1

Ετήσια έκδοση της Εστίας Νέας Σμύρνης 2012 - Τεύχος 89

Υπεύθυνος Εκδόσεως:Ο Πρόεδρος της Εστίας Νέας Σμύρνης

ΙΩΑΝΝΗΣ Λ. ΚΑΛΟΓΕΙΤΟΝΑΣ

Συντακτική Επιτροπή:ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α. ΚΑΛΟΓΕΙΤΟΝΑ

ΒΙΡΓΙΝΙΑ Δ. ΧΑΜΟΥΔΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥΙΩΑΝΝΗΣ ΕΥΡ. ΜΑΝΟΥΚΑΣ

Γραφεία: Κ. Παλαιολόγου 1 - 171 21 Ν. ΣμύρνηΤηλ.: 210 9330.274 - 210 9333.702 - Fax: 210 9333.694

http://www.estia-ns.gr, e-mail: grammateia@estia-ns.gr

Περιεχόμενα

* Βίντεο εκδηλώσεων της Εστίας Νέας Σμύρνης μπορείτε να δείτε:1. Στο YouΤube σελίδα της Εταιρείας με τίτλο: «ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ 1924», Επιστημονικό Σω-

ματείο, το οποίο –επί Προεδρίας Γεωργίου Σ. Φραγκούδη– ίδρυσε το Πάντειο Πανεπιστήμιο: http://www.youtube.com/user/kostas348?feature=mhee. Αναζήτηση: ΕΣΤΙΑ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

2. Στο Facebook σελίδα της Εστίας Νέας Σμύρνης, Μικρασιατικό Σωματείο, έτος ιδρύ σεως 1930: http://www.facebook.com/profile.php?id=100001827923035&ref=tn_tnmn

3. Στο YouΤube σελίδα: ΕΣΤΙΑ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ: https://www.youtube.com/channel/UCCwdAFEu8qPw6-wBdbfHuAA?feature=mhee

Διεκδίκηση του Δήμου Νέας Σμύρνης κατά της Εστίας και η εξ αυτής οικονομικές συνέπειες // 3

Σχολή Αγγλικών «Μ. Λάσκαρης» // 6

Εστία Νέας Σμύρνης. Ένας ύμνος στη συλλογι-κότητα και στο μεγαλείο της Ελληνορθοδόξου Μικρασιατικής Παραδόσεως // 7

Η ιστορική διάσταση της ευρέσεως της Πανσέπτου Εικόνας του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Τήνο 30/1/1823 // 18

Η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Γιάννη Μανούκα «Μνησιπήμονα» // 25

Δωρεές 2012 υπέρ της Εστίας Νέας Σμύρνης / Δωρεές 2012 υπέρ του «Οίκου Γαλήνης» // 30

Εκδήλωση σε συνεργασία με το περιοδικό Νέα Ευθύ-νη για τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία // 31

Θεατρική ομάδα της Εστίας «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» // 33

Η Μικρασία των Ελλήνων!.. // 35

Τα διαδραματισθέντα γεγονότα κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στην Κων-σταντινούπολη, Σμύρνη και Κυδωνίες // 38

Ημερίδα για την Υγεία // 45

ΘΕΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: Η πεμπτουσία της ευδαίμονος Ύπαρξής μας // 46

Καππαδοκία μοναδική και αλησμόνητη // 48

Βαλκανικοί Πόλεμοι. 100 χρόνια από την έναρξή τους // 51

Παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του θεολόγου και ποιητή κ. Νικολάου Μοσκοφίδη «Η Φωνή της Μικρασίας» // 54

Βραβεύσεις Αριστούχων μαθητών 2012 // 55

Η μικτή χορωδία της Εστίας Νέας Σμύρνης // 56

Ετήσια Επετειακή Εκδήλωση Μνήμης Μικράς Ασίας // 57

To σκακιστικό τμήμα της Εστίας // 67

Παρουσίαση βιβλίου «Φανάρι-Αθήνα Παραλειπόμενα» // 68

Εθνική Επέτειος 28ης Οκτωβρίου 1940 // 73

Μικρός αποχαιρετισμός σε μεγάλη καρδιά. Θέτις Αναγνωστοπούλου // 77

Η Εστία Νέας Σμύρνης στην Βαρκελώνη-Μπιλμπάο - Σαν Σεμπαστιάν (Βάσκοι) // 79

Ζωντανή αφήγηση παραμυθιού στην Εστία Νέας Σμύρνης. H υπόσχεση // 80

Απογευματινό τσάι. Επίδειξη μόδας «Οίκου Ασλάνη» // 81

Η Ευαγγελική Σχολή στη Σμύρνη και Νέα Σμύρνη // 83

Ανοιχτή επιστολή προς τα Μέλη και τους φίλους της Εστίας Νέας Σμύρνης // 92

Βιβλιοθήκη / Εργαστήριο Συντήρησης // 93

Επιστολές που λάβαμε για τη διάσωση της Εστίας Νέας Σμύρνης // 94

2

– Η Εστία νέας Σμύρνης ιδρύθηκε το 1930.

– Η Κοινότητα Νέας Σμύρνης ιδρύθηκε το 1933.

– Το 1939 η Κοινό-τητα παρεχώρησε λόγω δωρεάς το οικόπεδο στην Εστία, με επιφυ-λάξεις.

– Το 1943 υπεγράφη σχετικό Συμβόλαιο.

– Το 1951, μετά την αναβάθμιση της Κοινότητος σε Δήμο, ο Δήμος Νέας Σμύρ-νης με νεότερη από-φασή του ήρε τις επι-φυλάξεις.

– Το 1952, αφού τηρήθηκαν όλες οι νό-μιμες διαδικασίες, υπε-γράφη εκ νέου Συμβό-λαιο μεταξύ του Δήμου

Νέας Σμύρνης και της Εστίας Νέας Σμύρνης, σύμφωνα με το οποίο παρεχωρήθη το οικό-

πεδο πάλι λόγω δωρεάς κατά πλήρη κυριότη-τα, νομή και κατο-χή, με μοναδικό όρο η Εστία να ανεγείρει σε αυτό το Μέγαρο για την στέγαση των υπηρεσι-ών και των δραστηριο-τήτων της και το κτήριο για την στέγαση των Επαγγελματικών Σχο-λών της. Μεταβαλλο-μένης της χρήσεως του δωρηθέντος οικοπέδου επανέρχεται τούτο αυ-τοδικαίως στον δωρητή Δήμο (διαλυτική αίρε-ση).

Η Εστία με δικές της δαπάνες και ευ-θύνη της πράγματι ανήγειρε και τα δύο πα-

3

Στην ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση της Εστίας Νέας Σμύρνης (18/3/2012) ο Πρόε-δρός της, κ. Ιωάννης Καλογείτονας, υπήρξε χειμαρρώδης εις τον λόγον του περί της Αντιδι-κίας, που έχει η Εστία με την ηγεσία του Δήμου Νέας Σμύρνης. Για πρώτη φορά, έσπασε την δεδικαιολογημένη σιωπή του, που του επέβαλλαν οι περιστάσεις, άνοιξε την καρδιά του και μίλησε στα μέλη της Εστίας με την απλότητα και την καθαρότητα, που του επέτρεπε η Νομική του Παιδεία, αναλύοντας το πρόβλημα, που για πρώτη φορά στην ιστορική πορεία της τοπι-κής κοινωνίας, ανέκυψε στις σχέσεις Δήμου και Εστίας.

Οι ισχυρισμοί και τα επιχειρήματά του, νόμιμα, βάσιμα και αληθή. Η σκέψη του συγκροτημένη.Οι νόμιμες ενέργειές του «Κατά του Δήμου», έγκαιρες και αιφνιδιαστικές.Ευχή και ελπίδα όλων μας η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ «που αργεί αλλά δεν ξεχνά», να

δώσει αίσιο τέλος σ’ αυτή την Αντιδικία χωρίς να διχάσει τους Πολίτες της Νέας Σμύρνης.Πολύ συνοπτικά αναφέρονται όσα είπε ο Πρόεδρος στην Γενική Συνέλευση του 2012.

Διεκδίκηση του Δήμου Νέας Σμύρνης κατά της Εστίας και η εξ αυτής

οικονομικές συνέπειες

4

ραπάνω κτήρια, στέγασε δε και λειτούργησε τις Επαγγελματικές Σχολές της. Έτσι με την ανέγερση των προαναφερθέντων κτηρίων από την Εστία χρησιμοποιήθηκε το δωρηθέν οικόπεδο για τον σκοπό για τον οποίον είχε παραχωρηθή σ’ αυτήν. Δεν μεταβλήθηκε, συνεπώς, η χρήση του δωρηθέντος οικοπέ-δου και επομένως ματαιώθηκε η διαλυτική αίρεση.

Μετά την ένταξη των ιδιωτικών επαγγελ-ματικών σχολών στον Δημόσιο Τομέα και την σταδιακή μείωση των μαθητών των Σχο-λών της Εστίας, των οποίων είχε την πλήρη διαχείριση, άρχισαν σταδιακά, από το 1973, να εκμισθώνονται εκκενούμενα τμήματα του Σχολικού Συγκροτήματος και στην συνέχεια ολόκληρο το Σχολικό Συγκρότημα εκμισθώ-θηκε στο Ελληνικό Δημόσιο για την στέγα-ση Δημοσίων Εκπαιδευτηρίων, τα οποία λειτουργούν μέχρι και σήμερα υπό την επο-πτεία του.

Από το 1973 έως και το 2010 κατε-βάλλοντο από την Νομαρχία στην Εστία ανελλιπώς τα μισθώματα, δεδουλευμένα ανά τρίμηνο.

Έκτοτε παρήλθαν 38 ολόκληρα χρόνια και διαδοχικά υπήρξαν πλέον των 10 ηγεσι-ών του Δήμου, οι οποίες εγνώριζαν την χρήση και την εκμίσθωση του Σχολικού Συγκροτήματος, ως έχει μέχρι σήμερα, κα-θώς και την καταβολή των μισθωμάτων από το Ελληνικό Δημόσιο στην Εστία, και δεν ήγει-ραν οποιαδήποτε αμφισβήτηση ή αξίωση.

Από 1/1/2011 η αρμοδιότητα καταβολής των μισθωμάτων για τις μισθώσεις Δημοσί-ων σχολείων περιήλθε, σύμφωνα με το Ν. 3852/2010 «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», άρθρο 94, στον Δήμο Νέας Σμύρνης.

Ο Δήμος, εκ του νόμου, υπεισήλθε στην μίσθωση ως μισθωτής. Σε συναντήσεις με την ηγεσία του Δήμου σχετικά με το θέμα, έγινε πρόταση εκ μέρους της Εστίας για ση-μαντική μείωση του ύψους του μισθώ-ματος, αλλά δεν την απεδέχθη. Αντιθέτως, έγινε αντιληπτό ότι ήταν άλλη η πρόθεσή του: Ως απεδείχθη, προκειμένου να αποφύγει την υποχρέωση καταβολής των μισθωμάτων,

εμεθόδευσε με μία καινοφανή και αστήρικτη θεωρία την διεκδίκηση ολοκλήρου του δω-ρηθέντος οικοπέδου, εφ’ ου έχει ανεγερθεί το Σχολικό Συγκρότημα της Εστίας και το Μέ-γαρό της.

Εκ της ερεύνης των Αρχείων της Εστίας προέκυψε ότι υπάρχουν πλήρη αποδεικτι-κά στοιχεία, προκειμένου να υποστηρίξου-με βάσιμες Αγωγές για την αναγνώριση της κυριότητας του οικοπέδου και την διεκδίκη-ση της καταβολής των μισθωμάτων από τον Δήμο Νέας Σμύρνης και το Δημόσιο.

Ως εκ τούτου, είχαμε ιερό καθήκον και υποχρέωση να προασπίσουμε τα συμφέρο-ντα της Εστίας. Προς τούτο κατετέθησαν 2 Αγωγές.

Όπως είναι γνωστό σε όλους οι Αγωγές προσδιορίζονται μετά από πολύ χρόνο, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Και η έκδοση των απο-φάσεων καθυστερεί, υπάρχουν δε και οι ανα-βολές στα Δικαστήρια, όπως λόγω απεργιών των Δικαστών, των Γραμματέων των Δικα-στηρίων, των Δικηγόρων, ματαιώσεις Δικών κ.λπ.. Εκτός αυτού υπάρχουν τα ένδικα μέσα, δηλαδή Έφεση και Αναίρεση.

Άρα, κατόπιν αυτών, ο αγώνας της Εστί-ας θα είναι μακροχρόνιος και θα απαιτήσει συγχρόνως και δαπάνες. Επομένως, η Εστία πρέπει να επιβιώσει οικονομικά μέχρι της τε-λεσιδικίας.

Ακολούθως, ο Πρόεδρος παρέθεσε ανα-λυτικά την υπάρχουσα οικονομική κατάστα-ση της Εστίας και τις δυσμενείς προβλέψεις του, μετά την στέρηση του βασικού εσόδου της από τα μισθώματα του Σχολικού Συγκρο-τήματος.

Απευθυνόμενος προς τα μέλη, τους επεσή-μανε ότι η δημοσιονομική κρίση είναι πάρα πολύ μεγάλη και εξ αυτής έτι μεγαλύτερη της Εστίας, βρισκόμαστε δε μόνο στην αρχή, δη-λαδή στον προθάλαμο. Η Εστία βρίσκεται στην πλέον κρίσιμη ώρα από της ιδρύσεώς της. Δεν πρέπει να περιέλθει στον Δήμο.

Οι Δήμοι δεν έχουν εμπνεύσει εμπι-στοσύνη στους πολίτες ότι τα νομικά πρόσωπα, όπως η Εστία, που μέχρι τώρα διαχειρίζονται, τα διαχειρίζονται καλλί-

5

τερα από ό,τι διαχειριζόμαστε εμείς την Εστία, όχι μόνο η σημερινή διοίκηση αλλά και οι προκάτοχοί μας. Καθ’ όσον, όπως είναι γνωστό, η πολιτική είναι απα-γορευμένη για την Εστία και η προσφο-ρά εργασίας των διοικούντων αυτήν είναι εθελοντική.

Η Εστία έχει τις «νόμῳ» βάσιμες προ-ϋποθέσεις και πρέπει να δικαιωθεί. Στην Ελλάδα η Δικαιοσύνη καθυστερεί. Υπάρ-χουν όμως Δικαστές, οι οποίοι κρίνουν δίκαια. Ελπίζω και πιστεύω ότι θα συμβεί το ίδιο και στην περίπτωση της Εστίας.

Τα μέλη, οι φίλοι, όσοι αγαπούν την Εστία και ιδιαίτερα οι Μικρασιάτες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η Εστία, αν δεν θέλουν να την παραδώσουν στον Δήμο και να χάσει την αυτοτέλειά της και την ύπαρξή της, επιβάλλεται μέσα σε αυτή τη λαίλαπα που έχουμε και την καταχνιά την οικονομική, να συνεχίσει

να υπάρχει με τις ελάχιστες δαπάνες λει-τουργίας. Τουτέστιν να υπάρχει και να λειτουργεί ἐς ἀεί, όπως μας την παρέδω-σαν οι προγενέστεροί μας.

Σε προηγούμενη δε συνέντευξή του στην τοπική εφημερίδα «ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑ-ΦΟΣ» της Ν. Σμύρνης, του μηνός Νοεμβρίου 2011, κατέληγε ως ακολούθως:

«Η Εστία Νέας Σμύρνης και ο Δήμος υπηρετούν την πόλη και πρέπει να συ-νεργάζονται και να δρουν συντονισμένα για το κοινό καλό. Όταν, όμως, ο Δήμος αποφασίζει να αντιπαρατεθεί με την Εστία για να αυξήσει την περιουσία του, τότε εγώ από καθήκον και ιερή υποχρέωση επιβάλλεται να υπερασπιστώ τα δικαιώματα της Εστίας, σε-βόμενος την προσφορά όλων των Ευεργετών και Δωρητών, οι οποίοι διέθεσαν τις περιου-σίες τους για τους σκοπούς της Εστίας, καθώς και τη μνήμη όλων των Μικρασιατών, που αυτή εκπροσωπεί.»

O Πρόεδρος της Εστίας κ. Ι. Καλογείτονας, κόβει την πίτα στον Οίκο Γαλήνης.

6

Από τον Ιανουάριο του 2000, λειτουργεί στην Εστία Ν.Σμύρνης κέντρο ξένων γλωσσών με την επωνυμία ‘Μιχαήλ Λάσκαρης’. Στο κέντρο διδάσκεται η Αγγλική Γλώσσα δωρεάν σε όλα τα επίπεδα και οι μαθητές προετοιμάζονται για την συμμετοχή τους σε εξετάσεις, για την απόκτηση αναγνωρισμένων πτυχίων γλωσσομάθειας (E.C.C.E., F.C.E., ADVANCED, PROFICIENCY, STATE EXAM: B1, B2, C1). To διδακτικό υλικό, το οποίο επιλέγεται με αυ-στηρά παιδαγωγικά κριτήρια , σε συνδυασμό με το έμπειρο εκπαιδευτικό προσωπικό συ-ντελούν στην παροχή γνώσεων υψηλού επιπέδου και γι’ αυτό τα ποσοστά επιτυχίας στις εξετάσεις , για απόκτηση πτυχίων το σχολικό έτος 2011-2012 ήταν 100% για το Proficiency και 100% για το E.C.C.E.

Το σχολείο διαθέτει ένα σύγχρονο εργαστήριο με computers, software και σύνδε-ση στο internet. Όλες οι αίθουσες είναι εξοπλισμένες με οπτικοακουστικά μέσα όπως CD PLAYERS, TV, DVD για καλύτερη εμπέδωση της διδασκόμενης ύλης. Η χρήση της τεχνο-λογίας ενθαρρύνει τους σπουδαστές να εξασκηθούν στην αγγλική γλώσσα, μέσω ποικίλων δραστηριοτήτων, απολαμβάνοντας το μάθημα. Λειτουργεί επίσης δανειστική βιβλιοθήκη, η οποία διαθέτει πολλά ξενόγλωσσα βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά.

Στις επιπρόσθετες δραστηριότητες του Σχολείου εντάσσονται δύο ετήσιες εκδηλώ-σεις του σχολείου τον Ιανουάριο και τον Μάιο. Τον Ιανουάριο του 2012 οι μαθητές τραγού-δησαν γνωστές επιτυχίες ξένων τραγουδιών εξέπληξαν με τις ερμηνείες τους και το χορό τους προσφέροντας άφθονο γέλιο στο κοινό.

Κατά την λήξη των μαθημάτων το Μάιο του 2012, με αφορμή τους ολυμπιακούς αγώνες 2012 στο Λονδίνο, οι μαθητές παρουσίασαν projects στην αγγλική γλώσσα με τίτλο «Ολυμπι-ακοί αγώνες από την Αθήνα του 1896 ως το Λονδίνο του 2012». Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην Ολυμπιάδα του Λονδίνου, παρουσιάζοντας γεωγραφικά , ιστορικά και πολιτιστικά στοι-χεία της πόλης , δημιουργώντας κολάζ , posters, ζωγραφιές των μασκότ κ.λπ.

Τις δαπάνες λειτουργίας της Σχολής, αλλά και της αγοράς των βιβλίων και των σύγχρο-νων εποπτικών μέσων διδασκαλίας καλύπτει, εξ’ ολοκλήρου το Ίδρυμα Υποτροφιών ‘Μιχα-ήλ Λάσκαρης’. Το σχολικό έτος 2011-2012, φοίτησαν στο Σχολείο 60 μαθητές. Η επιλογή των σπουδαστών γίνεται από την επιτροπή αξιολόγησης υποτρόφων του ‘Ιδρύματος Λάσκαρη’ στο Σικάγο και δίνεται προτεραιότητα σε άτομα που δεν έχουν την σχετική οικονομική δυ-νατότητα να παρακολουθήσουν μαθήματα Αγγλικής.

Σχολή Αγγλικών

«Μ. Λάσκαρης»

7

Συμπληρώνονται φέτος 82 χρόνια από την ίδρυση της Εστίας Ν. Σμύρνης, του μεγαλύτε-ρου πνευματικού κέντρου της πόλης μας με Πανελλήνια ακτινοβολία.

Γεμάτη Ιστορία, εμπειρίες, φως, σοφία, πολιτισμό, ομορφιά και δύναμη η Εστία σήμερα –90 χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή– λιθοβολείται ανελέητα από μια νέα τάξη πραγμά-των, με την έκπτωση στις αξίες, την ισοπέδωση των πάντων, και το αδυσώπητο κυνηγητό, σε ό,τι ξεχωριστό κι αληθινό, σε ό,τι, κατά τον Διονύσιο Σολωμό, είναι Εθνικό.

Ωστόσο θεωρούμε ιστορικά και εθνικά αναγκαίο να γνωστοποιήσουμε, μέσα από σελίδες του περιοδικού μας, ελάχιστα από τα διαδραματισθέντα στην Εστία, μαζί με τα συναφή ειλικρι-νά συναισθήματά μας, κατά την πολύχρονη ενασχόλησή μας στον Ιερό της χώρο.

Εστία Νέας ΣμύρνηςΈνας ύμνος στη συλλογικότητα και στο μεγαλείο

της Ελληνορθοδόξου Μικρασιατικής Παραδόσεως(Χρυσό Μετάλλιο και Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών,

Χρυσό Βραβείο Α΄τάξεως Εθνικού Ιδρύματος)

Το 1930 μια ομάδα αστών προσφύγων από τη Σμύρνη, την Ιωνία, τον Πόντο, την Θράκη και την Κωνσταντινούπολη συγκε-ντρώθηκαν κι αποφάσισαν να στήσουν μία πνευματική φωλιά, φέρνοντας το δικό τους μή-νυμα ζωής, που θ’ αγκάλιαζε σαν την μάνα όλο τον πόνο και την λαχτάρα για τις αλησμόνητες πατρίδες τους1. Είχαν ανάγκη να στήσουν ένα νέο σπίτι, με πρόσφυγες, που είχαν εκτοπιστεί απ’ τα αγαπημένα χώματα της Μικρασίας και άλλων λατρεμένων περιοχών, ζωντανεύοντας τις αναμνήσεις, που δεν μπορούν να σβηστούν ποτέ όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Οι καιροί ήταν δύσκολοι, η καρδιά όμως φλογερή κι όπως λέει ο Παλαμάς: «Η μεγα-λοσύνη των λαών δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το

αίμα». Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ίδρυσαν τον Ιούνιο του 1930 Σωματείο με την επω-νυμία «Λέσχη Ν. Σμύρνης». Το Σωματείο αυτό μετονομάστηκε το 1939 σε «Εστία Ν. Σμύρνης» από τους Μικρασιάτες πατριώτες, οι οποίοι κατόρθωσαν να στήσουν σε οικό-πεδο που παραχωρήθηκε από την Κοινότητα της Ν. Σμύρνης το 1938 και από τον Δήμο το 1952, ένα Μέγαρο που έμελλε να γίνει στολίδι και καμάρι όχι μόνο της Ν. Σμύρνης, αλλά και της Αθήνας γενικότερα.2

Η Εστία υπήρξε το όραμα του μεγαλό-πνοου Προέδρου της Πάνου Χαλδέζου, δημιουρ γού του Μεγάρου, των Σχολών και του «Οίκου Γαλήνης» της Εστίας, αλλά και μιας Νεοσμυρναίϊκης κοινωνίας, πιστής στις Μικρασιατικές παραδόσεις.3

1. Βλ.: http://www.facebook.com/pressestia?ref=tn_tnmn, https://www.youtube.com/channel/UCCwdAFEu8qPw6-wBdbfHuAA

2. Η Γενική Συνέλευση της Εστίας, με πρόταση του Προέδρου της Πάνου Χαλδέζου, ευγνωμονούσα, ανακήρυξε τον Δήμο Νέας Σμύρνης «Μέγαν Ευεργέτην της Εστίας», τον δε Δήμαρχο Θάνο Καρύλλο Επίτιμο Πρόεδρο της Εστίας. Στις 29 Μαΐου 1956 και στις 20 Νοεμβρίου 1971, παραδόθηκαν εκ μέρους της Εστίας οι σχετικές αποφάσεις γραμμένες επί Περγαμηνής.

3. Ο Π. Χαλδέζος έλαβε από το Κράτος του Ισραήλ τον τίτλο: «Άξιος των Εθνών», διότι με κίνδυνο της ζωής του εξέδωσε κατά την Γερμανική Κατοχή, ως Γενικός Διευθυντής του Δήμου Αθηναίων, 543 πλαστά Πιστο-ποιητικά σε Ισραηλινούς πολίτες, που κατοικούσαν στη χώρα μας, προκειμένου να αποφύγουν τη μεταφορά τους στο Νταχάου και στο Άουσβιτς.

Γράφει η Βιβλιοθηκονόμος-ποιήτρια, Ευαγγελία Τσώλη

Αφιερωμένο στον αείμνηστο Δημιουργό και Πρόεδρο της Εστίας, Πάνο Χαλδέζο

8

ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ ξεχωρίζουμε την ενεργό πα-ρουσία της κατά την Γερμανική Κατοχή.

Από τις πρώτες ημέρες του Ελληνοϊτα-λικού πολέμου του 1940, πρώτη η Εστία, μέσα από τον περιορισμένο τότε χώρο της, κινητοποίησε όχι μόνο τα μέλη της αλλά και ολόκλη-ρη την κοινωνία της Ν. Σμύρνης, μεταβάλλοντας ολόκληρη την πόλη σε πλεκτή-ριο μάλλινων ρούχων. Εκατο-ντάδες μεγάλα δέ-ματα στάλθηκαν εγκαίρως στο Μέ-τωπο και ολόκλη-ρη η δύναμη της 2ης Μεραρχίας εφοδιάσθηκε με 4 μάλλινα είδη κατ’ άνδρα. Με την εθνική αυτή προσπάθεια η Εστία ήρθε πρώτη σ’ όλη την Ελλάδα, μετά την ημικρατική οργά-νωση «Η φανέλλα του στρατιώτη», της οποίας το 1/4 του όλου αριθμού των μαλ-λίνων ανήκε στην Εστία. Αυτό βεβαιώνεται τόσο από το Υπουργείο Στρατιωτικών, όσο και από εκατοντάδες επιστολές των ευγνω-μονούντων πολεμιστών μας, όπως και των Λόχων και των Ταγμάτων αυτών.

Εκτός των μαλλίνων ρούχων 3.000 δέ-ματα τροφίμων, ποτών και λοιπών ειδών, στάλθηκαν στο μέτωπο για τα μαχόμενα παι-διά της Ν. Σμύρνης και άλλων περιοχών.

Ταυτόχρονα τα δυο Στρατιωτικά Νοσο-κομεία της Ν. Σμύρνης – το Ιωσηφόγλειο και ο Κυανούς Σταυρός, εφοδιάσθηκαν, δα-πάνη της Εστίας και των μελών της, με όλα τα αναγκαία είδη χειρουργείου και κλινοσκε-πασμάτων, με 60 βιβλία και 150 αμάξια και βακτηρίες αναπήρων, οι δε οικογένειες των μελών, πρωτοβουλία της Εστίας, προσέφεραν δωρεάν περίθαλψη και ψυχαγωγία, δώρα και

διάφορα άλλα χρήσιμα αντικείμενα στους νο-σηλευόμενους τραυματίες μας.

Μετά το τέλος του Eλληνοϊταλικού πολέμου η Εστία προσέφερε τρία συσσίτια, χάριν της επιβιώσεως της φυλής. Ένα Αστικό (270 με-ρίδων) , ένα Παιδικό (500 μερίδων) κι ένα Μαθητικό. Η Εστία προσέφερε σε όλο

το διάστημα της Γερμανικής Κατο-χής 800.000 με-ρίδες φαγητού αξίας πολλών εκατομμυρίων προπολεμικών δραχμών. Επί-σης, προσέφερε τρόφιμα και ποτά στους κρυμμένους στη Ν. Σμύρνη συμμάχους μας Αυστραλούς, Νε-οζηλανδούς και Βρεττανούς. Αμέ-σως μόλις απε-λευθερώθηκαν τα Δωδεκάνησα η Εστία διενήργη-

σε έρανο μεταξύ των μελών της και το ποσό που μάζεψε το απέστειλε στη Δωδεκανησιακή Επιτροπή, με τους αδελφικούς ασπασμούς της προς τους απελευθερωθέντας Δωδεκανησίους.

Άλλωστε, συνέβαλε σοβαρώς στην απο-κατάσταση των συμμοριοπλήκτων κατοίκων του χωριού Κωσταράζι Καστοριάς, το οποίο υιοθέτησε ο Δήμος Ν. Σμύρνης.

Κατά την διάρκεια της Κατοχής η Εστία, προς συμπλήρωση των ωρών της ελλιπούς διδασκαλίας των παιδιών της Ν. Σμύρνης, ίδρυσε, δυνάμει ειδικού Νόμου, Φροντιστή-ριο με διδακτικό προσωπικό επιλεγμένο από Καθηγητές και Καθηγήτριες της Ευαγγελικής Σχολής και Γυμνασιάρχες την Όλγα Κακρι-δή και τον Ιωάννη Παπαγιαννόπουλο (18-11-1941 μέχρι του 1944).

Η Βιβλιοθήκη της Εστίας, που σήμερα αριθμεί περί τους 80.000 τόμους, 2.000 δωρητές και 3.200 μέλη υπήρξε δημιούρ-γημα της ποιήτριας Φιλής Βατίδου το 1947.

Άλλωστε η Βιβλιοθήκη υπήρξε το απάγκιο

Ο Θεμέλιος λίθος της Ωνασείου Σχολής Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού Εστίας Νέας Σμύρνης.

9

του Σμυρναίου Μανώλη Μεγαλοκονόμου, που φύλαξε σ’ αυτήν φωτογραφικές του μνή-μες, από την ζωή και την καταστροφή της Σμύρνης, καθώς και την ιστορική πορεία του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Ακόμα έγινε η ιστορική παρα-καταθήκη όλων των φωτογραφικών ντοκουμέντων του πολεμικού ανταπο-κριτή της Μικρα-σιατικής εκστρατεί-ας Κωνσταντίνου Μισαηλίδη.

Στη Βιβλιοθή-κη εμπεριέχεται η κατάθεση ψυχής των μαρτυριών του γιατρού Δημήτρη Αρχιγένη, ο οποί-ος έγραψε τα βιβλία του και από διηγή-σεις των ασθενών του. Είναι αυτός που με την Στέλλα Επι-φανίου-Πετράκη έγραψαν τα πιο σημαντικά βιβλία για την κα-θημερινή ζωή και την λαογραφία της Σμύρνης.

Στη Βιβλιοθήκη της Εστίας φυλάσσεται από το 1950 το Αρχείο του Συλλόγου «Ανα-τολή», το οποίο ερεύνησε και ταξινόμησε η βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών Κυ-ριακή Μαμώνη4, η συγγραφέας, που αρνή-θηκε να παρακολουθήσει κύκλο μεταδιδακτο-ρικών σπουδών στο Στρασβούργο και προτί-μησε να εντρυφήσει αφιλοκερδώς στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης της Εστίας Ν. Σμύρνης.

Το Αρχείο του Συλλόγου «Ανατολή» εμπεριέχει δεκάδες επιστολές ανθρώπων, που πίστευαν στην ιδέα της κοινής φυλετικής καταγωγής, όπως και στην ενιαία και αδιαί-ρετο κοιτίδα του Ελληνισμού, την Μ. Ασία. Είναι ο Σύλλογος, που ίδρυσε το 1901 το Ιεροδιδασκαλείο στην Πάτμο της Αποκα-

λύψεως, το οποίο στεγάσθηκε στην Πατμιά-δα Σχολή.

Πρωταρχικός σκοπός του Συλλόγου, που ιδρύθηκε το 1891 στην Αθήνα ήταν η κά-λυψη των εκπαιδευτικών και εκκλησια-

στικών αναγκών του Ελληνισμού της Μ. Ασίας και των γειτονικών προς αυτήν υποδούλων τότε νησιών, Χίου, Σάμου, Μυτιλή-νης και Δωδεκα-νήσου.

Η «Ανατολή» συνδέθηκε στε-νότατα και με τον Μικρασιατικό «Ελ-ληνισμό της Αι-γύπτου», όπου το 1905 ιδρύθηκε από τη Μικρασιατική παροικία του Καΐ-ρου Σύλλογος με σκοπό την ενίσχυση των ελληνικών σχο-λείων της Μ. Ασίας

και των απόρων Μικρασιατών της Αιγύπτου. Ο Σύλλογος αυτός αναγνωρίσθηκε ως παράρ-τημα της «Ανατολής». Το 1906 ιδρύθηκε και αντίστοιχο παράρτημα στην Αλεξάνδρεια. Ο τελευταίος Πρόεδρος του Συλλόγου Αντ. Αθηνογένης θεώρησε την «Εστία Ν. Σμύρ-νης» συνεχιστή του έργου της «Ανατολής».

Άλλωστε η Κυριακή Μαμώνη υποστήριξε με τις γνώσεις της, πάντα αφιλοκερδώς, την ταξινόμηση των βιβλίων της Αρχαίας Ελλη-νικής Γραμματείας, της Βυζαντινής και Λατι-νικής Φιλολογίας, βιβλίων που κοσμούν τα ράφια της Βιβλιοθήκης σήμερα.

Η Εστία δέχθηκε το κληροδότημα της Μαρίας Καρατζοπούλου, για την συγγραφή επιστημονικών βιβλίων Μικρασιατικού πε-ριεχόμενου. Η Μαρία Καρατζοπούλου ήταν ανιψιά του δημοσιογράφου Γεωργίου Υπε-

4. Η Κυριακή Μαμώνη, γεννημένη στην Αθήνα από γονείς Μικρασιάτες, βραβεύτηκε από την Εστία Ν. Σμύρ-νης (5-12-2002), αλλά και από την Ακαδημία Αθηνών (31-12-2004) για το ερευνητικό και συγγραφικό της έργο με το βραβείο του Νικολάου και της Μαρίας Γεωργίου, που της επιδόθηκε από τον τ. Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο.

Ο Μίκης Θεοδωράκης και Μανώλης Χατζηδάκις στην εκδήλωση για τα 40 χρόνια μουσικής δημιουργίας του

Μίκη Θεοδωράκη.

10

ρίδου, που εξέδιδε την εφημερίδα «Αμάλ-θεια» της Σμύρνης. Την Αμάλθεια που την βρήκε στα σκουπίδια και την περιμάζεψε, η αλησμόνητη Έφορος της Βιβλιοθήκης, φωτι-σμένη ποιήτρια και συγγραφέας Καλλιόπη Κολλιοπούλου-Γρίβα. Μία «Αμάλθεια», που συντηρείται, σήμερα, χάρη στο Βιβλιο-δετείο και Τμήμα Συντήρησης της Εστίας Ν. Σμύρνης, που έγινε με πρωτοβουλία της αειμνήστου Εφόρου της βιβλιοθήκης Δημο-σιογράφου, ποιήτριας, ζωγράφου και συγγρα-φέως Ισαβέλλας Σικιαρίδη-Μαλόβρουβα.

Επίσης, αποδέχθηκε το κληροδότημα του Μιχαήλ Χάτσου από τη Ραιδεστό της Ανα-τολικής Θράκης και της συζύγου του Άννας Χάτσου από τη Σμύρνη, με το οποίο δίδο-νται υποτροφίες για πρωτοετείς προπτυχια-κούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές Ανωτάτης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα με καταγωγή από την Σμύρνη.

Η Εστία, επίσης, έχει αποδεχθεί τα κλη-ροδοτήματα: της Ελένης χήρας Γεωργίου Τσακύρογλου, της Ιωάννας Σπητιέρη ή Σπητέρη, του Ισίδωρου Γούναρη και της Ελένης Καρατζά.

Η Εστία υπήρξε η δωρεοδόχος της ευγε-νούς και γενναιόδωρης προσφοράς του ζεύ-γους Γεωργίου και Ελένης Τσακύρογλου από την Σμύρνη. Η προσφορά αυτή περιλαμ-βάνει: μία συλλογή 450 εικόνων, που ανα-λώνονται χρονικά σε πέντε αιώνες (15ο-19ο αιώνα), έργα μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων κυρίως του Μεσοπολέμου, προσωπικά αντι-κείμενα των δωρητών, παλιά νομίσματα και κτερίσματα καθώς και έργα γλυπτικής των Απάρτη και Καπράλου, διασήμων καλλιτε-χνών. Τα πολύτιμα αυτά κειμήλια κοσμούν το μεγαλύτερο Μουσείο της Εστίας, που φέρει τ’ όνομά τους. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν δύο μοναδικά αντικείμενα: το κέρινο ολόσωμο ομοίωμα του αγίου Χρυσοστόμου Σμύρ-νης, (δωρεά οικογενείας Γεωργίου Τσακίρη) και το Παναρμόνιο του Μεγάλου Μουσικολό-γου Κωνσταντίνου Ψάχου.

Στην Εστία, επίσης, ο Χαρίλαος Χιω-τάκης εμπιστεύτηκε ό,τι ωραιότερο και πο-λύτιμο μάζεψε κατά την διάρκεια της παρα-μονής του στην Ολλανδία, όπου κατέφυγε μικρό προσφυγόπουλο από την Σμύρνη. Στο

Μουσείο, που φέρει τ’ όνομά του, υπάρχουν έπιπλα και ασημικά 17ου και 18ου αιώνος, μινιατούρες ασημένιες, κεραμικά Delft και Σινικής τέχνης, παλιά ρολόγια τσέπης, ρολό-για επιτραπέζια, πίνακες διασήμων Ολλαν-δών ζωγράφων του 17ου και 18ου αιώνα και μπιμπελό της ιδίας περιόδου.

Η εντυπωσιακή Πινακοθήκη συγκε-ντρώνει μία σημαντική συλλογή από προ-σωπογραφίες και πίνακες, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και καλλιτεχικών τεχνοτροπιών, κυρίως Μικρασιατών καλλιτε-χνών, όπως του Προκοπίου, Καλτσωνάκη (Νάκης), Ιωαννίδη κ.λπ.

Μοναδικά, επίσης, είναι τα προσωπικά αντικείμενα του εθνομάρτυρος αγίου Χρυ-σοστόμου Σμύρνης, η πέννα, το ρολόι του, ένα παράσημο, η προσωπική του Καινή Δια-θήκη, μέρος του αρχείου του, ιδιόχειρες επι-στολές καθώς και η ιδιόχειρη διαθήκη του.

Η Εστία καμαρώνει, επίσης, για τα Μου-σεία Μικρασιατικών κειμηλίων, τα οποία περιλαμβάνουν προσωπικά ενθύμια του στρατηγού Αν. Παπούλα από την Μικρασια-τική εκστρατεία, φωτογραφίες γκραβούρες, το κλειδί της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης, επιτραχήλιο Μικρασιάτη Ιερέως του 1821, ενδυμασίες Μικράς Ασίας, εργόχειρα και διάφορα χρηστικά αντικείμενα, που θυμίζουν τη ζωή στη Σμύρνη και στην Ανατολή .Όλα μαζί διαμορφώνουν την Εστία ως Κιβω-τό των αναμνήσεων και παραδόσεων των πέρα από το Αιγαίο αξέχαστων πατρίδων.

Στην είσοδο των Μουσείων υπάρχει η εξής επιγραφή: «ΚΑΙ ΕΣΤΩ ΕΙΣ ΕΝΘΥΜΗΣΙΝ ΤΩΝ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΩΝ».

Προ, αλλά κυρίως μετά την αποπεράτωση του Μεγάρου της, η Εστία πραγματοποίησε άπειρες εκδηλώσεις εθνικού περιεχομένου με θέματα που στόχευαν στην διατήρηση και μεταλαμπάδευση του πνευματικού και ιστορι-κού μεγαλείου της Ελλάδος και στην συγκρό-τηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας.

Προσωπικότητες υψηλού βεληνεκούς και διεθνούς κύρους τίμησαν το βήμα της Εστίας όπως:• Ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης Κύ-

πρου Μακάριος. Η Εστία τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος στις 13 Νοεμβρίου 1955.

11

• Ο Γεώργιος Ιωακείμογλου από τα Κού-λα της περιφέρειας Σμύρνης, Καθηγητής Φαρμακολογίας στα Πανεπιστήμια Αθη-νών και Βερολίνου, Πρόεδρος της Ακαδη-μίας Αθηνών και στενός συνεργάτης του επιφανούς Μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή. Η Εστία τον τίμησε στις 17 Ιανουαρίου 1965.

• Ο Αντώνιος Μίλλερ από τον Τσεσμέ, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μικρασιατι-κών και Θρακικών Οργανώσεων Βορείου Αμερικής και Καναδά. Η Εστία τον τίμησε στις 9 Μαΐου 1965.5

• Ο Αρχιεπίσκοπος Β. και Ν. Αμερικής Ιάκωβος γεννημένος στην Ίμβρο. Η Εστία Ν. Σμύρνης τον ανακήρυξε επίτιμο Πρόε-δρο τον Απρίλιο του 1973 και του απένει-με χρυσό μετάλλιο στις 15 Μαΐου1981.

• Ο Μιχαήλ Αναστασιάδης – Πυρηνικός Φυσικός – Καθηγητής από τη Σμύρνη. Η Εστία τον τίμησε στις 15 Απριλίου 1976.

• Ο Ευάγγελος Δαδιώτης από τις Κυδω-

νίες και ο Σωκράτης Σινανίδης από τη Σπάρτη της Μικρασιατικής Πισιδίας, αμ-φότεροι δημοσιογράφοι και εκδότες των εφημερίδων: «Κήρυξ της Ν. Σμύρνης» και «Προσφυγικός Κόσμος» αντίστοιχα. Η Εστία οργάνωσε τιμητική βραδιά προς τιμήν τους στις 8 Δεκεμβρίου 1976, όπου μίλησαν, μετά τον πρόλογο του Προέδρου Π. Χαλδέζου, ο διακεκριμένος Λογοτέ-χνης, συγγραφεύς και επίτιμος Επιθεωρη-τής Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών Διονύσιος Τροβάς από τον Τσεσμέ, ο Πρόεδρος του θρακικού κέντρου Θωμάς Παπαδόπουλος εκ Σαράντα Εκκλησιών Ανατολικής Θράκης και ο Πρόεδρος της Ένωσης Ιδιοκτητών Περιοδικού Τύπου και εκδότης του «Αναπηρικού Τύπου» από το 1945, Κανέλλος Πετρόπουλος από το Καρδιακαύτι Ηλείας.

• Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, τ. Πρύτανις του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η οποία έλκει την καταγωγή της από την Προύσα.

5. O Μίλλερ χρηματοδότησε την Ζωφόρο της προσόψεως του Μεγάρου της Εστίας, την οποία φιλοτέχνησε ο δια-κεκριμένος Ζωγράφος Τάκης Παρλαβάντζας. Η Ζωφόρος αποτελεί «Ιστορικό φόντο» για τη Θεά Σμύρνα», έργο του γλύπτη Μικρασιατικής καταγωγής Βάσου Καπάνταη.

Ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής κ.κ. Ιάκωβος ο τιμηθείς κ. Αντώνιος Ιω. Μίλλερ και ο Εντιμότατος Γενικός Πρόξενος κ. Γεώργιος Γκάβας συγχαίρουν τον παρασημοφορηθέντα.

12

Η Εστία την ανακήρυξε επίτιμο μέλος και της επέδωσε τιμητική περγαμηνή στις 11 Απριλίου 1978.

• Ο Κάρολος Κουν σκηνοθέτης γεννημένος στην Προύσα της Μ. Ασίας. Η Εστία τον τίμησε στις 19 Μαρτίου 1979.

• Ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος από τις Κυδωνίες. Η Εστία τον τίμησε στις 20 Μαρτίου 1979.

• Ο Μανώλης Ανδρόνικος από την Προύσα της Μ. Ασίας, Καθηγητής Αρχαιολογίας. Η Εστία τον τίμησε στις 23 Νοεμβρίου 1979.

• Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Βενέδικτος από το Τσεσνέιρο της Προύσας. Η Εστία Ν. Σμύρνης τον ανακήρυξε επίτιμο Πρόε-δρο στις 13 Φεβρουαρίου 1980.

• Οι Κωνσταντινουπολίτες: Γεώργιος Καζά-σογλου, Μουσουργός και ο Αλέξανδρος Μακρίδης, Δημοσιογράφος - Πρόεδρος των αποφοίτων της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ιδρυτής της ΑΕΚ και βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών. H Εστία τους τίμησε στις 29 Φεβρουαρίου 1980.

• Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος Ακα-δημαϊκός και ο Γεώργιος Τενεκίδης από τη Σμύρνη αμφότεροι Καθηγητές Πανεπι-στημίου. Η Εστία τους ανακήρυξε επίτιμα μέλη, τους επέδωσε χρυσά μετάλλια και διπλώματα τιμής σε τιμητική εκδήλωση

στις 19 Μαρτίου 1980. Στην ίδια εκδήλω-ση τίμησε με το χρυσό μετάλλιο της Εστίας και τον Γεώργιο Μυλωνά από τη Σμύρ-νη, Καθηγητή, με αφορμή την εκλογή του ως Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών το 1980. Η Εστία τον είχε ήδη τιμήσει σε εκ-δήλωση στις 15 Δεκεμβρίου 1977.

• Ο Μητροπολίτης Αυστρίας Χρυσόστο-μος Τσίτερ, από την Τρίγλια της Βιθυνίας (ανηψιός του Εθνομάρτυρα Σμύρνης Χρυσοστόμου). Η Εστία τον τίμησε στις 20 Ιουνίου 1980.

• Η Ιωάννα Τσάτσου, κόρη του Ακαδημαϊ-κού Στέλιου Σεφεριάδη και αδελφή του Νομπελίστα Ποιητή Γιώργου Σεφέρη από τη Σμύρνη. Η Εστία τίμησε το πνευματικό και κοινωνικό της έργο, την ανακήρυξε επίτιμο Πρόεδρο και της επέδωσε χρυσό μετάλλιο και τιμητική περγαμηνή στις 11 Φεβρουαρίου 1981.

• Ο Οδυσσέας Ελύτης (Βραβείο Νόμπελ 1979) – Τιμητική εκδήλωση στην Εστία και απονομή χρυσού μεταλλίου και τιμητι-κής περγαμηνής στις 13-Μαΐου 1981.

• Ο Σόλων Κυδωνιάτης, Ακαδημαϊκός από τις Κυδωνίες, ο Ευάγγελος Θεοδώρου Πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών από το Αϊδίνι και ο Ιωάννης Αναστασιάδης Πρύτανις του Αριστοτελείου Πανεπιστη-

Ο τιμηθείς επιφανής Αρχαιολόγος κ. Μανώλης Ανδρόνικος παρασημοφορείται από τον Αείμνηστο Πρόεδρο της Εστίας Πάνο Χαλδέζο.

Διακρίνεται επίσης ο αείμνηστος τότε Γ.Γ. Γραμματέας της Εστίας Παντελής Σερέφογλου.

13

μίου Θεσσαλονίκης από τη Σμύρνη. Η Εστία τους τίμησε στις 25 Νοεμβρίου 1981.

• Ο Πάνος Βαλσαμάκης από τις Κυδωνί-ες, επιφανής κερα-μιστής, λογοτέχνης και επίτιμος Πρό-εδρος της Ενώσε-ως Κυδωνιατών. Η Εστία τον τίμησε στις 9 Φεβρουαρίου 1984.

• Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πά-σης Ελλάδος Σε-ραφείμ. Η Εστία τον ανακήρυξε επί-τιμο Πρόεδρο και του επέδωσε τιμητι-κή περγαμηνή στις 20 Μαΐου 1984.

• Ο Πέτρος Χάρης Ακαδημαϊκός, συγ-γραφέας. Η Εστία τον τίμησε στις 27-Απριλίου 1987.

• Ο Μητροπολίτης Ελβετίας και Διευθυ-ντής του Διορθοδόξου Κέντρου του Οι-κουμενικού Πατριαρχείου, Δαμασκη-νός. (Σπούδασε Θεολογία στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης). Η Εστία του απένειμε χρυσό μετάλλιο και Δίπλωμα τιμής και τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος στις 11-12-1992.

• Ο Πρόδρομος Εμφιετζόγλου. Γόνος Μικρα-σιατικής οικογένειας εκ Νεαπόλεως Καππα-δοκίας, εφοπλιστής, Πρόεδρος της Μηχανι-κής. Η Εστία τον τίμησε στις 3-4-1995.

• Ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου από τη Χίο, Πρό-εδρος της Ακαδημίας Αθηνών, Υπουργός, Βουλευτής, Ευρωβουλευτής Πρόεδρος Κόμματος. Η Εστία τον τίμησε στις 26 Απριλίου 1999.

• Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος. Η Εστία τον ανακήρυξε Επίτιμο Πρόεδρο στις 20 Σε-πτεμβρίου 1999.

• Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος. Η Εστία τον ανα-κήρυξε Επίτιμο Πρόεδρο στις 7 Νοεμ-βρίου 2001.

Θεωρούμε αυτονόητο ότι ο πλήρης κα-τάλογος των προσωπικοτήτων που τίμησαν και τιμήθηκαν από την Εστία Νέας Σμύρνης

είναι αδύνατον να συ-μπεριληφθεί στο πε-ριορισμένης εκτάσεως παρόν κείμενο.

Η Εστία-«Το Πνευ-ματικό ίδρυμα των Ιωνίων Αιο λέων» τί-μησε τη μνήμη επωνύ-μων Μικρασιατών:• Του Ιωάννη Σαρα-κάκη από τη Σμύρνη, Μικρασιάτη επιχει-ρηματία και μεγάλου ευεργέτη της Εστίας. Η Εστία οργάνωσε με επισημότητα το 40ήμε-ρο μνημόσυνο του εκλιπόντος στον Ιερό Ναό της Αγίας Φωτει-νής, στις 11 Ιανουαρί-ου 1976.• Του Μήτσου Μυ-

ράτ από τη Σμύρνη, της Ελένη Παπαδά-κη από την Αθήνα και του Γιώργου Γλη-νού από τη Σμύρνη, Μεγάλων Μικρασια-τών καλλιτεχνών του Εθνικού θεάτρου. Η Εστία τους τίμησε σε μία εκδήλωση, πραγ-ματική μυσταγωγία, αφιερωμένη σε μύστες του Ελληνικού Θεατρικού Πολιτισμού, που ζουν πάντα στις καρδιές μας, στις 19 Ιανου-αρίου 1976. Η εκδήλωση αυτή της Εστίας απέσπασε ευμενέστατα σχόλια και δόθηκε ευρύτατη δημοσιότητα από τις στήλες των Αθηναϊκών εφημερίδων και περιοδικών. Το δε έγκριτο περιοδικό «Θέατρο» του Κώστα Νίτσου αφιέρωσε πολλές σελίδες του, με ένα τιμητικό για το έργο της Εστίας σημείωμα.

• Του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου (1864-1936) στις 17 Μαρτίου 1976 με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατό του (18 Μαρτίου 1936).

• Της απαράμιλλης υψιφώνου Μαρίας Κάλλας. Η Εστία την τίμησε σε ειδική μουσικοφιλολογική βραδιά στις 11 Οκτω-βρίου 1978 ένα χρόνο μετά τον θάνατό

Η κ. Ιωάννα Τσάτσου επίτιμος Πρόεδρος της Εστίας Ν. Σμύρνης έχει εξ αριστερών της την κ.

Ε. Αρβελέρ, επίτιμο μέλος της Εστίας.

14

της. Επίσης, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της στις 13 Οκτωβρίου 1980, παρουσία-σε με έξι τηλεοπτικές συσκευές διάφορες συναυλίες που πραγματοποίησε η αξέχα-στη ντίβα. Η εκδήλωση προκάλεσε άρι-στες εντυπώσεις και διαβάστηκε σ’ αυτή η μπαλάντα για τη Μαρία Κάλλας του ποιητή Θεμιστοκλή Καμπά.

• Της Σοφίας Βέμπο από την Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης, της τραγουδίστρι-ας της Νίκης. Η Εστία την τίμησε – μετά το θάνατό της – στις 4 Δεκεμβρίου 1978, παραδίδοντας τιμητικό δίπλωμα και αση-μένιο μετάλλιο στο σύζυγό της θεατρικό συγγραφέα Μίμη Τραϊφόρο.

• Της Σμυρναίας Κυβέλης, της μεγάλης Κυ-ρίας του Θεάτρου, η μνήμη τιμήθηκε στις 23 Ιουνίου 1980.

• Επίσης τιμήθηκε η μνήμη των από Ανατο-λών Αρχιεπισκόπων Αθηνών και πάσης Ελλάδος: Χρυσοστόμου Α΄ Παπαδο-πούλου από τη Μάδυτο της Θράκης, Χρύ-σανθου Φιλιππίδου από τη Θράκη και Χρυσοστόμου Β΄ Χατζησταύρου από το Αϊδίνι της Μ. Ασίας, στις 25 Ιουνίου 1980.

• Για τον μεγαλόπνοο ποιητή Άγγελο Σικε-λιανό, η Εστία οργάνωσε ειδική εκδήλω-ση στο πλαίσιο του έτους Σικελιανού 30 χρόνια μετά τον θάνατό του στις 14 Δεκεμ-βρίου 1981. Για την προσωπικότητα και το έργο του τιμωμένου μίλησαν κατά σειρά ο τ. Πρύτανις της Παντείου Σχολής Κων-σταντίνος Δεσποτόπουλος, η Εθνολό-γος και Θεατρολόγος Κατερίνα Κακούρη και ο Θεατρικός Κριτικός Κώστας Γεωρ-γουσόπουλος.

• Η μνήμη του νομπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη τιμήθηκε κατ’ αρχήν στις 16 Δε-κεμβρίου 1981.

• Ωστόσο, οφείλουμε εδώ να τονίσου-με ότι, από τα πρώτα χρόνια ιδρύσεως της Εστίας Ν. Σμύρνης, στάθηκε στο πλευρό της ο Δήμος Ν. Σμύρνης, ως φίλος και συνεργάτης. Αρκετές είναι οι εκδηλώσεις, που έγιναν με την αγαστή συνεργασία των δύο φορέων εξουσί-ας και πολιτισμού, δημιουργώντας εκπληκτικά αποτελέσματα. Μία από

αυτές είναι και η εκδήλωση-αναφορά στον Γιώργο Σεφέρη.Ο πανηγυρικός εορτασμός του «Έτους Σε-

φέρη» (100 χρόνια από τη γέννησή του στα Βουρλά της Μ. Ασίας), που πραγματο-ποιήθηκε με την αγαστή συνεργασία Δήμου και Εστίας στη μεγάλη αίθουσα της Εστίας «Πάνος Χαλδέζος» (4-12-2000), ήταν η αρ-τιότερη και ωραιότερη μέσα στη λιτότητά της. Ήταν ίσως ό,τι ακριβώς θα άρεσε στο μεγάλο Ίωνα Νομπελίστα ποιητή μας, που είχε γρά-ψει χαρακτηριστικά:

«Όπου γύριζα να δω, η Σμύρνη, η Ιωνία, η Μ. Ασία με πλήγωνε».

Στον αλησμόνητο αυτό εορτασμό παρευ-ρέθηκαν Υπουργοί, Ακαδημαϊκοί και άλλοι επίσημοι. Μετά την εισήγηση του αειμνήστου Προέδρου της Εστίας Αυγουστίνου Καμπά και τον χαιρετισμό του Δημάρχου Ν. Σμύρνης Κ. Γεωργίου Κουτελάκη, τον λόγο πήρε ο Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Φώτης Δημητρακόπουλος, ο οποίος μίλησε για το έργο του μεγάλου μας ποιητή. Μαθητές απέ-δωσαν κείμενα του Γ. Σεφέρη. Μελοποιη-μένα έργα του απέδωσε, με συνοδεία ορχή-στρας, η διεθνώς γνωστή τραγουδίστριά μας κ. Μαρία Φαραντούρη.• Για τον Νίκο Καζαντζάκη Η Εστία οργά-

νωσε εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (1884), στις 3 Μαΐου 1984. Επίσης, η «Εταιρεία Φίλων του Νίκου Καζαντζάκη» σε συνεργασία με το «Θε-ατρικό Εργαστήρι Νέας Σμύρνης» πα-ρουσίασαν την 12η Δεκεμβρίου 1994, στη μεγάλη αίθουσα της Εστίας «Πάνος Χαλ-δέζος» μερικά από τα θεατρικά έργα του Μεγάλου Έλληνα συγγραφέα. Ακόμα στις 17 Δεκεμβρίου 2007, πραγματοποιήθηκε στην ίδια αίθουσα ομιλία του Δρ κ. Πά-τροκλου Σταύρου με θέμα «Νίκος Κα-ζαντζάκης, ανήρ Εθνικός και Οικουμε-νικός», με την συμπλήρωση 50 χρόνων από το θάνατό του (1957-2007).

• Για τον Φώτη Κόντογλου από τις Κυ-δωνίες, τον αγωνιστή της Βυζαντινής παράδοσης, τον σταυροφόρο της Ορ-θοδοξίας και της Ρωμιοσύνης, η Εστία πραγματοποίησε εκδηλώσεις μνήμης στις 6 Νοεμβρίου 1979, στις 14 Οκτωβρίου

15

2002 και στις 6 Νοεμβρίου 1995 –(εκατό χρόνια από τη γέννησή του 1895 και 30 χρόνια από τον θάνατό του 1965).

• Για τον Χρυσόστομο Βούλτσο Α΄ Μη-τροπολίτη Ν. Σμύρνης, η Εστία πραγμα-τοποίησε εκδηλώσεις μνήμης, σε συνεργα-σία με τη Μητρόπολη Ν. Σμύρνης, στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου 2006.

Άλλωστε για την Εστία ο Σμυρναίος ποι-ητής και καθηγητής Πανεπιστημίου Στέλιος Σπεράντζας έγραψε ύμνο, τον οποίο μελο-ποίησε ο αρχιμουσικός Λεωνίδας Ζώρας. Η Βιβλιοθήκη με τη Συλλογή και τα προσωπικά αντικείμενα του Σπεράντζα κοσμούν ένα από τα Μουσεία της Εστίας.

