DOCUMENTI GORIZIAN I*) DEL SECOLO XIV

RACCOLTI DA

V INC E NZO JOP PJ

I.

1298, 1300, 1323.

Dichiarazione di Fra Ossalco monaco in Rosazzo su111 Ospital e di S. Egidio e

sui do11 i fatti all '..\l.i azin- Uo sacensc dai P atri.1,rchi d 'A r1nileia. e dai Conti di

Gori zia.

Anno domin i MCC X CVIII. Ego Ossalchus fui factus Sacerd os temp oribus Abbatis Johnn­

nis, Ottonis Prioris , Asqni.ni Sa.cr iste, Nico lai, Vergandi. , Arnoldi, l3artholomei, Pauli, Dorninici1 Phili ppi, et iterum Pbilippi, Johan­nis Sibelli, Antonii) Ludovici, Naij, isti Sacerdotes erant ; et isti crant Diaconi Nicolaus1 Philippus et Verncrius, omnes isti tem­poribus illis ern.nt Mana.chi Rosaccnses, cxceptis scholaribus et exceptis M:onachis e:xtraneis quos tcnebant.

E odem anno venit Comcs Albcrtus Goritie pater Henrici et Alberti Comitum, Rosacium, duccns secum filium F ederici Comltis de Or temburgh M;Jna1:ctllm) ad inquirendum et iuvestigandum quare non starent pauperes in Hospitali quod edificaverunt P re­decessorcs eorum. Maynardus Comcs de o.i:t&rn_Q!!!__g_h, nepos Al­berti Comitis Horitie ex precepto lì'ederici Comitis patris sui dixit

") Vedi Archeografo Triestino VoL XL fascicolo S e 4, e Vo i. XII.

fai,,e.iCQlO l e 2.

278

Johanni Abbati et Conventni R;sacensi: Pater mens misit me bue ad videndam Ecclesiam S. Egidii et Hospitale quod Worlicus Archidiaconus Ecclesie Aquilegensis edificavit, qui fuit de domo nostra de Ortemburgh Comes, qui elcctus fuit in Patriarcbam Aquilegensem et non fuit confirmatus per Curiam Romanam, sed Pellegrinus factus fuit Patriarcha et ipse fuit postea Monaclrns Rosaeensis et fecit fieri Eeclesiam S. Egidii et Hospitale cum bonis Comitatus de OE._~_g1b_m-.g_Q.1. qne pertinent ad domum nostram et mansos et possessiones et Familiam, que pertinebant ad Comitatum de Ortemburgh et fecit nos habere duas Plebes, de B_!!c~~ et Plebem de Honingsta.in que pentinebant ad eum, cum esset Ar­chidiaconus Èc-clesie Aquilegensis et omnia orna.menta que emerat quando electus fuit in Patriarcham feci! quod Patriarcha Pelle­grinus contulit et dedit Hospitali et Ecclesie S. Egidii ad tenendos pauperes et leprosos.

Respondit Abbas Johannes et Conventns dixemnt: primo non dabatur Decima ad Curiam Romanam sed modo datur.

Respondit Com es Albertus et Comes liiaynardus dixerunt: Nos non dedimus patrimonium nostrum et bona nostra ad Curiam Romanam, sed dedimus bona nostra ad tenendum pauperes et Ieprosos et postea cum ira magna surgentes} dixernnt Abbati et Conventui ~n.si: Ego et Nepotes nostri recipiemus omnia quecumque dederunt Parentes nostri et Familia nostra Monasterio et Hospitali1 secundum quod Wodorlicus Archidiaconus et Comes de ~~~W precepit. Postea recesserunt cum ira magna de .Monasterio. Videns boe Johannes Abbas et Conventus, quocl cum ira magna recessissent de Monasterio, multum timuerunt et mit~ tentes pro Episcopo Concordiense Jacopo, omnia dixerunt} que Comites dixerant Abbaii et Conventui. Qui Episcopus respondit et dixit: Domini et Fratres ego sum Episcopns et scio jura et sepius fui ad Curiam Romanam pro Ecclesia Aquilegensi et contra Comitem Albertum Goritie quandò cepit Patriarcham Gregorium 1 et duxit Goritiam et feci excomunicare a Summo Pontifice et iternm feci eum absolvi a Summa Pontifice, quia,

1 Gregorio di .Montelongo Patria.rea d'Aqnileia fu preso l'anno 1267 il 20

lnglio dal Conte di Gorizia.

279

petitis a · me cousilium super hoc, ego consulo vobis super hoc, ad vitandum scandaluru, scientes quod Comites habent ius super

hoc, quia qui<lquid habetis, totum habetis a Ducatu a Karinthie et Comitatu Goritie et aliis Comitibus Goritie et aliis Comitibus qui sunt in Karinthia et a familia Comitatus precipue ego consulo quod teneatis pauperes et leprosos in Hospitali.

Si non potestis multos tenere, teneatis paucos) quod devotio Monasterii non perdatur. Quod si non fa.ciatis} ipsi recipient bona. sua et non erit qui adiuvet vos · contra eos, quia nimis potentes

sunt et Monasterium destructum erit. Et consulo vos quod facia~ tis 1 quia :Mona.sterium in mag·na persecutione est et si isti non facient1 alii facient.

Johannes Abbas et Conventns Rosacensis videntes iram et iud.ignationem Comi tum Goritie et de 0 .1:~~h precipue et quod essent cognati ex utraque parte et quod dixerat eis Episco­pus Concordiensis Jacobus, multnm timuerunt et aliqui l\fonachi de Conventu, precipue antiqui, dicebant. Comites habent iustit iam Ecclesie S. Egidii et Hospitale habet plures rnansos et maguas possessiones et magnam Familiam et nobiliorem quam Mon aste·

rium ; quare nos debemus tenere pauperes et leprosos curo bonis eorum? Melius est dare pauperibus et leprosis, quam in Curia Romana de bonis eorum; quod si non fecerimns, ipsi recipient bona sua et nullus crit qui adinvet Monasterium contra eos, scientes quocl Comites habent institia.m super hoc. Hoc dicebant antiqui Monachi, v idontes periculum magnum esse Monasterio si non tenerent paupcres et leprosos ibi , quia ipsi dederaut bona.

s na et fecerant Hospitale illud. Dicebant antiqui Monachi, quod multe Mat.rone steterunt in Hospitali vidue et nobiles Heremite

et temporibus mei Ossalcbi, que declerunt magnas pecunias Ho· spitali ad tencmlos pauperes et leprosos et multi dabant ibi bona sua propter pauperes et leprosos.

