tit. 12. §. 1. et. 2.

f. CCCXXXXV. Quid eo Mireris, nihil de hoc crimine reperiri in lege Saxonica ,

Jo cri'. nifi quod in Capitvlat. Caroli M. de part. Sax. §. 6. illis

Saxoni™* caP'ta'e Aipplicium minari animaduertiraus Carolum M. qui non cum (in- 'n coemeteriis ecclefiae cadauera fepeliuerint , ( quod facere §. xerii/ 21. diferte iubentur, ) fed eadem fecundum ritum paganorum

flammis confimi fecerint , et ojfa ad cinerem redegerint. * Quae lex, fatis dura , quamuis ad religionis Chriftianae contemtum

potius , quam fepulcrorum violationem pertinere videatur : pofteros tamen mouifTe videtur, vt praeter aliarum gentium Ger-

manicarum morem fepulcrorum violatoribus dirum admodum crurifragii fupplicium irrogarent. Hinc illa in ivre prov. Sax.

Lib. 11. art. Ij. Die kirchhbjfe berauben , die foll man alie rade- brechen. Et exemplum tam dirae fententiae ex Ha&tm. pisto-

BIS

DE RELIQVIS CRIMINIBVS. 6o>

kis fchedis profert Schilter. Ex. XXXXVIHI. §. 37.

* Diutius , quam vlla gena Ger- manica , ritum concremandi mortuos ,

quem iam Taciti aetate (Jermams familiarem fuiile , ex eius libello de mcr.

C erm. rjp. 17. nouimus , leruarum Sa- xones. Hinc rot vbique , in Saxonia vrnae (epulcrales eruuntur , quamuis in his terrarum tradibui , quos olim Venedi coluerunt, vrnae illae non a

Saxonibus , (ed a Venedis , efle vi-

deantur. $ed de his quidquid dici poterat, iam ab aliis occupatum elt, ia

primis a Dan. Maiori m Cimhria , V. c. Sch m inhio in dif. de vrnii fi-

pulcratibus et ermit lapidat vete rum Catiorum, Marp. 1714. Kevsleio an-

uqu. fept. et Celt. p. III.

§. cccxxxxvr. Paullo magis aequitatis rationem habere voluit specvlator

Svevvs cap. 114. quippe cui diilinguere placuit , vimne quis intulerit fepulcro , an aliquid furtim abftulerit, cuius pretium fal-

tim triginta numorum fit. De priore enim cafu §. 3. eadem

habet , quae paullo ante ex iure Saxonico attulimus ; de pofte-

riore $. q. fancit : Der in kirchen vnd in kirchboffen Jlieblet , dat dreyjfig pfenning vvertb ijl , cbtrumb foll man ihn zu haut vnd haar fchlahen bey dem hbcbjlen , vnd ijl auch darzu in dem

b.inn. *

* Rationem reddit idem ivs nov. non modo cum coemeteriis, tamquam cap. iZg. Die gruiciheten kirchhoffe ha- locis benedictis, verum etiam cum

ten dafftlhig recht , ait die kirchen. Elt tradiu vicino ccclefiae intra triginta hoc fcitum iuris canonici , quod im- palliis communicat, can. id confindimur munitnem, quam vocat ecclefiallicam cattjj. 17. quaiji. 4.

§. CCCXXXXVII.

Sed quum hae poenae recentiores iufto atrociores, antiquiores nimis lenes viderentur, et ipfa constitvTio criminalis

hic nihil fanxerit : plerumque ad ius ciuile recurritur , exflatque exemplum apud Carfz. prax. crim. Part. II. quaejl. 83. n. 60. quod antecelTores Lipfienfes nobilem , qui in alterius contume-

liam monimentum in templo confregerat , condemnarunt in decem auri pondo , ex L q. C. de fepulcr. viol. Qui cadauera ve-

fiibus fpoliant , eos arbitrarie carcere , relegatione , fufligatione, pro circumftantiarum ratione puniri, nec nili accedente vi

armata , vel facinore faepius repetito fupplicio capitali locum effe , cenfent iurifprudentiae criminalis interpretes , et in his CaRPZ. prax. crim. Part. II. qitaeji. 83. n. 53. feqit.

Heiruccii Elem. luris Germ. H h h h §. CCCXX XXVIII.

Quid Sueui-

cum ?

Quid ho die vfu

obtineat?

6 io ELEM. IV R. GERM. Lib. II. Tit. XXVIIII.

§. CCCXXXXVIII.

Poena Ne eorum quidem, qui in furcam iuerant, corpora impune

eomm , ve( detrahebantur , vel fpoliabantur. Si quis enim viuum ad-

êrefiur ̂ uc hominem ûrca detraxerat, ( quod fieri poterat, fi quis ca detra- reu'nftis in tergum manibus ex arbore fufpendebatur , vti ex xerim exGs£G. Tvron. bi(l. Lib.P. cap. jo. exemplum profert Eccard.

lege Sa- ad leg. Sal. pag. I to. ) aut vita pro eo priuabatur , aut 200. fo- fie** lidis vitam redimere cogebatur. Qui mortuum detraxerat ;

S oenam , quam leges in deliftum , ob quod ille fufpenfus fuerat, atuerant , ferre cogebatur. Qui hominem de bargo * vel furca dimiferat fine voluntate indicis , fol. $J. qui fine conjenfu iudicis a- liquem de ramo , vbi incrocatus fuerat , depofuerat , JO. fol. culpa-

bilis indicabatur. Ita lex Sal. tit. 69. §. l.fequ. et tit. 4$. §. 9.

* Boreus vel borgui eft furca, vel

patibulum , non modo in lice Sa- lica , verum edam apud Avooxn. iit vira & tiigii Lib. 11. cap. ]i. Id a

Germanico boerm ferre vel porutre de-

riuat Ecca*o. p. 84. Sed boreus veteribus, tefte GLOSSA PlTUOIAMA, luit

ramus , quemadmodum bustum vel parcum locus arboribus confitus. Nec obftat.quod libi obiicit ScmiTtx. in

ghjjar. Ti itu. hoc voce , rami poltea §. 4. fieri mentione n , et ita quidem , vi ramus a barco dilcerni videatur. Nam

aliud eft de ramo velbarco fufpendere

facinorofum , aliud illum ramo incro-

care, quod Eccardvs pag. 3. inter* preutur ramis acutis tamquam vncis

iufpcnderc , quale lupplicium Tureis hodie non ignotum efl : quamuis in- crocare ramis potius videatur caput

inter duos ramos arboris , qui furcae

fimiles erant , mittere. Memini t-nim me videre imaginem huiufmodi in vetere codice MSC. obuiam , quae

piftorum praefectum Genefi XL. ip. hoc modo ex arbore bifurcata , capite

duobus ramis interie&o fqfpcuium o- ftendebaL

f. CCCXXXXVIIII. • Nec non Reliquae leges hoc deliftum fere praetereunt : nec recentiore*

eorum , conftitutiones poenam , fingularem his patibuli violatoribus ir-

ex iure rogant , nili quod Avgvstvs , Sax. Eleftor Part. llll.confi. 34.

Mdauer" ̂ anX!t " ®,e *ber , welche den dieben oder gerechtferti^ten mifetha - in furca lern m <êm °êr *uf <êm r*ê ̂ ,e virider aufziehett , follen

fpoliaue- tnit Jlaupen - fchlbgen geflraffet Ver den. Sed vti haec conrtitutio rant tantum in Saxonia eleftorali locum habet : ita vix dubitare fas

eft, quin alibi et hoc deliftum pro fine, quem tantae audaciae homo ob oculos habuit, et reliquarum circumftantiarum ratione,

arbitraria poena coercendum fit.

f. CCCL.

DE R ELI QV I S CRIMINIBVS. 611

§. CCCL. Fuga quoque tum militum , tum feruorum , acrioribus poenis Poena

dignilTima videbatur gentibus Germanicis , et militum quidem (Oe°n*m.>.

magis odiofa illi? erat , quo magis militiae erant deditae. Quem- <Jui admodum enim iam olim Germani transfugas ex arboribus fuf- |ui,[erfu_ pendebant, ignauos et imbelles palude, inieda infuper crate , gerint

mergebant : Tac. demor. Germ. cap. 12. ita Wisigothi * honef- et deter- tiorcs.qui vel militiam fubterfugerant , vel exercitum deferue- torum ,

rant , ex filio; vilioris conditionis homines 200. i&ibus flagel-

lorum et decaluatione , nec non libra auri mulcfabant. Quam thy,S°" fummam quifquis inferre non poterat , is alii , cui regi pla-

ceret, in feruitutem addicebatur, lex Wisig. Lib. VlUl. iit.

2. §. 9.

* Vel maxime necedaria in hac

gente videbatur tam teuera animad- ucrfio. Q^tamuis enim Gothi per to-

tum paene orbem Romanum arma

circumiulident , et laepe paene ad in-

citas redegiflcnt inuielam antehac rem-

publicam • multitudo tamen eorum

magis , quam virtus , terrori fuifle Ro- manis videtur , ni fi credere malii , in

prouinciis Romanis idem illis conti-

gifle , quod in Capuanis hibernis exercitui Hannibalis vt magis magitque

quotidie imbelles fierem. Obleruarunt

(ane plcriquc , veteres Gothos paui- dos ede , ac timidos , quin plane im-

belles. Sioonsvs Apollin. carm.

7. t/. jof.

El nihil tfl grtuutu , fi forfiitm in-

quam

Vincere contingat , trepido.

Loquitur aurem de Gothis , quos ipfe pauilo ante v. a. Getat et t/. )0).

Scythicum hefiem vocauerat. Similia funt apud Gaeo. Tv*on. qui hifi.

Lib. II. cap. 17. Vt Gothorum , inquit, pernae moi efi. Et cap. J7. Quumq ut fecundum confuctudincm Gotht terga

vertijftni. Sed haec iam obleruauit Hf.rt. notii, pof. Germ. pari. 111. cap. 7. $. 4. ex tilque latis patet , quam iulta cauda fuerit Uifigotho- tum regibus , poenas pauilo acriores comminandi defertoribus , militiam-

que (ubterfugieniibui.

§. CCCLI. Sed et Langobardi plures huiufmodi fanftiones in leges ftm j an

Tetulerunt, veluti Idb. I. tit. 14. jl .6. vt, ft quis in exercitu ambulare bardos.

contcmferit , aut in fculcam , * det regi et duci fuo foL 20. et f. 1 3 . vt ,

fi liber in hojlem bannitus fuerit , et venire contemferit , plenum keri-

bannum componat fecundum legem Francorum , id ejl , 6cu[al. fol-

uat , <r«r ft non habuerit, vnde illam fummam perfoluat .Jemetip-

fum per \cadium in feruitio principii tradat , donec per t em pota ipfum bannum ab eo fuerit perfolutum , et tunc iterum ad flatum fuae

libertatis reuertatur. Contra capitalis erat defertio, quam Teuto- nica lingua vocabant hertliz., vel potius herisliz, quippe quae in

H h h h 2 maieiln-

Francof.

V arrtf- re • ban ,

quid hodiernis Fia acis»

6 12 ELEM. IVR. GERM. Ljb. II. Tit. XXVIIII.

maieftatis crimen incidere dicitur ibtd. f. iy. Quae lex , vti paullo

poft adparebit, ex Francicis Capitvlaribvs in leges Langobar- dicas migrauit.

* Vocabulum hoc origine Latinum ell , fed a Graecis ita deformatum , vt

id vix agnolcas. A Graecis deinde ad

Langobardos, Francos alialque gentes Germanicis rediit. Collocare medio

aeuo erat cuieare. Inde in excubiis col- locati erant exculcatores , Veget, de re

milii. Lib. II. cap. ii.ee apud Graecos,

maxime ta&icos , taepe legas , »(■>«,, ruti jy».

quod poltremum modo vigilias , mo-

do tranlueilionem equitum ( caualca-

de) denout. Permulta veterum loca,

quae huc pertinent collegerunt Lnt- DINBXOG, gloj/ar. pag. I47f. et Cxx.

dv Fkesne gloflar. I at. fub collocare

pag. 1061. Tam. I. Receperunt vocabulum a Graecis Langobardi , qui

inde etiam finxerunt hibridam : fcul-

fcara ex graeco feulca , et gcrmanico

jchar. §. CCCLII.

Franci quoque iis , qui militiam fubterfugerant , mulftam irrogabant 60. (olidorum , quae vocabatur heribanhum. Capitvl. Cu-

ro// M. adlcg. Longob. anno 801. §. 2. ct capitul. II. ann. 812. f. I. vbi et feruituti addicuntur , qui non fuerint foluendo , vel fi per

duces vel comites ftetiftet , quo minus quis dele&um habentibus

fefe (literit, ipli duces comttefue mulftam pro iis pendere cogebantur. capitvl.//. ann. 812. §. 2. « y. At defertores perfidiam

atque ignauiam capite luebant, idque crimen beresliz.* vocabatur. Ibid. f. 4. Diram huiufmodi fententiam multo poft paflus eft

ipfe Thaftilo , dux Baiuuariorum , quum anno 7 63. Pipinum cum

Aquitanis bellum gerentem defe/uiiTet. Rettenb. Chron. Cremi- fan. Lib. I. cap. 1 1.

* Nihil verius cfl , quam hoc vo-

cabulum ede compofiturn ab beer , exercitus , et fehtu , tcitfio , adeoque heerefisx elle exercitus fciifioncm. Saepe

enim verbum Jluin pro fcindere vtuntur Ojfaio. ttiang. Lib. III f. cap. 19.

V. 11), <ap. iS. x. zH. Lib. III. cap.

16. v. 76. Notxih Piam. LXXXVUI.

4 f- et ajg , rti pluribus teftimoniis de- Bionllrauit Schilt. in gitfar. Tewon.

pag. 747. Mireris ergo, Sagittakivm uniiqu, ducar. Viur. Lib. 1111. cap. >1.

§. 14. ieribere : Sun bsieutet ~war dat alte viortfehliz eiiten rifi : dach Itante

mans liejjir dureh doi w*rt Jchitsh atu- legen, vieil die aujreijfmr fuh vim hecr

affchleithein. Malim ego : Jlefertio dicitur ab heer exercitus , ct Jchiizm >

retjjm , wtil jie vam kcer otifre.fin*

§. CCCLIII. Heerbanni reliquiae etiamnum fuperfunt in Francia , qnamuis

ibi, corrupto vocabulo vocetur 1 arriere-ban. Ex heerbann enim fatis mature foetum baribannum > ai i ibanimm , crbannum , arban- • num y

DE RELIQVIS CRIMINIBVS.

(Jij

num , aribattnum , arbauagium ,vt adtlu&is teiTimoniis probat Car.

cv FresNE ftlojj. *• H-fub heribannum. Inde vero facile demum nafci potuit vocabulum P arriere-ban , vt fallantur omnino,

qui b an nutri ad vafallos , Parriere - ban ad fubuafallos pertinuifle , vel vtrumque vocabulum non aliter differre , ac primum et fecundum edi&um , ex illimant. Nimirum Partiere ban efl

ediftum , quo in re trepida omnes vafalli , armis equifque in- ftrufti , certo loco ac tempore adeffe lubentur , idemque erat heribannus , nifi quod et poena militiam fubterfugientium eo momine veniret.

jf. CCCLIIII.

Defertionis poena antiquiflima , cuius iam Tacitvs memi- P0'"* nit, etiamnum frequentatur, plerorumque ordinum imperii

gibus militaribus firmata. Attamen plerumque poenae illius a- j;ern4> trocioris gratia fit defertoribus, fi femel tantum iterumue, vel

pacis tempore, a fignis aufugerint, vel aliae circumltantiae delictum minuant. Multum hic momenti pofitum ell in clemen-

tia principis , in ducum benignitate , ipfaque defertoris perfona

vitaque anteafta , ob quas m&tfaret i a rigore legum faepenumero difccdi , docet experientia.

§. CCCLV. Scruorum quoque quum pronum ad fugam ingenium , et id Poena

tamen crimen cum maxima dominorum molellia coniunftum fit , eorum • denique ob variarum gentium Germanicarum viciniam , , faci 11 i- J leruj

mum ellet feruis nequioribus , coauafatis rebus dominicis in vi- f0gim« cinam aufugere prouinciam : fugitiuorum quoque coercitionem apud

ad curam luam pertinere cenfuerunt legislatores Germanorum Wiligo- tantum non omnes. Prolixius reliquis de hoc crimine agit LEX ,llos- Wisigothica Ltb. Villi, iit. X. vbi multa de iis , qui fugitiuum

celauerint, vinculis exemerint, iudici non tradiderint, eius fugam in- flruxerint. receptumue illi dederint, tum de conditione vxoris, quam

duxit, et liberorum , quos, pro libero fe gerens, ex ingenua procrea- rit, tum de adquaeltu ferui cauentur, omnibufque cafibus dam-

num refarciri , vel flagellis feriri noxii iubentur. At de ipfo-

rum fugitiuorum poena vix quidquam in ea lege reperias. *

* Id notatu dignum videtur, quod §. io. illius tituli leguuus : Si quit

fropr.um j reum extra prctunciat nojirat

ad altat regwncs venditione tranttule-

rtt, « pq/ Intodum Jiruut reuerjus fuerit.

et dominus eum heroum venum dederit ,

cogatur a iudiee , vt eum ah c nitore re-

cipiat , et retrptum deinept fenum nullo

modo inquietet , f:d liber permaneat. Hx

qua lege patet leruos bis renutndatos

Uhhh j extra.

6 i* ELEM. IVR. GERM, Lib. II. Tit. XXVIIII.

extra prouinciam , fi fuga fe fubduccn- numdatot , ac ter manumiiTos. Mulus

di facultas eifet , libertatem recuperat- lane Romanorum fanet ones hoc mo-

le. Quod Wifigothorum ius limite quid do refinxiife atque interpolatio Wifi-

habet iuri Romano , quod lui iuris el- gothos , iam alii obleroarunt. Cviac.

fe tuRerat filios , ter a parentibus ve- id II. Feud. II.

§. CCCLVI. Oftrogo- Edicto Theoderici Regis §• 84» cauetur, vt quifquis fer-

‘hos. uum , fciens fugitivum , fufeeperit , vel occultaverit , ipfum domino

cum mercedibus et peculio eius , et eiufdem meriti alterum reddat. Si

iterum ac tertium fugitiuum illum receperit , praeter feruum cum mercedibus tres alios domino reddere cogatur, mancipio tamen

prius diris fubie&o quaeftionibus , vt pateat , an forte propter

capiendum lucrum callide ac dolofe a domino ad domum eius, qui fuf-

ceperat, immijfum fuerit. Quod fi fa&um e (Te conitaret , femus domino protinus a fifco eripiebatur. Hic denuo nihil de ipfius

fugitiui poena , non quod ignofeendum putarim feruo , fe in libertatem qualiterqualiter vindicaturo, fed quod doraini ipfius m-

terellet , feruum non adiici fupplicio.

§. CCCLVII. Burgun- Nec multo aliter lex Bvrgvndica , quae tit. 6. et praemium

diones. decernit ei , qui feruum e fuga retraxerit , jf. 1. et impunitatem promittit perfequenti, fi fugitiuum telo fe defendentem occiderit , et poenam pecuniariam minatur omnibus, quorum ope et confilio

feruus fugerit , quiue feruo fiue fciens et prudens , fiue rei in-

fcius , capillum fecerit. * Illum tantum, qui feruum falfis inftrumentis inllruxerat , manus amputatione pledi voluit Gundobaldus tit.eod. f. 11. feruum autem praeterea 300. fufiibus caedi iullit.

* Quemadmodum apud gemes Ger- manicas , et Francos in primis , nullum

nobilitatis argumentum certius erat

cacfaric , «t cincinnis , per humeros

(parfis , adeo , vt reges Francorum

primae ftirpis nfr •('X'’ cmniti dicerentur. Car. dv Frisni gloffar. Lai.

Tum. I. pag. itis», fequ. ita plebeii tonfi erant , Gricsor. Tvron. hifl.

Lib. III. (op. 18. SlRMOND. ad Sidon.

Apaliin. Lib. I. Epifl. i. pag. 8. mul-

ioque magis (erui , quibus iam ab antiquiilimo tempore capillos nutrire ne-

fas erat. De Sueuis Tacit. d, • mor. Gtrrrl. cap. 18. Jnjigne ginni obliquare

crinem , nodoque JuhJlringere. Sic Sucus

a ceteris Germanii ; Jic ̂ uuorum ingenui a URVIS feparamur. At poftea ad

omnes reliquas Germanicae originis

gentes fise raos tranfiit , adeo vt ca-

pillos ponere manifefiiltimum fignum videretur feruitutis. Exempla lunt in

form. Pithof.i cap. 7 J. ct in concil. Efaon. can. 351. Ex his facile patet,

quid hic Gt capillum facere ? leruutn

puta fugitiuum uindiu celare , donec

capilli

Digitized by Godtjfe

DE RELIQVIS CRIMINIBVS. 6 iy

capilli renati luerint , vt homo coma notatos vellent infamia , de quo iam

promiHa ingenuum mentiri pollet. Ce- Cupra aliquid nos monere , memini- terumet ex hoc illultrari poteft ritus, mus. eos detondendi vel decaluandi > quos

$. CCCLVIII.

Sed et Franci poenam folidorum 3 y. irrogabant iis, gnif.^e8** mancipio fugam perfuafilTent , excepto capitali et dilatura. Lf.x rum

Sal. tit. 41. §. 2. Udem feruos fugitiuos miliis per viciniam litte- Cario- ris patentibus , ( quas hodie fleckbriefle vocamus) perfequeban-rum , A-

tur , quarum exemplum eft in Marcvlfi adpend. cap. 19. eofdern-laman-

que ex fuga retraftos aliquando abfsimone auris puniebant, ?oru,n » Greg. Tvr. hijior. Lib. V. c*p 48. Denique ab his moribus non admodum alieni fuerunt Boioarii, Alamanni, et Langobardi ,rum de ceu ex eorum legitus, et quidem Baivv. tit. 8. c*p. 4. Alam. 1«. hoc cri-

21. et 85. Langob. Lib. I. tit. 2J. patet, vt adeo illis immorari mine,

nihil attineat. *

* Id tamen non polfumus , quin paucis notemus , leruos , qui ad ec-

cielias , tamquam ad alylum , confu- gerant , vi abltrahi non potuiile , red-

dendos tamen fuiile domino a lacer-

dote , Ii ille polito wadio vel pignore , promififlet , fe gratiam delicii ler-

uo lactum m. lex Alam. tit. j. Dein- de Ii lacerdos leruum reddere nollet ,

et is le in fugam coniecilTet , eum domino vel eiufdem pretii leruum , vel 18. (blidps , reddere coadlum ,

leg. Alam. ibid. quin apud Lango- bardos , fi ter interpellatus reddere

eum nollet , et fugitiuum et aliud eiuf-

dem pretii mancipium rellituere de- buiile. Leo. Langob. Lib. J. tit. 16.

§. I. Contra fi quis fetuum inuitum ex loco lacro extraxerat, is apud Lan-

gobardos werigeidun fuum ; apud Ala- mannos 18. (olidos ecclefiae , et «o.

filco pro frtdo loluere tenebatur, lex Langob. Ub.l. tit. ]?. §. i. lex A- lam. tit. }.

§. CCCLV1III.

Ceterum quemadmodum leges Germanicae femper eos poe- Quale

na digniflimos iudicarunt , qui alienos fubditos vel feruos ce- ,u.s h°-

lant, eifque receptum dant, vel dominos impediunt, quo minus <“elnum- fugitiuos perfequi ac vindicare poflint : ita caftigationem fugitiuorum fere dominorum arbitrio reli&am animaduertimus , mo-

do ne in faeuitiam abiret illa caftigatio. Qua de re plura reperias apud Mevivm in dem bedmckm ven dem zujiand , nbforde-

rurifr vnd vervviederter abfolge der beuertleute quAefi. 2. et J. quamuis fatendum (it, aufforem celeberrimum maiorem gratiam ini-

turum fuifle ab omnibus , (i doftrinas fuas ad patrii potius , quam

Romani , quod vbique crepat , iuris principia attemperare voluiflet.

$. CCCLX.

i

V

616 ELEM. IVRIS GERM. Ltb. II. Tit. XXVnil.

/. CCCLX.

Lege* Efant et furtorum quaedam genera , quibus fingularis poe- veterum na ex iegibus Germanorum imminebat. Abigeos Oftrogothi

dC ?, ' gladio feriebant , fimulque ex damnati bonis domino quadru- * * pium reflitui volebant. Edict. Thf.od. §. J 6. fequ. Ripuarii

abigeos , certum pecorum numerum furatos , quod crimen illis

sonesti * dicebatur , 6 oo. folidis mulftabant , praeter capitale et dilaturam. Lex Rip. tit. 18. f. i. fequ. Nec aliter Salii, ni-

fi quod hi omnia pecorum genera numerumque et aetatem accurate diftinguunt , adeoque diucrfas admodum mulftas irrogant

abigeis. Lex Sal. tit. 2.

* Sonesti a fotte vel /ructu , fen- fch.uk , leruui , vti re3e viderunt Lin- te, quod gregem Cgni Scabat , telle denerosivs et Vossivs , quamuis

v gloifa Pitmobi. Quod vocabulum et negari non podit, nomen illud, quod hodie Heluctiis in vlu efle docet Ec- antea vili huic et abietflo minifterio

card. ai Irg. Sai. f. iit. vbi etiam ob- haelcrat , poflea magnis regum ad- leruat , fintjchalium pro praelecto ar- miniliris datum e (Te , id quod enam mentis occurrere in leoe Aiam. tit. marefthaiU vocabulo acciililTc , nemo

79- §- )• a /onr vel Jeiue , grex et ignorat.

$. CCCLXI.

De pecvlatv vix quidquam in legibus Germanorum re-

ctilatu , perias , nili quod Theodoricvs , rex Oftrogotborum , edtfto

et eri mi- fuo $■ ny. cauet , vt qui pecuniam , fifco vel publicis rationi- ne dere- bus competentem , furatus tit , quadruplum reddere cogatur :

Clario- qUurn contra apud W iligothos nouecuplum reflituere cogeretur rum- peculator. Lex Wisig. Lib. Vll. tit, 2. #. io. Debectarivs

apud Langobardos , in aedibus alienis deprehenfus , fi manus

ligandas non praeberet, impune occidebatur, ligatus 8o. fertius

40. folidis , a domino foluendis , mulftabatur. Lkg. Lang. Lib.

1. tit. 24. fi. I. fequ. vbi rationem addit Rotharis rex : Quia

non conuenit rationi , vt liber homo notiis tempore in curte aliena

filent io aut abfconfe ingrediatur ,fed, fi quam vtilitatem habet , an-

tequam intret , clamet. 1 fi. CCCLX II.

QUiIe Enimuero hodie eo deuenimus, vt abigei et peculatores , vt

iu?ho- alii fures, puniantur, nili leges prouinciales et ftatuta vtrique

diernum defifto grauiorem poenam irrogari mbeant , quale quid de eqGo-

de his fum abigeis in terris Brunfuicenfibus conflitutum nouimus. De-

crimtm- reftanos 't qUia nondum deliquerunt , quamuis furandi confilio tuS in aedes alienas irruperint , arbitrarie efte puniendos , nemo du- * bitaue-

2

. DE RELIQVIS.CRIMi;NIBVS. 617

bitauerit. Et exilat apud Schilt. Exerc. XXXXVlllI. f. 42.

exemplum dere&arii , iftibus caeli , quod et effratlio ei coufpi- ratio cum aliis furibus concurrerent.

§. CCCLXI1I. Quam maxime maiores noitn abhorrebant a crimine repe- criminii

TVNdarvm , ac proinde feuere animaduertebant in magiftratus repetun-

etiudices, qui fe vel corrumpi ab alio palli fuerant , vel obten- daru,n

tu officii aliqua a ciuibus exegerant. Sane lex ISIGOTH. Lib. f*0"* ” XII. iit'. 1. i. 2. cos, dignitate priuatos , decem auri libris mul- &at. Seuerior Theodericus , rex Oftrogothorum, lingularis exem-

pli princeps, iudices, qui vt aduerfus caput innocentis fententiam ferrent , pecuniam accepifient , capitis damnat , eos , qui ad opprimendum alterius flatum, fortunafue euertendas pecunia

fe corrumpi pafli effent , quadruplum reftituere; magillratus quoque dignitate priuatos , omnium , quae a prouincialibus lniufte

exegiflent, quadruplum praeftare : eorum vero officia et adparitores ob huiufmodi exaftiones praeterea fullibus caedi iullit.

Edict. Theod. §. t./equ. Ex Baiwariorvm lege tit. 2. cap. 18. iudice pecunia corrupto, is, fecundum quem litem dederat , omne lucrum redhibere , iudex vero duplum rtllituere , fimul-

que 40. folidos fifco pendere cogebatur. Denique ex lege Ri- pvariorvm tit. 88. hoc crimen , .liue ab optimatibus , maioribus

domus, domefticts, comitibus, grafiombus , cancellariis, liue a

quibufhbet honoratis admifFum , capitale efl *.

* Vbi fane obii ruam dignilfimum inter crimina comitum, ob quae eoi eft , hanc legem de fupplicio iudi- vel dignitate , vel vita priuatos legi- cum , pecunia corruptorum, latam mus, plerumque etiam fuere corrup- efle conjenfu et ermjitio , Jiu pMenta tra- tio et lbrdes. Exemplum Leudaflis ditione, et legu confiuiudine , vt dubi- eli apud Gasa. Tvx. hiji. Lii. V. cap. tari nequeat, quin haec fit conluetu- 48. Jequ. do Germanorum antiqutjfima. Et lane

f. cccLxim. At hodie, quum de hoc crimine nihil fanxerit Nemesis Ca- Ex iure

rolina , ( neque enim an. 205. huc pertinere , refte obftrua- hodier-

runt alii,) fere arbitrariae poenae locus eft aduerfus iudices cor- n0* ruptos , eofque , qui pecunias a prouincialibus et fubditis exege-

runt. Eam vero poenam in priuatione dignitatis, relegatione-

que confiftere polle , docet Carpz. quaeji. 9}. Quin vix dubitandum , quin et hodie capitis videatur damnandus , qui pecu-

Heineccii EUm. lurit Gtrm. 1 i i i ni a

6i8 E L E M. I V R. G E R M. Lib. II. Tit. XXX.

nia corruptus , innocentem capitis damnant, ob fummam aequitatem /. 7. f. vlt. D. ad leg. IuL rep.

§. CCCLXV. Leges de Sed ne nimis diu his deliciis inhaereamus: paucis notamus ,

fiontTad CONCV4S,ONE ex (lare fanftionem Theoderic.1 edici. §. 89.

m°ena-J vt > fi fibi, vt aliquem terreat , militiam confinxerit vel adfum- lionc , Ser,t • tfuttm non bakeat potejiatem , viliores fuftibus caefi perpetuae damnis relegationis mala fujiineant , bonejliores exfilii patiamur incomma • ab api- da: de eo quoque delifto , quod admenationem hodie vo- bus daris, eant , caueri lege Bvrg. tit. 37. vt, qui fpatkam , aut Jcrni- toribus fPa,h,UTn eduxerit ad percutiendum alterum , et non percujferit , in-

alimjue' mulflae nomine fol. 12. lin percuilerit , tantumdem inferat, taanoro- et de inflifto vulnere feorfum judicetur. Denique exiiare etiam fi;. fanftiohem de damnis ab abipus datis leg. Wisig. Lib. VIII.

tis. 6. f. 2. de RECEPTATORI BVS, EDICT. ThEOD. §. Iltf. et LEG.

Ripvar. tit. 78. de scandalis ad caudam ligatis , leg. Bvrg.

1ir.34.de castratione ingenuorum , leg. Ripvar. tit. 6. de

Ligatione ingenuorum hominum, *leg. SAL.rir.34. fimilibufque criminibus , quae omnia hodie aliter , ac olim , puniri folent.

* De eo , qui in caufTa fuit, vt innocens in vinculis publicis habeatur ,

gloiia iv*. Sax. pbov. LA. II. an.

34. tradit : d.-r absrag vmb vnrechi g<- fdngnit vnd jcharffe fragt fey 30. fchil- iing, mu vviederkehrung bewriftlicker

fehjeden , vnd expent , 4 uf rkiuerliche ermtfiinag , fo mancken tag t md naeht

er grjangiieh emhilten gevvefen. Idque et hodie obtinet , fiquidem et iudex ,

qui quem iniuria in vinculis habuit, et

priuatus, qui hanc cuftodiam iniuria impetrauit , pro lingulis diebus et no- Chbus condemnatur in 30. (olido» ,

leu , vt ibi loquuntur , it u/ fexagenas veteres , in zuiejr alte Jcltoek , vel 40. groltos. De qua emenda Saxonica , quam vocant , rel.x un der Sachfen bufte , plu-

ra dabunt docdoret Saxonici. De vfu , hodierno tellatur M fnxen. thior. et

prox. pand. Lib. XXXXlll. tit. I. §. g.

p. 1519. Tonso II.

TIT. XXX

DE VARIIS DELICTOR UM POENIS.

Tranfi- do ad

docfbi- nam de

poenis.

§. CCCLXVI.

EAdem parte , qua de criminum perfequutione agunt pandec- tae , nonnulla auic tra&ationi partim praemittuntur , partim

fub- \

DE VARIIS DELICTORVM POENIS. 6 19

fubiiduntur , de accufationibus et infcriptionibus ,. de cuflodia et exhibitione reorum , de abolitione criminum , de re-

quirendis vel abfentibus damnandis , denique de quaedioni- bus , aliifque eo pertinentibus j fcd quum haec reflius poflint ad librum tertium , qui elt de aftionibus et iudiciis , re-

ferri; indecent hic vel pauca tantum fubiicere de Poenis delicto- rum variis , vt , quales illae tum antiquiffimis temporibus , tum

medio aeuo , fuerint , eo facilius adpareat , fimulque veteres et hodierni mores eo reflius podint inter fe comparari.

. §. CCCLXVII.

Quum poena fit malum palfionis a fuperiore ob malum aflio- nis indictum .• refte exi (limarunt Germani , quidquid homini-

bus honellum , iucundum , vtile ac pretiofuqi, ed, eius iafturam maximum dolorem trididimumquc fui defiderium relinquere , ac

proinde in iaftura non modo vitae et membrorvm , verum e- tiam existimationis, libertatis, opvm, patriae, poenam

confidere pofie. Praeterea, quum et a verberibus, certifque factis, quam maxime abhorreant homines: ea quoque loco poena-

rum efle polle , ipfa refla ratio docebat. * * Ed haec communis omnibus mor-

talibus philolophia , malum ferre debere , qui mali quid fecerit , vt illius

et fenlu ipte lacinorofus , et fpecfacu- io alii a fimili delicio in poderum

abilerreantur. Hinc Pihdarvs A 'emeor, ad. 4.

iirn

mi 11 tyt wnJeH nioi'

Quum AgtiUem qmi etiam ferre aliquid

oporteat. Et no tlfimui ed verius tragicus :

To* Sfuttu rei n epi uuSeii itfu- Ait ay.

Agentem aliquid et fati limile quid decet.

Nec minus nou illa Evaipioia in

Hecuba : EV* tk /li jyeA»

I JfflrrHi irolfime , rA,3> ept rm fui <?»«. ,

Quando, malum quod ej! ,

Fecifti, et id, quod non placet , me-

rito ferat. Talia et apud omnium gentium Icrip- tores occurrunt , vt dubitari nequeat ,

quin hoc Et ius non fcriptum , led natum , ad quod non initituti , led imbuti omnes fumus.

§. CCCLXVIII.

Itaque poenae vellunt privativae , quae in priuatione eius,

quod cuique cariffimum ed, confidunt , eaeque, fi cum capitis

periculo fint coniunftae , capitales; finfalua vita * infligantur, non capitales dicuntur: vel positivae, quando , qui deliquit ,

pati vel facere aliquid, a quo alias quam maxime abhorret , co-

gitur.

Quid poena *

Poenae

priuati-

uae, po- fitiuac i

capitales ,

non capitales.

I i i i 1 * Ne-

Apud veteres

receptae

poenae viuicora- burii ,

litlpendii;

decolla - tionis ,

rotae.

Lapida- tioni? ,

(utfoca- noni* ,

immola* donis.

62 0 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXX.

* Neque enim tubulis illa Roma-

norum doctrina de capite ciuili Ger- manis ad palatum fuille videtur. Ne-

gari quidem non potefl, et exlilium illis pro pocn.i fuille , et ipfam addi-

ctionem in (cruiturcm- At capitales

tantum illae d:cebantur poenae , tu.’l- ehe einem an d. n hab giigen, non ca-

pitales , quae vitam non perimebant , vtr.teque vel erant peinluhe , quae vel

vitam eripiebam , vel corpus laltim do-

§. CCCLXVIIII.

Poenas capitales rariflimas apud veteres Germanos fuilTe , iam

ftipra oflendimus. Neque tamen femper eos vitae pepercifle, exi-

ftimandum eft. Et quidem poena omnium atrociuima vivicom- bvrivm ell, receptum Wisigothis, lib. 3. tit. 4. }. 14. qui ei

aliquando et fuftigationem praemittebant, ibid. Lib. III. tit. 2. f.

2. er Lib. XI tit. 2. §. 1. Eamdem poenam et Franci ex legibus Rnm. adoptaucrant : caPiTVL. addit. 4./. l6o. Alias notillima

Germanis fupplicia e/ant fufpendium ex patibulo vel arbore ,

LEG. Sal. tit. 80. §. 1. feqtt. et tit. 29. f. 9. ( }. jd 1. * ) Decr. Childeb. p. 8. lex Rip. tit. 79. capitis amputatio, lex

Sax. tit. 2. #. 8. et 9. tit. 3. %. l. immo et rota vel crurifragium ,

quod vulgo recentius effe credunt. *

* Tcftimonium omhi exceptione ex rotis, et de laqtteit fepttirc. Quin

maius ell in Avdoeni vita S. EUgii -multo ante illa tempora rotae fuppli- Lib. II. cap. ji. Hac apud regem obii- cium non vnius generis ipli. Roraa- niu-rat , vt omnia humana corpora , quae nis non ignotum fuille , ex a;bs mar- vcl regit feueriiate , vel ludicum cer.jurj , tyrum patet: cx quibus illud fufius de- ferimebamur , fate per duitates, Jiu. p r IcripGt Sagitter. de crtuiai. mari. cap. villas, licentiam haberet et de bargu , et 18. J. 4. fequ.

f. CCCLXX. Erant et alia fuppliciorum genera , fed minus frequentia : ad

quae merito referas lapidationem, Francis non ignotam. Greg. Tvron. bifl. Lib. Illi. cap. 44. de Sigeberto iuniore : Sed ille, vt

erat intrepidus , adfcenfo equa , ad eos dirigit , eofque verbis lenibus

demttlfit, multos ex eis pofiea I.aimdibvs obrui praecipiens. AimoN.

de frefl. Franc. Lib. HI. cap. 93: Varro faepe dtclus Theodoricus - -

J1. Deftderium , Viennen/em pontificem , exjilio reuocatum LAPIDARI praecepit. Etufdem generis ell svieocaTIO 1H AClVls , qua forti-

legos

loribut exquifitiffimis excruciabant; vel

ntcht feinliehe , quae bonis potius damnum inferebam. Glofla Wiichb. Sax.

an. 17. Feinliehe klage ift anl.ri mekt,

dt nn da man foderi von dem bruchhafii-

gen (eme vcrditntc prin , vnd keinen ab~ trag uoeh bujte , attamen et relega-

tionem et infamiam ad poenas , dolorem excitantes , ptmhche Jirafen ) referri confueuilTe , docet Schilter.

Ere. e. XXXI WII II. §. 6j.

— Digfeed by Google

DE VARIIS DELICTORVM POENIS. 621

legos praecipue plexo* effe , fupra {}•!$$•*) annal. Franc. apud Pitb. p. 40 6. Nithard. de dijfenf. filior. Ltidouici Lib.

1. p. 440. et ThegaNI de gefl. Ludouici cap. yj. p. 318. demonftrauimus. Sed nullum fortaflis rarius et dolidius dixeris illo Fri-

SICO addit, tit. 12. Qui fanum effregerit , et ibi aliquid de f acris tulerit , ducitur ad mare , et in fabulo , quod accejfut maris operiri fo-

let , finduntur aures eius , et caftratur , et immolatur diis , quorum

templa violauit.

§. CCCLXXI. Aliquando laefo tradebatur is , qui deliquerat , ea lege atque Addlaio-

omine, vt ipfe pro arbitrio ftatueret, quo eum mortis genere pe-”1* !n

rire vellet. Exemplum eft in lege Baivvar. tit. 2. cap. t, p. 1. eru‘w et 3. Leg. Wisig. Lib. FI. tit. 2. $. 2. Aliquando et pecunia redi-

mere mortem licebat , leg. Sal. tit. 34. p. 5. tit. 33. t. 2. Alam.

tit. 24. LanGob. Lib. I. tit. I. §. 4. et tit. 2. p. 3. vel iudicis reli-

ctum erat arbitrio , fupplicium a reo fumere , an ei gratiam eius facere , oculofque eruere , lex Wisig. Lib. VI. tit. 3. p. 7. vel illum

in exlilium agere mallet: lex Alam. tit. 2 y. quamuis et ipfos

reos non raro fe laeiis addixitle in feruitutem , eoque modo fup-

plicium euitalTe,* iam fupra f Lib. I. §. 37, ) ex Marcvlfi form. Lib. II. cap. 36. et 58. oltenderim^s. Denique faepe fupplicium

cum tormentis fumtum, lex Fris. tit. 20. §, 3. at numquam illud reo, nili publice , irrogatum etle, nouimus. lex WlSiG. Lib.ViI, tit. 4- §• 7*

* Apud Burgundiones edam vxorem ei liberos aliquando fimul addi-

ctos ede laelo , legimus, lio. Bvrg. tit. 47. (j. 1. et 1. At humaniores V» t-

SIOOTHI Lib. VI. tu. I. §• 8. Om-

nia , iuquii , crimina fuos fiqttaniur ali- tiores. Kec faie r pro filio , nec jiiuti pro

patre , tue vxcrf pro marito , nrc maritus pro vxare , nec frsuer pro fratre , nec

vicinus pro vicino, nec propinquus pro

propinquo vilam calumniam p-ritm fcat.

Sed ille folus indicetur citipabtlit , qui cul- panda commi/tt , «1 crimen cum ilio , qui

fecerit , moriatur , nec fiucejforei mu he-

redes pro fafhs pirentum vHum pericu-

lum pertimefrant. Apud Francos alias-

que gemes Germanicae originis non quidem directe damnabamur cognati :

1 i

fiquidem di ferte cautum fuerat cam- TVL. Lib. VI. §. J ). vt non occidan-

tur patrer pro filus , nec Jilii pro patri-

bur ,fed vnujquifque pro peccato Jno moriatur ;at participes tamen poenae erant

eatenus , quatenus faidae leu bella priuata ad vniucrlam amiliam delinquen-

tis perlinebant , ct haec pro cognato etiam loluere aut bonis cedere tenere-

tur. Quatnobrem pollea hanc cetfio- nem , quae Francis chrenechmda dice-

batur , abrogatam anitnuduertimus os- cietionk Childeuexti regis .§. 1 J.

addita rjtione , quia per ipf.un ceciderit nimtorum pn-ejlat , id elt , Vt ego inter-

pretor , quia laepe contigerit , vi ob vnius delictum totae familiae ad inci-

tas redigerentur.

i i 3 §. CCCLXXU.

622 E L E M. I V R. GERM. Lib. II. Tit. XXX.

/. CCCLXXII. | Mutila- A vita fi difcefiTeris, nihil homini membris fuis, eorumque in-

rionii , tegritatc, carius eft, quum fine iis non poliis nifi miferum trahere

qua reus fplritum , vitamque ipla morte acerbiorem agere. Hinc et in prae- priujba- opuorum membrorum amputatione vel corruptione poenam con- tur ocu. voluerunt Germani , veluti m eftoflione oculorum , lbg.

bus/na- ̂ ,SIG- Aii. //. tit. 1. JS. 7. Lib. VI. tit. 3. f- 7. LEG. Baivv. Lib.

io , 'ma- A cap- 6. j>. 1. leg. Langob. Lib. I. tit. 2y. §. 6 1, auris abfciffione nu , viri- LBG. Fris. addit, tit. 12. nafi fcalpcllationc , vti vocatur LEG. Lam- libus. gob. Lib. I. tit. 2$. j>. 61. et 67. vbi conf. leg. Wisig. Lib. XII.

tit. 3. §. 4. manus amputatione * LEG. W isig. Lib. VII. tit. y. f. 1. Lib. VII. tit. 6. §. 2. leg. Bvrg. tit. 6. §. 1 1. et tit. 1 y. f. i. Ba- ivvar. Lib. I. tit. 6. §. 1. Langob. Lib. I. tit. 28. L 1. et 2. et tu. ay. t. denique in caftratione. leg. Wisig. Lib. lll. tit. y. §. 7. leg. Fris. addit, tit. 12.

* Attamen et haec pecunia redimi tit. 14. Langob. Lil. I. iit. t. §. 4. et

poterat , faltim apud Burgundiones , Lib. 1. tit. 1. §. j. Ceterum notatu di-' oeu patet ex leg. Bvrg. tit. t j. f. 1. gniiQmum elt , iplos aliquando ejus- Quin generarim exitiimo hanc redi- dem delicii locios coacios elie , fibi mendi iacultatem concedam ede reis, inuicem carnificum operam praedare,

fiquidem et iplam jvitam pecunia redi- Exemplum habes in capit, anni 814.

mere plerilque caGbus licebat, vid. Ltc. §.’{>. Sal. tu. 34. §. }. et tit. JJ. §. 1. Alam.

§. CCCLXXIII.

Quemadmodum porro nihil videri poteft aequius , quam ius

talionis* TALION,s » quod ipfae leges diuinae faepe inculcant : ita non mirum , illud et gentibus Germanicis placuitle. lex Wisig. Lib.

VI. tit. 4. }■ J. Ouicumque ingenuus ingenuum pertinaciter aufus de-

caluare, aut turpibus maculis in facie vel cetero corpore, flagello,

ftfte , /eu quocumque iElu , feriendo aut trahendo malitiofe foedare vel

maculare , flue quamcumque partem membrorum truncare , praefum-

ferit , aut etiam ligauertt , vel in cuftodia , aut in quocumque vinculo

detinuerit , feu ligari ab aliquo , aut cuftodia vel vinculo mancipari

praeceperit , iuxta quod alii intulerit, vel inferendum praeceperit,

correptus aiudice, in fe recipiat TALIONEM. Sedet calumniofc ac-

culantem ea poena , qua plectendus fuilTct reus , fi criminis con-

uiclus tuidlet , pletlendum elTe fancit lea Baivvar. tu. i 8. cap.

17. §. 1.

f. CCCXXIIII.

u Digitized by Google


§. CCCLXXIIII.

Quo rariora vero erant fupplicia capitalia , eo frequentius cri- Fuftiga-

mina atrociora fuftig^ione vel flagellatione folebant expiari. bonis > et

Idque aliquando fiebat extenfo reo. * leg. Wisig. Lib.II. 111.2. f. fl,1gcJla

20. et 23. LEG. BaIVVAR. tit. 8. cap. 6. aliquando non extenfo : uoms' itemquc vel fine infamia, LEG. WlsiG. Lib. II. tit. 2. §. 18. vel

cum infamia , quando cum decaluatione coniunctum erat fupplicium hoc fufluarium. 1B1D. Lib. III. tit. 3. §. 8. LEG. Langob.

Lib. I. tit. 17. §. f. capitvl. Lib. VII. §. 333. Attamen et hanc

poenam , quae Jifciplinae corporalis nomine venit in lege Lan-

gob. Lib. I. tit. 12. $. 3. et tit. 18. f. 2. aliquando redimi po- tuifTe , vel eo praecipue cafu , fi mulfta folui non pofTet , lo-

cum habuille, patet ex decret. Childbb. regis. &. 14. et leg.

Sal. tit. 43. f. 1.

* Haec extendo Sebat poenae caufla. lento iconifmo ob oculos pofuit Ast.

At faepe etiam dirae quaeltiones in eo Gallon. de mari, cruciat, p. 41. vnde

conSiiebant , vt homo extentus in ecu- illum in luas ad legem Salicam notu

leo vel lcamno , vel ex eodem fulpen~ tranliulit expoluitque Eccardvs f. So.

Ius , flagris caederetur. Greg. Tvi. quocurn coniungi meretur Sagittar.

hift. Lib. trj. cap. )f. LIG. Sal. ut. 4}. de eructat, mari. cap. 17. §. 1. fequ, §. 1. Machinam illam , modumque p.jlj.fequ.

reos extendendi lulpendcndiquc lucu-

§. CCCLXXV.

Enimuero nefeio , an non omnibus his poenis , corpus quan- Addi- tumuis adiligentibus , atrocior fuerit addictio rei in feruitu- Itionis, tem , multis gentibus Germanicis familiarilfima. leg. Wisig. JJb. II. tit. 4. §. 7. leg. Bvrg. tit. 12. f. 2. Alam. tit. 38. §.

4. et f/f.39. §.2. BaivvaR. tit. 6. cap. 2. $.2. Langob. Lib. I. tit. 23. f.6o. Saepe enim laefo addicebatur reus, aliquando fifco , aliquando

et alii , cuicumque Rex vellet. * leg. Wisig. Lib. III. tit. 4. f. 17. Addebantur etiam addiftioni certae leges , veluti , vt reus in tranfmarinas prouincias exportaretur, lex Wisig. Lib. VI. tit. 3.

f. 7. vt pretium inter fifcum eumque , qui laefus effiet , diuidere- tur , Lix Wisig, Lib. III. tit. 3. f. 3. et quae funt aliae eius

generis conditiones, inter quas et illa fuilTe videtur, vt reus, oblato vel ab ipfo , vel a familia, pretio, effiet manumittendus. Lex Langob. Lib. I. tit. 23. §. 60.

* Aliquando

624 ELEM. IVR. GERM. Lib.II. Tit. XXX.

* Aliquando non tam filco addi- feram-, fi ftuprum pallae dTi-nt, eynae- ccbatur reus , quam vicinae ciucaut de- ceo fuilTe additfas , ante tempora Lo- putabatur calhgto. Quod quid Iit , iatn iharii I. litteratoris, quieatn poenam

fupra oftendimus. ( §. n8. *) latu aboleuit Ltu. Lanco b. Lib. ij.1ir.j7. monemus , apud Langobaxdos ol m §. 6.

fiinili modo feminas, quae velum fum-

§. CCCLXXVI.

Carceris Quamuis porro carceris perpetui poena illegitima Roma- perpetui. nis videretur : /. 8. §. 9. /. 3 j. D. de poen. eam tamen omnino

non abfurdam effe , exilbmarunt gentes Germanicae , maxime fi

crimen capitale non haberetur , et intereflet tamen reip. reo

non permitti licentiam vagandi , vbicumque vellet , veteraque

fiagitia nouis quotidie cumulandi. Vocatur hic carcer perpetuus apud Wisigothos arduo detrufto , LEG. WlsiG. Lib. III.

tit. J. J>. J. itemque retrufio IBID. Lib. P7. tit. 2. $. 3. * quam poenam priore loco pontifices infligere iubentur. Nec aliud eft

BASTON1CVM in CAPiTVLAR. Lib. VL %. 96. de quo iam fupra

egimus ( §. 70. * )

* Quo loco et illa retruftonis vel ar- faciat effit , t<f ibi accepta vtfte , atque

duae detrufionis poena ita delcribitur : JuhJiantta , ( bnnriu ) ita vitiant,

Quos 1 omen tudex , ne viter itu cuagantcc ne umentibus nocendi oditum habeant,

tu.u jacere permutantur , in retrujkme

$. CCCLXXVII.

ExClii. Proximum huic poenae fuit exsilivm, ita comparatum apud

Germanos, vt rei nonfolum ius in patria commorandi, fed et bo-

na fua , plerumque amitterent , vt adeo non multum inter Roma- nam deportationem , et exfilium illud Germanicum , difcnminis

fu ille videatur. Tale fane fuit exfilium apud Wifigothos, LEG.

Wisig. Lib. IL tit. 1. §.7. Francos, LEG. Rip. tit. 69. §.2. DE- cret. Childeb./. 4. Alamannos, leg. Alam. tit. 3J. §. 1. non

autem apud Saxones, qui exfulibus vt bona fua venderent , certis

conditionibus permittebant : leg. Sax. tit. i6. nec apud Lango-

bardos, ceu patet ex eorum lege Lib. I. tit. 37. $■ 1. vbi publicationis bonorum plane non fit mentio. Ceterum patria ita extorres

a Germanis vocatos elTe wargos in lege Sal. tit. 57. Jf. S- e*

Kipvar. tit. 8j. j>. 2. iam fupra monuimus.

§. CCCLXXVIII.

V

DE VARIIS DELICTORVM POENIS.

$. CCCLXXVIII.

Quamuis vero pleraeque poenae atrociores , et maxime infamiae.' fijftigatio , cum decaluatione coniun&a , famofae edent :

aliquando tamen et leges Germanicae fafla quaedam , quam-

uis huiufmodi poena non infligeretur inramia notabant , vel reum omni dignitate priuabant. Exempla j habes in Leg. Wisig. Lib. II. tit. i. f. 7. Bvrg. tit. 44. $. 1.

Sed de hac exiftimatiouis priuatione vel infamia iam fupra

(Lib. I. f. 390. fequ. ) plura nos dicere, meminimus.

$. CCCLXXVIIII.

Sed omnium frequentilfima erat poena PecvniAria , veli Bono-

quae in bonorum iaffura confidebat. Ac primo quidem aliquan-rum pri- ao vniuerfa fubflantia reo eripiebatur , et fiue propinquis , fiue ua“on“* fifco , fiue vtrique addicebatur.- leg. Wisig. Lib. II. tit. 1. f, 7. Lib. II. tit. 1. §. 8. leg. Alam. tit. 39. f.i. et tit. 40. leg. Baiwar. Lib. VI. tit. I. §. 2. Ripvar. tit. 69. cap. I. et 2. Langob. Lib. I. tit. 1. f. 1. fequ. Lib. II. tit. 8. §. 5. aliquan- , do hereditate tantum vel eius parte aliquis priuabatur. Lex

Alam. tit. 35. /. 1. et tit. 38. §. 3.* $. CCCLXXX.

Plerumque tamen ob atrociora delifta et fifcus poenam fifcalem, .

fredum, b annum , compoftionevt regalem ; et laefus, vel eius familia " u'“ae* comDojitionem , vveregeldum , vvidrigildum , faidam , capiebat , et quidem vel certam (olidorum fummam , vel duplum , LEG. Wis. Lib. VIII. tit. 1. §. 7. Bvrg. tit. 39. §. 4. Alam. tit. 14. et tit. 31. §. 1. Baiwar. tit. 1. cap. 8. §. i.fequ. vel triplum, leg. Wisig. ibid. Bvrg. tit. 4. f. 3. Sal. tit. 66. f. 1. Alam. tit. 13. f. 1. tit. 21. §. 1. Baiwar. tit. 1. cap. f 10. j>. 1. Ripvar. tit. 11. §. 1. « 2. Sax. tit. j. §. 1. Angl. tit. 8. Fris. addit, tit. 3. vel quadruplum, LEG. Wis. Lib. III. tit. 3- f ■ 3. vel fextuplum , leg. Bvrg. tit. 12. §. 1. vel feptuplum, leg. Wis. Lib. VIII. tit. 1. §. y. vel oduplum , feu oftogil- dum , leg. Lang. Lib. 1. tit. 19. §. 6. vel nonigildum, leg. V* isig. Lib. VII. tit. 2. f. 10. Bvrg. tit. 8. i. 2. tit. 19. §. 11. Sax. tit. 4. §. 7. Iris. tit. 7. §. 1. Lang. Lib. I. tit. 23. §. 12. vel denique vndecuplum. Leg. Wisig. Lib. Vlll. tit. 1. j>. 6. et 10. Lib. Villi, tit. 2. f. 2. *

Heifteccii Elem. luris Germ. K k k k * Sum

626 EI» EM. IVR. GERM. Lib, II. Tit. XXX.

* Sunt et hic quaedam Angularia i & quis tpifcopum , quem cvnfiiuiit rexi Yelud ( I. quod aliquando ethaeiplae vel populus fihi elegit pontificem, oeci- mul tae multiplicaremur. Hinc paflim deris, foluat eum regi vel plebi , aut pa- repenas odogild duplum , leo. Latt- renubtts , fecundum hoc edtflum. Fiat GO*. Lib. I, iis. 14. §. I. tria noni- lumsa plumbi. i f am ium flatum eitu , gilia, leo. Alam.iu. j». veltrinun- et, quod ipfa pcnfaueris , tantum do- gtldum , leg. Baivv. sil. t.cap. j. nrt , qui eum occidit, et , fi aurum non

§. I . noucm nonigilda . ibid. tit. «7. habti , dones a'um pecuniam , mancipia, §. I. ( J. quod aliquando loco pecu terram, villas, esquidjtud habet , vf- niae pecudes , vel boues exigerentur: que Jtim impl-as debitum. Es fi non iex Ripva». tit. xg. f. 1. lex Bvao. Iiabet uniam pecuniam , fe ipfitm , el sit. 17. jf. 9. Batvv. tit. g.cap. 1. §. 1, vx orem , es filios tradat adipjam eccle-

( }■ quod laepe muldae quantitas non fiam in feruimtem , vfque dum fe redi - *r''c numero, led pondere, aellinurcur: mere poffii. Denique ( 4. diuturnae

cuius rei infigne exemplum elt in Leo. competitionis , id efi , per omnem vi-

B*tyvAH rit. 1. cap. 11, §. 1. vbi tam duraturae , exemplum iatn lupra ab epilcopi percudbre muld.tra hanc vidimus ex eadem lege Baivvax. tit.

praegrandem exigi ̂ aniinaduertimus : 7. cap. xo. ( §. 1 96. )

a': §. CCCLXXXI. ; . . ■ Poenae Ceteram quemadmodum Romanorum leges ob oculos ha-

in foro buiffe , et paullulum correxille videtur Theoooricvs rex,

delicti, editi. $. 103. dum eo loco, vbi fucinus fuerat coramiflum, de-

taia^con"- ̂ err’ '^ur^ et v'nflicari iuflsc , fimulque reos , qui accufantur , uidione de prouincia ad aliam prouinciam tranfmitti vetuit, ne per lon -

irtftigefl- gstm iter eriperenjur , aut fugerent: ita ipfa aequitas Germanis

dae. facile perfuatit , ne ob folas fufpiciones cuiquam poena infli-

geretur. Hinc CAPITVI,. Lib. Vi j). 149. Nan pajji-n damus

accufatndi vel puniendi licentiam, stifl aut manifejlts indiciis patuerit [celtis , aut legitime fuerit ad ipfitm mallum accufatum atque

conuklum. Quam arduum autem hoc fuerit negotium , reum con-

uincere, ob confacraraentalium et certaminum Angularium am-

bages , infra fuo loco patebit.

§. CCCLXXX1I.

Poenat Earumdem fere poenarum mentionem fieri animadciertimus

capita- infequente aeuo. Nam et viuicotnburio , ( dttrch brennen auff

les, qua- etner horde in quofdam animaduertebant , IVR. proV. Sax. rum roe- jjy jj y. 15. et poena cullei, IVR. Prov. Svtv cap. 25 r. itu Sax. ntc non rota , ivr. »rov. Sax. Lib. I. an. 13. Svtv. cap.

«tSucu. laqueo Vel patibulo ,( mit der vvyde) ivr. pr-'V. Sax.

ibid. et Lib. II. ari. 27. gladio, * ivr. Prov. Sax. Ub. //. art. 13. et denique lapidatione, ( mit verronung mit fleinen. ) IVR.

IfcoV. Svev. cap. 20.

„ * VI»

1

DE VARIIS DELICTORVM POENIS.

* Vbi notatu dignum eft , poenam gloflit : Alt- die ffird , wtkkt\fx tru- flupri violenti, quae ec ipla capitalis gi-n , nad die Irm , die duzu po> J.hub erat, etiam bruta animantia lubiifle . ihaeien , vnd endlich aiies Ubmdigis,fo quibus Aupratorcs tunc vii fuerant, duzu huiff githzn hzt. Audi Joll nw Ivj prov. SaX. Lib. III. art. j. Alit die pferde , de jie auff Jcm vvegkum- Uteadige ding , die bey der notzoung men , tiuheupten. warca , die Joii nmn emhaupten. Ybi , .

§. CCCLXXXIII.

Reliquas poenas hoc aeuo ita diltingtii animaduer- Toenae,

timus , vt aliquae exitio (int famae atque exillimationi , ?uaeex' aliae corpori , aliae famtati , es gteng emem an ehre , £,mae

an leib , oder an gefund. Ivs PHOV. Sax. Lib. II. art. 29. Exi- corpori Uimationi noxia erat infamia , de qua fupra , quantum fatis eft , ctiamuu.

diximus: tVR. prov. Sax. Lib. II. art. 13. fuftigatio , quam

vocabant : ha ut vnd haar abfchlagen , de qua itidem iam fupra

alium. Iam addimus, reos aliquando caefos clTe mit 32. fchld-

gen , mit einer grfinen gerte , die zvvey daum- elen lang vvar ,

ivr. prov. Sax. Lio. ')l. art. 2 6. quamuis specvlatori Svevo e.tp. 11. j. $. 2. magis placuerit (crupulolior Judaeorum

obferuatio , adeoque is 39. iftus ( vierzig wenigrr einrn , ) infligi reo voluerit: denique fanitati mutilatio, cuius frequentif-

fimae fpecies erant amputatio manus, ivs prov. Sax. Lib. II. art. 16. et 2 6. et. aliquando lingutre. Ivs prov. Sax. Lib. I.

art. 59. Omnes vero pdenas complefti videbatur proferiptio abfentium, die acbt vnd oberacht , de qua ivs prov. Sax. Lib. II. art. 43.

§. CCCLXXXIII I.

Sed vel maxime mvlcta hoc aeuo frequent illima erat « Multa»

eaque vel iudici foluenda , quae vocabatur die vvette , vel lae- «primo

fo , quae vocabatur die bujfe , quacum non confundenda fats- fatffio , quae dicebatur das vveergeld. Mulda , iudici pendenda, diuerfa erat pro dignitate ipfius ludicis. Sic e. g. comiti pala- ̂ w.iu. tino , landgrafio et comiti debebatur mul&a 60. (olidorum, mar-

chioni 30. folidorum , fculteto 8. folidorum , aduocato ( dem

lelehnten voigt, ) 3. folidorum , gaugrafio ftx numorum vel vnius folidi , oder vvie der landleuthe vvillkdhr Jlehet ; dem bauer- meijier fex numorum , vel trium folidorum ver haut vnd haar.

Vnd das ijl dann der bauren in der gemeine , zu vertrincken. Ita specvl. Saxo Lib. III. art. 64. Vnde specvlatgr Sve-

Kkkk 2 vvs

d by Google

bufte.

Ttfa8 ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tit. XXX.

WS cap. 40, Das gevvette i/i alter richter gevvette nicht : man

'vvettet udem richter nach feinem rechte , oder nach gnter gevvonheit.

§. CCCLXXXV.

Deinde Aliae ac a fuperiore diuerfae erant tum mulfta , ip(i lae-

laeio, die fo el‘ufue familiae debita, quae nomine der htifse veniebat, tum fatisfaftio vel compofitio , quam vvergeldnm vocabant. Vtraque

enim differebat pro conditione perfonae laefae. * Sic ture Sax. comites, dynaftae , et ingenui , ( fcbbpfenbarfreye , ) ab aliquo laefi , mulflae nomine accipiebant fol. 30. ( dreyfig fchilling ) qui illis in. auro, his in argento praedabantur: pagani ( bauer-

gulden vnd pfleghaffie ) folidos I J. alii coloni liberi , et qui immobilia non poflidebant, fol. ly. lafli fol. ao. fex numos et

femiffem, ( einen helbling, ) operarum locatores ( tagevvercken ) par chirothecarum lanearum et furcam : fpurii et liberi facer-

dotum naturales plaudrum foeno onuftum .• qui artem ludicram faciebant, feque aliis addicebant fponte , vmbram viri, denfcbat-

ten eines rnannes : gladiatores eorumque liberi fulgorem ex cly- peo , ( den fcbein von einem kampjf fchid gegen die fonne , ) ob furtum vel rapinam vel falfum infamia notati zvreen befem vnd

eine fcheer. Ceterum vxori dimidia fumma mulflae illius, quae marito debebatur; virgini et viduae femirtis eius , quam parens

accepiffet , foluebatur. Ivs prov. Sax. Lib . III. ars. $y. ( Lib. I. §.407. ) et Svev. cap. 397.

♦Hinc ivs prov. Svev. cap. lcj.

Niemand foll den leuten gicukc huft

vrthetlen ■ dafi man dem knechi bufic ,

eis dem herren , vnd dem atgen man ,

ah dem freytn , dai i/l weder gottei

reehi , noch landrechi. Man foll ieder-

tnan bufien , nach ftintr za.urdlgkeii,

vnd foll dem richter biiften , nach demfelben recht. Recenfei deinde capite 597.

muki.il > lingulis actoribus penden- das , fimiles terme illis , quas ius Sa-

xonicum habet, fed tamquam exole- tas. Hinc non modo rubrica talis di i

wtc man i» der alten eeain yeglich fra-

vtl hat pujl. Sed et in iplo texcu editionis Bexoeri iiatim lequitur. Duz

Jind die alten puzz , die die eleger ( le-

gendum die kdnige ) pty Jen alten tzey- ten allerhand Idwttn gcfesxt habent.

Denique fub finem legimus : Diji pttza

wartn huvor in der alten et.

§. CCCLXXXVI. 1

Et fatu- Eadem erat vveregeldi , quod vocabant, ratio. Nam et il-

w. 10 lud varium erat pro conditione perfonae. Sic nobilium et in- quae to- genuorum Wcrgeldum erat oflodecim talentorum , ( acbtzehen cabatur pfund , J

wergel- du m.

Digitized byfcoogle


pfund , ) paganorum decem , tantumdemque aliorum liberorum

qui immobilia non polfidebant , lafTorum nouem , eorum , qui operas locabant ein brrg voll veizrns , das ijl ein haujf von zvvolff ruthen : liberorum naturalium facerdotum , fpuriorum , ct infa-

mium nullum ̂ rat vecrgeldum. Hinc eodem Lib. III. art. 4J. Specvlator saxo ait: Obn vvebr - geldfind alie vnrcchte leute, doeh vver ibr emen wundet , oder toedtet , oder raufft , oder vnrecht vveiber noizoget , vnd den fried an ibnen briebl , man foti vber ibn ricbten nacb friedes recbte. Huius quoque fummae dimidiam tantum panem deberi mulieribus, sPecvlator Saxo eodem loco monet.

§. CCCLXXXVII.

Et tales quidem erant poenae, quas tum ex vetuftis gen- p0CI)3e

tium Germanicarum legibus, tum ex ture' prouinciali Saxonico quaedam et Sueuico , infligi confueuide, nouimus. Iis aliquando aliae iam olim

quaedam extra ordinem accedebant , quibus iam non immora- ranores.

mur, e. g. numellae, digmata, fepuitura viuorum , ( das ver- graben vnd verpfdblen , ) aliaeque , quarum fupra pailim memini-

mus. Id tantum addimus , veteres cadauera punitorum plerum-

que in furca , vel rota , vel aliquando eorumdcm capita in portis et turribus diro fpeftaculo expofuide , vt tam tnfte publi-

cae difciplinae monimentum alios a peccandi libidine abfter- reret.

i. CCCLXXXVIII.

Et has quidem poenas plerafque fcruauit Nemesis Caro* Poenae

LINA, quippe in qua capitales occurrunt viuicomburium , an. in conlti- 110. tti. et 112. crurifragium, vel fupplicium rotae , art. 1 j 1. tuuone

dide&io corporis in quatuor partes , art. 124. fuffocatio in aquis, crim,ng*‘ art. 1)1. 159. et 192. fufpendium , art. ljq. decollatio, art. ^c^urn 192. ac denique viui hominis defodio, et eiufdcm transfixio , capitales,

( das lebendijr verrraben vnd pfdhlen ',) art. 131. quamuis, po- dremum idud fupplicium tantum non vbique ab vfu recedi Ile tan-

tum non omnes fateantur *.

* Contra numquam gemes Ger- manicae receperunt fuppUcium crucis,

fecboms ferra faClac , damnationis ad beflias , excoriationis , cicutae, prae-

cipitationis e rupe , tunicae moleflae , fimiliumque ,quae ad excruciandos ho-

mine^ excogitauit tyrannorum truculentia*. Kxoleuerunt etiam pridem poe-

nae lapidationis , capitis aratro ablirif- 6 , et fimiles . qu,le olim aliquando in Germania vifa® funt : vt vere po-

lleri feruarint mal°rum laudem , et,

Kkkk ) - &

tum

non ca-

pitales.

Quibus (iepc

praemie- mur vr-

pheda.

£30 ELEM. I V R. G E R M. Ljb. II. Tit. XXX.

d non tam rara, quam hi , habent fup- exiltimamcs cos , quibus inuitis mo- piieia capiuiia , ea laium ita infligant, riendum di , ii vel maxime , le mori ,

vt moribundos quam minimum ex- non adedentia», crucient , laus magnam poenam pari

§. CCCLXXXVII II. ̂

Idem dicendum de poenis non capitalibus , quales ex

CONSTIT. CRIMINALI funt fuftigatio , *rt. 192. amputatio ma-

nus vel digitorum > art. 107. et 108. aurium nafique refeftio , art. 198. oculorum effodio, art. IJ9. linguae abfeillio , art.

198. relegatio , art. 192. 193. connnatio, art. 162. numellae, a rt. ny. 12J. 161. vt iam non dicamus de poena carceri* ,

art. 157. et , quam alicubi confuetudo inuexit , priuationis dignitatis, itemque mulcfae pecuniariae, digmatis et fimilium ,

quamuis ne harum quidem omnium vfutn admodum frequentem

elfe, animaduertamus. * * Sic line vix in his terris exem-

plum occurrit amputationis manus, digmatis , aurium ablciltirum , oculi efiol-

(i , Stniliumque mutilationum. Imiuo tamam abdi vt his poenis, cum per-

petua infamia coniundis , adeoque reum non emendantibus , fed eum agen-

tibus ad delperationem , delectemur

Germani , vt ne Jiifhg*:ionem quidem faiis conuenire legislatoriae prudentiae,

exifiiment , ac proinde eam e quibuldam prouinciis plane proicripfcrint. Vt enim iam non dicam de terris , Pru (fi-

cis , vbi raro fultigatio , at eius loco

plerumque poena carceris vel. operarum publicarum , vel ergaduli, decer-

nitur , fimile edictum exdat in prouinciis Brunluico- Hanoueranis. Relegatio

etiam eorum, qui fundos polfldent, et maxime rudicorum , cum magno laepc vel dominorum, vel ipfius reip. detrimento ell coniun&a. Quare et

ea plerumque certa mulcia redimitur , nifi delictum cum maximo reliquorum ciuium Icandalo lit coniunCtum , ac

ideo legibus exprimatur: ct folle e ine

folche peejon im lanie niiki geiuliet vverden.

§. CCCLXXXX. . Rariffima etiam ell bonorum publicatio, et vix, nifi in cri-

mine laefae maiellatis, recepta. Frequentius in commilTum ca-

dunt merces , quarum veftura prohibita , ( contrabande vvaa- ren ) quamuis et hae aliquando mulfla , vel poena pecuniaria re-

dimantur. Id vero notatu dignum , inter reliquias veteris iu-

ris Germanici referendum efie morem , eos , qui vel fulligatio-

ne, vel relegatione, vel carcere diuturno, puniuntur, adigen- di ad praedandum iusiurandum de vitando territorio , et vltio-

ne non meditanda. Quod iusiurandum in bellis priuatis olim

follemne , * hodienum vocant cinen vrfehden : eiusque viola-

tio-

DE VARIIS DELICTORVM POENIS. tfji

tionpm prima vice fufligatione ; altera digitorum abfciflione ;

tertia gladio puniendam exillimant. Clasen 0 an. 108. Kress. ibid.

* Solebant oli m bello priuato capti,

et carcerc inolelfiore lliquamliu de- tenti , interpofiu pactione , vel (bluto

non aliter A mitti , qua.n praeftito mreiurando , 5 10 captus, fenum* quam arma iterui-t adjerius victorem

correpturum, neqt c iniurias , tabi illatas , thurum ede, pollicebatur, idque

proprie vocabatur ein vrpheden. Sic an-

no 1*49. inito inter H.-nricum , Thu- ringiae Landgrauium, et comites Thu- nngicos foedere , inter alia placuit ,

vt cuptuu vteoinque dimitterentur , Itbe-

re abjbluti , praeter illum Drifurtc , et

altat , qui apud Gotha fuerunt nuperri- me , et illam facerent catui /nem , quae

vrphede vulgariter nuncupetur. Wecit dejeript. vrb. Drefd. p. 15 6. Similia

exempla exltant apud iit. de Lvde- Wig. reliquior. T.trlt. p. i$6. et 39}. et fequ. et Tam. Vllt. p. 314. ttfeqtu DaTT. de pace pubi. Lib. I. cap. 34. n. ai. Putor, ton Gdr* von Berii-

ehingen ritterl. that n p. ajy. et lig. vbi et formulae huiulinodi juramen-

torum occurrunt, ex quibus patet, ali-

quando, praeter iasiurandum vel chi-

rographum , exigi comueuide vel con- (acramentales vel tideiullbres , qui ca-

ptiuum dimidiam in futurum quietu-

rum , dmul fponderent.

§. CCCLXXXXI. Addimus, aliquando et cadauera quorumdam vel in furcam Poenae

vel rotam agi , vel comburi , vel faltim a carnifice per vrbem mormij

rapi , et vel fub patibulo publico , vel alio inhoneflo loco fe- vel ,a^*

peliri : quorum prius in iis , qui conui&i aut confelfi , antequam !';ri,'^us fupplicium fumeretur, vel foa morte obierunt, vel manus fibi

ex confcientia criminis intulerunt ; pofterius in $u>9artltoi( , quibus non tam furor vel atra bilis, quam defperatio , arma aduer-

fus fe ipfos miniflrauit , obtinet. Quamuis hoc non tam poenae loco fit , quam mitrlat rationem habeat , vt nimirum diro

illo fpeftaculo territi viui et fpirantes abhorrere a fceleribus tam nefandis incipiant. Quod etiam de fupplicio imaginario , quo in effigiem abfentis animaduertitur , dicendum videtur. Coccet.

de itefiit. poen. in abf. cap. 3. Gerar d. dijf. de exfequut. in

'ffig- 9. CCCLXXXXII.

Pleraque fupplicia capitalia hodie infligit carnifex , cuius ope- *crile' ra etiam iudices vtuntur in exfequendis poenis, quibus corpus rjjf excruciatur , e. g. in fufligatione , quum olim non modo aflor , nigun. VEHN. fub voce befiebnen , agnati, Mvller. annal. Sax. ad ann.tut hoSe

vjfjo. fodales , Datt. de pace pubi. p. 8. verum etiam iunio- a carni-

resficei

Adhibi- tis variis ritibus ,

tum lau-

dabili- bus , tum rationi

repu-

gnanti* bus.

6p ELEM. IVR. GERM. Lib. II. Tjt. XXX.

res Arabi iri eam operam in fe fufciperent , Brvmmer. de fca- biit. p. 36 3. ceuwn fopra monere nos meminimus. ( Lib. I.

§. 414. ) Attamen aliquando, fi pueros vel alias honeflas pertonas caftigari oporteat , decernitur , dafs fnquijit in dem gefan-

fnifs durch den floekmeifler sapfer vnt rulhen iu zuebtigen , ne forte infamia notati videantur , fi dicantur fub manu carnificis

fuilfe. ( Lib. I. f. 3 14. * )

§. cccLXxxxur.

Multa alia ex moribus hic retinent Germani, veluti,quod

ante fupplicium capitale lautiore conuiuio excipiuntur tum reus, tum carnifex , quod vocant das henckermal , et poftea condem-

natio fit fub dio , confrafto baculo, f de quo ritu Beck. dijf.

de /rabi. bac. in exfequut. fent. $. 2J. ) euerfis fubfelliis , fonan-

tc campana , ( quam vocant die fcband-glocke , ) data prius carnifici nde publica, dafs , vvann ihm Jeine kunjl mifslingen Jolte ,

er nichts deflo vveniger fleber vnd vnverlezt feinem herrn vvieder heim ziehen moge , vvie er gekommen. Exfequutus fententiam

carnifex interrogare folet : Herr riehter ber , habe icb retht gerichtet ? refponfumque capit : Du hafl geriebtet , vvie vrtbeil vnd recbt es mit fleh gebracht. Sunt etiam quaedam confuetudines

abfurdae, quas in rem fuam alicubi inuexerunt carnifices , vel- • uti , quod Ipolia et pannicularia libi vindicarent , quod laqueo

eximentes fufpendiofum , omnia fibi deberi dicerent, quae gla-

dio attingere poflent , de quo lingularis exflat Iac. Fridr.

Lvdovici dijjeriatio. Sed tam abfonis confuetudinibus iam pridem repudium dederunt Germani, ad eafque «merito, proferun-

tur , quae grauiter praecepit comsx. caiM. an. i 18.

LIB. III.

.7 1 f .111 .1 1 T X 63 3 T> -RV L .* :i .1 .7 ,>.l i

. <p • g? • -*1 ■ *• % ♦ 'i tjpp* *•> 0 ■ ̂

:T \ L I B. IIL * DE

RE I V DICI ARI A ET IVRE ACTIONVM.

i.» . •{ ♦ i , ,

T IT. L I • ,1 --

D E

IVRISDICTIONE ET IVDIGIIS

L 1 G E R M A N O R V M. “ 1 rt V •• .'. IV 4 . ! . ■; _ J4: i. Ij ,

SXpenfis omnibus , quae vel ad personarvm , vel ad Tranfl- rervm 1 vr a pertinere videbantur; nihil iam fuper- ad **'

eft , quam vt et de ivrr actionvm et omni re tv- in”iuf- DiciARtA Germanorum agamus paullo accuratius. que par-

Qua in re ita verfabimur, vt primo loco de rurif-utio, dirtione generatim differamus ; hinc porro de iudiciis ciuilibus,

et praecipuis eorum partibus ; poilremo de criminalibus modo- que pcrfequendi facinorofos , ea , quae fcire tioilra intcrefl , fub-

nettamus. •

. $. II. t ' i

Et iurifdi&ionis quidem quae apud Germanos fuerit ratio"’, Opdtrf tum demum intelligemus reftius , fi rei iudiciariae faciem in om- fcriptore»

«is aeui monimentis paullo accuratius perfpexerimus , qua in re <1* vetfr. uefcio , an noui quid adferri pofiit pofl incredibilem virorum dofliflimorum, Herm. Conringit, Io. Nic. Hebth et Chr. ;

Thomasu , diligentiam. * Attamen operam dabimus, vt et \ - -quae tres viri iiti do&illimi obferuarunt , in ordinem , quoad "* licebit , redigamus , et multa paffim , quae ipfi obferuauimus ,

titimccii Elem. laris Germ. L 1 1 1 adii?

634 ELEM. IVR. GERJf. Lib. III. Tit. I.

adii^amus jideoque re»n iudiciariaq} Germanorum omnem quan* accuratiffime defcribamus.

* Herm. Corringii exfhn infi- deinde opufculir eiui infera Vol. /j

gnis digmlfimaque tanto austere differ- Ttm. II: p. 40 g. Denique Chr. Tho- tatio ie iudtiiu reipublicae Germanicae > M asii diffcrutio praei fantiflltna de m-

primum anno 1 S47. edita , poftea a»- tudiOtouit a magiffrasmm differenti* no 1 <77. eiuldem exercitationibus aca- fecundum mores Germanorum Haiae no«

demisa de rep. imperii Germanici nu- flrac luecm vidk artfio 17CJ. Exltant mero e. p. 1 14. ac demum ipfij eius er aiia huius generis opufcula, inter operibus inferta. Io. Nic. Hirtivi _ quae neicio an primus locus debeatur

eamdem rem egit non modo in Koti- Fridrici Brvmmeri exercitationi de

tia populorum Germ. et regni Franco- fcabinis antiquis , medii acui , et recentia, tum, verum etiam in -didertariotte , bo- rtbus, et lo. Patrua Krissii differt *>

nae frugis plenifliina , de confultationi - tiont de iurisdiCtionis criminalis in Ger- bus , legibus « iudiciis in /pedalibus ipi* ptania generibus, Helmfi. MDCCXXX.

perii Rom. Germ. rebuspublicis , defen- fcd haec fimiiiaque fuo lingula loca

£1 primum Giedac anno l«8e. ac laudare non pigrabimur. '

§. III. lulii Germaniam ante Francorum epocham tot habuifle refpubli-

Caetaris cas , quot populos , neque in commune regnum ante ea tem-

locus de pora vmquam coaluifle , tam eft notum , quam quod notiflimura. Hinc nec communem iudicem habuit Germania, fed vere ferip- fit Caesar de bello Gall, Lib. V I. c*p. 23, Quum bellum ciuicsts

Aut illatum defendit > aut infert , mstgiflratus , qui et bello praefnt,

Vt vitae necifque habeant patejlatan , deliguntur : in pace nullus

communis efi magijlratus , fed principes regionum atque pagorum

inter fuos ius dicunt , controuerjtafque minuunt. At quamuis Ta-

GiTVs de mor. Germ. cap. 7. in eo a Caesare dilTentire cre-

datur , quod ingruente bello , poteftatem vitae et necis non

tam duabus, quam faccrdotibus , videatur tribuere: illa tamen,' quae de iudiciis , tempore -pacis inrtitutis , refert , praeclare conueniunt iis, quae ex Caesare retulimus, vt alter ex altero quor

. . dammodo polUt illultrari.

§. IUI. Itemque Nam cap. 12. quo ex inftituto de iudiciis Germanorum dif- Xaciri. ferit Tacitvs , primum obferuat , licere etiam apud concilium

accufare , et diferitnen capitis intendere : eiufque rei exemplum adfert iudicia de proditoribus , transfugis , ignauis , imbellibus ct

corpore infamibus inftituta : deinde vero ftatim fubiicit: Eligun-

tur in iifdtm conciliis ct principes , qui iura per pagos victfque red- . 1 .1 dant*

)

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. «3?

Jiant. Quos itaque Caesar principes regionum ac pagorum ; eo C-

dem Tacitvs principes pagorum vicorumque vocat, et quum hic eos in comitiis eleaos , iifque scabinos ex plebe , vti paullo

pofl adparebit , adiun&os cite referat : non videmur nobis errare , li eos , ex nobilium ordine adleftos , COMIXiBVS * limi-

les fuilTe, dicamus.

* Pagus enim Germanis fuit regio

quaedam vel tradus, in quo plures vici. De iis plura alii. His qui praeerant

principes a Germanis patria lingua ,

grsuun quafigrjtie , cani, vel , vti Cas- (AH de bello Coli. Lib. 1111. cap. I J.

loquitur , msioret natu , leu , vi Dio Cass. Ub. XXXVlltl.

vocabantur. Comitum vocabulum Ro-

manum efl, quumque Romani Ger- maniae virique lequiore aeuo ducet et

comites praeficerent : Cokkimg. de

ducibus et comit. Gcrm. f. jo. Udum

eft, vt Germani pollea fuos principes , quos belli tempore eligebant ,

die heruogt, duces i reliquos, qui iu-

ra per pagos et vicos reddebant , die geau.n , comiies adpellarent. Commu-

ne fortin verisque nomen fuit vorfle qua fi der vorierjh , atque inde fidum arbitror , vt Caesa* aeque , ac Ta-

citvs , illos omnes , qui iurisdi&oni

tum militari, tum ciaili, praeerantj,

principet adpellarent.

§• V. Neque tamen foli comites pro lubitu ius dicebant , fed iis Eiufilem

adjungebantur quidam , qui in eorum effent confilio , de qui- defcn- bus idem Tacitvs cap. 12. Centeni, (alii certi) jingulis ex plebe comites, confilium ftmul et auttontas , adfunt. Qui lane non runu alii funt , quam adfeflores , de quorum fententia comites ius

reddebant, difti poftea fcabini , fcbotpffen, racbtnburgii , vti pluribus demonftrauit Fridr. Brvmmer. de fcabin. cap. 2, p. 280.

fequ. Hos vero dum ex plebe leftos effe docet Tacitvs , procul dubio non inteliigit faecem feruorura feu propriorum homi-

num , ( quum ne libertorum quidem aliquod momentum in ciuitate enet, Tac. de mor. Germ. cap. 2C.) fed ingenuos, quos

deinde equeftris nobilitatis nomen fumufle, nouimus, vel, vti

inultis poft faeculis vocari foliti funt , fcboepfenbar - freye leute.

%. VI. Itaque inde colligimus , ( 1. iuris dicundi potcflatem illo tem-

pore fu i Te partim penes ordines ciuitatis, in comitiis congrega- )ocif tos, partim penes comites. (2. Illorum iurifdi&ionem per to- Caelaris tam ciuitatem vel rempublicam; horum per vicos vel pagos, et Taciri.

quibus praeerant , porreftam fuilTe. ( 3. In comitiis cauflas pro-

cul dubio grauiores, et ad ipfam rempublicam | apud comites

L 1 1 1 2 leuio-

Litium

in Ger- mania

pauciias.

S3& ELEM. IVRIS GERM. Liu.tll. tiT. i

leuiores , et ad priuatorum magis vtitttatem pertinentes , fuifle

diiudicatas. ( 4. Comites ct illis temporibus nihil dccreuiiTe , nifi de collegii fcabinorum fententia. ( j. Probabile efle, et mino-,

ra fuifle iudicia , ab iifque' ad maiora tuilfe prouocatum *. '■ 1 . • '

* Non fine ratione Cafsar principes regionum et pagorum i Tacitvs

principes , qui per pagos , et qui per vicos utra reddant, ninxit. Fuere ni-

mirum comites , qui maiori terrae tra- dhii vel pago ; quo plures mineres comprehendebantur , praceilcm , quos ie£ie dixeris regionum principes. Fuere,

qui in minoribus pagis, maiore illo comprehenfis , ius dicerent , quos rede ad- pellaueris pagorum principes. Immo et celebriores vici habuiile ridentur iudt-

cesluos, qui firaul vice principurn lu- dicarent.de quibus Herm, Coxpiua. di vet. Ctrm. iudic. §. t J. Hoc non dif-,

ficili ratiocinatione licet colligere , Jieri vix

potuijfc, immo non potuijfc , yt omnibus indictis ipfcmct princeps mterfiterit , cum

quod integrae regionis, aut pagi vniut

tantum fuerit princtps , Uniusmodi amem

§• vir. Laudatiflimus CoNRlNGfVs ibid. §. 18. ex ipfa gentium Ger-

manicarum indole colligit , lites ifla tempeflate perraras fuifle.' Tam probis enim moribus , quales in Germanis laudauit Taci-

tvs , talibufque inftitutis in mores tranllatis , raras admodum li-

tes , et compofltu faciles habere locum , nemo paullo pruden- tior ignorat. At funt ct alia indicia, lites olim ftlifle paullo ra-

riores. Nam praeterquam quod multa, alibi iure difeeptari fo-

lita , armis difeeptarent maiores .• Vellet. Lib. 11. cap. 118. Tac. de mor. Germ. cap. 21. multa etiam reliquifle videntur iu-

rifdiftioni cuiufque domeflicae , adeoque cauflas vxorum , filio-

rum familias, quin et feruorum ac ruflicorum , raro admodum

cognouifle iudices vel principes , probabile eft *.

* Vxores, adulterii reas , adhibitis vidimus, ddulieru ergo', et aliorum in confiiium propinquis , damnafic for ullis deliciorum , ab vxoribus ad- maritos , domoque exegifle . .verberi- mitiorum , prnna pratjcns , et maritis fcusque per vicum egifle , hun lupra perntiffa. liCiT.iltd, rop-iy. Eemdem

vitae

ttadus fas amplis limitibus conJUtcru !

tum quod in ca hominum multitudine

nen potuerint nen tndies variae enafei

coKtrouerfiae , prtujcmibus indicibus me- ntiendae. y.rrjtmilc igitur fit , tam tum

Jingulcrum pagorum principii vicariis hic alibi vjos. {Jtwmodo fequcntibui fae-

culis ferr.per mos tulit , praeponere indi-

ciis , feulsettstn quem adpcilant , qui principis vice curaret indicta. Neque iane

dubitandum clt , quin ii , qui fibi a minoribus iudicibus grauamen aliquod illatum exillimarent , adpellare potue-

rim iudices maiores vel principes. Sunt

vero , per adpe.laticnem a iudicio principis adjijjofwnqne cius , cattjfae potuerint

ad concilia ietuslui , qttamatn hattd pe-

rinde liquet, nec fas rjl , inanibus ctm- icthiris ut lulgerc, in medio merito relin, quimus cum Co.nrim.io ibid. §. 14.

DE IVRISDICTIONE

vitae necisque pctefiatem faitim Gal-

los in liberos 1'uos habuillc , tollatur Caesar Lib. VI. de beiio liall. cap. 19,

Idem vero ius et Germanis litpra vin- dicauimus. ( Lib. 1. sj. ijf. ) Denique multo minus dubitandum videtur, quin in litos quisque ieruo* exercuerit hanc

potellatem , quantuis id magis per impetum , quam letuato iuris ordine ,

vel , vt ita dicam, pro tribunali lallum elfe videatur. Id enim vult Ta-

ET 1VDICIIS GEKM. 637

citvs de mor. Germ. cap. ij.dumfcrf- bit : Verberare Jeruum ac vinctilii erepe-

re coercere rarum. Occidere [olent , noti difeipiina ac fcuensate , fid impetu et ira, vt mimicum , rufi quod impune. ( Lib. I. §. 41.) Itaque late patuit patntmfa- mtlras in litos potcllas , adeoque fie-

ri non potuit , quin multas illi mi- nuetint controucrfijs , quae alias iudices fatigairent , et hodie fatigant quam maxime.

§. VIII. Eumdem morem et pouea feruarunt Germani. Quemadmo- Eadem

dum enim omnes fere gentes eius originis regna fua in certos '“diao- pagos defcripferant , veluti Alamanni , Ammian. Mahcell. rtim fa' Lib. XIHL cap. 10. Lib. XIV. cap. 4. Lib. XVlll. cap. 2. et Lib. XX^IlJf' caP- 4- Saxoncs, Adam. Brem. Lib. 1. hifl. eccl. cap. aeuofuk; I. Frini y apud quos Jfujlvachia y et J^cfltuchia , ( oojlergaw et ‘vvejlcrgavv , ) pagi notilfimi , iam fub Carolo Martello memo-

rantur in adpendice annal. Metens, init, porro Burgundio- nes, LEX Bvhg. tit. 89. et Franci.- capitvl. Lib. III. cap. 7j.

ita dubium non eft , quin iis more maiorum praefecerint comites, * qui iura , adhibitis in confliium fcabinis, redderent.

* Tales fane videntur fiiilTe comites

regum Alamaunorum, quorum meminit Ammian. Mahcell. Li !>. XVI.

cap. ii. Satrapae Saxonum , apud

Bed. hifi. eccl. Angi. Lib. V. cap. n, et de quibus poeta vetus apud Leib-

«1T. Jcript. rcr. Brunju. 'lomo I. p. .111. Plebs omnis habebat

Quos pago 1 , tot paene duces , vehit vnius artus

Corporis in diuetfa forent hinc inde reuulfi.

Nec alios . quam comites , intelligo per fc moret vel maiores natu , qui apud Ollrogothos ac Vtiligoihos in comitiis confitlebant in medium , de quibus .Clavoian. de bello Get. v. 4"<J.

Idrimoiqiu Jitorum

Genfttltare lubtt , bellu a.xnUQVE , verendos.

Crinigeri [edere patres , pellita Cer- tarum

Curia.

Er paucis intcrieUis : v. 48 r. Hcic aliquis grauior naiu , cui pltb rima didis

Canjtlutque fidet.

Et Sioon. Aeoll. in panegyr. luito Attg. dido v. 4J1.

luce notia vetervm coetus de more Getarum

Ccnirahitttr. Stat prifea annis viri-

dijquc SENECTVl Coa [diis. Et r. 4jS.

Pofiquam in concilium ifraoRVif venit honora

rauperies. Addatur Procopivs de bello Gcth. Lib.

1. et III. vbi a Vitigc in confilium ad-

lubitos ede ait rrttrpc-Afu, mtetit, item-

L 1 1 1 3 que

6}S ELEM. IVR. GERM. Lr*. IIL TiT. I.

que Torilam inducit , conquerentem , em-mn wtxir I/uX* , magnam fertiorum interemtam a Graecis y firme %m-nr- pruitnit/imarum multitudinem.

%. VIIIL Apud Id vt luculentius demon (Ire mus, primo omnium latis con-

■Wififo- flat , iudiciis apud WlsiGOTHOS praefui (Te comites. Eos vero lae- ‘hos 'us pe alios fubftituifle , patet ex lege Wisig. Lib. II. tit. i. f. 14.

commes') ̂ *m n bi > <[** poteftatem indicandi a rege Accipiunt , ftue etiam eorum- bi, Vn Per commijforiam COMIT VM vel iudicum iudiciali poteftate que vi- vtuntur , vices fu»s aliis , quibus /as fuerit , /criptis peragendus cani. iniunxeritu , licitum illis per omnia erit , fimilentque et ipfi , qui

informati a indicibus fuerint , in iudicundo , ftcut et Uli , a quibus

determinandi acceperunt vigorem , habebunt in difeernendis vel or-

dinandis quibufeumque negotiis potejiatetn. Habebant ergo Wifi- gothi et propriam lurifdittionera , et delegatam vel mandatam,

aeque ac Romani *.

* Quin et] in arbitrum compromit- 11. tit. t. $. 14. Dirimere cattffas nulli tere licebat panibus , modo id fieret licebit , nifi aut a prineipilut poteftate praefendbus tribus teftibus, et com- conctjfa, aut e* confinfu partium ele&o promifTum lita fub&riptione luisque fi- iudiee , trium teflmm fuerit eUOmtit pu-

gillis confirmantibus. Eo enim peni- Qio Jignis atss fubferiptiomhus roborata, net locus eiusdem lio. Wisig. Ub.

f. X. Comiti- Apud eofdem traftus illi , quibus comites praeerant , in mi-

bus fitb- nores regiones, quas thiupbadias dicebant, diuidebantur , leg. fuerunt Wisig. Lib. VIIIL tit. 2. f. t. 3. fequ.et 9. eo quod iis praeeffent

riiiupba- fbiupbadi , quibus praeter curam militiae , quae et comitibus in- - cubuit, iurtfdiftio etiam erat in illo tra&u, tum in ciuilibus,

tum in criminalibus cauffis. Leg. Wisig. Lib. II. tit, 1. f. 1 y.

23. et 26'. et Lib. IlIL tit. f. §. 6.

§. XL His de- Quemadmodum vero fub comitibus erant tbiuphadi : ita his Jenlores fuberant ex officiis militaribus millenarii , quingentarii , centena -

villici , , fccani , exercitus contpulfores et annonarii : ex iudicibus de-

ones. jenfores, pacis adfertores , villici, et faiones. Defenfores , qui in ciuitatibus ; ( LEG. WislG. Lib. II. tit. 1. f 26. Lib. XIL tit.

I. f. 3.) villici, qui in villis de cauffis minoribus cognofcebant :

leg. Wisig. Lib. VI. tit. 1. §. 1. Lib. VIIIL t U. 1. f. 8. et 9.

Lib. XL tit. 2. $. 3. pacis adfertores , qui fola faciendae pacis

inten-

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. 639

intentione regali auctoritate dejlmabantur , nec alias dirimebant

caujfas , nifi quas illis regia deputauerat ordinatio: LEG. WlslG. Lw. 11. tit. 1. §. 16. denique faiotus , i. e. exfequutores litium,

qui et in damnatos animaduertebant, et iufla ac fententias ma- gidratuum exfequebantur. Leg. WlslG. Lib. 11. tit. 1. f. 17. et aj. et alibi pajfim. Cassiod. varior. 1. 24. 11. $. 111. 20. et.

48. etc. *

* Occurrunt hic quaedam vocabula vere Germanica. Thiupliados Cak. dv FatsNE a quibusdam deriuari ait a

Germanico ittjj' , proiundus : fed id ne Ipcciem quidem veritatis praefert. Vere eli a ihiuda , gens vel populus , verf. Gothic. Lue. VU. J. et fudi vel

faihj , ( vogt ) quod in compofitione

pollponi lolebat, et praefectum figni- ficabau Sic Jynagogafadi e It archii) ua- gogus, ibd. More. XV. It. hundafadt centurio , itid. Lue. VI. 7. ihufundifaiht ,

mille hominibus praefectus vel tribu- nus , ibid. h. XV1U. t». Ergo thinda-

ftihi vel ihiuphadui nihil aJuud eit ,

quam genti alicui vel tribui praefectus. Sato vel sago , ( nam vtroque modo

fetibitur, ) vnde fit, intellectu pauilo difficilius videtur, nifi quod plerique

locum ex Issn. His?. Ortgm. Lib. X.

proferunt , ex quo pateat , faiontm ab exigendo dictum ede. Lindinbx. et dv Fxssns voce /aio. Sed ego quidem

locum illum reperire nondum potui.

Si vere ita fcripfit 1 jidorvs : vocabulum illud deriuarim a Germanico fu-

chen , quod veteribus faicken ; quamuis vnumquemque hic facile patiar fu» tenfu abundare.

§. XII. A11 adfeilbres in confilium adhibuerint W ISIGOTHORVM iu- Anet

dices , nondum liquet. Probabile tamen hoc e(Te dixeris , quia et adfeflbrM

apud Odrogothos , quibus eadem fere erat reip. adminillrandae adhibui

ratio, adfeUores adiunftos elTe magift ratibus et iudicibus, teflis ”nt 'n ed Cassiod. var. Lib. VL cap. 5. vbi quaeduram aliafque dignitates inter fe contendens : Aliae , inquit , dignitates adfejjorum Jo-

latia quaerant : tua vero dignitas principi conjtlia fubminijirat. Ne-

Jue tamen diffitemur , Odrogothos haec indituta , Italis iam pti- em follem nia , retinuifle magis , quam inuexifle. De magidratuun» enim Romanorum adlefforibus omnia tam nota funt, vt verbum addere nolimus.

$. XIII. Certius multo ed, apud Wisigothos quoque permulta relifta

fu i de iurifdi&ioni domedicae, non quidem mariti in vxorem , vel domelb.

patris in liberos , fiquidem vtraque potedas pauilo addriftior apud cae cu- tlios erat, ( Lib. 1. §. 282. et §. 130.) fed dominorum in feruos iulqpe

vel homines proprios. Inde enim ed , quod in lege Wisig. Lib. ‘“rifdi- yill. tit. 5. i. 6, iudicibus iunguntur feniores loci, et Lib. VI . tit.

64 o E L E M. |I V R. G E R M. Li b, IU. Tit. I.

i. f. i. domini loci , quamuis et horum apud Wifigothas non fue-.

rit tanta poteffas , vt ob criininain feruos auimaduertere pofient. *

* Difcimus enim cx hac lege, do- cauflas inter ipfos feruos agitatas co- minos feruos fuos , atrociorum crimi- gnovifle , at maiores relinquere de-

num acculatos , otierre iudici debuit- b utile indicibus : '.vt Wifigothi ea in te. Itaque probabile elt , cos mitiora re ius Romanum habuifle ob oculos , quidem delicia iplos .coocuilTe , et videantur.

§. XIIII.

De Bur- Nec BvRGVNDioNVM inftituta a Witigothicis 'admodum di- gundio- uerfa fuerunt. Nam apud hos quoque comites per pagos ius dice-.

num tu- bant , iique in Bnrgundiones et Romanos diuidebantur , addit. 11. tiicils' §. io. et vtrique a regibus videntur conftituti , didi quippe iudt-.

ces a regibus deputati, addit. I. tit. 3. §. i. et 2. An vero et alios iudices fub fe habuerint , itemque, an fcabinos illis adiunxerint tam-

quam coniilium , hodie fere ignoramus , quamuis pofterius plures adfirment ob ea, quae habet Perardvs in Bwrgund. p. 3 6. Nec magis certi quid adurmare licet de iurifdidione domellica, quam,

late illa apua Burgundiones patuerit , quum praeter legem Gun- dobadam monimenta eius gentis quam pauciflima aetatem tulerint.

§. XV. Varia Sed magis operae pretium fuerit , Francorum expendere iudi-

Franeo- eia- 1» enim et ipfi mores patrios fandius, quam reliquae gentes

/um iu- originis Germanicae , cuftodiuerunt , eolque poftea cum gentibus d‘cu- a fe deuidis commiinicaruut , vt , qui horum inftituta perfpeda

habet, is et reliquorum Germanorum, qui eorum imperio fubtue- runt , mores non minus perfpedos habere videatur. Quamobrem

nec abfurdum fuerit, hos cum illis coriiungt, et tot gentium ciufdem originis concentum femel fimulque demonftrari. Ceterum J

quum rede obferuarit Conringivs de indic, $. 22. illa tempeftate

iudiciis praefuille partim concilium ordinum , partim regem ipfum , partjm conftitutos a rege duces et comites cum fcabinis ad- fefforibus , partim miftos regios , partim epifeopos : de lingulis or-

dine erit paullo accuratius differendum.

§. XVI. Cauffac Et in cotfciliis quidem vel publicis conuentibus, ad quae quot-

in comi- annis maiores minorefque natu, vti loquebantur , id eft, epifeo- tiis pu- pi , abbates, duces, comites, optimates et alii ingenui , confluere

blicis , folebant, ipforum regum ,principum, priraariaeque nobilitatis cauf- vel m fae

Digitized by

DE IVRTSDICTIONE ET IVDICIIS GERM. 6qt

fae arduae et maioris momenti controuerliae agitabantur, quamuis Pa*lt'0

de his et apud regem , qui tunc comites palatinos , aliofque pro- re?ls *" • ceres in confilium adhibebat, aliquando difeeptaretur. Cuius rei gllat*e' tot exempla, auae exilant in Francorum annalibus, iam ab Hf.rm.

Conringio Jt ■ indic, reip. Gcrm. §. 22 .fequ. et Heht. Notit. reni. Franc. §. }6. colleda fuut, vt eorum krmia expilare nolimus. *

* Attamen quaedam alia cius rei exempla , quae le nobis obtulerunt , addere iuuabit. Sic auctor elt Nithar-

ovs de dijfenf.filior. Ludouici Pii , Ltb.

I. p. 437, controuerliam inter Ludo- uicum Pium patrem et Lotharium li-

lium ita terminatam ede in conuentu

publico , vt iis , qui adhuc Lothario

adhaclerant , capitis damnatis , at poliea in cxlilium miliis, Lotharuis Io- la Italia contentus ede iudus iit. Si-

milem conuentum Ludouici Germa- nici cauda conuocatum ede Worma-

tiam , idem cefert , ibid. p. 443. lid quem mors Ludouici Pii turbarit. Ita

et caudam Thadilonis in conuentu publico actam , iam liipra vidimus , aliud-

que exemplum abbatis S. Benigni l)i- uionenGs in conuentu procerum iudicati elt apud Hmt. Biunon. ad Alar-

culfi Lib. r. cjp. tf.p. 9cs>. Tom. II. ea - Bdaz. vhi et rationem horum

tudiciorum eleganter hunc in modum explicari animaduerdmus : Reges ohm proprio ore ius dixi/ffe notum e/i , epifec- pis et proceribus adfidentibus , praejertim de maioribus caujjis , et inter epifeopos , abbates , comites , et potentiores perjonas , CAPIFVLAR. III, 77. et V, J08, et de

vajfu et fidelibus /ai/, CAPtr. 1/1 , (S4. V, 101. item ex cauffa prouoeationis , fugati , vel diu dilati iudiai a comitibus, capit VL. V , 143. III, 7. et cum quis iudieauun facere ncgltgis , aut fe iudicio fifiererecufat , capit. II. 19. Marcvlf. l,Xf. *7. »8. tum demum de negleCiu • regalium con/htuuonum , et decretorum , et ex variis caujfis , de quibus alias Jia-

gillaum.

§. XVII. Rarius tamen ipfi reges ius dicebant: at plerumque eorum vice Iurisdi-

tum archicapellani , fi cauffa videretur eccleliaftica , tum comites ilio ar-

palatii, li ciuilis, iudicabant. Hinc auftor eft Adelardvs apud chicapel- HlNCMAR VM Epijl. Xllll. cap. 19. potiores in regio palatio duos regios *anoru™

minifiros fuijfe , CAPELLANvM, et comitem palatii, e quibus pracci- a colm”

pue duos, apocrifiarium , vocatum apud Francos capellanum . vel ***' i palatii cuflodem. , de omnibus ecdefiafticis , vel miniflris eccleftae, et

CoMITEM PaLATII de omnibus faecularibus caujfis vel iudiciis fuf- cipiendis , curam injianter habuijfe > vt nec ecclefiajlici , nec faecula -

res prius dominum regem ah f que eorum confultu inquietare necejfe

habuerint, quoufque ille proutderet, fi necejfitas ejfet , vt caujfa ante

regem venire merito deberet. *

* De ifta archicapellanorum iurif- dabunt Petii. de Marca ie concord.

dictione in caudis ccdefiadicis plura Jaeerd. et regni cap. 7. g. 3. Car. OV Heineccii Elem. luris Geras. Mmmm Fresu e

<542 ELEM. IVR. GERM. Li b. III. Ti t. I.

v*

1'resnf. gl far. Ut. voce eapellontu , tet de Oumpogne et Bfie , quam oW Mau.inkrot. de archicant. et cancell. feriutionem in Latinam co interiit et do fer. f. 7. 17. 37. de comitum pala- origimtui fuit Palatinis p. 1. praemific tu iuri diclione et potellate Marqv. laudatus paullo ante Freherut. Toelh. 1-rbhek. ortg, palat, cap. I . p. 17 .feqtt. ktft. Palat, cap. f. p. 137. 1’trn. Pith. datu let memoiret det com-

§. XVIII.

Comites Sed ordinaria erat comitvm per pagos fuos iurifdiftio , qui

iudices ideo **t' vocati funt indicet publici, vel iudices. Ita fane ordmani. Venanti vs Fortvnatvs eos fere promiicue modo comites, mo-

do iudices vocat , veluti Ltb. llll.vit. S. Martini ,x bi Aumatium,

quem antea vocauerat comitem, moribus tumidum , mox vocat iudicem :

I VOlcis inde feri coniux aegra AuitianL

Ita eodem modo comites per pagos vicofque ius dicebant apud Baiuuarios, Saxones , Alamannos , Friiios. Quod multis exemplis

ac teftimoniis probare nihil attinet , quum id extra omnem dubitationis aleam pofttum Iit. Memorabilis tamen de Francorum co-

„ mitibus ell formula MarCVI.fi Lib. /. cap. 8. de comitibus per Saxoniam, praeter diploma de comitatu Trutmanni, a Meibo-

Mlo in vindiciis Billingianis primum editum , quod nonnullis fublellae fidei videtur , videndus eft locus poetae veteris apud Lei- BN1T1VM feript. rer. Brunfu. Tom. I. p. lyj.

Tum fub indicibus , quos rex imponeret ipfit ,

Legatifque fuis permijji legibus vti Saxones patriis , et libertatis bonon.

§. XVII II. Comiti- His apud Francos quoque adjungebantur scabtni, eligendi a bur ad- miliis regiis, qui et indicem eorum (criptum ad reges deferre co-

gebantur. Capitvl. Lib. 1H.§. qq. edit. Lmdenbr. Eoseffeopor-

wl rate^at Dcnm timentes , manfuetos et bonos, 1BID. §. y(5. veraces,

chimbur- *ddit. Illi. f. 74. ct ingenuos : ("I.ib. 1. §. 74.) ac proinde malis gii, nec etiam abrogare magifiratum iifdem Miflts regns licebat, capit.

noo fagi- addit. 1111. 7$. Eofdem apud Francos diftos cfle rachimbvr- baronet. qiqs, vel RATHINBVRGlos, ( quos fruftra difiinguit WeNDE-

LUtvs glojfar.fub rachimburgius ,) reite viderunt GoLDAST. ad Rat-

pert.

A-% - , J

Digitized by CjOOgle

DE I VRDISDICTION E ET IVDICTIS GEUM. <”>43

pert. de cajib. S.Gall. cap. 8. Hier. Bignon. ad Marculf. p. y88.

Br VMM. de fcabin. cap. y. §. 1 1. Eccard. ad Icg. Sal. p. 96. At Hi*- uerfos ab vtrtlque etie sagibarones, * vel inde patet, quod et numero pauciores adliderent iudiciis, et (imiles haberentur ICtis Romanorum, a quorum fententiis difcedere iudicibus nefas erat.

Lex Sal. tit. 57. f. 4. Brvmm. defcabin. ibid. f. 4.

♦ Sagthxrontt , fagbarones , fachiba- rontt , tpd quoque comiti adbdcbant ,

ficuti Icubini et rachimburgii , vi vtxil- que veluti in coniilio edent. Quemad-

modum ergo apud nos iudicibus et

lcabinis U ;p J ad.unt fy -di et , qui vtrifque, iuns forutfis paullo imperitiori-

bus, fuggerant , quid taiftu opus tit :

ita idem apud Francos tactum vide-

tur , apud quos comites aeque , ac fcabinos , nuiitiac , quam rei iudiciariae , pcritiores fuitfe , probabile cli. Ceterum Icabinos dictos etle a fcep.it ,

vel Jchoepfn haurire, argumento cft loquutio qua laeculo adhuc X/. vlum

§•

cft imperium in reformasione FriJriciV . Imp. tUclsr, x. an. 5. ap.ui

Reichr-Sj z, p . 171. lutht Jpreckin , SCHOEPFEn , od:r btfch.itjjtrn , quam-

que Sucone» et hodie exprimunt jkipa ratt, teiie Loccenio. Rachemburgio* a rachj caufla et bcrgn 1, leruare deriuat

Eccard. ad Ug. Sal» p. yrf. 6*ig:ba- tone.* manifolio dufti a faeh. r et i aro

vir, quali jachwdnnir, nili credere malis* baro ede terminationem Germanicam

barf vt jachbar eadem forma dicatur, ac

fchoippcnbar t mannbar , di.njioar , etc. Eoldem diotas cifc bonos kottuhcj , ollcndit Eccard. ibd. p. 100.

xx. Nimirum fcabini plerumque feptem cum comite confiituebant

iudicium , capitvl. Lib. III. f. 40. et Lib. VI, $. 238. totidemque

rachimburgios exigi animaduertimus in lege Sal. tit, yy. §.

j.rir. 60. j). 1. lege Ripvar. tit. 34. * At fagibaronum tres tantum iudicto interelTe poterant ex LEGE Sal. tit. y7. }. 4. Sagiba-

ranes in fmgulis mallebrrgiis plures , quam tres , ejje non debent , et

fi de caujfa illi aliquid fanum dixerint , penitus grauio nullam habeat licentiam remonendi. Quod fimile eft priuilegio illi , quod ICtis

ab Augufto datum eflie nouimus. §. 8. Injl. de iur. nat.gent. et ciu. Tantum vero abefl.vt comes ius dicere portet abfentibus fcabinis , vt hi et in caftra fequi comitem iuris dicundi cauda cogeren-

tur. Capitvl. Lib.IIII. §. y.

* Tot lcabinis opus fuifie videtur ad quaeliiones Ibllemnes , quas in iurc fieri oportebat, expediendas. At ali*

quando tatnen plures in conlilium ad- hibitos e/Te patet ex Lvnovici Pn

Capitulari II, anu. 8 tj. §. 1. p.f oj. 7om. I. Vult domimtt imperator , vt in

tale placitum , quale ille nunc iujjerit , veniat t ntu juitque comet et adductu fe-

cum duodecim fcabinot , ft lanii fuerint , Jht autem , de melioribus hominibut iliiut

comitatui Juppkat numerum duodenarium. Sed et oflo Icabinorum numerum in

placito de mancipiis S . Remigii euin- M in m m a dicandi

Eorum

numerus.

Vbi mallus vel iudicium habitum?

Viceeo- miies vel vicani.

fa* ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. I.

dicantis 'obferuauit Sagittar. de du- notitia iudicii pro monafterio S. An- cum Vutring, Ut. III I. cap. 9. §. j, Im- dreae ExaiatenGs apud Balyz. Tom. IL

mo et pauciores, veluti (ex aliquando Capitis/, p. 148?. adTeditlc comitibus , idem probauit ex

f. XXI. Ceterum hi comites et fcabini velrachimburgii conueniebant

in mallo ,id ell , olim fub dio, in loco, certo figno, veluti arbore

procera , ftatoa , cruce , notato ; poftea in templo quodam , vel alio loco publico. At vtrumque morem abrogarunt Carolus M. et

Ludo uicus Pius , qui in ecclefus vel atriis earum iudicia in-

ftitui prohibuerunt , tulleruntque certa praetoria exftrui , vt propter calorem f olis et pluuiam publica utilitas non remaneret. Vid.

capitvl, I. ann» 8oy. jl.2f. capitvl. 1. anni 8ry. §. 14. capi-

tvl. Lib. IU- §• 57. CAPITVL. anni 867. cap. 14. Ceterum diuerfos fuiffe fcabmorum ordines , vel inde patet , quod primorum fcabinorum mentio fit in capitvl. anni 82 j. vlt. Eofdem vero et

in leges lurade , et dignitatis illius .incapaces habitos ede , fimul

ac vel publico iudicio tuillent damnati , vel fordtde et iniuflc iudicafient , difcimus ex capitvl. anni 829. tit. 2. §.2. capiivl.

I. ann. 809. §. 28. et jO.

§. XXII. At quemadmodum comites non modo iuri dicundo praeerant»

fed et in alia incumbebant reip. negotia , quin et ordines ducebant,

quoties bellum aliquod ingrueret : ita fitn non poterat , quin ali-

quando aiiis mandarent iurildiftionem , SaGITT. de duc. I hur. Lib.

Illi. cap. 9. §• 8. certofque conilituerent homines , qui vice fua

iudicarent, quos in vetullis munimentis vicecomites vel vica-

Bios adpeliari, animaducrtimus. capitvl. V. ann. 80 3. 17. ca-

P1T.1I. anni 813. i- J. 6. 13. 2J- CAPiT. 874. 9. Neque enim di-

uerfos tu.de vicecomites a vicariis, contra Hier. Bignonivm

demonftrauit SaGITT. de ducat. 7 hur. Lib. Illi. cap. 9. 4 fequ.

Hi ergo vicarii vicc comitis iudicabmt, * liti ulque.quod ex ca-

pit.II. anni 813. }■ 8. difcimus praeerant lupariis, i. e. venatoribus

duobus, <jui lupis Umebant inildias, beiti.fque tam noxiis purga-

bant prouinciam.

* Praeter vicecomites etiam fcttlda- Sagitta t.atiiqu. duc. Thtir. Ub. 1111.

fitem vel Icultetuin vice coiniiis iudi- cap. 11 S* *• tellimoma tantum

«ile, aliqui cxillimant; veluti Coa- non omnia, quibus vtuntur viri do-

A1AG. de md. reip. Uerm. 17- ct ttilluiu, ad Langobardos , non adFran-

cos

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. $45

cos pertinent. Opinet Car. dv Fres- ne in ghjjar. Lai. Tom. III. p. 758.

ftqu. vbi omnia veterum loca de fcul- dafiis corrafit , ne vllum quidem attu-

lit) quod non vel ex lege Langob. vel ex PAvllo Waenifeiuo, chro-

nicis Casinensibvs, diplomatibujque

Italicis , depromtum fit. Hinc a Lan- gobardis tantum vicarios comitum di-

<flos ede fculdafat , arbitramur , non a

Francis reliqui Ique Germanis , quamuis poli Francorum tempora vbique

non modo per vrbee ius dixerint Jcui-

uti vel Jculdaja , JiaHi-fchwztn , verum etiam qui vicif ct pagis praefuerint ,

dieb Cnt dorf-jchidztn, gmchu-jrhulzen, et Uhn-Jikulzrn , fi officium cum prae-

dio quodam in leudum accepiflcnt.

§. XXIII. Quin non folum vicarios fuos habebant comites , fed et iudi- Comiti-

ces inferiores, et , vt ita dicamus, pedaneos, qui certo pagialicu- bui ,u^' ius tractui praeellent et de minoris momenti caullis ius dicerent.

Hinc linguh pagi , maxune ampliores , in certas deferipti erant cen- ̂ ; et

tenas , * decret. Childeb. ann. jyj. f. 12. et 21. decret. cani vti CHLOTHAh.il. ann. jyj. capit. I. unii. 8 iy. capit, ann. J2y. tungiui.

quales et Angh-Saxones in luo regno habebant, vocatas hvn- dredas. Gvil. Malmesb. Lib. 11. cap. 4. Gvil. Gemetic. ad ann. 8y2. immo et centenas 111 decurias , capitvl. Car. Calvi

Tolofan. ann. 843. §. 4. Quemadmodum ergo intra centenas de minoribus caullis ius dicebant centenarii, capit, iil. ann. 811. CA-

PlT.ill.4». 813. §.28. capit, s.an 8ip. §. ly. leg.Baivvar. tit.

2. cap. 5. 5. 1. leg. Alam ann. tit. 26. §. 3. qui et centeni,

Eptjt. Franc. LXll. apud M aRq,- Freh .jcript. rer. Franc. p. 218. et

centvrioNes dierti , in 7 r.tdit. Fuld. apud Pistor. Lib. //. n.

43. ita decanus cum eadem potellate praeerant DECANI, leg. Baivvar. tit. 2. cap. 5. j. capit. Cakoli M. de vill.fuis §. 10.

et j8. MarcVLEI adpend. cap. 10. HlNCM. epift. 1111. qui etUBCV-

riones vocantur a Walaik. StraB. de ojfic. ecclef. cap. vlt. et

in LEGE b ALICA tit. 47. V. 1. tit. .-p). t$. I. tit. 63. TVNCIUNl Vtl Tvngini adrcliantur.

* Equidem ad ec menam centenas , ad deian.am denas domos vel iuins^ lias pcrtinuifTc, vulgo cxtlbaiant, eique Icntcntiae edam .utir agatur Sa cn tar. an ,.ju. duuu. T ; ing, Lib.

IUI. t..f. f. 5. i. Sed probabilius elt non um praedia tiumeraile Francos aliasquc gemes , quam ipiuin pagum incertus tractus vel ditiones , quales

apud nos linit praelecturae ambur ,

vo:gtcytn , gogroffchaffitn , diuifitle. Erat lane m lingulis centenis vicus quidam

primarius , a quo illis nomen haerebat. Sic villa. , Jitat m pag . OJijmttrfii

m cennr.a HouiaienJ. , meminit chron. FonIANElL. raj. 7- in cuius raj. 8.

DigiraniMUin , villa, J:ia fluitur M pago Ojijmeujt , m um. n-t Aiancionenj/.

Plura exempla protulit Ct R. dv Frls-

nc glvjj. La . vote e.nittia. Id vena

M m m m 3 • com.-

646 ELEM. IVRIS GERM, Lib. IH. Tit. I.

commode fieri non poiuifiet, fi fin- kiane n gchahcn vverdcn , dafr ehen hun-

gulae centenae centenas numerarent den , vnd nutu mclir , ariih nictu m- familias. Yndc iple Sagittam, ihid. §. niger haufier , darinn gewcfen , fonderu

J. p. *14- Sun// ifi icuhi zu ermtffcn , hJsvucUcn dic hwtdcnc ia hi iiherfchrit-

daji wcit dic pagi vnd villae nictu von ten , auch wohl nach gelegenh.it nictu

gnichnr grofie gewcfen , da fi ct aiich cinfien er fulici vvatdtn , jo dach , daft niclu ollcmal mu Jcncn centenii fo genau der nahme centenae vcrUitttm.

§. XXI III. In rrbi- Ceterum tam aequabilis, (ibique per omnia fimilis apud Fran- buset- cos erat iurifdiftioms ratio , vt ne vrbes quidem ac vici cele- iam ius briores alterius cuiufquam , quam comitis et litabiliorum, iurifdic- dicebant tioni fu bellent , (lue fpcciatim earum vrbium cura demandata efiet

comite,. |liS COinitibus, (iuc ii praeter illa ct traftibus vicinis ius dicerent. ( Lib. I. §. 104.) Vtrumque luculenter demonftrari poteft. Et quidem in Capitvl. ann. 8oy. iit. 7. vbi comites emporiorum

. Bardetricenfis.Schesleniis, Erfurtenfis, Forchheimenfis , Breem-

bergenfis, Ratifponenfis et Lauriacenlts memorantur. Et aliunde coimat , Hamburgenfes fub Francorum imperio obtemperafle

comitibus, ius dicentibus, hofque fimul praefuifle vicino Nor- dalbingiae traftui. Bernarius fane comes, vir illuftris, qui in Nor- dalbingia ius d.cebat fub Ludouico Pio, etiam Hamburgi prae- fefturam tenuifle dicitur Rembfrto in vita S. Anfcharii cap. 34. Et Gvaldvs invita eiufcL cap. JJ.

Non erat obfejfts arcere pericula mortis

Virtus, quum praeses, Bernarius, VKBIS abejfet. Conf. Lambec. orig. Hamb. n. 17.

§. XXV. Comites Comitum porro et fcabinorum tam late patebat iurifdic-

« ciui- tio, vt penes eos et ciuilium , et criminalium caulTarum eflet di- lem , et iudicatio. Quamuis enim et magidratus minores delifta quaedam ,

crimina- vc]uti furta leuiora , coercerent : ad comitum tamen cognitionem

bebant" Praec’Pue pertinebant homicidia , raptus , incendia , de praedat ia- i-urifdi- nf! > membrorum amputationes . furta , latrocinia , alienarum re-

dionem. rum inuafiones , ceu patet ex Lvdovici Pii praecepto pro Hif-

panis cap. 2. et 3. Nec perfonae , quae in pago illo reperieban-

tur , vllae praeter epifeopos et abbates , exemtae erant a iuris-

di&ione comitum, lbg. Alam. tit. 3 6. $. J. * adeo vtet cle-

rici *

\

%

DE IVRISDICTTONE ET IVDICIIS GERM. 647

rici minores a comitibus ob deli&a quaedam coercerentur , Df- crlt. Chlothar. //. anno 6 iy. j). 4. capitvlar. Cakoli

Calvi ann. 844. f. 3. modo id praefcitu epifcopi vel praelati fieret. CAPITVL. Caroli M. I. ann. 769. §. 17. et CAPIT. Lib. VI,

f. I j<5. Lib. VII. f. 8j>. Isaaci Epifc. Lingon. canon, tit. II. §. 21.

* Diferte ilia lex: Qualifcumque , in-

quit ,prfona fit, aut vafjtts ducis ,aut co-

mitii, aut qualifcumque perjona , nemo nc-

gligat ad ifjum flatuum ventre. Itaque cc

ingenui, vel, vti hodie vocamur, eque- llns nobilitatis viri a comite et Icabi-

nis judicabuntur. Atque hinc lucem

capit lex Caroli M. qua cauetur, ne

quii ad mal um , vel ai placitum , infra

patriam , arma , id efl , Jtmum et Lan-

ceam, portare velit. Capitvl- III. ann.

80«. t;. 1. Armati enim , vt fupra ob- teraauimus , Coli incedebam ingenui ,

iique ance Caroli M. tempora procul dubio et ad tribunal armati veniebant ,

more maiorum , qui et in comitiis confidebant armati T *c. de mor. Germ.

cap. 1 1. et ad conuiuia armati proce- debant, 10. ilid. cap. at. et nihil pu-

biteae priuataeque rei , nili armati, agebant. inio. cap. I). Quum vero ob Lu-

das parum tutum videretur , in ius venire, et tamen non liceret amplius armatis ie fidere •• mos podea inualuit , vt acculatores peterent a iudice , thn » den frohnhothen su lejken , dafr

er feine gtjchltjfrne vvehr aunitbe , vnd ihnen dicj.ibe mit gewaffhaer kani vortrage. ( Lib. II. Par». Ii, §. it. V )

§. XXVI.

Talia erant comitum, eorumque, qui vel eorum vice, vel Miflo-

fub eorum difpofitione , cauflas cognofcebant , iudicia. Proxi- rum.^°" muni ergo eft , vt et ad missos regios progrediamur, qui et

legati, mijfi dominici, mijfi palatii , palatini , vel de palatio , lm- cmra_ mo et mijji de Utere , vel ex latere , et legati a latere milii , di-

cebantur. Car. dv Fresne gloff. Lat.Torn. ll.pag. j8 6. Ai enim extra ordinem e palatio in certas prouincias mittebantur cum

ampliffima pottflate , de omnibus caufifis , quae ad correttionem pertinere viderentur , quanto pojfrnl fludio , per femet ipfos regia au- /

£ loritate corrigendi, et fit aliqua difficultas in qualibet re eis obfit-

fteret , id ad regis , vel imperatoris notitiam deferendi. * CAPITVL. anni 810. $. 3. cap. J. fiequ.

* Praeclarum laudeque digniflimum erat hoc regum Francorum inllituium ,

quo et Romani aliquando vfi videntur , fi quid in prouincia ellet turbi-

dum. Sane enim in marmoribus me-

moratur F. Aqvivs Scasvak st Fla-

viae FILI VS EXTRA SORTEM AVCTORI-

tate. C. Caesar, ex sc, missvs ao

COMPONENDVM 5TATVM IN REL1QVVM

provinciam Cvpri. Car. dvFresnx

ghjjar. voci rmfjttj.

♦ §. XXVII.

I ■

64 8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. IILTit. I.

§. XXVII. Tum Inpnmis vero id negotii dabatur miliis illis , vt in comitum

ore» reliquorumque magiflratuum afta inquirerent , CHron. Mois- rempu- SIAC aj anll' gi indicibus , fordide fungentibus officio, po-

bucain. te|}atem abrogarent, fanftiorefque furrogarent , Capitvl. Lib.

III. f, dc epifeoporum, abbatumque vita et moribus ad re-

gem referrent , monaileria et eccletias coram luftrarcnt , capitvl. Ub. I. §. iai. proumciamque latronibus , aliifque prauis

hominibus purgarent, capit. Caroli Calvi tit. ii. f. i. tit.

12. f. 4. tit. 13. §. 1. tit. 2 Q. §. 7. * Itaque fimiles hi milii

fuerunt iis , quos principes noflri aliquando per dioecefes ec-

clcfiafticas mittunt extra ordinem , vt , ii quid graui moris paul-

latim irrepferit , id prudenter emendent , vel , ii impares fe elTe

emendanais illis vitiis animaduertant , rem ad principes vel eorum facra tribunalia deferant. Id enim fibj coniilii efle, fatis

perfpicue docet Ludouicus Imp. apud Ermold. Nigbllvm Lib. II. editum a Mvrator. Tomo II. part. 2. p. 44.

Nam mihi mente /edet , dederim quod nuper m orbem

Legatos, populos qui pietate regant.

Nunc, nunc , 0 mijji , certis inftjlite rebus.

Atque per imperium currite rite meum.

* Demandabatur itaque hoc negotium non vilioris conditionis homi-

nibus , in quos corruptionis cadebat

fitlpicio , led ditioribus ct honoratio- ribus in palatio, puta arehiepifitfis , «

reliquis epifcopis , et abbotibttJ eum du~ eibtts et comitibus , qui tam »c» oput

lubthant, Jttper innocentibus munera accipere, vt efl in chro». Moissiac.

od ana. 8oa. Quamobrem cum his

rttijjis matus ibus , vti vocantur in cap.

Caroli Calvi ann. 8/So. tu. j*. §. 8»

non confundendi fitnt , minores , ieu

(itjcurreiues apud FbkuFOAR. in rltron.

cap. 88. Videntur hi iane ex mino-

ef ribus vaflis fuille, et extra orditien»

repente in hanc illamuc prouinciam

e (Te ablegati , fi quid incideret , quod

accuratius notie vqlletu reges.. Simi-

le fuit Imperatorum Romanorum inllitutum , qui vel libertos litos per

prouincias dimittebant , ada praefi-

dum exploraturos, vel frvmentauio- avm eam in rem opera vtebantur ,

vti ex Spartiani lita Hadr. cap. 1 1.

dilcimus , vbi plane egregia fum,

quae ad locum iltum adnotauit Ct avd.

Salmasivs p. 17. Jcqu. obleruans II-

mul , eorum in locum a Diocletiani

temporibus luccelfifie cvriosos , ex

corpore agentium in lingulas prouin-

cias mulos , ad explorandum annun-

ciondumque , fi qui Jorte motus exjijle- rtttt. Av*el. V ict. in Diocieu p.

edit. Annae Tanaqu. Fabrae. His pla-

ne fimiles ede mifibs illos regum Fran- corum minorum gentium , feu dilcur- ̂

rentes, laule vnltfquilque animaduetut.

XXVIII.

DE IVRISDICnoNE ET IVDICHS GERiM.

, '/ r- XXVIII. Quemadmodum vero omnia , quae emendanda videbantur Tui»

ad horum. legatorum curam et follicitudinem pertinebant: ita cinapri-» et, fi cui iuftitia vel a comite et fcabinis, vel a quibufcumque uaiorut* aliis , eflet denegata , ipli ius dicebant , et viduarum praecipue aliarumque perfonarum miferabilium curam gerebant. capitvL. Lib. Illi, §■ 66. capitvL; Car. Calvi tit. 17. $. 7. edict.

PlSTENS. c.tp. 2. Hinc milfi dicuntur ad iitflitias faciendas , et

cpprejjiones populorum releuandas , annal. Met. ad ann. 79 S. et 814. RatperT. de caf. S. Gall. cap. j. eoque confilio qua-

tuor per finguloS annos conuentus iuris dicundi caufla, diuerfis locis , flattfque temporibus , puta menfibus Januario , Apri-

le , Iulio et Ottobre agebant , eofque Francorum more placita y communi conuentibus et iudicns vocabulo , adpellabant. *

CAPITVL. IU. anni 812. §. 8. ct Lib. lll. $. 83.

* Exflant pallm notitiae huiufmo- Ji placitorum, feu iudic iorum , a mif- fis dominicis infhtucorum. Sic inter

Sttph. Balvzu ada vetera Capitulo- rium Tomo II. adnexa num. J4. p.

141 6. habes iudidum pro epiTcopo Gerundenfi, ob villam, cui nomen

Balchara , anno »17- habitum , et ex

archiuo ccdefiae GerundenGs de-

promtum, et n. 80. p. 1447. placitum miiTorum dominicorum , in quo

terminata elt lis, quae luit inter Agil-

marum , Archiepilcopum Narbonen- lem , et SVigerigum , comitem , vbi

§. XXVIIII.

Non male ergo coniecerunt Ioach. Vadianvs de colleg. IAd eo*

<rf mona/ler. pag. 27. apud Goldast. rer. Alam. Tom. lll. et prouoc*-: Conring. de iudic. v et. Germ. §. J(5. prouocationi locum fuifle ri f0*5

a comitibus eorumque fcabinis ad miflos aut legatos regios , fi rat"- quis (e negleftum fraudatumque , aut iniquius ab illis traCfatum

conquereretur: quamuis et tpfe rex et palatii comes poflent adpcllari , fi caulia eflet maioris momenti , vel talis , vt impa-

res eflent vel comites vel mifli illi definiendae , eo tamen ler-

uato diferimine, vt cauffae pauperum et minus potent um per adpellationem ad regem deuolutae, a palatii comite j poteutiorum

Heineccii Edent. luris Germ* N n n a ah

in priore inflrumento memorantur

tniffio glorioji/fmo domino Ludcuito,lm - paroiort, Htfridut , Gerundenjtt Epifco-

put, Ckri/Iiamtt item ptjeoput , jtu et

iudicet , qui mfft funi dirimere eaitjfm , Airoarmt , Qrcila , Adaulftu , Coitu. ,

Pruuajhu , Sculpitur i* 1 , et liemului ,

feu et Magnentiut et Solo , qui in praefentia aliorum multorum hominum , qui

eum ipfu ibidem adfuerim , cauflim rer- minanne. Nifridum um«n archio

pilcopum inter mi tum fui fle , vix veroGmile ert, nifi ctn!-.rc velis , cu.u iudiccm in propria cauda fuilfe.

Iudicia (aera

quotu- pliciaf

Indicia rpilcopo rura de

vita et moribus Chriftia Dorum.

$50 Ef?EM. IVRIS GERM. Lib. III: Tit. I.

ab ipfo rege deciderentur. CAPITVL. Lib. III. §. 77. Vnde et addit. Lib. Illi. $■ 82. edicitur, vt mijji tutum faciant comiti-

bus et populo , regem in omni hebdomade vnum diem ad caujfat audiendas et iudicandas federe velle.

f. XXX. Superfunt ergo iudicia efiscoporvm. In veram enim iu-

rifdiftionem paullatim euafiffe epifcopalem illam, quae a principibus illis indulgebatur , audientiam , in vulgus notuni eft. Re-

<fbe autem obferuatum eft a Conringio de ittdic. fi. 30 . feqtt. facra illa iudicia partim ad mores et vitam Chriftianorum , partim ad lites clericorum et monachorum , partim ad alias cauffas ,

in quibus licebat prorogare iurifdi&ionem , pertinuiffe: iramo fuifle caufTas, quae vel ad concilia et fynodos, vel ad papam fuerint delatae : denique de bonis eccleliaflicis etiam, aduocatos

ecclefiarum ius dixifTe, putat. De quibus iudiciis omnibus quaedam hic differt re operae pretium omnino fuerit.

fi. XXXI. In vitam et mores Chriftianorum cenfuram agere femper

licuit epifeopis , eatenus , vt extra legem viuentes , fi lenioribus

remediis locum non dederint , abflentos reddere , iifque facro-

rum vfu cauffa cognita interdicere poffent. Apud Francos autem tantus fuit dilciplinae illius ecclefiafticae rigor , vt excom-

municatus nec Tacris intereffe , nec cibum potumue cum vlio

Chriftiano capere , nec ofculo aut munere excipi , nec falutari a quoauam poffet. capitvl. Lib. V. f. 42. « Lib. VI. fi. 130. Si ne hc quidem ad frugem redibat diris deuotum caput , regis

iuffu exfulatum ibat: quin et is, qui cum illo quidquam habuerat commercii , eadem feueritate lacris arcebatur, capitvl. Lib.

V. f. 42. Nec prouocationi ab illa epifcopali fententia locus erat ,

nili ad iudicium metropolitani *. capitvl. Lib. V. §.42.

* Reifte ergo obfcruauit Gonring. cernit , ne utiicet qtitdqtt am dc prrfido-

de iudic. vet. Orrnt. retp. fi. jo. m iio- rum extej/ibiu extra facerdetum connitten-

rem apud Francos fuifle epilcoporum tiam tuditare praefumant. Quae omnia

potentiam, quam vllibi terrarum. Tam peicfiatem fac.rdoialcm fupra modum et

late enim, inquit, patebat hoc iudicium morem Germanicarum gentium auxerunt,

[aerum , vi nihil fire non criminum ii - Etfienim iam aithi interdum idem cfiifiut

lue fenfim traheretur. Quod ex muliit ea- excommunica: ionit dudum abiinwjfit ,

pilularum loeu percipere ejl. Scorfitm ceu liquet ex epijlola CHJ. Syntfi, qua

de perfidis CktnVL. 141. libri VI, de- excommunicatur Andronicus P cntapolita-

TfE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. 6Si

itui praefei : tamen non pajftm haClenur eem. Et notae funt Hinc.mari Rhe- it rigor mualmrat , certe apud Germani- raenfis aliorumque tertium veritatis e* eas gentes tale quid fuerat infolitum. ilio faeculo V1UI. querelae de infi- Quamobrem non mirum eft, faeculo gni excommunicationum abufu , qua» yllll. in svnooo Wormatiense cap. ex parte fillit Matth. Fiac. cataL I j. cautum ede , ne epifcopi pro leuibtit tefl. veru- Lib. VUll.p. $s. lom. II. et parttu cauffh quemquam txcommuni-

§. XXXII.

Deinde mature fibi epifcopi vindicarunt iurifdiftionem om- In cleri- nem in clericos, monachos et moniales fuarum dioecefium. No- cos, mo-

ta enim eft hac de re fanftio concilii Chalcedonensis can. 9. nacho*i

Si quis clericus habet cum clerico litem aut negotium , proprium et. rJ’°~ epifeopum non relinquat, et ad faecularia indicia non excurrat, fed nla *** caujfam prius apud proprium epifeopum agat , vel de epifcopi fententia apud eos , quos vtraque pars elegerit , indicium agitetur. Si

quis autem praeter haec fecerit , canonicis poenis fubiiciatur. * Quem canonem repetit , fuaque conftitutione firmat Cabolvs M. ca-

pital. I. ann. 789. $. 27. CAPITVL. Lib. I. $. 38. Conf. Lib. L

§. 3. et Lib. VI. §. 4 34.

# At laepe tamen , vbi (c crimine quodam , veluti homicidio, fitno, vel fimili , indignos reddiderant illo fori priuilegio , cum epifcopi praefcitu ad tribunalia comitum et fcabinorum ra-

piebantur , poena , quam meruident plectendi. Fjtempla ex- edicto Chlo- t arii ann. 61 f. §. 4. C a holi Calvi

§. XXXIII.

Id vero mirum , ac monftro paene fimile videtur , Franco- Ciu(^e tum regibus perfuaden potuifte , vt et alias quafcumque cauflas ;n qU;bu* ciutles, fiue de pofleflione, fiue de iure et titulo litigaretur , iponte

ad epifeoporum tribunal pertrahi paterentur, capitvl. Lib. VI. iurifdi-

§. 36 6. edit. Balux. Ita enim fieri non potuit, quin epifcopi «rtiopro^

omnem paene iuris dicundt poteftatem paullatim fibi vindicarent. ro?a'w*

Sed prorogatae illius iurifdiftionis aequitatem tanto maiorem efle nir‘ exiftimabant , quanto minus ipli principes Romani id ciuibus fuis

indulgere dubitafTent , L l.C. Theod. de epife. iud. * quam cum aliis quibufdam eiufdem generis conftitutionibus, tamquam ex-

trauagantem, Lib. XVI. laudati codicis fubiunxit Iac, Gotho- I&EDVS Tomo VI. p. 303.

N n n n a * Djqj

Cjpitu}. tit. e. f. 3. iin ftipra adduximus ( f. ij. ) Sed paullatim et hoc

ab vfu recedit, vt ne de his quidem atrocioribus criminibus vlla iudscibus

relinqueretur cognitio , ac ne animaduerfio quidem, ruG autrtoritate et iulr fu epifeoporum.

JV'

6S 2 ELEM. I VR. GERM. Lib. III. Trr. I.

* Dici non potcft > quam haec con- ftituiio , quippe epifcopis vtililfima , placuerit canonum compilatoribus , qui ideo omnes eam in litis collectioni-

bus exllare voluerunt. Praeter caii- tvlarivm enim audorem citatum, il-

lam conllitutionem iaclare animaduertimus Ivonem Fort. XVI. cap. JI». et Gkatian. r. ir. qti. i. c. ?f. Sed

quamuis illam integram ct iinccram

efle contendant Iah. a Costa h Dt- ctcialci p. a8l. et Ssldenvs <U jyn.dr. Htbr. Lib. I. eap. Io. tamen eam , pef- multis adductus argumentis , tallam

ede, probauit Iac. Gothotredts in ccmmcnt. ibid. p. 504. Ei leic oppoluit fub finem laeculi luperioris Io. dk Gf.kdre, Antecellor Pari Geniis , ted cuius libellum me nondum vidifle , lateor.

/. XXXIIII.

Ipforum Quemadmodum itaque epifeoporum perampla erat iurifdiftio:

epifeopo- ita ipfi , tantum abeft , vt ad tribunalia iudicum ordinariorum

StTybi0*" Vocar‘ ponent , vt eorum cauflae non nifi apud metropolita- saftanc num » aut • fi hunc fufpcdum haberent, apud primatem dio*-

cefeos, vel Pontificem Romanum , tra&andac euent. capitvl.