Ακόμα υπήρξε ο χώρος όπου στις 27-5-1951 εκτελέστηκε για πρώτη φορά, στον εορτασμό της εικοσαετηρίδας της Εστίας, η περίφημη Συμφωνία «Σμύρνη» του Ακαδη-μαϊκού και Δημιουργού της Ελληνικής Εθνι-κής Μουσικής Σχολής Μανώλη Καλομοίρη, που γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1883.

Η Εστία ήταν το «Ιερό με τα Άγια τοις Αγίοις»6 για τον επιφανή και πολυγραφώτα-το συγγραφέα από τη Σμύρνη Χρήστο Σολο-μωνίδη, όπως την αποκάλεσε σε ηχογραφη-μένο μήνυμα – χαιρετισμό προς τα μέλη του Συνεδρίου της Ομοσπονδίας των Μικρα-σιατικών και Θρακικών Σωματείων Αμε-ρικής και Καναδά (συνελθόντος στο Ντη-τρόϊτ 27-31 Αυγούστου 1959). Ο Χρήστος Σολομωνίδης είναι ο συγγραφέας πληθώρας πολυσέλιδων βιβλίων, αναφορικά με την ζωή στη Σμύρνη σε όλες της τις εκφάνσεις.

Επίλεκτες παρουσίες είχαν τιμήσει το βήμα της Εστίας και προ της αποπερατώσεως του,

Νεοκλασικού ρυθμού, Μεγάρου της, του οποί-ου τα εγκαίνια έγιναν από τον Πρόεδρο Πάνο Χαλδέζο στις 20 Απριλίου 1975 παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλου7.

Όμως για να ολοκληρωθεί το τεράστιο αυτό έργο όπως και οι Σχολές της Εστίας, αλλά και ο «Οίκος Γαλήνης» μεγάλοι επώνυμοι αλλά και μικροί ανώνυμοι ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ συνοδοι-πόρησαν με τον μεγάλο οραματιστή Πάνο Χαλδέζο. (Για την οικοδόμηση του Μεγάρου8 της Εστίας βλ. Λεύκωμα Εστίας Ν. Σμύρνης 1930-1980, σσ. 30-37).

Ο μεγάλος Σμυρναίος, εθνικός ευεργέτης εφοπλιστής Αριστοτέλης Ωνάσης χρηματο-δότησε γενναία, τις Σχολές , το Μέγαρο της Εστίας αλλά και τον Οίκο Γαλήνης, ένα από τα περιφανέστερα κέντρα φροντίδας ηλικιω-μένων, του οποίου τα εγκαίνια έγιναν στις 4 Μαρτίου 1990 επί Προεδρίας Παντελή Σε-ρέφογλου.

Η Εστία Ν. Σμύρνης τίμησε το Ίδρυμα «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» με το χρυσό με-τάλλιο της Εστίας και τιμητική περγαμηνή στις 23 Ιανουαρίου 1984 για την πολύπλευρη ακτινοβολία και τη λαμπρή πολιτιστι-κή του δραστηριότητα, αλλά και για την γενναιόδωρη προσφορά των 12.000.000 δρχ. για τη συνέχιση των εργασιών ανε-γέρσεως του «Οίκου Γαλήνης». Στην τε-λετή αυτή μετά την εισαγωγή του Προέδρου της Εστίας Ν. Σμύρνης Π. Σερέφογλου, ο τ. Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Γ. Μυ-λωνάς έδωσε μία σφαιρική εικόνα του έργου του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», ενώ ο Μητροπολίτης Ν. Σμύρνης Χρυσόστο-μος φώτισε με γλαφυρότητα και ευστοχία την

6. Χρήστος Σολομωνίδης: «Κορωνίδα όμως όλων αυτών των προσπαθειών συλλόγων και ατόμων, είναι η “Εστία Νέας Σμύρνης”. Είναι η “Εστία” η εθνική Κιβωτός του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Είναι η ακοίμητη ιέρεια, η άγρυπνος Εστιάς, (Ρωμαία Παρθένος, ιέρεια της θεάς Εστίας ηλικίας 6-10 ετών) που κρατά πάντα αναμμένη τη λαμπάδα των ανα-μνήσεων και των παραδόσεων των αλησμόνητων πατρίδων. Είναι ο πιστός θεματοφύλακας, ο πολύτιμος παραστάτης του ξεριζωμένου Ελληνισμού της Ανατολής. Το Μέγαρό της, ταπεινό σήμερα και αύριο καλλιμάρμαρο, είναι το Μουσείο της Εθνικής Μνημοσύνης. Με τις διαλέξεις της, με την περίφημη Βιβλιοθήκη της και με τις χίλιες δυό άλλες εκδηλώ-σεις της, φυλάττει “τα άγια τοις αγίοις”, της φυλής, τα ιερά λείψανα ενός πανάρχαιου Ελληνισμού της Ανατολής, που ήκμασε επί αιώνες, για ν’ αποτεφρωθεί μέσα στις φλόγες του μοιραίου Σεπτεμβρίου του 1922. Είναι γι’ αυτό η Εστία Ν. Σμύρνης άξια κάθε συμπαράστασης κι ενισχύσεως ηθικής και υλικής».

7. Για όσους ενδιαφέρονται να προσεγγίσουν το περιεχόμενο των ομιλιών στις μοναδικές αυτές εκδη-λώσεις, υπενθυμίζουμε ότι η βιβλιοθήκη της Εστίας διαθέτει τη σειρά των 88 περιοδικών – Επετηρίδων, όπου δημοσιεύονται οι περισσότερες από τις ομιλίες.

8. Αρχιτέκτονας του Μεγάρου της Εστίας είναι ο Ιωάννης Παυλίδης και Πολιτικός Μηχανικός ο Ιωάννης Μεσκούρης.

16

έννοια του έργου αυτού. Το χρυσό μετάλλιο παρέλαβε ο Γεν. Γραμματέας του Ωνασείου Ιδρύματος Καθηγητής Ι. Γεωργάκης, ο οποί-ος προέβη σε ταιριαστή για την περίπτωση αντιφώνηση.

Άλλωστε γενναία υπήρξε και η χορηγία του εφοπλιστή Νικολάου Κονιαλίδη.

Η Εστία κέρδισε την εμπιστοσύνη και πολ-λών άλλων μεγάλων ευεργετών και κράτησε άσβεστη τη φλόγα του επαναπατρισμού και της αγάπης για την πατρίδα σε πλούσιους ομογενείς του εξωτερικού, με καταγωγή από την Σμύρνη, οι οποίοι προσέφεραν από καρ-διάς, όπως ο Κίμων Δούκας και ο Μιχαήλ Λάσκαρις, ο οποίος, με το κληροδότημά του για την Σχολή Αγγλικών της Εστίας, κατα-τάσσεται στους Μεγάλους Ευεργέτες.

ΟΙ ΣΧΟΛΕΣΣτις 23 Ιουλίου 1957 έγινε η κατάθεσις

του θεμελίου λίθου της «Σχολής Μηχανι-κών Εμπορικού Ναυτικού της Εστίας Ν. Σμύρνης», επί Δημάρχου Αθανασίου Κα-ρύλλου.9

Στις 8 Απριλίου 1962 έγιναν τα εγκαί-νια των Σχολών της Εστίας, επί Δημάρχου Π. Περιμένη. Στις 30 αίθουσες του κτιρι-ακού αυτού συγκροτήματος στεγαζόταν το Ημερήσιον Πρότυπον Γυμνάσιον «ΕΣΤΙΑ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ», Το «Νυκτερινόν Βασιλει-άδειον Επαγγελματικόν Γυμνάσιον», (οι-κονομικής κατευθύνσεως),όπως και η Νυ-κτερινή Σχολή Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού «Η ΣΜΥΡΝΗ», η οποία αργότε-ρα μετονομάστηκε «Αλέξανδρος Ωνάσης». Επίσης, οι Τεχνικές Σχολές Μηχανοτεχνιτών, Ηλεκτροτεχνιτών, και Τεχνικών Αυτοκινήτων «ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ», η Ημερησία Οι-κονομική Σχολή Θηλέων και το Εργαστή-ριο Κοπτικής και Ραπτικής, ως και Εργα-στήρια και συνεργεία πρακτικής εξασκήσεως των σπουδαστών.

Σήμερα το Σχολικό αυτό συγκρότημα στεγάζει το 8ο Γυμνάσιο και το 7ο Λύκειο Ν. Σμύρνης.

Η Εστία επιπλέον προκηρύσσει διαγωνι-

σμούς βιβλίων, ανά τριετία, με Μικρασιατικό περιεχόμενο και βραβεύει με χρηματικά έπα-θλα και επαίνους τους βραβευθέντες. Την επι-τροπή κρίσεως των βιβλίων αποτέλεσαν κατά καιρούς επιφανείς άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Ηλίας Βενέζης, ο Τάσος Αθανασι-άδης, ο Ορέστης Λουρίδης κ.ά.

Βραβεύει με τιμητικά διπλώματα και βιβλία κάθε Μάιο τους καλύτερους μαθητές όλων των Δημοτικών Σχολείων της Ν. Σμύρνης καθώς και τον καλύτερο μαθητή του Λυκείου Πλω-μαρίου Λέσβου – τόπο καταγωγής του αει-μνήστου Προέδρου της Πάνου Χαλδέζου.

Τα βραβεία αυτά απονεμήθηκαν παλαι-ότερα από την Βασίλισσα Φρειδερίκη όταν πρωτοεπισκέφθηκε τη Ν. Σμύρνη επισήμως στις 11 Μαρτίου 1951.

Εκδίδει ανά διαστήματα επετειακά λευκώ-ματα, αφιερώματα, βιογραφίες και βιβλία κυ-ρίως με θέματα Μικρασιατικά όπως: η «Κα-τάρα της Ασίας» του Τζώρτζ Χόρτον, του Αμερικανού Προξένου στη Σμύρνη το 1922, ο οποίος μπροστά στα αιματηρά γεγονότα και τις φρικιαστικές πράξεις του τουρκικού στρατού στον άμαχο πληθυσμό της Σμύρνης είπε: «Για πρώτη φορά νοιώθω ντροπή που ανήκω στο ανθρώπινο γένος».

Εξάλλου η «Νεοσμυρναία Κιβωτός τῶν Ἱερῶν καί Ὁσίων» υποδέχτηκε στην αγκαλιά της και ενέπνευσε για δωρεές βι-βλίων επιφανείς και διακεκριμένους Έλληνες διανοουμένους, συγγραφείς, ιστορικούς, λο-γοτέχνες κ.λπ. όπως: τον αείμνηστο Ιωάννη-Αντιφών Συκουτρή, τον πρώτο φιλόλογο Ελληνιστή από τη Σμύρνη, που μετέφρασε και ερμήνευσε το Συμπόσιο του Πλάτωνος, τους Κωνσταντίνο και Ιωάννα Τσάτσου, την Σμυρναία φιλόλογο Πολύμνια Λάσκαρη, Υποδιευθύντρια του Ομήρειου Παρθεναγω-γείου και Υφηγήτρια στη Σορβόννη το 1921, τον Δημοσθένη Δανιηλίδη, γνωστόν και ως Κοινωνιολόγο, από το Σύγγραμμά του «Η Νε-οελληνική Κοινωνία και Οικονομία» (1934), από το Προκόπι Καππαδοκίας, τον Απόλλω-να Λεονταρίτη απόφοιτο της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, βραβευμένο συγγραφέα

9. Το οικόπεδο, επί του οποίου οικοδομήθηκαν οι Σχολές, με δαπάνες της Εστίας, ήταν επίσης δωρεά του Δήμου Ν. Σμύρνης προς την Εστία.

17

από την Εστία Ν. Σμύρνης και Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών. Επίσης, ενέ-πνευσε τον εκ Φαναρίου Γεώργιο Ασκητό-πουλο, Καθηγητή της Νυκτερινής Εμπορικής Σχολής της Εστίας Ν. Σμύρνης καταγόμενο εκ Μουταλάσκης Καισαρείας, τον Νίκο Του-τουντζάκη από τη Σμύρνη, διακεκριμένο Ιατρό-Δερματολόγο στην Αθήνα και εκλεκτό Λογοτέχνη, θεατρικό συγγραφέα και σύγχρο-νο ποιητή της Ιωνίας, όπως και τον Σμυρναίο Σταύρο Κουκουτσάκη, εκδότη της τοπικής εφημερίδας «Νέα Σμύρνη».

Εκατοντάδες άλλοι πατριώτες προσέφεραν το πνεύμα και την ψυχή τους στην Εστία, την Κιβωτό της γνώσης και του πολιτισμού.

Πιστεύουμε ότι σήμερα θα βρεθούνε οι δυνάμεις αυτές, που θα στηρίξουν πραγ-ματικά την Εστία Ν. Σμύρνης, τώρα που αιμορραγεί οικονομικά για να μπορέσει να ανακάμψει και να ανακτήσει τις δυνάμεις της και για να συνεχίσει να μεταλαμπαδεύει στους αιώνες το πνευματικό και ιστορικό μεγαλείο του Μείζονος Ελληνισμού.

Η Εστία Ν. Σμύρνης στηρίζει το όραμα, την πίστη στις αξίες και τα ιδανικά της ελ-ληνικής φυλής, ιδιαίτερα του Μικρασια-τικού Ελληνισμού, του Μικρασιατικού Πνεύματος και Πολιτισμού, όπως και τον εθελοντισμό, την κοινωνική προσφορά, την γενναιοδωρία και τις ευεργεσίες μεγά-λων Ελλήνων Ευεργετών. Κυρίως, όμως,

η Εστία αποτελεί παράδειγμα συλλογικό-τητας και συνεργασίας για ένα υγιές και αέναο Εθνικό ιδανικό.

Η Εστία Ν. Σμύρνης είναι γέννημα και δημιούργημα του πόνου, της προσφυγιάς και του ξεριζωμού των Ελλήνων της Ιωνί-ας από τις πατρογονικές τους εστίες, γιατί ο άνθρωπος όταν πονέσει πραγματικά, δη-μιουργεί εκπληκτικά έργα για να θυμάται πάντα και να μην πέσει ποτέ στη λήθη. Η μνήμη, η δημιουργία και η ελπίδα κρατούν τον άνθρωπο ζωντανό και τις κοινωνίες παραγωγικές.

Η Εστία Ν. Σμύρνης έχει 82 χρόνια προσφοράς στην τοπική κοινωνία. Ακό-μα προσφοράς κοινωνικής, πνευματικής, πολιτιστικής και προς τον ευρύτερο χώρο της Πρωτεύουσας της Ελλάδος, αλλά και του Ελληνισμού γενικότερα, όπου και αν εδρεύει.

Η ΕΣΤΙΑ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΙΒΩ-ΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΠΥΡΓΙΟ ΤΟΥ ΜΙΚΡΑ-ΣΙΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΙΔΡΥ-ΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΛΠΙΖΟΥ-ΜΕ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΙ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΔΟ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ.

Ας ευχηθούμε στο μέλλον η Εστία Ν. Σμύρ-νης να παραμείνει στις ψυχές των παιδιών και όλων μας ιερό φυλαχτό των ιδανικών του Γένους μας!..

Στο γραφείο του αείμνηστου Προέδρου της Εστίας Παντελή Σερέφεγλου μαζί με τους ...

18

Την Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2012 η ιστορικός κ. Βιργινία Χαμουδοπούλου-Κωνσταντι-νίδου παρουσίασε από το βήμα της Εστίας την Εθνική-Ιστορική, για τους Έλληνες, διάστα-ση της Ευρέσεως της Αγίας Εικόνας στην Τήνο: «Ἐκ γῆς προφαίνει Θεοτόκου σεπτήν εἰκόνα εὐαγγελίσασα Ἑλλάδος ἐλευθερίαν», βεβαιώνουν οι στίχοι του Μηνολογίου του Ιεροψάλτου Ζαχαρία Καραλή, για να προσθέσουν τα τροπάρια του Εσπερινού και του Όρθρου: «... Σύ εἶ τό καύχημα καί τῆς Ἑλλάδος σύμβολον χαρᾶς, μηνῦον ἐλευ-θερίαν τοῦ Γένους ἡμῶν...».

Επί πλέον, η Πάνσεπτος Εικόνα, μέσα από την αρραγή χριστιανική πίστη και την αδιά-λειπτη, μοναδική κοινωνική δράση του «Πανελληνίου Ἱεροῦ Ἱδρύματος τῆς Εὐαγγε-λίστριας Τήνου» έπαιξε σημαίνοντα ρόλο στην εμπέδωση και προστασία του Ορθοδόξου Χριστιανικού δόγματος, κατά τον κρίσιμο 19ο αιώνα έως και σήμερα.

Την εκδήλωση πλαισίωσε η Βυζαντινή Χορωδία της Ιεράς Μητροπόλεως της Νέας Σμύρνης υπό την καθοδήγηση του Πρωτοψάλτου κ. Αντωνίου Παπαδόπουλου.

Η ιστορική διάσταση της ευρέσεως

της Πανσέπτου Εικόνας του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Τήνο 30/1/1823(190 χρόνια από την Εύρεση της θαυματουργής Εικόνας της Ευαγγελίστριας στην Τήνο)

Στις 30 Ιανουαρίου1 εορτάζεται η Ιερά Μνήμη των Τριών Ιεραρχών, των Τριών Μεγίστων Φωστήρων της Τρισηλίου Θεότη-τος, προστατών της Ελληνορθοδόξου Παι-δείας και Διδασκάλων του Γένους. Από τον 11ον αι. ο Μητροπολίτης Ευχαΐτων Ιωάννης Μαυρόπους όρισε τον κοινό εορτασμό των τριών Οικουμενικών Διδασκάλων, των οποί-ων η διδασκαλία είναι πανανθρώπινη και δι-αχρονική. Ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστο-μος αποτίμησαν θετικά την αρχαία ελληνική σοφία, χωρίς να της προσδώσουν τον σωτη-ριολογικό χαρακτήρα, που ανήκει στον Χρι-στιανισμό, ο οποίος αποτελεί ακριβώς την απάντηση στην λυτρωτική αναζήτηση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Οι Τρεις Ιεράρχες ένωσαν αρμονικά την ανθρώπινη παντογνωσία, με την λυτρωτική «θέα» του Θεού, έτσι ώστε ο «καλός κἀγαθός» των

Αρχαίων να μεταβληθή σε «κατά Χάρη Θεό» δηλαδή σε Άγιο.

Ο Νεώτερος Ελληνισμός διατηρεί την ενό-τητα και τη συνάφειά του με την Αρχαιότη-τα μέσω της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής εποχής. Αθόρυβα την εποχή της Τουρκοκρα-τίας, μέσα στο κρυφό σχολειό, εορτάζονταν οι Τρεις Ιεράρχες, έως ότου η Ιόνιος Ακαδη-μία το 1826, το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1841-42, όπως και η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη καθιέρω-σαν πανηγυρικό εορτασμό στην Ιερά μνήμη των Μεγάλων Διδασκάλων της Ελληνικής Παιδείας στο σύνολό της.

Ίσως δίκαια θεωρούμε ότι η Εύρεση της Αγίας Εικόνας του Ευαγγελισμού στην Τήνο τη συγκεκριμένη ημέρα, στις 30/1/1823, και μάλιστα μετά από πολύμηνη προσπάθεια, δεν ήταν τυχαία.

Επειδή όμως η περιγραφή των γεγονότων

1. Βλ. Internet/YouTube: ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΧΑΜΟΥΔΟΠΟΥΛΟΥ: ΕΥΡΕΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΝΟΥ (30/1/1823)

19

που αναφέρονται σε θαύματα πρέπει να γίνε-ται με μεγάλη προσοχή θα παραθέσουμε, κατ’ αρχήν, δύο από τις πρωτογενείς πηγές επί του Μεγίστου θαύματος της Ευρέσεως.

Σε χειρόγραφο κείμενο της 25ης/11/1822, όπου αναγράφεται διάγγελμα του φιλευσε-βούς Μητροπολίτου Τήνου Γαβριήλ, περι-γράφεται ο οσιακός και ευσεβής τρόπος ζωής της ογδοντά-χρονης Μοναχής Πελαγίας (κατά κό-σμον Λουκίας Νε-γρεπόντη, κόρης του παπα-Νικηφόρου), η οποία μόναζε, επί πολλά χρόνια, στο αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεο-μήτορος Μοναστή-ρι του Κεχροβουνίου στην Τήνο.2

Με το διάγγελμα αυτό επιβεβαιώθηκε η Θεία Προέλευση των οραμάτων της Πελαγίας και δόθηκε η εντολή για εκτεταμένες έρευνες στο χωράφι του Αντωνίου Δοξαρά.

Άλλη σπουδαία πρωτογενής πηγή είναι το κτητορικό κείμενο γνωστό ως «φυλλάδιο Καγκάδη», έκδοση από την οικογένεια Κα-γκάδη στη Βενετία το 1833, όπου καταγρά-φεται λεπτομερώς η ιστορική αλήθεια των θαυμαστών γεγονότων στο διάστημα 1822-1832.

Και οι δύο αυτές πρωτογενείς πηγές φυλάσ-σονται στο Κεντρικό Χρηματοκιβώτιο αποθε-ματικού του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελίστριας Τήνου (Π.Ι.Ι.Ε.Τ.). [Στην έκδοση της «Αδελφότητος των Τηνίων εν Αθήναις», Αθήνα 2012, με τίτλο «ΕΚΦΡΑΣΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΤΗΝΟΥ» αναδημοσιεύονται, εκτός από το «φυλλάδιο Καγκάδη», η «ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΠΥΡΡΟΥ ΘΕΤΤΑΛΟΥ», όπου και τα περί της Θείας Ευρέσεως, (Αθήνα 1848), όπως και η «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΝ ΤΗι ΝΗΣΩι ΤΗΝΩι

ΙΕΡΟΥ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΝΑΟΥ» του Λάμπρου Απέργη, (Αθήνα 1848).]

Όπως αναγράφεται στις σύγχρονες με το θαύμα γραπτές μαρτυρίες η Θεοτόκος είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 1821 στο όνειρο ενός γέροντα κηπου-ρού, του Μιχάλη Πολυζώη, παροτρύνοντάς

τον να σκάψει για να βρει την Εικόνα Της στο χωράφι του Αντωνίου Δοξαρά. Ο Πολυζώης, με τη βοήθεια φίλων του Χριστιανών, έσκαψε λίγο, αλλά σταμάτη-σε γρήγορα την προ-σπάθειά του, η οποία είχε αποβεί άκαρπη. Ωστόσο, δεν σταμά-τησε να διηγείται σε όλους το όνειρό του. Επίσης ο μπάρμπα-Γιάννης Γκιουζέ από το χωριό Μου-ντάδος διέδιδε επί-

μονα μία λαϊκή παράδοση, σύμφωνα με την οποία στο κτήμα του Δοξαρά βρισκότανε πα-λιά ένα «πριγκιπάτο», ένα περίοπτο οικοδό-μημα, και ήταν γραφτό να ξαναγίνει εκεί κάτι παρόμοιο, το οποίο θα συγκέντρωνε χιλιάδες ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο.

Ωστόσο στην Εύρεση της Πανσέπτου Εικό-νας οδήγησαν τα τρία οράματα της Μοναχής, μετέπειτα Οσίας Πελαγίας, την 9η, 16η, και 23η Ιουλίου του 1822.

Στα λεπτομερώς καταγεγραμμένα αυτά οράματα εντυπωσιάζουν: 1) Η άρρητη δόξα και λαμπρότητα με την οποία εμφανιζόταν η Παναγία ενώπιον της ταπεινόφρονος Μο-ναχής. 2) Η παρότρυνση της Κυρίας των Αγγέλων για την κοινοποίηση του περιε-χομένου των οραμάτων στον Πρόκριτο Τή-νου και Επίτροπο της Μονής Κεχροβουνίου Σταματέλο Καγκάδη, ώστε «να είναι εκείνος που θα επιστατήσει στην ανέγερση του αφιε-ρωμένου στην Παναγία Ναού, επί του χώρου όπου είναι θαμμένη η Εικόνα». 3) Στην απο-

2. «Το Μοναστήρι του Κεχροβουνίου είναι ίσως το μοναδικό, ανά την Ελληνική Επικράτεια, γυναικείο Μοναστή-ρι, στην χιλιόχρονη ιστορική πορεία του οποίου δεν απαντάται, νεκρά περίοδος». (ο Μητροπολίτης Σύρου και Τήνου Δωρόθεος Β΄).

Η εκκλησία της Παναγιάς της Τήνου.

20

ρία της Μοναχής, η οποία μετά φόβου Θεού ερώτησε πού θα εξευρίσκονταν οι πόροι για την ανέγερση του Ναού, η Παναγία απάντησε ότι αυτό ανήκε στη δική Της φροντίδα. Όταν η Πελαγία τόλμησε να ρωτήσει ποιό ήταν το όνομά της, η Θεοτόκος απάντησε: «Εὐαγγε-λίζου γῆ χαράν μεγάλην» και τότε συγκλο-νισμένη η γερόντισσα απάντησε: «Αἰνεῖτε οὐρανοί Θεοῦ τήν δόξαν» και έσπευσε να κοινοποιήσει το όραμά της στην Ηγουμένη (23/7/1822), αλλά και στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γαβριήλ, ο οποίος έπρεπε να διαπιστώσει την θειότητα του οράματος σύμ-φωνα με την Αγία Γραφή, την πατερική διδασκαλία και την αφήγηση των Γερο-ντικών.

Συστηματική κατασκαφή, όπως αφηγείται το κτητορικό κείμενο, άρχισε τον Σεπτέμβριο του 1822, όταν ο Μητροπολίτης εξέδωσε σχετική εγκύκλιο προσκαλώντας το ποίμνιό του να συντρέξει στην ικανοποίηση της Θε-ομητορικής εντολής, προσφέροντας ό,τι ο καθένας μπορούσε: χρήματα ή εργασία. Η έρευνα αυτή έφερε στο φως ένα ξεροπήγαδο και τα θεμέλια βυζαντινού ναού του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, όπως επιβεβαι-ώθηκε από επιγραφές και ιερά σκεύη. [Κάτω από τον ναό αυτό υπήρχε στην Αρχαιότητα θέατρο αφιερωμένο στον Διόνυσο, όπως και ο ναός του Ποσειδώνος].

Οι κάτοικοι της Τήνου ήταν γνωστοί από την Αρχαιότητα για την ευλάβεια και την πί-στη τους προς το θείο. Από αρχαιολογικά ευ-ρήματα εικάζεται ότι ο ναός του Προδρόμου πυρπολήθηκε τον 9ον ή 10ον αι., κατά τη δι-άρκεια πειρατικής επιδρομής προφανώς από Σαρακηνούς.

Τότε ο Μητροπολίτης Γαβριήλ (: η ισχύς του Θεού) υπέδειξε την ανέγερση νέου Ναού, επί των ερειπίων του Ναού του Προδρόμου. Ο Σταματέλος Καγκάδης, ο Γεώργιος Πε-ρίδης, ο Αντώνιος Καλλέργης και ο Χατζή Γεώργιος Σιώτος ήταν οι 4 κτήτορες που ανέλαβαν τη φροντίδα της ανέγερσης αυτού του Ναού. Την Πρωτοχρονιά του 1823, κατά τη διάρκεια αγιασμού από τον Μητροπολίτη, το ξεροπήγαδο (βάθους 22 μέτρων) γέμισε ξαφνικά με άφθονο, καθαρό νερό. Πρόκειται

για το αγίασμα με το οποίο γεμίζουν και σήμε-ρα χιλιάδες μπουκάλια για να αγιασθούν ακό-μα και σε μέρη μακρινά εκείνοι που πιστεύουν στη Μεγαλόχαρη και τα θαύματά Της. Ο νέος Ναός αφιερώθηκε στην «Ζωοδόχο Πηγή» εξ αιτίας του θαύματος στο ξεροπήγαδο και είναι ο σημερινός Ναός της Ευρέσεως, κάτω από τον καλλιμάρμαρο Ναό της Ευαγγελίστριας. Παράλληλα με το κτίσιμο του Ναού συνεχίζο-νταν οι έρευνες για τον εντοπισμό της Αγίας Εικόνας, ώσπου στις 30/1/1823, ημέρα της εορτής των Τριών Ιεραρχών, η σκαπάνη του αγρότη, από το χωριό Φαλατάδος, Δημη-τρίου Βλάση ή Πασά χτύπησε ένα κομμάτι ξύλο σκίζοντάς το στην μέση.

Μέσα από τα ξεραμένα από αιώνες χώ-ματα ξεχώρισε η μορφή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ με το υψωμένο χέρι, ενώ, στο άλλο κομμάτι, τρέμοντας ο εργάτης, είδε την Παρθένο να δέχεται, με σκυμμένο το κεφάλι, το θείο μήνυμα. Η αξίνα δεν είχε αγγίξει καμμία από τις δύο μορφές, όπως η φωτιά, η υγρασία, το πέρας εκατοντά-δων αιώνων δεν είχαν εξαφανίσει τη θεία σκηνή.

Κλαίγοντας από χαρά, κρατώντας την Ιερή Εικόνα στα χέρια του ο Δεσπότης Γαβριήλ ανέκραξε: «Μέγας εἶ Κύριε καί θαυμαστά τά ἔργα Σου»3. Τρεις ημέρες μετά, στις 2 Φεβρουαρίου, έγινε για πρώτη φορά λιτάνευ-ση της Εικόνας στα δρομάκια της πόλεως, με πάνδημη συμμετοχή του Τηνιακού λαού, κάτω από τα έκπληκτα μάτια των Τούρκων κατα-κτητών.

Ευθύς μετά την Εύρεση και μετά τα πρώτα θαύματα, από τα οποία ξεχώρισε η θερα-πεία των θυμάτων της φοβερής πανώ-λους, οι Επίτροποι και οι Επιστάτες ανέλα-βαν την επί του ναού της Ζωοδόχου Πηγής οικοδόμηση Καλλιμάρμαρου Ιερού Ναού αφιερωμένου στην Μεγαλόχαρη. Ο υπέρ-λαμπρος Ναός έλαβε ήδη από το 1826 – με-σούσης της Εθνεγερσίας – την σημερινή του μορφή, αφού, παρά τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, χριστιανοί έσπευδαν από παντού, ακατάπαυστα για να προσφέρουν ό,τι ο κα-θένας μπορούσε. Το 1831 ο μεγαλοπρεπής Ναός της Ευαγγελίστριας (τρίκλιτης Βασιλι-

3. Την πρώτη νύχτα η Αγία Εικόνα φυλάχθηκε στην οικία Προκρίτου της Τήνου, όπου δέχθηκε, ως αφιερώματα, τα πρώτα κοσμήματα ευλαβών αρχοντισσών, οι οποίες έσπευσαν να την προσκυνήσουν.

21

κής με τρούλλο πάνω από την Αγία Τράπεζα) ήταν έτοιμος, ενώ το σύνολο των κτισμάτων στο συγκρότημα της Μονής της Μεγαλόχα-ρης αποπερατώθηκε γύρω στα 1880, το-νίζοντας τον πανορθόδοξο χαρακτήρα της. Η επιλογή του ρυθμού του Ναού της Μεγαλόχαρης ανήκει στον Τήνιο αρχιτέκτο-να Ευστράτιο Καλονάρη, τον επικαλούμενο «Σμυρνιό», ο οποίος, ως μέλος της πολυά-ριθμης παροικίας των Τηνίων στη Σμύρνη, ήταν ήδη ονομαστός αρχιτέκτονας εκκλησιών στη Μικρά Ασία και ένας από τους 20.000 πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στην Τήνο λόγω των διωγμών εκ μέρους των Τούρκων.

«Το θαύμα και το τάμα, δύο έννοιες που συγκλονίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη έλαβαν, από την στιγμή της Ευρέσεως, την καταξίω-ση και την πληρότητά τους στην ευλογημένη Τήνο».

Άλλωστε η θεία Πρόνοια έδωσε, δια μέ-σου της Πανσέπτου Εικόνας, ηχηρά μηνύμα-τα στην ανθρώπινη ατέλεια και αδυναμία, στα ανθρώπινα πάθη που είχαν ξεπηδήσει μέσα από τις φλόγες του Αγώνα της Εθνεγερσίας. Μηνύματα τα οποία δεν ήταν δυστυχώς δυ-νατόν να αναστείλουν τον σαρωτικό, κατα-στρεπτικό διχασμό που συγκλόνιζε τότε τους Έλληνες αγωνιστές. Διχασμό προερχόμενο από τον πολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ της παλαιάς πολιτικής ηγεσίας και των οπλαρχη-γών, αλλά και εξ αιτίας της επεμβάσεως των Ευρωπαϊκών δυνάμεων με την δημιουργία

ανοργάνωτων πολιτικών κομμάτων, τα οποία δεν είχαν ελληνικές ρίζες και των οποίων ο χαρακτήρας δεν ήταν ούτε φιλειρηνικός, ούτε φιλελληνικός, δεδομένου ότι υπηρετούσαν τα συμφέροντα της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας (1825-1826).

Όμως, την ίδια ακριβώς εποχή (1823-1833) επιτελείται στην Τήνο το μέγα θαύμα της συσπειρώσεως των λαϊκών και εκκλησια-στικών φορέων εξουσίας, κάτω από την Υψη-λή Προστασία της Μητέρας του Θεού, προκει-μένου το άσημο έως τότε νησί να μετατραπεί σε Πανελλήνιο, Πανορθόδοξο αλλά και πα-νανθρώπινο τόπο αγάπης, γαλήνης, ελπίδας και παρηγοριάς. Παράλληλα με την οικοδό-μηση του Ιερού Συγκροτήματος της Μεγαλό-χαρης, το Ιερό Ίδρυμα της Ευαγγελίστριας άρ-χισε από τις πρώτες ημέρες, μετά την Εύρεση, την ευεργετική δραστηριότητά του.

Άλλωστε η συσπείρωση των φορέων εξου-σίας ήταν από αιώνες οικεία στους κατοίκους της Τήνου αφού, στα 500 χρόνια της Φρα-γκοκρατίας - Ενετοκρατίας (1207-1715), όπως και στα περίπου 100 της Τουρκοκρατί-ας, οι κατακτητές είχαν σεβαστεί τα προνόμια και τα έθιμα του νησιού, όπου οι κοινοτικοί θεσμοί είχαν λειτουργήσει με πλήρη σχεδόν αυτοτέλεια. Το ίδιο ελεύθερη είχε αφεθεί και η άσκηση του θρησκεύματος.

Τα καράβια που έφερναν κατά την Αρχαιό-τητα τους επισκέπτες στο Ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο, αντικαταστάθηκαν από τα παντο-

Στη φωτογραφία διακρίνονται: ο πρωτοπρεσβύτερος π. Νικόλαος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης κ.κ. Συμεών, ο Πρόεδρος της Εστίας κ. Ιωάννης Καλογείτονας, ο κ. Θ. Αθανασίου,

ο κ. Ι. Μανούκας και ο κ. Αθ. Φραγκούλης

22

ειδή μέσα μεταφοράς των εκατοντάδων προ-σκυνητών στη Χάρη Της. Πολλοί αγωνιστές, όπως ο Κανάρης, ο Μιαούλης, ο Καραϊσκά-κης, ο Μακρυγιάννης, ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς και πολλοί άλλοι θεώρησαν τότε χρέος τους να προσκυνήσουν τη Μεγαλόχαρη. Ο Μακρυγιάννης υποστήριζε ότι ο λαός που προδίδει την ιστορική του συνέχεια, χάνει την οντότητά του, αφού το ήθος του εξαρτάται από τις ρίζες του πολιτισμού του.

Με αυτές ακριβώς τις αξίες προσπάθησε να κυβερνήσει ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος επιθυμούσε να συνδυάσει την Ευ-ρωπαϊκή αντίληψη και εξέλιξη με την παρα-δοσιακή Ελληνορθόδοξη Παιδεία. Όμως, μετά τη δολοφονία του (1831), διασπάσθηκε η αλληλοπεριχώρηση του Ελληνισμού με την Ορθοδοξία. Και ενώ η χριστιανική – ορθόδο-ξη πίστη είχε πρωτοστατήσει στις Επαναστα-τικές διακηρύξεις των ηρώων που αγωνίστη-καν υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, οι Βαυαροί κυβερνήτες επέμειναν σε μία τυποποιημένη Αρχαιολατρεία εκριζώνοντας τα ιστορικά θε-μέλια του Νεωτέρου Ελληνισμού, που είχαν διαμορφωθεί στα ελληνορθόδοξα πλαίσια του Βυζαντινού και Μεταβυζαντινού πολιτισμού. Οι Ευρωπαίοι αγνόησαν τον ρωμαίικο πολιτισμό της Τουρκοκρατίας, όταν το Γένος ήταν αδύνατο πολιτικά, αλλά όχι πνευματικά, αφού η πατερική - ανατολική παράδοση το κράτησε ενωμένο, πλούσιο σε ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις, που το βοήθησαν να ξεπεράσει τη μακρόχρονη δουλεία, χωρίς να συμβιβασθεί μαζί της.

Οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις, στην προσπά-θειά τους να διασπάσουν την ενότητα μεταξύ των εθνών, αντιμετώπισαν το Οικουμενικό – χριστιανικό πνεύμα ως παρωχημένη νεκρά παράδοση και φυσικά, μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, διέσπασαν την μοναδική Ελληνορθόδοξη πορεία.

Και ενώ ο Κυβερνήτης απέβλεπε στην διά του Οικουμενικού Πατριαρχείου (της Εθναρ-χίας) ενότητα του υποδούλου (εκατομμυρίων τότε Ελλήνων) με το ελεύθερο Γένος, «ίνα μη πέση», όπως είχε επισημάνει, «η υπόθεσις εις Φράγκων χείρας», «η υπόθεσις» έπεσε δυστυχώς «εις Φράγκων χείρας» με αποτέ-λεσμα δύο χρόνια μετά την δολοφονία του Καποδίστρια να επιβληθεί βίαια το Αυτοκέ-

φαλο της Ελλαδικής Εκκλησίας (1833) και να επέλθει ρήξη της Εκκλησίας της Ελλάδος (και όχι Ελληνικής Εκκλησίας) με το Πατριαρχείο.

[Το Οικ. Πατριαρχείο δέχθηκε, ως κανο-νική, την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ελ-λάδος το 1850].

Έτσι, στο νεοσύστατο Ελληνικό Βασίλειο η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αποτελεί πλέον το περιέχον σύνολο του Εθνικού βίου (όπως κατά την Τουρκοκρατία), αλλά το ελεγχόμε-νο περιεχόμενο με μοναδική αρμοδιότητα τα ηθικίστικα θρησκευτικά καθήκοντα των πο-λιτών. Η αποδέσμευση αυτή της νεοελληνι-κής ψυχοσυνθέσεως, κυρίως από το άμεσο βίωμα της Ορθοδόξου Παραδόσεως και της πατερικής διδασκαλίας, δημιούργησε στην ελληνική ψυχή σύγχυση, άγχος, αβεβαιότητα.

Όλοι οι Ορθόδοξοι που έζησαν και ζούνε τη δυτική πολιτιστική παράδοση, βιώνουν, χωρίς συνήθως να το συνειδητοποιούν, μία κρίση ταυτότητας που είναι ακριβώς η κρίση, που διέρχεται η Ορθοδοξία, αφ’ ότου επεκρά-τησε ο δυτικός πολιτισμός στις περιοχές, οι οποίες για εκατοντάδες χρόνια απετέλεσαν το λίκνο της (1204 κ. εξ.). Όμως στη Δύση η πίστη έγινε ιδεολόγημα ενώ στην Ορθο-δοξία, βιώνεται ως κοινωνία Θεού, όπου οι φραγμοί και οι νόμοι αντικαθίστανται από την πορεία προς την αγιότητα.

Στο Ελληνικό Βασίλειο του 19ου αι. όλοι οι θεσμοί περιήλθαν στην εξουσία του Κρά-τους: οικονομία, παιδεία, στρατός, διοίκηση, δημοσιονομία. Έτσι συντελείται και η θεσμο-ποίηση της Εκκλησίας. Η Εκκλησία μετα-βάλλεται σε κρατικό θεσμό.

Ακολουθεί η καταστροφή βυζαντινών εκ-κλησιών, η διάλυση εκατοντάδων ορθοδό-ξων μοναστηρίων, η εξουθένωση του μονα-χικού βίου, οι διώξεις κληρικών αγωνιστών, παράλληλα με την καθολική και κυρίως την προτεσταντική προπαγάνδα.

Η Εθνική μνήμη προσανατολίζεται απο-κλειστικά προς τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν ότι ο θησαυρός αυτός μεταφέρθηκε στη Δύση από Έλληνες Λογίους, προ και μετά την Άλωση της Κων-σταντινουπόλως, χάρη σ’ εκείνους που ακά-ματοι αντέγραφαν τα αρχαιοελληνικά κείμενα στα βυζαντινά μοναστήρια. Άλλωστε ήταν

23

λάθος να ταυτίζεται ο Δυτικός Μεσαίωνας, (όπου η παντοδυναμία του Πάπα εκφραζόταν και με άστοχες ιμπεριαλιστικές ενέργειες), με το ελληνοχριστιανικό πνεύμα της Βυζαντι-νής αυτοκρατορίας.

Ωστόσο, στη σοβαρή ιδεολογική εκτροπή που υπέστη ο υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνας του 1821 αντιστάθηκαν Έλληνες πατριώτες από τους οποίους ξεχωρίζου-με τον μέγα ΄Ελληνα θε-ολόγο του 19ου αι. Κων-σταντίνο Οικονόμου τον εξ Οικονόμων, ο οποίος δίδαξε με σθένος ότι ο σύνδεσμος Έθνους – Γένους – Ορθοδοξί-ας είναι αδιάρρηκτος. Τον μέγα βυζαντινολόγο Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο, ο οποίος ήταν ο πρώ-τος που το 1852 έκανε χρήση του όρου «Ελλη-νοχριστιανισμός» και βέβαια τον Εθνικό μας ιστοριογράφο Κωνσταντίνο Παπαρρηγό-πουλο, ο οποίος, ανατρέποντας τις θεωρί-ες του Φαλμεράϋερ, έγραψε την μοναδική Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (1860-1876) υποστηρίζοντας την αδιάλειπτη ενότητα της Ελληνικής ιστορίας από την Αρχαιότητα έως και τον 19ο αι.

Την εποχή όπου στην κυρίως Ελλάδα φωτισμένοι πατριώτες προσπαθούν να δια-σώσουν και να απαθανατίσουν την ιστορική αλήθεια, την τεράστια σημασία της χιλιόχρο-νης Βυζαντινής αλλά και Μεταβυζαντινής ελ-ληνορθόδοξης πορείας, στο κέντρο των Κυ-κλάδων, η από αιώνες θαμμένη Πάνσεπτος Εικόνα έρχεται να ενώσει το Κτιστό με το Άκτιστο. Έρχεται να επιβεβαιώσει ότι στην Ελληνική ορθόδοξη πορεία ο διάλογος μετα-ξύ Κτιστού και Ακτίστου, ύλης και πνεύματος είναι κάτι μοναδικό και ανεπανάληπτο.

Η Εύρεση της Αγίας Εικόνας βοήθησε στην χριστιανική παναδελφότητα, αλλά και στην ορμή προς το ανώτερο, το υψη-λότερο.

Μέσα στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν πολ-λά μέρη που σεμνύνονται για την θαυματουρ-γική εμφάνιση Εικόνων της Παναγίας μας.

Όμως, η Ευαγγελίστρια της Τήνου, εκτός από τον λειτουργικό, τον δογματικό και πνευματι-κό Της χαρακτήρα, έχει λάβει ένα ιδιαίτερο ιστο-ρικό νόημα, αφού ήλθε να επιβεβαιώσει την Υψηλή Προστασία της Θεομήτορος στο Γένος μας, γνωστή από την Βυ-ζαντινή εποχή, αλλά και μεταγενέστερα, κυρίως από το Έπος του 1940. Σφράγισε με επίγειο τρό-πο τη φωτισμένη ελλη-νοχριστιανική διδασκα-λία των Τριών Οικου-μενικών Διδασκάλων, τόνισε την σημασία της Παιδείας, ένωσε υπό την Σκέπην Της τους πιστούς όλων των κοινωνικών στρωμάτων, ακόμα και τους αλλόθρησκους [βλ.

πολύτιμα τάματα από Τούρκους αξιωματού-χους], και απετέλεσε μοναδικό πόλο έλξε-ως κατά τον διχασμό που δημιούργησαν οι Δυτικές δυνάμεις στο νεοσύστατο Ελ-ληνικό Βασίλειο.

Στα πλαίσια της ενισχύσεως της Παιδείας, με την ευρύτερη έννοια του όρου, η Εύρεση της Πανσέπτου Εικόνας συνετέλεσε τα μέγιστα άμεσα και έμμεσα – δια της εν γένει δράσεως του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελί-στριας – και στην πρωτοφανή και ανεξήγητη, κατά τους ερευνητές, σε αριθμό και ποιότη-τα, δημιουργία των Τηνίων Καλλιτεχνών του 19ου αι., όπως ο εθνικός ζωγράφος Νικόλα-ος Γύζης, ο Πατριάρχης της Νεοελληνικής ζωγραφικής Νικηφόρος Λύτρας, ο γλύπτης φιλόσοφος Δημήτριος Φιλιππότης, ο ευαί-σθητος και αγαθός Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Λάζαρος Σώχος, αλλά και οι θεμελιωτές της Νεοελληνικής Γλυπτικής αδελφοί Μαζακα-τέ, οι οποίοι από το 1835 δημιούργησαν ερ-γογλυφείο στη γωνία Σταδίου-Κοραή.

Για το περίεργο αυτό φαινόμενο της παν-

Το πιστό αντίγραφο της εικόνας της «Μεγαλόχαρης» Ευαγγελιστρίας της Τήνου «έργο Φραγκίσκου Δεσύπρη

Τηνίου 1858».

24

στρατιάς εκλεκτών καλλιτεχνών έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες με βάση τη φυσική ομορ-φιά της Τήνου, τις εναλλαγές των χρωμάτων στα τοπία της, την κληρονομικότητα, αλλά και την ανάγκη διεξόδου έντονων εσωτερικών βιωμάτων και υψηλών, πνευματικών εντυ-πώσεων.

Το βέβαιο είναι ότι το Ιερό Ίδρυμα της Ευ-αγγελίστριας στήριξε οικονομικά τις σπου-δές πολλών Τηνίων καλλιτεχνών στις φημι-σμένες Ακαδημίες της Ευρώπης, την εξέλιξη και τελείωση ταλαντού-χων Τηνίων, οι οποίοι συνέβαλαν τα μέγιστα στην Αναγέννηση της Νεοελληνικής Τέχνης.

Το Πανεπιστήμιο, η Ακαδημία, το Αρσά-κειο, το Ζάππειο, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η Μητρόπο-λη, η Παλαιά Βουλή είναι έργα Τηνίων εκτε-λεστών και εφαρμοστών. Άλλωστε και σήμερα η Τήνος γεννάει επιδέξι-ους τεχνίτες του μαρμά-ρου, αλλά και δημιουρ-γούς ζωγραφικής, χαρακτικής, κεραμεικής και υφαντικής τέχνης, οι οποίοι παραμένουν πιστοί στην παράδοση, χωρίς να αγγίζονται από ανατρεπτικές συμπεριφορές.

Η Εύρεση της θαυματουργής Εικόνας τόνι-σε τον υπερεθνικό χαρακτήρα της Ορθοδοξί-ας ενώνοντας αδελφικά καθολικούς, ορθοδό-ξους και αλλόθρησκους γύρω από την κοινή, Ευχαριστιακή Τράπεζα. Η Ευαγγελίστρια απε-τέλεσε ένα μοναδικό πόλο έλξεως και προ-στασίας ενάντια στην, εκ του Δυτικού πολιτι-σμού, πνευματική αλλοτρίωση των εντός του νεοπαγούς Κράτους, αλλά και των αλύτρωτων Ελλήνων της καθ’ ημάς Ανατολής.

Η από αιώνες θαμμένη Πάνσεπτος Εικόνα έρχεται να φανερώσει τη δυνατότητα ένωσης Θεού και κόσμου, διά της ασκητικής-εμπει-ρικής μετοχής στην Αλήθεια, ως κοινωνί-ας με το Άκτιστο.

Η Οσία Πελαγία έφθασε δια της ασκή-σεως εμπειρικά στη γνώση του Ακτίστου. Δεν «έμαθε» κάτι, όπως συμβαίνει δια της Επιστήμης στον κόσμο του Κτιστού, αλλά «έπαθε» κάτι κοινωνώντας, δια του δοξασμού της θεώσεως, με το Άκτιστο.

Εν συνεχεία ο υπέρ-λαμπρος ναός της Μεγα-λόχαρης και η πολυσχι-δής και παραδειγματική δράση του Πανελληνί-ου Ιερού Ιδρύματος της Ευαγγελίστριας Τήνου (Π.Ι.Ι.Ε.Τ.) διέσωσαν την εσωτερική-καρ-διακή σχέση των Ελ-λήνων με το Έθνος τους, έξω από κάθε έννοια εθνικιστικής αυτοέξαρσης. Γιατί η εκκλησιαστική κοινωνία λειτουργεί ιστορικά ως κιβωτός του ΄Εθνους.

Η Αίσθηση του Υψη-λού και ο σεβασμός στο ΄Ακτιστο δεν εμποδίζει την προσέγγιση στην Επιστήμη, στην Τέχνη και στο κοινωνικό γί-γνεσθαι. Αντίθετα, η αί-σθηση αυτή ελευθερώνει εσωτερικά και επενδύει

την ανθρώπινη δράση με υψηλόφρονα διά-θεση, τιμιότητα, Πίστη και Αγάπη.

Οι Ευρωπαίοι ή Ευρωπαΐζοντες σκεπτι-κιστές, «προοδευτικοί», τεχνοκράτες και νε-ωτεριστές μακάρι να μπορούσαν να αναρω-τηθούν πώς είναι δυνατόν ένα μισοκαμένο ξύλο σπασμένο στα δύο, μέσα στα χώματα και στους ασβέστες, να χαρίζει στο διηνεκές λύτρωση, όραμα, πίστη, ελπίδα, αρχο-ντιά.

Ο λαός της Τήνου αφομοίωσε στοι-χεία πολιτισμού από τους Ενετούς και διέσωσε μέσα στην ενοριακή ζωή τις πα-ραδόσεις του. Τα στοιχεία όμως αυτά δεν τα θεοποίησε. Απλώς τα μετουσίωσε και τα χρησιμοποίησε προκειμένου να πλαι-σιώσει τη λάμψη του Ακτίστου Φωτός, που τόσο απλόχερα του χάρισε η Θεία Πρόνοια.

Η Αγία εικόνα της Μεγαλόχαρης της Τήνου, όπως είναι σήμερα σκεπασμένη

από τα ενθυμήματα των πιστών προσκυνητών, έκδοση Πανελληνίου Ιερού

Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας της Τήνου

25

Την Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2012 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μεγάρου της ΕΣΤΙΑΣ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής «ΜΝΗΣΙΠΗΜΟ-ΝΑ» του φιλολόγου και μέλους της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού της Εστίας Γιάν-νη Μανούκα. Το βιβλίο παρουσίασαν οι Λέσβιοι φιλόλογοι κ.κ. Αθανάσιος Φραγκούλης, Χρήστος Σταυράκογλου και Ευάγγελος Γδοντέλης. Συντονιστής της παρουσίασης ήταν ο επίσης Λέσβιος εκπαιδευτικός και συγγραφέας Φώτης Βασίλογλου. Σε σύντομη παρέμβα-σή του ο Γιάννης Μανούκας έδωσε δείγματα των επιρροών του από τους Έλληνες ποιητές (κυρίως από Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο και Κική Δημουλά). Χαρακτηριστικά ποιήματα της συλ-λογής απήγγειλαν οι Φώτης Βασίλογλου και η Ανδρονίκη Μαματσή.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ν. Σμύρ-νης Συμεών, ο πρόεδρος της Εστίας κ. Καλογείτονας, ο Λέσβιος ποιητής και κριτικός Δη-μήτρης Νικορέτζος, οι επίσης Λέσβιοι συγγραφείς Γιάννης Χατζηβασιλείου, Παναγιώτης Μιχαηλάρης και Τραγέλλης Χρήστος, ο φιλόλογος και ιστορικός και Πρόεδρος του Συλ-λόγου Τενεδίων Αττικής Απόστολος Κερκινέογλου, Πρόεδροι κι εκπρόσωποι Λεσβιακών σωματείων, συνάδελφοι του Γιάννη Μανούκα και πλήθος συντοπιτών και φίλων του.

Η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής

του Γιάννη Μανούκα «Μνησιπήμονα»

Ο πρώτος εκ των παρουσιαστών κ. Φρα-γκούλης Αθανάσιος μεταξύ άλλων τόνισε:

«Kύριε Πρόεδρε, Κυρίες και KύριοιΌταν πήρα στα χέρια μου την ποιητική

συλλογή του κ. Μανούκα1 και τη μελέτησα προσεκτικά εξεπλάγην ευχάριστα. Πίστευα πως η πιο κατάλληλη περίοδος για τη γραφή ποιημάτων είναι η περίοδος της εφηβείας. Η εφηβεία είναι το πρώτο μεγάλο πρόβλημα της ζωής, το γεμάτο άγχος, ανασφάλεια, απόπει-ρα αυτοεπιβεβαίωσης, ανεξαρτητοποίησης, επαναστατικότητας, υιοθέτησης ακραίων συ-μπεριφορών και συναισθηματικών εξάρσε-ων. Η εφηβεία είναι μια βόμβα που μπορεί να εκραγεί ή προς τα έξω ή προς το εσωτερι-κό του ατόμου και οι ψυχικές αντιδράσεις του εφήβου είναι ένας κεραυνός εν αιθρία που μπορεί να μετουσιωθεί σε στίχο και ποίημα.

Όμως η ποιητική δημιουργία του κ. Μα-νούκα εντάσσεται μέσα στην περίοδο της ηλι-κιακής του ωριμότητας, μέσα στην τελευταία εικοσαετία, από το 1995 και μετά. Γι’ αυτό και η προσπάθειά του είναι εντυπωσιακή και

αξιοθαύμαστη. Γιατί η πείρα, κάθε μέρα που περνά, μετατρέπει σε λογική ένα μέρος από το συναίσθημα, όπως ο καιρός ένα μέρος από το άνθος το μετατρέπει σε καρπό. Γιατί όσο γε-μίζει το μυαλό του ανθρώπου, τόσο η καρδιά του αδειάζει. Και η άδεια καρδιά δεν μπορεί να γράψει ποιήματα. Ο ορθολογισμός με την αντικειμενικότητά του τυποποιεί τις ιδέες, ενώ ο συναισθηματισμός με την υποκειμενικότη-τά του κάνει τους χαρακτήρες να διαφέρουν και τους διασώζει από την ισοπέδωση. Και η ισοπέδωση δεν έχει καμιά σχέση με την ποίη-ση. Παρόλα αυτά, ο κ. Μανούκας κατόρθωσε στην πρώτη του ποιητική συλλογή να εναρμο-νίσει με θαυμαστό τρόπο τον ορθολογισμό με τον συναισθηματισμό, την αντικειμενικότητα με την υποκειμενικότητα και να μας χαρίσει ένα θαυμαστό αποτέλεσμα.

Ο κ. Μανούκας στον Πρόλογο της συλ-λογής του λέει με μια δόση σεμνότητας και ταπεινότητας: «Το δηλώνω εξαρχής με τη δέουσα, την ώρα τούτη που τολμώ να δημοσιεύσω τα λιγοστά ξεσπάσματα

1. Βλ.: Internet/YouTube: «ΜΝΗΣΙΠΗΜΟΝΑ»: Ποίηση του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΝΟΥΚΑ

26

της ψυχής μου, συναίσθηση και το δέος μιας συμπαρομαρτούσας ύβρης: δεν εί-μαι ποιητής κι ούτε θα γίνω». Βέβαια, θα μπορούσε να πει κανείς πως κάθε φιλόλογος είναι ποιητής, αφού ο φιλόλογος εξετάζει τη γλώσσα ως φορέα των ιδεών και των αξιών, μελετά και κρίνει όλα τα προϊόντα του λό-γου, κατεξοχήν τα έργα του έντεχνου λόγου, όπως είναι ο ποιητικός, τον ρυθμό και την αρμονία του, τις μουσικές του αποχρώσεις. Όμως άλλοι φιλόλογοι γρά-φουν κακά ποιήματα, άλλοι μέτρια, άλλοι καλά και άλλοι πολύ καλά. Και ο κ. Μανού-κας μάς πρόσφερε πολύ καλά ποιήματα, ποιήματα αξιοπρό-σεκτα και από την άποψη της μορφής και από την άποψη του περιεχομένου, από την άποψη της γλώσσας και από την άποψη της ιδέας και του μηνύματος που εκπέμπουν».

Ο κ. Φραγκούλης, αφού προσέγγισε εννοιολογικά και κριτικά τους όρους «ποίηση» και «ποιητής» συνέχισε:

«… και ο κ. Μανούκας, ικανός φιλόλογος ο ίδιος, χειρίζεται στα ποιήματά του με ποι-ητικό, συγκινησιακό, μεταφορικό και συνυ-ποδηλωτικό τρόπο τη γλώσσα. Χρησιμοποιεί την πολυσημία, το διφορούμενο νόημα, την αλληγορία και τον συμβολισμό, την εικόνα και τη μεταφορά με άριστο τρόπο. Παίρνει λέξεις της καθημερινότητας που είναι και το υλικό της ποιητικής του τέχνης, τις ακουμπά με το μαγικό ραβδί της ποίησης και τις μετα-μορφώνει, στήνοντας έτσι ένα παρατηρητή-ριο πάνω στο συναίσθημα και βοηθώντας μας να δούμε πίσω από την πραγματικότητα έναν άλλο κόσμο, μαγικό και υπέρλογο. Αναζητά πάντα την πιο κατάλληλη λέξη, κι αυτό είναι η πιο ουσιαστική στιγμή της πνευματικής πε-ριπέτειας ενός αληθινού ποιητή, που, όπως είπαν, για μια μονάχα λέξη λιώνει χιλιάδες τόνους γλωσσικό μετάλλευμα, της δίνει μια νέα υπόσταση και συγκινησιακό περιεχόμε-νο. Ο ποιητής μοιάζει με τον βουτηχτή ψαρά.