Ego Ossalclms tenui Eeclesiam et Hospitale per XLIIII annos. Hospitale illud orat in magna devotione temporibus meis et eonnu

qui hodie snnt. Anno Domini MCCC. Johannes A b.bas et Conventus ~

censis consilinm habentes inter se et videutes quod esset peccatum m~'um quod talia edificia destruereutur et quod edificatum fuerat a Comitibus et aliis uobilibus et a tota Provincia et quod paupe-

280

rcs et leprosi non teneanlur ibi in Hospitali, vocaverunt me Ossaiehnm et dixerunt mihi: O Ossalche, quod prius dixisti ,

evenit nobis, sicut tu es iuvcnis) d ixit Abbas J obannes et Conven­tus: accipias Hospitale et Ecclesiam et habeas domos et omnes eclificationcs et poncmus illud in possession e tua et in custodia tua et Abbas dabit tibi ad edificandum domos adiutorium. Postea precepit D. Nicolao et D. Vergando, qui eran t antiqui Monachi, ut darent milii ornues redditus Hos1Jit alis et simi!iter <le<lit mihi Prio1· Otto et D. Arnoldus: omnes isti dederunt milii in scriptis,

mansos et possessiones et decimas. Posteii ego Ossalchus scripsi ho c qnod mihi illi qu>ituor dederunt, redditns illius Ecclesie et Hospital is.

Armo Domini MCCCXXIII. Monasterium fuit fere totum combustum et privikgia et in.strumenta Ecclcsie etfr,m combusta

fu ernnt: et modo non quartam partcm reddituum seri psi Ecclesie. Itcrnrn ego Ossalclrns steli in Mon astc rio lio~c_ensi per LXIHI a.uuos ·et tenui et procura.v l Ecclesia.m S . Eg id ii et Hospitale per XLIIII annos. Modo illi qui lrnbent possessioncs et mansos1 faciunt

ipsi meLus qrmm ego feci Ossalchus A. D. MCCCXLIIII. Ego Ossal­clllls l'rcabiter et ì\Iouachns JloJ!.a~~-& si fa.eta Ecclesic S. Egidii et Hospitalis scribi uou focissem, quam tenll i per XLIII! annos, redundarct in animam mcam.

MCCCXXIII. Henricus Comcs Goritie, qui fui t sepultus in Tarvisio annis de~ernocto postea Abb as Giliarùus, transacto

tanto tempore, fc cit eum ad Monasterium Rosacense et filium suum Henricum J ohannem de Goritia dncerc et ~mbos sepelli vit in Capitulo. Qui Corncs I-Icnricus ded it bona in Carnea . Insuper

scia.nt omnes1 quod Hospit.ale 8. Egidii :Monastcl'ii predicti factum fuit acl sustentationcm pauperum, propter quod dessi­gnata sunt (lieto Hospitali mnlta bona et posscssiones unde tern­

pore meo rccordor qnod qucdn m domina 1~q_uilegia. de Aquilegia stetit in <lieto Hospitali usqne nd vitam snam et omni d ie audiebat lllrnm missam in Hospita.li predicto: tandcrn mortua et sepnlta

in Monasterio , di1nisit 1fo11asterio qnicqnid Monasterium habet in Civita te ~_lligj~.

l\ICXX. Gaurlentius Abbas lrnius Cenobi.i quartus, qni fuit ,liscipulus S. Geroldi primi Patris huius loci et fecit multa bona Monas terio) ipse aquivisit temporibus irnis I\fatrem Henrici Ducis

281

Austrie et Matrcm Eugilbcrti Marchionis ... . et Demoth Corni­tissam Goritic que fuit fautrix istius loci, ist.as tres Dominas scpellivit in claustro in monumento.

MLXXX. Wodorlicus Patriarcha qui fuit frater Comitis I-Ien­rici de Goritia1 qui fnerunt filii Comitis Marquadi de Goritia, omnia conlìrmavit, que Patriarche Hcnl'icus et li'edericus et alii quamplures dederant B. Geroldo, Comites, Com itisse et alii Theutonici1 Nobilcs et ignobiles qui aderant; sed non multa <le­derant Latini illis temporibus. Videns !)atria.rcha Wodorlicus quoù

multi ei darent mansos et possessionesi fecit Abbatem et primos monachos recepit de Monastero de Mastat (?) et misit eos ad .Iocum istum. Idem Patriarcha Wodorlicus primo fuit Abbas S. Gal!i in Svevia et propterea focit Abbatiam istam; nam antea fuit hic Regnla S. Angustini , que fui t mutata in Regulam S. Bcnedicti.

Item D. Patdarcha dedit primo Monasterio Plcbcm de Brnz­zano que est Ecclesie S. Andree, que est mater ipsius Plebfs, ~-;;:-m dedi t, cum Capcllis et filiabns Ecclesiis cum Archicliaconatu, decimis et quartcsiis, que pertinent ad dic las Ecclcsias. Item dedit Ecclesiam S. J ohannis de Cormon. Item dedit Montem in

Brazan et alios montes. Item declite~m Jl!U[?S Ci,•it.,,tis.Ju 'i;là~ . politane Ecclesiam S. Auclree consecrate uocT uit patrimonium suurn cum camp1s, Vlll_eis _ et _olivetis e.~~_EosSess10nibu_s et e ecimis adberellffifoSàdli)sa"lD.*if•:tri.Ìte~d:cf1"~~ ---7re;"ctect1ttfo·IDtiiiti.'1t"""'Syf~s in P.asiliau~ quas pater suus

Com.es Maynardus primo declerat cnm omni iure et alia multa dcdit in presentia istorum subscriptorum 1 qui fucrunt testes dictarum douationum, videlicet1 Bzz_o Episcog~s __ P etenensis, Vol~ ricus P repositus et .A.rchidiaconus Aquilegens1s q1if'rlltfffl8les de Ortemburgh J>rivinus Prepositus' S. Stéphani et omnes Canonici Ecclesie Civitatis Austrie et alii multi clerici et laici interfucrunt.

Ego Antonius de Nicolettis de Civ. Austria, Notarius ex notis Johannis Boni notarii diete Civitatis exemplavi etc.

D~ copi a nella Collezione Bianchi collazionata con altra ne' M$S. Liruti presso il D r. Bia.<;utti in Udine.