Lib. VII. f. 234. 240. Plerumque tamen non fo]i metropolitani vel primates iudicabant , fed in confilium adhibebant luf-

fraganeos fuos , vel comprouinciaies epifeopos , adeoque cauffa , in (ynodo cognita, de communi patrum fententia dirime-

batur. Synod. Francof. ann. 794. cap. 6. Prouocationem tamen ad pontificem Romanum fero , et nonniii fub altera regum

flirpe , conceflam efle , {Juribus iam oflenderunt alii. Et fane Carolingi ad prouocationem illam concedendam pelledi funt

binis monimentis , quaepartim fubleflae firlei , partim dwfortiavrx

efle, iam pridem demonftratum eft. * Vid. C.onrjng. de iudic. vet. Gernu reip. $. 32. fequ. HerT. nolit, regn. Erane, cap. y. S. 39-

* Nam in capiTvl. Lib. VII. f.

41 a. prouocatur ad auctoritatem capitulorum in collectione Hadriani , et

ad corvilii Sardictnjit cancnrm ttll.Sed ficud collectio illa 7J. capitulorum ,

quae fub Hadriani nomine temporibus Caroli M. ab Ingilramo , Epi»

tcopo Metenfi , in Gallia fparfa eft ,

permulta habet et interpolata et mutila , et in alienum fenlum detona ,

prout conducere vifum eft ad extollen-

dam. Romani pontificis au&oriiatem :

Petr. di Marca ibid. Lib. TU. cap:

}. f.q. p.i] 1 , et Lib. VII. cap. ao. §.4.' p. tc7{. ita canones Sardicenfes non ad caullas omnes epiteoporum , fed ad eorum tantum depolitionem , quam

vocant , nec ad caullas a mctropoliu- no et Innodo iam decifas , pertinere , nec libertatem prouocandi ad i pios

principes tollere, pluribus docent idem PtrR. di Marca ibid. Lib. VII. tofi ctCoMIt. ibid, §. }],

C t:

f. XXXV.

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. 6Sj

§. XXXV.

Superfunt iudicia ADVOCATORVM, vel vicedominorum, per quos Adiroc#

intelligimus perfonas liue nobiles, fiuc ingenuas, facro quidem Iorum ordini non adfcriptas , fed epifcopis tamen et praelatis adiun- das, eum in finem, vt , quum facerdotibus parum conuenire videretur in foro litigare , hae illorum loco lites de bonis i udi ais. ecclefiaflicis fufciperent. Solebant ergo hi lites dc bonis ec- cleliallicis non quidem decidere, ceu exiftimauit Conring. ibid.

§. fed fufcipere pro ecclefiis fuis, et has defendere pro virili, Car. dv Fresnf. glojf. f*tt. voce aduocattts , immo et pro

iifdem , fi res ita ferret, certamen lingulare fubire.- cuius rei exempla dedit Mabillon. att.fantt. ord.S. Bened. ftec. III. paru I. n. 12.

jf. XXXVI.

Talis fuit fub Francis iurifdiclio : nec alia apud Alaman- An er

nos , Boioarios , Saxones, Thuringos, reliquofque populos , iuriftli- qui et in Germania, et extra illam , Francis parebant , erat rei iudiciariae ratio. Nos id modo obferuamus , rariorem illis

temporibus, nec tamen plane ignotam fuilfe iurifdiflionem pa- j;, apu j trimonialem , quam domini exercebant in homines proprios et Kraiicos J

colonos, * immo et in fundos eorum, quamque in locum veteris potefiatis dominicae furrogatam clfe , ex irdlituto ollendi-

mus. dijjert. de orig. et indole iuritd. patrinton.

* Neque enim alio videntur pertinere malmanni , quorum iam CatO-

lus M. meminit in diplomate Gfna- Irug. anu. 8oj. J fii.i ScHATEN. Hijl.

tP 'cjffhal. Lib.Vl ISI. Eos enim fuillcru- llicorum genus , quod ad domini mal-

lum vocari , ibique tudicari potuerit, iplum horum leniorum nomen fuis

videtur probare. Sed magis perlpicuum elt telbmonium , quod ex

chron. msc. Ebersheimehsi excer-

jafit Schilt. de cur. dominual. in man-

tijft p. J74. vbi Erchonoaldus maior

domus , ducatum Germaniae adeptut ,

et ftdrm in villa regia , quae Ebcnherm

vocatur , vel in cajlro , in vertice montit lito , Altitona oiim , nunc Hchenburc ,

infulam Kouientum Jiue Ebcrshcim tv*E

heri datario poffidit , rt monajlcrium

i» honorem S. M attritu dedieaw , n do- •" " ' Nn

tattit 10. curttbut , in Suiza , cvrtb

dominica cum Omnibut aJpendmit fuit >

tedefia videlicet matrice , cum deamit

fuit , manfu cenfuahbui atque fcrudibut ,

agrii cum vincit ac praiit , curttbm cum

curtificiii , familia minijleriali , ftruiii et

cenjttali , aquarum dccw rjibut , cum mo- lendi nit ac foreflit , ac toto fimul BANKO

generam. Praeclarum line hoc te-

llimonium , ex quo patet , Erchonoal- dum monalterio S. Mauritii contulif-

fe praedia allodialia , quae tamquam priuatum patrimonium po&dcbat , et tamen in illis fuilfe curiam dominica-

Um , in qua ius dicebatur emphyteutis, immo eum ibi habuifle bannum

generalem , id eft omnem iurifditlio- nem in familias minilteriales , centu.l- les et feruiles. Quae proinde vere

erat patrimonialis illa iurilUicHo.

nn 3 §. XXXVII-

6*4 ELEM. IV R. G E R M. I,tB. TII. Tit. L

§. xxx vir. Tudicio- Eadem fere manfit iudiciorum ratio , extremo Francorum re-

rum ra- gno i quamuis pauca quaedam mutata paullatim ede in illa

tio po(t temporum perturbatione, non abs re animaduerterit Herm.

Francos. Conr. ibid. §. 40. Fieri enim non potuit, ducibus et comitibus iure veluti hereditario prouincias regere incipientibus, quin

et ipfi per alios iura redderent, et paullo difficilius, quam antea , in ius vocarentur. At fatis condat , duces , qui prope

omnem Germaniam inter fe didiaxerant, illa tempeltate paene regium vfurpatle imperium , adeo , vt Arnulpht, Boioariae

ducis ducatum regnum inferte vocet Witichind. annal. Ub.I.

pag. 637. Burcardum vero, ducem itidem tyrannice Suemum

rexijfe , tedetur Eckakd. de cafib. vionafi. S. Galli cap. 5.

§. XXXVIII.

Regum Vt tamen eumdem, quem antea, ordinem feruemus , pri- ac i,np. mo in comitiis regni , tum ipforum regum regiaeque familiae, caullae tum et principum regni , caulTas tunc etiam difeeptatas ede ,

>n comi- comperio. Nam quod ad regum attinet caudas , notidimum tin difee-gf^ imperii proceres anno erae Chridianae 10 66. Triburiae con-

putae. uenientes , Henrico 1 1 1 1. regi denunciade , aut regno ei ce- dendum ede , aut familiaritati atque amicitiae archiepifcopi Brc-

menfis renunciandum. Lamb. Schafnab. ad d. anu. 10 66.

Tales difeeptationes et in aliis comitiis faftas , referunt annales.

Vid. Lamb. Schafn. ad ann. 1072. Brvno hijl. belli Sax. p. iSi.feau. 184. 214. Lamb. Schafn. contin. ad ann. 1076.

Alb. S TAI), ad ann. 123$. quamuis fatendum fit , pleraque magis per tumultum , quam more maiorum , et iure legitimo , afla

ede , maxime quum et Pontificibus maximis in turbido edet confilium , iique libi in reges iurifdi&ionem , inaudito antea in Germania exemplo, * vindicarent.

* Praeclare demonftrauit Coniuho. de iudic. vel. rtif. Cerm. f. 44- fequ.

ante Henricillll. Imp. tempora non ex (lare exemplum regis vel principis ,

a pontifice Romano iudicati. Quam- uis enim Uepe antea periculum fecerint pontifices , an non et reges et

principes fuo fulmine terrere polfint ,

idque laus perfpicue detnonilrari poliu

exemplis Ludouici Pii , Lotharii ,' Lotharingiae regis , Caroii Calui ,

aliorumque : Dvpikivs tamen de axi* qua ecclej. djfcipl. Dijf. III. p. xj 9. fequ.

praeclare ollendit , et cautius illo tam violento remedio vlos elTe praefules

Romanos, et illud non ad reges reg-

nis priuandos , fed ad e cdeti allicam

tantum dUciplinam , futife comparatum 1

DE IVRlSDJCTIONE ET JVDIC1IS GEBM. <Syy

tum : fateturque tandem p. i ?o. non gubernet , moderetur , at proinde nexi fojfe excommunicationem impedire , quo pojfe fubditot a /aeramento fidei alfolui , mimi/ rex regnum admimjlret , regat , vel regem regnandt ture prtuari.

$. XXXVIIII.

Manfit etiam confuetudo , maiores principum cauflas, maxi- Itemque

me vero , quae ad eorum prouincias , flatum , dignitatemque maiore«

pertinebant, in comitiis feu conciliis ordinum traftandi , adeo , Princi~ yt legitimo modo damnatus non videretur princeps , nifi cauli»

in principum , faltim eius prouinciae , vnde quis oriundus erat, ,um an * ( Lib. II. Part. III. f. 43. * ) concilio cognita. Exflant eius te inter- rei exempla paene innumera, veluti ex faeculo X. ̂Liberti , regnum , Francorum comitis , Lvitpr. Cbron. Lib. 1. cap. 3. OttoFris. Cbron. Lib. VI. cap. 13. Wittich. Ann. Lib. I. p. t?3J. Mar. Scot. ad ann. 908. Erchangeri et Bertoldi, comitum, Ecxard. de cajib. S. Galli p. 16. Euerardi , comitis , de quo diploma

apud Sagittar. antiqu. Magdeb. §. 87. fequ. Vdonis et Adal- berti , apud Regin. contin. ann. 967. ex faeculo XI. Erne-

fli ducis Alamanniae , apud Wippon. vit. Conradi p. 436. Con- radi Bauari , Herm. CoNTR. ad ann. 1033. Ottonis Bauari , Lamb. Schafnab. ad ann. 1070. et Ecberti marchio-

nis , apud Hedam de epifc. VltraicCl. p. 139. ex faeculo XII. Henricorum , Superbi , et Leonis , patris et filii , quamuis hunc conqueftum nouerimus > fe iniufte efle damnatum , quod , de Sueuia oriundus , non tamen conuiftus fit in terra natiuitatis

fuae: Arnold. Lvrec. chron. SI au. II. 24. ex faeculo XIII. Ottonis Wittelsbachii. Godofr. monach. ad ann. 1208.

$. XXXX.

Nec poft fatale illud interregnum vfque ad finem faeculi Wrn XV- aliter fefe rem habui fle , refte obferuauit Conring. ibid.

f. 48. idque probauit exemplis fententiarum fub Rudolpho luJ* Habsburgico aduerfus Ottocarum, Boemum , et Henricum, Ba-

uarum , Gbr. a Roo Aufir. p. ai. fequ. fub Adolfo Naflouio aduerfus Meinardi Tirolenfis filios , Aventin. annaL Boior.

Lib. VII. cap. 12. f. 6. fub Henrico VII. aduerfus Boemum,

Goldast. Reichs-Sau. Part. II. p. 29. fub Carolo IIII. aduer-

fus Bauarum pro Ruperto Palatino, Gewold. de fepternuir. cap.

10. p. 76; 3. fub Sigifmundo, aduerfus Ludouicum Baoarum ,

Aventin. Amal. Boi. Lib. VU. cap. 24. f . 44. fequ. nec non

aduer-

by Google

e

£$6 ELEM. IVRIS G E R M. Lib. IIL Tit. I.

aduerfus Fridricura , Auftriae ducem , Ger. a Roo hijl. Aufir.

Lib. IUI- p ■ 138. et Ericum Saxonem Lauenburgicum , Mvl- LER. Richs - ta/rs-iheatr. P. V. cap. I }. §. 16. feqt. aliarumque

fimilium , communi principum fuiFragio latarum. * * Idem Conring . ibid. §. jo. non

modo exemplis rem probat , verum

etiam publicis Imperatorum et imperii legibus. Huc pertinet celebris

conllttutio Fridrici II. anno njs. in

comitiis Moguntinis condita , apud

Got-DASr. Rcichs-fatz. Pan. II. p. 6.

quam primum omnium vernacula lingua conlcriptam clle exiflimat Conr.

de orig. iur. Germ. cap. 17. vbi imperator cap. 14. /latuit , hafi der hofirich-

tar Jolle die leute richun , die ihm kla - gen von allcn Inu en , 0 hne ftajlen vnd anderc hohe Ume , tnn et gehet an ihrem leibe , oder an ihr 1 echt , oder au Vir erbe , oder an ihre ehre , dai woUen

irvir fetber richten. Quam landlioncm repeti obleruamus in conllitutione Ru-

dolphi I. Imp. ann. 11S7. apud Leh- Mann. chron. Sptr. Lib. V. cap. 108.

et Aiberti I. apud Goldast. Reichi-

fatz. Pan. It p. t. Sed ct ex Sigif- mundi et Fridrici V- acuo plura hu-

ius generis adfert Consino. fimulque

obleruat , p. J j. principes aliquos

tum compromittere coepille in arbi-

tros , eam que e/Te originem anftrc ga-

rum , §. 34. coldcin laepe armis lues

dirimere, quam eas ad CaeUrum tribunal deferre , maluilTe , denique §.

pp. etiam pontifices Romanos lenfim

coepilTe in principes iunldnltionem libi

adrogarc , aliaque latla elle contra tas

ct aequum , quae non potuertm non fieri , collabalccnte paullatim Impc- ratorum autloriiaie. Quamuis, quod

ad aujlregar attinet , eas multo antiquiores , et iam inde a Carcdingarum

aetate repetendas elTe , exiltimet Vt-it, Obakcht. prodr. rer. Aljat. cap. 11,

P- *>*•

f. XXXXI.

CautTae Ceterum ex Fridrici II. conllitutione , quam in fcholio an- itnnores tecedentis paragraphi laudauimus , patet , Imperatores et Re-

Cae&* f>es et'dm temporibus exemplo Francorum regum in palatio rum tra- ̂ uo habuilTe iudicem aulicum , einen boffrichter , qui cauflas mi-

flaue. nores, ad fe delatas, dirimeret, quod etiam patet ex monimentis a beato fratre editis in antiqu. Goslerr. Lib. lll.adann.

1289. p • 303. fequ. vbi protulit fententias , latas ab Hermanno von Bonftcten , houcrichtcr fines herrn , des Kitn^es Ru. von

Rome , et Ub. Illi, ad ann. 1418. p. 371. vbi limilis exftat fententia Guntheri , Comitis Schvrarzburgici et domini de Ra-

nis, des aUerdurchlauchtipfitn Furften vnd Herrn , Herrn Sifr- vucnds , Romifcben Kbniptes , zu allen zeiten mebrers des Reicbs vnd zji Hungarn ete . Konigs hojfrichtcrs. Add. D ATT. de puee

pubi. Lib. Illi. cap. i. f. 19. p. 703. Quum vero reuiuilcen- tc paullatim fub Maximiliano I. ct Carolo V. imperatorum

rus

DE IVRTSDJCTIONE ET fVDICIIS GERM. tf;7

au&oritate , et principum ordinumque caudae vel ad camera- le , vel ad aulicum illud imperatorum iudicium deferri coepif- Tent : natum inde e(l illuftre iudicium aulicum , der Re.cbs-

Hojfrath, quem ditierfo fenfu et antiquilGmum , et fub Carulo

V. demum natum elfe , refle dixeris. *

* Et ita quidem facile redibunt in

gratiam , qui de origine tribunalia ■ Ilius augulliftimi didentium. Sunt

enim, quibus illud tam antiquum videtur, ac ipfiim imperium : Vffenb.

de tonfil. au!. caf. t. p. I. Mavait.

dijfdeiud. aul. §. j. Aliis fub Maxi- miliano I. coepilTe videtur : Ixen. ai Burgold. tari. 11. dtfe. 19. f. 4 6. aliis a

Carolo V. vel Ferdinando I. infiitu- tum creditur. Hipp. a Lapide de rat.

Jiat. Pan. II. eap. J. f(l. j. Bofclfb. nolit, imp. Lib. XIII. cap. 4. Nam vti iplum iudicium elt antiqui, fimum : ita a temporibus Maximiliani I. Caroli V.

et Ferdinandi 1. qui nouis legibus iudicium hoc firmauit , nouam reluti

faciem induifie, ceriillimum elt.

§. XXXXII.

Saepe poft Carolingorum tempora etiam celebratur iudi- Iurifji-, cium comitis palatini Rheni , cui in ipfos Imperatores et Re» tflio co- ,

ges iurifdiflionem fui (Te , legimus. Quamuis vero falfum fit , mitis

comitem palatinum vmquam capitis vel damtmlTe vel damnare P*’???1.* *

potuifle Caefarem vel Regem , idque inter (omnia referendum R enl’ fit auftoris spec. Svev. cap. 23. 147. et ij 6. et Weichb. Magd. art. 8. nec illud ius palatini admodum antiquum efle >

inde colligat celeberrimus Strw. fynt. iur. pubi. dijf. 24. §.

2. quod in Henrici II II. Regis hiuoria , totque inter eum •

et imperii ordines glifeentibus controuerfiis , altum de hoc iu-' dicio filentium fit: tamen ipfam illam iurifdidionem in caudis, t

quae inter regem et flatus vertebantur , non plane fine exemplo cile,*ex lpfisvetullis annalibus odenderunt laudatus Strvv.

ibid. f. 3. et Pfbffing. Vttriar. illujlr. Lib. III. tit. 12. /. 14.

Jequ. Tonto IU. p. 880. fequ. :-ti ,

* Et quis dubitet , quin illud fbn- nem vocat Carolus IIII. fed id tantum damentum omnino habeat, cuius iplae cauet , vt iudicium non, alibi, quam

leges imperii, puta avi. bvi.la tit. . in palatio Imperatoris , adeoque eo

J. §. j. faciant mentionem , vbi con- praetente inflituatur. Enimuero vti fulendi omnino interpretes , et inpri- iam olim rariora eius rei exempla mis ili. a Lvdewic,. in Commentar, fuerunt: ita multo magis de hodierno

Tomo I. p. j88. fequ. Sane ne in du- eius vfu potelt dubitari. Vid. Smvr. bium quidem hanc Palatini iurifdi&o- ibid. $. 4.

Heineccii EI em. luris Gerat. Oo 00 f. XXXXII I.

6j8 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. I.

f. XXXXIII. Circa Maxima tum mutatio circa comitum iudicia fafta eft, ceu

comita- refte obferuauit ConrinG. de iud. reip. Germ. f. 83. Nam et tus ma- mu|tj comitatus vni committi , et plures epifcopis et abbatibus oondeit *^ar‘ coeperunt : plurimi ducibus et principibus celTerunt. Quin boc tem- quum per incuriam aulae regiae inter bella Germanica quidam

pore comitatus nemini conferrentur, omnem illam vim ac potefta-

mutatio- tem alicubi plebem occupafte , exemplo Frifiae demonftrat .• cui et Dithmarfiae et multorum Heluetiae traftuum exempla poflent addi, nifi id in vulgus notum efTet. Denique plerofque, immo

omnes paene comitatus, faftos paullatim hereditarios, vel faltim feudi iure poflefloribus conceffos efle, tam notum eft >

quam, quod notiflimum.

§. XXXXIIII.

Nec ta- Equidem et hac epocha aliquamdiu durabat comitum iurif-.

mea pl*- Quamuis enim comitatus plerique in patrimonium cede-

«m iusdj- rent principum et comitum potentiorum : Imperatores tamen cere de- et Reges >>s faepe adjungebant alios , eodem titulo fulgentes ,

liciuiu. * qui res fifcales curarent, et de illis, nec non de criminibus, ius dicerent , ceu probarunt Gvillimann. Habfp. Lib. Illi,

cap. 2. et ex eo , variifque diplomatibus et annalium teftimoniis Hert. de confult. leg. et iudic. in fpec. Imp. Kom. Germ. re-

bus pubi. f, 19. Quin eo vel maxime pertinent comites palatini,

in prouinciis et ducatibus primariis Germanis fupetftitcs , veluti comites palatini ad Mofellam, Brower. anna!. Treu. Lib. Xfc

a d ann. J 142. et Lib. XI. ad ann. 1 1 1 1. Sueuiae vel Tubingen- fes, Boioariae , Saxoniae, immo et Lufatiae apud Lamb. Scha-

EFN. ad ann. ioda, ad quorpm officium vel id maxime inter ce-

tera pertinuit, vt , quoties de rebus fiicalibus imperatorum in

ilia prouincia lis oriretur, de ea ipfi his dicerent , ceu ex Con-

king. cen/ur. dipl. Ltndau. cap. 11., docet idem Hert. ibid. p.

442 .fequ. • * At poftremis temporibus raro illi notae fatis fimt aduoratia prouincialif

comitis vocabulo locus fuit, fed fi in Alladae, { die LdnJvoiguy in Elfajs,)

aliqua prouincia Imperatori bona fifca- aduccaia Plauienfis , vnde hod tonum iia edent , iilque aliquis iuris dictindi traClui vicino haeret nomen dei Vtigt- caulfe praeficiendus clTe videretur : il- lundn. Alios terrae aduocaios iu lis advocato* v» vel prouindalium , mom.m. \X vai u<b. et quidem in dipl.

. vel terrae alicuius , nomen datum. Et monap. fhuUtng. n. f, ti 7. tt Btlxn- t ..

* f

DE IVRISDICTTONE ET IVDICIIS GERNL 659

Imf. n. 19. obfetuauit 'Hikt. ibid. p. 44 j. Jcqu. Alicubi et comitum , et aduocatorum illud nomen euiluit , at

manlere tamen iudida , quae et hodie

in territ principum et ordinum imperii exercentur Imperatorum nomine,

vocanturque Kayferlicht lMigeri.hu , qualia noiiris temporibus non lolum

in Sueuia et Franeonia , fed et in

aliis Germaniae prouinciis fuperfunt.

Eo enim referri poteft iudicium prouinciale Mittclhulanum in Thuringia,

de quo Fr. ChrisT. PavLMNi a/tnjd. Ifcnic. p. 106. Hennebcrgieum Wa- fungente , de quo Spanoknb. chroit. H. nmb.p. 179. et alia.

f. xxxxv.

Hoc ergo rerum flatu iurifdiftionem rarius aptirut penes Princi- comites fuilfe, fed principes comitefque in terris fuis per alios iusP*s«

reddidifle , facile eft ad exiftimandum , idque tum potiffimum vbi- fonutes que contigit , quum principes bona illa focalia regum vel regni

pleraque, immoet iudicia ifta prouincialia, quae palfim per Ger- jjcjj,,,,,. maniam fuperfuifTe diximus , paullatim in beneficium accepiiTent,

alii 1’que titulis libi illa peperiilent. * * Sic imperialem aduocatiam in AI-

fatia , antequam gena auguftae Au- flriacae hereditaria tieret , nonniG per- fonale officium fuilfe , quo fu nili fsnt anno 1*7«. Conradus Wernherus de

Haditladi, anno ts8i. Otto de Och- fenflein; collegam anno It;*, naclus comitem Catumeliboccenfem i anno

1197. Thcobaldus, comet Phiretarum,

anno 1199. Ioannes de Liechten-

berg , anno 1 )o8. Sibotho de Liech- tenberg , ex genuinis ac coaeuis mo-

nimentis dcmonflrauit ViR. Obrech- tvs rer. AlJjt. prodrom. cap- ij.p. >18.

feju. Ita ct Voiztianiue aduocatiam initio munus pertonate fuilfe , antequam

cederet Meraniis, probabile eft Hi

vero hoc potiti munere, comniodil- fimam deinde naili funt occationem,

variis oppidis , caftris ac villis , et tantum non tota prouincia podundi,

ceu recle fufpicatus etl v. c. Io. U* v.

Koeler. dijj. de duabui Mtran. et comit. de Andecht §. ac.

§. XXXXVI.

Immo potius ab illo tempore finguli pagi , qui olim (in- Hinc va-

gulos comites habuerant , in multas particulas ac minores tra- n“.n*-

ttus diltrahi coeperunt: quorum alios principes et comites per .ue lunt praefeftos , ( nmht-leute vel fchojjer , voigte , pjUprer , ) adminiftra-

runt, alios vrbibus , nobilibufque, vel equdlribus familiis , vel <jUC pi* in feudum dederunt, * vel fimpliciter, fiue venditione, fiue pigno- goiurif- ris iure, fiue aliis titulis, in alios tranfiulerunt : quamuis id iure fieri dkliones. negarit specvlator Saxo Lib. III. art. 64. Vid. Cons. ibid.

i • Oooo 1

* Et

y

t

66o ELEM. IVR. GERE Lib. III. Tit. I.

* Et quidem in spec. Svev. eap. 107. et tv». fevd. Aiam. eap. 134.

monemur , die d itte haud m6ge nicht mthr furbaft gericht leiben , daft tt de n Utut n an ihr tetb , 0 der an i hr

bluruergiffcn gt-ng. Cuius loci is len- tos eft , imperatorem vel regem pri-

mum iurildiCtionem in feudum dare

principi , hunc alii , qui eius vice iudicet: vitra vero (ubiofeudari iurifdi- iboncm non polTe , quamuis alioquin feudum aliud ad feptimam manum

potlit peruenire. Hinc eodem capite 107. ait Speculator : Die erfit hand

det gertehu , dat ifi der Kanig, die under hand dei gcrichit , ifi, der der Ka-

rug leyhel , die dritte hand ijl , die et einem andtrn darleyhct. - - Wfrrer dartt- her thttt , der thut vvicder G Ott , vni

wrrd an aliem dem fchuldig ttihtrden

da die vierte hand riehtet. At itt

SPECVLO Sax. Lib. III. art. Jj. etiam

ad quanam manum peruenire polle

iudicia , docet Kepkovivs , idtjue ad» firmari edam animaduerdmus in ivat

fevd. Sax. eap. yz. Quod diffidiura

facile et fine putueris ialhi componi polle, exifliroat celeberrimus Thomas.

diJJ. de iurijdUl. et magifir. differ, fecundum mor. Gcrm. §. 61. fi diflin-

guamus terras imperii midiatat , in

quibus ad quartam , et immediatae, in

quibus ad tertiam tantum manum peruenire potuerit iurildiciionic feudum.

Sed quum non extra omnem dubitationis aleam polita fit haec dillinClio»

quam et iple Thomas. polita dimifit : non abs re dixeris , diuerfos hac

in re , vti et in aliis , futile Saxouum

et Sueuorum mores.

§. XXXXVII.

Quibus Iudices vero iffci , quos principes comitefque praeficiebant

jpraecraot certis prouinciarum fuarum tractibus, vel ordinarii erant, vel

sudices vicaru. Iudices ordinarii ius dicebant de cauiTis maioribus, ve-

tum or- jutj crjmjnjbus , ob quae quis de capite vel membris pericli*

tum vi- fabatur , et de aftionibns in rem , corumque vnus tantum ei-

«arii. dem traflui praeerat , qui ter quotannis conucntum iuris dicundi

caufla indicebat, ad quem omnes prouinciales , tum equellrium ,

tum plebeiorum natalium, confluebant. Thomas. ibid. §. 71 .fitfi*.

Vicarius iudex non modo in confilio erat iudici ordinario , ius

dicenti , fed et folus minoris momenti lites , tum ciuiles , tum

criminales , dirimebat , eorumcjue plures efle poterant , lingulis

minoribus traftibus praefe&i. 1 HOMAS. ibid. §. 7J- Jfer\H- 1

mo et fuifle vicarios iudices ab ipfis prouincialtbus eleftos in,

caudis repent nis , quos gograuios vocabant, Id em ibid §. 78. et.

ante eum ConriNG. f. 86. obferuarunt. *"

* Quemadmodum ergo vicarios

ordinarios , qui plerumque Jehultzrta

vocabantur , ab iplo iudice ordinario

eligebantur , vel iurifdklionem ab eo in feudum accipiebam : ita qui ab

ipfo populo vel a prouiucialibus eli-

gebantur , gctgrauii adpellabantur. Fundus huic rei eftlocus specviato- jiis Sax. Lib. T. art. jj. j<r. 57. quem- fufius explicat Cokring. ibid. §• 8<s- vbi etiam obleniat , ab hoc gagrattic,

quorum fere momentanea er vno a£hi

iu-

DE IVRISDICTIONE ET 1VDICIIS GERM. <56 1

tudiciali ■ ( puta einem geriekl vber man aath letat in die acht , da/ iji ,

handkaffie that ) cireumfcripta erat iuin die rug. Der mag auth wol uber-

rildiiftio , dilcernendum elTe alteriui ndchtig vngtrieht riehten. fpann der

«eneris , at eiuldcm nominis gogra- graff kommt zu det gografen iing , uium , qui et de aliis criminibus iudi- Jo Jolt dei gografen gmcht niedergeleget

cabat , de quo srte. S*x. Ub. I. ori. fcyn. Similes his pofterioribus fiie-

j8. Htbhen gografen man aber kiefc runt die bauCrmeifiere , de quibus ivs i» lang er zcit , de n foll der graff MOV. S*X- Lib. I. ari. ». ij. d8.

odor marf graff beichncn , var dem ihui Ub. II. ari. jj. Lib. III. an. 64.

§. XXXXV1II.

Hi omnes et ipfi ingenuis natalibus cenfebantur , et fcabi- Omnes

nos habebant in confilio , non nili ingenuos , ( fchoppen bar-fre-

ye. ) Ita enim ivs prov. Sax. Lib. III. art. 61. Es mag nie- ;*”**,;■ tnand fchuldheis gefeyn , er fey dann frey , vnd von dem Unde

getobren , da das jchultheifsthum oder gericht innen lieget. Et Lib.

II. art. 12. Scbbppenbar-Jrcye lente mogen vrtbeil finden iiber es- tten jeglieben mann. Es mag aber uber fie kein mann vrtbeil finden,

das ibnen an ihren leib , oder an ihre ehre gehet , oder an ihr er*

be , noch vrtbeil fcbclten , er pry ibnen dann ebenbiirtig. Nume- rus fcabinorum , quemadmodum iam fub Francis , ita et hoc

temporis traftu , erat varius. Pauciores tribus efle non polTe , olim iudicarunt fcabini Magdeburgenfes apud Gryphiandr.

de Weichb. Sax. cap. 64. n. 9. Plerumque tamen II. erant,

ceu patet ex Ivr. prov. Sax. Lib. I. art. 2. Weichb. art. 10.

et 16. *

* Non duodecim , vti ex his locis ab der tvvilffte , ( das vvar ludat ) colligit Brvmmer. de ftabin. cap. 6. verwtrfftn vvar , da blieb Cl.rijlui ihr §. ]. Nam duodecimus tum dentum vnd vnfer kaupi. Vnd der ru hier ijl der erat fcultetus , C iple comes vel burg- twSlffir. Aeque lrigida Cum , quae grauius indicaret. Hinc mira philo- lequumur , quibus nos iam , quum fophia gloriatoris ad Wmchb. art. 1 6. tam multa magis necelTaria dicenda

Vnd daj/ da elff JrhSppe m feyn , die be- luperfint , non immoramur. dtwcn iit elff jimger vnfer t herrn , vnd

§. XXXXVIIII.

In lingulis iudiciis etiam officio exfequutoris litium fungeba- Quale tur der fronbote , vel der buttel, vti vocatur in spec. Sax. officium

Lib. III. art. 6 1. Svev. cap. 26. qui , quamuis fupplicia fumerct ab ies fim- hominibus, tefte glofia ivr. Sax. Lib. III. art. jj. ivr, Svev.

cap. 36. tantum tamen abeft, vt e* faece hominum fuerit , aut

leuis notae macula laborant, vt liberum efle oportuerit, ct I10- O o o o 3 no-

66i ELEM. IVRIS GERM. Lib. III.Tit.1.

Qualia iudicia

munici-

palia/

norabile fuerit eius munus , et cum aliqua iurifdidione conjunc-

tum. ivs Svev. cap. 3 6. W&ich. .a/7. 8. Sane eius teftimonium pro duorum tcflimonio habebatur ,et mulda ei foluenda, ( die bujfe) duplo maior erat, quam plebeiorum. Ivs prov. Sax. Lib. I. an. 8. ivs rRov. Svev. cap. 259. Ius dicebat de iis, qui aliquem verbera-

ram, vel pulfaucrant ; ita vt lumcfceret membrum, vel fanguis fine vulnere, ( quod vocabant eme fleifchtrunde ,) eliceretur, ibid. an. 68. immo et de aliis criminibus, vom vngericht , Weichb. ait. 8. et

27. In fidebat puluinari, quod honorificum apud Germanos erat, nec tamen gladiatus incedebat, quippe facroiandus, fatifque tutus

ipiius populi praefidio, * qui, audito eius clamore, et quiritatione dat im concurrere tenebatur ad opem illi ferendam. Quin

iure gaudebat decimum quemque , capitalem fententiam paifum , dimittendi, alfo daft er ibn zu lofen geben moebte. ibid. Lib. IlL

§. 5 6. Svev. cap. 26. fequ.

♦ Hoc et nomen innuit. Fron enim

veteribus erat (anctus , adeoque /r oit- boihe nuncius vel viator lacrolauctus.

Vndc errare dixeris gloriatorem ad ivs prov. Sax. lib. I. an. Jj. feri-

bemem : Der fror.balle , dat ifl der biil- lel. /nd heift der frune aut zweytrley fa~ th.n : zum erflen , dafs er zh Jeinem

omie Jehwtren mitft , zum andern , daft

er liOrirx raehtr iji. Kechus auctor gloflae ad Lib. II l. an. j j. vbi iple iudex , der belehnte richier vocatur der rechte

frohnbmh , ait : Ei» frohnboih heijft fo

viel , ait ei» heibger boihe oder k neclu

GOuet , vnd er mag die levi ohme fiizd

woi p.imgen vnd toedien - - - Stehe nun wol tu , du fronbai , oder feharjricluer , daft du de n numen mil der thai haheft ,

vnd fey gerechi , da du wirjl heilig ge- nannt. Hoc fenfii Otvridvs Euang. /.

f. 66. Gabrielem angelum vocat io-

ten frone ,'nuncium (aerum , iplumque

Chriltum goiet Jrnno , (linctum Dei 111, 1 6,6. Ceterum durauit anti-

quum vocabulum in iudicio regio ci- uitads Halenfis , vbi et hodie adpa-

ruor vocatur der geruhit-Jrohn .

. §• L- . . ..

At qualia iudicia in vrbibus et municipiis, quorum hoc tem-

poris tradu quam plurima condi per Germaniam coepille, dixi-

mus ? Et municipes fuberant iudici ordinario, eiufue vicario,

fculteto , qui a specvlatore Svevo vocari folet der burggraf.

Thomas. de iurifd. et magi/ir. diff. $. 82. Id enim perfpicue probari

Kteft ex IVR. pnov.SvBV.cap. tiy. §.!.« 2. et cap. 390. §.2. et j. let reges in vrbes imperiales. mittebant aduocatos , die reichs-voi-

gt e, quorum vicarii erant die reicbs-fchultbeijjen, de quibus plura Hei- dervs. Confules ac decuriones non nifi de rebus ad decus duita-

tum pertinentibus ex delegatione iudicis ordinarii iudicaffe, veluti

de ponderibus et menfuris , de obfoniis m foro venalibus , deni-

J

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. 663

que de carnibus, pane, limilibufque rebus, patet ex Weichb. etrt. 19. 42. fequ.

/• LI. Enimuero a faeculo XIII. glifcentibus vrbium opibus, prouin- Iurifdf-

, ciarum ac territoriorum domini faepe omnem iurifdiftionem in dio pa- municipes , tum criminalem , tum ciuilem , iplis decurionum coi- trimoma-

legiis vel in feudum dederunt, vel vendiderunt, vel per modum *'« hi»

pnuilegii conceflerunt, immo et aliquando locarunt, vel oppigno- raecul*s rarunt. Vid. Hert. de confult. leg. et indic, infpecial. imp. Rom. f. 1*ePe 22. Quod multo magis faftum ab imperatoribus et regibus , qui

plerafque aduocatias vrbium imperialium decurionibus permite- nSus!°" runt , Lehm. chron. Spir. Lib. Illi. cap. 32. hijlorifch. beriebt von den reichs-voigt. p. 13. 91. et apolog. cap. 2. p. 154. * ita, vt et iis locis, vbi et hotjte praefides horum iudiciorum vocantur reiebs- fchultheiTen , ii tamen non ab imperatoribus , eligantur. Conf. Kni- PSCH. de ciuit. imp. Lib. II. cap. 6. Heider. apolog. von reiebs-voigt. cap. 2. p. 1 J 6.

* Neque tamen omnes illae aduo- catiac vel praefecturae ccikrunt colle-

giis decurionum, vel ciuitaribus, Icd

quaedam etiam vicinis epifeopis, ducibus , comitibus in feudum datae

funL Ita aduocatia ColonienCs , olim

comitibus Arensbergenlibus data , ab

his poltea cella elt archicpifcopis Co- lonienfibus. Kvmand. annti. Trru.

Pan. XIII. p. Ic6. Olfaciunt (culteti Ra- tisponenfis cft feudum ducis Bauariae.

Hvnd. mttrop. Saliib. Tom. 1. p. ita. Dc olficio aduocatiae et Iculdafiae in ciuitate Northulana videndus Wehn. obJeru.praCl.Jub votgicy p. f+f. cum eoque tungenda Icnpu , quae nollra memoria , cellis domui Regiae Prul- ficae Itis iuribus, publico notmne pro-

dierunt. Alia huius generis exempla complura collegit auctor ApoL wn reuln - vi igi. pratlun. 4. et 8.

§. LII. Multo minus dubitandum efl. , quin eodem tempore plerique

praediorum polTclTores iurifditftionem patrimonialem exercuerint flio', in /ubditoi fuos , eorumque praedia. Quin quum ea iam inde ab trmtoma- antiquiflimis vfque temporibus nihil aliud ellet, quam poteftas lis nobl- herilis Germanorum in feruos eorumque praedia : illa a faeculo hum. X11J. magnopere amplificata eil , principibus plures iurifdifliones libi tum ruri , tum in oppidis , competentes, vafallis fuis vendenti-

bus. Exemplum elt apud Adlereit. Pan. /. Lib. 25. §. 2 6.

§. LIII. Quae fupra de miliis regum eorumque placitis obferuauimus , M

ea hoc aeuo plane in defueeudinem abierant , nili quod adhuc rum' °B. * lub glorum

an adhuc

quaedam turitdi-

dio futuri

Adpella- tionum

quae fuerit ratio

Id*

r<^W

ELEM. I V R. GERM. Ln. III. Tit. I.

fub Ottonibus mijjorum regiorum mentionem fieri obferuat Con-

H1NG. de iudtc. Gertn. §. 88. quemadmodum et mijjorum dircurren-

lium adhuc anno 1200. veftigium in diplomate Henrici 11. lmp.

Olnabrugenfi notauit Sagitt. de ducat. Thuring. Lib. Illi. cap.

17. §. 3. Neque tamen in eo Tuffragari pollumus laudatilfimo Con- kingio, quod eorum potellatem m duces potiflimutn tranllatam fui ile , fufpicatur.

§. liiit. ' Illud monere vix operae pretium fuerit, faepe et remediis fuf' penfiuis, et deuolutiuis, vfos efle maiores. De prioribus infr* commodior erit dicendi locus. De pollerioribus notandum , graua- tos a fculteto prouocafie ad iudicem ordinarium , et ab hoc vel ad

principem , vel ad Regem, ivs prov. Sax. Lib. 11. art. 12. Weichb. art. 17. ivs prov. Svev. cap. 79* 107. f. 1. et 3. Im-

mo et id inualucrat, vt vrbes, quae aliarum vrbium iura munici-

palia adoptarant , in caudis dubiis ad has vrbes , veluti metro-

Eoles , eorumque fcabinatus , prouocarent , vel faltim miliis ad aec tribunalia a&is, quaererent , flandumne priori fententiae,

an ea mutanda videretur * ?

* Licebit hic repetere , quas de his

(dpclhtionibus collegimus in hi/i. hir.

riu. Lib. II. c.ip. x.§. 85. * Audor ell

Io. Sl Bti A ndvs in mr. pnbl. vrb. La-

bet. Vari. l.jeCl. to. n. 7. Rollochien- (cs , quia iure Lubecenfium vtebantur ,

adpellationes a tribunali luo detulille ad Lubecenfe. ioem n. M- p- ,0*-

profert priuilegium , Stralfundcnfibus

datum anno 1 J 14. quo permittitur ci-

uibus , dafi jit mdgcn vni folle» ihre

befchuliete vnhtil fuhreu e/nj hole» zu

Lubeck. De adpellationibut Neoma-

tcn&uin ad Icabinatum Aquifgranen- um deuolutis, fimilique more apud

Belgas paffim obuio quaedam haud

vnlgatia diflerit Io. Is. Fontanvs hiji.

G eh. Lib. I. p. jy. quibus CX Con- atNG. orig. iur. Genu. cap. »8. p. 169.

addimus > alias quoque vrbes Rhenanas

partim Aquisgranum , partim Colo-

niam , prouocare lolerc in caufEs dubiis. Conf. Norr. chron. Aqtujgr. Lib.

III. n. z t.p. 6 1. et n. xj. p. 6 j. Helm- Ibdienles a tribunali magillratus lui ai

confiftorium Magicburgenfc , id clt , ad

Icabinatum illius vrbis , folitos eiTe

adpellare , refert Magnus , dux Brunf- uicenf. et loanncs , abbas Wcrthinen- fis , in diplomatibus ann. 1358. apud Io. Andr. Schmieo. de lielmjiad. per

frawcnraiam adjhtlo p. 6. 8. Vnde

non mirum , iplos 1'olonos , Boe- mos , et Sile6os Halam , vel Mag- deburgum, a quibus ius acceperant, prouocafTe. Wmchbild. art. 10. §. 1.

quem morem in Polonia lulluliile anno ij jtf. Calimirum 11. Regem, tradit Mechov. Chrort. Palon. Lib. Illi . cap.

19. p. **7.

$. LV.

assi

9

' »-•

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. 66$

§. LV. Enimucro ne externae illae vrbes a ciuibus fuis, tamquam Origo

oracula, confulerentur in caudis dubiis : principes exemplo regum curiarum

et imperatorum paullatim in aulis fuis vel vrbibus primariis in- prouin-

flitueruot curias prouinciales fupremas, hoff-gtrichte , vel land- C1*"ua1, gcrichte , * quas adpellarent ciues, qui, (ibi grauamen a judici-

bus illatum effe , exiftimarent. De earum antiquitate agens Hert.

de confult. leg. et iudic. in fpecinl. imp. Rom. Germ. rebuspubl. §. 21. ex Cvspini ani Auflr. p. 47. adducit chartam Ludouici et Fridrici archiducum , ann. 1 32J . (criptam , qua ftatuitur : H ir

follen aucb bcyde aynen bojfrichter , vnd aynen boff- febrtiber baben,

dafs vnfser geriebt vngetbeilet fey. Ita idem obferuat , iudicium prouinciale Palatinum inftitutum efie anno 1462. Trith. ckran.

Spunheim. ad difl. ann. Vltraieftinum anno 1474. Rev. hijl. ,

Dauentr. Lib. II. ad di&. ann. At antiquillimum eli iudicium prouinciale Hermanni Landgrauii Thuringiae, cuius iam anno 1199.

mentio fit apud PerTVCH. chron. Fort. II. p. J2.

* His curiis praeerat der hoff-velhnd-

richter, land-droJI,land-voigiftndi-haxipi- stuueeui addebatur, qui ab ailis e/Tet.lcri-

ba vel notarius , der hoff-geruhtffchrei-

ber vel poflea protonotaruti. Quum vero iu ferrent Germanorum mores , vt

non vni et (bli edet iuris dicundi poteilas , fcd ei certi adleilores e fient

in conGlio : horum quae antiquitus fue-

rit ratio , eleganter oflendn Sicken-

nutvFF, iufl. Lutheran. Lib. I. §. pf.

addit. Iit , g. p. 11 7. Notari hoc octofio-

ne meretur moi prifccu illiut temporii,

Frincipes nempe in aulit praeter cancel-

larium , quem rudioribttt fateidti prima- riumfcribam, den oberflen fchreiber.to-

cabant , rr plerumque ex clero, qui tune

folus fere litteris imbutus erat , [ume-

bant , non nifi vtrot ex nobilitate pro-

uinctae , et praefedot arcium et oppido-

rum in negotiis pubiuit confiliariot ha-

buijfe , ad quae hodie adhiberi /olent ,

qui intimi, ( die gebeimen rdtht ) nominamur. CauJJai vero et litigia partium

in iudiciit , certo tempore eonjlitutii , ac-

utu ex academiii et oppidis iurifperitit

Heintccii EUm. luris Germ,

traCiajfe. Indicia illa vocabantur aulica ,

( hoff-gtrichtt , ) in loco, vbi princept

erat , ei quando o fui ejfet , indui a. Ptfi- e aquam vero tempore Carali V. nonfo-

lum cauj/ae religionis , fcd et aliae poli-

tiae et publicae , indici magis arduae et

difficiles prmciptbut occurrerent : iuritpe- riti tam non in academiit folttm frequen-

titu confuli coeperunt , fcd et tn aulas ad deliberatione t aduoeati , conflantem

ibi fedem et domicilium conftuuerunt. ha

faOum efi , vt praefeniibut legum et fo-

re nfium cattjfarum peritii , pue confuta- nti luter atu , ( geiehrtt rathe , ) quoti-

die cognofci di lilibut pr hiatorum jummt- rie quidem ab initio coeperit , aut amica

conuemione finita fini ittrgta , remifju ad

htdicia illa ordinaria , certis anni temporibus loeisque confiamer habenda , cauffii

inincatiortbuj. Et haec efi vera iu< licio-

rum fute curiarum , quae hodie m prouinciis Saxonuis fingulis trimi firibus ex

nobilitate et ICtit conttenienubut adjef-

foribus , et prxpofito primario ex equeflrl ordine viro , quem iudicem aulicum , ( den

hojffruhter ) vocant , celebrantur.

Pppp f. LVI.

666 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. I.

f. LVI. Judicia De Judiciis facris nihil eft quod addamus iis , quae accura-

tura ho- tiflime difleruit Conring. de iudic. Germ, vbi f. 66. obferuat ,

rurn 'em- eaufTas epifcoporum dubias, non fine iniuria metropolitanorum porum. fcre omnes at} fe traxifle pontifices , §. 67. fequ. eofdeinque ni-

hil reliqui fecifle ab Hildebrandi temporibus , vt omnem imp. et regum Germaniae iurisdiftionem circa perfonas et res facras

euerterent, idque confilium , obnitentibus licet pro virili imperatoribus , iis feliciter cefiifle : 70. iudicia epifcoporum , in-

ueflo faeculo XIII. in Germaniam iure canonico et pontificio *, fafta efle taediofifiima , et tum potillimum coepifie impeditam

illam ac perplexam procedendi rationem , de qua iam faeculo XIII. conqueftus fit Abbas VrsPergensis : §. 71. fequ. epifcopos

et abbates Germaniae pleraque iura fuperioritatis territorialis paul-

latim impetraffe, bona ecclefiaflica ab oneribus publicis immu-

nia reddidifle , aduocatorum quoque iurifdiftionem cellafle , cognitionem porro de borris ecclefianicis fibi pontificem vindicaf-

ie.- monafteria plura fubtrafta epifcopis » ab eorumque iunfdiibo- ne exemta , foli pontifici fubeile coepifle , denique in ipfos laicos tam multum fibi adrogaiTe epifcopos , vt innumerae auditae

fint vfquc ad felicem illam temporum reparationem querelae ,

innumera grauamina*

* Id quando in his terris facium fit , accurate notauii audor chson.mont.

Shr. ai ann. Iloj. p. 79- vbi haec legimus .■ At hoc primum fratret Sereni

montit aipellationit et verborum d eri ta-

lium , eir hallemu ignotorum, yfum ha-

bere coeperunt, quarum rerum praefati

Tiderici elcCloret , a Bertoldo , Mcrfe-

burgtnfi praepofito , et Hernico , ciinjra-

r re , infirmati , au Claret fuerunt . tgre- gium ianc , notatuque digmllimuni de vlu huius iuns, in hoc terrarum tradu inuaielceme , tdlimonium.

fi. LVII. Judicia Nihil adhuc diximus de ivdiciis WesTPHALICIS , quae ni-

VPeflpha- hil aliud erant . quam iudicia criminalia, primum ab Imperatoribus inflituta inter Rhenum et Vifurgiin , et eorum nomine habita

poftea principibus in feudum data , qui vocabantur Stuhl- herrn. Hi tribunali praeficiebant iudicem , vocatum den freygr affert , qui fibi legebat adfellores , fireyfckocjfen vel Jitthhenonen. Hi diro ada&i (aeramento , animadoertebant in facinorofos nomines , om-

aiaque tam clam habebant, vt iudicia illa inde nomen fortiren-

tur , det btimltchen geriebu. Enimuero quum et de caudis ciui- Ubus

DE IVRISDICTIONE ET IVpiCIIS GER^I. 667

libus cognofcere auderent hi iudices,,et iunfdtftiotiaem per nr.a-

gnam Germaniae partem libi adrogarent, et ipfa -judicandi ratione ac faeuitia terribiles omnibus edent : non mirum profefto

eft, plerofque imperii ordines primum exemtionem iirpetralTe ,

ac ipfos demum reges ita reformade haec tribunalia, vt , quamuis plane abolita dici nequeant , vix tamen ibi ita hodie vrnam moueat Minos , vt terrqri fint exteris. Sed occuparunt hanc materiam Grvphiavder, Frehervs, Conringivs , Menke- nivs , Hertivs, Dattivs, Thomasivs, poli quos lion.cros Iliada nos fcnbere nolumus.

§. LVIII.

Ex his vero , quae ex antiquitatibus Germanicis collegimus, Axioiru

difeimus I. in Germania femper iudices vel ordinarios, vel vi- u dive carios tuide. II. lurifdiftionem criminalem aciuili non fuide '«rem

fe-iunftam , antequam illud ius in vrbes et dynaflas transferre- . rn’."

tur. III. lurifdiftionem patrimonialem nobilibus competentem ve- ̂;n^* re ede poteftatem veterum herilem , iurifdiftionis paullatim indutam, illi. Alia fuide iudicia flata et ordinaria, ob quae

conuentus iuridici certis temporibus indicebantur , * alia extraordinaria et repentina , quae priuHtim ct veluti claufis cancellis,

quoties opus erat , habebantur. V. Omnibus iudiciis praefuide

iudicem , cique adfedide fcabinos, et adparuide viatorem , quem fupra diximus den fronhothen.

* Talium placitorum, ( ita enim medio acuo vocabant conucruus , iuris di-

eundi cauda indidos , ) laepiulcule

mentio fit in diplomatibus. Charta A- delhcidis , abbatidae Gandcrsheimenfis

ann. 1 1 88. apud Lbvkfeld. anuqu.

Gandcrib. cjp. tf. j). 17. p. joj. Gan- denhcimenpt .Uoc.it v/ fate principalis, fl-

ue quitiibec alita , viet principalis injiitu- tui , feminarum opprejjhnet , rapinai , furia , latrocinia, /editiones fanguinariai , et cauffas pecuniarias , coram ipfa legitime

propojitaj , fcntentionalitcr indicabit. Tat- ii vs vici b vs in anno soibmni ivdicio

praefidebit , in quo tam iitonei , quam

Jorenfet homine 1 comparebunt. Similium

conucnmum , ter quotannis indicendo- rum , mentio fit apud Mnuvsi do-

nat, pior. cap. jJ. p. 61. et alibi pafiim. Contra .ea exliat diploma apud iil. DU Lvdewig. reliquior. A155C. Tom. I.

p.f. vbi Kodolfus , Epiic. Halbcrfla- dien(is,aduocatiae coenobii Eilwardes- doriKcnlis iura anno 1 147. delcribens :

De fngulu , inquit , manfu duo maltra frumenti et vmim anfirem aduocatm Jin-

guhi annis recipiat , hac cenduione , vt

m LEGITIMIS PLACITIS Juit hominet

fub obferuatime quadam , vulgo diBa

v aea , ad/lare , et refpondere non cogat.

Vnde patet, huiulmodi placitum di- dunt ede xara , procul dubio t Ger-

manico fahr vel gefahr , quia hic vni» cuique Iscebat , alterius delita defer-

re , adecquc (uo quifque periculo fele biieb.il huic iudicio. Obtinebant ta-

p P P P a mea

An « hodie

iudices

vicarii ?

Quae hodie ratio man-

datae iu- rifdictio- ■u ?

668 E L E M. I V R. G E R M. Lib. III. Tit. J.

men et alia nomina. Sic in Marchia

retere notum eft huiuftnodi placitum ,

quod vacatur lotding ct hotdotg , et in ricina Marchia media , iai votgt-gedmg. T)ing enim vel gtding eft iudicium } Imen et bttscit vel gebieten , eft citare

et indicere , adeoque lotding et botdmg

nihil aliud eft quam placitum indi-

dum , em gcbottndmg; voigt-geding , conuentut turidicut ab aduocato sn- didut.

§. LVIIII.

Quum ergo in Germania iudices femper fuerint vel ordinarii vel vicarii : ( §. 58. I. ) facile reddi poterit ratio ( 1. cur

non modo in plerifque praefecturis paullo amplioribus praefefto primario adiungantur vicarii , veluti land-ricbter , ambti-verir al-

ter , votgte , gogniffen, dmts-fcbulzen, verum etiam ( 2. in maioribus tribunalibus noti fint vicecancellorii , vicarii pracftdes ,

vice-prdefidenten , vice - hojfrichter. Quin ( 3. eiufdem originis alicubi in vrbibus fint proconfules, et ( 4. in ecclefialticis iudiciis fubaduocati , quorum facpiflime et in veteribus mollimen-

tis fit mentio. *

* Quemadmodum enim faepe principes, quorum maiores ecclefias vel

monafteria condiderant , fibi ius aduo-

catiae releruaueram , ( cuius rei exem-

plum exftat in KcTniri dtftom. &Jued-

tinb. y. 7. ) vel eam alii potetuion ob- tulerant , quale quid fidum animad-

uerrimus a Ludolpho, Saxonum du-

ce , conditore panhenonis Ganderf- heimenlis , eiulquc liliis apud Lava». avtitju. Gandtr/h. cap. 14. p 9}- vel

denique id ius acceperant uue ab im-

§•

peratore vel rege , vu apud Mir. do-

ma. pinr. cep. 3 1 . fiue ab ipli ecde- fia , veluti apud Ketncr. ibtd. p. 16 7.

feju. ita hi omnes alium fubilituere lolebant minoris dignitatis virum, qui

pro ifto officio fungeretur, vocatum ideo svbadvocatvm , vel eorum pia-

res , nifi id dilerte eflet prohibitum , vti fadum apud MtR. d >n. piur, d. dtp.

3*. De iis plura dixit Pavluni d< ad- itor- rnunaji. §. 14. p. J4<j.

LX.

Vti vero (y. in eo magna eft iuris antiqni et noni differentia , quod olim iudices vicarii ab ordinariis conftituerentur : hodie

plcrfimque ab ipfo principe adiungantur ordinariis : ita ( 6. ve- ■ teris tamen moris veltigium fupereft in iujlitioriis , quos vocant. Nam notum eft , et praefeftos , et nobiles , qui lurifdiCtione

patrimoniali gaudent, iurifdiftionem fuam mandare folcre iurif- perito cuidam, qui vocatur der gericbtsbaher , in eumque ( 7. prae-

ter regulam i uris Romani /. 1. pr. D. de ojic. eius cui vtand, iurifj. transferre non modo ciuilem, fed ct criminalem iurifdi- diouem , innuo et eam , quae extraordinaria dicebatur, nec , ni-

fi ex

r

DE I VR ISDICTIONE ET IVDICIIS GE1<M. 669

fi ex fpeciali lege cuiquam competebat , fiquidem Iiaec omnia mandantibus iurifdiftionem in Germania non ex fpeciali lege ,

fedvel ratione officii 1 vel iure hereditario competunt. Lavterb.

exerc. for. V. §- I. Mev. ad itu Lubec. Pan. II. tit. 1. ari- iy. n. 16.

§. LXI. Quemadmodum porro mrifdi&io criminalis a ciuili vetere

iure Germanico non erat feiun&a : ( ). y8. 2. ) ita ( 8. et hodie plerumque eadem eft ratio , nec dubitatur , quin regulariter

vtraque iurildiflio coniunfta lit, fi quis nomine et vice princi-

pis ius dicit ,* nili hic illam fibi referuarit , aut eam a regimine,

vel certo collegio criminali exerceri velit : id quod tamen poftremi demum aeui inftitutum videtur. Sic fane nemo ignorat ,

praefe&os fere omnes principum etiam in facinorofos iure animaduertere , tamquam iudices ordinarios. At non defunt

tamen leges , quae reos , a praeferiis primum auditos , ad iudicia vel curias lupremas remitti iubent , quale quid in Frifia fieri

animaduertimus. Ex eodem porro ( 9. reddes rationem , cur ciuilis etiam vel inferior iurildiftio, alicui concefia , vbique fere coniun&a fit cum poteftate coercendi crimina leuiora , ob quae

poena capitalis Vel corporis adtliftiua non folet irrogari. * Mv- IER. de princip. imperii cap. 48. f. 7.

* Sic in Saxonia eleftorali in const.

MOV. ann. 15 jj. iit. wat zu ober-nieder-vnd trbgericht gchorei , delinitur :

tf'm kleinere vnd gertngere fdi.e feynd r die Jalien in die erbgerichte geruget ,vnd

durch diejcibea gejt-ufi vnd ger-.chif.rii- get u terd.n , ah nemtieh haar ranffen ,

Jchldge , d:e ni.ht tSiliich Jind , nuch. idm.ir b.ingm, durum aucl 1 keinc wrn- dc wird j ult bruttrt vndbiau, nuf nbliilh, mauJchelLn , zuhn blmhen , fo die niekt wa.ke n , auch andere blutriinflen , mit

na g In gekratzt, odi f jonjlen veritu: , durum keine munde no.a idtnde erfal-

get , fchlechie iugen.Jiraffcn , fchlechie morte , dur aujjrhaib u n n vnd befrey r- ten perfonen vnd dn-.rn gefehehen , vn-

xuckttg m-.uhvinUtg gftbrej , m f indi- ge , vvnrn ni.-muni iniirJi brjcn.ijj-

get wird, mejpr vnd t arbuteae waf- ftn iragen , verbotkene vvaare fttl Ea-

Iurifdi- ibo criminalis

et ciuilis

plerumque con*

iuneU.

ben , verbothene fpiel fpielcn , deuben , die

vn ter drey.-n jchitungcn , dat tji, vveni-

ger denn 4. gt. vverth Jeyn. etc. Ea- den tere repetumur in oru. pol.

Mago. eap. 58. §. ]. nili quod additur, licere judicibus ciuiiibus , einen,

der Jchwcrc mifjethaten begangen zu

dem ende gcfangti.k fetztn , daji er iem-

jcnig.n, vv iehem dat ober-vnd hait-ge- richtezujldndig, vbemntvvartct vvtrde, nec non quod luna duobus imperia-

libus minora , flupra feminarum, quae

fhipratonbus miplerunt , iicm befthat- dtgung. n der gtiter iudici ciuili relin-

quuntur. De ducatu Brunlu. ad Hau*. a i Hifenbee. Lib. II. tit. 1, nam. 8. Kes redit ad lingulares locorum cou-

liieiudincs , adeoque nemo facile dixerit, quid vbique ad iurisdi dioneiu

hanc interiorem reterendum (v.Carpz. 'tini. n. ao.

P P P 3 i. LXir..

In -Ojqitized by Google

lurilHi- dio criminalis

aliquando rcllri da.

Signa

eius plerumque inceru.

670 ELEJVL IVRIS GERM. Lib.III. Tit.L :

§. LXII. Quum vero ex eo tempore , quo iurifdiftio in vrbes ac

dynaltas transferri coepit , criminalis aliquando diuelli coeperit a ciuili, ( §. ty8. 2.) fadum inde cft, ( IO. vt faepe aliis ciui-

. lis tantum, aliis criminalis, fub variis nominibus * conferretur : (11. vt pofterior variis circumfcriberetur limitibus , et (12. ali-

quando ad certa crimina reftringeretur , veluti ( 13. ad caedem, incendium , ftuprum violentum , rapinam , quae vocari folent

die vier zent -falle , Kress. de var. iurifd. trim. in Germ. gener, cap. y. §. 2. aliquando ( 14. his adderentur fliejfende ir under. , vnd iras hals vnd hand, pein vnd rain antrijft : 10 em. ibid. ali-

quando ( iy. difcrimen ftatuatur inter hohe vnd niedere zentfdlle ,

et ad hos referantur blutbriinflen , [chm.ibe vvort 'tiber das zent- gefcbrey , vnd vvas hals vnd hand b< trtfft. idem ibid. infchol.

§. 2. p. 47. Neque enim dubitari poteft , ( 16. quin res redierit ad pafta et voluntatem principum , hanc iurifdiftiouem in alios

transferentium , ac proinde ( 17. vix quidquam certi ea de re di-

ci poflit , quod vbique eodem modo obtineat.

* In charas enim antiquis vocari

folet vngcricht , SPEC. Sax. Lib. II. an. 13. Kress. de iurifd. omnimoda Pklmll. 1730. iuftida alta et maxima , Mnt. donat. Il.lg. cap. 108. dipl. Belg.

Lib. II. cap. 8j. altum iudtcium hoch-

gerichtc , vel goghcnchte , Heda dc eptfc.

V.traicti. p. 134. Schaten. ann.d. Pa- derb. Lib. XI. ad ann. iijit. tt Lib.

XII. ad ann. 1317. iudicium colli et

manus , Kango dipl. Pomer. p. 17». PsRTVCrf. cltroa. P ortcnf. cap. }.p. i}i.

iudicium fanguinis , vel hahgcrtcht. PtRTVCH. chron. Portenf. cap. t. p.

tft. Sed et liodie notae liint denomi-

nationes der zent , xentbacktit , zent-

gericktem tnstr. pac. Osn. ari. 5. n.

43, der oher-gerichee > pcinbchen gerichte,

klwhbannet et in Bauaria vicinilque

prouinciis der frapt , vel der frasiich.n

oirigkeit , a vetere Germanico frais ,

$. LXI1I. Quum vero res ad pafta et voluntatem principum, iurifdiftio-

nem aliis concedentium , redeat t (§• 6 1. i6.)confequens eft, (17-

vt

periculum , apud OrrRKD. \euang. II.

n. v. fo. 3. 4. v. 43. Notker PJalm. XXXXVI11I. 7. VII. 1. Conii Schilt.

giojfar. Teat. p. 313. Wehneavs tamen

obf. prati, p. 131. adducit tranladionem imer epilcopum Bambergcnlem et

Marchionem Brandenb. in qua dilUn-

guitur inter fraiftliche oder mahfiz- fa- cken , et freuel-Jacken , ct ad polterio* res caultas referuntur, Jckelten ,Jckma-

h:n , iniurien , raujfen , vterfii n , Jchla-

gen , katten , Jlcchea , verz undea , Idh- men , vnd darzu gemcintuh alie jachen ,

darumb einer an Jeinem leib , lebtn oder

gluiern mti biUigkeit vnd or dent lu lien rechten nicht gcftraft wcrd.n mdgc.

Quod denuo argumento ell, in Ger- mania coercitionem delitiorum leuio-

rum ad inferiorem iurildictionem re-

ferri.

DE IVRISDICTIONE ET IVDIC1IS GERM. 67t

vt pleraeque praefumtiones , ex quibus argumenta ducunt ad

probandam iurifdi&ioneni criminalem , admodum incertae fint , * ac (18. ne patibula quidem ligna habeantur huius iurifdiftionis om-

ni exceptione maiora , quum ( 19. in promtu fint exempla tribunalium, tum quibus lunfdiftio criminalis fine ture exftquend'

competit, Stryk. vf. hodiern. dige/i- Lib. II. tit. 1. §. 10. tum (20. quae exfequi poliunt lententia* ferales , cum ipfa de criminibus haud cognofcant. Sic Halae noftrae et academia et fenatus iurildiftionem criminalem exercent , at neutra exfequutioni man-

dat lententia* capitales. Contra iudicium regium , ( die berg gericbte ) fentcntias capitales exlequitur , quum tamen non co- gnofeat de criminibus.

* Eius generis in primis cft argu- hin gelujret auch der hirfch mu dem mentum, quod a venatione maiorum Jeng. Itemque . Jo vviit die Jhdffge- ferarum ad iurndiebonem liiperiorem, rielite gehen , /o trveit gehet auch der et ab hac ad illam, dudi lolet. Quo frrji , quas explicat reprobatque Hirt.

pertinent parocmiac luns Germanici : Lw. 11. faroem. 16, p. 611.

UWun der dieh mu dem jlrang , da-

§. LXIIII.

Quum porro iurifdiffio, quae praediorum equellrium polTefi- lurildi- foribus competit, patrimonialis initio ex potellate lierili in fer-^o pa-

uos feu homines proprios nata fit : ( f. yj. J. ) inde facile intr'mon'a*

telligitur, ( 21. cur hi praediorum pofiellores vocari non fo- |j,ft*l*ep0 leant iudiccs , fed indicii domini , gericbts berrn , iifque ( 22. iu- herili, rifdiftio non competat ob officium , quale nullum gerunt , fed iure proprietatis, ihrer guter iregen. CoNst. crim. an. 2. item-

que, ( 2j. cur praediis ad feminas quoque deuolutis , et illis haec iurifdidio contra regulam /. 12. D. de iudic. et /. 2. D. de reg. iitr. competat , quod ( 24. et moribus Galliae faepe contingere, obferuat Innocentius Papa III. c. 4. X. de arbur. (25. Cur non femper nobilibus competat iuriidi&io fuperior, vel crimi-

nalis , fed eo tantum cafu , fi illam vel in feudum acceperint a principibus, vel ( 26. alio iullo titulo adquifiuerint. * Krcss. de var. iurifdiclien. crim. in Germ. gener, obf. y. §. 6.

* lurifdidio enim patrimonialis ell «x potellate herili. Ea quamuis tan-

ta ciTei Taciti temporibus , vt leruum occidere pollet dominus laltim

impune : tamen quia id paullatim muratum , ct ius illud vitae et necis

in rullicos ardioribus circumlcriptum ell limitibus : liquebatur, vt domino tantum relinqueretur ius componendi

leruorum comrouerlias , ipfolque coercendi , 13 fraena mordere» v ( Lib. I.

5- 41- ) vel leuiora delirta admiliUcnc:

(§.«!.>

«72 ELEM. IVRIS GERM, Lib. III. Tit. I.

( §. 61.) animaduerfio vero in faci- norolos teuenor eiiet penes illos , qui-

bus iuriUii&ionem conceflerat Impe- rator vel rex Germ. Attamen quidam et iurifdiclionem criminalem re-

tinuerunt, cumque lib: non principis

beneficio, IcU iure propriemus et al- loriii , competere ptoletfi liint. Vid. Li l r n . Jcript. rer. Brunju. Tomo II.

f. : 71. Et quum pollea laepe lii iura iua (iue per inueliituram , liue aliis titulis' in vrbes et nobiles transferrent:

( f, 57. z. ) tiorum etiam non pau-

cis hoc ius animaduertendi cedit , at iurildkbonis (chemate indutum. ( Lib.

I. §.41. ) Quod faeculo demum XV. facium efle in Saxonia obieruat Wecx.

defeript. Dr.fJ. Pari. IIIl. fit 6. Et hoc lenfu verum clt , quod icripift Kaess. tbid. §. 6. Medtaiot nobtlet m- rifditlione criminali hinc inde pollere , notum efi. $Atac tamen non e veteri

'ture dominorum in feruot , fei ex prae- fcripiiane , confuetudine loci , priuitegio ,

inuejiuura , p alioque, dertuanda.

§. LXV. Non t» _ Et ex vltimis hifce conclutlonibus denuo reddi poteft ra-

men fu- tio , ( 27. cur hodie nobilibus dubia reddatur iurifdiaio fupe- perior, rior , nifi titulus probari poflit. Vid. quae ex Lvnicii de no-

ciatim mt<*' ̂ om' 1‘ p' 1222: et I2i*- nec non ex Tabnovii de concedi. Meklenb.n.22 1, extulit Kress. ibid. p. 57. (28. Cur fae-

’ pe , maxime in Weflphalia, alii competat iurifditftio colonaria , alii criminalis, immo ( 29. et colonaria faepe admodum reftri- fta Iit , vt non nili carcere coerceri poflint coloni , li praeflanda non praeftent. Meinders. de iurifd. colon, p. 39. 74. ( 30. Cur iurifdi&io illa criminalis faepe circumfcripta Iit limitibus praedio-

rum, STRVK. de iurifd. circumfepta cap. 3.

Eius

dalis iu- ritdidio.

f. LXVI.

Ex eadem poteftate dominica in feruos , in manumiffos quo- fpecics que retenta , repetenda videtur (31. iurifdiftio tres-fonciere , fonceria , cenfuelle oh cen fure , iuftice domaniaire , praeduri a , [alaria , fon- feufun- ceria, vel FVHDAUs , vti commodius vocat vir excellentilTi-

mus, I. N. ab Hontheim , in aula eleflorali et curia archie-

pifcopali Treuirenli confiliarius ecclefiaflicus , et in academia antecellor, in litteris ad me amantillime feriptis , et in diflertatio-

ne, eius duflu de iurifd. et imp. defenfa. Ge. Henr. HaRTMANNVs,

Treu. 1734. Quum enim illam fatis obfcure cxplicarit Ren.

Ckoppinvs confit. Andegau. Lib. 1. cap. 1. p. 99, fiequ. Schil- TIRVS vero Exerc. VI. >.7. eam iurifdi&ionem , trans Rhenum

maxime obuiam , ex Longevallio ita defcripferit : quod fit iu-

rfditlto competens domino Coli , villae , vel vici, ad tutanda tan-

tummodo iura , quae a fubditis annuatim ei penduntur : laudatif- limi

Digitized by Google

DE rVRISDICTTONE ET IYDIODS GERM. <?7j

fimi viri d. dijf. §. 13. illam definiunt inulto accuratius, et ita qui-

dem , vt adpareat , eam a iurifdiftione patrimoniali , noflris competente nobilibus, non nifi in eo difcrepare , quod , quum haec

et ad perfonas, et ad earum res omnes pertineat, illa non nifi

fundos feu immobilia iubditorum adlicit *.

* Merito honori» cauda nomino

doftiliimum humamdimumque virum, I. N. Honthbmivm , qui non loium

litteris peramanter Icriptis , priorem, quem viderat. Elementorum meorum tomum miritice libi probari tcllaius

eft , quod quidem magis cius aequita- ti, quam iudicio, tribuerim , verum

etiam me de hac fimJali , leu foncieru

iuritdidionc iubmonuit, iplamque dil- fertacionem , quam laudaui , beneuole

fubmiiit, maiora pollicitus peramanter , puta diplomata vetera et chartas,

quae ad illultrandam illam in Lotha-

ringia et vicino tradu notiiGmam iurildidionis Ipeciem pertinent. Quo

nomino viro dodillimo publice gra-

tias ago , et quandoquidem ilia inoni- tnenta videre nondum licuit , faltim

ea , quae in laudata diircrtatione hac

de re Icripta lunt , ledori non inuide- bo. Primo ergo audor originem eius iurildidionis iu delcribit : Meriorem

inrijMtlionis fptcittn juppt ditat Schil- tkrvs exercu. VI. §. 7. quam ipfe ex Gallico Fonceriam , not fvndalem

adpellomus , hit in partibiu frcqucnujfi- moro. Eam domitu foti , villae , vel

vici ai tutanda iura , quae a fabdiiie

annuasim ei penduntur , tantummodo

eompetere , ait ScHILTtRVS /. c. Abi

quidem ex fttpra tk. $. memorata feno- rum manunujjione , non alia conditione

fafia , quam vt praedia , quibus adfert- bebantur perpetuorum colonorum more ,

ficui liabimur tejle Tacito de mor. Germ.

cap. adfueti fuerant , colere perge- rent , hanc fundakm iurifddhonem pro-

xime ortam , promdeque ad tutanda iura

icduufque dominicos primario quidem

ffeineccii Elem. luria Germ.

tmimiijje , facile largimur. At deind*

latius patere obferuat hanc iurhdi&o” nem, quam Schiltfrvs exifturaue- rat , additque : Sed itura hos cancello* eius vi f minime perfiiut , Jiqtudt m ei trb.

bui videmus ius circa immobilia ctgnof- cendi de omnibus actionibus reaiwtis i

petitoriis , pcjjejjofiir et mixtis, nec no» in rem im nu bilem J criptis , Qtto perti-

nent rei vindicatio , Publiciana , ad

exhibendum , eonfijjoria et negatoria »

Senti an a et quafi , finium rtgundoum »

communi dtmdundo , familiae erajetm -

dat t , ( fi tamen potiffima pars hereditariorum bonorum immobilis fis > arg. L

50. D, de iudic, ) item aftiones de retrafttt , de pajlu , et legis Aquilliae i

nec non refignationum iudtcialium in a* limatione immobilium regifirandarum

auttoritas : ius condendi Jlasuta georgi-

ca f habendi et deputandi magtjbatum

fundalem , citandi etiam forenjes fer

fi litium , coercendi contumaces remediis ctuiiibus 9 mittendi in frfrjfionem

bonorum , et demum fua tuauas a exfe-

quendi. Habemus ergo vere exem~ pium turildi&ionis patri monialis , quamuis ad immobilia tantum bona» leu fundos fubditorum , adllricUe.

Denique de vfu eius iurildidionis addit vir do&iifimus : Quae omnia /cri-

ptae Luxemburgenfium et Lotharingo • rum confitetudines ita enunciant : apud Treuiros aliofquc vicinos » /criptis fuper

hoc iure conjuetudtnibus defluntos , tantum

valiturae » quantum valet argumentum a vicinia duClum , de quo Beck. do utre vici», in adpend . cap . 1. § *•

p.664.

Q q q q f. LXVII.

1

i.

Ea in

Gallia

magis rdlrida .

quam in

jLotha- ringia et viano

tractu.

574 ELEM. IVR. GERM. LiB.ni. Tit. L **

§. LXVII. Sed vt fortaflis in Lotharingia vidnifque tradi bus tam late

pateat iurifdi&io illa fundalis : tamen , quum confuetudines hu- lufmodi , diuerfis locis , diuerfiflimae elTe foleant, ( 32. negandum non videtur, alibi eam addu&iorem elTe , et, ( 33. hinc refte Schiltebvm cum Longovallio exiltimaffe , eam duntaxat ad tuenda domini iura,et praedandas ei quotannis penfiones eo facilius exigendas , efle comparatam. Ita enim fe eam ex vrti- uerfae paene Galliae moribus habere, reflatur iureconfultus , iu- ■ rium et confuetudinum patriarum callentidimus , Io. Paponivs

in corp. iwr. Franc. Lib. Vll. tit. 7. §. 33. * Vt adeo dicendum videatur, (34. iurifdiftionem hanc cis Mofam in terris, quae Lotharingiae olim accenfebantur, omnem paene poteftatem luris dicundi de rebus immobilibus fubditorum comprehendere ; trans Molam tantum ad iura dominorum in praediis tuenda pertinere.

* Quum ne hic quidem liber ia omnium manibus lit : non pigebit ea,

quae p. I41. de hac iurifdictionis (pe- cie obleruauit , adlcribere : Konnul-

lac confuetudines quartam aditu c 'utris- didionis fpseiem c njhtuunt , puta IV- XI S DICTIONEM KVNDIALEM, tlii infima

fegregatam : attamen nonnullas prat- diElarum confuetudinum inferiorem iu -

rifhdionem vocant infimam , ftutdia-

itm, el nudae infpeEiionis , ve luti ccn- fuetudo Andegauenfis et Cenomanenjis ,

quae confuetudines duae , vt att corpus

eonfuetudinarium . fane hane mu riam

tnrlhts , quam ceterae confuetudines ,

tradant. Prunum enim caput harum

confttetuiinum hanc titulum praef rt: de

infima iurifdklione ,1'undiali , et fimplici , (eu nuda inlpeclione , quae vmim

et 'idem Juni. Confuetudines , qttae iurtf- diClioncm fundialem ab infima iw ifiiClione

feparare voluerunt, ei tantum attribuerunt

cagntttonem inter dominos ftmdalet, cen-

fnales et ipforum fuhditot pro turibus ctn-

Jiiatibui et dominicis fcihcet , quo videli-

cet adigant ai foluenda fibi iura feudalia , cenfut et reditus tantum, vt Irquiiur

Bovticyiajuys tit. de intimam iu-

rililiclioncm habente. Et haec utri, di-.

Elio in eonjuctudine Andegattcnfi , Turo-

nenfi , Cenomanenfi , Blejenfi nuda in- lpcdio vocatur , et Masverio tit. de iudicibus et judiciis vocatur iurildidio

domanixlis , in Scnonenfi et Alufftodo-

rcnfi dicitur, eum, qui mrifdiQumem fun-

dialem habet, pojfe quidem habere viatorem ai colligenda iura fua , et menfam,

fiu jiaticticm , ad ea percipienda: at non etiam iudtctm , aut Jedem , aut atdiio-

rium , et in Valcfta dicitur , dominos fun-

dialet , iunf.UCIe.nem non habentes , nullam cauffae cognitionem habere , neque

effaanos , verum iura Jua deminicaua

perfqui coram iudicibus paritum , ipfif-

que libellum fupplicem offerre debere , quo

feilieet eis Letat capere feuda , a fe m el-

uentia, vel fundos eenjuales, cenjum ip-

fis praeflames , et non etiam vigore decretorum fuorum , quod per abufumfae-

pe fit , ai liuiufmo.ii capionem procedere i Atque ita quarta haec iurifctUlwnis fpe-

ckt fecundum confuetudines determinatur , Mi UElor videre potefl Lib. II. ut. q. collationis D. Gvmnosi t , de que eo ple-

ne tradat Bacqvitvs iupra citato libro L c. Ex eo vero loco patet ,

, mirifice

Digitized

DE IVRISDICTIONE ET IVDICIIS GERM. &if

mirifice vanare confuemdines Ande- bi in fundit fubditorum competenda , gauenfes , Cenomanenles , Turonea- tuendi dominis fundorum quidquara les i Senonenfes , Blefcnles , AltilGodo- permitti , immo ne hanc quidem do- renles, et Valefiat : at nufquam tamen minos lua auctoritate exercere ex mo«

in Gallia vitra facultatem lura fua , firibus V alcfiorum.

§. LXVIII. Quemadmodum olim iudicia alia flata et ordinaria erant , Qonuca-

ob quae conuentus iuridici certis temporibus indicebantur , alia ,us juti. extraordinaria et repentina : ( f. j8. 4. ) ita ( j j. hodie fefe rem dici et eodem fere modo habere , animaducrtimus , dura non modo cu- hodie

riae fupremae , die hojfgencbte , alicubi certis anni temporibus ̂ at’* . habentur, veluti lingulis quatuor temporibus , quae vocant, verum etiam ( 3 6. iudicia minora, qualia alibi funt die land ge- bentur, richte , alibi die riige geriebte , alibi die voigtgedinge , lotding, botding , fimilefque conuentus. Sed et ( 37. ex eodem more maiorum efl , quod in his iudiciis omnes iubditi fe fidere te-

nentur, (38. quodque non modo finguli iubentur denunciare, fi quid contra bonos mores fieri obferuarint , verum etiam ( 39. cauda breuiter cognita , qui peccarunt , in multflam con-

demnantur , quae vocatur die Und gcrichts vvroge. Quin ( 40. et alia in his conuentibus iuridicis fieri folent , quae ad publicam difcipiinam, et fubditorum vtilitatem videntur pertinere *.

* Sic memini , quum ipfe , exi-

gente officii ratione , huiulinodi con- uentui intcreflem , finito indicio , ( 1.

praeitcUs fuilfe lege» rufticas , die

dorff- ordnung , ( 1. examen inltitu- tum catecheticum , exploratumquc ,

quantum pueri ac puellae in lingulis

pagis profecerim , (j.pracmiola diltri- buta efle iis, qui diligentiam fuperio-

ribus probalfent , ( 4. 1'ubditos fingulos ad, idos efle ad exhibendum cer-

tum numerum capitum paiferum , et

( !• fi quid numero legibus definito deeflet, eos certam muiClani pendere coaclos. Alibi (6. rulhcos et ad ar-

ma domelbca, laternas, fimilemque

lupcllechlem , maxime ad reltinguen- da incendia ncceflarum , offendendam

adigi , ̂ 7. et conuemum iftum plerumque epulis finiri audio , vt vere

adhuc moribus obtineat, quod nota- rat Tacitvs , puta , quod Germani

nihil fere publicae priuataeque rei fine

poculis tranfigere loleanr.

f. LXV1III.

Contra vbique fere iudicia repentina et extraordinaria pani- 0jel ;u. latim quotidiana fa&a funt vel (42. ficubi tam ardis limitibus ridici, circumfcriptum eft territorium , vt iudiccs quotidie litibus non quibus

fatigentur, plerumque dies hebdomadis certi deflinati funt et P”

Cognitionibus et ferendis fententiis , qui vocantur gerkkuige , ,um a.n"

.Q ̂ 9 2 inter

<$7<S ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. I.

inter quos (4$. iam inde ab antiquiflimis vfquc temporibus tam

celebris fuit dies Martis, vt *n? diftus fit dinijlag, qua-

fi dintflag » a dm/r Germanico , quod iudicium fignificare , iam

faepe monuimus *. * Falluntur* ergo Verhl. ai Go-

nii. cap. 4. p. 37. qui dtnjlag dictum

putat a Ikurra vel Tor , quaG lyn- dag, WoRMlvs fqjt. Dan. Lib. 1. eap.

15. qui id nomen repetit a DiJ.it Dea, et Germanorum veluci The- miile , vt idem Gt ac di.tag , Loc- cenivs anttq tt. Suto - Goth. cap. 4. p,

18. qui vocabulum hoc arcedere ma- uult a Germanico 'hi: vel thcot , po-

pulus , vt Gt quaG thitstag. Nam in Saxoni.t inferiore nomen huius diei vetuftilfimum adhuc in vfu elt , cfier-

turque dtngidag. Yade reClc sob. per-

sona cofmodrom. Aet, IT. tap. 4.

Ding , inquit, in antiquo litigari fa- nat indicium , prout patet in hu ttocoa

httiu : holtgtdtng , Jrigeding , et quia

iudicium tnortit gentiles aut leta runt Marti , diei Martit dingtttag apud

gentiles T.iucnicot dicebatur. Et in Ji-.

gnttm ijlius iudicium quoddam occultum, concernent poenam morte punien-

dorum in eertit cajibus , in partibus

Hejlphaliae , praecipue die Martis cele- bratttr, qttcd quidem iudicium incolae

ftiaing adpcllani.

§. LXX. judicia Quum porro Germani comitibus , fcultetis, rcliquifque iu- feltim dicibus femper inconlilio clle voluerint adledores, nfque adiurv-

erimina- xerint etiam adparitorem , quem vocabant den fronbothen ;

'fca^ ̂ y- ) non nrirum efl , (44. non modo hunc morem pae-

Wnos^renc vbi<lue fu perede, fed et (45. nomina illa antiqua comitum, * quirunt. fcultetorum , fcabinorum , des fronbotbens plcrifque locis audiri :

in primis vero (4 6. vix legitimum et follemne haberi iudicium criminale, nili iudici adlidtant fcabini , qui in COKST. CRiM.

art. 1. vocantur vrthetler , iifque aeque, ac iudicibus praeferi-

bitur certa iurifiurandi formula art. 4. quamuis (47. illi plerum -

fue ex pleberis, quin rufticis , adlegari folcant , quin (48. in ‘runconia diuerfi generis fmt , nec ibi omnes promifeue ferant fuffragium. Noti enim ibi funt praeter fcabinos ordinarios die

Jiitmmen fcboepfen , liue die borchcr, et notb-fchoepjjen. V id. Lvdov. ad Conjl. crttn art. 4. p. 1 3.

* Oe vocabulis Jchttltheifs et fchoe-

pf n , quae in omnibus fere non modo ciuiratibus, led et vicis pagilque

audiuntur, nemo, credo, dubiubit. At comitum nomen iudicibus tribui ,

son aeque peruulgatum ctt. Sic Ha- las politas patrum adhuc memoria

Alide iudiccm, dictum bttrggrafpum ,

eiuldemque nominis iudices A e g ullae

Vindelicomm et Ratbpcnac ius dicy- re. obleruat Ocket . de palae, reg. thef.

1 57. Jeque ■ Et qui iuriidictioni rei la- linanae apud nos praedi , hodie ad-

huc vocatur der Jahz -grdjfe. Ita paf

fim

DE IVRISDieUONE ET IYDICIIS GERM. $77

fim alibi (operiunt die xentgraftte, de' uitate, tum extra illam, ea curanti quibus Fichard. confit. Genu. iri. et i»j. die gngrazaj, , de quibus Knipsch. de fimi. mp. Lib. 111. cap.

6. §.17. inirno et graffin fine addi- tamento , yeluti Coloniae : l Knip-

tcKii.o , ilid. Lib. 111. eap. 10. ̂ ,»3. p. «Sj. Neminem etiam ignorare pu-

tarim olficibm Hanrgraulrrum ‘Katis- ponenfium , qui cx priuilegio , vrbi a

Fndrico II. Imp. coucefTo , tum in d-

quac ad nundinarum pertinent negotia , de quibus vid. VtG. IIv.nd. ut.

trep. Saiisb. p. r. Omittimus iam Jryi pratikr iudieiis Weftphalicis praeli'

Cios, dykgratuot , qui aggeres curant, vatergrauxt ,m Flandria , qui flumi-

nibus et lactibus praelum 1 aiiofquc ,

quorum rtcenlum ir.lliiuit PrEmit- cer. Vitriar. illijlr. Li<-. 1. iit, 17. §.

9. p. rfot. Jcqu. lom. II.

§. LXXI. Nec fcabini tantum et adparitores hodie iuditantibus adfunt, pfec non

verum etiam (49. feribae , notarii, aftuarii , * qui nunc plerum- (eribus que fccretariordm adfedqnt titulum. Hos vero , ( yo. vtfideni vel actu*}

torum protocolla inuehiant', iuratos efle oportet, maxime (yi.m”0** caullis criminalibus , quibus qui adfunt , fcnbis formulam ruriliu- randi praeferibit const. crim. an. y. Quin ( y2. in Saxonia

fcribas in his cauffis non modo iuratos, fed et notarios publi-

cos Caefarisj aufpiciis creatos eire 'oportet. Carpz. oroc. ittr. tiu

2. art. 4. jS. y. n. y J. fcqu. et P.trt. 'III. Dccif. ! 20 1 . 10. PKlLIPPt, ad dccif. Sax. 38. olferuat. s. <n. 29. p. 698.

* lara fub Francorum imperio iu- ergo ejt , io ivre Sax. et Svevico diciis intererant feribae , qui et notarii tain raro mentionem (cribarum fieri: dicebamur , capitvi. I. ann. 8ef. cuius rei hanc rationem reddit Tho-

f. t. uemque cancellarii , ie6. Rt- MAllVs de vera ong. nat. et inletiui PVAR. 11 1. 59. J. *. Jeqit, et tit. 88. indic. Uefifhall §. 40. not. q. quod

Capi 7'. vi. ann. 803. §. 1. et Lib. III. procefliis fuerit oralis , addnquc : ^uod §. 4]. Hi quoque non nili iurati mirum alum mn t laciitor , qiu icgi- munere fuo fungebantur, Lothar. in taucrit , ctr.nia ibi pubhee m pra-jemia

eapitul. ixeeptu ex lege I angoK 11. icunt pepuli g'fia ejje , adccqm Juiptu- et c.ujiem eapitul. ad: ii. legi Langob. ra non juit nptt t. Proeejfut igitur Jcri-

§. 11. et ex lege Kipvariorvu a- puti , hodie receptus , origmem dibet iu-

mittebant dextrum pollicem , vel pia- ri canonico, vtpote qttc.l integro j ac culo nc manu abldlla admiflum a le fidium ante Iujlmianeum in Gir manu obtinuit „ luebant. Lotharii capitula ihd. Et Sed Ium hic quaedam, quae mea non exllant line notitiae iudiciorttm com- fecerim. Attubi (ane beatus frater in

plures , a MabillOnio, Bmsvzio , muciqu. Cei/, lib. II. p. rei. veteres aliitque editae, quae nos dubitare non tabulas cereas, ex quibus patet, fae- patiumur , quin res iudicatac in acia culo labim Xllll. ea ,quac in iudiciia pubiica relatae luerim, tum a Francis, decila Ium, in acta publica relata lui!-,

tum a Langobardis , quorum in prt- fc , adeoque procul dubio non de- mts laudanda fuit in aClis confignan- fuifle tcribas, quibus id datum fuerit

dis" irtdnltna. Vid. tau. Lancob. negoiii. Ltb, i/, tu. 40. tj. 1. et 1. Mirum

Qqqq i

% LXXIi

(7 8 ELEM. IVRIS GERM. Lib. IIL Tit.L

§. LXXII. Corolla- Sed haec quidem de iurifdiftione Germanorum di&a fuffv- ria quae- ciant. Plura moneri poffent de variis ritibus forenfibus, hinc

dam de jnde obuiis , qui ex vetuftis moribus facile poffent deriuari , nili nouis iu- jj$ intra fUi* locis dicendum foret. lam id tantum veluti co-

riidilho- ro|jar;j joco addimus, ( Jj. imperatores, reges et principes, ex ciebut quo femel aliis concedere coeperunt iurifdicnonem , varias eius

et oflicils (pecies nouas inuexiffe , veluti academicam , nauticam , lilue- fculicn Itrem , * mercatoriam , falinariam , metallicam , et ( 54. cum iis ,

et fcabi- qui in his tribunalibus iuri dicundo praefunt , modo crimina- n°run' lem et ciuilem , modo ciuilem tantum , iurifdi&ionem commu-

tediuri^ n'ca^e- Denique ( jj. quum olim et iu vrbibus plerumque hereditaria effent fcultetorum , iudicum et icabinorum officia , et ,

vei alia feuda, ad filios et agnatos deuoluereutur , ceu patet ex iva. prov. Sax. Lib. III. art. 26. et ivr. prov. Sve \.c*p.

79. f. 3. Weichb. art. 33. et exemplis probat Zach. Schneideb. ebron. Lipf. Lib. V. p. 22f. fe<pt. hodie id rarius contingere ,

adeoque ( 56. pleraque iudicum officia in vrbibus effe per funa- li a , et cum iplis perfonis exfpirare.

* Sum haec iudicia , quae paffim Beiold. thtfmr. pra(}. fub voce zei *

fub vocabulo der forji . dmier , item detgeruht f. to|8. Diethir. p. 678. der forji - vnd iagd -gerichie exercen- Celeberrimum efl iudiciutn huius no- cur , quorum iurildiebonem olim in minis, competens NoribergenGbus.

hoc ducatu etiam carnifices agnolcere Nec ignotae Ium huius generis lo- tenebantur. Similia funt die xeidier- cietates in inferiore Lutatia , ( vid. ili.

gerichie , quae exercentur in eos , qui a Lvotwta reliqu. MsSC. Tom. I.

praedia , mellificio apta , polfident , p. i«j. tttg. 478. ) vbi ii , qui zeid- teidtl - giuer . De iis vide Limm. iu r. urii praefecti fune, voce Slauonica

pubi. Lib. VII. cap. ;f. n. jo. et ad- adpeliari folent jiarojlcn , id eft, (er iit. Tom. IL ad Lib. V. cap. 7. p. 774. niores.

T IT.

DE ACTORE , REO , ADVOC. PROCVRAT. &j9

TIT. II.

DE ACTORE, REO, ADVOCATIS PROCVRATORIBVS.

§. LXXIII.

QVae fuperiore capite difleruimus , ea maxime ad ivdicts , T scabinorvm, ceterafque , quae iudicium conftituunt , aj

Sierfonas pertinent. Superelt , vt de reliquis perfonis , quae cauf- qUas as in foro agunt , breuiter agamus , et quidem tum de princi- fbnai , palibus , quales funt actor et R£vs , tum de minus prtucipx- quae iua libtts, quales funt advOcati et procvratores. Nam ct his <iic’um

vfos eiie maiores uoftros , quamuis ab ingeniolis caulfidicorum confU~

Romanorum calumniis aliemifimos, et fidi illius dominii litis > tuunt* cuius obtentu Romani procuratores primum in forum admiferunt, plane ignaros, ex iis, quae paullo poft dicemus , perfpicue adparebit.

§. LXXIIII.

Quemadmodum ipfa reda ratio vnicuique permittit , ius lilium 0 .

in iudicio perfequi : ita idem et Germanos luis permifilTe pro- terciure" babile eft , * quamuis fatendum fit , faepius homines feroces , et f«rrm. litium pertaefos , ius libi manu dixille , et armis finire folitos adore*

negotia , quae iure fuifient terminanda. Non tamen temere ad- P°' mittebant actores', calumniae lufpedos , et fi qua huiufmodi tuetiut ■ incideret fufpicio, caulla cognita, an quis admittendus fit, fta-

tuebant. Ita enim cautum luerat capit vl. Ltb. V. f. 245". edit. Lindenbr. Eius, qui frequenter iuigat , et ad accufandum ejl faci-

lis , accufationem abfque grandi examine nemo fufeipiat. Quam- uis enim de caudis criminalibus agere videatur locus : ciuiles

tamen non excludi , ex verbis : qui frequenter litigat , latis intel-

ligitur.

* Neque tamen dubitandum eft, lex Wisig. Ut. H- tit. x. §, f. et

quin et apud Germanos quidam non 'le,x Langoe. Ut. II. tu. fo. §. 1, nifi habuerint pertona <n liandi in iudicio.- domini eorum vitra jo. miiiiaria ab- Sane quod ad (eruo* attinet , eos li- lint , vel ablentes epiilola negotium lisros homines in ius vocare vetat hoc tetuis dederint. Leo. Wis.i bid. Mulio

680 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. 'f it. II. '

Multo minus ergo ferui confiltere po-

terant cum dominis > aut iis crimen

obiicere. Capit. Lib» §• 4^* et

-41. tl Lib. VI. §144- 'd“- koJ.

Sed et pro filiofamilias patrem, pro

pupillo tutorem agere , eumque fctid-

uae quoque agenti adede, eamque de*

fendete debuitfe , laesit’ eft ad exilli-

mandum. Leo. Wisig. Lib. //“• tit»

j. §. }. leo. Lanoob. Lib. II. tu.

»e. §. 4. Vxor apud wifigothos

ipfa pro fe re ile poftulabat , et ne

jple quidem maritus i pro ea atlurus ,•

§•

fine expredb mandato admittebatur. Leo. Wisig. Lib. II. iit. }. _ §• 6.

Quum etiam principes et epifeopos

minus decere videretur , in foro liti-

gare , cos caufiaa luas lemper aliis mandare iubet 4j»i! Wksio. Lib. II.

m. J. $. i. non quafi. perlonam flandi in iudicio non Haberent , fed quod

l anili eutminibat videri pojjit contume-

lia imgari , fi contra eoi viiiar perjona in contraMflione videretur odjiftere. Quae

omnia et in perloin reorum obfer- , uanda fuidc, tacile intelliges.

LXXV.

A3or Sed et id commune cum Romanis, gentibufque tantum non

fequeba- omnibus, habebant Germani, quodaftor fequi teneretur torum

tur fo- REIi Pertinent huc permulta CAPITVLARIVM loca , quorum

rum rei. tam€n praecipua tantum hic delibare iuuabit. Sic Lib. Vll. §•

jj l. edit. Lindenbr. Clericus vel laictts , fi crimine vel lite pul-

fatus fuerit, non alibi, quam in foro fito vocatus audiatur. Et

p. 28 J. Fulfatus ante futim indicem caujfam dicat : ct non ante

indicem futtm pulfatus , fi voluerit , taceat. Denique addit. Lib.

III. i'. 7J. Quicumque caujfam habuerit , a propriis ittdicibtts in-

dicetur , et non ad alienos , caujja vagandi et proteruiac , dimit- tens fiam patriam , tranfeat.

§. LXXVI.

Pora Fora autem et apud Germanos diuerfa fuifle comperio.

quotupli-Nam praeter forum domicilii * etiam forum rei sitae habuit

cia iure locum , in eoque quacuis inftitui potuit aftio realis , qua res

Gcrm. ibi ftta petebatur , ceu patet ex lege Alam. tit. 84. et lege Bvrg. tit. 16. cap, 1. $. 2. Sane enim quum ex loco priore

pateat , veniendum fuifle in rem praefentem , idque fieri a iudicc non potuerit , nili cuius in pago vel territorio fitum effiet

praedium : confequens e(l , vt rem in foro rei fitae vindicari oportuerit. Fori contraftus nullum in legibus Germanorum

deprehendo veftigium. Delinquentes vero eo in loco fortiebantur forum , vbi deliquerant^ et quamuis in alio pago , vel

in alia centena , deprehenderentur , tamen exhibendi erant comiti vel iudici eius loci, vbi deliftum adraiferant. lex Bvrg.

tit. 89. DECREI. ChLOTHAKU }. I.

*t Quaerit

DE ACTORE, REO, ADVOC. PROCVRAT. 69i-

* Quaeritor , an et foro originis fiibiicit : /f^lther bifihoff tu eh vom fuerit locus ? Eius line rei veftigium reich bclcknet ijl mu fakn-lchn in dem nullum me reperite fateor in antiqui- Unde tu Stehfrtm , imi den kterjehiid ratibus Francicis. At de infequeniibus da von hae, der keifi ein Sachs, er fep

temporibus certum elt , quod iam lu- gebohren , aut uiriehem laude er molle, pra monuimus, non potuific princi- tmd er mag te*/ vrtel finde» vnd vr- pes , quamuis in alia prouincia re- ttls tomen , vnd euich vorfpreehe fej u rum potirentur , alibi , quam in ea tu lehen-recht vnd zu Unetrccht , vo r prouincia , vnde originem duxeram, dem reich, ggen eenen ieg/itlun mann ,

conueniri : ( §. j</. et Lib. II. da et allein an lehen itUhi gchet : aher Part. II. §. 140. * ) Immutabile er- anden niekt , weder tu landrechi cirr

go apud Germanos aeque , iac apud »1 lehen-reeht. Quae (ane de epifco- Ro manos , videbatur hoc forum ori- pis monere nihil attinebat , fi reliquo- ginis , faltim principibus. Atque inde rum principum eadem fuifiet condi-

effe arbitror , quod Ungularum luae tio. Hi vero fi eflent Sueuicae origi-

aetatis iirailiarum' illullrium origines nis , non erant Saxones , quamuis ia tam diligenter recenfuit audior obfer- Saxonia feuda vexilli pofiidcrent , nec uadonis, spxcvlo Saxo mico praemif- ibi poteram de principe iudicare, vel fae , cuius principium eft : Kun ver - ab eius principibus iudicari. Cuius nemet vmb der herren geburi von dem iuris et confuemdinis origo procul Unde tu Sachfnn. Vbi enim recenfuh dubio ex iis, quae fequentc ftalim $. principes , comites et dynaftas origi- obleruabimus , repetenda ell. nc Sueuos, Francos, Saxones , llatim

§. LXXVII. -A.;-

Id enim fingulare habebant Germani , quod apud eos a&or jmm0 H non modo forum , fed et ius rei, fequi teneretur. Neque enim imreife- Saxo poterat conueniri ex iure Alamannico , quamuis in Ala- qui tene- roannia conflituifiet domicilium, fed ex Saxonico tantum : ea- batur

demque erat reliquarum prouinciarum ratio , in quibus fua quif- *^or’ que lege viuebat , ex eaque , li qua caufTa vel lis incideret , erat iudicandus. Qua de rc iam lupra ( Lib. I. f. 323. ) quae-

dam nos obferuare meminimus. Ex quo facile patet , cur et exftinfta Carolidarum (lirpe principes, pafl? fententiam , fefe in- iulle damnatos effe , contenderent , fi lententia , non principum prouinciae , e x qua originem duxerant , fuffragiis lata eflet. * ( f- 39- ) #

* Hoc ad principes tantum pertinere contendimus. Quod enim ad pri-

uatos attinet, illa iurium confuno mature videtur abolita efte. Nam in iv-

re prov. Sax. Lib. 1. are. jo. legi - mus. £111 leghch einkommen mann emp -

Heinetcii EUm. luris Gtrm.

Jehei erbe in dem lanie tu Saehfte» nach det Undes reehl , vnd meht naek det mannes recht , er fej Beyer, Schwt- be oi hr Frtneke. Similia occurrunt in

jpic. Svev. poli eap. »70. edit. Derg.

t’ I*- (,nim "i Meichlherianaea fruftra

R r r r quaefi-

,4

Aduocad

an tem-

pori bui Taciti

noti Ger- mania,

Arviure

Uifigo- thico !

682 E L E M. I V R. GERM. Lib. III. Tit. II.

quaefiueris. ) A in ftgheh man , der aus ain.m Imi in das ander vert ,

uti/ er vor gerichi nemen reeht vmb ain

gut , das im Unde liegt , er mufs nr- men reeht nach des Undes reeht , da

das gut inn ligt , vnd nichs nach fei-

nen Landfoten. Quum idem caput paul*

lo aliter legatur in edit. Sch anniti

cap. m. etiam ex eo verba adlcri-

bere iuuabit : Spricht ain man cigni

an , ia fehoi er nis vmb antworten , denn an der flat , da es Icit , vnd nie-

mans in dem gtding vor dem landri-

thier , da mtsfs er vor igleichen landim-

dsng aniv/orten , ob das gut ut demfelben gerieht ieit. Der kiinig fehoi auch

n it riehten , nach des reeht , er fehoi nit

richten , ven nach des laniet reeht.

§. LXXVIII. Quod ad ADfrocATos attinet , eos parum placui (Te Germa-

nis antiquiffimis , litium non admodum amantibus , vel inde colligas , quod in clade illa Variana, tefte Floro Lib. Illi. cap.

17. in nullos alios magis faeuitum eft, quam in caudarum patronos , quorum aliis oculos eruerunt , aliis manus amputarunt >

vnius etiam os fuerunt , recifa prius lingua , quam manu tenens

barbarus : Tandem , inquit. , vipera , filii at e de fi fle. Enimuero non tam patrocinium caudarum difplicuille videtur maioribus noftris , quam caninum iftud patronorum fludium , optimum

quemque adlatrandt. Nam infequentibus temporibus et Germa- nis in honore fuit officium aduocatorum , fed honeftorum , et

qui non lites ex litibus ferere , fed eafdem pro virili componere didicidcnt.

§. LXXVIIII.

Neque tamen omnes gentes iifdem plane moribus vixerunt.

Apud Wisigothos inoleuerat confuctudo, Graecis quoque et

Romanis olim folemnis , vt in ius vocati plures fecum amicos

adducerent , opem laturos periclitantibus , caudamque eorum

pro virili afturos. Sed morem hunc c foro profcripfit Flau:us

Recefwindus Rex , datuitque Lib. II. tit. 2. §. 2. vt ne audientia tumultu et clamore turbetur , fed in parte pofttis , qui caujjam

non habent , illi foh iudicium ingrediantur , quos conflet intereffe

debere ; item : vt , st tVDEX Nolvekit, nulius fe in audientiam

ingerat , partem alterius quacumque fuperfluitate aut obieCIu im-

pugnaturus, qualiter vni parti nutriri pojfit impedimentum. Deni-

que : Vt ft admonitus quifquam a indice , Vt in cauffa taceat , ac

praeflore caujjfando patrocinium non praefumat , et aufus vitra fue-

rit parti cuiuslibet patrocinari, decem auri folidos , eidem iudici r profliti*-

DE ACTORE, REO, ADVOC. PROCVRAT. 68}

profuturos , coa&us exfohtat , ipfe vero in nullo refultans , contume-

Itofe de iudicio proiedus abf cedat. * Si quis potentiori , opprimendi aduerfarii ergo , caudae fuae commendadet patrocinium :

jpfe cliens cauda cadebat , potentiorque , qui exire iudiis , non

parebat , duas auri libras cxfoluebat , vnam iudici , alteram aduerfario , et a iudicii limine cum contumelia repellebatur. Leg.

WistG. Lib. ll.tit. 2. §. 8. Itaque non in vniuerfum prohibe-

bantur alii pro aliis pollulare , fed tantum id facere non licebat inuito iudice , nec potentioribus , qui terrori ede podent

aduerfariis.

* ReuocafTe WiGgothi videntur mores maiorum tuorum , in borealibus terris viuenuum , quippe quos et multo poli nullum aduocaus et

cauffidicis locum in toro dedtde, ta-

tis conllat. Loccen. uniiq a. Sueo-tjjth.

Lib. II. cap, 4. p. 44. Prifei vel nun-

qttam , vel raro aiuoextis et procuratort-

but yfifunt , fed 'tpfi litigantes , prout potuere , atujjam fuam egerunt , vi con- jias ex ctrt. t J. proctjf. i udteial. Idem

confirmat Stiernhoek. de iure doron.

vettefl. Lib. I. eap. 6. extr. obferuani

tamen , viduis , pupillis , rudibus rerumque imperitis , vel plane excordi-

bus , adede in iudicio potuide aliquem

cognatorum, vel (i eius non cflet copia , idem paene obtinuide , quod

apud Romanos fimili caTu te faclu- rum pro.nilerat Fractor : SI mon ha-

bes vnt aovocatvm , ego dabo. I. i.

§. 4. D. de pojlul.

§. LXXX. His non minus feueri etiam Ostrogothi videntur fuide , AnOftro-

apud quos fanxerat TheoderiCVS , Rex , edifl. f. 44. vt nullus gothico? fe potens , Romanus aut barbarus tamquam defenfor aut fuffr ama-

tor negotio mifceret. Attamen non in vniuerfum eos ab aduocatis abhorruide , fed eorum maximi fecide operam , vel ex

Cassiodoko patet , qui faepe inter merita eorum , quibus Theo-

doricus rex maximas dignitates palatinas contulit , vel primo loco refert facundiam rorenfem , operamque , clientibus cum

laude praeditam. Viti Var. Lib. V. cap. 4. et 40. Lib. XI. cap, 4. Itaque nihil illa Thboderici difpofitio habet , quod a mo-

ribus Romanorum alienum fit : immo ex ipfis eorum legibus videtur depromta , puta ex L I. et L 2. C. ne liceat potent, patroc. litig. praeji.

§. Lxxxr. Quare etiam fimili» lex Bvrgvndionvm , quae tir. 22. oc- no«

currit , facile intelligitur. Quum enim Burgundiones , tam- ®urKun'

quam viftores, facile terrori efie potuident Romanis, vel pro- lco' Rrrr 2 uincia-

*84 ELEM. IVR. GERM. Lib. IIL Tit. IT.

N uincialibus : non iniqua profe&o erat lex Gvndobaldi , regis : Quicumque Romanus caujfam luam , quam cum alio Romano

habet , Burgundioni agendam tradiderit , caujfam perdat , et is ,

qui fufcepit , inferat multlae nomine / olidos 12. Quam legem repeti animaduertimus tit. jy. f. i. et 2.

§. LXXXII.

Et Fran- Sed progredimur ad Francos, quibus in foro litigantibus

cico. eo magis opus erat iurifperitorum auxilio , quo pluribus formu-

larum ac follem nitatum tricis implicata erat eorum iurifpruden-

tia , et quo facilius in his verbis labi poliunt homines plcbeii » et aliis diftrafti negotiis. Schilt. Exerc. X. §. 7. Quamuis enim aduocatorum illorum nec in lege Salica , nec in altera

Ripvariorvm, occurrere vefligium obferuarim , faepe tamen

eorum mentio fit in Carolingorum conftitutionibus , qc bus ca-

uetur , vt lint viri honefti atque integrae famae , non incertis

nuptiis polluti, CAPIT v L. Lib. VI. f. 30 6. nec calumniae in aliis iudiciis conuifli, ibid. Lib. VII. f. 114. fed publice elefti

a miliis dominicis , Lehm. chron. Spir. Lib. II. cap. 26. et exper-

tae probitatis. Nara feuere animaduertebatur in eos , qui quid

calumniae cauffa fecerant , iifque non modo aduocatione inter- dicebatur , capit. Lib. VII §. j 14. verum etiam carceris poena

imminebat, fi quando diftae a fcabinis fententiae nec liare vel-

lent, nec eam improbare, vel, vti Franci loqui folebant , blaf-

phemare auderent. Carolvs M, Capit, leg. Salic. tit. 8. *

* Hoc loco aduocati vocamur cla- litem, lbg. Sal. tit. }9- c/if}rvLxfj_ majores et CAvsimcr. Et prius qui-

dem vocabulum et alibi palGm occurrit in monimentis Francicis , veluti

capitvl. II. ana. ttoj. §. H. capit. I.

ann. 8to. §. t. « capit. II. §.8.

capitvl. ann. 8*3. §. t». capit, de

villis ea f. 19. Hincm. opufe. V. idque non ideo inditum aduocatis > quod

-clamoribus iudices obtunderent , fed

quod poftulare Francis edet clamare. Hinc clamare pro caujfis , idem eft ,

ac agere , capitvl. Lib. I. f. 10. et proclamare, intus vocare vei intendere

IKClUi aw». ”

VI. §• praaamatio adlO. PffTiu Duc. Chron. Ca/ht. IV. 48. et aflores

dicuntur clamantes , capitvl. ad Leg.

Sal. §• a. itemque aduocati reclamato- res LLG. Lanoob. Lib. Tl.tit. f }■§.*}•

in iudicio accufati elamodici. capit. Caroli Calvi tit. 39. §. 3. Solebant

enim accu&tores in caudis maxime criminalibus , nec non vim maiortm padi ,

accuCmonem proferre cum clamore ,

mi 1 geruffte , ceu infra fuo loco mo; nebimus.

$. LXXXI1L

DE ACTORE, REO, ADVOC. PROCVRAT. <%

§. LXXXIII.

Reliquae leges vix meminerunt aduocatorum , praeter Lak- r)tniqne gobardicam. Quum enim et haec gens paullo plus tribueret Lango- iuri fubtiliori et formulario : homines plebeii , et harum re- batdieo?

rum imperiti vix poterant aduocatorum iurifperitorum opera carere. Hinc apud illos eadem fere omnia , ac apud Francos ,

obferuamus. Nam et hic publica auftoritate , praefentibufque comitibus , eligebantur viri non modo periti , fed et honefti iudique ac aequi amantes. LHG. Langob. Lib. II. tit. 48. f. t.

2. 5. quamuis merito dubites , ecdefiarumne aduocatos hic in-

telligant legiflatores , an eos , qui priuatorum caudas agunt.

Id certius ed, non potuilTe apud Langobardos quemquam pro alio podulare , nifi cui eius rei potedatem vel rex, vel iudex, feciflet. 1B1D. Lib. II. tit. 52. $. 1.

' §. LXXXIIII. Haec de aduocatis. Horum vero difcrimen a procuratori* Proeur*.

bus non ignorafle veteres Germanos , fatis condat. Procura- torum tores a dfertores vocat lex Wisigothica, Lib. II. tit. 3. f. 2. quae ex

et 3. quum alias iure Romano ii demum , qui in cauda libera- *“* *CS*'

li pro alio podulabant t eo nomine venirent , moribus Germa- c°n~

norum autem in hifce caudis procurator non admitteretur, ca- n”^° ne’' PITVL. Lib. VII. §. 274. Eum exhibere oportebat mandatum , liue a domino , fiue a tedibus fublcriptum ac fignatum. Lex

W i s i g. ibid. §. 3. Qualia fcripta mandata paflim fuperfunt apud MarCVLF. Fortn. Lib. I. cap. 21. Lib. II. cap. 31. Adpend.

cap. 9. 2J. 53. FOBM. StBM. cap. 20. FORM. LlNDBNBR. cap. 183. Ceterum quemadmodum ne iure quidem Romano omnes

promifcue poterant fieri procuratores : ita et Germanorum moribus ab ea opera abdinendum erat feminis, leg. Wisig. Lib.

II. tit. 3. §. 6. feruis , nifi dominorum dominarumue fuarum , ec-

clefiarum , pauperum, vel fifci negotia fufcepturis, ibid. §. 3, denique quibufcumque infamia notatis. Nam in addit, ca-

FITvL. Lib. IUI. f. 7. genera. is occurrit regula : Infamis perfona nec procurator ejfe porejl, ncc cognitor , aefumta ex Pavllo

recept. fent. Lib. I. tit. 2. t. I. *

* Immo et alia pleraque , quae de exprcfla e(Te, animaduertimus , veluti procuratoribus in Germanorum legi- quod femina mandatum fulcipere non bus praecipiuntur , ex iure Romano poflct , pollet vero fuam cavillam in

Rrrr q foto

m I E L E M. I V RI S G E R M. Lib. III. Tit. II. foro agere. Pavll. ibid. §. X. quod mandatum ad ada edet exhibendum.

leg. Wisig. Lib. 11. tit. 3. fi.x. Im- mo et ius Romanum lapiunt , quae

eaedem Wisigoiho&vm leget de re- uocando utandato praecipiunt. Lib.

11. tiu j. §. j. Mere vero Germanica, quae de lucro et incommodo ad do-' minum , non ad procuratorem , per-

tinente , iplaque tnercede huic a man- datore loiuenda dicuntur, ibid. §. 7.

f. LXXXV.

. Enimuero vt iam ad medii aeui iurifprudentiam Germani-

qui%- cam progrediamur : veteres mores et his temporibus viguiire, tuerint obferuamus. Primum enim in caudis ciuilibus ACTORIS vice

iure Sax. omnibus fungi licebat , quorum intererat , praeterquam diris de- etSueu. uotis et praelcriptis , die in acht vnd bann araren , qui quidem

rei fieri, at non agere poterant, lvs Prov. Sax. JJb. III. tit. 16. et Svev. cap. 124. et cap. 2 6. Neque tamen quemquam ad agendum cogebant inuitum , praeterquam quod accufator , feinel edito clamore , litem perfequi teneretur. Ivs prov. Sax.

Lib. I. art. 62. Man foll niemand ztringen zu einer klag , die er vor geriebt nicbt angefangen , noch begunjl hat. Ein ieglieber tnann mag arol feinen fchaden verfchcreigeit , vnd nicbt klagen ,

dietretl er irill. * Scbreyet er uber das geriiffi vmb vngericht , det. 1 an ibm begunjl «'are , das mufs et volifiibren mu rechter kiage.

* Itaque maiores noflri ignorafle

videntur prouocationes cx lege diffa-

mari et ex lege fi contendat , quippe ex iure Romano demum in fora Germa-

norum innectis. Nec reliqui cafus ,

quibus aliquis ad agendum cogi potell , in lurifprudentia patria locum

. habuiUe videntur , velud /. 1 3. fj. fert.

D. de atl. emi. I. 75. f. vh. D. de legat. 1. 1. 8. L irlt. D. de opi. leg,!. x.pr.

D. ad L. Rhod. de tatlu. /. 5. §. 1*. D.

comtnvd. I. I. C, de his qttib. vt indign.

Nam vti non tam fubdlcs erant in pa-

tiis adietflis formulilque legatorum

concipiendis , ac Romani . ita non du-

bitabant , quin ob iadum fadum a dio direde danda iit iis, quorum merces iadae fuerant, aduerliis reliquos , qui

fua leruaueram , ad damnum contri- butione Grciendum. Quin ne opus

quidem vlia adione fuit, ideo, quod

contributio llatim fieret in portu , nec

antea feruatac merces traderentur. Va-

de vocatur hauerey. Schut. Exere.

XXlfll. <j. 1x9, Vid. lvs Wisbvense art. »0 •

f. LXXXVI.

Quinam Neque tamen promifeue omnes habebant perfonam liandi in-

perfonam indicio. Nam filium pater defendebat, nili elTet correus : ivs

Itandi m PROVi qAx. JJb. II. art. 17. vxorem maritus, feminam et pupil-

b bC'e- *arn tutor 'eg*1*0108- lvs Prov. Sax. Lib. L an. 46. ivs prov.

rin.t " . Sv*V<

Digitized by Google

DE ACTORE , REO , ADVOC. PROCVRAT. 6S7 Svev. are. 307. et 323. Ipfam tamen virginem vel viduam au-

diebat iudex de tutore fuo conquerentem , eique hoc cafu , et quotiefcumque legitimi tutotis non effet copia , tutorem vel cu-

ratorem in litem dabat. Ivs prov. Sax. Ltb. I. cap. 44. 46. 47. » PRov. Svev. cap. 322. J°7; Quae omnia etiam 111 perfona

rei locum habuifle , facile intelligitur.

§. LXXXVII.

Deinde non fecus ac olim fub Francorum imperio aftor fe- Ador.fc-.

quebatur forum rei. Qui tamen femel in agendo feruauerat Ju<,ba,ut iudicis cuiufdam arbitrium , eum et contra fe habere iudicem ̂ °.rum non dedignari debebat , vti loquitur ius noflrum l. 14. C. de ,e^*m Jentent, et interloqu. Hinc cuiuis fas erat inflituta reconuentio- in rcccn- ne agere aduerfus extraneum , a quo in foro fuo fuerat conuen- uemione. tus : eoque pertinet regula iuris .• vvo der mann recht fodert , dafoll er vvtederumb rechtens pflegen. Ivs prov. Sax. Lib. I. art. 61. Ltb. III. art. 79. ivs Svev. cap. 87. Attamen ivs Svevi- CVM L c. excipit clericos. * ivs Saxonicvjh vero Lib. III. art. 79. aftiones criminales; eo enim pertinent verba : vvo der mann klagt , da mttfs er vvieder antvvorten , ob man vvieder auf ibn klag , ohu z.u fcnmpfyvarts. Ceterum vtrumque in eo conuenit , quod reconuentioni non prius fit locus , quam finita conuentione , praellitoque eo , quod iudicatum fuerit, ivs prov. Sax. Lib. l.art. 12. et ivs prov. Svev. cap. 87.

_ * Attamen clericos non omnino excipit specvlatoh , fed eos ialtim con-

dictione certi ante tribunal iudicis ordinarii reconueniri polle Ifatuit. En

verba : I Vir fpreche» , wo der mann reelr. jordert , aa foll er aueh recht nch-

men , chn gei/hich ieuth : die klagen wol vor vehtichen gtrickt , vnd man ettufi Jie btkiagen vor geifihchem gericht, chn vm ein Jach. Vnd tjl, daft em geijlhch mann eme n leyen bckiaga vor exitu, hem gericht vtnbgiUl , der riehter joil iltm richun , vnd % iit er

ihm Jein pfennig znr haud gtben , eder gute pfand, dat foll er nemmen , vnd der ley hekiagtden geiJUithen mann wohl vor vveitiiehem gericht , vnd der nchter foll ihm ri.hten mh recht ,

Uber den geijlliehen mann, f>B. aber nicht dann vmb efilt. At glodator ivr. Sax. Lib. Jj. gei. 1 1. nc cleri-

cis quidem gratiam 6dt reconuentio- nis , qua in iudido ordinario pulle-

tur. Ait enim : Htebvy aber wijje dte- Jet , daft in der vx uderklagr rmijt aueh ein btfchof vor ctnern fchuhheijjin zn recht Jhhen , vnd der battren vrtellei- den , vor den er tttvor geklaget liat. Et line in reconuentione cellare fori priuilegium , etiam dericii competens , modo cauda t ob quam reconueniun- tur, fit talis, vt eam iudex ordina-

rius cognolcerc poflir, ipli iuris canonici dotfores plerique bona fide agnol-

cunt. Felic. di Ouva dt foro eecl. Fari, lll.fuuft. jt.

S. LXXXVUI.

I

688 E L E M. I V R. G E R M. Lib. UI. Tit. II.

§. LXXXVIIL Forum Quamuis vero et hoc tempore forum commune ordinarium

domia- e{fct > qu0(j domicilii vocant , quumque iftud turbarent ’ iudicia Weftphalica, imperii ordines libi faepe profpicerent im- tae , deli* ai.

petratis priuilegiis de non euocando : de quibus Imm. Svto- rivs libro lingulari , edito lenae 1661. attamen aftiones in

rem et hoc temporis traftu non alibi , quam- in foro rei litae inliituendas efle , putarunt. Tellimonium ex Ivre Svevico

iam fupra adduximus. Iam addi poliunt , quae ex notitia iudi-

cii Ruperti Imp. anno 1403. inter Siboldum Scelmen et Sifri- dum Wamboldum excerpfit Schiter. Exerc. XIII. f. 31. not. a. Ad forum delidi pertinet ivs proy. Sax. Lib. I. an. 59. ex

eoque patet , vbi delidum admilTum , reufue deprehenfus fuerit,

ibi eum forum agnouifle. Fori originis , contradas , reliquo-

rumque, immo et moris, reum fecundum ius originis fuae ludi- candi * in his iuribus vix volam vel veftigium exftare videas.

i '

V Quamuis enim ex itet locus IVIWS Svev. cap. 111. ex ijUO colligere poliis, translato domicilio etiam priuatosius,

quo antea vixerant, non mutade, fiquidem ibi specv lator diferte icti* bit : Ein ieglicher mana , aufjden mjn klaget , der foll annrvarun nach faner gebun : lenfus tamen eft , eum iudicandum eile , ex iure , quod in loco domicilii viget, non ex eo, quoa<5tor

vtitur. Ita enim lpeculator verba interpretatur , dum addit : dat ijl, nack

femen rechten , vnd nubi nach det k!*i-

dedderentur, in editione Bexgsiuaka

f. jio. Add. ivs mo v. Sax. Lib. III. an. ]). Vterque excipit prouocationem ad lingulare certamen, wann man ihn vmb kampff anfpruhi. Deum

det mag er w ohl t-vegtrn ut eniygpr- ten , obne in dem i. inde , da er innem

gtbokren ifl. Vel vti specvi atorSvi- vvs loquitur : Sbricht em mana tinen

kdmpffiUhen m , fo mag er det kampff t da vol uber w erden , ob er von dem

land nieht gebohren iji, da et ihn an-

fprieht.

geri rcflit , quamuis poltrema verba

§. LXXXVIIII.

Varia fo- At eodem tempore pafGm magis magifque inualuilfe anim-

ra pnut- ac]uertimus fora, quae priuilegio nituntur. Quod vt exemplis

atforutn Rluftremus , notum eli , ciues academicos iam faeculo XII. foro

origo in ordinario exemifle Fridricum I, Imp. auth. habita C. ne fil. pro

haec tem-' patre, idque deinde et principes obferuafle , quum academias pora in- conderent.; Vid. llatuta acad. Vienn. apud L A m b e c. bibliotb.

Vindeb. Lib. II. cap. f. p. 9J. et diploma Ruperti Palat, ann.

1386. apud Toeln. cod. dipl. Palat, p. 1 26. Sed et iudicia me-

tallica palfim floruifle faec. XIII. ex Albini Meifn. berg~ tbtotuc.

tit.

Digitized by Google

DE ACTORE, REO, ADVOC. PROCVRAT. 689

tit. 7. p. 64. fequ. aliifque eius aeui monimentis probat illuflris Engelbr. de indic, metall. cap. i. §. y. Sic et curiarum domi-

nicalium poileflores hoc aeuo cognouiiTe cauffas emphyteutarum fuorum feu manfuariorum , patet tum ex ivre fevd. Sax.

cap. 69. tum ex Alam. cap. I2y. §. 1. et maxime ex vetuftis

monimentis, quae Io. Schilter, fingulari de curiis dominicali- bus diflertatione edidit. Vt iam non dicamus de iudiciis filue-

ftribus, quorum ac metallicorum veterem faciem oftendunt Go-

Ilarienfium leges metallicae apud hElBU. fcript. rer. Brunfit. Tom.

III. p. 32 J. ae feudalibus, de quibus omnia in vulgus nota funt,

aliifque , ae quibus Hert. de confult. leg. et iudic. in fpec. imp. Rom. Germ. rebufp. §. 24. fequ.

§. LXXXX.

Id vero praetermittere non poffumus , in iudiciis feudalibus aeque ac aliis , quorum adfelTores eligebantur , neminem temere

admilTum , nifi qui eiufdem cum reo flatus ac conditionis eflet.* IVS prov. Sax. Ltb. II. art. 12. Schoeppenbar -freye leute tnbgen

Vrtbeil findeit uber eineit ieglichen mann , es mag abcr 'uber Jie bem mann vrtheil finden , das ihnen an ihren leib , odcr an ihre

tbre gehet , oder an ihr erbe , nocb ihr vrtbel fcbelten , er fey ib-

nen dann ebenbiirtig. Quare plane Germanica funt , quae in hanc fententiam fanxit Hbnricvs I. Rex Angit ac , leg. cap. 31. Vnufquifque per pares fuos indicandus ejl et eiufdem prouinciae :

peregrina vero iudicia modis omnibus fubmouemus.

* Id in reliquis omnibus adibus , qui ad iudicium pertinent, obferuabatur. Sic enim e. gr. nemo poterat al-

terum ad lingulare certamen prouocare , nifi eiuldem eflet conditionis ac

dignitatis, ivr. prov. Sax. Ltb. 11/.

art. 19. et g j. Quod eleganter exprimit SPECVLATOR Svev. cap. 164.

Etn icgluher mann vviri wohl uber ,

daft er nicht kdmpjfct mit feinen vnge- noffen. Ein iegitch mann rnufi kdrnp-

ffen mit feinen genoffen , odcr auch mit feinen itber genoffen. Et hinc quum Otto Bauarus ab Henrico IV. Imp. iubcretur cum Eginone, accufatore ,

manus confcrere ■: improbabant conditionem principei, iniquum efie dicen-

Heineccii Elcm. luris Germ.

tes, hominem illnm cum nobiliflimo

componi. Lamb. Schaffn. Mom. HtRvtLD. et Bertold. Const. ad

ann. 1070. Chrohogr. Saxo ad ann.

1071. Sed et teltes contra valallum

non audiebantur , nifi ilii natalibus

pares, ceu diferte monet audor ivru fevd. Sax. cap. I). $. I. et s. edit.

Lat, Nam in exemplaribus Germa- nicis cap. 46. haec non exprimuntur.

Conii tvs frov. Svev. eap. 78. tvs fevd. Svev. eap. j. cap. 141. §. j.

Quin obferuauit Car. dv Eresne

glofar. Lat. 'lom. III. p. 137. ne ar- refium quidem indici alicui potuifie regum iuflit , nifi ab homine eiufdem conditionis. Et hinc facile patet , cur

S S S S conr

Iudices eledos

reo di-

gnitate pares elie

oporte-

bat.

) .

6?o ELEM. IYRIS GERM. Lib. ni. Tit. II.

eonualalli , ad iudidum feudale euo- eius vocabuli originem a patricii» cati ) didi fint pares curiae , puta , Francids repetentes , (olide probauir quali eiufdem conditionis , ceu contra laudatus ov Fbesni gte£ar. Lai. i bid. GvlU BvDAEVM, HAD*.TvRNfBV>t, p. IJ4. PtTHOEVU , Choppinvm , aiiofque ,

§. LXXXXL Qui ad- Quod ad advocatos attinet , ii in ivre Saxonico aeque,

uocati ac Svevico, plerumque vocantur furfprecbere , et aliquando vor-

efle po- munden, quau pro aliis pullulantes. txcufabant vero Germani tueri nt l non mog0 pueritiam, fed et adolefcentiam. Nam quum spe-

CVLATOr Svevvs cap. 74, monuiffet, iudicis officio fungi non poire annis 21. minorem , vel maiorem 80. annis: flatim fubiicit :

AlUs vvas vvir baben gefprochtn , dafs an den ricbtern [oli Jeyn

das fili auch an den fiir/precbern fiyn. Nec minus poliulare pro aliis prohibebant feminas , eumque in finem et ivs prov. Sax. Lib. II. cap. 6j. et ivs prov. Svev. p. 287. edit. Bergrrianae

ad C. Afraniae exemplum nos remittunt , quod vterque specv- LATOR , et maxime prioris interpres Latinus , fatis ridicule re-

ferunt. Denique tvs Svev. quod cap. 74. idem in aduocato

exigit , quod in iudice , poliulare prohibet periuros , profcriptos , diris deuotos , infideles , haereticos , fpurios , rufticos , claudos ,

caecos , mutos et fatuos , * vt fatis adpareat, honorificum fuiffe hoc officium , quod et Germani nec a vulturibus togatis , nec

a faece hominum pollui voluerint.

* Ivs prov, Sax. Lib. I. art. g 1. hic a Sueuico non dilcrepare obleruamus , nili quod prius ct clericos pro aliis poliulare vetat. Ait enim : LgU- ch er mann mag vorfpr.eh Jcyn m dtm

lanie zu Saehften, zu /and reekt , ( oh-

ne pfaffen , ) den man an feinen reihten nichl befchelten mag. At IVS rROV. Svav.

eap. 88. hanc parenthelin omittit,

Vtrumque porro eodem articulo et blaefum ( emen Jlammelndm mann , }

poliulare polle , ait , quamuis id fraudi non fit clienti , fi aduocatus lin-

guae vitio bonam cauflam malecge-

§. LXXXXII. K poftu- Sed et in eo moris veteris patrii diligens manfit cuflodia , laudi at- quod non fuo fibi quifque arbitrio aduocatum fumerct , fed is

peten--

rit. Refle autem spicvlator Sax» addit : zu lani-recht , quod itidem Svevvs omifit. Iure enim feudaii va- falius , quantumuis integrae famae , aduocati munere fungi non poterat , nili liildm dimidio manfo vel Ubra

argenti ( mu em em ffund gtldt der

landpfennig ) inueftitus elfet. ivs rxvo. Svev. cap. t J. Quin cap. 141. j.

legi mus : uber furjlen vni uber ander hetrn , die fahn ieken haben, mag nh-

mand furfprecli gcfeyn , nock vnheilfin- den in Ichenrechl, wann der attch ein ficrjl

ij 1 , oder faha-lekcn has.

f

Digitized by Googlc

DE ACTORE, REO, ADVOC. PROCVRAT. 69t

petendus impetrandufque efTet a iudice. ivs PRO v. Svkv. cap. que iro-

90. §. 3. ivs prov. Sax. Lib. I. art. 60. Aliquando is aduo- pcuandi

catum ex officio dabat illis , qui indefenfi videbamur , ivs prov. .er*"‘ *

Svev. cap. 74. f. 2. nec non pauperibus , quibus hic gratis pa- ‘u ‘'e‘

trocinium praeltare tenebatur, IBIO. f. 4. quum alioquin honorarium iure libi ftipularetur. IB1D. J>. 1. Nec quifquam a iu-

dice datus detreftare poterat hoc officium, nili ex iu/lis caudis, quas ita exprimit specvlator Saxo Lib. I. art. 60. Vorfpreche

mag ficb niemand vviedern zm fieyn im gericht . da er inn vvon-

hajjiig ift , oder da er fein gut inncn hat , oder da er recht fordert , ohn auffein gebornen freund, oder au/ Jeinen herrett , oder au/ fein en

tnann, ob ibm die klag an fein leib , oder an fein gefund, oder an fein ehr gehet.

%. LXXXXIII.

Neque tamen quilque cogebatur aduocati opera vti , fi fuo pe- Quid '«• riculo pro fe poftulare mallet, ivs prov. Sax. Lib. I. art. 00.

Obne vorfprecben mag ein mann vvol klagen vnd antvvorten , ob cifs er ficb des fchadens ervvegen vvill , der ibm dauon kommen mag, tumreci- als ob er ficb verfprecbe , dafs er ficb des nicht erbohlen darff, piendoi , ais er mit dem verfprecben vvohl thun mag , dievveil er nicht an «um iam

fein vvort gehet. Conf. ivs PROV. Svev. cap. 8(5. /. 2. Neque receptoiJ aduocato vti poterat , qui ipfe iam litem erat conteftatus. ivs prov. Sax. Lib. lll, art. 30. Contra ea qui femel aduocato caufiam mandarat , ei non licebat cauffam pro fe agere. Rata fi quis habuifiet ea, quae aduocatus in foro dixerat, huius oratio et proderat et oberat clienti , * ivs prov. Sax. Lib. I. art. 62. alias hic in integrum reftituebatur. idem Lib. lll. art. 14. Ob ein mann an feines vorfprecben vvort nicht gebet , dievveil bleibt er an feines vorfprecben vvonenohne fcbaden. Conf. IVS PROV. Svev. cap. 85. §. 2. 3.

* Hinc aduocatus aftorit vel rei veniam petere poterat a iudice , clam

colloquendi cum cliente fuo , ei man-

daturo , quae di£ta vellet.' Rem ita dclcribit specvlator Svevvs cap. 8/f. §. 3. Das i/1 nach der leut gevonheit , ah der mann fttrfprechen genimmi , fo JoU er ihm nicht offenbar Jagtn , er Joil ihm zurdunen , w aj er viti. Der fur -

jprech Jetl ihm g.-Jprethi begeren , dsu

fili ihm der ruhier erlauhen. Vnd vtiH

er zu lang fprechen , der Itutel foli ihm

gehitten , daji fe w teder fur den ruhier kommen. Quum ergo ita arcanorum

particeps fieret aduocatus , prudenter

lanx erant Germani, ne aduocatus prae- uaricari, vel ab actore ad reumtranfi- re , vel in eadem cauiTa contra cum ,

cui antea patrocinium Tuum conimo- Jjucr.it , poftulare poffet , ivs raov.

S S S S 2 Svgy.

«92 ELE M. I V R I S G E R M. Lia. III. Tix. II.

Svev. rap. 74. quin n damnum om- praeterea linguae amiflione lueret, nifi ne refarrire teneretur , quod negligen- eam a iudice decem libris redimere tia lua clienti dedidet , dolum vero mallet, ibid. §. 1.

§. LXXXXIIII.

Procura* Ceterum ex his , quae haftenus diximus , fatis intelligitur >

tores Sa- aduocatos hos, quos Latinus iuris Saxonici interpres ferendarios

xones et vocat , datos tantum ede praefentibus in iudicio. Abfentes pto-

Sueui curatorem pro fe mittere non poterant , adeoque vfus procvt

non ad- ratorvm his temporibus fere nullus fuit. Schilt. Exerc. X.

banT nifi §• 4°- Saxones enim abfentibus permittebant , vt abfentiam ex- ad ab- cufarent per procuratorem , ( durch einen botken : ) * fed is tunc

lentiam non poterat caudam domini agere , fed dilationem tantum ali-

«xcufan- quam impetrabat. Aliquando datis fideiufloribus de fiftendo va- dam, dimonio cauebat abfens. Tunc fi non obitum edet vadimonium ,

non domino per procuratorem caudas fonticas allegare licebat ,

fed iplis fideiudoribus. ivs prov. Sax. Lib. 11. art. 7. vvelcber

eine diefer vier fachen den mann irret , dafs er zu geding nicht kommt.vvird ftebevveijl, 4 Is recbt ijl , von einem feiner boten,

vver der fey , er bleibt es obrie fchaden , vnd gevvinnet des tages lis an das nechjle geding , nachdcm er von der ebchaften noth ledig vvird. Wer aber biirgen fetzct ftirzukommen , benimmt es ihm die ehebaffte noth , dafs er nicht vorkommcn kan , die ehebajfte noth

follen [eine biirgen bevveifen , oder benennen , oder darumb fchtre- ren au/ den heiligen, vnd anders keiner feiner boten. Similia de vaifalli procuratoribus habet, ivs fevd. Alam. cap. 116.

Mag der mann nicht gevvdrlich vorkommcn , /0 foll er fein BOTEN darfenden , der foll fein ebchajjte noth de bereden. Der BOT mag

feyn ein ieglich mann , der an /einen recbten vnbefcMdcn ijl , fo foll ihm der berr einen andern tag geben.

* Procurjiorci itaque , excuCmtcs de cafib. mtmsjl. S. Galli cap. t. AW-

rcorum ablentiam, dicebamur bothen, dum adhuc illo tempore Sititus in duca-

rog/i,nuniu.GiosiAR.MoNSEENSEapud tnm erat rcduCia, Jedfifio regio peculia- PtziVM p. }77. POTO interuen tor. Ex riter parebat , ficui hodie et Francia.

quo iam patet , cur poft Francorum Procurabant ambat camerae, quotfie

in Germania imperium , ii , qui re- vocabant , NV.NC1I. Camerae enim nun-

gium tilcum in Sueuia curabant , di- cios recte goeuastvs ia not. (. 108. Cdi fint Camerae nuncu. EcK£garovs exponit procuraiofci fijci.

§. LXXXXV. Axioma- £x |fis vero , quae de iure vetere haftenus praemifimus ,

“ fatis perfpicuum eft , I. Germauos non admifide ad agendum ,

nifi

Digitized by Google

1

DE ACTORE , REO , ADVOC. PRbCVRAT. 69 j

nifi qui iure Germanico haberent perfonam flandi in iudicio.

II. Aftorem fequutum effe foruru rei, eique II i. ius diflum effe fecundum leges eius prouinciae, in qua adionem inflituerat.

IIII. Aduocatos a iuefice fuiffe impetrandos ; at V. ab iis tamen vix difcrepaffe procuratores, qui VI. penetrante demum in

fora Germanorum iure canonico , aliarum mandato caulTas agere

coeperunt.

§. LXXXXVI.

Ex primo itaque axiomate patet, ( 1. non efTe ex iure Ro- Conclu-

mano, fed ex ipfo iure Germanico, quod infantes, furiofi.men- Cones de

te capti, non habent perfonam flandi in iudicio, fed eorum no' mine tutores et agant , et conueniantur. ( 2. Eiufdem originis

efTe, quod pater agat nomine filii, in poteflate fua conftituti, tamquam tutor eius legitimus : ( Lib. I. $. 138. y. ) nec non

( 3. quod plerifque locis , vbi Themis Romana iurifprudentiam

patriam non plane egit in exfilium , vxoris nomine vel maritus agat , vel (4. curator in littm ei conftitutus , stat. Hami.

Pati. /. tit. 9. 4«. y. immo ( y. nec reliquae feminae innuptae

et viduae fine curatoribus fefe in iudicio fiflere poffint. Ita enim

( 6. iure Saxonico , Magdeburgico, Holfatico > Lubeccnfi, Ham- burgico , fe rem habere , inter omnes conflat.

§. LXXXXVII.

Ex fecundo reddideris rationem , ( 7. cur et hodie earum f°r®

tantum fpecierum fori , quarum fupra vefligia in iure Germani- rel ~*

Co deprehendimus, habeatur ratio, adeoque ( 8. apud nos nui- ^u*nd0’ lum fit forum originis : ct (9. forum contraftus rariffimum , nifi

citatio reum in eo deprehendat: quamuis ne iure quidem Ro- mano rem aliter fc habere, contra eos, qui alia omnia ex L 19.

§. 1. D. de indic, colligunt, probarit Stkykivs vf. dipeft. lib. V. tit. 1. 21. ( 10. Cur contra fora domicilii, rei lirae , deli-

<fh , priudegiata , prorogatae iurifdiflionis , et illud maxime (11. quod per reconuentionem nafeitur , et hodie vbique obti-

neant in Germania, quippe nec maioribus noflris ignota, quamuis iuns Romani ignarilumis.

§. LXXXXVIII.

Quemadmodum porro ohm ius diftum efl fecundum leges De ’ur« »

eius prouinciae, in qua aflor aflionem inflituerat : ita (12. idem adcu,u*

et hodie obferuatur : praeterquam ( 1 3. fi iudicium aliquod fu- ;nn01™?;" S s s s 3 premum

V-

694 ELEM. IVR. GERM. Lib. IIL Tit.II.

ciU pro- premum plures prouinciae , diuerfo iure vfae , agnofcant , qua-

nuncian- jja (unt foprema imperii iudicia, ld enim eius prouinciae lura ‘*unu obferuare m iudicando tenetur , ex qua caufla illa ad iudicium

fupremum deuoluta eft. Ord, ivd. cam. ann. IJ07. $. I. nacb tt:hult gemeiner recbttn , oder Ibblicber gevvohnbeit , vnd gebraucb teden orts. Conf. ord. an. 1495. ijai. ord. cam. ann. 161,9.

P. /. tit. 19. pr. Quin ( 14. et id obferuandum eft , ftandum

effe paflis , contra&ibus, teftamentis , fecundum loci cuiufque ,

vbi fafta funt , leges et confuetudinem faftis,at ( iy.ll in illis

quidquam difpofitum fit de rebus immobilibus, contra leges et

iura prouinciae , vbi fitae funt , magis huius prouinciae , quam

eius , vbi aftus explicatus eft , leges ac confuetudines feruari

oportere. Hvber. de confliElu ieg. diuerf. in diuerf. imp. $. q. Jequ.