Στη θάλασσα της γλώσσας συνέχεια βουτάει και τρυγά. Έτσι, μπορεί να κρυσταλλώνει μια συγκίνηση σε μια λέξη, αλλά μπορεί και να ελευθερώνει από μια λέξη μια συγκίνηση. Ο ποιητής είναι ικανός «Ἐν κοινοῖς καινά ἐπινοῆσαι», δηλαδή να παρουσιάσει κοινά και τετριμμένα πράγματα με ένα καινούριο και πρωτότυπο τρόπο. Να φορτίσει τις λέξεις

με νέο περιεχόμενο , να τις ντύσει με την «στολήν την πρώτην», να τις μεταξιώ-σει. Ο αληθινός ποιητής δε βρίσκει τις λέξεις στο λεξικό αλλά στο αίμα του».

Στη συνέχεια έκανε λόγο για τη διαλεκτική σχέση του ποιητή γενικά, και ειδικότερα του Γιάννη Μανούκα, με τους αναγνώστες του και κατέληξε:

«Όμως το μεγαλείο της ποίησης δεν έγκειται απλώς στα θέλγητρα τα εξωτερικά της ιδιαίτερης γλώσσας που χρησιμοποιεί ο ποιητής, αλλά και στο βάθος των ιδεών που αυτή εκφράζει και στην οικο-νομία της σύνθεσης του όλου

έργου. Γιατί, όπως είπε κάποιος «Ποίηση χωρίς μήνυμα είναι φάκελος χωρίς επι-στολή».

Ο κ. Μανούκας ξέρει να βλέπει και να παρατηρεί και γι’ αυτό μπορεί και περιγρά-φει, ξέρει να ακούει και γι’ αυτό μπορεί να αφηγείται, αλλά πάνω από όλα ξέρει να αι-σθάνεται και γι’ αυτό είναι ικανός να βλέπει και να ακούει, να μετατρέπει σε ζωντανές και παραστατικές εικόνες, σε ποιητικές ζωγρα-φιές, αυτό που βλέπει και ακούει και να το μεταδίδει και στους άλλους. Γιατί ο άνθρωπος βλέπει και ακούει καλά μόνο αυτό που τον αγγίζει συναισθηματικά, γιατί το συναίσθημα είναι ο διερμηνέας του νου.

Τα ποιήματα του κ. Μανούκα περιέχουν αξιόλογες ιδέες εκφρασμένες με εύηχες, κα-λοδουλεμένες και εύληπτες λέξεις και αξίζει να διαβαστούν. Με στίχο ελεύθερο, ανισο-σύλλαβο και ανομοιοκατάληκτο, με συγκινη-σιακή και ποιητική χρήση της γλώσσας, που

Η ποιητική Συλλογή του Ιωάννη Μανούκα «Μνησιπήμονα».

27

υποκρύπτει πολλές συνυποδηλώσεις, κατορ-θώνει να προσδώσει μια άλλη διάσταση στα πράγματα της καρδιάς και της συνείδησής του, στα πρόσωπα που αγάπησε, στα έμψυχα και τα άψυχα, αυτά που αποτελούν πολύτιμα κομμάτια της γενέθλιάς του γης που λάτρεψε. Όλα τα ποιήματα της συλλογής φαίνονται σε μένα «ἐκλάμψεις ἐκ πολλῆς συνουσίας γιγνομένης περί τά πράγματα», όπως λέει και ο Πλάτων, μια διέξοδος, ένα ξελάφρωμα από μια έντονη συναισθημα-τική φόρτιση που του προκάλεσαν αυτά τα πράγματα: η φυσική ομορφιά που είδε και τον μάγεψε, τα αρώ-ματα που μύρισε, οι καρποί που γεύτηκε, τα κελαηδήματα που άκουσε και, πάνω απ’ όλα, τα πρόσωπα που γνώρισε και αγά-πησε. Ο κ. Μανούκας ανασύρει μέσα από τη πεζή πραγματικό-τητα πράγματα που ποτέ δεν θα προσέ-χαμε και έτσι πλουτίζει την εμπειρία μας. Ανι χνεύει ακόμη τις πιο βαθιές πτυχές του «είναι» μας επιβεβαιώνοντας την ανεπανά-ληπτη ατομικότητά μας. Παράλληλα, όμως, ανατέμνει τις γενικότερες καταστάσεις, όπως τον πόνο του ανθρώπου μπροστά στην αδι-κία, τον αγώνα του για επικράτηση, τις συ-γκρούσεις του με τους άλλους. Ζυγώνει τη φύση και μας λέει τί βλέπει, τί ζει, τί αγαπά, τί χάνει. Σκύβει σε θέματα της καθημερινό-τητας και, χρησιμοποιώντας τις εικόνες των ονείρων του και τις πηγές των αναμνήσεών του, τα ιστορεί με βαθιά, γαλήνια και ταπεινή ειλικρίνεια.»

Ο κ. Χρήστος Σταυράκογλου με τη σει-ρά του συνεχίζοντας την παρουσίαση, αφού προέβη σε σύντομη παρουσίαση του Γιάννη Μανούκα ως δασκάλου και πνευματικού αν-

θρώπου με πλούσια κοινωνική δράση, ανέ-φερε τα εξής:

«Θεωρώ σκόπιμο να αναφερθώ με λίγα λόγια στον τίτλο της συλλογής, γιατί συνήθως ένας τίτλος δεν είναι τυχαίος, αλλά σχετίζε-ται άμεσα με το περιεχόμενο του έργου που τον ακολουθεί και αναλύοντάς τον μπορείς να μπεις βαθύτερα στην ουσία και το χα-

ρακτήρα του έργου. «Μνησιπήμονα», λοιπόν. Ωραία λέξη, εύηχη, απ’ εκείνες που δείχνουν την καλαισθησία και την παραγωγική δύναμη της γλώσσας μας. Τη βρίσκουμε στο θείο Αισχύλο, απ’ όπου την παίρνει ο Σεφέ-ρης και τη βάζει στον περίφημο στίχο του που τον έχει ο Γιάν-νης ως υπότιτλο της συλλογής: «….Στάζει τη μέρα, στάζει στον ύπνο μνησιπήμων πόνος.» Ο ποιητής, ο Σεφέρης, μετά το τέλος του μεγάλου πολέμου περιμένει σ’

ένα λιμάνι της Ιταλίας, το Σαλέρνο, το πλοίο που θα τον φέρει πίσω στη ρημαγμένη απ’ τον πόλεμο πατρίδα του και αναθυμάται με πόνο ψυχής τα δεινά που επισώρευσε στους ανθρώπους η καταστροφική αυτή λαίλαπα. Μνησιπήμων είναι, λοιπόν, o ψυχικός πόνος που προκαλούν οι δυσάρεστες αναμνήσεις. Μνήμη και πόνος.

Υπάρχει πράγματι ένας τέτοιος πόνος στην ποίηση του Γιάννη; Είναι ο τίτλος αυτός συμ-βατός με το περιεχόμενο, ή μήπως απλά τον σαγήνευσε η περιπέτεια της λέξης από τον Αι-σχύλο ως το Σεφέρη; Η απάντηση είναι, νομί-ζω, ότι σίγουρα υπάρχει ένα τέτοιο συναίσθη-μα. Πόνος για πολλά απ’ εκείνα που κουβαλά μέσα του. Πόνος για τους ανεκπλήρωτους προσωπικούς πόθους, για τους αδικαίωτους αγώνες των ανθρώπων του μόχθου, πόνος για το κενό που αφήνουν τα αγαπημένα πρόσω-

Ο φιλόλογος Ιωάννης Μανούκας.

28

πα που φεύγουν. Μια διάχυτη νοσταλγία –και αυτή η λέξη το άλγος, τον πόνο έχει συνθετικό της- για τόπους, καταστάσεις και στιγμές που γνώρισε, ένας ήπιος τόνος μελαγχολίας και μια παρόμοια διάθεση θεώρησης και ενατένι-σης του παρελθόντος. Στοιχεία που ίσως φαί-νονται αταίριαστα με το χαρακτήρα του, γιατί το Γιάννη τον γνωρίζουμε όλοι ως άνθρωπο αισιόδοξο και ρηξικέλευθο, γεμάτο δημιουρ-γική διάθεση και δράση, πρέπει ωστόσο να τα δούμε ως εξομολογήσεις ανθρώπου βαθιά προβληματισμένου για θέματα κοινωνικά και ηθικά, που μένει ανικανοποίητος απ’ ό,τι βλέ-πει να γίνεται γύρω του, ανθρώπου πνευμα-τικού που αλλιώς θέλει τους ανθρώπους και τον ίδιο του το εαυτό και αλλιώς βλέπει να τους κάνουν οι συνθήκες της ζωής. Γιατί κι ο άνθρωπος είναι μαλακός σαν το χόρτο (όπως λέγει κι ο ποιητής). Εκτός απ’ αυτά υποψιά-ζομαι ότι υπαινίσσεται και έναν άλλο πόνο, τον λυτρωτικό πόνο που βιώνει κάθε καλλιτέχνης που καταφέρνει ύστερα από μεγάλη πνευματική προσπάθεια να δώσει ποιητική μορφή στα συναισθήματα, στις σκέψεις και στις ανησυχίες του. Εξ άλλου ας μην ξεχνάμε ότι και ο πόνος στην πρώτη του σημασία υποδηλώνει το μόχθο, την κο-πιαστική ενσυνείδητη προσπάθεια.»

Ως προς το περιεχόμενο των ποιημάτων του Γιάννη Μανούκα ο κ. Σταυράκογλου ανέφερε:

«Τα θέματά τους είναι επιλεγμένα από τη ζωή του δημιουργού τους, προσωπική, οικογε-νειακή, κοινωνική. Δεν καταπιάνεται με τίποτε o Γιάννης που να μην το έχει ζήσει και να μην το έχει βαθιά βιώσει. Γι’ αυτό και τα ποιήμα-τά του αποπνέουν ειλικρίνεια και αμεσότητα. Είναι ξεσπάσματα ψυχής ανθρώπου με εσωτερικό πλούτο και άγρυπνη κοινωνι-κή συνείδηση. Του ανθρώπου που ανησυχεί για τα αδιέξοδα του πολιτισμού μας, για την έκπτωση και απεμπόληση των παραδομένων αξιών, για την εκλογίκευση των πάντων που «φυγάδευσε νύχτα απ’ τα μέρη μας την Ηθική με τα παιδιά της». Του επιγόνου μιας πολύπαθης γενιάς που καταθέτει το τραγούδι του στεφάνι άφθαρτο στη μνήμη των γονιών του και των ανθρώπων της γενιάς τους. Του ρομαντικού

μεσόκοπου που αναρριγεί στη θύμηση των πρώτων ερωτικών σκιρτημάτων και μελαγχο-λεί για την υφή της ανθρώπινης μοίρας, για τη φθορά της νιότης και της ομορφιάς. Του νοσταλγού της γενέτειρας που ζώντας μόνιμα στη θετή του πατρίδα ο νους του συχνά δρα-πετεύει απ’ τα τσιμεντένια τείχη της προς τις γνώριμες γειτονιές και εξοχές των παιδικών και εφηβικών αναμνήσεων. Του φιλολόγου με την πλατιά κλασική παιδεία και την πλούσια διδακτική εμπειρία που επιλέγει με επιτυχία θέματα από την αρχαία ελληνική μυθολογία, την ιστορία και τα ανάγει σε ποιητικά σύμβο-λα. Του υπεύθυνου κοινωνικού ατόμου που με στοχασμούς συναισθηματικά έντονα χρω-ματισμένους αναγνωρίζει και απολογείται για τις απερισκεψίες και τα λάθη της γενιάς του. «Εκχωρήσαμε το ζην / στην τύρβη των αισθή-σεων…/ στην αλαζονεία των καιρών…/ στη βουλιμία του κέρδους. / Εκχωρήσαμε το ζην / βολεμένοι μικρόψυχα / πάνω στην ψευδαί-σθηση / του δικαιωμένου μόχθου / με ψιχία πλούτου / και ρινίσματα δύναμης. / Σπαθίζο-ντας ανελέητα / τα έντιμα στάχυα του θέρους / αφήσαμε κάτω απ’ το δέντρο / που ξαπο-σταίναμε / της ψυχής το πάθος / της ζωής το τραγούδι….».

Και ως προς την μορφή της ποίησης του Γιάννη Μανούκα ο παρουσιαστής ανέφερε:

«Από την άποψη της μορφής όλα τα ποι-ήματα της συλλογής κατατάσσονται στη νεω-τερική ποίηση και όχι στην παραδοσιακή. Από το ποιητικό αυτό είδος που κυριαρχεί στη λογοτεχνία μας εδώ και 80 χρόνια απο-φεύγει τις ακρότητες και τις υπερβολές, όπως είναι ο υπερτονισμός του υποκειμενικού στοι-χείου και ο ερμητισμός, που κάνουν το ποί-ημα δυσνόητο, και κρατά τα θετικότερα και μετριοπαθέστερα στοιχεία, όπως ο ελεύθερος στίχος, η κατανομή των στίχων σε ανισομε-ρείς ποιητικές περιοχές που δεν υπακούουν σε κανένα νοηματικό ή συντακτικό περιορι-σμό, οι ελεύθεροι συνειρμοί, οι τολμηρές με-ταφορές και συνδέσεις των λέξεων κ.ά. Έτσι πετυχαίνει και το σύγχρονο καλλιτεχνικό ρεύμα να υπηρετεί και να μας δίνει ποιήματα κατανοητά και στους μη εξοικειωμένους με τη μοντέρνα ποίηση. Είναι δε χαρακτηριστι-

29

κό ότι σχετικά με το τελευταίο γνώρισμα, την τολμηρή σύνδεση των λέξεων, επιλέγει ως συντακτικό τρόπο σύνδεσης το σχήμα προσ-διορισμός (και κατά κανόνα γενική προσ-διοριστική) – προσδιοριζόμενο. Με αυτό το σχήμα απαλλάσσεται το ποίημα από τη συχνή χρήση του επιθέτου που το κάνει συνήθως γλυκερό και φτιασιδωμένο και κερδίζει σε λιτότητα, χαρακτηριστικό ποίησης εγκεφαλι-κής και εξομολογητικής, όπως είναι αυτή του Γιάννη. Στο πρώτο απόσπασμα που παρέθε-σα: Εκποιήσαμε το ζην, βρίσκουμε μέσα στους λίγους αυτούς στίχους αρκετά τέτοια σχήματα, θα παραθέσω ακόμα και μερικά άλλα, όπως: τα σεμνά χωράφια της υπομονής…, τα τίμια αλώ-νια του μπάτη…, οι θημωνιές του αδυσώπητου θέρους…, τα ασφυκτικά κενά της απουσίας…, τα σαλόνια του ερμαφρόδιτου αυταρχισμού…, ο ίουλος της ανησυχίας…, τα ακοίμητα βάζα της υπομονής…, τα ρεβέρ της αυστηρότητας…, το κενό της αμετάκλητης φυγής…, οι πολιτείες της τυποποιημένης λογικής…, η κυοφορία της ταπει-νής γέννας…, το άδειο παπούτσι της φυγής…, το κοντομάνικο του δειλού έρωτα…, τα λατομεία της ψυχής…, του ταπεινού βρύου η υπομονή…, της βλερύδας το σγουρό τραγούδι…, τα τελάρα της υπομονής…, τα χωράφια της πατρικής εντολή…, η ναφθαλίνη της αξιοπρέπειας…, ο θηλασμός της φευγάτης νιότης…, το ακροκέραμο της θλίψης…, το θυμιατό της δεισιδαιμονίας…, οι ανθεμώνες των ονείρων της νιότης…, οι κρύες αλάνες της Σελήνης…, η νύχτα των μεθυσμένων φεγγαριών της νιότης…, η νύχτα η συντροφιά του άγρυ-πνου έρωτα…, η νύχτα της σεμνής σιωπής των νεκρών… Και πολλά άλλα παρόμοια που όσο πολλά κι αν είναι δεν κουράζουν τον αναγνώ-στη, γιατί απορροφάται αυτός από τη νοημα-τική σύζευξη των λέξεων και από την αισθη-τική εμπειρία που βιώνει. Γιατί καθεμιά απ’ αυτές τις φράσεις έχει νοηματική και αισθη-τική αυτοτέλεια. Την αισθητική αυτοτέλεια, ας μου επιτραπεί να πω, του λουλουδιού, του τριαντάφυλλου που, ενώ το αποσπάς από την ανθοδέσμη του δεν παύει να κρατά και να σου χαρίζει την ομορφιά και τη δροσιά του.»

Και κατέληξε:«Τα «Μνησιπήμονα» του Γιάννη Μανού-

κα είναι ποιήματα γεμάτα από νοήματα

και ποιητική πνοή. Ακουμπούν το νου και τις αισθήσεις, μεταδίδουν συναισθήματα και υποβάλλουν σε στοχασμούς, ζωντα-νεύουν εικόνες, ανακαλούν μνήμες, ανα-σύρουν στην επιφάνεια της συνείδησης του αναγνώστη στοιχεία της προσωπικής του ζωής . Γι’ αυτό δεν πρέπει να μείνουν γνωστά σ’ ένα στενό κύκλο φίλων και οι-κείων, αλλά να πάρουν τη θέση που τους ανήκει στη λογοτεχνία μας.»

Ο κ. Ευάγγελος Γδοντέλης στη συνέχεια ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Με την ποίησή του ο Γιάννης Μανούκας ξεσπά και με πόνο ψυχής διαμαρτύρεται έντο-να για τους αδικαίωτους μόχθους και αγώνες της τυραγνισμένης γενιάς των πατέρων μας, αλλά και για το σημερινό κατάντημα και ξε-πούλημα των αξιών της ζωής μας και για τα ψυχικά, πνευματικά, ηθικά και κοινωνικά αδιέξοδα στα οποία έχουμε οδηγηθεί και μέσα στα οποία ζούμε. Μας εντυπωσιάζει η νοσταλγική, η μελαγχολική, αλλά και επώδυ-νη αναπόληση της παλιάς ζωής, πρίν από τη δεκαετία του 1970, μιας ζωής που τη χαρακτή-ριζαν ο έντιμος ιδρώτας και ο αδιάκοπος αγώνας, η απλότητα και η αγνότητα, η ει-λικρίνεια και αμεσότητα, η ανθρωπιά και η καλοσύνη, σε αντίθεση με τη σημερινή κατάντια που δημιούργησε ο οδοστρωτή-ρας της αστικοποιημένης κοινωνίας και ζωής, από την οποία μάταια προσπαθούμε να αποδράσουμε και αναγκαστικά αναζητούμε και βρίσκουμε ψυχικό καταφύγιο και έρεισμα στην ανάμνηση και αναπόληση στο παρελθόν της νιότης μας και του χωριού μας, στα αγα-πημένα πρόσωπα και τις σεβάσμιες σκιές των γονιών και των προγόνων μας. Να γιατί τα ποιήματα του Γιάννη είναι «μνησιπήμονα», αλγεινές και νοσταλγικές υπενθυμίσεις του παλιού, αλλά και οδύνη, πόνος για τη σημε-ρινή κατάντια και τα λογής αδιέξοδα.

… Συνοπτικά ο Γιάννης Μανούκας αντλεί τα θέματά του και προβληματίζεται από όσα βίωσε, κυρίως μέχρι τη νεανική του ηλικία, αλλά και όσα διάβασε και ως εκπαιδευτικός δίδαξε, από τις εμπειρίες της ζωής ως τη ση-μερινή ώριμη ηλικία. Δεν γράφει τίποτε που να μην έχει κατάβαθα ζήσει, που να μην

30

είναι κατάθεση ψυχής και να μην υπαγο-ρεύεται από τη δική του κοσμοαντίληψη, που ταυτόχρονα συμπίπτει με τη δική μας.

Στη γραφή και τη μορφή τα ποιήματα του Γιάννη Μανούκα δεν ακολουθούν την παρά-δοση που δημιουργήθηκε από τη Νέα Αθηνα-ϊκή Σχολή, τη γνωστή παραδοσιακή ποίηση με τα σταθερά της μορφικά στοιχεία. Ούτε πάλι χαρακτηρίζονται από τον αυτόματο και συνειρμικό λόγο μεγάλου μέρους της ποίη-σης του 20ού αιώνα. Ο Γ. Μ. ακολούθησε τη σύγχρονη ποιητική γραφή χωρίς λεκτικές

ακροβασίες και ακατανόητες σουρεαλιστικές εκφράσεις με στίχο όμως ελεύθερο, απαλλαγ-μένο από τα συμβατικά δεσμευτικά στοιχεία του παραδοσιακού και με λόγο κατανοητό. Βασανίζει και τη σκέψη και την έκφραση, επιμένει στην επιλογή της λέξης, στην ανα-πάντεχη έκφραση, στην απροσδόκητη μετα-φορά και επηρεασμένος από το νόμο του συ-νειρμού ανακαλεί την απίθανη έκφραση και ταυτόχρονα την απρόσμενη άποψη. Υπάρχει ποιητική γλώσσα συνυφασμένη με την ουσία του περιεχομένου.»

Δωρεές 2012 υπέρ της Εστίας Νέας Σμύρνης- Εις μνήμην Αλέξανδρου -Νιόβης & Μαριάν-

θης Γριζιώτη και για την έκδοση του ετήσιου περιοδικού της Εστίας

από τον κ. Πάνο Γριζιώτη .............100,00€- Για την έκδοση του ετήσιου περιοδικού της

Εστίας από τους κ. Νικόλαο και κ. Ζωή Τούντα ..................................... 2.000,00€- Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από

τον κ. Δημήτρη και κ. Αλίκη Παλαιολόγου .................................100,00€ - Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από

την κ. Αικατερίνη Καλογείτονα ......100,00€- Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από

την κ. Ελπίδα Ραπτάκη. .................100,00€ - Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από

την κ. Κυριακή Τσιμίλλη ...............100,00€ - Εις μνήμην και αντί στεφάνου Κωνσταντού-

λας Σταθογιάννη από την κ. Αικατερίνη Καλογείτονα 50,00€ - Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από

την κ. Ήβη Κατεβαίνη ...................100,00€ - Εις μνήμην Ιωάννη Μητσόπουλου από την οικογένεια Στυλιανού Κατσαδάκη ......................................50,00€ - Εις μνήμην Ιωάννη Μητσόπουλου από την Ράνια - Δημήτρη - Παναγιώτη Κατσαδάκη .....................................60,00€

- Εις μνήμην του συζύγου της Αθανάσιου Τσώμου από την κ. Αικατερίνη

Τσώμου ........................................200,00€ - Εις μνήμην του πατρός του από τον κ. Δημήτριο Καραμβάλη .....50,00€ - Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από τον κ. Εμμανουήλ Παπαδόπουλο ................................95,00€ - Εις μνήμην Στυλιανού Πεπέκη από την κ. Σεβαστή Πεπέκη .............50,00€ - Εις μνήμην Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από

την κ. Σεβαστή Πεπέκη ...................50,00€ - Εις μνήμην Ελπίδας Ασημακοπούλου από την κ. Αικατερίνη Καλογείτονα .50,00€ - Εις μνήμην των γονέων της Γεωργίου και

Γεωργίας Σεβλιάνου από την κ. Ζινέτ Θεοδοσίου ..........150,00€ - Εις μνήμην Γεωργίου Τσαγάκη από την οικογένεια Αυγουστή Τατάκη .........................................100,00€ - Υπέρ των σκοπών της Εστίας Νέας Σμύρνης από τον κ. Αθανάσιο Φραγκούλη ...40,00€- Υπέρ των σκοπών της Εστίας Νέας Σμύρνης από τον κ. Παναγιώτη Τσακίρη ....500,00€ - Υπέρ των σκοπών της Εστίας Νέας Σμύρνης από το ARGYROS FAMILY FOUNDATION .............................7.814,95

- Εις μνήμην Ελένης Ψύλλα από τον κ. Χριστόφορο

Οικονομίδη ...................................150,00€- Εις μνήμην Ελένης Ψύλλα από τον κο Παναγιώτη και κα Βικτωρία

Παπαδάκη .....................................150,00€- Εις μνήμην και αντί στεφάνου Θέτιδος Αναγνωστοπούλου από την Ελπίδα Ασημακοπούλου ............................250,00€

Δωρεές 2012 υπέρ του «Οίκου Γαλήνης»

31

Στις 29 Φεβρουαρίου 2012 πραγματοποιήθηκε στην Εστία Ν. Σμύρνης, σε συνεργασία με το περιοδικό Νέα Ευθύνη, δημόσια συζήτηση πάνω στη σύγχρονη πεζογραφία, στην οποία συμμετείχαν οι γνωστοί και καταξιωμένοι συγγραφείς Ζέτα Κουντούρη, Τηλέμαχος Κώτσιας, Ανδρέας Μήτσου και Κώστας Χατζηαντωνίου, υπό τον συντονισμό του Δημήτρη Αγγελή, διευθυντή του ως άνω περιοδικού.

Εκδήλωση σε συνεργασία με το περιοδικό Νέα Ευθύνη

για τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία

Τα θέματα που απασχόλησαν τους συγ-γραφείς υπήρξαν τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, όπως για παράδειγμα οι σημερινές δυσκολίες έκδοσης ενός βιβλίου, οι τρόποι προώθησής του, τα προβλήματα της κριτικής και της παραλογοτεχνίας κ.ά.

Ξεκινώντας, η Ζέτα Κουντούρη παρα-τήρησε ότι υπάρχει μία βαθμιαία «δυτικο-ποίηση» της πεζογραφίας μας και επιρροή των Ελλήνων συγγραφέων «από τα διάφορα ρεύματα που επικράτησαν στην Ευρώπη και αλλού, προφανώς ως συνέπεια των αναζη-τήσεων που έχουν προκύψει σε διεθνές επί-πεδο. [...] Τα στοιχεία αυτά παρατηρούνται ακόμη πιο έντονα στους δεύτερους μεταπο-λεμικούς πεζογράφους για να φτάσουμε στις γενιές των 80, των 90 και βεβαίως τις σημε-ρινές, όπου οι τεχνικές γίνονται ακόμη πιο μοντερνίστικες, με μεγαλύτερη ποικιλία μορ-φών, απροσδιοριστία και συχνά αίρεση της αληθοφάνειας. Κάποιοι περνούν μέσα από τον μαγικό ρεαλισμό και άλλοι από το νου-άρ και τη λογοτεχνία των μαθηματικών, που φαίνεται να σημειώνει ιδιαίτερη άνθιση στις μέρες μας. Επίσης το αστυνομικό μυθιστόρη-μα, διεκδικώντας επάξια την θέση του, μοιά-ζει να διηγείται μια ιστορία όχι τόσο για να επιλύσει δύσκολα αινίγματα, όσο για να θίξει καυτά κοινωνικά θέματα. [...] Η σύγχρονη ελληνική πεζογραφία δεν ήταν δυνατόν παρά να παρακολουθήσει, τόσο γλωσσι-κά, όσο και θεματολογικά την εποχή της και τα ζητήματα που την ταλανίζουν. Γι’ αυτό βλέπουμε στο ιστορικό μυθιστόρημα,

το οποίο ανέκαθεν αποτελούσε το χαϊδεμένο παιδί αναγνωστικού κοινού και εκδοτικών οίκων, να προστίθενται μυθιστορήματα και διηγήσεις που έχουν να κάνουν με τα έντονα μεταναστευτικά προβλήματα του καιρού μας».

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Τηλέμαχος Κώτσιας, ο οποίος εστίασε το ενδιαφέρον του σε φαινόμενα παρακμής του εκδοτικού χώρου, σημειώνοντας καίρια ότι: «Η έκδοση ενός βιβλίου από έναν σοβαρό εκδότη λογι-κά αποτελεί το πρώτο φίλτρο ποιότητας ή το πρώτο κοσκίνισμα. Οι εκδότες όμως, μέσα στη αγωνία τους για την εμπορική επιτυχία, τυχαίνει να αδυνατούν να ανακαλύψουν τις αξίες στη σωρεία των χειρογράφων, και μέσα στον τρελό συναγωνισμό διευρύνουν τον όγκο των εκδόσεων ελπίζοντας να πετύχουν και κάποια αξία. Και έχοντας απογοητευτεί πολλές φορές, από τους ήδη προβεβλημένους συγγραφείς, ψάχνουν για νέους. Οι κριτικοί που καλούνται να παίξουν τον ρόλο τους, να ξεχωρίσουν τις αξίες της λογοτεχνίας, πολλές φορές γίνονται υπηρέτες των εκδοτών και πε-ριορίζονται στην παρουσίαση και στην προ-ώθηση των βιβλίων τους, υποχρεώνοντας συχνά τον αναγνώστη να τους αγνοεί και να κάνει τις δικές του επιλογές με τα δικά του γούστα. Συνέπεια αυτών διάφοροι επίδοξοι συγγραφείς, βλέποντας ένα πεζογράφημα με τόσο χαμηλωμένο τον πήχη της ποιότητας, θεωρούν ότι θα μπορούσαν και αυτοί να γρά-ψουν ένα τέτοιο βιβλίο και μάλιστα ακόμα κα-λύτερο».

Εντοπίζοντας ως σημαντική εξέλιξη στη

32

σημερινή θεώρηση της λογοτεχνίας τη μετατό-πιση από τον συγγραφέα στον αναγνώστη, ο Ανδρέας Μήτσου επισήμανε ιδιαίτερα το πρόβλημα των «μεσαζόντων» στην αποδοχή ενός βιβλίου: «Εκτός από την “πλατιά μάζα”, όπως θα λέγαμε με πο-λιτική φρασεολογία, διαπιστευμένοι πλέον αναγνώστες έχουν ανα-δειχθεί οι πολιτιστικοί συντάκτες του τύπου! Με αρμοδιότητα επί του βιβλίου και γνώμο-να την αντίληψη πως τα αισθητικά τους όρια είναι τα όρια του κό-σμου, επιβάλλουν αδί-στακτα τα κριτήρια και το γούστο τους. Πολλοί λειτουργούν ως τοπο-τηρητές των εκδοτών. Όσοι «ανένταχτοι» εξ αυτών, προσεγγίζουν το λογοτεχνικό βιβλίο και τον συγγραφέα με ηθικούς όρους, ανά-λογα με την Παιδεία και τα προσωπικά τους ηθικά πρότυπα. Αρκετοί από αυτούς τους νό-θους αναγνώστες συνήθως προσκολλώνται στους «επίσημους» κριτικούς της εφημερίδας, λειτουργώντας ως δεκανίκι τους και επιβάλ-λοντας ευρύτερα τις αποτιμήσεις τους. Οι πλέον θρασείς εξ αυτών φτάνουν και να τους αγνοούν. Διαμεσολαβητές αναδεικνύονται και διάφοροι άλλοι φορείς (κέντρα βιβλίου, λο-γοτεχνικά περιοδικά), οι οποίοι εφαρμόζουν παλιές και δοκιμασμένες μεθόδους: προσεται-ρίζονται αυτούς τους ανοίκειους, τους οιονεί αναγνώστες και μέσω αυτών ελέγχουν και κατευθύνουν τα πράγματα. Επομένως, το παι-χνίδι είναι ήδη προδιαγεγραμμένο και επα-φίεται στις λαμπρές εξαιρέσεις τολμηρών δη-μοσιογράφων ή ευσυνείδητων και πολύτιμων κριτικών, που επιβιώνουν ακόμα σ’ αυτήν την ασφυκτική πραγματικότητα, για να ανατραπεί το σκηνικό».

Τέλος, ο Κώστας Χατζηαντωνίου, στην εμπνευσμένη εισήγησή του, αναφέρθηκε στη διαχρονική αξία της λογοτεχνίας: «Η λογο-

τεχνία δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη ζωή αλλά ούτε η ζωή να εξαντλήσει τον κόσμο. Να ενώσουμε τέχνη και επιστήμη, τέχνη και ζωή θα είναι πάντα η μεγάλη πρόκληση για να ζούμε με πληρότητα. Πίσω από τις

φιλολογικές συγκρού-σεις κρύβεται πάντα η δίψα για αληθινή ζωή. Αν τα λογοτεχνικά γε-γονότα δεν είναι επι-στημονικές υποθέσεις αλλά οι πολλαπλές εκφράσεις μιας επι-θυμίας να ζήσουμε κι άλλες ζωές, πέρα από αυτήν που μας δόθηκε, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσπα-θούμε να ζήσουμε εξί-σου ακέραια και αυτές τις άλλες φανταστικές ζωές.

Η ένωση με το όλο, το όραμα μιας μακράς αρμονικής αλυσίδας γενεών, η ευφορία και

η γονιμότητα, η απρόβλεπτη τέχνη των μετα-μορφώσεων δίνουν στη ζωή ξανά κάτι από τη χαμένη της ιερότητα. Μιλώντας άμεσα για το γίγνεσθαι του κόσμου, για το ορατό κυνήγι του χρόνου, ο τόπος του θανάτου, που είναι η αναπόφευκτη κοινή μας μοίρα, γίνεται τόπος της γονιμότητας. Το σημάδι του πεπερασμέ-νου αλλά και μιας πανάρχαιας λαχτάρας να ενώσουμε τις ζωές μας με το Όλον. Αν η τάξη του κόσμου μένει πάντα μετέωρη και τα έργα θνησιγενή, η λογοτεχνία μπορεί να προσφέ-ρει και κάτι που ίσως δεν φανταζόμαστε, την ανακάλυψη της ζωής».

Μετά τις ολιγόλεπτες εισηγήσεις, ακολού-θησε ζωηρή και ενδιαφέρουσα συζήτηση με το κοινό, στην οποία συμμετείχαν ο Πρόε-δρος της Εστίας κ. Ιωάννης Καλογείτονας, οι συγγραφείς Σωτήρης Δημητρίου, Κων-σταντίνος Βάσσης, Ηρώ Νικοπούλου, Ελένη Ηλιοπούλου-Ζαχαροπούλου, Γιάν-νης Παλαβός, Ούρσουλα Φωσκόλου και πολλοί άλλοι.

Ο επί 39 χρόνια εκδότης της «ΕΥΘΥΝΗΣ» κ. Κώστας Ε. Τσιρόπουλος (δεξιά), και ο

διευθυντής σύνταξης της «ΝΕΑΣ ΕΥΘΥΝΗΣ» κ. Δημήτρης Αγγελής (αριστερά).

33

Η Θεατρική ομάδα της Εστίας Ν. Σμύρνης παρουσίασε, Σάββατο 3, 10, 17, 24, 31 Μαρτίου και 7 Απριλίου 2012 τη σάτιρα του Μποστ με τίτλο: «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Ο έφορος του θεάτρου κ. Ανδρέας Ζάκας γράφει τα εξής:

Η ιδέα να παιχτεί η κοινωνικο-πολιτικο-ιστορική θεατρική σάτιρα - κωμωδία του Χρύ-σανθου Μέντη Μποστατζόγλου, του γνωστότερου ως Μποστ, «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» από τη θεατρική μας ομάδα, υπήρχε από το 2009. Όμως λόγοι ανώτεροι της θέλησης της ομάδας δεν επέτρεψαν το ανέβασμα τότε και τελικά το έργο ανέβηκε με ανεπανάληπτο κέφι το 2012, σε σκηνοθεσία και σκηνογραφία του Ανδρέα Ζάκα. Μουσική και τραγούδια του Βαγγέλη Αυγέρη, χορογραφίες του Σταύρου Καλαματιανού και κοστούμια της Τούλας Μωραΐτη.

Θεατρική ομάδα της Εστίας

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

Η χρονιά του 2012 με τα ποικίλα κοινωνι-κοπολιτικά γεγονότα, επέτρεψε στην ομάδα να επικαιροποιήσει περισσότερο το κείμενο και να χρησιμοποιήσει και σύγχρονες αναφορές στον μύθο του Μποστ. Στην υπόθεση αυτή συ-νέβαλε ουσιαστικά η Άντα Μανιαδάκη.

Η έχθρα των Καπουλέτων και των Μο-ντέγων στη Βερόνα, όπως την φαντάσθηκε ο συγγραφέας, είναι μοναδική στο έργο του, γιατί Ρωμαίος και Ιουλιέτα είναι ερωτευμένοι, δεν μπορούν να ζήσουν ο ένας δίπλα στον άλ-λον, αλλά και οι μέθοδοι που θα χρησιμοποι-ήσουν για να χαρούν το έρωτά τους δεν έχουν σαν αποτέλεσμα το θάνατο, αλλά την εξαφά-νιση. Σ’ όλη αυτή τη γνωστή ιστορία ο Μποστ διατήρησε στο πρώτο μέρος την ύπαρξη των οκτώ βασικών πρωταγωνιστών του Σαίξπηρ: Ρωμαίος, Ιουλιέτα, Μερκούτιος (ο φίλος του Ρωμαίου), το ζεύγος Καπουλέτων (οι γονείς της Ιουλιέτας), η Παραμάνα, ο ηγεμόνας της Βερόνας, ο Πάρης (με τον οποίο ήθελαν να την παντρέψουν), και ο Λαυρέντιος (ο ιερέας που βοηθά το ζευγάρι).

Οι περισσότεροι από αυτούς θα εμφανι-στούν και στο δεύτερο μέρος, αλλά μετά 40 χρόνια και έτσι η εξαφάνιση του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας θα τους φέρει πάλι κοντά μαζί με τους γονείς της, μέσα σε ένα… σαλούν! Εκεί θα συμβούν γεγονότα που ξεπερνούν το χωροχρόνο και σμίγουν πάλι το περίφη-μο ζευγάρι κάτω από συνθήκες που μόνο σε

ένα σαλούν θα μπορούσαν να επισυμβούν και μόνον ένας Μποστ θα μπορούσε να δη-μιουργήσει.

Το έργο δόθηκε σε 6 συνολικά παραστά-σεις από 3 Μαρτίου μέχρι 7 Απριλίου 2012, με πλήθος θεατών που ξεπέρασαν τους 1.500 και άφησαν τις πιο ευχάριστες αναμνήσεις στα μέλη της θεατρικής Ομάδας που δεν δί-στασαν να καλύψουν όλα τα έξοδα της παρά-στασης, από το βαλάντιό τους.

Έπαιξαν ακόμα και σε διπλά μοιρασμέ-νους ρόλους τα μέλη:ΤΡΟΒΑΔΟΥΡΟΙ: Μαρία Σπυριάδου, Κων-

σταντίνα Τζιούμη, Όλγα Βεντούρη, Άντζελα Πολέμη, Χριστίνα Ρίγλη, Μαί-ρη Ορφανού, Σοφία Τσιάμη.

ΑΓΟΡΙ: Γιώργος ΒαρθολομαίοςΜΕΡΚΟΥΤΙΟΣ: Παναγιώτης ΤακουλίδηςΡΩΜΑΙΟΣ: Γιάννης ΡούμπηςΟΡΝΤΙΝΑΝΤΣΑ: Εύη ΔεναξάΚΑΠΟΥΛΕΤΟΥ: Άντα ΜανιαδάκηΙΟΥΛΙΕΤΑ: Μαρίνα Χρυσικού, Δήμητρα

ΚατσικαδέλληΗΓΕΜΟΝΑΣ: Άγγελος ΡίζοςΚΑΠΟΥΛΕΤΟΣ: Μαρία Δημάκη, Γιάννης

ΔεληγιάννηςΠΑΡΙΣ: Άρης ΤσολάκηςΑΚΟΛΟΥΘΟΣ: Μαρία ΜακρυγιάννηΠΑΡΑΜΑΝΑ: Τούλα Μωραΐτη, Βασιλική

ΡάμμουΧΗΡΑ: Σοφία Τσιάμη, Άντζελα Πολέμη

34

ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΣ: Μιχάλης ΟικονομόπουλοςΜΠΑΡΜΑΝ: Πάνος ΛουκίσαςΞΕΝΟΣ: Σίμος ΠαραγιόςΓΡΙΑ: Χαρά Τσακίρη, Μαίρη ΧανούσηΓΕΡΟΣ: Μαρία Δημάκη, Βασίλης ΓρένδαςΓΚΑΡΣΟΝ: Μαρία ΜακρυγιάννηΓΙΟΣ ΤΟΥ ΓΚΡΕΚΟ: Άρης ΤσολάκηςΡΟΖ ΜΠΑΛΛΕΤΟ: Βασιλική Ράμμου,

Άντα Μανιαδάκη, Σοφία Τσιάμη

ΛΗΔΑ: Μαντώ Τζιούμη, Σπυριδούλα Τσί-πουρα

Με τον «Ρωμαίο και Ιουλιέτα»1 έκλεισε η 39η θεατρική περίοδος της θεατρικής ομάδας της Εστίας Νέας Σμύρνης και άρχισε η προετοιμασία της 40ής με την αλληγορία του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Παραμύθι χωρίς όνομα» και το παιδικό «Οδυσσεβάχ».

1. Βλ: Internet/YouTube: ΕΣΤΙΑ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ: ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΤΑ ΤΟΥ ΜΠΟΣΤ.

35

Την Τετάρτη 7 Μαρτίου 2012 παρουσιάστηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων «Πάνος Χαλδέ-ζος» της Εστίας Νέας Σμύρνης το τρίτομο έργο του Καθηγητού της Ιστορίας της Επιστήμης, κ. Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου με τίτλο: «Η Μικρασία των Ελλήνων». Ένα συγκλονι-στικό –άρτια τεκμηριωμένο επιστημονικά– έργο από τον κ. Κωνσταντίνο Γεωργακόπουλο, ο οποίος μάς αιφνιδιάζει με τον πλούτο των γνώσεών του και με τις τεκμηριωμένες ιστο-ρικές και αρχαιολογικές του έρευνες, οι οποίες «κόντρα στο ρεύμα της σημερινής εποχής», ανθίστανται επιτυχώς σε κάθε προσπάθεια πλαστογράφησης της Ελληνικής Ιστορίας. Την παρουσίαση πλαισίωσε ο ομιλητής με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και μουσική. Η εκδή-λωση ήταν συνδιοργάνωση της Εστίας Ν. Σμύρνης με τον Σύλλογο « Ίωνες Ν. Σμύρνης».

Παραθέτουμε μικρή περίληψη της ομιλίας του κ. Καθηγητού:

Η Μικρασία των Ελλήνων!..

«...Περιπλανήθηκα δέκα χρόνια στα χώ-ματα της Μικράς Ασίας συλλέγοντας υλικό για το παρόν έργο με τίτλο «Η Μικρασία των Ελλήνων»1. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να γνωρίσης ένα μέρος από την επιτόπια επίσκεψη. Φυσικά βοήθησε και η μελέτη της Διεθνούς Βιβλιογραφίας, με πρώτη, σημα-ντική πηγή, το έργο των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Πολλοί απ’ αυτούς υπήρξαν Μικρασιάτες.

Τα ερείπια πολλών αρχαιοελληνικών πό-λεων σώζονται και μάς δίνουν μία αρκετά καλή εικόνα τού πώς ήταν στην ακμή τους. Εκπληκτική πολεοδομία με δρόμους και ζη-λευτές Πλατείες, Αγορές, Βιβλιοθήκες, Βου-λευτήρια. Μεγάλα Θέατρα με άριστη ακου-στική. Λιμάνια φυσικά και τεχνητά με άρτιες εγκαταστάσεις· αγκυροβόλια και σημεία εκκι-νήσεως καλοτάξιδων πλοίων προς και από τα λιμάνια του τότε κόσμου. Ναοί αφιερωμένοι στους θεούς της Ελλάδας, έργα μεγάλων αρ-χιτεκτόνων, σχεδιασμένοι κυρίως κατά τον Ιωνικό ρυθμό που δημιουργήθηκε στη Μι-κρά Ασία. Στάδια μεγάλα όπου διεξάγονταν όχι μόνο αθλητικοί, αλλά και μουσικοί και ποιητικοί αγώνες.

Η χώρα είναι απέραντη, πυκνοκατοικη-μένη κυρίως στις ακτές. Πολλές οροσειρές, ποτάμια, λίμνες. Τα ελληνικά τοπωνυμία

ακούγονται εύηχα και συνδέονται συχνά με την ελληνική μυθολογία και την ιστορία από την αρχαιότητα έως το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το όρος Όλυμπος υπάρχει 4 φορές στη Δυτική Μ. Ασία. Άλλες οροσει-ρές: Ταύρος (προς τιμήν τού Διός που μετα-μορφώθηκε σε ταύρο για να κατακτήση την Ευρώπη), Αντίταυρος, Φοίνιξ, Δίνδυμον, Κάδμος. Ο ποταμός Ιάρδανος ρέει εδώ. Πο-τάμια με το ίδιο όνομα βρήκαμε στην Κρήτη, την Ηλεία και την Παλαιστίνη (Ιορδάνης). Άλλοι ποταμοί: Μαίανδρος, Μέλας, Ευρυ-μέδων. Ο θρυλικός Γρανικός, ο χρυσοφό-ρος Πακτωλός. Πόλεις όπως η Σπάρτη, αι Ερυθραί, η Τραπεζούς, η Οινόη υπάρχουν και στον ελλαδικό χώρο.

Ο αρχαιοελληνικός κόσμος πατούσε σε 4 πόδια: στη Μητροπολιτική Ελλάδα, που κα-τελάμβανε όλη την Ελληνική χερσόνησο μέ-χρι τον ποταμό Ίστρο (Δούναβη), στη Μεγά-λη Ελλάδα (Ιταλία, Σικελία), στην Αίγυπτο και στη Μικρά Ασία. Το πόδι της Μικράς Ασίας ήταν το πιο γερό.

Αν έπρεπε να χαρακτηρίσω την Μικρα-σία με μία μόνο λέξη θα έλεγα: Ελληνική. »

«Στον πρώτο τόμο του βιβλίου μου ασχο-λούμε με την απέραντη Μικρά Ασία, που ήταν γεμάτη ελληνικούς οικισμούς: πόλεις,

1. Βλ: Internet/YouTube, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ 1924: «Η ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» - Κ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ - ΕΣΤΙΑ Ν.Σ.

36

κωμοπόλεις, χωριά. Εκεί ο εποικισμός των Ελλήνων έγινε, εν μέρει, πριν από τον 11ο αι. π.Χ. Ιστορικά στοιχεία όμως, έχουμε από τον 9ο αιώνα και μετά.

Η επικοινωνία με τη μητέρα πατρίδα και μεταξύ τους, ήταν συνεχής. Η συγκέντρωση πληθυσμών ήταν μεγαλύτερη στις ακτές: Αι-γαίον Πέλαγος, νότιες ακτές (Ροδιακόν και Λυκιακόν Πέλαγος, Κιλίκιος Αυλών, Ίσσικος Κόλπος), Εύξεινος Πόντος. Η επαφή μέσω θαλάσσης, εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο άνετη.

Οι πόλεις κατατάσσονται με αλφαβητική σειρά σε 21 περιοχές: Αιολίς, Αν. Θράκη, Βιθυνία, Γαλατία, Ελλήσποντος, Ισαυρία, Ιωνία, Καππαδοκία, Καρία, Κιλικία, Λυ-δία, Λυκαονία, Λυκία, Μυσία, Παμφυλία, Παφλαγονία, Πισιδία, Πόντος, Προπο-ντίς - Βόσπορος, Τρωάς, Φρυγία. Πολ-λές από τις περιοχές αυτές ήταν, επί αιώνες, ανεξάρτητα βασίλεια με μεταβλητά σύνορα, ή έγιναν αργότερα Βυζαντινά θέματα. Εκτός από τους πολέμους, κατά μεγάλα χρονικά δι-αστήματα, επικρατούσε ειρήνη με περιόδους δημιουργίας.

Υπήρξαν «Ομοσπονδίες Πόλεων», ένα είδος κοινής αγοράς, όπως η Λυκιακή Τε-τραπόλις, το Κοινόν της Λυκαονίας, η Δωρική Εξάπολις, η Ιωνική Δωδεκάπο-λις. Στην τελευταία ανήκαν και νησιά τού Ανατολικού Αιγαίου, όπως η Χίος και η Σά-μος, λόγω γειτνιάσεως με τη Μικρασιατικήν ακτή.

Πολλοί ξένοι λαοί ζήλεψαν την ομορφιά, τον πλούτο και τον πολιτισμό της Μικράς Ασί-ας. Κάποιοι κατάφεραν να την καταλάβουν, να καταστρέψουν, να λεηλατήσουν. Μεταξύ αυτών οι Πέρσες που ανάγκασαν πολλούς να μεταναστεύσουν και να ιδρύσουν αποικίες στον Εύξεινο Πόντο, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Αίγυπτο. Ένας από τους αποίκους ήταν και ο μεγάλος Μικρασιάτης ιστορικός Ηρόδοτος.

Είναι γνωστή η φράση του: «Έχουμε γη και πατρίδα όταν έχουμε πλοία και θά-λασσα».

Στο τέλος του Α΄ τόμου υπάρχει ειδικός Πίνακας Αποικιών των Μικρασιατών.

Στον δεύτερο τόμο της συγγραφικής μου αυτής εργασίας αναφέρομαι στην Μικρασία, η οποία είναι γεμάτη ελληνικά μνήματα και μνημεία. Πολλά από αυτά σώζονται σε καλύ-τερη η χειρότερη κατάσταση, αψευδείς μάρ-τυρες τού μοναδικού ελληνικού πολιτισμού. Στον B΄ αυτό τόμο παρουσιάζονται 816 κτί-σματα, που χωρίζονται σε δέκα ομάδες. Όπου υπάρχουν στοιχεία αναφέρονται:

Στις 50 ΑΓΟΡΕΣ, στις 15 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ και στα 35 ΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΑ: Πόλις, περιγρα-φή, πηγές (κυρίως αρχαίοι συγγραφείς).

Στα 137 ΘΕΑΤΡΑ: Θέση, χρόνος κατα-σκευής, θέσεις θεατών, περιγραφή, πηγές και Μικρόν Λεξικόν Θεάτρου.

Στα 124 ΛΙΜΑΝΙΑ: Τόπος, περιγραφή, πηγές.

Στους 329 ΝΑΟΥΣ: Τόπος, χρόνος κατα-σκευής, ρυθμός, κίονες, κάτοψη, εμβαδόν, ύψος, αρχιτέκτων, πηγές, επεξηγήσεις και Μικρόν Λεξικόν Ναών.

Στα 42 ΣΤΑΔΙΑ: Τόπος, μήκος, θέσεις, περιγραφή, αγώνες-εορταί, πηγές, μήκη και προδιαγραφές σταδίων - Αρχαία αγωνίσματα.

Στα 43 ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΑ και ΔΙΚΤΥΑ ΑΠΟ-ΧΕΤΕΥΣΕΩΣ: Τόπος, περιγραφή, πηγές. Στα 26 ΩΔΕΙΑ: Τόπος, χρόνος κατασκευής, θέσεις θεατών, πηγές.

Ειδικό κεφάλαιο αναφέρεται στα ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΑ της Αρχαίας Ελλάδος (Μικράς Ασίας) και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Ειδικώτερα τον Β΄ τόμο συμπληρώνει το κεφάλαιο ΑΓΓΕΙΑ με Μικρόν Λεξικόν Αγγεί-ων και απεικόνιση 55 αγγείων.

Τέλος, στον τρίτο τόμο της συγγραφικής αυτής εργασίας αναφέρομαι στους πάμπολ-λους Mικρασιάτες επιστήμονες και καλ-λιτέχνες, οι οποίοι είναι διάσπαρτοι σε όλη την χώρα, και που με τα έργα τους συνέβαλαν στην άνοδο τού πολιτιστικού επιπέδου της Οικουμένης. Ειδικώτερα στον Γ΄ τόμο έγινε μία επιλογή από αυτούς τους διακεκριμένους Ίωνες. Περιγράφονται 627 εξ αυτών, χωρι-σμένοι σε 18 «ειδικότητες».

Αρχιτέκτονες, Αστρονόμοι, Γεωγρά-φοι - Εξερευνητές, Γεωπόνοι - Ζωολόγοι, Γλύπτες, Γραμματικοί - Φιλόλογοι, Ζω-γράφοι - Αγγειογράφοι, Ιατροί - Φαρμα-

37

κολόγοι, Ιστοριογράφοι, Μαθηματικοί, Μηχανικοί - Εφευρέτες, Μουσικοί - Νο-μικοί - Ολυμπιονίκες, Ποιητές, Ρήτορες, Στρατηγοί - Ναύαρχοι, Φιλόσοφοι.

Ανάμεσά τους οι κορυφαίοι της Επιστή-μης και της Τέχνης, όπως: ο Ιππόδαμος, θεμελιωτής της πολεοδομίας, οι μεγάλοι αστρονόμοι: Αναξαγόρας και Αναξίμαν-δρος, οι κοσμογυρισμένοι γεωγράφοι - εξε-ρευνητές: Εκαταίος, Εύδοξος και Στρά-βων. Ο μεγάλος ζωολόγος Οππιανός. Οι εκπληκτικοί γλύπτες: Αρχέλαος κα Βρύαξις. Οι συστηματικοί γραμματικοί - φιλόλογοι: Αριστοφάνης και Κράτης. Οι προικισμένοι ζωγράφοι με παγκόσμια εμβέλεια: Απελλής και Ζεύξις.

Οι κολοσσοί της Ιατρικής και της Φαρμα-κευτικής επιστήμης: Αθηναίος, Ασκληπιά-δης, Γαληνός (μεγαλύτερος ιατρός στον κό-σμο μετά τον Ιπποκράτη), Διοσκουρίδης (ο πατέρας της φαρμακολογίας), Σωρανός.

Οι ιστοριογράφοι: Αλέξανδρος, Αρρια-

νός και Ηρόδοτος (ο πατέρας της ιστο ρίας). Οι ευφυείς μαθηματικοί: Απολλώνιος, Θα-λής και Θέων. Οι μηχανικοί - εφευρέτες: Αρτέμων, Γοργός, Σώστρατος (φάρος Αλε-ξανδρείας) και Φίλων. Οι μουσικοί Διονύ-σιος και Πολύμνηστος. Ο μέγας Nομοθέτης Ερμόδωρος. Οι 67 Ολυμπιονίκες που δόξα-σαν τη Μικρά Ασία. Οι ταλαντούχοι ποιητές Ανακρέων και Ξενοφάνης. Οι σπουδαίοι ρήτορες Θρασύμαχος και Πολέμων. Οι στρατηγοί Ίλλος και Φιλέταιρος. Οι φιλό-σοφοι Βίας (ένας από τους 7 σοφούς) και Πρόκλος.

Με βάση την έρευνα του Καθηγητού Κων-σταντίνου Γεωργακόπουλου και τα υπάρ-χοντα στοιχεία για τον καθένα από αυτούς, αναφέρονται: Χρονική περίοδος ζωής, τόπος καταγωγής, σύντομο βιογραφικό έργο και πη-γές.

Ο τρίτος τόμος συμπληρώνεται με επιλεγ-μένη βιβλιογραφία, η οποία παρουσιάζεται για κάθε “ειδικότητα”».2

2. Βλ.: Internet/YouTube: «Η ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» / Κ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ - ΕΣΤΙΑ Ν.Σ.

38

Την Πέμπτη, 22 Μαρτίου 2012, πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα εκδηλώσεων της Εστίας Νέας Σμύρνης, ο Εορτασμός της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου 1821.

Ο ομιλητής ο κ. Νικόλαος Ουζούνογλου, Καθηγητής Μετσοβίου Πολυτεχνείου και Πρόε-δρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών (Οι.Ομ.Κων/τών) ανέπτυξε το θέμα: «Τα Διαδραματισθέντα γεγονότα κατά του Ελληνισμού την Άνοιξη του 1821 στην Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και Αϊβαλί».

Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από τη Χορωδία της Εστίας Ν.Σ. με παραδοσιακά-πατριωτικά τραγούδια.

Μετά το πέρας των ανωτέρω έγινε η Απονομή τιμητικού Διπλώματος μετά Μεταλλίου, στα μέλη, που συνεπλήρωσαν 15ετία, κατά το 2012, ως μέλη της Εστίας Ν. Σμύρνης.

Τα διαδραματισθέντα γεγονότα κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821

στην Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και Κυδωνίες

Τα τραγικά γεγονότα που έζησε ο Ελληνι-σμός της Κωνσταντινούπολης, όταν ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση στις αρχές του 1821, έχουν καταγραφεί σε κάποιο βαθμό από τον κορυφαίο ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρ-ρηγόπουλο (Τόμος 7ος, Ιστορία του Ελληνι-κού Έθνους). Επίσης ο Αγγλικανός ιερέας R. Walsh που βρισκόταν στην Πόλη την περίοδο εκείνη, στα απομνημονεύματα του, αναφέρει πολλές λεπτομέρειες.

Όταν ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Υψη-λάντης με τον Ιερό Λόχο των 300 Ελλήνων φοιτητών από τα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, εισέβαλε στα Οθωμανικά εδάφη, κηρύσσο-ντας την Ελληνική Επανάσταση, άρχιζε και ο διπλωματικός πόλεμος μεταξύ της Ρωσικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η κήρυξη της Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδαβίας από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη βρίσκει τις Ευρωπαϊκές Αυλές να συνεδριά-ζουν στην πόλη Λάυβαχ για να πάρουν μέτρα καταστολής των επαναστατικών κινημάτων στην Ισπανία και Ιταλία.

Η είδηση της Ελληνικής Επανάστασης οδηγεί τις αυλές να καταδικάσουν το κίνημα

του Αλέξανδρου Υψηλάντη και την αποκήρυ-ξή του από τον Τσάρο.

Ωστόσο, στην επιστολή που εστάλη από τον τότε Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Ιωάννη Καποδίστρια, με εντολή του Τσά-ρου Αλέξανδρου, αναφερόταν η κατανόηση της τραγικής κατάστασης που βρίσκονταν οι Έλληνες και ότι η επαναστατική ενέργεια ήταν αποτέλεσμα «αποπλάνησης υπό χιμαιρικού πνεύματος της ημέρας» ενώ εδίδετο η συμ-βουλή τα αιτήματα των Ελλήνων να υποβλη-θούν προς την Υψηλή Πύλη μέσω του βαρό-νου Στρόγανωφ – Πρέσβη της Ρωσίας, στην Κωνσταντινούπολη.