282

II.

1300. 20 Aprile. Cividale.

Domanda r~1tta d11, Dortolomio dì Fogliano e da Gabardo suo fratello castellano

Cormon8 al Patria.rea. d'Aquil eia di essere investiti d i bcid fondali in Chl'o~

nowitz, Chrnsoy, Hardo, Gozach, Manzach, DtuTcmpach.

Anno domini 1300, ind. 13 clie 10 .exeunte Aprili, prcsen­tibus Mag. Richo dicto Syre cirologo Civitatis, Nicolussio q. D. Nodeni rogat is et aliis.

Bartholomeus de Folano pro se et fra tre suo Gabhardo Ca ­stelano Castri Cormons f~it'-;;onfessus ac contentus se habere ad rectum et legale~m a Reverendo Domino . . ... . et Patre Patriarcha et Aquilegensi Ecclesia bona que inferius continentur. In primis in villa que dicitur Chrenowitz in contra!a apud Castrum Arensperch mansos decem: item in e~dem contrata in villa que Cbrnsoy dicitur mansos t.res; item in vi lla que ~ vocatur mansos tres: item in loco _gui _ Hardo appellatur mansum unum. Item in contrata ~J!.'!~L in villa G-2.e,ach mansos quatuor et decimam unam vinearum. I tem eadem contrata in villa que Man­zach dicitur mansum unum: item in villa que Durrempach -a,p~ peii;;iur in contrata apud Prem mansos quinqt~diÌÌÌÌdium, quos dicit dictus Bartholomeus pro se et fratre suo Gabhardo quod ille de Diwino violenter eis detinet supra quo Vestre Gratie supplicat~ nus vobis placeat operari ut illi de Diwino dimittat eis dictos quinqne mansos et dimidium salvo plus ve! minus secundum quocl reperietur.

Actum in Austria Civitate ante stazonem Pantaleonis.

Vendramino R cll iero di ::'i!ontebell uno notaio in Cividale. Arch. Not. Udin e.

III.

1301. 29 Giu!Jno. S. Odorico.

Pro messo <li Enrico Con te di Gorizia Capitano generale del Patri arN1.to1 fatte

al Capitolo d' Aquil eia.

Nos Henricus Cornes Goricie vobis Dominis Warnerio de ~et Willelmo Vicario nostro recipientibus pro Ecclesia et

283

Capitulo Aquilegensi et pro quolibet de ipso Capitulo ex nunc promittirnus quod acccptata Capitanaria Patriarcbatus Aquilegensis et postquarn nos iutromiserimus d~.Jp~i_u! __ ç~pit~_~1e_at~s ___ gf~cio, contentabimur de nost~·o sal~rio de µ1ille libris veronensium par­vorurn pro quolitci ·· lll;~se q·uo ·· durabit huiusmodi Capitaneatus officium persolveudis nobis per Vicedo ruinum prorata temporis quo fuerimus Capita neus, de bonis Aquilegensis Ecclesie et quod nihil ul tra dictum salarium petemus seu petcre permitterrrns.

Item quod irrtenclimus quocl clictum officium finiatur quam cito Patriarcha intrabit Terram Forijulii per se vel suum Vicarium.

Item quod occasione <lieti salarii, quod dicere possemus nobis non soluturu, non habebimus regressnm contra Capitulum Aquil. Ecclesie vel bona aut iura dicti Capituli vel alicuius de dieta Capitulo sed tantum contra bona P atriarchatus Aquilegensis.

Item quod si pro eo quod creati fuerimus Capitaneus, ali~ quis impeteret vel molestaret dictum Capitulum ve! aliquem de ipso Capitulu, eos et eum deffendemus toto nostro passe cum omnibus nostds amicis.

Item quod sine mora vel lite recuperabimus bona et iura Aquilegeusi Ecclesie et Capitulo subtracta, spoliata vel invasa per quoscumque a die obitus D. Petri Patriarche et specialiter quod statim Castra et fortilicia diete Aquilegensis Ecclesie redu­cemus in manibus et potestate Capituli et Castaldias multas et officia spectantia ad officium Vicedomini in manibus et potestate Vicedomini.

Item quod non petemus veUntrabimus per nos _vel gentem nostram Castrum vel fortilici um aliquod Aquilegensis Ecclesie rrisi forsan fortilicium de Campeio de wop_e .$orpbenberch __ et quod aclvenient";l\~i1Ta1:cha- Vel Ci;s Vicario in t;~T;~--F~rijulii ipsum locum dimittemus Aquileg·ensi Ecclesie, ncc occasione aliqua eurn retinebimus vel quocunque pretextu.

Item quod iura Aquilegensis Ecclesie de Istria faciemus per nos et nostros dimitti Capitalo et Vicedomino libere et quiete usque ad adventum Patriarche Aquilegensis yel eius Vicarii in terram Forijulii.

Item quod Capitnlum Aquil. Ecclesie et eius iura et bona et quemlibet de ipso Capitulo ac bona ipsonun communia et specialia deffendemus toto posse et cum omni favore.

284

Item quod si lis ve] discordia erit iuter aliquos de ipso Capitulo, eos ab iniuriis et violenciis deffendemus.

Item illos de la Turre et suos familiares deffeudemus a vio­lenciis et iuva.bimt1s ad recuperandum sua bona et iura..

In cuius rei testimonium presentes et patentes nostras lit­teras fieri ord iuavimus in presentia Dominorum Ugonis de Duina, Rodulfi eius filii, Wicardj __ fle _ J'etr i a ,Odorici de Cuè;iiè,i, Folkcri de Vla~9.te e onos·ezach, Walconi de ·aéii=ì"cfa et a liorum pl~rium et n~stri J)eiiuèntis munimine eos iussimus communirì.

Datum in villa S. Odorici in horreo quondam Wolrici de dieta. vìlla., die 11enultimo mensis iunii , currente anno Domini MCCCI, XIIII indictione.

Ego Ottobonus de Wolvesono imperiali et Patriarchali aucto­ritate notarius predictis omnibus interfui et de beneplacito ac mandato prefati D. Comitis rogatus scripsi in formam publicam reducend o.

Vol. 78 Va.ria Fontanin i, p, 468 Bibl. S. Daniele, copia.

IV.

1301. 30 Giu.gno. Cividale.

Giova1mi di ZltCcola prega il Capitolo d' Aqnilcia percl1è il Con te di Gorizia ver1ga nominato Capitano del Priuli.