§. 12. fequ. §. 14. fequ. ,

f. LXXXXVIIII.

_ . Quumque iam olim aduocati elfent a iudice impetrandi :

uocato- ( f- 95- 4; ) facile intelliges , ( 16. cur et hodie non cuiuis li-

rumcon-ceat caullas agere in foro, fed (17. plerumque a fuperionbus

flicuiio- conftituatur certus aduocatorum numerus, nec ( t8. ei temere

quifquam adfcribatur, nifi qui doftrinam morefque illis, mfti- tuto examine, fatis probarit. Quin (19. cur, li vel maxime

aliquibus extra ordinem ius poftulandi concedatur , tamen et hi

non nifi auftoritate publica , et indulgente principe , vel eius

confilio , iure illo gaudeant , * et hinc ( 20. plerumque vocen-

tur furfilicbe boff- aduocati , konigtiche regicrungs - aduocati , etc.

* Quod adeo rerum eft, vtnedo- bio ergo in his prouinciis producen-

floris quidem dignitas amplius vbique dum elt; diploma , quo quis aduoca- fufficerc videatur, fed dodforibus quoti dignitatem facultatemque caudas

que, fi facultatem caudas in foro agen- agendi eft Confequutus , vel fi illud

di non rite impetrarim , obftet excep- exhibere nequit, a lirotne tudicii rc-

tio , MfM majien Jie fich ad praxin in pellitur. • hoc foro , noch nkht leguunirtt . In du-

§. c. Eorum- Ex eodem eft (21. quod magiftratus ex officio aduocatum

queo®- dat pauperibus, modo ( 22. vel teftimonio magiftratus, vel iu-

cio et reiurando praeftito , probent , dafi fu in ihrem vermogen fio viel

eoerci- nib, hahen , daft fit einen aduocatum befolden , vnd die gerichts-

non*- iofien abfiatten konten. * RiviN. ad ordin. proceff. Sax. tit. I.

enunc. 13. BsYER. pofit. pandttt. Lib. IIL tit. l. §• a8. Jequ.

Quod

DE ACTORE , REO, ADVOC. PROCVRAT. d5y

Quod ( 23. in inultis iudiciis condituri funt aduocati pauperum,

quorum ad officium pertinet , eorum caudas agere : alibi ( 2-fc,

caudae pauperum inter aduocatos didribuuulur , vt linguli , tan-

gente eos ordine , pro us podulare teneantur , gratis quidem , li fuccubuerint , at recepturi honorarium , li virioriam reporta-

rim. Ziegl. ad ord. proc. Sax. tit. 1. verb. d.tmit armutbs vre- gen. Denique ( 25. quod merito aduocatione interdicitur vel

mulria irrogatur iis , qui fraudibus , fallifque adiegationibus , quam argumentoruin robore, virioriam impetrare maluerunt ,

qui falfum admiferunt , vel praeuaricatione, tergiuerfatione , calumnia , fimilibufqqe deliriis, eo ordine fe indigniilimos reddi- derunt. BeRG. ad ord. proc. Sax . tit. j. obf. feqtt.

* Alt quis iure nollro pauper eft ?

Sum qui eum pro paupere habendum

extltimam , qui ne jo. quidem Hore- norum lubltantiam poindeat. Rivim.

ad protcJJ. Sax. iit. i. enunc. ii.Ziegl.

ad ord. proc. ibid. verb. den arm.n. At

Beyervs pojtt. Pattd. Ltb. tll. tit. t. §.

30. not.J. obleniat , alibi iurarc debere

pauperem , dajs tr Jo arm , an fahrenden t md hegenden gidern auch auijk-

henden fchutden , dazu er ohne procefi

gflattgen konte , dafi er nicht loo.gtii-

den im vermogen habe , auch mchi ver-

mSge, in feiner rechn-fache die canzley- Vnd anderc gebithren zu erlrgtn , oder

einen advocatam zu befolden , auch fol-

chi t turgendi ea erlangen vijje , vnd

vnJi Icijiung diefet ejiei , fein gut vnd

habe nicht verdujjert , tuch andern uber-

geben habe , auch keinen bttrgen auff

bringen hinne. Sed dubito , an ad certam quantitatem exigi pollit paupertas,

ac non potius ad perlonac conditionem ac dignitatem tamiliaeque , quam

alere tenetur , magnitudinem , fimiies- que circumltandas attendendum iit. Quae alii diuitiae funt , alteri pro pau-

pertate eflent lutura , fi nihil vitra po (- fideret. Ceterum hoc omnino iultam

rationem habet , quod iureiurando huic inieri lolet cbulula : daft , Jo er tm

rccht n oblitgen , oder fonjl zu verma-

gen komnnn w urie , er alidann einen

le.itm nath Jeiner gebuhr aufruhiige za- hltmg thun w oli. : itemque , quod poe-

na carceris coercentur pauperes , quos

litem temere ac per calumniam mo- uiile , adparet. Rivim. ibid, enunc. i g.

§. CI. Ex quinto axiomate ( f. pj. j. ) dilcimus , cur ( ad. aduoca* Be pr«-

ti plerumque fimul et procuratorum munere in foro fungantur , curatori- et hinc ( 27. non folum condlio adiint clientibus, fed et man- *>ut

dato indrurii in foro abfentium caulfam agant. Cur quamuis "in“* ( 28. negari non poffit , in iudiciis fuperioribus diftinria elTe Co-

iere horum et aduocatorum officia : tamen (29. non cuilibet procuratoriam Operam praedare liceat , fed vbique a magidratu condituantur procuratores ordinarii , quorum vm quifque cauf- ikm mandare poflit , quin ( 30. non modo poffit , fed debeat ,

quum,,

Eorum-

que conftitutio- ne.

De hodierna

procuratorum

conditione.

69S ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit.II.

quum , ne lis , alterutra parte abfente , nimis protrahatur , plerifque legibus cautum fit , dafs die partbeyen bey getriffer Jlraffe procuratores ad acia zu conjlituiren fchuldig feyn follen, idque

('ji. multo magis neceflarium fit, fi ciuitates, aliaequc vniuer- fitates in foro vel agant vel conueniantur. *

* Mirum eft de fyndicis vel procuratoribus duitatum vniucrliucumque

nihil paene occurrere in legibus Saxo- nicis et Sueuicii , quum tamen dubitari

nequeat, quin illae ct his temporibus frequenter litigarim , et ipfum tvs Sax.

Ltb. III. ari. 86« dilquirat , quomodo ob damnum aliis datum raulclanda fit

vniucrfitas ? Sed ex hoc iplo articulo

non abs re colligere mihi videor , prae-

fedum pago , ( qui vocatur der bauer- meifler , ) pro vniuerGtaic caudam egii- fe. Ait enim specvlatoR : Morris fit abtr dei rechten , vnd verden Iu aber

vor dem oberruhter verklagct : ihr ba-

§•

uermcijler mufi vor Jie alie tvcttoi e in

gemein gewetie , vnd den gebaur.n mis Jo. fchillingen b&JJet 1, vnd ihnen allen jchaden gehen. Vix autem adparet , quo

iure mu Ida exigi potuerit a praefe-

cto , nifi pro vniuerfitate interuenidet. Ceterum et lyndicos impetrandos fuit fe a liiperiore, luculenter probari po-

telf ex cap. 7- X. de procar, vbi vni- uerfitas PariGenGs ab Innocentio Papa

111. petit, vt libi ljudicum vel procuratorem conftituere liceret. Cont

Hier. Bionon. ad Marctdf. Lib. I.

cap. ai. et Schiltsr. Ex ere. X.

§. 40.

CII.

Ex eodem axiomate patet, (32. cur ex plurium gentium ac

ciuitatum moribus non admilTus fit procurator , niti mdulgente

vel principe, Marcvlf. formul. Lib. I. cap. 21. Io. Faber ad

§. 6. inft. de rer. diuif vel (33. iudice. Lamb. Goris ad con-

fuet. Velati, cap. 16. ad rttbr. n. 2: et 3. Cur (34- quamuis id

pollea , (et quidem in Gelria anno demum 1629.) ab vfu receflerit : nihilominus tamen ibi et Machliniae non admittatur

procurator , nifi apud afla conftitutus. Lamb. Goris ibidem art.

1. idemque (33. obferuetur et alibi , veluti Noribergae, reform.

Norib. tit. y. §. 1. 2. nec non in Halfia et proumens Naffo-

uicis, ceu obferuauit Schilter. Exerc. X. §. 4®*

§. CIII. Denique quum pleraque alia , quae hodie iufta exiftimantur

circa procuratores , non ex iure Germanico , fed vel ex Roma-

no vel canonico nata fint : ( $■ 9?- 6.) (.3^- omnl^°

nobis agere videremur, fi, quae in omnibus iurifprudentiae

vtriufque compendiis ea de re traduntur , cum le&ons taedio

hic repeteremus, maxime quum ne illa quidem omnia eodem

vbique modo fiefe habeant. Praeterea otium hic nobis fecit vir * rsl 1 m

DE ACTORE, REO, 'AD VOC. PROCVRAT. $S7 olim inulis noflris amicillimus , nunc eheu defideratiflimus , Christ. GoTTFR. Hoffmannvs diff. de origine et conditione procuratorum e iitre Rom. et canon, nec non eorum prorrejfu in forum Germanicum , Hal. 1716, -

T IT IU

PE IN IVS VOCATIONE, FERIIS ET DILATIONIBVS.

§. CIIII.

QVum nefas fit , quemquam indifla caufla damnare , adeo- T • que conflare debeat , reo non ademtan» fuiOe occafionem *d”" •/•a».*. . O — t y wv^u

vt IS lolemmter in ius vocare jjtaretur ad iudicem , et nem. nullum haberetur, quidquid in eum abfentem iudex decreuiflet, nili probari poflet , eum legitimo modo in ius vocatum citatumue efle. Idem ergo et Germanos , rituum follemnitatumque fludio- fi (Timos , obferuafle , iam paucis erit demonflrandum , oflenden-

limis , quum hic nos deflituat Caesaris aeque ac Taciti dili- pud Vi- gentia. At IVRE WlslGOTHico,^eu patet ex Lib. ll.tit. I. §. 18. ̂gothos?,

reus , petente aftore , citabatur ab ipfo iudice per epiflolam , ab ** adparitore infinuandam eorum ingenuis perfonis , id efl , adhibitis teflibus, ne reus id poilea pollet inficiari. En verba: Index , quum ab aliquo fuerit interpellatus , aduerfarium querulantis ad-

monitione vnius epijlolae vel ftgilli * ad indicium venire compellat , jub ea videlicet ratione , vt coram ingenuis perfonis is , qui a

iudice mi jus exfiiterit , ei, qui ,td caujfam dicendam compeUitur , offerat epiflolam vel figilhtnu

* Hic sigiilvm non efl annuli im- Ia, quam medio aeuo frequenter eo preffio vel fignaculum, fcd ipUepilto- nomine veniffe , ipfiiquc Graecis v0_

fefe defendendi : apud omnes gentes receptum erat , vocatio-.

dumque , quos ritus ea in re adhiberi voluerint , quidque requi- fiuerint , (i legitima videri deberet in ius vocatio.

§. CV. Equidem quid antiquillimis temporibus iuflum ea in re vi- cinuo

fum fit maioribus noflris, hodie nos fcimus iuxta cum ignarif- qualis a- 4 1 f Y I 4 O rf ■ , ■ . IV. It... ■« „1 a (I . . . . — . m _ • a a _ - I 1 ' 4 • 1 a.. *

Cita do

Htineccii Edent, luris Germ. T 1 1 1

catam

\

69 8 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. T i t. TU.

catam ede «sJiiRi» , multi» eiu» aera- fcriptores acceperunt pro cpiftola. E* tis fcriptoruu. icltiu.oniis probant Lin- nimucro eo minus dubitari potefi, quin DF.NB». i» glojjar.g. 147«. et CaR. ov iudicii fignaculo munitae luerint cita- •

Frbsne glnjj. Lai. et Grate. h'u t /ocih. tiones , quum alia» nulla tuiflet ra. ^ obferuantes , eandem notionem illo» tio , ilia» Jigttia vel -anulos adpeti fubieciile vocabulo annulut vel funm- landi. Juu , quod itidem trtriuique linguae

§. . CVJ. Quam Eodem iure cautum fuerat , vt dilatio talis indulgeretur reo ;

dilatio- quae ei fufficeret , fefe ad iudicium praeparanti. Hinc pro itine-

reisV 1 ns breuitate ve^ magnitudine minoris vel maioris temporis irj— cctierim? duciae dandae erant reis , c. g. ei , qui vitra centum palTuum

millia aberat, praeter ordinariam dilationem dabantur dies de-

cem, qui vitra ducenta, viginti , et fic porro. Ivs WisiG. ibid. Qua in re Romanos imitati videntur Wisigothi, qui dilatio—

( nis tutori fefe excufaturo dandae eodem modo inibant ratio-

nem , nili quod Tii in fingula 20. * illi in lingula JO. milliaria fingulos dies darent. J. 2 6. In/1. I. 13. f. I. fetju. D. de cxcuf. tut. Quod et in aliis citationibus abfentium obferualle Romanos

patet ex /. J. pr. D. de verb. Jign.

* Ei quidem modicum videbatur lap. »7. idque iter Hadrianum Imp. pe- - iter hoc diurnum , ac proinde talis ditem ct armatum lacpe facere con- itineris dinumeratio neutri hngaiorum lueuide , reltarur Spartian. Hadrutt.

onerofa ejp: dicitur, d. I. j. pr. D. de eap. to. vbi conferendus ls. Casav- zierh./ign. Sane hanc viam iullus exer- bonvs , ei Ivst. Lips. de milit. Ram, citus hdi aeltiuii quinque conhcie- Lio. V. diJJ. 1 7. bat , telte Veget, de re militari Lib. I.

§. cvir. Poena Quo humaniores vero erant WisiGOTHi in concedendis reo

contuma- induciis: eo Teucrius animadu#rtebant in eos , qui in ius vocati

°at' non ibant. Ii enim , qui latitabant , aut fugam capefliuerant ,

y. folidis auri , et qui fine fuga , ( quam dilatationem vocat le-

giflator.) contemfrrant iudicem , totidem folidis , pro parte ado-

ri , pro parte iudici exfoluendis , mul&ahantur .• quin fi foluendo non elfent , fligam et contetntum iudicis yo.; folum con-

territum JO. flagelli iffibus fine infamia luebant , nifi fe iureiurando a fufpicione contemtus purgarent. Qua in re tam acerbae

funt Wisigothorvm leges, vt et epifeopum vadimonium deferentem yo. folidis ; presbyterum , diaconum , fubdiaconum >

vu alios laicos , muli&ent , hofque, ii vel foluendo noii fint.

Digitized by Coogl

DE IN IVS VOCATIONE, FERIIS ET DILAT. <S9f

vel epifcopus pro iis fatisfacere nolit , triginta dierum ieiunium

ferre cogant, fub folis demum .occafum pane et aqua reficien-

dos. Ei tamen , quem fuga abllulcrat , intra quinque dies j ab- fenti vitra centum millia partuum intra decendium , moram pur-

fare licebat , catenus, vt nec mulftam inferret, nec flagris cae- eretur, nec adfligeretur longo iflo ieiunio, fi intra has inducias vadimonium obiret, lex Wisig. ibid.

§. CVIII. ■ Multo magis ergo impune ferebat defertum a fe vadimo-

nium, qui iufium legitimumque impedimentum adlegare , idque

praeftito iureiurando vel tefttbus idoneis probare poterat, 'la- lia impedimenta legitima erant morbus fonticus, inundatio flu-

minum , nix cumulata et alta , quae montes fuperari non pateretur, lex WislG. ibid. d. f. 18. immo et feriae, quales ex

eadem lege erant dies dominicus, pafcha, quod iy. dierum

erat,* dies natiuitatis Chrifti , circuracifionis , epiphaniae, pen- tecoftes , feriae meilium ac vindemiarum , quarum tamen illas ,

fecus ac Romani, a it. Kal. Aug. ad iy, rCai. Sept. has a I y. Kal. Otflobr. ad iy. Kal. Nouembres, Carthagine vero, vbi

perpetua erat ac anniuerfaria locuftarum pernicies, meflis ferias

a.iy. KW. lui. ad ly. Kal. Aug. porrigebant, ibid. §. ii. quqm- uis has ferias humanas nec facinorofis hominibus , nec iis , qui

iam litem conteftati fuerant , prodejfe vellent. ibid.

* Duplex nimirum erat Chrilba- nit veteribus pafchs t al-

terum , quod in memoriam palGonis Chrilti celebrabant : alterum

Hi. , quo Chrifti in vitam reditum ea , qui par eft , pietate recolebant. Ad n

tmvfdn/cse referebant totam hebdoma-

da (aer im , quam ideo m ■**%**'*» iihfidiu , vel rut cyu&c Vocabant : ad itaeinpp hebdomada,

a pafchatos die ad diem dominicam

in albis # quam pajcha neophytorum vocat Avgvstinvs Epi/i. ii». ad In-

nuar. De hac hebdomade concil. in

Trvllo Gw. LXVl. cauet , vt non

neophyti tantum , fed fidele 1 omnet , prr

hebdomada pafihae in tempus commoren-

tur , pfalmcu hymnojqtte canant , Irffio- ni S. Scripturae attendant , et S. myjle- riis fricantur , neque per hos ites Jpe- dacula aut ludi equefifres fiant : quod

laeculo VUII. et patres concilii MeldbnSIS can. LXXVII. anathemati*

fulmen interminati, obferuari iullerum.

Ex quo patet , quinam fint quindecim illi pafchatos dies , quos nela/los tfTe

voluerunt Wisigothi.

§. CVIIII.

Apud Frahcos citatio vocabatur mallatit vel admaUatio ,

quia ad mullum, id eft ad locum, vbi fui copiam faciebat co- T t t t 2 mes,

Ea cef- . labat ob

impedi-

menta

legitima et ferius

Citati»

quomo-

do di<fta Francis !

700 ELEM. IVR.GERM.Lib.III.Tit.III.

mes , eiufue vicarius , reus euocabatur , itemque monitio , a vernaculo mabnen monere. Eccard. ad leg. Sal. p. u. porro

adrbamitio, non a ramo, cuius vfum aliquem in citationibus • fuilTe adfirmat probatque idem laudatus Eccard. ibid. p. 7J.

fed a vernaculo anbcr numen , quod in inferiore Saxonia adhuc efferunt anberamen : denique Jolfadia a fote , i. e. die , et Ger-

manico fetz.cn : vnde folem collocare eft citare vel diem dicere. LEX Sal. ut. 40. /. 1. tit. 43. tit. jj. Vid. Eccard. ibid. p. 74. Qui enim citabatur, ei dies dicebatur, quo die eum adede in

. iudicio oporteret.

§. CX. Quo ritu Id vero omnino extra omnem dubitationis aleam pofitum feda? eft, Francos, iurifprudentiae formulariae ftudiofiflimos, certis

ritibus vfos efle in citandis reis , qui quidem in eo videntur conftitifte, quod ador praefentilyis teftibus reum in ius vocaret, et bacillum vel feftucam in eius finum proiiceret, ab coque aliam, tamquam pignus vadimonii certo obeundi, reciperet. Ttftium fane mentio lit in LEG. Sal. tit. £9. f. 1. In finum vero pro- iedam eife feftucam , vel inde patet , quod citatus ideo diflus fit adiaftiims vel iediuus. leg. Sal. tit. £2. form. Lindenbr.

l57- lS9 • I^S- l(>7- i6<?. Denique et recepiflie adorem feftucam , argumento eft locus legis Ripvar. tit. 3©. y, 1. vbi fe-

ftuca produda fidem facere dicitur ador.

§. CXI. Habuere et Franci legitimam dilationem reo concedendam»',

dilatio- quam aeque ac vetiiftiflimi Galli et Germani, de quibus Caes- nem reus de bell. Gall. Lib. VI, cap. 18. et 1 AC1T. demor. Germ . cap. II. citatus non numero dierum, fed nndium finit fcai.t , ac prpinde illud

habuerit? /pat iuin legitimarum nofliunt nomine venit in charta Pipini regis, quam ex FelibieNI probat, bijl. abbat. S. Dionyfti cap. 41. ex-

tulit Eccard. ad leg. Sal. p. 7.4 Ita vero dies , inter citatio-, nem ct diem iudiciL intermedii , quorum modo tres, modo fep- te«n , modo 21. modo 42. indulgt bantur , vocari folebaut. leg.

Sal. tit. 40. §. 1. tit. 4 Capitvl. Lib. IU. cap. 4jr Ipfum enim terminum , quem vocamus , didum efle felem , ac inde ef-

fe phrafes folem collocare , folfadire , iam. paullo ante notauimus.

Poena 5. CXII.

cornu ma. Quemadmodum vero , qui iufto die (iflebant vadimonium ,

cu- -'i placitum cufiodtutfc vel attendife, vel adimplejfe dicebantur, modo

\

Digitized by Google

DE IN IVS VOCATIONE , FERIIS ET DILAT. 701

vel d mane vfque ad •Afperam vel per triduum in iudicio perman- ii lient : MarcvLF. IJb. l. form. 37. IORM. fec. le^em Rom. cap.

33. ita impune id non ferebant, qui legitime adiaihui , vel adm al-

lati fecundum legem Saltcam , conltituto die aberant, et nec cx- cufabant abfentiam , nec legitimum impedimentum, quocW illisr

erat fumis, id eft faumnifs , adlegabant. Mulftam enim ij. folidorum inferre cogebantur , tantumdemque debebat aflor , qui

alium citans ipfe aberat. * leg. Sal. tit. i.§. i.rt 2. Neque tamen llatim pro confeflo et conui&o habitus videtur conturrfhx ,

fed iterum tertiumque illi dies erat dicendus , quo cafu vel muL- tta, vel debitum crefcebat. leg. Sal. tit. 53. <5. 2. Si ne tunc

quidem fe lifteret , res eius in bannum mittebantur, capit. Lib. Illi. §. ay.

* Hinc litigator , qui vadimonium obierat, a iudice petere iolebat telti- monium , quod die conltuuio adiue-

rit, et quamdiu exlpertauerit nduer- (arium. Extlant Ibrmuiae huiulmodi,

quamuis lau» barbarae , in rosMVLis

AndEGAV. fflf. 11. « Jcqu. apud Mt- B1LLON. aiulert. T amo 1111. f. 14}.

ex quarum vna partem adlcribemus :

Qiii ipft iam fttperius nominati phctunt ‘torum legebui a nunc vjque ad v.fpc- rum vij. fumum ctiJIodtjje. Sum ipfa fmena nec a. 1 f Luctum aduemt , r.cc

mifjo ad perjona addirexii , qui SONI A

rcdcbuifjet. 1‘ropierea nccejje Jitcrit prae-' dii lu hominibus, vi hanc notitiam honorum hominum manilui roborant projctpnere deo berent , qualuer et vi fi Juni Jcitjje.

§. CXI1I. Talia lcgiyma impedimenta, quae illis funis , et , voce magis Legul-

magifque in alium fonum detorta , funnis , funnia ,fonia , foinus , ma im

fonitts , ejjoni.t , exonia , ejfonium, exonium , ejfoinns vocabantur , pedi- aliquot in ipfa lege recenientur , veluti dominica ambafeia, infur- “te013* tuitas, mors propinqui, cuius cudaucr infepultum domi Iit. LEG. Sal. tit. I. ji. 3. et tit. 19. j). 6. Nec Francorum infignis religio

nos dubitare patitur , quin et feriis diuinis interquielcere voluerint forenfem ftrepitum. Saltim diebus dominicis lllere iulferunt

vocem praeconis, capitvl. i. ann. 813. §. I y. et capitvl. anni 823. Nec dubium eft,quin dies etiam feflos ntfaftos habuerint. •

Ii autem recenfentur a Carplo M. capititlar. Ltb. I. §. K;<|. Lib.

II- §• 3 S- et in addit. I. Ludouki Fii j). *

* Sunt ihi dies ferti natalis domi-

ni 1 cum tribus inleqt.entibus , S. Ste-

phani , 'oannis , euangelirtae et in- nocenium , ortaua domini , dies epi-

phanias , eiulque ortaua , purificatio

S. Mariae , Palcharis dies orto , Ie^ tania maior , dies adlcenfionis domi-

ni, pentecortes, S. Toannis bapiillae, SS. Petri et Paulli , S. Martini , et

S. Andrcae. Huic indiculo Lib. 1. §.

T 1 1 t 3 164.

702 ELEM. IVRIS GERM. Lib. IIL Tit. III.

i£4, additur t Ve adftmtione S. Ma- /. §• S. Laurentii. Meren-

ria: interrogandam rehnquimui.Scd eam tur hic line legi , quae de Caroli M.

quoque inter dies anniucrlarios retu- fluctuatione circa diem felium adlum-

lit Ludouicus Pius Lib. II. §. jf. tionis B. Mariae , virgin*, ad illum

addiditque diem dedicationis S . Mi- Capitularium locum notauit Steph.

chaeiis , et natalem S. Remigii et Addit . Balvz. Tom. 11, p. 1 17*»

§. CXIIII.

Qualis in Ceteras gentes, quae fub Francorum imperio legibus patriis

ius voca- viuebant , parum , quod ab horum moribus difereparet , videntur

tte apud habuifle. Apud Alamannos tamen videtur citatio facta in ipfo

Alaman- judicio , vel conuentu iuridico , cui omnes , ei iurifdidioni fub-

nW ' ieftos , interefle debuifle , iam fupra monuimus. Ita enim intelli-

genda videntur verba legis Alam. tit. 3 6. f. 3. Si quis aliquem

n lallare vult de quacumque caujfa, in irso MALLO PVBLICO debet

mallare ante iudicem /tum , vt ille iitdex eum difiringat fecundum

. legem , et cum iujlitia refpondeat vicino fuo , aut qualifcumque per-

fona eum mallare voluerit. Reo concedebantur l tyluciae 7. nablium,

fi pax parua ejfet tn prouincia ; rebus tranquillis quatuordecim. *

18 id. 2. Vadimonii vero deferti poena erat mu Ida 12. folitlo-

rum. ibid. §. 3.

* Sed apud Alamannos breues admodum ftufle lites oportet. Nam vt

imo. §. J. legimus, in vno placito a- Gor mallabat cattjjam fuam : in attero ,

fi vellet 'tur are , ittrabat fecundum con-

fiitutam legem , ideo in primo mallo

jpondere detebat faeramentalet , et Jide-

tttjforci praebebat , fictu lex habet , et

ye odium ftuim dabat mijfo comitii , vel

illi centenario, qui praeerat, vt conflituto die aut legitime iurarct , aut , fi

culpahilit ejfet , componeret , vt per ne- gleClum non euaderci , aut fi euaderet,

eo. folidis de frrdo Jemper ejfet tuipa- bilit. In primo ergo itatim termino

caufia finiebatur , fi actor habebat con- ticentem reum , in altero , fi reo infi-

cianti deferretur iusiurandum. Et hinc

IBID. jJ . J. ait legiflator : tod in

vno placito finiri non potuerit, in alia

finiatur.

§. cxv. Qualis Apud Boioarios priuatim quifque in

ius vocabat aduerfa-

apudBo-rium, praefentibus tellibus. Si ire nollet, iudex, auditis tellibus ,

ioanos ? quj eum in ius vocari audiuerant, ipfe euocabat hominem, et

non modo cognita cauffa ferebat fententiam , verum etiam reum

adori 12. et Duci 40. folidos pendere cogebat. Ita enim mtel-

ligendus efl locus leg. Baivvar. tit. 12. cap. 2. §. t. et 2. Si quit

Uber alicui libero, qui eum mallat , in qualicumque re dedignabitur

iuftuiam facere, ille qui quaerit caujfamfuam , habeat tbt tejles duos

r

DE IN IVS VOCATIONE , FERIIS ET DILAT. yoj vel tres, qui audiant, et videant, qualiter ille refpondeat , vt pojjint ante tudtccm teftes ejje. Tunc iudex tubeai eum in praefinii venire, et i tt dicet ei et componat 12.J0I. quiit non dignabatur iujimam Jacere ei , cui debuit. Sic omnis, qui non dignabitur iujlitiam facere ei, cui de-

buit , de qua re adpellatus fuerit , pro fatigatione , quam facit ei, qui eum adpellat , componat 12. fol. et pojlea refpondeat fecundum legem , et faciat iujlitiam , ftcut legem habet , duci vero 40. folidos.

§. CXVJ. Ili legibus Bvrgvndionvm, Saxonvm , Fristonvm, ni- Apud

nil, quod ad citationem, dilationes, contumaciam , feriafque per- ̂ango*» tineat, occurrit.* At tanto accuratius ea de re agunt leges Lan- bardot gobardokvm, quibus dillinguebatur , elletne de ingenuitate vel *,we?4‘ de hereditate , an de alia cauda difceptatio. Prioribus enim cafibus pnuatim et follemmter 11» ius vocan oportebat reum, id quod diftricbo vocabant mannitionem ; poderiore comes ipfe citari reum , eura- ban- que ante certum diem adelTe iubebat , quod ipfis erat dtjlr icito vel na! c<>- bannus. LEX Langob. /ab. ll.tit. qj. §. 2,- De MANNITIONE ve- ‘mas' to, nifl de ingenuitate, aut de hereditate non Jit opus obfer uare : de ceteris vero caujfis per districtionem comitum ventant. Et §.4. Si quis de (latu [uo, id ejl, de libertate, vel de hereditate compella-

tus ejl , iuxta legis cmftitulionem MANNIatvr , de ceteris vero cauffis, vnde quis rationem ejl redditurus, non manNIatvR, fed per co-

mitem banniatvr. r

* Attamen apud S axones non aliter in ius vocari coniucuilie reos ,

quam apud Francos : vel inde patet , quod et illi v fi lint verbo adramtre vel adframire , itemque vocabulo ta- lituut . Ita enim legendum ede patet pro tnalhitut in cafitviat. a. part. Saxon. (3. 31. Si imttbii homint Jacra- ractuum aebet , adframeat tilum ai ttcUjtam Jaer amenta ad dhm Ji alutam , et Jt 1 urar e eonumfrii , fidem fatiai , ( produtftis nimirum tcflibus, ) etfo- liiot 1 j. lomponat , qui imactivvs

( iadiuus vel iediuus) a ‘paruit , er deinde caujjam pl.mur em ndare faciat. Kx quo loco patet , apud Saxones quoque in tus vocationem factam elle prtuatitn , praclenubus tellibus , et iacla in eius linum feliuca : quippa quod ipla vocatmla indicant. £x eo-

dem veto ducimus, deleni vadimonii poenam lui/Te mu Ictam tf. (oli-

dorum, quin et cauda ceciditTc reum, qui iusiurandum Ubi delatum Itato dio

non praeitiudeu

5- v-A V 11.

Mannitio fiebat praefentibus tedtbus. Id enim tam erat ne- cellarium, ac ve uti ad elTentiam huius 111 ius vocationis pertine-

bat, vt vetus gloiu apud LurD£«saoGivja p. iq$o. maunitum

inter-

Quomo5 do mannitio fecla ?

*

<

704 E L E M. I V R. G E R M. Lib. III. Tit. III.

interpretetur vocatum tribus teflibus praefentibus. Repetenda autem ea in iu% vocatio erat quater , diuerfis temporum interualiis ,

de quibus Lib. II. tit. 43. §. I. Prima mannitio fu fuper 7. nolles ;

fecunda fuper nodes 14. tertia fuper nodes 21. quarta fuper nodes

42. Vbi et Langobardos non dierum, fed nofhum numerum mo-

re maiorum iniiue , animaduertimus. Et tres quidem priores ci-

tationes non erant peremtoriae, quamuis , qui deferuerat vadi-

monium, Angulis vicibus iy. folidis mulftaretur : * quarta vero adeo ftringebat reum, vt res eius omnes, ipfaque beneficia in

bannitm mitterentur , donec fe fifleret. Si intra annum non Veni-

ret , rex de facultatibus cius fuo arbitrio ftatuebat. lex Langob. Lib. II. tit. 43. §. 1. 3.

* Attamen apud Langobardos <juo- que legitima impedimenta exaltabam. Id enim libi volunt verba d. §. l. Si

quis ai mallum legibus mannum non

fuerit, et non venerit , fi eum somnis

non detinuerit , fol. ij. culf abitis indicetur. Ybi (ane nihil mutandum eft, quum

vocabulum fomnit Germanicum fium- nijs egregie exprimat. Haec eadem

procul dubio fuerunt , ac apud Fran- cos. Immo ipli quoque praeter diem

dominicam ferias oblentabant , quarum recenfum dedit Ouo M. Imp.

6. CXVIII.

Quomo- At diflridio quam vocabant , vel baunus ipfius comi-

do ditis ; vt diximus , aufpiciis fiebat , per . adparitorem procul ftricuo. dubio , vel per litteras. Neque quater repetenda erat haec

citatio , fed contumax erat , qui femel iterumque vocatus

non aderat. Denique nec ly. folidorum mulftam exigere , poterat ador, quia ipfe non in tus vocauerat : fed vti olim ture

Romano in bona eorum , qui neque fui poteflatem faciebant , neque defendebantur, ibatur : l. 2. D. ex quib. cattjf. in poffejf. eat. ita

apud Langobardos fanxerat Ludouicus Pius , Imperator Ub. IL

tit- 43. §. 4. Et ft poli vnam aut alteram admonitionem comitis aliquis ad mallum venire noluerit : rebus omnibus in bannum mijjis ,

venire ad iujlitiam facere compellatur.

Lib, It. tit. 49. §. 1. natalem Domini ,

epiphaniam , Jlatmot ieiuniorttm diei ,

pajclia, adfcenjioncm Domini , perneto.

Ji.n , et fejla praecipua , in quibus fo- renlcm conticelcere ftrcpituni voluit

Imperator, ita camcn, vt in facinoro- s

los etiam tempore melEs et vindemia-- rum animaduerterc liceret iudici. JVre

enim , inquit , tempire mejit vel zin- demiarum legit edtCUtm effugere de-

bent, qui in nullo tempore peccare de-

ferunt.

f. CXVUIL

Digitized by

DE IN IVS VOCATIONE , FERIIS ET DILAT. 70 y

$. cxyini. Talis erat veterum in ius vocatio, quam et infequentibus tem-

poribus manfilTe, vel ideo fufpicamur, quod et in ivre Saxo- ni co et Svevico , aliifque eius aeui legibus , ubique exprelliflima

exftant moris illius vetufti vefligia. Nos et illa ex inflituti noflri

ratione inueftigabimus. .Et primo quidem reum non ab adore, fed iuflu iudicis, ab adparitore in ius vocatum ede comperio. ivs prov. Svbv. cap. 93. Der einen mann beklaget in einem gericht , vnd der richter nicht daheim ifl , der fronbotc fili ikn [urgebieten , ais recht ijl : vnd ah der richter kommet , [o [oli er ibn riebten tu haud,

vnd man [oli ihm nicht mehr [urgebieten. Denn die fiirgebott [tnd der fronbothen , vnd nicht der richter. Kein richter mag niemand

f .irgebieten , es ijl nicht feines amtt. Ein richter Joll ein richter feyn ,

vnd nicht ein fronboth. *

Medio aeuo

reus in

ijs vocabatur ab

a J pari-

tore,

* Neque tamen exiftimandum 'eft , fuo arbitrio id facere potutffe ad par i- torem. Primo enim specvlator mo-

net , in ius vocationem ab adparitore

iniuilo fadam valere , wann der richter

nicht daheimen fey. Ergo vbi illius co-

pia erat, nihil agebat adparito^, ni fi «ius iuilii. Deinde fub finem huius ca-

pitis legimus : ttann der richter em

tag ftirgicbt , oder ein btc.tel ftirgebeut , vnd hommt der richter nicht dar , da

verleuret niemand jein recht mit. Ita- que iudicis erat diem conflituere , an-

te quem diem reus adedi deberet :

adparitoris , reum citare , eique denunciare , vt illo die adfit.

§. cxx. Etiam his temporibus citatis dabantur induciae quatuordecim

nottium. Adefle enim iubebantur uber viertehen nachte. ivs prov. quanta

Sax. Lib. 1. art. II. Heget man aber geding aut vmb vngericht , iure Sa-

nach dem recht en gerichts ding iiber 14. nacht, das folien fuchen die xomeo. pjleghafften. Et Lib. I. art. 6j. Wann man klagt vmb vnge-

richt iiber den , der nicht gegenvvilrtig ijl , dem foll man tagedingen drey mal, ia iiber vicrzebn itachte. Quod et in aliis caudis crimi-

nalibus obtinebat , nili quod ingenuo , capitis reo , ( einem [choep-

penhar- Jreyen mattn, dem es an [einen l^eib gieng, ) ter dies diceretur , et lingulis quidem vicibus fex hebdomadum, ivs Sax. ibi-

dem : Den [oli man tagedntgen dreymal , immer iiber [echs veochen

vnter konigsbann tu der rechten ding-jladt. Ter ergo repetenda erat citatio, nec prius pro contumace habebatur reus, nifi is ter-

tium quoque citatus deferuiffet vadimonium. *

* Ex quo patet , vnde natus fit terminus dilationis Saxonicae , ei ne

Sdcljijche frift , id clt , induciae fex hebdomadum, trium dierum, Quum

Hemeccii Elem. luris Germ.

enim citatio fieret ter , et femper qui-

dem polt 14. nodes : ter quatuordecim nodes conficiebant fex hebdoma-

das. Additis tribus diebus , quibus in

V U U U iudici*

i

70(5 E L E M. I V R. G E R M. Lib. III. Tit. III.

iudicio Ce bitere debuiflct reus , to-

tum illud Ipjcium lex hebdomadum

et trium dierum emergit. Obleruauit

hoc Gvndlingivs GunMingian. Pari.

XX/J. diJJ'. i. vbi tamen permulta a- liena , coniecturas etiam quafdam pa-

rum lolidas , iminifcct. Audire prae- dabit glossam ai i. an. 67. Dasvcr-

nimm aljo : Klagjlu heut , Jo betaget man

diih uber vkrzehen tag : klagjlu danit

aber , fo betagl man dicit vviedtr itbtr

14 tag. Alsdann voilftihnjlu er/1 deine

k lage mi 1 der iriaen kiage , vnd vtr-

fejlijl auch erjl icn beklagten mit der

dritten kiage. Alfo machen naeh einander drejmal uber vterzehen tag feeht

wothen. Si addideris tres dies , qui-

bus comparcndum fuiflct reo : habe- bis dilationem Saxonicatn.

§. CXXI. Poena Quum itaque duae priores citationes non eflent peremtoriae?

contu- quae poena fuit eorum , qui citati fe non ftitident ? Diflinguebant maciae Saxones inter iudicia criminalia , quibus vel caput , vel corpus , tn caulis perjclitahatur, et. reliqua ciuilia. In illis poena poft tertiam cita-

libus. tionem non fidentis vadimonium erat profcriptio : in his illa locum non habebat, ivs PBOv. Sax. ibid. Wer nicht vorkommt zu dent

dritten dinge in peinlicher kiage , den ecbtiget man. Vmb anders keine klagfcll man den mann echtigen, obne vmb die, die an den leib ,

oder an die hand gebet. Qualia , quamuis mutatis verbis , occurrunt etiam in ivhe prov. Svev. cap. 91. §. I. et 2-

§. CXXII."

In caudis Quid vero fi non cauda criminalis, fcd ciuilis dedufta edet

ciuihbus. iu iudicium , et reus ter citatus vadimonium tamen non fl.it i flet ? Tunc vero condemnatus ede videtur contumax , perinde ac fi vel confertus , vel conuiftus fuiffet. * ivs prov. Sax. Lib. III. art. y. Dreymal aber , immcr Uber vierzehen nacht , foll man jenen , det .

das gut i/l , vorladcn , fein gttt zu vertretten , ob er \colle. 7 hut ers dann nicht , man gevveldigt es jenem , der darauff klaget. Et Lib.

I. art. 41. Klagt ein jttngfravv oder ' wittvve zu lar.drecht iiber ih~ ren vormtmdcn , dafs er Jte entvveldige ihres eigeits oder leheits, oder

ihrer leibzucht , vnd 'orird er daritmb geladen zu dreyen dingen i vnd kommt nicbt vor zu dem dritten ding , rechts zu pflegen, man foll ihn balmunden, das ijl , man foll ibm vertheilen alie vormund- fcbaft. Quod fane idem ed,ac fi tamquam confertus vel conuiftus condemnatus edet tutor.

* Praeterea ad muldam iudid pen- dendam tenebatur reus, tum prima,

tum fecunda, et tertia vice contumax.

At tertia vice fimul pro co ofella et

conuiclo habebatur. Huc pertinet locus tv r. pkovinc. Sax. Lib. III. art.

\9- ir.n man fur gericht krjchuliigct , vnd der rnhter ihm zu rechitr anwvort

gebeuih ,

DE IN IVS VOCATIONE , FERIIS ET DILAT. 707 gebtmh, t wj trviU er nichi antwor-

Itn , nodi mil recht fuh cmreJen , daft er metu annn/orien darjf, fo tkeilct mm ihn vvethajfitg. Aljo i hui ma» auch tum andern viU dritten mal, vnd antvvor-

tet er denntxh nichi ,foifler vbervvvn-

DtM,(pro conferto et conuido habetur,) in der fchuld. Ceterum wcuen efle inuld.im praeftare iudici non reo , iam fupra oltcndimus. Geminus cft

locus spec. Sex. Lib. II. are. 6. Wee

tu ding nichi kommi , Jen theill man

vueihajfug , oh er dahin dingf/liehtig ijl

tu kommen. Er moge ei dann mil recht

vviederreden. An et in expenlas condemnatus fit reus contumax, non fa-

cile dixerim. Saltim me nihil quod

eo pertineat, in viroque illo iure ob- lenulle , fateor.

§. cxxnr. Attamen et Saxones , et Sueui , eos immunes efie patiebantur a poena contumaciae , quibus in promtu erat adlegatio' impe-

dimentorum legitimorum , quae et hodie vetere vocabulo vocantur ebehxjfcen. Ea , vt iam fupra obferuauimus , fiue per procura-

torem , ( durchihrcn boten , ) liue per fideiuflores, quibus de judi- ci0 iifti cauerant , adlegare ac probare tenebantur. ( $. 94. ) Ta- lia vero legitima impedimenta praecipue erant quatuor , de quibus ivs prov. Sax. Lib. II. eert. 7. Vier fac heu feynd, die ehehajf-

le notb beijjen, gefangnis , kranckheit , tsr allfnrtbcn aufer l undes , 1’nd des reichs aienJL U elcher eine diefer vier fachen beweijl , ah recht ijl , von einem feiner bothen , trer der fey , er bleibt es ohne fcha- elen , vnd getrinnet des tages y\bis an das nechjle geding , nachdem er von der eiehaften notb ledig trird. Addit specvl. Svev. cap. 268. feines herren dienft , adeoque quinque huiufmodi impedimenta recenfet, quibus adlegatis moram purgare liceat.

§. CXXIIII. In primis eo pertinebant etiam feriae , tum diuinae , quas vo-

cabant hcilijre vel feyer-tage , tum humanae, quae illis erant gebitn- dene tage. Quin non minus ad humanas referebant , quatuor dies hebdomadis, quibus pax certis hominibus fancita fuerat, ( Lib. II. part. 2. 7|. ) puta dies louis , Veneris , Saturni et Solis. Omni-

bus ergo his diebus conquiefcebat iudiciorum ftrepitus , paucis quibufdam exceptis cafibus , de quibus omnibus iam ipfa specv- I-ATORis verba audire iuuabit. Pertinet ergo huc locus ivr. prov. Sax. Lib. II. art.66. Heilige vnd gebvndene tage ftnd allen leuten zu friedt-tagen gefetzt , vnd darzu in ieglicher troche vier tage , der donnoftaa , der freytag , der fonnabend vnd der fonntag.- * Darumb ftnd aiefe vier tage gemeine friedtage allen leuten , ohne den , die in kandhaffliger that gefangen trerden , oder die in des reichs iiberacht ftnd, oder geechtet ftnd in dem gerieht.

V U U U 2

Legiti-

ma im-

pedimen- ta a con-

tumacia

exculabant.

Itemqne feriae.

♦ Orni-

Quae feriis humanis

explicari

poiue-

nm ?

708 ELEM. IVR. GERM. Lib.III. Tit. III.

* Oir.ifimus hic illa , quibus rationes reddere conatur spicvlato* ,

cur quatuor hilce diebus pax (eu treu-

ga , ceu tum vocabant , omnibus lan- ata (it r nimirum diem lauri praeda-

re ait fecuritatem , quia eo die con- fccretur chrifma , quo ChrifKani fignentur quia Chriilus tum lieram eucharilliam inftituerit, adeoque pri-

mordia coeperit nouum foedus : ( da

fieng aach an vafer neue ehe ) quia eodem die Chridus in caelum ad-

(ccnderit , viamque eam muniuerit humano generi : diem Venerii , quia et homo conditus fit eo die , et Ser- e tuor pro homine mortem obierit : diem Saturni , quia eo die et Deus

condito orbe, et Chridus, defun&uif

partione , in (epulcro quieueric , eodemque die et (acerdotes , Chriliiano- rum magidri et antidites , conle- crenrur : denique di-m folii , qui* illo homo in gratiam cum Deo re-

dierit , idemque dies et primus mundi fuerit , et futurus fit poliremus.

Sed funt hic quaedam , quae temporum illorum ignorantiam ac creduli-

tatem produnt , pleraque autem it* comparata , vt nullum omnino inde duci poifit argumentum. Quid enim magis efle poted , quam die Saturni inducias homini deberi, quia eo die vngi (bleatu clerici?

§. cxxv. Nec minus huc pertinet alter locus IVR. prov. Sajt. Lib. It.

art. 9. vbi diftinfttus docemur, quid diebus his feriatis fieri a iu-

dice vel queat , vel nequeat. Den geachten mann mag man sralil beflfttigen ( cpftodiae mandare ) in den gebundenen tagen , man mag

aber uber ihn nicht richten , es fey dann die bandhaftige ibat gegen-

vvartig.* Et paucis interieflis .• in gebundenen tagen mag man nicht fcbvvehren under s , dann vm friede , vndauch au ff den mann, der in

bandhafftiger that gefangen vvird. Wer den frieden bricht in den ge-

bundenen tagen , den befehirmen die gebundene tage nicht. Deniquer

tras man anders Ylaget in gebundenen tagen obne vngericht, das mag

der richter 'Wol richten uber dem mann, der gegenvvhrtig , und ali -

dazu antvvorten Jckuldig ijl , und foll ihn gebieten , dafs er der fchuld bekenne vnd bejfere zu rechter zeit , oder dafs er der en leugen , vnd

darii ber fchvvere. Nicht mag er aber dingen in gebundenen tagen,

U'o man aber eyde getobet , die foll man leijlen zu haud , oder zu den nachflen vngebundenen tagen. Similia et in ivre prov. Svevico

cap. ioy. quod ex inftituto agit von gebundenen tagen , reperimus.

* Htndhaffte that, vei, vti a Sueuis vocabatur, liattdgethtu, efl quodeumque facinus , cuius auClor in iplo delicio

rei >x deprehenditur, sre- cvl. S*X. Lac. 11. ari. J 5 . Dir hand-

hafftt that tfi dat , Jo man tinen mann begrctfji in der that , oder in der Jiucht

der that : oder dafs er dubcrey oder ratr' ber y in feintn gcvvrhren hdtt , da er JelhJI den fchhifjil tturnge an feiner feiten. Ita deprchenfi (fatim ducebamur ad iudicem , et acculabantur , modo conuinci portem de homicidio tribus , de reliquis deliciis capitalibus leptem,

de

f— —P -s*».

DE IN IVS VOCATIONE, FERIIS ET DII AT. 7c$

de facinore manos ampotatione coer- iudicium 'et diebus, feriatis infKtui po- oendo binis teltibm, vel acculator cer- terat, ioem cap. tof. §. >■ Emen m.nn

tamen fingulare offerret, lvs Ptav. begricf-n mit der handgethat , den phir. Svtv. cap. itfi. Et hinc hjiui.no ii m.it die gebunien tage nUbt.

§. CXXVI.

Ex his omnibus , quae ex genuinis antiquitatum Germa- iiicarum fontibus haufimus, patet, L vtrumque in tus vocationis ge-

nus in Germania fuiffe receptum , eamque priuata aufloritate ,

et iudu iudicis faftam. II. Citationem certum fpatium com-

prehendere debui ire , ne reo imparato obeundum elliet vadimonium. III. Eam rite fa&am fuifle, aftorem probare debuif-

fe, fi accufare vellet contumaciam. IIH. Contumacem et mul-

ftatum , et ,( V. fi peremtoria fuilTet citatio, pro confeffo et

conuifto habitum. VI. Purgare reum potuille moram, fi legitima impedimenta adlegaret , eaquerite probaret; et hinc VII.

excufatum etiam efle, qui diebus feriatis non ftitiflet vadimoe nium.

§. CXXVII.

Quemadmodum vero iam olim in Germania et priuata au- In !u®

ftoritate, et iuflu iudicis, in ius Vocabantur rei •• ( §. 126. I. )

ita non mirum eft, (1. et hodie alibi priorem , alibi pofte- hodi!e/, riorem in ius vocandi modum , magis receptum effe. Quam-

tiis enim ( 2. plerifque locis mos inualuerit , vel citationem feriptam infinuandi per adparitorem feu viatorem iudicis , vel ,

quod in inferioribus iuaiciis faepe fieri animaduertimus , reum

per hunc fine feripto euocandi : pailim tamen ( 5. adhuc priuata au&oritate aftorem in ius vocare reum animaduertimus, non

modo in Francia, Rebvff. ad cenft. reg. Part. III. de citat,

art. 2. glojf. 4. verum etiam in Germania , ceu de traftu ad Rhenum et Hennebergico obferuat Schilt. Exerc. Vll. obf. 7.

Quin ( 4. alicubi a&orem infalutato iudice iniungere polle ad- paritori , vt aduerfijrium in ius vocet , tellantur GvDtLlN. de

ture nouijf. Lib. Illi. cap. J. et Bachov. ad Treutlcr. Vol. 1. difp. 4. thef. 2. Ut. D. Quem morem ( y. eo iniquius reprehendit

Stryk. vf. bodiern. Dig. Lib. 11. tit. 4. §. i. quo magis duitatibus Germanicis licuit veteres mores iuri Romano praeferre ,

et ( 6. quo minus illum in ius vocandi modum ipfos etiam prin-

cipes et imperii ordines hodienum adfpernari , animaduertimus. *

7io ELEM. IV R. GERM. Lib. III. Tit. III.

* Talii enim e(J requifitio ad au-

llregas , quippe quae non aufloritato eorum , qui cauliam cognituri funt , fed iuifu ipfiut adoris , ad aufiregas

prouocantis , fieri iblet , et quidem

per notarium vel tabellionem. Quam- uis enim Schilter. Exerc. Vll. §. 4.

et hanc requifitionem legitimae citationi vel ideo acquiparandam elTe exi-

ltimet , quod et tabelliones lint iudi-

ces , chartularii nempe : glojf. in l.fini

Ct ibi ei apud quem, et Bsrtachin. in referi, voce nomuui : iple tamen

huic rationi oon multum tribuilte vi-

detur , quia fiatim addit : Sed tamen

quum notarius dejliwatur lulendt pote- jiote , etiam requtjhto , per eum faCla ,

vim et effeOn m citationis iuduialu vi*

habebit fer omnia , bene tamen m itu vocationis.

$. CXXVIII.

Quantae Quumque aequum eflet certum temporis fpatium indulgeri; reo conne illi imparato obeundum effet vadimonium : ( }. 126.2.) non

cedendae obfcurum elt , (7. cur non modo in Saxonia , aliifque prouin-

induciae? ciiS( vbi iuris Saxonici aliquis vfus efl, verum etiam ( 8. alibi, vbi huic iuri nihil pretii ftatuitur, adhuc hodie reo dentur in-<

duciae einer Sdcbjifchen frifi. ( 9. Cur in Saxonia et alibi non modo dies mentis , quo comparendum fit , exprimatur , verum

etiam ille demonftrari foleat a proximo die feflo , vel domi-

nico , quippe qui ruflicis . aliifque ex infima plebe hominibus, notior eJTe folet , quam dies menfis. Hinc formula : Den 6. Nouembr. iezt lauffenden lahres , vvtrd fein der dienflag nach

aller heilijsen, vor uns zu erfcheinen. ( 1 0. Cur addi foleat.- tu recbtcr fruher t.i^es zet : quae verba olim fortadis de primo mane feu folis exortu intelle&a , hodie non nili de horis, qui-

bus iudex fui copiam facit , intelligenda videntur. * Ant. Matth. de probat, cap. 7. p. 448. ( 1 1. Cur quae ius Rom. de dilationibus praecipit , fere nufquam recepta fint in Germania,

ac proinde ( 12. dilatio citatoria, quam vocant, abforbeat • de- liberatoriam , ipfo fatente STRYKlo in vfu hod. Digejl. Lib. 11. tit. 12. §. 16. fequ.

* Veteres Germani non nili ante- meridianas horas iudiciis impendebant,

quod ferri non pollet lententia nili a ieiunis. Car. M. capitul. de caufjis admon. $. 1 f . Vi nullus ebrius fuam

caujjam pojjh conquirere in mallo , nec tejhmonium dicere. Keque comes placi-

tum habeat , nifi ieiunus. Quod multo

magis iu caulfis criminalibus oblerua- batur. ivs ruov. Sax. Lib. lll. art.

59. ivs Mov. Svev. cap. 80. IVI Cliviae MSC. ex quo locum debe-

mus v. c. Io. Gyil. Hoffm. in dijf.

de modo iudie. pnu. exercendi apud

G erm. §. f. Das gericht foll niichsern geendet uierden. Quae quum ita lint ,

confequens ell , vt iudicia inchoaren- tur bene mane es llatim poli tolis or-

tum, ct finis illis imponeretur circa meridiem, ivs pro v. Svev. cap. 110. edis .

■Digifeed by Guogle

DE IN IVS VOCATIONE, FERIIS ET DILAT. 711

edit. Sckilt. Man foll gertchtet warten Das gericht folt gefthehen , wan Jish die voit dee zu daz du funnc vfgat t mu fonne gefetzt Hat r.cht gegen fiiden. Vnd ze mitten tag. Et iv* prov. Sax. Lib. zwifihen diefe zeit darjf ntemand er-

ili. ari. 6 1. Geruhtt follete viarten alie fcheinen mitt anfprache oder fteh verant-

die dmgfjluktig fini zu dem gericht , vvorten , oier antvvon zu geben , et

von der zeit an , dafs die fonn aufgehet, fey dann , dafs es fachen vvdren von

btjt zu mittag, ob der richter anders da dem Herrn , oier t >on reifsfertigen leu-

ift. Addit laudatus Hofkmahnvs ibid. ten , oder von verderblicken oier fier- locum ivr. Cnv. MSC. Von guter khchen gutern , oder wo fieh temani alter loeblichen gewonhett vnd heritom- anders verbunden baetit , oder verto-

men fo foll das geritbt gefchehn bey fon- bet , das mag gefihehen nach feinem neu feheine , vor dem miti age. Et alibi : hehore.

§. CXXVIIII.

Ex tertio quoque axiomate '( §. 126.3.) in foris Germ. fuperfunt variae veteris iuris patrii reliquiae, veluti ( 13. quod contumaciae accufationi non elt locus , mfi probetur, citationem

rite efle infinuatam , idque ( 14. plerumque probetur , vel accepto a reo fcripto teflimonio, ( durcb ein recepijfe ) vel ( ty.

confeflione adparitoris, flue exemplo citationis fubfcripta, fiue ari

ada adfcripta , quam vocant relationem nuntii : * quamuis(i5. non lit negandum, ex eo tempore, quo ius canonicum aeque, ac ciuile Romanum , paullatim in fora Germanorum penetrauit, in tribunalibus fupremis inualuide morem citationes reis offe-

rendi vel per tabellionem, vel per nuncium iudicii iuratum , et ab his exigendi follemne inftrumcntum , ex quo de rite fafta

citatione confiet. Ord. cam. part. I. tit. 48. $. 11. fequ. et tu.

52. prine. Blvm. procejf. camer. tit. 6 y. §. 34. fequ.

* Adparitoris tellimonium furticere cipio veteris i uri. Germanici , puta

vi funi eft , non quod iurciurando fi- quo adparitoris teftimonium pro duo- dem adltrinxerit : nam alioquin ne rutn teliimonio habebatur (<§. 49. ) quidem iuraii tettis vnius teliimonium ivr. prov. Sax. Lib. I. art. 8. et plene probare nouimus: led ex prira- Svev. cap. ajp.

§. cxxx. Ex quarto et quinto axiomatibus ( §. 12 6. 4. et y. )

reddi potefl ratio ( 17. vnde fit condemnatio in expenfat termini , quae fieri folet , fi quis rite citatus non ftite-

rit vadimonium. Eam enim in locum mulftae , in quam olim condemnabantur contumaces, efle furrogatam , vix dubi-

tamus. ( »8. Cur raro prima vel fecunda citatio habeatur peremtoria, fed plerumque tertia demum ita fiat , vt accedat

cora-

Quid

obferuan-

dum ac- tori rei

contuma-

ciam ac- cubituro !

Contu-

maciae

ena.

712 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. III:

comminatio , reum pro confeflo et conuifto , vel inftrument*

pro agnitis habitum iri : * quamuis ( 19. in Saxonia ekftorali per ord. process. vet. tit. io. f. 4. altera ftatim citatio tueris.,

peremtoria , eamque ad rem cautum fit : im fall aber der be-

klagte vngehorfamltch aujjen bliebe , Coli er aujf des klagert vorber- gehende befchuldtgung , vcrmoge landublicben Saechjifcben pracejfes, er/l/icb in ehchafft vnd bebeljticbe vviederrcde vertbeilt , vnd da

er aujf fernere lahdung , vvelcbe der kldger hiet.11 ausbringen fili,

folgenden termin filcbe ehehajften vnd legitimum impedimentum aus- fithren , vnd dartbun, oder eydlich erhulten vir de , fer ner zuge-

lajjen vverden. In gegentheil , da er filche ebchajft nicbt beybrin- gen konte , oder aujf die audere citation gar nicbt crfihiene : fili

er alsdann auf fernere bcfcbuldigung des kldgers in die bttljfe ver- thleilet , vnd diefelbe nacb innhalt der klage an ihm vollfirecket vverden , at ( 20. noua et emendata ibid. %. £. has ambages tol-

lat , et primam flarim citationem vult efle peremtoriam , praeterquam in lite conliftoriali fuper malitiofa defertione , nec non

in proceiTu banni ( im achts - protejf. )

* Fruflra ergo Tum , qui hanc poenam contumaciae ex iure Romano

efie comendum, quum ii numquam reum , deferentem vadimonium , pro conferto vel conuido habuerim , fed

vel in bona adorem milerint , ceu patet ex /. a. /. 7. D. quib. ex caujf. in poff.

tat. I. lf. D, de in mt voe. I . a. C. vbi

'tn rem ali. Ctc. pro P. Quinti. eap. 6. ycl adionem aduerfus hdeiurtbret vel

vt prius omnia damna , quae ftuftra- tionc lua dederat aduerlario , farciret.

/. |f. c de tudie. Si ne Gc quidem

veniret, a praecone publice et nominatim inclamabatur, et tunc, eo ab- lente etiam fememia ferebatur , non

tamen , vt femper pro conferto et con-. uido damnaretur , fed prout id caufia

exigere videbatur. Hinc Vlpunv*

/. 75. D. de tudic. Et pojl editlum per- vades dederint ad certam quantitatem , emterium impetratum , quum dies eius

fi ea promirta ellet, fin minus , ad id, fieperueneru , tunc abfent (itari debet ,

quod interefiet. /. 1. $.vlt. D- qui /a- et , Jiue rejponderit , Jute non refponde-

iijd. eo g. i. vll. ft quis in im voc. ntm eis , agetur caujja , et pronunciabttur .- eat. l.8t.D.de verb. obi. /. 11. §. I.

fi quit eant. iud. fifl. caujf. fati, no» obii’ np. Praeterea abfem euocandus erat

legitimis edidis vel tribus dCnunciatio-

nibus , per interualla non minus decem dierum propo&is. l.eH.Jequ. D.

de iudic. Si tunc reus aderat cogni- tionis die , audiebatur quidem , fed

non vttqtte secvnovm praesentem ,

Jed interdum vel absens ,Ji bonam cauffam habuit , Vincet. Conf. I. r. C. qttom. et qiumi. iud. et quae hanc in rem egregie monuit Hvgo Donell. Commem, tur. Lib. XXViU. cap. j.

P • «*• ■■ftt+rr' ■ . '

f. CXXXI.

!

1

DE IN IVS VOCATIONE, FERTIS ET DILAT. 71 j

/. CXXXI.

Quum a contumacia iure Germanico excufarent legitima Impedi*

impedimenta: ( /. 126. y.) non mirum eft, ( 21. id et hodie nntn.la obtinere, ac proinde, (22. quum in eo ius Romanum cum Ger- manico fere confpiret , hoc tanto facilius in fora noftra pe- culent ' netrafle. Ex quo porro eonfequitur , ( 23. vt non quatuor vel

quinque tantum ifta impedimenta legitima, quae Sueui et Sa- ,

xones vocabant ebehajften , * vel ehcbajjie notb , a fufpicione doli et contumaciae excufent , fed et alia , in iure Rom. recen-

fita , veluti vis maior , teftimonii diftio , funus domefticum, lan-

guor ex partu , *. r. A. modo ( 24. rite probentur, quamuis petita prima vice dilatione faltim adlegari , fecunda aliqualiter demonftrari , tertia legitimo modo probari , foleant.

* Non confundenda haec impedi- potiunt, de quibus plura feriptores iu- menta legitima cum certis eiufdem ris publici , et , qui ex inliituto de

nominis cautiis , ob quas et exemd im- hoc indicio plenillime agit , Ente, perii ordines in Sueui* vicmifque tra- Miviit, de indic. Rothzivil. cJf. dtibus ad iudicium Kotwilenle vocari §. f. p. jij.

§. CXXX1I. Denique quum et de feriis idem fere iure Romano, quod

olim Germanico, conllitutum fit,- { f. 12 6. 7. ) non mirum fa- je ne eft , ( 2J. et hic fere per omnia receptum effe ius Roma- obier- num. Id tantum (26. ex iure patrio fupereffe videtur , quod uandumf plerumque fupremae curiae citationibus inferant claufulam : au f den 6. Non. vvird feyn , der dienjlag nacb allerheiltgen , odes ,

vvann diefes kein genchis-tag vvare, den darauff folgenden, vor unt zm erfcheinen. Quum enim frequenter contingeret , vt ex-

tra ordinem ferias diuinas indicerent praefules et epifeopi : mo- nitos volebant litigatores , incidentibus huiufmodi feriis , eos

line nona citatione proximo dic iuridico in iure adefte debere. Sed de his omnibus plura praecipit acuta pragmaticorum

natio, quae quidem hic multis repeti, vix neceflarium efte ducimus.

Heineccii Elem. heris Germ, X x x x T1T.

1

'"1

7if ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. Iin;

T IT. IIIl

DE ACTIONI B VS EARVMQVE EDITIONE IN IVDICI1S GERM.

f. CXXXIII.

REus vb! Ce fiftebat in iudicio , adoris erat , adionem edere, vt et iudici et reo ipfi conflaret , quid ille petat, in- tendatue , et cui fundamento fuperflruat ius fuum , ob quod vel rem fuam efTe , vel alterum dare facere libi oportere ,

contendat. Itaque faduri nobis videbimur operae pretium , fi

et de actionibvs Germanorum quaedam differamus , et modum

adionem reo praefenti edendi , ea , qua fieri poterit , perfpicuitate explicemus.

§. CXXXIIIL

Quamuis vero ha denus iis, quae antiquiffimis gentium Ger-

nsGcrm. manicarum legibus cauentur , praemiflis , demum ad infequen- cerus tium temporum iura progredi confueuerimus : tamen , quum ctaiTes nullum legislatorem adiones forenfes in certas claffes , certaque

prunus genera defcripfifije , reperiamus , id vero multo poft cum laude

C°Sor h" Prae^'ter‘t audor libri , qui infcribitur ricbtjleig Uber das Sacbf-

belii°dtj l*ndrecbt , qui quidem poflremis faeculis vixit, at modum unhllcigi. fitigandi Germanorum , ex iuribus peregrinis nondum interpola-

tum , accurate defcripfit : * confultius vifum eft , ex eo claffes adionum forenfium defcribere , eafque ex omnis aeui monimentis antiquitatis Germanicae illuftrare.

Tranfi- ■io ad

actiones

earum-

que edi- donem.

Adio- num iti-

* Audor libelli non magis certus

eli , quam aetas , qua vixit, lac. Fa. Lvoovtci , qui illum , tamquam ad

pendicem , lubiecit imrodudioni ad

proc. feudalcm , in praef. §. 9. fcribit:

Der aullor nennet Jtch am ende dei lez- ten ruhtjieigi , ali wo auth die teil zu

finden , da bejde rithtfieige heram gegeben xtvarden , wiewol tch Jonfl zcm der

ferfon pithei audcrii bifther keine jpe- aaiia. finden. kbnnen. Sed liib finem

nihil legas , quam quae lequumur e

Vulbratht ii aljo falichliken dejje 1 ,uwe

Sajfen -Jpegel mii fynen adduitn. In der Kcyfirhken fiat Aujilurth , dei landes Stlivvauei 1 , dorch Sytuanum Oihmer

biikbremher. Dorch verordningc ~ r.de

kifi n dei vorfichiigcn heren Hanji R<nn- man van Oringen namhafitrfien bitkfu-

rer. Vnde vuitndet an vnjcr leuen Vrau-

wtn anent , den maa nennet iithimyf-

fen t in dem yar , ah men teliet na go-

dei

r

DE ACTION. EARVMQVE EDIT. IN IVD. GERM. 715

des geborte M. D. vnde XVI. Videtur vir dodiifimus vel non intellexi/le vo-

cabulum Imkprcntker , vel illud pro nomine audloris habuilfe , vt adeo ex

eius mente hunc libellum conlcripfe- rit vel Siluansts Oskmer , vel Siiu. Uiho-

mariu tluckprensher. At ilikpr-. ruer idem ell , ac typographus , «jui Ipecu- lum Sax. cum eoque hunc libellum

typis exprelTu, ilque , non vero audior, ditius ell Suuanus Othm.r. Praefatio

bunc libellum , qui vocatur rielnjleig , confectum efle refert iuflu Friderici

Inip. na godes bort dssjent yar , vnd

anicrkaijf bundrrt yar , in deme acht

vnde twimigjlen yarr , in dem driiuen

yare jynes rykes in deme pingtfler dege , to Meylan in deme palme. Sed bic

quoque nihil lani reperias , nec quod cum temporum illorum ratione poliit conciliari. In giofla Weichb. ar. . io. legimus : Vnd aiuh /cites Burcard wa

Mangelfild den rishtjhig , Grike aber von Kerusvv der vollvvurtcte den nchs-

fieig. Quod quum maxime probabile fit : conlequens ell , vt audior vixerit laeculo Chrilti XII II. Illis enim tem-

poribus plerofque floruifle gloflatores , latis conitar. Vid. Strvv. hsp.sur. cap.

6. g. 11. p. 462. fequ.

§. cxxxv.

Hic ergo auftor , omnes afliones cap. y. trium efle gene- Pr'm* rum obferuat. Alias enim civiles * efle ait, vel borgelikk, .

vnd de heien daromme fo , dat de kJeger , en de antvvertcr vor CUJ1jf 5' 'n dc faken borgen blieuen , vnde dat erer neen den andern vluehiig crimina- v vdr den en darjf , dat it , ah vmme fchuld , vnde vmme gut , vn- les ct de vmme anefangk : alias criminales , pvnlick , vnde heten mii -as. darumme fo , dat de kleger nichts begert , vvenn dat me den an-

dern pynigbe vmme fynen broke : alias denique Mixtas , vor- Mengede klagen , quae quum primum fint ciuiles , poflea in criminales degenerare , vel ex criminalibus ciuiles fieri poflint.

/

* Iple quidem audior has adliones lemper vocat borgeh kc klagen , quali a tideiulloribus vel fideiulfione nomen

tulerint. Sed quum his opponat criminales et mixtas adliones , peinliche

vttd vermcngse klagen : probabilius ell ,

eas non tam besrgciieke quam borgerltke klagen dici debuifle , ac proinde eas Latine civilis vocare non dubitaui-

mus. Attamen ct vocxnvLA«ivs,Lotfia-

nae fpeculi Sax. editioni (iibiundlus.has

adliones vocat Burgeliehe klagen , da ~ man <allein fehuld vnd giilde foderi , vnd alie burgeliehe faehen. Siuc ergo a fideiulfione , vom burgen , fiue a re-

bus creditis , vnn borgen , fiue a modo procedendi ciuili nomen inuenerit:

aon male iis quadrabit nomen adlio* num ct v ili vm.

5. cxxxvi. A&iones ciuiles ab audlore noftro eodem cap. y, diuidjmtur Ciuilium

in eas, quibus res crf.dit a E condicuntur klagen vmb fchuld .- luW.,u‘- quibus res vindicantur, klagesi vmb gut , et quibus rebvs fvr- Tivis vel vi extortis manus iniicitur , klagen vmb anefangk. X x x x a De

7i<S ELEM. IVRIS GERM. Lib.III. Tit. IIII.

fcbuld, De quibus fingulis diflinfte erit agendum. Solidam enim et

vmb gut " ' " * tnd vmb

MHcfar.g.

vere Germanicam efle hanc aftionum ciuilium diuifionem , vel

Aelio- nos vmb

fcbuld

«jUOfll- plices ?

in rem ,

vel mobilem.

ex eo*patet , quod et leges GosL. apud Leibnit. feript. rer. Brunfu. Tom. 111. p. 484. primum agunt van nue - gude ; p. 516. vmme fcbuld ; et p. J30. van anevangbe.

§. CXXXVII.

Aftiones , quibus res creditas condicimus, ex variis cauf- Tarum figuris oriri , cap. 6. obferuat , veluti primum ex mutuo

vel commodato , ais egi me eme fulven vvat tho burge dut : deinde ex promijfo vel patio , van louede , tum porro ex fodo defundi,

van erues vvegen , ais vvenn me de nuen befchuldiget vmme des

doden fcbuld: denique ex auEloris adfirmatione , van vndervvin- dingbe , ais eft fick vve des vndnvvint , dat ein andn fegget , he fy

yt eme plicbtig vveddn to nomene. $. CXXXVIII.

Itemque Porro auftor cap. 11. aftiones , quibus Res vindicantur» aftiones in varias fpecies dilpefcit. Quidquid enim vindicamus, id trium

generum cfle ait , aut enim nos vindicare res mobiles , v aren- de hauc , aut feudum , lehen , aut allodium , eygen oder erue. Res

mobiles ex fex cauffis apud nos efle , obferuat . fiue a nobis inuentas , fiue emtas , fiue ab alio nobis datas , fiue furibus vel

raptoribus ereptas , fiue iure hereditario in nos deuolutas , fiue

denique propria induftria partas , de quibus omnibus deinde fi- gillatim agit cap. 12. et Jequentibus. ;

/. CXXXVIII I.

Similiter ob fevdvm cx iure prouinciali tripliciter agi

dum e'1** Po!^e ’ caf’ obferuat, primum li teudum emtum , pretio iliodnlm. ‘°'ut0 » nondum traditum fit : qui cafus in ivre prov. Sax.

" Lib. 1. art. 9. occurrit : deinde , fi frater cum fratre feudum diuidere nolit , de quo iBID. art. 14. denique fi duo feudi pof- fefibres pignus ceperint , vel alter alterum polTeffione deiieere velit , de quo cafu ipfe AVCTOa fufius agit cap. 22. Denique aftiones ob allodia cap. 23. inde oriri ait , quod vnus alte-

rum coheredem praeferiptione fubmouere , vel tamquam natalibus imparem repellere , vel allodium fine heredum confenfu

alii tradere, vel duo eandem hereditatem petere, vel denique vnus libi rem tamquam allodium , alter tamquam feudum vin-

dica-

•Digitired-I


dicare velint, de quibus cafibus deinde prolixius agit a cap.’ 23. vfque ad cap. 27.

$. cxxxx. Qui rebus fvrtiviS vel raptis injiciebant manus , ii eas

dicebantur capere , anefangen. De co avctor nofter cap. 17.

Des fehe ibo dem erjlen , vvo du einen anefangk don fchalejl. Jfenn du vvilt einen anefangk dun eines dingbes , dat dy duncket , dat

dy verftolen oder ajfgerouet fy , vnder vv eme du yt vindejl , tho dem fpreck alftis. Sequitur iam formula , qua quis res illas ,

tamquam fuas repofcit , aut fi nolit pofleflor, eum in ius vocat. Addit auftor, in ius vocatum tunc cum clamore efle

accufandum , tamquam furem , quibus fere fimilia funt , quae in legib. Gosl. apud Leibnit. p. 330. leguntur.

§. CXXXXI.

Sequuntur apud avctor em noflrum cap. 28. accufationes

criminales, quas, quod ad poenam attinet, quinque generum efle ait , fiquidem aliae homini adimant vitam , fein lyf ;

aliae /anitatem, Jyngefunt ; aliae ius fuum , fyn recbt ; aliae exiftimationem , Jyne ere : aliae denique fecuritatem , den gemee- nen vreden. Deinde eafdem accufationes cap. 30. in quatuor claflesdifpefcit. Aut enim accufari obferuat eum, qui \w dun$ufu fit deprehenfus , quod vocatur , eme handhafjtc ibat : aut eum , qui poflea demum in ius vocatur, quod vocatur eine tibernachtige ibat : aut eum , qui extra vincula in iudicio adeft , der vngefangen tho der antvverde is : aut denique fiigitiuum et abfentem , de vor- ftuchtig ift. De primi generis reis cap. 31 .et fequ. de fecundi cap. 33. de reliquis fequentibus agit.

$. CXXXXII.

Denique vti aftiones mixtas auftor nofler vocat, quae vel ex ciuilibus criminales, vel ,ex criminalibus ciuiles fieri poflunt : ita cap. 36. prius fieri obferuat, fi ciuiliter conuentus ob crimina quaedam minora, fugam capefliuerit : poflerius, fi ius ignorantiae vel rufticitati ignofeat , vann dat recbt dot gnade der dorheit. Prioris cafus exempla tria cap. 47. fequ. recenfet , puta acculationem ob verbera, braun vnd blavv : ob manus rebus furtiuis inieftas , anefangk ; et ob promiflum non praeditum , loutde. * Poflerioris capite 42. fequ. totidem , accufationem nixxurum ob damnum , vehendo per agrum coniitum

X x x x 3 b da-

Quid

veteribus anefang f

Atilio^ nes cri-

minales

tjuotu-

plice» '

Itemque

mixtae ?

718 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. IIII. <

datum ; ob homicidium ab infante vel furiofo admiffum, ac

denique ob quodcumque homicidium cafuale, vel ab ignoran-

te perpetratum.

* Quamuis enim ob verbera initio

riuiliier agereiur , reus tamen fugiens

ob contumaciam prolcribi poterat ivs paov.Sax. Lih.l. LXiTllt. Itactis,apud

quem res funiuae deprehendebantur j

quamuis initio ciuiliter conucntus , ta-

men, fi adpareret, eum hominem infamem cfle , der jein r.cht mu dtebercj

odn' raitb veflohnn habe , non admit-

tebatur ad iusiurandum, fcJ ei opio

dabatur , vt aut brachium immitteret

in ahcnum , aqua fcruente plenum ,

aut manus cum accuiatore confereret.

ivs prov. Sax. Lai'. 1. mu j i. Deni-

que ob guarandam promtllam , alio rem eamde n petente , et a promiiloro

non repulfo , aliquis debebat nae

vueiirbujjc , ivs r&ov. Sax. Lib. II. art. tj. vbi addit lpeculator : IV.hr-

btijfi , dai ijl, em:j muene. h.nj , da er di. gtirvehr mu gclobet , oder ein halb

wthr- gcld. Ex quibus facile intelli-

ges , cur avctor noder has adione* 111 criminales degenerare , obleniant.

f. CXXXXIII.

Obfer- Subiungit avctor noder cap. qj. fequ. quafdam adiones

uatio* mixtas fpurias , de quibus ipfe ait : Des hebben bofse lute vpge-

auctoris Ir.tcht mit vnrechte , dat Jie von borgeltcken klagen pynlicke maken.

de .iclio- Sed quum tota eius obleruatio eo redeat , quod ob folum aes

nibus alienum , vel aliam ex contradu obligationem , nemo conue-

fe!fo. niendus fit criminaliter , nec aliae ac plures adiones mixtae fin-

m,XUS* gendae fint , quam quas leges admittunt: non eft, quod his lam immoremur. Atque hae funt illae adionum claffes , quas

neminem ante hunc audorem nollrum tanta cura diftinxiiie , animaduertimus.

Veteres

leges non

ignorant actiones ciuiies ,

criminales, mixtas.

§. CXXXXIIII. Sed haec eadem omnia etiam in legibus vetuftioribus , non

quidem eodem ordine , at eadem tamen , deprehendimus. Et

quidem de adionibus civilibvs et criminalibvs nemo dubitauerit , quas accurate diftmguit Lvitprandvs, rex Langobard.

leg. Langob. Lib. II. tit. ai. f. 23. dum feribit .- Hoc loco

admonendi fumus , quod Maleficiorvm litigivm , ni/i lis con-

tejlata fuerit , aduerfus heredes non tranfeat : fi vero coNTHACTV

litigaverit, fiue lis contefiata , fiue non , heredi et in here-

dem competit. Nec dubitandum eft, quin et mixtas adiones

habuerint veteres. Saepe enim eos , qui iudicium fubterfuge-

rant , vel ius dicenti non obtemperaram , poenam aliquam cri-

minalem fubiilTe, patet ex lege W isig. Lib. 11. tit. i.f. 18. et alibi

paf-


pajjim. Saepe etiam eum , qui criminis accufatus fuerat, ob ido- neam exceptionem non nili ciuilitcr efle condemnatum com-

perio. Vid. lex Frison. tit. 5. §. i.«2.

§. cxxxxv. Ciuiles porro aftiones vel ad res creditas, vel ad rervm Idemquc

vindicationem, vel ad rerum furtiuarum vel raptarum perse- fubdiui-

qvvtionem pertinuilTe, facile vel ex ipfis Francorum legibus . ?Jim

poteft probari. Sane enim duo priora aftionum genera in mente ̂u'r habuit Ludouicus Pius, dum capitvl. Lib- Vll. §.211. ftatuit : perfora-’ Quoties de reuocanda re vel caujfa integri reJUtutionis beneficium les,et per-

petitur , aut in rem , aut in personam agendum efi. Qui locus , ta- fequutio-

metfi ad reftitutiones in integrum praecipue pertineat, et quo- nem r£-

dammodo exprimat iuris Romani dodnnam , quae attiones . ad™m /ur'

in integrum reftitutionem comparatas , alias perlonales , alias rea- tlualam' les efle, docet, fatis perfpicue tamen oftendit, difcrimen aftionum person alivm , vmb fchuld , et realivm, vmb gut , ne ve-

teribus quidem Francis fuifle ignotum. De PERSEQ.WIIONE vero rerum fiirtiuarum , quam auflor des Ricbtfteigs vocat dcn anefangk , in lege S alica lingularis exflat titulus, puta 50. qui agit dejil-

tortis , * boc ejl, qualiter homo furatas res inter liare debet: cui gemina funt, quae occurrunt in LEGE Rip. tit. 33. «73. et caps-

Tvl. Ub. VI. $. 209.

♦ Quid vero filtorti ? Quum meliora non fuccurrant : adicribum , quae

de hac voce obleruat Eccaed. ad leg.

Sal. p. 9 }• Videntia , inquit , tu, damnum , initiria , et iniujhua quaecumque ,

( quo etiam ablatio rirum alienarum p< r-

linet, ) in medii aeui /eripui frequenter

tortui et tortum vocatur , et re3o opponitur. Sicut ohm Hokativj eant atterat :

curuo dignolcere reatum.. ita Gaili adhuc dicunt tort « droit. Glossa Lati-

nae Gallicae : Tortus , ta , tum , tort iniurieux , tonui , tus , torfion ,

iniure. Charta Ludouici II. Imp. pro

monafterio Cafaarienii : Pro nulla denique mallatura quifpiam a monachis

praefari moaalterii , vel ab aduocato

eorum in tortum quaerere audeat ,

quia - - eidem monatlcrio .concedimus ,

IDICTVM PiSTENSE Carali Calui CJp.

ao. Sk: imuliitiain illam cxfoluancbc-

ut illi , qui in luo minilteuo tortum laciunt. £1 cap. ji. thtd. Sicut ille, qui tortum in fuo comitatu vel mimltcns

feceriL Vetvsnotit. ex tabulario Vui-

docincnli a Cakoio citata : In peruer-

(o et apeno torto nebis polica ,ib(iu- lic Tabvla*. S- Ioanms tbid. Tet-

baldus fecit eis mulo» torta. Prur jyt-

laba filtcrtis ejl fil vel, vt GtLipkcyoy- lanui codex habet fcL Hanc tgo puto ige

a no/lro fchleii , falli , errare , inde Ita- li etiam famjere Jutan fallere , et lalla-

re, (Jaiit JailJ tr , Angit tali , Helgtt idt m

ejl tttcn,%llen. Qu ac Ji uuuean coni* ponas , fcittnnu erit fstja iniuria , ptl itum < rronee vel faljo iniuruttts > aitt

cui falfo crimen ftuiocinu vel funi i> r.-

VUtA*.

f

720 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III.TfT. IIII.

tutarum ejt. Hacc F.ccavdvs , quam- in befchlen et terit terdui , vt fit res leta

uis Schilt. in glolfar. Ttut. f. 1*8. tio commendata , vel t tertiata. Ita

eamdem vocem compofitam malit a enim glojs* Pithoei : Fdtorsi > rei

Jil commendare y cxiius radix (iipcrfit intcrtiatac»

$. CXXXXVI.

Sed et fpeciales aftiones perfonales ex credito , promifo , obli/ra.-

tione defundi , et quam vocant van vntervvindin £, non videntur

i- veteribus ignotae iuifle. Ad primum genus pertinent, quae de re

praeftita habes in LEGE WlsiG. Lib. V. tit. 4. LEG. Sal. “M*

leg. Fris. addit, tit. 11. f. I. Ad fecundum loca ex lege Wi-

„ sig. Lib. II tit. y. §. t.fequ. leg. Sal. rir- JJ. Ad tertium , quae

et occurrunt in lege Ripvar. tit. 67. $. 1. Bvrg. ut. 2. wi-

• sig. Lib. Vll tit. y. #. 8. Ad quartum illa , quae de auctoribus, a

quibus fe caulTam habere ait is , apud quem res fortiuae depre-

hendantur .cauentur in legb Sal. tit. yo. Nam aftio vanumn-

vvindmfk in eo confidebat , quod quis alterum adigere velleC

ad auftorem , a quo cauflam haberet , nominandum.

* Ita enim eam ipfe deferibit av- quid dicat, quod fe e*Oe '* ■»

L rUhiHags cap. 6. Uo deme alterque dicat , eum obhgmum ejjc , «1

vZcn Smlt yt Jvan underwin- fibi luOorem nominet. Eoque e

uam

dmghe , ah ejt fick vve det vniawint, pertinent exerapU . quae >bi ctan

t« «ai tinutiuw » — jj 7 »

tith wedder to notnene. Id elt : ̂ar-

to t alii aOto oritur ea eo , fi qtui ali-

§. CXXXXVII.

Notam et veteribus Germanis Iuifle diuifionem rerum in mo-

1 BILES et IMMOBILES , iam fupra vidimus. ( Ub.t U. Par‘- J- 5* 1 W

Vtrafque vel fevdales, vel allooiales fuifle , ( ibtdem 12.

et feqti. ) obferuauimus. Itaque ne dubitare quidem licet , quin

. eaedem aftiones , quas avctor des ncbt(letgs de his rebus dari

ait , et veteribus notae fuerint. Sic fane rerum mobilium inuen-

' tarum nomine datam e fle aaionem, patet ex lege BaIW. ut. 2.

Sn, V 2. LaNGOB. Lib.l. tit. ay. $. I. Inft, tutae ob res emta.

Xn s exemplum habes in leg. Baivvar. rit. i j. cap. * quem-

admodum adLes ob res mobiles datas vel , vt,

commendatus habes in capitvl. Lib. VI. f. «. 30. Ltb.V.i.20^

edit. Ltndenbr. ob res furi ereptas, in leg. WisiG. Lib. Vll. t

u.

2. %. 20. Denique qnid iuris fuent circa res hereditarias et adqusr

faas , oftendunus fupra Lib. II. part. I. §• IJ- CXXXXVUL

f

DE ACTION. EARVMQVE EDIT. IN IVD. GERM. 7at

f. CXXXXVIII.

Facile etiam o (lendi poftet , eas quoque a&iones, quae de re- Nee rebus 1MMOB1LIBVS, tum FEVDALIBVS, tum ALLODIAL1BVS , ex hjuai ab

mente avctobis des ricbt-fteigs competebant, nec non crimi- auitorc

nales, quas ille vocat- peitilicbe klagen , veteribus non ignotas ‘t'. fuille. Sed quum de feudis iam non agamus, de iudiciis vero cn- minalibus intra futurus (it dicendi locus: iam quidem liis noa immoramur.

§. CXXXXVIIII.

Quod ad medii aeui iura, quae fpecula Saxonicvm et Sve- Andioi- vicvm fi fiunt , attinet : de priore aliquid addere fuperuacuum fiones ab

eflet futurum , quia totus ille libellus, der richtfieig , ex iure pro- hoc au' uinciali Saxonico depromtus eft, au Sorque illius , vel quicumque

alius, in margine vbique notauit, vnde fua hauferit. In Lvdo- saxonico viciana fane editione , quae iam fola ad manus eft , hae remiflio- congra-

nes, quas vocant, Ungulis capitibus a&ionumque generibus ad- uu f (criptae funt. Itaque nihil fupereft , quam vt paucis difpiciamus ,

an eadem genera aftionum etiam in ivre Svevico, aliifque medii aeui legibus ac ftatutis praefidium reperiant i

§ au Et ivs quidem Gosl abiens E in omnibus his geminum efle iuiSue^ IVKt Saxonico, iam fupra obferuauimus. Ad Svevicvm quod uicum

attinet, nemo dubitauerit, quin illud diftinguat a&iones civiles et prodidit criminales. Sed et mixtas eo iure proditas fuille , tum quae ex

ciuilibus in criminales, tum quae ex criminalibus in ciuiles degene- . rabant, fatis perfpicuum eft ex cap. 99. $.1. 160. $■ J. 1 17- §• 2. fequ. vm/,

ijS.Ciuiles porro vel perfonales erant ex contn&u, vmb fchuld, ceu etvmh

patet ex cap. 92. vel reales ex iuribus in re , vmb gut , veluti cap. •*'[*•&■ 12 1. vel ex perfequutione rerum furtiuarum, van anefanghe , de

quibus cap. 158. vbi et vocabulum illud attefangen occurrit in

SchilteriaNa cap. 312. ( derfolftH gut vrol anuaben ) et in lubrica ipfa : Der diuphatt oder raup kaufet , vnd daz angeuangen

Wirt ; nec non in Bebgebiana p. 343. (vnd der mag fein gut AN- VKNGKN mit des richtcrs vrlaub : ) quum in MeichsNebiana

perperam legatur : mag er fein gut ,w al ANFALLEN mit det ritk- ters vrlaub.

5. CU. Quumque avctor des richtfteigs adiones de rebut creditis, feu ̂

perfonales ex pallis et contradibus, diuidat in eas, quae ex mu- ftlDda_ Heincccii Elem . luris Gtrm, X X X X *u0 > menuua

722 E L E M. I V R. G E R M. Lib. III. Tit. IIII.

fcabent tuo , commodato fimilibufue contraftibus oriuntur , vmb borge 'y , •diones nuae ex promillis dantur , vmb louede , nec non quae ex fafto

aetunfti nafcuntur , van erues 'xegen , et quae ad nominandum

haede™ au&orem dantur, van vntervvindinge: ( f. 137. ) has quoque vtm erues aftiones omnes in iure Sueuico repenmus. De primo enim ge-

veegen , nere asionum agitur cap. 1 30. De fecundo exftat caput , cui ru-

« van brica eft : Der dem andcrn icbt gelobt , in Bergeriana p. 326.

*H.,rr' quod in Msichsneriana non reperitur. De tertio cap. 254. fe- mding. ̂ U' (Jen3qUe Jc quarto * cap. Jj8. feqit.

* AuCl.r in Meichsneriana cap. 159. vocatur der gevvehre t vu apud S axones der xrv.hnnann : in Bergb-

R 1 ana p. JII. der gefcholl , quainuisel

ihtd. p. 344. vocabulum der gcvvcre occurrat. Gefcholle vero ell a feholku

vel follcn , idque pro debitore vel reo in ivre Avgvstano iere fempcr vlitr-

pari , obleruat Schilter. m glofidr.

Teus. p. 3J8. Illa nominatio audoris

in criminibus furti et rapinae vocaba-

tur der fchub : weil mari diefe verbrechen auff cinen andcrn fchob. Sic enim

faepe is , apud quem res furtiuac deprehendebantur, audorem tuum no-

minabat, a quo cau/Tam haberet. Is

deinde eo nomine adione pullatus ,

iterum alium, hic denuo alium nc- minabat, idque vocabatur der Jckisb. Ivs prov. Svev. cap. 163. $. 3. et

cap. 160. 161. 169. I7i. §. 3. Non

ergo Jcnwj proprie ell indicium rei furtiuac , ceu vocabulum hoc inter-

pretatus ell Thomas. de occa/, anceps, at ins.nt. canji. cnm. Car. §. 13. p. 34.

Je.jti. nec ipla rei iuriiuae deprehendo,

ceu viliim ell Dattio de pace pstbl.

Lib. I. cap. nuru. 71. led nominatio audotir. Vnde in caudis ciutlibus ita vocatam eifc bos dtnunciaiioncm ,

obleruauit Schilter. gioj. 'lens. p.

710. §. CLII. ■ . Nec non Nec minus aftiones omnes, quas avctor des richt/lciges de adiones RBBVS MOBiLIBVS , FEVDIS et ALLODIIS dari oftendlt , apud de variis Sueuos receptas fuifle, facile poteft demonftrari. Quod enim ad rebus res mobiles attinet, de rebus inuentis agit ivs prov. Svev. cap,

mobili- jgij, <Je emtis cap. 247. f. I. * de datis vel commendatis cap. 243. f. 2. de furi ereptis cap. Ij8. de hereditariis cap. 408. De adqiti-

fttis quamuis nihil fpeciatim cautum reperiam : in Sueuia tamen

hodienum frequentilfimum eft vocabulum iuridicum die errungen-

fchajft vel errungene giiter , quod fane argumento eft, rerum quoque adquifitarum , maxime quod ad communionem inter coniur

ges attinet , lingulare ibi ius/uilfe.

* Quum aliquando homines dicis •auiTa res fuas , Gue allodiales , fiuc

feudales > ob imminens periculum ,

.vel co neuri um praeuifum venderem,

et quidem veluti lub pado fiduciae,' feu ea lege , vt deiiindis periculo bo-

na vendita redderentur : ea quoque fraus occationem dabat varus adioni-

tus.

DE ACTION. EARVMQVE EDIT. IN IVD. GERM.

Itus. Vocabatur ea venditio iure Gerra.

flvchtsaal , tdque vocabulum ita deicribimr ab audorc ivris Svev.

cap. iji, Vnd ijl , dafc cin maun get-

tai J 'oli , vnd feta i fein gui in einei andtrn manna hand , dann rn da Itand,

dem er gehen fall , dai keifici Jlttchtfaa1. Conf. ivs ravo. Alam. cap. 109. et 114. IVI FSVD. Sax. cap, 58. et i.LOSS.

ad itu prou. i «. Ltb. I. cap. 44. Ex

quibus locis patet , prohibitam fuiHe huiulmodi alienationem in fraudem

vei domini , vel creditorum , fodiam ,

et feudum , hoc modo alienatum a- miflum ctle , iiifi alienatio intra 6, hebdomadas reuocata fiiitfet , vel iu-

gitiuus deceffiflH. Plura de hac alie- natione vel fubinfeudatione dixit Sch il-

ter. ccmmemar. ad im feud. Alam,

eap. 7.p.j87.

§. clui. Quum porro afliones de fevdis, ab avctore det richtfleigs Itemque

recenlitae , vel ad feuda entia , nandum tradita, vel ad indiuifa in- var“e

ter fratres , vel ad communia, ex quibus quis alterum expellere ̂ °ne*

conftituit, pertineant: de primo cafu ivs fevd. Svev. agit cap. ̂ * 22. de altero cap. 65. de tertio cap. 31. Nec omittendae aflio-

nes, quae de allodiis dabantur. Et primum quidem genus a- ftionis , quo quis hereditatem petens praefcriptione fubmoueba- tur, non videtur locum habuirteapud Sueuos ob regulam , quam in ivre prov. Svev. cap. 270. et Sax. Lib. I. art. 29. inculcari animaduertimus: Das reich vnd die Scbvvaben mogen ftch nicht

verfaumen an ihrem erb , dievveil fie es erzeugen mogen. Alterius

vero exemplum eft in jvr. Svev. cap. 293. Tertii ibi d. in edit.

Bcrg. p. 33. Nec quartum ignoralTe arbitror Alamannos, quamuis lam locum fruflra me quaerere , fatear.

§. Cliui. De CRiMiNALiBvs aflionibus , vel , vti Romani vocare ma- Abo-

lebant, accufationibus, infra fuo loco dicere licebit. Iam, quo- nem modo aflor aduerfario fuo, edere aflionem confueuerit , paucis aP“d

dicemus. Primo omnium obferuo, tanta Germanos veneratione ̂ ranco* profequutos elTe iudices, vt non prius aflionem proponerent ,

quam venia loquendi ab iis impetrata. Pertinet huc formula I.E- nl(j ;m.

GIS SaL. tit. 53. $. 2, Rogo te, tu mino , vt Ncifligante * gaffachio petra»

• meum illum , qui mihi fidem fecit , ( legitimum enim mihi debet debi- prius

tum,) fecundum legem Solicam mihi adftringas. Ad quae tunzinus ™***' vel decanus .• Ego Nejligantio Gafacbio illo tuo in hoc mallo , quod lex Salica habet. Apud Ripvarios, terte eorum lege tit. 53. for-

_ mula erat: Ego vos ( rachimburgios, ) tangano , vt mihi legem dicatis. Cuius formulae tanta erat vis, tantumque pondus, vt qui

ita rogati ius dicere nollent, 15. folidis mulflarentur. Conf. leg. Sal, tit. 6o. $■ i.

I

7*4 ELEM. IVR.GERM. Lib. III Tit. UU.

* Monflrum hoc vocabuli Eccar- dvs ad Irg. Sal, f. jij. idem Francis

fuiife cxiltimat , quod ICtis Romanis Lucius 1 iiius , Sempronius, vel in §.

a. Injt. qui b. moi. tuli. obi. A. Agerius Ct Numerius frigidius. Et line tale

quid fignificare illud ntfttgante , cx altera Licis Salicab editione , a Caro-

lo M. emendata , patet , vbi haec lor- Jnula verbis magis pcrlpicuis ita ex-

primitur : Rogu te , iudex , t/t komi • nem il.um dimominatvm , gefachtonem

meum , qui mihi Jtdem ften , de debito tau d, nummato , Jccundmn legem Sali- eam mihi tum inde adjlringaj. Ybi, qui

§•

in antiqua editione cft nejitgante in hac rcccntiore clt homo illi denomina-

nti. Takgano , quo verbo vlos efie

diximus Ripuarios , idem cft ac ro-

go, vel adiuro. Glossa apud Lin-

denBB. p.i 4S J. tangano aaturc, inter -

fetto , procul dubio a Germanico dingen vel thiggen, quo pro orare vtitur Otfbbdvs Ltb.l. cap. 4. ct alibi paffim. Conicdura enim Kccardi y. 10 jJ verbum hoc efle a Germanico zange,

quod Saxonibus Iit, tange, tam a re

aliena elt , vt , forcipibus ct fidicu- lis omnibus adhibitis , ad Kruncicum

illud tangano trahi vix pellit. CLV.

Quod et Idem et medio aeuo obferuatum video : idque luculen- anedio ter probari poteft ex AVCTORE des richtflcigs , qui omnibus fere

aeuo ob- actionibus huiufnodi veniam petendi forma, am praemittit, veluti

terua- CAp_ j. g_ f-fgfg her Ricbter ycil gy N. xrort boren ? cui iudex re- *um* fpondere iubetur.- ya. cap. 10. Here her Ricbter, N. biddet cines ar-

deis. cap. tt. Here her ricbter , ick kLtge gode vnJyvv , d.tt N. fyn* N. hebbe , vnd b:dde , das gyene darumme to ter antvverde beydert.

Et in cauflts criminalibus, de quibus cap. Jt. Eya here her ricbter, ick bidde dorcb Got eines mannes , de myn ncort fprecke. Here

her ricbter N. de biddet , dat be mute bringen vor y:i in dat geri- tbte einen , de be bereden trtll , dat be ryn dee/ fy , vnd den be in der hantbafiigen daet begrepen beft. Heere her ricbter , wit gy dorcb Got vnd dorcb des rechten wtllen N. vort vort boren. Sic nemo om-

nino in iudi.io vel pro fe , vel pro alio poftulabat , adeoque nec

aftionem edebat, nec exceptionem proferebat, nifi rogata prius

venia. * * Quin nec difcedere e foro cui-

quam ficebat . nili impetrata venia. Ac proinde ftatim initio iudicii iudex de confilii lententia edicebat , ne quid in

iudicio fioret fine venia Er geboi dtn- grt laub , vti cft in ivae mov. Sax. Lib. I. an. tp. ad quae verba glossa

notat : Dingei laub das ili , daji me- ritandi ohn' vrlaub hinwrggeken , vnd

iai geding oder geritht tajjen mige , eht n tufgcgtbt » mird. WtUha aber allem

N

**■'■*■ A*

voti den fchoepfen , den kldgern , vnd antvvortern fejoget ift, Quemadmodum vero apud Francos nihil fine venia a iudice impetrata in iudicio dicendum

fiiciendumue erat , et tamen non li-

cebat iudici rogato cuiquam fili copiam negare : ia idem ct medio aeuo

obleruatum efle, nouimus. lvs prov. Sax. Lib. III. art. 16. Der rielner foti

memandei tu k lagen verbieten , oder xu fciner Uagt hindtrung thun.

f. CLVI.

i

Digitized by Google

DE ACTION. EARVMQVE EDIT. IN IVD. GERM. 72 j

§. CLVI. Impetrata venia, ador breuiter proponebat asionem, fimili A^;one|

fere formula , qua olim Romani vti (olebant. Quemadmodum e- (jngui4S nim hi non prolixis libellis adiones intentabant , fed fofmulis veteres

Vtebantur , quas vel iureconfulti , vel praetores prodiderant , e. g. brcui AIO HVNC PVNDVM, (JVI IN CAMPANIA EST , MEVM ESSE EX f°rn,ul*

ivre Qviritivm: aio Titivm mihi centvm ex mvtvo DA- C?Tple’

re OPORTERE , k, r. A. Car. Bret. ord. petunt ■ indic, cittil. [ur 111 cap. 24. et 2 6. ita fimili breu tate magnopere dc.edatos e(Te ani-' maduertimus maiores noflros. Tales fane fune formulae agendi in lege Alam. tit. j>. 2. maritvs mihi dedit morgenge-

BA tit. 84. HIC EST NOSTER TtRMINVS etc. Et in LEGE Ba-

IWAR. tit. IJ. cap. II. §. I. ISTVD MANCiPlVM EGO COMPRE- HENDI EXTRA TERMINVM, VBl DVX EXERCITvM DVxIT. et §.

4. PATER ME VS RELlQVlT MIHI HOC MASCIP1VM IN HEREDI-

TATEM. Conf. tit. 16. cap. 1. $. 2. tit. 17. cap. 2. vbi plures hu-

iufinodi formulae , quae adoribus , ne eas pro arbitrariis habeas ,

tamquam legitimae ac follemnes praeferibuntur. *

* Et eas quidem formulas non fcrip- certum diem certamini lingulari vel tas olierebant : fed riua voce praed- alii huiulinodi purgationis generi prae- nebant , quamuis in acia vel protocol- liniebat , et litem lententia dehnitiua la referremur a Icr.bis iudicii. Non terminabat. Rede ergo viri docb liilpi-

ergo opus erat , vt libellus offerre- cantur , illas litium ambages , quas tur , lique deinde cum reo a iudice hodie in pieriique Germaniae loris communicaretur : led eodem die ct miramur , nos turi eccleliaftjco et d-

adio edebatur , et ei a reo opponeba- uili debere , coque demum inuedo , tur exceptio , et iudex liipcr probatio- rantara lictam eile rerum conuerlio- ne pronunciabat , et praetentes teltes nem , vt lam pridem optent corda- audiebat, vel reum iuraic mbebat , vel tiores , vt tota murice lteruantui 1

§. CLVU.

Morem huric maiorum mordicus tenuerunt poderi : idque de- j

nuo luculenter probatur ex avctoke des ricbt/higs , vero Saxo- 1 num Flauio , quippe qui omnium fere actionum formulas, pau- mcdi0 ciilimis fortafle , praeter cauffidicos , notos euulgauit. Sic cap. aeuo.

7. occurrit adio mutui : fo kl.tget W. over iV. dat he eme fchuldig

fy teyn march , vnde biddet eines ordels , eft gy ene icht tbo der

antvverde byden fcbollen. cap. j\2. adio aduerfus heredem ex nomine a defundo contrado : (V. biddet eines ordels , nademe dat he

fchulde vordert vppe N. na doder handt , eft he fyeme icht bevvyftn

folle, cap. 13. adio , qua quis rem mobilem a fe emtam perfequi-

tur : N. foreckct , de fe have fy fyne , vnde he hebbe fy gegen N.ful-

tteit gehoft. cap. 2j. hereditatis petitio: Here her richter , N. de

Yy y y 3 biddet,

725 ELEM. IVR. G E R M. Lib. II. Tit. IIII.

biddet , d.xt gy bekennen , c der eme gttnnen , dat he dat bevvifen.

multe , dat he N. rechte ente ry. Here her riebter, * fo klage ikyu ,

dat A’. fy gekommen , und hebbe ftck tnynes deels ondcrvvunden , vnd bidde , dat gy en tho der antvzerdc beyden. Et tales furit forniulae adionum omnium , quae in libello iflo vtramque fa-

ciunt paginam.

* Quum tam faepe hadenus haec adloquutio occurrerit : Here her riehter: eperae pretium fuerit, ditquirere , quid illa fibi velit. Pofterius her cfle domi-

num, nemo -dubitauerit. Eum enim honorem maiores noftri habebant iu-

dicibus , vt eas veluti m>r' ifigis dominos , die herre n , vocarent. Hinc

faquentiflime formulae : Die lierren

Jhtd keyfammen , ita pronuneiaruni domini , ceterae. At quid prius Here ?

Mihi hic videtur clamor foreniis, om-

nibus gentibus originis Germanicae lollemuis, et adhuc receptus apud Nor- niatinos, qui vocem hanc eloquuntur liaro , a vetere vocabulo Celtico et

Gothico hior gladius. Nam notum ell ,

alibi pto haro etiainnum in caullis

V criminalibus clamari r wapen , xraptn.

Ceterum non modo in caullis crimi-

nalibus auditam e(Te hanc quiritatio-/ nem , fed et in ciuilibus eamdem ho-

die quoque audiri apud Normannos , obleruarunt monachi BENEDicrntt

congregatioMi S. Mauri in additionUmr ad Cak. dv Frksne glojjar. Lat. vo-

ce Haro, Tomo Iit. p. 1054. vbi fele- diffirnae de hac voce obferuationes

occurrunt. Eius vefligia fuperefle pu- to in formula carnifici; : Here richler

lier , hab ieh rtcht gerichiet ? Ita enim hanc vocem veterem , fibi non am-

plius imclle&unl, deprauarunt polte-

ri : quali catnifeH accedere ad fe iubeat iudicem , teftem rei bene geltae

fibi futurum. Nugae.

* §. CLvrn.

O an lo Tales erant veteres adionum formulae. Sed ex quo in foris

pro'ixio- no^r's caufla* agere coeperunt homines iuris Romani et ponti- res inua- heii principiis innutriti, vel potius dvrandi , aliorumque eius luerim ordinis hominum praeceptis imbuti: alia plane e (Te coepit rerum

facits. lam enim adiones non amplius ad iuris Germanici , fed

ad Romani , normam exigebantur : nec breui formula amplias intentionem fuam compledebuitur adores , fed eam vel in articu-

los redigebant , quem vocabant libellum articvlatvm e foro

proferiptum per rec. imp. vltimttm §. 27. et £9. vel praemifTa

fadi narratione , pofitoque agendi fundamento fubnedebant petitionem , vt iudex pro fe litem daret , qui pragmaticis efl libellus

svmMarjvs. Omnia etiam haec non viua voce proferebant, fed

feripta otferehant iudici , ex eoque nata eft ingens adorum fo- renlium moles , quum faepe integris voluminibus caullam fuam

tueantur litigantes , quam olim paucilhmis verbis non minus dex-

tre perorabant.

§. CLYlill.

libcUi,

iique

feripti.

s i

.1»

v.

Digitized by Coogle

DE ACTIdfr EARVMQVE EDIT. IN IVD. GERM. 72?

§. CLVIIII. Fatendum tamen cff , paucas paflim fupereflc veteris moris Veteri»

patrii reliquias, veluti ( I. quod in inferioribus iudiciis paffim et ’“ns. r®-

atlio vim voce ad protocollum didetur, et reliquae adlegationes “S1**1*- a fcriba iudicii eodem modo excipiantur : ( 2. quod in Saxonia , «r

quamuis libellus offeratur fcriptus, ifque ante terminum cum reo communicetur, tamen poflea is in termino repetendus fit viua

voce , dteklage mnfs von miiiid mu in die feder vi' icderholet werden. Quod adeo religiofe obferuant , vt nec ex fchedula quidem cum legere liceat, et qui in curiis fupremis, eam confuetudinem

neglexerit, in expenfas termini muldamque C. imperialium condemnetur. ScHWENtfENDOERF. ad Fibifr.p.272. Martini ad procejf. .

Satc.tit. 7. f.i. ». Iiq. Praeterea (3. quamuis alibi id non tam amare

exigatur : prouocationi tamen , quam vocant , inferant formulam •• kldger vvolle feine vbergebene klage nacb allem ihrem inbalt vnd clau- fuln von worl zu vvort anbero viederholet baben, vnd der antrvort

gevvartig feyn. SCHWBNDEND. ibid. p. 271. Martini ibid. p. 21 6. Denique ( 4. quod quamuis libellus lcriptus offeratur, plerumque

tamen adores vtantur formula : K Liger (aget zu anbringunr feiner klage. Sed paucae hae funt reliquiae luris patrii, nautelque in

gurgite vallo. — —

T I T. V.

de e x c e p t i o n i b v s et litis CONTESTATIONE.

§. CLX.

MAle adum fuiffet cum reo, fi, audita adoris intentione,' Rei par- ffatim eo inaudito de re decreuilfet iudex. Immo potius tes ad-

tam fauorabiles erant rei partes , vt nihil eorum , quae ad irtius modum defenlionem pertinere videbantur, ei negandum exiftimarent.

Hinc frequens illud iuris Germanici veteris axioma: Alles vvas bl1'" cin mann vor geriebt nicht tbut, vvie vvijfentUcbcn es fonjl vvlrt , dejfelbcn mbcbt er mit feiner vntfcbuld entgehen , vnd man tnbcbt

ihn des nicht vberzeugcn. * ivs prov. Sax. Lib. /. art. 18. Ita- que , quo pado reus apud Germanos et litem conteftatus fit , et

fe exceptionibus aduerfus adorum intentionem defenderit , hoc titulo paullo accuratius pro inflituti ratione offendere iuuabit.

* Senius cft, negante reo adum , miiTuin elTe adorem ad probationem, gui extra iudicium geflus Iit, non adfcd liiuorabiliores iwiiTe parce, rei, Ii

hic

1

728 E L E M. I V R. • » jf, . G E R M. Lib. Ut. Tit. V.

hic iureiuran Io Ce purgate veller. Id

enim fignificat phrafis : eisier klage

nui feiner vnfchuld entgehen. At fimilis ell an. 7. Wer eiu im borget , oder

gelobei , der fJ es geltcn , vni ervis er

thus , dis foii er Hess hilien. IP dl er

et aber leugnen dirr.ich , er ervjckret

Jich det nut feinem eyde , emo er' es vor gerieht nieht gethm has. tVas er ttber vor gericlue thus , da foli Aer mann

nieht vmbjchwthren. Denn das uber- zeiiget th it der faelixrvaldige ervehl mil

rvveyen anderen snianett , vnd der

richter /oli der dritie feyn. Et hoc quidem ius inter tria illa ede ait srecv-

lator d. ari . 18. quae inuito Caro-

lo M. fibi referuarint Saxoncs. At

glodaror et hanc eorum iurium ori-

ginem negat , et ipfam regulam fallam edi- cxiltima t. Ait cnint : Die-

fes ijl sut.-h emrecht. Denn min uber* teuget einen Sichfsen , vnd olle , /0

dent Sichftifeken , recht vnterworjfen

Jtnd , auch mch diefei l-iuhes reeh.t , gieich /0 vvoll, ais indere leute , vt

fupra ari. 7. 8. 13. et aj. infra ars.

6 4. Auch findt/lu es im andirn buch im 6. at. 34. vnd 6 9. arricul. Vni in dem dristen an. ti- 14. 17. 18. vnd

) o. Darumb fith fiu , iafs ei ia faifch

ifi. Qua de re plura luo loco.

CLXI.

«.. . . $■ Litis Pt r litis conteflationem Germani intelligebant refponfionem

contcil.i- rei ;U1 aftionem ab aduerfario inflitutam. vnde reus a Francis

y * dicebant r gafichto , quafi contradicor, * Lb3. Sal. th.

sy f- tlpon-

tujdcx? 2' a Germanis reliquis der antvvorter. Quum vero, qui rel_

‘ dere dicuntur , vel aiant , rem ita fe habere , vel negent : litis conteflationem Germanis vel adfirmativam vel negativam

fuifle oportet. Quamuis vero j^b hac refponfione plane diuerfa fuerit litis conteflatio Romanorum : Car. Bret. de ord. peran-

tiquo iud. cap. 30. Antiqu. no/ir. Rom. Lib. Illi. tit. 6. f. 42. tamen

et G .'rmanicarum gentium leges hac voce vti , animaduertimus , puta lf.g. Langob. Lib. 11. tit. 21. §. aj.

* Gasachio a Germanico fache

deriuant plerique , veluti Limden- ■aog. in gte/far. p. 140 6. cui gafichto ert quafi gegenfacher, Eccauo. ad leg.

Sal. p. j J. Schiltek. m glof. Teus,

p. 347. Sed quum caufiam non minus ador , quam reus , habere dica-

tur , nuliaque ratio fit , cur reus potius, quam ador, dicatur gafachao ,

fi a caufia nomen hoc ontur : et

praeterea maiores nofiri , orthogra- phiaeparum curio (i , t litteris ch, g, k,

fere promifeue vfi fini , dicentes chind

pro kind, et ehibot pro gebot : mal- lem gefaehionem didum a fagtn. Ge-

fagen vero veteribus erat, quafi ge -

genfagen refpondere. Obfcruauit hoc audorGLOSSAI Monseinsis, quam e- didit Pbzivs p. 338. vbi «t* aost ,

condixerit.

Litis /. CLXII.

cbntefta- Reo negante a&ionis fundamentum, non idem vbique obtinebat.

De' Modo enim alterutri iusiurandum deferebatur, modo eius vice erat

Sridus Angulare certamen, modo aftori probat io;"modo reo onus fefe pur- npud wi-gandi incumbebat, modo tum demum reus iurabat.fi quando, pro- figothot. bauonc

1

I

DE EXCEPTIONIBVS ET LITIS CONTESTAT. 7aj

batione ab vtroque litigante fufcepta , nondum tamen liqueret.

Poflremum obferuabant W Isi GOTHI , quorum LEGE Lib. II. sit.

2. §. y. cautum erat .■ Quoties caujfa auditur , probatio quidem ab

VTBAQVE parte, hoc ejl , tam a petente, quam ab eo, qui petitur , debet inquiri , et quae magis recipi debeat , iudicem difcernere

competenter oportet. Tamen , fi per probationem rei veritas inuefti-

eaii nequiuerit: tunc ille qui pulfatur , sacramentis fe expiet.

Quumque tunc, qui iureiurando fefe purgauerat, innocens habere-

tur : eadem lege cautum effe videmus , vt , pofiquam iurauerit il-

le, qui pulfatus effiet , quinque folidos , |«( pulfauerit, cogatur exfoluere .

Apud Bvrgvndiones , qui litem conteflabatur negatiue , Apud

aut ipfe fe ad iurandum paratum offendebat , aut iusiurandum ab Burgun-

aduerfario oblatum fufcipiebat. Iurante alterutra parte, lis erat dl0nes' finita. Sin quis oblatum ab altera parte refpueret iusiurandum ,

neque cauiTam eius ac confacramentalium religioni committere

auderet: integrum illi erat, ad lingulare certamen prouocaread-

lierfarium, * ex quo fi viftor abiret aftor , omnem fummam libello comprehenfam nouies ex vifli bonis confequebatur: vifto

contra aftore , omnes eius confacramentales 300. folidos mulclae

nomine , abfque vlla induciarum praefatione , exfoluere cogebantur.

lex Bvrg. tit. 4y. Addatur tit. 80. i- 2. ex cuius §. j. conflat ,

etiam eum , qui calumniatori auftor ad fubeundum lingulare illud certamen fuerit , eandem multfam debuifTe.

* Hoc ipfum eft , quod in illa Bur- fed finatur perivrare , tamquam non gundionum lege tam acriter repre- fuerim , per quo: veritas pojjei agnofci. hendunt Agobard. adu. legem G«n- Deinde ne pueros quidem in verba dobad. caf . 6.p. nj. Tom. I. Cp. a- fua adigere dubitabant Burgundiones, liique veteres. Nam primum teftes eoque pertinet locus cafitvlar.. Lib.

non admittebant, ab atfore produ- 1. §. Et vt parutili, qui fine ra- ilos , fed reum iurare patiebantur, tionabiii aetate fiutt , item cogantur iu- quantumuis teAibus idoneis conuinci rare , /itui Gundebadingi faciunt. De-

portet. Quae vtilitat rjt , inquit fer- nique in lingularia illa certamina uidillimi ingenii praefui , vt propter quam maxime inuehitur AgobaRdvs !:gem , quam dicunt Gtmiabaiam , cur tbtd. cap. 7. p. It;. Horum enim

iut auClor exjhtit homo haereticus , et caujfa , inquit , accidit , vt frequenter

fidei catholicae vehementer inimicus , non foium valentes virihus , fed etiam

^ cuitt: legit homines fun: perpauci, ) infirmi et fenet , laccffantur ad cer- r.on pojju fuper ilium teflificari alter , tamen et fvgnam , «um pro viltfji-

etiam honut Chriflianut f Ex qtta re mit rehut , quibui feralibut certamini-

oritnr ret val le abfurda, vt ,fi aliquit bttt contingunt homicidia iniufla , et eru-

torum in coetu popeii , aut etiam in delet ac peruerfi eucntut indiciorum ,

mercato publico commiferit aliquam pro- non Une amijjione fidei et caris an: , ac

uisatem , non coae.vtarur testibus , pinam , dum putant , Dcttm illi adef.

Heineccii Elem. luris Germ. Zzzz fe,

by Google

7jo ELEM. IVRIS G E R M. Ltb. III. Tit. V.

fe, qui potuerit fratrem fuum fuperare , debere putatur , quum forte atu multa i

et in profundum mijeriorum deiicere. mu maiora e xf Jiant peccata eiut , quam

Et cap. ll. p. 1 18. Quum haec omnia alter tui , pro yutbui punienti tu fit > Ve -

ita ftnt : quis eji tam temtraritu , vl re haec non ejl lex , fed nex. Denique

credat , fi duo pro aftno moimo , aut 14. p. ISI. Hic autem interroga, v

quidqtud etiam Jit votui , comtndont , trum cattjfa mala fuerit , pro qua bellar

non pojfu alter cadere, cutut illud ejfe tor vier que occumbit f

§. CLXIIII. Apud Francos , faltim Agobardi aetate , ad facramenta et certami-

rrancoi. na lingularia non defcendifTe , fi teffes in promtu ellent , quibus reus negans conuinceretur , vel ex eo patet, quod Burgundiones ideo ad Francorum leges ampleftendas cogi cupit Agobahdvs, ne amplius tellimonia reficiantur iddnea , nec vnicuique fas fit,

perfidiam fuam vel iureiurando , vel gladio tueri. Et hinc tam inulta falutaria de teffibus praecipiuntur in capitvlaribvs , vt

vel loca hic colligere velle taediofum effet futurum. Contra in

iifdem Ltb. V. #. 197. prudenter monentur iudices, ne litigantes - facile ad iusiurandum admittant : Volumus , vt [aeramenta cito

non fiant , fed unufquifque index prius caujfam veraciter copnofcat ,

vt eum veritas latere non pojjit , nec facile ad facramenta veniant. *

* Saepe quidem iureiurando fe purgabant rei , cuius mons exemplum cft

apud Gaeo. Tvaoh. htjlor. Lib. VI l. eap. ij. et in annal. Beatin. ad

ann. 8}i. lacpe conlacramemales ad-

hibebam , vti apud cumdem Lib. V.U. cap. 9. et Ltb. VIJU. cap. 3 1.

lacpe in cauda dubia ad lingulare certamen vel ad iudicium ignis , vel aquae

fiue frigidae Cue ferucntis , vel ad examen crucis confugiebant , ceu prae-

clare demonffrarunt Car. ov Fkesne

in glafjar, Lat. tor. aqua , ignit , or- daiu. blRMOND. ad Gojfrtd. V.ndoc. Lib.

lll.epijl. 38. Balvz. ad cap itui. Tom,

II. p. 1 1 f y. Sed praeterquam quod haec omnia magis ad caulias crimina-

les , quam ad ciuiles , perunutfle viden-

tur , { quamuis et in ciuiiibus negotiii ad fingularia certamina aiiquaado itum efle , obleruei Ha de. Vales, rer. Ft jnctc. Lib. XV. ad ann . 190. ) fub regibus Carolingis haec iudicia Dei , quae vocabant, pro idicitis habericoe-

pide, luo loco dcmonitrabimu . Inie- rim legi potert .V.obaRdi libellus «w-

ira iudic. V“, T.J.p. 301.

$. CLXV. Quomo- Similes fere fuerunt mores reliquarum gentium , quos tamen,

dolitem ideo hic fufius recenfere nolumus, quod infra, vbi de probatio-

negauue nibus dicendum fuerit , eos accuratius pertraftandi futura fit oc-

fifint Sa' cal'°’ ̂ am tantum . quae pofl Carolidarum aetatem fuerit litem xunes ? negatiue contellandi ratio, paucis offendemus. Vbi denuo nobis

infigni adiumento eff avctor des richtfieips , qui libello ifto non

moao formulas agendi , fed et excipiendi , litemque conteffandi

cum cura praefcripfit. Exemplum huiufmodi litis conteilationis eft.

DE EXCEPTIONIBVS ET LITIS CONTESTAT. 731

eft cap. 8. vbi rei aduocatus, impetrata loquendi venia, ita refpondere iubetur : Vnfchuldich fcgt be fick, dat he N. icht fchulduh

Jy, vnd biddet eines ordels , offt w is eme icht neger tbo vmgande

Jy, vven em yenne ly over tho gande. Et cap. 13. Here her rtchter,

ick hin des vnjcbuldich , dat ttkfy eme verkoft , vnd bidde enes ordels. Denique cap. 16. Here her richter , ick en hebbe Jyner haue

nicht , id elt, nego, me quidquam rerum eius habere.- vbi fimul monet avctor, interrogaffe aftorem, an fi probaie pofiit, reum

res fuas poflidere , hic iurare teneatur / Ex quo intelligitur aliquando , probante aftore , non condemnatum elle reum , fi fe

hic iureiurando purgare pofiet.

§. CLXVI.

Sed fufficiant haec de litis conteftatione negatiua. Si reus Adfirma-

inficiari non poterat, quod ab aftore adfirmubatur : res ipfi exige- **nae litis bat, vt fe exceptione peremtoria tueretur , id elt , adlega- tione vel iuris , vel fafti, quo aftio elideretur. Neque enim exi- (limandum efl, tam argutos fuiile maiores notlros, vt multum tur cxce« intereffe exiflimarint , vtrum ipfo iure non competeret aftio , an prio.

op< exceptionis tolleretur. * Quidquid enim in iudicio profere- Haec bat reus , eo .confilio , vt aftio effeftu careret , illud Germani qu,J.G**i

exceptionem vocabant, fiue illud ad ius, fiue ad taftum, pertineret.

* Notura eft , non omnes reorum allegationes, quibus imentio actoris eliditur, Romanis dictas eile exceptio-

nes, Icii eas dunuxat, quibus actio, ltricto ture competens , ob aequitatem excluditur, pr. inj}. de except. 1. 1. pr. D. eod. I. I a. D. de do/, et met. except. At tantum abeli, vt Germani vmquatn his tricis delectati ilm, vt ne recepto quidem Romano illud dilcrimen ud-

§. CLXVII.

Talium exceptionum peremtoriarum palfim fit mentio in ve- Exempla tuftis Germanorum legibus. Suffecerit vhum vel alterum exem- exceptio-

plum. In LEGE Baivv. tit. 16. cap. 1. $. 2. conquerente aftore , num P°~ reum fuum agrum iniuria inuafilfe : reus opponit exceptionem

antiquioris potrellionis : ego tva opera priora non invasi ex iegi. CONTRA LEGEM, NEC CVM SEX SOL. COMPONERE DEBEO , bus and-

NEW EXIRE, QV1A MBA OPERA ET LABOR PRIOR HIC EST ,<juis.

Z Z Z 1 a QVA.M

milerint , fed pragmatici et hodie om-

nia , quae ad perimendam actoris actionem laciunt , exceptiones adpeliitent ,

fiue in facto, fine in iure confillant.

Hinc quotidie audimus exceptiones fo- lutioms , compenlauoriis , rei non fic ,

ied aliter, geltae, ceteras, quae iureconfultis Romanis exceptiones num-

quam dictae luat.

7ja ELEM. IVR. G E R M. L». III. Tit. V.

cjVAM tvvs. Et tit. 17. cap. 2. reus aftori obuertit exceptionem

dominii. Primum enim aftor ita intendit .• cvr invadere CO- NARIS TERRIT0R1VM , QVOD EGO IVsTE IVRE HEREDITATIS

Donavi ? reus excipit .• cvr mevm donare debvisti , qvod ANTECESSORES MEI ANTEA TENVERVNT , ET MIHI IN ALODEM

RELIQVERVNT , ET VESTITA EST ILLIVS MANVS, * CVI TRA-

DIDI , ET FIRMARE VOLO CVM LEGE 7

* Notanda haec loquutio, quae non

modo probat id , quod fupra docuimus,

puta quod et res allodiales in alterum

transferri confueuerint per inuelbtu-

ram, ( Lib. II. Pars I. §. 1 17. ) verum

etiam oftendit originem loquutionii Germanicae , qua inuellitura per ma-

num exprimitur ,e. g. ditgefamte haud, pro inuellitura fimultanea , handiohn

pro laudemio , cetera.

§. CLXVIII.

au_ Similis et poftea fuit excipiendi ratio apudSAxoNEt et Sve-

flore des vos > id quod vel V110 exemplo ex avctore des richtfteiget pro-

richiftei- bare licebit. Agens ille de aftione , aduerfus fideiuflores infti-

ftt. tuta, cap. 9. ofto exceptiones reo in mundo effe monet, primo

exceptionem ordinis: nademe dat de fakeweldige ( debitor principalis ) dar ycgenwardicb fy , cjt me den icht bilkc beklagen fchor

le ? fecundo exceptionem diuifionis : eft me eme • hoger , vvenne vmme fynen antal beklagen multe , edder fchole an fynen kumpanen broke vvorde f Id enim cauetur ivre prov. Sax. Lib. III. art.

,8j. tertio exceptionem folutionis: nademe he var den he louede ,

tne bereidinge bevvifen mach , eft he the rechte nickt fchole loftfyn ?

quarto exceptionem nouationis : nademe dat yt lovede meth da-

gen , met borgen , edder met ander •vervvandelingh vernyet fy , eft he tho rechte denne icht los fey ? quinto paffi non adimpieti, fi

nempe plures promiferint fe pro debitore intercefluros , idque deinde non fecerint fexto exceptionem non lublifleiujs debiti

principalis : feptimo compenfationis, puta, fi pignus aicepent credi-

tor : poflremo exceptionem folutionis a debitore principali faftae. *

* Ceterum ex hoc aiiilque /ius li-

belli locis pater, exceptiones Icmper

proponi confueuilTe per modum inter-

rogationi?. Quemadmodum enim vetere iure Rom. exceptio a praetore erat

poilulanda ac impetranda, ceu patet ex loco CICERONIS de inuent. Lib. II.

tap. 1 9. Agit is , cui manus praecifa eji ,

unsriansm: posrvusr is, quitum abi-

tor 4 Praetore exceptionem , extra

quam ji in reum eapuu pra sudi, tum fiat :

ita apud Germanos a iudicc poilulanda

dandaque erat exceptio. Prius fiebat

per interrogationem , vel petitionem

decreti , pollerius per decretum feu in- terloqautionem. Praetor enim quaere-

bat ex lcabino, an reo haec exceptio

competat!’ coque id adurmante , hic ad lUaity

i

DE EXCEPTIONIBVS ET LITIS CONTESTAT. 73 j

Illam admittebatur. Exemplum ell ia

tap.t 7. dei ruhtjleigei , vbi adori irem,

tamquam feudalem vindicanti reus op-

ponit exceptionem, rem cfle allodia- lem , Uatimquc interrogat , an non Cbi haec exceptio competat? et an non, ea

probata, adori praeferendus fit? ct Da- tim fequitur decretum , ipfi hanc ex-

ceptionem efle profuturam. Verba ita

fe habent : So vit age , wt Aderit» ithi neger tho behoUende bifl dynei eygenet,

an dem gude , edder yt ytnne tho lene neger tho behatdene Jy ? So vint me, du

jiji dei neger. Yindin vero vel Jinden e!l dicere (ementum , vel decernere.

Vndc et hodie Hamburgi lententia

praetoris dicitur ei ne Jindnng vel nuder, geriehit Jinaung.

§. CLXVIIII. Sed quum inter odo illas exceptiones, quas fideiulTbri op-

poni polle ait AVCTOR des richtfleiges , quaedam non lint per-

emptoriae vel perpetuae, fed dilatoriae feu temporales’, inde facile patet , Germanis in promtu fuille etiam huius generis ex-

ceptiones , et quidem non modo eas, quibus Romani vtebantur , vcluti incompetentis iudicis, capitvl. Lib. Vll. §. 283. ivs prov. Sax. Lib. III. ars. 25. 79. 87. iudicis fulpedi , leg. Wisig. Lib. II. tit. I. $. 23. CAPIT. Lib. Vll. %. 170. 142. 143. IVR. prov. Sax. Lib. III. art. J2. reftitutionis in integrum , capit vl. Lib. VII. §. 210. et 211. feriarum, ivr. prov. Sax. Lib. II. art. 11. exculEonis, feu ordinis et diuilionis , ( #. 168.) praeiudicii , leg. Langob. Lib. II. tit. ya §. 1. 2. 3. et ftmiles, verum etiam quafdam Germanis proprias , quales in primis erant exceptiones nondum praeflitae guarandae et fatisdationis, de qui-

bus tam quaedam pro inftituti ratione dicenda erunt.

§.• CLXX. Talis , inquam , praecipue eft exceptio guarandae , qua quis

ab alio adione liue ciuili liue criminali , pulfatus , non cogebatur prius litem conteftari , vel tamquam contumax condemna-

batur , quam ador promiliilet , alium ex eodem capite non aduruin. Si ergo praedita guaranda , ( id quod ftipulata manu fiebat ,) alius quis aduerfus reum ageret, et ador illum repelle-

re non pullet , hic et reo poenam, die webrbufse , debebat, ($. 14-L + J et iudici muldam, vel ii res liue hereditarias, liue expeditorias , liue vtenfiles petens guarandam praeftitilTet , ifque inde aiiurn adu.um repellere non polfet , et reo et iudici mul-

dam foluere cogebatur , fimulque res amittebat. Ita rem exponit audor IVR. prov. Sax. Lib. II. art. ly. Lib III art

14. * Z z z z 3 « Sue-

Habe- bant Ger-

mani e- tiam ex-

ceptiones dilato* rias, tum

comoiu- ne^ cum

Roma- nis.

Tum fi-

bi proprias ,

qualis

exceptio

guaraa-

dae.

\

1

V

* Suc-

734 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. V.

* Sueuos ignoratTe arbitramur hanc guarandim. Praeterquam enim , quod

nec cius promitEonis , nec mulciae ii'

liui , quae vocatur dit v/ehrhuji , vf-

quam iit mendo : in Biru emana iuru promncialu Sueuici editione p. |c 6.

caput occurrit) a Meichsnhro omii- filtu, quo id, quod in iure Saxonico

tamquam effetius guaraudae delcribi-

tur, conffitutioni aduocad attribuitur. En verba vtriulque Ipeculi : Dirwdi

die gnruthr ongeiobet ijt , inquit Kei*- KOVIVS, /o mjg der kidger b^rrn /ti-

ne kUge. Contra seecylator Svevvj: Diewtyl er nichi xmjpruhen htt , fo

mag der chijger ptjfern Jeine dag , ind darnach nichi , vfann ale mana ertheUt it och de» rcchien.

§. CLXXi. Eius ef- Sed et hunc effedum guarandae attribui animaduertimus ,

feiiius. quod , ea praedita , non amplius integrum fit adori a&ionem mutare, iva. prov. Sax. Lib. 1. art. oj. Lib. III. a rt. 14. Ex

quo rede colligere nobis videmur , Germanos hoc promidum

aeque pro contradu habui iTe, ac Romanis litis conteftatio obligationem quali ex contradu inuoluere vifa ed. /. 33. D. de obL

et 4 d. Schilt. Ex. XIII. 4. Addimus, ne ad litis quidem con-

tedationem obdridum fuide reum , guaranda nondum praedita. Hinc quando Specvlator Saxo Lib. II. art. 3. feribit .• Vmb alie faeben , d* tnan den man vmb befchuldiget , da foll er fur antvvorten im hand, bekennen oder leugnen , rede notat Klingivs :

Dat ifl, vven die gevvthr angelobet.

%. CLXXIL Exceptio Progredimur ad fatifdationit exceptiorfem. Eam iam veteribus

doni/de notam ^uide , fatis condat. In prinus vero cautio de profequen- proie- da l‘te 'n eorum legibus frequenter occurrit. Sic apud Wist- queada gothos lex Lib. //. tit. 1. j>. 11. exigebat hanc cautionem , fi lite , tum feriae inciderent, et reus non edet perfona tam fide digna, vt

apud ve- nudae eius repromiflioni dandum videretur. Eamdem per vvadia mres. feU pignora praedare tenebatur reus , fi quando ob exceptio-

nem praeiudicialem lis eodem die finiri non podet. Exemplum ex capitvlari Ludouici Pii ann. 82 6. a Car. Labbeo edito ,

protulit Gvndl. in b$wt. panded. Lib. II. tit. 8. p. 178. Deni- que fi quando reus iuliurandum et facramentales fpondebat , die

ad illud praedandum dido , pignora deponenda erant apud iudicem , ea lege , vt pro commillis haberentur , nifi die illo vel iuratum vel adori fatisfadum edet. leg. Alam. tit. 3 6.

«um ... % CLXXIII. ■pud S»- Similis cautio et medio aeuo ab vtroque litigante exigi fole- xon» et bat, tum apud Saxones, tum apud Alamannos. Nam in ivre Sueuos. Sax.


Sax. Lib. II. art. 9. legimus.- Der ricbterfoll auch biirgen baben>

1 'on dem kldger , und von dem , auf vvelchen die klage gehet , dafs fie des rechten vollkommeti vvollen. Vbi quidem interpres Latinus vertit ; v t iudici /e repraefentent , adeoque intellexit cautionem in-

dicio ftjli •• fed palam tft , Saxonem potius intelligendum de cautione de lite profequenda. Id enim difeimus ex ivre prov.

SvEV. cap. 3. Da zvveen Mann fur gerich gehen , vnd kJagen

vmb giilt einander an , oder vmb ander vngericht , die follen biirgen Jetzen , der ein , dafs er die klag vollftihre , der ander dafs er

der klage antvvorte , ah recbt fey *. Sed et cautionis de praedando lureiurando mentio fit in ivre prov. Sax. Lib. IU. art. 1 1.

* Aliquando et de iudicio filii cauebat reus , tum in caullis ciuilibus , tum in criminalibus. Iit tunc fideiuffores ,

nili reum exhiberent, eamdem poenam ferre cogebantur, quae manlura

iuiliet iplum reum, ivs prov. S v t v.

cap. 161. f. X. Urnr uti sbitrgct einen man von einem richt.r , daft er ihn f rbrtnge

vmb vngerichu , bringet erihn nichtjiir,

er muft das alles tcyden , das uner Jolt

leyden. Hincquamuis iudex cautionem

recipere fine acculatoris conlcnlu non poliet in caullis homicidii, rapinae , C- milibufque; ibio. cap. 1J3. tamen Ii accufittor in eo adquicuerat , et lemel

receperat fideiufiorem , hic , non exhi- bito reo, capitis damnabatur; Ita enim

SPFCVLATOR loid. cap. }!<!. Ei foUnte-

mani da bttrg 1 uerden vmb tinen tod-

fchlag. IV tri aber einrr biirg , man loci- tet ihn , ah /enett. Ex quo lntelligimui,

maiores quoque nollros ex parte probafle eonluetudinem Graecorum , alia-

rumque gentium, qui fupplicium (umebant a tideiullbribus, vel vadibus, qui

pro capitii reo fele obllriaxerant > de

quo more legendi Grot. de utre belli etpac. Lib. Ji. eap. tl. §. 1 1. n. x. Pv- fendorp. de iure belli et fac. Lib. V. cap.

io. p. ii. Ex parte, impiam. Nam i> a- xones hac in re humaniores fuifie, difcimus ex ivre prov. Sax. Lib. III. art.

9. Hir da burge wird cor d. n mann ihn

vtied. r vorzufldhn , vnd mag ihn Jann

nuhl gehahen , u tann er ibn tuieier Jlel-

len joll, er mujt ct tejprn nach d.m der

beklagt ward , alfo doch , dafc er der kla - gm vuvor iibervvundcn fey. Gehet ihm aber die is loge an den leib , er muft Jem

werocld gcben. Vnd dat wird denn dem kldger , vnd nieht dem richttr. S in

gtvven aber Hat der richter da' an. Atta- men haec omnia intelligenda de caiii ,

fi reus aufugiflet. Nam Ii decelfifiet , vel alias per vadem non lietifiet , quo minus reum exhiberet, procul dubio liberatus erat fidciuiTor. Nam et 0 quis

pecudem le exhibiturum promiferat ,

mortua pecude liberabatur , modo exhiberet corium, ivs prov. Svev. cap.

IJ9. §■ a. ct Sax. Lib. II. nrr.it.

§. CLXXIIII.

Ex quibus omnibus fimul difeimus, nec exceptionem cau- Excepti* tionis de iudicio fidi et iudicatum folui ignotam fuifle maio- cautioni*

ribus noflris *. Sed praecipua tamen erat cautio de reconuen- d* re.con'

tionc , quam fi praenare non po flent rei, aliquando in careere ueruu3r,e- habitare

73« ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. V.

habitare cogebantur. Qnum enim reconuentiones omnino probaret Germanorum Themis , et ei tamen , nifi finita conuentio-

ne , locus non eflet : aut fideiuffores exigebantur , aut reus mandabatur cuftodiae , nili bona immobilia polfideret. ivs pbov.

Sax. Lib. 1. art. 61. fFo der mann recht fodert , da foll er vvia- derumb rechtens pflegen. Kein kldger darff biirgen fetz.cn , ehe denn die kiagc betaget vvird. Wcr ketnen burgen baben mag , den foll man behalten in des richter s gevvalt , ob der da kein erb bettt , vnd er vmb vngericht klaget , oder ob die klag auf ihn gebet.

* Sic profcripius non poterat profcriptione eximi , nifi lanldaret iudica-

lum 1'olui. ivs prov. Sax. Lib. III.

cap. 1 8. Burgen foll der gcachtete ftt-

xen, iafs er •molle vork.mmtn ficti zu veramvvortcn. Hos er der burgen nichi ,

der richter foti ihn behalten > bis daft er

rechtens ffltgt. ivs prov. Alam. cap. I JJ. Ein verachter mann , vtill er Jich mus der nchsziehen , fo foll er fur den rich-

ter kommm vngefangcn vnd vngebun- den , der ihn zu achs has gethan , vnd

foll ihm gevvijfe biirgen vmb der klagem fchutde Jetzen vnd vmb fein bujfe , vnd

find die kldger da zugegen , diejoilen die

bwrgfthaffi Jelbfi empfangcn vmb thr an- fprach. l'nd nimmet der richter vngewiffe biirgen , der richter foll den fchaden han , vnd nictu die kldger. Et cap. 8;. If^s der kldger vor gericht fchuldtg wird, oder

der , auf den die klagegeht, da follen Jie

biirgen vmb fetzen , ob Jie nichi gutes in

dem gericht haben. IV. r nichi burgen

has , den foll der fronbot behalten.

§. CLXXV.

Exceptio Singularis quoque et propria Germanis erat exceptio dila-

linguae toria , qua vtebantur rei , qui alia lingua , quam quae illis ver-

fib°"S nacu^a erat > conueniebantur. ivs prov. Sax. Lib. III. art. Ji.

^ '600* Ein icglich man , den man bcfchuldiget , der mag vvol vviedern zu antvvorten , vvo man ihn nicht hefchuldiget tnit der fprach ,

die ihm angeboren ift, ais ob er nicht deudfch kan, vnd fein recht

dazu thut , ( i. e. fi hoc iureiurando confirmet , ) fchuldtget man

ihn dann an feiner fprach , fo mitfs er antvvorten , oder fein fitr-

fprech von feiner vvegen . alfo dars es der kldger vnd der richter

vernemen mdgen. Hat er aber einjl deudfch geklaget , oder geant-

vvortet , oder vrtail gefunden vor gericht , vnd mag man es gezeu -

gen , er murs vvieder antvvorten zu deudfch , ( ohn vor dem reich )

dann alfo hat ein ieglich mann fein recht nacb feiner geburt *.

* In IVR* prov. Svevico cap. 8o. pullatus , linguam, qua a.lor vrus efl ,

§ <t, editionis Meukfncriatiar (in Ber- calleat, nec tamen litem contellari ve- geriana enim haec defiderantur , ) calit, iudexei tres dilationes concedat, et put hoc paullo aliter Ce habet. Nam ne fic quidem refpondentem tanquam primum cauetur , vt fi quis , a&ionc confotum et conui&um condemnet ,

et

Digitized by Google


et praeterea muldam exigat ob eontu- conuinci non polfit. Priore enim caln matum. Deinde fi quis Linguae , qua condemnari eum iubet , de polteriore

conucnitur , ignarus eft , ipeculator vero praecipii : man [olle ihn bthahen ,

Alamannus ei aduocatum , linguae if- biji nun iSm gevvinnet tintn , der Jein rius gnarum dari subet. Si huius non fprach Lua. Denique additur , pro con-

iis copia, dillinguit, fime reu» h- «V- fello habendum cfle, quem telLes lin- deprehenlus , vel ab aliquo vi- guam callere adtirment , fi litis conte*

lu> , dum furtum laceret, an teltibui liadonem pertinaciter refugiat.

§. CLXXVI.