Ταυτόχρονα, αμέσως άρχισε η αντίδραση της Υψηλής Πύλης με διωκτικά μέτρα κατά του Ελληνισμού μέσα στην Οθωμανική Αυ-τοκρατορία. Το διάβημα του βεζίρη Ρέϊς Εφέ-ντη προς τον Πρέσβη Στρόγανωφ, περί Ρω-σικής ανάμιξης στο κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, έλαβε την απάντηση ότι «η Ρω-σία δεν θέλει να καταναγκασθεί να υποστη-ρίξει έμπρακτα τα συμφέροντα λαού αθώου και καταπιεζομένου» θυμίζοντας τους όρους της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή

39

(1774), σύμφωνα με την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγνώριζε το δικαίωμα προ-στασίας των Ορθοδόξων Χριστιανών στην επικράτειά της από την Ρωσία.

Με την άφιξη, όμως, αρχές Απριλίου, της είδησης έναρξης της Επανάστασης στην Πε-λοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και τις νήσους, η κατάσταση στην Κωνστα-ντινούπολη άρχισε να οξύ-νεται σε μεγάλο βαθμό. Η Υψηλή Πύλη, καταλαμβα-νόμενη από μένος, επιχεί-ρησε φοβερούς διωγμούς κατά των Ελλήνων με σφα-γές, ξεκινώντας από την Κωνσταντινούπολη και από τις κορυφές του Γένους. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ απαγχο-νίστηκε ημέρα του Πάσχα (9/4/1821) προ της πύ-λης του Πατριαρχείου και ο νεκρός υπέστη τις πλέον αισχρές ύβρεις. Πολλοί ιε-ράρχες θανατώθηκαν, στην συνέχεια απαγχονίστηκε ο τραπεζίτης Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος –πα-τέρας του ιστορικού Κων-σταντίνου– και ονομαζόμε-νος Κόνσολας των Μο-ραϊτών. Όσοι Φαναριώτες δεν μπόρεσαν να διαφύγουν ή φονεύθηκαν ή εξορίστηκαν στην Μικρά Ασία, όπου επί-σης εκτελέσθηκαν. Στην επόμενη παράγρα-φο περιγράφεται λεπτομερώς η αντίδραση της Οθωμανικής ηγεσίας με το άκουσμα της Ελληνικής Επανάστασης. Όπως λέει ο Κ. Παπαρρηγόπουλος «ο θάνατος αδιακόπως πολλαπλασιαζόμενος περιέλαβε απάσας των Ελλήνων της Βασιλευούσης τας τά-ξεις, ο δε παροξυνθείς οσμανικός όχλος οσήμεραι ερεθιζόμενος υπό της Κυβερ-νήσεως, αντί να αναχαιτισθεί υπ’ αυτής, εξετράπη εις την δεινοτέραν ακολασίαν, και εν διαστήματι εβδομάδων πολλών, τα στίφη αυτού καθοδηγούμενα υπό γε-νιτσάρων και ουλεμάδων, διέτρεχον την πόλιν και τα περίχωρα του Βοσπόρου λη-

στεύοντα και σφάζοντα τους ραγιάδες». Παρόμοια ανοσιουργήματα εκτελέστηκαν και στις επαρχίες, όπως στην Αδριανούπολη, όπου απαγχονίστηκε ο πρώην Πατριάρχης Κύριλλος και πολλοί προεστοί, στην Θεσ-σαλονίκη, Σμύρνη, Λάρισα, Κυδωνίες, Κω, Ρόδο, Κρήτη και Κύπρο.

Στις 16 Ιουνίου 1821 ο Πρέσβης Στρόγανωφ έλα-βε από την Πετρούπολη την διαταγή να δηλώσει προς την Υψηλή Πύλη ότι αν δεν παύσει να πολεμά, παρά μόνο τους επαναστά-τες, αλλά συνεχίσει τις βι-αιότητες προς τον άμαχο πληθυσμό και προσβάλει την χριστιανική πίστη, ο Αυτοκράτωρ δεν θα προβεί σε περαιτέρω συμβουλές, αλλά θα δράσει δυναμι-κά διαπιστώνοντας ότι «η Υψηλή Πύλη αποβαίνει πολεμία παντός χριστια-νικού κόσμου, ότι νομι-μοποιεί την των Ελλή-νων άμυναν και ότι η Ρωσία θέλει ευρεθή εις την αναπόδραστον ανά-γκην να παράσχη αυτοίς, ου μόνον άσυλον, αλλά και προστασία και συν-

δρομήν από κοινού μεθ’ απάσης της χρι-στιανοσύνης».

Στις δυο διακοινώσεις που προέβη η Ρω-σική Κυβέρνηση μέσω του Στρόγανωφ, τόνιζε τα ακόλουθα:1) Οι εκκλησίες που λεηλατήθηκαν να επι-

σκευαστούν άμεσα2) Η Πύλη να ζητήσει συγγνώμη προς τις

Ευρωπαϊκές χώρες για τον απαγχονισμό του Πατριάρχη και να εγγυηθεί για τα προ-νόμια των Χριστιανών υπό την κυριαρχία της.

3) Να παρέχει κάθε προστασία στους μη επα-ναστάτες Έλληνες και να δράσει μόνο κατά των επαναστατών.

4) Η Υψηλή Πύλη να λάβει μέτρα ειρήνευσης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Ο κ. Νικόλαος Ουζούνογλου, Καθηγητής Μετσοβίου Πολυτεχνείου

και Πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών

(Οι.Ομ.Κων/τών)

40

Η απάντηση της Υψηλής Πύλης προς το Ρωσικό τελεσίγραφο ήταν ότι το Ελληνικό Έθνος φέρθηκε αχάριστα προς την Πύλη, αφού απολάμβανε ελευθερίες προ αμνημο-νεύτων χρόνων, η ηγεσία του απολάμβανε τιμών, όπως ο Πατριάρχης και οι Φαναριώτες και μάλιστα τους επιτρεπόταν να τρώνε ακόμα και χοιρινό κρέας. Στην συνέχεια, η Ρωσική Κυβέρνηση ανακοίνωσε προς τις Ευρωπαϊ-κές Δυνάμεις, την 22α Ιουνίου 1821, τα εξής: «Αφ’ ενός η Ελληνική Επανάσταση εκτεί-νεται και διαδίδεται, από δε τις σφαγές στην Κωνσταντινούπολη, η απελπισία των Ελλήνων κορυφώνεται, αφ’ ετέρου η Τουρκική Κυβέρνηση δεν λαμβάνει κα-νένα μέτρο για την προστασία των αμά-χων και την ειρήνευση των θαλασσίων διόδων». Η Ρωσική διακοίνωση τελείωνε με την εξής φράση «ο Ρωσικός στρατός είναι έτοιμος να συντελέση προς εκπλήρωσίν των, όσα περί τούτου ήθελαν αποφασίσει αι σύμ-μαχοι αυλαί».

Ο R.Walsh, που αναφέραμε παραπάνω, μεταφέρει την πληροφορία που άκουσε ότι τα μέλη της Φιλικής εταιρείας στην Κωνστα-ντινούπολη έκαναν την απόπειρα να πυρπο-λήσουν τον Αυτοκρατορικό στόλο και ότι το εγχείρημα αυτό απέτυχε. Η στάση των υπο-λοίπων Ευρωπαϊκών δυνάμεων κατά της Ελληνικής Επανάστασης, ήταν αρνητική και σε μέγιστο βαθμό του Μέττερνιχ, του Καγκε-λάριου της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, που με κάθε τρόπο προσπαθούσε να καταπνί-ξει την επανάσταση. Ωστόσο, οι Ευρωπαϊκοί λαοί βλέποντας την βαρβαρότητα της αντί-δρασης της Υψηλής Πύλης στην Κωνσταντι-νούπολη, ύψωναν την φωνή τους. Το φιλελ-ληνικό κίνημα που εκδηλώθηκε πολύ σύντο-μα είχε ουσιαστικά αποτελέσματα στον αγώνα του Γένους, καθώς συνέβαλε τόσο έμπρακτα στην ενίσχυση του αγώνα ενός μικρού λαού κατά του ισχυρότερου κράτους εκείνης της εποχής, αλλά και διαμόρφωσε τις κατάλληλες συνθήκες στο διπλωματικό επίπεδο ώστε να αναγνωριστεί η εφαρμογή του επαναστατικού δικαίου για τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Η κατάσταση των Ελλήνων που διέμειναν κάτω από την Οθωμανική διοίκηση άρχισε να εξο-μαλύνεται σταδιακά μόνο μετά από την ανα-

γνώριση του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους το 1830.

Η αντίδραση του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ και τα επακόλουθα γεγονότα

Η Ορθόδοξη εκκλησία σε όλες τις κρίσι-μες ώρες για το Γένος ακολούθησε τον δρόμο του μαρτυρίου και της θυσίας για το ποίμνιό της. Η στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη Αγίου Γρηγορίου Ε΄ υπήρξε η της μαρτυρι-κής θυσίας για την διάσωση του Γένους των Ρωμιών.

Ο Άγιος Γρηγόριος Ε΄ γεννήθηκε το 1746 στην Δημητσάνα της Αρκαδίας όπου παρακολούθησε τις εγκύκλιες σπουδές. Μετά από σπουδές στην Αθήνα χειροτονήθηκε στην Σμύρνη διάκονος και αρχιμανδρίτης όπου έδειξε τις αρετές του ως ιερωμένος. Η εκλογή του Μητροπολίτη Σμύρνης Προκό-πιου το 1785 ως Οικουμενικού Πατριάρχη οδηγεί στην εκλογή του Γρηγορίου ως Μη-τροπολίτη Σμύρνης. Ο Γρηγόριος ως Μητρο-πολίτης προσέφερε λαμπρές υπηρεσίες στην Σμύρνη με την αναβάθμιση της παιδείας, ανέ-γερση νέων ναών και οργάνωση της Κοινο-τικής ζωής. Έζησε από κοντά την φρίκη του Ρεμπελιού της Σμύρνης (1797) αλλά και των συνεπειών των Ορλοφικών στην Πελο-πόννησο από τις σφαγές που ακολούθησαν την επανάσταση (1770). Ο Γρηγόριος υπη-ρέτησε την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία τρείς φορές ως Οικουμενικός Πατριάρχης (1797-1798, 1806-1808 και 1818-1821) και σε όλες τις περιόδους αυτές προσέφερε ύψιστες υπηρεσίες προς την Ορθοδοξία και το Γένος με την αναβάθμιση της παιδείας των λαϊκών και των κληρικών, την ανέγερση του Πατριαρχικού Οίκου, την συγγραφή και εκτύπωση βιβλίων στην ομιλούμενη ελληνι-κή γλώσσα και το σημαντικότερο την ίδρυση, μετά από δύο αιώνες από τη εποχή του Πα-τριάρχη Κύριλλου Λουκάρεως, του Πατριαρ-χικού Τυπογραφείου.

Το νέο της έναρξης της επανάστασης στην Μολδοβλαχία από τον Αλέξανδρο Υψηλά-ντη με τον Ιερό Λόχο την 24η Φεβρουαρίου 1821 προκάλεσε τρόμο στην αυλή του Σουλ-τάνου Μαχμούτ Β΄. Η αντίδραση της κρατικής εξουσίας υπήρξε αυτή της τυφλής βίας προς

41

τους αθώους Ρωμιούς που οι περισσότεροι δεν ήξεραν τίποτα για τις εξελίξεις. Ο Σουλτά-νος Μαχμούτ Β’ επηρεαζόταν σε μεγάλο βαθ-μό από τον σύμβουλό του Χαλέτ Εφένδη, ένα άκρως εμπαθή και βίαιο άνθρωπο που υπήρξε Πρέσβης της Οθωμανικής Αυτοκρα-τορίας στο Παρίσι (1803-06). Αρχικά ζητή-θηκαν όμηροι αρχιερείς από το Πατριαρχείο τους οποίους απαγχόνισαν χωρίς καμιά κα-τηγορία, μόνον επειδή οι Μητροπόλεις τους βρίσκονταν στα δυτικά εδάφη της Αυτοκρα-τορίας κοντά στην Μολδοβλαχία. Ο Οικου-μενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αρνήθηκε να δεχθεί να διαφύγει σε ξένη Πρεσβεία ή να φυγαδευτεί με πλοίο και συνεχίζοντας την μαρτυρική παράδοση της Ορθοδοξίας θυ-σιάστηκε για να σώσει το Γένος από βέβαιο ολοκληρωτικό αφανισμό. Ο αφορισμός των επαναστατών υπήρξε ένα αναγκαίο μέτρο για την σωτηρία εκατοντάδων χιλιάδων αθώων ψυχών. Η εξιστόρηση της αγωνίας και της μαρτυρίας του Γρηγορίου Ε΄ έχει καταγραφεί από αρκετούς ιστορικούς όπως στο σύγγραμ-μα «Βίος του Εθνομάρτυρος Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε΄, Έκδοση ΒΑΡΝΑ, 1898».

Τα ιστορικά κείμενα για το τί συνέβη τις μέρες εκείνες στην Κωνσταντινούπολη εί-ναι σχετικά περιορισμένα. Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από τα άρθρα του Ιωάννη Φιλήμονα και τα βιβλία του Άγγλου ιερέα της Αγγλικής Πρεσβείας Robert Walsh. Στις ελληνικές πηγές υπάρχει μια σύντομη αναφορά για την στάση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη για το ότι, αρνούμε-νος να υπογράψει το Σουλτανικό διάταγμα που διέταζε την σφαγή όλων των Ρωμιών για αντίποινα, σκοτώθηκε από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β΄.

Η εξέταση των Οθωμανικών αρχείων για το τί ακριβώς συνέβη στην Σουλτανική αυλή δείχνει κάποια ιστορικά γεγονότα που είναι άγνωστα μέχρι σήμερα. Το νέο της Επανά-στασης στην Μολδοβλαχία φθάνει στην Κων-σταντινούπολη την 1 Μαρτίου 1821. Ο Σουλ-τάνος συγκαλεί συμβούλιο στο παλάτι υπό την προεδρεία του. Παρόντες είναι επίσης ο Μέγας Βεζίρης, ο Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χα-λίλ και ο Αγάς των Γενιτσάρων. Ο Μαχμούτ

Β΄ σε έξαλλη κατάσταση ζήτησε, δηλώνοντας ότι εκδίδει διάταγμα ιραντε-ί σινιέ, την σφα-γή όλων των Ρωμιών αρχίζοντας από την Κωνσταντινούπολη. Ο Αγάς των Γενιτσάρων μόλις άκουσε το πρόσταγμα του Σουλτάνου φιλώντας την γη είπε «το άκουσα και το δέ-χομαι». Με την αιφνίδια εξέλιξη αυτή ο Σεϊχ-ουλ Ισλάμ είπε ότι δεν πρόκειται να εγκρίνει την απόφαση της σφαγής και ότι έπρεπε να διαπιστωθεί ποιος ήταν υπαίτιος για την επα-νάσταση.

Ο Χαλέτ Εφένδη, που όπως δείχνουν πολ-λές αναφορές στα Οθωμανικά αρχεία υπήρ-ξε ένας εξαιρετικά εμπαθής, δολοπλόκος και επιρρεπής στη βία άνθρωπος, λάμβανε γνώ-ση των συζητήσεων στο συμβούλιο από τον Μπερμπέρ Μπασί Αλί Αγά, που έχοντας με-γάλη επιρροή επί του Μαχμούτ ζητούσε την εφαρμογή της απόφασης για σφαγή. Κατά πάσα πιθανότητα η παραμονή του Χαλέτ στο Παρίσι για τρία και πλέον χρόνια τον είχε διδάξει τα «καλά» του Διαφωτισμού της Γαλλι-κής επανάστασης που υπήρξε το πρότυπο της βίας για τους δύο αιώνες αιματοκυλίσματος που ακολούθησε στην ιστορία της Ευρώπης. Οι συνεδριάσεις του Σουλτανικού συμβου-λίου συνεχίστηκαν τις επόμενες μέρες χωρίς να καμφθεί η άρνηση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ και οδήγησε την κατάσταση να ζητηθεί από τον Πατριάρχη ο αφορισμός των πρωτεργατών της επανάστασης στην Μολδο-βλαχία, πράγμα που συγκράτησε την εκδήλω-ση μαζικής τρομοκρατίας κατά των Ρωμιών. Ο Χαλέτ, με την βοήθεια των Γενιτσάρων τους οποίους δωροδοκούσε αδρά, κατάφερε στις 28 Μαρτίου 1821 να εκδοθεί Σουλτανικό διάταγμα για την απόλυση του Χατζή Χαλίλ και ο οποίος αρχικά τέθηκε σε κατ’ οίκο πε-ριορισμό στο Μπεϋλέρμπεη και στη συνέχεια μετά από μερικές μέρες εξορίστηκε μαζί με την σύζυγό του Χατζέ Ζιμπά στην Προύσα. Το μίσος του Χαλέτ δεν σταμάτησε και στις 16 Μαΐου έπεισε τον Σουλτάνο να εκδοθεί νέα εντολή να μεταφερθεί ο έκπτωτος Χατζή Χαλίλ στο Αφιονκαράχισαρ (Καράχισαρ-ι Σα-χίπ), ενώ η γυναίκα του να παραμείνει στην Προύσα. Ακόμα και αυτό δεν ησύχασε τον Χαλέτ ο οποίος ενορχήστρωσε συκοφαντία κατά της συζύγου του Χατζή Χαλίλ για ανά-

42

μιξη σε τελετές μαύρης μαγείας με αποτέλε-σμα να πνιγεί από δήμιους που στάλθηκαν από την Πόλη και στη συνέχεια να εκτεθεί δημόσια γυμνή στην Προύσα. Μαθαίνοντας το τι συνέβη στην γυναίκα του ο Χατζή Χαλίλ απεβίωσε από εγκεφαλικό επεισόδιο και είχε τραγικό τέλος.

Στην σημερινή Ελλάδα, που κορυφώνεται κυρίως η ηθική κρίση, βλέπουμε ότι έχει ξε-κινήσει μια συστηματική εκστρατεία από κατ’ επίφαση «ιστορικούς» για την απαξίωση των ηρώων της Ελληνικής επανάστασης και του σωτήριου ρόλου για το Γένος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Βλέποντας να συμβαίνουν αυτά, μάλιστα με διάθεση κονδυλίων από το δημό-σιο ταμείο, είναι σημαντικό να αποδίδουμε τιμή και δόξα στον Οικουμενικό Πατριάρχη Άγιο Γρηγόριο Ε΄, όπως επίσης να θυμόμα-στε με ευγνωμοσύνη την γενναιότητα του Χα-τζή Χαλίλ Εφένδη που συνέβαλε τα μέγιστα στην σωτηρία χιλιάδων αθώων ψυχών στην Πόλη και σε πολλά άλλα μέρη την άνοιξη του 1821 από βέβαιο αφανισμό.

Τα γεγονότα στη Σμύρνη την άνοιξη-καλοκαίρι του 1821

Ο Σπυρίδων Δεστούνης, πρόξενος της Ρωσίας στην Σμύρνη (1818-1821), μας έχει περιγράψει στα απομνημονεύματα τα γεγονότα της Σμύρνης την περίοδο αυτή. Ο Σ.Δεστούνης ήταν Επτανήσιος Έλληνας και τα απομνημονεύματα του κλείνουν με το τε-λεσίγραφο του Ρώσου Πρέσβη 6/18 Ιουλίου 1821, οπότε και ο Δεστούνης αποχώρησε από την Σμύρνη την 29 Ιουλ/10 Αυγούστου μεταβαίνοντας στα Κύθηρα.

Τα απομνημονεύματα του Σ. Δεστούνη απεικονίζουν σε λεπτομέρεια την κατάσταση στη Σμύρνη την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1821 και, όπως λέει ο ίδιος, προβάλλουν την ανθρώπινη διάσταση της Ανατολικής κρίσης. Τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν από τα αναφερόμενα του Σ. Δεστούνη δείχνουν την διάλυση της υποτυπώδους διοίκησης από τους Γενιτσάρους και μπασιμποζούκους κα-θώς επίσης και την αναρρίχηση της βίας στην Οθωμανική κοινωνία κατά την αποσύνθεση της Αυτοκρατορίας. Η περίοδος που κατα-γράφεται είναι από την 17/29 Μαρτίου, όταν

φθάνει η είδηση της επανάστασης στην Μολ-δοβλαχία από τον Αλ. Υψηλάντη, και κλείνει την 26 Ιουλίου/7 Αυγούστου 1821, όταν ο Δεστούνης αναχωρεί στα Κύθηρα, μετά από την διακοπή των Ρωσο-Οθωμανικών διπλω-ματικών σχέσεων.

Οι κύριες διαπιστώσεις από την μελέτη των αναφορών του Σ. Δεστούνη για την ανα-φερόμενη περίοδο στην Σμύρνη είναι:

• Η εξέλιξη της βίας από τους Γενιτσάρους και τους άτακτους οπλισμένους.

• Η καχυποψία των Αγγλικών και άλλων δυτικών προξένων περί ανάμιξης της Ρω-σίας με συνωμοτικό τρόπο.

• Η προσπάθεια διαφυγής των Ελλήνων και η εκτεταμένη βία που δυσκολεύει την οι-κονομική ζωή της πόλης.

Τα καταγραφέντα από τον Δεστούνη, επι-βεβαιώνονται από τα απομνημονεύματα του Άγγλου Πρόξενου της Εταιρείας Levant, Francis Werry στη Σμύρνη (1794-1825) που έδρασε ανταγωνιστικά κατά του πρώτου. Ο Werry είχε ζήσει το Ρεμπελιό του 1797, που αποτελεί ένα προοίμιο της βίας του 1821. Οι αναφορές του Werry είναι ιδιαίτερα αρνητικές κατά των Ελλήνων και προσπαθεί να πείσει την Βρετανική Κυβέρνηση (μέσω της Levant Company), να στείλει πολεμικά πλοία για την προστασία των Άγγλων υπη-κόων. Οι αναφορές του Werry δείχνουν την ερήμωση της Σμύρνης, τον Ιούλιο του 1821 και την συνέχιση σποραδικά της δολοφονίας των Ελλήνων

Τα κύρια σημεία των απομνημονευμάτων του Σ. Δεστούνη σταχυολογούνται ημερολο-γιακά με το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο ως εξής:

Νέα από την Μολδαβία για την επανάστα-ση και υποψία της ανάμιξης της Ρωσίας. Οι Τούρκοι αρχίζουν να εξοπλίζονται ενώ επι-κρατεί τρόμος στους Έλληνες.

Οι Άγγλοι βρίζουν τους Έλληνες, κατηγο-ρούν την Ρωσία ως υποκινητή, κυκλοφορούν φήμες ότι, αν η Ρωσία καταλάβει την Μολδα-βία, η Αγγλία θα καταλάβει την Πελοπόννησο.

Στις 25/3 στις εκκλησίες αναγιγνώσκεται

43

η εγκύκλιος του Πατριάρχη. Μεθυσμένοι Γε-νίτσαροι επιτίθενται στον Ισπανό πρόξενο. Την ίδια μέρα ο διοικητής του Γαλλικού απο-σπάσματος Kergis, επιπόλαιος και μη γνω-ρίζων τους Τούρκους, βγαίνει με μερικούς Γάλλους στρατιώτες για περιπολία. Οι Γενί-τσαροι του επιτίθενται και του αφαιρούν τις επωμίδες και το ξίφος του και τον μεταφέρουν στον Bölükbasι (τίτλος αρχηγού, αρχηγός του όχλου), ο οποίος τον απελευθερώνει. Επεμ-βαίνει ο Γάλλος Πρόξενος προς τον Mus-seleim (Δήμαρχο).

Στις 10/4 Συνάντηση Προξένων που βρί-σκονται στη Σμύρνη. Ζητάνε την αντικατάστα-ση των περιπολιών από τους Γενιτσάρους με νέου τύπου στρατιώτες στον Φραγκομαχαλά, πράγμα που απορρίπτεται.

11/4 Επίσκεψη στο Megket (Θρησκευτικό Δικαστήριο)

Την επόμενη 12/4 τυχαίος πυροβολισμός εξάπτει τα πνεύματα και 10.000 οπλισμένοι Τούρκοι εισβάλουν στον Φραγκομαχαλά, αλλά ο Musselim σταματάει την επίθεση. Οι χριστιανοί διαφεύγουν στα πλοία. Φθάνουν πρόσφυγες από τα περίχωρα. Όσοι ζουν στην παραλία καταφεύγουν σε πλοιάρια. Τα νέα που καταφθάνουν από την Κων/λη αυξάνουν το κλίμα τρομοκρατίας, ενώ οι Άγγλοι εσκεμ-μένα διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις.

13/4 Οι ειδήσεις περί κήρυξης πολέμου κατά της Ρωσίας από την Αγγλία και Γαλλία διαψεύδονται από αγγελιαφόρο που φθάνει από την Κων/λη. Πολλοί κάτοικοι διαφεύ-γουν με πλοία στη Χίο, Τήνο και Σάμο. Το Ρωσικό Προξενείο μεταφέρει τα αρχεία του σε πλοίο και το προσωπικό στο Γαλλικό Προ-ξενείο. Φθάνουν τα νέα της έναρξης της επα-νάστασης στον Μοριά.

15-16/4 Επικρατεί μεγάλη κινητικότη-τα στο λιμάνι ενώ με τον παραμικρό θόρυ-βο αρχίζει ο πανικός. Υποφέρουν οι έγκυες γυναίκες. Τα περισσότερα καταστήματα είναι κλειστά και το εμπόριο έχει σταματήσει πλή-ρως. Αρχίζει η πείνα.

22/4 Ο Musselim με τους φρουρούς του προστατεύει την εκκλησία έναντι 2.000 πιά-στρων για να γίνει η περιφορά του επιταφίου την Μ. Παρασκευή (8/4 με το Ιουλιανό ημε-ρολόγιο). Επικρατεί σχετική ηρεμία.

19/5 Αναφέρει ο Δεστούνης ότι δεν υπάρ-χει ανθρώπινος νους να γράψει τα γεγονότα με ψυχραιμία. Λέει αν έγραφα τα καθημερινά γεγονότα θα ήταν απλή επανάληψη βίας. Ο Άγγλος και Ολλανδός Πρόξενος κατηγορεί συνέχεια τους Έλληνες.

21/5 Φθάνει το νέο από την Κων/λη ότι ο Αγγλικός στόλος ξεκίνησε για να συνδρά-μει τους Τούρκους, ενώ ο Τουρκικός στόλος ετοιμάζεται να επιτεθεί. Φθάνει το νέο της αποτυχίας του Υψηλάντη.

23/5 Φθάνουν τα νέα για τις νίκες των Ελ-λήνων από την Πελοπόννησο, την έναρξη της επανάστασης στην Αττική και την Άμυνα στις Θερμοπύλες, καθώς επίσης και η μάχη με δύο πασάδες και τον θάνατο ενός επισκόπου.

24/5 Συνεδριάζουν οι πρόξενοι για να συζητήσουν το θέμα των ελέγχων στα πλοία. Αποφασίζεται να δωροδοκηθεί ο Πασάς. Φθάνουν τα νέα της αντιπαράθεσης του Οθω-μανικού και Ελληνικού στόλου. Ο Δεστούνης συγκρίνει της ναυτικές ικανότητες των δύο αντιπάλων.

29/5 Η Κυβέρνηση σφραγίζει το Ελληνικό νοσοκομείο, όπου τα θύματα είναι σε τραγι-κή κατάσταση. Η αιτία είναι ότι φοβούνται οι Τούρκοι να μην χρησιμοποιηθεί το κτίριο, από τους Έλληνες, ως οχυρό σε περίπτωση επανάστασης. Σφραγίζονται επίσης οι εκκλη-σίες και τα κοινοτικά κτήρια. Κανονιοβολι-σμοί από Αγγλικά πλοία για τα γενέθλια του Βασιλιά προκαλούν τρόμο. Ακούγονται όμως και μακρινοί κανονιοβολισμοί από ναυμαχί-ες. Διαψεύδονται ειδήσεις ότι κυβερνητικές δυνάμεις εισβάλλουν στην Σάμο και στην Μενεμένη και συγκρούονται με τους επανα-στάτες.

Η βία επεκτείνεται και Χανιώτες Μου-σουλμάνοι (Τούρκο-Κρητικοί) δολοφονούν 15 άτομα. Η αιτία είναι ο τραυματισμός ενός Τούρκου για άγνωστους λόγους. Συνεχίζει η διαφυγή στα πλοία των κατοίκων. Περιγρά-φει ο Δεστούνης την δραματική κατάσταση. Η κυβέρνηση χάνει πλήρως τον έλεγχο.

4/6 Συνεδρίαση των προξένων όπου δια-βάζεται η επιστολή του Reis Efendi, Υπ. Εξω-τερικών, κατηγορούνται οι Λεβαντίνοι ότι δίνουν άσυλο στους ραγιάδες.

6/6 Φθάνουν τα νέα της αποτυχούς από-

44

βασης στη Σάμο, όπου πεθαίνουν 600 Μου-σουλμάνοι κατά τις μάχες. Μαλτέζικο πλοίο αναφέρει ότι 18-20 Ελληνικά πλοία από τις Σπέτσες βρίσκονται στο Κάβο-Ντόρο. Δεν φέ-ρουν σωστικές λέμβους, διότι είναι αποφασι-σμένοι να νικήσουν ή να χαθούν. Ρωτάει ο Δεστούνης τον εαυτό του: είναι δυνατό να μην θριαμβεύσουν μ’ ένα τέτοιο πνεύμα;

7/6 Ο Ορθόδοξος Μητροπολίτης πάει στον Πασά και κρατείται. Αρνείται ο Μητρο-πολίτης να έλθουν μαζί του άλλοι δημογέρο-ντες λέγοντας “αν θα γίνει κάτι ας είμαι εγώ που θα υποφέρω μόνος”.

3/6 Έλεγχος σε Ρωσικό πλοίο με 400 Άγ-γλους ταξιδιώτες.

16/6 Οπλισμένοι Γενίτσαροι διαπράττουν όργια βίας σ’ όλη την πόλη. Δολοφονούνται Έλληνες ανεξαρτήτου φύλλου και ηλικίας. Το Γαλλικό Προξενείο δίνει άσυλο σε Έλληνες. Η αντίσταση με πυροβολισμό ενός Έλληνα με Ρωσική υπηκοότητα, από μικρό πλοίο, τρο-μάζει τους Γενίτσαρους που αποσύρονται.

25/6 Συνεχίζονται οι δολοφονίες των Ελ-λήνων. Απαγχονίζονται Έλληνες, όταν συλ-λαμβάνονται να φορούν Ευρωπαϊκή ενδυμα-σία για να κυκλοφορούν πιο ακίνδυνα στην Πόλη. Οι Τούρκοι βρίσκονται σε τρόμο μην αρχίσει η επανάσταση. Ο Δεστούνης βρίσκε-ται σε πλοίο και βλέπει τις εξελίξεις. Πολλοί νεκροί στην θάλασσα. Συνεχίζεται η βία από τους Χανιώτες. Λέει ένας από αυτούς ότι έχει σκοτώσει 64 και δεν θα σταματήσει αν δεν φθάσει στους 100. Οι κηπουροί είναι τα πε-ρισσότερα θύματα, έχουν σκοτωθεί 150 από αυτούς. Στην Πόλη επικρατεί πλήρως αναρχία. Οι Γενίτσαροι είναι εκτός ελέγχου και σκοτώ-νουν τον Μολά, τον Αγιαμπασί και τον Ναΐμπ. Δολοφονούν περίπου 50 Τούρκους επειδή δεν εμπόδισαν την διαφυγή των Ελλήνων.

28/7 Ετοιμάζεται ο Δεστούνης με την οι-κογένειά του να αποχωρήσει από την Σμύρ-νη για τα Κύθηρα ζητώντας βοήθεια από τον Άγγλο και Γάλλο Πρόξενο. Υπάρχουν πολλά Γαλλικά πλοία (5). Λεηλατούνται οι εκκλησίες και τα ιερά κειμήλια πωλούνται στην Αγορά.

Τα γεγονότα στις Κυδωνίες- Αϊβαλή και η διάσωση των κατοίκων από το Ελληνικό Ναυτικό.

Από αρχές Μαΐου του 1821, μικρή μοίρα Ελληνικών πλοίων περιπολούσαν στα παρά-λια της Ιωνίας. Ο δυσκίνητος Οθωμανικός στόλος αδυνατούσε να εμποδίσει τη δράση των πλοίων. Δύο μεταγωγικά πλοία, που με-ταφέρουν στρατό στην Πελοπόννησο από την Πέργαμο, πυρπολούνται έξω από το Αϊβαλή. Ο πασάς της Προύσας υποψιάζεται για την ανάμιξη των Αϊβαλιωτών στην Επανάσταση ενώ δίνονται οδηγίες από την Κων/λη. Οι Τούρκοι του Αγιασματιού (κοντινή κωμό-πολη στο Αϊβαλή) αρχίζουν να εξοπλίζονται. Στέλνει η Κυβέρνηση στρατό από την Πρού-σα για την καταστολή πιθανής επανάστασης και την απόκρουση επιθέσεων από τα πλοία. Μέσα Μαΐου φθάνουν 700 ιππείς από την Προύσα. Μετά από την αντίδραση των κα-τοίκων, εγκαθίστανται αυτοί στην πεδιάδα του Αγιασματίου και ενώνονται με αυτούς οι Τούρκοι κάτοικοι. Η προσπάθεια συλλογής όπλων από τους κατοίκους των Κυδωνιών αποδίδει μικρό αριθμό και έτσι αρχίζουν οι επιθέσεις των Γενιτσάρων και άτακτων (μπα-ζιμποζούκων), στα περίχωρα ενώ αρχίζει η άμυνα των κατοίκων. Καλούνται ενισχύσεις από την Προύσα. Οι προύχοντες των Κυ-δωνιών αποστέλλουν αντιπροσώπους στην Κων/λη, Προύσα και Πέργαμο και οι οποίοι επιστρέφουν με υποσχέσεις.

Στις 30/5 συμβαίνει η ήττα του Οθωμανι-κού στόλου στην Ερεσό, όπου ο Παπανικολής ανατινάζει ένα δίκροτο και ο Οθωμανικός στό-λος σε πανικό διαφεύγει μέσα στην θάλασσα του Μαρμαρά. Ακολουθεί ο ολοκληρωτικός αφανισμός της πόλης των Κυδωνιών (Αϊβα-λή). Καταφθάνουν Έλληνες πρόσφυγες από τα πέριξ χωριά. Πολλοί Κυδωνιείς βλέποντας τον κίνδυνο διαφεύγουν στα Μοσχονήσια. Στις 15/6, 3000 Γενίτσαροι εισέρχονται στις Κυδωνίες και καταλαμβάνουν στην παραλία τις κρίσιμες θέσεις. Ο διοικητής Νταούτ Πα-σάς, ζητά ένα υπερβολικό ποσό από τους δη-μογέροντες, οι οποίοι δηλώνουν αδυναμία να το καταβάλουν ενώ ο πληθυσμός έχει μειωθεί στο μισό. Τις κρίσιμες αυτές ώρες, εμφανί-ζεται στο λιμάνι μοίρα του ελληνικού στόλου 70 περίπου πλοίων. Αρχίζει η επιβίβαση των Ελλήνων του Αϊβαλή από τα Μοσχονήσια στα ελληνικά πλοία. Την νύκτα της 15-16/6 ει-

45

σέρχονται ενισχύσεις Γενιτσάρων στο Αϊβα-λή. Την επόμενη μέρα, οι απομείναντες Έλ-ληνες στο Αϊβαλή, κατεβαίνουν στην παραλία. Έχουν αναχωρήσει ο Προξενικοί Πράκτορες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

Το πρωί, κατά τις 9 εμφανίζονται τα πολυ-άριθμα ελληνικά πλοία με αποβατικά αγήματα και αρχίζει η σύγκρουση μεταξύ των Γενιτσά-ρων και των Ελλήνων ναυτών. Η Ελληνική επίθεση είναι με μεγάλη ορμή και αποβιβά-ζονται 1000 ναύτες που με την βοήθεια των Αϊβαλιωτών τρέπουν σε φυγή τους Γενιτσά-ρους που έχουν μεγάλες απώλειες. Οι Γενί-τσαροι οχυρώνονται στο μέσο της πόλης και συνεχίζονται οι μάχες που διαρκούν 2 ώρες, με αποτέλεσμα οι Γενίτσαροι να έχουν πάλι μεγάλες απώλειες. Η πόλη των Κυδωνιών πυρπολείται και μέχρι τη Δύση του ηλίου έχει καεί όλη. Τα ελληνικά πλοία κατάφορτα με τους κατοίκους του Αϊβαλιού αναχωρούν. Την νύκτα οι Γενίτσαροι επανέρχονται για να λεηλατήσουν ότι έμεινε. Αποβιβάζονται ξανά 'Ελληνες ναύτες και συνεχίζονται οι συγκρού-σεις. Ο αριθμός των απωλειών της Τουρκικής πλευράς υπερβαίνει τους 1500 ενώ των Ελλή-νων 1/10 αυτού του αριθμού.

ΣυμπέρασμαΗ έναρξη της Ελληνικής επανάστασης το

1821 στην Μολδοβλαχία και την Πελοπόν-νησο είχε σαν αποτέλεσμα ο Σουλτάνος Μαχ-μούτ Β΄ να αντιδράσει με εκδικητική μανία, με την προτροπή του Χαλέτ εφέντη, κατά των αμάχων Ελλήνων στις περιοχές που δεν είχε εκδηλωθεί η Επανάσταση.

Τις κρίσιμες αυτές μέρες η θυσία του Οι-κουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, αλλά και η έντιμη στάση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ αποτρέπουν την γενική σφαγή όλων των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης ενώ σημαντικός είναι ο ρόλος της Ρωσίας, παρ' όλο που δεν υποστήριζε την Επανά-σταση. Η επιβολή διωγμών με παρόμοιο περιεχόμενο, με την αποστολή εντολών από την κεντρική Διοίκηση, κατά των Ελλήνων στις άλλες πόλεις της Αυτοκρατορίας, που βρίσκονται εκτός των επαναστατημένων πε-ριοχών, δείχνει την κεντρική σχεδίαση των διωγμών. Η τακτική αυτή θα αποτελέσει την αρχή μιας πολιτικής που συνεχίζει μέχρι και σήμερα.

Η σωτήρια επέμβαση των Ελληνικών Ναυτικών δυνάμεων, τον Ιούνιο του 1821, σώζοντας σχεδόν όλο τον Ελληνικό πληθυ-σμό της πόλης, δείχνει την σημασία σωστι-κών επιχειρήσεων, που δεν επαναλήφθηκε το 1922 όταν υπήρχαν ανάλογες επιτακτικές ανάγκες.

Στις 24 Μαΐου 2012 πραγματοποιήθηκε στην Εστία Νέας Σμύρνης, εκδήλωση του Σορρο-πτιμιστικού Ομίλου Ν. Σμύρνης, ο οποίος σε συνεργασία με το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, προέβη σε Δωρεάν Ιατρικές Εξετάσεις με ατομική ενημέρωση μεγάλου αριθμού συμπολιτών μας σε θέματα Υγείας, που αφορούσαν τις καρδιοπάθειες και τους κινδύνους από τον σύγχρονον τρόπο ζωής. Η δράση αυτή, η οποία προσέφερε πολλαπλά και σημαντι-κά οφέλη στους συμπολίτες μας, σημείωσε μεγάλη επιτυχία προσφέροντας έτσι την ευκαι-ρία της λεπτομερέστερης ενημερώσεως προς τους ενδιαφερομένους.

Ημερίδα για την Υγεία

46

Την Τετάρτη 25 Απριλίου 2012 ο διακεκριμένος Μαθηματικός-Στατιστικολόγος, κ. Δη-μήτριος Μπατάγιας, ανέπτυξε από το βήμα της Εστίας το ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος θέμα: «“Θετική Σκέψη” η πεμπτουσία της ευδαίμονος ύπαρξής μας..».

Κατωτέρω παρατίθεται η περίληψη της Ομιλίας του.

Θετική σκέψη:

Η πεμπτουσία της ευδαίμονος Ύπαρξής μας

• Αν αντικαταστήσουμε τις αρνητικές μας σκέψεις –οι οποίες ανελέητα εισχωρούν στο μυαλό μας– με θετικές, τότε αποκτούμε ένα ΙΣΧΥΡΟΤΑΤΟ ΟΠΛΟ για την αντιμε-τώπιση των σωματικών, ψυχικών και κοι-νωνικών προβλημάτων, που διαφεντεύ-ουν εδώ και καιρό τη ζωή μας.

• Ονομάσαμε, όχι αδίκως, την θετική σκέψη σαν την πεμπτουσία της ευδαίμονος ύπαρ-ξής μας.

• Η λέξη «πεμπτουσία» σημαίνει το πιο ση-μαντικό συστατικό, είτε πρόκειται για ύλη, είτε ως ον, είτε ως ιδέα.

• Προέρχεται από την ελληνική λέξη «Πέ-μπτη Ουσία», με την οποία αρχικώς δηλω-νόταν ο αιθέρας.

• Κατά τον Αριστοτέλη ο αιθέρας ήταν το ση-μαντικότερο από τα 5 στοιχεία της Φύσης. Τα άλλα τέσσερα ήταν η Γη, το Νερό, η Φωτιά και ο Αέρας.

• «Ευδαίμων» θα λέγαμε ότι είναι ο Ευτυ-χισμένος Άνθρωπος. Ευδαιμονία είναι η ευζωΐα, δηλαδή η Σωματική, Ψυχική και Κοινωνική ευεξία. «Ευεξία» σημαίνει καλή κατάσταση από τις λέξεις «ευ» και «έχω» που τόσο εύστοχα χρησιμοποιούνται στην (μοναδική) Αρχαία Ελληνική Γλώσσα.

• «Ευδαιμονία» είναι η «ευμάρεια», δηλαδή, η αφθονία υλικών αγαθών και τέλος,

• «Ευδαιμονία» είναι η «ευημερία», δηλαδή ζωή με οικονομική άνεση.

• Κοντολογίς «Ευδαιμονία» είναι το Όλον, το Πλήρες, το Άπαν με την έννοια που θα το ήθελαν οι άνθρωποι (!).

• «Ευδαίμων» στην κυριολεξία, λέγεται αυτός που ευνοείται από τον Θεό ή την Τύχη.

• Να σημειωθεί ότι στην Αρχαία Ελλάδα Δαίμων δεν σήμαινε το πνεύμα του κακού, όπως επεκράτησε αργότερα από κάποιες θρησκείες. Δαίμονες ήταν κατώτερες θεό-τητες (όχι, δηλαδή, πρωτοκλασάτοι θεοί).

• Σε μια πιο χαλαρή ερμηνεία της «ευδαιμο-νίας» θα λέγαμε ότι αυτή σχετίζεται με τις ποιοτικές αξίες της ζωής μας.

• Για να έχουμε ποιότητα ζωής πρέπει: Να είμαστε καλά, να νοιώθουμε καλά και να περνάμε καλά!.. Η ποιότητα ζωής είναι ένα σύμπλεγμα 3 παραμέτρων:(α) Της Σωματικής ευεξίας, δηλαδή Υγεία

σε επίπεδο σωματικής λειτουργίας.(β) Της Ψυχικής ευεξίας, δηλαδή Υγεία σε

καταστάσεις ελλείψεως αυτοεκτίμησης και Ικανοποίησης, Άγχους, Κατάθλι-ψις, Προσαρμογής.

(γ) Της Κοινωνικής Ευεξίας, δηλαδή Υγεία σε καταστάσεις, όπως βαθμός ικανο-ποίησης ζωής, συμμετοχής στα κοινω-νικά, Διαπροσωπικές Σχέσεις, Κοινω-νική Στήριξη (Φίλοι, Οικογένεια).

• Από αυτά, το Άγχος είναι ο σοβαρότερος παράγοντας, που δηλητηριάζει τις προ-σπάθειές μας για να αποκτήσουμε θετική Σκέψη και το οποίο πηγάζει συνήθως από το Οικονομικό και το Εργασιακό Στρες, την ολοένα κλιμακούμενη έλλειψη απο-λαύσεων, και βέβαια, στις προσωπικές και οικογενειακές μας σχέσεις. Ποιό μπορεί,

47

όμως να είναι το «Αντίδοτο» σ’ αυτές τις βασικές πηγές άγχους;

• Στην διάρκεια της εισήγησης, είχαμε την ευκαιρία να προχωρήσουμε σε βαθύτερη ανάλυση της θετικής Ψυχολογίας, όπως αντιμετωπίζεται τώρα σε επιστημονικό επίπεδο. Εξειδικευμένοι επιστήμονες το-ποθετήθηκαν, προσφέροντες λύσεις.

• Εμείς θα επικεντρω-θούμε στα απλά και μικρά πράγματα, που εδώ και χρόνια είχαν σκεπαστεί ή ευνουχη-θεί από την μεγαλομα-νία και απληστία, την μοναδική αιτία, για την οποία υποφέρει, κατά τον Βούδα, ανέκαθεν ο άνθρωπος της σύγχρο-νης κοινωνίας. Προσο-χή, λοιπόν. Με βασικό όπλο μόνο το μυαλό μας (την σκέψη μας), μπορούμε κυριολεκτι-κά να απολαύσουμε: Ένα ηλιοβασίλεμα

ή μία πανσέληνο. Την κίνηση των

σύννεφων ή τις στα-γόνες της βροχής.

Να ρίξουμε ψίχουλα σε ένα σπουργίτι.

Να χαζέψουμε τα μικρά αθώα παι-διά, που παίζουν στο γειτονικό μας πάρκο ή παιδική χαρά.

Να μυρίσουμε ένα αγριολούλουδο. Να αποδράσουμε στην φύση με κοντι-

νές ή μακρινές βόλτες. Να πάμε διακοπές στο χωριό μας ή να

φιλοξενηθούμε σε συγγενείς ή φίλους. Να διαβάσουμε ένα βιβλίο και να ακού-

σουμε μουσική. Να αποφύγουμε να δούμε Τηλεόραση,

(τουλάχιστον τις ειδησεογραφικές, ενη-μερωτικές, εκπομπές καθώς και κάθε είδους συνεντεύξεις, στρογγυλά τρα-πέζια, παράθυρα). Τα ΜΜΕ δυστυχώς

τείνουν να μας δείχνουν όλα τα στραβά και ανάποδα και να μας έχουν διαρκώς σε μία κατάσταση άγχους. Αυτή είναι η πολιτική τους και δεν είναι μόνο ελλη-νικό φαινόμενο.

Να απολαμβάνουμε τον καφέ μας, την κάθε μας μπουκιά ή ένα ποτήρι κρασί ή τσίπουρο (με μέτρο… φυσικά).

Να γελάμε με το παρα-μικρό. (Ξεχάστε την αρ-χαία ελληνική παροιμία). Να συναντιόμαστε με τους φίλους μας, να λέμε ευχάριστες ιστορίες, να μη χάνουμε με τίποτα έξοδο με την παρέα μας. Να απολαμβάνουμε τις ερωτικές επαφές, οι οποίες περιλαμβάνουν, ένα άγγιγμα, ένα χάδι, μια αγκαλιά, ένα φιλί με το πρόσωπο που αγαπάμε και που κατά την Ταοϊστι-κή διδασκαλία πληρούν την ερωτική απόλαυση. Να, να, να, να… Είναι ατελείωτες οι μικρές απο-λαύσεις, που μας προ-σφέρονται απλόχερα και δεν έχουν κόστος.• Από τις 4 λύσεις που προτάθηκαν για την ανά-πτυξη της θετικής Ψυχο-λογίας, μπορούμε άνετα να ξεκινήσουμε από την πιο απλή –πλην όμως

πολύ αποτελεσματική– που είναι «η δεξα-μενή» των σκέψεων.

• Έχουμε πλέον άφθονο υλικό για να το γεμίσουμε και να αντιστρέψουμε την αρ-νητική ψυχική μας κατάσταση. Σε φάση θετικής Ψυχολογίας μπορούμε ευκολότε-ρα, παραγωγικότερα και δημιουργικότερα να αντιμετωπίσουμε και να επιλύσουμε τα ζοφερά προβλήματα, που όλοι πια αντιμε-τωπίζουμε.

• Μπορεί να μη πετυχαίνουμε πάντα τον τε-λικό σκοπό/στόχο μας, όμως δεν θα έχου-με υποφέρει στην διαδρομή!..

Ο κ. Δημήτριος Μπατάγιας, Μαθηματικός-Στατιστικολόγος

48

Η Εστία, στο πλαίσιο των προγραμματισμένων εκδρομών της στις αλύτρωτες πατρίδες, πραγματοποίησε από τις 26 Απριλίου έως τις 3 Μαΐου 2012 ιερό προσκύνημα στην μοναδική και αλησμόνητη Καππαδοκία. Η Έφορος των Μουσείων της Εστίας Ν. Σμύρνης, διοργανώ-τρια της εκδρομής, κ. Θέμις Παπαδοπούλου, καταγράφει εν συντομία, τα συναισθήματα, τις εντυπώσεις και τις διαπιστώσεις της με ιδιαίτερη συγκίνηση, απλότητα και καθαρότητα γραφής.

Καππαδοκίαμοναδική και αλησμόνητη

Περίμενα να καταλαγιάσει μέσα μου το τα-ξίδι της Καππαδοκίας, να δω τι θα απομείνει σαν κυρίαρχη εντύπωση στη μνήμη μου, για να το γράψω. Έχει περάσει ενάμισυ μήνας και τίποτα δεν καταλάγιασε ακόμη. Δεν μπο-ρεί να καταλαγιάσει η ιδέα, ότι όλη αυτή την ομορφιά κάποτε την μοιραζόμασταν με τους γείτονες. Τελικά ο Κρυπτοχριστιανός, που συναντήσαμε τυχαία, είχε δίκιο. «Αφήσαμε στους Τούρκους τα καλύτερα μαγαζιά». Και τα εκμεταλλεύονται με τον καλύτερο τρό-πο. Αυτή είναι η αλήθεια.

Τα βράδια νοσταλγώ την βόλτα με το αερό-στατο πάνω από τον τόπο που συναντήθηκε η φωτιά, το νερό και ο αέρας δίνοντας στο τοπίο μια όψη σεληνιακή με μαγικά σχήματα. Κώνοι, πύργοι, πυραμίδες, καμήλες. Μοναδι-κές στον κόσμο ομορφιές.

Μετά βρίσκω τον εαυτό μου να περιπλα-νιέται στο υπαίθριο Μουσείο Γκόρεμε και να μπαίνω ταπεινά σε λαξευτές εκκλησιές μέσα στους βράχους και να θαυμάζω εικόνες Αγίων σε φρέσκο. Ή να κατεβαίνω στις υπό-γειες επταόροφες πόλεις, που η ζωή τους ξε-κινά από την προχριστιανική εποχή και που αργότερα χρησιμοποιήθηκαν ως κρησφύγετα και μυστικοί τόποι προσευχής. Παντού πέτρες γύρω μας. Αν μπορούσαν να μιλήσουν, θα μας αποκάλυπταν τα πιο θαυμαστά πράγμα-τα της Ιστορίας. Χετταίοι, Φρύγες, Λύδοι, Ασσύριοι, Μήδοι, Πέρσες, Έλληνες, Μα-κεδόνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Σελτζού-κοι Τούρκοι, Οσμανλήδες, όλοι αυτοί οι λαοί πέρασαν απ’ εδώ και οι πολιτισμοί τους ενώθηκαν και έγιναν ένα κράμα, μια γέφυ-ρα μεταλαμπάδευσής τους στην υπόλοιπη Μ.

Ασία, την Ελλάδα και την Ευρώπη. Απ’ εδώ περνούσε ο δρόμος του μεταξιού και από εδώ γινόταν το διαμετακομιστικό εμπόριο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Μπαίνω με δέος στο Καραβάν σεράι. Η έκτασή του, για τα χρόνια εκείνα, αφάνταστη, η είσοδός του επιβλητι-κή με πέτρα λαξεμένη από τους Σελτζούκους. Περπατώ στο Προκόπι με τη σκέψη μου στον Άγιο Ιωάννη τον Ρώσσο, να μεταφέ-ρεται ο Άγιος στην Ελλάδα στους ώμους των Ελλήνων κατοίκων, που ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους, τις περιουσίες τους, που θυ-σίασαν τα πάντα, γιατί αρνήθηκαν να αλλα-ξοπιστήσουν. Τόσος πόνος και τόσα δάκρυα χωρίς να φταίνε σε τίποτα οι ίδιοι. Πολλά εγκλήματα έχουν γίνει, αλλά ο ξεριζωμός των δύο λαών κατά την Ανταλλαγή, το 1923, νομίζω ότι ήταν το μεγαλύτερο. Μήπως δεν πόνεσαν και οι Τούρκοι, όταν ξεριζώθηκαν από την Κρήτη, την Ήπειρο, την Θεσσαλία και την Μακεδονία; Δεν υπάρχει προνόμιο στον πόνο. Τίποτα δεν ενώνει τους ανθρώπους περισσότερο, από την κοινή συμφορά! Έρχο-νται στο νου μου τα λόγια ενός τραγουδιού: «Τούρκος εγώ και εσύ Ρωμιός, εσύ λαός και εγώ λαός, εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ, όμως και οι δύο μας Αχ! και Βαχ!». Το σιγομουρμουρίζω, από μέσα μου όμως λέω και ξαναλέω «Ἄς ὄψονται οἱ Αἴτιοι»!..

Σεργιανώ στην Σινασό, αυτό το εντελώς Ελληνικό χωριό με τα αρχοντικά σπίτια, που ο εξωτερικός γλυπτός τους διάκοσμος και οι δα-ντελωτές, αέρινες σιδεριές τους στα μπαλκόνια θα μπορούσαν με τις πανέμορφες εξωτερικές πόρτες στην αυλή των σπιτιών, να αποτελέ-σουν θέμα διδακτορικής διατριβής. Θαυμάζω

49

το «παλιό ελληνικό σπίτι», το οποίο έχει με-τατραπεί τώρα σε εστιατόριο και ξενοδοχείο πολύ καλαίσθητο, έχοντας διατηρήσει όποιο ελληνικό στοιχείο έχει παραμείνει μέχρι σήμε-ρα ανέγγιχτο. Στην αυλόθυρα του αρχοντικού της οικογενείας Ρίζου υπάρχει η επιγραφή : «Ἄνθρωπε, εἰ μέν φίλος πέφυκας, εἴσελθε χαίρων, εἰ δέ ἐχθρός καί ἐπίβουλος, πόρ-ρω τῆς πύλης ταύτης». Σκέφτομαι πόσο πολύ μοιάζει με την επιγραφή του σκύφου του μουσείου της Ακρόπολης «Ἀθηναίων πολι-άς ἐνθάδε οἰκεῖ, μηδέν κακόν εἰσίτω». Και συνεχίζει η επιγραφή της πόρτας: «Σή-μερον ἐμοῦ, αὔριον ἑτέρου καί οὐδέποτε τινός. Ἐν ἔτει 1853.»

Σχολιάζουμε με τον Χρήστο και τους υπό-λοιπους φίλους, ότι αυτό το «Σήμερον ἐμοῦ, αὔριον ἑτέρου καί οὐδέποτε τινός» ήταν ο σωστός λόγος, στο πιο σωστό μέρος, αφού στην Καππαδοκία ο Μ. Βασίλειος δίδαξε με τον γραπτό και προφορικό του λόγο ότι: «τί-ποτε απ’ ό,τι έχουμε δεν είναι δικό μας. Είμαστε απλοί διαχειριστές, όσων μας εμπιστεύτηκε στα χέρια μας ο Θεός.».

Σεργιανώ στην Καισάρεια, στο Μπεζε-στένι, στο Καπαλί-τσαρσί, στο Ιμαρέτ-με-ντρεσέ, αλλά ο νους μου διαρκώς βρίσκεται στον Μ. Βασίλειο. Πατώ το χώμα, που πά-τησαν τα αγιασμένα του πόδια και που τα αγιασμένα του χέρια υπηρέτησαν τον φτωχό,

τον γέροντα, τον άρρωστο, τον λεπρό. Θεέ μου, είναι αλήθεια! Βρίσκομαι στην Καισά-ρεια! Επισκεπτόμαστε το μεγάλο Σελτζουκικό τζαμί που κάτω από αυτό είναι θαμμένος ο Μεγάλος, ο Άγιος. Δεν μπορώ να εξηγήσω τον λόγο, αλλά στην Καισάρεια αφήσαμε την καρδιά μας και την σκέψη μας, τόσο εγώ όσο και ο Χρήστος. Η συγκίνησή μας μεγάλη, ο θαυμασμός μας πολύς.

Ύστερα παρασύρομαι στην ολόλευκη οπτασία των 200 χιλιομέτρων με τις χιλιάδες ανθισμένες κερασιές, στην οπτασία του όρους Αργαίου, της Αλμυράς Ερήμου και τις ατελεί-ωτες εναλλαγές τοπίων στις διαδρομές μας. Παμούκ-καλέ ή Ιεράπολις με την αρχαία πισίνα, τα ρωμαϊκά λουτρά και το ονειρικό τοπίο με τις ολόλευκες μικρές φυσικές λεκά-νες με τα τυρκουάζ ιαματικά νερά. Σάρδεις και μετά Έφεσος με τα εντυπωσιακά Ρωμαϊκά μνημεία, την εκκλησία και το Βαπτιστήριο του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου. Λέγεται, ότι ο τάφος είναι εκεί. Ο τόπος πράγματι αποπνέει μιαν άλλη χάρη, μια ξεχωριστή αύρα.

Και η Σμύρνη; Η αγνώριστη πλέον Σμύρ-νη; Περπατάμε στους δρόμους και δεν βλέ-πουμε τίποτα από όσα έχουμε δει σε παλιές φωτογραφίες ή καρτ ποστάλ. Λίγα, ελάχιστα, παλιά Σμυρναίικα αρχοντικά σπίτια, το παλιό Ελληνικό προξενείο και το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας και του Διοικητηρίου. Τίποτε άλλο

Βραχώδεις σχηματισμοί στην περιοχή των Κοράμων.