Anno Domini i'II CCC I, inclictione XIV, die ultimo mensis Junii. In Oivitate Austria, super domo Communis presentibus Dominis Asquino de Varm_o, Paulo Castaldione, Hen rico de):'.~rf:is, Fulchero d~no, Candido de Canu_~ io, 'fhomado de Ci­vitàte et aliis.

D. J oannes de Zucula rogavi! D. Bernardum Decanum et D. Lodoycum canonicos·-a:quilegenses ut faciant D. Comitem Hen• ricum Capitaneum Forijulii.

Not. Antonio da Cividale. Copia nelle Colloz. Fabrizio e Bianchi.

285

V.

1301. 5 Luglio. Sul prato di Gampofonnio

P arlamento, sede ,•acnntc, per la nomina clel Capitano generale che viene eletto nel Conte Enrico di Gorizia colle condizioni esposte dal Capitolo d'Aquileia

(1301, 2 Lt1 glio).

In Christi nomine amen. Anno a nativitate eiusdem .Millesimo

trecentesimo primo, Indictione quarta decima, die quinto intrante Julio in prato .Can:uii _formii penes Ecclesiam filH1i;ti_CJ1w,iani Aquilegensis diocesis) presentibus dominis Bl asutto mansiorni.rio Aquìlegensis, Benoa.rdo de Justinopoli cive Aquilegensi, Odolrico et Conrado de UJ_~o notari~~1:-Juzio hospite de Civitate , Stephano de Staulis de Glemona et aliis multis testibus vocatis et rogatis. - --- ·

Convocatis legittime et congregatis solempniter super infra­

scriptis ibidem ad generale Col oquium Sancte Aquil eqensis Eccl esie, Patriarchali Sed e vacante, per obitum bone memorie domini Petri Patria rche Aquilegensis, prelatis, libcris et Ministe­rialibus terre Fori Julii videlicet veuerabilibus viris dominis Al­berico et Rodulfo Canonicis Aquilegensibus procuratorihus et sin­dicis in hac parte reverendorum virorum dominorum Leonardi vicedecani et Capitnli predictc Aquilegensis Ecclesie vacanlis prout constitit per publicum ins trumentum factu m in forma publica manu Philipini Brugni de Mediolano notarii et r oboraturo pendenti sigillo <lieti Capituli et in <lieto Colloquio lectum atque ibidem in omnibus et per omnia approbatum a Nobilibus et potentibus viris dominis Guidone de Villalta vicedomino, Philipono de la Turre et Gnarnero dc Cucania Canonicis Aquileg·ensibus quorum quidam ex ipsis non i~f~·ant Capitulo dum factum fuerat procuratorium supradictum ac Religiosis viris dompnis J ohanne Abbate Monasterii li.?_~'1:~~j!§.is, Vivia,no monacho et procuratore dompni fratris Bertoldl Abb.,tis ~s; prudentibus vir is dominis Guarnero de 9'alg iapo Civitatensis, Guizema nuo de Flagonia Utinensis Ecclesial'Um Cauouicis ; Illustri domino Henrico C-om·iìe .. Goricie et Tirolis, Magnifico d. Gerardo de Camino ac egregio milite d. Rizardo filio eius Civitatum Tarvisii, Feltri et Belluni et earum districtuum Capitaneis generalibus; Nobilibus

288

et potcntìlms dominis Artuico de Castello, Hugone de Duina, Fe­derico de Brnmberch et Nicolao d~- ·Ìiuòrio rn ilitiù us;-,ron1inis

Pelgio de Prata; 0clolrico de 2t!:!lsolt, fu-;;;;ischo de Rivarotta Federico et- .fob.;nne de Villa.l~'S J_;~~rnrdazio de BrazaClio··-;ie~ non Meynarclo et J acobo civiùus et a mbaxia.toribÙs-·COmunis Aquilegensis et aliorum multitudine copiosa ad honorem <lei, beate Ma.rie virginis, Sedis aposto1ice et E cclesie Aqui1 egcnsis atque reformacionem et defensionem honoris et iurium diete Aquilcgensis Ecclesie et to cius terre F orijulii , diligenti deli l.icra.cione habita et tractatu per dictum Parlamenl1tm seu Colloq uium prefatus d. Henricus Comes unanimiter et concorditer creatus et factu s fuit generalis Capitaneus tocias patriarcbatus eiusdem Aquilegensis Ecclesie vacantis sub forma mod o pactis et condictionilms qui in dieta procuratorio Aquilegensis Capituli continentur. Qui domi nns Capitaneus in continenti dato igitur ex: commiss ione <l ieti Colloqnii sacramento, per dictum d. Leouardazium de Brazacho acce1) tando predicta promisit et iuravit corporali tel· a<isaiìcta dei evangelia dictum Capitaneatus officium, sicut superius est expressam. Tenor autem procuratorii talis erat.

In Christi nomine a men. Anno a navitate oiusdem Millesimo trecentesim o primo, indietione quarta decima, die dornini co secundo intrante Julio, in Capitolo maioris Ecclesie Aquilegensis1 presen~ tibus 0dolrico nepo te qu ondam presbiteri Con.radi nrnnsionar·io aquilegensis ecclesie cive aquilegensi, Henrico clavistcllario ciusd em ecclesie, Egidio de Palmada servitore infrascripti magistri Rodulfi aquilegensis Canonicl,- i fTCignotto campanario, Cortisio servi tore Capituli aquilegensis et aliis testibns rogatis.

Convocato et congregato ad infrascrip ta Capitulo eiusdem Aqui legensis E cclesie videlicet venerabilibus virisdominis Leonnrdo vicedecano suo nomine et nomine et vice dominorum Guidonis de Villalta vicedomini et Guarnerii de Cucania canonico rum aquil~IlS.ium quornm vices gerebat, Philip.òllO de I~ r~E.1: .. ~. suo nomine ac nomine et vice dominorum Manfredi et L ombardini de la Turrc aquileg-ensium cauonicorum quorum vices gercbat, Castono~·-Napino et Raynaldo de la 1'µ_Qe, Alberico de Bononia, Laurenzutto de Civitate 1 Rodulfo de Cremona suo nomine ac nomine et vice presbiteri Guarnerii de Civitate canonici aquile­gensis cuius vices gerebat, aquilegensibus canonicis, predicti Ca-