Denique et id addimus , non prohibuifle exedptiones dila- Exce- torias, a reo oppolitas , quominus is litem conteftaretur , fed ptioni-

eum ad refpondendum obftriflum fuilTe , faltim fub conditione , t>u* d*"

fi fatisfadum eflet his exceptionibus. Interea dum iis nondum la,or“' fuerat fatisfadum , perinde erat, ac fi litem nondum eflet conte-

flatus. Et huc pertinet locus Ivr. prov. Sax. Lib. lll ari. 30. j“t C0||. Dievveil ftcb der manti antvvortens vvebret , mit vrteilen vnd tcftatio.

mu recht , dieweil fo hat er nichi geantvvortet. Cuius roanife- flus fenfus eil , puta non videri qui refpondit , refpondille , do*

nec iudex fuper refponfione fuerit interloquutus.

§. CLXXVII.

Talis fuit veterum litis conteftatio : tales exceptiones , tum Concj- peremtoriae f tum dilatoriae. Cuius veteris iuris Germanici pau- gonei cae quaedam in foris noftris reliquiae fuperfunt. Nam inde quaedam

eft, ( 1. quod adhuc in terris Saxonicis exigitur praeftatio gua- de guarandae, (2. manu ftipulata, vel taflo iudicis baculo, praeftanda, randa, et (3. in adis confignanda. const. Sax. Fari. 1. Conjl. 4. et ibi

Moller. et Carpz. Quo pertinet formula , qua reus vti fo-

let : . Gefialt denn klager die gevvehr hiem it angelobet , vnd fokhei ad ada zu regiflriren bittet : itemque formula regiftraturae ,

quam vocant .• AElo hJrN. fi. die geforderte gevvehr der kiage , dnrch einen hatld - fehlag ( vel an den gerichtsfiao ) vviircklieb an-

gelobet , vnd ijl [plebes zjtr nachricht hieher regifiriret vvorden.

Schwendend. ad Fibig.^p. 475. (4. Quod ne m criminalibus

?uidem cauflis accufator immunis lit a guaranda praeftanda , )arpz. procejf. Sax , lit. 9. art. 4. n. 31. quamuis ( 5. ea cellet in

cauflis exfequutiuis , Coler, proc. exfequ. Pari. Illi. cap. 3. n. 1 7. nec non (6. in fummariis, Carpz. ibid. n. 43. quales ( 7. et matrimoniales habentur. Bevst. de fponfal. et matrim. Fort. 1. cap. t.

Htineccti Elem. luru Germ, A a a a a CLXXVIIL

738 ELEM. IVRIS GERM. Lib.HI. Tit. V.

§. CLXXVIII. ei atque Quamuis vero (8. dirus ille effe&us, puta die vvehrbujfe , efedu. hodie omnino in foro cedet : * non tamen plane inanis haec

ed guarandae praedatio, fiquidem aftor , praedita illa , inec (9. actionis libellum amplius mutare, nec ( 10. iusiurandum deferre

poted. Moller. ad part. I. Conft. elecl.''\.‘ n. li.fequ. Berlich. Part. I. conci. 19. n. 14. Quare ( 11. non modo pragmatici fua- dent , vt reus non prius, quam podulata guarandae praedatio-

ne , litem contedetur , F 1 b 1 g. cap. 2. j f. 12. n. I. p. 470. fed et ( 12. iudex aftorem contumacem , fi citatus fe non fidat , con-

demnat in impenfas , rcumque ab indantia abfoluit hac interloquendi formula : Dafs beklagter von dtefer inftanz billig zu abfol-

uiren , kl&ger auch demfelben die vnkoften zu erftatten , vnd cau- ti on de lite profequenda zu beJleUen fcbuldig. ScHWENDENU. ad

Vibig. p. 471.

* Hinc praeftaiionem guarandae hodie pragmatici vocant alium cum nulio .I toni periculo coniunltum ,

ac proinde guarumiam et a procuratore , licet Ipedali mandato non in-

liruclo , promitti polle cenlent. Carpz.

Proct/. tit. j. uri, 1. n. 5 j. ScnwEN- denij. ii Fibig. f,

Nec non

de cautione pro

reconuentione

et ex-

penfis.

Pe euen- tuali liti;

comella- tione.

(eruat, vrgente reo (peciale mandatum , interioquutionem (equi (olere :

Dift klager iie gtpmmtat gtvvtkr ier

klage vir noihiwrffi mgelobci , iero- uvegtn btkiagter Jemti vorirvtndtni tmgeackiet auj dvjclbe jub eimuiofie »

jchuldig .

47 5- qui timui ob-

§. cLXxvim. Praeterea inter iuris patrii reliquias referri poted ( 13. cautio pro reconuentione et expenfis , Romanis ignota, at (14. in

Germania vbique necedana , fi aftor non pofiidcat immobilia ,

reufque ( iy. illam ante litis contedationem petat. Caj^z. Lib.

11. rejp. ~f6. Et fane haec cautio nem modo in caudis ordina-

riis , verum etiam ( 1 6. in fotu mari >5 « exfequutiuis fefle exi-

gitur, Coler, proc . exfequut. Part. Illi cap. 3. n. 20. non 'tamen ( 17. in matrimonialibus, B e R L. Part. I. conci. 20. n. iS-iflEc

( 18. in criminalibus, quidquid hic obiiciat Cakpz. Part. L

conft. f. de/. 23. d tup

§. CLXXX. • '* Id quoque ex iure vetere patrio reliquum ed, ( i2j;[Cpjod

licet quts plures exceptiones duatorias aftori opponat ,.iv,h'l<>- minus tamen litem in euentum , vti loquuntur , contedari te-

neatur. et, (20. fi id non fecerit, condemnetur in expenfas , et

4

Digitized by G

DE EXCEPTIOOTfcVS ET LITIS CONTESTAT. 759

et (21. litis conteftatio illi iniungatur fub poena confefli et

conui&L Neque enim Germani , pertaefi diuturnarum litium ,

ferre poterant , vt partes hoc obtentu litem protraherent , ac

proinde (22. voluerant, vt fuper exceptionibus dilatoriis et litis contellatione vna eademque fententia interloquutoria pro-

nuntiaretur. v.

... v §• CLXXXI.

Sed fatendum eft , has quoque veluti fraltas e naufragio tabulas effe , et pleraque in toro et hic mutaffe ius canonicum ,

et ciuile , feipel receptum , idque eo facilius fieri potuifle, quo lubentius ordines imperii ordinem iudicii cameralis veluti pro

lapide Lydip f ad quem iudicia fua componenda effent , habe-

rent , cumque omnium perfeltiffimum effe putarent atque ae- quilfimum. * Hunc vero plane ad normam iuris ciuilis et ca-

nonici effe compofitum , ftatim vnufquifque animaduertit.

•'■1

* Antea line perluaderi non po- ferio actum ciTe animaduertimus de

tuit imperii ordinibus > vt recepu ii* iudiciis patriis conicruandis , et iure- dgandi ratione taediofiore , qualem conluliis Romanis ex foro prolcribeo- ius canonicum inuexerat, antiquo iu,- dis. Qua de re plura diximus in hLjl. dictorum ordini nuncium mitterent, mr. emi. Lib. 11. eap. 4. $. 9g.

lmrao potius fub Fridrtco Aultriaco , , • •

Tir. fi.

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS.

§. CLXXXII. 1 ' R<5batio litis forenfis quafi caput eft et fundamentum. Quam

i enim reus raro tam ut veritatis amans, vt , quod ei ab

actore obiicitur , illico fateatur , aliquando etiam altor per calumniam multa de reo mentiatur , quae illi in mentem num-

quam venerunt : neceffe eft , vt vel altor intentionis fuae fundamentum , vel reus exceptionem probet , vel hic iuftam fufpi-

cionem , in quam addultus eft, faltim a fe amoliatur, quorum prius PROBAT IONEM , pofteriUS rVRGAT|OflEM vocamus.

. A aa a a 2 §. CLXXXIIL

A

De modo liti-

gandi

introdu- cto iure

can. et duili.

__ l f

u .

Lite eon- te/tau

vel probatio vel

purgado require-

batur.

740 Vtraqne

quotu- plcx fit?

£LEM. i vris GERM. lmm.Tix.VLu ’ ~~ p’- >,

§. CLXXXIII. , 4 . ; {• V. | , Probatio apud Germanos quoque modo per te fies , modo

per infirumetu «, fiebat; nec minus, deficientibus aliis probandi mediis , iusiurandum deferebatur. Pvrgatio vero , ex quo ius ecclefiafticum mores Germanorum , ferro aliifque modis temeta-' rus tuendi innocentiam , damnauit , in cetnotucatn et vulturem diuiditur, quamuis olim vulgarem indicium Dei vel ordelam , * quafi Genes vrtheil vocare mallent. , ... ^ : u: Ai * Oriela vel ordalium efle i pium Germanorum vrtheil , poftea fpecia- rim ad illas purgationes tranlUtum, refte obferuat Hickesivs Vol. IT. p. 14 9. Exillimabant enim veteres, Deum

ipfum quafi ferre fententiam , et dare litem fecundum alterutrum , cui

bene illa exploratio cefferit. Quam- uis enim aliquando et purgado per

lacramentum iudicium Dei vocetur , veluti a Greg. Tvr. de mirae. Lih.

III. cap. 1 9. et in leo e Lanoob. Lih. 11. tit. fi. §, tf. id tamen rarius fieri animaduertimus , plerumque au-

tem , tunc Deum iudicare , dictum le-

gimus , fi ex fingulari certamine aliquem illae lum abire , vel ferro can-

dente non laedi contigerit. Hinc iMa capitvlar. I. ann., io». §. 10^ Vp omnes iudicio Dei cpgfani abfijuc djihi-, tatione, leg. Bvr ;. tit. 45. Dpo iti- dicante configere , Greg. Tvr. Lih. yil. cap. 14. Ponere aliquid in iudic i» Dei, leg. Langos. Lih. I. tit. tf. §,

s. fer pugnam ad iudicium Dei der: cernere. Quin ficuti Germanice has

purgatione* iimpliciter et fine addito vocabant ordel : ita id et Latine 3-

liquando exprimebam per voca bulum, iudicium : veluti in concis.. Moovnv.

asm. 888. Can. 13. Aut svdicii namine , aut facramcnu t pronflattone fi

ea f urget.

Iure Wi-

figothi- co pars vrraque

probabat.

Itemque iure

Francico.

• « 4if7irVi

S: CLXJEXIIII. De probatione ergo quaeritur primum , cui illa iure vetere

Germanorum incubuerit / D^inc^quomodo ea fulcepta et im- pleta fuerit ? denique quodnam eius fuerit effedum ? £t iure

quidem Romano adoris fidffeypfabare adionem , rei exceptio-

nem , inter omnes conflat. ‘Idem principium fequutos animaduertimus Wis+gothos, noia ignaros iuris Romani,, quippe qui

non modo ab adore , verum etiam a reo , probationem exigebant , arbitrio relido iudici , vtriu. partis probationes validiores

iudicet. lex WiSiG. Lih. II. tit. 2. j». y.. .

' ; • § CLXXXV. Idem et de Francis , aliifque originis Germanicae gentibus; videtur dicendum. Saltim illos vtricftie 'parti indulfille, vt teftes producere pollent ; pateri ex CAPIT. Lih. fili. $. qy. At priui ipfi iudices ex officio audiebant teftes , et in rei veritatem in-

quire*

-

Digitized by Google

DE PROBATIOIJIBVS ET fVRGATIONIBVS. 741

quirebant. Et fi nec per illm verius tnueniri poterat , tunc lice*

tat litigantibus ex vtraque parte tefies adbibere : et , fi difcorda- rent , fecundum confiunt tones promulgatas examinabantur.

§. CLXXXVI.

At SaxoHes exiftimalfe , ̂ eum Saxonem .teflibus conuinci An et

non pofle, fed potiorem e fle ad rem praeftito iureiurando reti- iure Si-

nendam , qttam aftorem ad reum de aftu exthi iudicium expli- xonico i

cato teflibus 'conuinciendum , iam fupra ex IVR. Sax. Lib. I. art. 18. et 7. probauimus limulque oftendimus , gloflatorem et

originem huius iuris, et ius ipfum in dubium vocare. (}. 160.)

Cuius argumentis ,■ quid roboris infit , paucis iam difpiciendum fjjerit. Ipfe enim ad alios iuris Saxonici textus fe refert , ex

quibus adpareat , reum etiam apud Saxones teflibus conuinci

omnino potuiffe. *

* ' Nimirum primo ipfum profert an. 7. Lib. I. Sed hic manifelto agit

de actu in iudicio , vel apud acta ex-

plicato : JEat der mtmn ver genchte thiu , da foll tr nicht vmb fchwchren.

Dcnn dei iiberxeuget ihm wal mii zweyen andern mannen, vnd der ruhtrr Joil

der driitc feyn. Idem etiam dicendum de an, S. vbi de iudicis teliimonio

de re coram tribunali luo gefta agitur : Dei mtifi der riehter felb fiebende

Jemer dingmanne oder anderer erbarer

leh tV <Sf uii Prtheil jiaden mogen , ge-

XWg fytd th’l fronbothrn gexeugnit Jle- hei yer, zxoeen mann , eib man ei be-

darf ., da man mii fieben mann zea-

gen foll : Nec non de an. tj. vbi liberi leparati iubentur bona conferre

non feparaiis , fi curri iis familiam er- cilcere velint, et quidem praedito iu-

reiurando. Additur exceptio : tjl ts ab.r an.Lr gtu , dat man et bocecifen

mag , da mogen fie nich' fur fchweren. Vbi procul dubio intelliguntur bona liberis feparatis apud acta vel in iu-

dicio adfignata. Nam ita paulio poli «ple spicvlator : Verlobcn fitetyor

gerieki , fi> mag man fie bafs vberzm-

gen , dann fie et vnjchuldig mogen vr erden. Frultra porro gloflator huc trahit ari. 6. et art. 69. Lib. II. nec non

an. »8. Lib. III. vbi non de reo tellibus ab altore conuilto , led de reo,

exceptionem teltibus probanto agitur:

Aile vergaltene Jihuid foll der man be- vreifen JelbJl dritt der leuit , die er fa-

ber oder horettn , dafi er fie vergalu Sed et an. ta. Lib. II. ei si, ct 14.

1$. Lib. III. de altibus in iudicio ex- plicatis agunt, anieului vero 34. lab.

II. et 17. et 30. Lib. 111. huc plane

non pertinent , quia ibi de probationibus plane nihil legas. Solida ergo

efl spfcviatoris obferuario , neque

ille fibi ipfi contradicit , ceu gloflato- ri vifum eft. Enimuero haec omnia

intelligenda liim tantum dc caudis ci- udibus. Nam criminis manifelti reos

ob periculum periurii teltibus potius conuincendos luiflc , quam iuriiuran» do fuo committendos , facile imcllt-

gitur, eoque pertinent an.fi 4. Lib. I. an. 34, Ub. 11. in quibus frultra prae» fidium quaerit gloriator.

. I.

. aaaa §. clxxxvh. V V

742'

ELEM. IVR. feERM. Lr^Cfft. Tit. VI^

§. CLXXXVlI.M • ‘V

Quis eo Itaque Saxones dfftinguebant', ciuilifne fit t:iuffa , an crP iure pro- minalis. Iff hac enim accufatot 'Veunl , far’ a.'ura<piVf df^reheri-* lare po- funl _ p jn hundhaffter thut , ) -.Milibus' conuincere poti rar. In

«filU denuo multum videbatur intereiTj)|, de aftu-in iudicio ge- ilo iis elfet , an de taii , quem quis extra iudiciuip explicauet. Priore enim cafu ifidem teitibus locus erat: polleriore reu» po-

tius vel iureiurando ie purgabat , fi litem negatiue effet conte-

liatus , vel exceptionem fuam Ii id maljet , Milibus probabat. * Quibus obferuatis omnes ivris Saxonici textus , quos fibi manifeilo contradicere , glofiator exiilimat , facile conciliabis. -

* Sunt tamen catus quidam lingulares , vbi adori licebat producere te-

ltes. Eo pertinet locus ivr. Sax. Lib.

1. art. 15. tf er dem andern f ia gtu leihet , verjeizt , odtr zu beluhen ihiu ,

vmb tejcheid oder ohne btfeheid, (cura

conditionei vel line ea, ) v/ill ei ilim iener dzrnuch verldugnen , oder feine

erben nach feinem todse, diefir ijlj nulier

zu belialten felb drnte , denn iener , der

ej i m gimiehr hai , dafihr zu Jihvve- ren. Mag uber \iencr , der ei im gewehr

kjt , fein fahrcnd gut dorjn

oder Jein erbgut , 1 odtr heu“es tm ̂ wehr zu re cht , er brithi ihm fem £*-

zeug ( probatio adoris reprobatione rei eliditur , ) ihm vvtrde dunn ge-

truci 1 un femtr gevvthre. Vbi 1 ‘ exemplum probationis etiam apud Saxones 0

qui monachum induit

negat , vt in leudo fuccedat ,

produdis , poteft eonuinci. ibid. I. art. ij. et Lib. ll «r/fS».

§. clxxxviii. \IJ Quis iu- Enimuero hae ambages non videntur placuiffe Sueuis , , qui

re Sue- potius a&ori videntur dedilTe facultatein , reum teflibus .ctjnuuv:

uico ? cendi. Exempla fane eius rei exftant plurima. Adoriv,

heredem ex obligatione defuncti conuenit , teftes producere Ii-

cuifle, patet ex ivr. pkoV. Svev. cup. 2J4. Idem etiam 11-

cuilTe ei , qui ipfum debitorem fuum conuenerit , argumento eft

cuput 2jp. Attamen et hanc probationem aftons iureiurando

rei elidi potuiire , vel inde colligo , quod vnicum cafum excipit

EPBCV lator Svevvs cup. 2J9. et eumdem quidem, quem exce-

perat Saxo, puta fi aftus apud a fla vel in iudicio geflus enet.

En verba : Wus uber vor gericht gefchicht , du foll mun nicht vmb

febareren , niemand bey dem eyd , es gung dunn dem munn un den

leib , oder un fetnes leibet ein theil. Si ergo hoc folo cafu reus non

admittebatur ad iusiurandum purgatorium : mertto eum alias ad-

miffum fuiffe dixeris, quia exceptio firmat regulam m calibu*

non exceptil §. CLX XXVII II,

‘i'* X

4.

• DE PEOBATIONIBVS .ET PVRGATIONIBVS. 743

„ ... §. CLXXXV1III.

Sed iam de modo probandi. Probabat quis vel per testes, vel

per insTbvmenta, vel per ivsivrandvm. De tkstibvs primum

obferuandum, eos non femper produx i Ile aflorem vel reum, ftd fae-

pe ipfum mdicem , partes vero tum demum eos producere potuif- /e,fi iudex neminem, qui idoneus vel rei.confcius eflet , reperire

potuidet. Eo enim pertinet locus capitvl. Lib. III. j). 78. Vt

quandoeumque te fles ad rem quamlibet difc ut tendam quaerendi atque

eligendi funt , a mtjfo noftro et comite , in cuius mini/ierio de re qua-

licumque agendum ejl, tales eligantur, quales optimi in ipfo pagoin-

uemri pojjunt. Et non liceat litigatoribus per praemia falfos tefles adducere, luut hactenus fieri /olebat. Quae repeti videmus in lege

Langob. Lib. II. tit. y 1. y. quocum iungendus etiam §. 7. *

* Attamen apud coldetn Lanco- praefumferit , mjhra , inquis , voluntas

n ardos HMD. f. 9. coniluuerat Luit, ejl, vt ipje veniat in nuf.ram praejentiam,

prandus, vt nui itu comes nec earum tu- itidem inde accipiat talem Jintentieun ,

nicrts nullatenus praejumant alicui ho- quomodo nojlra voluntas fuerit ai iu-

mini fica ufiimonta tollere aut extrahe- dicandum. Vt adeo hoc et ius po-

ee , Jed permittant ei habere Jtta tefli- (lea aliquantulum immutatum vi-

menta , quae conquirere aut rogare po- deatur.

lULltt, Ut fi aliqiur contra hoc facere

f. CLXXXX.

Deinde vel maxime Germani exigebant tefles idoneos , ora- nique exceptione maiores. Quofdam vero ob aetatem , alios ob

jtatum vel conditionem , alios ob vitae turpitudinem , alios ob fpe- ratam ex difto tellimonio vtilitatem , teflimonium dicere prohibe-

bant. Sic fane, quod ad aetatem attinet , non admittebant minorem 15. annis, capit VT.. Lib. VII. }■ 78. Quod ad conditionem ,

exigebant tefles laicos , ( neque enim clericos teflimonium aduerfus laicos dicere patiebantur , fi alia eflet veritatem inuefligandi

ratio, * leg. Langob. Lib. II. tit. 51. f.n.ettj. ingenuos,

‘leg. Wisig. Lib. II. tit. 4. }. 3. (nam nec feruorum , nec femper libertinorum, teflimonium audiebant, leg. Langob. Lib. II. tit.

jo. f. 1. leg. Wisig. Lib. V. tit. 7. f. 12. capitvl. Lib. VI. §. 157. ) homines eiufdem pagi, leg, Langob. ibid. tit. yi. §. u. Carol. M. addit, ad leo. Sal. tit. 2. /. 4. opulentos, vel tam lo-

cupletes faltim , vt mulftam , fi peieraflent , inferre pollent , leg.

Wisig. Lib. II. tit. 4. §. 3.- Langob. Lib. II. tit. 51. f. 13. Baiv- vab. tit. 1 6. cap. 1. f. 2. vt adeo hominum egenorum tt vilium

1 fides

Probatio

per tclles.

Hi a quo

cleai?

Quales

eos ede

oportue-

rit ratio-

ne acutis et ita-

tus ,

'0. « • 4 ’ **

!*?

\ -

%m*

<RP .

>- A

* m

f Jmrr * i •'

744 ELEM. I V R IS G ER M. Lib. III. Tit. VI.

fides ob metum corruptionis, quam maxime laboraret. Lvdovici

Pii addit, ad capit. Lib. III. f. j 6 .

%

% .» *•

mj fu. Siccine non licet curiam intrare clerico , quia curia a cruore no-

men habet f Et quis vraquam lorn- niauit , curiam a cruore dici ? Sed

noa tam a cruore abhorruerunt cle-

rici , quam a curia , quia ibi homines laici , ceu vocant , rerum potie-

bantur , ad quorum tribunalia Venire

facinus erat indignum clericorum ma- iertate. Longa haec iniuria eil, quam

hic merito praetermittimus.

\ 4

ratione

vitae.

! *P

ft.

L Jt

■ v«pP 8 «• ratione

fifc* adfedu- ura f

* Audor huius legis eft Ludouicus

Pius, ordini lacro aboquin deditit&mus, addens rationem : Armo enmi clericui,

vel dueonus , vel presbyter , pro qualibet caufia tnirti in eurum , nec ante

iudicem caufiam duere praeponat» Et

haclerius qaidem non adeo mate. At

quae (equuntur , hieme Gallicana (ri- gidiora lunt : Quoniam omnu CVAIA

a c a voite dicitur , et immolatione fa-

crorum. Et fi quis clericui clericum

accujans tn eurum introierit , atuuhe-

§. CLXXXXI. Multo magis ergo fufpeftum videbatur eorum teflimonium ,

quibus infignis vitae turpitudo , omnem fidem detrahebat. Tefles ergo efle oportebat viros bonos et probos, leg. Wisig. Lib. V.

tit. 7. §. 7. CAPIT VL. Lib. V. fi. 1 62. et Lib. VII. <j. 2Q7. Chriflia- nos, capit vl. Lib.VII.fi. 133. non iudicio publico damnatos, vel criminibus infames, leg. Lang. Lib. II. tit. Ji. fi. i- WiSIG.

Lib. II. tit. 4. §. 3. capitvl, Lib. VI. §. 248. non falfarios, vel periuros, leg. Alam. «r. 42. Langob. Lib. II. tit. 51. §. 4. «8.

non infames, leg. Lang. ibid. fi.~J.et Lib. I. tit. JJ. /. I. Wisig. Lib. II. tit. 1. §. 18. non denique Iudaeos, leg. WisiG. Lib. XII.

tit. 2. i. 10. haereticos, capitvl. Lib. V. §. 183. excommunica-

tos, capit. Lib. VII. fi. 153. ebrios. * Carol. M. addit, ad Leg. Sal. tit. 2. §. 4. capitvl. Lib. III. fi. 38.

* Tantum enim abert , rt ebrios

te(li monium dicere pateremur, vt non

nifi iciunis liceret tertunonium perhibere. leg. Langob. Lih. IL tit. ? 1.

§. a. Omnino nullus , nifi ieutnus , ad

iurameniam , vel ad tejlimonium ad- | minatur. Et §. 6. Kullus teflimonium

§. CLXXXXII. Denique et eorum omnium teflimonium tamquam fufpe&ura

reiieiebant , quorum intererat , alterutrum vel viflorem excedere iudicio, vel opprimi. Hinc non audiebant propinquos, capitvl. Lib. VI. §. 271. adfines, Lvdov. Pii addit. Lib. Illi. fi. 7. tefles

de

* 7

* * % 1

• 1L* j

’

• ' rj

•, m

4 ’ •‘a

« •

dicat , aut j aeramentum iurct , nifi te-

iiuius. Qui mos ad porteros man-

fit , adeo , vt laepc audiamus homines ideo petere dilationem praedandi

iuritiurandi , quia iam ienuculuna fumferint.

de PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 74J

de domo inimici, ibid. Lib. 111%. 6. et capit. Ub.VlI. $. 132. .

pecunia corruptos , capit. Lib. V. §. 247. vitro le offerentes tedimonio, vel in Aia cauda teflaturos, cafit. Lib. Vll. i. 110.

lmmo nec (ocios criminis, cafit. Lib. V. i. 157* 161.

$. CLXXXXIII.

Nec medio aeuo aliter fefes res habebat. Nam et tunc pleri- Tcflei

que, quos adhuc recenfuimus , tcdari prohibebantur, Quod vt 'ure Sax.

exemplis demonftremus , sPECvlator Svev vs <vr/>. 76. a tefli- ^u*u*

monio repellit impuberes, fcu quatuordecim annis minores, femi-J^13 ‘* ras, nili in certis caudis, (lupidos , infanos , qui curae propinquorum fubfunt , caecos , furdos , excommumcatos , proferiptos ,

haereticos, pcriuros. Quibus in ivke frov. Sax. Lib. 111. art.

37. iunguntur omnes, qui fe fpontc oderunt ad dicendum ttlli- monium.

%. CLXXXXIIII.

Deinde obferuandum, non femper apud maiores noflros fidem Tefliuni

feci de tedes duos, fed aliquando tres, aliquando plures , fuifie nume'

producendos, pro diuerfitate caudarum. Sic tres te It es requirun- rus" tur in lege Baivv. tit. 2. cap. 1. f. 2. Langob. Lib. II. tit.il. $. 28. IVR. prov. Sax. Lib. 11. art. 22. feptem in spec. Sax. Lib.

II. art. 22. feptuaginta duo IBID. Lib. 1. art. 6. 8. et 66. Lib. III. art. 39. Numquam vero vilius momenti erat tedimonium vnius hominis, capitvl. Lib. V. $. 162. Vt tejlimonium vnius hominis

non recipiatur. Et Lib. VI. %. 40. Ad vnius tejlimonium nullus con- demnabitur. Ex quo merito colligere nobis videmur, ignorade

omnino Germanos iusiurandum fuppletorium. *

* Attamen qui vno terte actionis rit testis, et ille alter negmerii , tunc fuae fundamentum probauerat , ne- Dei aecipiant ludumm : neant in cam- gamem reum poterat prouocare ad po , a cui Deui dederit ttClortam , U- lingulare certamen , fiue pro conui- ii credatur. Et hoc in praefenti po-

tio, itue pro viitore habendum, pro puto ̂ Jiat , vt per imuMam nuitur pe- teraii* illius praelii exitu. lix Baivv. reat 7

tit. a. cap. I. jJ. x. Si autem vNvsJii,--

§. CLXXXXV.

Praeterea ne id quidem omittendum videtur, quod tedes, fi Ii cogi forte tedimonium perhibere nollent, cogi a iudice potuerint, poterant

LEX Sal. tit. J2. $. 1. et 2. Si quis tejlis neceffe habet , vt donet , dlccn'-

et fortajjis tejlis non vult ad placitum venire, ille, qui eos necejfa-'^ rittrn habet . inanire illos debet cum tejlibus , vt de eo , quod viderunt, nlum, Heineccii Elem. luris Gcrm. B b b b b tefli-

745 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit.VI.

te/limonium praebeant , et fi venire noluerint , et eos fumis non detinue-

rit, unufqutfque illorum 600. denar. qui faciunt fol. iy. culpabilis indicetur. Si vero praefentes in tejlimonium fuerint vocati , et eaque

videunt tejlimonium praebere noluerint , et perbanniti fuerint, * 600.

den. qui faciunt fol. I y. culpabiles indicentur.

* Bekbamkikb > vt reite vidit Ec-

CAUO. ad Ltg. Sal. p. PJ. cfl peremtorie citare > adeoque lentus clt , te-

llem peremtorie citatum , fi tellimonium perhibere detredlet , in mulctum

15. lolidorum effe condemnandum.

Ac proinde non modo > <)ui lallum tcllimonium dixerant , puniebamur ,

quemadmodum Cupra > quum de crimine falfi ageremus 1 obleruauimus ,

verum etiam qui vel teltimoniuin de- trectabam , vel veritatem , vt loqui

lolebant , celabant, lix wisig. Lib.

II. iit. 4. §. a. One fi admonitui quif-

quam a iudice de re, quam nouu , teflimonium perhibere notuerit , aut fi ne - ,

fitre Je dix.rii , ii ipjiuu etiam turare

diflulerit , et per gratiam am per vena- litatem vera fiipp. efierit : fi n obilu fue-

rit 1 ufltmonum pojiea in nullo tudieio dicere permittatur , me tejlimonium ipfiut recipiatur vitet mi. Quod fi licet in-

genuae , minoris tamen fuerint digni- uiit perfonae , et t efliminio currant , et centena Jiagella infamati JuJcipiant , quia non minor reotut efi vera Jupprimere ,

quam falfa confingere.

§. CLXXXXVI.

Depone- Quandoquidem vero aliqui verentur in iudicis confpe&um re tene- venire , et praefentes dicere teftimonium : Germani nulli eius rei bantur gratiam faciebant , fed eos abfcifTe in iudicium venire iubebant ,

praelen- multoque minus credebant , fufficere teftimonium feriptum , quod ,et tamen lpfos Romanos aliquando admililfe , nouimus. capit. Lib.

VI. §. I4J, Tcftes non abfentes , neque per epijlotam , tejlimonium

dicant , fed praefentes , quam nouerunt et viderunt , non taceant

veritatem : nec de altis cauffts tejlimonium dicam , nift de his tantum-

modo, quae fub praefentia eorum afta'*fe nofcuntur. Et lex Wisig. Lib. II. tit. 4. §. 5. Tejles non per epijlolam tejlimonium dicant , fed

praefentes, quam nouerint , non taceant veritatem.

f. CLXXXXVil.

Auribus Ceterum teflibus non modo fi follemnitati cuidam interef- trarti et fent , verum etiam fi ad dicendum teftimonium prouocarentur,

iurati. aurem vellicabant maiores noftri. leg. BaIWAR. tit. 16. cap.

1 .et 1. Quem ritum procul dubio a Romanis acceperant, quibus follemnis admodum fuit anteftatio. Neque credebant tefti ,

nifi iurato. Exigunt fane hoc lex Wisig. Lib. II. tit. 4. }■ 2.

lex Baivvar» tit. 16. cap. y. Ripvar. tit. yo. CAPIT. Lib. VII. §. 207. Attamen lex LaNGOB. Lib. 11. tit. 28. §. 2. gratiam

iuris-

Digitized byGoogle

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 7*7

iurifiurandi facit iis hominibus , quibus rex 4 ut iudex fine [aera-

mento credere pofiit. In eo vero diuerfi erant gentium Germa-

nicarum mores, quod aliae teftes prius examinandos * , aliae eos iureiurando prius obftringendos , putarent. Prius exigit lex

Langob. Lib. 11. tit. y 1. fi. 2. ivs prov. Sax. Lib. III. ari. 88.

pofterius lex Wisig. Lib. II. tit. 4. §. 2. capixvl. Lib. Vll.

fi. 207.

* Examen vocabam difcufjbnem. Antequam enim eorum teltimonio crederetur , teftes leonum audiebant ,

eorum testimonia inter te compara- bant , variis etiam interrogatiouibus

eos lentabant , vt, an mentiri vellent ,

explorarem. Indicibus Une haec teflium dilculfio commendatur a Ca-

ro lo M. in aiiu. ai Leg. Sal. t it. a.

§. 4. LtO. Lang. Lib. IL tu. Jt. §.

a. 6. et 7. CAHTVL. Lib. III. fi. 10.

%. CLXXXXVIJI.

Ceterum tefles iurare tenebantur follemni ritu, qui apud varias Germanicae originis gentes erat varius. Apud Baiwarios

lege cautum erat, primum vt teftes, quibus, taftis auriculis, te-

ftimonium fuerat denunciacu.n , inter fe fortirentur , ifque, cu-

ius fori exierit , adprehenfa eius manu , qui teftimonium denun-

» ciauerat , iurarct verbis conceptis : ad testem sortitvs svm, ET AD TESTEM ME FACERE VOLO , SIC ME DEVS ADIVVET , ET ILLVM , CV1VS MANVM TENBO , QVOD EGO AD TESTEM ILLVM INTER VOS PER AVREM TRACTVS FVI, DE ISTA CAVSSA

AD veritatem diCbndam : deinde vt hic praeftito iureiuran-

do arma fua facranda * porrigeret , et per ea iuraret folus cum vno confacramentalu lex Baivvar. tit. 1 6. cdp. y.

et 51. Quum ergo penuria , quoad

heri podet , cauere veilent .- non illico in verba lua adigebant teftes , led

prius iptam eorum depolitionem ex- pendebant, an lide digna, et iureiu-

rando confirmanda videretur. Hanc

rationem ipla reddit lex Langob.

ibii. 5. 7, Jyuiu Ji ua agatur , mulli

falji tejiet pojjtmi effe fuger au , ji Jepara- nm interrogati fuerint.

* Habes hic iusiurandum per ar-

ma , quod et aliis Germanicae ori-

ginis gentibus follemne erat. Nam et Langobardi , G cauda (altim 10. Io littorum edet, per tanda euangelia: Gn minoris pretii , ad arma sacra-

ta Inrabant. LEG. LakgoV. Ub. II.

tit j J. §. 5. Similis mos inolcuerat apud Saxones. leg. Sax. tit. 1. fi. 8. Et exllant huius ritus exempla etiam

apud medii actu (criptores , vcluti Fkedegar. Chron. cap. 74. auctorem

annal. Franc. a 1'ithoeo editorum

ad ann. 875. Aimon. lui. Illi. cap. if. Aliam Breu. Lib. I. cap. }}. Ex quorum tcftimoniis patet, et Saxones, et Danos , hoc ritu iurare conlucuidc,

de quibus poltremis id demonftrauit etiam Thom. Bartholin. de cauff. comemtae a Dan. mortu Lib. I. cap. f.

B b b b b 2 Inusto

Quomo- do mra-

rint per

arma f

»

748 ELEM. I VRIS GE RM. Lib. III. Tit. VI.

Illima ne Franci quidem oiitn aliter jurabant, ciulque rei tertis ell /F.n. Fortvn. Lib. yi. Ca rm. 7. vbi de

Francorum optimatibus Geileswin- thae reginae fidem luam iureiurando

obrtringentibus 1

l'ique jidclit ci fit , gens armata ren arsi a

luras i iurc Juo fi qucqtte inre te-

gat.

Denique iatn quarto Caeculo audior ell Ammianvs MarceclIN. Lib.

Xfill. eap. it. Qtt ador, eduliis mu-

cronibus , quot pro numinibus habuerint , iurajje , fi permanfuros in fide.

Ritus tamen non omnibus idem futi-

le videtur. Quadi enim iurabant c- dulhs mucronibus : Franci ccncuticnns

gladium , cumque tejiantes , vti tradit Adrovalovs : Langobardi, Boii et Saxones tallis armis : Alamanni et

Kipuarii manum tantum chirotheca ferrea armabant. Vid. LtG. Alam.

tit. 89. Kipvar. tu. qq. $. I.

Ttemque

iuper e-

uange- liis, reli-

quiis lan- dlorum et altari.

I

Formu- lae iu- nsndi

improba-

§. CLXXXXVIIII.

At poftea morem inualuiftc obferuo , vt teftes omnes sfel in

facrofanfta euangelia imponentes manum , vel fanftorum reliquias

in capfis reconditas, aut aram faltim, iis confecratam , tangen- tes jurarent. Prioris iurifiurandi exemplum apud Langobardos

vidimus. Pofterioris innumera fuperfttnt , ( vid. Marcvlfi ad-

pend. cap. 29. et 33. leg. Alam. tit. 6. ) etiam medio aeuo ,

quo nouilima fuit formula .- au/ dea heiligett J chvveren , cui fimilis illa in CAPlFvL. CaroLI Simpl. cap. 2. §. 6. fuper /aera

iurare. Attamen Francis praecipue fanfttflimum videbatur iufiu-

randum /aper capella S. Martini, * id efl , fuper eiufdem reliquiis , quibus taflis , etiam palatinae caufTae finiebantur , Greg.

Tvr. Lib. Ufl. cap. afi. Lib. Vili. cap. 16. MaRCVlf. Forni. Lib.

I. cap. 38. nec non fuper tumulo S. Dionyfii, martyris, quem

tamquam diuuin regni tutelarem Franci venerabantur. Greg. Tvr. Lib. V. cap. 32.

* CapeUam idem efle , ac capiam ,

in qua diui cuiufdoxn olla condeban-

tur, eleganter probat H;rr. Biomon. not. ad Marcui/. Lib. I. rop. 38. ex

EvodiO de mirae. S. Siephjnt Lw. 1.

vbi audior ille .- capblla argentea ,

in qua erat reliquiarum portio. Prae- terea idem profert infignetn locum

Sangallirsis Lib. I. cap. 4. ex quo

patet , reges Irancorum cappam S. Martini ob Jni tuuionem et hoflium op-

pr [funem , ingiier ficum ad bella por-

l.i J e , caqii: sancta SVA adpcliare con- Jueuijfe. Plura , quae huc pertinent ,

collegerant .Monachi Ord. S. Bene- dicit congreg. S. Mauri in addit, ad

Car. dv Frpsnr gbjfar. Med. ei ia/.

Lot, Tum. II. p. xs. fiqu.

s. cc.

In primis vero cauebant , ne teftes vterentur formula iuris-

iurandi improbatae religionis , qualis praecipue erat illa per fi-

tum regis liber orumque eius > de qua CAPiTVLAK. Lib. 111. f. 42.

Digitized by Google

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 749

et lex Langob. Lib. III. tit. 24. f. I. EU enim illa iurandi for-iae reli-

iriula per genium , falutem , vitamue principis ea ipfa , a qua ma- gionis. xime abhorrebant veteres Chriiliani , et ob quam tot cruciatus

perferebant , Chrillianae quippe pietati plane aduerfam. Vid. Piles ac. feleil. Lib. II. p. 8j. Gvil. Cave Cbrijliamfi u. prim.

Lib. III. C4p. 4. p. 724. fequ. .

§. CCI. Enimuero quantumuis fandilTime iuralTent tefles , non tamen Effcdus

teflimonia eorum id pondus habebant , vt ideo ador , qui eos probatio-

produxerat, vidor foro excederet, vel reus, pro quo teltes de- nls P®1

pofuerant , abfolueretur. Plerumque enim hic lureiurando fe pur- tel es' gabat: aliquando etiam ob tertium diirenfum alterutri lingulare

certamen erat fubeundum. Cuius moris iam fupra exempla quaedam tam luculenta adducere nos meminimus, vt hic adum age-

re merito pigeat.

§. CCII. Potius ad alterum probandi modum prouehimur , quem pro- proba-

dudis instk vmentis lieri , diximus. Quainuis enim veteres Ger- iio pet

mani imperiti fere litterarum fuerint : tamen ex quo aliquem mrtru-

litterarum vfum habere coeperunt , nihil Iere publicae priuataeque rei geflerunt , quod non retulerint in litteras , adhibitifque ̂ ferma.

vel teflibus, vel perfonis publicis, in feripturam redegerint. Ar- nos [j,is gumento funt tot Fiancorum, Alamannorum, Langobardorum antiqua,

formulae, totque gentium originis Germanicae diplomata, char-

tae ct notitiae, quarum tam immenfus omnibus faeculis prouen-

tus fuit , * vt poli tot valla volumina nonum quotidie fpicile-

gium relidum videamus omnibus , qui illuftrandae hilloriae patriae animum adpellunt.

* At ipfa diplomatum multitudo ac vetuil.is dubio» reddidit viros do*

PaP IBROCHlVM fro py- ».

115. Jtqu. ct Gersionivm .iijc.pt. x. de vet. reg. Franc. d.piom. cap. j. effeccruntque vt diplomata fulpcila

haberent. At iis, praeter M MULLO- nivm , ita fatis feci ile animaducrtiinus

R vinartvm, Foktaninvm , aliofque viros doiliflimos , vt irritus adhuc fue-

rit Germonii ct Pupebroclui conatus ,

qua mu is nemo temere negaturus (Tt ,

plura in tanta veterum diplomatum mulntudine mauilello lalla efle , ac

interpolata, haud pauca etiam fulpe- Cla laltim et dubia , ceu patet ex tot

bellorum diplomaticorum exemplis ,

quae ex inflituto rccenfuit illultris a- cade.niac noflrae cancellarius , Io.

Pet*. a Lvoivrto. p racf. Tum. i. ilr-

kqtt. vet. MSS.

B b b b b 3 • §. CCI II.

7yo ELEM. I V R. GERM. Lib.III. Tit. VI.

§. CCIII. Inrtru- Quum vero inftrumenta vel Pvblica . vel privata fint

meniis primo obferuandum elt , etiam veteres Germanicae originis gen- maxime tes omni exceptione maiora habuide publica, et primum quidem

publicis in ipfo ludicio a perfonis publicis fcnpta, deinde a tabelhcni-

hdcmha- bus conferta, demum prtuatim quidem in chartam coniefta,at bebant, tertium idoneorum fublcnptione munita. Priuatorum vero non

perinde habitam ede rationem animaduertimus , nifi conceptis

verbis rite fcnpta , ac claufulis necelfartis indrurta edent. Nul-

la lex de indrumentorum fide accuratius agit, quam Wisigo- THICA. Lib. 11. tit. J. vbi et de requiiitis indrumentorum , et de eorumdem eftertu , omnia , quae fcitu necedaria funt ,

fuggcrit. Quare ex ea potidimum praecipua excerpere iuuabit.

§. CCIUI. Vifigo- Indrumentum apud Wifigothos legitimum habebatur, fi (i. dies

tbiquid et annus edet expredus: leg. Wisig. Lib. 11. tit. J. f. I. et 2.

in inftru- ( jt Si et ipfe, ad quem cauda pertinebat, et telles idonei ,

mc,1.'° quales erant , qui fcnpturam perlegerant , eamque vera comple-

deprehenderant, IBID. f. 3. fubfcripfident, et addidillent li-

gna fua: * IBID. f. 1. et 3. vel, ipfo indrumenti auctore mor-

bo impedito, alius pro eo volente, et rem ratam habente, fub-

fcripfidet et fignadet : modo poltea tedis ille, qui vicariam ope-

ram praefinit aegroto , fcripturam intra fex menfes coram fa- cerdote et tedibus publicaifet : ibid. §. 1, « 14. ( 3. fi fcriptura illa nec vi et metu extorta, ibid. §. 5. nec ( 4. a feruo,

ibid. §. 6. nec ( 5. de rebus turpibus conferta edet. ibid. f. 7.

Denique id quoque ( 6. obferuari volebant legiflatorcs , vt nemo fimul rem et perfonam alterius indrumento obligaret , fed

tantum poenam conuentionalem dupli vel tripli libi dipularetur , in eum cafum, fi promido alter non detidet. ibid. §. 8.

* Non tamen exifiimandum eft, fi-

gilla hic intelligi , quae iliis temporibus nec tam vulgaria inter priuatos ,

nec omnibus promifeue conceiTa erant, lmrno potius multo poli illi demum,

qui laltim eque Uris nobilitatis orna- mentis condecorati erant , vocabantur

Jtegelmajftge, Schilter. Exere. X. ̂.40.

Itaque per ligna eo tempore intelligeba- tur vel ipfa lublcriptio , vel figura cru-

cis , aliudue fimile. Probari hoc potefl

exemplis ex traditionsbvs Fvldhn- SIEVS , VCERTH INBNEIBVS, FrISINGEN- sisvs, aliilque fimilibus. Sed fufticiat vnicum ex chartis Alumanmcis apud Golurst. Tomo II. n. 17. p. }o. vbi

fub finem formulae permutationis haec

legimus : Atium tn OuruhAm in ctt- kicttlo regis puhiice , fruefentibm iflis >

quorum hic jigna continemur, jign. To-

toni ,

1

Diqitized by Googte*

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 7;i

toni , fui lux concambtum eum Grimal- Praepofitut , viet Remmmgi , prttbjteri , do , Abbate , ei aduocato juo , Libone , rogatui Jcrifji et JubJcrtpji. boleto diem

perpetrem, jign , H-itpertt , Pero > Martii II. Kon. April. orni, »7. rt~ Vo-uumt , f Hageno , f Ubo tumor , f gnt Hluiowtei in ortemeh Francia ,

Vio Ijatthart , f Erchanfirtd, •{■ Rtd- Jub Kerolo principe eittjdem H.udouta , kard , t Meg nbert , item f Vto , item Regii , jiito.

j Hupert, Ego ite.pt te T heodherdut , *

§. ccv. Comparatum ita inftrumentum plenam fidem faciebat/ IBID. Quem

§. 1. et fi quis deinde, produ&is teftibus fidem illius eleuare iis tri-

auderet , nihil agebat: ibid. §. 18. immo potius in poenam con-buerim

uentionalem , inftrumento expreffam , condemnabatur , faluo ni- e®s^un* hilominus inftrumento. ibid. #. 5. Si quid, quod contra leges

efiet , inftrumento comprehendebatur : non ideo totum initru- meiitum nullum erat , ied id duntaxat , quod legibus repugna-

bat. ibid. f. 10. Denique id omne intelligendum eft de initrumentis authenticis et indubiae auftoritatis. Si enim dubium in-

cidebat , comparatione litterarum res ad liquidum perducebatur. * ibid. §. iy.

* Quandoquidem hoc ex iure Ro-

mano procul dubio depromtum, at-

que , vt fieri (olebat a Wifigothis , in-

terpolatum eft : operae pretium luerit , totam hic legem illam adlcribi.

Omnei firipturar, inquit legislator, quarum ou/lor et teftit defuntlui efl , in

quibus tamen fubjeripuo vel Jignum con- ditorii , atque fir nutat 1 efttum reperuur ,

dum in audientia prolatae exfiiterint , ex

ahii thartantm fignis vel Jubjcrtpuont-

but comprobentur ; Juffxiotque ad firmi-

tatem , vel JubJcrtpuumt huitu indagi- nem agnofeendam , trium vel qualuor

feripturarttm jimitt vel cuident prolata

fiibferipiio. Quod Ji talibut fcripiuru legum tempora obuiauerini , pro certo de-

cernitur , quia valere non poterunt. Ex

quo loco timui dilcimus , praelcriptio- nem apud Wifigoihos obiluide inllru- mentis inueteratts , fi intra lempus lege definitum non fuerint produCia.

§. CCVI.

Apud Bvrgvndtonks quanti fuerint inftrumenta, ex eorum Quid

lege non fatis poteft intelligi. Id tamen certum eft, nihil eos te- initru-

mere vel publici vel priuati negotii gefliffe , quod non et in lit- mentis

teras referri, et a quinque, vel tribus faltim teftibus, fubfcriptio- Dnxerint

nibus fignifque firmari vellent. Saltim id non modo de donatio- ®.urEu'J‘

nibus , verum etiam de venditionibus , diferte cautum eft lege dlones • BvRGVND. til. 43. f. 1. et 2. iit. 60. §. 1. et Addit, tit. 12. §. 3. Teftes tamen et libertinae et feruilis conditionis admittebant , fi

ingenuorum non efiet copia : ib. tit. 60. $. 2. et 3. et vacillante

feriptu-

7J2 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VI. '

fcripturae fide , iuriiurando erat locus, ib. f. 4. Id quod vel ideo notatu dignum ell, quod alioquin iusiurandum fuppietorium apud gentes Germanicas extra vfum ellet. *

* Et tamen non a Romanis hoc di- habent : Aut fi ttfiwonii fidei ra fla dicerant Burgundiones , quibus vere fiujjet ( legerim t aut fi i.Jtmonia fidet

ignotum tuuie iusiurandum luppleto- da/aila Jutfia, ) sscvndvn ccksvb- num , demonlirauimus dillettatione tvdinbm tiAX2AR.0KV»« pra-beat itu- dc lubricuate turtuurandi Juppletota: ied tutandum. Barbarorum autem vecabu- imer ipfos Burgundiones ea iurandi io in hac lege lemper v.uire Bur- coniucrudo inualucrat. Verba enim gundiones , vnul^uil-jue ammaduer- Gvndobaldi d. tu. 60. §. 4. iu le ter.

§. CCVII.

Quid Sed et Franci pleraque gefta litterarum monimentis conft- Franci f gnabant , veluti donationes , venditiones , permutationes , dotis

dationes, manumilliones, idqug non folum ex Makcvlfi aliifque veterum formulis , fed et ex ipfis eorum legibus luculenter

potefl probari. Scribebantur autem inftrumenta huiufmodi publice in mallo, adbibitis, ii res minoris pretii eilet , teflibus feptem ,

fin maioris momenti , duodecim. * lex Kipvar. rir. J9. $. I. Hu-

iufmodi charta plene probabat etiam pro reo , qui conucntus rei

vindicatione, fecurus erat, ii prae manibus habens chartam diceret: NON MALO ORDINE, SED PER TESTAMBNTVM , HOC TE-

NEO. ibid. §. 8. Si tamen aduerfarius chartam falfam vel perfo-

ratam diceret, vel ob aliam cauffam eam in fulpicionetn adduce-

ret, eius probanda erat yvtmin t. Quod quomodo taftumlit, fufius offendit lex Ripvar. ibid. §. 2. fequ. Sane et comparatio-

nem litterarum fatfam elfe patet ex jS. y.

* Plura de fcripturarum et inftru- bus probare debeat , fi in dubium vo- mentorum fide etiam in capitvlam- ceiur. ib. Ub. V. §. 11«. et fi id prae- «vs cauemur, veiuti quod in iis eui- Itare non polfit, qui illam protulerit,

. demer exprimi oporteat annum ef is tamquam lalfitaiis reus detineatur,

diem, quod et ii , qui autlorcs ho- ib. Ub. VII. 181. Addit. III. f. rum inltrumemorum edent , et telles 7 j. Quae (ane argumento lunt , po- fublcribere et lignis fuis roborare lit- ileros etiam maiorum conluetudines teras teneantur , quodque eae tunc ha- legelque landas habuide , et icriptu- beantur omni flabiles firmitate, et im- ris, quas de rebus tantum non om- mutari non podint. capitvl. Ub. VI. nibus confidebant , plurimum tri-;

§. I4<5. fiqu. Porro, quod, qui icri- buifle.

pturam proferat , veritatem j eius tefti-

f. CCV1II.

9

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 7yJ

' §. CGVIII.

Porro et Alamannis frequentiffimum chartarum vfum in do- Quid nationibus aliifque negotiis fuifle , vel formulae traditionum S. Alaraaiw Galli, a Goldasto editae, et Alfaticac, quas Eccardvs legis Sahcae editioni nouae fubiunxit, argumento efle poliunt. Ipfa Iex Alam. tit. 1. f. i. in donationibus eccleliae faflis exigit fir-

mitatem chartae, teiliuin fex vel feptcm pracfentiam , eorumque nomina in ipla charta exprella , quibus tit. 40. additur , fcriptu- nim non valituram , ttift in qua annus et dies euidemer tjiendatur. Mortuo eo, qui conficiendum curarat inllrumentum , heredibuf- <]ue inllrumentum in dubium vindicantibus, telles iurati audieban-

tur, ratumque erat inllrumentum , quod hi iureiuraudo firmaue- rant. ibid. tit. 2. f. 1. Sin perierat charta, aut in cineres reda&a fuerat , licebat heredibus , quorum intererat , cum tellibus nomi-

natis quinque in ecclefia iurare, quod pater nec chartam confi- ciendam curant , nec donationem fecerit ecclefiae. Quo facio

fecundum iurantem lis dabatur, ib. tit. 2. §. 2.

§. CCVIIII.

Similia habemus in lege Baiwar. tit. t. cap. 1. tit. iy. cap. 9uld *

2- i- 1. et cap. 12. Quanta vero vis fuerit inltrumenti rite con-®"^^^

fefti , ex eodem tit. 1 j. cap. 1 3. patet , vbi haec legas .• Palla vel ™ j ‘ jri. placita, quae per feripturam quamcumque fiatla fiunt , vel per ufles denominatos tres vel amplius , dummodo ia bis dies et annus Jit euidenter exprejfus , immutare nulla ratione permittimus. Et quamuis inJLEGi bvs Saxon vm Angliorvm, et Frisonvm , feripnirarurn et inllrumentorum non fiat mentio: vetera tamen monimeuta

earum gentium, faltim Saxonvm et Frisiorvm , dubitare nos

non patiuntur , quin et negotia pleraque in feripruram redegerint, et inftrumentis, rite confeftis, multum ponderis ad proba-

tionem adimplendam inelTe, exitlimarint. *

* Antiquiffimum eiu» generi* mo- Brtmfu. 7. p. 'Io 1. ftqu. Ex co nimenium, quod ad Saxone* FriGof* chartulario pauca haec oblcruo, { 1. que peraeque perlinet , iunt traditio* Savone* ct Frifios non modo per pu- Nes Werthinensks , i. e. variae do- Hicas pertonas haec inrtrumenta con- nationes et ex aliis titulis fadac ira- ficienda curalle , verum etiam publi- diriones , quibus locupletatum efl mo- ce, ; 1. adhibitis teftibus, qui (j. nomi-

na licrium VFenhinetile ad Ruram , na et figna tua fubiicerent : quin et quas Dan. Papf.b&ochu beneficio (4. poenam dicere conlueuille iis, qui padus edidit LrigNit. Jcript. rer. contra inllrumentum aduri ciTent , et

Heintccti Elem. luris Germ. " C c c c c (

Quid Lango- bardi !

Effertus

inltru-

ocnio- rum fecundum

•erum legem.

754 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VI.

(j.inprimis diem , annum , locum ,

cum cura notaffe. Quae omnia probamus ex verbis vltimis tradttums I. p.

loi. Si quis vero, quod fiuurum ejfc

non credo, ego ipfe , quod ab/d , aut

aliquis de heredums vel pro heredibus

miis, (eu qualibet oppofua perfona , quae

contra hanc chartam cambiat imufto co-

namine venire leniaueru , aut eam in-

fringere voluerit a fifco multtatus

auri libras duas , argenti pondo decem

loattus esjoluat , et Jic quidem , quod

repetit , e uindicare non valeat , fcd fir-

ma et immutabilit haec cambia m fem-

piternum permaneat , Jlipulationc fubni- a a. Atta efl autem publice anno j i .

gloriq/i atque reltgiofi fecundi regis GP roli XVI. Kal. Martii in loco , qui db-

citur Dtpanbeci in Htpa-rura coram tefiibus et manum mittentibus , quorum

nomina Jubtus adnotantur. Kvtaui tem-

pus , diem, lotum , quo haec Ula ftmt. Ego Ihtatbaldtti humilis presbyter roga-

tus fcrtpji ct jubfcrepfi Signum Folcbcni , qui hanc chartam Jieri rogauit , et pro-

pria manu frrmautt. Signum Rtgcnbrrthi.

Signum Alfdagi. Signum Bonno. Signum Fridubaidt. Sig. Hiuduwtni. Sig. Ci ffit-

di. Sign. borngeri. Sign. Hildiudi,

Stgn. Borbini. Sign. Uudrici. Sig. li tu-

lafridi.

§. ccx. Superfunt Langobardi .quorum lege Lib. IT. tit. 41. f. *; et 2. cautum efl, vt chartae publicae confcriberentur a cancella-

riis elertis, bonis et veracibus, ante comitem tt fcabinos, et

vicarios eius, vel cancellarii ad infirmos irent, et chartas fecun-

dum legem feriberent , ct a teftibus eafdem corroborari iuberent,

denique chartam feriptam publice proferrent coram epifeopo, comite, iudice, eiufue vicario, vel coram ipfa plebe, ne pofteade

illius fide dubium portet fuboriri. Eadem lex ibid. $. 6. praeter cancellarios meminit notariorum , qui et ipfi iureiurando adflridi

chartas publica auftoritate feribebant. *

* Notarii alii eram ipforum iudi-

Cum , geriehu fchreiber , de quibus iam

iiipra , vel puUici . quibus principes officium chartas p.blicam fidem habi-

turas feribendi contdrpint , itsreiuran-

do prius oblinetis , c,iui formulam

eo ipfo loco Ligis Langob. repe rui mus. Motarii aunm hoc miare debent f

quod nullum Jtripium faljum Jcuiant ,

nec cccnlto , n e de vno comitatu in alio,

rufi per licentiam tf filis comitis , in ciuus

comitatu Jlarc debeto

/. eexr. Quemadmodum vero Vaflrumentum , non fecundum legum

praeferiptum fartum , ipfo iurc nullum , vel , vti legislator loquitur, inane et vacuum erat : ibid f. 6. praefertim li in to dies et

menfis non accurate expreflus e flet : ib. Lib. IU. tit. 38. ita legitime fartum plene probare videbatur, ib. Lib. II. tit. 21. §. 12.

eirtorque , inflnjmei tum venditionis producens, in quo pretium

folutum effe dicebatur, fecurus erat , fi venditor illud denuo pe-

teret:

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 7yy

teret : ibtd. Lib. II. tit. yy. i. 17. etiam fi contra legem publicam aliquid placuiifetpacifcentibus, modo id vtriufque confenfu fcriptum e ilee. in. Lib. I. tit. 29. §. 2. Attamen conflare debibat genuinum et fincerum efle , quod produceretur , inflrumentum ,

quod et apud Langobardos, auditis teflibus , et inflituta litterarum comparatione probari folebat. ib. Lib. II. tit. 21. f. 22. et

Lib. 11. tit. yy. §. 33.

§. CCXII.

Atque ita latis intelledurum efle vnumquemque , arbitror , 1“ fp®* veteres Germanos confentiente veluti fuffragio plurimum detu- c - lifle chartis , follemniter et publica audoritate feriptis , atque ido- raro neorum hominum teflimonio firmatis . Proximum ergo efl,vt ad nicntj0 tempora infequentia , quibus iura Saxouum et Sueuorum in foris inilru-

Germaniae viguerunt, progrediamur. Vbi merito mireris , sPECV- memor Latorem Saxonem parum aut nihil de fide inftrumentorum tra-

dere, quum tamen ex tot diplomatibus et chartis veterum Saxo-

num fatis adpareat , eos et res quafuis , publice vel priuatim gef- tas, diligenter in litteras retuli fle, eafque in iudiciis protulifle

probationis caufla. *

* Probari id portet innumeris exemplis. Sed <]uutn elementa iuris nos

lcribere meminerimus : fiiflecerit vni-

cum ex perillultris cancellarii noltri lo. Pera., os Lvoevviu. Reliqu,

MSSC. Tum. 11. p. je 1. vbi in diplo-

mate Rudolphi Halberlt, Epifcopi refertur , de decima emufiam villae, quae

duatur Mofe, mtu Jhuuum Oram in

parte Aquilonii , inter Marchiontm , Al-

ienum , et fratres de S. Paullo talem a-

giuuam efle cmtrouerftam. Illi s nojlra

eji , inquiunt , decima , ojlendentet ab

epifeopis /ibi data privilegia. Sed mea

eji pojf' Jjia , computant tam inter cetera, quae habet a nobis , bemfieia Jua. IUi

tanttun script VM , ; fle obtinuit deci-

mam. Non Jine querula eorum ventum eji ad not. Habes hic litem , in qua

ius fuum iratres S. Paulli aduerles Al-

bertum Marchionem probarunt pro-

ductis priuilegiis ct inftrumentis , idque Haiberltadii , vbi tum ius Saxo-, niae vigui fle , nemo dubitat.

§. CCXII I.

At tanto plura de litterarum et chartarum fide reperias in iv- Quid ius

re Svbvico, maxime cap. 299. vbi fuadet, vt, quibus vfusfruc- Sueui- tus conftituatur ab aliqua ecclefia , ii chartas fuper eo feriptas , de et praelati tigillo firmatas , fibi dari petant , et fi forte laicus, ali-

cui conftituens vfumfirudum , figillo careat , is ciuitatis vel iudi- a cis , fiue municipalis , fiue proumcialis, figillo vtatur. Denique

rationem addit §.2. Wvr fprechen, dafs brieff beffer feyn , dannzeu-

gen , die Jierben , fo bleiben die brieff immer Jiat. Diefs heiffen hand- Ccccc 2 JeJlen ,

7 j6 E L E M. I V R. G E R M. Lib. III. Trr. VI.

fejlen , da bilfft eiit todter zeug , ais ein lebendiger. Ceterum qualia ede oporteat mftrumenta , rite fcripta , idem docet spelv-

LATOR cap. 38 3. l?'er handfefte viacbet , der foti zu dem vimdeftert

fiebat Mann darinn fetz.cn , die gezeugen find , ijl ibr mehr , das ijl attcb gut. An itglicher handfcfl bilft der tot gezcug , ais der lebasd. Wo m. in h.\ndfejle machei , dafoll man das alter Cbrijii aujffet zen ,

in an mag wol init reclt der zeugen ftegel daran legen,

§. CCX1III. Probatio Apud Germanos ivsivrandvm reliquarum probationum ve- per uis. Juti fupplemcntum erat, neque enim illud admittebatur, quam-

dumfub- 'n Promtu e’le‘nt vel teltcs, vel inftrumenta, quibus res ad liduru. perduci poffet. 1 alia loca iam fupra vidimus. Jam con-

fuli poliunt lex Wisig. Lib. II. tit. 1. $. 22. lex Ai.am. tit. 42. capitvl. Lib. y. §. 1^7. Multo minus ergo iuriiurandu locum dabant Germani , li quando res oculorum aliorumque fenfuum teibmonio polTet demonltrari. ivs r rov. Sax. Lib. I. art. I p.

Was man \eieder ihn bevvei/en mag, * dafAr antvvortet er ohne feni e vnfcbnld oder eyde.

* Eli hic locus pui!U> oblcurior , Die vnleibliche bcvveifung abtr ifl die -

ac proinde explicandus. Bevocifu hic Jt , dajt man eintn nttr mit vvortrn te- non eli telbbus vel iniirumentis pro- zuchttgei , ais oh man eintn eines din-.

bare, led per ocularem, ceu vocant, gei , fo vabeu/eiftiuh vnd t / rborgen

snlpecbonein. Recte hoc obleruauit au- vare, siehe. $ tch gezeugnifs leidtt der

Clor (.lossas ; Lt.tche bevj/tjning ijl Saehje nichi. Hinc lenium huius pc- letbiitk , eiUche vnLAlieh. Lesboe ke be- riochae commodiriime expreifit inter-

vietftung .ii duje , dajs man et icas bey pres Latinus : iuettjaius de quacumque

ei nem manne du ch fehen , ivi ren , ver- re , qua: p.nss eum non adf arueris , fe

nehmen oder gretjf.st .ruieijsen m.\g,aier fuo poterit exeufare facram. nro. Ottae

dajs man ihn in kandhajfier shai ge- autem apud et tm per JenJus corporis po- gtnwerug damu beg/.jfen hat. Dicjir terunt dtmonjlrari, in htt per turamen- hcv.tjiunggctcugntjs indet der Sachjte - tum n.n euadeu

§. ccxv. . Omne Quum vero iusiurandum apud Romanos eflirt vel volvnta-

dum l" R'VM ’ ve' ,VD,C,ALR' VC1 nfcessarivm ; duorum priorum Germa- fCencrum in legibus Germanorum nec vola nec velfigium exftat:

nia ne- fed omne, quod in foro praellandem er;t, iusiurandum necefla-

cefla- rium, et a iud'ce ipfo delatum fuifle, animaduertimus. Is vero, pium. exigentibus id legibus, modo aflori , modo reo, et huic quidem

plerumque , deferebat iusiurandum : vt adeo omne fere iusiurandum apud illos fuerit purgatorium : fuppletorio vero vix ellet locus,

nifi

\


nifi apud Burgundiones , ( f. 206. J et eo quidem cafu , fi quis pro- tuliflct inftrumenta, quorum finceritas ab aducrfario in dubium vocabatur, lex Bvrg. tit. 60. j. 4.

§. CCXVI. ,

Si cui vero iusiurandum a iudice fuerat delatum , illud plerum- Pracfa.

que non in continenti praedabatur, ( videbatur enim res,' quat batur cum animae pinculo coniunda eflet , moram aliquam requirere,’ P°d *“•

fed ei dies dicebatur , ante quem diem fe lifteret , et iuraret. Quii |cnBl*

vt eo minus dubitari pofiet, quin eflist adtuturus: pignora , vel , ,“ra j/1*" vti vocabant, eo nomine dare cogebatur aduerfario vel gnore. iudici. Vt exemplis rem illudremus: lege Langob. Ub. II. tit. 5 6. 6. cautum efl, vt y fi quit alii pro quacumque caufa gita- dtam et fideiujjorem de /aeramento fic fu/cepto , et proxime prae/lan - do, dedent , ei detur /patiam v/que ad 12. nolles , ad ip/um ■aera-

mentum dandum. Sic et putillum laxamenti concedunt ivkaSvev. cap. 105. et Saxon. Lib. II. art. 10. quamuis diem certum, intra

quem iurandum fit , non praefiniant. *

* Ceterum terminus ille erat p cr-

emtorius. Xi quis enim die cOnliitu- K> non praedaret iusiurandum : non modo caulia cadebat , led ei n.ulClam

debebat , tum iudici , tum paru aduer- liie , mfi legitima impedimenta tum excuiarent. tvs pftov. Xox. lib. II. art.

II. Ilcr ride geloket ter Jchude zu Jchwerm, vnd lcijlet rr /k mtln zu inhier

zeit , tnjl derjchuld iiirr» tarde* ,e.aiu

tyd< vmb grtoket vtaren , ts benthmt datu

d-nn ehthajftt notn , dic tr beWctjnn iti- ge. Udren utitli dic tyde geichel torgt-

riclu , man nuji dim ruhtir darum xc,t- ten , vnd deme Jeine knjir gcbtn , dem

man die ryde geloket hatte. Ijl abtr der mann benit zu lei/len Jtinen tjd , den er

geiobet liat tu nclmr zet , t ni W1.1 ilm

/ener nili. t annel.nu n , (da oh tr da nuht

‘Jt , w -nn w.-aitn den -jrd tl.un Jotl , des eydetjoll dti/tr leaigjiyn , t nd der Jtl.uld,

da er dm tyd ver geSoi-n , th tr dei ge-

zeigtn hui , d. Ji tii/.i* ItiJ, en tts/t- En

qi o fimul patet , itiiurandum pro prae* Itito elle habituri , Ii , aiteio ad illud

praedandum paaio , altet vel ttrgiucr- Lretur, vel p-. nc non adtl tt in iudicio. Ceterum gemina per omnia cll dllpolillO IVHS PROV. X V£V, tap. XoJ-

§• 1.

/. ccxvir.- Neque tamen vnius femper hominis, fiue adori, fiue rei , j. 4.

confeientiae rem con mittebant fed pltrumque pro cauflae gra-nj ^,,. uitate plures pauciorefue exigebant, qui vnaiurarent , quos iura- ficra- tores vel eon'acramentales vocari animadueitimus. * Quemadmo- mentali-

dum trgo ipfi litigatores liquido Jurabant, rem fe ita habere: ital,u,•

iuratores , /acramentales , vel confae’ ament ales , iurabant , fe credere , alterum rede et fande iurafle : c. ijvA. de purg. can- ioem.

, C C C C C • J . SEC-

i

-•* by Google

T

758 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VI.

sec. leg. Rom. cap. j I. Si quis folus iurabat , fua manu ; fin

cum aliis , tertia , quarta , feptima manu iurare dicebatur .• LEX

Fris. tit. 3. $. 5. et Addit, tit. 3. §. 1. et tit. 4. $■ I. Vnde diftmc- tio inter maius et minus [aeramentum , in lbg. Fris. tit l.§. 11.

»3. et 14. et tit. 2. f-7- pro quo interpres iuris Saxonici Latinus

barbare fcripfit mettertium , vel metfeptimum iurare. SPEC. Sax. Lib. I. art. 15. et art. 8.

* Nemo de illis accuratius egit ,

quam Car. dt Kresnf. gtojfar. Lai. p.

146. T mo I/. ex quo difcimus, non

admiflos efle alios , quam (t. viros bo^

nos , atque integrae exiftimationis , qui et telles efle portent. ( f. 1 9°. fcq. )

Hincm. Opufe. XXX. (*. ei u flem conditionis atque ordinis , lex Fris. tit.

1. §. 7. aliquando (j. eiufdem lexus,

ceu ex Walliac legibus probat Caw-

Gtvs , immo et f 4. eiufdem nonnun-

quam gentis et familiae, leo. Baiv- vak. tit. 7. cap. if. capitvlax. 11/,

ann. 813. §. 9. Addit laudatus Cah-

etvs, ({. lacramemalcs, quos aflor pro-

duxerit , nominator vel denominator di-

<Sos efle , quos reus elegerit , aduoca- tot. leo* Alamamm. tit. 89. Baivvar.

tit. 6. §• ».

$. CCXVJII.

Diximus pro momento caudae modo plures , modo pauciores

Iifquc exjgj confueuide iurisiurandi focios. Hinc modo cum vno , eu

rfrlrihm ' « tuam prucimi iurabat, LEG. Fris. addit. r«. 4. capitvl. ///•

vel olu. unn. 813. j>. 4j. modo cum duobus, vel manu tertia , lsg. oax.

ribusP. tit. 1. i- 1.6.9. Ditm. Merseb. cbron. Lib. ylt. p- 423. modo

manu quarta, leg. Fris. tit. 2. §. 8. modo quinta, leg. Alam.

tit. 6. }. 6. capitvLar. II/. anni 789. $■ vlt. modo fexta, lex oa .

tit. 3. £. 2. lex SaL. tit. 7 6. modo feptima, lex Baivvar. r/r.

3. f. 2. modo duodecima, lex Sal. tit. 76. $. t. Bvrg. tit. 8. et

C2. Ripvar. tit. 6C. CAPITVL. ad leg. Alam. tit. 2. et 6. oax.

tit. t.f. 3. 4- 5. Fris. tit. 14. §. 1. x 3. Langob. Lib. II. tit. 5 5. f,

2. 3. c. 33. CAPITVL. Lib.y.f. 129. Attulit laudatus Cangivs

exempla , quod quidam iurare coafti funt decima , vnde-

cima , decima quarta , decima fexta , oftaua decima , vi-

gefima vna , vigefima quarta , quinta , feptima , tngelima ,

trigelima feptima, quadragefima , quadragefima oftaua, quin-

quagefima , feptuagelima fecunda, feptuagefima quarta, ocrua-

gelima prima , centesima , quin et trecentefima manu : fed plera-

que ad gentes exteras pertinent , praeterquam quod et lusiuran-

dum oftaua decima, et viccfima quinta manu memoratur m lege

Sal. fif.76. leg. Baivvar. iit. 1. cap. 6. $.x capitvl. ad leg.

Alam. f. 2 x/cw. cum quadraginta eledis m eod. capitvlaRI

ad leg. Alam. ibid. feptuagefima fecunda manu * m lege Ki-

— — 1 *■ Digileed


pvar. tit. 66. eto&uagefiraa, in capit, ad lrg. Alam. $.23.

• lura Saxonum et Sueuorum diu-

tidime hunc morem retinutrum.Quam-

uis plerumque vel ires > vel leptem iu- raiores vel conlacramentales ibs requi-

ramur. IVS Sax. Lib. I. an. 8. 1 J. 66.

Lib. III. an. Jp. IVS Svbv. cap. i5p. tt j»f. Hinc natum verbum iuridicum

Germanicum A fubenen > vel uberfitbe- nen. Priuilegium kiTzimgenSB apud

Wbhner. ObJ. probi. vote befiebcnen p.

J4. H^ilche aber in ehegejchriebentr mafien die nujjethat nc:bt btkcnnen ,

di' mag man besiuien , vbi et alia eiufdem commatis loca ex variarum ciui-

tatum priuilegiis reperies. Cauecnim, credas, btjiebtu en idem ede, ac diras

quaeltiones decernere , vel ex reo diris quaelbonibus excruciato quaerere ,

an confefltonem ratam habeat ! vti vo-

cabulum accipiunt Pet. Frio. Min- oam. demandat, mdic. Lib. II. cap. 47.

§. 6. et Kellei de offe. htrid. polit .

Lib. II, cap. 17. p. 467. Res ipfa enim docet, bcjnbentn nihil aliud ede, quam reum conuincere iureiurando accuia- toris et lex conCicramcnulium. Add.

Thomas. de otc aj, conc.pt. ac intenr,

conjiir. t> irrin. Carelin. §. 1 ;. Hinc pa- rcendam veterem : VtVr von fteien

Jagi , der leugt gern , eleganter explicat Hekt. epidipn. par. in r. cap. 8.

P • 41 8. §. ccxvmi. At quaeritur , ipfine aftores vel rei , quos jurare per legem Aliquan-

vel ex iudicis decreto oportebat , iurare debuerint, an peraltum do Et P“ id iusiurandum praedare potuerint ? Podertus merito adfirmauit

ScHiLTEavs, Exerc. XXlll. §. j2.frqn qui hunc morem in alterius rare nC(._

animam iurandi non modo aliquot teftimoniis et exemplis ex Ba- bat. kon, annat. eeclef. ad artu. Hjy. §. 7. et ad ann. 1177. immo et ex lege Langob. Lib. 11. tit. 48. i. 11. probauit, verum etiam

eiufdem originem arctfliuit a clericis, qui religioni (ibi duxerint

iurare, ac proinde alios fubdituerint pro fe et in animam fuam

iuraturos: id deinde , vt fit, imitatos ede, ait, laicos , primum jlluftres , ac deinde etiam plebeios , donec in mores luerit hoc ius-

iurandum, in altenus animam praedandum. * Plura hanc in rem dixit Car. dv Fresne glojjar. med. Lat. p. 1 62. Tom. 11. ex quo

difcimus , difrum elle hoc iusiurandum vicariis manibus praeditum, ib . p. 1 6j. eofque, qui hanc vicariam praeditennt operam,

vocatos elle ivkatores ib . p. t6y.

♦ Attamen hoc medio aeuo non

indulgebarur mulieribus , quae iplae adede et iusiurandum praedare coge bantur. ivs erov. Sax. Lib. I. ari.

45. Il o et den frauen zu eydtn konimt,

die Jollen fie j-tber thttn , t nd niiht ihr tormund. Quae repetuntur etiam a

SPEC VLATORE SrEVO cap. }07. f. 4.

Quum ergo de viris tale nihil reperiamus in viroquc Ipcculo , merito inde

collegit Seu it-TERvs ihid. his omnino- licuifie alios ad praedandum pro le ius-

iurandum lubllituere.

/. ccxx.

ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VI.

§. CCXX.

Iurandi Quod ad ipfos iurandi ritus attinet , eorum plures omnino ritus « erant, lunliurandi per arma mentionem iam fupra fecimus , formulae quocum non confundenda purgatio PER spatham traciam ,

iamChri- LEG‘ Alam. tit. 44. et 89. V idimus etiam, iurare iufTos elfe llianifmo homines in eccleliis , et quidem vel fuper crucem, Domnizo

v litati, vit. Matbild. Lib. I. cap. 2. vel taifto altari, LEG. Alam. tit.

7. jf. 2. Baivvar. tit. I. cap. 3. $. 2. tit. 1. cap. 6. $. 2. ca-

PiTvL. Aquispnr. ann. 787. §. 62. vel dextra facrofanftis euangeliis impolita, CAPITVL. Lib. K §. 34. vel fuper reliquiis, liue

coram politis , et a iurante infpetlis , liue taftis iifdem , * LEG. Alam. tit. 6. §. 7. annal. Bektinian. ad ann. 737. Avdoen.

vit. Etipr. Lib. II. cap. J 6. 59. 73. Greg. TvroN. Lib. V. cap.

33. 4R 49. Regino Chron. ad ann. 756.

* Aliquando iurandura erat ad plura altaria , velati ad tria , Greg. Tvr.

Lib. r. cap. 4;». irem Icptctn , nouem, quindecim , ceu docent exempla a- pud Car. dv Fresnr gbijfar. p. 154; iom. II. Similiter luper plurium cae-

litum reliquiis iuratum elfe , competimus. Sic Thaliilo, Bauarus , Pippino,

Carolo M. et Carolomanno fidem iu-

rarus promifer.it luper corpore S. Rio-

njfii, S. Mardni et S. Germani. F.ot- nard. annal. ai ann. 757. Cete-

rum et formulae huiulmodi (aeramen-

torum fuperfunt , vcluti in foim. Bi-

/

GNON. XXXItlL KIC IVRO PER 'HVNC LOCVM SANCTVM , IT DevM ALTIS-

StMVM t et CAPITVLAR. Lib. Vi. §. I 09.

sic me ( vel , G lacramentalis quis «flet : ilivm ) Devs adiwet , et

ILLI SANCTI , QVORVM RBLIQV1AK

SVNT, VT VERITATEM DICAM ( vel

dicat. ) Item : per hvnc iocvsi

sanctvm et Dei reverentiam ivro.

FOR 11. unita Itg. Rom. XXXI. hvivs

SANCTI VIrVvTE OPPRIMAR , SI ALl-

qvio falsi loqvor. Greg. Tvr. it

glor. cenfcjf. cap. pj.

§. CCXXI. Hi praecipui erant iurandi ritus, quum Chrillo iam nomen

afi^C T ^are coepiffent gentes originis Germanicae. Antea enim plu-

■finte' 41)1 res a'*i erant , quibus non ftatim repudium dedifle pofteros etiam Ctirillia- Chrillianos, animaduertimus. Eos quoque non fine cura colle-

nifmum git Car. dv Fhesnf. ibid. p. 139. Sed nos eos tantum confe-

inolcuif- Jftamur , qui proprie ad Germanos pertinent. Tales funt ritus le viden- iuranj| jn manu comitis dextra data , LEG. Langob. Lib. II. tit.

52. §. ij. iurandi in vcftimento , LEG. Fris. tit. 3. $. 4. et tit. 12. id eft, vt Siccama explicat, prehenfa ora vellis eius , cui

■ Jurabatur. LEG. Fris. tit. 14. §. 4. iurandi in pecunia , id eft ,

manu numo , in quo vultus_ regis vel crux confpiciebatur , impolita. ibid. tit. 12. *

• Innuo

[

Diaiti&ad b


* Imtno palfim etiam occurrunt

ritus quidam et formulae iurandi improbatae religionis , qui non tam gen-

ti alicui communes , quam ab hominibus luperititiofls luo arbitrio nuenti

ftiiiie videntur. Vt enim iam non dicam de iureiurando clericorum luper

llola facra , fuper libro miilali , vel canone ecclefiallico : Car. ov Fact-

at e tf/uj/ar. Lat. p. 1 se. plures huiuf- niali ritus et formulas recenlet , vel

ori per animam patrii, WlrTlCH. Ub. III, init, per omnei gentei oro. vital.

Lib. XII. p. S80. per dentei Dei, chron.

Flanda. cxp. 17. per lanceam S. laco-_ bi , ibi o. cap 8. et 1 6. per coronam, impolita capiti manu , Sa.nvt. Libr. lll. tar r. XI. cap. j. per Jalutem Juam , Crbg. Tvr. Ub. lll. cap. i j. per jp!en~ dorem Det, oro. V ital. p. J} 6. per

Sto n et Stnai montem , Balvz. form.

tf. per barbam Oitonu , Goa, Pers.

cofmoir. p. toa. Vt omittamus tam formulas alias, vere impias, quarum

permultas ibi collegit laudatus Can- GIVS.

§. CCXXII.

Immo quidam erant iurandi ritus , quibufdam gentibus pro- Denique prii , et hinc tanto notatu digniores. De Falsus fane fuis ex quidam

vetere ivrk Fris. art. 81. obferuat Sibe. Sicama p. 65. fol-cerils lemne eis fuifte , fi iufiurandum , quod manifefiatioms vocant ,

iurandum effet , finiflra manu tollere capillos , iifque dextrae p F manus duos digitos imponere. Quod quum ei genti fanftilfimum videretur iufiurandum , natum inde elle obferuat prouerbium ,

tum demum fidem habendam efiTe Frifio , fi manu capillos teneret. Sed et Francos iurafte (lipulas in manu tenentes , patet

ex cAPiTVLAR. ZLti. VI. j f. 28 j. * Denique Iudaeos inter Chriftia- nos habitantes iurafife ta&is libris legis Mofaicae , ex vetuflis ta-

bui is et conciliorum canonibus probauit Car. dv Fresne ibici

p. 16 3.

* Stipula vero eft baculus , feftu- gei /ambi dem vmfland , uber dem , C3, culmus, quo in plerifque follem- wai Jit gefaget , zu zngen an, vnd nitaubus vtebamur maiores noftri. vxmrffen darauff d.n biifchel mit dem

Neleio ergo , cur pro fpicis acceperit kinden in die hvlte. Atqui in cari- Lehmanmvs Chron. Spir. Ub. 11. cap. tvlaribvs mendo non iit Ipicarum, jo. dum icripGt : D“ nhen Temfcben fed Ripularum, nec in altum Francos nakmcn einen biifchel obrenfrucht in die proiecilTe legimus Ripulas , led mani-

rechte hand , rujftcn Cott vnd die en- bus decide.

§. ccxxm. Fieri itaque non potuit , quin iurarent veteres manu dextra Mafculfr

extenfa et in altum fublata. Siue enim aram tangerent, fiue po- manu

fitum in ea librum euangelii , fiue reliquiarum capfam in ara eleu?,a > collocatam , tollenda erat dextra. Atque inde eft , quod iuran-

Heineccii Eletn. luris Germ. D d d d d tes et c encl

f

762 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VI.

dicuntur manus extuliffe , Greg. Tvr. de mirae. Lib. I. cap.

iurabanu 2°' e^eua[fe ' IB1D- C*P- 33- rt J3- extendife, DECRKT. ThasSIL.

* /. 7. porrexijfe, metrop. Salisb. Totn. III. p. 274. Feminae tamen apud Alamannos iurabant dextra pedori impolita , idque iusiurandum vocabatur per pcftus, vel NASTAID. leg. Alam.

tit. J<5. f. 2. *

liiTe. o'»% «jjts , inquit Chrysosto-' MVS , sr*f a} t jyk tu fu>-

* m’ QvXukm fuydxtn io- r f , rjd

’**’**%» wfgjft^uni , tTrimf »> «- wmm j Aon cfr»« , vt mulierer er

poruuti putri pro magna ctifhdia e tol- lo Jvjpc ndanl euangelia, ei ibique cir-

cumferant, quocumque abierim ? Fuil- le hoc et mulierum in Germania ge-

ftamen , argumento lunt vetera epi- taphia , quae in templis ct hodie palfim viluntur. Quum ergo iurandum

efTet per fancta euangelia : nihil lanc attinebat , mulieres extcnfa manu tan-

gere librum in altari politum , fed

defuncta videbatur religione , (i li-

brum e collo pendulum digitis dextrae duobus vel tribus contigiilet. An

clericis (imilis mos ideo placuerit ,

quod Gbi euangelium in iplo pectoris lcrinio et alta mente repoliunt habe-

re viderentur , alii viderint.

§. CCXXIIII.

Ritus iu- Plerique hi ritus paullatim exoleu.lTe videntur, ex quo TVR A

metho SAXONlCVMet Svevicvm in Germania viguerunt. In vtroque

aeuo°vfi- enim v'x a^‘u^ iusiurandum memoratur , quam tactis fandorum tati pro- reliquiis, euangeliis, vel altaribus praedandum. Hinc Ivs prov.

batiex Sax. Lib. 1. art. 4. Wann er ficb detiu attjf drn heiligen aufzeucbt.

iure Sax. £t paucis interiedis: IViedert man ihm das mit vnrecht , vnd

et Sueu. ztucht er fich darnach aitjf den heiligen aus , er ijl ein vnge- ecbter mann: Vbi interpres Latinus vtrumque locum vertit : pofl-

qttam fe tunc iuramento expurgaverit , itemque : fi ipfe fe iurcui-

rando a proferiptione liber atterit , vt facile pateat, eum ritum iu-

randi frequentiilimum fuille. Contra et iurisiurandi tado facro-

iando

* Notum e It , hunc ritum et ho-

die oblcruari. Dextra enim pectori fini liro impolita i urant et feminae et clerici. Et obferuatum elt a Car.

dv Fresne glojjar. p. 160. ritum hunc

efle antiquilfimum , cuius iam memi- nerit OvtD. Amor. Lib. II/.

Suppofuijji manui ad pectora Iu- britus amnis

Dicitur , er focii iura dedijfe tori. Et ex Lvitprando refert, Nicepho- rum Imperatorem Byzantinum iurafie

tunfo digitis piClore. Nec tamen crediderim, inde hunc ritum per ma-

nus traditum accepilic Alamannos.

Jtaque hic non polliimus non adlentiri doctilEmo Ntc. Hier. Gvkdlin-

gio , qui in (Jundlingianorum Parte 1111. D ijj. II. §. 10. p. 514. ex Chryiost. hcmil. i?, ad populum Antioch. et avctore operis imperfeCU in Maiih. frrm. XXAXitl. obieruat , mulieres et puero, librum euangelii e collo liilpenlum vbique circumtu-

—

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 76j

fanfto euangelio , vel altari , vel cruce aliqua confecrata , praedi-

ti meminit sfecvlator Svevvs cap. 341. $. 3. *

* Ea verba noiatu dignillima : M An himmel , vnd bey Gott vnd den heitli- foll olle die eyd Jchveren bey Gott , ind gen Jeh\eeren, Addit fpcculator, eum,

bey femen hethgen , man Jbll auchfchwe- qui aliter iuret, et 'fabris arcendum et ren auf das h.iiig euangelium, vnd auf ei - tnginu et nouem plagis coercendum n:n gtmtiheten aiiar,tm.i auffeingew.ich- die, addita ratione : Her b.y uhi an-

te : { in Beruhmana p. ipj, £jw an dersjchweret , der tktii w ieder eUn Oin- auf aim gevreiehtcn chrduuz ) Man jien-gtauben. fo.i auch die hand auffheben gegen Jen

$. ccxxv. Sed et reliqua eius acui monimenta vix aliurum iurandi ri- £* j;.

tuum faciunt mentionem , quam quos fuperiore paragrapho me- pl^mati- morauimus. Diploma Fridrici II. ann. 1219. editum a tratre ti bu> aiiif-

njt*agjr>t , Anti^u. Gosl. Lib. II. p. 219. Ipfecum burgenfibus duo- Sue mo* bus certum faciat aduocatum et ceteros burgenfes IN RELiQVlls. Iu m‘ncmu. leg. Goslar. a Leibnitio editis vtramque paginam faciunt

phrafes: an dem btlligen ertrebren, vp de hilligen erbalten , ceterae , quae et in diplomatibus eius aeui .frequentilfime occurrunt.

Vid. ili. a Lvdewig Rei. MSSC. Tom. VIII. p. 217. Tom. Villi,

p . J70. 372. Tom. X. p. 248. 6-jj. 6$8. Iuramenti fuper fando

altari praediti exemplum habes ibid. Tom. V. p. 482. quemadmodum iurisiurandi ftb teflamento Dei itemque yi/6 tejlimonio Chrijli ,

id ed, fanflo euangelio praediti ibid. Tom. 11. p. <|5. et p. 392.

§. CCXXVI.

Ceterum modus iurandi non vnus idemque omnibus fui de Modus

videtur. In leg. mvnIC. Gosl. Lib. l.tit. vom buys-tinjfe § 6. iurandi

ritus fuper fandtorum reliquiis iurandi ita deferibitur: Der /0// luPer <h- den for dem fufs attf den fili feu.cn , vnd die haud auf die beiligen

legen , vnd fprecben : dafs mir Gott fo biljfe, vnd die beiligen I 1H mu vero non de limine templi videtur intelligendum , ftd de gradu altaris, cui reliquiae impolitae erant in ipfo iudicio , cui dextro pede infidere tenebatur is, a quo erat iurandum. Aliunde enim condat , in ipfo iudicio fuifle fandorum \ti\paea, quae proferri

iulTu iudicis pollent , quoties opus edet. *

* Diicimus hoc denuo ex auclore riehter, vili gy V. vrwt horen ? re- . \les rich rsTEios vbrr das Landrecht fpondet iudex : ya. Kcus : Vnjchaldig

cap. 8. vbi riius iurandi ita delcribi- Jeehi he Jick , dat he N. icht Jchuidigfy , tut : Quaerit rei aduocatus ; Here her vnd biddet emet ordeh , cfii he is ime

D d d d d 2

7<*4 E L E M. I V R I S G E RM. Lib. III. Tir. VI. ich neger tho ontgand e fy, wen emyen- nc jy ou er tho ganie ? Tunc (equitur interloquutio : he Jy is neger tho ont- gande. Hinc pergit rei aduoeatus r ^ richter , he bidJet , vnd ick van Jynetwegen der hiiiigen , vnd emet Jie- uelert. Refpondet iudex : lc k gant em woi. Tunc is, qui iuriiurando prae- futurus eft , der Jleueler , interrogat : Here her richter, gunne gy my , dat ieh fituule en Jynen eyd , fo htddet he , dat gy en orlouen tho donde , vat tho dem

cede hore. Refpondet iudex ; Ick orlttr et em , hefthe , da he recht tu. Hinc porro formula iurandi a iudice prae- Icnpta, reus iurat , daft eme Gott atfo hejpe , vni die hiiiigen , et poftquam Vf' ma impetrata retraxit dextram , et fele eleuauit ( vann he fui gejehvoren heft, vnde mit orloue afTgenommen hejt,rn- de vpgejlan it , ) poltrcmo quaerit : ofi he volikommenfy mitfynemrechte#i decernitur , he fy voilkomcn .

Feminae §' CCXXVI1’

et hac . Quemadmodum vero fupra obferuauintus , alium fuifle eefiurrr aetate tu- Jurantium feminarum, alium mafculorum : ita et hoc aeuo idem "£"* obferuatum effe deprehendimus. Vt enim iam non repetamus locum ivr,s prov. Avstr ap. Lvdew. re%. MSSC.Tom. IIU

p. 14. tam fupra a nobis adlatum r ( Pan 1. Lib. II. f. 268. ) vbi eodem modo defcnbitur feminae iusiurandum , ac in leg. Alam Mf* 55' te^*s omni .exceptione maior eft specvlator Sve vvs, qui ipfe quoque mulieres iurantes dextrum peftus et camil-

los tangere rnbet. * »

* Apud Mei en SN.c-.1p.19S. verba ita (e habent: \fanfoll ihr vmb ihr morgengab recht tliun , wtU Jie auf ihr zvvo briiji , vni auf ihr zvvten zdpff [chweren , ob fie der hat. At in Beroexiana p. ji. non vtriufque pedoris, fed dextri, nec vtriulque capillorum flagelli , fed dex-

tri tantum lit mentio .• Man mia ihr darumb recht thun , vnd Jy foll ihr morgengab behaben auf ihrer rtchten bntji, vnd auf ien rechten tzopf, ob fyden hat. At hodie laeuo pedori imponitur ma-

nus dextra , adeoque vix gelius fe-

minae iurantis rede concipi poteft , G rede fe habet Bergkriaka editio. Ceterum quamuis et lex Alaman- n*ca * et ivs prov. Avsta. et spe- cvlvm SvEvtcvM hunc ritum prae- Icribant tantum feminae , de promiffa morgengaba iuranti ; puulUtim tamen inualui/re videtur , vt et in aliis cauiOs iuraturae fefe in hanc formam componerent , nifi quod ritus , tan-

gendi capillos , tamquam (uperflitio.- nem redolens , iampridem exoleuerit.

§. ccxxvnr.

Quo Htu Vtrumque porro ius, tum Svevicvm tap. J4y. tum Weichb. nirarvt Magd. an. i J j. et I 36. prolixe agunt de iureiurando , quod Iu- ludaa f daeus pradkre cogitur , eiufque tum ritum , tum formulam, quam» Uis diuerfimode , defcnbunt. Et specvlator quidem Svevvs

. ritum.

. ^

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS.

ritum hunc praefcribit : Difs iftder indent eyde , nrie fte follen fchtpe-

ren vmb ein ieglicb ding , das zu ikrem eyde flehet , er' foll auf einer feubaut jiehen , vnd follen die funff bticber Moyfi vor ihm he-

gen , vnd foll ihm die rechte hand in dem buch liegen bis an das rijl :

At nihil horum habet audor Weichbildi , * qui potius art. 1 36. ait •• Gelobet der iude einen eyd zu thun, den foll er thun vnter bann in ihrer fchule. Immo Latinus interpres, qui in plerifque

a textu Germanico facit diuortium, art. 139. alium plane ritum fingit Alii , inquit , in iuratnentis Judaeorum obferuant modum , qui fcquitur , et dicunt , quod iur amentum Iudaei facere debent ante

Jynagogam, tenendo catenam , qua Jynagogae ojlium attrahitur ad

occludendum , et quoque nudipes flet.

* Attamen Gasv. Zieglervs de 'tu- rib. ludarorttm cap. J. §. f. profert lo-

cum ex antiquo turis Saxonici exemplari , in quo ritus iurandi , a Iudaeis

cbferuandus , ita ilelcribitur : Da mufi

der juie Jiehen auf einer Jchweinen

haut , die junge I tat gehobl , binncn vier-

zehen ndcluen. Die haut foll man ouf-

fchneiden bey dem riiiken , vnd Jie brei-

ten auf die zitzen , da foll der jude aujfjle-

hen barfufi , vnd niehii anhaben , denn

ein nieder - k Uid , vnd ein hdren tucli

vmb Jich , ajo i ft fein reehl. Ita alter

veterum iuris interpretum altero vel

nequior fuit , vel ftolidior. Ita vnuf- quilque aliquid cxcogitauit , quo mi- ferrimis illis mortalium illuderetur.

Quali vero tantum religionis Iudaeo incutere poliit pellis fuis , vt tanto ma-

gis abhorreat a periurio ! Hinc acutum hic vidiffc dixeris auclorem glol-

lae Weichb. art. ijj. dum (cripfit ;

Dafi die juden follen barfufi flehen auf

einer fehweinhaiu , das ijl eine fantafny.

Denn ei ijl genug , dafi Jie den eyd thun

in vorgefilirubener vveife.

§. CCXXVI1I.

Sed vt demum ad PVRGATIones vulgares, quae diutiffime Purga- Germanis probationis loco fuerunt , perueniamus : per illas intel- uonc* ligimus omnes modos, veritatem per prodigium aliquod eruendi. Vetuftiffimi enim Germani forhum erant ftudioliflimi , omniaque, nj yor. quae paullo obfcuriora et difficilioris difquifitionis videbantur , dum et

hoc modo ad liquidum perducere conabantur. * Hinc Tacitvs praefa- de mor. Germ. cap. IO. Aufptcia sORTFSipr, vt qui maxime , ob- g'°rum

fcru.tnt. Sortium confuetudo fimplex. Virgam frugiferae arbori deci -

fam in furculos amputant , eofque notis qitibufdam difcretos ftper

candidam veflem temere ac fortuito fpargunt.

* Similia de Scythis refert Hrxo- j>OT. Lib. Illi. p. »78. de A lanis

Ammian. Maecsllinvs Hijl. Lib.

XXXI. cap. 1. Inuno borcalium gen-

tium omnium tantum fuit huius fiue ar-

tis,fiue fuperflitionis I ludium, vt ne hodie

quidem , florente inter eos per tot lae*- cula religione Chrilliana > impietatem

D d d d d 3 illatu-

Explora- tio ven- taii: per

aquam et duellum.

Medio

aeuo hi modi

eruendi

veritatem ad iujicia

prolati fcim.

7 66 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VI.

illam plane exui/Te dicantur : quam- lius arti» eximia quadam fciemia , uis fama on)nia , vt fit, in maius ex- quam vulgi credulitate, nobiles tieri tollere , multiquc non tam odiolae il- (ortilegi rideantur.

§. CCXXVilll.

Immo non folum forte decidebant quaefliones dubias.- fed et aliis prodigiis eodem confilio vtebantur. Argumento eft exa-

men infantium dubiae originis ,

Et quos nafccntes explorat gurgite Rhenus : de quo ritu iam fupra quaedam ex Ivliani Epijl. 16. obferuauimus: Nec minus , quae de propriis Germanis equorum praefagiis memo-

riae prodidit 1 aCITVs ihid. tedimonium eius rei omni exceptione maius praebent. Nullum tamen res obfcuras inueftigandi medium fuit Germanis frequentius , magisque quotidianum , quam certamen fingulare, cuius exemplum idem protulit Tac.itvs , quamuis il-

lud non tam ad cauflas forenfes , quam ad ipfa reip. fata , perti-

neret. * * En Taciti verba : E(l et alio ob-

feruatio atypictorum , qua gr ausum bli- torum euentut expiaram, hms gemis ,

t«m qua bellum tjl , eapiiuum , quoquo modo intercipiunt , eum elido popula-

rium jitorum » patriis quemque armis eommittuns. Vifloria huius vel illius pro

pra indicto accipitur. Ex quibus liine iu-

tclligiinus, Germanis lingulare ccrta-

§. ccxxx. Aetas illa Taciti paullo poft homines tulit nequiores,

mox daturos progeniem vitiohorem. Nam infequentibus faeculis non modo manfit illa res dubias per huiufmodi iortes et prodigia

explorandi confuetudo , fed et nouis inuentis modis Deum ten-

tandi aufta eft , et quae antea ad futura magis exploranda comparata erant , iis et ad fafta praeterita probanda vtebantur , in

lplis iudiciis, modofque hos vocabant ivdicivm Dei, itemque

ordalia , ivdicivm s. Spiritvs , veluti apud Io. db Beka. Eptfc.Eltrai.cap. 2j. ivdicivm probabile, veluti in synodo Seligenstad. casi. j. iifque non modo in caulTis criminalibus .

verum etiam in ciuilibus , et his quidem aliquando leuillimi momenti, vtebantur. leg. Bvrg. tit. $5. Angl. et Werin. tit. ij.

Alam. tit. 8$.

men medium certiflunum vifum efle

rem incertam ad liquidum perducen- di , cenoque illis fuiffe perfuafum ,

non polTe non Deum , cuius iulhtia freti homines illos commilerint , vi- doria alterutri concefla oitendere ,

quid in farii , vel quid verum fil. Gald. Vit. Caroli Comu. tiassdr. st. 161.

§. CCXXXI


§. CCXXXI.

Ceterum plurima ac diuerfilfima erant huius purgationis vul-

garis genera , quamuis alia aliis frequentiora. NotiHimum erat iudicium aqvae frigidae , in eo conlillens , quod homo in

aquam proieftus , fi mergeretur, innocens, firt fupernataret , nocens crederetur : Charta Philippi Augufli , Regis Francorum apud

Car. dv Fkbsne glojjdr. Lat. p. 37 6. Tom. /, ld vero examen ,

?uod Francis, Germanis, Anglis, Scotis, Hifpanis, Hungaris, talis placuille, docet idem Car. dv Fkesne, fiebat aqua certis exorcifmis adiurata, Gvibert. vit. Leonis Villi. cap. 2. Ivret.

ad Itton. Carnot. Epift. LXXllll. praefentibus arbitrifque facerdotibus, quod merito improbat Eckehardvs de cajibus S. Galli

cap. 14. immo et in ipfa ecclefia, ceu ex concilio Heleaenfi ann.

1065. probat laudatus Canoivs p. 279.

§. ccxxxir. Nec minus frequens erat aqvae ferventis iudicium , quod

qui fubibant, brachium nudum in aquam feruentem immittere cogebantur , innocentefque habebantur , fi illud integrum atque

illaefum extraherent. Id quoque ab omnibus paene originis Ger-

manicae gentibus receptum fuit, veluti a Wifigothis, leg. Wt- SIG. Lih. VI. tit. t. f. 3. Francis , CaPITvL. ann. 819. cap. I. Fri- fiis, leg. FrIs. tit. 3. §. 6. Langobardis, leg. Langob. Lib. I.

tit. 9. $. 29. 33. 39. Quumque aqua feruens, fimilibus adiurata

ritibus, aheno vel cacabo contineretur: * ipfum hoc iudicium vocabatur aenevm, in leg. Sal. tit. yy. f. i.tit. 76. §.2. itemque caldariae, in lege Wisig. Lib. VI. tit. 1. f. 3. Langob. Lib. I. tit. 33.§. 1. de cuius ritu plura fuo more collegerunt Car.

dv Fresne glojfar. Lat. p. 281. fequ. et Eccard. ad Leg. Sal .

p. 98. * Eodem laudatus EccaRoviiiid.re- ris fuiiTe in diuinationibtu , ipfe te-

Fert lebetem, quem Cimbros mifiife Au- Itatur S ira no i kii. p. 134. vbi nar- gullo obferuat Straco Lib. VU. p.iyt- rat , Cimbros, quum le in prouin-

E «i >»» i'x»n t»> . «' »- cias Homanorum infiidiflent , fecum ty irfntftr , rju iiru^-a* rm Fi"»- circumtuliile cratera, amphoras cir- wf Ihfo, ni iqtusi Ttuf mvtjit citer XX. capientem , et in exercitu Ai/3*n». Hodie jtu aniiquas incoiuiu Je- habuiiTe vates qualdam canas , albo

dts, nnperque Augajlo lebetem , qtu jpn.l vellit u , catbafinis lupparis deluper ti-

‘tpfot Jacerrimur hahtkatnr , dono mife - buU adfixis , cinctu aeneo , pedibus runt. Et vlum (ane lebetis vel crate- nudis , quae ex criucrc illo Futura

praeci-

Hinc

examen

aquae fri-

gidae.

Aquae Firucntis.

7<58 ELEM. IVR. GERM. Li». III. Tit. VI.

praecinerent. Qua mu i» vero ritum mul- vfos effe Germanos ad res occultas to aliter delcribat Strabo : nobis ta- dubialquc explorandas, men iam fuflkit , lebete vel cratere

§. CCXXXIII. Examen Eiufdem generis erat examen fbr crvcem, de quo ritu di- crucis, verfilfimae funt eruditorum fententiae , recenlitae a Carolo dv

Fresnk glojf/tr. Lai. Tom. 1. p- 1274. Alii enim fortes manu cruci impolita laftas ; alii ramufculos , cruce infignitos , altari impoli-

tos; alii ipfum crucis lignum in ignem comedum elle , exiltimant. Emmuero ex Hier, dhixa Corte Lib. llll.Hik. Veron.

p. 178. idem oftendit CaNGIvs p. 127J. litigantes , dum facra celebrabantur, in ecclelia aliqua ad crucis imaginem liare coados , exillimatumque efle , eum , qui prior exanimis corruiffet , nocen-

tem effe. * conf. Mabillon. de re dipL Lib. VI. n. 5 1. p. 498.

fequ. * Examen hoc crucis potiiCmum xit Lvnovicvs Pivs , vt nullus dein-

Francis placibile animaduertimus , e- ccps quamlibet examinationem crucis iuiijue exempla funt in capitvLak. facere praelumat , ne Chrilli pallio , IHI. an». 80}. f. }. et ann. 77». §. quae glorihcaia ell, cuiuslibet temeri- 10. Synoo. Vmmxr. ann. 751. f. U[e comemtui habeatur. Habetur 6-

1 7. Foim. Lihdenm. cap. 171. et ne haec lex in capit vl. Aqturgr. ann.

Bignon. cap • it. Agobarp. contra 816. §. 17. ex eoque poflea transla-

tu.!. Dei cap. 1. Eminuero hanc fu- ta elt in lsg. Langob. Lib . II. tir . perltinonem ipfi demum Franci dam- ff. §. t. immo et in CAPirvi. CaxoM

narum , publicaque lege primus lan- M. Lib. V. §. 101.

§. CCXXXIIII. Ferri Quid dicamus de examine per ferrvm candens, apud om-

canden- nes peraeque gentes Germanicae originis receptillimo ? Erat ve-

ro hoc purgationis genus in fubfidium inuentum , aeque ac iudi-

cium aquae frigidae. Si qui enim per valetudinem ferro contendere non poterant : ii , li liberi eilent homines , ferro candente ;

* lin ru Ilici , aqua frigida fefe purgabant. Hinch. rem. Tom. II.

op. p. j4j. Eadmer. hijl. nou. p. 48. Ritus erant varii , de quibus denuo Car. dv Fresne Tom. I. p. 38 6. Nos iam id tantum

animaduertimus , examen hoc inftitutum ene in templo , ferro prius

variis precibus et exorcifmis confecrato : quin fuilTe quafdam ec- clelias , quibus ius elfet , ferrum huiulmodi , ab Epifcopo aliquo confecratum , adferuandi , ceu ex chartA Fontanellenfi anni 1082.

probat Car. dv Fresne ibid. p. 338.

* Hoc

■Diqjtized by.Qoogle

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 7,^9

# Hoc quoque examen diuerfimo-

de inlluucbatur. Modo enim quis

manu portabat ferrum candens per

nouem pedes , modo per XII. ignitos vomeres nudis pedibus tranfibat ,

modo terreae chirothecae candenti

dextram immittebat , ann. Fvm. aj

an». 858. Immo et plurcs modos ex

Andr. SvEnonis Lib. Yll. Leg.Scln.

cap. if. et Sax. Gramm. Lib. X. p.

171. adducit faepe laudatus Cangi vs,

qui eiiatn obleruat , ne Conllantino-

poii tanis quidem principibus ignotura

fuiile pifyii mjt» , quin iara veteres Graecos fimile purgationis genua

habuilTe , cuius mentionem faciat So- pkocles in /imigonj , pluribus

quodque ibi explicet scholiastes. At aliquando ne his quidem conten-

ti per pjram vel rogum ibam , innocentes , fi illdcG exirent. Vid. Abb.

V RSP. Ckron. p. 17J. Aliquando velles, quam corpora committere igni

malebant. Griu. Tvr. Lib. II.

cap. ■.

§. ccxxxv. Quamuis vero alti (Time radices vbique egifiet ille purgandi

ritus, etufque pallim mentionem faciant leges et feriptores me-

dii aeui : paullatim tamen et illum ex orbe Chriftiano proferi-

bere coeperunt PoQtifices Romani , veluti Stephanvs in can.

confuluifti , caujj. 2. qu. 3. Alexander III. Epift. 19. Hono-

ri vs cap. dilecli X. de purjr. vult. Quorum exemplum etiam

reges et principes fequutos eflie , aocet Car. dv Fresn K Z!°f*r-

Tom. I. p . 389. Sed exemplis probari poteft, non potui ile in-

ueteratam confuetudinem tam facile euelli , vt non et multo

poli has leges Germani ferro candente veritatem explorandam

putari nt *. * Tn Anglia hic explorandi modus raanfit vlque ad faccutum XIII.

«tempora Henrici III. regis, vti de- monllr.iuit Io. Selden. Not. ai Eai-

mer. p. 48. De Germania idem dicendum ell. Nam adhuc laeculo XIII.

huiufmodi exemplum habes in chron.

Coi. MAE. ai ann. 1*78. Rufium qui-

dam de ViUingen candens ferrum porto-

m/ nuda manu , fine corpori/ i a- Jient.

Quod fane vel ideo notatu digniffi* mum ell, quod eo modo le purga- uitruliicus, quum alioquin tantum ad homines liberos pertinere crederetur hoc purgationis genus. ( §. )

§. ccxxxw. Sunt et alia purgationis vulgaris#gencra , fed non aeque om-

nibus Germanicae originis gentibus communia. Eius generis eil

purgatio per fortes, cuius meminit lex Frisica tit. 14. _§. 1.

vbi illa prolixius ita deferibitur: Tunc ducendi fune ad bajiiicam ,

et Jortes fuper altare mittendae, vel, fi iuxta ecclefiam fieri non

potuerit , Juper reliquias [anciorum. Quae fortes tales ejfe delens.

Heineccii Elem. luris Germ. E e e e e Duo

Eius ritus abro-

gatio.

Purga- tio per

fortem.

Nec non

per cor- Ihid.

;

770 ELEM. IVRIS OERM. Ltb.III. Tit. VI.

Duo tuli, de virga praecifi, quos tenos vocant (Frifiis vimen hodienum vocatur tien : ) quorum vnus ligno crucis dignoscitur , alius purus dimittitur , et lana munda obuoluti , fuper altare, vel reli-

quias mittuntur, et presbyter , fi adfuerit, vel, fi presbyter deeft , puer quilibet innocens vmtm de ipfis fortibus de altari tollere debet, et interim Deus exorandus , fi illi feptem , qui de homicidio com- mijfo imr a: terunt , verum iurajjent , elidente ftgno ofiendat. Si illum , qui cruce fignatus ejl , fujluterit , innocentes erunt , qui iurauerunt , Jt vero alterum fufiulit , tunc vnus quifque illorum feptem faciat fuam fortem , id ejl, tenum de virga, et fignet figno fuo , vt eum tam ille, quam ceteri, qui circumdant , cognofcere pojjit , et obuol- uant lana munda, et altari, feu reliquiis imponantur , et presbyter , fi adfuerit , fi vero non , vt fuperius , puer innocens , vnumquemque illoruf fingulatim de altari tollat, et eum , qui fuam for-

tem e/e cognouerit , rogat , cuius fortem extremam ejje contigerit , ille homicidii compojitionem perfoluere cogatur , ceteris , quorum for-

tes prius lenatae fiunt , abfolutis.

cdxxxvn. Nec commune omnibus, fed Angliis, aliifquc quibufdam*,

proprium fuiffe videtur iudicium offae vel Panis adiurati , quod Augli vocabant CORsNED , non a cafeo , vti non nemo lomniat , fed a cors, quod Anglo - Saxonibus fuit exfecratum , et fned ( Germ. Schnitt ,) quod bolum vel offam lignificat : ceu refte obferuauit Car. dv Fresne glo/ar. Lat. Tom. L' p. 12^ Offerebatur enim homini fufpefto bolus vel offa, certa con-

ceptione verborum certifque precibus adiurata, credebaturque , illum hac offa fuffbcatum iri , qui delitffi , cuius iucufabatur , reus eflet.

V •

* Qu.tmuis et vocabulum torfikti St

Anglo-Saxonicum, et eius probatio,

nis praecipue mentionem laciant le-

CES Canvti , 'Regi:, cap. 6,0 fqu. nec non Incvlfvs p. 898. iple t^nien

lauJatus Carolvs ov Fresne p.

• » fimilia exempla profert ex mist. Treverbnsi et formvlis Linden-

frogi.nis , ex quibus patet , ne Fran-

cis quidem et Germanis ignotum hunc purgandi modum fui/le , quamuis ,

quod ad prius , exemplum ex hi/lo- lia Treuerenu deptomtum autnet , bo-

lus ibi non homini , fed cani , obie-

ftus elte dicatur , a Duce Limburgcn-

fium , Henrico , vt pateret , an iure il;

li lacris imerdidbum elTet : nec 1’uffoca- tionem canis lequutara ede , narretur , fed narretur tantum , canem bolum

a Duce obiedfum attingere noluuTe , quum tamen eum auidc arripuerit »

ab alio oblatum. £c lapiebant la-

°? \ ̂u‘. *n. canc P°nus* quam in fe, diuini iudidi periculum facere male-

bant.

$• CCXXXVIIL

- gigiteod t3y *


§. CCXXXVIII. M*gis frequens erat purgati» per ss. f.vch aristiam , fed Et per

tamen tere clericis tantum propria, quibus quum iurare nefas vi- ̂S. ca- deretur, hoc modo fefe purgare placuit, maxime quum praeeun-

tes haberent pontifices maximo* , veluti Gregorium Papam Vli.

apud Lamb. Schaffnab. ad ann. 1077. ex quo difcimus , fu- mentes corpus et fanguinem Domini fibi ipfis quaeuis deteflanda efTe lrnptccatos, fi nocentes effent. Sic Gregorii Papae, cuius iam meminimus, verba haec recitat Lambert vs : Ecce corpus

dominicum , quod fumturus ero , in experimentum mihi hodie fit

innocentiae meae , vt omnipotens Deus fuo me hodie iudicio vel

abfoluat obieldi criminis fufpicione , fi innocens fum , vel fttbitane m

interimat morte , fi reus *. Haec et alia , vt fiollemne ejl , prae-

fatus verba terribilia , quibus Deum cauffae fuae aequijfimum iudiccm et innocentiae adfertorcm adejje precabatur , partem Dominici

corporis accepit et comedit.

* Neque hunc tantum triltillimo- rurti illorum laetorum euentum me-

morant eius aeui annales, led et va-

ria , vt iolent , addunt prodigia , .quibus Deus eorum , qui nocentes edent,

temeritatem redarguffit. Sic Radvl- rvs Gt.ABE.lt. Uk. V. cap. i audior

elt , clerico quodam fuinente Iaeram

eucharilliam , protinus per medium vm- biliet egredi vifam cjfe pariem eandiiif- ftmam , quam fumjifiet eia/ fu rtficti ,

dam:m pro.ui duoio etuient iudiimm

reatus, Je indigne percipitntir. Lotha- rium quoque , Regem , hoc le ritu

purgantem , omneftjue , qui vna cum illo participes lacii luerant SS. euchariltiae , vefiente anno exltindlos efie , oblcruam annal. Met. et Regino

ad ann. 870. nec non chron. Rei- chersp. ad eumd. ann. Alios denique

non quidem mone vel fubitanea, vel lena , obiifle , at illico animi adeo

angi coepilfe , vt delicium laterentur veniamque rogarent , patet exemplo clenci , de lulpicione haereleos lele

purgaturi, quod ex Hirr. Tittv. adduxit Car. uv Fresns gtofar. Las.

p. 18 6. jequ.

§. CCXXXVIIII.

At nullum fuit purgationis genus magis vulgare omnibuf- Denique

que commune, quam quo, indituro certamine *singvl ari , Rer cer*

(ufpicionera a fe amoliri vel veritatem probare conabantur, quip- g1"*? _ pc cuius mentionem faciunt leg. Bvrg. tu. 4$. Alam. tit. 4J.rj.

BaivvaR. tit. 2. cap. 2. tit. 9. cap. 4. CAPITVLAR. Lib. III, tit. 46.

LEG. LanGOB, Lib. 1. tit. ). f. 'i<p. Lib. //• tit. q j. $. j. 4. fequ.

LEG. Fris. tit. 14. $. 7. ex quibus kicis , veteres hoc certamine non modo iit criminalibus, fed et ciuilibus caulfis, vfos eile,

intelligimus.

E e e e e 2 $. CCXXXX.

77* E L E M. I V R. GERE Lib. III. Tit. VI.

§. CCXXXX.

Eius n- De eo purgandi modo infignes funt Car. dv Freshe et

rif* doSi» *°‘ /^ADERI «* dijf. de duellis obferuationes , quarun» deicripti. Pot*ores merito huc transferimus. Oftendit vero laqdatus Can-

, Givs Tom. II. p. 188. certamen hoc initum e(Te decernente tudice , certaturos vero apud iudicem depofuifle pignus vel tru-

dium , quod pro damni et*iafturae compenfatione cederet : p. i8(j. eum, qui alterum prouocarit, alteri in wadium obtulilfe chirothecam feu rem quamuis aliam , eamque coram iudice pro- iecifTe, quam deinde adpellatus, impetrata prius iudicis venia, fuflulerit , eoque modo , Ce conditionem accipere , profefliis fit. Quin p. 190. et obfides eo nomine datos ede , demonllrat. Ad-

dit ibid. arma peditum fuilTe gladium et clypeum ; milites vero vel equites, tota mtowK l* equeftri ornatos, in arenam prod- liffe: p. 191. aetatem a pugnaturo exigi confueuiffe annorum 2t. ab ea vero decertandi necefiitate immunes fuifle mulieres, fexagenariis maiores, aegrotos , facerdotes , clericos , monachos , quibus omnibus vicaria opera aliorum, quos campiones vocabant, vti licuerit , quamuis rfe clericorum quidem pugnacium exempla- defint. Denique p. 192. eum , qui in 'hoc certamine fuccubuif- fet , perinde poenam de dilTe a legibus ftatutam ti crimen con- feflus , vel de eo conui&us edet. .

§. CCXXXXI. -

Eius ab- Quamuis vero barbaram hanc lites non iure, fed ferro , dc- togatio. cidendi confuetudinem merito e foro proferibendam eile, viderint

tum pontifices maximi , concilia et epifeopi , inter quos nefeio an primas teneat Agobardvs aduerfns legem Gundobad. Tom. I. Op. p. 107. et libro contra indic. Dei ibid. p. 301. tantum tamen

abelt , vt pares huic vitio fuerint leges, vt et 'infequentibus , temporibus nihil fuerit certaminibus illis forenlibus frequentius*, ac proinde il^i et in medii acui leges , et maxime Saxonicas , immigrarint. Quin tametfi pollea pauilatim exoleuerit forenfis illa truculentia: inter milites tamen, nobiles et ftudiofos academicos occationem dedit mori, ius fibi iplis manu dicendi, cui abolendo tot Regum principumique edi&a vix adhuc fuffecerunt.

* Laudati flimus C*r. dv Freske , ex decreto iud-cum in Gallia inito- Glcfiir, Lat. Tomo II. p. 153. tjui hic rum , ann. Jjfj- »}K<- I}J0. imroo- ommbo; palmam diligentiae praeri- et litb Francilco I. rege a anno 1547^ Buit, exempla ccriamioum Angularium, adducit Ex fiubui .iacile coniectris,

<juum

DE PROBAT IONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 773

quum ne Galliae quidem reges , quo- mania , vbi iis temporibus procax li- nim maior poli rem is temporibus in beros ciuiratem ita mifcuerat , vt om-

regno fuo fuit audloritas , hunc inue- nes paene publicae priuataeque con- seratum morbum curare potuerint , trouerGae non iure , led armis , ttr-

multo minus id fieri potuide in Ger- minarentur.

§. ccxxxxn. Diximus etiam in medii aeui leges migralTe illam ferro fe Purga-'

purgandi confuetudinem. Verum non hanc tantum, fed et reli-tiones,

quarum purgationum aliquas legibus iftis probari animaduertimus. Ss-

Sane in Ivre Sax. Lib. I. art. 39. tria purgandi genera coniun- x°mbw

guntur , dum feribit Repk<Svivs : Die ihr recht mit dieberry oder 01 ueuu,

raub verloren baben , ob man fe dieberry oder raubes anderzyveit x befchuldtget , fie mbgen mit ikrem eyd nicht vnfchuldig vverden.

Sit baben dreyerley vvabl , d.ts gliirnde eifen zu tragen , oder iit

ciuen fiedendett kejflel zu greiffen bis an den elbogen , oder mit

kempfen fieb deme zu ervvcbren. At JPECVLATOR Svevvs cupi

160. $• J. omiiTo lingulari certamine , condemnari illum iubet

in die vvajjer vrtbeil * , oder das eyfcn auf der h.tnd zu tragen , oder in einen vvallenden keffel mit wajfer zu greiffen , bis an den

elenbogen? Gerichtet er dann , fo ijl er von der vrtbeil ledig. Quod

et de eo , qui falfam monetam antea cuderat , et poflea in fuf-

picionem de nouo inciderat, ftatuitur eap. yS1). Quin et in con-

trouerliis ciuilibus aquae frigidae iudicio fuilfe locum, vcluti li <* duo praedium pari iure et titulo vindicarent, patet ex cap. j$. et 1 26.

* In Bergemana pag. Sf. pro t rvajfcr-vrthtil e(t die vvac hi • vrrhail,

quod et p. tlf. legitur. At p. ixf, et p. 4)i. haec quoque editio habet iit vvafftr vrtail , vt duo priora loca

in mendo cubare videamur. Argu- mento eft etiam editio Schannati ,

quae cap. t»8, rr isj. itidem habet em frajfer vrthatl. Ceterum quum

illud iudiciura aquae vbique a iudicio feruentis aquae diftinguatur t non

potell non intclligi examen per a- quari» frigidam. Vt adeo quatuor purgationis genera «o tempore , quo ius Sax. et Sueuicum viguit, recepta futile , intelligamus , puta aquae fii- gijae , aquae feruenus , ferri tandemii ,

et fingttitrii ceruminis leu duelli.

§. CCXXXX1II.

SlNGVLARE CERTAMEN licitum erat in caudis grauioribus , prequ_. maxime criminalibus, in quibus retis, fi fuccubuillet , capitis dnimum damnaretur: ivi prov. Sax. Lib. I. art. 16. itemque in caufiis Angulare

fra&ae pacis, IB. Lib. I. art. 63. aliifque occultis, vbi et te-ccru-

fliutrr adfcuer .tiom anteferebatur prouocantis ad certamen vifto- mcn* E‘ £ e e e e 3

1

V

I

I

*

774 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VI. / . ria. Exemplum ert in ivr. Sax. Ub. I. art. 64. vbi homine in

tocui f furto> rapma alioue crimine deprehenfo et occifo, quamuis feptem tcflibus rem adllrmantibus J cognatis tamen permittitur , vt occidentem ad lingulare certamen poflint prouocare : Beut aber einer des todtcn freund , w er der fiey , ihn zu vertrete,, mit kampf, der verleget allen gezeug. Denn fo mag man dett todtcn ohn kampf nicht tiberyiinden , er fey denn verfefliget , das ift , verrcbtiget. ita et , qui moderamen inculpatae tutelae iaclabat , ferro con-

• tendere cogebatur , li quis cognatorum hominis occili eum prouocaret. m rROV. Svev. cap. 164.

§. ccxxxxfm. Modo» quis ergo t alterum ad ho# certamen prouocare vellet :

alterum primo eum, permittente iudice, prehendere debebat , quod fie- prouo- bat manu fupremae veftimenti parti iniefta * Deinde dimiilb

• sationem reddere tenebatur , cur ei iniecerit manum , ac tum eum ter accu fare , veluti , li eum fraftae pacis reum perageret, quod vim fecerit , quod vulnera illi indixerit , quod quaedam rapuerit. Eo faflo porro reus guarandam , quam vocabant , libi promitti petebat. Denique reum negantem, a flor prouocabat ad lingulare certamen , et ludex , li ita videretur , interloquebatur , reum ad illud fufeipiendum iure obligari, ivs prov. Sax. Lab

\ 1. an. 6}. * Ritum hunc accurate delcribit reecy lator Saxo , cuius verba hic

legere operae pretium fuerit : ff^r

kemftjii.il grujfen vvill einen ftiner genoffen , der mufr biuen den richttr , ob er fieh vmtrvvinden mdge einet. fei- net friedebreckers zu rcchte , den er ds faht i Quaerebat nimirum, an li-

bi ius eflet manum iniiciendi ei , qui libi vim fecerit. Iudice de (cabinorum lententia decernente , adori ius

efle manum iniiciendi , hic quaerit :

quomodo id fieri oporteat : IVann ihm das mit vrtheil geiheilet t rvird , daft ert thun moge , fo fraget er , wie er Cuh fein vnttrvvinien folle ,

dafs es ihm hiiljjtch fej zu feinem

ksmpff ? ludex ergq , auditis fcabinorum fententiis , decernebat , ado-

rem reum trahere polle lacinia ve- fliiuenti fuperioris , ( gezogen mit fei-

nem haupt ■ gerdihe , ) quae verba La- tinus interpres vertit , id fieri debere

manfuete , in fui fuperiore foramine veftimenti. Itaque Germani hic exi-

gebant vim quandam imaginariam , vel manus iniedionem , idque (ibi

volunt phrales : »1 kampft gefah-

gen, vnd gcgriijjet feyn. Ivr. Ero V. Sax. Lib. 1. an. 65. nec non den anlern vor gericht zu kampf fahen. ir. Lib. III. an. jg.

«

§. ccxxxxv*

' *

>.

3t-

I

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 77j

§. CCXXXXV.

Prouocato ad certamen reo , aut accipienda erat conditio» obqu»» autiufta alleganda caurta , cur eam iure detredaret. Tales iuftae caufla» ii. cauftae erant, I. impares natales. Nam quamuis nobilior iguo- luddetre-

biliorem iure prouocaret: non tamen fas 'erat ignobiliori, pro- <^ar\ P0- uocare nobiliorem. IVR. Prov. Sax. Lib. II. ari. 62. Svbv. cap.metlt* 164. Et hinc prouocanti ingenuo probandae erant quatuor imagines, fi illi cum ingenuo res erat: ivr. prov. Sax. Lib. I. ari. JO. nec ludaeus detredare poterat hoc certamen , prouocatus a Chriftiano , quamuis huius res erat arbitrii , an cum Iu- daeo in arenam defcendere vellet, ivr. prov. Svev. cap. 340. f. 7. Deinde IX. nemo cogebatur certamen fufcipere , pomeri- die, vel deficiente iam die prouocatus. ivs prov. Sax. Lib. L art. 63. Kampfles mag aucb ein Mann vvoll v vetr em , ob man ihn nacbmittage griijfet , es vvcsre dann ihr beyder gunfl. 111. Nec manus in iure couferere tenebatur is , qui in ea prouincia , in qua prouocabatur , non erat natus, ivs prov. Svev. cap. ni. Spricbt ein man einen kamfliicben an , fo mag er des Kampffes da vvobl ubervverden , ob er von dem land nicbt gebobrtn ifl , da er ihn anfpricbt. Addatur ivs prov. Sax. Lib. III. an. 26. De-

nique Ull. ibidem Lib. I. art. 63. obferuatur, nec cognatum a cognato potuifle prouocari. Quifquis ergo horum vllum iniuria / prouocarat : is muldam prouocato pendere tenebatur , eoque pertinet locus ivr. Sax. Lib. L an. 5 1. Ifer fich des andermzu kampf vntervvindt , entgehet er ibm zu recht , er mnfs ihn mu

bujfe lajfen. J

§. CCXXXXVI.

Iafta femel alea , decretoque a iudice interpofito , aut illico Anl in arenam erat defccndendum , aut fi qua iufta cauira iudici ‘‘m dila' videretur, pufillum laxamenti prouocato dabatur. Iuftae autem 5,611 ? videbantur caullae, 1. fi cui imparato huiufmndi certamen de- nunciaretur. ivs prov. Sax. Lib II. an. 3. Gmffe, man einen zu kampffe , der vngevvanut dar kommen ifl, vnd ibm vmb die fache dar ntcht befcheiden ifl , er MI lage baben nach feiner geburt y ob er dss bittet , dafs er fich ddzu bereite . Si quis ergo certamen acciperet, illudque dlferri peteret: ingenuo concede-

bantur induciae fex hebdomadum , minifteriali aliifque , feruituti non obnoxiis, quatuordecim nodium , ibid. II. Valetudo ad- feda.

V» '

. t

Quibus

776 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tir.Vr.

ferta, veluti fi quis eum , a quo vulneratus fuerat , ad certa-.-, mcn prouocarat , cui, fi non elfet, cuius vicaria opera vteretur, eo vf|ue induciae concedebantur , dum conuaiuilfet. 1 bid. Ub.

I. an. 49. Dilato certamine, iudex vtrique ab altero vim fieri

vetabat , ( er yvurckte ibneit beyden frieden : ) et fi fecus alteruter feci flet, eu.Ti in mulrtam condemnabat, ib. Lib. III. an. 3 5

§. CCXXXXVII.

Adpetente die , huic certamini conftituto , vtrique de armis

armis in- erat cogitandum , et quidem non qualibufcumque , fed iuftis , 1! ructo» et legitimis, quae itadefcribit specvlator Saxo Ub. I. art. 63.

ede opor- Per richter foll zvvey boten geben , ihrer ieglichen einen , die da . .

tucm pu- fechten follen , die da feben , dafs ( die vvaffen ) ange! eget vverden, gtutuios. reehier gevvonheit. Leder , vnd ieinen ding mogen fie vvotb

amhun , ais viel , ais fie vvollen. Heupt vnd fbjfe follen ihnefi- fornen blofs feyn , vnd an den b.tnden follen fie nicht mehr haben , dann diinne handfcbuch , ein blofs fchvverd in der hand , vnd ei*

nes oder zvvey vmbgegurtet , das /lebet an ibr beyder vvillkiihf. Einen runden fchild in der andern band , da nicbis , dann holz vnd leder an fey : aber die boeeklein mogen vvoll eifern feyn. Einroek

ohn ermeln iiber den harnifch. * Si arma deeflent pugnaturi*# iudex ea , tefie eodem specvLatore , illis commodabat, ibio.

vidor illam in capite fidebat in fignutn victoriae. Sed raro forte mulieres ,

quibus iuda certamen detrectandi caufla erat, ( §. 140. ) adeo verecundiam lexus egrediebantur , vt palmam ia arena illa gladiatoria adfodarenU Ceterum et aliorum armorum in hia { certaminibus aliquando vfum fuilTe , condat. Mentio enim aliquando fit et hadac. Work, mornm. Dan. Lib.

I. caf. 10. clauac apud Sax. Gramm. Ub. IU. p. 41. immo et clypci et follium in leg. Langob. Lib. II. tu.

5;. Ub. 1. tu. 9. f. »J.

* Quid fi mulier ,( quod ipfum quoque aliquando fiebat , } in arenam def-

cend«ct( Vidi in bibliotheca Aug.

Guelpherb. veterem codicem , qui in-

foribitur hatrfff-rtcht , in quo mulieris cum viro certamen legitimum ita et delcribitur et depingitur. Vir claua

indrudus , liat in Icrobe vinbilico tenus , mulier extra forobem linteum

dextra vibrat , cuius extremitati lapis

illigatus. Si mulier linteo illo collum viri dringebat , cumque Icrobe

extrahebat , vidrix praelio hoc excedebat: fin vir illam claua feriret, iple

f. CCXXXXVIII.

Arena Quando aderat hora certaminis , orbis fiebat , et arena Pro*

(andione cui dubio cancellis circumdabatur : quin et inuiolabilem illam,

poenali fore ̂ fme functione poenali denunciabatur & iudice. Quo murnu. pertinent

. • f • • ' . . t

1

jy 4


pertinent verba ipecvlatoris Sax. Lib. I. art. 5j. Friede fili man dem volke gebieten in dem kreijfe , bey dem haUe , dafs [te uiemand irre an dem kampffe. Praeterea vtrique dabatur vir ,

qui ferret longurium ( einen baum ) obiiciendum vulnerato , vel lapfo , ft id a Judice impetraret.. Ita enim ibidem specvlator : lirer ieglicben fili der richter einen mann geben , der /einen baum

trage , die fillen /te nicbt irren. ff^ann ab er ihrer einer /alit , dafs er den baum vntervverffe , oder ob er gevvundet vvird , vnd des

baums bittet , daffclbige rnu/s er nicbt thitn , er habe denn vrlaub von dem richter. Vocabantur hi grie/vvartel , i. e. crey/vvartcr.

%. CCXXXXVIIII. • Paratis omnibus , certaturi petebant arenam , ( /te mttjlen des IngrefluS

ringes zu recht begehren ) limulque de vaginis ferrum extremum certan.* ( das ortband ) demebant , nHi id illis vitro conderet iudex. Hinc

vterque armatus coram iudice conceptis verbis iurabat , alter, verum efTe nomen, ob quod reum conuenerit, alter, fe nihil debere , vfus vterque formula imprecationis: Da/s ihnen GOtt

fi helffe zu ihrem kampffl Iudex poftea ita diuidebat aream inter

certaturos, vt neuter iolem aduerfum haberet. Aftor primus in- grediebatur orbem, eumque fequebatur reus , atque ita more tum

recepto manus conferebant. * tvs prov. Sax. Lib. I. art. 6 3.

+ Obfcruat vero Ol. Work. mo-

ni m. Dan. Lib. 1. eap. io aliam lon-

ge fuiile veterum pugnandi rationem

tam in duello , quam in bello , ac noltro laeculo in vlit effe cernamus.

Aon enim antiquitus in edendis agoni-

but crebras ifluum vuifptttdines peti con-

Jtieuiflc , fci fmffc cum interualio temporis etiam feriendi dijlinflam fuccejjso-

nem , rarifque , fed asrocibur plagis ,

certamina gefia , vt gloria potius per-

cuffonum magnitudini , quam numero ,

deferretur : ceu oftendit et Sax.

Gramm. Lib. II. p. JO. qui et p. 37.

quibuldam intcticcUs , hanc certandi

rationem ita defcribit :

Non memini , certamen agi , qua

promtitts ejfet

Alternare enses, rARriRiqw *£Jr- bus t£lus ,

Dans vnusn , tres accipio , pe mutua

Gothi

Vulnera comptnfant , ftc dextra po- temur h/iis

Vindicat acceptam cumulato fotnore

poenam. Idque eft genus feriendi Gallicanum i ni illud vocat Servivs ad Virgtl. Aeu. Lib . Villi, v. 74*

§. CCL.

Denique , quod ad euentum feralium iftorum certaminum at- Certami-

tinet, permultum intererat, vtrum Ce (titillet reus, an ignauus mseuen-

defugirfet certamen. De priore cafu ivs prov. Sax. Lib. I. art. tus. Heineccii Elem. luris Germ. Fffff 6/

778 ELEM/IVRIS GERM. Lib. III.Tit. VI.

g j. ffird der iiterirunden , auf den man fpricbt , man richtet uber

ibn. Fuht er uber zu /tege, man taft ibm mit getrctte vnd mit buffe.

Senfus eft , reum viflum , tanquam confellum , condemnatum ,

a&orem vero, fi fuccubuerit , tamquam calumniatorem, reo ab-

foluto, poenam pecuniariam, ( die buffe) iudici mulftam , ( die

tretie) (oluere debuiffe. Si alteruter occubuerat in hoc certami-

ne : viflor plerumque gloriofum fibi ducebat , viflo iufla facere,

eique funus magnifice ducere. *

* Et hoc plerumque fibi alter ab Marfcbalcut , quum prefiratut t fiet, em

altero ftipulabatur.ceu obleruat Saxo fi io aduerjarte interrogatus , fi fortuna

Gxamm. Ltb. III. p. 48. t n vilium J ibi fauifet , quid egere veilet ? dixit ,fe

vilior in ferus prcftqiutetur , eique gUa inter felim um kfiem Juum. Quod et

riqjum effer , villi funus magnifice dii- mox Hachjcnakcr in eum fetu, Jeque

tere. Quod pluribus ad illum locum porucrc fecit in feretro Juo, quo t illic

demoullrauit Steph ani in notu p. 9 8. jlabat ex mere , quod et iihtmam dicunt.

Exemplum habes in cmtON. Av&vst. a.l ecclefiam S. Matrici , agent grales.

apud Pistor. Tom. III. jcript. ter. Ex quo fimul dilcimus, certaturos fe~

. Gerro, p. A48. edit. Struu. Anno, in- retra (ibi fieri iulIlTe , vt, fi quidil-

'quit, 1409. duellum f alium efi inter lis humani accideret, eo honeftius Marjchahum et HachJ.nacker , in quo terrae mandarentur.

§. CCLI. Quid fi Si reus defugeret certamen : iudex per adparitorem , adhibi-

reus illud tis fimul duobus fcabinis , eum ter domo euocabat. Si ne fic qui-

detuge- dem adeffet : a flor gladium bis vibrabat aduerfus folcm , et tunc

t**- viflor arena excedebat, ct fecundum eum lis dabatur, perinde

ac fi proftrauilfet aduerfarium. Ivs prov. Sax. Lib. I. an. 6 3.

Ob der ander zu Unge fuumet : der Kicbter foll ibn UJjen ftirhei-

feben den fronloten in dent baufe . da er ficb anleget. ( id cll , vbi

arma inJJuit , ) vnd foll ztreenfchopffen mit fenden. Alfa foll er ibn

Aitcb Uden zu dem andern , vnd zu dem dritten mal. Komrnt

er zu der dritten l.tdung nicht vor , der kldgrr foll auffieben , vnd

ftcb zu kumpff erbieten , vnd fchUgen zween fchlaege , vnd fiechen

einen ftich gegen der fonnen , oder tr nd , damii er jenen itbervvun-

den al o gethaner klage , ais er thn angefprochen hat. Vnd der richter

foH ibm riebten , ah ob er ibn 'ubervvunden bene mit kampff. *

* Si ncior , contra quem quis in- 1 J. B rnardut , Ludoutci Pii eamcrce

nocendam armi» tueri paratum lefe praijelhtt , adulterii cum Augufia com- oilendebat , vocatus non adedet . reus mtfji accujattu primum in H.jfamam

non illico ab.olutus , led iusiurandum confugerat, Inde anno 851. rentr-

purgatorium ei delatum cfie videtur. Jut , Imperator. m adit , atque ab eoeon-

&kom. 4 geji. Icamur, Ltb. V. tap. undit, vt JiH fatuhat deutr , purgandi

M'


frfe more Francis foliio , id eft, crimen cufator nuUut icmparcrct , purgatio fatta

obiicienti {emet oblidendo. Sed quum tu- ejl atramentis.

§. CCLII.

Et haec quidem de probationibus et .purgationibus , quale* ,

ante receptum ius Romanum in Germania ruerunt, fufficerent, PeJ^a^

nifi fupercflet vnica, quae non tam lege aliqua, quam vetere con- Satier*' fuetudine inoleuilTe videtur. Solebant enim veteres homicidii

fufpeilos adducere ad cadauer hominis occili , iifque imperare ,

vt vulnera manu contingerent. Eo enim fafto, fanguinem , ebul- lientem ex vulnere , caedis auftorem proditurum , fperabant.

Quin et line taftu cadauer fanguinem fundere credebant , fi

propius accederet ficarius. Cuius probationis tot exempla ex-

llant , vt de eius perfuafionis vetullate vix dubitandum videa-

tur. *

*ScHOTTEL. Jmgul. in Germ. iur. ab ojpbus feparata, in teclefta S, Seueri ho- cap. 5. p. Si.fequ. bina exempla pro- nortficefepnlln eft: ojjt vero per tamlongin-

fen ex Thoma CantipraTANO . qua terrorum et maris Jpatta m Angiiam

quem lub finem Caeculi XIU. vixifTe aifedem eius adportata Junt. Quinque ob- conltat Ex eodem laeculo habemu* ttiam illis ejenijfet Gilkeritu de Gara , eo-

exempluoftn viu S. Thomae , Her- mes Ghuerniae, qui oh itera eectcjhe bea-

fordienfis epifcopi , apud SvRrvM. mm virum fatigauerat.mo* ab eis eauavit

vit.fanbior. menfeOClobr.p. jf4.quam- ccpiojiflimus manauit, ita vtvqfa , m qui-

vis ibi non tam homicidii auiflorem, bus ferebantur, /anguine tintta viderentur.

(mone enim fua obierat S.Thomas,) Id comes ille cernens, timore et horrore eon-

quam hortem, prodiderit epifcopi mor- cujfus , itera omnia ecclefiae rftitui' ,et»b rui eruor. En verba : Interea fex die- ea , quae temere adnujer at , egit poenij bus corpus cius exanime adferuabatur , sentiam,

odorem JpiransfuamJftmum. Dtmde caro,

§. CCLIII.’ Omnes, quas haftenus recenfuimus , purgationes wlgarbs Harun

poftea reprobatae funt : De canonica , qualis hodie folum ius- obferua-

turandum eft, nihil videtur addendum, quum de ea paullo ante, nonum

quantum fatis eft, dixerimus, lam obferuamus, pleraque quidem,

quae adhuc obferuauimus , mutata effe , recepto in fora noftra quacdafIl

jure Romano et canonico : at luculentas tamen fu pe re In- vete- rup„fu0t

rum rituum et confuetudinum reliquias, tum I. circa probatio- veftigi*.

nes generatim : tum II. in fpecie circa probationes per tefles,

III, per inftrumenta, denique Illi, per iusiurandum. Quin et

V. purgationum diu in foris noftns exprelfilfima manfille vefti-

eia , et VI. hodienum lingularium certaminum , quamuis illicito— b & Fffffa rum.

7 80 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VI.

rhm , rationes plerafque ex veteribus illis certaminum iudicialium ritibus ede explicandas.