50

δυστυχώς. Αναζητούμε τις παλιές Ελληνικές εκκλησίες, που υπήρξαν εστίες και λίκνα του Γένους. Αναζητούμε στην ατμόσφαιρα γύρω μας τις μαρτυρικές μορφές των Αγίων Πο-λυκάρπου, Βουκόλου, Χρυσοστόμου. Χα-μένα όλα, αφανισμένα όλα, όλα σβησμένα! Η ζωή εν τάφω...

Θυμάμαι το γράμμα των μοναχών από τις Οινούσσες: «Κάθε πρωί λιτανεύουμε τις μνή-μες και λιβανίζουμε τους αγίους νεομάρτυρες, προσδοκώντας την δικαίωση. Θα έλθει ποτέ; Δεν έχει σημασία. Είναι ένα όνειρο, έστω μια οπτασία. Έστω! Όταν όμως πεθάνουν οι μνή-μες μας και τα οράματα, τότε θα έχουμε πεθά-νει κι εμείς, έστω και αν αναπνέουμε ακόμη.».

Προσπαθώ να συνειδητοποιήσω αν όλα όσα είδαμε και ζήσαμε στο ταξίδι αυτό στην Αγιοτόκο Καππαδοκία, στα μαρμαρένια αλώ-

νια του Διγενή Ακρίτα, είναι αλήθεια. Γιατί η Καππαδοκία είναι τόπος άχρονος, πέρα από γεωγραφικές συντεταγμένες, τόπος ιερός, όπου η ιστορία συναντά το παραμύθι. Ένα ονειρικό μέρος, όπου ο άνθρωπος περιτρι-γυρισμένος από ένα σουρρεαλιστικό τοπίο, προσπάθησε να φτάσει στα ουράνια σκά-βοντας τρύπες στη γη! Ένας τόπος, που 90 ολόκληρα χρόνια «μετά» και χιλιάδες χιλιό-μετρα «μακριά», μυρίζει ακόμα Ελλάδα. Αυτό δεν είναι ταξίδι, είναι εμπειρία ζωής. Είναι η Ιστορία σε όλη της την δόξα με όλες τις φωνές και τις σιωπές της, μια ιστορία αιτία για θύμη-σες και διέγερση. Αυτήν αναζητούσαμε από την αρχή του ταξιδιού και αυτή η ιδιόμορφη ιστορία είναι η πιο ζωντανή ανάμνηση μέσα στις αποσκευές μας. Την φέραμε μαζί μας, σε μια ξεχωριστή θέση της καρδιάς.

Πανοραμική άποψη της Καππαδοκίας από Αερόστατο.

Καππαδοκία: Η κοιλάδα των περιστεριών.

51

Την Τετάρτη 2 Μαΐου 2012, επί τη συμπληρώσει των 100 χρόνων από την έναρξη των Βαλ-κανικών Πολέμων, πραγματοποιήθηκε στην Εστία Νέας Σμύρνης εκδήλωση εθνικού περιε-χομένου με ομιλητή τον κ. Χρήστο Μπολώση, Υποστράτηγο ε.α., ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Βαλκανικοί Πόλεμοι. 100 χρόνια από την έναρξή τους». Ο εκλεκτός ομιλητής πλαισίωσε την ομιλία του με προβολή σπάνιου οπτικοακουστικού υλικού. Ακολουθεί περιληπτικά η ομιλία.

Βαλκανικοί Πόλεμοι

100 χρόνια από την έναρξή τους

Το 2012 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων (Β.Π.), οι οποίοι αποτελούν ορόσημο στην σύγχρονη Ελληνική Ιστορία και μία από τις μεγαλύτερες εξάρσεις του Έθνους, αφού στους πολέμους αυ-τούς, οι Έλληνες αδελφωμένοι και με ζηλευτή ομοψυχία αποδύθηκαν σ’ έναν τιτάνιο αγώνα.

Η Ελλάδα, λίγο πριν το 1912, είχε υποστεί την ταπεινωτική ήττα του 1897 κατά τον ατυ-χή –όπως έχει επικρατήσει να λέγεται– πόλε-μο εναντίον της Τουρκίας.

Μετά από 7 χρόνια, το 1904, η χώρα μας εμπλέκεται στον Μακεδονικό Αγώνα, στον οποίο λαμβάνουν μέρος κυρίως νεαρά στε-λέχη του Στρατού όπως οι Ανθυπολοχαγοί Παύλος Μελάς και Σαράντης Αγαπηνός (Τέλος Άγρας), ο Υπολοχαγός Σουλιώτης Νικολαΐδης και άλλοι.

Και ο πόλεμος του 1897, αλλά και ο Μακε-δονικός Αγώνας ξυπνάει τους μακαρίως κοι-μωμένους στην Αθήνα κρατούντες, οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι η επανίδρυση του καθη-μαγμένου Κράτους, θα αρχίσει από την συ-γκρότηση ενός αξιόμαχου Στρατού.

Έτσι η Ελλάδα, λίγο πριν την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων, διαθέτει έναν πλήρως αναδιοργανωμένο, άρτια εκπαιδευμένο και καλά εξοπλισμένο Στρατό και έχοντας εξασφαλισμένη την υπεροπλία στη θάλασσα, χάρη στο Ναυτικό της, εισερχόταν στον πό-λεμο κατά της Τουρκίας στο πλευρό των Βαλκανικών Συμμάχων της, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, με τις ευνοϊκότε-ρες συνθήκες. Ακλόνητη πίστη όλων ήταν η απελευθέρωση των εθνικών εδαφών και των ομοεθνών τους,

που εξακολουθούσαν να ευρίσκονται υπό τον τουρκικό ζυγό και καθημερινώς υπέφεραν από τον φυλετικό και θρησκευτικό φανατισμό τους.

Στην γιγαντιαία αυτή προσπάθεια, ο Ελ-ληνικός Στρατός, πέρα από την ένθερμη συ-μπαράσταση ολοκλήρου του Ελληνικού λαού, είχε και την ενεργή συμμετοχή των ακόμη αλύτρωτων αδελφών μας, αλλά και πολλών φιλελλήνων του εξωτερικού και Κρητών εθε-λοντών, που κατά χιλιάδες συνέρρεαν και ενίσχυαν τον αγώνα. Τα πατριωτικά κηρύγ-ματα είχαν διαποτίσει τις ψυχές όλων των Ελλήνων για τον «υπέρ πάντων αγώνα».

Η αιτία (απελευθέρωση ομοεθνών και εθνικών εδαφών) υπήρχε. Η αφορμή δεν άργησε να δοθεί, όταν το καλοκαίρι του 1912, εκρήγνυται η Αλβανική επανάσταση, αλλά και οι τουρκικές προκλήσεις (κατασχέσεις 20 Ελ-ληνικών εμπορικών πλοίων στην Κωνσταντι-νούπολη, σφαγές χριστιανικών πληθυσμών κ.λπ.) βαίνουν συνεχώς αυξανόμενες.

Έτσι, μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου όλα τα Βαλκανικά κράτη βρίσκονται επί ποδός πολέ-μου και, στις 5 Οκτωβρίου 1912, κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της Τουρκίας.

52

Κάθε Κράτος είχε και διαφορετικές βλέ-ψεις, ανάλογες με τις περιοχές που ευρίσκο-ντο ομοεθνείς του.

Έτσι, η Βουλγαρία κινήθηκε προς Ανα-τολάς και μέσω των κοιλάδων των ποταμών Έβρου και Τούντζα, φθάνει μέχρι τις περιο-χές Τσατάλτζας, Καλλιπόλεως και ακτής του Μαρμαρά, όπου ανακόπτει την προέλασή της, αφού υπογράφεται μονομερής ανακωχή με την Τουρκία (13 Μαρτίου 1913).

Ο Α΄ Βαλκανικός ΠόλεμοςΗ Σερβία, κινείται προς Νότο και αφού

καταλαμβάνει διαδοχικώς την Πρίστινα και την περιοχή του Κοσσυφοπεδίου, αλλά και το Μοναστήρι, αναγκάζει τους Τούρκους να συνθηκολογήσουν.

Οι Αλβανοί και οι Μαυροβούνιοι, περιο-ρίζονται σε εκκαθαρίσεις του εσωτερικού των Κρατών τους από τους Τούρκους και την διεξα-γωγή επιχειρήσεων περιορισμένης εκτάσεως.

Η Ελλάδα στους πολέμους αυτούς διέθετε τη Στρατιά ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (7 Μεραρχίες) υπό τον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο και την Στρατιά ΗΠΕΙΡΟΥ (1η Μεραρχία) υπό τον Αντιστράτηγο Κων. Σαπουντζάκη. Στις 9 Οκτωβρίου 1912, η Στρατιά ΘΕΣΣΑ-ΛΙΑΣ, μετά από σφοδρότατο βομβαρδισμό Πυροβολικού, επιτίθεται κατά της ισχυρής αμυντικής τοποθεσίας του Σαρανταπόρου, η οποία είχε οργανωθεί υπό τις οδηγίες του Γερμανού στρατηγού Φον ντερ Γκόλτς και για την οποία ο ίδιος είχε πει ότι εάν ο Ελλη-νικός Στρατός επιχειρήσει να την παραβιάσει, αυτή θα γίνει ο τάφος του. Δεν υπάρχει στην Ιστορία άλλη περίπτωση τόσο παταγώδους διαψεύσεως προβλέψεως, όπως αυτή που υπέστη ο Γερμανός στρατηγός, αφού το Σα-ραντάπορο, όχι μόνο δεν έγινε ο τάφος του Ελληνικού Στρατού, αλλά η πολυδιαφημισμέ-νη τοποθεσία κατελήφθη την ίδια νύχτα (9 προς 10 Οκτωβρίου) και στις 11 Οκτωβρίου απελευθερωνόταν η Κοζάνη!

Τότε αναφύεται και η περίφημη διαφωνία μεταξύ Βενιζέλου και Κωνσταντίνου, η οποία έγινε, ακόμη και μέχρι τις μέρες μας, αντι-κείμενο μικροκομματικής εκμεταλλεύσεως. Ο Αρχιστράτηγος, εφαρμόζοντας πιστά όσα καθορίζονται από τους Στρατιωτικούς κανονι-σμούς και την Τακτική, μετά το Σαραντάπορο

ετοιμάζεται, όπως άλλωστε προέβλεπε και το αρχικό σχέδιο, να καταδιώξει τον ατάκτως υποχωρούντα προς Μοναστήρι Τουρκικό στρατό και να τον καταστρέψει. Ο Πρωθυ-πουργός έχει πληροφορίες ότι ο βουλγαρικός στρατός, ο οποίος εν τω μεταξύ έχει φθάσει στην περιοχή Ασσήρου-Λαγκαδά, σχεδιάζει να εισέλθει στην Θεσσαλονίκη με στόχο την συγκυριαρχία της πόλεως και επομένως είναι επιτακτική ανάγκη ο στρατός να σπεύσει προς αυτήν.

Όπως είναι φυσικό, ο Αρχιστράτηγος στρέφει την Στρατιά, αντί προς Βορρά προς Ανατολάς και κινείται προς Θεσσαλονίκη.

Στην περιοχή των Γιαννιτσών, είχαν εγκα-τασταθεί αμυντικώς οι Τούρκοι σε μια περιο-χή, στην οποία δέσποζε η αποξηραμένη σήμε-ρα ομώνυμη λίμνη. Το σχέδιο του Τουρκικού στρατού προέβλεπε σθεναρή αντίσταση στην τοποθεσία των Γιαννιτσών με δύναμη περί-που 2 Μεραρχιών ενισχυμένων με 7 πυρο-βολαρχίες με το βάρος βορείως της λίμνης. Το Ελληνικό σχέδιο αντιστοίχως, προέβλεπε απασχόληση των νοτίως της λίμνης Δυνάμε-ων. Η επίθεση, εκδηλώνεται το πρωί της 19ης Οκτωβρίου και την επομένη ο Ελληνικός στρατός έχει τρέψει σε φυγή τους Τούρκους.

Μετά την οδυνηρή τροπή που πήραν τα πράγματα για τους Τούρκους, ο Αρχιστράτη-γος Χασάν Ταξίν Πασάς με τον στρατό του (25.000 άνδρες, 1.000 αξιωματικοί και πα-ντοειδές πολεμικό υλικό) παραδίδεται στις 26 Οκτωβρίου στον Έλληνα Αρχιστράτη-γο Διάδοχο Κωνσταντίνο.

Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, η Στρατιά Θεσσαλίας, αφού άφησε στην Θεσσα-λονίκη 3 Μεραρχίες υπό τον Στρατηγό Καλ-λάρη για τήρηση της τάξεως, με την υπόλοιπη δύναμή της κατευθύνεται προς την Δυτ. Μακε-δονία και σε λίγο καταλαμβάνει την Φλώρινα και την Καστοριά. Στις 7 Δεκ. 1912, ο Ελ-ληνικός στρατός απελευθερώνει την Κορυ-τσά και φθάνει στο Λεσκοβίκι, ενώ οι Τούρ-κοι της περιοχής αποσύρονται στα Ιωάννινα.

Η Στρατιά Ηπείρου, με κυρία αποστολή την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, μετά από διαδοχικές επιτυχίες, φθάνει προ του Υψιπέ-δου των Ιωαννίνων, όπου συναντά ισχυροτά-τη Τουρκική αντίσταση.

Στις 10 Ιανουαρίου 1913 και αφού είχε

53

ενισχυθεί με τις 4 Μεραρχίες της Στρατιάς Θεσσαλίας, αναλαμβάνει επικεφαλής της Στρατιάς Ηπείρου ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Ακολουθεί στις 19 Φεβρουαρίου αιφνιδιαστι-κή επίθεση από τα Δυτικά και με τολμηρή βα-θειά εισχώρηση, επιτυγχάνεται την επομένη (21 Φεβ.) η απελευθέρωση των Ιωαννί-νων και η παράδοση ολόκληρης της υπό τον Εσάτ πασά τουρκικής Στρατιάς.

Εδώ θα πρέπει να γίνει και ιδιαίτερη μνεία και για το Βασιλικό Ναυτικό, η δράση του οποίου υπήρξε αποφασιστική για την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Η υπεροχή του στο Αιγαί-ου, υπό την διοίκηση του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, απομόνωσε τους Τούρκους και τους απαγόρευσε την έξοδο στο Αιγαίο, με αποτέλεσμα 250.000 έφεδροι, να μη μπορέ-σουν να μεταφερθούν στην ευρωπαϊκή ακτή.

Έτσι, στις 17 Μαΐου 1913, υπογράφεται η Συνθήκη του Λονδίνου, με την οποία η Τουρκία παραιτείται από όλα τα εδάφη της Βαλκανικής. Υπολείπεται η διανομή των εδα-φών μεταξύ των νικητών, αλλά οι διαφορές και οι διαφωνίες είναι μεγάλες με την Βουλγα-ρία να προβάλει συνεχή προσκόμματα.

Ο Β΄ Βαλκανικός ΠόλεμοςΠρο της καταστάσεως αυτής, η Ελλάδα

και η Σερβία, υπογράφουν αμυντική συμ-μαχία, ενώ η Βουλγαρία επιβεβαιώνοντας τους φόβους και χωρίς να προηγηθεί κήρυξη πολέμου, επιτίθεται συγχρόνως εναντίον Ελ-λάδος και Σερβίας στις16 Ιουνίου, αρχίζο-ντας έτσι τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, ο οποί-ος χαρακτηρίζεται από ταχύτητα διεξαγωγής, αφού διήρκεσε μόνον ένα μήνα. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του πολέμου αυτού, είναι η σκληρότητα των μαχών με κορυφαία αυτή του Κιλκίς-Λαχανά.

Η Μάχη αυτή, υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή, αφού σ’ αυτήν έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι 9 Διοικητές Ελληνικών Συνταγμάτων και Ταγ-μάτων, όμως ο στρατός μας ανατρέπει τους Βουλγάρους και εισβάλει στο βουλγαρικό έδαφος και φθάνει μέχρι την Κρέσνα όπου, στις 11 Ιουλίου 1913, δίνεται μια από τις σκληρότερες μάχες, με θριαμβευτή τον Ελληνικό Στρατό.

Ο Βουλγαρικός στρατός χάνει την πρωτο-βουλία και ευρισκόμενος σε δυσχερή θέση,

διαπράττει φοβερά εγκλήματα πυρπολώντας τις πόλεις Νιγρίτα, Δράμα, Δοξάτο και Σέρρες και προβαίνει σε φρικιαστικές σφαγές των κατοίκων τους.

Εν τω μεταξύ στο παιχνίδι έχουν μπει, η Ρουμανία, που διεκδικεί την Δοβρουτσά και η Τουρκία, που διεκδικεί την Αδρια-νούπολη. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Βουλγαρία υποχρεώνεται να υπογράψει την 18η Ιουλίου ανακωχή και στις 28 του ιδίου μήνα την Συνθήκη του Βουκουρεστίου.

Από τους Βαλκανικούς Πολέμους, η Ελλά-δα εξερχόταν πολλαπλώς ωφελημένη αφού η εδαφική της έκταση από 64.000 τ. χλμ. Αυξή-θηκε σε 120.000 τ. χλμ., ενώ ο πληθυσμός της από 2,8 έφθασε στα 5 εκατομμύρια κα-τοίκους. Εξάλλου, η Οικονομία ενισχύθηκε με νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές, οι οποίες βαθμιαίως οδήγησαν στην αισθητή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου ολοκλήρου του Ελλη-νικού Λαού.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι «για τον αδελφό τον σκλαβωμένο και για της Πατρίδος την τιμή», δόξασαν την Ελλάδα και γέμισαν τον λαό της με εθνική υπερηφάνεια. Το Ελληνι-κό Έθνος, δυνατό και γεμάτο αυτοπεποίθηση, μπορούσε πλέον να προσβλέπει με εμπιστο-σύνη και αισιοδοξία στο μέλλον και στα πε-πρωμένα της φυλής, έχοντας ισχυρή ασπίδα τον ένδοξο Στρατό της.

54

Την Τετάρτη 23 Μαΐου 2012 πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο της Εστίας Ν. Σμύρνης η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής και γενικότερα του έργου του θεολόγου και ποιητή κ. Νικολάου Μοσκοφίδη «Η φωνή της Μικρασίας».

Παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του θεολόγου και ποιητή

κ. Νικολάου Μοσκοφίδη «Η Φωνή της Μικρασίας»

Ο κ. Νίκος Μοσκοφίδης, που γεννήθηκε το 1933 από Μικρασιάτες γονείς στη Δρά-μα, έχασε το φως του σε ηλικία 8 ετών από καπνογόνο χειροβομβίδα. Παρά το αμείλικτο κτύπημα της μοίρας, κατάφερε με την απί-στευτη ψυχική του δύναμη και ανέσυρε από τα βάθη της ψυχής του τα ιερά υλικά της Ελ-ληνικής και της Χριστιανικής Παιδείας, με τα οποία γαλουχήθηκε κατά τη διάρκεια της βιω-τής του. Μετατρέποντας το μειονέκτημα της όρασης σε πλεονέκτημα ψυχικής και πνευμα-τικής ανάτασης, γονιμοποίησε αυτά τα υλικά με το πηγαίο, θεόδοτο ποιητικό του ταλέντο και μορφοποίησε πνευματικά του πονήματα, για να τα προσφέρει σε όλους εμάς έμπλεως αγάπης για τον συνάνθρωπο, την Πατρίδα Ελλάδα, την Πολύπαθη Κύπρο και τις υπό-δουλες Πατρίδες της Μικράς Ασίας.

Για το έργο του ποιητή μίλησαν οι κ. κ.: Μαρία Ράλλη-Υδραίου, φιλόλογος, λογοτέ-χνιδα, Δημήτριος Καραμβάλης, λογοτέχνης και Χαράλαμπος Μελίτας. Απήγγειλαν ποι-ήματά του οι κ. κ. Μαρούλα Χατζηγιάννη, εκπαιδευτικός, Τάκης Χατζηγιάννης, Δι-ευθυντής Ιονικής- Λαϊκής Τράπεζας, Ελένη Παππά-Χυτοπούλου, οικονομολόγος, Διευ-θύντρια Υπουργείου Οικονομίας και Γεώργι-ος Παπαδανιήλ.

Απηύθυναν επίσης χαιρετισμό οι κ.κ.: Θανάσης Κουμούρης, ποιητής, συγγραφέ-ας, Τσούπρας Βασίλειος, θεολόγος, κοινω-νιολόγος. Μαριόλας Ηλίας, ποιητής, Πρόε-δρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών Ελλάδος και ο Παππάς Αναστάσιος, οικο-νομολόγος, μελετητής, ο οποίος επιπλέον απήγγειλε.

Ο θεολόγος και ποιητής κ. Νίκος Μοσκοφίδης, με τους ομιλητές της παρουσίασης της ποιητικής του συλλογής «Η φωνή της Μικρασίας».

55

Στις 28 Μαΐου 2012 πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη ετήσια εκδήλωση της Εστίας Ν. Σμύρνης με βραβεύσεις μαθητών εις μνήμην του αείμνηστου Δημιουργού και Προέδρου της Εστίας Ν. Σμύρνης Πάνου Χαλδέζου: α) των αρίστων μαθητών της ΣΤ΄ τάξης των Δη-μοτικών Σχολείων Ν. Σμύρνης (Δημόσιων και Ιδιωτικών) και β) του αρίστου μαθητού του Λυκείου Πλωμαρίου Μυτιλήνης

Βραβεύσεις

Αριστούχων μαθητών 2012

1ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Δημητρένστης Πέτρος του Χρήστουβ) Μίχου Άννα-Μαρία του Σπυρίδωνα

2ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Μόσιου Μυρτώ του Σπυρίδωναβ) Καγιά Αγγελική του Ιωάννη

3ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Ηλιοπούλου Άννα του Ηλίαβ) Ανδρέου Σωκράτης του Αριστίππου

4ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Κίτσιου Μαγδαληνή του Χρήστουβ) Κατσιβέλα Παναγιώτα του Φωτίου

6ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Δρυμώνα Λυδία του Ηλίαβ) Ασπρούδης Δημοσθένης του Στυλιανού

7ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Γκύρτη Σωτηρία του Αποστόλουβ) Χαχούλη Ελένη του Χρήστου

12ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Ψαράκη Μαγδαληνή του Ιωάννηβ) Μόσχος Ανδρέας του Σπυρίδωνα

13ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Σμύρνηςα) Παπαλεξάνδρου Δέσποινα του Ηλίαβ) Μανδηλαράς Σταύρος του Μιχαήλ

Δημοτικό Σχολείο «Αγ. Ανδρέας» Ν. Σμύρνης

α) Χρονόπουλος Γεώργιος του Λυμπέρηβ) Γκότση Παναγιώτα του Γεωργίου

Δημοτικό Σχολείο «Αγ. Διονυσίου ο Αρε-οπαγίτης» Λεοντείου Ν. Σμύρνης

α) Σπηλιώτη Νίκη του Αλεξάνδρουβ) Μανωλοπούλου Παναγιώτα-Στυλιανή

του Γεωργίου

Εκπαιδευτήριο «Χρυσόστομος Σμύρνης» Λεοντείου Ν. Σμύρνης

α) Μελκονιάν Ελισσάβετ του Αρα-Κεγετσίκβ) Αλεξίου Άλκηστη-Κυριακή του Μιχαήλ

Σχολή «Ξενοπούλου» Ν. Σμύρνηςα) Αγγελή Ειρήνη του Θεοδώρουβ) Ρούσσου Ειρήνη του Λεωνίδα

Δημοτικό Σχολείο «Παλλάδιο» Ν. Σμύρ-νης

α) Μουραφέτης Ιωάννης του Θεοδώρουβ) Γεωργακοπούλου Ασημίνα-Καθλίν του

Βασιλείου

Γενικό Λύκειο Πλωμαρίου Λέσβουα) Σκούλος Ραφαήλ του Νικολάου

56

Η Μικτή Χορωδία της Εστίας Ν. Σμύρνης πλαισίωσε και το 2012 τις εορταστικές εκδηλώσεις των ιστορικών επετείων μνήμης με το πλούσιο ρεπερτόριό της. Αποτελείται από 40 μέλη άνδρες-γυναίκες, και είναι τετραφωνική. Στο ρεπερτόριό της περιλαμβάνει Ελληνικά και ξένα τραγούδια, οπερέτες γνωστών Ελλήνων συνθετών, δημοτικά κ.ά. Συμμετέχει σε τοπικά και Πανελλήνια Φε-στιβάλ. Κάθε τρία χρόνια διοργανώνει Συνάντηση Χορωδιών.

Στις 30 Μαΐου 2012 πραγματοποίησε την καθιερωμένη ετήσια εμφάνισή της1, διασκεδάζο-ντας για άλλη μία φορά το θερμό ακροατήριό της. Ερμήνευσε τα τραγούδια: «Δώσε μου δυό-σμο να μυρίσω», «Η Γοργόνα», «Μα εσένα δεν σε μέλλει», Χορωδιακό απόσπασμα από το έργο «Madame Butterfly», «Ντάνκο», «Λαλούν τ’ αηδόνια», «Μου παρήγγειλε τ’ αηδόνι», «Εις τον αφρόν της θάλασσας», «Μίλησέ μου», «Η πιο όμορφη αγάπη είναι η δική μας», «Βρε δε βαριέσαι αδερφέ» και «Απρίλη μου».

Την χορωδία διηύθυνε, ενώ ταυτοχρόνως συνόδευε, όπως πάντα, στο πιάνο, ο δεξιοτέχνης πιανίστας-κορεπετητέρ Γιώργος Θάνας, ο οποίος τελείωσε τις ανώτατες σπουδές του στην Ακα-δημία Καλών Τεχνών στα Τίρανα. Μετά τις σπουδές του ανέλαβε ως πιανίστας συναυλιών δι-εθνών λυρικών τραγουδιστών στο Θέατρο της όπερας των Τιράνων. Συμμετείχε στον Διεθνή Διαγωνισμό «Γκεόρκε Ενέσκου» στο Βουκουρέστι το 1991, όπου και διακρίθηκε. Εργάζεται σαν Καθηγητής-κορεπετητέρ στο στούντιο Όπερας και Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από το 1995 συμπράττει με την Χορωδία της Εστίας Ν. Σμύρνης.

Την Μικτή χορωδία της Εστίας Ν. Σμύρνης συγκροτούν οι:

Η μικτή χορωδία

της Εστίας Νέας Σμύρνης

SopraniΔαμασκηνοπούλου ΣτέλλαΚαλογείτονα ΑικατερίνηΚαρδάρα ΜαίρηΛιανού ΣταυρούλαΛινάρδου ΑδριανήΜαυρομμάτη ΣούλαΜπακιρτζή ΝίκηΠαντελιού ΕλισσάβετΠαπαγιάννη ΚοραλίαΠαπαδοπούλου ΕύαΤσιτμή Καλλιόπη

AltiΑντωνοπούλου ΦανήΑσλανίδου ΙωάνναΓαμβέτα ΛιλήΓερακίτου ΛίνταΚατσιμάνη ΝατάσσαΛουκά ΧριστίναΠαλούκη ΤζούλιαΠαύλου ΝίκηΣπηλιακοπούλου Μαίρη

TenoriΒλάχου ΑικατερίνηΗλιάδης ΓεώργιοςΚουφογιαννάκης ΕλευθέριοςΣεκλειζιώτη Κύρα

BassiΔημόπουλος ΔημήτριοςΜαυρομμάτης ΧρήστοςΜουστάκας ΜάνοςΠαπασουλιώτης ΔημήτριοςΠαραλίκης ΝικόλαοςΡουμελιώτης Γεώργιος

1. Βλ.: Internet/YouTube: ΧΟΡΩΔΙΑ ΕΣΤΙΑΣ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

57

Στις 24 Σεπτεμβρίου 2012 και επί τη συμπληρώσει 90 χρόνων από την Μικρασιατική Κα-ταστροφή πραγματοποιήθηκε η Ετήσια Επετειακή Εκδήλωση Μνήμης Μ. Ασίας. Η ομιλία του Αντιναυάρχου Π.Ν. και Επιτίμου Διοικητού της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων κ. Β. Μαρτζούκου, συμπληρώθηκε με προβολή σχετικού ντοκιμαντέρ. Την εκδήλωση πλαισίωσε η Χορωδία της Εστίας Νέας Σμύρνης υπό την διεύθυνση του πιανίστα-κορεπετητέρ κ. Γεωργίου Θάνα.

Ακολουθεί συνοπτικά η ομιλία του κ. Β. Μαρτζούκου1.

Ετήσια Επετειακή Εκδήλωση Μνήμης

Μικράς Ασίας

«Κυρίες και Κύριοι,Θεωρείται καθολικά αυτονόητος ο εορτα-

σμός των νικηφόρων επετείων και των σελί-δων δόξης του Έθνους, οι οποίες διατηρούν ζωντανό το φρόνημα, το ηθικό, την συνοχή, την αλληλεγγύη, την φιλοδοξία και τα ορά-ματα των συμπολιτών μας. Πρέπει όμως να εορτάζονται, να αναμοχλεύονται και να συ-ντηρούνται στην εθνική μνήμη ακόμη και οι εθνικές καταστροφές; Προσωπικά θα απα-ντούσα ότι κατά μείζονα λόγο οι εθνικές ήττες δεν πρέπει να λησμονούνται, υπό την προϋ-πόθεση όμως ότι η μνήμη τους θα αποτελεί εργαλείο αποκτήσεως ιστορικής εμπειρίας και εφαλτήριο βελτιώσεως της εθνικής σκέ-ψεως και δράσεως. Οι εθνικές καταστροφές δεν προσφέρονται για κλαυθμούς, οδυρμούς, συναισθηματικές σπασμωδικές αντιδράσεις και μιζέρια, αλλά για ψύχραιμες αντικειμενι-κές αναλύσεις, εξαγωγή χρησίμων συμπερα-σμάτων και μετουσίωση αυτών σε νέα εθνική σχεδίαση και τρόπους συγκροτημένης πολυ-επίπεδης δράσεως, προκειμένου να εκπλη-ρούνται αποτελεσματικά τα εκάστοτε εθνικά μας συμφέροντα.

ΓΕΝΙΚΑ: Η δεκαετία 1912-1922 αποτελεί μία από

τις πλέον σημαντικές περιόδους της νεώτερης ιστορίας μας, λόγω των συμπυκνωμένων και σημαντικών σε έκταση και βάθος αλληλένδε-των γεγονότων, των οποίων οι επιπτώσεις

και αποτελέσματα επηρέασαν και ακόμη επη-ρεάζουν την πατρίδα μας. Η περίοδος αυτή κυριαρχείται από την λεγόμενη «Μεγάλη Ιδέα» που αποσκοπούσε στην ενσωμάτω-ση του συνόλου των ελληνικών πληθυσμών στον εθνικό κορμό και την ανασύσταση του πυρήνα του Βυζαντινού χώρου υπό την μορ-φή ενός εθνικού Ελληνικού Κράτους. Το όρα-μα αυτό κινητοποίησε αρκετές γενεές Ελλή-νων του εσωτερικού και του εξωτερικού, κατά μοναδικό τρόπο. Θα ήταν συνεπώς ατελής η αποκλειστική εστίαση στο θέμα της αποψινής βραδιάς, αφιερωμένο στην επέτειο των 90 ετών από την πυρπόληση της Σμύρνης και τον ξεριζωμό πλέον του ενός εκατομμυρίου Ελλήνων από την προγονική τους γη, δίχως την σύντομη αναφορά στα γεγονότα της δεκα-ετίας που προηγήθηκε.

Η προσπάθεια συμπτύξεως, σε μία ομιλία, της πλέον ίσως μεστής σε γεγονότα περιόδου της νεώτερης ιστορίας μας, είναι βέβαιον εκ των προτέρων ότι δεν θα αναδείξει στον απαιτούμενο βαθμό πολλές πτυχές του πολι-τικού, στρατιωτικού, διπλωματικού, οικονο-μικού και κοινωνικού τομέα και ενδεχομένως θα αδικήσει τις υπεράνθρωπες προσπάθειες, τις ελπίδες και οράματα, τις κακουχίες, τους αγώνες, τις νίκες και μεγάλες απώλειες στα πεδία των μαχών, τις γενοκτονίες και τέλος τον ξεριζωμό μεγάλου τμήματος του Ελληνι-σμού. Για τον λόγο αυτό ζητώ εκ των προτέ-ρων συγγνώμη από το ακροατήριο.

1. https://www.youtube.com/watch?v=UnMOgLxapjk Βλ.: http://www.facebook.com/pressestia?ref=tn_tnmn https://www.youtube.com/channel/UCCwdAFEu8qPw6-wBdbfHuAA

58

ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΟ 1912 ΕΩΣ ΤΟ 1919:

Η επανάσταση των Νεοτούρκων του 1908 με την εθνικιστική και ωμή πολιτική τους έναντι των θρησκευτικών μειονοτήτων, εξο-μάλυνε τις υπαρκτές αντιθέσεις μεταξύ των Βαλκανικών κρατών και ώθησε στην σύμπρα-ξη και συνεργασία Βουλγαρίας, Σερβίας, Ελλάδος και Μαυροβουνίου για την εκδί-ωξη της Τουρκίας από το ευρωπαϊκό έδαφος.

Στο εσωτερικό της χώρας μας, η κακοδιοί-κηση, η διαφθορά, η αυθαιρεσία και η ανα-ποφασιστικότητα του πολιτικού συστήματος οδήγησαν στην πολιτική εκτροπή του στρατι-ωτικού πραξικοπήματος στο Γουδί, το οποίο όμως έτυχε της λαϊκής συμπαραστάσεως. Η πρόσκληση του Στρατιωτικού Συνδέσμου προς τον Ε. Βενιζέλο και το ανορθωτικό έργο του τελευταίου, από το 1910, σε όλους τους τομείς της κρατικής μηχανής και ιδιαί-τερα στον τομέα του εξοπλισμού των Ε.Δ., σε σύντομο χρονικό διάστημα, προετοίμασε επιτυχώς την χώρα για τους επελθόντες Βαλ-κανικούς πολέμους του 1912-1913.

Εκμεταλλευθέντες την δυσχερή θέση της Τουρκίας λόγω του Ιταλοτουρκικού πολέμου του 1911, οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι κήρυξαν διαδοχικά τον πόλεμο κατά της Τουρκίας, τον Οκτώβριο του 1912. Σε σύντομο χρονικό διάστημα απελευθερώνονται η Δυτική Μακεδονία με την Θεσσαλονίκη, ολόκλη-ρη η Ήπειρος και οι νήσοι του Αιγαίου. Τις μοναδικές στιγμές που ζει ο Ελληνισμός, συνταράσσει η δολοφονία του έμπειρου πολι-τικά βασιλέως Γεωργίου του Α΄, τον οποίον διαδέχεται ο πρωτότοκος υιός του Κωνστα-ντίνος Α΄».

Η Συνθήκη του Λονδίνου τον Μάϊο του 1913, μετά τον νικηφόρο Α΄ Βαλκανικό Πό-λεμο και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου, το θέρος του 1913, μετά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο αυξάνουν την έκταση του Ελληνικού Κράτους από 63.211 τ.χ., σε 120.308 τ.χ. χωρίς να καθορίζουν την τύχη των νήσων του Αιγαίου και της Β. Ηπείρου.

Ο Ε. Βενιζέλος και ο Βασιλεύς Κωνσταντί-νος παραμένουν δημοφιλείς, ενώ πλησιάζει η ρήξη μεταξύ τους.

Την ειρήνη που τόσο είχε ανάγκη η χώρα

μας, προκειμένου να ενσωματώσει τα απε-λευθερωθέντα εδάφη και να συνεχίσει την προσπάθεια εσωτερικής ανορθώσεως και οργανώσεως, έμελλε να διακόψει ο Α΄ Πα-γκόσμιος Πόλεμος τον Ιούλιο του 1914. Ο Βενιζέλος πίστευε ότι η στρατιωτική εμπλοκή της χώρας στο πλευρό των χωρών της Συ-νεννόησης, γνωστής και ως Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία), θα εξασφάλιζε τα εθνικά συμ-φέροντα, σε αντίθεση με τον Βασιλέα Κων-σταντίνο, ο οποίος επεδίωκε μία ευμενή για τις Κεντρικές Δυνάμεις ουδετερότητα (Γερμα-νία, Αυστροουγγαρία). Η διάσταση αυτή των απόψεων η οποία επέφερε διγλωσσία στο εξωτερικό, πολιτική αδράνεια και μη λήψη αποφάσεων, σε ένα φλεγόμενο διεθνές περι-βάλλον, θα επέφερε μοιραία δυσμενείς επι-πτώσεις για την χώρα.

Τον Νοέμβριο του 1914 η Τουρκία εξήλθε στον πόλεμο με τις Κ. Δυνάμεις και στις αρ-χές του 1915 οι δυνάμεις της Αντάντ ζήτησαν την συνδρομή της Ελλάδος στην σχεδιαζόμε-νη επίθεση στα Στενά των Δαρδανελλίων. Την επιθυμία για σύμπραξη του Βενιζέλου αντέκρουε το Γενικό Επιτελείο και ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος, αντιπροτείνοντας κατάλη-ψη της Κωνσταντινουπόλεως μέσω Θράκης. Μετά τις πρώτες συμμαχικές αποτυχίες στην Καλλίπολη, η απόβαση στρατευμάτων της Αντάντ στην Θεσσαλονίκη, χωρίς την άδεια της ελληνικής κυβερνήσεως και το άνοιγμα του Μακεδονικού μετώπου από τις Δυνάμεις αυτές, βρήκε και πάλι τον Βενιζέλο να συ-ντάσσεται και να τις στηρίζει, ενώ τον Κων-σταντίνο να επιμένει στην ουδετερότητα.

Τα αποτελέσματα της διχογνωμίας αυτής υπήρξαν οδυνηρά. Σε σύντομο χρονικό δι-άστημα υπήρξαν αλλεπάλληλες εναλλαγές κυβερνήσεων, ενώ τα πολιτικά μηνύματα προς το εξωτερικό χαρακτηρίζονταν από αντι-φατικότητα και ανακολουθία. Η χώρα έζησε στιγμές επιβολής τελεσιγραφικών συμμαχι-κών όρων και επιβολής στρατιωτικού νόμου στην Θεσσαλονίκη, καταλήψεως εθνικών εδαφών από γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις και συλλήψεως από αυτές επιστρατευμένων ελληνικών δυνάμεων στην Α. Μακεδονία. Στη Θεσσαλονίκη σχηματίστηκε προσωρινή Κυβέρνηση (τριανδρία Βενιζέλου, Κουντου-

59

ριώτη, Δαγκλή) με ανεξάρτητη πολιτική, συ-γκροτήθηκαν παρακρατικές οργανώσεις επι-στράτων, πολιορκήθηκε και καταλήφθηκε το κράτος των Αθηνών από τον συμμαχικό στό-λο και εξωθήθηκε σε παραίτηση ο Βασιλεύς και ο Διάδοχος, κατ’ απαίτηση των συμμά-χων, ενώ έγινε κατάληψη της Α. Μακεδονίας από τους Βουλγάρους, οι οποίοι προέβησαν σε διώξεις, εκτελέσεις και βιασμούς σε βάρος του ελληνικού πληθυσμού.

Στο εσωτερικό ο πληθυσμός του λεκανο-πεδίου Αττικής αντιμετώπισε το φάσμα της ασιτίας, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος αναθεμάτι-σε τον Βενιζέλο, ο οποίος, όταν με την βο-ήθεια των συμμάχων σχημάτισε κυβέρνηση στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1917, προέβη σε μαζικές απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, απελάσεις πολιτικών, αποστρατείες στρατι-ωτικών, καθώς και τιμωρίες δικαστικών και ιερέων. Από το 1917 ο ανασυγκροτημένος ελληνικός στρατός συμμετείχε επιτυχώς στις επιχειρήσεις με τις υπόλοιπες συμμαχικές δυ-νάμεις και κατέλαβε την Α. Θράκη, τις Σέρρες, την Καβάλα, την Δράμα και ολόκληρη την Α. Μακεδονία, ενώ ο στόλος μας κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη με τους Συμμάχους, υπό τους πανηγυρισμούς των Ελλήνων της Πόλης. Τον Οκτώβριο του 1918 έληξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 1919, οι σύμμαχοι συνέδραμαν την προσπά-θεια των Λευκών κατά των Μπολσεβίκων στην σημερινή Ουκρανία, με την συμμετοχή δύο μεραρχιών του ελληνικού στρατού. Η συνδρομή υπήρξε ανεπιτυχής, με σημαντικές ελληνικές απώλειες (400 νεκροί και 7.000 τραυματίες), ο Βενιζέλος δέχθηκε επικρίσεις για την εν λόγω συμμετοχή η οποία ενδεχομέ-νως συνετέλεσε στους διωγμούς των Μπολ-σεβίκων κατά των ελληνικών κοινοτήτων της περιοχής αυτής και αργότερα στην αμέριστη συνδρομή τους στον Κεμάλ.

Μετά την σύναψη της ανακωχής του Μού-δρου, η οποία έθετε την Οθωμανική Αυτο-κρατορία στο έλεος των συμμάχων, τα Στενά και η Κωνσταντινούπολη κατελήφθησαν από τις δυνάμεις της Αντάντ, ενώ ένας μεγάλος δι-πλωματικός αγώνας άρχιζε στην Συνδιάσκε-ψη ειρήνης των Παρισίων, τον Ιανουάριο του

1919. Με την συνθήκη του Νεϊγύ, τον Νοέμ-βριο του 1919, η Ανατολική Μακεδονία και η Δυτική Θράκη παρεδόθησαν στην Ελλάδα, ενώ το μόνο που κατόρθωσαν οι Βούλγαροι ήταν η διασφάλιση ελεύθερης εμπορικής ζώ-νης στην Αλεξανδρούπολη.

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΟ 1919 ΕΩΣ ΤΟ 1922:

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μη αναστρέψιμη κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έθεσε στις Μεγάλες Δυνάμεις το μείζον θέμα της διαχειρίσεως και διανομής των εδαφών της. Το Δόγμα της ακεραιό-τητος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 19ου αιώνος είχε παρέλθει οριστικά, αφού εν τω μεταξύ η γερμανική οικονομι-κή βοήθεια ενίσχυσε την αλαζονεία και τον εθνικισμό των Νεοτούρκων, ενώ η Ρωσική επανάσταση απεμάκρυνε την Ρωσία από την Αντάντ. Συνεπώς η ελληνοτουρκική σύγκρου-ση στην Μ. Ασία θα πρέπει να προσεγγίζεται μάλλον στα πλαίσια της ευρύτερης πολιτικής των Μ. Δυνάμεων, στην Εγγύς Ανατολή, παρά ως διμερές θέμα.

Σε αντίθεση με τα οικονομικά και ιμπερι-αλιστικά συμφέροντα των υπολοίπων ευρω-παϊκών δυνάμεων στην Οθωμανική Αυτο-κρατορία, οι ελληνικές εδαφικές διεκδικήσεις εβασίζοντο στην διαρκή παρουσία συμπαγούς ελληνικού στοιχείου στην Μ. Ασία, τουλάχι-στον από τους ιστορικούς χρόνους του 9ου αι-ώνος π.Χ.. Ο Ελληνισμός της Μ. Ασίας υπό την Οθωμανική κυριαρχία ανέκαθεν υπέμενε διώξεις. Από τα τέλη του 19ου αιώνος, οι διώ-ξεις αυτές κατά των Ελλήνων, Αρμενίων και άλλων μειονοτήτων, είχαν ενταθεί λόγω της απώλειας Οθωμανικών εδαφών. Στις αρχές του 20ου αιώνος οι εθνικιστές Νεότουρκοι και η επικράτηση του Δόγματος του Παντουρ-κισμού, οδήγησαν στην βίαιη προσπάθεια εξοθωμανισμού και εκτουρκισμού των μειο-νοτήτων.

Η ελληνική πλευρά αδυνατεί να προστατέ-ψει ένα μεγάλο ελληνικό πληθυσμό από την Εθνοκάθαρση των Νεοτούρκων.

Μετά από πιέσεις του Βενιζέλου, η Συν-διάσκεψη των Παρισίων ενέκρινε την απο-στολή ελληνικού στρατού στην Σμύρνη, τον

60

Μάϊο του 1919, για την πρόληψη σφαγών κατά χριστιανικών πληθυσμών από το Κε-μαλικό κίνημα. Ο Ελληνισμός της Μ. Ασί-ας αριθμούσε περί τα 2.500.000 κατοίκους (ειδικότερα στην Σμύρνη έναντι συνολικού πληθυσμού 360.000 κατοίκων, το ελληνικό στοιχείο ανήρχετο σε 220.000). Στην πραγ-ματικότητα η απόφαση αυτή υπήρξε αποτέλε-σμα ενδοσυμμαχικών συγκρούσεων, ως προς την διανομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφού η Αγγλία και Γαλλία επεδίωκαν τον πε-ριορισμό της επεκτάσεως των Ιταλών στην Μ. Ασία και συγχρόνως επεδίωκαν εμπορικά και ενεργειακά οφέλη στην ευρύτερη περιοχή. Οι Ιταλοί μετά τον ιταλοτουρκικό πόλεμο και την κατάληψη των Δωδεκανήσων εγκαινίασαν μία εξαιρετικά φιλόδοξη μεσογειακή πολιτι-κή. Κατέχοντας ήδη την Αττάλεια, η Ιταλία επεκτείνετο στην Μάκρη και την Αλικαρνασ-σό, ενώ απαιτούσε να πάρει την Σμύρνη, το Ικόνιο, τα Άδανα και την Μερσίνα. Η κομ-μουνιστική Ρωσία εγκατέλειψε προσωρινά την διαχρονική πολιτική της χώρας ως προς τα στενά και την Μεσόγειο και απετέλεσε τον βασικό χρηματοδότη του Κεμάλ, προσπαθώ-ντας να ακυρώσει την διείσδυση των Δυτικών Δυνάμεων. Η Αγγλία δεν επιθυμούσε την επικράτηση του Κεμάλ ο οποίος, με συνεργά-τη του την Ρωσία, θα ανέτρεπε τα Βρετανικά συμφέροντα στην Μ. Ανατολή και στα πετρέ-λαια της Μοσούλης. Οι Η.Π.Α., οι οποίες δεν επιθυμούσαν την προνομιακή σύναψη συμ-φωνιών αποικιακού τύπου, των ευρωπαϊκών δυνάμεων, δια του Προέδρου Ουίλσον, είχαν εκφράσει την υποστήριξη προς τα ελληνικά δίκαια. Η Γερμανία, η οποία υπήρξε ο κύριος υποστηρικτής της Τουρκίας και ασκούσε το πλέον ολοκληρωμένο ανατολικό πρόγραμμα, δεν επηρέαζε πλέον άμεσα τις εξελίξεις, λόγω της ήττας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στην Σμύρνη οργανώθηκαν τουρκικές διαδηλώσεις, με προκηρύξεις και διανομές όπλων, με πρωτοστάτες Ιταλούς αξιωματι-κούς, που καλούσαν τους Τούρκους της πόλε-ως σε αντίσταση. Την απόβαση του ελληνικού στρατού, την 2α Μαΐου του 1919, ακολούθη-σαν πυροβολισμοί κατά Ελλήνων στρατιωτών και ανταπόδοση πυρών, σε συνοικίες της Σμύρνης, με 73 συνολικά νεκρούς και πολ-

λούς τραυματίες. Οι εξελίξεις αυτές μείωσαν το κύρος της Ελλάδος, ως εντολοδόχου δυ-νάμεως και ενίσχυσαν την ανθελληνική προ-παγάνδα των Τούρκων εθνικιστών. Έως το τέλος του 1919, η ελληνική προέλαση προς ανατολάς έφθασε σε βάθος 120 χλμ. περί-που, ενώ οι διαρκώς ενισχυόμενες 5 μεραρ-χίες δημιούργησαν την Στρατιά της Μ. Ασίας, την διοίκηση της οποίας ανέλαβε ο Στρατηγός Λ. Παρασκευόπουλος τον Φεβρουάριο του 1920. Παράλληλα εγκαταστάθηκε ελληνική πολιτική διοίκηση στην Σμύρνη υπό τον Ύπα-το Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη, μία αμφι-λεγόμενη προσωπικότητα.

Τα ελληνικά στρατεύματα αντιμετώπιζαν τον τουρκικό ανταρτοπόλεμο, ο οποίος ενι-σχύετο από τους Ιταλούς, ενώ η ιταλική ζώνη κατοχής στην οποία οι ελληνικές δυνάμεις δεν ηδύναντο να εισέλθουν αποτελούσε βάση για επιθετικές ανταρτικές τουρκικές εξορμή-σεις. Από τον Μάϊο του 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ άρχισε να οργανώνει την αντίδραση κατά των ξένων δυνάμεων και κυρίως κατά των Ελλήνων, στις ανατολικές τουρκικές επαρχίες. Η σχηματισθείσα επαναστατική κυ-βέρνηση της Άγκυρας, δεν ανεγνώριζε πλέ-ον τον Σουλτάνο και ο Κεμάλ κατέστησε σα-φές στους συμμάχους ότι αυτός αποτελούσε την πραγματική πηγή εξουσίας της Τουρκίας.

Έως τον Ιούλιο του 1920, ο ελληνικός στρατός με την άδεια των συμμάχων, έφθασε σε βάθος 150 χλμ., ενώ ελληνικές στρατιω-τικές δυνάμεις προωθήθηκαν στην Α. Θρά-κη και αφού κατέστειλαν το τουρκικό κίνη-μα αντιστάσεως του Τζαφέρ Ταγιάρ Πασά, έφθασαν έως τα περίχωρα της Κωνσταντινου-πόλεως.

Στις αρχές Αυγούστου του 1920, στις Σέ-βρες της Γαλλίας, υπεγράφη Συνθήκη Ειρή-νης, οι όροι της οποίας αποτελούσαν μέγα επίτευγμα για την Ελλάδα. Ολόκληρη η Α. Θράκη μέχρι αποστάσεως 30 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη περιήρχετο στην πλήρη εθνική κυριαρχία. Η Ελλάς ανελάμβανε την διοίκηση της περιοχής Σμύρνης και της ενδο-χώρας της επί πενταετία, υπό την Οθωμανι-κή υψηλή κυριαρχία. Προεβλέπετο η ίδρυση τοπικού Κοινοβουλίου, με αντιπροσώπευση όλων των μειονοτήτων, το οποίο μετά την

61

Ο ομιλητής κ. Β. Μαρτζούκος στο βήμα της Εστίας.

πενταετία θα ηδύνατο με πλειοψηφικό ψήφι-σμα να ζητήσει την ένωση της περιοχής με την Ελλάδα. Η Κ.Τ.Ε. είχε το δικαίωμα να ζη-τήσει προηγουμένως σχετικό δημοψήφισμα του τοπικού πληθυσμού. Τέλος η Οθωμανική Αυτοκρατορία ανεγνώριζε τα ελληνικά κυρι-αρχικά δικαιώματα στις νήσους Λήμνο, Λέ-σβο, Χίο, και Σάμο, ενώ παραχωρούσε τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο. Το πρό-βλημα ήταν ότι την Συνθήκη υπέγραψε η άνευ πραγματι-κής εξουσίας σουλ-τανική κυβέρνηση, ενώ την επομένη, Γάλλοι και Ιταλοί προσέτρεξαν στον Κεμάλ για να δια-σφαλίσουν τα συμ-φέροντά τους ένα-ντι των Βρετανών.

Η απόπειρα δο-λοφονίας του Βενι-ζέλου, στη Γαλλία, δύο ημέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σε-βρών, από δύο Έλ-ληνες αξιωματικούς (Κυριάκης, Τσερέπης), οι πράξεις αντεκδι-κήσεως των βενιζελικών στην Αθήνα, με πλέ-ον επιφανές θύμα τους τον Ίωνα Δραγούμη και ο θάνατος λόγω τραύματος του Βασιλέως Αλεξάνδρου που δημιούργησε θέμα διαδο-χής, συσσώρευσαν βαριά σύννεφα για τις προγραμματισμένες εκλογές που πραγματο-ποιήθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου του 1920. Η διαρκής επιστράτευση της κοινωνίας από το 1912, οι αυθαιρεσίες στελεχών του Κόμματος των Φιλελευθέρων και οι αόριστες υποσχέ-σεις της Αντιπολιτεύσεως περί αποστρατεύσε-ως, υπό το σύνθημα «Οίκαδε», στοίχισαν την ήττα στον Βενιζέλο, ο οποίος ανεχώρησε για το εξωτερικό. Λίγο πριν την διεξαγωγή δημο-ψηφίσματος από την νέα κυβέρνηση του Δημ. Ράλλη, για την επάνοδο του Κωνσταντίνου, οι Σύμμαχοι διε μήνυσαν ότι η επιστροφή

του Βασιλέως θα τους αποδέσμευε από τις υποχρεώσεις τους έναντι της Ελλάδος, καθώς και ότι θα διέκοπταν κάθε οικονο-μική υποστήριξη προς την χώρα μας. Η επιστροφή του Κωνσταντίνου τον Δεκέμβριο του 1920, προσέφερε το τυπικό άλλοθι στους Συμμάχους για την αποδέσμευσή τους από την

Συνθήκη των Σε-βρών, αλλά και για την ανάκληση όλων των πιστώσεων που είχαν χορηγήσει στη χώρα, με συνέ-πεια τον οικονομικό αποκλεισμό της.

Το Λαϊκό φιλο-βασιλικό Κόμμα ως Κυβέρνηση προέβη σε απολύσεις στην Δημόσια Διοίκηση και κυρίως στον στρατό, τον οποίο αποδυνάμωσε από ε μ π ε ι ρ ο π ό λ ε μ α στελέχη, ενώ νέος αρχιστράτηγος ορί-σθηκε ο Αναστά-σιος Παπούλας, ο οποίος ανέλαβε την διεύθυνση των επι-χειρήσεων στην Μ.

Ασία. Το γεγονός της αλλαγής του διεθνούς περιβάλλοντος, λόγω της φιλοτουρκικής στροφής Γαλλίας, Ιταλίας, Ρωσίας και Η.Π.Α., καθώς και οι προεκλογικές καταγγελίες της πολιτικής του Βενιζέλου από το Λαϊκό κόμ-μα, δεν το εμπόδισε όταν έγινε κυβέρνηση να ακολουθήσει την ίδια πολιτική στην Μ. Ασία. Ενώ είχαν ήδη αρχίσει οι διεργασίες για ανα-θεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών, ο Πρω-θυπουργός Δ. Γούναρης αποσπά ομόφωνο ψήφισμα της Βουλής ότι ουδεμία υποχώρηση θα γίνει δεκτή και η εφαρμογή της εν λόγω Συνθήκης θα επιβληθεί με τα όπλα.

Τον Φεβρουάριο του 1921, στην συνδι-άσκεψη του Λονδίνου, η οποία εξέταζε την κατάσταση στην Ανατολή, προσκλήθηκαν για πρώτη φορά εκπρόσωποι των Τούρκων εθνικιστών, οι οποίοι, αφού απέρριψαν τις

62

συμμαχικές συμβιβαστικές προτάσεις, προ-χώρησαν σε μυστικές συναντήσεις με τους Γάλλους και τους Ιταλούς. Βάσει συμφωνι-ών, που υπέγραψαν οι δύο αυτές χώρες με τους κεμαλιστές, θα απέσυραν τα στρατεύμα-τά τους, με αντάλλαγμα την κατοχύρωση συμφερόντων τους στην περιοχή. Κατά την ίδια περίοδο ευοδώθηκαν οι επαφές των Τούρκων εθνικιστών με την Σοβιετική Ένω-ση, η οποία ενισχύει πλέον με πολλούς τρό-πους τον πολεμικό αγώνα των Τούρκων.

Το διπλωματικό αδιέξοδο της Διασκέψεως του Λονδίνου και η de facto αναγνώριση του κεμαλικού συστήματος οδήγησαν σε ανάλη-ψη επιθετικής πρωτοβουλίας του ελληνικού στρατού για την κατάληψη δύο κρισίμων συ-γκοινωνιακών κόμβων, του Εσκί Σεχίρ στον βορρά και του Αφιόν Καραχισάρ στον νότο.

Η ελληνική πολεμική ηγεσία αποφασίζει πολεμική δράση ευρείας κλίμακος για επίτευ-ξη αποφασιστικής νίκης.

Η επίθεση εκδηλώθηκε στις 25 Ιουνίου του 1921 σε όλο το μήκος του μετώπου και υπήρξε επιτυχής, με αποτέλεσμα οι Τουρκι-κές δυνάμεις να υποχωρήσουν πέρα από τον ποταμό Σαγγάριο, με βαριές απώλειες. Παρά την επιτυχία του ελέγχου της σιδηροδρομι-κής γραμμής Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ, την ελληνική ηγεσία προβλημάτιζε το γεγονός ότι η υποχώρηση και ανασύνταξη του κεμαλι-κού στρατού πέρα από τον Σαγγάριο, θα συ-νιστούσε διαρκή απειλή. Για τον λόγο αυτό στις 15 Ιουλίου του 1921, αποφασίσθηκε η προέλαση προς την Άγκυρα, με σκοπό την κατάληψη της πρωτεύουσας των εθνικιστών, την καταστροφή των βάσεων ανεφοδιασμού των και την τελική ανασύνταξη στην κύρια γραμμή άμυνας Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχι-σάρ. Κατά τις επικές μάχες περί τον πο-ταμό Σαγγάριο καθ’ όλο τον Αύγουστο του 1921, οι ελληνικές δυνάμεις επέτυ-χαν πύρρειο νίκη αλλά η πορεία προς την Άγκυρα είχε ανακοπεί οριστικά.