287

nonici et Caµitulum suo nomine et nomine et vice dominorum Bernardi de.cani Cìvìtatensìs et Lodoicì de Civitate canonìcorum aquilegensium qui ipsi Capitulo in hac parte commiserant vices suas ac nomine vacantis Aquileg·ensis Ecclesie; deliberacione prehabita diligenti atque tractatu, focerunt constituernnt et ordì :. naverunt. suos certos uuncios et procuratores et sindicos speciales predictos dominos Albericum et magistrum Rodulfum concanonicos suos utrumque eomm in solidum, ita. quod non sit pocior condicio occupantis et quoù unus inceperi t alius mediare valeat et finire .. Sibique mandaverunt et coillmiserunt vices suas sub bac forma : Nos Leonardus vicedecanus, Philiponus) Napinus, Raynal dus et Laurencius Canonici et Capitulum Aquilegensis Ecclesie nostro nomine et vice confrat.rum nostrorum qui vices suas et voces super infrascriptis nobis commississe nosc untur ac nomine et vice Aquilegensis E cclesie nunc vacantis, attendentes diligenti tractatu prnhabito cum propter vacacionem diutinam Aquilcgensis Ecclesie guerris et tirampniis terra, homines et iura ipsius Aquileg-ensis Ecclesie destruantur, quod infrascripta utilia sunt et necessaria ipsi Aquìlegensì Ecclesie vobis domìnis Alberico et Rodulfo confratribus nostris aquilegensibus canonici.s committimus et mandamus quatenus in generali Colloquio die mercurii proxime

subsequenti in CJimpifornJio habi turo et cum ipso Colloquio Apo­stolice Sedis et legatorum eius beneplacito in omnibus semper salvo, facientes Capitaneum Patriarchatus Ecclesie Aqnilegensis Magnificum et potentem dominum Henricum illustrem Goricie Comitem eo tenore quod ipsum Capitaneatus officìum finìatur et finitum intelligatur quam cito Patria.rcha. iutraverat terram Fori­julii vel Patriarchatus predicti per se vel suum vicarium ac cou­stituentes sibi pro quolibet mense quo clurabit ipsius Capitaneatus officium sa.11arium mille librarum veronensium parvulorum solven­darum per Vicedominum de bonis Ecclesie Aquilegens is pro rata ternporis quo durabit idem officium faciatis ibidem ipsum

iuxta morem in hiis actenus observatum iurare ad sancta dei cvangelia pro bono statu et honore patriarchatus et Aquilegensis Ecclesie snbdi torum eiusdem Ecclesie tenere stratas securas ac omnes qui fucrint in dieta terra Forijulii et Ecclesie. A.qnilegensis a violenciis defensare et mandare execucioni que per vos et

Vicedominum ordinata fuerillt seu etiam iudicata et alia qne

288

pertinere ad eiusdem Capitaneatus offi cium dinoscuntur, ac non diminuere set po cius augmentare suo passe iura et honores Aqui­legensis Ecclesie et reducere sine mora vel lite cum omni diligentia et p otentatu suo in manibns et potestate Capituli Castra et for tilieia Aquilegcnsis Ecclesie. In ma uibus vero et potestate Vicedomini ve! Capituli Gasta ldias, Mutas et offi cia spectancia ad Vicedomini ipsius officium, que occupata sunt et detenta per quascunque personas collegia vel universita.tes a. die quo d. Petrus Patriarcha Aquilegensis decess it, facimus namque quo supra nomine vos et vestrum quemlibet in solidum procuratores et sindicos spcciales cum plenaria potes tate ratum habituri et firmum llerpetuo quicquid per vos vel alterum vestrorum factum et dictum fuerit in hac parte sub obligacione bonorum Aquilegensis Ecclesie. Mandaverunt quoque idem Vicedecauus et Cap;tulum michi Notario infrascripto quod de hii s uuum et plura possim et debeam conficere publica instrumenta sigi!H pendentis Ca.p ituli mn nimiue rob orand a. Ego Ph ili pinus Brugnius Mediolanensis imperiali auctoritate No• tarius hi is omnibus interfui et rogatus scripsi.

S. N Ego Iacobus fi lius q. Jacobi domini Cozzi de Aquil egia imperiali aucto ritate Notarius predictis interfui et rogatus scripsi.

Da p'drg. ori g. nell' I. R. Archivio di Stato in Vienna. Repel' t, I.

VI.

1301. 8 L t<glio. Cividale.

Convenzione di Mussatto di Cividale per la custodia do! C:\-.<;tello di Arisperch.

A. D. M CCC I, ind. XI V. die octavo intraute J uli o. In Ci vitate Austri a in domo d. Joanuis de ~ la, presentibus Dominis Gui llelmo de Scarlete;, Guill elmo q. D. Gala ngan i, Il enrico de

Q.~~.!~, ..... ~è ·-c_llll.~g_l},tn'.!.~ et aliis. P ro eo quod Musattus de Ci vitate Capi taneus in Arisperch

promisit ibidem ap erire locnm de A risp erch D. L odoyc'!;°filioq. D. Detalmi de Villalta pro se et fratribns suis, idem D. Lorloycus pe1· solempnem stipulationem promisit ip.c;i :Musatto conservare eum indernpn em si per D. Patd archam futurum ve] Capi tnlum Aquilegense vel alios s ibi aliqua b.-iga vel questio moYeretur de

289

eo quoa inde fieret gnel'ra D. Comiti de Duyno et snis coadiu• toribns, et quod per ipsum D. Lodoycum et-ft:fth·es et suos non auferetur D. Musatto Locus de A~,:s,)! imo ipsum custodie! ibidem et sibi obediat tamquam Capitaneo, et promiserunt vicissim inter se adiuvare se de guerra seu briga quam habent curo D. Hngone de Duyn? et Wicardo de Petrapillosa ~t non facere pacem vel treugas sine vohrntate et consensu ~ iusque partis sub pena quadringentarum marcharum dcnariorum aquilegensium: pro quo D. Lodoyco Domini Johannes de Zucul,a, Fulcherus de Savo1:~nano et Candidus de Carmssio pro rata"fideI;ssores extiterun~t i~~ per diete partes corporaliler iuraverunt predicta attendere et inviala· biliter observare, et insuper dictus D. Lodoycus promisit fratres suos hiis facere consentire et con-firmare etc.

Not. Antonio da Cividale. Copia nelle Collez. :Fabrizio e Bianchi.

VII.

1301. 24 Luglio. Cividale.

Patti tra Mainardo Conte di Ortemburg capitano generale del patriarcato col capitano di Arisperch circa la custodia del castello di tal nome.