§. CCLIIII.

y eluti Inter iuris veteris reliquias , quod ad probationem gene- circj pro- ratim attinet, merito retuleris ( I. reprobationem , quam vocant,

bauonem Quum enim eam ignoret ius Romanum’: * in Germania iam et repro- 0jlm et aftor et reus ad probationem admittebantur. ( |>. 284. fe-

ncu° ftu- ) ̂ retinuerunt polleri, ac proinde ( 2. pronunciari folet,' aafs klager den grnnd feiner klage , vnd fo viel ibm daran vemeinet

' Vtorden , innerhalb ordnungs-frijl , mit vorbebalt des dem beklagten gebiihrenden gegenbevveifes , eydes-delation vnd andertr recktlicher

nothdurjft in gleicbnajfiger frift , xeie recbt , zuervz-eifen fcbuldig. Quin ( ne opus quidem eft, vt hanc reprobationem (ibi refer- uent rei , fed ( 4. ea illis falua eft ipfo iure, neque ab ea excludi

fine iniuria poliunt, Brvnnem. Proccjf. ciu. cap. 18. «. 12. modo ( j. ad eam , nondum aperto rotulo, fefe onerant.

* Equidem et iure ciuili , vbi probationes adimplcuit ador , etiam reus

ad probationem exceptionum admittitur. /.8. et 9. C. de except. At in Germa- nia etiam ad contrarium probandum

teus. admittitur. Et kannea b.yie theite

tiber ein.ney punde n btweift fiilireit. Ne- que tamen ideo nego, ex iure etiam

pontificio in fora noflra iterum perma- nant: hanc conlitetudincm, quippe quod

elifiuae probationis meminit e. 1«. et

e. 3 5. X. de tejltb. et aneflat. Nam pleraque hoc ius non tam ex dure Kom.

quam ex moribus gentium Germanica- rum, recepit, eaque laciniis quibufdam

interpolauit , prout e re fua vilum elt pontificibus , vti fatebiturvnufquifque ,

qui veteres Germ. leges cum iure canonico contenderit.

§. CCLV. - Quemadmodum vero mullum relidum erat iudicis arbitrio ;

direcho- ftu'bus ‘n caullis , et quos tefles admittere vellet : ita non minem. rum eft, ( 6. faltim id ex vetuftis moribus remanfiffe, vt multis

locis- in caudis ordinariis fufcipere pro lubitu non liceat probationem , fed ( 7. exfpedanda prius fit iudicis interloquutio , et

( 8. ea vires rei iudicatae nada, tum demum currere incipiat terminus probatorius. Quod denuo non praecipit ius Romanum 1

fed ius canonicum , c. 9. X. de probat, quod iterum veteres Ger- manorum mores adoptauit,. Immo ( 9. non difficile probatu eft.

Germanos , etiam nondum admiflo in fora iure canonico , hunx;

interloquendi morem fande obferuafte. * * Probari


* Probari id luculenter poteft ex auclore det niCHliTiiors iiler dat

L and-rechi caf. 1 6. vbi ador , ttfti- bus probaturus , iudictm interrogat : Here her rithier , itk kiade rm.r ordelt.

Alfe itk bttayjen madi met h: Ipenden litgm , viedder uk dei ditiae mn getiige itki neger tho bilialdme Jy , umn dai

yennemy afiho uiinnende jf. Addit audor: So vintme , de khger Jy dei mei luge mger iho behaldende , wenne dei yenne tlUne t or tho bthaldene Jy. En primam

iraerloquutionem , qua decernitur , a* dlorem ad probationem elTe admit-

tendum. Quaerit porro ador : Ho de

k-egtr dat behalden Jchcle ? et addit a-

dor : Da vintme ■ fuljf driite. En alteram interlcquuticncm , qua adori

iniungitur, vt duobus produdis teftibus , probet. Tum tertia (equitur quaeftio : wann he Jynen liieh bringrn Jcho* le i Jo vintme : ouer fet tn ctVen. En tertiam interlequutionem de termino

probatorio , leu die , quo teiles producendi fint. Ita numquanP probatio-

nem lulripiebant litigantes , niG prius

decreuiffet iudex , quis probare de-

beat , quot teiles producendi, et quan-

do producendi fint ? eamque confuetudinem leruabant etiam , antequam

ius canonicum in fora Germanica pe» netrauerat.

§- CCLVf.

Deinde et in TESTIVM produdione quaedam veteris confuetu- c;r);;l ditiis vtfligia notamus, vcluti, ( ro. quod tedes fponte fc ofFe- Frodu. rentes in caudis maxime ciuilibus pro (ufpeftis habentur: Hahn. dionem

ad Wesenb. paratitl. Lib. XXII. iit. j. n. 2. (11. quod non admit- «fisura, tpntur eorum cpidolae vel feripta tedimonia, fed abfei de cogun-

tur coram dicere teflimonium: (i2.quod non audiuntur praefentibus vel producentibus vel aduerfariis , fed a iudice , his abfentibus i

examinantur, quamuis ( Ij. produdus , quem vocant, ct merito audire debeat lurantem et eius interrogatoria omnino admittenda fint , modo non fint inepta , obfcura , captiofa , ad caudam minus

pertinentia. BkvNNEM. procejf. citi. cap. 20. n. 5 6. Denique ( i-j. et id ex moribus Germanicis eft, quod tedes prius iurare coguntur, fi fecundum articulos a producente exhibitos examinantur: faepe

vero ( ty. vbi prius furamarie, vt loqui folent, depofuerint , ea»

quae dixerunt , libi praeleda , et dc nouo adfeuerata , pofiea iu- Ttiurando firmare coguntur , immo ( 16. in fupremo imperii di- caderio haud raro tedes , abfoluto demum examine, iureiurando

obdringuntur. Gau.. Obf. Lib. /. cap. 101. n. 9. * * Omnia haec effe ex iure Germa-

nico, facile probatur. ConduConem enim 10, iam veteribus notam iuiffe,

patet ex f. iyi. et fcqu. conclulio- nis 11. fundamentum in iure Germ.

iudem reperies lupra §. lp«. conclu- lictium.it. i]. 14. 15. §. 1 97. At

ius Romanum teiles fele offerentes

non reiicit , quamuis id vulgo probent ex I. 15. D. de froeurat. quum

tamen ille locus de procuratore , qui

inuiio operam luam ingerit , agat ,

non de telle , inter quos haud leuis dillerentia eft. Deinde ablendum quo-

Effff 3. quo

Circa

inflru- roema

tumpU' biica,

ELEM. IVRIS GERM, Ltb.III. Tit. VI.

'782

que teftium tabulas admififle Roma*

mj$ , innumeris veterum et maxime

Qvinctiliani icllimoniisconftaL Sed

ros iam vnum adducimus locum As-

conii Paediani argttm. primae aCl. ia

C. Verrem , vbi refert , G c.-ronem , quum

inquijhionii 1 emptu in Siciliam pojlahjfet

diei 1 1 e. cum filio patrui fui , Tullio ,

totam protdhciam colligendis litteris in Verrem , et denunciandu teftimo-

ttiir , peragrajfc dkbut quinquaginta. Et

quid , quaelo , darius eft verbis Ha- driani (mp. in /. j. g. 4. D. de teftib.

Alia eft audoritas praefentium ttftium ,

alia teftimoniorum , quae recitari /0-

lent. Vbi , quamuis plus fidei haben-

dum putet praelentibus > quam qui miliis tabulis, vel epiftolis perhibeam

tellimonium , tamen tabulas et epiflo-

las non reiicit. Porro tefles apud Ro-

manos non remotis partibus 1 fed iis

praelentibus , et interrogantibus , au-

ditos efle, adeo cerium ell , vt vete-

res in eo fummam accufatoris et pa-

troni laudem politam eflecenlerent.fi

acuti efleni in interrogandis teliibus. Ci-

cero pro Flacco cap. io. Vli eft igitur

iila laut oratorii, quae vel m accuja- tore antea , vel in patrono , /pedari jo- lebat ? BESiE testem interrogavit:

callide acccjfii : reprehendit : quo voluit adduxit : co nutat, et clingtum reddit.

Addatur locus eiuldem Cic. pro f0n-

teio cap. i. et ex iplb iure noltro I. 19. C. de teft. vbi iudex tcjiium le/hmtmia ,

alterutra parte praesente, quae eoi in-

troducit , capere iubeiur tnec non 1. 18. C. de fide infir. vbi depoftttonet Jub VTRI- VSQVE FARTIS PR A k SESTIA fallat , <fi- cuntur. Idem patet cx Soudla XC.

cap. 9. quamuis ex illa et I. 14. G dt teft. male intelledis vulgo contrarium

probare velint , quos iam redarguit Gvndlimg. in Gundlingian. Pari. 9. p,

} Ti-fiV*- Denique apud Romanos telle» non poflea demum, quam depofuerint ,

fed priulquam perhiberent tellimonium, iureiurando conrtriclos efle, patet ex /.

j. C_.det.ft. vi adeo, quae in g. diximus , omnia ex iure Germanico efle

videamur.

§. CCLVII. Nec minus ad iuris veteris Germanici reliquias circa instrv-

MENTA pertinet , ( 17. quod publicis , et au&oritate iudici* confeftis, abfcille creditur, adeo, ( 18. vt ne agnitionem qui-

dem eorum requirere foleant extra Saxoniam , et ( 19. in Sa-

xonia quidem ad agnofeendum produci debeant , at iis fides iu-

reiurando abrogari non pollit. LvdoVici introd. ad procejf. ciu.

cap. 3. }. 12. itemque ( 20. quod , parato produfto ad fidem

inftrumenti priuati iureiurando infringendam , aftori integrum

eft comparatione litterarum eius yrnnimr» demonftrare, Vel(2i.

inftrumentum per teftes agnofeere : * idem cap. 17. /. 4. fequ. quamuis (22. in proceflu, quem exfequutiuum vocant, neutri

remedio locum efle, vel inde pateat quod exceptiones altioris indaginis in eo exfulent. IDEM ibid, cap. 3. f. 23,

Equi-

Digitized by Google

DE PROB ATI0N1BVS ET PVRGATIONIBVS. 785

* Equidem et ius Romanum vtrum-

que hoc remedium commendare, nouimus. Nam agnitionem per telies prae-

fidium reperire animaduertimus in h’o- tuita L XXIII. cap. 1. comparationem

vero litterarum isto. cap. 7. Enim*

ucro quum iure Romano prius remedium non admittatur , nili Ii telies

adfuerint , qui inRrumentum icribi et fublcribi viderint : contra in Germa-

nia et alii telies de limilitudine litte-

rarum et chirographi eius, qui inllrumentum confecine dicitur , deponen-

tes , et de credulitate Iu a iurantes , audiuntur , Sifvk. introd. ad prax. cap.

19. §. 10. Lveovki itui. cap. 17. g,

17. Denique quum maiores noflri hanc agnitionem per telies , et littera-

rum comparationem in vlu habue-

runt , antequam iuris Romani vlJa a- pud fe cllet aufloritas ; ( g. icj. X07. lc8. 111.) quis dubitauerit, quaelo,

quin Germani vtrumque illud reme-

dium magis ex iure patrio retinuerint , quam ex Romano demum ad-

optarim !

§. CCLVIII.

Sed et id ex moribus patriis reliquum efle videtur i ( 2J. mmpri-

quod et pnuatis inftrumentis in Germania paflim fubfcribunt te- uauu Ites, et quidem (24. ab vtroque contrahente rogati, atque hinc

frequentes funt formulae : Hiebey vnd hieriiber Jind gevve'en ais hiebey erbethene zeugrn , v on feiten Titii etc. ait vvcinkaujjs-zeu-

gen find hiebey gevvefen etc. cuius rei exemplum iam fupra ad-

duximus. (Lib. I. 193. ) ltemque ( 2J. quod Germani tantum aufloritatis tribuerunt inftrumentis guarentigiatis , vt ex iis

f.xseqvvtive , ceu vocant, agi patiantur, id eft, (26. vt reo flarim iniungatur agnitio inftrumeuti, eaque fafta , (27. non nift exceptiones in continenti liquidae, quales in Saxonia funt, quae alio inflrumento liquido probantur, extra Saxoniam , quae et

iurtiurando delato poliunt ad liquidum perduci , admittantur t

( 28. reliquae aitions indaginis aa reconueutionem remittantur- Lvdov. Introd. ad proceff. cap. Jj.

§. CCLVIIII.

Plura, eaque expreflilflma, veterum Germaniae morum vefti- Grca de-

gia fupcrfnnt in delatione ac praeftatione iurisiurandi : veluti ladone»

(29. quod nec iftud admittitur, nili illam delationem ratam ha-lurls?u~

buerit iudex , et luper eo interloquutus fit: quamuis id et lv- raB<^> sTINIaNvs exigat /. 12. p. I. C. de reb. credL item ( 30. quod

non vbique in Gerrrania libera eft iurisiurandi delatio vel re-

latio , ftd (31. ex quibufdam flaturis is dctr.um iusiurandum re-

fte defert , qui iam aliquid probauit , in.mo et ( 32. in re du-

bia , in iudicis arbitrio eft , vtram partem ad iusiurandum admittere

eiufque

tolcmni- tatem.

7S4 ELEE IVR. GERM. Ltb. III. Tit. VI.

mittere nval t. Pertinet huc locus natatu dignillimus REroRM.

FraNCoF. Puri. I. tit. 39./. 8. So aber jeder ikeil feines ftirbrin-

gens an/ehnliche vnd Jlarcke anzeigungcn fur ftch , diefelbe ut er doch nicht vollig bevvifen hatten , alfo es beyder feits uU.cs auf vermuthungen jliinde , fo feli , nacb JleiJJiger ervvcgung der fachen

vnd perfonen gelegenheit , dem k Ligor , oder uber dem bekUgten , vvekber theil die fiarkjle vermuthung vor ftch , vnd der fache am bejlen vvifenfchajft hat , bey vvelchem auch ftch der vvarheit mebf zu erfeben , vvelctes allet zu erkentnifs vnd ermajfigung der , fchpjfen fteben foll , obbemeltes iuramentum fuppletorium oder aler dec forium , aujfcrlegen. Et f. 13. Doch da der kliiger gar nubit bevviefen , noch auch einige anfchnliche oder Jlarcke vermuthung

vor ftch hatte , [0 ijl der beklagte nicht fchuldig , deffelben ihm zu- gefchobenen eyd anzunebmen , oder auch dem klager zu referiren ,

vnd hinvvieder heim zu fchieben , fondern mag dem necbjlen bitten , ftch von ftirbrachter klage zu erledigen. Quae omnia iuri Romano plane aduerfari , Germanico vero vel maxime confeu- tanea effe, nemo non videt.

§. CCLX. Nec minus , quod ad formam iurisiurandi attinet , in plcrif-

que Germani antiquum obtinent. Nam ( 33. et hodie viri ere- ctis tribus prioribus manus dextrae digitis, ( 34. feminae et cle-

rici, iifdem finiflro peftori impolitis, iurant . perinde ac fi ifti altari , vel capfae reliquiarum : illae euangelii libro , ex collo

pendenti; hi euangelio, in peftoris ferinio altaque mente repo- lito , eos imponere geflirent. GvNDL. in Gundlingian. Part. Illi,

p. 324, Quin (33. multo magis veteres iurandi ritus adumbrant

nodierni , quos in patria mea in praeffando iurciurando purgatorio obferuari vidi , * nec non ( 3 6. iusiurandum feminarum ,

in dicaflerio Rotvrilenfi receptum , per formulam , mit hand

vnd mund , mit kopff vnd brujl , ord. RoTVIL. Part. 11. tit. 10.

Wehner. obferu. prabl. voce mund vnd hand. Stryck. de iure

fenf. dijfert. 7. cap. i. n. 42. quippe quam iam fupra inter veteres iurandi ritus deprehendimus. ( f. 227. )

* Memini enim me puerum ime- menfaeque, ad quam iudex et mini- refle actui folicnuii , quum adulterii Uri ecclefiae ledebant , impolita bi- luIpcUus iureiurando lete purgaret, blia , et caput odeum , fccieto detra- Vidi tunc non fine horrore quodam , Itum , fimulacrum Chrilii cruci adfi- fencltras omnes velis obumbratas , xi, et, uifi lallor, gladium et chiro-

thecv

j

DE PROBATIONIBVS ET PVRGATIONIBVS. 78y

thecas ferreas , collucentibus hinc in- myflicie recenlentur. Sed vnulquifque

de cereis , reum vero in genua pro- animaduercit , reliquias has efle rituum

uolutum et digitos erigentem , apertis veterum , quum per arma , per cru-

ianuis , admillilque prumifeue omni- cem, in facrolanetis euangeliis , nec

bus, iurantem. Similes ritus deleri- non in reliquiis Sanctorum iurandum

buntur in Voikmanno emendato Pari, edet, de quibus lupra (§. no.Jt ju. )

i. c ap. 79. vbi variae eorum caudae plura diximus.

§. CCLXI.

Praeterea ( 37. iusiurandum , quod Iudaeis hodie praedandum

eft , cuiufque formula exflat in ord. cam. Pan. I. tit. 86. ve-

teri illi , quod in legibus Germanicis deprehendimus , fimillimum

eil , et meras fere comprehendit exfecrationes , quum tamen iam ab aliis dcmonftratum fit , fanftiilimum hoc eife Iudaei iuliu-

randum , fi adiuranti iudici: Adiuro te, Iudaee , per Deum viuen-

tem , vt mihi dicas, etc. Iudaeus refpondeat : Arnen. Matth. XXVI.

63. 64. Immo ( 38. nec confacramentalium vfum plane exole-

uilTe, faltim in probandis maiorum imaginibus, ipfa docet ex-

perientia , * idque nos iam fupra exemplo non inelegante illu- llrauimus. (Lib. I. §. 226.)

* Exempla padim exftant. Nos hic finguli,fi ad utratamfanOitati vejbae obe- rnicum adleremus ex litteris Archie- dtentiam obligari non minus, Jicm iurajje fi

pilcopi Moguntini anno 1699. ad Pon- objeruamiam Jlatworum eeele/iae Juae ,

ulicem maximum (criptis, quum hic vi quorum admittere non pojjunt ad pof- hominem extraneum Jacjbum de Bouille fijjionem eanonicatuum et praebendarum ,

ecdeliae Wormatienli obtrudere cona- nji eor, qui fi vere efle nobilet Coma- retur , editis ab Ant. Fabro in der nor, mediantibvs ivramentis qva-

Statt-CantxJey Part. V. p. It t. vbi Ar- tvor virorvm itidem nobilium Ger-

chiepitcopus : Agnofiunt, inquit, etutonici manorum coram capitulo protauerint.

§. CCLXII.

Quis crederet, Pvrgationvm illarum veterum et vulgarium

vefligium vllum fuperelle potuifie in 'Germania , maxime in tan-

ta veritatis et litterarum luce, et illis tot grauitfimis fanftioni-

bus in exfilium aftarum ? Et tamen ( 39. diutilfime manlit exa-

men aqvae frigidae , maxime in explorandis fagis * , eius-

que rei non modo ( 40. plurima exempla vidit Weftphalia , de

quibus Walbvrger de lamiis p. lOO. fequ. GoDELMANN. de

sna/r. Lib. III. cap. 6. n. 33. Schroeter. de lam. cap. 8. f. 8.

p. 102. verum etiam (41. defenfores , inter quos nomen fuum

non obfcure profitetur Christoph. Crvs. de indic. deliCl. Part.

II. cap. 3 2. n. 78. fequ.

Heineccii Elem. luris Germ. G g g g g * Mo-

Forma

iuris ju- randi a

Iudaeis

praedandi.

Veftigia

veterum

purga-

tionum

vulgari-

um, vel-!

uti per

aquam frigidam-

78<S ELEM. IVK. G E R M. Lib. III. Tit. VI.

* Modum ita delcribit Schroetbr. pedit magno digito effet funiculo adliga *

de lamiis Aid. p. 160. Madui tmponen- tui. Atque fi huc confintiae modo non di ubjeruatur talii : £bundo feminae , fubmergebamur , ftd anferii aut analis

fama vel aliorum dep-fitione fufpeClae more Jupernatabant , pro jagii habeban- habitat , extra trbem deducebantur , et tur , et ex hoc indic A tormentii de fuo

in aquam frigidam tranfuerfe lenirerper maleficio interrogabantur. & vero Jub

carnificet imponebantur , ita, vt dextrae aquam inferantur fagae : injonlei utdi-

manut pollex fimjlri pedit magno di- cari ci dimuti J olebam .

guo , fintjlrae vero manui pollex dextri

§. CCLXIIL

IVrcru- Et quis ignorat (42. ivs feretri feu CRVentationis »

ematio- Germanis das baar-recht . de quo praeter SchoTTEL deittr. Gernt.

nem, antiqu. cap. 3. lingulares exftant Bec.manni , Kirchmavlri , ■juam Knittelii , Sim.Frid. FsENZELfi , Hvndshagenii et Petri

iuifete Mvller. differtationes, qui ( 43. et varia, eaque recentiffima

eius moris exempla adferunt. Sed et ( 44. iplum morem hoc . inibtuendi examen ita defcribit Keyser in der anvveifung zum

inquiftt. vnd achtsproceff. p. 146. fequ. Welche gericbte aber die/es baarrecht exerctren 'Vollen , diefelben haben ficb in acht ztt nehrncny

vnd dabey behutftm zu verfabren , damit der todie cocrper zur

felben zeit nicht geri br et , gevvendet , oder stujf audere majfe mo- uiret werde , fondern rgann der todte corper eine gute zeit fidle gelegen , erkaltet , vnd alfo nicht zu vermuthen , dafs er nattirlicber

yceijfe rnebr blutben konne : alsdann kan die verdachtige perfon vor-

ge/iellet , vnd zum anruhren angebulten 'werden. H as ficb aitcb

hierbey vor vmb/lande ereignen , ntufs mit jlets regijlrtret , der ver-

ddcbtig beftndene fodann zur hafft gebracht , vm/tdndiich examini -

ret , fer ner e erkundigung eingezogen, vnd die aiia bcrnaih zum

verfprucb rechtens verfchicket M ferden..

§. CCLXIIII.

Denique in ipfis singvlaribvs cf.rtaminibvs , quibus ad-

huc liue clam , bue palam , res dubias decidere folent legum

contemtores , multa et hodie ohferuamus, quae in vetuflis cer-

tenami- iBnurubus, iudicum auftoritate inftitutis, olim obferuabantur, yel-

num fin- uti ( 4f. quod (ibi inuicem offerunt pignus , et ( 46. in primis

gularium chirothecam , ne dubitet alter, quin alter liato die Iit adfuturus :

ex vete- ( ̂7. quod vnufquifque folet adducere amicum vel arbitrum ,

ribu* cer- e[JJfn fecu„janlen _ quj et caueat , ne alter aliquid contra leges

bus' io- (^diatonas agat , armis illicitis vtatur , infidulue potius , quam

Riuu

plures hodicr-

Digitized by Google


vi aperta, vtatur : ( 48. Quod alteruter praefens , fi aduerfarium (r*n^*

fruflra aliquamdiu exfpeftautrit , eo nomine teflimonium fihi per- (“£er

hiberi petit , et tunc pro vi&ore habetur : et quae funt huius generis alia. Sed quum haec ad prauos potius ciuium noftrorum

inores , quam ad iurifprudentiam Germanicam , pertineant : non

eft , quod iam iis diutius immoremur.

TIT. VII.

DE SENTENTIIS, ET RE IVDICATA.

§. CCLXV.

AVditis probationibus , non aliae erant iudicum partes, quam Semen- vt ferrent sententiam, reumque vel abfoluerent , vel ton- ti*e in-

demnarent. Qua de re iam hoc titylo quaedam ex antiquis ac

medii aeui legibus difierere iuuabit. Et quidem , quum senten- TIAE in iNTEELOCivvTOKlAs et definitivas difpefci foleant : jnl(!rlo.

vix fuit vlla gens,apud quam plures auditae fuerint fententia? inter- quuto-

loquutoriae , quam apud Germanos. Nihil enim peragebatur in riae , fiue

iudicio , vbi non prius et aftor et reus vel veniam rogaret, vel , dcfinrn-

quid fibi iuris competat , interrogaret. Ad has interrogationes uae' iudex non fuo arbitrio , fed de confilii fententia refpondebat ,

vel interloquebatur. Vnde frequentitlima in iure Germanico lo-

quutio .- tnuenire fententiarn. *

* Iv« S k xonicvh vix aliter loquitur. Vid. tvs pro v. Sax- Lib. III.

art. 50. 69* et 70. 1VS fevb. Sax.

cap. 6. §. 1. cap. II. §. I. cap. Jl. fi.

11. cap. jJ. §. li. cap. ! 4- §• »• 1 4’

cap. }K. §. 6. 7. Weichb. art. 10. tj.

3. ari. 11. an. 1 6. <j. I. et ». art. 48.

§. j. are. 74. Et in avctore drrricht-

Jleigr vtramque paginam facit formula ■ fo vinime : id e!l , tunc inucnitur.

Nihil enim ex fuo ingenio decernebant

iudices : fed de conulii vel lcabinorum fententia. De his vero dicebatur, dafi

fte vrtheile fthoepften , oder fndtn. Et

hinc etiam hodie Hamburgi fententia ,

in inferiore iudicio concepta , voca-

tur rute ftnlung. Nec alia elt vecabu- li Belgici vo ndttifie vel vtmnijn nouo. CoEN. KlLtANVS m itdtonar. Belg.

vondnisie a vtnden vel vinnea , id

eft , ab tnueniendo , diei videtur. Het vonnifse vinden antiqmjjima tfl phrafts,

tam apud nor , quam apud veteres Si- cambros et SaxoHtt. Audita vtraqtte par-

te , er caujfa ex adlcgationibui et preba- tiombttspeauui cognua ,Jententiam eruere

et tnufttgando , inurnire , atque iitd. pro- nuntiare.

G g g g g 2 §. CCLXVI.

788 E L E M. I V R I S GERM. Lib. III. Tit. VII.

f. CCLXVI.

Inuenie- Non fuo vmquam arbitrio , fed de confilii fententia pronun- bantur ciabat iudex , fiuc interloquutoriam , fiue definitiuam ferret fenten- pracuia tiam. Atque hinc re&e obferuat FrIdr. Brvmmervs defcabin.

portula- cap. 8. §. 2. totum iudicii ordinem apud veteres Germanos in none.m- ,N(iV1BENDO } interrogando et RESPONDENDO , ( addo in

ne' inter- postvlando , ) conftitifle. Tofiulabat alteruter litigantium, eiuf- rocatio- ue aduocatus, dum ex iudice , impetrata venia , quaerebat, quid

ne' et re- iuftum , quidue fibi faciendum e flet? eoque pertinet formula , fponfio- quae toties in auflore des rtcbt-jletqes occurrit : Here htr ricbter , ae' Uk bidde eines ordels. Inquirebat iudex in rei veritatem, auditis tefti-

bus, excuflis inftrumentis, aliifque probationibus et argumentis cum cura expenils. Idem porro interrogabat fcabinos , de ea re quid

cenfeant } Hi denique rejpondebant , et de eorum confiiio fere-

batur fententia. *

* Eleganter hoc ipfe Brvmmervs ibid. tribus probauit tertitnoniis , ex

quibus vel maxime ad rem pertinet

primum , quod dclumltt ex charta Ala- mannica 99. apud Goldast. feript. rer.

Alam. Tom. II. p. fo. vbi primum

Hrothelmus quidam dicitur procla-

masse , eo, qttod in contradrutum fuum

manfum ei tollutttm fuiffet : quod ei ai-

uencrit a parte t uraris fuae ftmttl et f ta- mno : deinde comet , miitit 1 ejlihut , et

rem praefatum contemplatui , inter-

§. cclxvii. Et qui- Idem et poft Francorum tempora obferuatum efle c pluribus dem non veterum teftimoniis compertum habeo, ita enim AvCTOR vitae

nifi de Caroli , Comitis Flandr. cap. V. hunc comitem et eo nomine collau-

fcabmo- dat ( quod laefus a quibufdam, id vlcifci noluerit, nifi praemijfa

tenua lcn tl C0GNITA SENTENTIA SCABiNORVM, fine quorum indicio nil de- cnua. ̂ vf/ veiie Et ex ivre Sax. Lib. II. art. 12. nec

non bVEV. cap. 80. patet, nihil hic fuo arbitrio fecifle judicem, fed fcabinorum fuifle, interrogante iudice, fententiam ferre. Vnde spec vlator Svevvs: JTofcboepffen find , die folle n vrtbeil fprecken

'liber jeglich ding.vnd nicmand anders. Et cap."}]. j). 4. Vor \CeIchen ( in Bcrgeriana p. 127. vor vveltlichen ) geriebt fprecbcn die ricblcr nicbt vrtheil. Das iji darttmb p efetzt , dafs fie nicbt alie vveijfe

leutb find , vnd dafs vici gcvvobnlicber iji , dafs vnter den leuten

rogavit ipfe feabinot , quid illi de haf

caujfa ut dicare voluifient i At illi 01 XE-

RVNT : fecundum ifiorum hominum te-

] limonium , et fecundum vedram inqui- Jinonem , lvDtCAMVS , vt futu diuijum

et finitum rjl , ita tn proprium habeant

ahfque contradiftione in perpetuum. Ad- dimus alterum ex Hincm. IIII.

cap. 14. CoB.ra capuulum domini Imp.

Caroli nemo ad placitum agatur venire ,

nifi fcahini , et qui confiam Juam qvae- rit , et cui qvaeritvr.

Digitized by Google

DE SENTENTIIS ET RE IVDICATA. 789

alie, die vor ibm find, viel vveijfer leut Jind, dann er ift. Add.

GLOSs. ad JVR. prov. Sax. Lib. 111. art. 78. vbi quinque argu-

mentis probat , non eum , qui fententiam inueniat , fed qui eamdem quaerat , iudicem dicendum e (Te.

CCLXVIII.

Ceterum fcabini fententiam ferebant fedentes , ( ac proinde Quomo»

fua habebant fubfellia: ivs prov. Sax. Lib. II. art. 12. sPbc. j10. h,lu' Svev. cap. 79. §. 4. cap. 80. §. 4. palliati, inermes, fine pileo et chirothecis , ivs prov. Sax. Lib. III. art. 69. Svev. cap. 80. §. uam ?

a. denique ieiuni , capitvlar. de caujf. admon. f. 1 j. lex Lan- Gob. Lib. 11. tit. J2. § 4. et 1 1. ivs prov. Sax. Lib. III. art. 69.

et Svev. cap. 80. Aliquando et alii , qui non erant fcabini, ro- gabantur fententiam , ii fcabinus rem acu non tetigifiet , iifque

tunc licebat , eam dicere , fi prius veniam fubfellium occupandi a iudice impetraffent. ivs prov. Sax. Lib. II. art. 12. Der aber

zu dat bancken nicht rebobrett ijl , der foti des fiuhls bitten mit vr-

theil, ein ander vrtheil z.u finden : fo fit ibm jener denjluhl r.iu- men , der das erjle vrtheil fand.

§. ccLxyim. Si quando in diuerfa ibant fcabini : plurium fententiis pau- Qu;a s

ciorum fuffragia merito cedebant, ivs prov. Svev. cap. 108. jS. paria ef-

4. Fraget ein richter vrtheil einen manti , nun fi vrtbeilet der mann, fent fuf-

vvas er kan ; ibm filren vielleicht drey man oder mebr , vnd ein *“SU • and, r ntann dabey findet ein ander vrtheil , dem folgen aucb drey oder mebr , vnd vvelcher die mebr er e filg bat , der hat /ein vrtheil

behebet. * Contra nulla erat fententia , ab vno fcabino , inconfultis reliquis, lata. Potius is, qui aufus erat collegis ius fuffragii adimere, venerabili illo fcabinorum fenatu mouebatur, Weichb.

art. 100. immo nulla etiam erat fententia iudtcis metu prolata , capit. Ub. V. f. 2ji. vel iuffu aut metu principis confe&a. LEG. Wisig. Lib. II. tit. 1. f. 28. "

* Quid vero fi par e (Tei fuffragio- vt inter paret fententia! dementior fem- rum numerus 1 Oimuunt hunc calum per fetiertori praeferatur. Quod quin et leges recenti ures. in eapirvt,. Lib. infequentibus temporibus obleruatum V. . i- ifio. regula traditur : Placuit , fit , nulli dubitamus.

f. CCLXX. Ernnt et alia quaedam , a fcabinis, fententiam difturis , ob- Obferua-

feruanda : veluti quod tres fententias ferie non interrupta ferre riones a-

Ggggg 3 nemo d*

7?o ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VII.

iure et nemo pollet. WeTchb. MaGD. art. 27. Es foll keinfcherpf drey- ritu ic mul nath emunder vrtbeil fprecben , binnen gtbegten ding. Quod rend! fententiam rogaius aut terre eam teneretur, aut lurare , libi non “ liquere, ivs 1’kov.Sax. Lib. II. art. 12. Ver vrtheils gefraget vrird,

vnd das nicht findrti kart , darff er fein recht hierzu thuri , dafs eri

tiicbt finden konnen , * fo mag man vvol einen andern darumb fra- gen, darnacb den dritten , vnd dann den vierdten. Conf. ivs pbov. Svev, cap. 108. Denique quod impune ferret , qui fenten-

tiam etiam minus aequam tulilTet , modo id non dolo malo , fciens et volens, fed ex errore vel ignorantia , fcciflet. ivs pbov. Sax. Lib. 11. art. 12. Fraget man etnen mann vmb ein vrtheil , vnd findet er es naeh feinem finne am rechtefien , ais er treifs , vnd vvure es vvol vnrecht , er leidet doch da keine noth vmb. Quamuis tunc fcabinus iurare teneretur ex praeferipto jvris Svev. cap. 108. §. 3. dafs er nicbts bejfers vijfe : ltn iurare nollet , manus ampu-

tatione puniretur.

* Idem erat mos Romanorum , a- sibi non liqvf.be. Exemplum infi- pud quos iudices, tametti lemcl dati gne elt apud Gell. Kali. Atue. Lib. et accepti obltricti etfent ad ferendam Xllll. cjp. 1. quod pluribus interpre- (entennam , tamen iudicandt neceliita- tati fumus in dijjtrr. de lubrmt. utnf- te le exibiuere poterant , li 1 araret , iur.fupplet. I). ly.

§. CCLXXI.

Iudices Quum vero fcabinorum non omnium ea iurifperitia fuille viet alios deatur, vt fententiam , iuri et fafto confentaneam ferre , vel , vtt

adhibe- ipli loquebantur , inuenire polTent .■ integrum illis fuiffe videtur , bam in alios adhibere in coulilium. Apud Wiligothos fane iudici lice-

condli- bat , ex auditorio aliquos in conftlium adhibere, leg. Wts. Lib.

Vthfigo- II l'1’ 2. 2- Apud Francos non modo facerdotes erant in con-

thosct lilio.- capitvl. Lib. VI. §. 141. verum etiam sachibarones ,

Francos, quorum , tamquam iurts peritorum , conlilio Icabinos vlos elle ,

lam fupra vidimus. (#. 19-) Vid. LEG. Salic. tit. J7- i» R"

iufdem porro generis erant boni homines , * qui faepe comitibus

et fcabims iunguntur in vetudis monimentis , veluti m Marcvl-

n adpend. cap. ji. in charta apud Car. dv Fresn e glojjar. Lat.

Tom. I. p. 587. nec non apud Balvz. capitular. 7 om. II. n. 1 6.

p. i 394. n. 98. p. 1490. n. 104. p. 1497- n\ 11 8- P- 1 S12- n; H2'

p. 1 349. Nam et hos comitibus cum fcabinis in conlilio tuille ,

patet ex formula pronunciandi apud Car. dv IkesNE ibid. • Imitati

DE SENTENTIIS ET RE 1VDICATA.

79 1

* Imitati hic Franci videmur Ro-

manos, apud quos iudiccs et arbitri

*T' bonorum virorum nomine veniebant. Ho**r. Lw. I. fyijl,

X/ L v. 40. Kir bonut tjl quit f

Qui ccnfulta patrum , qui leget utra-

que Jeruat:

Quo multae rragnatque Jecan tttr iudice confiat.

Ynde ai virum bonum ire, idem clt ,

ac ire ad iudicem, /. 1 3 7 . jp . s. . D. de verb. obi. et boni viri arbitratus lae-

pilSmc pro iudicis arbitrio ponitur. /. 1 7. I. ix. 0. mdte. fcrlu. I. ft. V. foi.

mate. I. 4. C. iereft. m:L

§. CCLXXU. Idem et medio aeno obtinuifle , animaduertimus. Quum enim idem es

faepe non ea edet virorum prudentum et iurifperitorum copia , medio

vt fcabini quid iullum atque aequum fit , fuopte iudicio ptruide- aeuo rent : non raro vel aliorum vtebantur coniilio , vel lententia*

aliunde arceflebant. Exemplum e faeculo XIII. quod huc pertinet,

* habes apud llluftr. academiae nollrae cancellarium, Io. Petr. A Lvdewig von verbejferung des teittfcben l^ehenrechts p. 1 5. ex

quo patet , iam illo tempore , orta de limitibus territoriorum inter Electorem Brandenburgicum et Archiepifcopum Magdeb.

controucrlia , eleftum arbitrum , comitem Schvrarzburgicum , lentendam tuli ile de iurifperitorum , quos adhibuerit , lententia.

* Ncc opus eft pluribus , quum iam fupra ( j. 54. ) aliquot exemplis ac teliimoniis dcmonltratum fit , vrbes

pleralquc, fi qua lententia , a Icabinis

luis lau , ab alterutra parte impugna- retur , Icnteniias alias ab ea vrbe pe-

tiille , cuius leges et ltatuta adoptaram ,

quamque tamquam metropolin comi- ter venerabantur. Iiaquc laiiim in fe-

cunda, quam vocant, inliantia lentendae ab aliis iunlpernis concipieban-

tur. Denique rem extra omnem du-

bitationis aleam ponunt tot lentendae veteres, a Icabinis Magdcburgicif

conceptae , et specvi.o Saxonico ad- pendicis loco I ubi unciae. Immo iple collectionem huiulmodi lentendarum

multo auuquiorem vidi in codice quodam MSC. membranaceo , in quo et

ius vetus Lubccenfe erat , ipfeque deprehendi , eas femeniias aliunde pc-

tinle fenatum Stetinenlem.

§. CCLXXIII.

Sententia porro non contra omnes promifeue ferri poterat. Contra In primis vero non contra abfentes , capitvear. Lib. VII. §. quos fen-

371. et iqj. f.iriofos, et mente captos, ivr. paov. Sax. Lib. tendafer-

///. art. 3. Svev. cup. iqy. minores, CAPITvi.ar. Lib. VII. f. rl yotue-

a(Sy. immo nec contra eos, qui ingenuorum erant natalium, nifi, rlt' et ipfi fcabini elTent ingenui : id enim libi volunt verba ivr.

PRov. Sax. Lib. II. art. 12. Schoeppenbarfreye lente mogen ncol

vrtheil findat uber eiiten ieglichen mann •• es tnag aber uber fie nie~ vi and

764 E L E M. I V R. G E R M. Lu. III. Tit. VII. ✓

auibufcum , quod foluere debet , adpretiatio , et hoc , quod de-

bet , fecundum iuftum pretium folue ac fatitfac. Quod fi audire noluerit pracfent , aut fi abfent fuerit , fiatim rathitnfiurgii , adprctiato

pretio, et quod debito fecundum iufium pretium fatitfaciat , et quantum valuerit , debitum , quod debet , hoc de fortuna fua tollat , et

ipfa lege duat pariet ille , cuiut caujfa eft , ad fe reuocet , et tertiam partem in fredo grauio ad fe recolligat , fi tamen firidut vim de ipfa

caujfa non fuit folutut. *

* Attamen nec ador impune ferebat , qui exfcq uutionem line ratione

flagitauerat , nec iu Jex , qui pius pi- nori ceperat , quam debuiflet. Lex irvax. tu. 51.5. t. et a. S quit

tuditem fifcalem ad rei alienat tntujie taliendai , antequam ei fidem fecerit ,

aut ad jlrudem admailatum habuerit.

'mactare praefumferit , Jo. fol. mulCfa tue. fguodfi quii tudex fifcalit ampliut , quam lex Rtpuaria continet , tulerit ,

jo. fol. mullletur. At paullo poli

tit. 84 . it , qui grefumtm ad rei alienas tniuHe tollendas inuitaueru 45. fo-

Itdot componere , et Jimile reflature al- betur.

§. CCLXXVII.

Item que Ita exfequutioni mandabatur fententia per pignoris capionem, incauliu quoties quis, conuentus aftione perfonali , fuerat condemnatus, teaiibui. Vbi fimul notatu dignum eft, eum, qui ius dicenti non obtem-

perabat , fed in caulla erat , vt exfequutio effet decernenda ,

tertiam iudicati partem , tamquam mulaam , iudici exfoluere debuiife : quemadmodum et iure Romano is , qui , quod extremum erat in iurifdi&ione , non faciebat , in mulftam (olebat condem-

nari. I. vn. D. qui iut dic. non obtemp. Quomodo fententia , pto

eo , qui in rem egit , lata , exfequutioni mandari confueuerit ,

non adeo expeditum eft, nifi quod vidorem a iudice et fcabinis

in poiTeftionem miftum, viftum vero infuper muldatum a iudi-

ce efle, et r es ipfa doceat , et facile intelligi poflit ex lkg. Alam. tit. 84.

§. CCLXXVIII. Quomo- Sed ita iure Germanico antiquo fiebat exfequutio. Qualis il- do ca &- la ivreSaxonico fuerit , fufe atque accurate deferibit Repko-

da iure vivs Lib. 1. art. 70. Nam primo , quod ad aftiones in rem at-

fn^jdiij* tinet , de iis ita feribit : Hat ein mann geklaget aufein gttt zu

nibus 'rei- ̂rOen dingen , tnan foll ihn darein vveifen , vnd foll et ihm ge- libu, ? treldigen , da mag ihn niemand aufivvcijfen , er thue et dann mit

rechter klage. Die etnvveiftung mag aber der mann entreden

auff

Digitized by Google

DE SENTENTIIS ET RE IVDICATA. 79 f

Muf den beiligen , bey jahr - zahl, er mufs uber das gut zu hand vertreten zu den ndcbflen dreyen dingen, ob man daraujf klagte.

Fiebat ergo exfequutio per immiffionem et indu&ionem in pof- felfionem. Enimuero quia hic exfequutio decernitur ob rei con-

tumaciam : quaeritur , an non hic podea rem fuam recuperare

poflit ? Idque adfirmat specvlator, dum iufiurandum praedet * luamque adionem intra proximas tres dilationes opponat , eafque ,

prout decet , probet.

* Quid vero hic efr ia tinweifmg tntreien auff im heiligat f Non Une iurare , rem dic fuam. Neque enim

verofimile ert , eum , qui femel mif- fus fuerat , rtarira debuille migrare , limulae reus , rem luam ede , iura-

ret. Immo huic interpretationi refragantur liquentia \ er mufs aber

das gui zu tiani vertreten zu den nd-

kefitn dreyen dingen. Senfiis ergoeft,

iureiurando reum probare debere iu-

ftum impedimentum, cur ter citatus non adfuerit. Eo enim latio adhuc

admittitur ad ius fuum proponen-

dum , probandumqus- Rede itaque auclor GLOSSAE ad hunc textum : Das

vernimm nicht aijo , degi jener fthUchis

fchvveren muge , fandern er mtinets ai-

Jo, dafs jener wr gcricht mufs kommen , t mi beweijsen feine ehehaffte noth , trvarumb er zu der anrvvori nube kammen fey.

§. CCLXXVIIII.

Deinde <1 , finita cauda perfonali , decerneretur exfequutio : itemque

ea fiebat per pignoris capionem. Qua de re eodem loco sPECV- in perfo- LATOR : Klaget man aber vm fchuld uber den, der nicht dsng- nabbut ? pflichtig ifi, nocb der da zu antvvortetl nicht fchuldig ifl , man

foll ihm gebieten von gerichts halben, dafs er bezahle liber vierze -

heu tage , oder flch der fchuld mit recht entrede. Thut er das

nicht , man foll ihn dafur pfanden , vnd das pfand foll man xm

biirgen thitn drey flund , ye uber 14. tage , ob mans zu borge be- pehrt. Begebrt mans aber xm borge nicht , man [olis doch halten

Jechs vvoclen vnuertban. Entredet jener die fchuld darinnen nicht ,

darnach mag er fie nicht entreden , es benehme ihm dann echte

noth , fo foll man denn das pfand verfetzen ftir die fchuld , oder

verkaujfen , ( ob mans daftir nicht verfetzen mag , ) vvas es dann

gielt , das vbrige foll man ihm vvieder geben. Gebricbt aber icbts daran : man foll ihn vvieder pfanden , alfo lange , bis jener fein

geld habe. Itaque, condemnato eo, et non foluente intra tem-

pus conditutum , pignus capiebatur , idque per fex adferuatum hebdomadas vel pro damma debita oppignorabatur , vel ven-

debatur optimis conditionibus , et hyperocha redituebatur debi-

tori. Si pignus non fufficeret expungendo nomini.- aliud de no- li h h h h 2 uo

Rei iudicatae

etfedus

apud veteres.

Jtemtjue

Hire Sa- xo nico.

79a ELEM. IVR. G E RM. Lib. III. Tit. VII.

mand vrtheil finden , dafs an ihren leib , oder an ihre thre , oder an ibr erbe gehet , noch ibr vrtheil Jckelten , er fey ihnen dann

ebenbiirtig. Denique nec fententia a quoquam ferri poterat contra dominum , vafallum et cognatum , fi vel vita , vel corpus , vel exiftunatio et fama hominis periclitaretur, ibid.

§. CCLXXIIII.

Sententia lata poterat impugnari. Quod quomodo faftum fit ,

infequente capite oftendemus pluribus. Si non eflet impugnata : vires rei iudicatae adquirebat > et ab vllo retraftari , nouaue ac-

tione inuerti non poterat .• quamuis certum terminum , quem fa- talem hodie vocamus , ego quidem nufquam expreflum videam.

CAPITVL. Lib. Fll. f. jyi. Flagitari indicium non debet de caujfa ,

quae definita vel iudicata ejl. Apud Alamannos , qui caullam femei decifain iterum in ius deducere vellet, auditis teftibus, qui rem iudicatam adfirmarent , eorum teftimonium vel aliis teftibus ,

vel certamine lingulari elidere vel 40. fol. pendere cogebatur. leg. Alam. iit. 5)4. Denique apud Langobardos idem , teftibus

conuiftus , aut 15. fol. muidae nomine loluere, aut a fcabinis * ,

qui fententiam tulerant , totidem i&us corpore excipere tenebatur. leg. Langob. Lib. II. tit. 60.

* Ex quo loco (imul patet , non

modo adparitorem , qui vocabatur der

frohnbothe , (ed et (cabinos lupplicia a rei» lu mere non dubicaile , quod et

alio teliimonio probare licet ex Mak- qv. Freheri natu ai lihr. de oecult.

WeJIph.iud.p.qt. ad quem locum Fato*. BkVmmek. de fiabin. eap. 8. §. 18.

p. jtfi. Xotabde efi , quod ipfi Jcabini ,

Jalua tamen dignitate fu a , condemnato

alteri jcabinorum ( immo et aliis , ceu

ex lege Langobardica diicimus, ) car-

nificet manui inferre iubttnttsr, more ab ilebra.orum repubhea petito , vbi no-

biliffimi qtuque et principes , fi trfiei ca-

pitalium Jcderum luifftnt , in lapidatione , notijfimo eorum Jupplicio , prhrnim

lapidem in fontem immittebant , demon- Jlrante hoc ex Deut. XVII. v. 7. pluri-

bufque aliarum gentium exemplis , Bo- DINO Lib. III. de republ. p. Jffi. et Piccarto comm. ad /I. Polit, Ardi,

cap. 8.

/. CCLXXV. Sed et iure Saxonico retrafbari non potuifte videtur fententia, quae non in continenti eftet impugnata, ivs frov. Sax.

Lib. II. art. 6. IPelche gabe dor man fiehet vergeben st ieder fich,

oder iHelche vrtheil er finden horet st' te der recht : wiederredet er das ut hand nicht : darnach Jo mag ers nicht 'Olicder - reden. Vbi Melch. Kling. in editione fua fol. 54. b. ver-

I>E SENTENTIIS ET RE IVDICATA. 793

ba zur hand ita m : in gebuhrender zeit , ais in zehen ta-

fen, quafi et apud Saxones, tiapfo demum ilio decem dierum patio, fententia in rem iudicatam tranfierit : fed perperam. Nam zur hand eft in continenti. Difta enim pronunciataque fententia ,

ilatim ex praefentibus quaerebat iudex , an quis eorum impugnare vellet fentcntiam ? Nemine volente , ftatim pro iudicato ha-

bebatur : idque volunt verba glqjfae : Denn nach Sachfen-recht

fraget rnan allezeit , oh einer ein gefitnden vrtbeil vollvvorthen voilel

* In welcbes da er alfo eius vervvilhgct , billig mag er es darnach niebt yaieder fcbelten.

* Ex quo fimul pacet , fcntcndas non clam, fed palam, et praelentibus omnibus, ciTe publicatas. Id quod edam dilerte praecipit lex Wisig. Lib. VII. tu. 4, §. 7. nec non Langob. Lib. II.

tit. 11. $. 18. quae trium laldm hominum praefcmiam exigit. Praecipue

autem partes iplas , earumque aduocatos , adede debuifle , vel inde patet , quod eos interrogari oportuit, an in

fentenria illa adquielcerent? Quod fi nec

adquicfccre , nec impugnare vellent lentendam : capitvl. Ub. III. §. 7.

cautum fuerat , vt clamatores vel caul-

fidici, qui nec iudicio Icabinorum ad- qviesce&e, nec elasphem are volunt, in cullodia recluderentur, donec vnum

e duobus facerent. Quod reped animaduerdmus in lege Langob. Lib. II. iit. fi. §. a}.

§. CCLXXVI. Ceterum fententia , vbiinrem iudicatam tranfierat , exfequu- Exfequu-

tioni erat mandanda. Quod quomodo faftum fuerit , luculenter do len-

oftendi poteft ex lege Salica tit. JJ. f. 3. Ibi fane ftipulator ,en"“

eum , qui fe quid daturum promiferat , primum domi adhibitis ex lure teftibus interpellare, deinde ei per iudicem tres dilationes, qui- jn cau|Et bus foluat , dari iubetur ea lege, vt debitae quantitati lingulis pC,r0na- dilationibus tres folidi aderefeant. Si nefic quidem debitor expun- libu».

geret nomen: exfequutioni erat locus , quam ita lex deferibit.- Si vero nec fidem fallam ad placitum legitime fallum voluerit per - [oluere : tunc ille , cui Udes facta eft , ambulet ad grauionem loci

illius, in cuius pago manet , accipiatque fejiucam , et dicat verbum :

Tu Grattio , rogo te : Homo ille , qui mihi fidem fecit , quem legitime habeo admallatum fecundum legem Salicum , et quod lex Salica

habet , et continet , et ego fuper me , et fttper fortunam meam pono , quod fecttrus mitto fuper fortunam fuam manum. Et dicat , de quan-

ta cattjfa quanta?» ei fidem fecerit ? Tunc Grauio roget feptem ra- thimburgios , qui fecum ambulent ad domum illius , qui fidem fecit :

dicat , Ji praefens efl : Voluntate tua folue homini ifli de eo ,

quod ei fidem fecifli , et elige duos ex his , quos volueris , Ileineccii Elcm. luris Germ. H h h h h qui-

DE SENTENTIIS ET RE IVDICATA. 7 9S

'mtf den heiligen , bey jabr - zabl, er mufs aber das gut zu haud vertreten zu den nacbjlen dreyen dtngen , ob man darauff klagte.

Fiebat ergo exfequutio per immiflionem et indu&ionem in pof- rdTionem. Enimuero quia hic exfequutio decernitur ob rei con-

tumaciam : quaeritur , an non hic poftea rem fuam recuperare

poflit? Idque adfirmat sPEC vlator , dum lullurandum praedet * luamque adionem intra proximas tres dilationes opponat , eafque ,

prout decet > probet.

* Quid vero hic efl die cinwtijfmg entreden aujf den heiligen ? Non (ane iurare , rem ede fuam. Neque enim

vcrofimile efl, eum, qui femei mif- fus fuerat , flati m debuiife migrare , limulae reus , rem fuam efle , iura-

ret. Immo huic interpretationi re- fragamur fequentia ; er mu/i aber

dai gut xii hand vertreten tu den na-

kiflen dreyen dingtn. Senfus ergo e (i ,

iureiurando reum probaro debere iu-

fium impedimentum , cur ter citatus non adfuerit. Eo enim fido adhuc

admittitur ad ius fuum proponen-

dum , proba udumqu*. Reilc itaque audor glossae ad hunc tertum : Dat

vernimm mcht aljo , dajt jener ftkitchtt

Jchvveren muge , fandern er me inett al-

fo, daft jener vor gericht muft kommen , vnd brtn tijien feine chehaffie nttth , warumb er tu der antvvart nuki kommen fey.

§. CCLXXVIIII.

Deinde ii , finita caufla perfonali , decerneretur exfequutio : l(emque

ea fiebat per pignoris capionem. Qua de re eodem loco specv- in perfo- ,

lator : Klaget man ater vtn fchttld 'uber den, der nicht ding- su libusf pflichtig ifl, noch der da zu antvvorten nicbt fchuldig iji , man

foll ibm gebieten von gericht s halben , dafs er bezahle uber vierzehen tage , oder ftcb der fchuld mit recht entrede. Thut er dat

nicbt , man foll ihn dafiir pfanden , vnd dat pfand foll man zu

htirgen thun drey fi uni , ye uber 14. tage, ob mans zu borge be- gehrt. Begebrt mani aber zu borge nicbt , man folli doch b ah en Jechs vvoeben vnuertban. Entredet jener die fchuld darinnen nicbt , darnach mag er Jie mcht entreden , et henehme ihm dann echte noth , fo foll man denn dat pfand verfetzen fur die fchuld , oder verkauffen , ( ob mani dafiir nicbt verfetzen mag , ) vvai ei dann gielt , dat vbrige foll man ihm vvieder geben. Gebricht aber ichtt tiaran : man foll ihn vvieder pfanden , alfo lange , bis jener fein

geld habe. Itaque, condemnato eo, et non foluente intra tempus conftitutum , pignus capiebatur , idque per fex adferuatum

hebdomadas vel pro fumma debita oppignorabatur , vel vendebatur optimis conditionibus , et hyperocha redimebatur debi-

tori. Si pignus non fufficeret expungendo nomini.- aliud de no- H h h h h 2 uo

79<S ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VII.

uo capiebatur, donec creditori effet ex affe fatisfaftum.

§. CCLXXX.

dicrn us' Et *10rum quidem iurium omnium veftigia quaedam et hodie harum fuperefle , nemo negauerit. Ex veteribus enim Germaniae mo- obferua- ribus eft (i. quod nihil ab alterutro litigante fit in foro, fuper tionum quo non interloquantur iudices , e. g. fuper declaratione , ab al- in inter- tcrutro fa£h , fuper reaffumtione litis ( produ&ione et agnitio-

loquu- ne inflrumentorum , fimilibusque , quamuis tota faepe fententia ' m a ’ nihil compleftatur, praeter illa notiffima : es habe dabey fein be-

vvenden, es habe heklagter die documenta fub A. B. C. zur noth-

durffi recognofciret. etc. (2. Quod et hodie tum in iudiciis criminalibus, tum in ciuilibus quibufdam , maxime prouinciahbus ,

(in denen land gericbten ,) tudiciorum ordo in hoc vnico confiftit , quod a&or vel reus poftulat , e. g. vvie er vor diefes gericht vorkommen mage ? ob thm erlaubt fey , fich mit feincm ftir- Jprechcr zu untcrreden ? etc. iudex interrogat fcabinos , quid de ea re fentiant / v. c. Herr fchoepjje , ich frage euch , vvie klager

vor diefism gericht vorkommen moge ? fcabinus denique respon- deat : e. g. Herr richter , ich halte vor recht , dafs klager vor-

komvie ohne gezogene vvehre , vnd ohne geruffie. fales ritus in iudiciis , ruri habitis , ipfe vidi : quos vetuflis illis per omnia limiles die, nemo non animaduertit.

CCLXXX I.

Ih inue- Quemadmodum vero maiores et priuatos , qui fcabmorum niendis officio minime fungebantur , rogabant fententiam : ( §. 268. )

femen- jta icjem ( j, et hodie quibusdam locis obferuatur , maxime Ilamburgi. Hinc ivs stat. Hamb. Vart. I. tit. 6. art. 1. Die

dingleute , * vvelcbe in die findttng gehen , fotlen fromme , ebrliche,

vnd vnberuchtigte diefer fiadt burgerefeyn , vnd fich von den (irei-

tigen parthcyen nicht vnterrithten laffen , viet vvcniger einige gijfte

oder gabe von ihnen empfangen , oder mit ibnen verddchtiger tretfse

zttgafie , oder zur zcche fitzen . fondem follen fteifsige aitfacht ha- Uen , aufi klage, antwort . vnd dasjcnige.fi> im gericbte vorgetragen

vvird , vnd darauf nach ihrem beflen verfiar.de , ver moge diefes

■ f.adt-buchs vnd rccefs , ein recht vrtheil finden. Vnd da fie fpitrcn ,

dafs fich ein oder and r theil mitthvvillig in recht fertigung einge-

lajfen , denfelben in die gerichts-kofien, uchterlithcr moderation vor- kehaltlich , condemnirtn,.

* Ne

Digitized by Googk

DE SENTENTIIS , ET RE IVDICATA. 797

* N« quis vero exiftimet , tantum

hic tntclligi lcabinos vel adlcifores iudicii ordinarios : eodem titulo ari x.

cauetur : Dic burgeft , ovann pe vor oder in dem gtruhtt auffvvarten , Jolie»

auf einforitrmg dei vogti , bey foen

drcy ffand, vnnathlajpg zii bezahleu,

in die findung zu gehen fckuldig jeyn.

Attamen nrt. J. excipiuntur ( l. co-

gnati ct adfines alterutri litiganti intra tertium gradum : ( z. qui fimi-

lem litem in iudicio agitant : ( }.

qui alterutri litigantium tamquam aduocati vel procuratores in ea cautla

adfuerunt , quibus poena trium librarum irrogatur , fi dicant lentcntiam.

Eo etiam pertinet Parr.I.rit . 3 j. art. t.

et x. vbi ita (ancitur : tVaan in einer fa -

chen kidger vnd beklagter zu bey~oder

endurtheilen gefchtcjfen , folle* die par -

iheycn , vnd die deiifiibigen verwandt,

abtreten , vnd bitrgac vnd dingletuht ,

auf angthdrte klage , aniwort , vnd

gefuhrte bewe:JJung erkennen , vvar

bdiig vnd recht ifl , vnd in dem dtc- fis jla itrechi vnd recefli in guter aujf- acht haben. IVat ahdann gefttnden

vnd cingebracht vvird , fili der gt~ richtsjckretbtr getrtuiieh vnd jkifjig

protocolliren , vnd zu vorhutung ailer

mijjuerjldndnifs den iitrgirn vnd ding-

Lutkt.n , vtie die findung cingenom-

mtn , vnd r-urfianden , vorhalten vnd anuigen. Quae omnia veteres Ger-

manorum morcS redolere > a floren- tiilnu illa republica iunrtius , quam

ab vlla alia» cultoduos, res ip& docet.

§. CCLXXXII.

Quae ( 4. de numero fuffragiorum diximus : ( §. 269. ) ea r„ Bu_

ct hodie tum iniudiciis, tum in dicafteriis , obtinent: et quam- mero

uis ( J. ea in re et ius Romanum Germanico fuffragetur : /. 36. luiiragio-

/. 39. D. de re iud. et eff. feni, probabilius tamen eft , id ius, rum e‘. domi repertum , retinuifle , quam a Romanis adoptalfe , Ger-

manos. Quod et ( 6 . de errore in fententia admitto ( f. 17 o. ) vt d)“s’ dicendum videtur, nec non ( 7. de more Hamburgeniium , eos eam fen-

tribus libris mulflandi , qui, fententiam rogati, eam depromere tentiam. finciulla caufla detreflant. ivs Hamb. Part. I. til. 6. an. I.

§. CCLXXXIII.

Praeterea quemadmodum olim fas erat iudicibus, alios adhi- jn a£j bere in conlilium : ( §. 272. fequ. ) ita et hodie animaduertimus , ad dica-

( 8. non modo iudicibus et fcabinis adiungi fyndicos vel adfef- Heria

fores iurifperitos , quibus nullum alicubi ius futfragii eft , vt iu- ,ran(Wt-

dicantibus in confilio lint , quos in Belgio penftonarioi vel ad- ,elld“' uifeurs dici nouimus, { Elern. ittr. fec. ord. Par.d. Part.I. jJ. 237. *) verum etiam ( 9. iifdcm licere , afta vel fuo arbitrio , vel (10. pe-

tente alterutra, vel ( it. vtraque parte flagitante , ad fcabina- tum aliquem , vel ordinem iuridicum tranfmittere , ab eoque

Setere lententiam: immo (12. id plerumque non in arbitrio iu- icis politum e.fle , fi vel caufla (it criminalis, (in his enim eri- li h h h h 3^ mhu-r-

«

798 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VII.

minalibus caudis ipfa constitvtIO criminalis iudices faepi/fime iubet a peritioribus petere confiliura,) vel ( ij. panes priorem fententiam , a iudice latam, leuteratione limiliue remedio fuf- penfiuo impugnarint.

§. ccLxxxun.

Benefi- , Quamobrem facile vnufquifque intelligit , ( 14. ex vetere cium iure Germanico eife beneficium illud tranfmillionis adorum , quod transnul- ipfae imperii leges omnibus , qui fe fententia aliqua laefos exi- aclorum “,mant ■ 'negent. Quum enim faepe res , de qua litigatur , quid? non att'ngat fummam legitimam, quam vocant adpellabilem: de eo cafu fancit Recess. depvt. Spir. anni 1600. fi. 1 6. nec non

RECEss. IMF. nouijjimus anni idj$. §. nj. vt integrum fit iis, quibus iniqua videatur fententia , grauamina per modum fuppli- cationis deferre ad iudicem : hic vero tunc obftridus lit , ada , petente parte fuppilicante , ad extraneum aliquod dicafterium ( auf tine ̂ ntuerfit.tt oderan zvvcy oder drey rechtsgelebrte) tranfmittere. Quam legem imperii ( 15. et in quibufdam ftatutis re-

peti, animaduertimus , veluti in rkform. Francof. tit. 19. et 20. Conf. Gvndl. dijjert. de tranfmijf. ad. in leg. imp. permijfa , eiufque repetitione. Hal. 1722.

Quantae auctori-

nac a lCtii

conce-

ptae.

§. CCLXXXV. Et ea eft ( 16. origo infignis illius atque eximiae audori-

talbfim tat,s ’ 3ua ̂ 'ca^er'a academica et fcabinatus pollent in femen- Germania , vt illa non femper iudicis , fed plerumque fuo

nomine , pronuncient : Ais ihr vns klage , antvvort vnd

erfolgte gefdtze in Jdchcn N. et N. nebft eurer rechts frage zuge- fertiget , vnd euch des recbten dariiber zu belehren gebethen : Dem- nach erkennen wir ordinarius , decanus , fenior und iibrige dodores etc. vor recht. Sed et ( 17. ex eadem caulTa non integrum eft iudicibus , mutare fententiam , a collegiis iuridicis latam ,

vel ( 18. eaendem fuo lubitu ab adis remouere: fed ii (19. partibus permittere debent arbitrium , malint ne in illa adquiefcere ,

an aduerfus eam nouo remedio vti. Vid. ThoMAS. de iudice

fent. ab ad. remou. Hal. 1709.

§. CCLXXXVI. Qualis Denique ( 20. eamdem et hodie effe exfequutionis rationem ,

hodie ex- quam olim , ea, quae fupra ( §. 276. fequ. ) monuimus , often- fequutio ? dunt. Nos ( 21. inter reliquias iuris veteris id praecipue nota-

mus >

Digitized by Google

DE SENTENTIIS ET RE IVDICATA. 799

mos, quod immiflio in Saxonia fit follem niter , ita, vt (22. prior . artus , quem exfeauutionis vocant , peragatur ab aliquot fcabinis ,

adhibito fimul adparitorc, qui in rem praefentem veniant, ex- cifamque ex portibus aedium fertucam , vel glebam ex agro , vel prato defumtam , virtori porrigant : Keyser anvveifs tum

biilffs - proc. cap. J. f. 7. quamuis ( 23. hunc ritum , et extra Saxoniam non plane ignotum , Brvnnem. proc. ciu. cap. 20. tu 28. reus aliquando pro perafto habeat , ifque tunc omitti foleat. Keyser. ibid. cdp. 2.$. ty. Quo farto (24. ad fecundum artum ipfius immijjionis , elapfo fpatio Saxonico , proceditur , ita , vt ( ay. fcabim aliquot cum adparitore iterum in rem praefentem

veniant , et virtori , quod immittatur in hoc praedium , virto , quod exmittendus fit, denuncient, fimulque alicubi ( 2 6. ignem in foro exrtinguant , nouumque excitent. Keyser. ibid. cap. J.

f. 9. cdp. 4. f. I. Reliqua , quae hic de fubhartatione dici poffent , in vulgus nota , atque ita comparata funt , vt ex notif- fimis pragmaticorum libellis addifci facile poffint.

T IT. VIII.

DE ADPELLATIONE , ALIISQVE SENTENTIAM IMPVGNANDI MODIS.

t

§. CCLXXXVII.

NOn ita comparatae funt res hominum , vt omnia , fub- AdpelU- duftis accurate rationibus , fiant : adeoque nec in ferendis oonu'n

fententiis tam diligentes ac perfpicaces femper funt iudiccs , vt :nece in ns lure (it adquidccndum. Immo 111 ludicus quoque Jacpenu- [,us r(f. mero ira, mifericordia , amor, odium, inuidia, aliique adfertus fcutp. dominantur , animofque Judicantium in transuerfum agunt. Ac proinde nulla fere gens fuit , quae tantum permiferit iudicum ar-

bitrio , vt non litigantibus ius dederit , ab eorum fententiis prouocandi ad fiiperiorem iudicem , vel eas alio legitimo modo im-

pugnandi. Saltim apud Romanos Cicero de Orat. II. cap 48. extremam prouocationem duitatis patronam, et vindicem liberta-

tis adpeilare non dubuauit. *

* Acc«-

'R

V

8oo ELEM. IV R. GERM. Ltb.III. Tit. VIII.

iorlbus et a procuratoribus filis, praefe-

cti ique ad le deterrentur, addens rationem ex imeriere politica dcpromtam:

Mn-n fn^r' «VrvnAns trnu i>{ ti nugtTmt if»‘ m% tt pt* **

tytaiyft ti$' ttvri ytyu&aj. hemo enim it a fummum ac mirum impe-

rium obtinere debet in ctuitate , xn non

ab eo prouocari pojfit.

An et

temporibus Ta- citi apud

Germa- nos re-

ceptae ?

* Accedit , quod ad fupremam ma-

ielutcm pertinet luprcma rerum om- iiuim tlrx>.9fi; , adeoque prudentia ci-

uilis vix patitur , vt a iudicibus et

magiftratibus non fit prouocatio ad

ipluin principem, eiufque tribunal iu-

piemum, Htnc Mecacnas apud Dion.

Cass. Lib. Lll. p. 487« audor erat

Augufto, vt ipfc de adpelladonibus co-

guoiceret, quotquot a magiftratibus raa-

$. CCLXXXVIII. . . \

Equidem qualis Taciti temporibus fuerit adpellandi impu-

gnandique fententias ratio , vix hodie condat , quum tam pauca

fint, quae ille de Germanorum iudiciis prodidit memoriae, yt

accendiffe magts doftorum virorum fitim , quain rcdinxifle > vi-

deatur. Attamen non inepta ed diuinatio doihflimi Conringii ,

dum in differt. de iudic. vel. Germ. f. 14. feribit , praeter iudicia

illa principum vel comitum , per vicos et pagos ius dicentium ,

necedario fuifie oportere maius aliquod ludicium , vbi maioris

momenti lites fuerint decifae, et verofimile ede , id fieri confue-

uille in conciliis populi , immo non ede abfurdum , opinari, per

adpellationem etiam a ludicio principis adiedorumque eius caudas

ad idem concilium deuolui potuifie. *

* Mulio minus dubitandum, quin eae

refpublicat , quae monarchice rege*

bantur , adpellationem admijennt ,

quales fuere Frifiorum , Lygiorum ,

Gothorum, Marcomannorum. Quam-

uis enim laxius fuerit regum illorum

imperium, nec Jupra Uberta tem, telle

Tac. de mor. Germ . cap . « 44* non

tamen credibile cft , Ulis ademtam fuif-

fe ( mmerrnt io principum feu comi-

tum et magirtratuum atfbi , adeoque

nec ius illis tuifle, iniquas eorum fen-

tentias relcindendi , fi ciues , illi* gra-

uati , ad cos confugifient» Hinc laudatus Conring* ibid. §. 1 9* Etiam in

regnis, inquit, non alta fuit , quam alib^

jorma indutorum : et in bis quoque prin-

cipes eorumque ex plebe adjejjores per pagus et vicos itis dtxeruns , rufi quod for-

tajfis in conjlituendis illis principibus vel

v nisu regis • vel huius vna , cum con-

cilii maior aliqua au flor itas fuerit : forte etiam licuerit ea aetate regibus , In

fenum tarum a principibus l aprum aequitatem adttertere , Haec enim omnia fub

Francorum imperio obtinuerunt.

Qualis fuerit

apud Wi- figochos f

CCLXXXVIIII.

Acud Wisig6thos cuiuis licebat adpellare regem , fiue fu-

fpeaus effet iudex, vt eftt.EC. Wisig. d. U. u, «. la-

ta ab eo fententia iniqua, vel mn contraria videreti* , IB £ §.

3i. ex quibus locis fimul difcimus, ( i. mdicem tunc obftriftum

i

DE ADPELL. ALIISQVE SENTENTIAM cet. 801

fuifife ad rationes fententiae fuae reddendas : ( 2. eo nomine re-

gio decreto conflitutos efle iudices , qui cauflam cognofcerent -• ( 3. iudicem male iudicantem ad mulftam et ad dupli reftitutio-

nem fu i (Te condemnatum: ( (in iniuriam illi fecerit petitor, hunc tantumdem praeflare debuifle , centum flagrorum idiibus la-

cerandum , fi foluendo non edet. Ceterum prouocatio a iudice

fufpefto d. §. 23. diferte vocatur adpellatio : Qui fufipefdum iudicem habere fe dixerit , fi contra eumdem deinceps fuerit querula-

tus , completis prius , quae per iudicem (latuta funt , * fciat , fibi a- pttd audientiam principis adpeltare iudicem , ejje permifium.

* Itaque Wisigothi appellationi non attribuebant ctleclum lufpcnfi-

uum, ted deuolutiuum tantum, adeo-

que ad pullans iudicato nihilominus fati, tacere tenebatur. Id enim fibi vo-

lunt verba : completu prini , qnar a

iudice jUtttu funi. Quod fecus le habet iure Romano , ex cuius praelcri-

pto nihil , pendente adpellatione , in-

nouandum , adeoque nec fententia exfequutioni mandanda erat , I. t m. D.

nihil innati, adpell. interp. dum rite de- nunciau iudici fuiflet adpellatio. mev. Fort. II II. dcc. 361. n. 8. Tanta ergo WisiooTHts fuit rei iudicatae reueren-

tia , vt cam adpellatione refeindi quidem, at cius exlequutionem non im-

pediri, paterentur.

§. CCLXXXX.

In LEGE B^rgvndionvm adpellationis mentionem fieri , non Iiemque

memini. Certum tamen efl, apud eos quoque refeidas fuifie ini- gPu^ quas iudicum fententias , iudicefque , perperam iudicantes , certa

pecunia multtatos. lex Bvhg. Addit. I. tit. 3. $. 2. Si iudices , a

nobis deputati , iniufie ittdicatterint ,fciant ,fe ter duodenos fol. multiac

nomine nobis efie illaturos fine dubio. Conf. Addit. II. §. IO. Vtrum

vero vfi fint remedio adpellationis, an in eodem iudicio fenten-

tiam impugnarint , non tacile dixerim : quamuis pofterius mihi

vix probabile videatur.

$. CCLXXXXI.

Apud Francos nihil erat adpellatione frequentius . eaqueiam Apud

ad milTos dominicos, iam ad comites palatii, iam ad ipfum re- Francos

gem dirigebatur. Ad mifios dominicos itum , fi quando comites prouoca-

alicui iuffitiam denegarent. CapitvL. Lib. II. §. 2 6. Querela hac ̂j™osatl audita, alterutrum duorum faciebant milii regii. Vel enim co-

mites admonebant, vt quam primum officium facerent , & nolen-cos>

tes ita coercebant , vt cum comitatu fuo in eius praedia irent, ex

iifquc commeatum tamdiu Tumerent, donec ius dicerent : CapitvL.

Lib. II II. j). 66. Lib. V. f. 183. vel ipfi miffi rem definiebant , eo-

lleineccii Elem. luris Germ. lilii que

V

8oa ELEM. IVRIS GERM. Lib. IIL Tit.VIII.

que confilio quatuor per annum conuentus iuridicos habebant , in quibus adpeliationes audirent. CAPiTVL. Lib. 111. §. 8j. Volu-

mus , vt propter iuflitias , quae vque modo de parte comitum reman-

f erunt, quatuor tantum menfibus tu anno mijjt nojlri legationes fuas

exerceant : ideft, in hieme, Januario , in verno, Aprili, in ae 'flate, Liho, in auilumtto , Oilobri. Et paucis interieftis : Miffi autem nof-

tri quater in vno menfe , et in quatuor locis , habeant fua placita ,

cum illis comitibus , quibus congruum fuerit , vt ad eum locum pof-

ftnt conuenire. §. CCLXXXX1I.

ad comi-

te» pala-

ti». Ad palatium deuolutae caudae vel inter priuatos , vel inter

principes procerefue agitabantur. Priores cognofcebant Comites

palatii, * nec ad Regem ibatur, nili comes palatii id necefliirium judicaret. Pofteriores libi ipfe rex referuarat. Omnia haec difei-

mus ex Hincm. epift. ad Ludou. Balb. cap. 19. vbi ait .• Comes palatii de omnibus faeadaribus caujjis vel indiciis fufeipiendis curam

inflanter habebat, vt nec faeculares prius dominum regem abfque

eius confulto inquietare necejfc haberent , quoufque ille prouideret , fi

Hecejfttas ejfet , vt canjfa ante regem merito venire deberet. Et cap.

21. Comitis autem palatii inter cetera paene innumerabilia in hoc ma-

xime Jblicititdo erat , vt omnes contentiones legales , quae alibi ortae

ater aequitatis indicium palatium adgrediebantur , iufle et ratio - liter determinaret , feu peruerfe indicata ad aequitatis tramitem

reduceret , vt et coram Deo propter iuflitiam , et coram hominibus

propter legum obferuationetn cunilis placeret. Attamen non nili ad- p.ilationes priuatorum eum ad tribunal fuum pertrahere potuiffe, nec procerum caudas cognouifle , nifi mandato regis , patet ex Capitvl. Lib. 11 1. §.77. Add. Conr. de iudic. Cerrn. i. 39.

•( ad

ipfos re-

£«•

* Hos et praeceptores palatii vocat ex ipfis capjtvlar. Iit. 1/1. §. 77-

Walafr. Staabo de reb. tcelef. cap. tradit. Pvloens. p. 474. et Egjnar-

50. eolquc , faecularium caujjat verne- di Lpijl. XL quibus locis omnibus plu-

lajfe , refert. Non nifi vnum eodem res palatii comites eodem tempore roe-

tempore palatio praefuine , contend e morari, tam docuit Hiir. Bighon. ConRIngivs in unjura diplom. I ir.dau. ad MarculJ, Lib. 1. Jorsr.. cap. »1.

cap. 8. p. nS.Jequ. Sed aliud ditamus

$. CCLXXXX1II.

Ipfi Reges partim principum vel procerum caudas, partim et

{ilebeiorum lites , quas principum cognitione dignas ludicadeut pa- atii comites, in fuprema indantia definiebant. Prius probamus ex

Cr.Pl'.

Digitized by Google

DE ADPELL. ALIISQVE SENTENTIAM c et. 805

CAPITVLAR. Lib. III. f. 77. ex quo iam fuperiore paragrapho

quaedam dccerpfimus : pofterius ex capitvlar. Lib. V. p. 24J. vbi cauetur , vt fi quis voluerit dicere , quod ei iufte non indicetur :

tunc in pruefentium principis veniat. Quod et repetitur paucis mutatis in capitvlar. ann. 829. tit. 2. §. 14. ex quo difcimus etiam,

Juod Reges lingulis hebdomadibus certum diem iuri dicundo au- iendifque ciuium querelis fepofuerint. *

* Quemadmodum vero apud Ro- manos principes vel pro tribunali ius

dicebant , vel de plano : I. 5. f. 8.

D. de bon. pojfeff. I. t. §. t. D- quis

ordo in pojf. J eru. Memll. Obf. Lib.

II. cap. x 6. cc tunc priore cafu de-

cirnere, polteriore interloqvi di-

cebantur : /. 1. §. 1. D. de ctmfi. prine. §. 6. Injl. de itcrt nat. geni, et ciu. Ita idem obleruatum ede a Franco-

rum regibus animaduertimus. Ali- quando enim litigaotes pro tribunali

cognolcebant , et tus dicebant de confilio procerum, coque pertinet ex-

emplum Dagoberti , qui Diuane re - pdetu aliquantis diebus unum inten-

tionem eum vniuerjo regni fiu populo

inflatae iudicanJae pofu.rat , vt hiimr

dtjiderto pleuut , nec jomnum caperet , nec c ibo fariaretur , intentijfime cogitant,

vt omnes cum iuftitia recepta de con- fpeClu fuo remearent. Avct. de geflis

Dagoberti Reg. cap. at. Aliquando

vcluti de plano , auditis panibus » decernebant , vcluti Carolus M. de quo

Eginaruvs ituum calcearetur , non tantum comitet admittebat, verum etiam,

fi comet palatii litem ejfe aliquam diceret , quae fine eiut iuffu definiri non pqffiet Jlattm litigante t introduci iujfit, et , vcluti

pro tribunali [ederet , lite ctgnita , fio- tentiam ducit.

§. CCLXXXXIIII.

Adeo autem fauore digna Francis videbatur adpellatio ,

Vt nulli liceret detinere adpellantem , multo minus eum in vin- but cula publica ducere, capitvl. Lib. PII. §. 178- Attamen non cauiSs

in omnibus caudis adpellare licebat , fed in ciuilibus tantum , locus

iifque, quae ad delidh leuiora pertinebant, quippe quae partem fuerit! iurifdiftionis ciuilis fui fle iam fupra ( §. 6 1. ) obferuauimus ,

non fi de homicidio, adulterio , maleficio quaereretur : Capi-

TVLAr. Lib. VII. f. 129. quamuis ne illis quidem, qui capitis

fuerant damnati, adpellatio plane denegaretur. Capitvlar. Lib.

VII. f. 228. Denique et id obferuandum erat, ne auis iudicem ,

a quo prouocabat , lacefieret conuiciis, quia, qui id faciebat , infamia notabatur, capitvl. Lib. VII. f. 142. iteraque , vt adpella-

ret a iudice ordinario minore ad maiorem, capitvl. Lib. V. §.

ajo. non ab elefto, cuius quis ipfe probauerat arbitrium, capi- XVL. Lib. VII. §. 21.

I i i i i 2 f. CCLXXXXV.

804 ELEM. IV R. GERM. Lib. III. Tit. VIIL

f. CCLXXXXV.

Eam in- Quemadmodum vero , qui adprobabat fententiam latam, in ea

terpofitu- adqviescere ; ita is , cui iniqua videbatur, eamdem blasphe-

rusblai- MARE dicebatur, quae loquutio, in CAPITVL. ad I-eg. SaLllI.%.

phcmare g L£GE LaNGOB- Ub. II. tit. p. §. 2J. CAPIT . Ub. ///.§. 7- ob-

uia, adeo familiaris erat Francis, vt et poftea m Germanorum

lentiam. legibus paffim occurrat phrafis , ein vrtheU fcbelien , et hodiernis

Francis in ore fit fimilis, blamer de faux jugemcnt. Ceterum alterutrum facere debuiffe altercantes , eorumue aduocatos , eofque ,

qui fententiam nec probare, nec ab eadem adpellare vellent,

. carceri fuiffe mancipatos , iam fupra obferuauiraus.

§. CCLXXXXVI.

In pro- Non dubium eft , quin et apud reliquas gentes , quae Fran-

ninciis , eorum imperio paruerunt , eadem fuerit adpellationum ratio : nifi

quibus quod in illis prouinciis , quae ducibus fuberant , a comitibus ad duces duces videtur prouocatum lex Alam. tit. 3 6. §. 6. Et fteft talis

praee' . per fana , quam comes in placito vel centenarius , vel mifjus comitis

hos' pro- dftringere non potefi , tunc eum dux legitime diftringat , plufque qitae-

uocaba- rat Deo placere , quam homini , vt naltum neglectum in animam Du- cat. cis Deus requirat. Qualia et in lege Baiwar. tit. 2. cap. y. §.

4. legimus, vt iam non difficile intelleftu efle videatur, qualis fit mallus ducis, cuius fit mentio in lege Ripvar. tit. yo. §. 1.

§. CCLXXXXVII.

Qualis Superfunt Langobardi, quorum in le at Ub. 11. tit. 41. $■

adpella- 4. legimus Si quis caujfam habuerit , et fcnldais aut ittdex ei fc- rioapud eundum editli tenorem per legem iudicauerit , et ipfe Jlare in eodem

LanS°- indicio minime voluerit : componat illi . qui iudicauit , fol. 20. Nam

bardo.# dc M f ir, ^ ql(Me per Arbi,rum indicata fuerit , et ipfe libi non cre-

dideru legem iudicajfe , et ad regem proclamauit , non fit culpabilis.

Et fi index contra legem iudicauerit , componat Jol. 40. medium regi ,

et medium ei , cuius caujfa fuerit. Et fi forfitan iudex caujfam per ar-

bitrum iudicauerit , et iudicium eius re cluni non adparuerit , non fit

culpabilis: nifi praebeat facr amentum regi , quod iniquo animo, aut

corruptus praemio, caujfam ipfam non iudicajjel , nifi ftc ei legrm com-

par ait effe, et fit ab fotu tus : nam fi iurare non praefumferit , compo-

nat , Vt fupra ditium eft.* . ,

* Ex hac lege patet I. cum , qui maucrit, et in fementia bene et iufle

fine satione ad lwperiorem proda- 1*» adquielcere noluerit , mulclam

Digitized by Google

n

l

%

DE ADPELL. ALIISQVE SENTENTIAM cet. 80;

»o. (olidorum pendere debuilfe. II. impune contr» fuilTe adpellare, (i non iple iudex, led datui arbiter

tulerit (ementum. IU. Ipfum iudicem , qui contra legem pronunciarit,

muldam 40. lolid. ex 1'emille regi , ex lenulle pani loluendam ,

pendere debuide , et Illi, inlontcm

habitum , Ii iuratus adfirmaret , le

non dolo malo aut pecunia corruptum

iudicandi cilicium defugille. Recepe- runt ergo omnes paene gentes Ger-

manicae poenam temere adpellanti- um , qualis et apud Romanos elt mukla Jc. librarum in I. 5 . fin. C.

quorum aJfell. non recip.

§. CCLXXXXVIII.

Sed proximum eft, vt ad ius, medio aeuo receptum progre- Qualis

diamur, id eft , ad Saxonicvm et Svevicvm , quorum hoc ab apud Sa-

illo in hoc ipfo capite quam maxime difcrepafie, ipfe notauit *onl:s e? Repkovivs, dum fcripfit : Schvvabifch recht zvveyet ficb nichtvon ueuos ‘ SacbJJifchen rechten , dann am Erbe nehmen , vnd vrtheil zu fckelten. ivs prov. Sax. Lib. I. art. 19. At paullo aliter specvLATOR

Svev. cap. 393. §. 2. Schwabifcb recht zweyct fich nicbt von der Sachfen recht , danti in erb zu nemen , vnd vrtheil zu geben. Nos

vtrumque ius inter fe conferemus, vifuri, qua in re inter fe conueniant, quaue in re inter ea fit dididium.

§. CCLXXXXVIIII.

Primo itaque , quod ad ius Sax. attinet , per gradus erat ad- Ad quos pcllandum a iudice inferiore ad fuperiorem , et poltremo omnium adpella- ad Regem, ivs prov. Sax. Lib. 11. art. 12. Schilt inan ein vr- tum • • theil , das foll man ziehen an den obern-richter , vnd zuletzt vor den konig: quod fct fpeciatim de Sueuis monet, fi quis eorum fententiam a Sueuo latam impugnet, ivs prov. Sax. Lib. I. art. 19.

Eadem Ivre Svev. cap. \o6. §. r. cauentur : Vndifi,dafs mann tinem mann eine vrtheil w icderw irffi , die foll man ziehen an den

hbhern richter, vnd zuletzt vor den konig. * Immo $. 3. gradus clarius exprimit Svevvs .• Von uelcher hoher band das gericht ifl , da mag man ein vrtheil xcol ziehen an. Die erfie hand des gerichts,.

das ijl der konig , die ander hand des gerichts , das ijl , dem der kanig Icibet , die dritt hand ifl „ die es cinem andern da leihet. Die

dritt hand mag nicht mehr fiirbas gerieht leihen , dafs es den leuten

an ihr leib oder an ihr blut-giejfen gehe.

* Attamen binos calui excipiunt SPECV LATORES SlAXoet SvEWS tpH-

mum , fi quis a comite ad Marchio-

nem prouocct ■ id enim fieri non pofie , fi vel maxime comes a marchio-

ne comitatum in feudum acceperit. Cuius rei duas cauflas profert Rppko-

vivi , primam , quod in marchia ius

non dicatur aufpiciis regiis , alteram, quod iura diuerta fint in marchiis et

1 i i i i 3 comit

-- Qui et in

quibus cuuilis

adpellxre

potue-

rint !

Quomo- do inter-

pofita ad- pebado ?

8o5 EJL E M. IVRISGERM. Ltb. IIT. Tit. VIII.

comitatibus ibid. tib. I. an. ti. Kein

bejctuiirn irthril mag man ziehcn aai

cimr gufpjclufft m ein: march , ob gleich

der graff die graff jchaffi v m einem march- grajf.n fu/, dat iji darumh , da/i m der marck ktin Konigtbann i/l : ( Marchio

enim luis aulpiciis ius dicit ; Der Marg- graf dinget bey fein fetbjl huldeti : i VS raov. Sax. Lib. Iit. ari. c$. ) vnd

ihr redii zvf.yrt Jiih , dammbjeU mani vor das reich herziehnt. Quod ct Sve-

VVS repetit c ap. io 6. g. x. fed ita ,

vt ad marchionem a comite adpellari polle concedat , fi hic comitatum a marchionc acceperit. Deinde et eo cafu adpellari non ad iudicem proxime

1'upenorem , fed regem , fi vel Sueuus Saxonis, vel Saxo Sueui lentendam

impugnare conetur , idem obleniat Lib. II. art. it. Sdi.it der Schwabe eines Sachfen vnhcil , oder ein Sachs eines Schwaben , das miifsen fu var dem Konige cntfcheiden , ais hmor gere •

det ift.

§. ccc. Adpeliare deinde licebat regulariter omnibus , praeterquam

criminis reis, et paratis ad lingulare certamen, ivs prov. Sax. Lib. 11. art. 12. Wird ein man gefangen vmb vngerichte , vnd vor gericht gcbracht , er mag kein vrtbel fcbelten , nocb der mann , der da

kamjfen foll, 'Vann er in den ring kommt. Idem repetit specvlaTor Svevvs cap. iij. nili quod in locum eius, qui ad lingulare cer-

tamen paratus eft , fubftituit den , der in der acht ift , oder im bann ,

fimulque monet , hunc nec inuenire fententiam polTe , er moge niemand feines rechtes gehelfen , bifs er von den nothen komme. Prae-

terea specvlator Saxo Lib. II. art. 12. obferuat, in iudiciis, vbi aulpiciis Regis ius dicitur , neminem polle fcabini fententiam

impugnare , quam virum eorumdem ingenuorum natalium : extra bannum regium id polle vnumquemque integrad famae atque exiflimationis.

jf. CCCI.

Quod tertio ad formam attinet , vterque fpeculator in eo con-

fentit , quod non federe , fed ftare oporteat eum , qui fententiam

impugnet. Id enim monet Saxo Lib. 11. art. 12. et Svevvs cap.

~jt). §. et 80. $. 4. vbi addit , er folle aufjlehen , oder er vrette dem richter. Neuter vero mentionem facit ridiculi ritus , fcabinum de

fcamno deturbandi , quem tamquam dolidorum hominum fom-

nium merito explodit glossator ad hunc locum. Praeterea et for-

mulam praeferibit Repkovivs , d. Lib. II. art. 12. qua uti adpellantem oporteat : Das vrtheil , das der mann funden hat , i/l vnrecht , das febrite ich , vnd tiebe mich des , da icb das durch rccbt

billig binz.ieben foll , vnd bine darumb eines vrtheils , vohin ich das

biUig zdehen folle f Cui paene per omnia fimilis eft ea , quam commendat

DE ADPELL. ALIISQVE SENTENTIAM cet. 807

men lat spec. Svev. cap. lob. 4. Ad hanc poftulationem dein-

de procul dubio iudex de conliin fententia decreuit , coram quo

iudice fuperiore reddendae luit adpcllationis caullae. *

* Equidem eodem loco reperias :

Vmb e.n gejthoinn vuhcil Jol i irann

k in mtml Jragen , das iji, luin voumort: led lenius elt , lente muni , a qua ad-

peilatuin , nec detendi , nec mutari

polii 1 vt id pro attentato non habeatur. Hinc Itaum lequitur : Dtr ts auch

funden ti at, der muji davon nicht ab-

lajjen , vmb diej-t -villen , dem da/ vnlieil gejunden ijl zu fcinem

frommen. Hinc ii vel maxime icabinus , qui inuenerai linteatum , eam

mutare, eaque ratione adpcllanii adi-

mere vellet conquerendi occationem .-

id heri non poterat line contentu cius»,

pro quo luerat pronunciatum. At ver-

ba , in parugraplio adlata , pertinent ad interloquutienem, an deterendum

Iit adpcllutioni , et coram quo iudice

in poiterum agenda (it caulla ■ Qua- lem interloquutionem heri omnino

oponuit, antequam cautTa a iudice in-

terioris miUniue ad lupcnorem di- mitteretur.

§. CCCII. Reiefta iudicis fententia , inte rpofitaque adpcllatione , iam Nuntii

porro nuncii eligebantur, quos iudex ad ludicem fuperiorem vel jdeo a

regem mitteret. Hos oportebat efle ingenuos, (Jcba['ffenbar-Jreye,)\u^,c ? fl e comitatu; quales cumque integrae exiftimatioms homines,

e marchia quadam mitterentur. Praeterea ita ornabantur illi legati , vt iis adiungerentur fex famuli & 0S0 equi. Adlignabatur miis,

etiam iis iudicis nupenlis commeatus , & quidem panis & cereui- iiae adiatim , tria fercula cum vini poculo legatis , duo famulis ,

equis lingulis, quorum anteriores tantum pedes foleis ferreis prae- munitos elie oportebat , quotidie quinque manipuli. Quae omnia

accuratilliine defcribuntur a Kepkovio Ub. II. mt. 12.*.

* At paullo aliter rem deferibit .ludor spicvli Svevici ttp. 106. §. 1. Prunum cunn non ditlingun inter comiutum et marchijm , icd inter

principatum vel comitatum et ciuitatem : Da Juli der ruliter xngeken Jcine

boihtn , die da Jollen vc.kommen du vr- thrti horen vor dem Komg Cefthuht

dai in ane r nareh , ( in Bergeriaka

p. 1 5 4. gejchuhi da in einer grjJjjchaffi , uder in jinem marekeh , oder in amem

hertzcgium , ) fo follen die lahen frtye

landjajjrn Jeyn : oder gtjihiekct es in ei-

ner J. adi , Jo Jollen oie ioih.n Jeyn , 'Neieber hemo iiuth man vvilt , dic an

thren rechien tvukimmtn Jlnd. Deinde

ct commeatus paullo alius efl. Nec

enim mentio tu Cercuihae, et legatis

quatuor fercula , equis vero lingulis non nili quatuor manipuli , at ioeni

adtaum, adlignantur.

$. CCCIII.

T

8tf8 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. TtT. VIII.

§. CCCIII.

AJpcUa- rionis eucntus.

Legatis his vel nunciis ad regis curiam , & quidem fi Saxo

fcntentiam impugnauerit , in Saxonia; fi Sueuus.in Sueuia futuram profe&is , ( folitos enim effe Reees et Imperatores ante Lu-

douici Bauari tempora non vno loco haerere , fed vniuerfam per- agrare Germaniam , iam ah Adlzreitero Annui. Boic. Pari. II.

Lib. HI. §. 8y. Hert. de fide dipl. feli. I. §. 1 6. p. 620. obferuatum : ) praefentibus illis caufia adpellationis agebatur , eaque in-

flantia finiebatur intra fex hebdomadas , intra quas fententiam domum referre tenebantur legati, tvs prov. Sax. Lib. II. art. 12.

Svev. cap. 106. $. 2. quae fi eflet confirmatoria , adpellans et iudici, et lcabino, fententiae auftori , mulftam inferre , omnefque impenfas reftituere tenebatur, tvs prov. Sax. ibid. Wer das vr~

theil gefcholten hat , volkomt ers nicht , er mufs durum stelten dem

richter , vnd ienem feine bujfe geben , des vrtheil er gefcholten hat , vnd dem richter feine koft gelten , die er mit feinen botken verthan hat. Quae repetit et Svevvs , cap. 10 6. f. 6. obferuans fimul, mul- £lae loco iudici deberi ein pfund, addenfque, fi fententia refor- matoria fuerit, tantumdem debere fcabinum , fententiae auftorem , et quotquot illi fuffragati fint , ( tener der SCteder ihn was ,

vnd feinfolger.)

§. CCCIIII. Talis fuit apud Saxones et Svevos adpellatio, vt in tanto

n,™‘ vtriufque iuris confenfu vix adpareat , cur specvlator Saxo in rein. fcripferit : Schsrahifch recht zaeyct fich an nicht s anders vom Sach-

ler Saxo- Jifcben recht , denn an erb zu nehmen , vnd vrtheil zu fchelten. num ei Differentia fane, quam in fuperioribus paragraphis diligenter no-

Sueuo- tauimus , tam leuis efl , vt vix eius ratio videatur habenda. * E- q“>dem Saxonibus et aliud erat adpellandi genus , quod vocabant

rcntia ” *d dextram fitam et maiorem partem confentientium , quod ita defcribit RepkovIVS Lib. II. art. 12. Schilt ein Sachs ein vrtheil ,

vnd zeucbt er fich des auff feine rechte haud , vnd an die meifle men-

ge ; er mufs darum fechten felb ftebend feiner genojfen scie der andere

fieben : st o die meifle menge fieget , die behalten das vrtheil. Ein ieglich iibervvunden mann zu kampjf SCettet dem richter , vnd giebet

dem bufs , der mit ihm gefochten hat. Vmb em vrtheil magmannir-

gends fechten denn vor dem reich. Sed ne ille quidem adpellandi modus alienus a Sueuorum moribus fuiffe videtur. Ait enim auc-

tor ivr. Sysv. cap. 208. §. 2. Vmb ein ieglicb vrtheil mag man

nicht

- Digiti2ed by Google

DE ADPELL. ALIISQVE SENTENTIAM cet. *o)

tucht gefeehten, dann vor dem gericht , (vel potius» vt in Ber-

GBR. p. 157. legitur .• vor demreich. )

* E* enim in hoc vno confidere

videtur, quod Sucuus , Sueui fenten-

tum impugnans , prouocarct ad le-

niores Sneuos et plura lulfragia : er

%og fich an die alter n Jfhwaben , ( die rmtfle er aber bcnennsn ) vnd an die

grdjjer e menge zw dem cchien diuge ,

an die hiehjie ding-JUdt. Saxones Te- ro , fiue Saxonum fiue Sueuorum len-

tendas impugnarent , ad liiperiaretB iudicem , vel ipliim regem , vel

dextram luam prouocarem. Quam-

uis hic non pauca latis oblcura ede latear.

§. cccv. Enimuero , quutn longae illae ambages viderentur , nec cu* Origo re*

iusuis facultates tot impenlis fufficerent,- plerifque Germaniae lo- medio-

cis inualuere remedia quaedam fufpenfiua , ita comparata , vt rurni iis coram eodem iudice , qui fententiam tulerat , pollent vti. jn

Eo pertinet leyteratio * Saxonica, et in aliis extra Saxo- primi* niam prouinciis recepta, quamuis alibi eam svpplicationem , leuterv

. alibi RESTITVTIONEM JN INTEGRVM , alibi REVISIONEM , alibi uonitj BENEFICI VM TRANSMISSIONIS ACTORVM , alibi REMEDIA EX-

TRAORDINARIA vocare malint. Omnium enim eadem elt ratio,

idem finis , puta vt occafio fit , grauamina , fententia vel alter-

utri vel vtrique parti , illata accuratius exponendi , tranfmif- fifque aftis , vel faltim ab alio recenfitis , nouam atque aequi-

orem fententiam impetrandi.

♦ Ea nomen accepifle videtur a

Germanico erlauttrn. Quia enim ex

lentenda , alterutri vel vtrique litigan-

tium molefla , colligi pode videbatur ,

lallum nondum tam dare propofi-

tum ede, vt iudid latis liqueret; pe-

tebat is , cui grauamen illatum vide-

batur , vt fibi liceret illud magis illu-

Urare, vtque , eo fallo , noua ferretur

(ementia. Occationem ei inueniendae

dedille videntur ( 1. ipfius veteris ad- peliadonis molellia ( a. fumtuum

magnitudo ; ( j. Imperatorum et re-

gum lixa in prouinciis hereditariis fe-

des : ( 4. priuilegium , de non adpel- lando , eleclonbus , et potentioribus quibufdam ordinibus conceilum ( f.

adpellatiooes ad certam fummam ,

quam adpellabilem vocant, rcllrietae ,

et quae lunt huius generis aliae.

§. CCCVI. .

Ceterum quamuis veterem adpellandi ritum in plerifque per- _ .. . nerterit ius tum canonicum , tum ciuile , cuius tricas in plerifque ordinationibus procefluum , quas vocant , deprehendimus : otrm.

luperfunt tamen quaedam iuris veteris Germanici reliquiae , ve- inr. luti ( I. quod et hodie in Saxonia et plerifque aliis locis, vbi c,fc*

kieineuii Elem. Juris Germ, K k k k k pro- «audis ia

Sto ELEM. IVRIS GERM. LiB.ni. Tit. VIIII.

^jlb“s proceflus inquifitorius viget , in caudis criminalibus locus non eft

£rpeUa' adpellationi , fed ( 2. eius loco petenti noua indulgetur defen- do , eaque ( 3. ad extranea dicafteria tranfmittitur. Schilteh.

Exerc. XX 'XXVI 1 11. $. 1. fequ. Quod adeo verum eft, ( 4. vt nec ad fuprema Imperii tribunalia in his cauflis permittatur adpellatio , ord. camer. Pan ■ II. tit. 31. /. 1^. fed, (5. liquan-

do rei fe laefos e (Te conquerantur , vel mandata de rite admi- niftranda iuftitia decernantur, vel ( 6. iudices reorum defenfio-

nes ad iureconfultos extraneos vel minus fufpeftos mittere iu-

beantur. Rvlant. eU commijf. Part. I. Lib. II. cap. 3.

§. CCCVIL Orca Quemadmodum etiam olim id non impune ferebat is, qui

poenam temere adpellauerat : ita ( 7. ex antiquis moribus repetenda vi-

“meJ.e detur confuetudo , tantum non vbiuis recepta , vt adpellantes de-

•ium Jn ponere cogantur certam pecuniae fummam , quae vocatur fue- cambem. - veld , eaque( 8. etiam in leuterationibus, fupplicationi- bus, reuifionibus , paffim efflagitetur. Vix enim dubitandum eft,

quin haec fuccefferit in locum raul&ae , in quam maiores noftri condemnabant omnes , qui temere hoc remedio fuerant vfi.

Quin ( 9. experientia docet, temere adpellantem plerumque condemnari, vt expenfas omnes aduerfario reftituat, et (10. cauf-

fam remitti ad iudicem prioris inftantiae.

TIT. VIIII.

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS.

§. CCCVIII.

Tranfitio C Ic ergo demum ad metam peruenimus , nihil vt iam fuperef- ad iudi- fe videatur , quam vt poltremo de ivdiCUS Pvblicis vel

da eri- crimin Ai.iBvs quaedam fubiiciamus. Quum vero permulta haec ninalia. con)mu5ia habeant cum ciuilibus , eaque iam fatis explicata lint

titulis fuperioribus : hanc nos merito feruamus vt ea

potiftimum quae lingularia et a iudiciis pecuniariis diuerfa, circa illa occurrunt , conferemur.

f. CCCVIIII.

Digitized

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. 8n

§. CCCVIIIL Ceterum quum potiores iudicii criminalis aftus fint ACCVsA-

TIO , accufati cvstodia vel EXHIBITIO , defensio, convi- ctio et poena : de lingulis quaedam monere iuuabit. Quam-

uis enim , quod ad acculationem attinet, hodie frequentior lit procelTus ille , quem vocant inquifuorium : maiores tamen nollri non alium , quam accufatorium , cognitum habuilTe viden-

tur *. Iam enim temporibus Taciti , ceu ex eius libello de morib. Gcrm. cap. 12. patet , licebat accujare , et difcrimen capitis intendere. Et in legibus vetudiflimis tam laepe mentio Ut accu- fationum , vt de earum frequentia dubitare vix poliis.

* Negari equidem nequit , ad comitum apud Francos officium peni-

nuiile perlequi latrones et grallatores , et dare operam, vt proumda malis hominibus purgetur : capitvl. 1111. ann. 806. §. f. ciriTVL 111. anu. 8tt. §. ia. capitvl. ann. 813.

f. 6. Idque et apud Burgundiones et Langobardos lactum eile , ex uoi Bvac. iit. 9. et Lansob. Ub. II.

iit. 40. f. }. patet. At inde non (e- quicur,vt iis comprehenfis locus non

luctu acculationi. Sane quemadmo-

dum fugitiui , quos comprehendere non licebat , prolcribebantur , quod fine acculadone ladum effc , nema

dixerit : lig. Ripvar. tu. 87. capitvl. L ane. 809. caf. 4. ita non du-

bitandum , quin , ct captis his lact- norofis , ex olfacio conliitutus fit ac- culiuor , qui crimen perlequeretur. Et apud Burgundiones quidem id for- taifis ad officium pertinuuWtr tischal-

Ct , id elt , putri regu, qtu autui a ex-

/equitur , et multlam exigu , vti dclcri- biLitr in lbgs Bvxg. ut. 7 6.

§. cccx. Ne vero in calumniam euaderet promifcua accufandi licen-

tia, hominefque praui lnnocenriffimos quofque temere adlatra-

rent •• duo praecipue obferuabant veteres: primum vt non nili homines integrae famae et minus fufpefti ad accufandum admit-

terent : alterum , vt omnem calumniam iuftis poenis coercerent.

Non ergo accufatorum munere fungi licebat (eruis, leg. LaN-

gob. Ub. 1L tit. fO. libertis, capitvl. Lib. Vll. f. 7 6. infamibus et de calumnia fufpeftis , ibid. tit. ya. f. 8. capitvl. Lib.

VI. i. ajj. Lib. VII. >. 7<5. amicis et domefticis, capitvl. Lib. VII. /.342. multo minus vilioris conditionis hominibus, fi ho- neflioribus ; WisiG. Lib. VI. §. 1. tit. 1. vel laicis , (i clericis

dicam fcribere vellent, capitvl. Lib. I. $■ 35. itemque homi-

cidis, maleficis, furibus, facrilegis , raptoribus, veneficis, adulteris , feminarum raptoribus , falfariis , magos confidentibus :

- K k k k k 2 CAPI-

Gcrmtns

in perle-

quendis crimini-

bus pro- celTu ic- culiuori*

vteban-

tur.

Quis ae-

cufire

potuerit (

Poena

telum» niole ac-

culan- tium.

Accu la- tiones

quotu. plices ?

8u E L E M. I V R. G E R M. Lib. IU. Tit. VIIII.

CAPixvL. Lib. VI. f. 298. Lib. VII. f. 6f. Chriftiani nominis religionem et dignitatem negligentibus, capitvl. Lib. VII. §.

134. in fide catholica fufpe&is, ib. }. 331. Quin generatim

ait Imperator capitvl. Lib. VII. §. 88. Accufatores et ac c upi-

liones , quas faeculi leges non admittunt , et nos fubmouemus *.

* Quum ergo leges lieculi hic procul dubio fint Romanae, ex qui-

bus etiam permulta , quae ad con- lbtutionem iudiciorum publicorum

pertinem , exlcripu cite animaduertimus : conlcquens eft , vt et alias per-

tonas inhabiles, quas ius Romanum acculare vetuit , a iudiciis publicis

arcuerint , veluti impuberes et minores , I. 8. D. de accufat. feminas ,

L l. I. 8. D. eod. milites, I. 11. pr. D. eod. Apud Bvhgvndiones lane utO£ cautum erat tit. 33. g. ]. vt

muliere: caujfarum aOionibtu vel lui- bus Je immijeere non debeant. Quae

(ane lex non minus Romanae origi-

nis eft , quam quod de procuratoribus in caullis criminalibus non ad-

mittendis fancitur caeitvl. Ub. Vll.

g. 174. Quando in caujjj capitali vel in caujja Jlami imerpebamm fuerit , mu pe r proeurasmet , jed per- ipfot eft agendum. L i \. g. J. l3, d< procar. I. vlt. C. de iniur. I. vn. C. de adfert . tali, et ibi Cvuc, in paratui.

§. CCCXI. Nec minore feueritaPe calumniam accufatorum- coercebant

Germani. Nam primum leges Sal. tit. 20. mCil&am 200. fo-

lidorum ; Ripvar. tit. 28. fexaginta fol. illis irrogabant v Dein-

de aliae gemes, ipEque poftea Franci, imitati Romanos, accufatores non admittebant , nili fubfcriberent in crimen , adeo-

que eos , qui per calumniam alios accufuuerant . eadem poena

adficiebant , quam Cubiturus erat reus, li criminis fuiflet conui-

ftus. LEG. WlsIG. Lib. VII. tit. I. J>. I. Index reum , qui aecufa-

tur , antea non torqueat , quam ille , qui accufat , ft indicem prae-

fentare noluerit , (e per placitum , trium tejiium roboratione firma-

tum , ea conditione conftringat , vt , fi is » qui accufatus eft , mani-'

feftis indiciis , innocens comprobatur , ipfe poenam, quam alii inten-

dit , excipiat . Similia habemus 1B1D. Lib. Vt. tit. I. §. 2. LEG.

Baivvab. tit. 8. cap. 17. capit vlab. Lib. VLI. $. 2 82. §. CCCXili \

In iureSAXONlCo et Svfvico de accufatorum perfona poe^

naque talionis parum vel nihil occurrit. Contra vtrumque ius

multo accuratius diflinguit accufationcs crimimles , quam leges

antiquae , et quum hic denuo praeeuntem habeamus aufforem

des mCHTSTLlGS Uber das landrechl cap. 30. eius diuifionem

F1*

Digitized by Google

DE IVDICIIS CRIMINALIBVJv 8*3

primum audiemus : Der klegcre klag* velt vitrleye ayt, Tho de*

me trden klagen fy eine handHAFFT* daet ouer cincm , 'der ge- v* ngen is in der daet. Tho deme andem klagen fy OVERNBCIF- T1GE KLAGfi. Tho deme drudtcn klagen fy ouer einen , de VN**” GEVANGfeN dar tho der aruwerde is. Tho dem vierd&n klagen fy ouer den,. de vorflUchtig ts. Dici ergo poteft accuratius,

alias fu i ile accufationes eorum, qui iw' dvloQuf*, in handhajfier that , deprehenii edent , alias eorum , quorum iam hefternwn

erat crimen , ( eine ubernachtige that : ) in vtroque vero permultum inttrfuiffe , praefens eflet dehdi audor , an eum alio fuga

abftuliflet. *

* Definitiones horum criminum

nobis non inuidit specvlator Saxo- Lib. II. art. Handhajftc that ifl das,

fo man einen begreifft in der that , oder

in der fiwht der that , oder daft er die- bertj oder raub in Jetnen gewehren hat >

da er felbjl den fchiuflel zturiige an feiner Jeittn , et warc dann einjolch ding, das ihm ein ander wohi in f in gewehr

zu ei nem fenjler eingrjiojjtn Hatcn mSchte.

JDenn fo mSchte man ihm fuine handhajf-

' te that angezeugtn. Et rationem cur vocetur handhaftie that , hanc reddit audor des mchtstpiges cap. 50.

•t vytcit die dat einem manne alja thrge-

heftet is, ait oft yt eme tho dar hand

Kleuede. Contra hefternum facinus

idem Repxovivs ibid. artit, i«

delcribk : aber den andem tag

feine dieberey oder raub bey e. nem manne findet , der das ojfenbahr gikatffi

hat , vnd es vnvethahien gehalten , vnd

des gezeugen hat , den mag man kfimr handhaffien. that dar an bejchuldigen > ob

man vjohi findet dif duberey vnser ibmk

er habe dann vorher fcin recht verlok - ren , vnd fey anruchng » Quilquis ergo

non eodem die in iplo facinore de- prchcnlus accufabatur , eius delictum htfiernum , vei eine ubermtuhugt that ,

adpcllahuur.

§. cccxur. EV avlotpiif, (deprehenfus reus cum clamore ducebatur iu Aceuft-

ius , eiufque rei exempla adducit au&or specvli Sax. Lib. 11. riotaci-

etrt. 64. eos , qui de ftupro violento, virgini vel mulieri illa- norolf~,

to , vel de fimo , vel rapina , in qua quis fuerat deprehenfus, *f conquerebantur , qui occifr cadauer ad tribunal ferebant : qui ̂ fcientes, vbi for latitet, iudicis opem flagitabant: de quibus henlb-

- omnibus monet, Jte fotlen das klagen mit gcruffie Jurcb der bard- rum cum bafften that , vnd durch der noth vvillen, die fie da beweifm clamore. follen. K itum ita delcribit au&or des RiCHTSTEtCES cap. )i.

. Wenne dat dlngh geheyret is-: fquod quomodo fiat, fupfa Lib. III. §. ad. odendimus : ) fo late dy kfeger den brockhaffiigfu bmten

deme dinghe , vnde kome othnwdickiiken , vnde dfitflikea , vnde •* ' Kk kkk 3 * fgrckti-

Formu- la eo C-

dem ac- culandi-

814 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit. VIIIL

fpreke : Eya here her richter , ick bidde dorch got eines mannes ,

de myn vvort fpreke. Wenne denn yenne an Cyn vvort gekomien

it , fo fpreke de vorfprake. Here her richter , N. de btddet ,

dat he mute bringen tor yvv in dat gerichte einen , de he bereden vvil, dat befyn morder, oder fyn deef oder ftn rotter, oder fyn vveldener,

oder fyn nottogher , oder fyn ouerhurer , oder Jyn foruejiede manu

fy , vnd den he in der handhaftigen daet begrepen heft , de noch

fchynbar is , vnd he bevvyfen vviU. So vragh vort , vvo du ene

to rechte vor den richter tn dat gehegede ding bringen fchalt f So

vintme , met deme geruckte , vnd met der bevvyfmghe, daduene

mede vorvvinnen vvult. So vtire he ene vort vor gerichte , vnd

fcbrye vp dem vi tege. ThoYodvte * ouer mynen morder , oder vvo de brocke Jy , vnd ouer des landes rechte morder. Wenne

he denne ene in dat gehegede ding gebracht heft , fo Jlille fy de vronebode.

* Dc hoc clamore iam (upra aliquoties diximus , oftendimulquc, alicu-

bi^ clamari zeier , alibi vvapcn , alibi lodute. De prioribus vocabulis ,

quantum latis elt , diximus. At quid

illud lodute, quae adhuc 1'aeua inter- minandum vox ,e(l in Wcllphalia ,

vbi frequenter auditur paroemia: Ick wUl dick Jchljcn , du fchaljl lodtu rofen. Notum ell , quid vulgo narrent de Saxonum tropaeo , poli praelium ad filuam vvelphesholz feliciter cum Hen- rico V. commiflum , llaturo » quod

& Muuori um , et 1 plebe ruftica S. lodute adpellatum , et religiole cultum fuerit. CitiNZ. Metrop. Sai. Lib. V.

cap. 3 6. Atque inde huius clamoris originem arceiEt Heni. Vagedes ia pentade qucufl. hiflor. quaefl. r. f.

»88. Enimuero ne ipfi quidem C**a- zio perfuaderi hoc potuit, cui illa vox quiritantium nelcio quid Italicum vel Gallicum lonare , idemque effe

videtur , ac io , aitute mi. Ego mihi nondum liquere , fateor , adeoque rem in medio relinquo.

§. CCCXIIII.

Perafto clamore, imperatoque ab adparitore filentio , poftulabat accufator interloquutionem , an rite ad accufamdum pro- ceirerit , limulque ipfam accufationem proferebat. Hinc pergit auftor des Richsteiges cap. 3 1. So fpreke de vorfprake : He-

re her richter , vvill gy dorch got , vnd dorch des rechten villen N.

vvort vort horcn. So fpreke he: Here her richter , he vvete vorvar vn-

de welUken , vr enite em lejf is, dat he eme rechte dat , vnde bidde eines

ordels , ejft he N. fo met (yme geruchte , vnd mit der hanbafften

daet vor dat gerichte bebbe gebracht , ais he (yne klage yegen eme

mogen anjiellen to rechte, edder wat dar rechtes vmme fy l So

vintme , he moge , he fehe , dat he rechte du. So fpreke vort : Here

her.

Digitized by Google

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. 8iy

ter ricbter, fo Jleit hir N. vnde klagct vnfen brrrn Godevndeyw in Godes ftede , dat N. fy prekomen vvedder God , onde vvedder recht , vnde hebbe eme yammerliken affremordet Jynen leuen

fiunt , * edder he hebbe eme revvcldighliken ajfgerouct Jyn pert - N. vvill he des bekennen , dat mach he don: vvil hedes auer verfaken, fo will he des eme vorvvinnen , vvo yt eme tho rechte ghedeylet wert ,vnd bidde recht es gerithtes over den vorbenomeden my/sde - dsghen man , vnde bidde enes ordels , here ber ricbter , vvat fy nur dartho don fcholen , dat em beyden recht gtfcbee f So fpreke de richter : N. des vrajre ick yvv. So vintme : dat he N. tho der anrwerde byde. Dat vintme ok anderverue vnde dritte ytterue.

* Hoc cafu ipfum cadauerfimul a d tribunal erat ferendum. Hinc flarim

inlequente capite J». vbi de rei defenfione agitur , audior addit : efie ie

dodc dar yegenvvardifch fy : idque deinde infequentibus aliquoties repetitur.

Rem accurarim defcribit audior ivr.

MOV. Six. Lib. III. an. 90. Uird

auch eitiem manne fem freund crfchla- gen , er mag ihn wol begraben , ob

er wol wcifr, werihnerfchiagen hab,

er hab dem 1 der klagen uber jcnem mis

dem todtin coearea ehe bcgun/l ver

gerichte , jb mufs er mit ihm mtch rmiik-

logen , vnd mag fein dann nichi hegra- ben , okn des richters vrlaub , dinrvtd

die k loge vngeendet ifl. Quae omnia

mirifice exprimi videmus ab avctoai

der Reinreken , eap. 4. 5 * Fingitur

enim ibi gallos quofdam gallinaceos «im clamore ante regem, leonem, adducere cadauer occifae a vulpe

gallinae , corumque vnum accufare vulpeculam.

Ver hennen broe ’er w ren ieffc twee.

Se repen herde eirach em vvet

Vmme k'affevoet , erer frjler doet , D reu m fe ruwtemd drouenrjfe groot .

Koch we ren twey a uder, de drogeu de boren ,

hten mochte ere drouenyjfe vim horen.

Poflea mos inoleuit, loco cadaueris,

quod oculos ac nares praefemium offendere videbatur , partem aliquam il-

lius in iudicium ferre , quae vocaba-

tur dat leibzeichen. Explodit hunc mo-

rem , cumque nec vilius vtilitatis > nec Saxonici iuris eife, exiflimat Kn. Kosmc. in Protejfu p. gy j. <ed quod

ad poflerius attinet, in eo eum errare, vel lolus loeus, paullo ante ex

iure Sax. prouinciali addudhis, argumento efl. Attamen ipfe pergit : frill

man aber ie dar uber ein ieibzeuhen neh-

men , das mag man der geirvokn- heit zu gefallen thun. Vnd wiexrvol

man etvvan hal ganze fiin.it' oderjinger abgeidfer.fi aimmt man doch zu diefir z eit,

an den menden , da man der gevvohnl iri» nach handeln vvill , gemeiniglich nichi

m ehr, lenn irgend ein fluk von dem hi eide des emleibteui oder ein ioeh haari. Simi-

lia reperias apud Ravchdorn. PraCl.

crim. I‘arr. V. cap. 3. CaRPZ. Part.

W. quaejl. tjg. n. 99. Pavll. Za- chSam quae (i- med. legal. Lih. V, tit. 1. ejv. 8. n. 8. p. 387. Hersen

iti der anweiftung zum inqvijuion-vud

aehu-proteft eap. J. j- ' 1> pag. I 37-

vbi et fua aetate , f (cripfit amem li-

bellum anno 1476. ) in iudicio mu-

nicipali AJtenburgenfi ritum bunc ob-

2i6 E L E M. I V R. G E R M. Lib. III. Tit. VIIII.

feruitum efle, tradii. Similiter in aliis furtiuae illigabantur, vteas at) triba- iudiciis publicis operam dabant accu- nai ferret , ceu confiat ex glossa latores, vt corpus delicii ante oculos ai W eulibild. ari. \s. et aullore det cfict. Nam et futis mamielli tergores kichtsteiges cap. ji. p. 34.

}. CCCXV.

Accu la- Non multo aliter accufabatur reus , iw dvhxpipt» depre- tio rei henfus , fed qui tamen aufugerat. Hunc enim accufator

depre- cum clamore perlequebatur , perfequentique ciues omnes fedaufii-0Pem /erre et. fugientem fiJlere tenebantur. Immo etfi

giemis. reum in aliam duitatem fuga abflulerat : ciues tamen illum exhibere cogebantur accufaton et iudici fub poena praelcriptionis.

ivs rROV. Sax. Lib. II. art. 71. fequ. Sin , qui deliquerat, ita aufugiflet, vt non conflaret, vbiuara gentium latitaret: accu-

fator eum nihilominus eodem die, antequam hefternum fieret deliftum , accufabat , et abfente iudice coram «dparitore accufationem proferebat , eiufque is effe&us erat , vt abfens ob deliftum proferiberetur. ivs prov. Sax. Lib. I. art. 70.

§. CCCXVI.

Ttemque tai's quidem erat accufatio hominis facinorofi , in ipfo non de- delifto deprehenfi. Si quis cautius mercatus ita deliquiffet, vt prehenfi. in ipfo facinore non opprimeretur , is praefens accufabatur qui-

dem cum clamore , * (1 fperaret accyfator , fe eum ferro con- uiclurum , fine clamore vero , fi fingulare certamen inire nol-

let. ivs frov. Sax. Lib. II. art. 36. Etiam hunc ritum accurate, vt folet, deferibit auflor des RiCHTsTEiGs cap. 33. h dyn k la-

fe vernachtct , fo hege der richter e in ding, ait bicruor gefecht

is. So fpreke des klegers vorfprake alfus •' Here her richter. N. de biddet eines ordels , vva he fyne klage anjleden folle ouer cinen fyncit vrcdebreker , etc. dat yt em tho [y nente recbte bulplik fy , So vintme, be fc hole fy anjlellen met fyme geruchte , ais he em vorvvitmen vvil. So vrage he vort , effi dat geritchte folle vor

der klage gan , oder de klage vor deme geritchte ? So vintme , dat

geritchte fchelle vorgaen , vvente dat is der klage beginn. So bid-

det he , dat he yt fchryen mute. So fprekt de richter : Ick gun- nes vvol , effi des em noth fy. So fchrye de fackevveldige fultten ouer N. vnd ouer vnrecbte vvolt. Alfo do he andervverff, vnde Ariite vverf.

*. CU-!

Digitized by

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS.

£

817

* Clamorem ex his iudidis plane exfulare debuille cenlec dodiifiinui

Thomas. Je oecaf. concepi. et ini ni.

confla. crim. Caroiinae §. x r. idque

procul dubio collegit ex tva. pxov.

Sax. Ltb. 11. an. A 4- llu kcinr hani-

hajfie ihat yl , dj n.afi man obm ge-

riiffi klagen, oi man ti chn fchajen bleihn vviil. At ai O.r det richtstsi-

ets dilerte ait , in his quoque caullis hellernii acculationcm cum clamore

efle proterendam. Immo et iple Kre-

kovivs u b. 11. ari. J f. mentionem faciens furti nec manifelti , furem fi

rem vitro reddere nolit, cum clamo*

re eile accufandum , tradit : IV. deri

er det , Jo Jebrcie er uber ikn dat gt- rujfie. Sed haec libi inuicem non ad-

uer&ntur. Clamore enim et hcc cafii

vtebantur , Ii m promtu diem ipla

rerum te/limonia , et acculator terro

contendere vellet. Hinc ver^a iudicisr

He Jrhole de kiage arjlelun met \yme

genukte , ait he em VORVUNNE wdl :

ul clt , licere acculaton cum clamo-

re accufarc , fi reum terro a Ic vin-

ci polle , Iperet. Quid fi detugeret certamen ? lunc rion fine periculo

quis acculabat cum quiiiutioue ; eo-

que pertinent verba spicvlatoms : man mujl obne guufiie klagea , 0 nui 1

et o/m Jchaden t.leiben will. Nam fi

deinde fuccubuifiet acculator, etmul-

datn et vergeldum toluebat, vuob- (cruatZoiruvs inglo^a.

§. CCCXVII.

An eadem omnia obferuarint Sueui , non facile dixerim.' ̂ nj,lec Sane et horum ius aliquoties meminit der bandgethat , veluti omn,a et cap. 161. Wen man mit der handgethat be/rreiffet , den foll man Sueui

f“r gericht fiihren. Et cap. lOJ. Man foll auch in gebundrnen obkru*-

tagen vvol richten , ob ein man begrijfen uvird mit der band - gc-nm * ibat , denn den Jcbirmen die gebunden tag nicht. Sed non tam

accurate in hoc iure agitur de clamore tpfoque accufandi modo , nec reliqua , quae de more cadauera occiforum in iudiciura

ferendi diximus , in illo Sueuorum fpeculo reperi : vt adeo rem m medio relinquere cogar.

§. CCCXVIII. Proximum cft , vt et de cvsxodia et exhibitione reo- Cutlodia

Rvm quaedam dilTeramus. Et quidem apud veteres quoque *■ ljl“* Germanos carceri mancipatos efle reos , fatis patet ex LEGE dJUO 7 1 * 1 G* lab. VII. m. 4. /.4. vbt et de catenat ico , commenta- ye_ rteniis commodo, agitur , ex lege Langob. Lib. J. tit. ay. $. y 4. teres, vbi carcerum fubterraneorum fit mentio , in quos fyres per ali-

quot annos poenae nomine detrudebantur , denique ex capitv- Lak. Lib. VI. i. 10 6. vbi Imperator tribus diebus feflis maiori-

bus reos, catenis confiriftos, folui iubet, vt factis interelfe , et paullo lautius prandere pollint. Attamen et fideiulTores vel va-

des aliquando acceptos efle , iam fupra obferuauimus. Hetneccii Elcvu luris (aerm. L 1 1 1 1 f. CCCXVIIII.

■‘U.

K

818 ELEM. IVRIS GERM. Lib. IIL Tit. VIIH.

§. CCCXVIIII. Apud , Idem et medio aeuo apud Saxokes ct Svevos obferuatun»

Saxonet yjdeo. His multum interefle videbatur, in ipfo delifto capitali

yos ue' aliquis effet deprehenfus , an poftea demum eius fufpicionem incurrerit , vel criminis leuioris fit accufatus : Priore enim

cafu abfcifle in vincula publica ducebatur, fi vel maxime datis

fideiudoribus de iudicio filii cauere vellet : priore carcere liberabatur , fi fatifdaret. ivs prov. Sax. Lib. L art. 6 1. Wet keineit

burgen baben mag , den foll man behalten in dei richters gevvalt , ob der da kein erb hat , vnd er vntb vngericht klaget , oder ob die

klag au/ ihn gehet. Add. Lib. IU. art. 17. IVs PROV. Svbv. cap. IJJ. der richter foll k einen burgen nehmen ohn den kliiger ,

da es vmb einen todfchlag iji , oder vmb einen rechten flrajjen- raub. Denique Ivs prov. Sax. Lib. II. art. 0. Vmb einen ge-

fangenen mann foll man burgen geben , er fey de an 'in der hand- bajften tbat begriffen. *

* Sed quum plerumque de mul<3a tantum et (adsfadione lecurus ede de-

beret aOor, fi crimen non edet capitale : in tantum fideiuilores frondebant,

quanti edet wergeldum. ivs prov. SiX. Lib. III. art. ll. IVtrd crnc) 1 die

k lege getaget , er bedarjf nicht hiher biirgen fetze n , danti jiir fein wehrgeld,

ob zrvoi der klagen vici iji. Et Lib. ll. an. 10. Kiemand ifl pfiuhtig , hohtr

burgen zu fetxrn furi geriehi , dam fem

wehrgeld flehe 1 , ei jey dann fchuld , die er btkennei , oder die mit redit auff ihn

gebrachi wird. Hinc Uber etiam erat

a fatisdatione , fi bona immobilia in ea iurifdidbo ne pofideret , quorum

pretium wehrgeldi quantitatem liipe- rabat. tv* prov. Sax. Lib. I. art. ei. et Lib. II. ari. f.

§. cccxx. - Ex quibus locis et hoc difcimus , eamdem fuifie accufatoris

Accuta- ac accufat| conditionem. Vtrumque enim in carcere habitare

queTnon °Portebat , fi fideiuflfores reperire non poflent. capitvL. Lib.

laiisdant , VII. f. 338. At in eo tamen mitius agebatur cum accufatore ,

in carcere quod fe femper fatifdatione a carcere liberare poffet, quum reo

babita- non femper e fiet integrum, fi vel poena capitalis immineret, ^ vel ille in ipfo delifto efiet deprehenfus. Et id fibi volunt

verba spkcvlatoris Svevi ibid. Der ricbter foll keine burgen

nehmen ohne den kl&ger , da es vmb einen todfchlag ifl , oder vmb

einen rechten flraffenraub.

$. CCCXXI.

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. fi)

§. CCCXXI.

FideiufTores reum tenebantur iudici exhibere. Id fi non ,Exh>bi-

facerent , apud Sueuos eamdem poenam fubibant , quae fubeun- uo rf* __ da fuirtet ipfi reo , nifi hunc mors fupplicio fubtraxiffet : Ivs ,

prov. Svbv. cap. 161. f. 2. et cap. 326. f. 1. et 2. at apud Sa- fideiuf- xones foluto trergeldo et mulfta , liberabantur , eamque debe- fonbus. bant , etiamfi reus foluendo efTet , quia iudex et accufator eius fidem fuerant fequuti , vti re&e obferuat glosiator. Ivs prov.

Sa x.Lib.Ill.art. 11. Immo et tunc liberabantur vades, li quidem ipfi reum fidere et exhibere non portent, at ipfe reus, fretus innocentia

fua, vitro adedet. Ivs prov. Sax, ibid. frier aber burge 'Vird einet m unnes fiir gericht , ibn furxubringen , vnd kommt d.tnn der mann feibjl fur , obne feinen biirgen, vnd beut er ftcb vor gericht zu recht, vnd tnag es damatb gezeugen , er hat feine biirgen damit gelediget.

§. CCCXXII.

Multo magis ergo commentarienfium erat , exhibere capti- Quomo-

uos, ac eos ita curare in vinculis, vt exhiberi portent. Qua d0i*Qn^ in re verbofus eft specvlator Svews, qui cap. 120. monet, non eidem carceri includendos efle mafeuhim et feminam , ne

in Venerem ruant: itemque diligenter cuftodire captiuos debere comiftentarienfera , alias omne damnum penfaturum , fi au-

fugientes e fuga retrahere nequeat. Quin in Bergfriana

editione p. 363. lingulare occurrit caput fub rubrica : uber von

vannknufs , quod in Meichsnkriana defideratur , quo caue-

tur , eos , quibus petentibus quis in vincula conie&us fit , ad ali-

menta illi conflituenda efle obligatos, * ad eaque praedanda a iudice cogi debere. Si vero in mora fint , adeo , vt capUuus

fame pereat , et iudicem , et eos , qui ad alimenta obftridt fue-

rint , tamquam homicidas inedia expiare deliftum , et praeterea fingulos regi exfoluere debere mulftam 20. librarum , ( ir

yedvveder mit tzwinzig pfunden irer Unnd - phennig.

* Qui in cauda fuerant , vt innocentes in vinculis publicis haberemur ,

eos in Saxonia ad muldam , quae ibi

vocatur tmeuia Saxonica, ( iit Sacl 1-

fen-hafie , ) teneri , iam fupra ( Lib.

1L Part. 11. §. j«f. * ) obftruauimus, quo nos referimus , id tantum iam

oblimantes , leges ne eum quidem cafum praeterire , G quis captiuum in •ui vocatum vi ex e audet. £0 enim

pertinent verba Removit Lib. III. art.

9. If^.ieher msnn einen btkugten vmb vngeriehi geaultiglich n dem gerichtt entfiihret , uurd «r gefangtn mu geruffi ,

er JoU gleiche pein /enem letden. Kommt er aber hinuieg , man echtei ihn zit

haud, alfo dafi man ibn in der hand-

hafli en gefehen habe vnd bejchrieen mit

geruffie, vnd man dei atuh gezeugen mog.

Ll 1 11 2 §. CCCXXIII.

820 ELEM. IVRIS GER M. Lib. III. T.t. VIIU.

§. cccxxur. Defen- Accufatum reum , et in vincula dufhim , dependere fe

fio rei oportebat. * Quemadmodum vero iam olim Graecorum Roma- quotu- norumque rhetores obferuarunt , quatuor generum efle reorum plcx ! > > dum aut negant id a fe faftum , quod accufator

intendit , aut , faftum illud a fe efle , fatentur , fed illud in hoc

deliftum incidere negant, aut rei id fe iure feciffe , aut certe

non tantam poenam eommeruifle contendunt : ita non eft dubium quin eodem modo apud Germanos aftoris intentionem,

depulerint criminum rei. Plerumque tamen vel fafhtm , vt fit r negabant , et tunc damnari non poterant , nifi conferti Sut

conuifti : capit vl. Lib.V. f. ly 6. vel exceptionibvs quibuf- dara , fiue dilatoriis , fiue peremloriis , fefe tuebantur. Quae

omnia ex aitUore des richtsteigs et medii aeui legibus reftius , quam ex antiquis , intelliguntur.

* Eam vero defenfionem non ip- res edent , quam triginta, tvs MOV. fe folus lufcipicbjt, quum plerumque Sax. Lib. II. en. «7. Wr vmb vn- pcrturbatio animi et periculi magni- geruht bckJegrt t uni , der meg nickt tudo homines reddere loleat conlilii mekr, denn drcyfig mann mi Jith fuk- inopes , led adhibitis io conlilium co- ren fur geri ehte. ffenn fu' denn ft<r- gnatis et amicis, qui eum comitaban- kommen , fo folltn fre keine uiafjtn ira- tur ad tribunal , durane eorum plu- g.n , oknc edunt fckiuerdt.

§. CCCXXIIIL Q."omo- Ex eo vero auflore laudati (fimo patet , reum , audita accu-

do faiSa fatione , primum implorafle iuftitiam , et petiiflie tjefenforem ,

rdhi^T flu' Pro fe verba faceret. Formulam habes cap. J2. Hert her- richier , ik bine yvv dorch GOlt imd die , die hier vmme flaen dat yvv nenes vttrechtes an my fi oden , vnde myn blut nieht tba

vnrecht pyten , vnd bidde eines m annes , de myn wort fprecke.- Datus aduocatus vel defenfor litem conteftabaiur pro reo , fi nulla exceptione dilatoria eflet munitus ̂ et ita quidem , vt modo iure id eum fecifle contenderet , e. g. Here her rUbter , wil py haren N. reort ? N. biddet dat py em laten daromme en recht ordel trerden, Nademe dat he N. den vromen mann ny wedder dorch hat , noch dorch nener facke triUr. wcnn dorch rech-

ten notescere gevellet keft , dat he betcyfen vcill met lynes fulues lytte , vnde met bedderuen luden , vnde wo he yth tho rerhe he-

yiyfen fchal f eff me cite dorch notvvcre mori moge anfprecken ,

.. J..' > .» li i . 2

- -i - - - Ucjl T.llty CSTOglc

DE IVDIC.IIS CRIM INALIBVS. 821

«der vvat dar en retht vntme fy ? modo deliftum negaret , et accufatoris probationem elideret , e. g. Here her richter , Jo jleit hir N. de bedderue man » vnd biddet , cLtt gy fehen , vnde iaten yssr ontfarmen de nodt vnd de gewalt , de eme N. tho vnrechte artr

leget , ( vnd 'wife denne de bende edder de vvunden, vnde fpretke vort , ) vnd bidde enes ordels. Nudente dat he eme tbo einetne

vredebrecker beredea vvolde , vnde des nicht don ne much , eft he

den vrede icbt an em gebrocken hebbe , edder wtt dar ein recht vmme fy i

§. cccxxv.

Saepe vero reus exceptionibvs vel peremtoriis; vel dila- Quales

toriis, quantum poterat , fefe tuebatur. Sic enim aliquando ab e°

accufatori obuertebatur exceptio inhabilitatis , veluti quod fit ‘VP0®-

profcriptus. Ivr. prov. Sax. Lib. 111. art. 16. Sve v.cap. 12$. “e aliquando litis pendentis, veluti fi quis a pluribus eiufaemcn- ne, ? minis accufaretur, ivr. prov. Sax. Lib. III. art. 12. aliquan-

do reus praefcriptione fori vtebatur, veluti fi ingenuus accufatus prouocetur ad fingulare certamen extra iurifdiftionem, ( in

einen aufsvvArtigen gerichte , da fein bandmal nicht innen lag: ) IVR. FROV. Sax. Lib. III. art. 26. aliquando exceptione non

competentis aftionis , veluti fi filius ex deliflo mortui parentis, IB10, Lib. II. art. 17. SveV. cap. 118. vel dominus exdeli&o ferui vel famuli conueniretur. ibid. Lib. II. art. 32. Paflim etiam

reorum defenfores vfos e (Te animaduertimus aliis exceptionibus,

quibus feralem fententiam vel amolirentur , vel di (Terrent , vel-

uti linguae accufatoris fibi ignotae, 1B. Lib. III. art.-ji. feriarum , * infantiae , furoris , imminentis partus , et fimilibus.

Richtsteig. cap. 32. p. 3<J.

* Neque tamen haec exceptio proderat reo , in flagranti delicio opprefi

fo. ivs pxov. Sax, Lib. II. ari. io.

et multo clarius ivs Svev. cap. ioj.

§. 1. Man foli atteh in gebundenen ta-

gen Wohl richttn , oh ein mann ba

griffen wird mit der bandgethat , dann

den Jchirmen die gebundenen tage nicht.

Ijiac apud aaCtornn da ricutitei-

ces ibid. defenlore rei petente dila-

tionem ob Striat , ( naJcme dat yt f t- bmnden tyd wtre , ) accufatoris advo-

catus contradicit , et pedt interloquti- tionem . Xaiemc dat yt eme ban:haffte

daet jy , eft he fyn recht tho hant icbt lyden fchole i Et additur : So vintmt : .

he fcholt.

Llill §. CCCXXVI.

Abfen- tes qui le non

defendebant ,

prolcri- bcban- fur tum

a veteribus,

tum a

Saxoni- bus et

Sueuis.

921 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VIIII.

§. CCCXXVI. Si fuga abftuliffet feum , ifque adeo fe plane non defende^

ret , omnibus paene originis Germanicae gentibus follemnis erat

profcriptio. Quamuis enim ea effent aequitate, vt abfentes ac- curari non paterentur : LEG. Sal. tit. 20. $. 1. et 2. capitvl.

Lib. V. §. 1 JS>. Lib. VI. §. 279. Lib. VII. f. 14J. 154. et 271. Addit. Ludouici Pii III. §. 67. et addit. Illi. §. id tamen de lau-

dabili tantum dbfentia videtur intelligendum. Nam latrones fugitiui , aliique facinoroli homines , accufati abfentes , et fruftra quaefiti , legitimis demum citati ediftis , profcribebantur , quod

veteribus erat forbannire (vcrbannen.) * Leg. Ripvar. tit. 87. leg. LaNGoB. Lib. I. tit. 2J. §. 62 . /equ. CAPITVL. Lib. 111. f. 49.

fequ. Ex quibus locis fimul patet , comitem de hac profcriptione vicinos certiores fecere , eofque monere debuifle , ne pro- fcriptis receptum darent, eos vero , qui facerrimos illos homi-

nes recepilTe dicerentur, certa pecuniae fumma mulftatos, vel

flagris caefos clle.

* Didi hi profcripti fimt vargi

vel wargi , de quo vocabulo nos

iam lupra agere , meminimus ( Lib.

11. Pan. 11. §. 4 9. ) Aiumen pauilo latius patet hoc vocabulum , vt et eos ,

qui praclemes ob delictu m aliquod

grauius in exfilium agebantur, com- prehendat, ceu dilHmus ex Ltoi Sai.

ut. J7. §. j. et Ripvar. tit. 8j. Nos

iam obferuamui, profcriprionem Fran- cis duorum fuifle generum , maiorem,

qua quis toto imperio exetTe iubeba-

tur, et minorem, qua intra territorii vel iurildillionis fines minus lecurus

erat : quarum illa iiians : haec eius*»» vocabatur a mts , terminus

vel linis , vade gemi mex pagi vel

gouae fines , apud OrrRiD. Lib. I. cap,

10. V. I). CAPtrVLAR. Caroii M. 1.

tmn. 80?. $. 1 1. Dt mzziian , id

ejl , de latrone forbannito. Vt vnujquifque comet alio mandet , vt nulltu eum

recipere audeat.

§. CCCXXVII. Iifdem poftea moribus et Saxones , et Svevi vhiebant;

qui et ipfi profcribebant abfentes, et fugitiuos, tribus ediftis citatos, ivs frov. Sax. Lib. I. ari. 67. IVen man vor gerichte beklagt , ijl er da nicht gegentr&rtig , man foll ibrt tage dingen bis x.u dem nacbflen dinge. Wdtin man aber Uaget vmb VNGERICHT , das nicht an den hals gehet , fiber den , der nicht gegentrartig ift ,

den Joll man tage dingen dreymal , ja 'uber vierzeken nacbt. Klagt man aber 'uber einen fchoeppenbar-freyen mann auferhalb Jeinending- Jiatt , das an /einen leib gehet , den foll man tage dingen drey tnal, immer uber fecbs trochcn. Wer nicht vorkommt vt dem dritten dinge

Digitized byCoogle

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. 823

Jinge in peinlicber klnge , den achtiget man. Vmb anders keme

klage foll man den man achtigen , obne vmb die , die en den leib ,

oder en die band gebet. Similia funt in spkcvx-O SvevICO cep.

91. J. I. 2. nec non in JVKE prov. Sae. Lib. J. an. 66. <58. 70.

§. CCCXXVIII.

Erat et eo tempore profcriptio vel minor , vel maior , die Proicri-

acbt oder verfeftung vnd oberacht : quarum illa reo in territorio P|,°Sujr

vel iurisdiftione quadam particulari ; haec in vniucrfo imperio e* ius fecure commorandi adimebat. Minorem profcnptionem pal-

liis capi ab vnoquolibet , et iudici exhiberi , at non occidi poterat, nifi telo fe defenderet. * ivs prov. Sax. Lib. I. an. 66.