Αν και ο τακτικός σκοπός της καταλήψε-ως της σιδηροδρομικής γραμμής Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ είχε επιτευχθεί, ο στρα-τηγικός σκοπός της καταστροφής του κεμαλι-κού στρατού μέσω αποφασιστικής μάχης και η σύναψη ειρήνης είχε αποτύχει. Αντιθέτως

είχε αρχίσει να αποφέρει καρπούς η στρατη-γική εξουθενώσεως που εφήρμοσε ο Κεμάλ, ο οποίος επεδίωξε την μεγαλύτερη δυνατή επιμήκυνση των γραμμών επικοινωνίας και ανεφοδιασμού του ελληνικού στρατού και τελικά την εξάντλησή του. Οι Τούρκοι παρέ-μειναν πέρα από τον Σαγγάριο, ενώ η ελλη-νική γραμμή του μετώπου σταθεροποιήθηκε ανάμεσα στην Κίο, στο Εσκί Σεχίρ, στο Αφιόν Καραχισάρ και στον ποταμό Μαίανδρο, σε συνολικό μήκος 700 περίπου χλμ.

Οι Τούρκοι πλέον ανεφοδιάζοντο απρόσκοπτα με σημαντικές ποσότητες Γαλλικού και Σοβιετικού στρατιωτικού υλικού. Η αποτελμάτωση των επιχειρήσεων έφθειρε διαρκώς το ηθικό και την πειθαρχία των ελληνικών δυνάμεων. Στην πτώση του ηθικού συνέτεινε καθοριστικά η πολιτική κομματικοποίηση του στρατεύματος, καθώς και η πολύχρωμη προπαγάνδα, κυρίως από τον χώρο της αριστεράς, που είχε αναπτυχθεί στις τάξεις του. Ήταν φυσικό επακόλουθο να υπάρξουν φαινόμενα ηττοπάθειας, απροθυ-μίας, και εκτεταμένης λιποταξίας, η οποία ενίοτε επέφερε και λεηλασίες. Τα έξοδα συ-ντηρήσεως των επιχειρήσεων οδήγησαν στην διχοτόμηση του νομίσματος, σε συνεχείς κυ-βερνητικές αλλαγές και στην αντικατάσταση του αρχιστρατήγου Α. Παπούλα από τον Στρατηγό Γ. Χατζηανέστη.

Από την 13η Αυγούστου 1922 άρχισε η τουρκική επίθεση από το Αφιόν Καραχισάρ και η συνακόλουθη υποχώρηση του Ελλη-νικού στρατού ακολουθούμενου από πλήθη προσφύγων.

Η διάσπαση του μετώπου γέμισε με ανη-συχία τους κατοίκους της Σμύρνης, οι οποί-οι έβλεπαν κύματα χιλιάδων προσφύγων να καταφθάνουν από το εσωτερικό και ολοέ-να αυξανόμενο αριθμό πολεμικών πλοίων των Μ. Δυνάμεων να καταπλέουν για την προστασία των μελών των ξένων παροικι-ών. Η ανησυχία μετετράπη σε πανικό όταν οι κάτοικοι αντίκρυσαν στις 26 Αυγούστου 1922, τα υπολείμματα του ελληνικού στρα-τού να συγκεντρώνονται στην χερσόνησο της Ερυθραίας, έτοιμα να εγκαταλείψουν την Μ. Ασία. Την ίδια ημέρα έσπευσε να εγκα-ταλείψει την Σμύρνη ο Ύπατος Αρμοστής

63

Στεργιάδης. Στις 27 Αυγούστου τα τουρκικά στρατεύματα εισήλθαν στην πόλη και εγκατα-στάθηκε τουρκική Διοίκηση υπό τον Νουρε-ντίν Πασά, η πρώτη πράξη του οποίου ήταν να παραδώσει στον όχλο τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο και αρκετά μέλη της Δημογεροντίας της πόλης, οι οποίοι κατακρε-ουργήθηκαν αφού υπέστησαν προηγουμένως φρικτά βασανιστήρια. Το ίδιο βράδυ της 27ης Αυγούστου οι Τούρκοι κάτοικοι πρώτα και εν συνεχεία οι στρατιώτες άρχισαν σφαγές και λεηλασίες που κράτησαν αρκετές ημέρες και στην διάρκεια των οποίων τουλάχιστον 10.000 Έλληνες έχασαν την ζωή τους.

Το απόγευμα της 31ης Αυγούστου εκδη-λώθηκε πυρκαϊά, η οποία σύμφωνα με ελ-ληνικές μαρτυρίες, ανεξάρτητες πηγές καθώς και Αμερικανούς αυτόπτες μάρτυρες, προκλή-θηκε από προμελετημένη και συντονισμένη ενέργεια του τουρκικού στρατού. Κανένα μέ-τρο δεν έλαβαν οι αρχές για την κατάσβεσή της ενώ αντιθέτως οι στρατιώτες εμπόδιζαν δυναμικά την προσπάθεια των κατοίκων να απομακρυνθούν. Ο,τιδήποτε θύμιζε Ελλάδα έπρεπε να καταστραφεί. Η φωτιά εμαίνετο σε ολόκληρη την πόλη και χιλιάδες κάτοικοι μαζεμένοι στην προκυμαία προσπαθούσαν να εγκαταλείψουν απελπισμένοι την Σμύρνη με κάθε μέσον, υπό τα απαθή βλέμματα των ξένων πολεμικών πλοίων, χάνοντας την ζωή τους μαζικά. Έως την 17η Σεπτεμβρίου του 1922, όλοι οι χριστιανοί της Σμύρνης Έλ-ληνες και Αρμένιοι είχαν εγκαταλείψει την πόλη, ενώ χιλιάδες Έλληνες άνδρες μεταφέρ-θηκαν στην Ανατολία ως όμηροι. Από τους 459 ιερείς της επαρχίας Σμύρνης οι 347 εθα-νατώθησαν, από τις 46 εκκλησίες της Σμύρ-νης διεσώθησαν 3, ενώ 2000 εκκλησίες της Μ. Ασίας και 800 στην Θράκη, που λεηλατή-θηκαν, μετετράπησαν σε τεμένη, αποθήκες ή στάβλους.

Το κίνημα των Συνταγματαρχών Νικολά-ου Πλαστήρα και του Στυλιανού Γονατά, τον Σεπτέμβριο του 1922, οδήγησε στην πα-ραίτηση της Κυβερνήσεως, την απομάκρυν-ση του Βασιλέως Κωνσταντίνου υπέρ του Δι-αδόχου Γεωργίου του Β΄, την διάλυση της Βουλής, την άμεση ενίσχυση του στρατού της Θράκης και στην αμφιβόλου αξιοπιστίας Δίκη

και καταδίκη σε θάνατο των έξι πρωταιτίων της ήττας (Δ. Γούναρη, Π. Πρωτοπαπαδά-κη, Ν. Θεοτόκη, Γ. Μπαλτατζή, Ν. Στρά-του και Γ. Χαντζηανέστη).

Οι όροι της Συνθήκης της Λωζάννης που οριστικοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1923, διέπουν την σχέση μας με την Τουρκία έως και σήμερα. Τα σύνορα της Ελλάδος ορίσθη-καν στον Έβρο και αποφασίσθηκε η υποχρε-ωτική ανταλλαγή πληθυσμών με εξαίρεση τους Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως, της Ίμβρου και Τενέδου καθώς και των Μου-σουλμάνων της Δυτικής Θράκης. Η Τουρ-κία ανακτούσε την Α. Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο και παραιτείτο από κάθε αξίωση στην Κύπρο, υπέρ της Αγγλίας, ενώ η Ιταλία κατοχύρωνε την κυριαρχία της στα Δωδεκά-νησα. Περίπου 1.200.000 Έλληνες της Μ. Ασίας και της Α. Θράκης, συνέρρευσαν στον Ελλαδικό χώρο, λίγο μετά την καταστροφή και περίπου 250.000 ακολούθησαν έως το 1924. Η εκστρατεία στην Μ. Ασία, κόστισε στον ελληνικό στρατό περισσότερους από 25.000 νεκρούς, 50.000 τραυματίες και 18.000 αγνοουμένους, πέραν από τους αιχ-μαλώτους, καθώς και τον θάνατο χιλιάδων αμάχων, ενώ κατά την διάρκεια του Α΄ Πα-γκοσμίου Πολέμου, εξοντώθηκαν περισσότε-ροι από 350.000 Έλληνες της Μ. Ασίας.

Θα αποτελούσε παράλειψη η μη αναφορά στο κεφάλαιο του Ποντιακού αντάρτικου, που διήρκεσε από το 1914 έως το 1924. Αν και υπήρχαν ένοπλες ομάδες Ποντίων από τις αρχές του 20ού αιώνος, η συστηματική ένοπλη αντίστασή τους αρχίζει από το 1914, όταν πολλοί φυγόστρατοι και λιποτά-κτες Πόντιοι του τουρκικού στρατού, κατέφυ-γαν στα βουνά προκειμένου να αποφύγουν τα τάγματα εργασίας που είχαν συσταθεί με σκοπό την σωματική και ψυχική τους εξόντω-ση, μετά τις τουρκικές αποτυχίες των Βαλκα-νικών πολέμων. Η συγκρότηση πολυμελών ανταρτικών ομάδων, σε μεγάλους αριθμούς, λαμβάνει χώρα από το 1916 ως εσχάτη λύση απελπισίας, αφού την περίοδο αυτή ευρίσκε-το σε πλήρη εξέλιξη η συστηματική εξόντωση πλέον των 350.000 Ελλήνων του Πόντου.

Θα χρειαζόταν ειδική διάλεξη για να απα-ριθμήσει κανείς τον μεγάλο κατάλογο των

64

οπλαρχηγών που έγιναν ο φόβος και ο τρό-μος των Τούρκων, με τις σκληρές μάχες, τις παράτολμες καταδρομικές επιχειρήσεις, τις μεγάλες απώλειες του εχθρού και τις πρά-ξεις αυτοθυσίας τους. Σημαντικό και το έργο ιεραρχών της περιοχής που συνέδραμαν ενεργά των υπέρ πάντων αγώνα. Το νεοο-θωμανικό σύνθημα «η Τουρκία για τους Τούρκους» δικαιολογούσε την καταστρεπτι-κή τουρκική μανία, τους μαζικούς φόνους, τις εξορίες και βιασμούς γυναικοπαίδων, τα καμμένα χωριά και τα άταφα πτώματα. Ο πόλεμος λόγω της αγριότητός του έγινε ολο-κληρωτικός και εξαπλώνετο σε ολόκληρο τον Πόντο, από την Αμισό και Πάφρα στα Δυτικά έως την Σάντα στα Ανατολικά, που αναδεί-χθηκε σε νέο Σούλι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1919 έως και την καταστροφή της Σμύρνης, ιδρύ-θηκε και λειτούργησε η «Συμπολιτεία του Πόντου», στην δύσβατη οροσειρά του Τοπ Τσαμ, στα Δυτικά, με περισσότερους από 4.000 μαχητές και χιλιάδες αμάχους...

...Αξίζει, τέλος, να επισημανθεί ότι το κα-λοκαίρι του 1921, οι Πόντιοι μαχητές ήλθαν σε επαφή με τον Αρχιστράτηγο Παπούλα και του εζήτησαν εφοδιασμό με πολεμικό υλικό και ολιγοήμερη ενίσχυση με ένα Σύνταγμα πεζικού και με μικρή δύναμη ιππικού, προ-κειμένου να κτυπήσουν τον κεμαλικό στρατό στα νώτα του. Η ολιγωρία του Αρχιστρατήγου να ανταποκριθεί άμεσα, ενδεχομένως να στέ-ρησε την πορεία των επιχειρήσεων από μία αναπάντεχη ευνοϊκή ανατροπή. Το ηθικό των Ποντίων διετήρησε ακμαίο, κατά το 1921, και η συστηματική δράση μονάδων του στόλου μας, ο οποίος βομβάρδιζε αποθήκες και εγκα-ταστάσεις του κεμαλικού στρατού, στα παρά-λια του Πόντου.

Μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρα-τού και την καταστροφή της Σμύρνης, η αντί-σταση στον Πόντο συνεχίσθηκε με την δύ-ναμη της απόγνωσης. Η αντίστροφη μέτρηση όμως είχε αρχίσει. Όσοι από τον ελληνικό πληθυσμό είχαν επιζήσει της γενοκτονίας, συμπεριελήφθησαν στην ελληνοτουρκική συμφωνία ανταλλαγής πληθυσμών. Ο εκπα-τρισμός των Ποντίων άρχισε τον Σεπτέμβριο του 1922 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο

του 1924, ενώ ο κύριος όγκος τους εγκατα-στάθηκε στην απελευθερωμένη πλέον Μακε-δονία.

Ορισμένοι συμπατριώτες μας θεωρούν την τουρκική βαρβαρότητα και τις γενοκτονί-ες ως υπερβολή και την αποδίδουν σε υπο-κειμενικές διογκώσεις των γεγονότων ή σε εθνικιστική σκοπιμότητα. Ορισμένοι μάλιστα εξ αυτών έχουν αναλάβει, υπό την κρατική ευλογία, την εκ νέου συγγραφή της Ιστορίας στην οποία κυριαρχεί η οθωμανική ανοχή, μεγαλοψυχία καθώς και η ευημερία των υπη-κόων της Αυτοκρατορίας, όπως άλλωστε επι-βεβαιώνει και η πρόσφατη τηλεοπτική σειρά του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, η οποία προβάλλεται με ζήλο από ιδιωτική τηλεόραση εθνικής εμβέλειας.

Έναντι των αντιλήψεων αυτών και πέραν των ατελείωτων καταγεγραμμένων βιωμάτων και επαναστάσεων του λαού μας, είναι εύκο-λο να αντιπαρατεθούν οι διαχρονικές περί του αντιθέτου απόψεις για τους Τούρκους, τε-ραστίου αριθμού επιφανών Δυτικών εκπρο-σώπων της επιστήμης, του πνεύματος και της πολιτικής. Ειδικότερα για την Μ. Ασία, μετα-ξύ των πολλών μαρτυριών ξένων αυτοπτών μαρτύρων, το βιβλίο: Η Μάστιγα της Ασίας του τότε Αμερικανού Προξένου στην Σμύρνη George Horton είναι αρκετό για την ρεαλι-στική αποτύπωση της ανεξίτηλης τουρκικής μαζικής ωμότητος και βαρβαρότητος, η οποία μάλιστα δεν υπήρξε αποσπασματική και με-μονωμένη, αλλά αποτέλεσμα κεντρικού σχε-διασμού. Ο διαθέσιμος χρόνος δεν επιτρέπει την ανάγνωση αποσπασμάτων από το βιβλίο αυτό, το οποίο κατά την γνώμη μου θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία μας. Αρκεί μόνο η κραυγή του συγγραφέως, που δηλώνει με απόγνωση ότι ντρέπεται που γεννήθηκε άν-θρωπος, μετά από αυτά που είδε και έζησε.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:Οι τεράστιες δυσμενείς εθνικές επιπτώσεις

της καταστροφής του 1922, είναι γνωστές και αυτονόητες. Αρκεί να επισημανθεί το γεγο-νός ότι για πρώτη φορά, μετά από χιλιετίες, έπαυσε να υπάρχει Ελληνισμός και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, καθώς και στην Μ. Θά-λασσα, με καθοριστικής γεωπολιτικής σημα-

65

σίας αποτελέσματα τα οποία βιώνουμε και σήμερα... ... – Ασφαλώς οι λόγοι της αποτυχίας στην Μ.

Ασία είναι σύνθετοι και χρήζουν συστη-ματικής και εκτεταμένης αναλύσεως. Οι έννοιες όμως που έρχονται αυτόματα στο μυαλό μας είναι πολιτικά πάθη, φανατι-σμός, διχασμός, αναξιοκρατία, κομματική διάβρωση των Ενόπλων Δυνάμεων, προ-σωπολατρεία, κακή εκτίμηση καταστάσεως και έλλειψη προβλεπτικότητος.

– Ο Βενιζέλος επικεντρώθηκε στην επέκταση του ελληνικού Κράτους με εκμετάλλευση της διεθνούς συγκυρίας και με όπλα του την στρατιωτική ισχύ, την διπλωματία και το πλεονέκτημα της διεθνούς νομιμοποιή-σεως. Με την Μικρασιατική του πολιτική όμως, ανέλαβε ένα εγχείρημα πέρα από τις δυνατότητες της Ελλάδος (όπως σωστά είχε επισημάνει εγκαίρως ο Ι. Μεταξάς) και δίχως να έχουν εκτιμηθεί ορθά τόσο η κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας, όσο και οι αντιδράσεις που θα προκαλού-σε η ελληνική παρουσία στην Μ. Ασία.

– Η πολιτική ηγεσία που προέκυψε μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 όφειλε να λάβει σοβαρά τις προειδοποιήσεις των συμμάχων και είτε να αναστείλει την επά-νοδο του Βασιλέως, έως ότου εφαρμοσθεί στον επιθυμητό βαθμό η Συνθήκη των Σε-βρών, είτε να αντιληφθεί τις αλλαγές επί τα χείρω του διεθνούς περιβάλλοντος και να προβεί εγκαίρως στις αναγκαίες υπο-χωρήσεις που θα εξασφάλιζαν την βέλτι-στη λύση...

Τα εθνικά συμφέροντα πρέπει να καθορί-ζονται βάσει των εσωτερικών δομών και δυνατοτήτων της χώρας, σε συνδυασμό με τον διεθνή καταμερισμό ισχύος.

... – Δεν υπάρχουν φιλελληνικά και ανθελλη-νικά κράτη. Υπάρχουν μόνο εθνικά συμ-φέροντα τα οποία η κάθε πολιτική ηγεσία υπηρετεί. Αποκλειστικό έργο και των δι-κών μας Κυβερνήσεων θα πρέπει να εί-ναι η εκπλήρωση των εκάστοτε εθνικών συμφερόντων (των θεμελιωδών αναγκών της ελληνικής κοινωνίας, όπως η επιβί-ωση και η ευημερία της). Αυτή είναι η αποστολή της Κυβερνήσεως και γι’ αυτήν

εκλέγεται. Η πρόταξη άλλων πολιτικών προτεραιοτήτων, (όπως επί παραδείγματι κάθε μορφής διεθνιστικά ιδεολογήματα), θα πρέπει να αποδίδεται είτε σε δόλο, είτε σε αφέλεια.

– Η βούληση της πλειοψηφίας του λαού θα πρέπει να εκφράζεται από ένα και μόνο δημοκρατικά εκλεγμένο κέντρο εξου σίας. Το διπολικό σύστημα εξουσίας, Βενιζέ-λου-Βασιλέως οδήγησε στον καταστρο-φικό εθνικό διχασμό.

«... – Εν ώρα πολεμικών επιχειρήσεων είναι προτιμότερο να αναστέλλονται όσα Άρθρα του Συντάγματος απαιτούν οι περιστάσεις, παρά να προκηρύσσονται Εθνικές Εκλο-γές. Οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες απο-τελούν εργαλείο στην εξυπηρέτηση των ύψιστης αξίας εθνικών συμφερόντων και όχι αυτοσκοπό.

– Η άσκηση διπλωματίας ακόμη και από άριστους διπλωμάτες είναι καταδικασμέ-νη, εάν δεν συνοδεύεται από την ύπαρξη επαρκών και αξιόμαχων Ενόπλων Δυνά-μεων.

– Πολλοί γνωρίζουν πώς να αρχίζουν έναν πόλεμο αλλά ελάχιστοι ασχολούνται με τις προϋποθέσεις περατώσεως αυτού. Ειδικά η στιγμή που επιλέγει το Κράτος να αρχί-σει συνομιλίες με τον αντίπαλο, αποτελεί σύνθετη πρόκληση που εξαρτάται από την αντίληψη περί της ημετέρας και εχθρικής ισχύος, από τις δυναμικές διεθνείς μετα-βολές, καθώς και από εσωτερικές πιέσεις που ασκούν πολιτικοί αντίπαλοι, επιχει-ρηματικά, οικονομικά και συντεχνιακά συμφέροντα καθώς και το κοινωνικό πο-λιτικό κόστος...

... – Η κομματική διείσδυση στις Ένοπλες Δυνάμεις και η κομματική χειραγώγηση αυτών διαλύει τις στρατιωτικές ιεραρχικές δομές, καταλύει την πειθαρχία, θεσμοθε-τεί την αναξιοκρατία και αφαιρεί σημαντι-κό μέρος της μαχητικής τους ικανότητος, ανεξαρτήτως του αριθμητικού μεγέθους και του εξοπλισμού αυτών. Αυτό επί τέ-λους άς το σημειώσουν ιδιαίτερα οι πολι-τικοί μας.

– Η Δημοκρατία παραμένει το βέλτιστο πολιτικό σύστημα, υπό την προϋπόθεση

66

ότι σχηματίζεται και μορφοποιείται από ώριμους πολίτες που γνωρίζουν πώς να την προστατεύουν και ότι δεν επιβάλλεται άνωθεν σε ανεύθυνους ιδιώτες. Κατά συ-νέπεια η Παιδεία μας πέρα, από την παροχή γνώσεων, θα πρέπει να δια-μορφώνει ελεύθερους και ενσυνείδη-τους πολίτες.

– Το ελληνικό Κράτος οφείλει να διατηρεί άσβεστη και ρεαλιστική την εθνική ιστο-ρική μνήμη στους πολίτες του για λόγους εθνικής επιβιώσεως και να μην την αλ-λοιώνει χάριν συγκυριακών στρατηγικών επιλογών κατευνασμού, όταν μάλιστα αυ-τές έχουν ήδη αποδειχθεί ατελέσφορες και επιζήμιες.

– Η καθιέρωση διαφορετικών ημερομηνιών μνήμης γενοκτονιών για διάφορα τμήματα του Ελληνισμού (π.χ. Θράκης, Μ. Ασίας, Ποντίων κ.λπ.) και μάλιστα από κοινό σφαγέα, μειώνει την βαρύτητα του εθνικού αιτήματος της διεθνούς αναγνωρίσεως αυτής. Η αναγνώριση της γενοκτονίας του Ελληνισμού της Οθωμανικής αυ-τοκρατορίας θα πρέπει να είναι ενιαία και η ημερομηνία μνήμης αυτής, μία και μοναδική.Το 1922 αποτελεί την τραγική κατάλη-

ξη μίας ελληνικής ιστορίας χιλιετιών στην Μ. Ασία και την Μ. Θάλασσα. Μόνοι μάρ-τυρες της ένδοξης ιστορίας του Ελληνισμού της Ανατολής, απομένουν πλέον μερικές χι-λιάδες Μουσουλμάνοι που διατηρούν τα ελ-ληνικά και χριστιανικά τους ήθη και έθιμα, όταν δεν τους βλέπει κανείς, καθώς και τα αναρίθμητα πολιτιστικά μνημεία, που αποτε-λούν πηγή τουριστικού εισοδήματος για τους νέους κατόχους, αφού οι ίδιοι αδυνατούν να δη μιουργήσουν τα δικά τους.

Απέναντί μας ευρίσκεται ο ίδιος λαός, ο οποίος ουδέποτε απέβαλε τα χαρακτηριστι-κά, για τα οποία τον κατηγορεί ολόκληρη η ανθρωπότητα. Η σημερινή Τουρκία υπό την νεοοθωμανική εκδοχή της αποτελεί αναμφισβήτητη εθνική απειλή, η οποία δεν αποκρύπτει τις επεκτατικές τάσεις της στο Αιγαίο, στην Θράκη, στην Κύπρο και στην Α. Μεσόγειο. Το χειρότερο είναι

ότι η δική μας δυσμενής εθνική συγκυρία συμπίπτει με την άνοδο παραμέτρων ισχύος της Τουρκίας, όπως η Οικονομία, οι Ένοπλες Δυνάμεις, η δημογραφία και η τεχνολογία. Πέραν της στρατιωτικής απειλής, η τουρκική διείσδυση στη χώρα μας επεκτείνεται κραυ-γαλέα στον θρησκευτικό, οικονομικό, ενερ-γειακό και πολιτιστικό τομέα υπό την επι-εικώς απαράδεκτη ανοχή της ελληνικής Πολιτείας.

Θεωρώ ότι όλοι και κυρίως η νέα γενεά, σοφότεροι πλέον, είμαστε ικανοί να ανα-θεωρήσουμε τις μεταπολιτευτικές αντιλή-ψεις μας, σύμφωνα με τις οποίες η διεθνής κοινότητα όφειλε να κατανοεί και κυρίως να χρηματοδοτεί τις καταναλωτικές και όχι επενδυτικές δαπάνες μας, οι οποίες βρισκό-ταν σε πλήρη αναντιστοιχία με την παραγω-γική μας ικανότητα. Σε πείσμα των καιρών αισιοδοξώ, διότι είμαι βέβαιος για τις δυνατότητες και την διαχρονική ποιοτι-κή μας αξία. Απαιτείται απλώς να το πιστέ-ψουμε και να εργασθούμε για μία Ελλάδα αντάξια του ονόματός της, με ώριμους και ενσυνείδητους πολίτες, πολιτικοποιημένους και όχι κομματικοποιημένους, οι οποίοι θα δύνανται να εκλέγουν κατάλληλους ηγέτες. Μία φιλόδοξη, τολμηρή αλλά και συνετή κοινωνία εμβαπτισμένη σε προγονικά πρό-τυπα και αξίες, των οποίων η αφομοίωση και υιοθέτηση συνθέτει μία ολοκληρωμένη στάση ζωής. Η μοναδικού κάλλους γωνιά αυτή της γης αναμένει την αφύπνιση των Ελλήνων κατοίκων της, αυτών που θα γνω-ρίζουν να την προασπίζουν στο εσωτερικό και εξωτερικό, αλλά και να την καθιστούν πηγή ευημερίας, ελευθερίας, ασφάλειας, Δι-καιοσύνης και διεθνές κέντρο πολιτιστικού προσκυνήματος.

Όλοι μας απόψε αποτίουμε με συντρι-βή και σεβασμό φόρο τιμής στα χιλιά-δες θύματα της Μ. Ασίας. Καλούμε δε το σύνολο των Ελλήνων και ιδιαίτερα τους απογόνους των ξεριζωμένων προσφύγων να μην ξεχάσουν ποτέ τι συνέβη εκεί, δι-ότι η άγνοια και η απώλεια της εθνικής μνήμης εξαναγκάζει τα έθνη να ξαναζούν το κακό παρελθόν τους.

67

Κάποιοι λένε ότι το σκάκι είναι τέχνη. Άλλοι λένε ότι είναι επιστήμη. Πάνω από όλα όμως το σκάκι είναι παιχνίδι. Όπως όλα τα παιχνίδια (ποδόσφαιρο, μπάσκετ κλπ), έτσι και το σκάκι προσφέρει στους συμμετέχοντες, συναισθήματα χαράς, διασκέδασης, ευγενούς άμιλλας και δημιουργικότητας. Η βασική όμως διαφορά με όλα τα άλλα δημοφιλή αθλήματα είναι ότι εξασκεί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τη σκέψη.

To σκακιστικό τμήματης Εστίας Νέας Σμύρνης

Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που απαιτεί συνεχή και απόλυτη αυτοσυγκέντρωση. Ένα μικρό λάθος από μια στιγμιαία απόσπαση της προσοχής, μπορεί να οδηγήσει στην ήττα. Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του σκακιού στον τομέα της συγκέντρωσης έγκειται στο γεγονός ότι το αποτέλεσμα της καλής συγκέντρωσης ή της έλλειψης αυτής είναι άμεσα ορατό στο μικρό σκακιστή με αποτέλεσμα να κατανοεί τη μεγάλη της σημασία σε κάθε παρτίδα που παίζει. Ειδικά στις μικρές ηλικίες όπου  η αυτοσυγκέντρωση στο διάβασμα και στις εξετάσεις είναι περιορι-σμένη, το σκάκι μπορεί να βοηθήσει φέρνοντας καλύτερα αποτελέσματα στο σχολείο.

Το σκάκι βοηθά ταυτόχρονα στην ανάπτυξη και εξάσκηση της μνήμης. Η σκακιστική θεω-ρία που τα παιδιά σταδιακά απομνημονεύουν καθώς και οι τυπικές θέσεις που ανακαλούν στη μνήμη τους και που χρησιμοποιούν στις παρτί-δες έχουν ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια της μνήμης.

Αναμφισβήτητα το σκάκι είναι ένα άθλημα που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Η πρώτη επαφή με το σκάκι μπορεί να γίνει σε οποιαδή-ποτε ηλικία, από το νηπιαγωγείο μέχρι την τρίτη ηλικία, σε αντίθεση με άλλα αθλήματα. Μπο-ρεί να γεμίσει δημιουργικά το χρόνο πχ. ενός

συνταξιούχου ή ενός παππού με το εγγόνι του. Έτσι μαθαίνοντας κάποιος σκάκι μπορεί να απο-κτήσει ένα ευχάριστο χόμπι για όλη του τη ζωή.

Στην Εστία Νέας Σμύρνης το σκάκι έχει μεγάλη παράδοση αφού το τμήμα λει-τουργεί εδώ και σαράντα χρόνια. Από Σε-πτέμβριο έως Ιούνιο λειτουργούν τμήμα-τα εκμάθησης σκακιού. Τα τμήματα αυτά αποτελούν την πηγή ανανέωσης της ομάδας. Επίσης, οι διακρίσεις των παιδιών σε ατομικά πρωταθλήματα και οι επιτυχίες σε διασυλλογικό επίπεδο αποδεικνύουν τη σοβαρότητα και υψη-λή δυναμικότητα των τμημάτων αυτών. Το σκα-κιστικό τμήμα της Εστίας σημειώνει σημαντικές επιτυχίες στα πρωταθλήματα όπου συμμετέχει. Πρόσφατη επιτυχία της Εστίας Νέας Σμύρνης η πρωτιά στο κύπελλο Σπύρου Μπίκου Β΄.

Στην Εστία το έτος 2012 λειτούργησαν τρία τμήματα εκμάθησης σκάκι τριών ταχυτήτων: Τε-τάρτη 18:00-19:30 Αρχάριοι , Σάββατο 11:00-13:00 μεσαίο τμήμα και Σάββατο 11:00-13:00 προχωρημένοι. Τα παιδιά που παρακολούθη-σαν τα μαθήματα ανήλθαν σε 25, ενώ στο δυ-ναμικό της Εστίας υπάρχουν εγγεγραμμένα 273 άτομα! Ο διαχωρισμός των μαθητών στα τμήμα-τα γίνεται ανάλογα με το επίπεδο του μαθητή.

Κυριάκος Ζαμίτ, Εκπαιδευτής σκακιού

68

Την Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2012 παρουσιάστηκε στον Πολυχώρο του Δήμου Παλαιού Φαλήρου το βιβλίο «Φανάρι -Αθήνα, Παραλειπόμενα», εκδόσεων Μαλλιάρης - Παιδεία (Θεσσαλονίκη, 2006, σσ. 384), του Δρ. Παναγιώτου Φούγια, αριστούχου αποφοίτου της Θε-ολογικής Σχολής της Χάλκης, διδάκτορος του Μάντσεστερ της Αγγλίας, μετεκπαιδευμένου στη Φιλοσοφία και Θρησκειολογία, στην Δανία και στην Ελβετία.

Το μοναδικό, επιστημονικό αυτό σύγγραμμα, με το πρωτογενές υλικό, το οποίο διαλαμβά-νει τις διαχρονικές σχέσεις της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας με την Εκκλησία της Ελλάδος, το παρουσίασε ο εκλεκτός Συγγραφέας-ερευνητής κ. Χρήστος Μπαλόγλου, ο οποίος παρε-χώρησε ευγενώς στο περιοδικό της Εστίας συνεπτυγμένη περίληψη της παρουσιάσεώς του.

Παρουσίαση βιβλίου

«Φανάρι-Αθήνα Παραλειπόμενα»

Ο συγγραφέας1 του παρουσιαζομένου βι-βλίου ενωτισμένος με την ρήση του Παρμενί-δου «κρῖναι δέ λόγῳ πολύδηριν ἔλεγχον ἐξ ἐμέθεν ῥηθέντα»2, διαλαμβάνει σε δεκα-τρία ανισομογέθη κεφάλαια, συμπληρού-μενα με το Επίμετρο, τα Επιλεγόμενα, τις Σημειώσεις και τα Ευρετήρια, τις διαχρο-νικές σχέσεις της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας με την Εκκλησία της Ελλάδος. Του έργου προτάσσεται η αφιέρωση του συγ-γραφέα στους αοιδίμους Καθηγητές του στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, δείγμα του σεβασμού του και απτή απόδειξη της εφαρ-μογής της προτροπής του Απ. Παύλου «μνη-μονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν» (Εβρ. ιγ΄ 7) (σελ. 5), ακολουθεί πίνακας συντομογρα-φιών (σελ. 6), δισέλιδος αναλυτικός πίνακας περιεχομένων, ο οποίος επιτρέπει στον ανα-γνώστη μελέτη επιλεκτική των σελίδων του βιβλίου. Από τον Πίνακα των Περιεχομένων ήδη καταφαίνεται η δαψίλεια της επιστημο-νικής συγκομιδής του συγγραφέα, της συντε-λεσμένης με την πολύμοχθη, αναστοχαστική του θέματος, εργασία του, αλλά και απότοκη της ιστορικο-εκκλησιαστικής του εμβριθείας και της πνευματικής του ευμαρείας. Ιδού οι τίτλοι των Κεφαλαίων: 1. Ο Οικουμενικός Ελληνισμός και το Οικουμενικό Πατρι-αρχείο (σσ. 13-66), 2. Τα αίτια του προ-

βλήματος (σσ. 77-78), 3. Πώς φτάσαμε στον Τόμο του 1850 (σσ. 79-106), 4. Η δυναμική του Τόμου του 1850 (σσ. 107-115), 5. Κρήτη: Αυτόνομη Πολιτεία - Ημι-αυτόνομη Εκκλησία (σσ. 116-122), 6. Το Αρχιερατικό Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης (σσ. 123-140), 7. Με-λέτιος και Φανάρι μετά την 1η Νοεμβρίου 1920 (σσ. 141-167), 8. Τελευταίες στιγμές του Μελετίου ως Πατριάρχου (σσ. 168-179), 9. Η Εκκλησία της Δωδεκανήσου και το θέμα της Αυτοκεφαλίας της (σσ. 180-189), 10. Ένα Μετέωρο εκκλησιαστι-κό καθεστώς (σσ. 190-199), 11. Η οδός προς τη χειραφέτηση των «Νέων Χωρών» (σσ. 200-234), 12. Φανάρι-Φαναριώτες-Ρουμανία (σσ. 235-265) και 13. Από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα έως σήμερα (σσ. 266-301). Οι πολυπληθείς και εκτενείς σημειώσεις των Κεφαλαίων εκτείνονται σε ένα ενιαίο Κεφάλαιο, επι-γραφόμενο «Σημειώσεις» (σσ. 319-373).

Ο συγγραφέας εκκινεί εκ της δυναμικής του Ελληνισμού, ο οποίος κατώρθωσε να επιζήση τόσο στην ρωμαϊκή εποχή, όσο και στην βυζαντινή περίοδο, κατά την οποία το Βυζάντιο, ως Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατο-ρία, διατηρεί την λατινική ως επίσημη γλώσ-σα της διοικήσεως και του στρατού, βαθμιαία

1. Συνεπτυγμένη μορφή αναλυτικής παρουσιάσεως του έργου, που έλαβε χώρα την 19η Οκτωβρίου 2012 στον Πολυχώρο του Δήμου Παλ. Φαλήρου.

2. DK6 Β 28F. 7-8.

69

εξελληνίζεται τόσο λόγω της προελάσεως της ελληνικής γλώσσης και της ελληνοποιήσεως της Θεολογικής σκέψεως, όσο και της βαθμι-αίας απωλείας, από τον 7ον μ.Χ. αιώνα, των πλέον ευφόρων και παραγωγικών επαρχιών του, της Συρίας, Παλαιστίνης και Αιγύπτου, εξελισσόμενο και καθιστάμενο με τον τρόπο αυτό ως πλέον εθνοτικά ομοιογενές. Παρ’ όλη την εδαφική και πληθυσμική συρρίκνωση του Κράτους, παρέμεινε σε αυτό η βυζαντινή με-γαλοπρέπεια.

Η κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορί-ας με την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453 και η οριστική, τελική κατάληψη του Δεσποτάτου του Μυστρά (1460) και της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος (15 Αυ-γούστου 1461), μεταθέτει την διατήρηση της ενότητος και της γλώσσης των Ελλή-νων στα Πατριαρχεία, τα οποία διαδραμα-τίζουν πρωτεύοντα ρόλο και αναδεικνύονται ως Εθναρχίες. Τα προνόμια που ανεγνώρι-σε ο Μωάμεθ ο Πορθητής και συνέχισαν να αναγνωρίζουν οι διάδοχοί του στο Οικουμε-νικό Πατριαρχείο δεν αποτελούσαν νέους θεσμούς, αλλά συνέχεια όλων εκείνων των προνομίων που απελάμβανε η Εκκλησία πριν από την Άλωση.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναδεικνύε-ται κατά τους «αιώνες της αιχμαλωσίας» ως Εθνάρχης όλων των λαών που ασπάζονταν την Ορθοδοξία, όχι μόνον των Ελλήνων, αλλά Σλαύων, Βουλγάρων, Αλβανών, Ρου-μάνων, Αράβων, ακόμα και Αρμενίων, οι οποίοι με μοναδικό κριτήριο το θρήσκευμα αποκαλούνταν «Ρωμαίοι ή Ρωμηοί».

Ο συγγραφέας προβαίνει σε μία εκτενεστά-τη ανάλυση του όρου «Ρωμαίοι ή Ρωμηοί», χρησιμοποιώντας ως πηγές του το επίσημο περιοδικό σύγγραμμα του Οικουμενικού Πα-τριαρχείου Εκκλησιαστική Αλήθεια και ει-δικώτερον το εκτενές άρθρο του κορυφαίου

λογίου του Οικουμενικού Πατριαρχείου και πρώτου Αρχισυντάκτη του περιοδικού Μηνά Χαμουδοπούλου (1843-1908)3.

Είναι άξιον προσοχής ότι βαθμιαία το «δοῦλον γένος» θα ανακάμψη και θα πρωτα-γωνιστήση στην Διοίκηση, στην Οικονομία και στο Εμπόριο της Οθωμανικής Αυτοκρατο-ρίας. Η μεταφορά και οριστική εγκατάσταση του Πατριαρχείου στο Φανάρι, το 16014, θα δημιουργήση μία νέα τάξη ανθρώπων, τους Φαναριώτες, οι οποίοι κατέστησαν αυτοκρα-τορικοί συλλέκτες των φόρων, ανελάμβαναν το εμπόριο του άλατος, την εκτέλεση οικο-δομικών έργων και το εμπόριο σίτου στην Μαύρη Θάλασσα5. Σύμφωνα με τον αοίδιμο Μητροπολίτη Ηλιουπόλεως και Θείρων Γεν-νάδιο Αραμπατζόγλου (1883-1956)6, ο όρος Φαναριώτης είχε διπλή έννοια. Η κυρία και περιορισμένη υπονοούσε τον κάτοικο του Φαναρίου. Η δεύτερη και γενικώτερη έννοια είχε υπόψη τον ευπαίδευτο ισχύοντα ομογενή που είχε και ανάλογη θέση, εκκλησιαστική ή πολιτική ή και τις δύο. Οι Φαναριώτες υπήρ-ξαν εκείνοι οι φορείς διαδόσεως του ελληνι-κού πολιτισμού στις Παραδουνάβιες Ηγεμο-νίες, η στέψη των οποίων ελάμβανε χώρα με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια στο Φανάρι, όπως περιγράφει ο συγγραφέας, ο οποίος όμως εύ-στοχα και αντικειμενικά αναγνωρίζει την πι-κρά ανάμνηση που άφησαν στους εντοπίους Ρουμάνους κατά την έκρηξη της Επαναστάσε-ως του 1821 (κεφ. 12).

Από την ρωμαίικη Οικουμένη, που κα-τώρθωνε να επιβιώνη μέσω του κοινοτικού θεσμού στα όρια της Εθναρχίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διήλθαμε στις κρατικοεθνικές ενότητες σύμφωνα με την νέα, μετά την Γαλλική Επανάσταση (14 Ιου-λίου 1789), περί Έθνους αντίληψη. Στο κλίμα που δημιουργείται στην Βαλκανική μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως, την δι-

3. Βιργινίας Χαμουδοπούλου-Κωνστα ντινίδου, Σμύρνη - Κωνσταντινούπολη - Αθήνα (1870-1908). Μηνάς Δ. Χαμου-δόπουλος (1843-1908). Αθήνα, Αρμός, 2008.

4. Πβ. Μηνά Χαμουδοπούλου «Πότε τό Πατριαρχεῖον ἐγκατέστη ἐν Φαναρίῳ;», Εκκλησιαστική Αλήθεια 1881-1882, σ. 779. Ιδίου, «Αἱ τοῦ Πατριαρχείου περιπέτειαι», Εκκλησιαστική Αλήθεια, τόμ. Γ, έτ. Β΄, 1881-1882, σ. 791.

5. Β. Θ. Σταυρίδου «Φαναριῶται», Θρησκευτική καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαίδεια, τόμ. 11ος, Αθήναι 1967, ανατυπω-μένο εις Ι ε ρ ω ν ύ μ ο υ [Κωνσταντινίδου] Ροδοπόλεως, Φαναριῶται. Αθήναι, Σαββάλας, 2002, σσ. 1-4.

6. Γενναδίου [Αραμπατζόγλου] Ἠλιου πόλεως καί Θείρων, Ἱστορία τοῦ Μεγάλου Ρεύματος. Κωνσταντινούπο-λις 1949, σ. 160, σημ. 229.

70

ακοπή λόγω των γεγονότων κοινωνίας των επαναστατικών περιοχών με το Φανάρι, την συγκρότηση πυρήνος του ελληνικού Κράτους κατά πρώτον το 1828 και στην συνέχεια με την επίσημη αναγνώριση από τις Μ. Δυνά-μεις με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (3 Φεβρουαρίου 1830), είναι αδύνατο να δι-ατηρηθούν τα παλιά οικουμενικά σχήματα. Για τον λόγο αυτό η παλαιά αντίληψη περί «Έθνους» στην αυτοκρατορία (= επαρχία της ρωμαίικης Οικουμένης κατά τον 34ον Αποστο-λικόν Κανόνα7) νοείται τώρα, και εκ μέρους των εκκλησιαστικών, σύμφωνα με την νέα νο-οτροπία περί Έθνους-Κράτους, αφού «επαρχί-ες» της αυτοκρατορίας έγιναν, τώρα, Εθνικά κράτη8.

Την επίλυση του Εκκλησιαστικού Προβλή-ματος, την αποκατάσταση των σχέσεων και της επικοινωνίας του Οικουμενικού Πατρι-αρχείου με τους εν Ελλάδι αρχιερείς, ευθύς μετά την συγκρότηση πυρήνος του Ελληνικού Κράτους και την έλευσή του στην Ελλάδα (6/18 Ιανουαρίου 1828) έθεσε ως Κυβερνή-της (1828-1831) ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831) μέσα στα πλαίσια των αποφά-σεων της Γ΄ εν Τροιζήνι Εθνοσυνελεύσεως, η οποία τον εξέλεξε (4 Απριλίου 1827). Η εντολή προς τον επίσκοπο Ρέοντος και Πρα-στού Διονύσιο, τον Παρδαλό, τον μετέπειτα Κυνουρίας, όπως μεταβή στο Φανάρι για επα-φές με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κων-στάντιο Α΄ (1830-1834)9, η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της δολοφονίας του εντολέα της (27 Σεπτεμβρίου 1831) είναι ενδεικτική αφ’ ενός μεν της ενάρξεως επα-φών με την Μ.Χ.Ε. για την κοινή λύση περί Αυτοκεφάλου, αφ’ ετέρου δε στην μη βίαιη επίλυση του Εκκλησιαστικού. Παράλληλα, η προσπάθειά του να προσεταιρισθή τον σχο-λάζοντα στην Πάτμο Πάπα και Πατριάρχη

πρώην Αλεξανδρείας Θεόφιλο τον Πα-γκώστα (1805-1825) για την ανάθεση Προ-εδρίας Συνόδου Εκκλησιαστικής εν Ελλάδι, δεν ευοδώθηκε, δεδομένης της αρνήσεως του ιδίου του Θεοφίλου. Η Αντιβασιλεία κατά το βραχύ διάστημα διοικήσεώς της (30 Ιανουα-ρίου 1833-20 Μαΐου 1835), και ειδικώτερα το μέλος της, ο προτεστάντης Georg-Ludwig von Maurer (2.11.1790 - 9.5.1872),προέβη στην ανακήρυξη του Αυτοκεφάλου της Ελ-ληνικής Εκκλησίας με την περίφημη «Δια-κήρυξι περί της Ανεξαρτησίας της Ελλη-νικής Εκκλησίας»10 της 23ης Ιουλίου 1833, απότοκη της στενής συνεργασίας του Georg-Ludwig von Maurer, του Θεολόγου κληρικού Θεοκλήτου Φαρμακίδη και του τότε Γραμ-ματέως των Εκκλησιαστικών Σπυρίδωνος Τρικούπη, εδραζομένη επί της Εισηγητικής Εκθέσεως Επταμελούς Επιτροπής, συγκροτη-θείσης από τον Maurer με το Β.Δ. της 25ης Μαρτίου 1833. Πρότυπο υπήρξε η διοίκηση της Ρωσσικής Εκκλησίας, όπως ρητά αναφέ-ρει η ίδια η επιτροπή11, εισάγοντας για πρώ-τη φορά τον όρο «Διαρκής Ιερά Σύνοδος»12. Τα αποτελέσματα της «ανακηρύξεως» είναι γνωστά: εσωτερικά, στυγνή πολιτειοκρα-τία εξωτερικά, κατάσταση σχίσματος έως το 1850 και απομόνωση της Ελλαδικής Εκκλησίας από όλες τις άλλες Ορθόδο-ξες. Οφείλομε να επισημάνωμε ότι και αυτός, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος δεν ήταν κατά του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά κατά του τρόπου με τον οποίον έγινε, το 1833, «βιαίως» και «αυτογνωμόνως»13.

Η αποκατάσταση της διακοπής «κοινωνίας» θα λάβη χώρα το 1850, έχοντας ως θεμέλιο και απόλυτη αρχή κάθε σχετικού προβλημα-τισμού τον ΙΖ΄ Κανόνα της Δ΄ εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου (8 Οκτωβρίου 451) και τον 38ον Κανόνα της Πενθέκτης (691

7. Πβ. Αγαπίου Ιερομόναχου και Νικοδήμου Μοναχού, Πηδάλιον, τῆς νοητῆς νηός τῆς μιᾶς Ἁγίας, καθολικῆς καί ἀποστολικῆς τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησίας. Ζάκυνθος, Σ. Ραφτάνης, 18643 [ανατ. Αθήνα 200313], σσ. 36-37.

8. Πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, Η εκκλησιαστική αφομοίωση της Επτανήσου ως εξέλιξη του ελλαδι-κού Αυτοκεφάλου, Αθήνα-Τρίκαλα, Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, 2004, σ. 5.

9. Πρωτοπρ. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, «Κωνσταντίνος Οικονόμος προς Τιτώφ», εις Φίλια Ἔπη εις Κωνσταντί-νον Μπόνην. Θεσσαλονίκη, Πατριαρχικόν Ιδρυμα Πατερικών Μελετών, 1989, σσ. 355-383. I δ ί ο υ, Ελληνι-σμός Μαχόμενος. Αθήνα 1995, σσ. 189-225.

10. Φ.Ε.Κ. 23 Ιουλίου/4 Αυγούστου 1833, αρ. 23, τχ. Α’, σσ.169-174. Το κείμενο της «Διακηρύξεως» εις Κ. Οικο-νόμου του εξ Οικονόμων, Τα Σωζόμενα Εκκλησιαστικά Συγγράμματα, τόμ. Β΄, Αθήνησι 1864, σσ. 177-184.

11. Κ. Οικονόμου, Τά Σωζόμενα... ἔνθ’ ἀν., τόμ. Β΄, σελ. 151.

71

Το εξώφυλλο του βιβλίου Φανάρι -Αθήνα, Παραλειπόμενα.

μ.Χ.) και ως ιστορικά παραδείγματα χρησι-μοποιήθησαν τόσο η Αυτοκεφαλία της Κύ-πρου (Η΄ Κανών της Γ΄ εν Εφέσω Οικουμε-νικής Συνόδου, 431 μ.Χ.), όσο και η ανακήρυξη της Μόσχας σε Πατριαρχείο (1589-1593), με την συμ-μετοχή όλων των Πατριαρ-χών.

Ο Συνοδικός Τόμος του 1850 ορίζει ρητά «ἐπιγι-γνώσκομεν αὐτήν (sc. τήν ἐν Ἑλλάδι Σύνοδον), καί ἀνακηρύττομεν πνευμα-τικήν ἡμῶν ἀδελφήν»14, και η δυναμική του θα απο-τελέση το αναγκαίο υπό-βαθρο μετά την Ένωση της Επτανήσου (1863/1864) και την προσάρτηση της Θεσσαλίας, πλην της επαρ-χίας Ελασσώνος, και του νομού Άρτης (1881) για την εκκλησιαστική τους αφομοίωση, η πρώτη το 1866, η δεύτερη το 1882.

Οι εκκλησιαστικές εξελίξεις που θα ακο-λουθήσουν στην Βαλκανική ανάγκασαν το Πατριαρχείο να αναζητήση συμμάχους, στο συγγενές, λόγω γλώσσης, ελληνικό Βασίλειο. Εκείνο, με την σειρά του, του έτεινε χείρα φιλίας, καθώς χρειαζόταν την σύμπραξή του στον αγώνα που διεξήγαγε στην Μακεδονία. Έκτοτε εκκίνησε μία αγαστή συνεργασία και ταύτιση συμφερόντων Ελλήνων και Πατριαρ-χείου και το τελευταίο βρέθηκε να υπηρετή τα εθνικά οράματα των εκπροσώπων του ελλη-νικού Κράτους και να αποτελή μαζί τους την

δίπολη εκπροσώπησή του15. Υπό το πρίσμα αυτό εντάσσεται η έκδοση του Πατριαρχι-κού και Συνοδικού Τόμου (18 Μαρτίου

1908)16 από τον Οικουμε-νικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ τον Μεγαλοπρεπή (α΄ Πατριαρχεία 4 Οκτωβρίου 1878-30 Μαρτίου 1884 και β΄ Πατριαρχεία 25 Μαΐου 1901-13 Νοεμβρίου 1912), που παραχωρούσε την δια-ποίμανση των ελληνικών κοινοτήτων της Διασποράς στην ελληνική Εκκλησία, αλλά και η πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο Οικουμενι-κός Πατριάρχης Γερμανός Ε΄, ο Καβακόπουλος (Πα-τριαρχ. 28 Ιανουαρίου 1913 - 12 Οκτωβρίου 1918) με την «γραπτήν δήλωσιν», την οποία «ἔδωκε τοῖς ἀρχιε-ρεῦσι τῶν νέων τοῦ Ἑλλη-

νικοῦ κράτους ἐπαρχιῶν ὅτι πρέπει νά θε-ωρῶσιν ἑαυτούς χειραφετηθέντας ἀπό τῆς εἰς τό Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως ὑποταγῆς», σύμφωνα με τον πολύ Μέγα Χαρ-τοφύλακα και ιστορικό του Πατριαρχείου Μα-νουήλ Γεδεών(Λέρος 1859-Αθήνα 1943)17 για την πλήρη εκκλησιαστική αφομοίωση των προσαρτηθεισών περιοχών στο ελληνικό Κρά-τος Ηπείρου, Μακεδονίας και Νήσων του Αι-γαίου, μετά τους δύο νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), ο οποίος ουσιαστικά εκινείτο μέσα στο πνεύμα του Τόμου του 1850 της Αυτοκεφαλίας. Η πρωτοβουλία αυτή, που ανελήφθη το 1915, ήταν εναρμονισμένη στα

12. Κ. Μ α ν ί κ α «Το ζήτημα της κανονικότητας της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου και ο Κ. Οικονόμος ο εξ Οικονόμων», Μνημοσύνη ΙΗ΄ (2010-2012) 221-250, εδώ σ. 226.

13. Αρχιμ. Στεφάνου Δ. Σαχπελίδου «Το Αυτοκέφαλον της Εκκλησίας της Ελλάδος και ο Κωνσταντίνος Οικονό-μος», Γρηγόριος Παλαμάς 54-55 (1971-1972).

14. Τούτο επαναλαμβάνεται στην από 3 Αυγούστου 1929 επιστολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς την ΙΣΙ της Ελλάδος: «...τῶν ἐν Ἑλλάδι ἐπαρχιῶν τοῦ Πατριαρχικοῦ θρόνου μετά τῆς ἀγαπητῆς ἀδελφῆς Αὐτοκε-φάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος...». Η επιστολή αναδημοσιεύεται εις Γερμανού (Παρασκευοπούλου) Ηλείας και Ωλένης, Η Διακονία μου κατά την τρίτην δεκαετίαν (2001-2011), τόμ. Β΄, Πύργος, 2012, σσ. 242-243.

15. Σοφίας Γεωργιάδου, «Θεωρήσεις του ζητήματος των Σλαβοφώνων της Μακεδονίας», Παρνασσός ΝΒ΄ (2010) 321-342, εδώ σσ. 324-325.

16. Βαρνάβα Δ. Τζωρτζάτου, Ἡ εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος ὑπαγωγή τῶν ἐν διασπορᾷ ἑλληνικῶν ἐκκλη-σιῶν καί ἀνάκλησις αὐτῆς. Ἀνάτυπον ἐκ τῆς Θεολογίας ΜΗ΄ (1977). Ἀθῆναι 1977, σσ. 5-9.

17. Βλ. το άρθρο του: ο μ.χ. Μ.Ι.Γ. «Διάταξις Ἀλεξίου Πατριάρχου», Ἐκκλησιαστική Ἀλήθεια, ἔτ. 41ον, 9.1.-21.12.1921, σσ. 333-334.

72

πορίσματα της μικτής εκ πέντε αρχιερέων και ενός λαϊκού, του Αμίλκα Αλιβιζάτου,18 Επιτρο-πείας, συσταθείσης κατ’ εντολήν του Ελευθερί-ου Βενιζέλου, το 1914.

Οι εξελίξεις στον πολιτικό και εκκλησι-αστικό τομέα θα είναι ραγδαίες και απρόο-πτες. Η έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Εθνικός Διχασμός με δύο Κυβερνήσεις, αλλά και με δύο Συνόδους, το Ανάθεμα κατά του Βενιζέλου, με οδυνηρές συνέπειες στην Εκκλησία, η καθαίρεση των Ιεραρχών που έλαβαν μέρος στο Ανάθεμα και η εκλογή του Μελετίου Μεταξάκη ως Πρώτου των Αθη-νών, η έναρξη της Μικρασιατικής Εκστρατεί-ας με την είσοδο του ελληνικού στρατού στην Σμύρνη (2 Μαΐου 1919), ως εντολοδόχου των Μ. Δυνάμεων για την επιβολή της Συν-θήκης των Σεβρών, η παραίτηση του Οικου-μενικού Πατριάρχου Γερμανού Ε΄, του Καβα-κοπούλου την 12η Οκτωβρίου 1918, αφήνει ουσιαστικά ακέφαλο το Οικουμενικό Πατρι-αρχείο στην πλέον κρίσιμη καμπή, ενώ οι εκλογές του Νοεμβρίου 1920 με την επάνοδο του βασιλέως Κωνσταντίνου, την αποπομπή του Μελετίου Μεταξάκη και την εκ νέου ανάρ-ρηση του Θεοκλήτου, του Μηνοπούλου, ως Πρώτου των Αθηνών, θα πυροδοτήσουν μία σειρά διχαστικών κινήσεων στην Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά και στους Αρχιερείς των «Νέων Χωρών», οι οποίοι έχουν συστήσει άτυπη Σύνοδο, το «Αρχιερατικό Εκκλησιαστι-κό Συμβούλιο» της Θεσσαλονίκης και έχουν διακόψει επικοινωνία με το Φανάρι. Όλα αυτά τα γεγονότα παρακολουθεί με ενάργεια, με επιστημοσύνη, με βαθύβλυστο ενδιαφέρον και σύνδρομη κριτικότητα ο συγγραφέας.

Η εκλογή του τ. Αθηνών Μελετίου Μετα-ξάκη ως Οικουμενικού Πατριάρχου την 21η Νοεμβρίου 1921 θα επαναφέρει την διαποί-μανση των ελληνικών κοινοτήτων της Δια-σποράς στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.19

Με την Μικρασιατική Καταστροφή, την

ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923-1924 ως συνέπεια της Συνθήκης της Λωζάννης (23 Ιουλίου 1923) και την παραίτηση του Μελε-τίου, αναφύεται το ζήτημα της αποκαταστάσε-ως μιας πλειάδος Μητροπολιτών εκ Μικράς Ασίας σε Μητροπόλεις εντός Ελλάδος. Η κρί-ση που προέκυψε μετά την απέλαση του Μι-κρασιάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Κων-σταντίνου Στ΄, του Αράμπογλου (Πατρ. 17.12.1924-22.5.1925), την 30ήν Ιανουαρί-ου 1925, η διεθνής απήχησή της, ανέδειξε σε όλη την έκτασή του το πρόβλημα των «Νέων Χωρών».20 Από τις διάφορες τάσεις και σκέ-ψεις που προετάθησαν, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος, ο Παπαδόπουλος (8.3.1923-22.10.1938) αιτήθηκε από το Οι-κουμενικό Πατριαρχείο την χειραφέτηση των «Νέων Χωρών» και στην συνέχεια την πλήρη αφομοίωσή τους, όπως έγινε παλαιότερα με την εκκλησιαστική αφομοίωση της Επτανή-σου και Θεσσαλίας. Η σύγχυση παρατείνεται. Τον Νοέμβριο 1926 γίνονται νέες συζητήσεις για σύσταση δεύτερης Συνόδου στο ενιαίο Ελληνικό Κράτος στις «Νέες Χώρες». Είναι ενδιαφέρον, ότι η κρίση της παραιτήσεως του Κωνσταντίνου θα σηματοδοτήση τις εξελίξεις για τις «Νέες Χώρες». Θέμα που δεν θίγεται από τον συγγραφέα. Μακρές και επίπονες συ-ζητήσεις λαμβάνουν χώρα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τελικά θα καταλήξουν στην ψήφιση του Ν. 3615/10.7.1928, ο οποί-ος όμως διαφέρει από την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη του 1928 (Αριθμ. Πρωτ. 2231/4.9.1928), πράγμα που οφείλεται «ἐκ τῆς ὑπαρχούσης προφανῶς συμφωνίας ἐν τοῖς Πατριαρχικοῖς παρασκηνίοις».21 Είναι αξιοσημείωτο ότι το καθεστώς, που δι-έπει τις «Νέες Χώρες» σήμερα εδράζεται στον Νόμο αυτό.