A. D. MCCCI. Ind. XIV. Die octavo exeunte J ulio. In Ci vi­tate Austria in domo Martini q. Wolrici Zanule de Civitate. Presen­tibus venerabili Patre D. Jacobo concordiensi episcopo et D. D. Vianero de LoclJ., Odolrico Longo de Q_ivitate et aliis.

Mag·nificus vir D. ì\faynardus illustris Comes Ortumburgensis Patriarchatus Aquilegensis Capitaneus generalis per ~ipUfati òllém solempnem promisit Musatto de Civitate Capitaneo in Arisperch sub pena mille marcharum denariorum Aquilegensium conservare

eum indempnem et euro expedire, si per Capitulum Aquilegense vel futurum D. Patriarcham aliqua briga ve! questio moveretur

de eo quod Castrum de Aresperch aperiret ipsi D. Comiti et sue genti, vel aliis de eius mandato .... . Communitatibus Civitatis,

Utini et Qk~_2_ge, et eorum amicis ad faciendam guerram inimicis ...... quod gens que mittetur et erit in Arisperch ..•... et obediat ipsi Musatto tamquam Capitaneo dicti loci, et quod dictus locus sibi non auferretur per eos, et quod non faciet pacem ve! treugas nisi discordia quam Musattus habet cum Wicardo de

Petrapilosa erat interposita in dieta pace ve! treugis :--étq;,~d si ----- - . •.

290

Reverendns Pater D. Otto frater suus erit Patriarcha sibi Satis•

facict de expensis quas fecit vel fecerit pro custodia dicti Castri, et de dampnis que percepii ex dieta causa; et si ,ilius erit

Patriarcha sibi de hoc astabit concilio, auxilio et favore sub pena mille ma.rclrnrum deu ariorum Aquilegensium et pro eo quocl per

ipsum et suam g-entem) seu alias quos miserit Arispergum dictus

locus non auferrelm Musatto, et quod sib i obedient ut est

dictum D. Jobannes de Zucula, Henricus de Portis, Panlus Ca· staldio Civitatensis, Fn~s de Savorgnano, -··-Candidus de Canussio, Guillelmus de Scarletto, Pctrus F ondani pro se et Guil~Ì~no q. D. Galangaui.de- ,;fus voluntate . . ... Nicohrns

Advo catus Civitatensis et Leonarducius de Civitate q. D. Warneri Sclen cbe et Conradu ccius q. D. Pbilippi de Civitate fidejussores extiterunt promitteutes et obligantes sub dieta pena mille mar·

charum quocl per gentern que per Communitates rnittetur ~r­gmn dictus locus sibi non auferetur, et qnod obedient ipsi Musatto, utdi·ctum est. ·

Et insuper dictus Musattus corporaliter ad s. Dei evangelia

juravit recipere dictam gentem in Castro de ~ 'l!'!lli et inde g uerram facere inimicis. Dictus vero D. Comes Mcynardus juravit predicta attendere et observare. Preterea prndicti D. Comes !1fay• nardus et D. D. Johannes de ~.,!1.~1 H enricus de Portis, Paulus

Castald io, Fulcherus de ~~_2~0, Ca.ndidus de C~io, Guillelmus de Scarleto, Conraducius D. Philippi, Odolricus Longus, Petrus Fondan~G-;;-illelmus D. Galangani , Nicolaus Advocatus et Leonarclucius de Civitate fide prestita manuali promiserunt non facere treugas vel pacem si discordia quam Musattns habet cum

Wicardo de P etrap ilosa non erit intcrirns ittt. "-·--•p----·-

Autonio (l a CMdale notajo. Copia nella Coll . P iro11a. Ilibl. civ. Udine.

VIII.

1301. 26 Luglio. Cividale.

Il Consiglio di Cividale elegge procuratori 11 cr la pace trn il Conte di Gorizia e Gcral'do da. Camino col Conte di Or temburg ed alcune Comunità Friu.lanc.

Anno Domini millesimo tricentesimo primo, iuclictione deci-­

maqùarta, die VI exeunte Julio, in Civitate Austria, super domo

291

Communis. Presentibus D. D. Hermano de Budrio et Johaunc Pernardi Canonicis Civitatensilms, Tratino Canonico Utinensi, et aliis.

D. Paulus Castaldio et Consilinm Civitatense ibidem ad sonum campane more solito congregati nomine suo et Communis Civitatensis communiter et concorditer fecerunt, constituer,rnt et ordinaverunt dominos Henricum de Porti..§., Candidum de q~U:ssio,

Guillclmum de S~l~ et Thomasinum de ~hlfilH\CQ preseiitcs et D. Fulcherum de Savorguauo et Nicolaum Advocatum de Ci­vitate licet absentes ~t~~è; 1:;_m suos et <lieti Communis certos nuncios Syndicos et Procuratores legitimos super discordia, guerra, lite, controversia et questione que vertitur, vel verti videtur inter Venerabilem virum D. Ghilonem Canonicum Aqui­lcgensem et Vicedominum Patriarcbatus Aquileg·ensis et Capitulum Aquilegensc, ac magnificos viros D. D. Haynricmn illustrem comitem Goritie et Girardum de Camiuo et suos sequaces et coadiutores ex parte una, et maguitf;~{;;- virum D. 1vieynardum

illustrem comitem de OrtumburQ._µ Patriarchatus Aquilegmrnis Capitaneum geueralcrn et è;~;;;uitates Utiui, Clemoµ_? et Civi­tatis et corum coadiutores ex parte altera ad tractandum, facien<lmn et compleudum una cum dictis D. D. Comite Meynardo et hominibus seu sindicis Utini et Q!~2'.~.2}l? .... Pacem, concorùiam et compositionem si commode esse poterit, sin autem ad inveniendum tractandum et complendum omnem viam, modum et fonnam defensionis ad resistendum eorum inimicis, et ad manutenendum et conservandum suos honores} jura, commoda atque status, et ad prestandum securitates, promissiones, obligationes et omnia et singula utilia et necessaria in predictis et circa predicta et ad jurandum in animas eorum et dicti Communis, et facieudum cujuslibet generis juramentum, et ad compromittendum, pactandum, et componendum et generaliter omnia et singula faciendum que in predictis et circa predicta) et tam iu pace quam in guerra fueriut opportuna, et que ipsimet dicere, seu fa.cere possent si personaliter interessent: prornittentes stipulatione solempni mihi notario infrascripto pro omnibus quorum interest vel interesse poterit stipulanti firmum, gratum et ratum habere atquc tenere quidquid per ipsos procuratores et syndicos vel tres eorum una

cum prcdicto e Comite Meynardo et procuratoribus et syndicis

292

Utini et C]J:mirn.e in predictis et circa predicta factum fuerit, ve! modo aliquo procura.tum sub bonorum <lieti Communis omnium ypotheca.