SPEC. Svev. cep. 131. maior vero profcriptio etiam cum vitae

periculo erat coniun&a , vti offendit Zobel. addit, ad Lib. IU.

an. 34. A mdice inferiore profcriptus in contumacia perfeuerans ,

etiam a comite profcribebatur , fi illi iudex inferior profcriptio-

nem , a fe decretam , teftibus probaffet .• et denique ipfam mac iorem profcriptionem incurrebat, ivs prov. Sax. Lib. I. an. 71.

Wen aer gebobrne gografe oder belehnte ricbter verdcbtiget , leuget

tr feine acbt vor den grafen , er gesnnnel des grafen ecbt. Alfo

getrinuet aucb der ffrafe mit feiner acbt des konigs acbt. conf.

spec.. Svev. cap. 98. Contra a maiore profcriptus mdicio , femper etiam a minore profcriptus cenfebatur. ivr. prov. Sax. Lib. II. art. 24.

* Hinc et eo tempore nemini licebat prolcripto receptum dare , cujus,

qui id (ciens dolo malo fecerat , mul- t\ a irrogabatur, ivs rxov. Sax. Lib. II/. art. >j. I fer kerbergtt oder fptift

wtjfemlick tinea gtackicn mana , er

mujt iorum wetten. M^uflt tr abtr uiehi , daft tr gedehtet vvar , er entrt~ iet dat mu fmtr vnfehul.i. At leue-

nor hic elt srscv lator Svtv. cap.

§. CCCXXVIIII. Quamuis vero fatis atrox elTet haec proferiptionis poena : Quomo-

non tamen fraudi erat innocenti, quippe cui integrum erat, fe <1° Sui‘

ex illa eximere, fi fide publica euocatus , datis fideiufToribus , ea e*em" iudicio fe fillebat, feque infontem effe demonflrabat. ivs prov.

SAx.m*

150. qui proferiptum recipienti eamdem irrogatam vult poenam , quae

ipli profeupto fuiiiet fubeunda : iramo et moenia eius vrbis dirui ju-

bet, in qua prolcripto ius palam commorandi datum edet. Alibi tamen

eum , qui prolcripto receptum dederit , manus amputatione puniri , tradit* cap. Ijf.

Eius varii effe-

dlus.

Rei quibus modis con-

tudi ?

824 ELEM. IV R. GERM. Lib. III. Tit. Vini.

Sax. Lib. IU. art. 17. et 18. Lib. II. art. 4. et 7. Si in maio-

rem profcriptionem incididet, eodem modo fefe 'eximebat , at iura fua amifla non recuperabat, nili Imperatori militadct : ib.

Lib. I. art. 38. Add. Lib. III. art. 34, Eximi profcriptione in- noceps folebat a iudice et plebe , ( vom landvolk ) certo ritu ,

qui in ivre prov. IJb. II. art. 4. ita defcribitur : fo foll ibn der richter vnd das landvolk aus der acbt lajjen mit frnger vnd

mit zungen , denn man ihn aucb fo in die acht thdt. Quod procul dubio de fublatis a plebe digitis, et de clamore eius, intel-*

ligendum eft.

§. cccxxx. Si quis vero non daret operam , vt profcriptione eximere-

tur: cfrefhis eius erant varii. Nam ( ?. qui fex hebdomadas, vel , fi latrocinii cauda in hanc poenam incididet , 14. dies in

ea perfeuerauerat , ab epifeopo etiam excommunicationis fulmine feriebatur. Si ( 2. in vtroque banno latro alias fex hebdo-

madas , vel alius facinorofus annum et diem perfeuerabat , infamia notabatur, et bona eius omnia a fifco occupabantur, ivs

prov. Sax. Lib. I. art. 38. Svev. cap. 160. §. 8. « 176, et 98. Praeterea ( 3. ei non proderant dies vel feriarum, vel inducia-

rum , ( die gehundene tage , ) IBID. cap. 4. nec, (4. ei vel fen- fentiam ferre vel ( y. eamdem reiicere , nec ( d. iurare in. iudi-

cio , nec (7. alium conuenire licebat, ibid. cap. nj. 124. ivs pevd. Alam. cap. 26. ivs prov. Sax. Lib. lll. art. 16. Deni-

que (8. fi proferiptus vel maxime profcriptione eximeretur , feque infontem ede oftenderet : omnibus tamen iudicibus, a qui-

fcus fuerat proferiptus, certam debebat mulefam , quae a specv-

jLATORE Svevo vocatur cap. 98. 99. die achts -fchatzung, vbi additur ratio: Das tft darumb gefetzt , dafs man die acbt furchte ;

vnd fchier dauon komme.

§. cccxxxr. Iam porro incidit quaedio , quomodo convinct confueue-

rit reus , qui faffum negarat. Et apud antiquos quidem dubium

non ed , quin testibvs vel maxime vfi luit ad reos conuincendos, aliquando tamen fi magna et iufla edet fufpicio , diris

QvAESTIONIbvs fubiiciebant eos, aut fi conuinci vel ad confef-' fionem adigi nulla ratione podient , eos fufpicionem vel Ivre- Ivrando, vel pvrgatione aliqua vulgari elidere cogebant.

Euimuero quum de tejlibus , iureisrrando , iplifquc purgationibus,

( quae

- 1 c. Googje

de IVDICIIS CRIMINALIB VS. 8ay

( quae media eruendi veritatem publicis priuatifque iudiciis communia erant,) iam fupra, quantum fatis efl , duterimus : fuperefl,

vt de diris quaejiionibus quaedam fubiiciamus.

§. CCCXXXII.

Non dubium efl , quin lubricum illum et fragilem veritatem An et *“* inuefligandi modum a Romanis didicerint gentes Germanicae,

Eum enim vix ab vlla gente Germanica vfu receptum fuifle , v(j (jnt

animaduertimus, quam a Wisigothis , Ostrogothis et Fran- veteres f cts. Et Franci quidem feruilis tantum conditionis homines di-

ris quaeftionibus fubiiciebant , * apud eofque valebat regula :

St talis caujfa ejl, vnde ingenuus 600. denarios , qui jaciunt /olidos 15. componere debeat , feruus fuper fcamtw trufus 120. iftus

accipiat, lrg. Sal. tit. qj. Ostrogothi etiam non temere

alios , quam feruos , torquebant. Edict. Theod. jl. 100. At Wisigothi in caudis maieflatis, adulterii et homicidii etiam

honeftiores, in caudis furti, rapinae fimilibufque viliores tantum homines , quantumuis ingenuos , in equuleo extendebant ,

dummodo acculator infcripfiflet in limilitudinem poenae , et

caufla quingentorum folidorum fummam excederet, t-tx Wisig.

Lib. VI. tit. 1. $. 2. Quin iidem et feruos certis calibus in do-

minorum capita torquebant, puta in caudis adulterii , maieftatis, falfae monetae, homicidii , et maleficii, ibid. /. q. Quae fatis

confentanea funt legibus Romanis, veluti l. I. §. j . fequ. D. I.

I. C. de quaeji. I. I. D. ad leg. lui. annon. I. jj. D. de iudk.

* At aliquando tamen et ingenuos , nenfem , cumque in (ufpicionem flu- quin et in dignitate conllitutos horni- pri , ipfi reginae oblati , adduxerat , nes , diris quacftionibus fubiiciebant , a Riculio presbytero et ecclcGae Tu-

li quando crimen eflet atrocius , vel roncnfis archidiacono , confelfionem ad iplam regiam familiam pertineret, dinffimis cruciatibus extorum efle ipfe Sane ob calumnias Leudalbs ducis , refert Gaso. Tvaon. Htjior. Ltb. V, quibus prolciderat Gregorium Turo- ctp. 49,

§. CCCXXXIII. Qualia vero fuerint apud veteres legitima tormenta , partim Qualia

ex legis Salicae tit. 4}. §. q. partim ex hocipfo Greg. T vro- 1 NENsiS loco, quem paullo ante protulimus, patet. Ex priore e- nim difcimus , feruum extenfum in fcamno, vel equuleo, cae

fumque efle virgis , quae in ftmilitudinem minimi digiti grojjhudi- nem habebant. Quem modum torquendi ex Ant. Gallok. de

Htineccii Elem. luris Gemt. M m m m m JJ,

Poena eorum ,

qui modum ex-

certe- rant.

An et

medio

aeuo tor- znentis vfi fint

Saxoncs

et Sucui.'

8a5 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VIIII.

SS. martyr, cruciat, p. 4t. multis verbis illuftrauit Eccard. ad

Leg. Sal. p. ~jy. fcqu. Poflerior vero tormenta, quibus Riculfus excruciatus fuerit , hunc in modum defcnbit : At Riculfus , cleri-

cus , ad interjiciendum deputatur : pro cuius vita vix obtinui : tamen de tormentis cxcufare non potui. Nam nulla res , nullum metallum tanta verbera potuit fujlinere , ficut hic miferrimus. Ab hora tertia

diei , reuinElis pojl tergum manibus , fitfptnfus ad arborem depende- bat , ad horam vero nonam depofttus , extenCus ad trochleas , caede-

batur fuflibus , virgis , ac loris duplicibus , et non ab vno vel duo-

bus , fed quot accedere circa miferos potuijfent artus , tot caelares e- rant. Quum autem iam in diferimine ejjet , tunc aperuit veritatem , et arcana doli publice patefaciebat. Ex vtroque ergo loco alitfque

apud euindem GittG. Tvron. Lib. VI. cap. if-et Lib. VII. cap. j2.

colligimus , tormenta apud Francos potillimum in fufpealione

rei e manibus, in tergum reuin&is, extentione eiufdem 111 equu-

leo , denique in verberibus ac flagris confliulTe.

§. CCCXXXIIII.

Sed in quaeflionibus de Riculfo habitis ipfa forte calumniae

atrocitas in caulla fuit , vt modum non tenerent iudices. Qui*

enim crediderit , reos omnes per tot boras tam diris modis fuifle

excruciatos.' Alioquin lex Wisigothica Lib. VI. tit. t. f. y. et accufatori et iudici moderationem vnice commendat , et vtrum-

que ad feruum eiufdem pretii reddendum condemnat , fi tempera-

mentum in tormentis non tenuerint , et ita diferetionem legis excejfe-

rint , vt is , qui quaefiionatus ejl , mortem violenter incurrerit.

§. cccxxxv. At haec reos tormentis excruciandi confuetudo medio aeuo

paullatim exoleuifle videtur. Neque enim vllum illius vcftigium

in ivre vel SaxohICo, vel Svtvico, deprehendimus, * et v-

traque gens contenta fuifTe 'videtur purgationibus vulgaribus , quas certius veritatem inueftigandi medium cfTe , iudicarunt ,

quam diras quaefliones. Hinc torturam demum cum iure Roma- no in fora Germanorum irrepfifTe, exiflimat Sc.hiltlrvs Exerc.

XXXXVIIII. i. 164. contra multo ante id tempus illam inuexifle

clerum , contra haereticos , magofque et facrilcgos faeuientem , et

quidem loco purgationum vulgarium , quas Papae*e foro pro- icripferant , exiilimant, Thomas. ad tit. D.de quaejlion p. qji.fe-

qtt. et

p. 12.

Gribner. dijj. de repetit, tarmentor. conjejjo tnjtiiante .0. 4.

/*¥*>

i

Digitized by Googfe

DE I VDICIIS CRIMINALIBVS. 827

* Hinc tormenta et hodie ignorant

•liarum gentium leges , quibus (an-

ilior manfil moris et iuris patrii cufiodia. Ignorat (ane hanc lanienam

Britannia, ex qua ideo multis verbis in eain inuehitur Thov. Smitii de

republ. Angi. Lit>. II. cap. 17. Nec

eam vmjuam recepit Suecia, fi credi-

mus Locceu. Jynopf. iur. pubi, Surem.

Dtff. XXX. tjuaefl. 1). p. 741. Deni-

que et de Arragoniis idem refert Go- M8Z. t ar. rejol. lumo II I. tap. i). 14

vero eo magi» mirandum , quod ulina

in illo terrarum tractu viguerunt lo-

ges U iGgothicae, quas diras quaeftio- ues recepide, paullo ante vidimus.

, §. CCCXXXVI. Et fane acutum, vt folebat, hic vidifle celeberrimum Tho- Quando

MAsivm, vel exeo patet, quod faeculo Chrtlliano XIV. quum dirae

nondum Germanis innotuillent dirae quaeftiones , iam in templa- rios vbique tormentis faeuiretur, nec prius flammis abfumerentur

miferrimt homines , quam in equuleo extenti , faeuilTimifque tor- Y(ll ■ mentis excruciati, mortem non vnam fenfiflent, vtl indudi com- rum re-

mmatione , aut tormentorum adfpedu , aut blandis promijfionibus U- ceptao I ledi , aut carceris inedia cruciati, enormiflima quaeuis de fe con- felli eirent. Gvil. de Nangiaco contin. ad ann. 1 307. fequ. Quid mirum ergo, fi clericos imitati iudiceset ipli diras quaeltiones de reis haberent, eaque faeuitia ita gltfceret, vt de eius fre-

quentia grauiter conqueratur lo. Lvdov. Vives m Commem, ad AvGVSTIN. de ciuit. Dei Lib. 19. cap. 6.

$. CCCXXXVI I.

Multo itaque aliter illo tempore rationes inibant S axones et Saxone*

Svevi , qui moris maiorum tenaciifimi, non tormentis , fed vel « Sueul

teflibus , vel purgationibus , fiue canonica , fiue vulgaribus , ad 'eum m

inuefiigandam veritatem vtebantur. Si quis enim in ipfo facinore jJf,n°ra deprehenfus cum clamore fuiffet accufatus , ifque taftum negaret : htnfum

accufator eum conuiucebat fuoet fex aliorum iureiurando. * ivs reptem Prov. Sax. Lib. I. art. 66. IPen man in handbaffter that fibet , ais teltibui

er gefangen V/ird , fili man ihn nicht z.u btirgen geben ,fondern man cnnum'

foll ihn fur gericbte bringen , vnd felb fiebend foll man ihn iiberzeu- ccbant"

gen. Eodem modo conuincebatur reus, !»’ dvnpn (tf oppreflus , 11 eum fuga aliquo abftuliffet. ivs prov. Sax. Lib. I. art. 70.

Wer mit vngericht vor geriebt beklagt 'vird mit geriijfte , da er nicht gegenvvartig ifi, vnd ehe es uberndchtig vrird: mag der kttger das

vngericht gezxiigen felb fiebend , man icbtet ienen, der es gethan bat , ait tut bandL

M m m m m 2

* Et

e

828 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tit. VIIII.

* Ei hunc ipfum efle probandi mo-

do m , quem veterer vocabant dat be~

fihene» , iam fupra vidimus. Addunt abi alterum, das bentiffien , veluti Datt.

de fuce pubi. Lib. l.cap. i. n. 67. Sed de eo Thoma». de occaf. concepi. ac nuent, conft. crim. Carol. §. 1 J. not.d. Benufften nihil aliud eft , quam cum

clamore occufare reum , in facinore de-

Srehenfum. Ergo non erat moiui pro- andi , fed fdlemnitas in cucufauonibus

eiufmodi facinorum adhibenda. Refte , quod ad rem iplam i perperam, quod ad originem attinet. Nam benufien eft a Germanico nehmen , adeoque fi- gniticat in ipfo deli&o capere , quem-

admodum nothnunffi vel n othnuffh eft violenta prehendo vel oppreflio ,

qualia St in ftupro violemo. Vid. Schilt. in glojfar. Teulou. vocibus noib- nufi et nunjft.

Non de-

prehen- tus fi in-

tegrae Ta- mae eflet,

iure iurando i

fin Infa-

mis vulgari pur

gatione

§. cccxxxvin. Sin quis in ipfo facinore non efTet opprefTus .• non poterat

per teftes conuinci , fed , fi integrae famae euet , iureiurando ; fir» infamis , vel ferro candente , vel aqua feruente , vel lingulari cer-

tamine fefe purgabat, ivs prov. Sax. Lib. L an. 39. Die ibr recht

mit dieberey , oder mit raub verlohren haben , ob man fie dieherey

oder raubes andervveit befcbuldiget , fie mwrrt mit ihrem eyde nicbt

vnfchuldig WerJen : fiondern file fiollen haben dreyerley vcahl : dat

hcijfe eifien zu tragen fur ikre vnficbuld , oder aber in einen vrallen-

den kejel zu greiffen bis an den elenbogen : oder mit kampffen J\ch zu ervvehren.

«"»!»- §. CCCXXX VIIII. babae. # , »

Semen- Iam nihil fupererat , quam sententia, et abfiolutoria quidem, ir

tia defi- i* purgaffet reus , condemnatoria , fi conuiftus eflet facinoris. Et

nitiua priore quidem cafu , poftulante rei aduocato , pronunciabatur ,

quotu- dat de befichuldigte man tedig vnde lofis fy , nademe dat klagrr in ne-

glex? jff,- vnJaet ene vorvvinnen mbgen. A.VCT. des riihtfteigcs cap.

32. p. 3f. Pofteriore , poftulante accufatore : eft he yennen der

Jdcke vervvunnen hebbe , ais he tho rechte fcbolle ? pronunciatur ,

eum tHurn rite conuicifTe. Pergente accufatore : ve at des oiter-

veunnen mannes recbt fiy ? fentenria fequebaturj me fichalle en en-

tboueden: IBID. cap. 33. Et fic aftum erat de reo, neque quid-

quam fupererat, quam vt exfequutioni mandaretur lententia. Id

quod modo ab occifi cognatis, modo ab aliquo fcabino , modo

ab adparitore,( dem fronbotben,) faftum elTe, iam fupra monui-

mus *. * Attamen hic iungenda funt 1

quae ea de re difleruit Kresiivs ad

confla, crim. an. 9irftque §,a. not.f*

p. »*i. vbi erudite oftendit , rem non femper ita fele habuifie , fed veteres

Ciiam aliquando vfos ede opera carni-

ficis.

Digitized by Google


jtcis , nifi locis illis , ex antiquitate Ger- frohnboic , fub nomine carnificis Ia» manica addudis , ipfe adparttor , der titet.

§. cccxxxx. At priufquam a reo Tumebatur fupfJlicium : plura more maio» yaria

fum erant obferuanda. Nam primo baculus confringebatur, quem quae fup-

ritum fatis antiquum efle, ex auftore fletae eleganter offendit plicium

Kress. ibid. f, 1. not. * p.220. vbi fraclio baculi Jignum iudicii fini- antecede-

jti efle dicitur. Deinde condemnati aduocatus reo petebat honef- ““*• tara fepulturam, cuius petitionis formulam debemus avctorI

des ricbtjleiges cap. JJ. p. 44. * Denique carnifex proculdubio fecuritatem libi flipulabatur , fi forte res male cederet. Saltim

ipfe constit. crim. art. 97. hanc carnificis petitionem, tamquam ritum , iam antea receptum , commendat.

* Hic quoque ipfi auctoris illius verba legi merentur , quae ita ie ha-

bent ? So vrage denne noeh fyn vor- Jprake : Kademe das eme Jyne vordynde

pyne tho geordeh 'u , cft me yennige indere pyne em an.ian mule ? So vintme :

m en ne mute. Wtnn he degeleden heft ,

fo bidde me eme enet vreien. Den fchall

me en wercken , vp dtl , des me deme

ioien lycium ncyncn Infler mer ne byie.

So bidde fyn vorfpreke den lycham vnde

den kerkhoff", tho deme werhken vnie geflltken ruhter , der fiholen em de papen

Jluden,ytei Jye, dai he tho banne fy, vnde de w.rhke richter fihal dei den

mrfpraeken tvvidrn. Addit audior e-

iegans epiphonema , ad defcnloris officium pertinens : Sus fchsd en de vor-

fprake iruwe bevvyfen in dem do- de , ais an dem levtnie , an deme he maeh.

§. cccxxxxr. r°r‘ Haec vero ad decollationis potillimum poenam pertinuifle Sepultu» videntur. Qui enim ad rotam , vel furcam condemnabantur , m non

iis non concefla videtur fepultura. Seraper enim in furcam fcmper

aclos , vel rotae illigatos ibi reperifle fepulturam , iam fupra concc?*

exemplis latis antiquis demonftrauimus. Id vero minus laudan- ’^ln' dum , quod maiores noftri damnatis nullas paene inducias con- praepara. cederent , Ted feepe illos eodem die , quo deliquerant accufe» ti0 qUi_ tique fuerant , gladio percuterent. Hinc ivs prov. Sax. Lib. dem id

I. art. yy. Die follen die tbat eilend richten. Et art. fj. de go- monem. grauio eltfto : Das ijl geredet von dem gograffen , den man treblot zu einem vngericbte , allein in handbajfter tbat dejfdbigen tages zu richten *.

* Exemplum , quod Budfhdium , Mvller. annal Saxon, ad ann. 1470.

Jrbs Thuringiae, vidit , habes apud de eoque iam lupra quaedam nos di» M m m m m 3 cero

830 ELEM. IVRIS QERM. Lib.HI. Tit. viiii.

ce re meminimus. Eodem pertinet i i» quantum koc flatutum vult , quod quod ad J. Ja*. /. u/i. 55. adnottt flagrans dchttum debeat unco puniri, ZuBkLivs, cx eoque adducit Tho- f uii jic objtrruaium , ̂«oj t/ur^ur , tam mas. d* occaj, conc.pt. ct tn:cns. confl, occifus y quam homicida , todtm Jcpui - cnm. CircM. 8. mu. z. p* ij. Ajia , cro funi, tumutaiu

§. CCCXXXXII.

Poen» Et haec quidem obferuabantur , quoties a capitis damnato

acculato- Tumebatur fupplicium. Quid , fi reus fefe purgallet , v*l actu-

ris ca- fator ita defecillet in probatione , vt abfolutonam ferri fenten- lumnian- tjam oporteret? Tunc accufatorem , tamquam calumniae reum ,

Jpu<* apud veteres iudas dediile poenas , eo minus dubitandum cd , quo certius ex eorum legibus probauimus , eos non admifide

quemquam ad accufandum, nifi qui inferiptione fefe obligaflet ad fmulitudmem fuppheii. Hinc Greg. Tvr. Lib. V. turi. 49. tam prolixe refert , quem exitum habuerit Leudadis , Ducis , et

Riculfi prefbyten calumnia, quorum ille vagus ac extorris tri- de exfihum in Britannia inuemt » hic tortus atque excruciatus ,

fupremo fupplicio vix Gregorii Turonenfis precibus exemtus ed.

§. CCCXXXXIII.

Apud ' At apud Saxones multum intererat , vtrum accufator ab ac- Saxoncs cufatione publica in vmuerfum deldleret, an in probatione defi-

et Sue- ceret > vej reus na fe purgaret , vt abfoluendus videretur. Detidens ab accufatione et reo, et mdici , mulftam foluere co-

Sebatur. tvs PRov. Sax. Lib. II. turi. 8. Qui in probatione efecerat , is fi reus iureiurando fefe purgauerat , impune fere-

bat accufationem ; fin lingulari certamini rem commifilTet accu-

fator , reufque ex illo viaor excedilfet , itidem et reo , et iu-

dici mulftam pendebat, ibid. et Lib. I. art. 62. et 63. Vnico

cafu, fi quis alteri violatae pacis dicam fcripfidet, et in probatione defecidet , iuri talionis erat locus , ita vt ipfi accufato-

ri violatae pacis poena edet fubeunda. ibid. Ub. I. art. 50.

et 69. Cuius rei exemplum ex avctore det rkhtjieiges cap. 32.

p. 3j. iam fupra dedimus.

§. CCCXXXXIIII.

Morum Talia erant apud Germanos iudicia publica. Si vero , quae

veterum giximus ( omnia cum CONST1TVTIONE CRIMINALI CaROLINA

moribufque hodiernis contendamus : manifedum futurum, fpera- ** ho4,e ^ mus.

Digitized by G

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. 8ji

mus , et I. circa ACCVSationes , et II. circa cvstodjam et depre- exhibitionem reorum, et III. circa eorum defensionem et hendi-

1111. circa convictionem eorumdem.et denique V4circa Poe- mu** NAM et sententiam definitiuini permulta fupercfTe antiqui mo-

ris vefligia. Quamuis enim id egille dicatur Carolus V. Imp. vt , inuefta inquifitione , vetus litigandi modus accufatorius in exfilium ageretur : Thomas. de occa/. concept. ac iment. conft.

crim. f. j 6. res ipfa tamen docet , eum confuetudines veteres

plerafque , quae non plane redae rationi aduerfabantur , ratas nabuifle, adeoque totum proceflum criminalem , hodiernum ,

( fi ea , quae ad inquifitionem pertinent , exceperis , ) paene eumdem effis cum vetere illo , quem a lhuc defcnpfimus.

§. cccxxxxv. Primo itaque, quod ad accvsationes attinet , fatis certum In pro

«11, ( I. eas non plane aboleuifle Carolum V. quamuis , ( 2. fice^u ac*

mul magiflratibus facultatem dederit , ex officio perfequendi cri- °' mina: constit. crim. art. 6. quin ( j. quaefliones illae de

criminibus lam multo ante haec tempora innoteftcre paullatim coeperunt in Germania. Kress. ad conjlit. crim. an. o. /. j. p.

2p. fequ. adeoque ( 4. eas magis retinendas putarit Carolus V. quam in Germaniam inuexerit. Certum quoque efl , ( j. fua magis fponte homines abhorrere coepifTe ab uccufando , quam pb conftitutionis Carolinae feueritatem , ac proinde ( 6. ipfam neceffitatem fubegifle iudices , vt vel ex officio facinorofos ho-

mines perfequerentur , vel (7. eofdem per procuratores fifei ac- cufandos curarent. Quod ( 8. et iis locis , vbi alioquin conflitutionis Carolinae nulla efl audoritas, obferuatur , veluti in Fri-

fia. Hvber. praclcft. ad pand. Lib. XXXX Ylll. iit. 2. $. 3.

§. CCCXXXXVI.

Ex eodem iure Germanico efl , ("9. quod accufator aut car- Et aceu- ceri includendus, aut (10, ad prae flandam cautionem de pro- latione, fequenda lite reflituendifque impenfis et indemnitate , adigen-

dus dicitur; COnsT. crim. art. 12. fequ. ( 11. quod accufationem et hodie paffim proterre folent cum clamore et quiritatio-

ne , et hoc diferte permittit const. crim. art. 87. Mit dem

befchreien der iibehhaeter foll es in felbem Jfiik au/ gegenwartig- keit vnd bcgehr des anklagers naih Udes pericbts gutcr gevvonheit

gebalten vverden ; ac proinde ( 12. et Halae noflrae in pofire-

In difcrimine d,r

fandhaf- fen vnd

Abtrndch-

tigen iha- tcn.

8ja ELEM. IV R. GERM. Lis. III. Tit. VJirr.

tno iudicio, ( in dem peinlicben b*ls%erichte , ) adhiberi folet eli- mator , quem vocant den blutb -fchreyer. Lvnov. ad Confl. crim.

an. p. 109. ( IJ. Quod accufatori non minus, ac reo, conceditur orator , ein furfprecher aus dem reriebt. CONsT. crim.

srt. 88. * # Procuratoribus fa ne locum non

efTe iure Romano in cauilis criminalibus, eumque nec acculatcri , nec

reo , concedi , ne dupondii quidem

ignorant. 1 . 1 ). §. 1. D. dt iuJic. pu i.

Nec ignotum cuiquam eft, folis illu- Itribus et fuperiUuilribus id priuile-

gium e(Te datum, vt iniurias crimi-

naliter periequi polluit per procuratorem. L vlt ■ C. dc iniur. Jam equi-

dem is, qui aceufatoris nomine po- (lulat , non eft proprie procurator ,

(ed orator , et hmc recle obleruai

Kressivs si conj 1. crim . arr. 78. §. r* nor. * I. tales et Latium in iudidia publicis ab omni aeuo admifi/Te. At negari tamen non poteft , oratores ho», quorum mentionem facit const. citat, multum differre ab oratoribus Roma-

nis , nec eorum rfum Romanis debuiffe Germanos, fod maioribus noftris,

apud quos prima aceufatoris poftula- tio erat , £ya here ker nchter , tck bid~ ie dorch Got emes mannu , dt myn vtort fpreckc. avct. det rithifieiget uber dat lanirecht cap. } I.

§. CCCXXXXVII.

His iuris antiaui reliquiis merito addimus et illas ( 14.

quod nec hodie plane ignotum eft diferimen facinorum , in quibus reus deprehenfus eu, ( bsndhaffter thsten , ) et hefterno-

rum, (ubernctchtiger tbsten ; ) fed (15. illius veftigium fupereft

non modo in proceffu proferiptionis , ( im acbts-proce/s , ) vbi

in criminibus prioris generis citatio rei ad domum line dilatio»

ne ; in pofterioris ediftalis , et ter quidem , interiefta femper

dilatione Saxonica , repetenda, requiritur: Keyser anvveif. zum

inquif- vnd scbts procejf. csp. II. f. 9. p. 32 1. fequ. CarPZ. vom

inquif. vnd scbts proce f. tit. Ii. an. y. fequ. verum etiam ( 16.

in lpfo proceffu inquilitorio, fiquidem ivre Ha«k. Psrt. IUL

srtic. <jy. pluribus deferibitur , quid fit ein* handbsjftige thst , et

srt. 44 fancitur , vt ttr' dulaQufia deprehenfi nec datis fideiufforibus , nec vlla cautione a carcere liberentur. Quae omnia e*

iure Germanico effe , nemo non aniraaduertit.

§. cccxxxxvm.

Digitized by Google

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. 85 j

§. CCCXXXXVIII.

At nuamuis rariflimae fint in Germania accufationes, a pri- Jn “jj®- uatis inuitutae, earumque in locum vel accufationes procuratorum fifci, vel inquilhiones magiflratuum , fuccelTerint : ( ji. 3-fj.) do. tamen ( 17. et in inquifitione illa quaedam deprehendes prifci moris veftigia , in primis vero (iS. illud , quod ei locus non

ed , nili faltim in delidis permanentibus de corpore delidi fatis contlet. * Et hinc ( 10. in crimine homicidii ledio cadaue-

Tis , follemniter fafta , in turto rerum ablatarum delignatio , et poflcfibris iusiurandum requiritur. CoNST. CKIM. mi. 6. ibique Kkess. in Commem. §. 8. p- 31.

* Equidem et huius rei originem ex iure Romano nonnulli repetunt , eamque in rem proterunt locum l. i. $■ »4. D. ai SC. SiJjn. vbi diferte ne-

gatur , habendam ejji it familia quat- fll.nan , nifi conjici , aliquem cjje occi-

fim , liquere igitur debere , fcelere inter- emtum , vt SCto locus fi. At quum

Germani iam ante , quam iuris Ro-

mani Yfum aliquem habere coepit

lent , cadauer occifi , vel lalnm membrum aliquod abteidum , vel res fur-

tiuas , iu iudicium attulerint , ne de corpore delicti dubitari poliet : quis negauerit, iuris Germanici potius ,

quam Romani , etTe hoc iurilpruden- tiae criminalis caput de corpore ddi-

§, CCCXXXXVIIII.

Deinde (20. etiam ea, quae circa cvstodiam et exhibi-I? cufto- TIONEM reorum obferuantur , non demum a Romanis , fed a

maioribus per matius tradita accepimus, veluti , quod (21. fu-reorura/' gitiuos perfequamur circummillis litteris patentibus , (durch Jleck- brieffe) quale quid et Francos fectfle nouimus : ( Lib. II. Part.

II. §. 3Jo.) ( 22. quod non committuntur fideiufloribus crimi-

nis capitalis rei , led ( 23. ii , qui vel ob leuius delidum car-

ceri mancipati , vel ( 2-j. in grauiore tam multa , quae pro fe allegent, habent, vt non verendum fit capitale fuppliciuin : in

primis vero (23. qui fide publica, quam [alitum conAuElum vocant , euocantur. Nam et haec omnia fieri confueuille apud

veter.es , adeoque ex moribus Germanicis iura haec omnia repetenda efie , nemo , credo , facile dubitauerit. *

* Negari equidem nequit , Roma- nos etiam eos , qui ob periculum ali-

quod fugerant , lidc publica euocalTe , Heineccii Elem. luris Germ.

vel fide publica dicere iuflilTe : at id tum demum fiebat , fi quando index

aliquis haberet , quod ad lalutcin rei-

N n n 11 11 publicae

Sj4 ELEM. IVRIS GERM. Lib. III. Tjt. VIIII.

publicae pertinere videretur. Fidet tunc publica dabatur a Confule iullu renatus , eiulque rei exempl i , vt alia nunc praetermittamus , cxftam apud Sallvs r. Catum. eap. 47* *> 48. Gic.

G ittiin. III. cap. 4. Quumquc in ipio iure Romano eius rei non exftet ve-

lligium : ipfumque vocabulum ftcker geleite mores Germanicos redoleat : quis dubitet , quin hunc morem fide publica euocan.li reos potius maioribus

fuit debeant Germani , quam Roma-

nis ? 'Et fane iam fupra oblcruauimus, i pio t prolcrtptos , fi fatilUcdilTent , accepifle lecuritatem facultatemque in loco iudicii demonflrandi innocentiam,

et ex prolcriptorum numero eluctandi, lvs MOV. Sax. IVcr fith aut der at hi

ziehet , dei 1 juti der richttr fried wvs- cxsh vorzukommen , 0 b man ei fttnet

• halben begehret. Et quibuldam imer- ieAis : Auch fall man ihm aifien»

frude wiireken , t nd fo fall er danit biirgen fezzen vorzukommen vor gerula zu dreyen dingen , ab man ihn htifchet. Vbi clossa id recle exponit de 61- uo conductu. Similia habes in ivr. frov. Sviv. cap. 99. et sjj. ex qui-

bus etiam difcmus , eum , qui (aluutn

condudlum , quem vocant , impetraf- fet , iurare debuitle , 6 pacem publi-

cam non violaturum. En verba : Er

foit dtn fried fckweren , ab em friei gtfthvvaren ijl (nam aduerbium nichp, quod hic habet Meichsniriana edi-

tio, omittit Bergiriana p. 149.) md

iji kein fried gefthworen , er foti de» Gai tet-fried Jclnmere». Ex quibus fimul patet , cur 61uo conduAui, quem vocant, inleri Ibleat claulula ; iedoth

dafi er JUh auch gelei-ltch verhaltt. En veram fidei illius publicae , vel lalui

conduAus originem , cuius in foro hodie vius eli ticqucntiffimus.

§. CCCL.

In poena Eiufdem originis efl (26. poena talionis, quam commenta- commen- rienfibus , reum dolo malo dimittentibus , irrogari iubet Caro- carienfit LVS V. conflit, crim. art. 180. D.tfs er diefelbige peinliche jlraffe reum dian Jes vbehhdtei s , den er aitjelajfen , vertriircket habe. “une**. Nam eadem reperias in ivre frov. Svev. cap. 120. fPer ficb

der gefangnen lente vntervvindet , dafs er ihr huten foR , vnd b&- ten vvill, vnd entrinnen fit ihm , er foll fie wieder fueben , vnd

faben , ob er mag , vnd mag er ihr nicht wieder antvvorten , er /oli allen den febaden , vnd alie die bufs leiden , die jetur leiden

folt , der ihm entrunnen ijl. In eo tamen mitior efl Nemefis

Carolina , quod eos tantum commcntaricnfes , qui feientes , dolo malo , captiuos dimiferunt , hac poena plefti iubet , quum

inter dolum et culpam vix diftinguere videatur lvs Svevj- cvm. * Quare hunc articulum ex l. 4 C. de cujlod. reor. inter-

polatum die a conllituiioiiis criminalis auctoribus , non negauerim.

* Enim-

Digitized by Google

DE IVDICIIS CRIMINAL1BVS.

♦ Enimuero vti ius ulionis , qunn-

tumuis aequiflimum , vix tamen in ipfis obdnet rerum argumentis , quia

difficillimum eft , in irroganda poena

tertiare aequalitatem : Gell Noti. At-

tir. Lib. XX. tap. i. ita et hoc calii,

fi commenarienfis dimilcrit reum , iuri talionis fix locus dTe poteft , nili

tiimilfus lit reus iam damnatus. An-

tea enim vix conltare poteft , quam

captiuus poenam meruiflet. Immo

quum et damnato reo integrum fit ,

oblara noua delenfione , experiri for-

tunam, et vel abfolutionem , vel mitiorem faltim poenam fperare : etiam

lata ferali lententia , adhuc incertum

sj;

eft , quam poenam daturus fuerit reus ,

qui ope ac confilio commentaricnfit

aufugerit. Et hinc plerique iurilpru-

denuae criminalis interpretes huius articuli conftitutionis Caroltnae vliim ali-

quem efie , plane negant , veluti

Carpz. quajl. III, M. 7. Ccasek ad d.art. t8o.iT xvv.£«rc. XXXXVilH.

§. 14. et alii. Immo et ii, qui ali-

quem huius talionis vlum elle polle

Itatuunt , tot limitibus hanc thcfin luam circumlcribunt , vt raro exillere

pollit culus , quo huiufmodi exemplum

fieri pollir. Vid. Sjryk, t. ror.-. ad cu- f.od. cap. 5. mim. a. Krcss. ad ion(l'

crmia. d.ari. 180. §. t. ner. * t.

§. CCCLI. Quod ad defensionem attinet, non eft dubium, quin ea jndefen-

omnia , quae olim reis proderant , et hodie iifdem proluit. fionereo- Quemadmodum enim ( 27. olim litis conteliatione opus erat : rutn. ita eamdem et hodie exigunt leges criminales , et quidem ( 28. ita , vt vel ex accufatoris libello , vel ex tertium , qui , gene-

rali inquiiitione inftituta , auditi funt , depolitione certi articuli concipiantur , ad eofque refpondere cogatur reus , ita tamen

vt ( 29. ei liceat exceptiones quafcumque , quae ad eius defenfionem pertinere videantur , fubueftere , Carpz. Prax. crim.

Pari. Iit. quaeft. 106. n. 68. vel ( 30. fed et eafdem poftea opponere, quin (31. et praemittere litis conteftationi , vel , quod

idem eft , petere facultatem offerendi defenlionem pro auerten- da inquiiitione, quippe quae viri honefti pudorem laedere, fa- mamque fugillare cenfetur. Carpz. qu. iij. n. 24. Mev. Pari. VI. Decif. 6 jj.

§. CCCLI I.

Quamuis vero proferiptio abfentium , feque non defenden- In abfen-

tium , multis locis exoleuerit , ea tamen (32, adhuc obtinet in nu™ Pfo- Saxonia , in eaque (33. et hodie ea fere omnia obtinent ,

quae fupra obferuauimus. Nam ( 34. et hodie diftinguunt in- ne" ter crimina manifefta et nec manifefta , ( handhaffie vnd uber-

nkchtigen thattn :) et hodie (35. ifta proferiptio fit praeuia ci- N n n n n 2 tatione ,

/

Eiuj quii hodie

«Scdus ?

83« ELEM. IVR. GERM. Li*. III. Tix. VIIII.

tatione , et inrtituto iudicio publico , ( nach rehcrtem peinlicben hahgenckte : ) ct hodie ( 36. profcriptio e (i vel inferior vel

fuperior , quamuis vtraque alicubi limul decernitur .• Ernesti Ptl Duc. Sax. gerichts - vnd proccjf- ordn. Part. III. cap. 10. Et hodie ( 37. profcripto licet fefe profcriptione eximere. Quae omnia pluribus explicant iureconfulti Saxonici , et maxime Carez. et Kf vservs , qui lingulares libros von inqutfithns -vnd achis - procejj fcripferunt.

§. CCCLIIL

Quamuis vero ( 38. fententiae , quibus vel inferior , vel

fuperior profcriptio decernitur, verbis duridimis aoncipi foleat : * non tamen ( 3y. eius hodie is efleftus eft , vt profcriptum vnuf-

quifque occidere podit , fed (40. vt profcriptus pro confeffo J et conuifto habeatur, ct (41. li fuperior accelTerit profcriptio, infamia notetur, bonaque eius, li le profcriptione non eximat, falua tamen vxori dote liberifque legitima , a fifco vindicentur,

ac demum, (42. publicata in tribus territoriis profcriptione,

vnufquifque profcriptum capere , et judici exhibere podit. Vid. Fridrici Guilielmi et Ernelti , Ducum Sax. referipta ad fcabina- tum lenenfem apud Keyser. vom Inquif. vnd- achis - procejf. p.

403. fequ.

* Sententia proscriptionis apud Key- •er. ibid. p . j 6\. his verbis concepta

ell nomine der ftirjhichen landriihiert :

Sichem gefprochcnen vrtheil nach w ill ich tragenden amhs vnd geruhti wegen

den fhichtigen mnrdfhatter N. hkrmit m die acht vnd verfcjhmg rrkVaVm ,

4 ifo , dafr er aus dem frit den in den t m-

frieden gefeizt , vnd fein leben , ais eines vogcin in der lujft , iedermann in

diefen ftirjliphen amts -gerichien erlati-

bet fey , dafs er den ohne alie Jbraffe ent •

Utttn , vnd vom' leben zum tode brin - gtn mag , vrdehes mdnnigliehen hiermii

eriaubtc feyn folU IVdl auch allen des

ambtt Aitenbttrg vnterthanen vnd mdn- nigiichen in diefen gerichten aufferlegpt

kaben 3 ihn nifht eizen auch trancken »

nuht bihaufen tder beherbergen > noch-

vorfchub rath oier hiUjfe tbun wollen ,

vnd die fich Jolches vnterfangen , Joilen

am leib vnd gut gejirafft wc rden , dar-

nach fiih ein uder zu achten. Apud

e vm dem p. 3P4- occurrit lenientia », qua fuperior prolcripiio hac formula decernitur .* DaJs ank-dgcr angeklag-

ten wegen feines vngchorfairhn auffen- b Libens btfs anf die oberacht erftandei i

vnd criangct , derovftgen Uber die vo~ rtge zu recht trkantt vnd er g angent

achis - erkidrung , darinnen angeklagter

ans dem f ne den in vnfrieden gefezt ,

auch mdnniglich mit ibm girncinfchajfi

2ti haben verbothen , vnd Jtm Inb bm -

nen jtlbigen gerichten iedermaim eriatt- bet worden , angrklagtens ehre , ieib

l/nd guth t ais anrtichtig , recht vnd fruilos verttnlmlct . vnd Udermann an

allen*

Digitized by Google


alltn orten wteder ihn ptiniuk zti kU-

gtn lerjlattet vnd nachgelajjim , vnd

angcklugtct al/o , vnd aujf diejc majje in

die obtracht vrhrckiich erkiaret , J-lche cbcr-achis-erkdrung auch dafo^^durck

Sfflml chen anfchlag ztt S. H. vnd 5. an weichen cncn angekJagter zuttor durch offentliche edi fla citires vnd gela» den woiden , icd.rnunn notificiret , kund und zu wtjjen gahan w ird. V% R. W.

§. CCCLIIIL

Quamuis porro, quod ad rei convictionem attinet , 'tan-Tneonui tum non omnia , quae olim obferuata efle in iudiciis publicis dions diximus , ab vfu receflerint , et loco purgationum vulgarium reorum,

per lingulare certamen , ferrum candens , aquam feruentem vel frigidam , aliarumquc eius generis . dirae quaeftiones inueftae fint , denique nec feptem amplius teftibus ad conuincendum

reum opus fit : manfit tamen ( 4.3. id veteris moris vefiigium , vt fi tertium depolitionibus conuinci reus non potuerit , neque indicia diris quaeftionibus decernendis fufficiant , ei iusiuran-

dum purgatorium deferatur , follemniter , et adhibitis aliquando

ecdefiae niinirtris , praertandum. *

* I<1 quoque iusiurandum alii ex

iure ciuili dcriuant , alii ex iure cano-

nico. Illud probant ex /. J I. O. de

itentur. I. 3. e* I. t». G eod. hoc ex

lif. X. de fit rg. canon. Sed quemadmodum ex nullo eorum locorum ,

quos ex iure ciuili adierunt , probari

potclli in periequutionibus criminum

vlum aliquem tuille iurisiurapdi pur-

gatorii , nec vinquant Romanos reorum confcientiae rem commififTe legi-

mus : ita iam fupra demonftraium

crt, multo ante, quam Germani iuri» vel Romani , vel canonici , notitiam aliquam habere coeperunt , apud eos locum tuille iuriiurando purgatorio , fi facinus nec manifellum , reus vero

integrae efiet famae atque exillimationis. Quid opus vero ell , vt rem , iam antiquilfimis temporibus domi re- cepiillimain , et in foris nollris quo-

tidianam , ex iure peregrino arcellc.- re velis ?

§. CCCLV.

Neque tamen negari potert, ( 44. aliqua', quae ius canoni- £, jure, cum de iureiurando purgatorio praecipit, et in fora Germani- jurando ca penetrafle, vcluti , (43. quod purgatorium non decernitur , purgato- vbi vel tertibus conuinci potert reus , vel ii faltem ita depo- rio.

fitionibus fuis illum onerarunt , vt indicia ad diras quae Itio- nes fufficiant , dummodo crimen fit tale , vt fupphcium fu-

pretmjm , vel poenam acriorem corporis adflifliuam , mereatur. Nnnmi 3 Item

k

8j8 ELEM. IVR. GERM. Ltb. III. Tit. VIIIL

Item ( 45. quod , qui fe iureiurando purgauit , abfoluendus

quidem iit , led ( 47. ad expenfas nihilominus obligatus elTe

cenfeatur , quia is , contra quem militant indicia , cauilam in-

quilitioni dtdilTe videatur, c. 8. X. de purg. can.

§. cccLvr.

Denique Supereft , vt de SENTENTIA et POENAS exfequutio-

in lenten- ne quaedam fubiiciamus. Ad hanc vero vbi res redit, et qui-

"ue^exfe- ̂ ern P°f nam capitalem , omnia more maiorum folent expli-

quutione car'- H*nc ( 48. non fufficit , fententiam reo intra praetorii

quam 'parietes cfle praeleltam , fed (49. citandus is efl ad rudicium praecedit publicum follemne , ( vor das hochnothpetnliche baljgerichie : )

iudicium idque ( JO. die conftituto lollemniter aufpicatur iudex, adhibitis

publi- fcabinis , et praemitia de eorum decreto fan&ione de fecuritate CU<IU publica, ( es vvird das hochmtbpeinliche hals - gericht geheget.)

£0 rite fallo , ( $1. vel accufator , vel carnifex , qui alicubi

eius vice fungitur , reum praefentem criminis vel cum clamore , *

vel line eo , accufat , ( 52. reus ad paucos articulos , qui fa-

Hum compleduntur , denuo tefpondet , editaque iterum confeffione , vel reo ex aliis de confellione fua conuillo , ( vvann

er auff diefer Jeiner bekantnifs vor gehegiem peinlicben hals-gericht beharren , oder dejfen , vvie recbt , uberfibret vviirde , ) audire iubetur fententiam.

zu crvearUH. At alicubi realem citationem fufficerc exillimant. Nam ,

adpetent* die et hora , reus de fupplicio praemonitus , et ad mortem

oppetendam praeparatus a minillris eccleliae , his comitatus in iudicium publicum ducitur , ibique , iam antea damnatus , iterum loilemniter condemnatur.

§. CCCLVII.

Et rei Quamuis vero ( jj. iam antea dilla publicataque fit fen-

con.dem- tentia , a collegio quodam iuridico concepta : vidi tamen , fcabinos

* Hanc citationem alicubi fieri vi-

di per adparitorem , in carcerem mi£

funi , pridie diei , quo exlequutio fieri

debebat , et quidem formula : Die

herren iajfen dich H. hiermit citiren vnd worladen , morgen , zu rechter fruher

taget zeii , t /or dem hochnoihpt miichen

halft - gerichte zu erfchemm , dein vr- theii anzuhoren , vnd dejfen voUziehung

\

t

Digitized by Google

DE IVDICIIS CRIMINALIBVS. S39

fcabinos a iudice in fufFragia mitti , verbis : do jlehet auff, vnd bnedet euch eines vrtbeils. Paullo poft, ( y<$. locum fuutn ite-

rum occupantibus fcabinis , iudex reum adloquitur : kniee nuder , befiehl deine feele G OTT , vnd hore dein vrtbeil. Quod

tamen alicubi omittitur , vbi futficere creditur publicatio fententiae, a collegio iuridico conceptae, ftanti reo fafta. Demum

( yy. ipfa publicata fententia , iudex confringit baculum , et ( y<5. reum tradit carnifici vinciendum , et ad locum fupplicii trahendum.

• §. CCCLVIII.

Antequam porro iudicium dilToluatur, ( y7. carnifex petere

folet faluum conduftum , quem vocant , fi forte male funftus “ 10 uuo' fit officio , eumque impetrat facile. Hinc porro ( y8. adparitor iudicis iulTu exclamat : Hat iemand mehr vor diejem hochnoth-

peinlicben halfs - gericht zu klagen , der mag es thun , fonjl vvollen die herren das gericht auffgeben. ( 59. £0 ter repetito , et nemine accedente ad tribunal , ex vltimo fcabino quaerit , ob

das hochnothpeinliche halfs - gerichte auffzugeben ? refponfumque fert : Herr richttr , dievveil niemand mehr vorhanden ifl, der

auff diejfmahl zu kJagen bedacht , fo moget ihr das hochnoth-pein-

liche halfs - gericht auffgeben. Denique ( 60. iudex ait : db gc- le ich diefes hocbnoth - peinlicbe halfs - gericht auff , im nahmen des Vaters , vnd des Sohnes , vnd des heiligen Geifles , amni.

Carpz. vom Inquif. und achts - proceff. tit. 10. art. 3. p. 176.

fequ.

§. CCCLVIIII.

Sunt et alia , quae ex moribus Germanicis fuperfunt in Hu- Alii ritus iufmodi iudiciis , veluti (61. quod illud plerumque fub dio

habtri folet , menfa et fcamnis in medio foro , vel ad ftatuam net' Rolandinam politis , locoque hominibus armatis circumdato :

( 62. quod alicubi lignum dari folet campanae pulfu , id quod

vocant das gericht belautnt. ( 6 3. Quod iudex vna cum Icabi- ws reum fequi folent ad locum fupplicii , vt coram videant ,

omnia

840 ELEM. IVR. GERM. Lib. III. Tit.VIIII.DE IVD.CRIM.

omnia ex praefcripto fentcntiae fieri. (64. Quod carnifex ex

iudice quaerit , an bene funftus fit officio ? refponfumque fert a iudice , ita eum cgifTe , vti agere fententia iuf Ierit. ( 6y. Quod iudex de fepeliendo cadauere , vel eodem medicis ad

anatomen concedendo , fiatuit , quamuis pofterius fieri non pof-

fit regulariter fine praefeitu principis. Tam verum ell , plera* que , quae in his iudiciis hodie obferuantur , ex antiquis Ger-

manorum moribus , tamquam fraftas e naufragio tabulas , fu-

pereffe.

FINIS.

INDEX

Digitized by Google

S s4t > :

INDEX I. CAPIT V M.

X ►* • .

ProoemIvm de natura ct conftitutione iuris Germanici, pag. i.

L I B. I. ; V: DE IVRE PERSONARVM.

Tit. I. De prima hominum diuifione , et fpcciatim de feruilis conditionis hominibus. p. 9,

Tit. II. de flatu libertinorum , feu rufticorum. non adfcriptitio- rum. p. 21.

Tit. III. de ftatu ingenuorum, feu equeftris nobilitatis in Germa- nia. p. 27.

Tit. IIII. de ftatu nobilium , feu principum dominorumque iuribus. - ^ p. 38.

Tit. V. de iure municipum , qui medio aeuo burgenfes. p. 44. Tit. VI. de altera hominum diuifione, et fpeciatim , de parentum

poteflate in liberos. . p. 39. Tit. VII. quibus modis ius illud poteftatis adquiritur. p. 66. Tit. VILI, quibus modis parentum poteflas iure Germanico foluitur. p. 73.

Tit. VIIII. de fponfalibus. ’ p. 81. Tit. X. de ritu nuptiarum. p. 92. Tit. XI. de iure dotium , dotalitii , morgengabae, fimiliumque lu-

crorum nuptialium. p. 112. Tit. XII. de poteflate ac tutela maritali. p. 128. Tit. XIII. de matrimonio ad morganaticam. p. 146. Tit. XIIII. de diuortiis et repudiis. p. iy(J.

Tit. XV. de perfonis , quae fub tutela viuunt, et quotuplex' Ger- manis tutela t p. 163. Tit. XVI. de officio et adminiftratione tutorum, modifque, quibus

tutela iure Germanico finitur. p. 184. Tit. XVII. de tertia hominum diuifione in eos, qui integrae exifli-

mationis , et qui infames funt. p. 193. Heintccu EUm. luris Germ. O o o o o llT.

842 ELENCHVS CAPITVM.

Tit. XVIII. de quarta hominum diuifione , et flatu peregrinorum;

pag. 208. L I B. II.

DE I V R E RERVM.

Tit. I. De variis rerum fecundum ius Germanicum diuifionibus. pag. 216.

Tit. II. de dominio eiufque diuerfis generibus. 232 Tit. III. de modis adquirendi dominium naturalibus. 241

Tit. IUI. de modis adquirendi iuris ciuilis, fpeciatim de vfucapioni- bus , vel praefcriptionibus , et inueflituris. 264

Tit. V. de feruitutibus. 277 Tit. VI. de iure hereditario, et fpeciatim de paftis fuccefloriis. 282 Tit. VII. de teftamentis , et vkimis voluntatibus. 296

Tit. VIII. de exheredatione, fubftitutionibus , aliifque teftamentorum accefloriis. 308

Tit. VIIII. de fucceflionibus ab inteftato , vel legitimis. 314 Tit. X. de adquirenda vel omittenda hereditate. 34 6 Tit. XI. de iure pignoris. Sjf Tit. XII. de obligationibus, et primo quidem , de paftis vel con-

uentionibus generatim. 360 Tit. XIII. de conuentiombus , vel paftis beneficis. _ 371 Tit. XIIII. de conuentionibus onerofis, certam praedationem con-

tinentibus. _ 388 Tit. XV. de conuentionibus onerofis, aleam continentibus. 398 Tit. XVI. de conuentionibus accefToriis. 409

Tit* XVII. quibus modis obligationes foluuntur. 423

LIB.

Digitized by Google

I

ELENCHVS CAPITVM. g*}

* ******** L I B. II.

DE I V R E RERVM PARS II.

DE DELICTIS ET CRIMINIBVS.

Tit. iX VI II. De deii&is et criminibus ceneratim. Tit. X Villi, de funis. Tit. XX. de rapinis. Tit. XXI. de damno iniuria dato. Tit. XXII. de iniuriis. Tit. XXlII, De crimine maieftatis.

Pag- P7

SSS

5*9

519

59 o

Tit. XX1XI1. de adulterio, ftupro, aliifque criminibus ; quae apud Romanos ex lege iulia de adulteriis vindicabantur. 505

Tit. XXV. de vi publica et priuata. - 533 Tit. XXVI. de ficariis, veneficis, incendiariis, . jj<j Tit. XXVII. de parricidio, et aliis homicidiis atrodoribus. 580 Tit. XXVIII. de variis falfi criminibus. 591 Tit. XXVI11I. de reliquis criminibus, quae Germanorum leges vin-

dicant. 599 Tit. XXX. de variis deliflorum poenis. - di8

Ooooo 2 L I B.

ELENCHVS CAPITVM.

********* *

LIB. III.

DE RE I VD IC IARI A ET IVRE

ACTIONVM.

Tit. I. De iurifdidione et iudiciis Germanorum. pag. 63 j Tit. II. de adore , reo , aduocatis , procuratoribus. 6 79 Tit. Ili. de in ius vocatione, feriis et dilationibus. 69 7

Tit. 1111. de adionibus, eorumque editionibus in iudiciis. 714 Tit. V. de exceptionibus et litis conteftatione. 727

I Tit. VI. de probationibus et purgationibus. 739 Tit. VJ1. de fententiis et re iudicata. 787

Tit. VIII. de appellatione, aliifque fententiam impugnandi modis.

• : : ' .... i •" * ' 7<j. Tit. VIIII. de iudiciis criminalibus. 'i •' J

. -t'-h 1 . r?*; ’&!*.’ /

. . , • 1 >’ i / ' - . T . , 1 ,

• -a 'i. * /i * - Atipztih

2 OOO ti f' INDEX

Digitized by Google

( Sv )

******** *

INDEX II.

'A V C T O R V M.

*

^ BBATJS VrfpergenGi Chro- nico».

Atta ittdicialia varia.

Adami Bremcnfis Hiploria

« cl.fiajlica . Adreualdus Floriacenfis de

miraculis S. Beneditti.

Adelboldi Vita Henrici II.

Adlrzeiter ( Io. de ) Annales Duci.

Agathias it rtbtu gejtit luJUniani.

Agobardi Opera. Aimonius de gefiis Francorum. Alberici Chronicon.

Aiberti ̂ tgeminenfis Chronicon apud Vr-

Jh/ium. Aiberti SudenGs Chronico».

Albini ( Io. ) Chronicon Mifnicum. Alciati ( Andr. ) Optra. Alfredi Vita Utdgcrt apud Leihnititum. Ani brofii Optra. ■ ,

Ammiani Marcellioi Jjgfloriae.

Andrgaucnfct formula' apud MabillonUun.

Aodler ( Franci le. Frider. ab ) Jurijpru-

demia qua publica , qua prntaa.

Anglcbermaei ( Pyrrhi ) Conjttetudines — Aureiiantnjec. . , Annalei Bcriiniani.

ii. Co’marienfsi apud Vrjiifttan. - Fraiicici apud lithoeum.

Fuldtnfes apud Frekcrum. • Hildcfienfes apud Leibnititim. % - Lambeciani.

■ i . Metcofcs. ' , , Mofjiaainfir.

- Piinneani. Annalei Reiiheriani. ,g

Antonii ( Gothofredi ) Difputaiiones fu- dait !.

Antonius ( M. Aurei. ) e'k iwni, Appiani Opera. Argentraei ( Bertrandi ) Commentarius ai

conjuctudina ducatui Britannici.

Arilioteli* Opera.

Arnkielii ( Trogilii ) Alte Cmbrifche hej- denihiimcr.

Arnobius aduerfm gentes. Arnoldi Lubeceniis Chronicon Slauonun.

Arumaei (Dominici) Decifnnes. Attaliatae ( Alich. ) SjnnpJis BaftUcorum. Audior de gejits Dagobeni regis.

• Operis imperfetti in Matthaeum. • Vitae Ludouici.

- Vitae Pipini apud, Da Chefne. • des richt-Jleiges.

Audoeni lita S. Eligit.

Auentini ( Io. ) Annales Boici. Augultinus ie dottrina Chnjliana.

- eiuld. Epifiolae. A urea Bulla Caroli 1111.

Autumni ( Bcrnardi ) Cenfttra Gallica in ius cmile Romanorum.

A zeuedo ( Allbnfi de ) Commcwarittt ad

regias ftnJlUwtcnei Htfpamcas.

R "B- JjAIdi Optra. Balthalar ( lo. Francilc. ) de eperis /tib- inorum.

- eiuld. Rcfolutnnes i» rit titulis et Ba- \ ttarn t. . , .

Baluzii ( Stephani ) Capitularia regum Francorum. - Commem, ad Reg natum. O o o o o j,

Bam-

INDEX II. 8*4

Bangeni ( H carici ) Adnotationei ad Hei. moldi Chronico n Statiorum .

Baronii Annate i eccieliaflici.

Barihius ( Chriflian. ) m Raphaelis Sei- leri Cammcr-geruktt - vttheUe vnd be-

jchcde. Bartholinus ( Thom. ) de caujjit eontemtae 4 Danit mortu.

Barulo ( Audi, de ) ad Leget Langobar- dorum.

Bayerifche malefit- ordmmg. Bechmanui ( Io. Volckm. ) ia PandeClat.

Beckii ( Cafp. Achai. ) DiJJertatio de fra- Ciione baculi in exfequuttone fententiae.

Beieri ( Adriani ) Opufcula varia de ture

opificum. Bc.';a ( Io. de ) Chronieon epifeoporum VL traiMenJmm et comitum Hotlandiae.

Bergen ( Io. Henr. } Dijfertatio de dtferi- mine bonorum vxorit.

- eiuld. EleCia difeeptationum forcnfmm.

- Licta iurit prudentiae criminalit. - eiuld. Oeconomia iurit.

Berlichii ( Matthiae ) Conclufionet pra- Hicabilet.

- Decifionet aureae. Bernardi Epiflolae.

Berncegerus ( Mauhias ) ad Tacitum.

Bertachini ( lo. ) Repertorium iurit. Bertholdi Conllamienfis Chronieon.

Beloldus [ Chrillophorus ] de fuctefiione ,

quae fit regni iu re et eleflione regia. - eiuld. Thefaurm pradicut.

Betlius [ Nicol. ] de crmfuetudtnibui illte-

jl' iu m familiarum.

Beull [ Ioachimui a ] * nere connubiorum et dotium.

Bcyeri [ Georgii ] Delineatione! iteris ci-

tulit.

- Dijfertationet variae.

- Specimen iurit Germanici.

Bignonius [ Hieron. ] ad .Voret tlphi for- mulat.

Bitlchii [ Calparis ] Commentariut in Vfitt

feudorum. Blondelli [ Dauidis ] Genealogiae TrancUm

plenior aifertio »

Blumblacherus f Chriftopk.] i Aer die pein- Uche hah-gerit htr-ardnung Caroii V.

Bocharti [ Sara. ] Geographia J aera. Bodinus [ loannei ] de repubuca. Bocderif Io. Henric.] Kotitia faeri Romani

Imperii. Boehroeri ( Iuli. Henoig. ) Dijfertationet

vanae,

- Iut ecdeftajlicum proteflantium.

Boerii ( Nicol. ) Deetjtonei BurJtgal - len/et. - Giojfae ad leget Langobardorum.

Bonifacii Epiflolae.

Bornii [ Io. lac. ] Dijfertationet. Bothoni» [Conradi ] Chronieon pifluralum

apud Letbnuium. Breiti [ Caroii ] Ordo prranuquut indiciorum cimi tum.

BriHonius [ Barnabas ] de fitrmulit tt fol-

Ummbui populi Romani verbi/. - de regno Verfarum.

- de ritu nuptiarum • ' ' - de verborum , quae ad iut pertinent »

fignifieaiione. Brouvveri [ Chrifloph. ] Antiquitatei Fui- denfitt.

- Annalet Tretureitfet.

- ( Henr. ) de ture connubiorum.

Brummerus ( Fridericus ) defeabintt.

Brunnemanni ( Ioann. ) Commentariut ad

Dtgefla. - Iut tcchfuflicum.

- Proctjfut ciuilit,. - Procrjjtu inquifitarum

Brunonis Htfloria belli Saronici apud Fbe- herum.

Brunquelli [ Io. Salom. 1 Dijfertatio de

piflura famofa.

Buchanani [ Ge. ] Hffletria rerum Scotica- rum. Builarium Caflinenfe.

Burcardi Wormatienfit Liber decretorum.

Burguodi [ Nicolai] Conjuetuduut Ftan- driae.

Butkcn Tropaea Brabanlina.

Bya-

Digitized by Google

«47

A V C T

JtynitenhoeK ( CorneL van ) Obferuationet

‘ turis Romani,

- Opufcula.

C,

C .Velaris [ C. Iui. ] Optra.

Calixti [ Fridcr. Vlric. ] quaefiicmit, quid

de eorum , qui fine boptifmo e vuiis excedunt , falute fiataendum ,Jalut io,

Calmet Hdloirede Lorraine.

Cambdeni [ Guilielmi ] Britannia.

Canidi [ Henrici ] LeChones antiquae.

Capti ui at io Caroli Calui.

- Caroii M. de partibus Saxontat. Capiiuiationei imperatorum.

Capitulum Ingelheimenfe,

Canorus { Io. ] Cor oniron.

Carpzouii [ Bened. ] Definitionrt.

• InqwJuumj-vnd achts- procefi. - Prodic a criminalit,

• MtM*-

Calaubonus [ Ifaacus ] ad Athenaeum,

Csjjinenfe Buliarium .

Caiiiodori ( M. Aurei. ) Variae,

Caue [ Gtrtl. j Effles chriflemhum .

Cellarii [ Chriflophori J Kotitia orbis antiqui.

Cellouus [ Ludou. ] de hierarchia et hie - r orthii,

Chanutii AJpendue ad Paponii corpus iur, Franc.

Chaflauaet [ Banhol. ] Ccnfuetudincs Bur-

gundieae .

Chefne [ Andr. du ] Scriptores rsrum Fr anticorum.

Chiflciii ( Io. Iac. ) de ampulla Remenfl,

- A/tjflafls ChiU< risi. Childeberti Detretio.

Choppini [ Renati ] de legibus Andium mu* nUipalibus.

- de moribus Pariftorum ciuihbus .

Chrillii Hifloria tegis Srsiniae.

Chrilhnaei [ Paulli ] Dectfiones suriat Bel-

gicae. C hroniton Bigauienfe .

T Brunjtiict nfe rithmisum.

O R V M.

Chronicon Cajfinenfe.

- Conradi, abbatis Vrfptrgtnjts.

- Epifeoporum Martisburgcnjtum , apud Ludeioigtum. - Fontanellenfe.

- Gotrwicenfc , prodromus. - Gozeccnfe.

- magnum Belgicum apud Fi/lorittm.

• Minienfe apud Meibomium. - Moijfiacenfe,

- Montis Sereni. - Rcichcnbergenfc.

- U/ormaticnfi apud Ludnuigium,

Chronographus Saxo apud Ltibniuum. Chrylollorai [ Ioann. j Homiiat.

Chryloltomi ( Dionis ] Orationes, Ciceronis Optra.

Clalcnii [ Dan. ] Commentarius ad confii- tutiones criminales.

Claudiani P mata.

Cluuerii [ Philippi ] Germania antiqua. •

Cocceii [ Henr. de ] Dijfirtattonts variae.

- [ Sam, de ] Tut ciuile controuerfum. Codex epiflaiarum Carolsmu. - Theodofianus.

Coinie [ Caroli le ] Annales acclefiafiki Francorum.

Coleri Decfionet.

- de Procejfu exfequmiuo, Columella de re rujlica. Concilia.

Conradi , abbatis Vrlpergeufis , Chro- nicon.

Conringii [ Hermanni ] Opera,

Conjtita Argi ntoratenfis collegii.

Confiisutio criminalit Bambergenfis. - - Caroli V.

- de expeditione Romana edic. Geba-

neri. • tutelarii Frujfiea.

Confiitutionet Saxonicae. - Siculae apud Lindrnbrqgittm.

Confttetudinci Atuuerpienjes. • Machlinenfes

Cmfultationet luris Saxon. Contradi i Hermaaoi ] Chronicon.

CoralK

INDEX II. 848

CoraGi [Ioannis] MifeeUane 4.

Cone [ Hier, della ] H:fi:ria f^eronenfis. Cortiu* [Goulieb] ad Sallujlium.

Co(U [ Ian. a j Commentarius ad Decre- tales.

Cethmanni [ Ernefti ] Refponfa iuris.

CoweiJi [ Ioannis ] tnfiituiiones 'turis An-

glicani. Cragii [ Thomac ] Ius ftudale Anglica - num.

Cra merus [ Io. Ge. ] de natura et indole

delitiorum et poenarum in taujfis fla.uum

imperii Rom. Germ.

Cranius [ Henric. Andr. ] depace rdi-

' g tonis . Cramz.ii [ Alberti ] Metropolis Saxnnica. Cranzius de S. R. L comitum aufiregts.

Cruiii [ Mart.] Annales Suemae,

CruGus [ Chriltoph. ] de indiciis delitiorum.

Cuiacii [ Iacobi ] Opera.

Cufpiniani [ Ioannis ] Defcriptio Aujlrtae ,

Cypraeui [ Io. PaulL J de ture connubiorum .

D.

D 'Achery Spicilegium ecclefiafiieum. D.inckelmanni [ Caroi. Ludou. } Dijfertsh

ito de pUlts et mandxis principis ca-

ptitti. Daniet [ P. ] Hfioire de Franee.

DaiTcl [ Hardevvic. a ] Conjuctudines Lu- neburgenfes.

Dattius [ Io. Philipp. ] de pace publica •

Dauthius [ Io. ] dt tifiamentis.

Diaconi ( Peiri 1 Chroiticon Cajfinenfe.

Diecmanni Glojfarutm Rabant Mauri. Diodori Siculi Bibliotheca hiflorica,

Dionis Calli * Hfioriae,

DionyGi HalicarnaflcnGs Antiqu. Rom.

Dieiherri { Chrift. Ludou. ] Continuatio the-

jauri Befo/diani.

Dithmarus [ laft Chriftoph. ] ad Taci- tum.

- eiufd. Codex diplomaticus ad Tefcheuma- theri Annales Qiuenfes,

Dithmarus MerfcburgenGs apud LeibnF,

tium. Documenta iVwrtcnbergua.

Dominicy [ Anton* de ] Difquifitto de

praerogatiua ahodiorum. DondortHi ] Chriftoph. j di/Tertatio de

facco fine futura.

Du Chelne Scriptores rerum Francicarum. Du Pin de antiqua ecclejiae dyapimx

E.

ECcardi [ Io. Ge. ] Commentarius ad leges Francorum Saiicam et Ripua •

r iorum.

- HifiorU i genealogiae Saxonicae • • Origines Habsburgenfes. - Stemma Defiderii .

Eckehardus de cafibus S. Galli, Edtfta varia Brandenburgica.

- Pijlenfe Caroi i Calui.

Eginhardus de vita et gejlis Caroli Af* • eiuld. Epif Iolae.

- Fragmentum apud Adamum Bre - menjem.

Ehrenbach [ Nicol. Mylerus ab ] Gamo-

logta.

Einmius [ Vbbo ] de Frijia et Frifiorum

republica.

Engelbrechti ( Georgii J Dijfertationes ad

Digefia,

- eiulH. de tudiciis metallicis, Ennius [ Q. ]

Era Imus Roterodamus de infiitutitme prin-

cipis chrfiuini.

Emefti Pii > ducis Sax. Gericbts-vni Pro- cefs-Ordnung.

Esbach [ Golwini ab] Notae et obferuatio-_ nes ad Carpzouii Definitiones forenfes.

Euerhardi [ Nic. ] a Middelburg Confilis

feu rejponfa utris.

Eugippii Vua S. Seuerini. Euodius de miraculis S. Stephani,

Euripidis 7 ragoedtae. Euftathius in Homerum.

Fabri

\

Digitized by Google

F,

A V C T

FAbri ( Am. ) Codex, fi u decijbmer P.demjntanas. - - Rationalia in Pandctias.

- - Staass - Canzhy.

- ( Felici» ) Hfiori a Salueram. - ( Io. ) Qwiminianui ai Injhtusianes.

Fachinaci ( Andr. ) Connourrfiae iurii.

Fachlii { Ludou. ) Differemur turis ciudis et Saxtnici.

Fakkenftein (Io. Hcnr. de) Codex dtpb- masicus anttqiusatum Sordgamenjium.

Feltmannus ( Geth. ) de utre in re et ai rem.

• de timJit honorum.

Fclibieni Probatio ktilorue abbatiae S. Dio-

nyfii. Fetius de verborum Jigmficatione.

Feythii ( Eu. ) Antiquitates Homericae. Fichardi [ Io. ) Conftlia. Filelac. ( Io- ) SeleOa.

Finckclthaus ( Sigifm. ) de ime patrona- tui.

- Ohfiruationei praCiicae.

Flacii ( Mattliiae ) Catalogus tefiuun t >eri- tatii.

Peninae t hronicon. fleta.

Fiodoardi Hfioria Remenfis.

Florus. Foncanini ( luit. ) Vindiciae antiquorum

diplomatum. Formulae .iamannttae fira Goldojltnae.

- Afiatuae.

- Audegauenfei. • Baluiianae.

- Bignoniarue. - Lsndenbrogianae. - Strmondiiae.

Foroerii ( Guilielmi ) Seleflioner. Fortunati ( Venantii ) Carmina.

• Vita S. Murtini .

Frantzkius ( Ge. ) de laudemio. Fredegarii C hronicon.

- eiuid. de gefiit Francorum.

Frchcri ( Marquardi ) Commem arioUtt de Hemcccii Eltm. luris Germ.

O R V M. 84*

Lafoduno , ansiqufiftmo Alemamiae oppido.

Frchcri ( Marq. J de legitima tutela curaque

elchorait. - - de fecretit iudiciit in ll ijtphalia.

- Origines Palatinae .

- Scr, piorer rerum Frondearum. - Scriptor et rerum Germanicarum.

Fre/he ( Carol. du ) Adnxatuncs ad Ioin- utiiiam.

- Gioffarmm mediae et infimat Latini- latu.

Friderus ( Mindanus ) de mandatir. Fritlchius ( Ahaiu. ) ad I. vn. C de pa-

lat. et domtb. aomin.

- G minuat 0 th jaun B fioidiani.

- Continuatio thejauri SfCtdetiani.

- Dijj. de eonucnatLne.

- Dsff. de regali nundinarum 'utre. Fuchfii ( Io. ) Intioduilto ad praxin /> renjem.

Fulgentius Rulpenfis de fide ad Petrum lub Dotnine Augufitni.

G.

GAertneri Dtfirrtatto de bonorum dotalium et paraphernabum differentia. 0

Gailius ( Andr. ) de pignerationibus. - Obferuationes.

Galberti Vita Caroli , comitii Flandriae.

Gallonius ( Anton. ) de SS. martyrum cru- datibus ,

G ardas ( Io. ) df adquatflu conittgali. Gellii ( Auli ) HoClet Atticae. GemiticenGs ( Guil. ) de ducum Kor mannorum g fiis.

Gendro ( Louis le ) Htftobe de France. Gcrmonii ( Bartholomaei ) Dijccptationet

de veterum regum Francorum diplomatibus.

Gerardi Stedcrburgeniis CbronUon apud Leibnitium.

Gcrlurdi ( Ephraimi ) Diffenath de ex- Jeqttutione in effigie.

- - - de firutiutiiui in faciendo con-

fifientibut.

Gefia Francorum epitomata.

P p p p p Gewoldi

Gewoldi ( Chri/L ) Epifiola ad Freherttm monitoria.

- Replicatio ad rcfprmforiam FreherL - S.ptetvuirattis S. R . imperii.

Giphanii ( H uberti ) Commentarius ad In- Jluuttones .

Giicberri ( Hcnrici ) Deuteronomium harmonicum.

- htft ni anus harmonicus. - Periculum Jlatutorum harmonico - pra- flicumm

Ghjfarmm Monfeenje a Pezio editum. Gobelini Pcrionae Cofmodromium.

Godel mannus [ Ge. ] de lamiis et magis. Godofrcdi [ Monachi S. PantaL] Chroni -

eon apud Frcher.

Goedderi [ Io. ] in Con filiis Marburgen-

fibus.

Goris [ Lambert. ] ad confuetudines Ve» lamae.

- Adutrfaria ‘utris.

Coldaftus [Melchior] ad Dojitheum . * ad Ratpmum de cafibus S. Galli - Cohe fi & confuttudmum et legum im-

perialium. - Reichs - Saltzttngen und Handlungen*

- Scriptores rerum Alam annuarum.

- Scriptores rerum Sueuicarum. Goldbeck [ Andr. ] .d* Gerada.

Gomezii [ Ant. ] Variae refolutiones. Gonzaicz Tellcz Commentarius tn Decre-

tales.

Gothofredus [ Dionyf. ] ad corpus iurit chiilis.

- [ lac. ] de monetae aureae muta- tione.

- Commentarius ad Codicem Theodofia- nttm »

Gregorii [ Petri Tholofani ] Syntagma iu - rts ciuilis.

Gregorii Turonenfis Opera varia. Griebneri [ Mich. Henr. ] Di/fertatio de

repetitione tormentorum conjejfo inji- ci ante.

Groenewegcn T Sim. ] de legibus in Hol- Undia abrogatis.

Grodus [Hugo] de antiquitate reipuhlicac

Batauiiae . - de utre belli et pacis.

- Jntroduflio in tus Blgicum.

- Proiegomcna ad ht/loriam Gothicam .

Gruteri [ Ia ni ] TJujaurus tnfcrtptionum, Gryphiander [ Io. ] de infulis .

• de w.uhbiidis Saxon i cis.

Gualdi V.ta S. Anjcharu apud Iambee . Gudelini [ Petri ] Commentarius de utre:

noutffimo. Guiberti Ytta Leonis Papae IX. Guichenon Bibliotheca Schvfiana*

- Htfloria genealogiae Sahaudicae. Guilielmus ( Maimeiburiends ) de geftit

regum Anglorttm. * ( Neubrigicnfis ) de rebus Angueis.

Guilielmi ( Bnconis ) Pkdtppidos libri . GuiJlimanni ( Franci ici] Habsburgica .

Gundlingii ( Nic. Hier. ) Commentatio d r

fctidu vexilli. - Exercitationes academicae.

- Henrietts Auceps .

- Prata Pandtttarum.

H. HAchenbergius ( Paullus ) de mediae

aetatis Germania.

Hahnii ( Henr. ) D*jfenatio de legationibus.

Obferttationes in ff^ifnbetitun ad Pan- deClas.

Harmenopuii ( Conflant* ) Prochciron lutu caulis.

Harprechti ( Io. ) Commentarius ad Jnjli - Ultiones.

Harprechti ( Ferd. Chriftoph.) Conjiiia et

conjultati^nes.

- Dijf rtatto de ‘ture ntortuarii. - ( Ioannis ) Specimen analog . iuris

quoad JUtvm liberatis. Harocnochii ( Chriftoph.) Altes vnd neuer PreuJJen.

Hartmanni ( Chrift. ) Annales Heremi.

Heda ( Guiiielm. ) de epijcopis Vltraiefli- ms+ Hcclcri

avctorvm.

Heeferi flo.) Loci comminet de bonorum

communione , et tnprimtt adqtiarjhi con-

iuguh.

Hcidcri ( Djo. ) Hiflorifcher berUht t/oo d t h.iiigtn Rdmtjchen racht voigteytn.

Heigii ( K-iri) Quaflionet. Hennrcichl (Ant. ) Nordfriejifche chronie.

Hcincccii ; Io. GonL ) Commenuriut ad le- g.in luium et b-ifium P oppaeam.

- Dijf rtaiionee variae.

- Htjhria luni cudit Romono-Germt- nict prtuati.

Heineccii ( Io. Mich. ) Antiquitatei Got - la/tcnfcs.

Il figdiit veterum G tmantrum.

HeinGus ( Daniel ) ai Horatium.

Helg ddi FioruccnGs / ua Roberti regit. HdmolJi Chrontcon Simorum.

H;nslius (Nic. ) Je communione bonorum in. er cantuget. - d: utre dctaTtni.

'Hcnrici Rcbdorfiaifis Annttlcr.

Hcpidauui devita S. Wtmraiae Virginii et manjru Ckriftt.

H.fb iii f Thom. ) Rei quotidianae.

H.-nng ( Io. ) ie fi Ictuforiout. Hccnuoaui Contrarius Chronicon.

Herodiani liifloriae. Herodoti Htjioriae.

Heroidi ( BjGI. Io. ) Oput antiquum legum

GrrtnaMUtm

Hcrtii ( Io. Nic. ) Elementa poluieet.

- Opufcula varia,

Herucldenfis monachi ChronLon.

Hieronymi Opera* H incinar i Opera .

Htjloria Lanigrauiamt Thuringiae.

Htjioriae AuguJIae [tripiora.

Holfmanni ( Chriii Godotred. ) Adnota-

tionet ad C njhtutimem loachtmi I.

- Dijfer:a:iimes variae,

- Scriptore/ rerum Lufatitarwn.

Hoffinanni (Gjdofr.Aug. ) Trutlaiue de

geruda, . .

. . (Io. Guilicl mi ) Commenuriut ad

legem luliam de aduitertit coererndu.

8JI

HofTmanni ( Godofr. Aug. ) Djfertatio de

modo indicium pnuaium txtrun^i apud Germanos,

Homeri Opera,

Homheim ( I. N. ab ) Dijfertatio de iurif- dtflione et imperio,

Hoppii ( loach. ) CommtntarifU ad lndiiu- tknes,

Horatii Pormata,

Hornii ( Cafp. Henr. ) D:Jfr tatio de die

trwfimo.

- lurifprudentiaftudalis.

- lurii publici prudentia.

Hofpinianus ( Rodoiphus) de templis.

Hotomanni ( Kranciici ) Opera.

HroiVvithae panegymut eug.Jln Otiorum.

Hubcri ( Vinci ) Dtjfniaiio de conJiUiu le-

gum diuerfarum ( in Pr suUlltuaibui ad Dtgejla. ]

Praeh Ciionet uerit eiuilie ad Injiit. et

Pande Liat.

• ( Zjchar. ) Cafut enucleati.

Hundii ( Wig. ) Autzug hqhjnjther obferua: tonem ,

- Mstropolii SjliiburgnJii. ' Hufanus ( Fridcr.J de hominibus propriis.

Huthii ( Phil. Ludou. ) Dtfiriatiode kit ,

qui notantur infamia,

I.

IDacii Chrtnographia a primo rege Ajfyrio- rum bino ij que ad armum Jicunaum An- themii.

Imbcrii ( Io. ) Enchiridion du Droit en Frar.ce.

Jndicuiut fupsrflitionum pqgamcaruih. •

In/lrumtntum pacii W. jtpit alitae, ' Ioanni» Sarisbcrier.fis Policratuui.

lobcrti Notitia rei nummariae.

Ioecheri Differ!, to de ritu vindiciarum.

lornandcs de Getarum Jiut Gothorum origine et rcbut g'Jkt. . •

Irenici ( Francilci ) Collegium in difeurfus

Burgcldenjet. * • IGiaci , epile Lign. canon.

Ilaei Oraticmet Gr. L at.

p p p p p i iCdori

\

I N D E X I I.

Ilidori Hifpalenfu Chranuondc Gothis, Van- dalis et Sututj.

- Origines .

Ifocraiis Opera.

Iiccrus (Io. Chrift. ) de feudu imperii. Iulii Pollucis Onomuflicon . Iuonis Carnotenfis Epifloloe.

luretus ad luonem Carnotenfem. Ius Anhalunum.

^ Auftrtacum apud Ludevvisituiu

- Badenfi. . * - Bauaricum .

- Bremenfe equefhre.

- Bttnfuicenje ceu apud Leibnitium . - B.tiiadinguuin. - C uimenfe.

- D anuum.

- Duhmar ficum. - Goslaru nfie. - Hamburgcnfie.

- Hanfieaticum nauticum» - Henneberg icunt. - hsluccnfc.

• Langobardum feudale.. - Lubcccnfe.

- Lufattcum.

“ Ojifnjicum. . - /Wa/jnum.

, • Pri/Jicum. . , - Saxunicum.

- SUsuuenfe. » • - Su.cicum.

- «Samirum.

- Tyroienfe. \ - Ufcichbild.

- Z/'" artenberg. luflini Hj} oriae, Iuuenalis Satirae..

K. Ellcrus ( Ad. ) dfc£Liit iuridico-poli - /(*</•

Kaieri (Engelberri) Decifitones Oftfrifiae.

Kc.tneri Di^l «m i QuedUnburgen/ta .

Ra/ieri ̂ nvveifung zum bttifj-procefr *

Kcyferi Anvveifung zum ‘mquifitions - t/«f achts-procefit .

Keysleri Antiquitates feptentrionales.

Khrayleri ( Sebali. ) In/litutiones iwris Ro- mano-B unaria. Kiiiani Giojjae .

Knichen ( Andr. ) de territorii utre, Kmplchild ( Philipp. ) de fiideicommijjts fa-t

minarum nobilium.

- - - /ara territorialia ciuitaeum liberarum imbrialium.

Rnorrii ( tlr. Gou/. ) Dijjcrtatio de nobilitate adopiiua .

Koehleri ( Io. Dau. ) Di/fiertatio de duabus M tramae.

Kocnigii [ Chiliani ] Prafltca vnd Procefs

der gertchts-ldujtc.

Koeppenii [ Io. j Decifionet 'turis. Kohi [ Andr. ] de patiis do- cubus et fiuccef-

fione contugum cum declaratione conjutuuo • uis Murch ae Jub tit. Lrlfdiie zvvijchen eheUuten , t /on kindtrgeid vnd itbegeld.

Koppius [ lo. Ad. ] de ture pignerandi eou- uentionali ,

KrdHi [Io. Paulli] Commentarius ad conjlitut tonem criminalem Caroh V. ,

- Dejlripuo des Jorckifchen noth-rechtes. •* Dificrtauoncs variae.

Kulpifii [ Io. Ge. ] Cotleg tim Gratianum.

- de legationibus ji.uuum imperti.

- Dtjfenatu de adoptionibus ct emancipor tionibtts principum.

Kyriandri [ Guiiicimi ] Annaiej Augujlae Triturorum .

L.

LAmbecii [ Petri ] Commentarii de bibliotheca Caefarea VinJcbonenfi.

- Origines Hamburgcnjts.

Lamberti A rd en fis Htjiorta comitum Arden -

/sum.

Lamberti SchafnaburgenGs Cbonicon.

Landgeriehts - Ordnung dts hirzogthtmu Francken. A

• - - des en, - ker^qgthums Oe/ler- reich.

Laudi [ Conflamini ] Enarrationes in Ius

emi**-

Laite

Digitized by Google

A V C T

Langenbeck [ Herm. ] Anmerckungen vber dat H.mbtlrgtjthe Jchff-vndJerrecht.

Lapide (.Hip, a] dc ratione Jhuut. Lauterbachu [ Woltfg. Ad. ] Dijjeruuitmcs,

• collegium theorttico-praRuum. Leges Canuit.

- hormannicae apud Ludevvigium. - ObJUlbomicae.

- O/trogotiud u. Lehmanni [Chrilloph.] Spcyerifche chronie, Leibn.tu [ Godofir. Guii. } AccejJionts hiflo- rua •

- Codex iuris gentium dipiomaticur . - Scriptor a rerum Btunjutcenfium .

Leonis OlbenUs Chronicun Cajjmenje. Leonis tsuiAUe.

Lerch. [ CaJp. aj de ordine equeJlriGerma- nico-Catjareo- bclUco-poluico.

Le uberi [ Bemam. J Magdeburgifcher Sta- pi-vnjug.

Leukieldii [Io. Georgii] Antiquitates Gan- dcr.hcimcnjes,

- • • lleftldenfa . - Puidenjts.

Leundauii £ Io. J Ius Graeco- Romanum, Lex li^ijigoth.ia apud Lindtnbrog.

Leylcri [ Auguitini j ALduauones in pan- d.fias.

Libanii Opera. Linitu ei [ Io. ) lut publicum, Linckii [ Henr. } Comme ntartus in Decre-

ta! s.

• Dijfertaiio de bon i t cen filicis*.

• Dijjen* dc matrimonio, tege Salit a contrado,

Lindcnbrogii [ Erpoldi ] Scriptores urum Gi-rw^mcurum J.ptmtuonuitum. • - Priuiicgia Hamlurgenjia.

• [ JF ridenti J Codex tegunt Alamanni- carum.

- £iusd. Notae ad Ammianum Marcel- hnutn .

Li piius ( Iurtus) de militia Rc manorum. Liun Hiji. Romana. Locceidi l Io. ] Antiquitates-Sueo-Gothicae ,

- tus maritimum ct nauaie.

• Sutriae regni leges proiunrialts. 2 fynopfis turis pubiui a priitati ad leges

O R V M. 853 Suecanas adeommodata.

Lucani PharJaiij.

Luciani Opera.

Ludevvig ( Io. Petr. de ) Commentarius ad A, B.

- Differentiae iuris ciuilis et Germanici, - Dtjfer tationes variae. - Ius chentelare.

- M.mzvvefen mittlerer z iten. - Opufcula Mifcel/a. - Reliquiae AlSCtorum.

Ludolph. ( Ge« Melch. de ) de here feminarum illujlrium,

Ludouici ( lac. Frider. ) Commentari ns ad eor.Jliiuiiontm criminalem Ceu oti V.

* Dfferiationes variae. - Doti ina Pandectarum. - Proceffe.

Luitprandi Cbronieon.

Lumgius ( Io. Chrift. ) de nobilitate me- diata.

- eiufd. Reichs-Archiv* M.

MAbillonii ( Io. 1 Annales SS. Be- nedici.

• Ana.. Cia.

- it re diplomatica. - Ada SS. eri. Beneditlu Macrobii Opera.

Maderi ( Ioach. Io.) differ 1 a’ io de duello. Magerus ( Mart. ) a Schocnbcrg de ad -

u caiia armata fcu ciiemelari patronorum utre et potejiate clientumque officio el obligatione.

Magni (Ioannis) Hifloria Gothorum Sue- torumque.

* (Olai) Hifloria gentium ftpt.ntr 'urna- lium.

Maioris ( Io. Dan. ) Cimbria.

Maius ( Burcardus ) de rehu tladenfibus. Mallincroi ( Btrnardus ) de arduanceua- riis et cancellariis S. R. I.

Malmesburienfis ( Guiliclmi ) O.renican. Ma mertini Panegyricus.

Alanum £ Calparis ) Dcrifiones Bauaro latinat. Ppppp j Marii

V

S;* I N D E X I I.

Muni Avcmic C hronicon. apud duChefnu

IVl-ua ) iJc;rui» de ] dt concordia JuiCi Jaiii € t tmperu.

Marcuill tor mulae apud Baluzutm ct Lin- dcttb* cgutin.

Marquardus [Io.] de iure mercaturae .

M-n manni [ Ge. j Traclatus m+ih:niatico- tu» idiau et me robgta ct mtluoiogia.

Maricne Thifaunu »n.ido*vrum,

Martiali» Epigrammata. Marum i Ludou. Gumh. ] Commentarius

uA otdmatuMem proci/jus iLllot aitu «Sa* xcntci.

Matcardu» [ Iok ] de probationibus. Mauliaei [ Anu] ad chroniccn Eymond.

- Jc CTU Iuli diis.

- dc nOt‘LUM€.

- de probationibus.

Mauricii [ Eric. ] Cotfiia Chiionienfia.

- Dijfcriatio de iuAicio imperu auiico.

" t)tflir tosto de iudicto Rotwii' nft.

McgiUcr» [ Hieron. J Annates Carmthiae.

Mcibomii [Hcnric. ) Scriptores rerum Ger- manicarum.

M citri (ludi] Collegium Argcworatenfe,

Mcioders [ Hcrm. Adolph. } de iurijltCUo- ne coioniana praedior. et

- de Jiatu religionis et retpublicae in

U' jtphaua fub Car aio M.

Mcnagii [ Acg. ) Amoenitates utris Caulis. Mentkenii [ Ludcri ] Theoria et praxis

Pandiflarum.

Menerricf ( Ciaud ] Abege methodiquer

Mcngmngii [ Arn.] feruttn. confliem.

Meiiochius [lac.] de praefumtionibus et conieflurts.

Meni lii ( Em.] Ohfrruationtt utris.

Mcuii [ J)an. ] B Jencken vom zuftand

vnd abforderung der bauer-leute. - Commentarius ad itu Lubecenfe. - Dccifiones.

Middeiburg [ NicoL Eberh. a ] Confiia

f u rtfponfa iuris. Mindanus [ Pctr. Frideri. ] de proce/flbus,

mandatis et monitoriis in imperiali camera , ceu

Mkhouia [ Mauhacus a] de Sarmada A *

/tana et Europaea. Miraei (Aubcnij Diplomata Belgica.

- Donationes pia e.

- Donationi i BJgicae.

• lioiuia ecclejiae B Igicae.

- Chronicum Belgicum.

Molanus [ Io. ] de canonicis.

Mobna [ Ludou. ] de hjtaia et iure . • - - de maiorotibus.

Molinaei [Caroli] C^njuttudines Pariflen-

fer.

Molleri [ Dan. ] Commentaruis ad confli - tutiones Saxo nuas eu flor ale i. - Semiflria.

- [ lo. ] Jfagege ad Inflor am Cherfonefi Cimbr.

Monui hut Brauvvdlerian us. - Hermldenju.

- Paduanus.

M ommenta Paierlornerfla.

- IVuTicmbergica.

Monfenfe glofartum apud Peczium. Montanus [ Pauli. 1 de tutelis et curis.

Morhofiii [ Dan. Ge. J Vnterricht ion der

lewjchen Spruifu.

Mulieri [ Fndcr. ] PraCUca Marchiea.

Mulieri [ Io. loach. ] Rcitht-Tags-lhea- trum.

M ulleri [ Io. Sebali.] des Chur-vnd Fiirfl-

luh.cn Sdchftjchen Haufei Sachfm annales.

- ( Petri ] Difertatio de dono nuptiali.

- - de molendinis bannarttj.

• - de oiio fecundarum nuptiarum. - • de annulo pronubio.

Munfteri [ Sebali. ] C bfmograpkia.

Mur.itorii [ Ludou. Anton. ] Antiquitates

Efltnfes. - Scriptores rerum Jtalicarum.

Mureti (Mare. Anton.) Variae lefiiones»

Mufculi [ Barthol. ) de fucce/flone contenti n ali et an mala.

Mylcri i Nic.) afa^lhrenbach Archontologia. - Gamologia.

- Hyparchoogia.

- de principibus et flatibus imperii.

Mylii ( Gufl. Hcnr. ) Additiones ad Beyc-

ri pofttiones criminales. ̂ ̂

Digitized by Google

Mynlingeri (Totch.) Decifiomi. - Objenuutonci camcralct.

N.

NAngiaco ( Guiliclmi de) Comiiuta- ,or.

Naucleri ( Io. ) Chronico n.

Neoftadms ( Corneli ui ) it ftudir Ho I- landiae.

- ciusd. Orjeruationn rerum indicata- rum.

Nicolai Damilceni excerpta in Peirefcianis.

Nigellius ( Ermoldus ) de rebus gejus

Ludouui Pu apud Muratonum .

Nithardus de dijjcnjiotiibut Jthorum Ludotu- ct tu apud Pt.hc*um.

Noldenius ̂ 1 ollas j de flatu nobilium dui -

U , eorumque utribus > prtuiUrgus , immunitatibus.

Nonius de proprietate fermonis . Noodtii ( Gerar di) Opera.

Noppii ( ioannis ) Ackner chronica .

Norihof ( Lcuoldi a ) Chronicors cornuum de Maccka apud Meibomium .

Norifii ( Hennci ) Cenotaphia Pifana .

Notheri Pjalmi apud SchUterum. Cotulae Leonis.

O.

OBrechti (Vir. ) Prodrcmus rerum Aijatuarum .

- ( Georgii ) Dijfertatio de ‘mrifdiCliont . - ( Vlrici ) de legibus agrariis.

- ( Vlrici ) de Jacns termini. Obferuationes Halenjet .

Ockcl (Io. Andr.) de palatio regio,

- de praefer ip none im memoriali. Oettinger ( Io. ) de iur* limitum • Oleam Halygrapfua.

Oliua ( Pelicanus de ) de foro ecclefia -

Jlico . Olterlbhn Glojfae iur is D unici. Optatus Mileuitanus. Ordinatio adfecur at tonis Amftelodamettjis .

- adfe curationis Antu . Philippi II.

Ordinatio iudicii c amer alis.

- politica Auguflana.

• politica Gothana. - politica Magd. burgenfis. - politica Mcchlmbttrgenjis «

- proutnaalis At.haluna. - prottincialis Brunfuicenjit.

Ofiander de ixtre afylu

Oifridi Euangelia apud SchUterum . Othlonis Vita S. Bonifacii.

Otto ( Eucr. ) de tutela feminarum. - lunfprud* nua fymbolica.

* ( lac.) Vorjlilnwg von der Leib-Ei -

gtnjchuffi. Otto de S. B Lilio apud Vrjhfittm, Otio Frifingenfii apud Vrjhjium. Ouidii Opera.

P.

PAllauicini ( Sfortiae ) Hifloria «w»«- lii Tridenti nu

Panciroli ( Guid. ) Variae leCIiones . Pantoia ab Ayala de aleatoribus.

Papebrochii (Nicol.) Propylaeum Ador. S.

Paponii ( Io. ) Corpus 'turis Fr an cici. Paichafii ( Diaconi Rom. ) dc fpiriut fando.

Paulli (Io.) Schimpf vnd Etnft.

Paulli ( Iulii ) Sententiae receptae.

Paullini ( Chrill. Franc. ) de aduocatis mo -

nqfler iorum. - Ifenacenfet annales.

Paulli Warnctridi Hijloria Langobardorum.

- Hiflrria tpifeoporum Metenfium . Pax profana.

Petkii ( Petri ) O pera. Perardi Burgundica.

Perez (Ant. 1 Pradedioncs in Codicem.

Perizonii ( lac. ) Animaduerfionet hiflo- ricae.

Perizonii (lac.) Triga Difrtattonum.

Perfonae ( Gob. ) Cofmodromium. Pcrtuchii (Iuflini) Chronicon rortenfe.

PfcfKngeri ( Io. Friderici ) Vitriarius illu-

flratus. Philippi [Io. ] Confiier ation "t iuridicae in

nouam ordinat io tum procrjjits Saxomei .

Phocylidis

a

8j5 INDEX II.

Phocylidis Carrum nttthetieum .

Piccardi [ fo. ) Antiquitates Criticae* Piccarti [ Mich. ] Commentarius ad Ariflo-

telis politica. Pindari Opera .

Piilorii [ Gu»l. Frider. ] Lebens-befchreibung Goez. von lierhchingen. • Von bcfehdungen.

- [4o. ] Scriptores rerum Germanica- rum.

Pi floris f Modcilini J con filia.

PitllOCi [ Petri J .-Uutr^aria* - Glojfarium ad capitularia. - Mcmotres des C omtes de Champagne et Brie , apud Fnherum in origin. Pa- lat.

- Scriptores rerum Franc icarum. Platonis Opera. Plauti Comoediae.

Plinii Hfloria naturalis. Plutarchi Optra. Poeta Sax i apud Leibmtittm .

Polac ( Fridr. ] Syfiema iitrifprudentiae Germanicae priuatae.

Polyaeni Stratagemata. Pomponius Mela de fuu orbis. Ponuni (Io. Ifaad j Res G e Uricae. Potgilerus [Ioach.] deflatu et conditione

femorum. P t€ [ Claudii du ] Origines Ftancicae.

Pregizeri [ Vir. ] Teutjcher regkrungs vnd ehr n fpiegri.

Prilciam Grammatices libri

Procopius de bello Gothico. - - - - Perfico .

Pruck manni [Frid.] Confllia .

Pufendorfius [ Sam. ] de iure naturae et

gentium.

R.

Abani Mauri Glojfae.

Radcuieus de geflis Frtdcrici I. Radulphi [ Glabri ] H flor ia.

Rangonis £ Mart. J Pomera- niae.

Ratperrus de dinerfir caftbus monaflerii S. Galli in AUmannia.

Rauchbar [ Andr. J ̂uaefliones. Kcbhahnn Decas JtiMarum qua flionum.

Kebuitu [ Petri J Commentarius ut conftitu* uones regias.

RecejjUS do putationis Spircnfls. • tmpi.ru.

SL formatio Pr anco fur tana. - Ac r imber gcnjh.

Rcginonis Annales. - de dijupitna ecclefiaflicsL

Reginum* pru nuentis Lhromcon* - Continuator .

Reineiii Corpus injeriptionum.

Rei nh.tr di Offerentiae turis ctuiiu et Sa- xon tu.

Remberti Vita Anfcharu.

Rcttenbergii C Jtronuon Cremifanum.

Reuii [ lac. j D «tuntri a Uluflrata. Rhedcn [ Calp. a J de JtuceJfione coniugum

Jecunduni fla: ut a Bremenjta.

Rhenani i Beati] commentam de rebus Ger- manicis.

Richteri [ Chrift. Philipp. ] Confllia. - Dtcifiones.

- Dijjertatto de prisulegiis creditorum* - de juccejj.onc ab imeflato.

Ruktfleig vber das Sacchjtjihc land-rccht. Rickius [ lac. ] de vnione prolium.

Rittershufii [ Conr. ] Parttuone » fcudalcs.

- [ Ge. ] de iure afflor um. Riuinus ad ordinationem prcceffus Saxon.

Roberti [ Annaei ] Libri rerum tudicatarum in fenptu Parifienji.

Rodenburg [ Chrilt. ] de iure coniugum. Rodner de libris mercatorum.

Rolevt inckus [ Wernherus ] de antiqttis

fcrtptoribus. Roo [ Gerardi a ] Annales rerum belli do-

mique ab Atfl tacis Habsburgicae gentis

principibus a Rudolpho 1. vjque ad Caro- hun V. geflarum.

Rulvvithac Carmina.

Ruinartus. Rulandui [ Rutg. ] de commijflonibtu.

z - de commtffariis.

Sagittarii

Digitized by Google

»

avctorvm.

»rr

SAgittarii [ Calp. ] Aniufuttates archtc- fiftopMMI Magdcburgenjtt. - • ducatus.

- Thuringici.

- - geniilifsm et chriflianifmi Thurm-

giei. - de cruciatibus martyrum.

Sainfon [ Io. ] Confuetudines Turonenfes. Sallultius. t

Salinuthii [ Henrici ] Refponfttm pro matrimonio principis.

Saluianus de gubernatione Dei. Sande [Frid. a ] de effeJUtcatione .

- Je feuits Geldriae.

- [ Ioannis ] Dceijiones. Sangallenfit. Santerna [ Petra» ] de affecur asionibus et

fponftonibus. Sarpii [ Pauli ] Hifloria concilii Triden-

tmi.

- de 'usre ajytorum.

Scatigeri [ Ioleph. luit J Tbefatuus temporum. -Vj f

Schannat [ Io. Fridr. ] Hjloria rpifcopasus Hormatienjit .

Schanutus.

Schatenii [ Nieol. ] Annales Paderbor- ner.fei.

- Hifloria IPflphahar.

Scheplitzii [ loacli. ] Confueiudinet Mar- chicae.

'SchickfuCi [ Iacobi ] Annales continuati gentis Silefiat.

Schtlteri [ Io- ] Commentarius ad itts Feuda- le Aletnannicmn.

- de curiis dominiealibtu.

- de 'ture ohjtdum. - de SLR. 1. comitum praerogativis.

- Gioffarium Teutonicum.

- Injlituibmcs iurss publici Romaito-Gsr ■ mastici.

Schmaufii [ Io. Iac. ] Carptu turis publici academicum.

Schmiedtius [ Io. Andr. ] de Helmjladto per Frattenr.td.vn esc.

tkiaeccii EUm. Lr.t Ger.it.

Schminckii Dfferuuio de vrnis fepulcralt- btts et vrnis lapideis veterum Castorum.

Schneidcri Oirouison Upjtenfe. Schneidevvm [ Io. ] Commentarius ad /»-

Jittmionrt. Schoepfsr [ loach. ] de ture braxandi. Schottelius [ Iuli. Ge. ] Von vnt.-rjchade-

nen rechten in Deutfchland.

Schreuelii Harlcmum. Schrocter [ Ern. Frider. ] de doealstio.

Schultingii [ Ant. ] Dijjertatio de tranfalhcmr teflamenti tabuiu non infpeihs.

- Iurifprudrnlia vetui aitte-ludinianea.

Schultzii [ Ge. ) Synopjis Injiuuttonam. . . 'turis feudalts.

Schurfii [ Hier. ] C on filia. Schurzftcilchii ( Conr. Sam. ] Dfferta-

tionrr. Schvvederi ( Gabrielis ) D j

Schvvendendoerfer [ Barth. 1

ceffum Fibigu. Scou c Mariani ] Chronicon. Scriptoret hiliortae augnjiar.

SecKendorff ( Viti Ludouic Lutheramfmi.

Seidenflickeri ( Antonii ) Dffertatio de

' errationes .

eon. ] ad pro-

uudouici a ) Hifloria

furto ferarum. Seldeni ( Io. ) Ius naturae a gentium fecundum dtfcipltnam Hebraeorum.

- Mare elaufum.

- Fiotae ad Eadiner.

- Suecefjio ex legibus Hebraeorum. - Vxor Hebraea.

Senckenbergii ( Henr. Chriliian. ) Selefla turis et hjioriarum.

Senecae Opera. Seruii Sebalia ad Pugilum. Sextus Empiricus.

Sibrandi ( Io. ) L niveae et Hanfetuicarum Vibium 'tura publica.

Siccamae { Sib. Tetard. ) Antiquat Frigo- rum leges edit. Car meri.

Sidonius Apollinaris.

Sigebertu. Gatr.biacenCs apud Ptjidrtuut.

Simeor.is ( Ier. ) Oironicon Ucb. sirmondus ad Goffred. Findar.

- ad Si-tonium Apo,. inarem.

Q q q q q Sirraon-

#

«5» I N D Sirmondi Epifloiat.

Smeui Antiquitates Neomagenfet.

Smiih. ( Thom. ) de rcpuhltca Anglorum. Sommcri ( Io. ) Dijfertatio de repraefenta • none.

Spangenbergii H nnebergifihe ehronie. Speelmanni ( Hcnrici ) C lojfarium archa- io/ iri um.

Speneri [ lac. Carol. ] Dijfertatio de yfu- fruflu comugalium. - Notui» Germaniae antiquae.

Springtfeldus [ Ge. Henr. ] de apanagio. Summius [ Herm. ] de Seruiiiue perfo- n ali.

Statuta Antuerpenfia. - Argento' ahnjia. • B'em.njia. - Brunfuicenfia. - Colonienfia. - Hamhurgenfia . - Luncburgenjia • • Mindenjia.

• liger, fta. - Sd.iaedueeufta. - Stadenjia.

• Sujatenfta in MSC. ~ Vianenfm.

Sieinineycr de ture proprietatis .

Stephani [ Stephani loannis] Syiloge trafla- tuum de Dania et Norutegia , ducanbuf- que Cimbricis , hifiorico - Chorographico- rum.

Steuernagelii ( Nic. Goth. ) Memorabilia ftatutorum Lubeeenfittm et Hamburgen-

fittm. Siiernhoeck ( Io. Ol. ) de Utre Sueonum et Go horum vetuflo.

Strabanis Libri rerum geographicarum. Strabus ( Walafridus ) de officiis ecclef.

- de vita S. Galli, confimsris. Stracha [ Beneu. ] de ojjecurationibut et

fponfionibur. Strauchii [ Io. ] Amoenitates iteris canonici.

- Dijfertatio de oppignor asionibus imperialibus.

* - Dijfer taliones exotericae iteris publici.

EX II.

Struuii [ Bure. Gotth. ] Differtam de ulto- diis imperii. - de tonteamemisi

- IU fi oria luris. - Syntagma hijloriae Germanicae. - - - iuris pu. lici.

Siruuius [ Ge. Ad. ] de vindida priuata. - - Syntagma iuris ciuilis.

Stryckii [ Sam. 3 Adno attones m compendium Lattterbachianum . - Cautelae contraditum.

• de fuccrffione ab intefiam. ~ b'jiis bodtermit Pandedarum.

Stumpfii [ Io. ] LLdoria H.lueiiorum. Sturlefonii Hfioria Noruegica.

Srypmannus [ Franc. ] de utre maritima et nautico.

Sueleri Theatrum.

Surii Vitae fandorum.

Sutorius ( Imm.m. ) de nen euceattdo et non appellando.

Syluii ( Aen. ) Hijloria rerum Fridirict III. Synefii Epiftooe-

T.

' X ' Aboris [ To. Otton. ] Opero. - Thefattrus locorum communium iurif-

prudemiae ea axiomatibus Aug. Barbofat et analcdil.

Tabularium S. loannis. Taciti Opera.

Tarnouius [ Petr. ] de fetidis Mekhnlur-

gtets.

- de miniflris ecclefiac. TaiElonis Detretio.

Tatiani Harmonia tuangeliea.

Tenzelii [ GuiJ. Ern. ] Bibliotheca tu- riofa.

• Supplementum hfioriae Goihanae. Tertulliani Opera.

Tclchenmachcri [ Wernheri ] Annales Cii-

uenf-t.

Textoris ( Io. Wolfg. ) Dijfertatio de clau-

fula fidei equ.firit. ■ T - de gentilitiis padit procerum.

Thegani

1

fi*

: * <

Digitized by CjOO

OQ

%

A V C T

Thegani Vat Ludoui.i Pii , apud Pi- thocum.

Theodor. Hermopol. Theodorici [ Petri ] Collegium criminal:.

- regis Ollrogothorum , Edictum.

Theodojiantu codex. Thomas Camipratanus. Thoinaiii ( Chrill. ) Annotatione; ai Infl.

et Pandcllat.

Thotnafii [ Citri lt. ] Differ talionet variae.

- Iurififthe ha-ndel. - Sel.Cla feudnlia

Tliomafiinus [ Ludou. ] de veteri etneua

ccclefiae dijiiphna.

Thu.mi [ lac. Augult ] Hijloria fui tem-

porii. Thucydides. Thule marius [ Henric. Ounther. ] deoC lo-

ucratu.

Tiraquelli [ Andr. ] Opera.

Titii [ GoctL Gerh. ] Dijfertaiionct variae.

- Obferuaiionet in Latuerbachmm. - Teiujchtt lehcn-recht.

Tocci [ Caroli ] feu de Tocco , Siculi .

Gl fa: in leget Langobardorum.

Tolneri [ Caroli Ludov. ] Hijloria Palati- na eum Codice diplomatico.

Traduionet Irijmgenfet.

- Fuldenfet apud PiJIorium. - Wcrthincnfet.

Triih.inii [ Io. ] Chronicon coenobii Span-

ksimenfu, dioecefeos M/guntinae. - - Htrfaugienfe.

Tullenjii epijcopatut hijloria apud Colmet.

V.

Adianus de collegiis et monajleriit.

Vagedes [ Henric. ] Pentat quoijlionum

hsfloricorum. e Valerii Flacci Argonamicon. - Maximi Exemplo.

Valefii [ Hcnrici ] Annotationes ai Amrria-

o R V M. .

num Mareelhnnn', Valefii Scriptore/ ro um F, anticorum.

Varro de rc rujlua.

Vegetius de re militari. Velleii Paterculi Hijloria e. Vcaamii Fortunati Carmina.

- Vita S. Martini.

Veracii [ Iufti ] Confuetud net Bamber-

,stnh- Vergilii [Polyd. ) Htjloriae Anglicae. Vetnt notitia ex tabulario V.nioctn. nji.

Vlienbach [ Io. Chrill. ] de indicio Carfareu

imperiali-aithco. Vghellus [Ferdinandus. ] Vklor [S. Aurelius. ] Vidor Tunonenfii.

Vieth ( Amon. ) Befchreibung det landei Ditmarfeu.

Vineis [ Petri de ] Epiftolae. Vinnii [ Arn. ] Annotatione/ ad Pecldum da

re nautica.

- Commentarius ad Infiinuionts. Vita S. Berlcudit.

- S. Gertrud. . . j

- Guttfrted von Berhchingen.

• Henrici IIII. apud Kcuberum. - S. LebuinL

- Mathildit apud Letbnuium. *■ Vitalis [ Ord. ] • g

Vlphilae Euangelia.

Vlpiani Fragmenta apud Sehultingium. Vocabularium lurit Saxonici «j

Voet ( lo. ) Commmtariut ad Pan dtClas. Voet [ Pauli. } Commentarius ad Injlim-

tiones.

Vogt [ Io. Mart. ] de utre coniugum in bona.

Volfii [ If. ] Adnoiasbnct ai Pomponium Melam.

Vredius [ Olirerius ] de Jigillis comitum Plautinae.

Vrsbergenfis abbatis Chronicon. Vrftifii [ Chrillian. ] Scriptoret rerum Ger-

manicarum.

Vullonii Theatre Shonneur.

Vuiteii ( Hcrm. ) Conjiha Marburgenjia.

Qisn > w.

*

\ «

8 6o I N D £ X II. AVCTORVM. w.

VUTAgtofcii ( Io. Chrilloph. ) de emi- W . r<ui Norimbtrgeufi. V. abfridus Strabo.

Walburger de taniii. Walteti Conftutudtnet Aofiriacae. Warnefndus ( Paullus ] vtd. Pauli, t,.

^ «Itii [ Ani. ] Be/tl, re, bung von Dreftden. Wrncken [ Iac. ] CoUeOmua dtrit publici

de pkaOwgeri, et vtburgeri,. > Vcndclmi f Cothofredi J Gloffarmm. • Leget Salitae.

Vi crlhoffii ( Io. ] Differunto de polszza, WernCTi C Io. Ce. ] Difnano de padi,

hmh I‘klty<r , vrtd fchlrycr vey huth .

WdeJ [ Abrah. a ] * connubiali bonorum foetetote et padit dotalibiu.

We&nbeccii [MatuJ Confilia. - Parata! a.

Wilduogelii [ Chrift. ] Dijfertatio de utre embatemico.

Willeobergii [ Sam. Frid. ] Differtam, de tore perfonarum ducatu, Oppotunfi, et

Bat&orienfu. ^ Willerami Ver fio tomici canticarum.

Villi baldi Vita S. Bonifacii. Wtpponis Vita Omradi apud Pfiormm.

4 Wiquefort de Pambaffadeur.

V tfigothtc* lex. Witiichindi Corbeicnfi t Annale, Saxonici Wormii [ Olai ] Fafii Donici. Wurflbein [ Hier. Io.-] Differtath, de diffe- rent», atri, eduli, „ reformationi, No-

ricae.

ZAchiae [ Paulli ] Quaefiionn medico- legale,. 2ahnii [ BalthaC Conr. ] Iclmographiamu-

mripjfir. Zafii ( Vdalrici ] Opere.

Ziegleri [ Calp. ] Adnotattone, ad Lancel- loti Injlitutionei iurit canonici.

" " ** procejjam eleOoratu, Saxonici. - De epi/copit.

* De iurilu, maiefiaricit.

* Dijfertatio de praedii, cenfitici, rurat libm.

Zobeiii [ Chrift. ] Differentiae turi , c dtilit et SaxonUL

Zoiimann de prorrttffiontbu, generttfa fide muniti,.

Zyllefii [ Nicolai ] Definfio & Maximini.

Zypaei [ Fraoc. J Notitia turi, Belgici.

/

»»»*$*

«« 9

INDEX

t

>

( 8<Si )

****** * * * *

INDEX III.

RERVM ET VERBORVM. t ■

Prior numerus librum ; fignum crucis + alteram II. libri partem;

pofterior paragraphum ; fignum * (choiion fignificat.

A. BDICATIO liberorum olim

parentibus permiffa. II. toj.

Abigeatus poena apud vete- ? res. U. t j«o. hodierna.

SIlSVdBW'' II. t Abortus procurati poena apud Baiuuarios.

II. t ipd. apud Alamannos. II. t »97* fecundum conllitutionem criminalem.

II. t )°S- Abfent an potuerit acculari. II. }i5.

Abllinendi beneficium in Germ. a repu- diatione non differt. II. jop.

Abzttg qualis cenfus. I.. at i. Academicae iurildidionis origo. III. 7*. Acciflionis ius apud Germ. quale ? IL

«i. fequ. quale hodie t II. 9». fequ.

Aeeolahi genus feruorum. I. |8. * Accufare quis potuerit ? III. jio. Accuiatio cum clamore &Cla. II. t 18.

III. jiq. et j:<s. 344- calumniofa quomodo punita ? III. j t.

III. ]4i. III. 343. quotuplex ! III. )it. priuatorum cur hodie rarior in Germ.

III. 148.

in eius locum cur iuccefierit inquifitio? III. J4s.

Accufator nifi fideiuffores daret , in carcere habitabat. III. jao. gladio euaginato inilrudus acculabat, II. f 14.

AecuCuorius proceilus olim ordinarius.

III. }o 9. qualis hodie ? III. £4«. Achi vnd Bann. vid ir.ira prolcripsio. Acia transmifla ad dicalleria. 111.

transmittendi beneficium. III. 184.

ACliones legis an habuerint Germani ?

1; 374 *

Actiones in certas clafles redegit auclor des ricbtfleiges. III. 134. non edeban-

tur, nifi impetrata venia. III. 114. lequ. editae eerta formula. III. 1(4. 1 fit.

<17. Ifs>. earum diuifio prima. IIF. ijj. fecunda. III. 1 jff. tertia. UI. 137. quarta. III. 138. quinta. III. 139. fexH. III. 140. et 141. feptima. IIL

»41. Actiones ciuiles quotuplices l III. 13«. ACIiones criminales quotuplices ? III. 141.

fallo mixtae. III. 143, de feudis quotuplices l III. 139. ob iaclum. UI. 8;.

• iniuriarum aeftimatoria an Hodie vbique in v(u ? II. t 1 ,g-

mixtae quae ? III. 141.

ad paUnodiam , deprecationem , vei declarationem honcris vnde ! II. f

nf. eius natura et indoles. II. f ii 7. fequ.

reales quotuplices ? III. 138. vbi infti- tutae? III. 88.

Adores qui effe potuerint. III. 74. 8f. fequebamur rei forum. III. 75. 87. Sf. an ct eius ius > III. 77.

ACluarii iudieiorum. IIL 7 u

.Q i m I Addidio

* .

y

85a INDE

Addiflio poenae genui apud Germanoi. TI. f 1J4- * J7f-

Airlukt tkrt tmd wort , formula promit- tendi. H. 45«. *

A.if Atomi ae ritus. II. 151. * vndedifta?

II. Ijx. *

Adfinitat pro cognatione. II. 1S3. * Adframire pro adramire. III. 11«. * eo

vocabulo et Saxones et Franci vli. IIL

11«. • Adtrdiuut quii diftus ? III. 110.

Aditio hereditatis quomodo et quando fieri debuerit ? II. X93. qualii hodie ? II. I30.

Ad moliat io. vid. mallotio et malim.

Admenadonis poena ex lege Burgundi- ca. II. t 3«f-

Adminiltrado tutorum qualis f I. jStf. Admiraiitdu gtrickte quae iudicia ? 1. 110.

Adoptio non tribuit ius ingenuorum na- jalium. I. 84. Kam apud Germanos non repende videtur Tacitus. I. 151. an modus transferendi patriam pote-

liatem ? I. 1 f 1. 133. ad religionem mags pertinuit medio aeuo. I. i{». an ex iure Germ. f. 1 54. eius efieflus. I. sfio. hodie rarior, led non fine exem-

plo. I. 1601 Adoptio per arma, I. ifi. per barbam.

I. ifi. per baptifmum. 1. 151. per capillum. I. ifi. per catechilmum. I. ifi. per comam. tbid. per confirma-

tionem. ibtd. per mantum , ib. per mitram. ifi. per poenitentiam, ib. per tc-

flamentum. tbid.

Adparitor homines in ius vocat. III. 1 19. aliquando inialutaio iudice. IIL 117.

Adpeliatio an tempore Taciti f III. 188. cius necefiitas. III. 187. qualis apud

Burgundiones. III. avo. apud Francos.

III. 191. Langobardos- III. X97. Saxo- nes et Sueuos. III. 198. lequ. Wifigo-

thos. III 18?.

Adpeliatio ad vrbes , vnde ius adfumtum. IIL 54. ad mifios dominicos. III. 191. ad comites palatii. IIL 1 91. ad Duces a comitibus. 111. 194. ad iplbs reges.

X III.

IIL 19 j. medio acuo ad palatium Cae- laris. III. )ci.

Adpellationi in quibus caulfis locus fuerit. III. 194. ]oo, 30 6. cius profcquutio qualis? IIL 30X. cius euentus. IIL 303. temere interpofitae poena et hodie qualis. III. 307.

Adquirendi modi ciuiles quot ? II. 9 8. p' naturales quinam? IU. 30. lingulares

qui f 11. 99. vniuerlalis. 11. 98. Air Amitto vel Adhramuto quid fuerit ? IIL

109. La et Franci et Saxones vli. III. 116. * ctiatn in tradenda heredita-

te. II. 131.

Adlcendeniium lucccffio, vid. fucccflio. qualis iure dom. elt non vbique recepu.

II. 184. lequ. iure Sax. adlcendentes excludunt fratres et forores , corura-

que bberos. II. x8«. Adtecuratio quid? II. 433. eius antiqui-

tas, et an domanis nou? II. 43 f. * cius lubieclum. II. 436. et cbtecfum,

an etiam pertona ? II. 436. finis. II.

437- condiuoncs.il. 438. formula. 'tbid. etiedus. 11. 439. acboues inde naue. IL 440.

Adlenores pacis quinam? III. 11. Adledores in coniilium adhibendi a iudi-

cibus German. IIL is. lequ. Vid. ScAoittu

Aifsitrt quid ? IL t 69.* Adulter impune occilus. II. f. 173. II.

t »03. Adulterii poena iure Anhaluno. 1 1. f >99-

Augullano. II. f >99- * Aultriaco. 11. t 196. Badenfi , II. f 198. Bauarico hodierno, 11. f >9f. Boemico , II. t

«99. Boioarico, II. f 193. Branden- burgico, II. 199. Brunfuicenfi , 11. f

199- Burgundico, IL t 164. ex con- Jlitutionc criminali. II. f 193. lequ.

Dnhmarfico , 11. t <98. Franaco , II.

f 167. lequ. Frifico, II. 179. Holfa- deo, II. t xoo. Langobardico , II. t

180. Lubecenli. II. \ 187. Magdebur- gico , II. t 1 99- OltrogothictXr II. f 16I. Palatino, II. f 199. Saxonico ,

Digitized by Google

RERVM ET VERBORVM. S6}

II. t l 84. »oo. Solnienfi, II. f 199-

Sucuico, ii. -f 1 0 1 lirolcnli, 11. f 197. W urtembcrgico. Ii. t 197. V urz- burgico. II. t 197.

Adulterii etiam fimpUcis poena acrior apud

Germanos. I. a 14. poena pernuiTa manni tempore Tacui. I. 310. apud Fri-

• fio>, II. t >19- * Langobardos, II. t ISO. Saxoncs. 1. 311. II. 179. cur

minuatur ob deprecationem innocentis

confugis? II. -f sol. capi. alis cur rarius exiequuuoni mandetur.' II. t >oi.

Adulterium an iure Kom. vindicatum

ante Legem luium. 11. | M7- * ‘n

Cermanu olun rarius. 11. -f 14X. no. lequ. an commi, tatur cum femina cau-

ponatu ? II. ii6. Aduocati , btlchnn noigic. II. t 384.

Aduocau cccleliarum an luritdidione ga-

uifi' ili. 33. 39. 59. * ecdefias defendebant in iure, pro ulquc certami-

na lingularia lutc.picbant. 111. 33. Aduocau pauperum. IU. 100. Aduocau prouincialei quii III. 44. Aduocati pupillorum , id clt tutore*. I.

360. Aduocati vrbium nobiles. I. 10 9. quando liipprelli? 1. 113.

Aduocati didi caullidici, clamatores , re- clamatores. III. 81. * ferendarii 111.

94. Fdrlprecher et vormilnder. III. 91. Aduocati non permitiebantur infamibus.

I. 407. poliulabantur et impetraban- tur a tudice. III. 91. 93. 99. aliquando ex odicio dati. 111. 91. a quibus

conltiiuti ? toc. id officium detredure

non poteram. III. 91. nec dimitti le* mei accepti. III. 93. praelemibus tan-

tum dati in iudicso. 111. 94. diucrli

olim a procuratoribus. III. 93. i0t. quomodo coerciti, qui male fundi of-

bcio ? III. 93. * ico. quinam elie potuerint. III. 9l.

Aduoeaiis an vli Germani» III. 73. an tempore Taciti? III. 78. iis vfi Burgun-

diones? III. 81. Franci? III. 8t. Lan-

gobardi? III, 8j. Ollrogothi? III. 80.

WiGgothi. III. 79. an ct gemes boreales ? III. 79. *

Aduocati vocati etiam confacramemalct

reorum. III. 117. * Aedificandi rado apud veteres Germanos.

II.’**. * A.jtatrd gladius nupdalis apud Fritios.

II. f 1 79- * Aegrotis quibuldam locis teflari non licet. II. 197- lequ.

Aer alicubi leruos reddit. I. 3 6.

Aetas eorum , qui ineunt matrimonium. I. n. 1.

Agere quis potuerit? III. 93. ad agendum num quis cog ndus» III. b S-

Agri olim vniuerlitatis , non Ungulorum. II. 9. eorum pars victis ademta. 1.

41».

Agros alterius laetificandi obligatio. II.

134. et 138. Ahn.n , maiorum imagines quomodo nu-

merentur? I. 84. ahnen aufi Ichvccrcu quid ? 1. 116, vid. hnagina.

Alamanni vidi in lcruitutcm detrufi. I.

41 1. *

Aiaricianum corpus in gratiam prouincialium Galliae et Hilp. fadum. U. 176.

Aiiani (erui. I. 38.

Albim ferui. I. 38. * Albinagii iuris antiquitas? I. 418. an ab

Albinis vel Scotis nomen acceperit f I. 418. 7 hodie paene vbique extra Franciam celTat. L 431.

Aldionet (erui. I. 38. Alea Romanis vetita. II. 331. * nec non

epiteopis et clericis. II. 4to. Ei de- dniifimi Germani. II. 331. 41 j, ea vxor adquiliu Imperatoris foror. U.

4*r. Alienatio mobilium quomodo fa.la iure

Saxonico ? II. 16 3. * quomodo immobilium? II. tfia. non nili cum con-

fcnfu cognatorum fada. II. j<s». lequ.

Alieni iuris homines quinam in Germa- nia .» I. 131.

Allodc quid . II. t g.

t

0

AII odio-

d *

8S4

*•

INDEX III.

Alhdiofum auiiorum illuflrium naturi. II. »8.

Ailuuionei apud Germ. filco cedebant. 1L i). «4. 89.

AUzumel pro hermaphrodito* H. ij«. Aiteri ftipuiari an liceat? IL 347. Alueus derebdlus principum. 11. 13, d),

et 91.

Ambafcia dominica , Horendieorte. III.

»'*• . ,

Amond quid ? I. 37. 133. Amtsfthulzrn qui ? III. 59. Amtmerwalwre qui ? III. J».

Anagrip tactus impudicus. II. f >8t.* - Andalangui quid : I. 183. * II. 7 6. Andciagum pro andalango , Handlchlag.

II. 417.

Andrepuft vnder-buiTe. II. f icd. Anefang et aneftngen quid ? IIL 140. An fartore quid ? II. 13;. Anima patris. Per eatn iuratum. III.

*»i. * Animae portio legitima debebatur apud

veteret. II. 1*4. * Annunaru , officiales apud Wifigothos. III. U.

Anniuur, pro epidola. III. tof. * A imulus (ponlae oblatus. I. 181. 191.*

eius ctfedns. I. 184. * 187. de eo paroemia. I. 187. * (jmbolum traditionis. II. 77,

Anteltatio Germanis non ignota. III. >97.

Anticbrerico paclo non indigebant creditores apud Germanos , II. J17.

/fataurrr, id ell , reus. III. tdi.

Apes, fi damnum dederint, vid. Jjtr.tmm. Apocha Veteribus Jeiunui. 11. 473. Appellatio, vid. adpeltaiio. Aquae frigidae examen. III. »31. diu

luDerltes in Germ. 111. itf». Ii. ruentis examen. III. 131.

Aqua probari legitimi infantium natales. II I. 119. In ca lutfocati malefici, vid- litfloc tio.

Aias habebant veteres Germani. II. 1. Arianj^ium quid ? 1L t 3 J J *

Arbannum quid ? II. f 373.

Arbitri an apud Gothos in vib f III. 9. * Arbores confines, cuius ? II. 69, Iaerae Germanorum. II. j.

ArcbictfcUmii ’ vid. eaptlltnl Arena [ der karnt/jf-piat ] fimdUone poe-

nali munita, ill. >48. quomodo eam ingredi fim lingulare certamen inituri?* IU. »49-

Arga [ arg ] conuicium apud Langobar- dos. II. f 111. * Artianmim quid ? II. f 333.

ArJIatu , quali chren-dtlle. Mura de Hoc vocabulo. II. t 34». *

Arma adparitoris fibi cur commodari perierit accubator ? IU. »J. cur catenis

adligata ? I. 393. * Ea relinquens infamis erat. I. 393.

Armato nemini ad mallum venire licebat. III. tf.

Armis lollemniter incimfti iuuenes ingenui. I. 64. 71. et tunc patria poteltate exibant. I. 16}.

Armorum vfus in nupdis. I, 109. (equ.

»30. * IL f >79. <n adoptionibus. I. • 5». in manumiffionibut. 1. 53.

XpnJbaf emere vnde ? i. 1 78. * Arre pro arrha. II, 397. *

Arrha fponlalicia. I. 181. 191- in emtione venditione dat» quem eficdum habuerit? II. 394. 397-

Ambannum quid? II. f 353. Amtrcban quid ? II. t 3 J3-

Art-land vnde dicatur ? II. f »39. * AJierte. vid. arijlatu.

Alyi. ius rebus literis datum. II. e. *

Athargrati quale vulnus? II. 89. * Aucupii ius quibus fuerit medio neuo ?

II. 37. quibulham hodie? II. 87. Audoritas tutorum an Germanis nota ?

I. 374. quid apud Germanos? I. 373. * quid hodie? I. 38J.

Augmentum dotis quid ? I. »48. 149. 160.

Auoruin ius quid in Germ. II. I f tf- * 319. ....

Aurum colligendi ex flumine ius ad prin-

cipem

Digitized by Google

RERVM ET

cipem pertinet. IT, 13.' Amburger qui didli ? I, 1 17.

Aufrotten vnde ? II, t * 3 9- * Jnftracha [ Oilcrgovv ] Frifiorum pagus

iam tempore Caroli Martclli notus. III, 8.

Aullregarutn origo. III, 40. fcqu. ad eas

fadla requiCuo an citatio ? III, 1x7-* Auflhun de mutuo et locatione accipitur.

II, }fo,

B.

BAar recht quid ? et quamdiu in vfu ? III , atf|. ..

Baculus fignum traditionis , II, 77. cur in iudiciis publicis frangatur I II ,t 19\- 111, 140. 3J7.

Baiu'u/ pro tutore. I, 360. Balmunden quid ? I, »f >• * 17** * Bann vnd acht quid' III, 8J. Bannaria iura qualia ? II , 134* ,I®*

Banniri dicebanmr vafalli , *d bellum euocati. II. t 111; . . , , M

Banruti feu profcrtpts infames. 1. 401. w finimur vocatus etiam diftriftio. III. nd.

Barba , per eam iuratum. III. sal.

Barcui quid ? II. t *4®' *

Barguc pro barco. II. t »48* * Baliiicae quae ? II, t 34*. *

Baflonicnm pro ergaftulo. II. t 7°* * Baulebungi- Rrrbt quale ius .? I, 43. Bearten agrum colere vndo ? II. t sJJ. Bedemut quid ? I. 46* 6x.

Bedungene ehe quod dicatur matrimonium f I. *8d.

Behalter pro tutore. I. 3S0. * Bcinfchrutigc wundc quale vulnus. . II.

t yi- * Belehntc voigte qui f vtd. adteocatw.

Bella priuata , quando inualefctre coepe-

rint in Germania? IL t »J4* } I* 1 7>-* iis oppofitae fan:tiones variae. II. f »34. fequ. eae famffionii pacis publicae nomine veniebant. IL f 134.

Beneficia pro feudis. II. 14. Heintccii Elem. luris Germ.

VERBORVM. 8 Sy

Beneficium verum quale f II. 3f4-*ex- cuilionis an fideiufloribus olim datum ?

II. 449. 4ro. 451. id et hodie alicubi fideiuffbribus denegatur. II. 4 df.

Benujfte» quid? III. 337- * Bfatzttngs-recht quale ius. I. 39. Bejlrzung I. 39.

B.-ffer ritter ah knecht formula equites creandi. I. 71.

Bcjlebcnen quid? III. xi8. * Beihemut quid ? I. 46. fi.

Beweifen in iurc Sax. efl ad oculum de- monffrarc. III. 114. *

Beyeri [ Ge. ] Specimen iuris Germ. quo conlilio icriptum. L 13.

Bcyfnzen Me brani dem brdutigam qualis ritus ? I. »87.

Bibliotheca , id eft , biblia , fignum traditionis, II.77.

Bigati numi qui t II. t !°7. * Blajfhemare fententiam quid ? III. *9f. Bluth-bann pro iurifdi&one criminali. III.

61. *

BUuhriinJlige uiunien quae vulnera ? II.

t 9«- *

Bltuhfehrcyer accutans cum clamore. IIL

BoJmercj-Britffe quomodo dtnerant van bitbriejjen i II. 433.

Bodmeriae antiquitas. II. 4l<f. quinam hunc contractum ineant l II. 430. quis

fullineat periculum ? II. 431. in ea

vfuras maiores fibi ftipulari poteft creditor. II. 431. quae reliqua creditoris iura ? II. 433*

Bona hereditaria quae t I. syt. * II.

16. quae adquifiia ? I. tpt. 4 II. ad. eius differentiae efiecSus. II. »7. de he-

reditariis teflari vbique non licet. II* I9j.

Bordarii, genus feruorum. L 38. *

Bergen promifcue de mutuo et commodato accipitur. II. 360.

Botding vnd lotding , quale iudicium t

III. }8. * 69. Rrrri

s

Bothen

INDEX III. %66

Bothen apud Saxones vocati procuratore». III. 94.

Boues iuncli lymbolum nuptiarum. I. io;.

Brand vnd mordbrand quomodo differam?

II. t >84.* Brenntn auf einer korde : vid. hordc .

Bubli genus feruorum. I. 38. * Budtheil quid? I. 4;.

Buliftechi quid? II. t 87. *

Burgenfium origo in Germania. I. 14.

eorum antiqurffima conditio- 1. 14.

Burgfriede quid? eiufque figna. II. 17. et *

Burggrafen pro iudicibus. III. 70. *

Burgundiones lingularium certaminum

amante». II. | 104. quando apud eos locus fuerit iuriiurando fuppletorio ?

, III. atf.

Bufie quomodo differat von der vvette ? II . t *J-

Buficn ifi gttrenntl , quid fignificet ? IL

18J. * Bylbruff quid? eiufque iura. II. 433. * C.

CAdauer occifi in iudicium folebat ferri. III. 314. * illud ungere cogebantur fulpe&i de homicidio. 111. 1 5».

e furca detrahentes quomodo puniti

ex lege Sali.-a II. | 148. exlpolian- tcs quomodo puniendi ? II. t >49-

Caefer ( Iulius ) ex inllitmo agit de Ger- manis. I. f.

Caefpe» traditionis lymbolum. II. 74.

Calcei fponlae oblati a Iponfo. I. 181.

Calida manas quid? II. | 18. *

Cambire quid! II. 3JI. * vj

Camhium pro permutatione. II. 391. * Camerat nn ncii quinam? III. 94.

Campiones qui ? III. >40. Cancellarii olim fcribae. III. 71. *

Candelabrum fignum traditionis. II,. 77-

Canes venatici lymbolum traditionis. II.77.

Canum porutio qualis poena ? II. t >43.

Capella pro capla reliquiarum. III. 1 99. *

Capellam apud Frqgces in caui&s ecde-

fiafficis tus dicebant. III. 17-

Capilli, lymbolum traditionis. II. 77.

In Capillis ejfe, pro innuptam effe , I. ttf8. Capillum et cutem amittere, pro luftigare.

I. 310. * 401. * capillum facere quid f,

II. 3J7.

Capillum' ponere lignum feruitutis. II. T 3 1 7- * ,

Capillus prolixus decus nobilitatis. I. 401,

H-JJ7. .

Capitale acflimatio damni. II. f X4.

Capitalis poena, vid. poena.

Captiuot et Germani redigebant in (era

uitutem. I. 3 1. quando eaferuitus ccfe far it in Germania. I. 3 1. eorum pro-; miffa an obligatoria ? II. 339.

Carcer an veteribus in vfu ? III. 31S.

perpetuus Germanis pro poena. II. f,

37«.

Carmultu quid in lege Boica l II. t 1 3»- *

Carnificis origo ct conditio in Germania.

I. 414. * Ei traditi infames erant. I.

414. Die cxfequutionis lautius exce. ptus, II. t 39?. fecuritatem libi petit

ante exfequutionem. III. 338. femen-

tiam cxfequutus quaerit an recle fun- ctus fit otbeio. II. t 3M* IU- «-

ius iudex pracfedhts venationibus et rebus filuellribus. III. 71. *

Caroli M. concubinae pleraeque vxores

ad marganaticam fuerunt. I. 301. Mat- telli cum Alpaide matrimonium ad Marganaricam. L 303.

Cafati genus feruorum. I. 38.

Caftraiio pOena furri , II. t 44- * fecri- legii. II. t 44- leruilis. II. t 44- poena receptillima. 11. f 371. ingenuorum quo-

modo punita? II. t 1,5 !•

Calus aliquando a Germanis punitus. II.

t }■ an iure ? II. | 8». Catenaticum quid ? III. 348.

Caualhcrs-parole quam tanCia obligatio ? I. 4i». 11.45*.

Caulfae grauiores vbi iudicatae tempore Taciti ? III. 6.

Cauffarum patroni , vid. aduocati.

Cautio reddenda loluto debito. II. 473- de

RERTM ET

de iureiurando praedando. III. 17}.

de indicio filii. III. 17}- * pro recoo- oendone. III. 179.

Celtarum omnium eadem inliituta. l.'i. Oenjiere quae dicla iurildidib ? III. ##. Cenfidca bona quotuplida ? II. 34. a

ICtis in emphyteudca transformata. L

60. laude mtaiia. II. }f. 44. fine inuo- liitura. 11. jg. 4J.

Cenjuelle quae di da iurilUidio i III. 66. Cenfus ab hominibus propriis praedan-

dus dominis. I. 41. emigrationis. I. <si. feqa. pronobilis. L 41. II. jj. an et hodie viis receptus ? II. 44.

Cenfiis an feroper lignum dominii diredi. II. 34. * cur bonis non laudemialibus impofitui I II. Jtf.

Cenluum fingulorum dies quando cedat? IL 71. *

Centenarii , comitum optio. II. ro. * 1IL i], officiales Wifigoth. III. 11.

Cereuifiam coquendi tus vrbibus competit. 1. iso. quatenus et pagis tributum/

I. iso. de ea coquenda leges. I. iso. Certaminum Angularium amantiffimi Bur-

gundiones 1 II. t 104. * ea frulira abrogare voluerunt Langobardi. II. f

110. * qui ad illud prouocare alios potutriiu. III. fo. * inna vmb ehre vnd giimff vel ad vindicandas iniurias. II. 1 114.

ChanJIoduna. vid. arijltuo.

Chartis foliemnher (criptis multum tribuerunt Germani. III. 11*.

Ou rcburgiu maleficus. II. f 10J. * Chibot pro gtboth. Ili I<I. * Chind pro kirnd. III. i«i. * Cliirotheca fym bolum inueftimrae. II.

II#. traditionis. II. 77. prouocadonis ad duellum. III. 140. >#4,

Ckrrntcruda quid i II. f tdO. * II. "(• *!• !!• t I7i- *

Genitus , conuidum apud Francos. IL f

ICJ. * Citatio qualis iure wifigothico ? HI . f Of . Francico ? III. jop. Alamannico. III. I14. Boioarico- III. 11;. Saaenico-

VERBORVM. 96j

III. iao. certum Ipadum an compre-

henderit > III. 11#. quo ritu ffiiiU a- pud Francos 1 III. sio.

Oues academici , eorumque forum pri- utlegiatum. III. 89. aducoritii. L 418.

originarii > Aii. vrbani plerique olim leruilis vel libero nae conditionis. I. 107.

Ciimuu vitiate collegia quem deputare

quae poena f II. t sit. * G 'aJotg quale vulnus 1 II. f lop. * CUmmre pro caudam agere. III. 8».* Ciamttorei didi aduocad. J II. 81. *

Cttmodici pro accufads. III. 81. * Clamor iudicialis. II. f at. IU. 3 1 j.

ji«. *

Clauii girado , genus diuinadonis. II.

!«•*

Clerici an rsconueniri potuerim f III. 87. forum eorum. III. 87. * non po-

terant ede teftes. III. tyo. geradae participes. II. a)8.

Clientes nobilium ingenui. I. <56. 73, Cluuerii [ Phil. ] antiqua Germania de ea-

que iudidum. II. 80. * Cocione 1 qui ? I. 417. * Codicilli Germanis notiores , quam teffa-

tnema. II. 110.