Εξαίρεται η σύνολη έκδοση του έργου από τον εκδοτικό Οίκο Μαλλιάρης-Παιδεία.

18. Πβ. Αμίλκα Αλιβιζάτου «Επίσημος Υποδοχή, Ακαδημία Αθηνών, 26 Ιανουαρίου 1963», Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών 38 (1963) 40-65.

19. Βαρνάβα δ. Τζωρτζάτου, Ἡ εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος, σσ. 11-13.20. Ως «Νέες Χώρες» θεωρούνται οι περιοχές της Ηπείρου, Θράκης, Μακεδονίας και Νήσων του Βορείου Αιγαίου,

που ενσωματώθησαν στο ελληνικό κράτος μετά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913.21. Εμμ. Κωνσταντινίδη, Ἡ ἀνακήρυξις τοῦ Αὐτοκεφάλου τῆς ἐν Ἑλλάδι Ἐκκλησίας (1850) καί ἡ θέσις τῶν Μη-

τροπόλεων τῶν «Νέων Χωρῶν», (1928), Ἀθῆναι 1983, σ. 36. Πβ. το αποκαλυπτικό άρθρο «Η Πράξη του 1928 δεν έχει συνταγματική κατοχύρωση», εφημ. Ορθόδοξος Κόσμος, 18 Φεβρουαρίου 2008, σ. Α4.

73

Στις 24 Οκτωβρίου 2012 πραγματοποιήθηκε εορταστική εκδήλωση για την Εθνική Επέ-τειο της 28ης Οκτωβρίου 1940. Ομιλητής ο κ. Μανώλης Κούμας. Την εκδήλωση πλαισίω-σε η Χορωδία της Εστίας Νέας Σμύρνης υπό την διεύθυνση του πιανίστα-κορεπετητέρ κ. Γεωρ γίου Θάνα.

Ακολουθεί περιληπτικά η ομιλία του κ. Μανώλη Κούμα1:

Εθνική Επέτειος

28ης Οκτωβρίου 1940

«72 χρόνια μετά την απόφαση της ελληνι-κής Κυβέρνησης, υπό τον Ιωάννη Μεταξά, να απορρίψει το ιταλικό τελεσίγραφο και να προβάλει σθεναρή αντίσταση στη φασιστική επιθετικότητα, οι Έλληνες εξακολουθούμε να εορτάζουμε την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου με τελετές, παρελάσεις και ομιλίες. Συχνά, όμως, έχει κανείς την αίσθηση ότι η εορτή καθαυτή χάνει το νόημά της. Όλοι θυμόμαστε ότι ένα χρόνο νωρίτερα, μικρές αλλά δυναμι-κές μειοψηφίες έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την επέτειο του «ΟΧΙ» για να διαμαρτυρηθούν για την οικονομική κρίση και το πολιτικό σύ-στημα, διατυπώνοντας αιτήματα –δί καια ή άδικα δεν το εξετάζω– άσχετα πάντως με το περιεχόμενο της επετείου. Ακόμα συχνότερο είναι το φαινόμενο, μικρές και πάλι μειοψη-φίες, αλλά με σημαντική επιρροή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μαζικής ενημέρω-σης, καθοδηγούμενες από ιδεολογικές αγκυ-λώσεις και ενίοτε από πολιτικές σκοπιμότη-τες, να αμφισβητούν τα ίδια τα γεγονότα, έτσι όπως αυτά διαδραματίστηκαν τον Οκτώβριο του 1940. Συνηθισμένη πρακτική αλ λοίω σης της πραγματικότητας η προβολή του επιχει-ρήματος ότι το «ΟΧΙ» δεν το είπε ο Μεταξάς, αλλά ο ελληνικός λαός.

Το «ΟΧΙ» ασφαλώς το ήθελε ο λαός. Πρώ-

τος, όμως, το είπε ο Μεταξάς, όταν τα ξημερώ-ματα της 28ης Οκτωβρίου, ώρα τρίτη πρωινή, ο Ιταλός Πρεσβευτής στην Αθήνα, Εμμανου-έλε Γκράτσι, τον επισκέφθηκε στην οικία του προκειμένου να επιδώσει τελεσιγραφική δι-ακοίνωση. «Μόλις καθίσαμε –περιγράφει λίγα χρόνια αργότερα ο ίδιος ο Γκράτσι – του είπα ότι η Κυβέρνησή μου μού είχε αναθέσει να του κάμω μια άκρως επείγουσα ανακοίνωση. Χωρίς άλλα λόγια του έδωσα το κείμενο. Ο Μεταξάς άρχισε να διαβάζει. Τα χέρια του κρατούσαν το χαρτί, έτρεμαν ελαφρά και μέσα από τα γυαλιά του έβλεπα τα μάτια του να βουρκώνουν, όπως συνήθιζε όταν ήταν συγκινημένος. Όταν τελείωσε την ανάγνωση, με κοίταξε κατά πρόσωπο και μου είπε με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή: Allors c’ est la guerre».2

Το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου, όμως, ο Μεταξάς δεν ήταν μόνος. Η σθεναρή τοπο-θέτηση του δικτάτορα απέναντι στις πιέσεις της Ρώμης εξέφραζε, κατά ευτυχή συγκυρία, το σύνολο της πολιτειακής, στρατιωτικής και πνευματικής ηγεσίας του τόπου. Πρώτος, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ θα συντασσόταν με τον Πρωθυπουργό στον αγώνα κατά του φα-σισμού. Προσωπικότητα αινιγματική, χαρα-κτήρας εσωστρεφής και απόμακρος, ο Γεώρ-γιος δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα λαοφιλής,

1. Ο Μανώλης Κούμας γεννήθηκε το 1980 στην Αθήνα. Είναι Πτυχιούχος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολο-γίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία στο ίδιο τμήμα και στην Ιστορία των Διεθνών Σχέσεων στο London School of Economics.

Το 2008 αναγορεύτηκε Διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε Νεότερη Ελληνική Ιστορία στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, καθώς και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

2. Εμμανουέλε Γκράτσι, Η αρχή του τέλους: η επιχείρηση κατά της Ελλάδος (μετάφραση: Χρυσώ Γκίκα), Αθήνα, 1960, σ. 284-287.

74

κυρίως λόγω της στήριξης που παρείχε στο μεταξικό καθεστώς. Έχοντας την επαύριον της Μικρασιατικής Καταστροφής διαδεχθεί τον πατέρα του Κωνσταντίνο στον ελληνικό θρόνο, ο Γεώργιος αναγκάσθηκε να εγκατα-λείψει τη χώρα στα τέλη του 1923, με την ανακήρυξη της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Όταν δώδεκα έτη αργότερα, το Νοέμβριο του 1935, επανήλθε στην Ελλάδα, τα σύννεφα του πολέμου είχαν αρχίσει να σκεπάζουν τη γηραιά ήπειρο. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Γεώργιος σε καμμία φάση του βίου του δεν συνδέθηκε στενά με τον ελληνικό λαό, όπως είχε συμβεί με τον πατέρα του, ιδιαίτερα κατά τα ένδοξα χρόνια των Βαλκανικών πολέμων. Είναι, όμως, εξίσου βέβαιο ότι από το πρωι-νό της 28ης Οκτωβρίου ο ανώτατος άρχοντας ανέλαβε με ιδιαίτερη προθυμία και αφοσίω-ση τον ρόλο του ως αρχηγός του Έθνους σε καιρό πολέμου. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Μεταξά και την κατάληψη της χώρας από τα γερμανικά στρατεύματα, ο βασιλιάς, μαζί με τη νέα κυβέρνηση υπό τον Εμμανουήλ Τσουδερό και αξιόλογες στρατιωτικές δυνά-μεις, θα μετέβαιναν στη Μέση Ανατολή προ-κειμένου να συνεχίσουν από την εξορία τον αγώνα κατά του κατακτητή.

Το «ΟΧΙ», λοιπόν, το είπε ο Μεταξάς, το επανέλαβε ο Γεώργιος, το βροντοφώναξε σύσσωμη η στρατιωτική ηγεσία της χώρας με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Παπάγο, Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού τη στιγμή της ιταλικής επίθεσης. Και μαζί με τον Παπάγο, το σύνολο των αξιωματικών του ελ-ληνικού στρατού. Ανάμεσά τους, ο διοικητής της Μεραρχίας Ηπείρου και αφανής ήρωας του ελληνοϊταλικού πολέμου, Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, στον οποίο έλαχε ο κλήρος να υπερασπισθεί πρώτος στο πεδίο της μάχης την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιό-τητα της Ελλάδας. Ήταν εκείνος που τα κρί-σιμα εικοσιτετράωρα, μετά την επίδοση του ιταλικού τελεσιγράφου, διαφωνώντας με τις διαταγές του Επιτελείου για υποχώρηση από το μέτωπο της Ηπείρου, αντέτεινε ότι η απο-

φασιστική μάχη έπρεπε να δοθεί εκεί ακρι-βώς, στα βουνά της Πίνδου. Εκεί δηλαδή όπου η μορφολογία του εδάφους ευνοούσε τον αριθμητικά υποδεέστερο ελληνικό στρα-τό. Η εξέλιξη του πολέμου δικαίωσε πλήρως τον Κατσιμήτρο: έως τις 22 Νοεμβρίου, τα ελληνικά εδάφη από τον Γράμμο έως τη Θε-σπρωτία είχαν απαλλαγεί από την παρουσία των Ιταλών εισβολέων, ενώ την ίδια στιγμή τα ελληνικά στρατεύματα εισέρχονταν στην Κορυτσά. Έκτοτε, η προέλαση του ελληνικού στρατού θα γινόταν σε εδάφη κατοικημένα από πληθυσμούς στη μεγάλη τους πλειοψη-φία ελληνικούς.3

Στον υπέρ πάντων αγώνα εναντίον του ολοκληρωτισμού συντάχθηκε και η Εκ-κλησία της Ελλάδος με επικεφαλής τον Αρ-χιεπίσκοπο Χρύσανθο. Έχοντας αγωνισθεί, για μια ολόκληρη δεκαετία ως Μητροπολίτης Τραπεζούντος, στο πλευρό του Ποντιακού Ελ-ληνισμού και μάλιστα υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, ο Χρύσανθος αφιέρωσε, από την πρώτη στιγμή, το σύνολο των δυνάμεών του στη μάχη κατά της ιταλικής αρχικά, και της γερμανικής στη συνέχεια επιθετικότητας. Η άρνησή του να ορκίσει την κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου, τον Απρίλιο του 1941, αποτέλεσε μία από τις πρώτες αντιστα-σιακές πράξεις.4 Η στάση αυτή του Αρχιεπι-σκόπου δεν έμεινε ατιμώρητη από το Κατοχι-κό καθεστώς, καθώς στις 2 Ιουνίου 1941 ο Χρύσανθος καθαιρέθηκε από το αξίωμά του. Αλλά και ο διάδοχός του στον αρχιεπισκοπι-κό θρόνο, Δαμασκηνός προσέφερε σημαντι-κές υπηρεσίες στο έθνος κατά τη διάρκεια της τριπλής Κατοχής, καταβάλλοντας σημαντικές προσπάθειες τόσο για την απελευθέρωση και τη σωτηρία αιχμαλώτων όσο και για την αντιμετώπιση του τεράστιου επισιτιστικού προβλήματος που αντιμετώπιζε ο ελληνικός λαός.5

«ΟΧΙ» στα επεκτατικά σχέδια του Μου-σολίνι είπε και το σύνολο του πολιτικού κό-σμου, παρά το γεγονός ότι από την επικράτη-ση της μεταξικής δικτατορίας, στις 4 Αυγού-

3. Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1900-1945, Αθήνα, 2002, σσ. 281-282.4. Βάιος Καλογρηάς, Το αντίπαλο δέος: οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-

1944), Θεσσαλονίκη, 2012, σ. 31.

75

Παναγιώτης Κούμας

στου 1936, είχε βρεθεί στο περιθώριο των εξελίξεων. Πολλοί μάλιστα από τους ηγέτες των επονομαζόμενων «Παλαιών Κομμάτων» βρίσκονταν, το ξημέρωμα της 28ης Οκτω-βρίου, στην εξορία εξαιτίας της αντιδικτατορικής τους δράσης. Αμέσως, όμως, μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, οι πολιτικοί αρχηγοί συντάχθη-καν με τον Μεταξά στον αγώνα κατά του φασισμού. Χαρακτηρι-στικό παράδειγμα, ο μετέπειτα πρωθυπουργός, Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Αν και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Κύθνο, στη Θάσο και αρ-γότερα στην Κάρυστο, στις 28 Οκτωβρίου τηλεγραφεί στον Μεταξά και του ζητά να πολεμήσει ως εθελοντής στρατιώτης στο Μέτωπο. Μετά την κατάληψη της χώρας από τα γερμανικά στρατεύματα, ο Κανελλό-πουλος θα μεταβεί στη Μέση Ανατολή, απ’ όπου θα συνεχίσει τον αγώνα του κατά των κατακτητών.6

Αυτοί ήταν μερικοί, οι σημαντικότεροι ίσως, από τους επώνυμους πρωταγωνι-στές του ελληνοϊταλικού πολέμου. Υπήρξαν ασφαλώς και πολλοί άλλοι. Ο πραγματικός, όμως, πρωταγωνιστής ήταν δίχως αμφιβολία ο ελληνικός λαός, ο οποίος, με την κήρυξη του πολέμου ξεχύθηκε στους δρόμους και με-τέβη με κάθε διαθέσιμο μέσον στο μέτωπο, δίνοντας τη δική του απάντηση, το δικό του «ΟΧΙ». Και μάλιστα γνωρίζοντας εκ των προ-τέρων ότι στην άνιση αυτή αναμέτρηση θα πολεμούσε ουσιαστικά μόνος του, χωρίς εξω-τερική κάλυψη και χωρίς εξωτερική ενίσχυ-ση. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι την 28η Οκτωβρίου τα περισσότερα ευρωπαϊκά κρά-τη, με φωτεινή εξαίρεση τη Βρετανία, είχαν υποταχθεί στη στρατιωτική ανωτερότητα των γερμανικών πάντσερ: η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Δανία, η Νορ-βηγία, η Τσεχοσλοβακία και η Αυστρία

βρίσκονταν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, υπό τον πλήρη έλεγχο του Βερολίνου.

Χωρίς εξωτερική κάλυψη και βασιζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις, οι Έλληνες επέλεξαν

να αντιμετωπίσουν την ένοπλη επιθετικότητα της Ρώμης. Αν και η δραματική επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος είχε αναγκάσει τις ελληνικές Κυβερνήσεις, ιδιαίτερα μετά το 1935/1936, να προχωρήσουν στη σημαντική ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων της χώ-ρας, η ιταλική υπεροπλία ένα-ντι της Ελλάδας παρέμενε συ-ντριπτική. Παρά το βάρος των αντίξοων συνθηκών στο πολι-τικό και ιδιαίτερα στο στρατιω-

τικό πεδίο, ο Μεταξάς ήταν αποφασισμένος να μην υποκύψει στην εκβιαστική πίεση της Ρώμης: «Ἡ Ἑλλάς –εἶχε προειδοποιήσει ἤδη ἀπό τίς 21 Αὐγούστου 1939– οὐδεμίαν ἔχει διάθεσιν νά ἐνεργήση κατά τῆς Ἰταλίας καί νά ἔλθη εἰς πόλεμον μετ’ αὐτῆς, ἐκτός ἐάν ἡ Ἰταλία ἤθελε θίξει ζωτικά συμφέροντα τῆς Ἑλλάδος καί πρό παντός τήν ἀκεραιότητα τοῦ ἐδάφους της. Διά τήν περίπτωσιν αὐτήν σᾶς παρακαλῶ ἐπίσης νά τηλεγραφήσητε ὅτι ἡ Ἑλλάς θά ἀμυνθῆ τῆς τιμῆς της καί τῆς ἀκεραιότητός της μέχρις ἐσχάτων».7

Ο Ιωάννης Μεταξάς δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξος για την τελική έκβαση του ελ-ληνοϊταλικού πολέμου, κάθε άλλο. Στις 30 Οκτωβρίου 1940, απευθυνόμενος προς τους εκδότες και αρχισυντάκτες των αθηναϊκών εφημερίδων, υπογράμμισε μεταξύ άλλων: «Ἡ «Ἰταλία εἶναι μεγάλη δύναμις, ὅταν δέ προ-χθές ἔγινεν ἡ πρώτη ἀεροπορική ἐπιδρομή, ὁμολογῶ ὅτι μέ ἔκπληξιν ἤκουσα, εἰς σχετι-κήν ἐρώτησίν μου, τήν ἀπάντησιν ὅτι τά ἐπι-δραμόντα ἀεροπλάνα ἦσαν μόνον Ἰταλικά. Αὐτό φθάνει νά σᾶς δώση νά καταλάβετε μέ ποιές ἰδέες μπῆκα στόν πόλεμο. Ἀλλά ὑπάρ-χουν στιγμές κατά τάς ὁποίας ἕνας λαός ὀφείλει, ἄν θέλη νά μείνη μεγάλος, νά εἶναι

5. Βλ. σχετικά: Ηλίας Βενέζης, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, Αθήνα, 1981.6. Χάγκεν Φλάισερ, Στέμμα και Σβάστικα: η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944, τόμ. 1, Αθήνα, χ.η.,

σ. 160-162.7. Φαίδων Βρανάς (επιμ.), Ιωάννης Μεταξάς: Το προσωπικό του ημερολόγιο, Αθήνα, 2005, τόμ. 4, σ. 388.

76

ἱκανός νά πολεμήση ἔστω καί χωρίς καμμί-αν ἐλπίδα νίκης. Μόνον διότι πρέπει».8 Παρ’ όλα αυτά, ο ελληνικός στρατός νίκησε. Και όχι μόνο, αλλά ανάγκασε τη ναζιστική Γερμα-νία να επέμβει στα Βαλκάνια, ξεκινώντας μία εκστρατεία με δραματικές συνέπειες για τον ίδιο τον Άξονα και, τελικά, για τη μετέπειτα εξέλιξη του πολέμου.

Μετά το τέλος της Παγκόσμιας σύρραξης, η Ελλάδα βρέθηκε και πάλι με το μέρος των νικητών, όπως είχε συμβεί το 1912, το 1913 και το 1918. Το γεγονός αυτό θα της επέτρεπε να θέσει τις εθνικές της διεκδικήσεις στα Δω-δεκάνησα, τη Βόρειο Ήπειρο και την Κύπρο –περιοχές στις οποίες το ελληνικό στοιχείο συνιστούσε τη μεγάλη πλειοψηφία. Αν τελι-κά ικανοποιείτο μονάχα η ενσωμάτωση των νησιών του Αιγαίου στο ελληνικό Βασίλειο, αυτό οφειλόταν εν μέρει μόνο στη διεθνή συ-γκυρία. Το έπος του 1940-1941 διαδέχτηκε μια νέα εμφύλια διαμάχη, εκείνη του 1943-1949, που δεν επέτρεψε στην Ελλάδα να προβάλει μία συμπαγή και ισχυρή διεθνή πα-ρουσία κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Στο σημείο αυτό βρίσκεται, κατά την άπο-ψή μου, το σημαντικότερο μήνυμα της επετεί-

ου που εορτάζουμε σήμερα: όταν ο ελληνικός λαός αποφασίσει να δράσει ενωμένος για την προάσπιση ενός υψηλού ιδανικού, τότε μπορεί πράγματι να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο, κάθε δυσκολία, ακόμα κι αν απέναντί του βρίσκεται ένας αντίπαλος πολυπληθέστερος, καλύτερα εξοπλισμένος και οικονομικά ισχυ-ρότερος. Πόσο διαφορετική θα ήταν άραγε η έκβαση της Μικρασιατικής Εκστρατείας αν δεν είχε προηγηθεί ο Εθνικός Διχασμός; Αν δηλαδή οι δυνάμεις του Κεμάλ δεν είχαν απέναντί τους ένα ελληνικό Έθνος διχασμέ-νο και εξουθενωμένο από τη μακροχρόνια σύγκρουση Βενιζελικών και αντιβενιζελικών, αλλά ένα Έθνος συσπειρωμένο γύρω από την ηγεσία του και πλήρως αφοσιωμένο στον ύψιστο εθνικό σκοπό; Εύχομαι, σε μερικές δεκαετίες, όταν θα κληθούμε να μιλήσουμε από κάποια απόσταση ασφαλείας για τα όσα συμ βαίνουν σήμερα στην Ελλάδα και κάνου-με απολογισμό της οικονομικής κρίσης και του τρόπου με τον οποίο τη διαχειρισθήκαμε ως κοινωνία, να μην βρεθούμε στη δυσάρε-στη θέση να παραδεχθούμε ότι αν ήμασταν ενωμένοι το αποτέλεσμα δεν θα ήταν κατα-στροφικό.»

8. Στο ίδιο, σ. 525.

77

Η Θέτις Αναγνωστοπούλου, κόρη του Βασιλείου Δανιηλίδη και της Αγγέλας Βακαλάκη γεννήθηκε το 1927 στην Αθήνα. Το 1929 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Ν. Σμύρνη, στην οδό Μεγάλου Βασιλείου 16.

Η Θέτις μεγάλωσε και έζησε όλα της τα χρόνια στη Ν. Σμύρνη. Παντρεύτηκε το 1952 με τον Δικηγόρο και Γενικό Διευθυντή Τελωνείων Νικόλαο Αναγνωστόπουλο. Είχε την ατυχία να χάσει πολύ νωρίς τ’ αδέλφια της: την Εύα σε ηλικία 17 ετών και τον Νικόλαο 21 ετών, τον οποίον σκότωσαν οι Γερμανοί με 4 ακόμη νέους στο νεκροταφείο της Ν. Σμύρνης. Κατόπιν έχασε το παιδί της, ένα κοριτσάκι 9 μηνών.

Από το 1970 έως και το 1974 ήταν συνεργάτις της Αρχιεπισκοπής Αθηνών στους «Οί-κους Γαλήνης». Από το 1982 υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της Εστίας Ν. Σμύρνης και εργάσθηκε ως Έφορος Μουσείων και «Οίκου Γαλήνης», αφιερώνοντας όλο της τον χρόνο στους ενοί-κους του «Οίκου Γαλήνης» της Εστίας.

Έφυγε από κοντά μας την 14η Μαρτίου 2012.

Μικρός αποχαιρετισμός σε μεγάλη καρδιά

Θέτις Αναγνωστοπούλου

2 Ιουνίου 2012. Ψυχοσάββατο.

«Τέτοια ώρα οι ψυχές διψούνκαι πάνε στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση».

(Λ. Μαβίλης)

«Χρέος κι αγάπη μ’ έφεραν στο μνήμα σου κι’ εμένα κι απόθεσα ευλαβικά σπονδή -δά-κρυ και δώρα με λουλούδια μαζί στ’ άσπρο μεγάλο μάρμαρο, που μια καρδιά σκεπάζει, καρδιά που τόσο γνοιάστηκε τα γεράματα, τον ανθρώπινο πόνο κι ανάλυωσε και σβήστηκε σαν αγιοκέρι ακέριο...»

Τρεις μήνες κοντεύουν να περάσουν από την ημέρα που έφυγες1 από κοντά μας, καλή μου Θετούλα, ακριβή μου αδελφή, αγαπημέ-νη μου φίλη. Διέγραψες την λαμπερή τροχιά σου πάνω στον γήινο κόσμο και έφυγες ακο-λουθώντας το δρόμο για τα βάθη της αιωνι-ότητας. Έφυγες γεμάτη πολύτιμη προσφορά, είτε σαν Αντιπρόεδρος, είτε σαν Έφορος Μουσείων και Γηροκομείου της Εστίας

Νέας Σμύρνης. Σε όλα τα έργα σου θυσί-αζες τον εαυτό σου με αυταπάρνηση, ευσυ-νειδησία, αφοσίωση. Ειδικά στην Εστία είχες δώσει ακόμη και το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο που διέθετες, το σπίτι σου. Ήσουν Μεγάλη Ευεργέτιδα. Πόσα Χριστούγεννα και Πάσχα δεν σε περιμέναμε μέχρι αργά για να καθήσουμε στο τραπέζι και όταν ερχόσουν έλεγες: «Συγγνώμη, έπρεπε να περάσω να δω τα παιδιά μου πρώτα». «Παιδιά σου» ήταν όλοι οι γέροντες του «Οίκου Γαλήνης», όλοι οι υπάλληλοι της «Γαλήνης» και της «Εστίας». Και πόσες άλλες φορές πάλι αρ-γούσες στα ραντεβού σου κι εγώ ήξερα, ότι θα βρισκόσουν σε κάποιο κοντινό μας νεκροτα-φείο έχοντας βρει σε κάποια στάση του λεω-φορείου και μεταφέρει κάποια γερόντισσα ή γέρο, για να επισκεφθεί συγγενικό του τάφο! Όταν ερχόσουν αργοπορημένη, εγώ σου γκρίνιαζα. Αχ! ψυχή μου αγνή! Κι εσύ μου έλεγες: «Μή γκρινιάζεις, Θέμις μου, υπάρχει πολύς πόνος γύρω μας, τόσος πόνος βαρύς που σκέψου, η γριούλα μετά κόπου σήκωνε

Γράφει η Θέμις Παπαδοπούλου

1. Βλ.: https://www.youtube.com/watch?v=UnMOgLxapjk Βλ.: http://www.facebook.com/pressestia?ref=tn_tnmn https://www.youtube.com/channel/UCCwdAFEu8qPw6-wBdbfHuAA

78

τα λίγα λουλουδάκια!». Από τον τρόπο που η γριούλα κρατούσε τα λουλουδάκια εσύ με-τρούσες τον πόνο της και ήθελες να της τον κάνεις πιο ελαφρύ!

Είχες πιει το φαρμάκι του πόνου για τον χαμό δικών σου ανθρώπων μέ-χρι και την τελευταία στα-γόνα! Έχασες 2 αδέρφια, ένα 17 ετών και ένα 21 ετών, σκοτωμένο από τους Γερμανούς. Έχασες το παι-δί σου, βρέφος ακόμη, τον άνδρα σου, τους γονείς σου. Όλους τους έχασες. Γι’ αυτό ήξερες καλά τι θα πει πόνος.

Όταν έφυγες από κοντά μας, δεν ήξερα ποιάν να αποχαιρετήσω, ποιάν να θρηνήσω, την ακριβή μου αδελφή ή την αγαπημένη μου φίλη; Όμως γιατί να θρηνήσω; Εσύ είχες επι-τελέσει πλατειά τον προορισμό σου στη Γη, όπου η ζωή σου ήταν ένα ποίημα αγάπης και καλοσύνης προς τον πλησίον, τον συνάνθρωπο. Ήσουν το νεράκι, που έβρι-σκε τους διψασμένους, ο απόλυτος μαχητής των αισθημάτων. Από την όμορφη ψυχή σου σκορπιόταν στους συνανθρώπους σου η λάμ-ψη και τα μύρα μιας θείας καλοσύνης και το απαλό χέρι σου, που στοργικά απλωνόταν σε κάθε ανθρώπινη δυστυχία και συμφορά, γιά-τρευε με μια γλυκειά θωπεία, την κάθε πλη-γή, την κάθε αρρώστεια βασανισμένων και απελπισμένων υπάρξεων. Ήσουν ένα πλάσμα δοτικό και άδολο. Ταβιθά έπρεπε να σε λένε, όχι Θέτιδα.

Καλή μου Θετούλα, ακριβή μου αδελφή και πολυαγαπημένη μου φίλη, μέχρι τώρα μαζί θυμόμασταν τα πολλά ταξίδια μας, την στε-

νή συνεργασία μας στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών, στα «Σπίτια Γαλήνης» από το 1970, κατόπιν σαν συνεργάτιδες του Α΄ Μη-τροπολίτου Ν. Σμύρνης αοιδίμου Χρυσοστόμου και από το 1983 σαν συ-νεργάτιδες στην Εστία Ν. Σμύρνης. Παντού ήμα-στε μαζί, ανεκτίμητη φίλη, αληθινή αδελφή. Τώρα όμως... Πριν 3 μήνες καλή μου Θετούλα, ωραία, αλα-βάστρινη ψυχή, άπλωσες τα φτερά σου για να φτά-σεις ψηλά στον Πλάστη μας. Είσαι ευτυχισμένη εκεί ψηλά, έχεις περάσει από την τρικυμία στη γα-λήνη, από το σκοτάδι στο

φως, από τα δεσμά της ύλης στην απόλυτη ελευθερία της πνευματικής ζωής. Τις τελευ-ταίες σου στιγμές, στο άκουσμα της φωνής μου μού χαμογέλασες, μας αποχαιρετούσες γελαστή. Γελαστή, όπως ακριβώς σε θυμό-μαστε όλοι. Κι έτσι χαμογελαστή πορεύτηκες στην Ουράνια Πόλη με όλη μας την αγάπη να σε κατευοδώνει. Καλή αντάμωση καλή μου Θετούλα, ακριβή μου αδελφή και πολυα-γαπημένη μου φίλη.

Κι αν θέλεις να θρηνείς, «τους ζωντανούςΤα μάτια σου ας θρηνήσουν·θέλουν - μα δε βολεί να λησμονήσουν»

(Λ. Μαβίλης).

Θέτις Αναγνωστοπούλου

79

Η Εστία Νέας Σμύρνης

στην Βαρκελώνη-Μπιλμπάο- Σαν Σεμπαστιάν (Βάσκοι)

29/9 -7/10/2012

Η Βαρκελώνη, η πρωτεύουσα που άλλα-ξε όψη μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992. Έγινε η πιο επιθυμητή πόλη για τουρι-σμό στον κόσμο. Πολλοί την χαρακτηρίζουν σαν ένα υπαίθριο Μουσείο Αρχιτεκτονικής. Στη Βαρκελώνη το μνημείο ορόσημο για την πόλη, αναγνωρίσιμο παγκοσμίως είναι η Σα-γράδα Φαμίλια (Χριστός, Παναγία, Ιωσήφ) του περίφημου αρχιτέκτονα Αντόνιο Γκα-ουντί. Είναι ακόμη υπό κατασκευή, περίπου 100 χρόνια μετά την θεμελίωσή της. Το πάρ-κο Γκουέλ, με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, επίσης του Γκαουντί. Ο λόφος Montjuic, όπου απολαύσαμε πανοραμική θέα της πό-λης. Πήγαμε στο Ολυμπιακό λιμάνι, στο Ολυμπιακό χωριό στην Casa Battlo και Casa Mila μέσα στο κέντρο της πόλης, επίσης του Γκαουντί.

Επισκεφτήκαμε το Ισπανικό χωριό, την περίφημη Γοτθική συνοικία και τον Καθεδρι-κό ναό. Και βέβαια βόλτα στην Rampla, την πιο διάσημη αρτηρία της πόλης. Οι Καταλα-νοί έχουν ομορφύνει πολύ την πόλη τους, φροντίζοντας να την γεμίσουν με φυσικό φως και γεύση αλμύρας από την θάλασσα. Επίσκεψη και στην γενέτειρα του μεγάλου Καταλανού ζωγράφου Σαλβαδόρ Νταλί, στο Figueres: Στo πιο επισκέψιμο Μουσείο που περιλαμβάνει συλλογή έργων του Νταλί και την μόνιμη έκθεση κοσμημάτων που σχεδία-σε ο πολυτάλαντος ζωγράφος.

Μια άλλη πολύ λαμπερή και καθαρή πόλις η Βιτόρια, πρωτεύουσα της αυτόνομης κοι-νότητας των Βάσκων στην Β. Ισπανία. Ανά κάτοικο αντιστοιχούν 48 τετραγωνικά μέτρα πράσινου.

Παμπλόνα πόλη οχυρωμένη με τείχη, γεμάτα στενά δρομάκια, φημισμένα για τις ταυρομαχίες στους δρόμους της (τον Ιούλιο επί 7 ημέρες).

Μπιλμπάο, μοναδική πόλη, περίφημο

Μουσείο, που ίδρυσε ο Σόλων Γκουκεν-χάιρ με εντυπωσιακή εξωτερική εμφάνιση. Νεβριών ποταμός, γέφυρα Καλατράβα, και κρεμαστή.

Σαν Σεμπαστιάν, το διαμάντι του Βορρά, ο Rampa ποταμός που τον διασχίζει, το πρά-σινο και οι καταπληκτικές γέφυρες. Το παλάτι και το πάρκο Μιραμάρ. Απολαύσαμε καφέ στην παραλία με τα κύματα του Ατλαντικού 20 μέτρα ύψος. Επίσης, μια Ορθόδοξη εκκλη-σία δίπλα στο παλάτι. Επισκεφτήκαμε και το Μπίαριτζ, μια κοσμοπολίτικη Γαλλική πόλη, με θαυμάσια παραλία, όπως και το χωριό Άγ. Ιωάννης του Φωτός. Το ταξίδι τελείωσε με ένα δείπνο την τελευταία μέρα, στο εστιατό-ριο «KOSTA ΚΑΛΕΓΑ» στο κέντρο της πόλης όπου γευτήκαμε την ονομαστική παέγια.

Ευχαριστώ τα μέλη και τους φίλους της Εστίας Ν. Σμύρνης για την συμμετοχή τους και την καλή παρέα.

Και του χρόνου με την ίδια και καλύτερη διάθεση σε μια νέα διαδρομή.

Ευχαριστώ,Ελισάβετ Πιτσαδιώτη

Μέλος του Δ.Σ. της Εστίας Νέας Σμύρνης

80

Η ηθοποιός Έφη Βλαχογιάννη και τα παιδιά ανακαλύπτουν την ιστορία της Ευγε-νίας και της Φάτμα μέσα από την αφήγηση, το παιχνίδι και τη ζωγραφική. Στη συζήτηση που ακολουθεί, γονείς και παππούδες έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν αναμνήσεις από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Καππα-δοκία.

Η Υπόσχεση είναι ένα πρωτότυπο παρα-μύθι για τις ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1922-23, μέσα από τα μάτια μιας Ελληνίδας και μιας Τουρκάλας από τα περίχωρα της Σμύρνης –τις επτάχρο-νες φίλες Ευγενία και Φάτμα. Το παραμύθι δημιουργήθηκε από την βραβευμένη ελληνο-

βρετανίδα storyteller Anna Conomos και την Anemon Productions στα πλαίσια της έκθεσης «Δυο Φορές Ξένος», που φιλοξενή-θηκε στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας, 19/9-25/11/2012).

«Η Υπόσχεση» δημιουργήθηκε σε συνεργα-σία με την ‘Story Spinner’ με έδρα το Λονδί-νο, το πρόγραμμα Culture της ΕΕ και το British Council. Το παιδικό βιβλίο, με εικονογράφη-ση της Ντανιέλας Σταματιάδη, βασισμένη σε σπάνιες φωτογραφίες της εποχής, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός και την Anemon, με την υποστήριξη των Ζαχαροπλαστείων Κων-σταντινίδη, τη Vermantia Productions και του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

Το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2012, παιδιά και μεγάλοι είχαν τη δυνατότητα να συμμετά-σχουν σε ζωντανή αφήγηση του παραμυθιού «Η Υπόσχεση»1 στην Εστία Νέας Σμύρνης.

Ζωντανή αφήγηση παραμυθιού στην Εστία Νέας Σμύρνης

H υπόσχεσηΗ φιλία, ο αποχωρισμός, η δύναμη της μνήμης στα χρόνια της Μικρασιατικής καταστροφής. Μια ιστορία για παιδιά 5 -12 ετών

1. Εικονογράφηση από το Το παραμύθι «Η Υπόσχεση».

81

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το απογευματινό τσάι της Εστίας Ν. Σμύρνης στην κατάμεστη Αίθουσα εκδηλώσεων «Πάνος Χαλδέζος», στις 28 Νοεμβρίου 2012. Η εκ-δήλωση εμπλουτίστηκε με την επίδειξη μόδας του «Οίκου Ασλάνη» αποσπώντας χειροκρο-τήματα και μεγάλο ενθουσιασμό. Επίσης πλαισιώθηκε μουσικά από δύο μέλη της Θεατρικής Ομάδας της Εστίας, τον κ. Νίκο Αρβανιτάκη στην κιθάρα και την κ. Τούλα Μωραΐτου στο τραγούδι, ενώ έλαβαν μέρος ο κ. Βασίλης Παπακώστας στο μπουζούκι και ο υιός του Αλέ-ξανδρος Παπακώστας στα πλήκτρα.

Η κ. Ελισάβετ Πιτσαδιώτη καλωσόρισε τους φίλους και τα μέλη της Εστίας:

Απογευματινό τσάι

Επίδειξη μόδας «Οίκου Ασλάνη»

«Κυρίες και κύριοι, φίλοι και μέλη της Εστίας Ν. Σμύρνης καλησπέρα σας.

Σας καλωσορίζουμε στην απογευματινή μας συγκέντρωση και σε μια κατάμεστη απ’ ό,τι βλέπουμε αίθου-σα1. Πρόσωπα, χα-ρούμενα, αισιόδοξα, γεμάτα ζωντάνια και χρώματα σαν αυτά που θα μας πλαισι-ώσουν απόψε στην επίδειξη μόδας του οίκου Ασλάνη. Βλέ-ποντάς σας πιστεύ-ουμε όλοι ότι η Εστία της Ν. Σμύρνης είναι και θα παραμείνει υψηλό ιδανικό, ζω-ντανό κύτταρο πολι-τισμού, παράδοσης, Ιστορίας και Τέχνης στην Ν. Σμύρνη αλλά και σ’ όλο τον Ελλα-δικό χώρο. Αυτό το οφείλουμε σε σας, στην αγάπη που μας δείξατε. Μας τιμάτε και μας στηρίζετε ηθικά, αλλά και οικονομικά σ’ αυτή τη δύσκολη στιγμή της Εστίας. Όμως, να είστε βέβαιοι, ότι σ’ αυτή τη σύγκρουση Ύλης και Πνεύματος θα λάμψει η αλήθεια και θα βγει νικητής το πνεύμα!

Σας ευχαριστούμε θερμά όλους, αλλά και έναν έναν χωριστά. Κυρίες και Κύριοι μπορεί η χώρα να μη διανύει και την πιο φωτεινή

περίοδο, αλλά υπάρ-χουν Έλληνες που δημι-ουργούν και ξεχωρίζουν μέσα από την δουλειά τους. Αυτός είναι ο κύρι-ος Μιχάλης Ασλάνης. Αξίζει να προβληθεί όχι μόνο σαν δημιουργός υψηλής ραπτικής αλλά, και σαν άνθρωπος. Θα σας διαβάσω ένα μικρό βιογραφικό του.

Ο Μιχάλης Ασλά-νης κατάγεται από την Κωνσταντινούπολη και την Σμύρνη.

Ξεκίνησε την καριέρα του τελείως αυτοδημι-ούργητος. Με την σημε-

ρινή του κολεξιόν γιορτάζει 40 χρόνια στον χώρο της μόδας.

Έχει παρουσιάσει δουλειά του στο Μονα-κό (σε ένα φιλανθρωπικό γκαλά που οργά-νωσε η Καρολίνα του Μονακό), στο Παρίσι για τον εορτασμό των 25 χρόνων του Γαλ-λικού Pret a Porte, στο Μπάρι της Ιταλίας, που του εδόθη το χρυσό κλειδί της πόλης,

1. Βλ.: http://www.facebook.com/pressestia?ref=tn_tnmn https://www.youtube.com/channel/UCCwdAFEu8qPw6-wBdbfHuAA

82

αρκετές φορές στην Κύπρο και στην Τουρκία (υπό την αιγίδα της Ελληνικής Πρεσβείας), καθώς και στον Καναδά, στο Μιλάνο και στο Ντίσελντορφ, αποσπώντας τα καλύτερα σχό-λια του Διεθνούς Τύπου.

Ανάμεσα στα μανεκέν που θα παρουσιά-σουν την αποψινή κολεξιόν είναι η προ ολί-γον ημερών Μις Ελλάς κ. Αθηνά Πικράκη και η Β΄ Σταρ Ελλάς κ. Χριστιάνα Γρηγορο-πούλου.

Ο Μιχάλης Ασλάνης σας ευχαριστεί που ήρθατε και σας εύχεται Καλές γιορτές και Καλή διασκέδαση!..

Μετά την παρουσίαση της φετινής κολε-

ξιόν του Μιχάλη Ασλάνη η βραδιά θα συνε-χισθεί με ζωντανή μουσική και επ’ ευκαιρί-ας των 90 χρόνων από την Μικρασιατι-κή καταστροφή, θα ακουστούν και μερικά Σμυρνέικα τραγούδια.

Σας παρουσιάζω τον κ. Νίκο Αρβανιτάκη στην κιθάρα μέλος της Θεατρικής Ομάδας της Εστίας Ν. Σμύρνης, την κ. Τούλα Μωραΐ-του στο τραγούδι επίσης μέλος της θεατρικής ομάδας της Εστίας. Ο κ. Βασίλης Παπακώ-στας στο μπουζούκι και ο υιός του Αλέξαν-δρος Παπακώστας στα πλήκτρα. Τους ευχα-ριστούμε θερμά για την ευγενική προσφορά τους και τους συγχαίρουμε!»

83

Τη Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου 2012, στα πλαίσια μνήμης των 90 χρόνων από την καταστρο-φή της Σμύρνης, ο κ. Τάκης Γ. Τσακίρης, Φιλόλογος – Ιστορικός Μελετητής διοργάνωσε εκδήλωση με θέμα: «Η Ευαγγελική Σχολή στη Σμύρνη και Νέα Σμύρνη». Στην εκδήλω-ση συμμετείχαν οι Απόφοιτοι της Ευαγγελικής Σχολής Ν. Σμύρνης: ο κ. Θάνος Αθανασίου, Γεω λόγος, Αντιδήμαρχος του Δήμου Ν. Σμύρνης και Αντιπρόεδρος του Συλλόγου των Απο-φοίτων της Ευαγγελικής Σχολής Ν. Σμύρνης, η κ. Ευγενία Μπακαμήτσου, τ. Γενική Γραμ-ματέας. της Εστίας Ν. Σμύρνης και ο κ. Αλέξανδρος Χρηστίδης, Οικονομολόγος, Πρόεδρος του Συλλόγου των Αποφοίτων της Ευαγγελικής Σχολής Ν. Σμύρνης.

Παρατίθεται εν περιλήψει η ομιλία του κ. Τάκη Γ. Τσακίρη.

Η Ευαγγελική Σχολή στη Σμύρνη και στη Νέα Σμύρνη

«Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης1

Γεννήθηκα στη Σμύρνη… πριν 120 χρόνια! Δεν ήμουν εγώ, ήταν ο πατέρας μου ο Γιώργος που μεγάλωσε στο Κουκλου-τζά της Σμύρνης. Το 1922 με την καταστροφή ήλθε στην Μητέρα Ελλάδα. Αργότερα γνώρι-σε την Μαρίτσα εκ Σμύρνης, τη μητέρα μου…

Από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου η Σμύρνη με στοίχειωνε, με μάγευε… μου μιλούσε στην καρδιά, στην ψυχή… Περί-μενα τη σωστή στιγμή για να εμβαθύνω στην Ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής.

Τον 17ον αιώνα Μεγάλα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Μ. Ασίας ήσαν:- Το Γυμνάσιο Ανδριανουπόλεως,- η Ακαδημία των Κυδωνιών,- το Φροντιστήριο Τραπεζούντος, Πόντου,- η Μαράσλειος Σχολή, Φιλιππούπολης.

Πρώτη μετά τη Μεγάλη του Γένους Σχο-λή ήταν η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης.

Κορωνίδα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Ιωνίας υπήρξε η περίφημη Ευαγγελική Σχολή. Ήταν ο φωτεινός πνευματικός φάρος της Μικρασίας, που είχε ως έμβλημα: «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου». Τρεις φορές κα-ταστράφηκε από πυρκαϊά και τρεις φορές ξαναχτίστηκε!..

Στις αρχές του 18ου αιώνα, ο Οικουμε-νικός Πατριάρχης Γαβριήλ απέστειλε στη Σμύρνη έναν αξιόλογο δάσκαλο, τον Αδαμά-ντιο Ρύσιο, (παππού του Αδαμάντιου Κο-

ραή), να διδάξει. Το 1708, ο Ρύσιος ίδρυσε το Σχολείον Χριστού, (το πρώτο Ελληνικό κοινοτικό σχολείο) παραιτήθηκε, όμως, και τη θέση του πήρε ο Ιωάννης Δενδρινός από την Ιθάκη, που αργότερα έγινε μοναχός με το όνομα Ιερόθεος.

Το 1733 ο μοναχός Ιερόθεος και οι πρόκριτοι Παντολέων Σεβαστόπουλος, Γεώργιος Όμηρος και Γεώργιος Βιτάλης επανίδρυσαν το σχολείο, ένα μεγάλο Εθνικό Σχολείο.

Η Σχολή ήταν ανεξάρτητη από εκκλησια-στική και πολιτική αρχή. Η αυτονομία της κατοχυρώθηκε το 1773 από τον Π. Σεβαστό-πουλο, ο οποίος έθεσε αυτήν υπό την προ-στασία της Αγγλίας. Αργότερα το 1810 ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ εξέδωσε Αυτοκρα-τορικό Βεράτιο (διάταγμα) για την προστα-σία της περιουσίας της Σχολής και την ανα-γνώριση του έργου της. Επίσης, το Οικουμε-νικό Πατριαρχείο διακήρυξε με σιγίλιο «το αυτόνομον και ανεξάρτητον της σχολής από παντός ιερωμένου και λαϊκού».

Την διοίκηση είχαν οι επίτροποι: 4 (όσοι οι ιδρυτές της) και στη συνέχεια 12 (όσοι οι μαθητές του Χριστού) και οι έφοροι. Η χρηματοδότηση της σχολής προερχόταν από ενοίκια ακινήτων, εισιτήρια, υποτροφίες, ελέγχους και τίτλους μαθητών, δωρεές και εράνους.

Η σχολή διαδοχικά ονομάστηκε Σχολείον

1. Βλ. Internet/YouTube: ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΜΥΡΝΗΣ & Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ - ΤΑΚΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

84

Χριστού, Μεγάλον Σχολείον, Ελληνικόν Σχολείον, Ευαγγελικόν Φροντιστήριον. Τελικά, επικράτησε η ονομασία Ευαγγελι-κή Σχολή (δηλ. το εκπαιδευτήριο ρητά αφιερώνεται στον Ιησού Χριστό σαν ένα σχολείο της «Ευαγγελικής Του διδαχής»).

Τρεις είναι οι παράγοντες που ελάμπρυ-ναν την Ευαγγελική .1. Το αμέριστο ενδιαφέρον και η συμπα-

ράσταση της Αγίας Εκκλησίας μας.2. Η προσωπικότητα των Γυμνασιαρχών

και η αφοσίωση των λειτουργών της.3. Η ύπαρξη σπουδαίων ανθρώπων Δω-

ρητών και Ευεργετών της Σχολής.Η λειτουργία της Σχολής μπορεί να χωρι-

στεί σε έξι περιόδους:

Α΄ Περίοδος: 1733-1778 – Σεισμός και Α΄ Πυρκαγιά

Η σχολή φιλοξένησε, ως μαθητές, σπου-δαία ονόματα του πνεύματος: τον Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης Νεόφυτο, τους μοναχούς Γεράσιμο και Αγάπιο (ιδρυτές της Σχολής της Δημητσάνας) και τον Αδαμάντιο Κοραή. Ένας σεισμός και μια μεγάλη πυρκαγιά, που

ξέσπασε στις 24 Ιουνίου 1778, μετέτρεψε την Ευαγγελική Σχολή σε ερείπια.

Β΄ Περίοδος: 1779-1821 - Διαμάχη Ευαγγελικής Σχολής - Φιλολογικού Γυμνασίου

Ο επιχειρηματίας Ιωάννης Κανάς ανέλα-βε την οικοδόμηση της Σχολής. Σε αυτή την περίοδο εντάσσεται και η ρήξη της Ευαγγε-λικής Σχολής με τους νεωτεριστές υπέρ-μαχους του Διαφωτισμού, όπως ο Αδαμ. Κοραής. Αυτοί ίδρυσαν το 1809 το Φιλολο-γικό Γυμνάσιο, που λειτούργησε ως αντί-ποδας της Ευαγγελικής Σχολής.

Η έριδα μεταξύ Ευαγγελικής και Φιλολο-γικού οξυνόταν συνεχώς, με αποκορύφωμα το κλείσιμο αυτού. Το 1820 οι δημογέροντες του Φιλολογικού συμφιλιώθηκαν με τους επιτρόπους της Ευαγγελικής υπό την αιγίδα του Επισκόπου Σμύρνης.

Γ΄ Περίοδος: 1824-1842 - Κανονι-σμός της Σχολής – Β΄ Πυρκαγιά

Η Σχολή διαιρέθηκε σε ανώτερο και κα-τώτερο τμήμα. Οι μαθητές διδάσκονταν κατά

Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ν. Σμύρνης κ.κ. Συμεών, ο Δήμαρχος Ν. Σμύρνης κ. Σταύρος Τζουλάκης, ο Πρόεδρος της Εστίας Ν. Σμύρνης κ. Ιωάννης Καλογείτονας,

παρουσία της Αντιδημάρχου Παιδείας Ν. Σμύρνης κ. Κλέρης Δεληγιάννη, προσφέρουν ενθύμιο της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης και της Ν. Σμύρνης στον Διευθυντή-Γυμνασιάρχη της Ε.Σ.

κ. Νικόλαο Λινάρδο πρώτο από αριστερά. Στην άκρη δεξιά ο κ. Τ. Τσακίρης.

85

την αλληλοδιδακτική μέθοδο. Ιδανικά της Σχολής ήσαν: Αλήθεια, Τελειότης, Σοφία, Δικαιοσύνη.

Συντάχθηκε, επίσης, ο α’ Κανονισμός της Σχολής. Πρωταρχικό άρθρο αυτού: «Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ὅστις εἶναι ἡ βάσις ὅλων τῶν χρεῶν τοῦ μαθητοῦ καί τῆς προόδου του».

Η Ε.Σ. χρησιμοποιούσε δύο σφραγίδες: Η α’ έφερε σε κύκλο: «ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΜΥΡΝΗΣ 1773» και εσωτερικά «ΑΡΧΗ ΣΟ-ΦΙΑΣ ΦΟΒΟΣ ΚΥΡΙΟΥ». Η β΄ απεικόνιζε την Αμαζόνα «ΣΜΥΡΝΑ».

Το 1842 μια μεγάλη πυρκαγιά που εξερ-ράγη κατέστρεψε μερικώς την Ευαγγελική.

Δ΄ Περίοδος: 1843-1860 - Η Ευαγγε-λική Σχολή «Γυμνάσιο».

Η Σχολή ξαναχτίστηκε με δωρεές των αποφοίτων που ήταν εγκατεστημένοι στις εμπορικές πόλεις της Δύσης (Μασσα-λία, Τεργέστη, Λιβόρνο, Λονδίνο και αλλα-χού…).

Αξιόλογοι διευθυντές φροντίζουν την πνευματική ανύψωσή της και την αύξηση του κύρους της. Η Σχολή διαιρείται σε δύο τμήματα: Το τριτάξιο Ελληνικό Σχολείο και το Τετρατάξιο «Γυμνάσιο». Τότε η Σχολή ονομάζεται Γυμνάσιο και ο Διευθυντής της Γυμνασιάρχης.

Αριθμός Σπουδαστών: Δεν διαθέτουμε ακριβή στοιχεία για τον 18ο αιώνα. Το 1822, οι μαθητές ήταν 200. Το 1840-220, 1870-860, 1880-1200, 1922-1500! (με τους μα-θητές των Δημοτικών).

Δημοτικά: Διατηρούσε 5 εξατάξια Δημο-τικά σε συνοικίες της Σμύρνης τα «εξαρτή-ματα»: Το Σοφίειον (1836), του Φασουλά (1896), το Κιουπετζόγλειο, της Άνω Συνοι-κίας, του Τιμίου Σταυρού. Η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο ήσαν επίσης σημαντικά παραρ-τήματα της Σχολής. • Οι απόφοιτοί της ίδρυσαν έναν Επιστη-

μονικό Σύλλογο, τον οποίο ονόμασαν «Φιλολογικό Μουσείο» ως Κέντρο της πνευματικής κίνησης της Σμύρνης.

• Επίσης, το Ελληνικό Τυπογραφείο της Ε.Σ. υπήρξε αστείρευτη πηγή των ελληνι-κών γραμμάτων.

Ε΄ Περίοδος: 1861-1914 - Αναγνώ-ρηση από Πανεπιστήμιο Αθηνών - Γ΄ Πυρκαγιά

Οι απόφοιτοι της Ε.Σ. εγγράφονταν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς εξετά-σεις, βάσει προνομίου. Η Σχολή απέκτησε καινούργια βόρεια πτέρυγα με τη δωρεά του ευεργέτη Ι. Μαρτζέλλα, όταν αυτή πυρ-πολήθηκε. Το 1909, ιδρύθηκε τετρατάξια Εμπορική Σχολή, Σχολή Ξένων Γλωσσών και τριτάξιο Διδασκαλείο για την εκπαί-δευση Δημοδιδασκάλων.

ΑΛΛΑ ΣΧΟΛΕΙΑΌταν η Σμύρνη ελευθερώθηκε το 1919

(2 Μαΐου) λειτουργούσαν στην ευρύτερη πε-ριοχή αυτής:

Ελληνικά: 387 Σχολεία / 1947 Δάσκαλοι και Καθηγητές / 63.000 μαθητές!

Τουρκικά: 97 Σχολεία / 200 Δάσκαλοι και Καθηγητές / 6.000 μαθητές!

Το 1922 το νέο κτήριο της Ευαγγελι-κής είναι έτοιμο να λειτουργήσει! Επίσης, το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης! Ανετέθη η ίδρυση-λειτουργία στον διαπρεπή Μαθηματι-κό Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή.- Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο. Εκατοντά-

δες δασκάλες στέλνονται σε σχολεία στην Ανατολή.

- Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο. Επίσης, λειτουργούσαν ξένα σχολεία: Το Αμερι-κανικό Κολλέγιο για κορίτσια, τα Γαλλικά Των Αδελφών του Ελέους, Saint Joseph, η Ιταλική Σχολή, και Σχολεία Αρμενίων.

Στ΄ Περίοδος: 1914-1922. Ανέγερση νέου κτηρίου-Καταστροφή της Σμύρνης

Η εποχή αυτή συμπίπτει με μία από τις λαμπρότερες αλλά και τραγικότερες περιό-δους της Νεωτέρας Ιστορίας. Επέπρωτο δυ-στυχώς να είναι και η τελευταία!..

Η Ευαγγελική Σχολή γνώρισε ριζικές με-ταρρυθμίσεις σε αναλυτικά προγράμματα, κύκλους μαθημάτων και σύστημα εξετά σεων χάρη στον Διευθυντή Νικόλαο Λιθοξόο. Έμελλε όμως να είναι και ο τελευταίος!

Το νέο κτήριοΗ Εφορία κατόρθωσε, μ’ εράνους να ανε-

86

γείρει νέο κτήριο μεγαλοπρεπέστατο και λαμπρότατο, δωρεά του Μεγάλου Ευεργέτη Κιουπετζόγλου. Το νέο κτήριο περιλάμβα-νε τα εξής παραρτήματα που θεωρούντο μοναδικά:

Βιβλιοθήκη με 72.000 τόμους και 1.200 σπάνια χειρόγρα-φα. Αρχαιολογι-κό Μουσείο με 3.000 δυσεύρετα αρχαιολογικά ευ-ρήματα. Νομισμα-τική Συλλογή με 15.000 μικρασια-τικά νομίσματα. Φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ ό -Ανθρωπολογικό Μουσείο, Πειρα-ματικό Μουσείο, Πινακοθήκη και Αστεροσκοπείο!

Το κτήριο, τελείω σε τον Μάιο 1922. Μοίρα όμως κακή… δεν ήταν γραφτό…

Η ΚαταστροφήΠριν από

90 χρόνια, στις 10:50΄ το πρωί του Σαββάτου, 9 Σεπτεμ-βρίου του 1922, εξήντα έφιπποι Τούρ-κοι Τσέτες, έμπαιναν και «πατούσαν την ελληνική Σμύρνη». Ήταν η αρχή της Κα-ταστροφής. Ο Ελληνισμός έχανε το ανατο-λικό του σκέλος πέρα απ’ το Αιγαίο. Ύστερα από 3000 χρόνια, ξεριζώνονταν απ’ τις εστίες τους, 2400 ελληνικές πόλεις και χωριά της Μικρα σίας! Το μέγεθος του ξεριζωμού τραγικό! 1.250.000 νεκροί! 1.300.000 πρόσφυγες! Στην Ιστορία της ανθρωπότητας, των λαών, πολλές πόλεις χά-θηκαν και στη θέση τους δημιουργήθηκαν εθνικές πόλεις… Η Σμύρνη όμως είχε το πιο τραγικό τέλος!

Η μεγάλη πυρκαγιά, η οποία αποτέφρωσε το μεγαλύτερο μέρος της Σμύρνης, κατέκαυσε όχι μόνο το παλαιό κτήριο της Ε.Σ., αλλά και όλα τα υπάρχοντα σ' αυτήν. Το δε νέο

κτήριο της Σχολής, το οποίο βρισκόταν μακράν του πυρποληθέντος τμήματος της πόλης, διεσώθη! Σήμερα είναι τουρκικό δη-μόσιο σχολείο!