Not. Antonio di Cividale. Copia nello Coll èzioni Fabrizio e Bianchi.

IX.

1H02. 8 Aprile. Gorizia.

Il Conte Alberto di Go rizia conferma all'Ospitale di S. Maria dc' Cavali eri

Teutonici le do11azio11i giii fatte dai suoi maggiori di Pressenico e beni in Car-

11ciiel, Dlaukar e S. Pellegrino con diritti annessi.

In nomine sancte et indi vi due Trinitatis, A. D. MCCC II, VIII intr. Aprili, ind. XV, amen. Cum a summ o verum Opifice, cuius nomine loca religiosa deserviunt etEcclesie dedicantur, cuncta pro­veniant que arbitrii clispensatione celestis ad usum et opp ortunitates hominum conferuutur; interest devotionis humane, suum liberal iter respicere largitorem et de bonorum ubertate perccpta illis Iocis et Ecclesiis providere, in quibus honoratur precipue cultus eius et Christi pauperes spiri tu militant inclefesso : quorum quies ab uuiversis fid elibus est optanda et procuranda dil igenter indemnitas, ut sopitis questionibus et controversiis relegatis, possint liberius Domino famulari. Hac igitur consideratione N os Albertus Comes Goritie et Tyrolis, Aquilegensis, Tridentine et Brixinensis Eccle­siarum Advocatus, clementer inducti , qui avitis et patemis et patruelibus bonis Deo authore successimus, attendentes et reco­gnossentes, quali ter clare memorie Comes Maynardns innior (III). Genitor noster proprietatem l'ressenici Hospitali S. Marie Theutoni­corum de Hyerusalem pro remedio anime sue pia devoti one con­:finnavit: omnemque questionem, imp etitionem et controversiam et si quod ins in predicta proprietate habuit seu habere clebuit, Fratri Bolframino Magno Commendatori, gerenti vices i\faioris Magistri Ordinis S. Marie Alemannorum de Hyerusalem, in pre­sentia Nobiliuru et Fidelium nostrorum, videlieet D. Andree Povina, D. Henriei et D. Geroldi de Goritia, D. Pantii de IJ:ngri§paeli et Francisci Ybule de Goritia, Basilii de P~ !-Jlt.isane, testibus videlicet subnotatis, spontanea et gratuita volnntate ratificamus,

293

roboramus et confirma.mus Pressenicum cum omnibus suis attineutiis

in sylvis, in pratis, in agris, in pascuis, in JJiscariis, in ~ rpcnel et

Blai:_~-~~E., tres mansos apJlcLB.~..R-~F~X1::.i.~-m , unum mansum qui pertinet ad Piscariam sicut predictum _quondam Genitorem nostrum dieta Hospit'"alì'i'tm·ognossimus confirnrnsse. Et ut Domino1 qui fecit nos, majoris gratitudinis obsequium impendamus, ac eiusdem Hospitalis p rovideamus in perpetuum munimini et quieti, confe­rimus et confirmamus prefato Fratri Bolframino, gerenti vices Jlfagistri Maioris Ordinis predicti et succcssoribus eius et Hospitali predicto antedictam proprietatem cum omnibus pertinentiis suis,

nec non et ùomines qui spectant ad eam., videlicet Bla.ncum et Ulricum fratres et filimn Jacobi, Henricum Trenberch et Vincherum una cum aliis omnibus bominibus, viris et mulieribus, ad eam pertiucntibus: i ta quod nec A.dvocatias, neque iudicia nec aliquid iuris in predictis bonis Noùis vcl beredibus nostris reservamus; sed predictum Hospitale libere cuncta et quiete possideat sine nostra et heredum nostrorum contradictioue et moles tia. Termini vero eiusdem proprietatis extenduntur de villa P alascho ubi sursum itur usque ad Ecc!esiam S. Salvatoris, qua cum eo toto quod infra eamdem Villam et predictam Ecclesiam ex. leva parte es t usque ad mare spectat ad ea.mdem proprietatem. Ad huiQ,;; autem rei perpetuam firmitatem et secnritatem Hospitalis predicti presens scriptum fieri iussimus sigilli nos tri munimine roboratum.

Actum Goritie, anno) mense, die, indictione et testibus

suprascriptis.

Cop ia ne' Mss. Rt1beis, Addenda ad .?!fon. Eccl. Aquil . Bibl. Marciana.

X.

1302. ( Agosto).

Il Conte Enrico di Gorizia si congratula cou Ottobono Patriarca ùi Aquil ei a

dcHa sua venuta in Friu li. 1

Reverendo iu Christo Patri et Domino suo Karissimo O. S. Sedis Aquilegensis Patriarclie. Henricus Comes Goricie salutem

1 II niiovo patriarca d'Aqu il eia Ottobono Yenoe in Friuli il 22 Agosto 1302.

294

et paratum animum obscquendi. Quia fama Vestre 1fagnificentie bona et laudabilis ab ortu solis carmine profuso esterosque ad lirnites orbis terre, ideo de vestro prospero et felici adventn tanto magis gratnlor et iocundor quanto vestram paternitatcm intra mentis archana mihi reputo magis fav orabilem et benignam. Unde rnecum juxta vestre beneplacitum voluntatis confidencius ordinetis, paratus nam sum vobis tamquam Domin o et amico speciali in omnibus compiacere.

Dal Cotlice del secolo XIV l'lleml>r. Dictamùia de scarlctbello Fr. I:Iermanl f'ol. 56 t. ùel Monastero di Admon t, Stiria .

XI.

1302 - 1314.

ConYegno in Venzone dc' Duchi di Carinzh\1 Conti ùi Gorizia. e Patriarca

d' Aqnileja. 1

Nobili et potenti viro D. Johanni de Zucula Johannes civis Frisacensis sal utem et corporis perpetuam fi;;itàt.em. Prout vestra l;gi"tio pOstulabat voli is vestrum nuncium dirìgo et remitto. Ru~ mores sunt isti nobis quoù Dorninus inclytus B.ex Homanonun propter quedam ardua negocia. se nunc cèleriter transtu1it versus Renum, Duces vero Karinthie una cum Comitibus Goricie ad VJ,nZOllJ.Jill proxima dominica Letare Gentsalem 2 sunt venturi cum D. Rev. Patre Aquilegeusis Ecclesie Patriarcha super com­planacione et concordia faciencla colloquiurn babituri.