Cognationis et adfinitatis in nuptiis an rationem habuerint Germani) L 199. icf.

eam Germani modo quinto, modo fexto

gradu terminabant. II. 157. * Cognati vindicare tenebantur iniuria m co-

gnato illatam. IL f 18. lequ. edam poli Francorum imperium. U. f at.

Collatio : ad eam iure Sae- umebantur liberi (eparad. II. s;|,

Collegiati qui fine in edido Theoderid. II.

»19. * Collegia opificum in Germ. L »3. Collega viduae cumatii defuure quid f

II. t 118. * Colmkcrii qui ? I. 417. * Comitatus comandi , diffipad > epifcopii

et prindpibus dari. UL 43. a plebe oc- cupati. IU. 43. hereditario iure poffideri coepd. III, 37. »

Kitf r a Comites*

INDEX I I L m

Comites et vrbibus praeerant , I. 104. et

in iis ius dicebant. III. 14. fecundarii

res fi 1'ci curabant. II. f 1:. * cum Ica- binis iudicabant de criminibus. II. | Io. an toli ius dixerint. III. j. e. an

medio aeuo iuri dicundo praefuerint ? III. 8. erant olim ordinarii iudices.

III. >8. vocati hinc iudices publici. ibid.

perlequebantur facinorofos, 111. J09. * et ciuilem et criminalem iurifditfhonera

habebant. IIT. t(. etiam clericos mino-

Ves coercebant. IU. aj. et J». * ita et

minores iudices didli. III. 70. *

Comites apud Alamannos. III. 8. * et 18. Baiuuarios. 111. 18. Burgundio-

nes. III. i]. Francos. III. ij. Frifios.

III. 18. Saxones, ib. Wifigothos.HL 9. lequ.

Comites palatii apud Francos. III. 17.

vid. palatium : prouinciales. III. 44. ad Rhenum. III. 41.

Comitum palatii Lateranenfis iurildiclio

e' legibus coercita. I. 159.

/ Comitiorum prouindalium participes pot

fefiores praediorum nobiles. I. 81. ea

pleraque fub dio habita. I. 108.* Commenda et in commendam dare quid ?

II. Jtfi.

Commendare quid iure Germ. II. J«a.

Commentarienfis poena , qui reum aufugere pafius eft. II L Ji*.

Commodatum et mutuum i ure Germ.

Iere confunduntur. II. Jtfo. an com-

modato iure Germ. transferatur domi-

nium 1 II. }6t. fequ. an iure Roma-

no? IL }6 1 . * an iure Saxonico ? II.

}«d. fequ. quae culpa in eo praeftao- da ? II. 371.

Communes res iure Germanico •• II. 7. eae apud Germanos fere ad principes pertinent. II. s ].

Communio bonorum inter coniuges quid?

I. 18J. quando incipiat ? I. 187. fequ.

alia vniuerfalis, aba particularis. I. tgx.

▼niuerlalis ad quae bona porrigatur. I.

18». ad quae particularis ? I. 190. fequ.

eius efledus. 1, ̂ fequ. rellrulso per.

pacla dotalia. 1. 194. Romanis an SgncF

ta ? I. 16 4. * non obllabat pote /lati maritali. /. xgf. Qualis olim fuerit

apud Francos ? J. 170. Gallos ! /.

atsj. Germanos ? /. 144. Saxones l I.

»71. Wifigothos ? I. 167. fequ. qualis medio aeuo ex iure Sax. et Sucuico ?.

I. 174. Qualis iure nouo apud Anhal- tinos, J , 178. in marchia Branden-

burgica ? J. »79. in Franconia 1 J.

*7 9. in Heluetia ? /. 180. in Holfa-

tia ? 1. 17 f. iure Lubeccnli ? I. 174.

in terris Meclenburgicis ? 1. 179. in

Pomerania l /. 179. in Saxonia infe-

riore ? J. »77. in ducatu Sleliiicenfi t,

/. *7S. in Sueuia I J. 180. in Thu-

ringia? 1. 178. in Weflphalia ? 1.176.

Comparatio litterarum apud Germanos,

non minus , quam apud Rom. recepta.

III. ij7- * m Comparato ret pro adquifitis. 11. 13. Compcnlatio an iure Sax. admifla ? II.

475. Eam non admittentes iure cre-

diti priuabantur. ll. 47;.

Compofuto quid? II. t 11 ■ quotuplex. IL t **• . , ,

Compulforet exercitui officiales militaret apud

WiGgothos. III. st.

Concacatus conuidum apud Francos. II.

I0f. *

Concamburt permutare. IL 391.

Concambiatura pro permutatione. II. 391! Cmcambio. ibid.

Concambire , permutare, ibid.

Concambtum , permutatio, ibid.

Condlia apud Francos conrrouerfias et- defiafticas maioris momenti decidebant.

III. 1«.

Concubinae pro vxoribus ad morganati-

cam. I. 307. tales plera eque vxoret

Caroli M. L in6.

Concubinatus an apud Germ. prohibitus?

1. 309. non impediebat iuflas nuptias.

IL t *<S7- Concubitus requirebatur ad nuptias con-

(ummandas. I. at», fequ. qualis ? I.

»87. eum fundabant iponlorum illullrium,

Digitized by Googl

RERVM ET VERBORVM.

8 fy

Urium legati. I- »1*. * eo non fequuro nec communio bonorum incipiebat. I.

»>7. nec lucra nuptialia debebamur.

I

.

aji. ConcutSo quomodo ex lege Oftrog. punita ? IL 3 df.

Condictio caufla data an competat ob permutationem non adimpletam ? 11. 410.

Conimonurti, genua (eruorum. 1. 38. * Confirmatio tutorum Germanica. 1. 3<Sj. Conlulionc an fublata debita 1 IL 478.

Congrui iut quale ? Ii 41). »* Conqufito res. II. IJ. Confacramemalei qui didif III- 117. Confuetudines Galliae , Belgii et aliarum

gentium a quibus io Icripoicun redadae ? 1. 10.

Contemplatio Jaftnu pro vita monadica. II. «!»• fa»-

Contraiandt waaren , quid circa illas iu- fturo? II. | JfO.

Contractus a padit iure Germ. non dif-

ferunt. II. J JO> II. 344. * eorum diuifionem in nominatos et innominatos

Germani ignorant. II. 344. 4°8- nec non in bonae fidei et Aridi iuris con-

tr. ictus , itemque in reales, verbales, litterales , confenfuales. II. 3 st. an

omnes apud Germanos fint confenfuales i IL 34 j. illi hodie fere ex turis

Romani regulis aedunautur. IL 386.

fiqu. Contrarius forum an Gernunu notum ?

III. 88. apud ipfos Romanos rarius, quale bodic. III. 97-

ConUtbemum quid in lege Salica ? II. f

a»4. * Contumaciae poena apud Burgundiones.

III. ■ 1$. Francos. 111. 11 a. Frifios.

III. nd. Saxones. 11 1. 11 6. WiGgo- thos. I I, 107. ex iure Saxooico qua-

lis in Cjuflis ciuil.bus. 1 II. ita. in caudis criminalibus. III. tu, eius pur. gatio. 71/. 108. itj. fequ. quid hodie 77/. 1 1 9. fequ.

Conuenuoncs acceflbriae. II. aqa. ftq a. aleam eotuiitenies. II, 418. jtqu. b*r

neficae. II. 373. onerotao. itod. et 3I fi.

Conuicti tantum vel confeffi puniendi.

II. t !*»•

Conuidio reorum quomodo <e olim ha-

buerit ? III. 3}!. fiq u. quomodo hodie ? III. }J4-

Conuiuia nuptialia. I. 118. (ponlalma. 7.

177. |8«. 194. carnificum, Hrncker- Mailttit. II. t* 3 93- obfiStnn, Geifei- Mthitai. II. 4J8.

Cornua pro poculis fuere Germanis, 77.

7f. * Ijrmbola traditionis. II. 78- *

Coronae nuptiales. /. aai. lymbola traditionis. II. 77. per eas iuratum ? III. ttl.

Corportlit dtfriplina. vid. difciplina. Corpori quae exilio fint poenae ? II. t

3*1- Corpus dolidi cur liquidum elTi debuettt.

III. 346. * olim in rem pcaefentem ferebatur. III. 34 6. *

Carfnid purgatio vulgaris. III. 137*

CofiUutt genus feruorum. I. 38. * Couionet qui ? /.417.* Crateris vius iudicialis apud Germanos.

777. »3». * Crauart , id elt , kratztn. 77. Io>. *

Creditor pignore aliquando inuedirus. 77. fif. in territorio oppignorato pleraque regalia exercebat. 77. 316. fructus ex

pignore percipiebat fine pado antichretico. 77. 317. nec de frudibus rationes reddere tenebatur. 77. 317.

Cribrario genus diui nationis , qno furtum requirebatur. 77. t 38. *

Crimen, vid. dclittum.

Crimina extraordinaria an habuerint Ger-

mani 1 II. f ltt. plurima, quae Ro- mae frequenriflima erant , Germanis

ignota. 11. t J 19. Criminalis iurifdidio. vid. ittriflidio. Criniti didi primi Francorum reget. II. +

»7. *

Cruentationis ius , vid. Bnar-Reehi, item

mr ftrttri, Crufmar cenfus , idem ac Kraufin. 1. 4«. * Knrr 3 Crucis

s7^> INDE

Cruci» examen quale? IIL ajj. et •. Cumo medio acuo pro colloco. II. f 3 J I. * Cullei poena iure etiam Sax. et Sueuico recepta. II. f jgt.

Culpae praeliaiio qualis apud Germanos veteres, IL \71.Jequ.

Cultellus , traditionis lymbolum. II. 74.* Curiae dumaticaiet quales f III. jfi. * ea-

rum poileilores caudas emphyteutarum cognolcebant. III. gy.

Curiae pares vnde ? III. yo. * Curiarum prouindaiium [der kolf-eerichte 1 origo. III. 55.

Camji Imperatorum Rom. qui? III. »7. * C urm.Jen genus leruorum. I. j8. * Curm.duum 1111 quale ? I. 4 J. * II. 40 S, Curtis dominica qualis ? III. j 6. Cilli m tt capitium amittere > id dt , fufli-

gari. 1. jio. * 401. *

D.

DAmnum iniuria datum videbamr Germanis etiam quod calii datum. II. f 81. ergo multo magis do-

lo vel culpa datum. IL t 81. fequ. Quomodo illud vindicarim Alamanni?

11. f 8y. Anglii ? II. f yo. Baiuua- rii ? II. f 8y. Burgundiones ? II. "f 8f. Franci ? II. 8 6-fequ. Frifii ? IL f yo. Langobardi ? IL j 8y. Saxones?

II. f 90. >*'ifigothi. II. f 84. eius periequutio ex iure Sax. ct Sueu. II.

■f 91. fequ- ex iure hodierno. II. f 93. de eo , quae datur ( ackio rei per- lequutoria ell- II. f 96. ex iure Germ. et canon, et ab heredibus relarciendum.

II. f pi. * ob illud aliquando et poena irrogatur a iudicc. IL f 98. ab api-

bus datum. IL f 38J.

Debitores iure Germ. creditoribus addidi. IL ]7y. carceri mancipamur. II.

387. obligant Te in Hoilatia ad obfia- giura. 11. 387» fe ipfos in iblututn dabant. II. 474.

Debitum a defundo contradum probandum erat iure Sax. per LXXI1. t cites

X III.,

ingenuo». II. 300. * Dccaiuan et futiari , quale fupplidum? L

jio. * 401. # Decarna quid f III. 1J. Decamu comitis optio. II. f 10. * III.

»3. officialis militaris apud Wifigothos. III. 11. didi etiam decuriones. IU.

Decernere quid Romanis .? III. 193. * Dtcke befiklagtn concumbere. L 111. *

conti eencuiitut.

Decurionum collegiorum in Germania origo. 1. m. * illa olim ex folii in-

genuis conflabant , poftea etiam ex pleberis. L lix. qualis eorum iurifdidio. I. 113. ita etiam decani vel thun- gini aliquando didi. IIL »j.

Deleniioncs reOrum quotuplices ? III. 1 3. fubuingcbatut litis contcftationi. III.

i l4-

Defenforcj duitatum apud Wifigothos

qui ? IIL 11. Delatura pro expenfis protradae litis. II.

t.M-*

Delidum quid t II. "f 3. vel verum vel quali delidum. II. -f 4. vel publicum vel priuatum. II. f g. Capitale vel non capitale. II. f 1 3. quaedam in comiuis acculita. Ii. f i. Jequ. quae-

dam a comitibus iudicata. II. t >*• quaedam a milSs dominicis. IL t 1°- leuiora iurifdidioni duili accenCta. IL

t *9-

Delinquentes nufquam fecuri. II. f 17. eorum forum. IL t 381- ItL 88.

97-

Drnariale praeceptum. I. 3 g. Denarules libertinorum genus. L jli « fj-

Denarii excuflio, ritus manumittendi. I.

Dencktettel gtben , vnde haec phrafis ! II. 7** * -

Deorum limulacra apud Germanos. II. j.

Depolitum quid circa iiiud iuris io Germa- nia. II. )8i.

Depraedatio quid ? II. 441. quomodo a

rapina

RERVM ET VERBORVM.

rapina differat. 77. f 73. ad eam patiendam fe obligabant Germani. II.

459. ea obligatio hodie cedat. II.

470. Directarii poena apud 'Langobardos. 11. t t |St. hodierna. II. f }6l.

Delcriptio domus quid fit? 77. f XIX. *

apud Wifigothos Ipecics vis maioris. II.

t *'»• Defertae militiae poena. II. t 3 54- vtd.

fuga. Drtrufio ardua quid apud Wifigothos. 11.

1 17«. Deus : fer eius demet et fplendorem iura- mm. III. ut. *

Dextra fidei (ymbolum. Tl. 333.

Diei nominum quotus a natiuiute. II.

.»44- Diffidationcs fa&ae praeuia indiCtionc. II.

■f 7J. eas non oportebat fieri contra treugas. II- f 7}. nec contra pacem Dei. II. t 7). nec contra perlonas quas

leges violari vetabant. Aid.

• Digamia acrius punita a Germanis. /. 1x4.

prohibita apud Francos. II. t 167.

Digitorum extenfio fignum acceptatae pro- miltionis. II. 3 ] $.

Dilatio reo indultaiure Wifigothico. III.

ic6. iure Francico. III- sst. iurc Sa- xonico. III. 110. iuris Romani an

hodie vfu frequententur ? III. 118.

Dilatura apud Francos quid? II. | »4. *

Dmg pro iudicio. 111. 1 8. * Dingeute qui? III. x8t.

Dintjiag diei iuridicus. 111. 69. * Diplomatum collectiones. I. si. eorum

vtilitas in illufirando iure Germanico.

I. 11. iis adfuta fjmbola traditionis. II.

79. an omnia fulpccla ? III. aot.

Dila, Germanorum Themis. III. 69. * an ab ea nomen inditum feriae ter-

tiae ) dictae Dinflag l Aid.

Difeipiina eorforaht quae potna ? II. f

174- Difeujfto, examen tefiium. 111. 1517. * Dfparagium quomodo dilfcrat a matrimo-

nio ad morganaticam f I. 30K.

87*

Dillcctio in quatuor panes fupplicium ve-

tus. I L "f >4J- * eius exemplum recentius. II. t 146. *

Dtjlriflio quid ? III. 1 1 6. quando ei locus fuerit, ibid. eadem dicta banniy.

Aid. quomodo facta ? III. 1 1 8.

Dithmarfi poeleos liudiofi. I. 405. * fe-

uere vindicarunt adulteria. 7. 311. * Diuortia bona vtriufque gratia facta. I.

3x4 .fequ. ob vitam monadicam. 7. 314. ob damnationem in monaderium. 1.

314. * ob malitiofam delertionem. I.

3 x«. ob viliorem coniugis conditionem.

7. 3x7. ob diffenfum parentum, ibid • ob peregrinitatem. 7. 318. ob infidias vitae flruCtas. 1. 3x9. frequentitlima ad

faeculum v(que XII. I. 330. etiam quod

ad vinculum. 7. 331. pollex in iis decernendis ius canonicum leruatum. 7.

U‘-

Doarii vel dotalitii origo et natura. 7. »45-

Dodores fine fuperiorum conceffione ad-

uocatorum munere fungi nequeunt. III.

99. *

Do Ig Germanis vulnus. 77. t 9». *

Dolum et culpam veteres non lemper di- ffinxerunt. III. 350.

Domicilium forum. 777. 9 7.

Dommtea.it curta, vid. curia.

Dominium quid Germanis ? 77. 31. in eo

et res incorporales iure Germ. II. 31.

vel plenum vel minus plenum. 77. 31.

eius edentia in quo confidat. 77. 31.*

minus pleni variae fpecies. 77. 33.

Domus cuique fua ianita. II. xx.

Dona nuptialia. 7. X19: Cuius illa fim? 7. x*x.

Donare liberaiiter folebant Germani. 77.

334. qui potuerint? ff. 35}. 337. quan-

tum 7 11. 357. * an et geradara ? 77.

338.

Donatio facta apud aCta adhibitis tedibiis.

77. 333. contedis indrumenr s. 77. 333. vi et metu extorta inualida. 77. 353. irreuocabtlis niG certis cafibtts. II. 333.

foUemniter faCta. 77. 346. additis fan- dioribus

L-

572

index ii r.

* l

i

«-

dioriLut poenalibus dirtfquc imprecationibus. II. jjs, •

Donatio propter nuptias quando dici coeperit dos maritalis. /.141. »5».

Dos Germanica quid 1 I. 147. in quibus rebus conllitk. L tjt. conftituta fponlae a lpanlb. I. 178. i8t. 18«. data vxori a marito. /. »33. ije. praecipua viri virtus et nobilitas. I. 108. izp. ea conflituta, concubina Sebat iuflq vxor. I. JOJ.

Dos qualis apud Alamannos ? 1. aj8. Ba- iuuarios ? I. ajp. Francos ? I. a 57. Gallos ? 7. 133. * Saxones ’ 7. Z39. Wifigothos ? 7. a j<s. qua lis faeculis X. et frjii. J. S4o. an et ab vxore Franci- ca conflituta .’ 7. 141. eius nomen quan-

do adfum&rit illata ab vxore i l. a4t, fiv- . „

Dotalia irmruraenta. 7. 18;. 18«. 193. per modum vltimae voluntatis conte-

da. 7. 194- *-4% Dosalitii origo er natura. 7. 14;. quid ?

et an ra ea perpetuum femper dominium vxor acceperit .’ T. »49. et «.

quale rofflptutum in allodio ? 1. t j j. quale in feudo ? I. 144. quando con- llituendum ab agnatis et fimuiranee in-

a ueflitis 1 7. 1J5. quantum efle oporteat II. 155. an domini conlenfu ad

illud conlfitucndum opus fui 7. ifj. * .quod ius in illo vxor confequarur ’ 7. tfg. II. 4<. 17. 38. quando cellet? 7. *J7. aliquando alienabile. II. jg.

Dnjfigfie vid. trieeCmus. 77. 30 «. *

Drucltte fponla. i/, t * Drutinna fponla. 77. f itfj. * Ducet Germanorum qui ? IU. 4. * eo-

rum paene regium poli Francos imperium. UT. 37.

Duellum , ad id prouocans probare sene-

batur quatuor imagines. 7. 84. * ad

id euocari non poterant ciues cessa- rum vrbium. 17. ti. eo et de fenfii le-

gum dubio contendebatur. 77. 131. *

fUud pro eccleGis litbibant aduo-

cari. III. 3J. per illud Germani tam

olim res obfcuras irtueftigabanf. 77 f. »19. 139. eius ritus. III. 140. quando abrogatum 7 777. 141. in quibus cauffis ei locus fuerit 7 III. 24 3, ad id quomodo prouocatum 1 III. 144. illud detredandi tullae caudae. III. »43. CUI* illud deferri potuerit ’ III. 146. quibus armis in jUo v6 ? 777. x47. a feminis quo ritu fuerit initum’ III. 197, * eius euentus. 77/. ajo. tji. eius ho-

dierni ritus plerique ex antiquitate lis- 1 perftites. 7/7. 1 64.

Djrkgrafiti qui ’ III. 70. *

EBrii tefles dTe non poterant. 777. 191.*

Echtlofe letue quinam didi? I. 391. * et

408. *

Edelt qui didi? 7. pf. eide Htrrtn. 7.jy. edele knechte. 7. 71.

Edelmann ditius princeps et comes. 7.

89. *

Edictum Thcoderici. vid. Thtoderici. Eftcllucatio fpecies traditionis. 77. 80. Ektluflien. vid. legitima impedimenta. Ehehaffte noih. III. 135.

Ehelich pro padis dotalibus, f. 193. 194:

Ehelicht .vormunifafft poteftas maritalis. I.

*9f-

Ehepaden. 7. I93. 194.

Ehefiiffhmg. Mi.

Ehezjrter. Mi. ’ EkrlUkmatktn pro Iegitimare. 7. 158. Ehrlofie Inite pro infamibus. 7. 191.

Eigeubekirige genus feruorum. I 38. * Ftgene leutt genus feruorum. 7. 38. EmgtfchtuaH ( ius fuperuitae ) quid l 7.

*/9- Ebilagrr , ( sus obftagii) II. 4ft. Einritt , ( ius obftagii ) 77. 4J*.

Emancipatio ‘Germanis ignota. 7. 1 67- />?*•’ quando inueda ? I. 17. "

Embateuticum ius Rom. 77. 4*0. *

Emenda Saxonica quid l II. i 106. m

-EmphyteuCs Ii *• ' t • .

Digitized by Google

RERVM ET

Emphyteutis ignota olim Germanis, prae* terquam Vs lfigochis et Langobardis. II.

33. non praeliimitur in dubio in Ger- mania. II. 4]. quando fenlim inueCla ? II. 43- t

renuo venditio bobus aliilque animalibus facta. I. 178. * immo et abis re-

bus. II. 391. * in litteras relata , prae- fenubus tclbbus. II. 394. immobilium rerum apud acia fida. II. 394. II. 3 96. 411. eius ctfeChis. II. 3 j»y. ea

perfecta periculum ad emtorem tran- libit. II. 397.

'EniUhnen promilcue de mutuo et commodato vfurpatur, II. }6o.

Epiicopi cur ex ingenuis jcCti 1 L 83.

mitius puniti ob crimen laefae maiellatis. II. t 119. iis Centura morum incumbebat. III. 31. eorum maxima

apud Francos potentia. III. 31. * iurildictio m clericos et monachos. III.

3 a. eorum caullae vbi tractatae. III.

J4- Epulae nupdales. vid. contutuum.

Equites armis lollemnitcr incinCti. I. 64'. 71. olim ex tolis ingenuis. I. 74- potlea et ex municipalibus lecti. I. 130.

Equorum vitia capitalia. II. 398. Erafmi Koterodaini natalium labes. I.

41 6. * Erbaitnum vnde defeendat ? II. t 35 }•

Erbzini-giaer olim non erophyteutica , fed cenlitica. II. 43. *

Erfurtum vrbs paganorum. I. 14. * 103.* Errungcne guttr. L *9J. *. II. tfi- III.

M»- Errumgcnlchafli. ibii. EJfonia quid 1 III. It}.

E£anium quid ? ‘Ati. EJloniut quid ? Aid. Eiheling i apud Saxones qui ? 1. 13. Euaeuatoria eio mortibcations-lchcin. II.

473- Euchariltiae vtii furti fufpicio purgata. II.

t 34. * purgationis genus. III. tf 3. Euictionis praeltaiin qualis iure Saxoni-

co ? 11. 39X. eam non praedabar Iu- Heintccii Elevi, hirit Gerrn.

VERBORVH, «73

dacus. II. 398.

Examen per aquam. 1 IT. 119. tum fer-' uentem. III. 131. tum frigidam. 1(1.

131. per crucem. III. 133. per duellum. 111. 119. per ferrum candens. 111.

134. Vid- purgatio. Exarare, lituum exliirpare. II. f 159.*, Exanur quid 1 Aid. Exceptiones dilatoriae an ditlulerim litis

* comeltationem ? 111. 1 jf. 1K1. an Ger- manis eaedem ac Komanis i III. 149.

cautionis. 11L. 174. 173. 174. diuiflonis.

III. i*8. guarandae. Ili. 170. linguae aCtoris tibi ignotae. M. 17;. ordinis. 111.1*8.

Exceptio quid ? III.' peremtoria litis comcllationi lubiuncta. 111. 1 66. an

ea cum exceptione iuris Romani conueniat. III. 166. * variae earum tpecies exlegibus antiquis. III. 1*7.

Exceptiones antiquioris poHcfEonis. III. 16 7. dominii. 111. 167. nouationis. III.

1*8. pacti non adimpleri. III. 168. fblutionis. III. 1*8. * ab acculads op- potiue. III. jif.

Exceptiones pollulandae a iudice per modum interrogationis. III. 1 «8.

Excommunicari infames. I. 400. ne agere

quidem poierant. III. 83. Excommunicauo qualis apud Francos ?

III. 31.

Exculcatoris qui? II. i 331. * Exculationes tutorum an in Germania re-

ceptae? I. 388.

Excmti a iurifdiClione municipali. I. 119.

Exercitus compuljores , officiales Wifigotho- rum. III. 11.

Exheredare pro exlbrtem hereditatis facere etiam extraneum. II. io*.

Exheredatio ignoia veteribus fu i (Te videtur tempore Tacitt. II. »01. ob quas

caudas permifla apud Langobardos > II. ao$. Saxonibus? II. icif. Sucuis. II.

107. Vifigothis. II >04. eius caudae

non omnes , et quaedam diuerfac receptae a Germanis. II, a 11.

Exhibitio rei quomodo £tri debuerit nfi-

S s S S $ deiuiicnbus?

'(

f

INDEX III.

874

dciuiToribu? quomodo a com*

xneiuaricnfibus r III. ] 1 z. Exilii mationis arniifio loco poenae. 11.

t J«7- }«}■ Exonia quid ? III. 1 1 3.

Exomum quid f 1 iid»

Expeditortae res. vid. henrevieite.

Expenlie termini a quo rcltuuendae ? III. ‘I°-.

Expolitio infantis, vid. in fani.

Exiequutio fententiae. vid. fentemii.

Exliiiuin poena Germanis frequens. II.

t !»7. Extenuo in equuleo poenae cauffa faita.

II. f i 74- * nec non dirarum quae- Itionum cauda, r id.

Extraordinaria crimina an nota Germa-

nis ? IL -f tu,

F. Aiinorit ct flagiiii differentia. II. f

Factum promittens non liberatur , prae- ftando id) quod interelt. II. 34«.

Fadrphium quid Langobardis I I. 1. et 4J.

Fadt Gothis rin vogi. III. 11. 4 Faida quid Germanis? II. f 18.

Fakonerius inter venatores regios. II.

77- Fallarii manu truncati. T. 383. * 4oi.

II. t- 3°y. 3'°- 1*1- 3 « S- 3««- J'7.

Jio. ju. 31». _ jsj. Fallum in antiquifGma Germania rarius.

II. f 507. f quomodo coercitum a variis gentibus Germanicis. II. t 3 »8.

feqt 1. eius poenae vnde in Germania. IL t 3*3-

Famiiia fele eximendi modus apud Fran-

cos. I. i(tj. vniuerla vindicabat iniuriam vni illatam. II. t lto>

Enrmagutm quid? II. I34. * Farinarii quinam, ibid.

Farlcfan: quid? II. t 1 19. * Faihi \l iligothis dicebantur magiffratus ,

quali vtigit. III. 11.

Etgangi futium manifeltum. II. f 4$. *

Ferarum fures capitis non damnati apud Sax. et Sueuos. II. 51.

Ferendam dicti aduocati. vid. adamati.

Feretri itu , das baar recht diu apud Ger- manos in vfu. II/. »<5t.

Feriae exculabant a poena contumaciae. .

III. 108. 11}. de iis quid iure Ger- manico cautum. III, 116. Jrtju. quae

in iis potuerint explicari? HI >»j.

Ferrum candens purgationis genus anti- quifliinum. 111. 134. quando abrogatum?

III. ifj. et * Fcltuca lymbolcm traditionis. II. 7 }.

Feudi ius originis Germanicae. 1. tstt. * eius capaces olim (oli ingenui. I. 8r.

Feudum dictum etiam bencticium item-

que honor. II. 74. ob illud quibus ca* fibus in loro ordinario altum ? III. 1 ;y.

Fidei olim Itudiolillimi Germani. I. } y 7,

II. },.. an cr polleri. 11. 351. FidcicommiiTa Germanis prius recepta

quam directae heredum in fi i tuti o nes.

II. 20?. eorum exempla. iLid. * padi-

tia an Romanis nota. 1I> 170. *

Fideiullbres quales apud Germanos. II»

44*. eorum obligatio apud Burgun- diones : II. 446. apud Francos. II»

448. de iudicio fidi dati legitima ira-j

pedi menta allegare tenebamur» III. >>4.

quomodo puniti (i non exhibuerint reum criminis. III. 311. an iis locus in criminibus capitalibus ? III. 349.

Fiddufiorcj tollere quid f II 446. * Filia in eapillu quae f I. 1*8. parentibus

fucccdebac apud V ifigothos. II. 218.

non apud Francos in terra Salica. 11«

219. nec in reliquis bonis, nili in

fubfidium. II. aac. in fhbGdium quo-

que ad hereditatem paternam vocaba-

tur apud Burgundiones, II. 121. Lan- gobardos. II. 2 ii. Saxones. II. 123.

eius (uccedio apud Anglios et Weri-

nos, II. 114- apud Alamannos II. 21 f.

apud Baiuuarios. II. iz<c. ex iure Sax.

n. lJ?. frtfti. ex iure Sueuico. II.

*39. Quomodo iure nouo luccedat ? * II. m>. ea ct hodie alicubi in bonis \ aiutis

Digitized by Googlc

RERVM ET.VERBORVM.

auitis poftponitur fratribus. II. 177. alicubi portionem dimidiam capit. II. 178.

fili 1 pro liberis vtriufque lexus. II. 189. * non omnes fucceilionis capaces iurc Sax. II. ducis patri rebelles quo-

modo puniti? II. f 1 37. tjy. filmrti quinam ? III. iqj. Finden, lentemiam ferre. 111. t <8.

Fmduug Hamburgi lententia iudicii inferioris. III. 1 <58.

Filei ius plerilijue iudiciis competebat. II. a;j.

Fiicus quomodo er quando fuccedat. II. »73- »74-

Fiagttiwn quomodo dilferat a Iceicre f II.

t. «4- * Fletfihwunden qualia vulnera ? IL f 9>. *

Fluchfaal quid ? 111. IJ1. * Flumina eorumque incrementa ad princi-

pes pertinent. II. 8. * Felium nucis, fignum traditionis. II. 77. Foncena iurifdtClio. vid. iunfJUlio, Fontes (acri Germanorum. I. 3. Forbunnirc quid ? III. 3 1 <5. Forcllale ius an rarius ante Fridrici I.

Imp. tempora f II. 33.

Forejle regu ius pileandi in fluminibus ' maioribus. II. 8. Formulae actiones proponendi. III. I f 3.

1 3 3. Jequ.

Forji-ambter iudicia de rebus iilueflribus.

III. 7*. *

Forji-vnd jugd-geruhie. III. 71. * iis et carnifices lublunt. III. 71.

F'orum quotuplex? III. 7«. rei actor fe- \ quebaiur. III. yf . contractus. III. 88.

delicti. III. 88. domicilii. III. 83. 97. originis. III. 8 8. priuilegiatum. III. 89. 97. clericorum an in reconuentione cellarii ? 111. 87. * prorogatae iurifdictionis. III. 97. r.:i litae. III. 88.

Fragiftim , defponla. I, 164. * FrunchiCarum ius quale ! IL 18. * F ranci mores patrios GnOtiflime feruarunt

III. if. qualis apud eos iudiciorum fortna. III. ij. eorum reges ius dixe-

8?y

runt. III. 17. renandi ftudiofillimi. I. «*•

Fratri minori natu competit ius optandi

praedium paternum. 11.8]. Fraun kluge pro lagis. II. t tJ4- *

Frayfck iunidi.l.o criminalis. 1 11. 61. 4 Fraijchlube obrigksit. ibid.

Freium quid iure Germanico ? II. "f 17. Fremi - Jaihen quales caullae ? III. 61. * Frcye pitrft quid, et vnde hoc ius? 11-3}.

Frcytn cur Germanis nubere ? I. 164. *■ Prejtr alie reicl 1. I. 19».

Frejgrajfen iudiciorum Wcftphalicorum praeudes. III. 37.

Frejherri n qui ? I. yi.

Frcyfchdjiffin , adfdlores iudiciorum 'W ell- phalicorum. IU. 57. • Freyjler virgo nubilis. I. >«4. Frude wiirchen quid ? II- 1 *7» Frilazzi libertini. L 1 3.

Frilingi ingenui apud Saxones. I. *3* Fronboihe vocatur etiam der bullii' III.

4y. eius dignitas et officium, 111. 4y.

eius teflimomum pro duorum teltt- monio valebat. 1 II. 4y. puluinari in- fidebat. ibid . lacrotancta perlona. III.

49. decimum quemque damnatorum capitis liberare periculo poterat. d>uL vocabulum hoc vnde ? III. 4y. *fup-

plicium more maiorum futnere (olebat. III. »74.*

Fructus fururos emere non licebat apud

Langobardos. II. 417. nec eam c ul- tionem permittunt receffus imperii. II.

441.

Frutiuniariii Imperatores vtebantur tamquam exploratoribus. III. 17.

FrygragU, iudicii Wcftphalici praeGdes.

III. 70. * Fuga crimen veteribus poena dignillimum.

II. 'f 330. tam leruorum quam militum. II. 330. quali poena coercita. II.

t 3 S°- f'?’- Furjfrtehtrt Germanorum aduocati. III.

9*-

Fulureai plenam libertatem manumiflione confequuti. I. 53,

S s s s s * Funda-

INDEX III. 876 FtmdaUi itirifdiftio. vid. ittrifiiClio. Funis, lymbolum traditionis. II. 77. Futui dueiio vitii victor magnifice duce-

bat. 111. X40.

Fur erat et qui res furtiuas vel fures re-

cipiebat II. t jx. * 4J. quando hodie ad laqueum damnetur ? II. f \ 6.

fttju. non damnatur ad furcam , (i alienam cullodum non inuafit. II. f 58.

Furca detrahenda non eram cadauera. vid. cndjurr.

Furiofus an delinquat ? II. f f- Furtum ferarum an fupplicio capitali

coercitum. II. 41. rei , vius , pofieiho-

ni». II. t II- apud Germanos deli- ciam publicum. II. f !■• grauiter a

Celtis et Scythis punitum. II. t JI. * in contrectatione fraudulola rei alienae

COnfilteb.it. II. t jx- manileltum et nec manifeftum. II. f J4. conceptum. II. 44 >fo. oblatum. II. f prohibitum, ibid. non exhibitum. II.

t j8. diurnum et nodlurnum. II.

_ t 19* Furtum quomodo punnum ah Alamannis.

II. f ad. Angliis ei \X erinis. II. f 47.

Boioariis. II. 'f 44. Burgundionibus. II. f 41. Francis. II. f 4t. Icqu. Fri-

fiis , II. f 48. Langobardis. Ii. *f 49. Saxonibus. II. t 47. Vfiligothis. II. -f 41. ex iure Saxonico. 11 j 41. Sue- uico. II. *f 5». iuribus flatiuariii. II, t Sf. ccnllitutione Fndrici I. lmp.

II. t J°- dx Cei fliiuiicne Cardi- na quomodo puniatur quaitficatoin ?

I II. f s9* fimplex , led magnum ? II.

f do. paruum primum. II. 61. fecundum. II. f d». itrtit m. II. f «8.

quaedam ftrta poena ordinaria e>cm- ta. II. "f 58. «4.

Fufligatio cum dcraluaiione coniunfta. I.

jio. * 401 II. j7‘. prena apud Ger- manos vfitatiifma, 11 t 474. an legis»

latoriae prudentiae conueniat I II. f

l8v * lujum ad illud a lancea iranfibat heredi-

tas apud Anglios pol quintum gradum. IL xj*.

G.

(jT ̂ fafir femina focaria. IT. f 171. 4 Galliae proumciae aliae iure ■criptc, aliae

non icripio viumur. I. 10. Ganerbu hridberuenles et Gcilenhulant

uuiorum imagines probare tenentur. I. nd.

Gaiatiumx quid apud Langobardos. II.

m-

G^fachio Francis quid? III. idi. et *. G-figen vel gtjagcn quid maioribus no- Itris. ibid.

Gjjin.il genus feruorum. I. 18. * j8. ♦ G. bulilum tubere,. II. f 89. Gtbuiultnt tug. . vid. fir.je. G.hurthi-bru fi cur exigi loleat. I. 114.

Gcding quid ' II I. j8. * Gegtn-gtid loco dotis maritalis. I. ijx. GrgenIKtnr loco dotis manialis. ibid.

G.ger. vcrmefklmjl. ibid.

G.jcl pro lelte. II. j jd. * C.urfj monuariuni. I. 44. Gnithem: loizung , teudum pignorautiu nt II. JX}.

Gemmas colligendi ius principum. II. »5-

Ginau nfit foiidni quid ? vid. Jolidut. Gtn.iitimfnui pro gjnaeceo interiore. II.

t ‘77- *

Genti j pr> rrrnrs iuratum. III. xxi. CrKinusn pio gradu. II. XJ7. Gerada leltairer.to relinqui non potefl.II.

11. 19; an donari polit. II. 441,. quam antiqua f II. 1X4. eam ex hereditate

materna praecipuam habebam filiae II,

214. a**9. et quidem innuptae tantum. 11. 244. 241. nec non filii clerici II. 248. 241 filia non cxtlame , rogna» tae I . »60. vxori poli mortem ma-

riti debita. II. i?i.* Geranii ius n.unicipiis concelfuim I. llj.

Gncibu^kiitin pro Icruimobus. II. 1 47.

Gcrkebtg

Digitized by Google

RERVM ET VERBORVM.

877

Gerhthtr pro nitore. I. jCo. * Cerithu (impliciter pro icrildillione infe-

riore vel ciuili. II. f 1 1- * Geruh.i bj.lt / j t z.n <juid l 1L f »6. C ti uhu halu-r. III. 60. C. rruhu-hirr. n. 111.64*

Ctriikti-ltige. lll. fi). Germani jntiquill mi lineris carebant. I.

4. morum pairiorum olim (eruantillimi.

I. *.

quando leges in Icripmram redigere

coeperim.

I. 7. * an olim barbari

i II. f Ho. olim valde luperllitioli, I II. 118. *

Germania ante Francorum tempora in

vnum regnum non coaluit. Ul. j. medio quoque aeuo per pagos diuiia. 111- 8.

Gr ruffte clamor in iudiciis publicis. IL

t 1». GtJjmtr lun.i , loquutionis huius origo. 1IL s67.

Gejchfiiff -imil feilen geruiht pro teflamen- to. II. i8j.

GeJchoJ , debitor vel reus. III. Isi.* Gtjthrry, clamer in iudiciis publicis. II.

t 18. Grjfildt , ius congrui. II. 41). Gr viMid JJI , ius exuuiarum. I. 4?.

Getu.&rr pro auflc rc , a quo cauifam ha-

bemus. III. tyi. * Grvii-iws, termini pagi vel iurildiciionis.

IU. 316. » Gileberti [Hcnriril libri de iure fiututario,

de iilque iudicium. I. 1 1.

Cie/ l-mnhl pro epulis fumtuolis , II.

4J*. * Cj /Hei pro teflibus. II. JJJ. *pro fidciuf- loribus. II. 458.

Gladia'orcS f kaemjfrr ) quid iere Sax. loco mulcLie acceperint f II. t |8j.

Gladius, I) m bolum traditionis. II. 77. Gleba , lymboli m traditionis, tivd. Gukut J.ruio. 1. 18. * Clefraterg r quinam ? I. IJO.

Cieoritrr quinam ? ibij.

Gograuii qtiinam f III. 47. jp. 70. * quoiuplices l IU. 47. *,

Gohgeriihtc. III. «*. • Gothi multa per vim agere (olebant. II,

t 111. *

G oihicus vel Cothhix (olidus . vid. folidusm

Ccuet-Jnue quid ? II. a*. * Gruar II qui ? HI. 4. * cur comites dicti?

vid. temites. ita et hodie tudices quidam vocamur. Ii I- 7o*

Griuwaenei pracfe<3us arenae. III* »484 Grojvoter-rrcht. 11. ij*. * Gtt Amo, chirotheca. II* jttf. # Ctuntus, chirotheca. ibtd.

Gturamia quid ec quomodo ac quando promittenda > Ul* 177 • Jda'

Guelphiolim nemini nexu teudali obftridi. I. yi.

Gmrfire, werjfcn , ritus traditionis* II. 7f*

H-

H \ drin ni Papae colledlo LXXV. Capi- tulorum lubldtae fidei. III. 34. * arrha. II. J>4-

HagelloJzii non teftantur. II. 194. Hutjurhand , manus calida vel armata*

II. t »8. * HJbripme genus feruorum. T* 38. * Halbcrlfadtenfis priuilegii» Iudacis dati orir

go. H. 3*8. *• t nd humi. II* f I J.

ha j-geruhf. III. <51.*

i. and mufi hund vzahr.n: parocmia iurir.’ II. 368. ?bi illa ec hodie obtineat ? illi .

Kami ,j gertchte. T. HO.

handi.ethat t facinus, in quo quis deprer

henJus. III. 1x5. * ) 1 1. * Hatalufie that , delictum» in quo quis

dejrehenlus. 1:1. 1x5* * xtx. * in eo opirtfus icflibu? com inci poterat. I II- 1 b?. cum clamore ac culabat er. Ul. 313,

quid fi aufugitfci 5 III. 415- Hunu - lohn , h-udemium. III. i&7- *

JHanfa pro foedere emiratum maritimarum' et aiicrum emporiorum* II. 407. Uam- blirgtnfium ciuium. 11. 407*

S n n j. Haas:

<

X III. 87S INDE

Hansgrauiorum Ratispcnenfium officium.

.11. 70. * Hlfibiinnum quid ct vnde dicatur. II. t 3U-

flaro clamor tudiculis apud Normannos.

III. 1 s 7. * Hilla , lymbolum traditionis. II. 77.

Hauerey vnde dicta. III. 85. * Hufcjcoi , fpurii intellabiles. II. 184. \ hjupifall , mortuarium. I. 43.

Huujr • frude quid f eiulquc effectus. II. xi.

Herui vni here sbftklagen fuftigarc. I. 3 10. * ‘ 401. * 1L t <!•

Heergexrveue : eius origo. II. 1x4. * de eo tcllari non licet. II. 193. illud et

apud Anglios praecipuum habebam lilii et marculi heredes. II. X14. quid ad illud referatur. 11. 117. ex eo gladium

praecipuum habet natu maior. II. 137.

II. X4 1. et X78. debetur etiam proximo agnato inter collaterales. II. 118.

ttSo. an illi locus inter 1'olos nobiles f

II. X78. *■ Heerjihilde feptem quid ? I. »1.

H jfiung , pro arrha. 11. 397.

Hrgitng der hochnoihpeinluhen hah-gtTichtf,

quid ? II. f X?. * Heilige , urf denenfrlben fehweren. III.

199. tuf denenfelben eivvzt emreden.

III. 17S. * Heilige tnge , feriae, vid. feriae.

Hnpnzueht quid ? II. f 89. * Hei/Urhand, manus calida vel armata. II.

t 18.*

Henkermahl quid? II. t 1 9J-

Herme fltget nirht iiber die mzuer. I. 39. Hcnricus Auceps , vrbium per Saxoniatn

conditor. I. 10$. Eius in condendis vrbibus inllitutum. I. 108.

Here lierr riehter quid ? III. 157.* Heredis inflitutio hodie non vbique ne-

ceiTaria pars tedamenti.il. 191. qualis iure Lubcccnfium ? 191. II. * extranei

inditutio non vbique permitia, exftantibus cognatis. II. 193.

Herede; an Germanis alii necedarii , alii

liti , alii voluntarii et extranei. II. »94. omne aes alienum loiuere tenebamur

apud Burgundiones et ir.tn.os. II. 198. apud Sueuos. II. 303. non omnino tenebantur apud Wtfigothos. II. 199. et Saxones. II. joo. eorum iure ne

facta quidem omnia detondi praedabat heres. II. 301. liiccedunt in iura

defundi. II. 301. eorum obligatio ex quili coniradu. IL 307. qualis hodie ! II. 3 * t •

Hereditatis pofledio an adprehendcnda ! II. 1 9<(.

Heribunnum quid ? II. f 311. eius varia

nomina. II. f 353. eius reliquiae ia Francia hodierna. II. f 333.

Herirtitha quid ? II. f 89. * HcritUz, delenio. II. f 331. fequ.

Hermaphroditi iure Saxonico lucccilionis incapaces. II. 1}S.

Herrcn e? r* didi iudices. III. 137. Heriznge Germanis quinam ? IU. 4. * Hiddae , llcnburgcnfis comitis lex de

mulda a vidua iterum nubente loluen-

da. I. txx. * Hierologiae in nuptiis origo. I. xtt. HirnmeUorun indulii dilaceratio. I. J 08, *

Hoch-gerichi e. III. 6x. * Hochnoihprinlich hJs-gericht, quid ? II. t

9. fub dio lolcmnitcr habetur. II. t

iS. III. 3 j s 8. quomodo didoluatur. III. 3J9.

Hockzeit pro conuiuio nuptiali. I. 177. * Hoffgeriihte eorum origo. III. 33. certis

anni temporibus habentur. III. $8.

Hoff-gcrichir -fchreiber. III. 35. *

Hoff-richer. III. 33. * Hohet vngcricht qutd ? II. t >!•* Homicidium antiquidimis temporibus non

fuit capiule. II. t »47- priuatim in Germania vindicabatur ab occili co-

gnatis. II. t X48. 149. dolofum quo-

modo punitum ab Alamannis , An- gliis et Baiuuariis. II. t x«7. *f'9-

17». 176. a Burgundionibus. 11. t as7. a Francis. II. t *do. I6l,fegn%

a Langobardis. II. t l76- » Wifigo-

Digitized by Google

>■

R E R V MET

this. II. f *fo. medio aeuo apud Ger-

manos vique ad faeculum XII. II. "f »8o. ex iure Siax. ct bucuico. H. f »8t. ex llatutis variis. II. t Jtq. ex confliiuuone criminali. 11. t »85. »88.

Homicidium cafuale extra poenam ciuilem efl II. | s|t. »s8, 180.

Homicidium culpofum quomodo punitum a Burgundionibus. II. t tj8. a

Francis lub Carolingis. II. f »«j. a

Wifigothis. II. -f i5t. Homicidium doloium veteribus Mordri-

dum. 11. f »«.

Homines et perlonae an differant iure

Gcrm. I. to. vel nobiles , vel ingenui , vel libertini , vel lerui. 1. »1.

vel lui vel alieni iuris. 1. i ji, vel integrae exiltimaiionis vel infames. I.

3po. Jequ. vel ciues vel peregrini I. 418. ftqu. boni quinam dicantur. III. »71.

Homines proprii etiam in vrbibus. I. 14. eorum conditio in Germania. I. »8.

feq. ii vel nafcebantur. 1. 3 o. vel bebant, per captiuiiaiem. I. 3 1 . pcrlpon-

taneam addictionem. I. 53. fqu. per matrimonium cum alterius ancilla et

habitationem. I. }«. funi adlcriptitiae

conditionis. I. 39. poiTum a dominis a- lienari. 1. 40. in eos domini gaudent iurildiftione. 1. 41. dominis debent

cenfiis- I. 41. operas. I. 4]. praecipuum ex hereditate I. 45. eorum quo-

que Uberi funt dominorum. I. jo. neque hi admittuntur in collegia opifi-

cum. 1. 3 j>. an gaudeam iure conira- dtuum et idtamemi fallionis ? I. 34. non contrahunt nuptias fine domino-

rum confenfu. 1. 48. non funt liberi homines. I. 47. nec ius duitatis in

'municipiis obtinere poliunt. 1. 3 9. e fuga iure retrahuntur , et ob id laepe

' bella orta. I. 39. * Honoret profeudis. II. 14. Horcher , Icabiui fufiragii iure deffituti. IU. 70,

V E R B O R V M. S79

Horde , einem auf der horde brennen , qua-

le fupplicium. 11. »8». H 1 grifji quid iure Germ. II. f 108. * Horienfchlag aliquando leruitus, quamuis

in laciendo conlillat. II. 138. Hortis caruere Germani antiquiffimi. II.

10.

Holpit alitas veterum Germanorum. T.419.

Hrci-ivnt quale vulnus t II. t S9. * »«8.

llropant quale vulnus. II. f 89. * Hubarttm lerui. i. J8. *

Hubenbandt grre.it/gfctii feminarum Hol- faiicarum. 1. 159.

Hujenband. vid. Hubenhand. bhtrt-iofa.it Gothis centenarii. I II. 1 1 .

hiuth bty Jehlejtr ius fucccdcndi inter con -

iuges. I. »30. * T wi/StXn quale additamentum dotis apud.

Komanos l I. »4$. * I.

J A-vvort an fponlaTia efficiat ? I. 189. S. Iacubi per lanceam iuratum. III »»t.* Uthuui qui apud Francos et Saxones

III. 11«. * lugd-gerichte. III. 7». * Ieiuni olim tantum ferebant lentendam , maxime in caullis criminalibus. 111.

i»8. -J- Illegitimi, vid. liberi , ffurii.

Illyrii an Germanicae originis. I. 335.* Imaginum ius ingenuis competens. I. 84.

Eius participes non funt nati ex impare matrimonio. 1. 84. »» j. earum de-

monllratione quando opus fit , et quo- • inodo ea fiat. I. itis. * Immobilia non vbique tefla mento relin-

qui poliunt. II. 195. adde donatio , emtio venditio.

Impant , votum regis , manumittendi modus Lareobardicus. I. s J.

Impedimenta legitima, vid. ehehaffien , ob

ea cdTabat poena comumaciae. III. 108. ea qualia fuerint II L. 108. i»l.. tij. 147. UJ. J^t.

lmpv-

• 88o INDEX III.

Imperatorum caudae in comitiis tractatae. III. }i.

Imprecandi formulae in donationibus ,

maxime ecciefiae (aciis. II- j s<s. * lnacdtficatio > qualis modus adquircndi f

II. 66.

Incendiariorum poena apud Anglios. II.

f. 169. Baiuuarios. 11. t *88. Bur-

gundiones. II. T xjp. Frifios. II. •)• »71. Francos. II. f lfs. Langobar-

dos. W. t 1 7 9. Saxones. II. f 273.

Uifigothos. II. f ij<S. ex iurs nouii- firao. II. t »84. iSy.Jequ.

Inccflae nuptiae prohibitae. I. 105. eas

fibi permittebant reges Francorum Me-

rouingid. 1. to{. * Incellus poena apud Alamannos. II. f

177. Burgundiones.il. 1 66. Francos.

II. f 171. Langobardos. II. t 181.

Sueuos. II. f 1 96. wiGgothos. II. -f 159. ex iure hodierno. II. 10 J.

Incolae dirtincfi a ciuibus. I. 118.

Induciae reo concedendae. III. 118.

Infamia Germani notabant (celeratos. I.

391. parentum etiam liberis nocet. I.

393. * ex iure Germanico hodie ae-

ftimanda. I. 410. eius poena Germa- nis recepta. II. t 378.

Infamia maiore qui notati ? I. 391. ea manebat arma relinquentes. I. 394.

ignauos t imbelles , deteriores , fuga-

ces. I. 39J. perfidos. I. 397. 411. im-

pudicos, adulteras, Ilupratores , meretrices. I. 3 98. poenae addidos a (acer-

dotibus. I. 393. 413. ad poenam ca-

pitalem vel corporis adfiidiuam damnatos. I. 401. 414. cxcommunicatos.

I. 401. fulfigatos et decaluatos. I. 40 1. manu truncatos , vel eam redimentes.

1 . 401. bannitos. L 40X. * tranfigentes luper crimine. I. 403. eius etiedus.

I. 407. 414. ad illam Ce Germani a-

Hquando vitro obligabtnt. II. 4<». Infamia minore qui notentur ? I. 393.

404. fequ. eam incurrunt artem ludicram lacientes. I. 405. catnpiones. I.

404. illegitime nati. I. 40$. 41$, opi-

fices in rebus fordidis verfames. 1. 413. _ eius effetius. I. 408.417.

Infane manus iuiectio. 11. t *

lutans viuerc intclhgitur ex apertis ocu-

lis et vilis quatuor parietibus. I. 188.

alibi ex vagitu ad quatuor parietes.

ibii. an delinquere poiln > II. | j. e-

ius expofitio quomodo coercita apud

A/amannos ? 11. f 197. apud Baiuua-

rios. II. t X9S- Burgundiones. 11. t

19;. Frifios. II. t 198. Francos II. f

Z9j. Langobardos. II. t 3°o. Wifigo-

thos. II | 193. ex conliiturione criminali. IL t 3°4- 306. eorum caedes

capitalis. IL f foi.fiqu.

Inficiando iis crelcebat apud Francos. II.

| 8«.

Ingenui qui iure Germanico ? I. »5. ( 3. in Gallia equites. 1. 63. medio aeuo

difti liberi homines, itemque milites.

L 63. a nobilibus erant diftindi. 1. 6 3. venationibus et armis dediti. 1. 6y.

69. Jequ. exteris etiam faciebant ftipen-

dia. I. 65. 71. clientelari nexu obftricli nobilibus. I. 66. 73. nonnulli

adlcriptitiae conditionis. I. 67. 73. iu-

diciis adfidebant. I. 88. 74. armis lollemniter incingebantur. I. 6 4. yi.Jtqu .

abhorrebant ab impare matrimonio. I.

7j. raro olim litteris vacabant. I. 76.

* raro in vrbibus habitabant. 1. yZ.

artem venatoriam addilcunt. I. 78. mer-

caturam adfpernantur. I. 79. tornea- mentorurn ius habent. I. 80. et in-

fignium. I. 80. alicubi (oli feuda e-

queltria accipere poflunr. 1. 81. in vrbes transiau ab Henrico Aucupc. L

106. Ingen itlu rnunju eine ritter huffe. 1. 1 6. *

Ing.nuiiJ f cin Rittergut. I. 1 6. *

Ingenuorum cognomina, I. 81. cur ali- quanlo ab vrbibus petita. I. io5. ius

(uffrtgii in comitiis prouinciaiis. I. 81, offici i aulica. I. 8 a. officia iudicialia.

I. 3t. habilius capefTcndi officia eccle- fiadica imiora. I. 83. priuilegia. 1. 8J,

callrauo.vid, (ajlratio. ligatio, vid. ligatio .

Initui-

Digitized by Google

-

* RERVM ET

Inimicitias vniuerfae familiae fuCapie- bant. II. f so-

lidum quotuplex f II. t i»i- eam re- teres Iere priuaiim vldlcebantur. H. t

101. 114. leges illi oppofitae ab Ala- mannis. II. I 107. Baiuuariis. II. f

108. Burgundionibus. II. f 104. Fran- cis. II. f 103. Jtqu. Langobardis. II.

t 1 1 o. cur non et a. reliquis gen-

tibus f II. -f- 109. 114. verbales cur non vindicarim Anglii. II. i. 109. A- lamanni. II. f 107. Baiuuarti. 11. t 108. Frifii. II. t 109. Kipuarii. II. f

109. Saxone?. II. -f 199. Iniuriarum actio aelbmatoria an vbique

recepta ? II. f 1 is. Infignia ingenuorum. 7. 80.

InJImjnnem leruilis conditionis. I. 38. * Inliruincnta liiper omnibus Iere negotiis

confecta a Germani;. / II. 101. jtqt- ll*. quoiuphda I III. >03. poblica maioris tidei. III. 103. eorum requiGta ex lege Alanunnica. III. 108. Boica.

III. aey. Burgundica. III. a 06. Fri- fica. III. 10». Francica. III. X07.

Langobardica. III. aio. Saxonica. III. aoy. WiGgothica. III. 194. Eorum etfcitus. Ili. xof. 111. ex iure Sueui-

co. III. a 13. Eorum agnitio per te- (tes. III. 157. t(8.

Iuftrumcma talla conficientium vel vera

corrumpentium poena. II. t )ie. 310.

1*4- Inlulae nouae ad principes- pertinent. II.

13. 61. Interdicam de glande legenda hodie

ex (Jermanii cxiulat. II. 70.

Imerloquutiones Ronianorum et Germa- norum. III. 193.

Jmenure quid ! II. 101. * II. -f 3 S. Inuemae res nullius a Glco occupatae.

II. eo. 188. amilTae cuius f II. et. 88.

Inuentarium a nitore confidendum. I.

373. enim benebeiutn heredibus in Germania non neceflariura. 11. JcJ.

311. Heineccii Elem. lwris Germ.

%

V E R B O R V M. 881

Inuentori rerum amifiirum debebatur. II. 6 1.

Inueltitura modus adquirendi. II. 99. * in Romanis nota ? ll. 113. vnde di- dta ? II. ste. bebat tradita velle , vel

laltim chirotheca. II. ttd. * quid fit?

II. 117. ob eam praedandum lauda- ndum. II. 118. quoties renouanda f

II. ii 9- cius effectus. II. 1x3. circa eam multa turbauit ius commune. II.

1x7. creditoris in pignore. II. 313. e- tiani in rebus aliodultbus ei locus e- rat. II. 14. *

John, clamor ittdicialis. II. f 18. * eius

vocabuli Ggnificatio. III. 313. * Irbann profcripjo luperior. III. llS. * Iudaei an municipes ? I. 95. an (eruiits

conditionis 1 I. 95. gaudent alicubi a- liqua iurifdiclione. 1. 9S- * cum illis nullum ius connubii. I. 104. eorum

conditio fub Frands. I. 3x5. * ii non tenebantur ad euictionem. II. 398.

ludices et inferiore acuo dicti grtfn ,

gograf.n, burggrtf.-m. II. f ' '■ publi- ' ci olim diCi comites. III. 18. alii ordinarii , alii vicarii. III. 47. 38. 39.

electi eiuldem cum reo conditionis

efTe debebant. III. 90. F.os maxima

veneratione prolequebantur Germani. III. 134. fine venia ab iis impetrata nihil dici agique in loro po.erat. III.

134. lequ, officium eorum olim, nosi hodie, hereditarium. III. 71.

Iudicia , iis adfidebant tantum ingenui. I. 68. 74- vbi habita fub Francis f III. st. Forum domini vocabantur, qui-

bus iurifjictio erat patrimonialis. III,

<14. in iis qui perlonam Itandi habuerint. III. 74. * Eorum ordo vnde ?

III. 1 S 1. patria conferuari voluerunt imperii ordine» fub Frijrico III. Imp.

III. 181. * ludiciorum aulicorum origo. I. 7 6. *

inprimit Imperialis. IIL 41. Came-

ratis ordinatio qualis. III. i8x. criminalium veterum quae fupcrGnt vtlli-

gia i III. 344. colli et matius. III. 6». T 1 1 1 1 ludi-

8 8z

t

INDE

ludicium aenei quod ? III. 131. calda-

djc. ibi i. Dei. III. 183. 130. metal- licum. 111. 89. ordinarium. XII. e 8.

probabile. III. ito. publicum. II. f

9. (aerum quotuplex apud Francos ?

111. jo. quale medio aeuo ? IU. j 6.

("anguinis. 111. 61. * Ipiritus Uncli. 111. ijo. velimicum. II. -f 10. Wefl-

ph ii.cum. II. -f 10. III. $7. eius odio multi (latus impetrarunt priuilcgium de non euocando. III 8 i.

luiukfi dicli etiam principes , et comites. I. 89.

limiores apud Francos qui .? I. at. lurore an licuerit per procuratores ? III.

a 19. eius moris origo, ihid. an ideni

et mulieribus permitium f ikul. * Juratores qui dcli. III, <17. atp. qui

admidi ! III. 117. * modo pauciores,

modo plures. III. a 18. diu in v(u luerunt apud Saxoncs et Sucuos. 111.

Z1?.

lureconlultorum (entemiae cuius auftori- catis. III. a8r.

lurililictionis Germanicae praecipua pars

vindicatio criminum. II. t l- * qua-

lis antiquidimis temporibus. III. 6. 7.

, liiepe diucrla in vno pago. ///. 46.

quomodo ct quoties per mueftituram

dari potuerit ? III. 46. * cius variae

fpecies iiouac inucclae. III. 71.

lurildiclio a la. HI. 61. *■ suidis cum

criminali olim coniundl1. III. 61. et

hodie coniunda cum facultate coer-

cendi ieuicra crimina. II l. 61. rri-

minaiss penes comites. III. t. 10. 18.

cum ciuili olim coniundl. i. III. 6 1.

hodie et mandari (olet. III. 61, ali-

quando inter pleres diuila. III. 6 X.

aliquando rellrida. 111. *». «5 eius

hgna pleraque , quae vulgo iadlant ,

inccrra. 111. 6 }. an (emper competat

nobilibus ? III. « 4. ndo»jrui (aepe di-

nuila a ciuili et criminali. III. 6$. det-

mejltca dominorum in homines proprios.

I. 41. et libertinos. I. J9. in familiam.

III. 7« 1}. euitfiafiua. III. I 7,. * fcn~

X III.

ceria quae ? III. <5. Icqti. fundsdir , ibidi mandata. III. 9. eius quae hodie rado.

I/I. «c. fequ. maxima quae i IU. 61. *

patrimonialis fub Francis. 1(1. 34. no-

bilium. I II, (i. an ex o dicio compe-

tat? III. 64. an feminis? III. 64. cius

origo. III. «4. * ftaedmria. III. 66.

fequ. propria. III. 9. prorogata laepe in cpilcopos. III. \ |. eius forum an

hodie receptum. III. 97. Jacta. III.

33. ffi. Joiaria. Ilh 66, (equ. jit ferior. III. <4. vrbana quomodo paullatim

adquilita a collegiis decurionum. I.

*i !•/>«•.

Iurilprudcntia Germanorum praecipue cri-f minalic. II. j- i.

Ius canonicum quando in terris Magde-*

burgicis receptum? IU. 56. * Germani- cum quid ? 1. 1. etiam extra Germaniam

viget. I. I. vel pubiicum vel priuamm*

J. 1 . vel prouincialc , vel feudale ,

vei municipale. I. 3. vel feriptum vel

non tcriptum. I. 4. antiqui , medii et

noui fontes. I. S. fequ. ex vicinarum

etiam gentium moribus iliuftrari poteii. I. 10. et 15. dc eius principiis

axiomata. I. ix. f rqu. hodie paium

legibus , et moribus \ er egrinis inqui-

natum. I. 16. linccrius lu perdi in d-

uiuiibus , quam in prouindis principum. J. 15. Romanum in Germania

fubfidiarium. 1. 6. a Germanis vigo-

ribus olim reliclum prouincialibus. 1.

413. et in horum gratiam in varia corpora et compcndta redadum. IT. 176. * citius vfum habere coepit in

principum palatiis , quam apud priuatos. J. 148. ♦

Ius in rcet ad rem. II. 30. originis an mu-

tato domicilio muratum. III. 88. re- tratlns congnii zic* vide fub lingulis his vocabulis.

In ius vocatio, vid. vexatio. luiiurandum de vitando territorio ( die

vrfhede ) vid. vrfhcde. ad id non admittebantur infames. /.408. a Saxoni-

bus deferendum ante praeitiiam gna-

rae dam

Digitized by Google

R E R V M ET VKRBdRVM. ' 88j randam. 111. 171. probatio per illud

liibliduria. 111. 114. quando praedandum > 111 . 1 1«. quomodo ? 111. 117.

fequ. vicariis manibus praeditum. III.

aiy. eius formulae improbatae reli-

gionis. 111 XX I. quibus ritibus iuratum apud Francos . FriGos alialque

gentes. III. lii."quo gedu iurarint xnafculi , feminae , clerici. III. 117.

i}]. »34. quo ritu iurarint Iudaei. III.

X18. fequ. veterum iurandi rituum reliquiae. III. 159. (equ.

lusiurandum per arma. III. 178. * fu-

per SS. euangeliis. III. 198. * 197. f. mit hand uni muni, mii koptf

vnd brufl. III. 160. in manu comius.

III. 111. taclo pectore et capillis.

III. xx 7. per pectus. II 133. in pecunia. III. xil. fuper reliquiis lincto-

rum. III. 199. xi 6. vicariis manibus. III. 119.

lusiurandum neceflarium fere tantum in

vlu. III. *i f. purgatorium vere ex

iure Germanico eft , quatenus eius v-

fus in criminalibus. III. 354. * fup-

pletorium paene ignotum olim Ger- manis. III. 194.

lufticc domanuire , vid. mrifdiClio fonstria. Tuditia alta et maxima. III. 6l, *

Iuiliuarii. III. 60.

K.

KAbtln diuidere fructus ex rebus T- niuerdtaus. II 14.

K dmpffer- ut uiden qualia vulnera ? II. t

91. * Ktuge fratten pro lagis . II. f 3 8. * 1 J4. * Knapcn, qui dicti ? I. 71.

Xnechie ingenui , armis nondum cincti. I. 71.

Ttohr-erbc frater natu minor. II. 1K8. *

Kohr-rttht , ius eligendi fratri natu minori prae maiore competens. II. 188. 4

Konigi lente genus feruorum. I. 38. *

hoppct-holzung , iagd, weide. II. ]88.

Kranz bezahlm. I. HI. * der brtut uek- mcn. I. XXI.

K»<$«esa qualis poena f IL f 145. L.

T jAchinonei pro latronibus. II. f «9. * Lacma via quid 1 II. f 69.

Laifa veteribus finus. II. 73.

Laifotvrrpire iactu feducae in linum tradere. II. 75.

Laifo-aicrpium traditio vel renunciatfo fol— lemnis , hoc ritu lacta, t bid.

Lan.ijrUde quid ? II. xi. eius hidoria. II.

t lU- Landgerirhte Kapferliche. III. 44. ordinum

imperii. III. jj.

Landgrauiorum dignitas an noua ? I. «4- * ....

Landjhdley genus conductionis colonariae. I. 60. II. 403.

Lapidatio, fupplicium apud Francos. II;

•f 17°. et Sueuos. II. t 3*1- Lapis , Ipmbolum traditionis. II. 77-

Lajji apud Saxones qui ? I. 13. 38. <so.

Latrocinia Germanis antiquis non turpia.’ II. 38. II. | 65 . eorum poena apud Burgund. II. f 138.

Laudcmii origo. II. 1 18. in quibus rebus

olim conditerit? IL 118.8“

LauncckiU quali lehcn-geld- II. 33.’ Lazzi apud Saxones qui f I. X3.

Lebetis vfus iudicialis apud veteres Ger- manos. III. 13X.

Legata ad pias caudas in tedamentis alia cubi necedaria. II. t»o. itemque xsi

vugen vnd Jlegen. II. 1 99- Prius «P1*1

Germanos recepta , quam heredum in. dilutiones. II. lcp.

Legatorum aedes iure afyli olim gaude- bam. II. 18.

Legitima alicubi et cognatis debetur. II: 191-

Legitimati liberi an parentibus fuccede- nnt? II. 141. an hodie fuecedant? II. l87' , ..

T t t t t 2 Legtu-

X III. $$4 INDE

Legiiimatio per pallium. I. i Jo. per re- fcripium papae. I. ijc. per relcriptara

principis. I. 154. per lubtequcns matri-

monium. I. 154. 15 8. laepe fit ad eluendam tantum maculam natalium. I.

Ij8. etiam Ipurii eius beneficii partici-

pes. I. 1J8. cur plurcs malint legitimari per comites palatinos Caelar. I.

*y*>- Leges Germ antiquae collectae. I. 8. medii aeui eolleftae. 1. y. fuac cuique po-

pulo a Germanis victoribus per : n idue.

I. 413. dubiae interpretationis per duel-

lum ad liquidum perdudae. II. >31. *

laeculi quae ? III. 31». * Lt hent-jMzitng quid ! II. 313. Leknen promiteue de mutuo, commodato

et dominii vtilts conceiiione dicitur. II.

360.

Lthtnwiari pro laudemio. II. 1x3- Ltib-ztichen membrum c cadauere occido

ad iudicem adiatum. III. 314.* Leihen de mutuo , commodato, dominii

vtilis concclfione. II. 360. de locatione

n. 4 06.

Leiflmahmmg requifitio ad oblUgium. IU

Ltiflung idem. 11. 451.

Lenocinium Germanis veteribus ignotum. II. f 144. apud Francos ab ipfis

maritis lallum. IU f 1S7. * eius poe-

na apud Boioarios 11. t 17J. Fran-

cos. II. -f 171. Langobardos. II. f

183. Wifigorhos. II. f ttSo. ex jure Sax. et Lubecenfi. II. f iyi. e*

conftitutione criminali. II. + »07-

Leprofi fuccelfionis incapaces. II. * 3<S-

lefui , conuicium apud veteres. II. |

lof. * trudit quid 1 11. f »x. * Leuterationis origo. III. 303.

Lex Aquillia an a Germanis recepta f

IU t 94* /rf«- morganatica quid ? /.

Joo.

hey-kauff pro arrha. U. $97.

Leytgeh , mulier cauponaria. U. f 18 6. * Libelli dotis varii. /. 137. * 140. adio-.

num (criptt et prolixiores quando in. u aluerim. III , u8. lamofi quomodo eorum aullores puniantur. 11. \ \ i j, no.

Liberi quomodo educati a Germanis. /. 134. iis non lucccdcl)<tnt parentes apud Wifigothos , nili ad diem X. vixiflcnt. II. 144. recens Sati Rheno immerfi. I.

147« III • H9. Liberi illegitimi regum Merouingorurm

eadem iura habebant ac legirimi. /. 147. non Carolingorum. /. 147. * nec priuatorum. I. 148. qUae eorum conditio ? /. 1J6. non eram capaces liicceJfionis in feuda et alJoviia. J. nec admittebantur in collegia opificum t nec ad honores. L 157. imer wildfan*

gios filco cedeb.tnt. ibtd. Liberi, ex impare nati matrinionio non

habebant iura imaginum. I. 84. nec admittebantur, ad ludos equeltres et di* griicat:s eccldiafticas. /. aztt. ali-

quando tamen natales iis reUitucL /•

. _ Liberi snceftuofi cuius conditionis. /•

148»

Liberi legitimi qui ? I, 146.

Liberi ex matrimonio ad raorgunaiicam nati cuius conditionis f 1. 155.

Liberi fepanui quomodo luccedant ture Lubecenfi? II. 181.

Libertatis amiftio poena delinquentium*

Libertini in Germ. qui ? Jtf. ̂ 7. patronis

debent operas, cenlum, mortuartum. /.58 in eos illis iuriididio eih I. 59.

raro praedia fua iure optimo maximo

poifident. I. 6c. non funt adfcnpiiuae

conditionis. I. 63. gaudent iure connubii , contraduum , tclumentitadiouis* I. 61.

Ltdifcard: quale vulnus. II. t 89. * Lidoletp , quafi leihe tu leib» 17* 37. LuMohn , merces famulorum , vnde dida ?

I. 38. *

Ligatio ingenuorum quomodo punita ? t**u*f-

Lignu bl

Digitized by Google

m

RERVM ET

Lignum , lymbolum traditionis. I/. 77.

Linteum, lymbolum traditionis, ihid.

Linum, lymboium traditionis, ihid.

Lis apud Francos aliquando tnficiando crelctbat. It. f 8«.

Lites in Germania olim rariores. IU. 7.

Liti modo lerui, modo libertini. I. 23.*

Litis contedatio apud Germanos quid f

III. ig. nsgadua eiufque etiectus. III. • tfs- 1 6\. adlirmaiiuac fubiunclae ex-

ceptiones peremtorke. III. ts«. an fie-

ri debuerit , nondum praelii u guaranda ? III. 1 7 1. 178. cuentualis vnde

originem habeat ? II J. 18 . fuper ea

interloquutio requirebatur. III. 180.

eorum , qui criminis fuerant acculati. /7/. 314. 3jt.

Litterae patentes, vid. Stefkirirff. Litteras an habuerint veteres Germani,

I. 4.

Locatione conduflione apud Germanos

aliquando tranllatum dominium. II.

49;. in ea eadem damni praellacio ,

quae in commodato. II. 40 fi.

La-ding iudicium prouinciale certis an

ni temporibus habitum. III. j8. * 68.

Ludendo perditam pecuniam an heres loluerc teneretur ? J/. 411. an

eo nomine pignorati quis poflft. II.

4M- * an hodie ea repeti pellit ? II.

4 «9- Ludicram ar em facientes apud Germanos

infames, vid. Spklleatv. quid loco mul-

diae acceperint , Ii aliqua iniuria adfe- fli ? II. t 3»J-

Luminis leruitut s meminit lex Burg. II.

i}6.* Luparii venatores qui I IIT. 11.

Lupodunum vrbs vbi ? I. ica.

Lupulus , in confinio natus, cuinam ad-

quiratur. II. 6p. *

M.

MAiefiatis crimen frequentitfimum apud Wifigothos , II. f 114. et

V E R B O R V M. 88f

Francos. II. f rji. eius rei faepe clam

et per infidus lublati e medio. II. f

np. • quomodo punitum a vetuli is Germanis. II. 1 18. ab Alamannis f II.

sq8. /qtt. a Baiuuariis I H. f I jx.

4». a Francis I II. f 118. a Lango- bardis ? II. | >41. feqtt. ab Olirogo-

this. II. f 127. a Wifigothis J II. f

lif.frifu. quomodo punitum poli Fran- corum imperium ? II. -f 143. ex aurea

bulla 1 II. f 144- ex confiitudone criminali. II. -t 145. ftqtt.

Maioratus quae Ipecies vfusfruclus ? II.

41.

Maior diuidit , minor eligit. U. 241. Maior .t, vel maiores naiu qui dicti apud

Francos f I. 12. 1. 74.

Mallatio quid ? 111. 109.

Malinam» quinam ? I. 38. * III. )g. * Mandatum apud Germ. non lemper gra-

tuitum. 11. 382. quid circa illud iu- Ilum I itui.

Mangones qui ? I. 427. •

Manmtio quid t' et quomodo fedlaf III. 1 oy. 11 6. ftqu.

Manli aiarii genus (eruorum. I. 38. *

Manfuarii qui ! III. 8y. Mamel- kinder. 1. 1J0.

Manu truncati fallar». I. 383.402. eam

poenam pulli vei redimentes infames. 1. 402. fua iurare. 111. 217. tertia, T.

quarta , leptima , etc. II L 218. in proximi manu iurare. III. 218. in mana

comitis. 22i.

Manufirmutio cur dicta proruMio f IL

315- *

Manumillio in Germ. facta per denarium.

I. 41. in SS. ecclefiis. I. 50. per epi- llolam. 1. fo. per impans. I. 33, per

portas patentes. I. 32. per quartam manum. I. 32. per quatuor vias. I. 32.

per lagittam. I. $j. per tellamentum. I. 30. eius effectus. I. 34. qualis hodie in vfu. I. f g.

Manttt meritu , genus Icruorum. T. 38.

Manus (bpulata lymboium traditionis. IL

75. et promilfionis. II. 3 3 7.

Mnrekn» tus obfcenum apud Scotos. I 46.

T Ut t I • MartkftUi

SS6 INDEX III.

J

v • l

Marehfalii deiedio ex equo. II. 3 89- *

Marclizalm quid ? II. f 89. *

Maris dominium. IL 8. *

Maritagium quid ? I. 44. aliquando et pro

doce acceptum. 1. 141. Maritus non ob dotem, fed ob nobili-

tatem , adpetitus. I. aox. 108.

M.tfca pro laga. II. t *78.

Alajcoptj , fbcieus , cur ita dicla f II.

407. Mafarii, genus feruorum. I. j8.* Mater iure Germ. potellatem habet in li-

beros. I. 138. vlulrudu gaudet in bo-

nis liberorum. I. 1)9. tutorem dat li-

beris. 1. 141. minorennis an tutelam (u(-

cipere potat. I. 349. * Maternae originis rationem habuere ma-

iores. I. 74. «4-

Matrimonia feucra apud Germ. I. 149.

ct indiitolubilia. I. 109. ab imparibus abhorrebam Germani. 1. 73. 94. ex iis

nati non luccedebant in principatibus.

I. 9 5. finiebant patriam potellatem. I. 164. 148. et tutelam. I. 379.

Matrimonii ad morganaticam genuina le-

des. I. 300. quid fit ? I. 310. an ex le-

ge Salica? I. 30 1. * eius exempla. I.

301. fequ. vnde ditium ad morganaticam ? 1. 304. qui id coatrahanc ? I.

31J. 313. liberi inde nati cuius conditionis ? I. 314. iultae illud contrahendi

caullae. I. 3 17.

Afuxrn quid apud Heluetios ? II. 467. * Meilen-recht. I. tat.

Membra hominis certo pretio aeftimabant Franci. II. 3 87- feq «■

Mendacii argui, fumma iniuria. I. 411.

Mengen qui ? I. 417. * Meniiirae fallite poena. II. f 319- J»I. 1*1-

Mercatorum pnuilegia. I. ttC. 1x3. codices cur femipiene probem ? I.

titS. Mercatoria iurifdidio. III. 71.

Mercaturam adfper nantur ingenui. I. 79. Mrrthtia ius oblcenum Scotorum. I.

4«. *

Mercium filiarum poena. H. 3 315; Meretrices apud Germanos in ames. I.

398. carum poena. II. 3 108. Merouingici reges mAiymi. 10S. in-

cciluoii. I. iof- fimpares nuptias adfe- Clabant. I. 107. eorum liberi naturales

ciuldem condiuonis cum legitimis. L «47.

Mijjen cur didae nundinae? I. 117.

Mna Langobardis dos , quaC mi etc. I. 18 1. haec et morgengaba dotem ablbt- bebat. I. 140.

Metallica iudicia iaeculo XIII. III. 89. Mctalltfodinae principum. II. 8. et »3. Metropolitanorum fub Francis turiliiidio.

HI. 34.

Materitum 'meare. III. »17.

Meyborgen -zinjr pro cenfu promobili. I.

4*.

Meyer , genus colonorum. I. 40. II.

4®f. *

ileygjjfen-xinfi , cenitas promobilis. I. 4». Alex veteribus terminus. III. 314.*

Mezibann proferiptio inferior, tbui.

Militari genere nati dicebamur ingenui. I.

?)■

Milites iidem qui ingenui. L 43. agrarii

iidem. I. 6j. primi , fecundi, tertii or-

dinis , gregarii, qui apud Wipponcmf

I. 9».

Militiam cqueflrem lequebantur Germani.

I. 71. loli ingenui apud veteres Germ. conflituebant. 1. 79. vrbunam quando

primum viderit Germania ! I. 130. qui

illam fubterfugiebam, quomodo puniti? vid. fuga.

Millenara officiales apud WiGgothos. III.' it.

Militarii ius in Saxonia. 1. tat.

Mtnare pro perfequi. II, 3 34. *.

Mineralia principum fum in Germania» II. 1|. tu,

MiniflcriaUi aliquando pro feruts. I. a8. aliquando ingenui. I. 73.

Mioorcnnitas quando hodie finiatur. I.

JO'

Minores nata apud Francos qui ? I. *»• MifTonuQ

Digitized by Google

i Z i » u

RERVM ET VERBORVM.

Mifibrum dominicorum origo et o (fidum.

111. ie. j“,«- eorum diuerfi ordinet. Ili. 17. tudtcia quatuor annua. 111. 18. ad eos prouocatura. 111. 19. quamdiu haec dignitas duram ! 111.

51* Molendina lan&icne poenali munita. 11*

|4J- Momhttr , tutor. I. jfio. * Monetae fallite crimen , et poena apud

Burgundiones. 11. t 31». Goslarienfes, II. t 311. Langobardos. II. t 317. Saxone;. II. f ji8.Sueuos.il. f 311. 1» iligorhos. II. | 310. qualis poena ex conllitutione criminali ? 11. f 317.

Moolirofi luccetlione excluli. II. 134.

Mora purgata probatis legidmis impedi- mentis. III. 11«.

Ai ordbrand et brand quomodo dilicrant ? II. t 184.

Mordridtim homicidium dololitm , maxime proditorium. II. f x6o. 171.

Morganauta lex , vid matrimonium. Morganadctuti pactum an rcuocabile ? 1.

31«. Morgengabae origo. I. 214. quid lit l I. >49. an et tempore Taciti nota ? I. 135. an eadem cum dote Germ. 1.

215. 4 eius quantitas. I. 11S. quo ritu conllituia apud Langobardos, i, 216. quomodo icquiore acuo < I. 217.138. in ea quod ius ccnlequuta Iit vxor t I. 147. 259. quaedam pclt mortem mariti vxori debetur. 1. 189. Ii. 171.* eam et vxor ad legem n organatic.nl ducta accipiebat. I. jod.

Morgt ngnad, pro morgengaba. I. J ofi. 4 Mere t urpiffimj perire incertum luppli-

cium. II. f atj. * Mortem redimere an licuerit? II. f 371. iVo.tnarit ius. I. 4;. Mortuos concremarunt Germani. II. f

. 341. et Saxones diutiifime II. + 34J.* Moti termini crimen, vid. inminui.

Mulcta (requentilfima Germanis poena. II.

t 384. cui pendenda ! II. | 184«

/f?«*

887

Mulieres Celtarum laboriofiifimae. Lttfj; Mit mund vnd halm. II. 334. * Munditurdii tutor. 1. 360. * Mundium quid ? I. 1 j 1. in eo qui vixerint ? I. 131.

Mtmdmann quis ? I. 132. Mundutald , tutor. I. 360. * Murti qui f I. 393. * Mufices genus apud Germanos amiquiffi-

mum rhythmorum camiilatio. L 403. Mufitheii , ex benis mariti viduae debe-

tur. I. »19. 11. »71. * Muihcn auj die meifttrm ,oder meijierr lothtcr. I. 213.

Mutilatio , poena Germanis viitata. II. f

37»-

Miuierlofe t uayfcn Germanis noti. 1. 138.* Mutuum an conuendo onerola .MI. 3 5 3. *

cum commodato confufum. II. 3*0. in Germania olim rarilfimus contractus. U.J77*

Myladjt in Anglia vocantur hliac illu- Itrium etiam piebeiis nuptae. !• aa8.

N.

N Achbarn-reclu quid ? II. 4 13. isachjleitcr , quale vectigal ! I. tr 1 . Nani iucceliionis incapaces. 11. 23 6. Nati abii dio , poena Graecis et Francis

viitata. II. t siS* *

Pajiati quale iusiurandum t IL afi8. * 2*aejjum. vid. nijum.

Naiilragorum bona colligendi ius. II. 13. ei opgotiu aut/;. nouigM C. de Juri. II.

.. ‘J.’ *. . . . Nautici iurildictio. III. 7*.

Nefandae Veneris crimen Germanis ignotum. II. J. poltea eo fe polluerunt

5X ifigothi et Burgundiones. II. f 170.4 eius poena apud Francos. II. i 170. Sueuos. II. f ‘90 Wifigoihos. II. f 138. ex iurc hodierno. Jl. j 104.

Ifti/hganu apud Francos idem ac apud Romanos Lucius Titius. 111. 134. *

Ubeitr. trukii-hninng. Ha tn burgi lentenda iudicu interioris. 1IL i«8. *

Nobile*

.i!

888 INDEX III.

Nobiles in Germania vetare qui f I. 25. 8«. iia iiod vocabantur ingenui. I. 6).

Tacito dicti principes. I. 87. quales

duces et comites. 1. 88. et medio ae-

uo voc.111 principes. I. 89. item epileo- pi et praelati. 1. yo. laepe tous prouincias lurc allodi.tli poliidcb.mt. 1. y I.

Nobilitas ad polteros tranlibat. 1. 17. ad

eam in monarchiis et libertini adlpira- bant. I. 87. eius gradus. I. yi. matris an nobiles fecerit liberos. 1. 118.

Nodus, lymbolum traditionis. IL 77.

Suffi u larcophagus. 11. f )4*. N minuti trt denominati qui ? III. 1 1 7. * Hcnunum dici, nonus vel decimus dies a

natiuhate. II. 144.

Non capitales poenae quae f vid. ftoena.

Notariorum in ludicus Germamas officium. 111. 7>-

Notula, lymbolum traditionit. II. 77-

Nouatione an apud Germanos liiblata obligatio. II. 471*

Noxales adioncs apud Ollrogothos. II. t 84. an hodie in vfu l II. t 99-

Numellarum ius etiam cum iurildidione ciuili coniundum II. t

Humi bigati qui? vid-iigau jtrraii .vid.Jirr ali. IVnnni camerae qui ? 111. y4- * .

Nundinae quotuplices, caiumque iura. I.

117- ' ,

Nuptiae Cne confenfu parentum mnae

irritae. 1. 117. apud omnes gemes lol-

lemm ritu fadae. 1. 1 yj- ad eas Iero

animum adpellebant Germani. I. SOI*

incellae prohibitae. I. soj. impares

«xolae, praeterquam regibus Merouin-

gis. I. 107. saj. carum ritus. I. toy.

ltc undae et Germanis cxolue.I. }19-* O.

OBaerati in Germania creditoribus ad- 1 V- . , „

Obligatio ad inianwain. »•

40. ad inediam. II. 4**» ad pro- Icriptionem, ibid. obllagiura. II. 4f *■

depraedationem. U. 4JJ. Jcju. pigno-

V '

rationem. II. 460. ad pidtiram f.tmo- latn II. t ioi. * naturalis , ciui.is et nuxtae dilcnmen ignorarunt Germani.

II. )s8. quotuplex apud Germanos? II. Jiy. quomodo tollatur ! II. 471. lequ.

Ofcr.pu/ idem ac ubere bujfe. II. f io<r. • Obbgtiatione an lublata obligatio? II. 477.

Obltagu origo. II. 4(]. lequ. ad id fre-

quenter tcfe obligabant ocrmani. II. 4Jl. etiam civitate*. II. 4fit. * etiam

pruidpes , qui .vel le iploi , vel valal- los et ndejullores obbg.ibant. II. 4(7. conjunctum erat eunt conuilationibus.

II. 458. quando in Germania ab ufu recellent i 11. 467. eius hodiernus vius in ducatibus Slduicetib et Hollauco-

II. iOt.Jcqu.

Occupatio bellica, qualis olim in Germa- nia adquirendi modus ! 11. $8. Jequ.

qualis hodie II. 87.

Officia palaiina in aulis principum aliorumque nobilium, 1. 8a.

deitSai pro emere, vade? t. 178.

Opdiuthi traditio per cdeltucinoucin. II. 80.

Operae ab hominibus propriis dominis praeltamlae. 1. 4}. indelituue. 1. 4J. rullicorutn leruitutcs in laciendo con- bitentes. II. 1)1.

Opes in poenam ademtae. II. | J87*

Opificia an et in pagis excrccn poffint ? 1. 1SJ. qui illa in vrbe exerceam ! I. 124. lordida cxilliinaiioni hominum nocebant. I. 41J. lionclta dicebantur , quibus ias erat coire in collegium. L

4>5. * ' " ' Opificum priuilegia. I. 12]. collegia, ibid.

ii extra coilegtum vxores libi quaerere

non potiunt. 1. at).

Optandi ius , minori natu fratri competens. II. 18).

Oratores ( furjprechen ) quales in Germa- nia. III. ]4«. *

Ordinum quid. III. i8j. * Qrdtla quid ? III. 18). 2]0.

Originarii, geous tersiorum. I* }•• * .

Originis

1

P S le

RERVM ET VERBORVM.

Origini* forum an apud retere» Germa- no» locum habuerit ? III. 7«. an medio aeuo ? III. 88. an hodie? III.

97- Orfearii, cicatrix in aure. II. t *»• * Ofculum fponfie oblatum. I. 181. Oflaticum pro obftagio. II. 433. Oftium , fymbolutn traditionis. II. 77.

Oflphali et Wertphali non iifdem per omnia legibus nebantur. I. 1 39.

Ottonis per barbam iuratum. III. aai. * Ouefat quid in iure Saxonico? II. 1)6. *

P.

P A dicentium ritu» varii. II. 3 J J. feqt t. hodierni. II. 340.

Pactlci an pollini impuberes, minores, filii-familias ? II. 341.

Paria in Germania et adionem et exceptionem producunt. II. 343. inter nuda

et non nuda nihil imereft iure Germ.

• II. 330. 344. non differunt a contra-

dibus. II. 330. 344. eorum audori- ^as apud Baiuuarios. II. 334. Saxone»

et Sueuos. II. 337. Wifigotho». XI. 33 3.

imperferia non valent. II. 343. libera-

toria ipfo iure tollunt obligationem,' II. 34 e. de permutando valent. II.

410. Paria fuceejforia iure Germ. licita. II. 140. .

145. cur turpia vila Romanis? II. 14«. * aiqmfai ua olim licita. II. 130. il$t. fetju. eorum follemnita» apud Anglios. II. 136. Baiuuarios. II. 133. Burgun-

diones. ll. 1J4. Francos. It. 1 j i.ftqu. Saxones. II. ip6. Wifigothos.il. 153. frequentia non modo inter illuftres. II.

170. fed et inter priuaios. II. 170. ton- fraternitatis. II. 170. ccnfruatiua an olim licta? II. 148. »<Jo. cuius hodie

elfedus ? II. 1 69. frequentia inter familias illuftres. II. l6g. Difpojiriua an

apud veteres licita ? II. 147. 139. ea reiicit ius Sueuicum. II. 1 66. an ho-

die licita ? II. 16S. dotalia etiam per modum ultimarum voluntatum ineun-

Heintciu Ekm. Iwrii Germ,

889

tur. II. 171. de ganerhiaam. II. 170.de maioratu. II. I70. de frimogemiura. II. 170. Remmciativa an olim licita f

II. 149. quem hodie effedum habeant? IL 173. an iureiurando necefiario fir-

manda? II. 173.

Pagani ( bauerguittn. ) II. -f 3R3. Pagi Wefiphalici hodierni vctufiii fi miles.

I. 109. * vnde nomina acceperint ? I.

100.* Pagi vel govrae , in eos Germania iam

andquiffimis temporibus deferipta. III. 4. nec non medio aeuo. III. 8. per cos comites ius dicebant. III. 8.

Palatia principum fanria. II. 17. II.

II. t 4J. * gaudent iure afyli et immunitatis. II. 18. ea violantium poena; II. 1 9.

Palatii comitum iurifdidio apud Francos.' III. 17.

Palinodia : ad illam adio vnde» II. t ««3.

Palla, fymbolum traditionis, II. 77. Pallium per illud fada legitimatio. I.

ifo. Panis oblatus , lymboium traditionis. II. 77- ...

Papiani refponfum in gratiam prouincia* lium a Burgundionibus viriorum , fa- rium. II. 17S. *

Parangiare quid? II. »3J. de Parentela fe tollendi modus. I. KJ.

n. »49. . Parentet medio aeuo didi cognati. I.

188.

Patentes ius vitae et necis in liberos habuere temporibus antiquiffimis. I. 133.

lequ. iis pollea ius tantum flagellandi permiflum. I. 133. 140. an venundare

potuerint liberos? I. 137. adminifira- bam bona liberorum aduentitia iure vfu-

fr urinar io. I. 1 39. dirigunt liberorum adiones. I. 140. non funr cum liberi»

vna perlima. I. »43. eorum confenfias requiritur in adionibus liberorum. I.

„ M3'

Pare» cunae vnde didi ? UL 90. *

Vuuuu Paroe-

INDEX III. 890 Paroemiae iuris:

Alie frrjer rtitk , ulle gefangene trm , I. 191.

Aaf einc tiigen grhSrt tine maulfehelle.

I. 411. * Burgen muft mm a> iirgen. II. 449. *

Byl-brief gaet vor bodmereybrief. II.

4 J3- *

Dat k ini gehdrt xur argern band. I.

Der hehler fo giu, ait der flehltr. II. f

I». *

Die heniu t rdgt dat hand-lohn ouf dem

fchwtnxe. I. 60. * D it den mann trattet , die tranet dtefthni-

den. I. 4 Ehren-worte bi^den nieht. II. 34°-

Ein t nort e in vvart , tin mann «i» mann. IL W’ J . . , ,

Femme gagne fof douaire,a metire ftmpied an lit. I. ttf.

Ce Id vor, redit nack. II. 47 f.

T’ Goet moet gaen van daer ‘1 gekomen it. II. 187-

Dani muft haud vrabren. II. 81. 4 II.

3«8. Dehler vnd tiehier gebdren an etnen gal-

- gen. II. -f 31.

Duth bey fcUtyer , fthlcytr bey hwh. 1.

1J0. ♦ Jft der finger btringet , f> ijl die 'itmg-

frau btdmget- I. 187. *

Mes ne henne fiieget uber die maner. I.

•»

Ldngfl am leib , langft om gtu. I* •r 178.

Leib an leib , gut an gtu. 1. 178. 4

Mann enie vryf hebben geen vetjcheyden

gw. I. 178. * k Morlfvju le vif. II. tpt.

Miit.n , rnycn , dat en it geene fthande ,

dat doynt de bejkn van dem Unde. n. 1 7».

Teutfeh ./i kein rattb. II. t 77*

ttehrmann haben hUjft nicht. II. t 117.

Hinn die detkg uber den kopf ifl , fitd

die eheleuie gleich reieh. I. 137.

ff er den kindern giebt dat brod , vnd U>' det felber ttoth , den fihlage man m it diefer kenle todt. II. 357.

fVo der mann retht for der t , da foll er

rcchtt ffiegen. 111. 87. Zufagen macht fchuid. II. JJ7.

Parricidium quid ? II. f 190. apud Ger- manos cur rarius ? ibid. * pro illo er

expolitionem infamum habebant Wifi-

gothi. II. ■}■ 193. itemque abaclionem panus. II. f 194. eius poena myflica. II. 301. * qualis apud Frifios. II. t 198. Langobardos. II. t 3°°- Saxo- nes et Sueuos. II. f Joi . fecundum conflicutionem criminalem Carolinam. 11. f 303.

Partas abadio apud Wifigotho* (pectes par-

ricidii. II. f »94- cius poena apud illos capitalis. II. f 194. diftindio inter

panum ritalem et non vitalem. IL t

194. 4 qualis eius poena apud Baiu- uarios. II. t »9«. et apud Francos* II. t i9f- . . .

Pale ha quotuplex Chriftiams? II. 108. . Pallor an cogendus ducere palloris defulF

dii viduam vel filiam f I. xaj.* Patibulum , furum poena. II. f 4 J. 47.

jo. jta. Patria expelli poeaa maxima. II. t

1*7-

Patroni cauffirum , vid. adaocati.

Pax publica pafbs et legibus fandta. II- f

»34. »3 J. eius participes non eram delinquentes , praeterquam in certis lo-

cis. II. t >7- cius adlertores. III.

ir.

Peculatus crimen eiufque poena. II. f

j6i.

Peculium vxorum apud Gallos Cifalpinos quid ? L 134.

in Pecunia iurare quid? III. tit.

Pellicatus apud Germanos prohibitus- I-

309. /rja. Per bannire quid ? III. tff. *

Perduelles Germanis didi proditores. IL T

a en,'

Digitized by Google

RERVM ET VERBORVM. t9%

Peregrinorum amantes Germani. I. 4>9-

fi <fu. eos facile lulcipiebant. L 410. eoi aduenientes ciuiaie donabant. I. 4t(.

minor lamcn eorum erat compofitio

quam ciuium. I. 41$. ii alicubi in ler- uituiem redacti. L 417. eorum bona

iure albinagii filco vindicata. I. 418.

hodie illi eodem fere iure , ac ciuet ,

(ruuntur. I. 419. ni fi quod pauctfS-

mis locis in feruitutem rediguntur. L

4]o. et alicubi cellari non poliunt. L •»4-

Periculum rei venditae. II. 39 6.

Pertnuratio , contrarius Germanorum an-

V tiqutflimus. II. 390. cius nomina. II.

391. * aequi parata emtioni venditioni.

II. J 9 1 • eius requibta. II. j 9 } . vi extorta an rata ! II. f 77.

Perlequutio delinquentium per litteras patentes. III. 3 39.

Pertona et homo an iure Germ. differant. I. xo.

Pftlkurger qui f I. litf. leges iis oppofitae. ibid.

Pfand-herr cur dirius creditor t II.

3>5- Pfund - Uhen quid 1 ibid,

tutor. 1. 360. *

Fjkghafugt qui 1 II. Ilf.

Piriura famola : ad eam fe obligabant Ger-

mani. II. -f 101. * Pignoratio : ad eam fe Germani obliga-

bant. II. 460. fiqu. animalium ob damnum depafcendo datum. II. f 8 i.

Pignus : an in eo creditori competierit

dominium ? II. 313. 318. in eo dominium habuit creditor iure Francico.

II. 3x3. et Saxonico. II. 319. fiqu. non differebat olim a venditione cum

pario de retrouendendo. II. 3x4. illo

creditor aliquando inuefiiebatur. 1L

313. rerum immobilium apud aria con-

ditutum. II. 443. fiqu. 464. cum fbi- lemnitate andelangi.

Pileus , lymbolum traditionis. II. 77.

Pingere animal i* furtnm quid ? II. f

Piraticam fecere Germani. II, 58.

Pileandi ius quatenus prindpum. II. t.

37. cuiulham hodie. 11. ts. Pilees, lymbolum traditionis. II. 77.

Plagium , crimen apud Germanos fre- quenttlfimum. 1L t 330. eius poena

apud Alamannos. II. t 33». B.tiuua- rios. II. f 331. Frilioi. II. f 331.

Francos. II. t 3 Ii- Oltrogothos. II.

t 331. Saxones veteres. II. t 33a.nouos. IL f 334. Seeuos. II. t 334.

Wifigothoi. 11. t 330. ex conllltutionc criminali Carolina. II. f 337.

Plantatio qualis adquirendi modus olim ? IL fj. et hodie: II. 94.

Poena in i nftru mentis diria iis, qui con^

uentionem violent. II. 799. * ab e* aliquando liberabat poenitentia. IL t

3. * eam olim (acerdotes infligebant.

II. f 6. capitalis rarifiima apud veteres. II. t >4. in quo conlUterit ? II. f

69. qualis apud Saxones et Sueuos.

I. f 381. qualis per conllitutionem criminalem. IL t 388. fiqu. capitalia

apud Saxones. II. t (I- quocuplex fe-

cundum Tacitum. II. t >4- * apud

Saxones , vti apud Perlas aliquando

cognatis fimul irrogata. II. f 13. •

etiam capitalis pecunia redimebatur.

IL t »3- vti hodie non capitalis. II. f a*.

Poena quid l II. t 3 <57- in quo confidere foleat f ibid. quotuplex } IL t 3*8.

capitalis vbi infligenda ! II. f S69-

aliquando et cadaueri irrogatur. II. f

391. priuatiua alia , alia pofitiua. II. f

368. ea aliquando laefi arbitrio permitia. II. t 37U

Poena pecuniaria receptiflima Germania.

II. t 379- j8o- Poenae talionis vli» exiguus. III. 330.*

Poenitentia locum non habebat apud Ger- manos in contrariibus , quos Romani

innominatos vocant. IL 410. aliquando

Vuuuu a a

^ .

t

8^2 INDEX III.

a poena liberabat. IL t 5«

Poetae veterum Germanorum quales?!.

■40J. * n.'Ai» an fcmpcr vrbem notet ? I. 99- *

n.A vyvtU non nili potentioribus nota. I.

»00. io<5. alioquin in vniuerium prohibita. I. 114.

n«A«V , vendere , vnde ? 1. «78- *

Pokzza quid f U. 438. eius formula. II.

4}8. * Pomponius Mela Germaniam defcripfit.

Ponderis falG poena ex iure Saxonico. II. f

3 19. Sueuico. II. t I11* conftitutione criminali. II. t 3lf- . .

Pontifices Romani quando fibi iunldictio-

nem in imperatores adrogarint. III.

!«■ *

Pontificium pro poteftate. II. J7- * Pofleflor bonae fidei quos fruiSus pcrctptatl II. 93. . .

Potcllas parentum qualis ture Gcrm. anu-

quilfimo ? I. «Jf- vtrique communis. I

.

138.14!. confillebat in mundio feu

tutela.

I. 138.

apud

Germanos

iuris naturae

tantum.

I. 14

3 • patriae

pete- flati Romanorum

diflimillima.

I. 144* __ •- lll I. nnrs-rttiKllc Vitii*.

Jeqit' t *

Poteftas mariti in vxorem. I. »01.

quid fit ? I. *8f. apud Gallos in iure

vitae et necis conftitit. I. »43- item-

.. que apud veteres Germanos. I. z6f.

eius origo ex coemtione vxorum. I.

a«j. * non vtrique eadem. I. s8*. *8j. V 147. ftqu. , ...

"Prarceptarei palatii pro comitibus pataui. III. »9*.

Praefeflurarum origo. III. »!•

Praefcriptio XXX. annorum, n. 100. ta-

lis recepta apud Belgas. II. 100. Bur-

pundiones. II. 103. Francos. II. lol.

jequ. Gallos. II. rtt. Langobardos. II.

103. Saxones. 11. 108. Sueuos. II. top.

Wifigoihos. IL 104. i» emporiis con-

traftior. II. ut. velati Lubceae. II.

11;. an iure Germ. in ea requiratur

bona fides l II. totf. 108. * laa. au

vbique obleruetur diicrimen rerum mobilium et immobilium t II. r»t. an

exigatur vbique iullus titulus ? II.

11 a. vnius genetis apud Germanos.

I

I

.

113. circa eam multa mutaui: vius

iuris Romani.

II. 1 ttf.

P ratftnrc pro mutuum dare ct commodare.

IL 363. » Prtejiaria eadem ac precaria. II. \9-

Prteuiderc pro praeelle. I. 104. * Precaria , vfiisfrudlus Germanici fpecies.

II. )8. quid iultum circa illam ? II.

47.

Precarium in Germania vix dilbnflum a

commodato. II. 380. quodnara vocetur mutuum? 11. 388.

Prrfter promilcue de mutuo et commodato

accipitur. II. }6 J. *

Principes quinam apud Caefarem et 1 a- citum 1 I. 87. Ili. cur armati fillantur

in figi Ilis t I. 94. iuuenes cur venan- tes in iifdem repraefentemur ? I. 94.

eorum arma et vexilla in funeribus feruntur. I. 94. eorum tituli. I. 9S- »

an et fratribus natu minoribus dari i

I. 93. * ab impare matrimonio abhor- , rent. II. 94. quomodo quis bfiut fit !

II. 7». eorum caullae vbi traCbuae. lll.

39. frqu. Principis filia , nupta comiti . ferenifSma • vocatur. I. »»7.

Priuilegii de non euocando origo. HI.

88. *

Probatio apud Germanos quotuplex? III.

1S3. cui iure vetere incubuerit ? lll.

184. fiqu. cui ex iure Saxonico » III.

184. /f?«. cui ex iure Sueuico ? lll.

188. eam fufcipcrc non licet pro lu-

bira , led poli iudicis intcrloquutionem. III. »3».

Probatio per inftrumenta. III. 189.10».

per iusiurandum. III. 189. tantum fub* fidiaria. lll. 114* per telles. lll. 189.

eius eSe&iw. III. »01. . Pro-

Digitized by Google

RERVM ET VERBORVM.

Proceflus acculatorius. vid. acculatorius.

Proclamare , pro in iut vocare. II I.

8*. * Procuratores medio aeuo extra vlum ,

praeterquam ad exculandam abfentiam.

III. 94. an diliincti ab aduocatis 1 III. 9J. III. 101. dicti bothen, mifii, nuntii,

III. 94. * quinam ede potuerint f III. 84. qui ordinarii f III. 101. a quibus conftituantur ! III. 101. eorum hodierna conditio ex iure Romano et

canonico. III. 103.

Prodigalitas , tuita alicubi ell exheredationis cauda. II. »07. * I1L*

Proditores dicebantur perduelles. II. f Ita. eorum poena tempore Taciti. II. f «#•

PromilTum captiuorum an obligatorium ? II. JJ 9. faCii elt obligatorium ablcille. II. J4<S.

Propinatio) lymbolum traditionis. II.

78. Prolcriptio abfentium olim receptiilima. III. 31 6. etiam iure Sax. et Sueu. III. 317. multis locis extra vfum. III. 3 f 1. obtinet adhuc iu Saxonia. III.

351. quotuplex f III. 316. * 351. eius elledus. III. 330. 333. ilia

quomodo quis exemtus Iit. 111. 319.

Prolcripti agere non poterant. III. 685. recipi a nemine impune poterant. III.

318. * Prouincialibus iut Romanum permilere

victores Germani. I. »48. * II. 179. in eorum gratiam confeda corpora iuris.

II. 176. * Prouocatio ex I. diffamari et ex /. fi con-

tendat an maioribus cognita ) III.

•S-* Pubertas et minorennitas apud Germanos non differebant. I. 33«. Eius terminus

apud Francos. I. 337. Langobardos.

I. 339. Normannos. I. 338. Wifigo- thos. I. 33$. finiebatur alibi polt an-

' num XX. I. 341. alibi polt XXI. I. 34>- alibi polt XVIII. I. 343. eam

alibi citius , alibi tardius , quam mal-

culi , attingunt feminae. I. 341. * alicubi non ex annis acltimaiur. I.

J44-

Publica aedificia fanda. II. ao.

Publicae res quae? II. 8. eas libi principes vindicabant. II. 8. ita et hodie. II.

*!•.

Pudicitia Gallorum, I. 14 6. * Germa- norum. 1. 146. Gothorum. I. 146. *

Saxonum. ibtd. Varnorum et Vanda- lorum. ibid.

Pueritia longa Celtis , et Illyriis. I. 33;. Germanis. I. 334.

Pulebrufl quale vulnus f II. f 89. * Pulailach quale vulnus. II. f 87. * Pupillus aliquid agere poterat fine tutore. I. 37.

Purgatio quid et quotuplex f III. 183. per aquam. III. »19. fiqu. feruentem.

III. »3». frigidam. III. 131. per certamen ftngulare. III. »39. eius ritus.

111. 140. quando abrogata f III. 141.

rer corfnid. 111. 137. per crucem. II. »33. per duellum, vid. certamen fingulare , duellum, per S. ett-

ehartfliam. I II. a 3 8. * per ferrum catta dem. III. 134. quando abrogata f III.

»35. et * per tufiurandum. vid. uuiuran-. dum. per fortem. III. 13 6,

Purgationes quae a Saxonibus et Sueuis receptae. III. »41. vulgares poltea

reprobatae. III. 153. an et hodie earum quaedam veltigia liipcrfim i I1L

161.

Q-

QUadrupedes fi damnum dederant , quomodo id vindicatum a Burgun- dionibus ! II. f 85. * Francis ?

II. | 8«. fiqu. Olirogotbis ! II. f 84. * Saxonibus , Sueuis et Wifigothis.

II. | 84. II, | 9». quomodo hodie ?

Quaefiiones dirae , vid. tortura , extenjio . Quali contraclus an Germanis noti l II.

471. an quali delicia MI. -f 3. Quartariorum iut quale? IL 18. *

V u u u u 3 Quin.

*

»-

X IIT. 894 INDE

Quingenariarum officium apud Wifigo- thos. III. 11.

R.

RAchmburgU iidem ac icahini. III. 19. a Wendelino ab his frullra dillindi. III. 19.

Ramus , traditionis lymbolum. II. 74. Rapinae an et quales veteribus Germanis

licitae ? II. f 65. ab Henrici IV- Imp. temporibus gli Icere coeperunt. II. f

71. * earum poena apud Burgundio- nes. II. f gS. Francos. II. 69. [ttpi,

Wifigothos. 1L t an medio aeuo

impune fe&ae ? -f 7 a. quomodo differant a depraedatione ? II. t 73- poe-

na capitalis iure Sax. et Sueu. II. f 74. ex ftatutis medii aeui. II. | 7J. ex conliitutione Carolina. II. 7 6.

quid iure hodierno ? IL f 77. an in

rapinae poena damni habeatur ratio ? II. f 7^. quando ea poena mitigetur l II. f 79. an qui rapuerunt ludaeis , mitius puniendi ? III. 79.

Raptor impune occidebatur. II. f 7«.

Raptus mulierum poena apud Anglios;

II. f 130. Alamannos. II. t *»7- Ba- iuuarios. II. t xxtf. Burgundiones.

Jf. f X19. Frifios. II. f as9. Lango- bardos. II. t *!*• Ollrogothos. II. f

a 1 7. Ripuariot. II. 't 1x3. Saliot. II. f •11. Saxone». II. f t*8. Wifigothos.

II. t a 17. fiqu, ex conftitutione criminali. II. t a]9. 143. ob quas cauf-

las mitigetur ? II. t 144.

R athmburgu. rid. rachinburgii.

Rationes quomodo reddiderint tutores ■

I. j6f. an et legitimi ? I. 310..

Recadentiae ius impedit tellamemifadio- nem. II. 193. quale illud I II’ »87-

Receptatorum poena. II. t 3<f- Rcchtloft laue quinam didi i /. 3*1*

408. •

RecUmatmu aduocati. III. 8a. *

Recoffiientiont an locus apud maiores J

III. 87. ea inllituentU finita comiea- tione. III. 87. 97.

Redhibitio rei viriolae yendiae quando fieri potuerit ! III. 393.

Regalia lola aliquando a principibus ct ordinibus Imperii in feudum ab lmp. accipiuntur, non terrae. II. |l.

Reges fuos parum reuerenter habuere Wifigothi. II. f 1x4. eorum caullae in comitiis tradacae. III. 38. ius dice-

bant ipfi. III. 9). maxime fi ad eoa adpellatum. ibid. etiam iure Sax. et Sueuico. III. 199,

Rei fiue .forum , rid. forum.

Rtrfui quafi reu-bufse quid f I. 18 fi *

•xt. * Relatio nuncii de exhibita citatione. III, r*9.

Relegationis poena. II. f 1 89. * Rtlmium quid f II. 1 19.

Religio veterum Germ. qualis. II. Religiofae res. II. 6. Reliquiae fandorum in iudicio fuerunt.

III. ite. iis iurantes dextram impolitorum. vid. imiurandum.

Remedia fufpenfiua eorumque origo. II t

3°f.

Repetundarum crimen quale ? II. f

f«). eius poena qualis? II. f 1<4- Repraelentationis ius in defeendentibus

valuit apud Wifigothos et Francot. IL 1x9. Langobardos. II. X30. non apud Saxones veteres. II. X31. an apud recentiores. II. X34. et apud Sueuos. II. X4o.in Gelria anno demum MDLX. introdudum. II. x8o. hodie etiam paffim reliridum. ib.

Repraelentationis ius in collaterali linea non obtinuit apud Francos. II. 1191

nec apud Langobardos. II. 130. ne

hodie quidem in Saxonia vbique obtinet. II. x88.

Reprobationis £ dcigtgcnbevieifet ] origo.

H. 354- Rcquifitio ad auflregas quomodo fiat f

IIL 1*7. *

Re»

Digitized by Google

R E R V M ET VERBORVM. S9f

Res diurni iuris. II. a. ]. feq». humani

iuris. II. *. 7- *

Res communes , II. 7. corporales. II. 1 1.

filiales. II. ia. 14. 16. quotupliees I

III. i)t. immobiles. II. 11. mobiles.

ibid. propriae. 11. ia. 14. eae quo-

tuplices > II. ij. 1 6. publicae. II. 8.

religiofae. II. 6. Iaerae. II. ). fan-

dae. 11. 4. Angulorum. II. 10. vniuerfi (atis. II. f.

Res iudieata quando in eam tranfierit len-

tentia ? III. 17$. eius efiedus apud vo- ' teres. III. 174. Refignatio rerum immobilium. H. 94,

Retradus origo. II. 39?. eius velligia in

iure Alam. II. 410. in lege Saxonum.

II. 400. in iure Saxonico. II. 401.

in iure Lubecenli. II. 403. in coofii- turione Fridrici II. Imp. II. 4O4.

Retradus ex iure congrui et vicinitatis.

II. 413. gentilitius. II. pia. eius fatale.

Retru/h quid Wifigothis ? IL f 374.

Reus. Eius forum liquebatur ador. IIT.

7;. immo et ius eiufdem. III. 77.

eius partes fauorabilicres , quam adoris. III. ttfo. eum iurare patiebantur

Burgundiones. III. tfia. * ad contrarii probationem admittitur in Germania.

III. 1J4- * Reus criminis caraeri mancipatus. III.

318. ftqu. quibus caGbus datis fideiufforibus liberatus ! ibid. quando liber a

fatifdatione MII. 319. * quomodo ex-

hibendus ? III. jst. abfenris prolcrip-

tio. vid. frqfcripiio. praetentis conuicho. III. 83 i.fequ. lupplicio adfedi (cpultu- ra. III. 341.

fuMIfvtS&ty , poena Conliantinopolitanis et Francis vittata. II. f ia8. *

Rhythmorum ftudicfi Germani. I. 40J.* et DiihmarS maxime, ihii.

Michtjl. ig H htr d<u Sachji. land-retki liber praeftamiffimus praefat. Tom. II. eius

auder incertus. III. 1 34. *

Miflcrno quid in contradu adfecurationis l

II. 440.

Roden vnde deriuandum ? II. f »59. * Rolandinae Hamae in vrbibus Germaniae.

h 114.

Ronlaad. II. tft. *

Rugt grruhl. III. it. Rtiifallj-Techt. vid. r/ctdtnli*.

Rultici an in totis territoriis et prouinciis

manumiffi ? I. 38. * Rmfeker-xinft, 1. 4. II, 31 .

S.

SAccus fine futura cum aliquot nuntia a vidua nubente ofierendus iudici.

I. ut. * Sacerdotes apud Gallos et Germanos poenas infligebant. I. 3 99. II. f *

Sackfien-bujie qualis poena * 11. f Io 4. * Sacrae res. II. j. ftqu.

Stcrameiualee pro coniuratoribus. III.

Sacrilegii poena apud Alamannos. II. f 44. Baiuuarios. II. 1 4f .Frifios.il. f 48. Saxones. IJ. f f I. Sueuoa. II. f4J.

Satkfnfche frifl. III. Iro. * Saeculi lega , id elt > Romanae. III. 31»;

J'7*

Saeculum Germ. XXX. Romanis CX.

Chaldaeis CXX. annorum. II. 100.*

Sagibaronei qui? III. 19. * eorum numerus legitimus in iudicio- III. 10. ab

eorum lententia comes recedere non

poterat. III. lo. in confilium adhibiti a iudicibus. III. 171.

Sagitta , in manumiffione adhibita. /.

13-

Soicnet Wsfigotborum qui ? TU. II.* Sala [ eia Sool ] II. f a«8. * Salicae legi multa tribuuntur , quae coa-

fuetudine apud Salios inualuetant. I.

301. *

Salicae rerrae origo. /. 4*». * II. tg. • ea quid f II. 14.

Salinae prindpum. II. »3. ", - Salinaria iurildidio. III. ji.

Salutem fer fuam iurare. UI. tl 1. *

Sale

89 6 INDEX III.

Saluus conduflus , eiufque origo. HI. 149* . ..

Salzgtafe iudex , rei falinariae praefedlus.

IJI. 70. *

Sannae res. 11 4- fau- t 451;*

Sanitati quae poenae exitio ? II. f 38°-

Satio qualis adquirendi modus f II. os.

quid, hodie ? II- S>4- Sattnmift. vid. Jonrnir.

Saxcnet genus leruorum.I. j8. eorum lex

reliquis (euerior. II. t 1 5- cur diela cru-

delitfima ? IJ. t «»•*_, , „ ., .

Saxonia antiqua [ old Sachfen ] Holfatu.

I. Jxr. Sjis-mfir , quid ? I. }f.

Scabini ingenui. I. 74- I- ,0?- altqu*ndo

nobiles. III. etiam de criminibus iu-

dicabant. II. t io. immo in mdiais

criminalibus neceflarii , II. t

Taciti tempore comitibus adranfh. HI.

4. ftqu. etiam apud Francos. III. ■

fine his comites nihil decernebant. III.

6. ftqu. eorum numerus. III. io. 48.

ro mitem in caflra fequi tenebantur.

III. xo. vel maiores vel minores. 111.

xi. Et hodie requiruntur in iudiciis

publicis. III. 70. varia eorum genera

apud Francones. II L 70. fententiam m-

ueniebant. III. x*J. ipfi a reis ali-

quando fumebmt fupplicium. III.X74.* Scabinatuum origo. I. H4- .

Scachorum ludus in Germania frequenta.

fimus. II. 4x1. *

Scalm quid ? II. + 317-*

Scamera pro exploratore. II. t

Scandalae ad caudam iumenti ligatae. II.

Sctlerii et JUgitii differentia. II. t *4- *

Sthand-glocke in exlequutione fentenuarum

criminalium pullata. II. t 19 1*

Schtlmtn vnde diiM ? I- 197- “•

>77. *

Sthtlte n tin tnhcil quhll IU. »95* 301,

Schidinga , vrbs. I. i°x. .

giMkngihdutr , colonorum genus. I. «°.

sthltytr bcy hmb , paOum de mmua inter

coniuges fucceffione. I* * J°> —

SMiiffel- lauflen genus diuinationis. II. f

J8. ♦

Sckapfftnhar-friyt , ingenui. I. 74- III- U

Schnibfrhilling , laudemium minus. II. 11J.

Sehut quid ? III. IJI. * Sehulzt. vid. fculUfnu , fcultetut.

Scirpus, fymbolum traditionis. II. 7 7-

Sectatio Ipecies traditionis apud Danos. IL'

Scou fibi a feruorum vxoribus vindicarunt

ius primae nothis. I. 4«. * immunes a

iure albinagii. I. 4i8- ,

Scribae iurati iudiciis intereffe debent. III. 71.

Stulta quid denotet. II. t JJI.

Sculdqfms apud Langobardos quu ? 111.

Stulfcara quid apud Langobardos f II. f

Sculteti , vrbibus praefetfi. I. toj. paul-

latim fupprefli, I. ttj. * quotuphees /

111. XX. t * iudice eleth , et mueftits.

III. 47. * ingenuorum natalium ene

debebant. III. 48; u

Scuria ( eitte fckture. ) II- t

Scutum relinquens infamis. I. 3*4. hme

collo loro adligatum. ibtd. *

Secretarius. vide afluarhit.

Securitas pro apocha. II. 471-

Semprr-frtjt quinam dith - I-

Senatus vrbium. vid. dtcunoiur. _

Senatus confulti VeUeiani excepuo an fe-

minis vbique in Germania competat f U.

4*4-

Senefehalhit quu ? IL 47}.

Senior» apud Francos qui ? I. xx. /.-morer

loti apud WiGgothos. IU. >1*

Sententia quotuplex? III- a*?-

inuenta ? III. itSf.Jtq»-

potuerit fine lcabims ? HL **7-

eodem modo inuenta poli Fran-

corum tempora. III. »«7. modus eam

ferendi deferimus. 111. »«8. ftqu. con

tra quos lata ? IU. »71- quomodo im-

pugnata ? HI- »74- non impugnat, vw

res te. iudicatae adquirebat. 1IL »74-

— —

Digitized by Google

RERVM ET VERBORVM.

publicata. TII. 175 . * exlequutioni quomodo mandata f III. 176. j <ju. a iu-

reconiulus concepta quantae auctorita- tis ? III. *8j.

Separatio liberorum tempore Taciti. I.

i«). medio aeuo. I. ttfj. fecundum ius Sax, et Sueuicum , I. 1 66. lecundum ius

Lubecenie. I. 1(57- biurum per nuptias.

1

.

1*4. tr. ; tis8.

Separatorum liberorum conditio. 1. 174.

Sepulcrales vrnae 1 vid. vrnae.

Sepulcri violati crimen nec Germanis igno-

tum. II. f 340. eius variae fpecict. II. f

341. * quomodo punitum apud Ala- mannos. II. f 343. Baiuuarios.il. f 343.

Francos. II. j- 341. Langobardos. 11. f 34 j. Ollrogothos. II. f 34*« Saxoneset

Sueuos. II. 34 i.fequ. Wifigothos. II. f

341. ex iure hodierno. II f 347.

in Sermone alvum t rjje , pro in potellate vel

tutela. I. 131.*

Serrati numi qui? II. f 307. * Serui Germanorum quales? I. »8. varia

eorum genera. I. 37. * nafcebantur. I. 30. tiebant variis modis. I. 34.

fequ. glebae. I. 38. fugitiui quomodo

puniti ab Alamannis f II. | 358. Ba-

iuuariis ? II. t 358. Burgundionibus.

II. f 357. Francis. II. f 358. Lango- bardis. II. f 3J8. OHrogothis. II. -f

35«. Wifigothis. II. | 355. iure hodierno. 1L t J5S-

Seruuorei genus feruorum. I. 38. * Seruitus : tu illam fe quiique mancipare

poterat. I. 34. in eam litepc addiceba-

tur reus. 11. -f 37«. 37f. Semhuies reales quid apud Germanos ?

11. 137. quomodo idquirantur ! II.

139. aliquando nccel&riae. II. 119. eas nec omnes nec tam fubtiles norunt

Germani. II. 130. 13J. apud Germa- nos etiam in faciendo confidunt. 11.

131. >3». pauciores, et aliae, quam ■ure Romano, in Germania futit. II.

13«. Schtrhoihe, tutor. 7. 3<so. * Siculae conllitutiones non continent fince-

Htineccti Elem. luris Germ.

8p7

rum ius Germanicum. 7. *o. *

Surb-laufftn , genus diuinationis. II. 38. * Siedel hoff qutd ? II. 139. *

Siegelrtiacjuge qui ? III. 10 ;. •

Sigillum pro litteris. 111. iof. * Signa in indrumentis an lemper figilla

fuerint? 77/. 104. *

Silaue ( (eule ] vid. Ariflaic.

Siluaeducenle datutum de poteftate mari-' tali. I. 193. *

Siluae maiores, forefta principum. 77. I.

regiae quae fuerint tempore fpeculi Sa- xonid t II. S 4- an ex earum pauciute

fequ.ttur , ius venandi tunc fuifle commune omnibus ? itil.

Situeliris iuriididio. 7/7. 71. eius varia*

fpecics. 111. 7 i. * Sinaida , ein fchalm an bitumen. II.

137- *

Slaui a Germanis in leruicutem redach. 7,

4tt.

Slaui , genus leruorum. 7. 38. * Smurdi, genus leruorum. 7. 38.

Socidae iui quale ? 77. 40/. an ex iure Ro-i mano ? II. 401. *

Societatis contradus. 77. 407.

Sodomia, vid. nefanda Venui.

Sol pro die vel termino judiciali. 777. tt.

folem collocare , terminum praefigere.

I

I

I

.

109. et 1

1

1

.

,

Soldurii , qui fe pro dominis deuouebanui 7. 57.

Solidui Genauenfii , Gothiui , Valenunumiu. II- 1 J* !•

Solfadia quid ? 771. 109.

Solutio , qualis modus foluendi obligationem?.//. 473.

Sonefli, abigeatus. 77. 3*0. Soma , vel Ionius quid? 777. (13.

Somnii , quali faumnift. III. 1 1 7. * Sori quid apud Gothos , Burgundiones ,

Vandalos. II. f. * genus purgationis, /77. 13S.

SortiJegium quid apud Wifigothos? II. f

»54. eius poena. II. -f i?j. quid apud Saxones? vid. veneficium, quid de hoc

crimine lenierint Langobardi ? II. t

Xxxxx »7*t.

SS>8 INDEX

' »78. quid O arolus M. II. t 174. Spathae capjius oblatus , fignum traditionis. II. 77.

Specificatio iurata defedum inuentarii fup- plct. II. J05.

Spirariom , in fpdeher , II. f 1*0. *

Spici zu lfrartb. r? /. 40^. *

Sponla coemenda. /. 188. * a paCta non differebar. I. 189. ei oblatum ofculum cum annuto et calceis. I. 1 8 1.

capillis lolutis incedebat.. I. tat. *

violatio eius adulterium. II. t 1

apud Burgundiones capitalis. II. f

l$4- (jute cius poena apud Francos?

11. t ‘6-J’ apud Sueuos. II. f 188. cius

rautus quomodo punitus apud VCifigo- tho-f II. | 11J.

Spontalia inter pocula et epulas celebrata.

I. 17 7. per emtionem venditionem,

i. 178. 181. 185. indtfl' lubilia habebantur. f. 17 9- 184. i* 7 apud Francos

iirta per lolidum cr denarium. / 180.

apud Gallos per XIII. numos. I 185.

apud Succos etiamnum per coemtio-

ne n fiunt. I. 1(5. * in it- opus vifum

comendi parentum. I. 188. 1 89 adhi-

bitis propinquis. I. 188. tpo. quomodo differam a declaratione priuata ,

( twn u-wort f ) I. 189 mier ruliicos

fi. >nt promifio certo pecorum numero >

vel certa frumenti quantitate. /.191. *

iis imer funt alicubi tcfles , dicto ui.in-

JU11.fi • xtuam. /. i?j. Sponialitid largius. I. i8t. Iptr pada in

libellum relata. I. l8j. t8tf. ipj et fir-

mata andelango. t. 18}.

Sponfiones iure Germ. licitae ? 11. 414.

f qu. 4 J4- cur vocemur ui.nen 1 U,

4=1- * Sponfiis et fponfit in nuptiis in altum fubla-

r. f. 173. coronati. l.tx<.

Spurii non vbique teftantur. f f. 184 194. nec (decedebant apud Bt lutos. II. 1 17.

nec apud Francos. It. *t8 apud Sa-

xone?. It. zjj an ap’id Langobardos?

12. 117. * non erasu in potdlue pa-

a. .

III.

tris. I. 148. infames. T. 149. leruilis

conditionis. 1. 149. ab honoribus cxciu-

fi. I. 14J>. * Stamm-guter. 11. »8. (equ. u

Stapulae ius. I. 118.

Staiojlen , ptaefeCto illis , qui mellificio vacant. III. 7». *.

Statuae Rolandinae. T. 174.

Statuta condendi ius vtbibus competens. >• »1.

St.ckkiteffi , his Franci liruos fugitiuos perlequebantur. II. | ; 9<.

Stillicidii loruitutis an mentio fiat in iure

Saxonico? II. iff.*

Stipula quid f III. xix. * cius vfus in

pactos. II. j j j. etiam iure Henneber- gico. II. )l6.+ Stipulata manu firmata pada. II. 3Jf.

Jk ?«•

Strabo rerum Germ. non admodum pen- &»■ 1 J- :

Strato Juo aliquam copulare. 7. z 1 X. lirat

vfus in nuptiis illullrium. l.xix.* Stria, conuicium apud Francos. II. | to{.

Striup . 1 tium clamare aliquem, ibid.

Stttba, hypocaullum. II. t zC8. * Sttihi-g.nojjm (cabini. lll. $7. Sitthl herren qui ? lll. 57.

Stumnte Jckonffih qui ? vi il. Jchoepfen.

Stupri poena apud 7 Alamannos. II. n*.

Boioarios. II. -f 174. Burgundiones. II. t i6f. Frifios. II. f 179* Francos. II.

I idp. Langobardos. II. t 1 8 1 . Lu- becmles. It. t 189. Oltrogoihos. It.

f 1 5 1. Sueuos. II. f 188. wiugothos. IL t 57*

Stuprum dictum adulterium. II. t 157.

rarius clim in Germania. U. | 184.

Stuprum violentum, (pccies vis pubbcae.' II. t »14. 1' t x 1 8 quomodo puni-

tum apud Alamannos, II. f »17. Lan- gobardos. II. t *Jj- O Irogothos. IT.

f >s8. Salio? II. tll4- Wifigothei.

II. t ztff. ex conilmnione criminali. IL »?»• *4»-

Suiaduo.au qui didi ? III. J7. *

Sui» r

Digitized by Coogle

RERVM ET VERBORVM.

Subftitutiones Germanis olim ignotae. II. 108. ne. hodie quidem vbique receptae. II. xo8. * »1*. cur a Romanis inuen-

cac MI. io8f * pupillares, edam matribus permiilac. II. ait.

Suburbani deterioris condidon» , quam reliqui dues, I. 113.

Suburbiorum origo. 1. s»3. * SuccelGo Germ. vel pallida vel legitima.

II. 143. pallida cum tellamentaria confunditur a (peculatore Sueuo. II.

„ »*f- . SuccetUoms ab intellato fundamentum. II.

113. eius quis ordoTacid temporibus? II. at fi. Defctndmutm. II. 117. vel fi-

ne dilcrimine fexus, vu apud Wifigo- gothos. II. 118. vel mafeulorum tan-

tum , et feminarum in fubfidium dun-

taxat. II. aip. deicendcntsum qualis iure Saxonico? II. ajj. afcendintmm an tempore Taciti ? II. Z4). qualis apud

Anglios et Werinos. II. a47. Alaman- nos. II. 149. Burgundiones. II. 1 43.

Francos. II. 141$. Langobardos. IL 148.

ex iure Saxonico. II. x;o. fequ. Sue- uico. II. tji. Wifigothico. II. 144. eo/ lateralium qualis tempore Taciri ? II.

»53. apud Anglios. II. i(l, Burgun- diones. II. 133. Boios. T. 137. Fran-

cos. II. a 3«. Langobardos. II. ljp. ex iure Saxonico» II. teo. Conmgum quotuplex apud Germanos. II. a«a. apud Alamannos. II. »68. Boios. II. a 69.

Burgundiones. II. afi4. Francos. II.

%6 3. Langobardos. II. a <7. wifigo- «hos. II. afij. ex iure Sax. II. »70. Sueuico. II. 171. ex iure hodierno. II. tyo. Fifci qualis fucccflio olim ? II. *7j. lequ. qualis hodie f II.

*9*. Succumbrnz-gtld. III. J07. Sueui nulla praeferipdone ab hereditate

excluduntur. II. »05. Huius iuris origo. II.

Suffocado in aquis poena Frands non ignota. II. f J70.

Suffragia fi paria , quae fentemia praefe-

*99

ratur. II. 169. quid recendores leges ea

de re difponant ? ibid. Sumii , jumi , Junni , funnia pro fdumnifi.

III. lia. fequ.

Superfidei ius an Germanis notum ? IL 33- . . ,

SUp.ruemut pro violenta iauafiooe. II.

t fi?- *

Superum, eingefchneitel quid? 1.439.

Supplicium an cum tormentis, liimtum ? 1 II. f 371. an a fideiullbribus fumeum ?

III. I7J-* Sulpetffus tutor, vid. tutor. Sulpendium poena recepta Saliis. II. t j<fj.

Ripuariis. II. f }«#• Saxoni bus. ii,d. * Sufpictones non luftcicbant ad fumendum

fupplicium. H -f }8l. Symbola traditionis varia. II. 7 9. 97. Syndici an eorum mentionem faciant U~,

ges Germ. III. 101.*

* t

T.

' X 1 dbuljrii , libertini. I. 30. 33. * Tadti finis in libello de moribus Germn-

norum feribendo quis ? I. 7. Taclus cadaueris occili , Ipecies purgati*'

nis. IU. 13 a. Tagentercke H. II. f 383.

Talionis poena commentarienfibus imminet , fi capuuuna dimileritu. III.

330.

Tingamt quid? III. 134. * TauJregil claudus. IL t }8y.

Templa an habuerint veteres Germ.

IL a. * Tempora quatuor ( qtunmber ) quae £ III. 68.

Termini moti crimen apud Romanos cur

veluri ftcrilegium f 11. t 338. eius poena apud Baiuuarios. II. f 3 3 7. Burgun-

• diones , tbid. Olirogothos. II. j 36. Sa- xones et Sueuos. II. t 3?8- WiGgo- thos. ibid. ex conflituuone criminali. II. t 338.

Terra Saltet vid. Sali t.

TelUmentariac regulae iuris Rom. in

Xxxsa a Ger-

M

kby Google

INDEX III.

500

Germania non vbiqtte valent. II. 200. Teftamcntarioium mendo lacculo XV.

II. >85.

Tellamenta Germanit prifcis incognita. II. 14 1. et fi liberi et cognati dceflent. II. <42. eorum dcfellut an fluporem

gemis arguat ? II. 14). eadem et iu> 5ax. ignorat. II. 1 J8. non Sueuicum.

II. 144. primum vfitata gentibus Ger- manicis extra Germaniam. II. 175. et

tunc fecundum leges Romanas condita II. 17 e. * in Germania magna fe-

rius. II. 180. et quidem ex pcrluafione

de igne purgatorio II. 1 80. initio a regibus et pr.neipibus tantum condita. 11. 1 8 1. pollet et ab ingenuit et pier betis. II. iXt demum legibus probata.

II. 184-187 eorum formulae et exem-

pla antiquiora. II. '74. 177. cx faeculis XII. et XIII. Ii 18). ex faroulo

XIV. II. 1 8 4. et laeeulo XV 11. 187-

iis inlertte exlecratsones. II. 179. a priuatis fecla cx concedine principum.

II. 185. * alicubi et hodie. II. 142.

pro remedio animarum II. 144. * 188. * in iis legata ad pias caudas alicubi necedarta II. 1 yo. iu exclu-

dere alicubi non licet cognatos II.

193. nec dilp' nere de bonis hereditariis , immobilibus , expeditor»! , vten-

filthu*. 'L y;. non obleruanmr vbique fellemnitates iuris Romani» II. ryit. alicubi publica tantum valent. It. jy(S alicubi coram notario fiunt II.

tffi, aliiubi coram parocho et duobus tefiibus. 11. 194.

Tellamentum pro inftrumento. II. if j. * II. 180.

Tcflamentifeflio an Saxonibus a C.rolo M ademta ? II. 144.

Tellari alicubi non poflunt aegroti VI

197 nifi Ipecimen virium edant, ii.

198. hagetiolzii. II. ts4- mulieres , nifi merca.rice», et quibus teftamenti

laflionem marid te^amento ded.rur'.

U. jgcicgiiai. 11. 194. qui puber-

tatem plenam nondum attigerunt. U*

194. Spurii. II. X94. Teftes auribus tradli. II. 71. * tp7, ncn

nifi pares contra vafellum audiebantur.

III. 90. * probatio per eos. III. 189. quales eos ede oportuerit ratione aeta-

tis et (latus ? 111. 190 ratione vitae?

III- 191. ratione adleduum ? 1(1. 192; inhabiles iure Sax. et Sueuico. III.

193. quot probent ? III. 194. an cogendi ad tetiimenium ? III. 193. prae-

lentes deponere cogebamur. 111. tpA, eorum iuramema. 1 11. 197-209. quid ex verere iure Germ hodie lu per-

iit eirca tellium prcducti otitin i III.

t16. Tellimonii faifi poena apud Burgundio-

nt-. 11. f ji 3. prancos. U. f 314. Frtfios. II. f jis. Langobardos. Ii. + 314- Saxonet. II. 317. \c ifigothos. II. | 3«. ex conllituuone criminali. Ii. t 3»4-

"Lraga quid? It. 143. * JlatUiu, d quid ? 1 1. -f s 37; Theodtrici ediduro in gratiam prouincio»

Itum felium. U. ij6. non tollit ius Ro- manum II. t >43.

T or an inde trocabuium Piendag. Thelaurus principis, il. 8. IL 40. quid

hodie ? II. 88. *.

TLegurr quid ? II. 357. * - Vm an inde Pienitag f IIL tfy» * Tn.uda gens. IU. 4. *

Thmdafa.s Wtligothis , quafi Laad-vmgu. iiid.

Thiuphadut idem III. Io. it.

'lhuni ;ni Pecani . cornuum optio. II. t to. * Ul. aj.

Viu/undifitrhi , nulle hominibus praefefli. III. n.

Tituli nobilium vel principum I 91 an et Irati ibus na u utilioribus dau l L.

91. *

Todtt haud quid? T. <sf. Toiin-faM m rtuariuin. I. 49» lamia quid f U. f 344.

lar»

RERVM ET VERBORVM.

Tormenta an fupplidis aliquando addita,

vid. Juff licium. qualia fuerint legitima apuJ veteret Germanos. 111. 333.

Torucamcntorum ius. I. 80.

Tcrtura vli Germani veteres. 111. st).

jiqv. an et medio acuo Saxones et Sue- tu ? III. 333. an Britanni! III. 335. *

quando in Germania iterum recepta ?

UL 13«. Tnui pro iniullitia. III. 145 * Traditio fada praeknubus. II. 7», in iu-

dicio. 11. 73. per varia lymbola. 11. 74. 77- per feltucam et lailuwerputn.

11. 73. per andtdangum. II. 7«. per propinationem , etiam Ii diuo alicui

conaretur. II. 78. eius lymbola diplomatibus aliquando adluta. II. 79.

per adlatomum vel adramitionem II.

Isi. per cornu quid! II. 78. * hodierna. 11. y«. $7. omnium bonorum.

II. 15«.

Tranfadiones quae lidtae vel illidtae ?

II- 31® earum valor. II. 14». an valeant fuper rebus tcAmnemo relidis ,

alimemis > re iudicua ? II 349. an

fuper criminibus ! II. 330. //. | 41.

Tr.in.- fugarum poena tempore Tadti. II. . . . , Tranligentes fuper crimine infames. I.

403. Tranlport, traditio per effelhicationem.

II <0. Tm-f nriere quae iurifdidio ! vid. itcrifdi- d.a<K

Trtucj-irager , tutor. I. 340. * httiga, foedus. //. f 173. Ircuga D i quid ! II. t 71- * Tributarii redditi vidi. I 411.

Tr Unarii genus (duorum. J. j fi. * Trigefimus dies : (d r dr.yjigflt) , indudae

heredibus cur conceftie tot dierum }

II. 304. eae inductae et hodie in vlu.

J>3- Trotiugi . ioculatore» II. -J- 1 1 1. * Trutinae publicae ius mumdpiis datum.

I .19

Tumba quid fit 1 vid. Iambo.

901

T arpifiima mone panirc. vid. mori'. Tutela datma. t. 333. 3 70. fntfluaria. I, ift. fequ. legitimo. I. 330. 35».

Tutela qualis in Germania fuerit f T.

133. maritatu. I. 18 6. 193. 199. ma-

terna. 1. 331. 348. mulirum apud Athe- nitnfes /. 1 97. P abluta Germ. veterum.

I. 349. 3*7. Jnpr. ma principum et ma- giffratuum. 1. 343. probata ex legibus

antiquis. I. 344. ex rccentiotibus. -V

347. in leudit olim competebat domino.

I. 348 et hodie alicubi c. m petit. /. 348. * t /lamentaria qaali. in Germa-

nia. /. 3.S0. *

Tutela adimntftranda audorita-e m.ig ftra- tuum I. 334. len.in .rum. 1. 3.0. vbi

et hodie obtineat /. 371. * in. puberum. I. 31S0. an hodie gratuita! I. 371.

fruduaria alii intelliti. I. 3-3 • quomodo finita. I. 377. fequ. quomodo ho-

die finiatur! I. 387.

Tutores tenentur ad turione» reddendas.

I. 343 eorum nomina Germanico. L 340. * officium. I. 37 6. conLrmatio. I. 348. an in Germania petendi I f.

364. pupillas vxores poterant ducere,

i. 37«. fufpedi remouebantur. I. 381.' 389. et puniebantur. I. 3X3. an auders- tatem interponant f I. 383. quomodo adininillrent ! I. 38«.

Tutoris dabo cur apud Germanos ordinariae iurildidionis ! f. 1 7C *

Tyru - dag an iude noltrum Dtcnf.-g.

UL t9.*

T.

A uare , pro liberare obligatione. IT»

4 *

Vagabundi in feruitutem redadi. VaJeuihiaunl fcdidus , vid Joiidut.

Vora quale judicium! II/. 38. * Vorgut quis! III. 314. * Valallus velle a domino donatus. IT.

st4. * yhe.hu r, adulterium. II. f |4f.

yUrnathtige thauu quae dclida ! III.. Xxxtx j |3h

902 INDEX III.

311. * quomodo eorum indi tuta acculatio- 1/7. 31 6. an cum clamore fac-

ta ? III. 31 6. *

yberftebtntn , leptem teftibus conuincere. 111. a 18.

Vbii . reliquis Germanis exofi ob vrbis moenia. 1. 99.

V rgtus , index rerum amilTarum. II. £ 1.

Venandi ius nobilibus et ingenuis vindicatum I. 77. 11. ;i. quibus medio

aeuo competierit? II. J«. Venatio Komanis inter luuilia officia. I.

<54. * aius liudiofi Germani ingenui.

I. 6 4. 69. numquam promilcue omnibus conceda. II. ft. * fequ. 83.

qualis modus adquirendi ? II. 81. a venatione ferarum maiorum an ad iu-

rildi&oncm criminalem valeat argumentum ? III. 63.