Στην Ε.Σ. φοίτησαν πολλοί Σμυρνιοί, που τίμησαν την Εκκλησία, τα Γράμματα, τις

Τέχνες, τον Στρα-τό, τις Επιστήμες, τη Δημοσιογρα-φία, το Εμπόριο… Στα χρυσά φύλλα του Μαθητολογίου της, απανθρακωμέ-να πια, αναγράφο-νται τα ονόματα…

Όμως, το πνεύμα της Ευ-αγγελικής Σχολής Σμύρνης ποτέ δεν έπαψε να ζει στις ψυχές των προ-σφύγων σαν πό-θος και όραμα.

Και το θαύμα γίνεται! Μόλις 12 χρόνια, μετά την καταστροφή της Σμύρνης (1922) το 1934 μεταφυ-τεύεται η Ευαγ-

γελική Σχολή Σμύρνης στη Νέα Σμύρνη! Ω! του θαύματος!..

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΜΥΡΝΗΣ ΣΤΗ Ν. ΣΜΥΡΝΗ

Η Νέα Σμύρνη άρχισε να δημιουργείται στα τέλη της δεκαετίας του 1920 (‘25/’26/’27). Από μία προσφυγούπολη που κλήθηκε να στεγάσει τον πόνο και τον κατατρεγμό της Μεγάλης Καταστροφής του 1922, έγινε στα χρόνια 1930/'40/'50 μία πανέμορφη πόλη, η κηπούπολη των Αθηνών. Η Νέα Σμύρνη αποτέλεσε για τους πρόσφυγες της Σμύρνης τη συνέχεια της παράδοσης, του πολιτισμού και της κουλτούρας της «μάνας» Σμύρνης.

Έμπρακτη και συγκινητική η παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς την Ελληνική Κυβέρνηση να είναι γενναιόδωρη στο θέμα της Απαλλοτρίωσης.

Ο κ. Τάκης Τσακίρης, Φιλόλογος, Ιστορικός Μελετητής.

87

Η απόφαση Ανταλλαγής πληθυσμών και η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, το 1923, επίσπευσαν τη λύση του προβλήματος. Αμέσως υπογράφτηκε από τον Ν. Πλαστή-ρα, θερμό υποστηρικτή των προσφύγων, το Νομοθετικό Διάταγμα «Περί ἀναγκαστικῆς ἀπαλλοτριώσεως γηπέδου παρά τήν Λεωφό-ρο Συγγροῦ γιά συνοικισμό τῶν ἐκ Σμύρνης προσφύγων». Το δε 1925 προστέθηκε β΄α-παλλοτρίωση μεγάλης έκτασης.

Διακαής πόθος όλων ήταν η δημιουρ-γία καθαρά Σμυρναϊκής πόλης με την ονομασία «Νέα Σμύρνη». Το 1927 ιδρύ-θηκε η «Ένωσις Αστών Προσφύγων Ν. Σμύρνης» με Πρόεδρο τον Αθανάσιο Κα-ρύλλο, ιστορική μορφή της πόλης μας με άσβεστη αγάπη γι’ αυτήν.

Το 1929 λειτούργησε το Α΄ Δημοτικό Σχολείο, σε ξύλινη παράγκα, ενώ οι κάτοι-κοι εκκλησιάζονταν σε ξύλινο εκκλησάκι στον χώρο της σημερινής Αγίας Φωτεινής.

1933-1940. Ο μικρός οικισμός γίνε-ται πόλη

Την δεκαετία του ’30, ο πληθυσμός της Ν. Σμύρνης ανέρχεται σε 1.109, το 1934 σε 6.500 και στις παραμονές του πολέμου σε 15.000 κατοίκους(!) και συμπληρώνεται η υποδομή της πόλης. Αρχίζει η Ν. Σμύρνη να θεμελιώ νεται, να κτίζεται, να «στολί-ζεται», να λαμβάνει «σάρκα και οστά»: Ιω-σηφόγλειο Ορφανοτροφείο (1924), Ορ-φανοτροφείο Αγ. Ανδρέα (1926), «Εθνική Στέγη» (1927).

Η Λέσχη Νέας Σμύρνης (1930) συγκρο-τείται από τα μέλη της Ένωσης Αστών Προ-σφύγων. Το 1939, με Πρόεδρο τον Π. Χαλδέ-ζο, μετονομάστηκε σε Εστία Νέας Σμύρνης, για τη διάσωση και συλλογή του Μικρασιατι-κού, Κωνσταντινουπολίτικου, Ποντιακού και Θρακικού Ελληνισμού.

Επίσης, τα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια «Η Ελληνική Παιδεία» του Παν. Νεσλιχανίδη (1933) και το Δημοτικό του Ιωακείμ Ξενό-πουλου (1935), o Αθλητικός Όμιλος Ν.Σ. (1930), το Άλσος (1928).

Δύο Κινηματογράφοι γράφουν την ιστορία τους: Σπόρτιγκ και Αστόρια.

Ο τοπικός Τύπος «Η Νέα Σμύρνη», η

«Πρόοδος». Οφείλουμε βαθειά ευγνωμοσύνη στον αείμνηστο εκδότη-διευθυντή της εφημερί-δας «Η Νέα Σμύρνη» Σταύρο Κουκουτσάκη.

Το 1934 η Ν. Σμύρνη έγινε Κοινότητα, με πρώτο Κοινοτάρχη τον Αθαν. Καρύλλο.

«Σύνδεσμος Γονέων και Φιλομούσων»Το 1933 συστήθηκε ο «Σύνδεσμος Γο-

νέων και Φιλομούσων», με σκοπό την πα-ρακολούθηση του έργου των Εκπαιδευτηρίων της πόλης: Πρόεδρος ο Κων. Τσαπόπου-λος (οδοντ.), Γεν. Γραμματέας ο Νικ. Ευ-σταθιάδης, (Καθηγητής), και οι δύο δρα-στήριοι και ακούραστοι. Αυτοί υπήρξαν οι πρωτεργάτες της ίδρυσης Παραρτήματος Γυ-μνασίου Καλλιθέας στη Ν. Σμύρνη και συλ-λαμβάνουν την ιδέα της ίδρυσης ξεχωρι-στού Γυμνασίου σ’ αυτήν. Ένα τυχαίο συ-ναπάντημα, ενός άνδρα περίπου 35 ετών με τον Υπουργό Διοίκησης Πρωτευούσης Κων. Κοτζιά, τύχη αγαθή, έμελλε ν’ αλλά-ξει τα πάντα στην Κεντρική Πλατεία.

Ο Υπουργός κ. Κων. Κοτζίδης παρευρίσκε-ται σε τελετή θεμελίωσης του Γυμναστη-ρίου Ν. Σμύρνης και κατόπιν επισκέπτεται την Κεντρική Πλατεία. Κόσμος πολύς, σημαι-οστολισμός, μουσική, βουητό… Βλέπει ένα μεγάλο κτίριο να κτίζεται… σταματά και ρωτά τίνος είναι και τί θα γίνει…

Εκείνη τη στιγμή, οι ευρισκόμενοι δίπλα του, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Κων. Τσα-πόπουλος και ο Γ. Γραμματέας Νικ. Ευστα-θιάδης τον ενημερώνουν για το κτίριο που κτίζεται λέγοντάς του: «Κύριε Υπουργέ, ένας Σμυρνιός μόλις γύρισε από την Αμερική και κτίζει ένα κινηματοθέατρο… δεν του αλλάζετε μυαλά…! Τον λένε …». Αναζητούν τον ιδιοκτήτη μέσα στο πλήθος, συναντώνται και ο Κων. Κοτζιάς του λέει επιγραμματικά: (κατά μαρτυρία του Ν. Ευσταθιάδη, που τον συνάντησα 30 χρόνια μετά και μου διηγήθηκε το περιστατικό). «Τσακίρη, όποιο κτίριο και να κτίσεις δεν είναι ισάξιο για την αγαπημένη σου Σμύρνη και Νέα Σμύρνη, εκτός από ένα!..» Επικρατεί αμηχανία, σιγή για λίγο και προσθέ-τει: «Εκτός αν κτίσεις σχολείο!..»

Ο Γ. Τσακίρης τον κοιτάζει στα μάτια, το πρόσωπό του φωτίζεται και του απαντά: «Ό,τι το καλλίτερο για την Σμύρνη μας και

88

την Νέα Σμύρνη κ. Υπουργέ. Θα κτίσω την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης!» και σφίγγουν τα χέρια… «Δυστυχώς, εγώ δεν φοίτησα σ’ αυτήν! Ήταν μακριά απ’ το χωριό μου, τον Κουκλουτζά! Μά την Αγία Φωτεινή, θα κτίσω την Ευαγγελική Σχολή!»

Την επομένη τροποποιεί τα σχέδια για την οικοδόμηση Σχολείου. Αργότερα προ-κηρύσσεται μειοδοτικός διαγωνισμός για τη μίσθωση ακινήτου για Γυμνάσιο. Το 1934, μόλις 12 χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης γίνεται το θαύμα: τα εγκαίνια της «Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης» στη Νέα Σμύρνη! Το κτίριο αυτό έπαιξε έναν ιστορικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη της πόλης μας. (Λίγα λόγια για τη ζωή του):

Ο Γεώργιος Π. Τσακίρης είχε μία σπά-νια διορατικότητα και μία συνεχή δη-μιουργικότητα, που τον καθοδήγησαν στη ζωή του. Γεννήθηκε το 1897 στο χωριό Κου-κλουτζά της Σμύρνης, από πατριαρχική οι-κογένεια. Με την καταστροφή της Σμύρνης, εγκαθίσταται στον Πειραιά-Κοκκινιά.

Το 1923 (26 ετών) φεύγει λαθρεπιβάτης για την «χώρα της επαγγελίας» την Αμερι-κή, για καλύτερη τύχη. Εργάζεται επίμονα και σκληρά ως λαντζέρης, λουστράκι. Αργό-τερα, εγκαθίσταται στην Ουάσινγκτον όπου ανοίγει ένα Delicatessen κοντά στο Lincoln Theater, μια επιτυχής επιλογή.

Το 1932 –μόλις δέκα χρόνια μετά– επι-στρέφει στην πατρίδα, έχοντας δημιουργήσει μια αξιόλογη περιουσία. Νοσταλγός της γενέ-τειρας Σμύρνης, εγκαθίσταται αμέσως σ’ αυτή.

Ο Γ. Τσακίρης, προβλέπων την μελλοντική εξέλιξη αυτής, αγοράζει δύο οικόπεδα επί της Κεντρικής Πλατείας και ανεγείρει δύο ακίνη-τα: α) επί της 25ης Μαρτίου, για κατοικία και β) ένα μεγάλο κτίριο για την εποχή εκείνη στο κάτω μέρος της Πλατείας. Το 1933 θεμελιώ-νει και αρχίζει την ανέγερση, ενός Κινημα-τοθέατρου (τύπου ΣΙΝΕΑΚ-REX) κατά το αρχικό σχέδιο. Έχοντας ολοκληρώσει τον σκελετό του ισογείου… μία συνάντηση, τύχη αγαθή, έμελλε ν’ αλλάξει τα πάντα!..

Το 1936 παντρεύεται την Μαρίτσα, και αποκτά τρία παιδιά: μία κόρη και δύο δίδυμα αγόρια.

Το 1947 ιδρύεται το Ελληνο-Αμερικα-

νικό Επιμορφωτικό Ινστιτούτο, Σωματείο με σκοπό τη σύσφιξη των μορφωτικών σχέ-σεων Ελλάδος-Αμερικής και τη διάδοση της Αγγλικής.

Ο Γ. Τσακίρης προβλέπων την σπου-δαιότητα της εκμάθησης της Αγγλικής ως ενός απαραίτητου εφοδίου μιας επι-τυχημένης σταδιοδρομίας για τους νέους (1948), λειτουργεί το πρώτο Φροντιστήριο Αγγλικής στην Ελλάδα στην Ευαγγελική, στο Ισόγειο και στον Α΄ όροφο! Το 1952 το Φροντιστήριο μεταστεγάζεται στο Ισόγειο της κατοικίας του, όπου και λειτούργησε για 50 χρόνια. Επίσης ιδρύει και παραρτήματα. Χιλιάδες μαθητές φοιτούν και μαθαίνουν Αγ-γλικά στα σχολεία του. Ανακηρύχθηκε Με-γάλος Ευεργέτης Αγ. Φωτεινής, Εστίας Ν. Σμύρνης, και άλλων Ιδρυμάτων.

Τα εγκαίνια της Ευαγγελικής Σχολής - 1935

Τα εγκαίνια έγιναν τον Απρίλιο 1935, με κάθε επισημότητα και με συρροή ολόκληρου του πληθυσμού της πόλης μας. Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Αθ. Καρύλλος, εξέφρασε τη χαρά του για το εορταζόμενο πανηγυρικό γε-γονός της επανασύστασης της «Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης».

Ακολούθησε αποκάλυψη της επιγραφής: «Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης 1717-1935».

Οι πρώτοι απόφοιτοι της Ευαγγελικής Σχολής

Τον Ιούνιο 1935 αποφοίτησαν με απολυ-τήριο της Ε.Σ., οι πρώτοι απόφοιτοι, (29): Θ. Αλευρόπουλος, Ε. Αμοργιανός, Λ. Βαϊν-δηρλή, Α. Γαβριηλίδης, Μ. Γεωργιάδης, Φ. Γκιζίκης κ.ά.

- Το 1937 προστίθεται ο γ΄ όροφος. Οι Γυμναστικές Επιδείξεις διεξάγονται στην Κε-ντρική Πλατεία!

1937-1940Αρχίζει η ιστορική διαδρομή της «Ευαγ-

γελικής» στα δρώμενα της πόλης μας…– Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Σχο-

λής αρχίζει η αυστηρότητα, που άφησε εποχή.

– Στους 450 ανήλθαν οι μαθητές και οι μα-θήτριες τον Οκτ.1937 και 600 το 1938.

89

– Την 28η Οκτ.1940, με την κήρυξη του ελ-ληνο-ιταλικού πολέμου, διακόπτονται τα μαθήματα.

– Η Ε.Σ. επιτάσσεται. Τα δε μαθήματα γίνο-νται στο Άλσος και στην Εστία Ν. Σ.

– Επίσης, εκχωρείται στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών για την εγκατάσταση Βρεφοκο-μείου των Βομβοπλήκτων.

1940-1945– Τόπος παράδοσης των μαθημάτων εί-

ναι: το Άλσος, τα σκαλάκια της Αγίας Φω-τεινής, τα δένδρα στο Ορφανοτροφείο «Ο Άγιος Ανδρέας» και το Ιδιωτικό Εκπαιδευ-τήριο του Π. Νεσλιχανίδη.

– Το σχολικό έτος μετρούσε το ένα για δύο! Δεν υπήρχε συνεχής παράδοση μαθημά-των.

– Για μεγάλα διαστήματα τα Δημόσια Σχο-λεία, Δημοτικά και Γυμνάσια παραμένουν κλειστά.

– Η Εστία Ν.Σ. αναλαμβάνει την οργάνωση μαθητικών φροντιστηρίων για τους μαθη-τές της Ε.Σ.

– Γίνονται επιτάξεις στα Δημόσια Σχολεία και στα σπίτια.

– Ας μη ξεχνάμε ότι ο λαός βιώνει: υπερ-πληθωρισμό, βομβαρδισμούς, εκτελέ-σεις.

ΚΑΤΟΧΗΣτα δύσκολα χρόνια της Κατοχής οι μα-

θητές, της Ε.Ε. και ο λαός της Ν. Σμύρνης διεξήγαγαν ένα αποτελεσματικό αγώνα κατά των κατακτητών με αγωνιστικότητα, αυτοθυ-σία και ηρωισμό.

Έχουν γραφτεί πολλές σελίδες ηρω-ισμού στο Βιβλίο της Ιστορίας της Ν.Σ. με ονόματα αγοριών και κοριτσιών, αν-δρών και γυναικών, αλλά και αφανών και αγνώστων, που πάλεψαν με πίστη, αποφασιστικότητα και αυταπάρνηση ενα-ντίον των κατακτητών.

Οι συλλήψεις, τα μπλόκα, η στέρηση τρο-φής, οι ξυλοδαρμοί, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις… δεν μπόρεσαν να δαμάσουν την βαθειά ριζωμένη αγάπη για την ελευθερία της πόλης και της πατρίδας μας.

Αποτελεί ηθική υποχρέωση και ιερό

καθήκον όλων ημών να τιμούμε πάντα τη μνήμη τους με βαθύ σεβασμό και αιώνια ευγνωμοσύνη.

Η ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΤΑΙΣτις 10 Οκτ. 1944 1 μ.μ., αναχωρούν οι

Γερμανοί από την περιοχή της Αγίας Φωτει-νής. Δάκρυα χαράς! Τη χαρμόσυνη είδηση διέδωσε ο εφημέριος της Αγίας Φωτεινής Θ. Κυριαζόπουλος.– Τον Φεβρ. 1945 ξαναρχίζουν τα μαθήματα

στην Ε.Σ. για 1100 μαθητές και μαθήτριες.– Τα μαθήματα γίνονται στον β΄ όροφο. Τα

ορφανά του Διστόμου στο ισόγειο και στον α΄ όροφο.

– Το 1945 εκδίδεται η α΄ μεταπολεμική εφημερίδα από μαθητές της Ευαγγελι-κής, από τον Ίωνα Ν. Σηφάκη, Στ΄ Τά-ξης Γυμν. με συνεργασία συμμαθητών: «Ο Μαθητικός Παλμός»!

Αρχίζουν οι εκδρομές (Καβούρι), εκπαι-δευτικές επισκέψεις (Παρθενώνα, Θέα-τρο Διονύσου).

– Το κτίριο ανακαινίζεται εξωτερικά και εσωτερικά, καθ’ όσον στεγάζονται δύο αυτοτελή Γυμνάσια: η Ευαγγελική (αρ-ρένων) και το Γυμνάσιο Θηλέων. Λει-τουργούν πρωί-απόγευμα εναλλάξ.

Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης παρού-σα παντού και πάντα

Οι κάτοικοι υποδέχονταν την αντιπροσω-πεία της Ε.Σ. με σεβασμό και υπερηφάνεια. Ήταν παρούσα σε κάθε Εθνική Γιορτή, θρησκευτική πανήγυρη, ιστορική επέτειο, πνευματική εκδήλωση, άφιξη επισήμων, παρέλαση, γιορτή, έρανο ακόμη και αν-θεστήρια… Αλλά και σε διαμαρτυρίες, πο-ρείες, συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια. Μία κυψέλη άμιλλας, δημιουργίας και χαράς.

ΣΧΟΛΗ με Όνομα, Περιεχόμενο, Πα-ράδοση

Η Ε.Σ. αποκτά φήμη εκπαιδευτηρίου υψη-λής στάθμης. Ο Γυμνασιάρχης «πανταχού παρών», οι Καθηγητές «τά πάντα πλη-ροῦντες» με βαθειά εγκυκλοπαιδική μόρ-φωση, ποιοτική διδασκαλία και πατρικό ενδιαφέρον εμφύσησαν αρχές και αξίες,

90

ιδεώδη και ιδανικά στους μαθητές, που σφυρηλάτησαν τη ζωή τους με ευγενή συ-ναισθήματα όπως: το καθήκον προς την πατρίδα, την πίστη στη θρησκεία, την αξία της οικογένειας, την δύναμη της αγάπης, το νόημα της φιλίας, τον μόχθο της εργασίας… και τόσα άλλα. Έτσι απέ-κτησε φήμη Δημοσίου σχολείου με όνο-μα, περιεχόμενο και παράδοση. Ποιος μπορεί να μην αναφερθεί με σεβασμό, και ευγνωμοσύνη, σε αξέχαστες φυσιογνωμίες εκπαιδευτικών που άφησαν εποχή. Η Ε.Σ. ήταν πάντα μια «ακμάζουσα Σχολή».

Επιθυμώ ν’ αναφερθώ με ευγνωμο-σύνη και σεβασμό στον ενεργό πολίτη, εκδότη και ιστοριογράφο Αντώνη Δ. Πα-νταζή, ο οποίος άφησε πίσω του αιώνια πα-ρακαταθήκη για τη Ν. Σμύρνη, πλούσιο συγ-γραφικό έργο για την ιστορία της πόλης μας.– Το 1965 εγκαινιάζεται το νέο σχολι-

κό κτίριο στις οδούς Αγ. Ανδρέου και Κοραή, παρουσία των αρχών της πόλης μας και της Πολιτείας, ως ένα άρτιο εκπαι-δευτικό συγκρότημα. Επίσης, το 1965 θε-μελιώνεται το κτίριο της «Ευαγγελικής Σχολής» στη διασταύρωση Αγ. Σοφίας και Λέσβου, έργο του αρχιτέκτονα Τομά-ζη. Το δε 1970 συστάθηκε το νέο Πρό-τυπο Γυμνάσιο «Η Ευαγγελική Σχολή» συνεχίζουσα τη μακρά εκπαιδευτική παρά-δοση της ιστορικής Σχολής με άξιους και ευσυνείδητους λειτουργούς: Λυκειάρχες, Γυμνασιάρχες, Καθηγητές, παρέχοντες υψηλή στάθμη εκπαίδευσης στα παιδιά μας με σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας.

– Το 1972, με τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από την Μικρασιατική Κατα-στροφή, διοργανώνεται στο Μέγαρο της Εστίας Συγκέντρωση των Αποφοί-των της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, οι οποίοι φοίτησαν μέχρι τον Ιούνιο του 1922.

– Το 1974 το παλαιό κτίριο της Ευαγγελικής Σχολής στην Κεντρική Πλατεία έπαυσε να λειτουργεί και το 1975 κατεδαφίσθηκε από τους ιδιοκτήτες του.

ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΑ - ΓΛΥΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Πόσοι συμμαθητές, πόσες τάξεις, πόσοι απόφοιτοι δεν θυμούνται, αναπολούν και βλέπουν με τα «μάτια της ψυχής τους» τις μικρές και μεγάλες στιγμές της σχολικής ζωής, τα σημαντικά και ασήμαντα που σημάδεψαν την φοίτησή μας…! Πρώτη μέρα στο Σχολειό, την κουδούνα του Επιστά-τη, πρωινή προσευχή, πρώτοι φίλοι, τάξη, θρανία, αυστηρότητα, καζούρα, καψόνι, φα-σαρία! Επίσης, αποτελέσματα, έπαινος, βρα-βεία, φωνές, χειροκροτήματα, χαρές, γέλια, υπερηφάνεια! Αλλά και τιμωρία, αποβολή, κλάματα, σκασιαρχείο, νεκρική σιωπή… πα-ράπονο, απογοήτευση…

Όλα αυτά υφαίνουν το πέπλο των αναμνή-σεων στολισμένο με βαθιές σκέψεις, γλυκές αναμνήσεις, ανεξίτηλες εικόνες μπρος στα μάτια μας για πρόσωπα αγαπημένα, γονείς, αδέλφια, φίλους, φίλες, συγγενείς, καθη-γητές... που πολλοί δεν υπάρχουν πλέον… Όλα αυτά μας δίνουν νόημα στη ζωή, χα-

Οι συμμετέχοντες ομιλητές: ο κ. Αλέξανδρος Χρηστίδης, η κ. Ευγενία Μπακαμήτσου και ο κ. Θάνος Αθανασίου.

91

μόγελο στα χείλη, ζεστασιά στην ψυχή μας ένα εντελώς ξεχωριστό συναίσθημα «όλων ημών της Ευαγγελικής», που κρατάμε βαθειά μέσα μας ένα μοναδικό θησαυρό που πάντα λάμπει, ζεσταίνει και αγγίζει τα μύχια της ψυχής μας, ολοκληρωτικά δικό μας…– Ο Σύλλογος Φοιτησάντων «Ευαγγε-

λικής Σχολής Σμύρνης» συνεχίζει την πορεία του με τους άξιους Προέδρους: Γεώργιο Γεωργιάδη, τον αείμνηστο Σω-τήρη Βενέτη και τώρα τον Αλέκο Χρη-στίδη, με σκοπό να διατηρήσει «ζώσα την πνευματική συγγένεια» μεταξύ των παλαιών και νέων μαθητών.

– Στις 25 Μαρτίου 2001 έγιναν από τον Δήμαρχο Ν. Σμύρνης Γ. Κουτελάκη, και παρουσία του Αντιδημ. Παιδείας Στ. Τζουλάκη, Προέδρου του Συλλόγου Φοι-τησάντων και πλήθος κόσμου, τα απο-καλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας με την επιγραφή «Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης» 1935-1974, στο κτίριο, όπου επί 40 χρόνια στεγαζόταν και λειτούργησε η Ε.Σ.Ν.Σ. στην Κεντρική Πλατεία.

– Τον Μάρτιο του 2009 πραγματοποιήθηκε στο Φανάρι συνάντηση του Οικουμενι-κού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου με τον Δήμαρχο Ν. Σμύρνης Γ. Κουτελάκη, τον Πρόεδρο του Συλλόγου Ε.Σ. Αλ. Χρη-στίδη, τους Τάκη και Νίκο Γ. Τσακίρη, τον Πρόεδρο των Ρόταρι Π. Μαραγκό και πολλούς αποφοίτους αυτής. Επιδόθη-καν, λευκώματα με καταγραμμένη την Ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής ως κορυφαίου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Σμύρνης, η ανακήρυξή του Πανα-γιωτάτου Οικουμενικού Πα τριάρχη ως Επιτίμου Δημότη Νέας Σμύρνης, ενώ προσεκλήθη να επισκεφθεί την Ευαγγελι-κή Σχολή και να λειτουργήσει στον Μη-τροπολιτικό Ναό Αγίας Φωτεινής.

Κυρίες και Κύριοι, Απόφοιτοι και Εκ-παιδευτικοί της Ε.Σ.,

Είχα την τιμή, τύχη και ευτυχία να έχω γονείς από τη Σμύρνη και ως εκ τούτου κάθε τι που βρίσκεται στην ψυχή μου είναι δια-ποτισμένο από αυτήν. Πιστεύω ακράδαντα ότι η Ε.Σ. : – Γαλούχησε χιλιάδες μαθητές με τα πι-

στεύω του ελληνοχριστιανικού πολιτι-σμού,

– Διετήρησε με σεβασμό τα ήθη, τα έθι-μα, τις παραδόσεις μας και

– Διεφύλαξε με τον καλλίτερο τρόπο τα ιδεώδη και τα ιδανικά του Ελληνι-σμού.Θα μου επιτρέψετε μια προσωπική

στιγμή… νομίζω με νόημα…Θυμάμαι στα τελευταία χρόνια της ζωής

του, το 1983, ο αείμνηστος πατέρας μου Γεώργιος Π. Τσακίρης και εγώ, καθίσαμε σ’ ένα παγκάκι στην αγαπημένη του Κεντρική Πλατεία και μου είπε:

«Ξέρεις, Τάκη, εσείς οι νεώτεροι είσαστε τυ-χεροί! Εμείς οι Σμυρνιοί προσπαθήσαμε να σας αφήσουμε μια ‘μικρή Σμύρνη’ μέσα στη Νέα Σμύρνη: Αγ. Φωτεινή, Ευαγγελική Σχολή, Ομήρειο, Εστία Ν. Σμύρνης με τα Μουσεία και το κέρινο ομοίωμα του Χρυσοστόμου Σμύρνης. Επί-σης, τον επιβλητικό ανδριάντα του, τον Πανιώνιο, το Άλσος (όπως ο Μπουρνόβας), τα αγάλματα και τις προτομές, τα ηρώα, τα ιστορικά ονόματα των δρόμων και των πλατειών»… Σταμάτησε λίγο και συνέχισε:

«Όλα αυτά θα ζεσταίνουν την καρδιά σας και θα θερμαίνουν τη μνήμη σας. Έτσι τα χρό-νια θα περνούν, αλλά εμείς θα είμαστε πάντα δίπλα σας! Ο χρόνος θα διατηρεί ‘την ύπαρξή μας!’ Μέσω όλων αυτών για την αγαπημένη μας Σμύρνη και την όμορφη Νέα Σμύρνη. Ας είναι Ευτυχισμένη και Καλότυχη η Ν. Σμύρνη μας…».

Έμεινα άφωνος, σιωπηλός, σκεπτικός. Τον βοήθησα να σηκωθεί και βαδίσαμε προς το σπίτι. Δύο χρόνια αργότερα, το 1985, έφυ-γε από τη ζωή σε ηλικία 95 ετών.

Σας ευχαριστώ από καρδιάς για την αγάπη σας για τη Σμύρνη και τη Νέα Σμύρνη.

92

Ανοιχτή επιστολή προς τα Μέλη και τους φίλους της Εστίας Νέας Σμύρνης

Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες,

Το 1922 ήταν σημαδιακός χρόνος για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Είναι ο χρόνος που ένα μεγάλο γεγονός σημάδεψε το Έθνος μας: Η καταστροφή της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Α. Θράκης και της Κων-σταντινούπολης και η απώλεια των απ’ αιώνων ελληνικών εκείνων Πατρίδων. Η ανθούσα Μ. Ασία με την πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη έγινε παρανάλωμα της φωτιάς, καταστράφηκε. Δεν απέμεινε τίποτα από το γνήσιο εκείνο κομμάτι της ελληνικής γης με τον υπέροχο λαό του. Απέμεινε όμως σ’ εμάς η ιερή μνήμη τους, ο πολιτισμός τους και όλα όσα μπόρεσαν να φέρουν μαζί τους, όσοι είχαν την ευλογία του Θεού να επιζήσουν της γενοκτονίας, των καπνών που σήκωσαν σύν-νεφο πένθους και θλίψης. Ένα σύννεφο που «πίσω απ’ τους καπνούς του βλέπει ο Θεός το Αϊβαλί και σταματάει ο νους του».

Η πόλη που ζούμε, η Νέα Σμύρνη, εί-ναι αυτή που χτίστηκε επάνω στη στάχτη της πόλης που κάηκε, στην άλλη ακτή του Αιγαί-ου, και που ο αέρας της Ανατολής την έφερε εδώ. Εδώ ρίζωσαν πάλι οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, εδώ είδαν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν, να προκόβουν, να συμβάλλουν ουσιαστικά στην πολιτιστική, κοινωνική, οικο-νομική και επιστημονική ανέλιξη της Ελλάδας. Ο ξεριζωμός των εκεί ήταν ο σωσμός των εδώ.

Κιβωτός ιστορικής μνήμης όλων των Μικρασιατικών πατρίδων είναι η Εστία Νέας Σμύρνης. Είναι πολιτιστικό Ίδρυμα που λειτουργεί σε τοπικό και Πανελλήνιο επίπεδο και υλοποιεί δράσεις στους τομείς Μνήμης των πέραν του Αιγαίου πα-τρίδων, Μόρφωσης και Ψυχαγωγίας, με πρώτιστο καθήκον τη διατήρηση και μεταλαμπάδευση του πνευματικού και ιστορικού μεγαλείου της Ελλάδας.

Η Εστία Νέας Σμύρνης, καρπός εμπνευσμέ-νης ιδιωτικής πρωτοβουλίας του αειμνήστου Πάνου Χαλδέζου, ανήκει στην κατηγορία των Ιδρυμάτων με μεγάλη συμβολή στα πολιτιστι-

κά δρώμενα της Νέας Σμύρνης, κυρίως με τα πολύτιμα και μοναδικά εκθέματα που διαθέτει στα Μουσεία της. Οι θησαυροί αυτοί αποτε-λούν ένα καλειδοσκόπιο της Ιστορίας της ελ-ληνικής Μικρασίας και του Ιωνικού πολιτι-σμού, που άνθισε από αρχαιοτάτων χρόνων στις αξέχαστες για μας πατρίδες. Την ιδιαιτε-ρότητα του χαρακτήρα της Εστίας συνθέτουν αρκετοί παράγοντες, όπως το πολύτιμο υλικό των συλλογών των Μουσείων και της Βι-βλιοθήκης της, η οικειότητα της ατμόσφαιρας που καλλιεργεί, το εύρος της πολιτιστικής της εμβέλειας, η άνεση της επικοινωνίας της με ερευνητές, φοιτητές και απλούς μαθητές και γενικά η συμβολή της στην παραγωγή επιστη-μονικού και παιδευτικού έργου.

Όταν τα ΜΜΕ μάς εξοικειώνουν με το άχρηστο και το άσχημο, ας γεμίσουμε τα μά-τια της ψυχής μας με μιαν άλλη ομορφιά που υπάρχει γύρω μας. Γιατί υπάρχει. Μια επί-σκεψη στα Μουσεία και τη Βιβλιοθήκη της Εστίας Νέας Σμύρνης, αρκεί για να το δια-πιστώσετε. Η εθνική μνήμη είναι ζωντανή εδώ και πρέπει να μείνει ζωντανή. Είναι η ιστορική ταυτότητα και αυτοσυνειδησία μας. Το χρωστάμε αυτό όχι μόνο στο ιστορι-κό παρελθόν μας, αλλά και στο μέλλον μας.

Πολλά θα έχουμε να κερδίσουμε σε εθνική και ιστορική αυτογνωσία, γιατί μέσα σ’ αυτήν την Κιβωτό των αλησμόνητων πατρίδων δι-αφυλάσσεται η Ιστορία του Μεγάλου Ελληνι-σμού, η Λαογραφία, η Τέχνη κι ο Πολιτισμός του. Αυτή ακριβώς η αυτογνωσία θα μας θω-ρακίσει εναντίον της προσπάθειας ορισμέ-νων κύκλων να μας κάνουν να ξεχάσουμε ποιοί ήμασταν, ποιοί είμαστε τώρα και πού θα φθάσουμε. Τηλεφωνήστε στη Γραμματεία της Εστίας (τηλ. 210 9333702) και κλείστε ραντεβού. Μαζί με τα παιδιά σας ελάτε στα Μουσεία και τη Βιβλιοθήκη της Εστίας. Σας περιμένουμε. Ας μην ξεχνάμε ποτέ τη φωνή του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά: «Χρωστάμε, ναι, χρωστάμε σε όσους ήρθαν, πέρασαν, θα έρθουν, θα περάσουν· Κριτές θα μας δικάσουν, οι αγέννητοι, οι νεκροί».

Από την Εφορεία Μουσείων και Βιβλιοθήκης

93

Βιβλιοθήκη

Εργαστήριο ΣυντήρησηςΗ εφαρμογή της «εκ περιτροπής εργασίας» στο Εργαστήριο Συντήρησης Χαρτιού και Βι-

βλίου της Εστίας Ν. Σμύρνης, για το μεγαλύτερο διάστημα του 2012, επηρέασε σημαντικά το επιτελούμενο έργο συντήρησης. Συντηρήθηκαν μόνον 6 έγγραφα του Μουσείου Μικρασιατικών Κειμηλίων και ξεκίνησε η συντήρηση του τόμου της εφημερίδας «Αμάλθεια» έτους 1879. Για τη Γραμματεία της Εστίας βιβλιοδετήθηκαν 8 τόμοι Πρακτικών.

Από τον Ιανουάριο έως και τον Σεπτέμβριο του 2012 επεβλήθη στο προσωπικό της Βιβλιο-θήκης η «εκ περιτροπής εργασία» με συρρίκνωση των ωρών εργασίας του προσωπικού της Βιβλιο θήκης και την πρόσβαση σ’ αυτήν του αναγνωστικού κοινού. Το 2012 η Βιβλιοθήκη της Εστίας Ν. Σμύρνης, πρόσφερε τις υπηρεσίες της σε 786 επισκέπτες, οι οποίοι εντρύφησαν στο πλούσιο υλικό της και χρησιμοποίησαν το αναγνωστήριο της για έρευνα - ανάγνωση - μελέτη και γνωριμία γενικότερα με την Εστία και την προσφορά της στο κοινωνικό σύνολο. Την Βιβλιοθή-κη επισκέφθηκαν μαθητές, εκπαιδευτικοί, ιστορικοί, ερευνητές, σπουδαστές, μέλη και φίλοι της Εστίας, καθώς και παράγοντες του καλλιτεχνικού χώρου. Συνεχίστηκε η καταγραφή των βιβλίων σύμφωνα με το Βιβλιοθηκονομικό Πρόγραμμα ΑΒΕΚΤ 5,6. Οι βιβλιογραφικές καταχωρήσεις του έτους 2012 ανέρχονται στις 130. Ο συνολικός αριθμός των βιβλιογραφικών εγγραφών μέχρι τις 31-12-2012 ανέρχεται στις 10.691 εγγραφές και ευρίσκονται διαθέσιμα 12.999 αντίτυπα, διευκο-λύνοντας έτσι το έργο της Βιβλιοθήκης στην αναζήτηση των πληροφοριών από τους αναγνώστες.

Για την ετήσια βράβευση των καλυτέρων μαθητών της περιοχής προσφέρθηκε το βιβλίο με τίτλο: Νοσταλγία ώς τους ουρανούς του συγγραφέα Σταύρου Ι. Γαληνού.

Δωρίθηκαν προς την Βιβλιοθήκη 140 τίτλοι βιβλίων, οι οποίοι καταγράφηκαν στους καταλό-γους της και στάλθηκαν τα αντίστοιχα ευχαριστήρια γράμματα στους δωρητές.

Οι δωρητές για το 2012 ήταν: Πολυκράτης Γεώργιος Δ., Κακογιαννάκη-Λιβανίου Ευφρο-σύνη, Βρανάς Γκρέκας, Σταφέτας Γεώργιος, Φιλόπτωχος Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης, Προμπονά Ιλιάδα, Βουρβούλη-Νερούτσου Άννα, Βαλμάς Σταμάτης Ζ., Μουζάκη-Μουρίτσα Ελένη, Τσερκάνος Αλέκος, Κούτσικος και Φαφαλιός Α.Ε., Μανωλόπουλος Ιάσωνας, Κουλή Μα-ρία, Μπόμπας Λεωνίδας, Φαΐδά Βλάζια, Αρχιμανδρίτης Τσίρης Χρυσόστομος Κων., Σύλλογος Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου, Καραμεσίνης Γεώργιος, Γιαγκάκης Γεώργιος Κ., Τσολί-σος Νέστωρας Γ., Ρίσβα Σουζάνα, Ζαΐμης Ανδρέας, Όμιλος Μελέτης Ελληνικού Διαφωτισμού, Γαληνός Σταύρος, Χατζηαντωνίου Κώστας, Γαβαλάς Ιωάννης Θ., Τροβά-Σαλούρου Βασιλική, Αντωνιάδη-Τσάτσαρη Άννα, Ένωση Σμυρναίων, Φρυγανάκης Γεώργιος Δ., Περιοδικό «Αλε-ξίσφαιρο» Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Ελευθεριάδης Πρόδρομος, Αλιπράντης Νίκος Χρ., Λάππα Σοφία, Μοσχοφίδης Νικόλαος, Σύλλογος Ιμβρίων, «Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μι-κρασιατικού Πολιτισμού» Δήμου Ν. Ιωνίας, Σαριτζιώτου-Σπύρου Μαρίτσα, Κωτούλα Κλεονίκη, Κέντρο Ελληνο-Αρμενικών Μελετών, Εκδόσεις Μπαλτά, Αρώνη-Καραγιάννη Φρύνη, Γερασιμί-δης Γεράσιμος, Μιχαλακόπουλος Γεώργιος, Μπελίτσος Γεώργιος Γρ., Μήλλας Γεώργιος, Σύλ-λογος Τενεδίων «Ο Τέννης», Γιαννακόπουλος Θεόδωρος Δημ., Αναγνώστου Πάνος Ν., Εκδό-σεις Perugia, Αγγελακοπούλου Ελένη, Καραμαλούδη Φωτεινή, Μικρασιατική Εστία Ν. Πέλλας, Βαλσάμης Ίκαρος, Χατζημωϋσής Παύλος, Ασίκογλου Λάζαρος Κλ., Φίλοι της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, Φωτεινοπούλου-Σπυλιάδου Κλειώ, Αδελφότητα Βιθυνών, Πολιτιστικό Αναπτυ-ξιακό Κέντρο Θράκης, Πριόβολος Ευθύμιος, Μισαηλίδης Μάριος, Ρουσσουνέλλος Ιωάννης.

94

Στις δύσκολες αυτές στιγμές που περνάει το Σωματείο μας με την οικονομική κρίση και την αδικαιολόγητη στάση του Δήμου μας, ο οποίος αρνείται να πληρώσει τα "ενοίκια" του Σχολικού Συγκροτήματος που ενοικιάζει εις την Εστία, τα μέλη και οι φίλοι της Εστίας Νέας Σμύρνης συ-μπαρίστανται και εκφράζουν τις σκέψεις και την θλίψη τους για την όλη κατάσταση με πληθώρα επιστολών που αποστέλλουν στη Γραμματεία της. Κατωτέρω δημοσιεύουμε ενδεικτικά δύο από τις εν λόγω επιστολές, οι οποίες δεν έχουν δημοσιευθεί και στον έντυπο ή ηλεκτρονικό Τύπο.

Επιστολές που λάβαμε για τη

διάσωση της Εστίας Νέας Σμύρνης

«... Με λύπη μου πληροφορήθηκα από το-πικά δημοσιεύματα της Νέας Σμύρνης (εφη-μερίδα “ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ” αρ. Φύλλου 113 Νοέμβριος 2011) τη Δικαστική διένεξη του Δήμου Νέας Σμύρνης με την Εστία Νέας Σμύρνης, για τη διεκδίκηση (από τον Δήμο) της κυριότητας του οικοπέδου και των Σχο-λείων της Εστίας, αλλά και τη διεκδίκηση της επιστροφής των “ωφελημάτων” (όπως ανα-φέρεται στην εξώδικη πρόσκληση του Δήμου προς την Εστία, ως παρακάτω – προφανώς ως ωφελήματα εννοούνται τα μισθώματα), που εισέπραττε επί δεκαετίες (από τη Νομαρ-χία Αθηνών) από την εκμίσθωση των εν λόγω Σχολείων στο Δημόσιο η Εστία (σχετικό και το από 12/07/2011 “εξώδικο” του Δήμου Ν. Σμύρνης κοινοποιηθέν στην Εστία στις 25/07/2011). Πάντα ταύτα και υπό τις θε-σμικές αλλαγές του Ν.3852/10Φ.Ε.Κ.87Τ.Α΄ (Πρόγραμμα “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ” - “Νέα Αρ-χιτεκτονική της Διοίκησης και της Απο-κεντρωμένης Διοίκησης”), πάντα κατά το δημοσίευμα.

Η Εστία Νέας Σμύρνης ιδρύθηκε ως γνω-στόν το 1930 από επιφανείς αστούς πρόσφυ-γες προερχομένους κυρίως από την πολύπα-θη Σμύρνη, αλλά και άλλα μέρη της Μ. Ασίας, όπου οι πατέρες μας έζησαν επί χιλιετίες και μεγαλούργησαν!… Αποστολή της, ως Σωμα-τείου (Ν.Π.Ι.Δ. και εκ του Καταστατικού της), είναι η διατήρηση της μνήμης των αλησμό-νητων πατρίδων και στους επιγόνους μας, με ποικίλες εκδηλώσεις, η διατήρηση του πολι-τισμού της Ιωνίας “αρχέγονο κλέος,” “ζωο-δότειρα μήτρα” της Αθηναϊκής Δημοκρατίας (κλασσική Αθήνα 5ος αι. π.Χ.). Ο Αναξαγό-

ρας, ο κορυφαίος των προσωκρατικών κατα-γόμενος από τις Κλαζομενές της Ιωνίας (5ος αι. π.Χ.) παρώτρυνε τον Περικλή να κτίσει τον 3ο Παρθενώνα το παγκοσμίως γνωστό αυτό μνημείο, διά του οποίου λαμπρύνεται και σεμνύνεται σύμπας ο Ελληνισμός. Μα-θητής του Αναξαγόρα υπήρξε ο Αρχέλαος (490-420 π.Χ.). Και οι δύο, Δάσκαλοι του Σωκράτη!... Επιστήμη, φιλοσοφία, τέχνη εί-ναι η τριλογία του Ιωνικού πολιτισμού, που προσδιόρισε την υπόσταση του σύγχρονου κόσμου και ενσάρκωσε το εύρος των νοημά-των του!… Αυτά για να μη λησμονούμε!...

Ως τακτικό μέλος της Εστίας Νέας Σμύρνης επί 23 συναπτά έτη, εκ Πειραιώς ορμώμενος και εκ Μυτιλήνης – αιολικής γης και Ιωνίας κα-ταγόμενος, εκδηλώνω την αμέριστη συμπα-ράστασή μου στη δοκιμασία της. Υπεραμύ-νομαι του πνευματικού – πολιτιστικού και κοινωνικού της έργου, ενσάρκωση με κάθε τρόπο και μεταλαμπάδευση στις επερχόμε-νες γενεές “της ψυχής του Γένους”!..

Της ψυχής του Γένους, που ενέπνευσε, προπαρασκεύασε και πραγματοποίησε μεταξύ άλλων και τον ξεσηκωμό του 1821 “επίτευγ-μα γένους ευγενούς” για την εθνική μας λύ-τρωση, το κατανυκτικώτερο ιστορικό μυστή-ριο και η μετεώριση της ιστορίας σε θρύλο!.. Χωρίς επαφή με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, κυρίως δε το πνεύμα της Ιωνίας δεν θα φθά-ναμε σε καμμία εξεγερτική διαδικασία.

Στην Ιώνια γη, όπου ευδοκίμησαν και ανεδείχθησαν οι διδάσκαλοι του γένους, εκ-πρόσωποι του Ελληνικού Διαφωτισμού και αναμορφωτές της Παιδείας. Της Ελληνικής Παιδείας, στην οποία οι λαοί της Ευρώπης

95

οφείλουν την αναγωγή τους από κάποια αρ-χαϊκή πνευματικότητα και ηθικότητα σε υψη-λή στάθμη ανθρωπισμού, υποδηλωτική της Ιδέας του ανθρώπου. Της παιδείας που στα πέτρινα χρόνια της σκλαβιάς δίνει την αί-σθηση όχι μονάχα του ελληνικού παρόντος, αλλά ταυτόχρονα και του παρελθόντος και του ελληνικού μέλλοντος. Δίνει τη νόηση της Ελλάδας στην πρώτη της γέννηση, αιώνιά της αναγέννηση, στην αέναη επιβίωσή της.

Της ψυχής του Γένους και στις σημερινές κρίσιμες στιγμές που διερχόμαστε, “... όπου εξέπεσεν η Ελλάς, στόχος παντοίων παρεμ-βάσεων της πλέον οικτρής μορφής, εξαρτη-μένης σε υπέρτατο βαθμό από δανειστές και εταίρους!...” Οι πάντες έχουν άποψη, ακόμη και οι χαμηλόβαθμοι γραφειοκράτες διεθνών οργανισμών ψυχροί υπολογιστές της πρακτι-κής σκοπιμότητας και “η λύση σωτηρίας” που προωθεί η Τρόικα ως διαδικασία εξαθλί-ωσης των πολιτών της χώρας μας στη συντρι-πτική τους πλειονότητα.

Ο αμείλικτος αυτός οικονομικός – νο-μισματικός πόλεμος ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού, μετεξελίχθηκε σε συστημικό πρόβλημα χρέους εσωτερικό της Ευρω-παϊκής Ένωσης, προσλαμβάνει σταδιακά και γεωπολιτικές διαστάσεις!..”

Η ψυχή του Γένους, όπως «ενσταλάχθη-κε» στους Μικρασιάτες πρόσφυγες πατέρες μας, που αποδιωγμένοι από την έκταση του χώρου, την Ιώνια πατρογονική γη, προσπά-θησαν να καταλάβουν σ΄ αυτόν, όσο παίρ-νει μικρότερη θέση, για να εξασφαλίσουν συσπειρωμένοι εκεί τη διάρκεια του χρόνου “...η μικρά πλην έντιμος Ελλάς!...” Στην ελλαδική γη που εγκαταστάθηκαν αγωνίστη-καν κι εδημιούργησαν, ανέστησαν το Γένος αυτό, το αυτοφυές κι αμάραντο, το ικανό να ζήσει και στο πιο χέρσο το πιο άνυδρο, το πιο λιθόσπαρτο χωράφι... στήνοντας κοιτίδες πο-λιτισμού!.. Σ΄ αυτό το Γένος καρποφόρησαν: η ρανίδα του ελληνικού αίματος και η αχτίδα του ελληνικού πνεύματος, ζείδωρον νάματος (πηγή του δώρου της ζωής) και ιερού κειμη-λίου της ανθρωπότητας!..

Όλα αυτά τα ζωογόνησε, τα καλλιέργησε, τα αξιοποίησε, προπαντός όμως τα ενεφύ-σησε στις επερχόμενες γενεές η Εστία Νέας Σμύρνης.

Δεν είναι λίγοι, οι επώνυμοι και οι ανώ-νυμοι στη κοινωνία του Πειραιά όπου ζω, που μού ετόνιζαν κατά καιρούς σε κατ' ιδί-αν συζητήσεις: - το Σωματείο σας είναι ίσως το μοναδικό στην Ελλάδα που διετήρησε στα μέλη του, κι ευρύτερα, ακμαίο το φρόνημα, υψηλό το πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο των Μικρασιατών, που έχει πολλά να προ-σφέρει σε καιρούς “αφιλίας”. Δεδομένες και οι εκάστοτε επιβραβεύσεις του προς τη σπου-δάζουσα νεολαία και η ασκουμένη πρόνοια στους απόμαχους της ζωής. Η βιβλιοθήκη της πλουσιωτάτη σε Μικρασιατικά και άλλα συ-ναφή ιστορικά θέματα και τα Μουσεία της με σπάνιες Συλλογές μικρασιατικών κειμηλίων, εικόνων μεταβυζαντινής τέχνης (δεσπόζει η Κρητική Σχολή), παλαιάς ολλανδικής τέχνης και η Πινακοθήκη, δωρεές από ιδιωτικές συλ-λογές ευγενών Μικρασιατών!… αναδεικνύουν την πολύπλοκη μορφολογική αντίληψη στη διαχρονική ανέλιξη της ιστορίας της Τέχνης, και αποτελούν σταθερό σημείο αναφοράς.

Η Τέχνη κι ο άνθρωπος είναι συνυφα-σμένοι στον ίδιο καμβά. Το αισθητικό «πι-στεύω» είναι αναμφισβήτητα συνδεδεμένο με το κοινωνικό «πιστεύω». Όταν το κοινωνικό «πιστεύω» είναι ενιαίο, τότε και η μορφολο-γική αντίληψη της τέχνης είναι ενιαία. «Ζω-γραφίζω τα αντικείμενα, όπως τα σκέπτομαι και όχι όπως τα βλέπω!…», έλεγε ο Picasso. Η πραγματικότητα κατ΄ αυτόν δεν είναι η εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων, παρά η εσωτερική τους διαμόρφωση στο σταυροδρό-μι ποικίλων ερεθισμάτων συνειδητών ή ασυ-νείδητων, πνευματικών, ηθικών ή και πολιτι-κών. Το πολυσύνθετο των σχέσεων και των συνειρμών προσδιορίζει το πολυσύνθετο των εικόνων. Η Τέχνη δεν είναι τέχνασμα!… Στα Μουσεία της Εστίας, εκφραστές δια-φόρων σχολών και καλλιτεχνικών ρευμά-των, η πολιτιστική κληρονομιά των πατέ-ρων μας συναντιέται με τις πιο μυστικές παρορμήσεις της ψυχής!..

Η παρουσία όμως του Δικαίου μέσα στο νού και τη συνείδηση, οδηγούν τον άνθρω-πο προς την ελευθερία, που είναι η ποιοτική διάκριση μεταξύ του Δικαίου και του θετικού υποκατάστατού του, του Νόμου.

Ο Πλούταρχος επιχειρώντας απολογισμό της πνευματικότητας του αρχαίου κόσμου

96

συνοψίζει τις αντιλήψεις αυτές στην Πραγμα-τεία: “Πρός Ἡγεμόνα ἀπαίδευτον”. Με-ταξύ ἄλλων γράφει: “... Τίς οὖν ἄρξει τοῦ ἄρχοντος; ὁ Νόμος ὁ πάντων βασιλεύς θνητῶν τε καί ἀθανάτων, ὡς φησί Πίνδα-ρος, οὐκ ἐν βιβλίοις ἔξω γεγραμμένος, οὐδέ τισι ξύλοις, ἀλλ΄ ἔμψυχος ὤν ἑαυτῷ λόγος, ἀεί συνοικῶν καί προφυλάττων καί μηδέ-ποτε τήν ψυχήν ἐῶν ἔρημον ἡγεμο νίας!..” [Ποίος λοιπόν θα άρχει στον άρχοντα; ο Νόμος (με την ευρύτερη έννοια του Δικαίου εδώ), που είναι κυρίαρχος και των θνητών και των αθανάτων, όπως λέγει και ο Πίνδα-ρος, που δεν είναι γραμμένος σε βιβλία ούτε σε πινακίδες, αλλά είναι ο έμψυχος λόγος που υπάρχει μέσα στον καθένα μας, πά-ντα προφυλάσσοντας την ψυχή και ποτέ μη εγκαταλείποντας από προστασία.

… Η πορεία της Εστίας Νέας Σμύρνης δεν ήταν χωρίς δυσκολίες, χωρίς οδύνες από ιδρύσεώς της. Διά της συλλογής, μελέτης και διασώσεως του εθνικού, ιστορικού, πνευμα-τικού, λαογραφικού και γλωσσικού πλούτου του εκριζωμένου Ελληνισμού της Μικράς Ασί-ας, του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης και της Κωνσταντινουπόλεως, διά της καλλιτεχνι-κής κι εκπολιτιστικής εξυψώσεως των μελών και φίλων, διά της αναπτύξεως μορφωτικής και κοινωνικής δράσεως, κυρίως όμως διά της προβολής και μεταδόσεως στις επερχό-μενες γενεές της μνήμης και της Ιδέας των πέραν του Αιγαίου αλησμόνητων πατρίδων, παρακολουθεί τις τύχες του Έθνους, τις μετα-βαλλόμενες όψεις της Οικουμένης σε εποχές όπου ακυρώνονται “η αρετή και η τόλμη”, τη φθαρτή ουσία των όντων!.. Όλα αυτά συνε-τέλεσαν στην ενδυνάμωσή της και καθιέρωσή της, ως Κιβωτού της συλλογικής μνήμης!..

Έχουμε τοποθετηθεί εθελοντικά μέσα στην πιο αφόρητη οδύνη, την οδύνη των και-ρών και η μεγάλη καθημερινή μας φροντίδα είναι όχι μόνο να σώσουμε την υπόστασή μας τις αξίες μας σ’ αυτήν την οδύνη, μα και να την εντάξουμε μέσα στην ανθρωπιά μας, να την κάνουμε κι αυτήν υλικό που τη συνθέτει. Κτίζουμε μία υπόσταση, που κατ' ανάγκην δεν φτιάχνεται από χαρές κι επιδιώξεις ευ-τυχίας, αλλά που ενσαρκώνει νοήματα!…

Μ’ αυτά τα νοήματα σφυρηλατείται μία συλλογική συνείδηση: αυτή λοιπόν η συνεί-

δηση – συναντίληψη πάντων ημών των Μι-κρασιατών και μη, μελών της Εστίας, αξιώνει: «…ο αειθαλής αυτός Μαραθωνοδρόμος του πνεύματος του Μικρασιατικού Ελ-ληνισμού» η Εστία Νέας Σμύρνης να πα-ραμείνει “ζῶσα κι ἐλευθέρα”, οικονομικά ισχυρή κι αυθύπαρκτος!..

Σε καμμία περίπτωση δεν επιθυμούμε «συ-γκύριο», «συννομέα», «συγκάτοχο» ή «επικαρ-πωτή» των ακινήτων και των εξ αυτών εσό-δων της Εστίας που είναι οι εισφορές μας, δωρεές και χορηγίες, οποιονδήποτε άλλον Φορέα (Δημόσιον ή Ιδιωτικόν, …) προς κα-ταδολίευση του σκοπού και της αποστολής της, όπως επακριβώς απορρέουν από το Κα-ταστατικό της, που η Διοίκηση κι εμείς τα μέλη της με συνέπεια υπηρετούμε και η ιστορική νομοτέλεια υπαγορεύει!..

Πειραιάς 17 - 10 - 2012Νίκος Γ. Καρλής

(Νομική Σχολή Αθηνών. Center of Europ. Law- University of London - King΄s College).»

Στήριξη αγώνα για τη σωτηρία της Εστίας Ν. Σμύρνης

Ο Μουσικός Όμιλος της προσφυγούπολης Νίκαιας, που επί 25 συναπτά έτη προσφέρει πολιτισμό και μνήμες στον τόπο μας, γιατί προ-έρχεται από ιδρυτές και μέλη απoγόνων Μι-κρασιατών, στηρίζει με όλες του τις δυνάμεις το δίκαιο αίτημα της Εστίας Νέας Σμύρνης.

Όλοι γνωρίζουμε ότι στόχος των, από 50ετίας και πλέον, κυβερνώντων του τόπου μας είναι ο αφανισμός οποιουδήποτε θεσμού που παράγει πολιτισμό, ενάντια στο μακρο-χρόνιο σχέδιο της Νέας Τάξης, την Παγκο-σμιοποίηση.

Σήμερα έχουν στόχο τον αφανισμό της Εστίας της Νέας Σμύρνης, που είναι κληρο-δότημα των προσφύγων γονέων και παππού-δων μας. Εχθές είχαν κάποιον άλλο στόχο και Αύριο θα έχουν κάποιον άλλο στόχο.

Να μην τους αφήσουμε. Οι κληρονομιές μας είναι η ιστορία μας, ο πολιτισμός μας, η γλώσσα μας. Με καλοστημένο σχέ-διο πάνε να τα αφανίσουν όλα. Να μην τους αφήσουμε. Να αγωνιστούμε ενάντια σε όλους όσους θελήσουν να εξαφανίσουν κάθε τί που θυμίζει την πονεμένη ιστορία των Μικρασιατών.