Venatorias leges principes condunt. II. «4- . „ Vendere pro alia re , id elt , permutare.

. II. 391. * Venditio, vid. tmtin. Venedi in feruitutem a Germanis detrufi.

I. 41 1.

Veneficii poena apud Anglios et Werinos.

II. t 169. Langobardos. II. f »77* Kipuarios et Salios. II. f 16$. Saxone*.

II. t »73. Wiligothos II. t *»}• Vetui in/. II. 7. 13.

Verbera , ob ea olim duiliter atfhim. III.

Verbeffcrung , augmentum dons. I. 14S.

Verbum pro poteftate. I. ija. Vacham an idem , ac tutor? L 3C0. *

Vager, tutor. I. f6 o. * Vergrabcn , fupplidi genus. II. f J87.

Veriahen pro locare. II. 906.

Vapfahlen, fupplicii genus. II. t 387* V.nalher quis ? II. t M4-

Veru , fymbolum traditionis. II. 77.

Vavuifit pro donatione propter nuptias. I. if».

in Vjhmento iurare. vid. iuiiurandum.

Vellis vafolli. II. 1I6. *

VeJIiaria anctUa. II. t »7 *

Vi* laeina , quid ? II. f Sj>. *

Viae leruitus. II. 13«. * Vicarius pro vicecomite. III. at. luparii*

venatoribus praeerat. III. aa. VtcecanctUarmt. III. 59.

Vicecomitum officium. III. 1». Vtce-Hoffrtihter. III. 37.

Vtce-praejident. ihid. Vid Germanorum quales ? I. 100. V ictos Germani ciuitate donabant. I.4I1.

iis agri partem adimebant. I. 411. et

imponebant tributum, ibid. Viduae nubentes multi atae. I. ia*.

Vubuditii natura et origo. I. 145.

Viitani , genus leruorum. I. 38. Villicus apud Wifigothos quis ? III. 11.

Vindicare an rem 'commodatam , depolitam , oppignoratam lemper licuerit a

tertio pofieflore ? H. 367. 368.

Vindiciarum ritus apud Romanos. II. aio.

Vino quamdiu carueriru Germani ? II. 10. *

Virga, lymbolum traditionis. IL 77.

Vis publica et priuata aduerfatur fiatui riuili. II. t a 09. aa libenter vtebantur veteres Germani. II. f aio. nec

non medio aeuo. II. t * 1 ■ • ab Hen- rid IV. temporibus maxime inualuit.

11. t 7*- * aegre eam dimilerunt Germani. II. t ait. eiui poena apud Alabianno». I L t »*7- Anglios et

Werinoi. II. t 130. Baiuuarios. II. t ta{. Burgundiones. II. t *>9. Francos. II. t aio. Langobardos. IL

t tji. Ollrogothos. II. "f a 17. Wi- figothos. a 11, fiqu. ex iure hodierno. II. X41. eius fpeeies raptus, vid. rap-

tus et Jluprum violentum, vid. flttprum. itemque bellum priuatum de quo vid. bellum.

Vis fluminis. II. 69. et 89. Vitae amiffio poena. II. t 3*7*

Vitia equorum capitalia. II. 398.

Yiuicomburium , fupplicium receptum a - pud Wibgothos et Francos. U. 3*9.

Vngt-

T _ * . — - Digitized by Google

R E R V M ET VERBORVM. 903

Vngerirkt , quid ? II. | 13. * III.

61. * Vnio prolium an adoptio I I. isi.

quid circa illam iuris ! I. t«t. II.

'7U . . Vniuerfitatis res. IL 9. quid circa eas

iultum ? II. 14.

Vnierthann Ipeciatim didi homines proprii.

1. 38. • Vnirraundiiigh quid apud audorem des

richifteiges ? 111. tqd. et * Vocatio in ius qualis antiquitus recepta ?

111. nic. qualis inlequentibus temporibus ? III. 119. medio acuo iada

per adparitorem. III. 119. de ca a- xiomata. 111, 1 16. qualts hodie? III. •*7*. ....

Vugte , iudices vicarii. III. $9. ita et tutores didi. I. tfio. * belehme qui ! vid. a4-

t locali. Ct III 1 1 *

yoigi-gtding tudicium prouinciale. III.

j8. * 68. Vci/iiland vnde nomen acceperit. III.

+4- * . . Vornnmde didi aduocau. III. 91.

Vomit , fpecimcn virium et fanitatts

1 in alienationibus ni-ccllarium. II. 1S3. Vrbes non habuere Germani anttquidimi.

I. 9y. quae antiqutifimae ? I. iol. toa.

fub Francis florentes. I. 103. iis prae- eram comites. I. 104. in Saxonia plures

condita* ab Henrico Aucupe. I. toj.

in eas et ingenui tradudi I. lott. et leruilis conditionis homines. I. 107. in iis omnes ccnuentus rex voluit habe-

ri. I. 108. earum adtninillratio per ad- Uocatos, (cultetos, (ca binos. 1. 1 o9.an con-

di polGntline imperatorum conienfu. I.

lio. * pauciflimae cur hodie regantur arillocr.uice ? I. llf.

Vrnae fepulcrales cur plures in Saxonia reperiantur. 11+145.*

VrfhtJa in bellis priuatis a vitio e cap- tiuttate di milio exigebatur. II. f 390. hodie et a delinquentibus dimil&s.

jbkL

Vnhtiler , id eft ,fcahini. vid. Stibini. Vlucapio , vid. prarlcripiio. Vlutruduarius quando alienare potuerit ?

II. 37. * Vlurae a Germanis permiflae. II. 378.

ceflabant , ccflante fine debitoris culpa vita pecuniae. II. 378. ob moram

debentur eiiam non promiflae. II.

387.

Vfusfrudus bonorum aduentitiorum e-

tiam matri competebat. 1. 1 1 v. in dominio vrila connftcbat apud Germanos.

Ii.lj. * et 37. 48. mariti et tutori: qua* Iis' II. 41. nec non in maioratibus l II. 4 1.

Vtenfiles res. vid. gtrris.

Vulnerum diuerla genera difiinda a iuuariis. II 89 * Francis. II t 87.

F riliis. 1 1. 1 9 o. Langobardn . 1 L t 8y. * in iure Saxonico. II. t lo5- *

Vu 0 eidi , conuicium apud Francos. II.

t tof. *

Vxores Germani non nifi Germanas ducebant. 7. 198. »04. Lae quoque ad

maritum quid aJferebanr. 7. »3 9. 341. nec tamen id erat dos. 7. 141. «arum

bonis fruebantur mariti , tamquam tu-

tores legitimi. 7. 141. earum illata olim

tenuia. 7. 443. paulbtim dotis nomen adfumferunt. 7. S43. apud Wi-

figothos pro (e pofhilare poterant, ft- ne marito vel curatore. 7. *8i. *

W.

A!awi’f quid f II. f I08. Ha apauz quid ? II f I08.

fyahratfa quid ? ibid. Miidu , v radiat, Wi dii, pignora et fide»

iuflores. 77. 444. * II. -f HJ. * 11L 171. et »40.

Mande b-jckr.jtn quid ? /. t *88. II.

»49. * IVanfto.lti quid ’ II. f 89. *

Winmi , chtrotheca. 77. it 4. *

Vfifen

I 1

9°4 INDEX III.

clamor iudidalis. //. ttaprn , wtpen

t i*. * ffdrgm , extorris. II. t 4 9- t W/.

}16. * IPaJio , caefpes , (ymbolum traditionis, IL

77-

IVafjtr-vnhtil quid ? III. 141. * IPtrergraut qualis magillratus. III. 70. * W-fde pro patibulo. II. J fl. ♦ rVrgtlageren. II. t «9. * Wchadmg, Ipecies vis forenGs vel certa-

minis Angularis iudicialis. //. fui.*

-Wthrhufrt quid ? III. 14*. * III. 170. an

hodie adhuc v litata ? III. 178, ' VVchrung itis foadae. II. 41 5.

WcuhhJd quid ? I. 3, *

Wdchfri d-rtcht. I. uj. * II. It. Weinhauff-zeugen in iponlalibus. I. 193. Wergeldum infamium duplo minus. I.

407. ab eo vk differat widregildum i

II. "f tx. * apud FriGos etiam illata vi foluebatur. II. t »9- * idem quod

lege Salica compo&tio. IL t t.60. * VVrrput , vtrffen , tradere vel renuncia-

re follemniter, fcltuca in linum uda. 11 75.

Weltphali non eodem per omnia iure , ac Ollphali , vtcbantur. I. 139.

Wtlit quid? et vnde di<2a? II. t

f 384. 111 m. *

VVtydc , patibulum. II. f 5 1-* fVitlur pro fortilego. U.6 1. *

Widergildum vel viiiripidum. II. •}• »*.•

ce *

Widcrboran , manumiflus. I. 148. * Wudcrtagc pro donatione propter nuptiar. /. aja.

Wildlangiatus itu. I. 430.

VSi.dJange , genus feruorum. I. 38. Wiib/enfis luris antiquitas. II. 4 16. W ifigothorum reges plerique obtruncati.

II. f 1x4.* ixj. * Wuitm-n quid ? I. 181. * apud Bur-t

gundiones dotem ablorbebat. I. 140,

Wa ar pro poena. II. "f ij. * jl. * Vyuhworff quid? II. "f 108. * Yrund.n quotuplicia I II. I 90.

Wuraburgum, vrbs perantiqua, l lox;

Wyde , patibulum. II. fi. * Z.

f f j Eidel-giitcr. 111. 7». * ZaeMer-g.ruhu. IlL 7*. Z.nt. III. <sa *

Zentbarknr. III. 61. * Zewfalle • ibid. Zxnt-gtricht. ibid.

Ztnt-gtfchrcy. ibid.

7.tnt-grtficn. III. 70. *

Ztttr-gtjchrty. II. | 18. et * Z intr-hand , manus calida vel armata.

II. f »8- Zona, Jymbolum traditionis. IL 77.

finis.

i

Digitized by Google

I

-IO. GOTTLIEB

HEINECCII, POTENT . P RFSSORFM REGIS A Confil. S anilior. , Iur. ac Philofiph. in ili

Frideric. ProfeJJoris pubi ord.

ELEMENTA IVRIS CAMBI ALIS COMMODA AVDITORIBVS METHODO

ADORNATA.

***** ***4t**^

EDITIO ALTERA.

G E y E V A E ,

Impenfls Hcbed. CRAMER, et Fratr. PHILIBERT.

cIdIdccxxxxviii.

VIRO

ILLVSTRI S S I M O

A T Q V E

EXCELLENTISSIMO

S A M V E L I LIB. BAR. D B

C O C C E I I» POTENT. PRVSSOR. REGIS

MINISTR. STAT. INTIM.

ECCLESIAST. ET CIVILIVM

TRIBVNALIVM

PR AES1DI PRIMARIO,

REGIARVM ACADEMIARVM

CVRATORI SPLENDIDISS.

D Y N A S TA E

,IN WVSECKEN KLEIST REPKOV

LAA S cet.

D. D. D.

IO. LVDQV. YHLIVS,

VEM incredibilis TVA et nihil plane inter- mittens in maximis patriae rebus occupatio

negare aditum vd mihi , vei huic munuC culo fine vlla fuperbiac fufpicione poteft ,

eum rurfusnon minor, quam funt ceterae TVA E virtu- A * tes.

/

V

D E D )-l C A T I O.

f * f 4 Z' " y " - jr *£• *j t Ji ♦

tes, humanitas recludit, facilemfque TV 1‘ conueniendi veniam pollicetur. Nempe talem efle decebat , cuf la-

pientiifimus rex tupremam per omne* imperium tuum religionis , iurtitiae , lapiendae , doctrinaeque omnis et

humanitatis procurationem feliciffimo euentu demanda- .

ret; talem, qui cum illarum rerum ompium rdigiofilli— :

mum velut lacrariutn tua in pettore cortllituitlet , item ♦ * ' ipfe, vt templa illa Romarlorum, quin tft auguflUlimuai

ipfum huius caeli templum1, omnibus omni teirtporc pa- * teret. Mea tanto eaufla facilior ̂ , quod npu, opinor , 1

non tpero, non. confido., ted pluribus telidflimilque ex- * . * perimentis edottus lcio ,' quam expofitt mihi , quam ipfis Mutarum foribus timiles , quas <t?<foVbc et tupra intiidiam

faciles, antiqui . votjabant , hic, cancelli # i? V V M velum efle foleant. Accedo itaque intrepidus , ac Elementa *

haec iuris' cambiatis , a1 magno meo praeteptorc nuper «i adornata , in 1 VA.; domo / quae templo qtrobis. fanQior

elt, in TVIS pulpitis , tamquam ftcra memoriae ara ,'•*

venerabundtas eqnicferrfSiKjuc frumiltS > J’ laetus

immortales tan-

-feumarii-" o , quorum o , TVAEque ialutis . futoipienda , mutieribulque in

is atque,au^endis , Deus iqimor- inuifti TCglsbiduri Tebus faiiere,

quae T E retpicit , pfttriae , poflcritadfque

et alacris depono : -'fet-huic* tabel

tati debitas , fed vota etiac haec fumma ei\ , vt T

, tutela quam accurai ■ TE fujs pfrpct

talis, tdm tum totius.

adeo otio, dignitati , felicitati velit contulere. Berot.,

Aug. clo- l^CXkxxll; ' r ' i . " ■ “ * ‘ lifi

Utt '»» « WJWM

•’ , ’■ r,r> f • «W ’^s» >" • .•bv.iri i »*/ ’ •• i

ii

t A ELE.

rr:

Digitized by Google

4* ;*.+t .$0f> * -

I VRIS

c A P' v T t. * m : «iv . ' • -'•* • ••• - .1- .

DE I V RE CAMBIALI IN GENERE,, E I V S Q V ̂ ORIGINE.

m 0

'Oktbactv v M omnium , quibus commerda Permu*- i inter homines confiflunt , antiquiffimus elt permu- tarioant

’ tatio , quippe iis etiam temporibus recepta, quibus con- nondum de cudendo nummo cogitatum eiL X. t.

pr- D. de ccntrab. etnt. Sed ea permutatio non ad Cmuit'' nummos , qui tum nulli erant , fed ad alias res , quae alteri fu«; perefle, alteri deeffe videbantur, pertinebat.

$H.

• a.

-A

*

6 ELEM. IVR. CAMB. Cap. L

/. II. Adnum- Poftquam intelle&a permutationis incommoditate elefta eft

mcsquo- materia , cuius publica ac perpetua aeftimatio difficultatibus per- quc per- mutationum aequalitate quantitatis fubueniret : emtio ven- **“*• ditio quidem frequentior e (Te coepit , faepilfime tamen con-

tigit, vt venditore vel creditore certum nummorum genus rcfpuente , aliud permutatione eflet quaerendum , atque ita hic contradus ad nummos quoque porrigetur.

§. UL

■ '• *

C*mpfo- ' Quia itaque varia nummorum genera , quae cuiuis necefla-

billMe’11* ™ vlciercntur , aliis fiue melioribus , fiue deterioribus monetae Kener,i,us permutabant, atque inde lucrum faciebant , diceban-

mammu- tu.r cainpftres , eollybiJUt , menfarii , nummularii , et , fi pu- Urij qui- blica audoritate negotiarentur , argentarii. nioi di-

di. . §. IIIL

Peram- Sed nihil haec pecuniae permutatio , cui ipfi quoque qua- toio illa drat vocabulum Germanicum , eia IPechfel , commune habet cura pecuniae negotiatione cambiali hodierna. Quemadmodum enim in ne-

munT 501*0 C0hybiftico inter duos in continenti fit permutatio fpe-

quid ha- c'crum : ,’ta hic quatuor concurrunt perfonae , et permutatio beat cura quantitatum, ita vt quantum vno loco ego fofui litio, tan- negoua- tumdem alteri a Sempronio alio loco foluatur. Vlt>. Vi-a. Hv- nooe BEB. PraeleQ. Parui, libr. XVII. fit. t. i. (X cambiali hodiec- c v na/ * V*

Cambio- Itaque doftore* refte diflinguunt cambium rtalt vel maitua - nm dile , quo nummi in continenti apud menfam permutantur, ifi. <“*»• cali, mercatu ili , vel treuElitio , de quo nos agimus. Illud vno

loco exercetur a collybiftis , qui ideo dicuntur argenti dijlratlo- Ttt in L. 27* C. de pignor. et L penitlt. C. de conflit, pecten, nec non argenti venditores in L. 12. C de cohortaL Hoc pluribus locis per tefleras collybifikas, per argentarios vel menfarios exercetur.

§. VI-

Digitized by Google

DE IV*. CAMB. IN GEN. EIVSQVE ORIG. 7

$. VI.

Quaeri folet , an poftremum hoc cambii genus , quod pro- Cam» prie huius loci eft , veteribus iam notum fuerit? Et laneid ad- bium firmant haud pauci ideo , quod iam veteribus netae fuerint ̂ aieCU-

t efferae collyhifticae , quas ipfi interpretantur Uecbret-Brie/e."um a" Eminuero hae tefferae potius adfignationes erant , quam litterae cambiales. Quemadmodum enim, qui ex arca foluebant , a fuerit t fe /oluere , ita qui depolitam alibi pecuniam creditori adfigna- baiit , ac alio dare , /oluere , numerare , repraefentare dicebantur. Vid. L. 6. f. 1. D. de adim. vel trans/errlegat.

5. VIL , a

Propius ad cambiorum noftrorum fimilitudinem accedit mos

veterum , ita permutandi pecuniam , vt quod quis Romae fol- C4“b,n®. nent, id alii Athenis redderetur. Talem enim pecuniae permu-^anjj" tationem faepiffime memorat Cicero, Epiji. ad Attic. XII. 24. fueritco- XV. ly. item ad diuer/ II. 17. IH. y. ex quibus locis refte collegit gnitum/ Hvrervs l. e. nec locale cambium Romahis ignotum fuifle : - quamuis et illud aliquantulum a noftro difcrepafTe , non minus re&e obferuauerit Bebger. Supplem. eleftor. proce/, ex/equut. tbe/ l.pofit. 7. par. 3.

s- VIII.

Pauli atim ergo ad eam perfeflionem , quam hodie miramu^ Cuinam

peruenit negotium iftud cambiale, et quidem opera mercatorum S=nli Venetorum et Langobardorum. Id quod vel inde patet, quod vocabula technica huius negotiationis pleraque fint Italica, vel-J^J^

trajfa, voluta, indo/ amentum , adui/e , /contio x cet. beatur/

§. vim. Hodie cambium accipitur vel pro litteris cambialihus , vel <?“otu‘

pro ipfo cambio. Si prius : per cambium inteiligiir.us litteras follemni formula feriptas , quibus quis alterum folui iubet praefentanti certam pecuniae fummam , fibi iam numeratam , fuo- ho<Jie que nomine fatisfadionem promittit. Sin poflerius : cambium» eripio erit negotium ex variis contraftibus conflatum , quo interceden- «»? tibus litteris cambialihus fumma Titio vno loco numerata a

Meuio alio loco recipitur, archilimo pari'f" •• ' onis et axrefti vinculo adflrnftum.

f v

I

< ' • - t

*

r \j

E L E M. .1 V R. CAMB., Ca*. I. , t , • . r • . » . . ■ . * t -T / i

§• X.

/a

Tnacnio Inuento itaque femel hoc negotiandi genere, etiam iura

cambio cambialia inualelcere oportuit. Nam ct leges cambiales a fum-

que ram”ra's Pote,^at'hus condi coeperunt , et variae inolenerunt confue- buli” tudines, quas mercatores vocare folent den Wechfel-Styl , Wecb- inualef- fel-Vfance , Wechfel Coutitme. Vnde recte ius cambiale diuidi- ccre _ tur m fcriptum , et non fcriptum. oportuit.

*. XI.

lui eam- _ Eft ergo ius cambiale, tum fcriptum, tum non fcriptum, ha- , bule quid bitus prafticus leges et confuetudines cambiales re<fte intelli-

&•' gendi , interpretandi adplicandique fpeciebus obuenientibus.

§. XIL Princi- Quarnuis vero tot gentium ciuitatumque leges cambiales non ,

pium IL Per °ran*a conueniant , conveniunt tamqn in plerisque , et m»- 1 ximein elTentialibust vnde refte pro principio domeftico et pro-'

. prio iuris cambialis habentur. Ex quo fluit : , 1. mores et praecepta cambialia omnibus gentibus emporiifque communia pro fun-

damento iuris cambialis habenda funt , adetque et omnia pro ve- . r statibus habenda , quae inde iufta ratiocinatione eliciamur.-

" I . *■ » * ' I §.' xiil . m

* * ’ '

Princi-' Accedit alterum principium , idqde commune. Cum enim ne- pium II. gotium cambiale ex variis contra«ibus conflatum fit ( $. t). )

confequens eft , II. vt , quidquid iuflum eft circa bofce contra - Cius , id iujlunt etiam fit in cambiis , nifi iure camliati illis fpefi, eiatim derogatum fit . Vid/ BAirfli. Hodeg. foreitf. tap. 4. f. ii,

W7SJ'

' * 1 . . . . i iv 1 " n, j •’

Confe- Itaque inde colligitur, in decidendiscauflis cambialibus eum <urix feruandum e fle ordinem , vt ( I. ratio habeatur pa&orum, quae

inter cambiantes interceflerunt , ( 2. 'his deficientibus leges cam-t _ biales cuiufuis loci , hinc porro ( 3. vfuam et confuetudintftn calJi-»

bialium , ac ( 4. denique iuris (latatini ■, vel >hoc deficiente) iti- 1 ris communis ratio habeatur. ••

1 |.xC

£>* Ji.. * Tfr.fi,

Digitized by Google

DE CAMB. GENER. VAR. EI. GENER. 9

§. XV.

Denique totum ius cambiale co ordine quam cotnmodiflime tradi po (Te videtur, vt ( I. de cambus generatim , variifque eo-

rum generibus, ( 2. de contra&ibus cambialibus, ( 3. de litteris, quibus illi comprehenduntur, (4. de perfonis cambiantibus, ( J. de obligatione et effeftu inde nafcente , ( 6 . de proceffu cambiali , quem vocant , agatur.

****** * * *

C A P VT II.

D E

CAMBIO GENERATIM,

V A R I I S Q V E >

EIUS GENERIBUS.

§. I. QVid fit cambium , iam fupra ( cap. I. §. 10. ) vidimus , of- tendimufque , ad illud concurrere quatuor perfonas, et pecuniam vno loco folutam altero reddi. At faepe tamen con»

tingit , vt loco chirographi debitor creditori det litteras cambiales , quae tunc vocantur cambium proprium , et opponuntur cambio locali ; quo ipfo primam habes cambiorum diuifionem.

f. II.

Cum itaque in cambio proprio duae tantum perfnnae contrahant ( f. 1. ), necefle eft, vt vterque contrahens duarum per-

fonarum vicem fuftineat, adeoque debitor fe fimul traffantem

fimul acceptantem , creditor vero fimul remittentem fimul pra.-*- fentantem fe elTe fingat.

§. m. Quamuis ergo eius modi litterae camhiates vere fint chiro-

grapha , cambiorum fchemate induta : nihilo minus tamen ideo Httruccii Elenu luris Camb. B futu

Raria

ordinis.

Cam-

inum.

Cam-

bium proi

pritfm

quid iit f

In eo vterque

conir1- hem dua-

rum perfonarum vcem fufinet.

An fit magni

rromea-

tiil

10 ELEM. IV R. CAMB. Cap. II.

funt magni momenti , quod ( X. vti alia cambia poffunt in- dolTari , ( 2. facillime praefcribuntur , et ( 3. non fequuta folutione locus efl proceuui et exfequutioni cambiali.

§. mr. Confec- Cum itaque hoc cambium proprie fit chirographum , carn-

aria. bii fchemate indutum ( (. 3. ) confequens eft , ( 1. vtnccprae- fentatione , nec proteflatione indigeat , ( 2. vt hoc cambium fiyn- per fit folum, numquam fecundum, tertium, cet. (3. vt faepe ifti inferantur claufulae , pignoratitia et hypothecaria , Lvdovic.

Introd. ad proce fi camb. cap. III. $. IO. quamuis hypothecae conflitutio in cambio fafla iure Pruffico nullius effeftus fit. Or- din. camb. noitijf. ann. 1724. art. jl.

s. V. An in Ex eodem principio fequitur , (4. vt in cambio trafiato

cambio ftrifte obferuandus fit dies folutionis , adeo , vt ne quidem traflaio ante 3]]um f0|ui pofiit ; qua in re omnes leges cambialesconfpi- diem fo- rant- cambio proprio autem et ante diem folutio refte nt ; lunonis quod et iuris communis e(L L. 29. D. defohu. reifte fol- Wtur? f- VI.

An chi- Equidem et chirographarius debitor ante diem non fctflper

rographa- refte foluit, quia, fi fub vfuris ipli creditum eft, dies non tam in

nus debi- fijUorem debitoris, quam creditoris, adiefla cenfetur: f-d id con-

cambium t'ngere non poteft in cambiis propriis, vbi vfurae non fepa-

proprium ratim promittuntur, fcd in fortem ftatim computantur. Zipfel. dedit, ande litter. camb. feti. VI. pag. 12 p. Hinc creditor eo ipfo,quod re diem debitor citius foluit , nullum plane patitur detrimentum. r«3e fol-

f. VII.

Cambia Haftenus de cambiis propriis et tralTatis. Vtraque deinde

diuiduntur in ceffa vel indojfata , <t uort cejfa vel non indoffata.

7*1.'*" Cum enim quifque ordinarie ius fuum alteri cedere refte pofi- uontekT fit : nullum eft dubium, quin eteambii exigendi ius in alterum

vel nqis transferri pofiit, id quod vocant indojfamentum , quia in dorfo indojfata feribi folet.

<pi aenam icuaui? ̂

5. VIII.

DE CAMB. GENER. VAR. EIVS GENERIB. n

§. VIII.

Hinc in cambiis ipfis plerumque fcribitur : der Herr zible

an '1 nium , oder dejjen Ordre ; vel : an Titium oder Commifs. Sed fi vel maxime haec formula in litteris cambialibus non legitur,

cefiio tamen etiam ignorante et inuito debitore fieri poteft L. i. C. de nouat. Praeterquam quod ex legibus cambialibus Franciae , nec non Lipfienfibus , cefiio tunc nullius momenti eft , ii formula ifla in cambiis omifia fit.

/. vim.

An inui-

to ct i-

gnorante debitore

talis c ef- fio fieri

potfit ,

etiamfi

formula

non le-

gatur ? Ex quo porro /equitur, vt cefiio vel indolTatio ab vno- Quinam

quoque vnicuique fieri poflit , adeoque et ludaeus Chrifliano , 'l,en c*~

et Chriftianus ludaeo cambium refte cedat. Quamuis enimjr^P0* ludaei Cbriilianis a&iones cedere prohibentur , R. I. ann.

1 5 f I . art. 79. tt Ordin. polit, ann. 1577. tit. 20. art. 4. id tamen in praxi non obferuari , docet Be&GEK. Oeconom. iur. libr.

III. cap. y. 4.

Id vero praecipue obferuandum , cambia cedi vel indoflari Quoto-1 duplici modo. Aut enim indoilatarius tantum fit procuratorio-

dolliuitis, vel eius mandatarius , quod fit , fi formula quis vta- po(f11''cef. tur : vor rnich an Herrn Javolenus , foll mir jute Zablung feyn ; fl0 j

aut vera et propria eft cefiio , eum in finem fafta , vt indoflatarius fiat verus credito/ et procurator in rem fuam , quod fit formula : vor micb an Herrn Javolenus , Valuta von demfelben.

Vnde faepe fex vel plures cefiiones dorfo carobii inferiptae le-

guntur, quale cambium tunc vocari folet ein Giro , vel eingtr* is ter Wtchfel.

§. XI.

Nec minus notari meretur, leges cambiales tantum nonom- Anva-

nes ob innumeras fraudes prohibere cefiiones , quae felo fub- J.eam feripto nomine fiunt , ac proinde vocantur Indojfements in bian-

co. Ex his ne aftio quidem datur , nifi ante praefentationem fubtcripto

ipfa cefiio ab indofTante inferipta fit j id quod vocant das Bian- nomin* co ausfullen. Vid. Ord. camb. Lipf. f. ll.Danttfc, art. 27. Pruf- fiunt J fic. art. ay.

• B 2 §. XIL

B 2

12

ELEM. IVR. CAMB. Caf. I L

S. XII. Cambia Tranfeamus ad tertiam cambiorum diuifionem. Nimirum traf-

ftruaum fatotura alia dicuntur feriarum, alia platearum. JUa funt , quae

et flau*- jn nuntJjnjs publicis vel contrahuntur, vel ibi folucuda funt: rum sua<- j)aec ̂ quae Cxtra nundinas in emporiis praefentantur. nam dicamur f

$. XIII. Cambia Cambia platearum funt vel a vi fla , quando folutio iniun-

a vilia, a gitur aliquot diebus poft vifum cambium , cuius formula eft dato, et a ̂ er bezahle drey Tage nacb Siebt ; vel a dato , quando

acceP,ans f°luere iubctur intra certum tempus a datis litteris cam-

caaturf bialibus , cuius formula efl : von dato uber vier Wochen beliebt der Herr ztt bezablen ; vel .denique u ufo , quando tempore con* fueto foluere tenetur acceptans. Tempus autem confuetuni Lip-

liae, in terris Brandenburgicis , Francofurti , Dantifci , et Vra- - tiflauiae eft quatuordccim dierum , Auguflao Vindelicorum et Noribergae quindecim dierum. Vnde tbcile intelligitur , quid

fit dcppelte Vfo , auderthalb Vfo , cct. Vid. Ordin. camb. Lipf. art. 1 c. et Aiieufl. art. ?.

f. XIIII.

An non. Quamuis vero id tempus vocari foVeat tempus fatale folu-

b^demer ti°n's • qttibufdtro tamen locis etiam elapfo illo tempore, quod indunac ’n cambio expreflum ell , acceptanti dari folent induciae ali—

aliquot quot dierum , e. g. trium, quatuor , quinque, fex, qui dies vo-

dicrum. cantur Refpit-Tage , Difcretions-Tagr, Aaeb - Tage, odcr t.hrcn-

Tage, de quibus lingularem in hac academia difiertaionenl fcripfit lo. ChrisToph. Fbanckivs. Sed in Saxonia hae induciae

ob fidem mercatorum vacillantem plane abolitae fiint.

§• XV. Cambia Ceterum afia plane efl cambiorum, quae feriarum vocant ,

«U[aiea indoles, quam platearum. Nam illa ( I. certo tempore prae- mm quo- fentanda funt, et elapfo illo tempore non amplius admittuntur; modo quod tempus in nundinis Lipfienfibus vernis et autumnalibus ditieuiu ! currit vom erjlen Tag nacb eiitgelautetem Mari kt bis Freytag zu

Mittag um lo. Vbr , in hiemalibus bis zur Auslautung der Mejfe. ( 2. Cambia feriarum folucuda etiam certo tempore, e. g. Lip-

liac

/

Digitized by Google

DE CAMB. GENER. VAR. EIVS GENERIB. i)

fiae die Iouis pofterioris hebdomadis ,' quae vocatur die Zahl- Wocke , vfque ad horam decimam nofturnam. Vid .Ordm.camb.

Lipf. art. 14. ( 3. Nullae hic admittuntur dies induciarum. Et denique obferuandus eft valor in fingulis nundinis obtinens.

/. XVI.

Commune id habent vtraque cambia , quod aliquando a ter- I"

tio , ad quem non direda funt, et acceptentur, et foluantur. nam Ttr*' Cum enim faepe contingat, vt is , ad quem cambium dirigi- ueiijjuttt tur , acceptationem deneget , alius vero tra dantis amicus il-

lud fponte et vitro acceptet : haec acceptatio vocatur in honorem litterarum. Eaque non aliter fieri poteft, quam ( I.

interpoiita a praefentante protettatione , et (3. expreffo eiu» nomine , cuius m honorem acceptant.

§. XVII.

Porro cambia vel fola, vel plura fimul dari , iam fupraani- QU|J ® mnduertimus. Pofterius fit commodo remittentis vel praefen- , tantis, vt vno alteroue exemplari deperdito , reliquis adhuc vti pollit. Tunc vero obferuandum eft campforibus , ( 1. eas litteras omnes pro vnicis haberi , ( 2. eafdem per omnia fibi

fimiles e fle debere, praeterquam quod fecundis et fequenti-

bus inferi folet claufula: vena prima noch nuht bezahlt ; vel:* der Herr tcz.*ble au f diejen meinett fecunda Wechfel - Brief , pri-

ma unbeiablt , ( 3. cauendum , ne error in numero committa-

tur, e. g. ne binae , fecundae , vel tertiae exftent,

f. XVIII.

Qui plures eius generis tefleras collybifticas habet, primam pr‘“ ftatim poteft praefentare ad acceptandum quamuis reliquae per

alia loca girentur. Acceptantis enim aeque , ac traflantis , non fit prae- intereft , ii vel maxime reliquae per ceffionem in alienas manus tenuri i

peruenerint , quia non nifi ex vna foluit , ex reliquis tum de-

num folutio exigi poteft , fi ex prima nondum luerit fatisfa-

dum. i . XVI III. .

- Sunt et alia cambiorum genera paullo infi-equentiora , Cambia Vti e» vocat FkaMCK. lnfi. iwr. ctmb. lihr. JL ftcL L tit. ». pro om-

B J fetfi. tmo

i* , ELEM. I V R. CAMB. Capt II.

no, tanti, fctf- Talia funt cambia pro computo alieno , quando inditor vel «a, condi- proxeneta alterius mandato cambium tradandum curat: conti-

thiulia, tum , quando vnus ex contrahentibus duas plurefue pertonas , et interi- ai;as jn hoc contraflu concurrentes, repraelentat : conditionale,

quaenam 3uant^° litteris cambialibus conditio quaedam licita et honeda *

dicamur' 'f^eritur : denique intermijlicuin , quod quis foluta nondum valuta interim dat trallanti fecuntatis cauda.

§. XX. Denique inter pontificios natum ed cambium ftccum , quo fimulatur , cambium traflari , re vera autem id agitur , vt pe-

cunia credita pod interuallum eodem loco cum foenore obeiuf- tjuodnam dem vfura foluendo reddatur. Quod cum in fraudem cano- dicatur? - - - An apud

Cam- bium

Jitcum

num foenus et vfuras prohibentium , repertum fit , plerifque

Catholi- legibus Romano-catholicorum cambialibus prohibetur. "Vid, cos fit Ii- Franck. Injl. iur. camb. libr. II. feli. I. tit. 8. §. 2.

citum' §. XXI.

An apud Sed ficca hacc cambia neque inter Protedantes prohibita

prote- l*jnt > et cum propriis fere per omnia conueniunt. Nam et in ftames ' his id plerumque agitur , vt pecunia credita eodem loco , addi- N*c ho- tis forti v furis , adeoque cum lucro reddatur. 1 alia vero cam- dieftriifle bia propria ne inter pontificios quidem hodie tam drifte vetita

’*n?n“n* effe , podquam R. I. ann. 1600. $. 179. vfurae tolerari coepe- apud Ca- ™nt in imperio > obferuauit Nevmannvs a Pvchhoetz , de tholicot. camb. cap. X, f. 6. 8.

C A-

Digitized by Google

—

DE CONTRACTIBVS CAMBIALIBVS. ry

* Ut*******

C APVT III.

D E

*

CONTRACTIBVS CAMBIALIBVS.

s. I.

IAm fupra diximus , cambiale negotium conflatum eflie ex va- Coane- riis contra&ibus. Itaque ad eius naturam et indolem eo di-100' ftin&ius cognofcendam quam maxime neceftarium eft , contraftus illos , qui inter tot perfonas intercedunt , probe perfpeftos

habere. Quare de iis hoc capite ex inftituto agere animus eft.

§• II- Obligationem cambialem ex contraftu nafci , inter omnes Ya"*e

conflat. Qualis vero fit ifte contraftus , de eo adhuc fub iudice lis eft. Pro permutatione illum venditauit Lavterbach. cambiali in Differt, de contraEl. innominat. coroll. 2. J. Alii eumdem pro opinio-

muttto , alii pro depofito, alii pro mandato, alii pro locatione con- ncl- duplione , alit denique pro emtione venditione habuerunt.

§. III.

Sed nullum horum contrnfluum cambii naturam et indolem ̂ ecper-

exhaurire, facile vnufquifque intelligit. Permutatione enim idnecmu_’ agitur, vt res pro re, fpecies pro fpecie reddatur: in cambio mum, nec

vero , vt quantitas quaedam hic foluta ab alio alibi reddatur, mauda-

Nec mutuum dici poteft , cum pecunia non femper detur, vt‘um» reddatur, fed illa iaepe reddenda fit , antequam accipiatur. Nec

mandatum tantum fubefle poteft , quia ab initio ftatim ad mutuam praeftationem tenentur contrahentes , et obligatio ab ipfa

pecuniae numeratione incipit.

§. ini. Non minus falluntur , qui hic fingunt depofuum , vbi ta- de~

men nec res ipfa redditur , « traffans dominium pecuniae con- po Ium *

fe-

i6

ELEM. I V R. CAMB. Cap. III.

nec loca- fequ-)tur> quae vltima ratio etiam impedit , quo minus locati » 'J0 condutlio dici queat. Denique emtio venditio ideo dici non po-

neceraIiotc^> <Juo<^ hic non res pro pecunia, fed pecunia pro pecu- vcnditio nia redditur , quamuis campfores faepe vti (oleant phrafi ; einen

cffepo- Wecbfel kauffen. Vid .lus cavib. Wblfenbut. art. 2.

teit.

§• V. Origo Fieri profefto non potuit , quin hi omnes opinione fua errorum. fallerentur , ( i. quod negotium inter tot perfonas contraftum

ad vnam tantum conuentionem referre conati funt , cum illud

ex pluribus conflatum e(Te , intellexiflent facile , fi mens non laeua fuiffet , ( 2. quod hoc conuentionis genus ad contrattus cuiufdam iuris Romani normam exigere voluerunt , cum multa

a poderis inuenta fint , de quibus Romani ohm ne per fom- nium quidem cogitarunt , quales funt contraflus feudalts , afie- curationum, vitalitii, focidae, lotteriae, bodmeriae , de quibus confulto Papiniano , fi reuiuifeeret , fatendum edet , fibi iam de nouo ius addifeendum elfe. Vid. Titii Ius priuat. libr. IUI. cap.

i^. f. t. et 16.

§. VI. •

Reftius ergo obferuarunt Schilt. Exerc. ad Pandet}. XXXII. §. IO. et StYFMANN. de iure marit. part. Illi. cap. 8. f. 42. ex pluribus conuentionibus conflare negotium iflud cambiale, eafque contraffibus iuris Romani non per omnia fimiles c(Tc ;

primo fane inter remittentem et traflTantem intercedit contraftus litteralis , ceu poft alios obferuauit Boehmf.r. de aclion. feti.

//. cap. 9. %■ 1 6. qui enim litteras cambiales fcripfit , obligatus efl ex folis litteris , quamuis ipfi numerata non fit pe-

cunia.

§. VII. Obiici poffet , feripturam magis ad naturalia , quam ad eflen-

tialia cambii pertinere , et , fi aliunde probari ponit , inter contrahentes hoc conueoiffe, vt pecunia hic numerata alibi redda-

tur , nihil cauffae efie , cur non inde nafei debeat obligatio.’ Sc acci A , de camb. f. I. quaejl. 5. num. 10. et rhet. de ver- fur. cap. I. thef. IO. At his ego refponderim , obligationem quidem tunc nafei, fed non cambialem, et adionem dari , non

tamen perfequutioncm cambialem. >

§.VIIL

« .

Flures

funteon- uemiones

non per

omnia fimiles

contrarius iuris

Romani. Primus

contractus.

obie&tol,

Eiufdem

toiutio.

Digitized by Google

DE CONTRACTIBVS CAMBIAJJBVS. 17

§. VIII.

Eiufdem momenti efl' argumentum , quod fententiae noflrae Obie<ai» obuertit STYPMANM. de iurc nutrit. part. Illi. c*p. 8. f. 40. non 4

pofle canibium dici contraclum litteralem, quia non foluat » iul^t°"' qui Icripferit , fed alius, nec quia fcriptum iit , fed quia pe-

cunia fit numerata ; nam ad prius refpondeo , in CenCu iuridico

vere Coluere, qui ab alio Coluit, L. J 6. L. 87. D. de folut. ad

po fleri us vero , CalCum eHe traflantem ideo obligari , quod pe- .

cuniam acceperit , cum maniCeflo obligetur ex litteris tantum.

_§• VIIII.

Hinc id omnino pro certo habendum , contraftum illum prin- Condu-

cipalem , qui inter remittentem ct traflantem intercedit , ad lit- fione*.

teralem quam proxime accedere. Inde multas conclufiones fluere, refte animaduertit Titivs , lur. priuat. libr. X. cap. J. §.

53. veluti ( 1. quod indofTatus , fi indoflanti Coluerit , et abeo

acceperit inflrumentum caflatorium , indoflatario nihilo minus

Coluere teneatur, Bergir. EleH. proceff. exfequut. §. 33. (2. quod indoflatarius ceffionem indoflato aenunciare non teneatur , et ( 3.

quod indoflatarius ceffionario extracambiali , licet antiquiori ,

praeferatur , contra L. 2. C. qui polior, in pign.

f. X.

Neque tamen exiftimandum , adeo omnia , quae de contra- Is'0n V** ftu litterali inuenit Ivstinianvs f. vn. Infl. de Uner, oblig. in

cambiis etiam obtinere , vt in iis biennio nondum antiquioribus cumcoo.

locus fit exceptioni non numeratae pecuniae , vel onus proban- Iit:

di pertineat ad creditorem ; exceptio enim illa opponi quidem terali.

gjteft, Ced tum demum, fi in continenti poflit probari. Vid. erger. Differt, de exceptione non numentute pecunine xduerfut ambiunt.

§. XI.

Et hic quidem primus et principalis contraftus efl , quem Con- inter remittentem et traflantem intercedere diximus : alter initur .

inter traflantem et eum , cui iniunfta efl Colutio. Is enim ple-

rumque verum mandatum efl , quia acceptans Cufcepto illo mandato ad Colutionem pro alio praeftundam , adeoque ad negotium

alienum explicandum obligator,

Heinetcii Elern. luris Cumb- C §• XII.

18 ELEM. IVR. CAMB. Cap. III.

§. XII. Conftc- . E* 3uo Sequitur :( I. vt tertius , cui folutio iniungitur, carn-

aria. bium acceptare inuitus non teneatur , ( 2. vt femel acceptato cambio obUriftus fit ad folutionem ,( 3. vt hoc , tamquam manda- tario , folutionem denegante et interpofita proteftatione fegreflfus aduerfus mandantem pateat, ( 4. vt acceptans tamquam mandatarius fines mandati non egredi, adeoque nec ante tempus, nec ante conditionem litteris exprefliun, nec in alia moneta, quam prae- fcnptum, loluere poffit.

f. XIII.

Quandoquidem vero et mandans mandatarium indemnem

tcr^.d- Prae^jre tenetur: ita facile patet, cur ( j. acceptans, tam- uiionae. quam mandatanus , foluto cambio refufionem pecuniae cum vfij-

ris rede a traflante exigat , et (C. cur cambia acceptari non foleant , nifi acceptans in anteceffum fciat , quomodo (ibi fatis- fafturus fit tradans. Quo comparatae funt litterae, quas mer-

catores aduifortAs vocare foleut.

f. XI III. Cumque in mandato perfonae induftria et qualitas eligatur*

ac proinde fubftitutio in negotiis extraiudicialibus regulariter non fit permifla : facile patet , (7. cur ne in cambio quidem is, cui folutio mandata elt , alium v. gr. debitorem fuum, m-

uito praefentante pro fe fubflituere poffit. Claufula enim fulfii- tuendi cambiis quidem inferitur in iauorem praefentantis, non autem in fauorem acceptantis.

§. XV. Tertius contraftus inter remittentem et praeientantera in-

tercedit , qui pro diuerfitate circumltantiarum dmerfus elfe p«>-

teft. Modo enim praefentans fit dominus cambii , veluti fi re- ftituta valuta emerit; aliquando mandatarius tantum, fi pecuniam

remittentis nomine , eiufque mandato exigit.

♦ §. XVI. Hinc priore cafu remittens litteras cambiales reuocare non

poteft , quippe quarum dominium iam in praefentantem trans-

latum elt : pofteriore litteras iflas reite reuocat , re adhuc inte-

gra. Id quod ex natura mandati mamfefto fluit. Vid. ). 9. lnji. de mendau

' . i XVIL

Confee- ttria.

Cootra-

flus tertius.

An et

quando remittens

litteras

cam bu- les reifte

Seuocct ?

Digitizcd by Coogle

DE CONTRACTIBVS CAMBIALIBVS.

f. XVII.

Inter eum , cui iniunfta folutio , et exaftorem vel praefen- An -lnm tantem proprie non intercedit lingularis contraftus , quia prae- eum, cui fentans remittentis , et acceptans traflantis mandatarius eft , et iniuneta •

hinc vterque omnia non ex proprio , fed alieno negotio agit , f°*uno ,

ceu refte obferuat FRANqK. btft. Iur. camb. libr. 1. fefl. /. ik. ~ f. 22. Simulae vero hae perfouae limites mandati egrediun-

tur . et acceptans e. g. ante diem folutionem promittit , nouam lerccdat

omnino ineunt conuentionem , quae conftituti vel delegationis contra-, indolem redolet. Vid. Ka»h. de TvRRE , de camb. differt. II.

au. i<5. num. J7- * §. XVIII.

Quae cum ita lint , verum omnino eft , quod obferuauit Tre* eo».

Titivs, Iur. priuat.libr. X. cap. y. f. 4. tria negotia vel tres^^*"** conuentiones hic concurrere , primam tamen tantum efle priq- rum>

cipalem , duas poftremas minus principales et accefforias , quia ma prin-

non tam ad perfeftionem , quam conlummationem et exfequu- cipalis , tionem negotii cambialis pertineant.

§. XVIIII. ceflbriae»

Saepe tamen et alia negotia extra ordinem concurrunt. An non

Nam (1. aliquando proxenetae de cambiis alieno nomine

t otiantur , quo cafu nouum mandatam intercedit. ( a. Saepe cam- n° a0[ij ium indoffatur , vel alteri creditur : et tunc emtio venditio, exfrl

mandatum , in folutum datio , donatio , vel alius qualifeumque ordinem

contraftus initus efle poteft. Denique ( J. quoties quis acceptat eoncur-

cambium in honorem litterarum, toties intercedit negotiorum rant i

sefbo' §. XX. • Quin funt quaedam conuentiones cambialibus adfines, et

quae ad earum naturam proxime accedunt ; cum tamen fmt di- uerliffimae. Eo inprimis pertinet adf.piatio , quae eft aftus, quo

qui foluere- tenetur, alium a quo folutionem luo nomine acci-

piat , demonftrat. Ea , quod ad formulam attinet , cambio fae- pc tam fimilia eft, vt facile incautos fallat.

Conuen- riones

cambiali-

bus adfi-

nes.

Adfigna-

tio ijuid J

§. XXI.

1

C 3

ao tLEM I V R. CAME C A t. III.

§. XXI. • s .

Adfi- Differt adfignatio a cambio . quia in adfignatione vnus man- gruiio m duobus , alteri , vt foluat , alteri , vt accipiat. L. 27. f. 2.

a cambio ̂ %•**• 3* Deinde in adfignatione nec quatuor perfonae diacut ? concurrunt , fed tres tantum , nec rigor cambialis obtinet , nec

indofTatio , nec proteftatio in cafu noti praeftitae folutionis. Vid. Hoeckmr. de litterar. cambial. indojjam. eap. Lf. 7.

§. XXII.

InadS- Tres vero iftae perfonae, quae in adfignatione concurrunt;

concu"* ̂ unt ( *• *dfign*M , qui per alium foluit, et hinc etiam vocarunt ad- tur d*r Atugeber ; ( 2. adfignatus , qui alterius iuffu , eiufque no-

fignans, mine foluit j ac denique ( j. adftgnatarius , cui ab adfignato fol- adfigna- uendum eft, tradita adfignatione, quae apochae vicem fuftinet.

adfig” StrYK. DiJJ. <U ture adjignationttm inter mere /Uor es, f. 2$.

% f, xxiii.

Quid Schedula adfignationis adfignato in tempore repraefentanda , orca eique praedita folutione relinquenda eft , quippe quae tunc apo- adfigna- chac vice fungitur. Ordin. camb. Lipf. art. 24. Si adfignatus non

Cr “•*:, non, ideo liberatur adfignans, fecundum paroemiam : Auweifung i/1 keine Zahlung ; fed adiignatayo recurfus aduee-

fus eum patet : quo ipfo adfignatio a delegatione quam maxime dillinguitur. Vid. f, j. lnji. quib. mod. toti, oblig.

§. XXI1II.

An poffit Vnde facile intelligitur ratio , cur adfignatio femper et pro- ■euocari? hibita reuocetur , cum cambium regulariter reuocari non poffit.

KoeJ^gke ad ordinat, camb. Lipf art. 2j. nor. I. Immo et fa-

cile inde intelligitur, adfignatum obftriftum non effe ad accep- tandam adfignationem , nili ipfe fit debitor adfignantis , et die*

debiti iara venerit Vid. Stenger. de adftgnat. §. .4. ‘f. XXV.

Inqac- Sunt leges et confuetudines quaedam topicae , quae etad- um mo- fignationi paullo maiorem effeftum tribuunt , veluti , quod m

«eu jdfi- nundinis non praeftita folutione adfignatarius protellari non te-

& - nea*

DE CONTRACTIBVS CAMBIAUBVS. ai

neatur, perinde ac de cambio non foluto. Franck. Infl. iur. camb. libr. I. feft. 111. tit. 9. f. 13. Sed hoc ad exceptiones per-

tinet. Ad regulas contra referendum eft , quod data adfignatione folutio in minore moneta praedari folet , nifi aliud liqui-

do expreflum fit. Vid. Koenigkk ad ordin. camb. Lipf. f. 22. net. 4-

$. XXVI.

Fideiufltones etiam quaedam fimiles funt cambiis. Aut enim Quid fje

quis fideiubet feparatim , tradito inftrumento fideiuffionis * et aualiurof tunc iuri cambiali aduerfus fideiufforem non eft locus: aut in

ipfis litteris cambialibus fideiuflio latitat , et tunc fideiuflor conuenitur proceftu cambiali. Vocari folet haec fideiuflio auallum,

idque fit fola fubfcriptione litterarum cambialium ab vno con- fcriptarum. Vid. Savary , Neget ia t. perfeH. part. 1. libr. 111. cap. 8»

§. XXVII. Hinc facile difcernitur auallum ab obligatione correali, qua Aualli

tenentur , qui fe in folidum in cambio obligarunt : fideiuflor diderem»

enim, fi debitor principalis foluendo eft , tantum in fubfidium; abobli-

correus in folidum principaliter tenetur , fiue alter correus fol- 8aa°"£

uendo fit, fiue non fit. corT

$. XXVIII.

Perinde vero eft , fiue quis in cambio proprio pro debitore; An fide-

fiue in trafiato pro traflante , fiue pro remittente , fiue pro lin- hdfioom-

dofTante , fiue pro acceptante fideiubeat. Omnibus enim obii- nibu!,.

gationibus ex quocumque contradu fecuritatis caufia accedere c,m^"s poffe fideiuflionem , ex ipfo iuic communi fatis notum prouoca- tumque eft. Vid. f. j. Infl. defideiujf.

§. XXVIII.

Ceterum obferuatu dignum eft, pro cambio fideiubere poffe, Quinam

3 utcumque poffun? cambiare , excepto folo proxeneta , cuius fi- pro cam- eiuflio nullius momenti eft , nifi quod in Gallia valet tamquam 1j>o pof-

teftimonium , quod rede fefe habeat fubfctiptio debitoris prin- f'"1

cipalis. Vid. S A V A R Y , Negotiat. perfett. part. 11. libr. 111. luba*" tap. 7.

C 3

XXX.

aa ELEM. I V R. CAMB. Cat. IUI.

. f. XXX.

Litterae Aliquando cambiis accedunt litterae commendatitiae , quae

commen- mercatoribus vocantur eme Addreffe , vel eine Notii , et nihil

'd'finc? ̂ 'ud lunt • quam litterae , quibus tertius breu'bus verbis roga- tur , vt , ii forte is, cui iniun&a eft folutio, acceptare cambiura

recufet , ipfe honorariam folutionero praeftet. Hae litterae fe- paratae fchedulae infcnbi , et acu litteris cambialibus adiungi

. * folent. • XXXI.

QuidG Negante ergo acceptationem eo , cui illa jniunCta eft ,'exa-

aCCCdenc ̂ or’ Praeu’a proteftatione , litteras cambiales una cum commcn- - rdatitiis praefentat tertio , eumque rogat , vt in honorem littera* * rum foluere velit j vid. Franck. Differt, de acceptatione litte-

, rar. cambiat, honor, cauff. §. 17. par. 3 6. hic vero deinde declarat , acceptare velit , nec ne , aa quod tamen faciendum non

prids obligatus eft , quam dies venerit. Vid. Phoonsen, StiL cambial. Amjlelod. cap. 24. §. 4.

f. XXXII.

Ancom- Cum vero commendatio nulla alterum inuitum obftringat: ̂ mcndatio confequens eft , vt nec eius modi litterae obligent tertium ad

obliget acceptandum cambium , folutionemque praeflandam. Quin ne de- ttnium c]arare quidem voluntatem fuam tenetur ante terminum folu-

tionis. Denegata folutione vel acceptatione, proteilationem fum- ta" um tra(TantJS geri iv,bet Ordtn. canti . Hamburg. art. 20. idque

etiam plerique doftores neceflarium putant , quamuis diffenuat

Franck. Differt, cit. f. 17. not.f. cambium l

* ; *

» *

C A P V T IIII.

-DE LITTERIS C AMBI ALIBV S EARVMQVE CVRSV.

i. I- Rmio or- Voinodo ex campforum confuetudine concipiendae fint lit— dini». ■ ■ ~ ' • *- -- Q terae cambiales vel teflerae collybifticae , iam fupra obiter

rao-

*

Digitized by Google

DE LITTER. CAMB. EARVMQVE CVRSV. 23

< monuimus. Nunc ea de re ex inftituto agendum erit accura-

tius , iimulque de curfu litterarum illarum quaedam haud proletaria erunt monenda.

/ II. Litterarum cambialium partes fu nt tres , I. lemma , II. litte- I-iuera-

rae ipfae, et 111. fubfcriptio. In lemmate continentur ( t. votum , ( 2. locus , vbi fcriptum (it cambium , ( 3. dies , menfis, et

annus , ac denique ( 4. fumma pecuniae ex adori foluendae, ex- pa°'es preflo fimul monetae genere. Votum in inuocatione Dei confi- Votum flit , quae quam fupernua fit, quaque cleri vafritie in omnia an & ne-

fere inftrumenta irrepferit , eleganter oftendit Thomasivs, tuiti ad cef&rium? (. 2. prooem. Infi. tum in Differt, elegantiff. de natura precum iuridicarum. Vnde et hodie facpe omittitur.

$. 111. Magis necefiaria eft mentio loci , adeo, vt eius omiflio cam- Mentio

bium vitiet in Auflria , et ducatu Brunfuicenfi. Quamuis vero {?“ *n^ alibi locum impune omitti putet Zitfel , von der IVrchfel-Ufan- farjaV re, pag. 118. idque etiam iure communi refte fe habere videa-

tur, L. 21. D. de obligat, et a£l. metito tamen diflentit Stkyk.

in Differt, de acceptat, litter. cami. cap. J. J. J. Quomodo enim

fcire pote fi litterarum illarum poffeffor , in quem iocum cum proteftatione remittendae fint litterae cambiales, fi in eo loci nulla fiat mentio ? ; J.

%. IIII.

Sequitur diei, menfis, et anni , mentio , duobus cafibus ne- menfis’ «c cellaria, ( I. quando id fiaeciatim exigunt leges cambiales, ve-annimen-

luti Auftriacae , Pru!licae , et Brunfuicenfes , (2. quoties dies *’o quan-

folutionis a die fcnptahim litterarum computandus eft , ab eoque currere incipit. Alias omiflus dies contraSum regdlijttter ,

non vitiat. L. J. C. de tranfaQ. ■'

$■ V. T K

Denique follemne edam eft campforibus fub finem lemma- Anfum-

tis zifris exprimere fummain foluendam addito monetae gene- ma zifr“ re, quo exaflori fit fatis faciendum: quamuis hoc requnitum ̂ ^ja j

vel ideo eflentiale non pollit exiftimari , quod fumma poftea in ipfn litteris caiubialsbus iterum exprimi folet.

5. VI.

ELEM. IVR. CAMB. Cap. Oli.

$. VI. Diei fo» In ipfis litteris primo omnium exprimendus e(l dies folutio -

turioni» niJ> et quidem in pambiis propriis Ipecifice, in traflatis autem' *? ‘P®* diftinguendom , fintne feriarum , an platearum. In illis fuflicit

cxnri? roefltionem fieri nundinarum , in quibus fieri debeat folutio, quia

««adiit, dies folutionis tunc fatis certus eu; in his vero dies ftatuen- dus eft certus , vel a datis, vel a vifis litteris, vel fecundum

confuetudinem computandus.

Manda- tura (eri- uendi et

preca tinis, et

imperad- uis rerbifi

exprimi

poteft.

§. VII. Sequitur mandatum foluendi, quod perinde eft , ime ver-

bis precatiuis , vel imperatiuis exprimatur : eo enim feculo viui-

mus , quo cultiores gentium mores loquutiones imperatiuas re- fpuunt. Vnde nec Vogtio adfentimur, qui pag. ipj. debitori

imperatiuis, nihil debenti precatiuis verbis (olutionem mandan- dam e fle putat, nec Strykio, qui in Dijfert. de cambiak lit-

terar. acceptat, cap. 4. num. 22. exiftimat , cambia verbis precatiuis concepta e fle reuocabilia.

§. VIII. Si cambium fit proprium , facile intelligitur , loco mandati

E» inferendam efle promijfonem folutionis , quae ex vfu loquendi (oludonii praefenti tempore exprimi folet : zahlt ich au f ditfen meitten

inlcrcn- Weclfel , vel : gelobe ich xu bexahlen. Immo plerumque haec

da. promiffio bis repeti folet , femel hoc loco , ac iterum fub finem litterarum verbis : leijle xu gefelxter Zeit richtige Zablung nacb Wechfel - Styl , und nehrne Gott xu bgufe.

§. VUII, M Mentio proxima eft mentio litterarum cambialium , ( auf diefen mei -

rumcam* ***** Wechfel- Brief ), quae verba adeo funt neceftaria , vt plures

bialium leges cambiales perfequutionem collybifticam denegent ex fche- tabenda. dula , m qua vocabulum cambii ne femel quidem occurrat , /

quamuis alu id fuperfluum , vel faltem implicitam cambii mentionem fufficere exiftiment. Vid. BercIer. Elecl. difteptat. fo-

renf. 706. et FrANCK. btfl. iur. camb. libr. I. feh. |. tit. 6.

' - $. X.

Digitized by Google

DE LITTER. CAMB. EARVMQVE CVRSV. ay

§. X. Immo non modo litterarum cambialium generaliter fieri &ru« debet mentio , fed et earum qualitas exprimenda efl . puta quod

iint folae , vel primae, fecundae , tertiae. Vbi tamen obftr-^ uandum , litteras primas et folas pure concipi folere , reliquas

fub conditione , u primis vel fecundis folutione nondum fatisfadum fuerit.

§. XI. Nec praetermittendum exafloris praenomen et nomen 7 vel Exa^o-

ideo quippe neceffarium , quod nemo ex litteris agere potefl , ris pnc- cuius in illis nulla fit mentio. Quod adeo verum efl > vt ne nomen et fufficiat quidem fola litterarum pofleflio , fi inferta fit claufula :

an getreuen Briefs- lnnbaber. Exadtoris nomini fubiici folet :^a>aea’ oder dejfen Ordre , vel : oder dejfen Commifs , quibus verbis fi- gnificatur , exaftorem etiam per alium , puta indofTatarium , litteras offerre , et folutionem exigere poife , idque eiufdem vigoris ac effeftus futurum, ac fi ipfe exa&or «as obtulilTet.

§. XII.

Hinc porro exprimenda efl fumma foluenda ; quam leges Summa

quaedam cambiales, veluti Danica et Wolfenbutelana bis fcribi loluenda

iubent , femel litteris , et iterum zifris. Quamuis vero alibi exprir

alterutrum fufficiat : procul dubio tamen confuetudo prior lau- mtnda » datu dignior efl , quia e litteris feriptis difficilius aliquid era- ditur, quam in zifris. Denique et monetae genus exprimendum; njJt.

quod nili faftum fit , monetae vulgares intelliguntur , quas vocant courant.

§. XIII.

Tum fequitur profrjfo campforis , fibi iam effe fatisfaflum , id Campfo-

quod flilo collybiflarurn vocatur valuta. Haec plerumque expri- ri» pro- mitur ita , vt f i. mentio fiat perfonae , a qua latis fa&um , ( a. fe®o»

vocabulum adhibeatur, ex quo acceptio colligi poffit , e. g .Va-

luta vvohl empfangen , des Wethfels hin vvohl vergnugt , ( 3. aliquando etiam ipfe modus fatistaciendi exprimatur , c. g. Valuta

baar empfangen , vel .• an Wechfel - Iriefen , item : Valuta in Recbnungen vvohl empfangen , cet.

Heineccii EJem. luris Cami. D §. XII IL

*S ELEM. IVfc. CAMB. Ca». IIII.

§. XIIII.

Skne va- Sitne vet lutae mentio adeo neceflaria , vt omidio eius catn- lui»e bium vitiet , ex legibus cambialibus Angulorum locorum iu^i- necerti- “n^um e^- Eam omnino exigunt leges RufCcae , Gallicae » ria, nec ̂an'ca - « Wolfenbutelana : contra ea in Lipfirnfi f. 3. legimus : ne f " fallen die Wcchfel - Briefe einen Wieg wie den under en kraftig

vnd giltig feytt , et mag der empfangenen Valut* , (wie wveX *n ibm jelbji billig vvare ) , darinnm geeUcht feyn , oder nicht. De eo tamen inter omnes conuenit , quod femel accepto cam-

bio fieri debeat folutio , fi valuta vel maxime omifla fit.

§. XV. Litterae In cambiis propriis , vti lam §. 8. monuimus , plerumque aduilo- fequitur repetita promiilio folutionis , cum inuocatione nominis riaeieu diuini : in traiTatis contra acceptanti indicari folet , quo fafto pachium. jpfi iterum fit fatis faciendum. Hinc follemnes formulae : Jlellt y « a Como , vel : ftolie et a Conto Herrn Mevii , vel foll mir

volidiren , cet. Cumque non femper conflet acceptanti , quomodo fibi a traflante fit fatis faciendum: hinc adiici plerum-

que folent verba , laut Advifo. Litterae vero aduiforiae , quas et fpochium vocant campfores Itali , funt litterae , quibus cer-

tior fit acceptans , cambium efie a fe tra flatum , et quomodo fibi fit fatis faciendum. Aliquando tamen non exfpeffandas elfe litteras aduiforias acceptanti denunciatur , et plerumque Colophonis loco additur benednftio.

§. XVI. Subfcri- Ad fubfcriptionem quod attinet , a dextra praenomen et no- ptio quo- mea tra (Tantis , et aliquando fideiufloris , adferibi folet , cui

nonnumquam etiam epitheton additur , e. g. bereitvviiliger ,

Sigilli v- dienfiwikiger. Aliquando et ipfum foluendi mandatum repeti- fus ali- tur , fi forte trafians litteras fua manu non fcripferit. Sigilli <3ui« fit, plane vfus nullus eft in hifce litteris, quamuis et hoc aliquan-. vel non? d0 addatur, maxime in cambiis propriis.

f. XVII.

DE LITTE R. CAMB. EARVMQVE VSV. »7

5. XVII,

Ad fi ni (Iram fubiicitur nomen acceptantis in datiuo cafli ,

praemiffo verbo honoris, ct fubiundo vocabulo : /amori. Re- rum ̂

peti etiam folet qualitas litterarum cambialium , vt ftatim appa- petenda; reat , folae illae lint , an plures exftent eiufdem generis,

i XVIII. #

An charta lignata opus fit, ex legibus Ungulorum locorum Anetvbi Cambialibus diiudicandum e(L In Saxonia adhibenda ell eius

modi charta, li cambia in ipfa prouincia manent .• fin alio di- 0pU1(i,f rigantur , non requiritur charta lignata. Idem hodie obtinet in prouinciis Pru.licis , Chrdin. camb. de antt. 1724. art. 2. cum

olnn mercatoribus illa necelUtas plane remilla eHet.

§. XVIIII.

Tales elle oportet litteras, ex quibus aftio cambialis potell Anet ex inditui. Lipfiae tamen , Brunfuigae , et Dantifci mos inualuit, cautione vt et ex cautione a mercatore mercatori data fuper mercibus 1 merca-

creditis cambialis perfequutio detur , modo fumma debita , et torc 7,'r' certus folutionis dies illa exprimantur. Vid. Koenigk. Ad- pend. ad Ordinat, cambial. Lipf. pag. 20. fefp biatisper-;

tequuiio

§. XX. detur?

Si debitor chirographum creditori dederit , eique inferuerit An et ex

daufulam : ich verfpreche hiermit die vorgefchojfene taujend Tba- chirogra-

ler n acb HPecbfel - Recbt 1« bezahlen ; vel.- in entjiehung promi er pho, cui

Bezablimg gebe ich dem Herrn Gldubiger freye Macht vnd Ge- c

vvalt , diejer Poft balber nach fPecbjel - kecbt vvieder micb zu Us

verfabren , in Saxonia , alnfque locis , inde datur perfequutio

cambialis, Strvk. DiJ. de accept. litter. camb. cap. 3. j. a. enim vero leges cambiales Prulficae id plane non admittunt.

§. XXL Haec de litteris cambialibus : proximum ell , vt de cnrfu Comte-'

«arum paullo adcuratius agamus, id ell, quomodo hae litterae xiomato

fint dandae, praefentandae , acceptandae, foluendae . vel cum r“e* protellatione remittendae (j dilhnde o flendam us. Primo itaque

D a remit-

28 elem. IVR. CAMB. Cap. iiii.

Quid at- remittens aut paratam numerare pecuniam > aut dato interim ca remit- cambio , quod ideo intermifticum vocant , vel cautione feu v icntem chirographo traflanti fatis facere tenetur. Nifi enim id fecerit, iuftum ? traflans , qui litteras cambiales fub fpe folutionis dedit , perfe-

quutione cambiali aduerfus illum potefl vti. Vid. Ord. camk

Upf. *rt. 2 6.

* §. XXII. Numeri Numerata pecunia , vel dato cambio , quod interimiflicunt ta pecu- vocant » traflans fcribit tum litteras cambiales vel folas , vel nia,vel plures , tum aduiforias. Priores accipit remittens , pofteriores, datocam- ipfe traflans ad foluturum dirigit. Hic fi cambium fit platea- bio quid rum , remittens ante omnia obferuare debet , vt in tempore

beat.? cam^’um praefentantem mittat , fiquidem alias omne damnum emergens ferre tenetur. Sufficere tamen , fi paullulum

ante tempus folutionis cambium praefentetur , pluribus refpon- fis tum ICtorum, tum mercatorum , oftendit LvDovicr, /*-

trod. ad procejf. CAjnb. cap. IIU. §. 1 1. 12.

§. XXIII.

Quid fi Quid fi infiitor cambium traflarit ad dominum , hic vero

inftitor bonis labatur f Tunc diftinguitur , dominine fidem fequutua cambium fit remittens, an inflitoris. Hoc enim cafu aduerfus inftitorem

trafiarit regreflum habet, aliquando etiam finito officio : illo cafu ipfe

■d domi- damnum fentire tenetur. Cum Vero parum conflet , vtrius fi-

nuTaD-° *^em ̂ ecluutus > 'd iureiurando ad liquidum perducendum efle, lum i oftendit fententia a facultate Francofurtana concepta apud

Stryk. Cantet. contraU. feli. II. cap. J. f. 19.

$. XXIIII.

Exaqor Escaftor litteras cambiales ad fe miflas traflato mature prae>-

quidnam fentat , rogatque , vt iftas honorare velit. Id fi hic facere de-

fecere detre&et , proteftatione opus eft , de qua paullo poft dicemus.

? Sin traflatus promitit , fe foluturum , acceptatio fieri debet , for-

mula fubiefta litteris : ich Acceptire vnd verfprecbe comente Be-

zjihlung. Aliquando inftitor acceptat tamquam mandatarius ,

idque neri folet his fimilibufque verbis : im Namen feines P *-

trans N. und in dejfen Vollmacht Acceptiret vnd verfpricht con-

tente Beiathlung N. N- Ceterum hodie prohibitae hiut accepta,- tiouea

b

Dlgitized by Google

DE LITTER. CAMB. EARVMQVE VSV. *)

tiones , quae fiunt per figna , vel formulis : icb habe es gefehen , vel : icb acceptire , um in Aer Zeit zu antworten , de qui-

bus vid. Savar. Negotiat. perfefl. pars. I. cap. ai. et Stryk, . DiJ. de acceptat, litterar. cambial. cap. IIL f. 20. 21.

$. xxv. Probe etiam attendendum eft, an acceptatio fiat pure , an Quidcir-

vero addita claufula vel conditione. Illo cafu proteftatio qui- “ acceP-

dem interponenda eft, fed conditio tamen illa tunc pro non ta,lonem

adiefta habetur , r.ili praefentans in illam diferte confenlerit. condi?i” natam fit

f. XXVI. iultum»-

Quaeritur , an acceptatio etiam tacite fieri poflit , quin et fa- Accepta- fta eire praefumatur ? Hoc merito adfirmandum eo cafu , fi quis tj0 an t*.

litteras cambiales aliquamdiu fecum retineat , nec quidquam ad- cite fieri uerfus illas moneat. Qui enim hoc modo tacet , is confentire poili' > «

in acceptationem videtur. Vid. Marqvard. de iur. mereat. Iibr.<l'ilnj?' III. cap, p. n. 60. Stryk. Dijf. de acceptat, litterar . cainb. cap. prae_ 5- ai. (imL(

§. XXVII.

Nec permifliim eft traflato loco totius fummae partis foIu-Numpir. tionem in fe recipere. Si tamen promifiam particularem folu- ticuiaris tionem ratam habeat praefentans, et in ea prom lfione adquief- tbiutio

cat , nec proteftationem interponat: vahda omnino habetur illa po^pra»

particularis acceptatio. Qua in re inter leges cambiales tantum muu ' non omnes conuenire , obferuauit Lvdovlc. IntrotL ad procejf. camb. cap. IUI. §. 38.

f. XXVIII.

Ceterum cum hic variae perfonac contrahant , earumque Cur pro-

Jiuam maxime interfit, vt quae aduerfus auftorem fuum regref- in um habent: non mirum fane eft, tam frequentem inliac ne- ^“S0" gotiatione efte proteftationem , quippe quae conferuare dicitur tus proteftantis. L. 8. f. 6. D. de nou. oper. nuntiat. <jueo* ?

5. XXVIIII.

Si cambia feriarum praefentantur , tunc traffatus aut cathe- Qu,J"jn»

gorice declarat , fe litteras non accepturum , vel ob defeftum circj 'e'

D 3 aliquem, turum-

4

5

30 ELEM. IVR. CAMB. Cap.IIII.

cambio- aliquem , e. g. quia litterae aduiforiae nondum aduenerunt j rumprae- acceptationem denegat. Priore cafii ilatim interponenda eft pro- fcmatio- teftatio , domumque remittenda, nec opus eft, vt exfpeftctur nem iu- (jies folutionis. Pofteriore cafu itidem interponitur proteftatio , um nec tamen ea domum remittitur , nifi finita prima hebdomade

nundinarum. Si ergo interea adhuc fe offert traftatus ad acceptationem , proteftatio plane reiicieuda eft. Vid. Ordin. camb. Lipf.

art. 14. IJ.

§. XXX. Quid fi Quid fi mercator detre&ans initio acceptationem , veniente

foluiio- tamen die nihilo minus folutionem praeftet ? Refp. tunc exaftor

'n‘' 'Ha™ recipere non tenetur, nifi traftatus fimul rellituat impenfas

A°ns po-'n proteftationem fatlas. Vid. Ordin. camb. Francofurt. art. 9. et ftenfol- Lipf. art. 6. Beritf $. XXXI.

Protella- Extra nundinas quoque in proteftationibu* interponendis , do extra domumque remittendis , furnmum in mora periculum eft : prae-

conio^ ^entatae en’m l'tterae cambiales fiiltim fex horis ante curfum pu- <Tinc«-blicum acceptandae, vel, fi id non fiat , proteftatio interponen-

ponenda? da > caque illico domum traflantis remittenda eft.

%. XXXII.

Quifnam Cum ergo , vti paullo ante diximus , rite fadae proteftatio- protefia- nis is effeftus fit, vtius proteflantis conferuet : confequens eft, fc&u ea ̂ a' praefentans aduerfus traffantem vel indoftantem

us ' faluum habeat regreffum ratione fortis , vfurarum , damnorum , et impenfarum ; ea vero negle&a , velr plane omiffa , regreffus ifte omnino ceffet.

S XXXIII.

Quid fi Sed quae de cambiali proteftatione adhuc difta funt , ea in-

cambi» telligenda de cafu , fi cambia , vel feriarum , vel platearum

remittan- ;n Jocum , vbi negotiatio collybiftica feruet , remittantur , non tur ad Io- aefjue > fi remittantur ad locum , vbi ifta non feruet : tunc enim

negotia- regTed“s etiam fine interpofita proteftatione faluus eft. Vid. Koe-

fto colly- NIGKE ad Ordin. camb. Lipf art. 7. btfttca non fer-

§. XXXIUI.

Digitized by Google

DE L1TTER. CAMB. EARVMQVE VSV. 31

f. XXXI III.

Fiunt proteftationes non quidem ad afta , ( quamuis fi talis Protefla- interponatur, illa procul dubio itidem rata eflet , tefie ZlPFEL.

de cumb. feci. V I. pug. i8y. ) fcd adbibitis notario et duobus tefti- fa, 4 bus, quibus pruefentibus cxa&or cambium iterum praetentat •

quo fafto , negataque acceptatione , notarius declarat .• er vollt hiermii v ider TraJJirem des Wechfels , fo vrohl vegen nicbt erfolg- ter Bezablung , uls auch regen alles hieram entftehenden Scbadens ,

LnVojien . In ter effit , Itechfels und Wieder - ICecbfels foHemniter pro- tefitret buben. Vid. Stryk. Caui. contrabl. fed. lll. cup. y. f. 17. Super eo a£hi deinde notarius conficit inftrumentum, idque a

fc et tcftibus fubfcriptum tradit praefentanti domum remittendum.

f. XXXV.

Proteftatio haec, quia non efl aftus contentiofae iurifdi&io- An « nis , nec res moram tert , etiam diebus feriatis refte interpo- diebus fo-

nitur , nili leges cambiales id diferte prohibeant. Prohibent au- r'at's pro- tem leges cambiales Brunfuic. seri. 23. Nonmberr. uri. 1. Colon, urt. 1**““° .

I. et Duntifcun. urt. 18. IS0"* f. XXXVI.

Proteftatio haec fit denegata acceptatione. Ea fa&a, acceptans

abfcille tenetur ad folutionem praeltandam. Quod adeo verum tj0 qL1j j. eit , vt recedere , voluntatemque mutare non poflit , fi vel maxi- namope- me traflans interim foro ceflerit , Stryk. Dijf.de acceptat. litter. retur ? cumb. cap. Illi. i. i. n. 4. feqq. vel fi in acceptatione errauerit. Vid. KoENIGKE ad ordin. cutnb. Lipf. uri. 13.

§. XXXVII.

Neque tamen ideo, quia traftatus litteras cambiales accepta- Quid 6 uit , traftans illico liberatur , fi fequuta non fit ipfa folutio. Hinc lolutio

fi acceptans ante folutionem foro cedat , praefentans regreflum n.on lue*

habet aduerfus traftantem vel indolfantem. Vid. Stryk . ibid.cup. r’,?lc'iuu“ 4. 7. Sin alias ob caufias non ioluat : in praefentantis arbitrio U' pofitum cft, traftantem an acceptantem conuenire malit, quin alterutro conuento nihil impedit , quo minus confilium mutare ,

et aduerfus alterum adionc experiri poftit. Vid. Crdin. cumb. Lipf. art. 20.

f. XXXVIII.

ELEM. IVR. CAMB. Cap. IIIL

$. XXX VIII.

Regreflus Neque tamen faluus eft praefentanti ille regreflus , nifi et

nifirile’ h°C “‘u rite ««tetponatur proteftatio: id quod non folutis cam- intcrpo- ,lls ‘eriarum «lebet ipfo folutionis die, vfque ad folis occa- namrpro- > nili liora fpecialis legibus fit definita. Extra nundinas pro- tclUtio. tellatio interponenda circumaftis diebus induciarum , fi tales coa- ceduntur.

§. XXXVIIII.

Quid fi Si in diem feriatum incidat terminus folutionis: nec acce- in diem ptans inuitus foluere tenetur , nec praefentans folutionem vrge-

terminus j®’ v,el Proteflati°nem interponere poteft , fed exfpedandus eft folutionis dles ron friatus, praeterquam ivr. c*mb. AuptfUn. vrt. incidat f 4; quod folutionem proteftationemue in cambiis Venetis ante

diem feriatum iniungit.

/. XXXX.

Qnomo- Illud quoque notatu dignum, quod cum Chrilliani non ni- do ludie- fi domi fuae foluere teneantur, Iudaei folutionem in ipfis prae- ut rite fentantis aedibus, vel eius hofpitio , prae flare debeant , modo

foluat? praefentans et ipfe Chriftianae religioni addi&us fit. Si id vitro non fjrcit Iudaeus, Chriftianus poteil interponere protefta-

tionem , etiamfi nulla praecelTerit interpellatio. Vid. Ordin.

camb. Lipf. art. IX Brunfuic. art. 2$. Francofurtan. renou. art. vlt.

§. XXXXI.

Quid fi Si acceptans eft Chriftianus , pecuniam a fe non exa&am iu- acceauns fto tempore vel in iudidq deponere, vel obfignandam offerre

fit Chri- poteft , nulla licet praeuia citatione praetentantis. Quod et lu-

ftitnuf? daeo facere licet, fi pecuniam jdomum praetentantis attulerit,',

neque eum vmquam reperire potuerit. Qua in re mirus eft legum cambialium contentus.

■V MV

JffJ 5. XXXXII.

FortnuS* Quum vero iam faepe monuerimus , non pfacftita folutione,

petendi. et proteftatione interpofita, regreffum dari aduerfus traflantem

vel indofTantcm : fetendum eft, tunc in libello peti folere^: in

Kecken s.it erhtnnen und Muiufprechen , daft BekUgter Klagern^

ii'

M

» >

Digitized by Google

DE LITTER. CAMB. EARVMQVE VSV. jj

TTefen JPtch/els , IVieder - JVecbfelt , Senferie ( oder Courtare ) , Provifion , und Unko/ien zu befriedigen fcbuldijr. Vid. Lvdovic.

lntrod. ad procelf. camb. cap. VI. f. 8. Quare haec vocabula lech-. nica paullo adcuratius erunt explicanda.

§. xxxxm. Per cambium intelligitur ipfa fumma, quae foluenda erat , Q11' * . PCT

nec tamen foluta eft. Rccambium , quod vocant den fVieder- c*mb,u,n Wcchfel , Rdck - IVecbfel , in eo confidit , quod praefentans non acceptatis litteris cainbialibus pecuniam ab aliquo mutuam fumit, telliga- et pro ea cambium ad au&orem fuum traflat. Cum vero id fine tur?

difpendio fieri nequeat : damnum illud omne repetitur fub nomine recambii. Vid. KoeNIGKE ad ordinat, camb. Lipf. §. 30.

§. xxxxiiil

Synonyma funt vocabula fenferie et cowrtape. Scnfal, vel cour- Quid per tier mercatoribus eft proxeneta , adeoque fenferie vel courta^c lenleoe

idem eft, ac proxeneticum. Itaque et hoc honorarium reftituit Cl

traflans , quia firuftra haec impenfa fafh» eft. 8C-

§. xxxxv. Per prouifionem intclligitur honorarium, quod acceptanti de- Quid per

bet traltans pro folutione vel honoratis litteris cambialibus : Prou'fo-

quod plerifque locis eft triens thaleri pro centum , id eft, ofto ncmf groflorum pro centum thaleris. Hoc ergo honorarium merito a praefentante repetitur.

§. XXXXVI.

Denique fub impenfarum nomine repetuntur , quaecumque Quid im-

pro interpofita proteftatione , Dro litteris transferendis, ac de- P«ll(irun»

nique ob aftionem in foro inrtitutam continuatanique impenfa non,,n*

funt. Ex quibus patet , duram fatis elfe traflantis conditionem , 1 cuius litterae cambiales interpofita proteftatione reuertuntur.

Htineccii Elem. luris Camb. E CAPVT

t

r

ELEM IVR. CAMB. Cxt. 7. n

Cur cambia ad a-

lias pertonas ,

quam mercato-

res prolata tim t

Principes comites ,

aliiue ili.

recte

cambia

tlant.

' Tn qui-

bulham

perfonis rigor cambialis

«edet t

An ii,

qui fub

patria potcltate tum , lit-

teras cambia- . ks rcite dent !

C A P VT V. .

DE PERSONIS CAMBIANTIBUS.

§■ I. CAmhialis feu collybiflica negotiatio proprie ad mercatores pertinet : ideo enim tam rigida obligationis cambialis perfequutio inter illos inuenta e(l , vt tanto tutius aliorum fidem

fequi pollent. Quia tamen hoc ipfum negotium ex variis conflatum efl contraftibus , quos et alii inire poliunt , quin rei publi-

cae interfit , promtam e(Te pecuniae debitae exfequutionem : facile patet , cur ifla negotiatio et ad alias perfonas prolata fit.

. . §• . 11 .. Hinc cum et principes comites, aliique viri illuftres et no-

biles libere contrahant: confequens efl, vt iidem et litteras cambiales dare, ex iifque refle conueniri polliiit. Id quod fpecia-

tim cauetur Ordin. camb. Lipf. art. I. nec non frujfic. recent. art. 4.

§. III. Contra non obfcurum efl , rigori cambiaii locum non efTe

aduerfus impuberes et minorennes : illorum enim cambia plane

nullius momenti funt : his laefis competit beneficium reflitutio-

nis in integrum. Vid. Mev. ad im Lubec. libr. III. tit. 6. ari.

21. f. 2 6. Excepti tamen funt minorennes, qui mercaturam

exercent , quippe qui in rebus ad mercaturam pertinentibus non

reflituuntur in integrum. Vid. Brvnnemann. Commem, ad L.

I. C. qui et aduerf quos reflit. in integr. non ejl neeejf. Vbi fi-

mul obferuandum , iur. cambi.il Pritjfic. rccnit. art. $. cautum ef-

fe , vt mercatores cambiantes anno aetatis vigefimo pro maio- rennibus habeantur.

§. IIII. Eos , qui fub patria poteflate funt , litteras cambiales dare ,

iifque obflringi polle , plerique tradunt. Vid. Titii Ius priuat.

libr. X. cap. y. jl- «O. Enimuero cum addant limitationem , nifi.

id jiat in fraudem SC. Macedoniani : haec regula hac exceptio-

ne vere abforbetur.. Hinc pleraeque leges cambiales exceptionem SC Macedoniam faluam eile iubent. Quod in Saxonia

vniuer-

Digitized by Google

DE PERSONIS CAMBIANTIB VS. JJ

vniuerfa obtinet, tefte Koehigke pa \g. iji. nec non in terris

Prufficis , per Otdin. cum'?, art. y. denique Dantifci , art. et plerifque aliis legibus cambialibus. Eos tamen filios familiae ,

qui mercaturam exercent , hic quoque exceptos efTe , vel ex ipfo iure communi patet, Vid. L. 7. j>. 11. D. de SC . MaceJL

> V.

Feminae in terris Brunfuicenfibus abfeifle iure cambiali te- An et fe-

nentur. In aliis plerifque Germaniae prouinciis tum demum obii- mmac IU' gatae funt, fi mercaturam exerceant, reliquae iis locis, vbi cu-

ratorum conlilio reguntur, fine horum confenfu litteras cambia- Btanlur ? les dare nequeunt. Neque dubium eft , quin beneficio SCti Veileiani fruantur , fi pro aliis intercellerint.

§. VI. Quin ne fufficit quidem , mercaturam exercere feminam : fed

oportet etiam litteras cambiales fuper negotio ad mercaturam

pertinente datas elle. Id quod tamen in dubio tantifper prae- iiimitur , dum contrarium a femina mcrcatrice probetur. Vid. Cabfzov. Fort. 11. conjlit. ly. defui. 16. num. 5. 6.

%. VII. Ceterum feminas , quae tamquam mercatrices cambialem obli-

gationem contraxerunt , etiam abdicato eo vitae genere teneri, mter omnes conflat. In eiufmodi enim negotiis potifiimum ad

initium contrattus refpicitur: nec occafio' tlefutura efiet mulieribus , ex fequutionem cambialem eludendi , fi obligatio muta-

to vitae genere exfpirarct. Vid. Lvdovic, Dijf. de muliere cam- biante , jO.

§. VIII.

An ex- ercitium

mercatu-, rae ad

validua- • (em fufficiat !

An et abdicato

eo vitae

genere teneaa- tur?

Quamuis vero nullum vitae genus regulariter liberet ab An ali-

obligatione cambiali , et dc clericis , quibus nulla cura animarum quod vi-

efl , indubium fit , cos ex cambiis Aiis refte conaeniri : plerae- ue ?.*"

que tamen leges eatenus rigore cambiali eximunt parochos, vt e_ perfonali arretlo non poffint conflringi. Pertinent huc Edici. 0 t!jg4. Saxon, de ann. 1711. nec non Ord. camb. Frujf. recent. art. 7. tione

vbi tamen legiflatores fimul poenam fufpenfionis vel remotio- cambia*

nis minantur palloribus et ludimagiflris , cambio fefe obflrin- b ?

gentibus.

E 2

§. VIIII.-

ELEM. IVR. CAMB. Cap. V.

An et o- pitices , rufticique

rigori cambiali lublini f

Aa et

plures fimul Iit» teras

cambiales rede

dem?

An et ad* nerfus heredes

cambiatis

pertequu- tio com-

petat ?

An et

quando ntandata-

rii cambium ac- ceptantes

«enean- tur? Quid

fit procura?

Quinam

collybifticam

fiiccre

pottot?

VIIII.

Quum denique et opifices, et ruftici alias valide contrahant: illos etiam cambiis fuis obflringi , plerique cenfent ; qua in re

confentit etiam Ord. camb. W olfenbut . an. 2. Enimuero iuscam-

biale in terris PruJJicis receptum ab eo rigore eximit infimae

fortis ciues , qui non negotiantur , nec non omnes ruricolas ,

an. 6. Id quod et in ducatu Altenburgenfi omnino obtinet. Vid.

Koenigke L c. pag. 248.

§• X. Eo minus dubitandum , quin et plures fimul litteras cambia-

les vel tamquam correi, vel fine correali obligatione dare pofi-

fint. Quo pofteriore cafu beneficium diuifionis non obtinere ,

refte ftatuunt Bergeb. Oecon. inr. pag. 1173. Wernher. Com-

pend. iur. libr. III. tit. 29. f. 7. et FaANCK. Inftit. iur. camb .

libr. I. fcEl. I. tit. 9. #• IJ.

§• XI. Sed quaeritur , an et aduerfus heredes rigida illa perfequutio-

cambialis competat ? Id quod merito affirmandum , adeo , vt

ne fpatium quidem deliberandi , vel beneficium inuentarii he-

redibus indulgeatur , fed hi in continenti hereditatem repudiare,

vel exfequutionem cambialcm pati teneantur. Vid. Ord. camb.

Fntjf. art. 18. et Ord. iudic. mereat. Lipf. f. 23.

§. XII. Cambia non quidem dari , fed acceptari tamen folent a man-

datariis, fpcciali mandato inftruftis : et tunc mandantes non mi-

nus teneri, ac fi ipfi has litteras acceptaffent, nullum eft dubium.

Mandatum huiufmodi vocatur Procura , idque alicubi publice con-

fienandum eft : generale vero mandatum , quale habent infti-

tores, minime fufficit. Vui. Ord. camb. Hamb.an. 8. praeterquam

Vratislauiae , vbi fufficit vxorem vel inftitorem cambtum accep-

talTe. Vid. Ord. camb. Vratisl. art. 2.

§. XI1L Vidimus, qu» iure cambiali obligentur: confequen

s eft, vt,

qui collybifticam facere poffint , difpiciamus. Id quoque non

modo mercatoribus, fed et quibufuis aliis conceflum eft, praeter-

quam clericis, ob c. IJ. et 16. X. de vit. et koneft. elerte. nec

non fcholarum miniftris et proxenetis, m quo leges cambtales

lautum non Omnes confpiranU XIIIL

Digitized by Google

DE PERSONIS CAMBIANTIBVS. 37

§. XIIII. Et quamuis alioquin mercatura interdicatur miniftris princi-

pum , nobilibus , militibus , dodoribus academicis , L. vn. C. nego!. ne milii. L ■ J. C. de commere, et merent. : ea tamen fandio

non ftringit exercentes negotiationem campforiam , quippe quam in fenfu proprio et ftridiore mercaturam cire, plerique negant. Vid. Stracch. de merentorib. part. I. num, 67.

§. XV. Itaque ne focietates quidem tamquam perfonae morales col-

lybifticam exercere prohibentur. Id tantum Lipfiae cautum efl , vt tunc omnes focii nomina .propria fubfcribant , cum alioquin receptum fit , vt fufficere videatur nomen appellatiuum, e. g ALirtell und Compagnie.

§. XVI. Iudaei et arte collybiftica lucrum prae reliquis adfedant , et

nulla lege cambiali id facere prohibentur. In cambiis fuis etiam ad alios ludaeos diredis rarimme vtuntur litteris iudaicis : fi ta-

men tales adhibuerint aliquando, ex iis adio cambialis non datur, nifi prius de litterarum illarum vero fenfu confiet. Quem

in finem in confilium adhiberi folent viri earum litterarum periti , qui hafce litteras in vernaculam transferant. Quod et de aliis

infirumentis a Iudaeo produdis eft obferuandum. Vid. Wagen- SEIL. lidifcb Deutfche Belehrung , quae Altdorfii in forma quart»

prodiit.

§. XVII. Obiter adhuc monendum , obligationem cambialem non con-

fundendam effe cum obligatione ad obftagium, quo vtuntur nobiles Holfati. Quamuis enim in eo conueniant, quod vtroque

cafu debitores fe obftringunt ad carcerem : in eo tamen diiFerunt

quam maxime, quod debitores obftagium vitro obire tenentur, ob cambium tum demum mancipandi carceri , fi a iudice condem-

nentur. Vt iam non dicam, claufulam de obftagio nudis etiam

chirographis ibi plerumque inferi folere.. Vid. Schilteki Dijf.

de objiagio .

An et

ii , quibuj alioquin mereant:

ra inter:

didi i

An et (V

cietates ?

An et

Iudaei t

Obliga*

lio cain- bialis

differt ab- obftagio.

35

ELEM. IVR. CAMB. Cap. VI.

********

Conne- xio capi-

tii cum

antecedentibus.

Quotnam

ex pro-

prio cambio na- fcintur

obligationes /

Quot ex traflato?

Obliga- tio remit-

tentis.

Obliga- tio tral- £uuis ?

C AP VT VI.

DE OBLIGATIONE CAMBIALI.

§• l

QVibus ex contra&ibus conflata fit negotiatio collybiftica ; lamfupra, quantum fatis eft, diximus. Ex fingulis illis contraftibus variae nafcuntur obligationes lingulares, quas a&ione cambiali perfequi folent, nifi ob 'certam caturam exftinfta fit. Quapropter hoc capite partim de obligationibus , quae ex lit-' teris cambialibus nafcuntur, partim de modis , quibus exftinguun- tur, agendum eft.

f. II. Primo itaque ex cambio proprio tres nafcuntur obligationes

cambiales , ( i . debitoris aduerfus creditorem , ( 2. indoflati aduerfus creditorem indofiantem , li debitor non foluerit , vel bo-

nis lapfus lit , ( }. debitoris aduerfus indolfatarium , ad foluendum cambiuin a fe acceptatum. Quibus calibus omnibus rigidior illa cxfequutio locum iuueuit , fed non nifi ad fummam debitam

et impenfas.

§. III. At in cambio trafTato multo plures perfonae obligantur, ad-

eoque et tanto plures obligationes inde nafcuntur. Primo enim remittens , valuta non foluta , ad eam foluendam tenetur , et ex, iure cambiali conuenitur: fiue litteras cambiales interim dederit, fiue chirographum , fiue fine litteris contraxerit. Vid. Ord. camb.

Prujf. art. 47. Dantifc. art. 1. fratijlau. an. 12. Aujirtae. art.

40. Vnde hoc debttum cambiate omnium maxime priuilegiatum eft.

f. IIII.

Deinde vel maxime obligatur trajfant tum remittenti , tum praefentanti , vel eiufdem indoflatano , ad rtftituendam valu-

tam , praellandamque indemnitatem , fi tra (fatus vel non accepta- ucrit cambium , vel acceptatum non foluerit : quamuis vtroque cafu opus fit interpofita protellatione , eaque neglefta obligatio i fla omnino exfpirat.

§. v.

v

1

Digitized by Google

de OBLIGATIONE CAMBIALI. §9

§. V. Trdjfaii obligatio ex acceptatione demum nafeitur et tunc quo

ille conueniri poteft, tum a praefentante , tum ab indodatario , obI,S™° quamuis interpoiita protefbitione in vtriufque fit arbitrio pofi- ^ tum , aduerfus trudatum agere malit , an aduerfus tradentem. Id

quod poderius vel ideo plerumque fieri folet , quia denegata lolutio cambii iam acceptati pleiumque argumento ed euidentif- fimo, traffatum foro cedere, et iam foluendo non ede.

f. VI.

Id quaeritur, an et traflatus a tradante conueniri pofiit , fi An trai- cambium non acceptauerit , ac proinde illud vns cum interpoiita f*111* a

proteftatione redierit? Id quod regulariter negatur, quia acce- <ra^am® ptatio , ceu fupra diximus , ed res meri arbitrii. Si tamen trada-

tus fit in aere tralTantis, litterafquc cambiales ad fe tranlcribi vo- call,bio * luerit, vel iam prouitionem , quam vocant, acceperit, in eaque non ac-

adquieuerit, tunc eum ad indemnitatem praedandam ede obduc- cepuio. tum , nemo dubitauerit.

f. vir. Aduer_ Is, qui cambium alicui ita cedit , vt valutam a celfionario fus <;uem

receperit, huic femper obligatus ed, fi non foluta fit pecunia, indofli- Vnde indolTatarius vel cedionarius , attionem cambialem indituit tario rd

aduerfus indodantem vel cedentem , ad fummam cambialem cum ceffiona-

impenfis omnibus redituendam. "° cofn' r / petat a-

§• VIII. !

Praefentms cambiali aflione proprie non tenetur: attamen, An,ct fi fit remittentis mandatarius, et in oderendo exigendoque cam-

bio negligentius fefe gederit , a remittente refle conuemtur ac- praefen- tione mandati ad damnum omne , culpa fua datum, refarcicndum. tans redte

/. vim. CZUC^ Qui in honorem tradantis litteras cambiales ad fe non direc- An ac-

tas acceptauit ,» perinde ac ipfe tradatus tenetur. Sed et ipfe , ?CPU,U

praedita folutione , perfequutionem ex cambiali iure habet ad- ln uerfus tradantem , ad recuperandam fummam folutam cum proui- fione et impenfis. Quem in finem haec acceptatio non aliter fieri ijFfil,r « folet , quam fopr.t protefto. <;uinam

ei obli-

$. X. gsmur t

Digitized by Google

r -• r

4« ELEM. IVR. CAMB. Cap. VI.

. . $• x: QuiJ ii Praeterea iam fupra diximus, aliquando et fideiuflores aeee-

fideiufio- <Jere folere alterius obligationi : id vero vel in ipfo cambio fit

*“*" per eius fubfcriptionem vel avallum , vel extra cambium per fm-

t- gulare chirographum. Priore cafu fideiuflbr tenetur iure cambia- h , fiue debitor principalis non foluerit , liue bonis lapfus iit.

§. XI. Pofleriore cafu fi fideiuflbr extra cambium vel chirographo vel verbis fele obligauit , locus quidem efl proceflui exfequutiuo , vel a&ioni ex itipulatu , non autem adioni cambiali.

§. XII. Et hae quidem obligationes omnes, fi femel litterae cambiales interccilerint , faluae funt , quamuis pofiea litterae perierint , aut amiflae lint , modo reus eiufmodi litteras adfuifTe fateatur.

Quo cafu tamen ad folutionem non aliter condemnatur , quam

vt ador cautionem de futura indemnitate prae flet Si reus neget, fe ex cambio aliquo obflridum effis , adori incumbit probatio ,

et tunc ea adimpleta reus tenetur cambialiter , et pradlita cautione (oluere tenetur.

f. XIII. Pofiunt et ex delidis oriri obligationes circa cambia , veluti

fi quis litteras cambiales falfas finxerit, vel genuinas raferit, al-

teri fubtraxerit, rapuerit. Enimuero tunc periequutioni non cambiali, fcd criminali efl locus , et, fi idonea adfint indicia, pro-

ceiliis cambialis tantifper fufpcnditur, dum finita fuerit inquiutio.

§. XIIII. Hadenus de obligationibus , quae ex litteris cambialibus naf-

cuntur : proximum elt, vt, quibus modis illae foluantur , paucis

expediamus. Quemadmodum enim prior dodrina fundamentum

praebet adionibus cambialibus: ita haec pofterior ad exceptiones , quibus illae eliduntur , pertinet.

jf. xv-

Primus, ifque potiffimus modus tollendi obligationem cam-

bialera efl praeferiptio. Quamuis enim Bononiae obligatio cambialis nullo temporis lapfii perimatur , tefle FrancK. Infitt. iur.

camb. libr. II. feli. III. tit. 3. $. i. regulariter tamen obtinet

praeferiptio triginta annorum , cui Saxones annum vnum , fex hebdomades , et tres dies adiicere folent. Vid. Msvn Confel.

Pojlut*.

Quid fi litterae

perierint,

vel reus

neget ?

An circa cambia et

obligationes ex delictis

oriamur.

Pertra-

CVita ob-

ligatione de eius

(blutione

omnino

agen-

dum. Primus

modus ,

fraeftri-

puo.

'

Digitized by Google

DE OBLIGATIONE C AMBI ALI. *

'poflum. 1. num. 18. et Lvdovig. Introd. ad procejf. camb. cap, 11. §. 23.

§. XVI. At nullo breuius tempus praefigunt plaeraeque leges cam-

biales: Lugduni enim erues cambiis praeferibunt anno, in re-

liqua Gallia quinquennio, eiufque praeferiptionis hic efleftus eft ,

vt circumafto eo tempore folutio praefumatur , quamuis Ludo- uicus XHII.rex folutionem illam debitoris iureiurando firmandam

efle (latuit. Vid. Ordinat, mercator, tit. y. art. 71.

§. XVII. Dantifci et Lipfiae litterae cambiales trafiatae poft quatuor

hebdomadas ; in ducatu Brunfuicenfi poft menfem pro folutis

habentur. Vid. Ord. camb. Dantifc. art. y5. i Lipfienf, {. 32. W tl- fenbutel. art. qy. Propriis tantum non vbique obftat praeferiptio annalis , veluti in terris Pruflicis, ducatu Brunfuicenfi , quin et

in Auftria , Dania , aliifque locis quamplurirais , eatenus , vt ex eius modi litteris agi non poflit cambialiter.

§. XVIII. Quare vel maxime hic fingularum prouinciarum vrbiumque

ftatuta confulenda funt , quippe quae in hoc capite vt plurimum

diferepant. Nam vt quifque legiflator commercia florere, fidemque inter mercatores faluam elie maxime cupit : ita breuius prae-

Icriptionis tempus lege (latuere folet.

f. XVIIII.

Incipit haec praeferiptio a die folutionis, quippe a quo tempore in mora eft praefentans , vel , fi prorogatio fponte fafta fit ,

a termino prorogato , vel denique vbi dies induciarum traflato

conceduntur , iis demum elaplis currit praeferiptio. Vid. Kvs-

Tner. Dijj'. de menftrua et annali praefer iptione litterarum cam- biaiutm , }. ja. feqq.

§. XX. Quamuis vero exceptio' praeferiptionis perimat rigorem ex-

fequutionis cambialis : non tamen illa fimul perimit ipfam obligationem. Nam etfi inde non datur aftio cambialis, datur tamen

proceflus exfequutiuus , vel, illo quoque exftinflo , ordinarius. Vid. Scaccia, de commere, et camb. f. 7. num. I. Franck. Injlit. iur. camb. libr. II. feli. II II. tit. 3. f. Vp.feqq.

Heineccii Eletn. luris Camb. F }. XXI.

Cur fla- luta vara

liat con- (ulcntUi

Quanti <H

nam incipiat

practcri-

pio ?

Ea tm

tota in

obligationem

perimat?

4*

ELEM. IVR. CAMB. Cap. VI.

Eius cur-

fus quomodo fi- liatur f

Cur in

primis Jiic fit vi-

gilan-

dum !

Secundus modus ,

tonfujio.

Quid fi iratT-ms

latis fecerit i

Quid fi E.terae

cambij-

ies ad in-

dbfiin- tem rcd-

Quando- nam ipto

iure obli-

gatio tollatur con- fitlloae?

§. XXI. Ipfc praefcriptionis curfus tum prorogatione a creditore vel

praefentante fafta , tum renuntiatione exceptionis praefcriptionis, tum interruptione per citationem , tum aenique interpellatione , coniunftaque cum illa proteftatione fiftitur. Vid. Wildvogel.

Rerponf. 197. nwn.i j. Kvstner. Diff. cit. §. J7. et Bahthivs , Hodcg. forenf. cap. §. 2-J. 2J.

§. XXII. Quae cum ita fint, fi in vllo alio negotio , certe in hoc, iur*

vigilantibus funt feripta, nihilque facilius eft , quam vt nimiam

modeftiarn ac humanitatem fibi nociuam ede experiantur creditores. Vnde inter mercatores obtinet paroemiar in GeldrSachen

oilt keine Freundfchaft.

$. XXIII. Quemadmodum deinde iure communi obligationes confufione

foluuntur , quia fieri nequit , vt quis fui ipfius creditor ac debitor

fit , L. 65. L. 69. D. de folut. ita idem contingit circa obligationem cambialem. Efl vCro confufio concurfus debiti et crediti ,

itemque obligationis principalis et accefloriae in eamdem perfonam. Ac proinde obligatio cambialis procul dubio exftinguitur , fi vel cambium proprium debitor, vel tralTatum acceptans ex iufta cauffa adquifiuerit.

%. XXIIII. Quin et tunc confufione fublatum ede cenfetur cambium,

quando tradatis receptis litteris cambialibus remittenti vel indof- uto fatisfeccrit Quo tamen cafu tradato , fi acceptatio iam fe-

quuta fit, dimidia pars prouilionis , quam vocant, debetur. Vid. Fhoonsen Confuet. camb. Amjielod. cap. XXF1II. pofit. IJ.

§. XXV. Quin fi ad indodantem quoque litterae cambiales ex iufia

cauda redeunt , deletis ab illo indodamentis intermediis, ( id

quod line fufpicione falli fieri potefl) , obligatio cambialis omnis ratione reliquorum indodatariorum plane ex fpirat. Vid.KoENlGK. ad Ord. camb. Lipf §. II. adnot. 6.

§. XXVI. Ipfo iure confufione tollitur obligatio cambialis, quoties ac-

tione iam nata debitum et creditum in una perfona concurrunt. Si enim nondum nata eft aftio, fed eius tantum fpes aliqua afr

fulget , confufio adede non cenfetur. Quam diiiindionem con- v tra

Digitized by Google

DE OBLIGATIONE C AMBIALI. 4}

tra Titivm et Barthivm fiifius demonftrauit Franck. Inftit. iur. camb. libr. 11. feti. Illi. tit. 2. d. §. 6. vfque ad $. II.

f. XXVII.

Omnium minime autem id pro confjfione habetur, fi quis c°"'

cambium, equo ipfe obligatus elt, vel alterius nomine et manda- g °lls ‘a’ to exigit, vel , quod fibi debetur, alieno nomine foluendum fuf- iieno no- cipit, quia quoa quid alterius nomine facit , ipfe feciile non mine videtur. cambium

/. XXVIII. exigaL

Solutionem efle modum tollendi obligationem cambialem Tertiu»

vel maxime naturalem , facile patet. Cum vero ei aequiparetur modus ,

compenfatio : merito quaeritur , an et huic in negotiatione colly- comftt 1- biftica locus fit. Id quod merito affirmatur a Strengero , de!i,w’

ajjignationibus mercatorum , §. 27. Franckio, Injlit.iur. camb. libr. 1. feti. 111. tit. 7. §. 4. et Lvdovic. Introd. ad procejf. camb. cap.

XI. y 31. f. XXVIIII.

Tunc vero locus eft huic compenfationi , quando (1. vtriufque Quando

cambii dies iam venit , argum. L. 1 £. D. de compenfat. (2. quando locum

vtrumque debitum eft liquidum. Liquidum enim et hic cum illi- habeat ! quido, inuito creditore, non compenfatur, ceu rede obferuauit Fkanckivs , ibid. f. 6.

§. XXX. Vocari haec compenfatio folet fcontro , vel fcontratio , quae Scontra-

paucis verbis fieri folet in aedibus mercatorum publicis, praefen-tio qU0- tibus omnibus, quorum intereft, et fingulis rem notantibus in modo libro Gngulari , quem vocant das Scontro-Buch , vel das Mefs- hat? Memorial. Qui libri li omnes inter fe confpirant , plenam fidem merentur in iudiciis mercatorum. Vid. Ordinat, camb. Brunfuic. art. 24-

§. XXXI. Compenfationi etiam locus eft, fi litterae cambiales tertio Compen

cefTae fuit , quia ceffionario etiam iure communi eaedem exce- ,»t’on'

ptiones rede opponuntur, quae cedenti obftant. Vid. L. 2. pr. D Sl,r;;lie^ de heredit. vel ah. vendit. Id tamen in Saxonia per edidum de [f Kutrae ann. 1659. eatenus reftridum ell, vt indofiatano obllet exce- rr,i

Stio compcnfationis , fi tantum mandatarms fit , non autem , cenie. dominium cambii fit confcqflutus. Vid. Koenigkf. Jd- pend. pag. 26, F 2

' §. XXXII.

44 ELEM. IVR. CAMB. C ai. VI.

Quartus modus ,

accepti- latio et

Nouatio fit et fine,

et cum

delegatione.

Non autem die

folutionis prorogatio.

Quid fi ratione

officii

Suis contraxerit f

Quid fi fine» of-

ficii ex- cellent ?

Quid G Campfor

foro cedat !

XXXII.

Quemadmodum porro iure communi et acceptilatione , et no^ vatione tolluntur obligationes.- ita iifdem modis etiam cambiales foluuntur. Siue ergo creditor debitori remittat debitum , fiue lo-

co obligationis prioris noua conflituatur , priorem vtroque cafii exlpirare , munifeflum eft.

§. XXXIII. Ceterum vel fine delegatione fit nouatio , vel cum delega-

tione. Quoties nimirum perfona debitoris ita mutatur , vt tertius alterius obligationem expromittendo in fe recipiat. Cuius poftre-

mae is effetius eit , vt prior debitor liberetur , actioque nafcatur aduerfus expromittentem.

§. XXXIIII. Non autem fieri nouationem prorogato die folutionis , vel

inde patet , quod tunc animus npuandi deficiat : hic vero nifi declaretur , nulla intelligitur nouatio. L. ult. C. de nouat. et delegat.

§. XXXV. Si quis ratione officii litteras cambiales alicui dederit, finito

officio ipfe liberatur , fimulque ius exigendi ex litteris cambialibus fibi datis amittit, L. I. C. quando ex fati, tutor. L. 25. C. de

adminiftrat. tutor, et curator. Quae omnia tamen de eo cafu intelligenda funt , fi ratione officii quis contraxerit: alioquinenim qui fuo nomine campfauit , Vel cuius fidem fpeciatim fequutus eft .

creditor, obligatione minime exfoluitur, fi vel maxime fefe ab- dicauerit. L. 9, C. de praed. et al. reb. ntinor. non alien. L. 1 J. D. de adminijbrat. et perie. tutor.

§. XXXVI. Nec 'magis abdicatione ab officio obligatione cambiali quis

liberatur, fi fines officii excefferit , talemque fuferperit negotiationem , quae ad id officium non pertineat. L. qj. f. I. D. de

adminijlr. et perit, tut. Conf. Hvber. PraeleEl. ad tit. D. quando

ex faft. tutor, $■ 2.

%. XXXVII. Sunt quidam euentus , qui ipfam quidem obligationem cam-

bialem non perimunt, at folutionem tamen vel fafpendunt, vel

morantur , ac proinde mirifice turbant negotiationem collybifli- cam. Quo in primis pertinet cafus, fi campfor foro cedat , refque ad creditorum coocurfum rtdlat.

$. XXXVI1L

> .

Digitized by Google

DE OBLIG ATIONE CAMBIALI. 4y

§. XXXVIII.

Concurfum creditorum facpc antecedunt refcripta moratoria , Nnm re-

quae et cambiorum exaftionem regulariter morantur , praeter- fcnPa quam in Dania, vbi litteris moratoriis > quod ad cambia attinet, omnis plane ctfe&us detrahitur. Vid. Ordinat, carnb. Danic. an. biorum 20. Non tamen eius modi refcripta temere concedenda funt iis , exactio-

qui luxu bona fua abliguriuerunt. Quin ne fortunae quidem innem mor

iuria bonis euerfi i fla facile impetrare debent, nili adeuratam bo- rcntut • norum omnium delignationem obtulerint. Vid. Ordinat, camb. Pruflic. art. 57.

i. XXXVIUI.

Impetrato eius modi referipto , et labente induciarum tem- An cre-

pore , creditoribus non currere praeferiptionem , ex analogia ‘*i‘onbus luris refte ftatuit TrevNDEBERG. de refer ipt it moratoriis , <■#«-

cluf. j8. Cum vero alii diflentiant, et cambium interea nihilo- icrip^o* minus producendum , aftionemque inftituendam efle moneant , vid. KvsTNER. de menjbrua et annali praefcriptione litterarum

cambialiutn , i. J I . hoc coulilium, tamquam tutius, merito eli-

gendum edi

§. XXXX. Ceterum debitor huius modi confequutus referiptum , adhuc He bitor

optionem habet , eo referipto vti , an bonis cedere , an foluere boc rc’

malit. Aliquando enim eius modi referipto fefe muniunt debito- 'criP‘° v“ res, qui malam debitarum fuorum fidem metuunt, deinde vero vbi hi futuunt praeter exfpeCfitionem , referipto moratorio re-

nuntiant. Conf. Zoesivs, ad tit. D. de cejf. honor, n. 2J.

§. XXXXI. Vbi res ad ipfum concurfum redit : creditores cambiales , ae- Quid cir-

que ac reliqui , credita fua in termino liquidationis profiteri , lit- ca credi- terifque cambialibus produftis demondrafe tenentur. Eas litteras torum

deinde coptradi&or vel agnofeit , faluis exceptionibus, vel iura-“ncVr"

to diffitetur. •' - r ,u- §. XXXXII.

Cambio femel ad liquidum perdufto , concurfus fuccedk in Quidnatw locum debitoris communis, adeoque ad eadem omnia tenetur , crediio- quae a debitore, fi foluendo elfet , praedari deberent. Quin idr<-s&“n- praecipui habent creditores cambiales, quod reliquis debitori in- biale* . ducias concedentibus, aut aliquid remittentibus, ipli inuiti

*-x . 1 - SU,S

* * 3 teitfircdkoribw

t

■4T •

4<S E L E M. IVH CAMB. C k r. VI.

oraeci- ̂ ent’re non tenentur. Vid. Rivik. Ertunc. dd procef Sdxonic. tit.

puucnha* 41, 12. 14. boam? §. XXXXIII.

Num re-

licuis cre- diroribui

praefe- ramur ?

Regulari- ter chiro-

grapha- riis accen-

femur.

Quod ad prioritatem attinet, in dubio fcquimur ius commune , nifi quoa Bulfani et quibufdam aliis locis ciues peregrinis ,

et poflellores litterarum cambialium nundinalium reliquis praeferuntur.

§. XXXXIIII. Itaque regulariter creditor cambiatis chirographariis accenfe-

tur, nec vllo praelationis iure gaudet. Attamen in Auftria, Vra- tiflauiae , Dantifci , et in prouinciis Prudicis proxime ab hypothe-

cariis collocantur in clade quarta , omnibufque chirographariis praeferuntur. Vid. Ordintt. camb. Aujlr. an. $7. VratiJldH. drt.

3f. D.mtifc. mti. 33. denique Ordindt. bypotb. et concurf. Prujf. drt. 197.

§. XXXXV.

Anali- Nec intereft in hifce prouinciis, claufuiane Jith hypotheca ho- CuiJ o- norum, inferta lit litteris cambialibus , an illa derideretur: neutro

chuiuU en’m cafu inter hypothecarios collocantur creditores cambiales.

jub hypa- Aliud tamen extra nafce prouincias obtinet , quamuis eius modi ihtca bo- hypotheca iis locis, vbi immobilia extra afta oppignorari non pol-

itorum lit- funt , folas res mobiles afficiat. Vid. Stryk, V{. bod. Dig. tit . «ris 'ut- qUi potior, ,n pigH. j.

xxxxvi. Alicubi Alicubi tamen , veluti Mediolani , litterarum cambialium pof-

laatam fefforibus tacita hypotheca tribuitur, tefle Nic. de Passerib. de

cam°ha- fcr‘Pt- pfiuat. M- tit- de later, cambial. qu. 2. n. 7. Id quod et in „ bent pol- Gallia obtinet, quoties eius modi litteris fubfcripferit proxeneta, fetiores Vid. SaVARir Negociat. perfetl. part. I. lib. 111. cdp.J. pdg. 247. litura- Quin ct in Suecia et ducatu Brunfuiccnfi creditores cambiales pfo- rumcam- xime pod hypothecas fpeciales iudiciales , et ante generales coi»

^Qutdfi i°cantur‘ Vid. Ord. camb. Sitec. drt. 26. IPolfeubut. art. 55. vahul §. XXXXVII.

nondum Pinguiore tamen iure fruuntur , qui litteras cambiales , valuts loluu.vd notKjam f0luta , dederunt , nec non qui pecuniam fub fpe acci»

hibfpe* piendi litteras cambiales foluerunt : eae enim litterae , lique num- acc: picn- mi adhuc exllantes extra concurfum iure dominii rtde vindican-

di luteus tur. Vid. Lvdovic. Introi, ad procejf. camb. cdp, 16. f. 2. cambia* ' , CAPV% les luerit .

feiuu.

Digitized by Google

DE PROCESSV CAMBIALI. fj.

* * * * * * * * y * C A P V T VII.

DE PROCESSV CAMBIALI.

SECTIO L

DE FORO COMPETENTER ET ACTIONIS LIBELLO.

. Reffan-

ORta fuper cambio lite , faepe a forcnfi difceptatione ita non-yura ldU. nulli abhorrent, vt rem amice componere malint. Quem dum, et

in finem compromittere folent in decifum vel ICti , quod re-

fponfum, amicorum, quod laudum , vel mercatorum fiue fingu- ̂ uld hat- lorum , fiue totius collegii , quod parere vocant.

9. II- . .

Huic arbitrio tunc Itandum elTe, vel ex ipfo iure communi

notum e It, et quidem ex L. J. C. de recept. arbitr. Nec minus ex- jtum j ct

ploratum videtur , ne appellationi quioem tunc locum elTe. L. an con-

%-j. §. 2. D. L. i. C. eod. Attamen quia exfequendi facultate de- fultum

ftituuntur arbitri , confultilfimum em , et hoc cafu poenam con- Poenir“

uentionalem Itipulari compromittentes, ab eo, qui non Pareat ,iOIU|CII1

arbitrio, foluendam. ' adiici?

f. III. Quia etiam paullo rigidior elt litigandi modus, qui in eauffis An nou

cambialibus obtinet .• non raro et iudices, et ipfa humanitas fua- breues indent, vt creditor non illico arma veluti corripiat, fed potius .

praellita idonea cautione debitori breues concedat inducias. coace-1* * II II. Uendac?

Vbi res ita ad liquidum perduci non poteft , nihil fuperell , Forum

quam vt iudex adeatur. Tunc vero primo omnium quaeritur , requiritur

quodnam fit forum competens ? competens enim forum omni- c°'npc-

no requiritur , nifi vel debitor vitro fefe obligauerit ad folu- icn!‘ tionem ,

>1

‘j*

i

) !

i

48

ELEM. IVR. CAMB. Cav. VII.

tionem , vbicumque deprehendatur , praedandam , vel fugi eum aliquo abltulerit. Tunc enim, vbicumque deprehenditur , domi- dlium agnofcit. L. 27. }. 2. D. ad municipal.

§• V. Id vel forum vero competent vel fpecUle eft, vel generale: hoc

fpcciale vnufquifque fortitur in eo ludicio , quod vel domicilii ratione , clt, vel vel ob priuilegium agnofcit. Vnde ciues coram magiftratu op- generale. pidano ; academici coram reftore vel pro-reftore ; nobiles in gumarn curia fuprema , vel , fi praefefluris fubiiciantur , coram praefe-

ludfer-" ** (unt conueniendi. Lipfiae tamen in nundinis ob nobiles liamur? conftituta eft perpetua commijjio , id eft iudicium delegatum com-

pofitum ex praefedo circuli et delegatis quibufdam c fenatu vrbano.

§, VI. Quinam Speciale eft forum contraftus , quod quifque fortitur eo lo- etvbifor-co, vbi vel praeftanda eft folutio , L. 21. D. de obligat, et a£l, namur vel cambialis obligatio contrafla eft, L. 2. L. 3. D de reb. aucl.

iudic. pojftd. modo vtroque cafu reum ibi deprehendat citatio,

pea e. fugientis vel perfonam vel res impetrato arrefto aliquis fti- terit : locus etiam eft foro arrefti. Vid. Lvdovic. Introd. ad pro-

cejj'. camb. cap. K $. 12.

§. VII.

aif uan°* Quin aliquando principes lingulare forum deftinare folent do fingu- cauflis cambialtbus , vel iudicii cuiufdam iuris di&ionem ad hu- lare fo- ius modi caudas prorogant. Quo cafu foro illi fubiefti non

rum ha- gaudent praeferiptione fori vel exceptione primae inftantiae. beant

caudae §. VIII.

cambiales? . Primum, a quo initium capit lis cambialis, eft libellus, non

Quid m follemnis ille quidem , fed fummarius tantum ; vnde et aftor

adori implorans, reus imploratus vocari folet. Praecipue vero obfer-

praecipue uandnm , in libello eius modi exprimendnm elle, diem cambii obier- iam veniffe , et reum vitro folutionem noiuidc praeftare. liandum?

§. vim-

Digitized by Google

4?

DE P ROCESSV CAMBIALI.

§. VIIIL

Perinde vero e(l , fcriptum libellum qui* offerre malit , an An frm-

aftionem inftituere verbis ore prolatis , quamuis prius et frequen- P*r Hbel-

tius fiat , et multo fit commodius , fiquidem alioquin libellus lus fcr‘* cura reo non poteft communicari. efferen

du« iudi-* d f §. X.

Praeterea non intereft, ex vno negotio cambiali quis agat , Anet an ex pluribus, quod adeo/ verum eft, vt et in Saxonia , vbi Plurib“*

alias non nifi tres aftiones cumulari poliunt , ex pluribus cam- negcml* biis poflit agi. Vid. Ordin. iudic. mercator. Lipf. tit. 6. verbis -•

tremi gltich mehr , ais drey Puncten. agjS ?P°

§. XI. Libello adiicienda funt documenta , ex quibus agitur , et pro- Quae-

prio quidem folum cambium , trafiato vero et reliqua inftrumen- nam d<H

ta , ex quibus probare aftionem conabor , e. g. proteflatio , Jumenta apochae, cet. Haec omnia tantum deferipta adjiciuntur libello , in termino autem recognitionis ipfa autographa producenda ̂ / funt.

§. XII. Denique fubiungitur conclufio vel petitum : vbi inprimis ca-

uendum , ne aftor petat litis contellationem ; fic enim ex cam- dufions biali fieret proceffus ordinarius. cauen-

§. XIII. duraf

Itaque quomodo libellus, quo cambium proprium produci- Tranfido tnus , ex eoque obligationem perfequimur , concipiendus fit , ex ad cam-

iam didis patet. ' bia traC- §. XIIII.' &<*•

At ptures circumflandae inferendae funt libellis, quibus cam- Quidnam bia traffata perfequimur , eaeque circumflantiae omnes adieftis circa U- documentis probandae funt , ne affor ad procellunt ordinarium in- bellum uitus trahatur. «raflat.

c. camb. fit ’ oblcr-

Huius modi libellus offerendus efl iudici , qui diem quo u,n<lum? oblatus eft , vel in fronte, vel in dorfo adferibit. offeraturt

Heineccii Elem. Juris Captb. SECTIO

yo E L E M. I V R. C A M B. Ca*. VII. Sect. II.

r .

SECTIO IL

DE CITATIONE ,

ET TERMINO RECOGNITIONIS.

§. I. c“ano" /'"'V Blato libello iudex decernit citationem , quae plerumque

jdparlto- V-J fit fine fcripto per adparitorem , reum paucis redditurum rem fac- certiorem , qualis adio aduerfus illum inftituta fit. Ea citatio,

taequi- perinde ac /cripta, omnes citationis follemnis effedus habet,

namfint modo de ea fada ad iudicem referat apparitor, fuperque eore-

effcdus ' gjj^atura , quam vocant , ad ada fcripta fit.

§• II. Quidnam Si quando fcripta citatio decernitur , ( id quod in iudiciis

circa d- f0perionbus fere femper fieri folet , ) ei adiungendum eft apo-

foinnem graphum libelli , vna cum inftrumentis libello adiedis. Aliquan-

fcobfw- do tamen fi de fuga fufpedus fit reus, ftatim prehenditur, et

nandum? in cuftodiam datur periculo et fumtibus petitoris.

§. III. An in ea In eius modi citatione non obferuatur dilatio legitima , fed

obterua- reus aliquando poftndie , aliquando po 11 biduum vel triduum

tur dila- aje(fe jubetur, nec locus eft exceptioni termini nimis anguili t

fi tamen a curia fuprema decernatur citatio , plerumque fpatiu/n

laxius , e. g. quatuordecim dierum , reo indulgendum ede , ipfa ratio fuadet.

§. IIII.

Quid fi Non comprentem reum ador acculat contumaciae, expen-

reucnoo farum reftitutionem repetit, et reum iterum citari petit fub poe-

compa* na recogniri et arrefti perfonalis. Id quod ftatim decernitur »

• et , fi denuo perfeuerat in contumacia , interlocutio publicatur-

.iiS-

•' §. V.

~/ J

DE PROCE S S V CAMBIALI. yi

§• V.

Comparente reo , ador vel eius mandat arius ( nam ex par- r^"rP*0' te aftoris procuratorem admitti , nemo dubitat ) , reum prouo- jn Jrll cat ad recognofcendum. attori

fi VI. agendum

• •• r ■ • C<' Reus plerumque recognitionem varus oppolitis exceptioni- Reui

bus dilatoriis a fe amoliri conatur : fed eius modi exceptiones quiJtiam

variis legibus cambialibus prohibitae funt, velut PruJJica com- aSJt >

muniyttrt.il. et Brunruic. art. 8. Si tamen opponantur excep-

tiones dilatoriae ad» ipfam proceffus fubftantiam pertinentes, vel- ne8

uti legitimationis , udicis uicom petentis , reus omnino erit au-Iorjas0p- diendus. * ponere

f. VII. P°lfit ■

Si exceptionibus dilatoriis deflituitur reus , vel in illis nihil ponit fiduciae , contra vero exceptionem pereratoriam in exccinj0.

continenti liquidam in promtu habet , tunc re£te et ordine fa- njbus cit, fi fiat i m documenta recognofcat , fubiun&a illa exceptione dertitua-

peremtoria. ,ur’ Pe.p'

c VIII. emtonas ** , tero in

Tales exceptiones peremtoriae admittuntur omnes , quae in promiu

continenti funt liquidae, id eft, qjae ex inftrumento quodam habeat,

guarentigiato ftatim poliunt probari, praeter exceptiones diui- Conis et ordinis. Sed quaeritur , an non iurifiurandi delatione

eius modi exceptio in continenti ad liquidum perduci poffit f pcrc,nttj-

id quod pragmatici plerique negant, maxime in Saxonia, vbiriaead»

id lege publica cautum eft. mittan- tur! et

f. VI III. an iureiu- ... . . - . rando ad Multo minus reus exceptionem luam probaturus , prouocare |]>jujjuia

poteft ad codicem fuum , ( ttuf fein Handeh - Bucb ). Eo enim priuilegio mercatores tantum vtuntur aduerfus debitores fuos, non perduci ?

aduerfus creditores; et praeterea produttio codicis femiplenam tan- Nurr. pof- tum probationem efficit. At , lireus probaturus exceptionem fuatr.

ad aftoris codicem prouocet, ifque in continenti producatur , proba- (uum tio inde petita pro liquida, et regina omnium probationum habetur. nlcrcata. Praeiudicium habes apud LvDOVIC. Introduci, ad procejf. cambia/, rium pro-

cap. XI. €. 67. ' urcare

G a /.X. ««*• G a

52 E L E M. I v R. C A M B. Cap. VII. Sect. II

§■ X. Quid Saepe etiam contingit , vt reus recognitionem cambialium

fi rcco- litterarum detredet fimpiiciter , et fe ad illas abiurandas paratum

nemUuc- °ênât > <luo caû ad prouocationem adoris refpondere folet. raru“ f. XI. rambia- liumfim- Quid fi fubfcriptionem agnofcat reus, ipfas vero litteras *

? fe vel iudu fuo fcriptas ede neget/1 tunc difpiciendum , an ia

”ouid fi^ contment' falfum aliquod probare poffit reus , vel faltim indi* fubicrip- c’um proximum huius criminis oflendere ; an nihil adfcrat, quo

'lionem falfum iflud reddatur probabile : pofteriore cafu dideffio iurata agnof- non admittitur , priore admittitur. U‘* 6 VTT teras vero 3. Ali.

iuffijfiio Alias in procedu exfequutiuo iurata diffefiio nonnumquam

fcripus impediri poteft, recognitione per teftes fada , aut inftituta ht-

«flc ne- terartim comparatione. Sed cum vtrumque remedium fit altio-

ris indaginis: illud in cambiis non admittitur. Vid. Schven-

•Nl"d f DEND- F,b'g- p*£- 719- num. 364. Praedita tamen folutione

fcffiT in n'hd impedit , quo minus periurium eius modi comparatione

cambiis litterarum probari , de eoque in reconuentione quaeri poffit. poffit im- Vid. MeV. puri. Vl. decif. 278. pediri?

| XHI,

Quot Quemadmodum in aliis proceffibus ador replicatione , ,rcus

allegatio- duplicatione aduerfarii allegationes euertere conatur ita et m

res pat (ii (ceptationc caudarum cambialium idem obferuatur. Nec plures

cambiis allegationes admittuntur in hifce prouinciis, etiamfi reus in du-

admitun- plicatione noua quaedam attulent. Aliis locis ob noua allata

«ut? refciffio conclufionis decerni , et aflor ad triplicandum , reus ad

quadruplicandum admitti folet.

$. XIIII- Anin

replicatione vel

duplicatione ex- actiones

altioris

indaginis adhtituo;

fur?.

Praeterea cum in hac difceptatione caudarum cambialium nul-

la adm ttatur exceptio , nifi quae in continenti liquido probari

poffit : facile patet , nec ea , quae replicando vel duplicando

proferantur, altioris indaginis ede debere. Quam ob rem Ii m

replicatione huius modi quid attulerit ador : reus duplicat ea ,

quae attulerit ador , altioris ede indaginis , adeoque ad ea attendendum iam non ede.

f. XV-

Digitized by GoogI

DE PROCESSV CAMBIALI. S3

i XV. *

Iam ergo nihil fupereft , praeter fententiam. Antequam ve- Qu,djm

ro ea publicetur, partes plerumque confilia fiue mercatcrum, fi- antele"* ue ICtorum, quae (ibi profutura fperant , ad afta offerunt. Vid.

Lvdovic. Introdutt. ad proctjf. camb. cap. XII. f. j. Ea li al- „j mqu^e tera pars admitti nolit, ( fiquidem regulariter poft conclufio- loleac? nem in cauffa nihil vitra admittendum ell ) , iudex finiendae

jftius litis cauffa decernere folet , in poflerum videndum effe, an admitti poflint.

SECTIO III.

DE SENTENTIA DEFINITIVA.

S- I-

CAuffa conclufa, ferenda eff fenfentia , quae faepe in ipfo Semenu* termino ; rarius , et nonnifi fi cauffa admodum perplexa quando fit , poft aliquot dies fertur, quo cafu citatione opus efl ad feratur? audiendam fententiam.

$• II. Ordinarie ipfe iudex , vti in aliis cauffis , quae celerrimae Quinam

funt expeditionis , pronunciat. Si tamen a reo cautio fufficiens eam f*' praeflua fit, vel in ea ipfj vrbe collegium aliquod iuridicum tJt * floreat , quod flatim pomt confuli , vel fi ipfae partes petant , afta alio traufmitti : id petentibus denegari non potefl.

i. III.

Afta ad facultatem aliquam tranfmiffa , ffmul ac redierunt , 8 natim decernitur citatio ad audiendam fententiam , cui fimul ad ft» uiferi folet admpmtio , vt fi quid impenfarum adhuc foluendnm Vf ule,n fit , fimul in termino foluatur. aliquam

iuri dicam

§. mi. fuerint

Formulae prOnunciandi , pro diuerfitate cafuum variae fint ,S?lm,f' oportet. Aut eum m primo flatim termino vadimonium fiftit Circa

G 3 reus , pronun- dandi

S4 ELEM. IVR. CAMB. Caf. VII. Sue*. III.

formu- reus , aut citationi non obtemperat. Pofteriore cafu , praruia Iam quid- contumaciae accufatione , citatio noua fub poena recogniti de-

cernitur, reufque in expenfas condemnatur. Si ne fic quidem

dum > ’n nouo termino fe liftit reus , non modo apprehenfio perfonae poteft decerni , verum etiam in ipfo termino , praeuia accufatione contumaciae, lententia publicatur, cambium iam pro recognito habendum, reumque impenfas foluere teneri.

$ V. fiUens ** Siftens fe reus aut recognofcit cambium , aut illud abiurat , quidnam aut neutrum fecit. Si recognofcit , tunc aut exceptionem fub- faciat ! iungit in continenti liquidam , aut illa efl altions indaginis.

Priore cafu abfolutoria , pofteriore condemnatoria fententia fe-

quitur. f. VI.

quncjm- Si quis abiurauit cambium , itidem fequitur fententia abfo- bium ab- lutoria , quae tamen a fuperiore in eo differt , quod et alia iurauerii/ decidendi ratio inferitur,. et impenfae ordinariae compenfantur.

§. VII. Quid fl Dcniq ue fi et recognitionem et diffeflionem iuratam reus ex

r.ecogm- friuolis plane caudis detre&at : in his prouinciis nihil fupereft, et ditfef- quam vt lata fententia cambium pro recognito declaretur. Aii-,

fionem bi tamen perinde eft, adi non comparuerit reus, iuratam , VIII. reus de- ”

uedet ? Impenfae , de quibus fimul fertur fententia , vel iuJietalet

g mPdi-" fe>nt i quae iudici , aftuario , et adparitonbus foluuntur , er hae

ciales e« integrae , fine moderatione praeftandae funt : vel extraiudicia-

extraiudi- les , quae aduocatis folutae , vel in iter fa&ae funt. Hae fem-

ciales per indigent iudicis moderatione , cura fundamentum efl cutul- quiinam uis iudicii lex fportularia.

pratftei I 1

SEC-

DE PROCESSV CAMBIALI. yy

SECTIO IIII.

DE REMEDIIS CONTRA SENTENTIAS

GRAVANTES.

§• I.

QVi fententiam aliquam libi iniquiorem efle putat , is in ” caudis tantum non omnibus vti poteft remediis, tum fufpe miuis , tum deuolutiuis. Quod adeo verum e(l , vt et in procdfu

caudis exfequutiuis illis locus lit. In cambialibus tamen et dif- ombiali ficilius admittuntur , et non nili ea lege , vt vel reus condem- remedia

natus in cultodia maneat , vel pecuniam , de qua litigatur , fi- futpenu- mulque certam fummam in cafum , fi luccubuerit , deponat. Vid. ,

Dijf. noftra de pecunia in cafum , fi caujfa cccederint , ab adpellan- admman- tibus , alioue remedio vtemibus , deponenda. tur ?

§. II. Ne autem huius modi remediis lis data opera protrahatur ,

Reeejf. Imper. de ann. 1654. £.107. cautum eft.ne illa exfequutionem g j impediant. Hiuc reus nihilominus in carcere interea habitat , praeteri-

vel , (i foluendo fit, pecunia ipfi per exfequutionem extorque- pia. tur, vel altori foluenda , fi cautionem de reftituendo praeftite- rit , vel in iudicio deponenda.

§• III.

Si ergo adpellatio interponitur , id ex legibus Brunfuicenfi- Quomo. his an. 4, flatim , vel fiante pede , vti vocant , fieri debet, doadpcl- Alibi admittitur fchedula adpcllationis intra decendium iudici laiio in- prioris inflantiae offerenda. Ea vero et fententiam grauantem , nrponen.

et grauamen ipfum , et prouocationem ad fuperiorem indicem ̂ *** ■ et poliuiationem denique apoflolorum complefti debet.

* . . / • *

• §..1111.

J5 E L E M. I V R. CAMB. CAtl VII. Sect.IHI.

' A ftoB *' 11 IL reiuuto- Quamuis vero , qui ad fuperiorem iudicem prouocat , ple- rii quan- rumque apoftolos tantum reuerentiales petat : iudex tamen fere donam femper refutatorios decernit , quibus oftendit , grauamen adpel- deoer- lentis admodum friuolum e fle. Vocari illi folent einBericbt. nantur f

§• V. larioquo- Acceptis apoftolis intra conftitutum tempus adpellatio apud moJo fuperiorem iudicem introducenda eft. Eum in finem offerri

apud fu- iudici oportet fententiam a qua, fchedulam adpellationis , apo- periorem Holos , et afta prioris inftantiae , fubiunfto petito , vt proceflus iudicem adpellatorii decernamur , et ad iuilificandum praefigatur ter- introdu- H,ur- §. VI.

Adpella- Introdufta adpellatione iudex fuperior expendit grauamina ; iroduda co^at's a&is prioris inftantiae difquirit , fintne illa alicuius

quidnam ponderis , an plane friuola. Tunc priore cafu illico reiicitur

iudici fu- adpellatio , et afta ad iudicem prioris inftantiae remittuntur , in-

periori terpolito decreto. Pofleriore cafu decernitur citatio ad adpel-

latum , terminufque ad iuilificandum praefigitur , iimulque inhi- bitoriales , ( et , fi afta nondum tranfmiffa fuerint, impulforUles )

expediuntur ad iudicem fuperioris inftantiae.

§. VII. In termino ludificationis partes plerumque fine fcriptis pro-

lixioribus verbis ore prolatis difceptant , nifi vel iplae alitet

inter fe compromittant , vel iudex fuperior ob caullae difficul-

tatem decernat , vt vtraque pars bina fcripta alternarim ad afta offerat. Ceterum iuftificatio et formalium et materialium fieri debet.

- §. VIII.

Huic iuftificationi adpellatus opponit exceptiones

tum formalia , tum materialia oppugnat. _ Si in illis

gleftum e fle animaduertit , rem committit iudicis arbitrio , et ad

materialia potiffimum refpondet.

§. VIIII.

Exceptiones adpellati adpellans replicando elidere replica- tiones vero huius duplicando evertere ftudet adpellatus. Vbi

denuo ille tum formalia , tum materialia in tuto collocare , hic

eadem quouis modo profligare conatur.

/.•

agendum ?

Quidnam

in termino iulliti-

cacionis

fiat a

panibus ?

ludifica- tioni

quidnam

adpellatus opponat ?

Excep-

tiones ad-

pcllati

quomodo ad pel- lans eli- dat?

, quibus nihil ne-

v

DE PROCESSV CAMBIALI. j7

S X. , . ■ Iam nihil fupereft , praeter fententiara , quae fuper formali- Scmea-

fcus aeque, ac materialibus , nec non fuper expenfis litis feren- “ .‘“P*

da eft Si prior fententia confirmatur , limul remiflio adorum ̂ .* ̂ decernitur ad judicem prioris inftantiae. Sin eadem reformatur : cauflk manet penes iuaicem fuperiorem.

5- xi. Ab adpellatione , quod ad modum difceptandi attinet , pa- Qpaadl»:

rum , difcrepat leuteratio > reuifio , fupplicatio , et cetera luf- nam ce' penfiua remedia, nifi quod in iis ce flant introdudio et apoftoli.

Interponuntur itaque intra decendium , et, fi iudex illa recipit , |u|pCng. terminus ad profequendum vel iuflificandum petitur. Tnnc veua limia» ro eadem omnino fiunt , quae in adpellatione. Condufa verot«po- caufla ada tranfmittuntur ad collegium iuridicum. aendat

%. Xli. Sed cum , vti iam diximus , in cauflis cambialibtfs difficilius

concedantur eius modi remedia , eaque exfequutionem non im-tum? pediant .• multo redius fibi confulet reus condemnatus, fi Datim loluat , eoque fado exceptionem reiedam per modum recon- uentionis proponat. Tunc enim locus cfl procefliii fummario r

et fieri poteft , vt probata exceptione fummam folutam feliciter recuperet.

XIII.

Cum vero conuentio et reconuentio fimultaneo proceflu hic non expediantur, et periculum fit, ne ador peregrinus, potita

pecunia , forum rei fugiat : reus , foluens , petere debet depofi- menda ta. tionem pecuniae in iudicio faciendam, donec aduerfarius fatis dederit.

§. XJU1. Finita reconuentione , fi reconueniens exceptionem fuam , Finita re-

prout decet , probauerit , ille fummam folutam per fententiam conuen- recuperat. Sin minus : reconuentus ab adione abfoluitur. uone

§. xv. Exfequutio rei iudicatae in cauflis eambialibus fir primum bejl ? per apprehenfionem perfonae. Deinde vero , quia faepe haec Kxfequt». cuftodia adori aeque molefla efle folet , ac reo, per immiflio- tio quo-

ncro in bona , eorumque diflradionem , quo cafu primum ad modo

mobilia, deinde, fi haec non fufficiant , ad immobilia, ac de-,‘'iI* mum ad iura et adiones deuenitur.

Helnecii Eltm. lur. Canti. H INDEX

- V..

— \ -n • n

r 58 )

•{<#**## ##***#** st***### ****** *************************** OS* 0*0

TNDEX CAPTTVM. -*-■!• ^ ̂ X XJ. JL J. I i-IXt

1. J) E iure cambiali in genere , eiufque origine, pag. 5 U. Ue cambio generattm , vantjque etus generibus. 9

111. De contractibus cambtahbus.

111 1. De litteris cambialtbus , earumque curfu. 22 V. De perfonis cambiantibus.

34 V 1. De obligatione cambia/i.

3#

VI 1. De procejju cambtalt. 47 Sect. 1. De foro competente , et aHtoms libello.

47

II. De citatione , et termino recognitionis. .

5°

III. De fententia defnitiua.

53

IIII. De remediis contra fententias grauantes.

5S

FINIS.

Digitized by Google

Ioh. Gottlieb Heineccii ... Operum ad vniuersam iuris prudentiam ...

Documents

Transcript of Ioh. Gottlieb Heineccii ... Operum ad vniuersam iuris prudentiam ...