Dal Codice Memùr. Dittcwtinc~ cle scc~rfobeUo Fr. Hermcmi Col. 05 del

llfonastero di Admont1 Stil'ia..

1 È impos8ibile 11recisare l' epoca llel coiwegno di cui pnrlasi irnlbi pre­sente lettera. P1·oba.bilmentc fu scritta o nel 1302 o nel 1306 o uel 1310, epoca

di brevi tregue tra il patriarca. e il Conte di Gorizia..

2 Q,na.rta <1omenica. ùi Quaresima.

295

XII.

1303. 28 Settembre. Venezia.

La Signoria clc~gc un arbitro a finire le clìffcrenze per l'Istria. col Ooate 5i7fl}l A lber to di Gorizia. - ·, •· lii@ · h &..St:H

Iu Christi nomine Amen. Anno eiusdem uativitatis MCCC III, incl. I , d ie sabati XXVIII intrante mense Septembri, Veneeiis in maiori sala Cqnsilii Generalis Comunis Veneciarum, presentibus diseretis viris DD. Marco Sibotto, Donato Lombardo, Nicolao clicto Pistrorino Dueatus Venecia.rum scribis testibus ad hec vocatis et rogatis et aliis.

Illustris D. Petrus Grndenico Dei gratia Veuecie, Dalmacie atque Chroacie Dux, Domiuus quarte partis et dimidie tocius Imperii Romanie cum suis minori et maiori Oonsiliìs voce preconia et ad . sonum campane more solito cong-regatis et ipsa Consilia et homines ipsor um Consiliorum cum ipso D. Duce et eius actoritate et consensu suo nomine et vice et nomine Comuuis Veneciarum a.e nomine et vice omnium et sin gulorum suorum subiectorum et Comunium suhiectorum de Ystria fecerunt, constituerunt, crea~ verunt et ordinaverunt seu creant, faciunt, ordinant et constituunt discretum virum J ohnnncm Pngnam quondam Laurenciì notarinm aule ducalis, Veneciarum prcsentem1 consentientem et mandatum recipientem, specialem nuntinrn et procuratorem et sindicum et si quo a lio nomine melius dici potest ad arbitros, arbitratores et amicabiles compositores pro parte sua et Comunis Veneciarum et omnium et singulorum subiectorum undecumque et Comuuium de Ystria Comuni Veueciarum subiectorum et nomine eorum e1ig·endnm et assmneudum et tam in ipsos arbitros, n.rbitratorcs et amicabiles compositores e1ectos et assumptos certos et nominatos quam in arbitros arbitratores et amicabiles comp ositores per illustrem D. Albertum Comìtem Gorieie et 'l'yrolis nomine suo et nomine et vice omnium et singulorum subiectorum ipsius et Comunium subiectorum eius pro sµa parte eligendos et assumendos et in ipsos electos certos et assumptos et nominatos arhitros arbitratores et a.micabiles compositores et in quemcunque seu quoscumque de medio certos et nominatos arbitros arbitratores et amicabiles com po-

296

sitores compromitendum et cornpromissum facienclum tamquam in arbitros, a rbitratores, laudatores, diffini tores amicabiles com­positores et comuu es amicos s upra omnUrns et de omnibus et siugulis

litìbus , questionibus, discord iis, co ntrovcrsiis et querell is que sunt sive esse possunt a ut possent inter eund em D. Ducem et Comune

Veneciarum et fid eles suos de Veneciis et Comunia et singul ares

personas et homines et subiectos eorumdem D. Ducis et Comunis

Veneciarum in Y stria seu e o rum nomine ex una parte et predictum

D. Com item, Comunia et singulares personas1 homiues et sub iectos undecumque ipsius D. Comitis seu eornm nomine ex altera bine

inde super omnibus et singulis fen<l is, decimis et possessionibus singularibus tantum et singulariter detentis et possessis per homines

et subiectos utriusque partis vel predictorum occasione nec non

debitis ac creditis a quocunque tempore preterito citra usque ad

cliem presentcm a c super omnibus et sig-ulis rau lJariis sive preclis,

iniuriis et da.mpnis <latis et illatis bine inde a tempore pacis facte bactenus inter eundem D. Dncem et Comune Veneciannn ex una et bone memorie D. Raymundum olim Patriarcbam Aquile­

gensem ex a lia parte apud Tarvisinm usque ad diem presentem

et de loco in quo ipsi arbitri d ebea.nt convenire consentielHhun

et con vcuiendum et de tempore co mpromissi firmandi et conve­

niendi et ipsum compromissum cum capitulis necessariis et qui

videbuntur ordinandum et cum pena vallauda fa.ciendum et

recip iendum) securitates) obligaciones, promissiones quoslibet

penalita.tes, stipulacio nes et renunciationes faci endum et recipicn­

dum et omnia pred icta et alia ad predicta necessaria et singula

faci endum, firmandmu et promittendL1m que in predictis et circa ea fu erint oportuna et que ipse D. Dux cum suis Consiliis suo

et Comunis Veneciarum nomine ac nomine omnium fidelium de

Veneciis et s ingulo rnm subiectorum et Comunium subiectornm

ipsius Comunis Veneciarum in Ystria facere possct scu possent

si presentes essent nec non coram dictis arbitr is a rb itrntor ibus et

amicabilibus compositoribus ad comparendum et procedendum

et coram quibuscuuque aliis etiarn subrogantis a rbitriis a rbitra­

toribus et amicabilibus compositoribus iuxta fo rmam compromissi

fiendi, ad ag-endum, deffendendum et se nomine D. Du cis et Com.

Veneciarum et fid elium ipsius D. Ducis de Veneciis et hominum

et Comunium eius subiectorum in Ystria liti ei Jitibus offerendum,

297

proponendum, excipiendum, protes tandum, denunciandum, Iibellos seu petitiones dandum et recipiendum, Iites centestandum de calumpnia, de veri t.ate clicenda scu cuiuslibet a.lterius generis, iuramcntum prestandum, ponendum, positionibus respondendum, articulos dandum et recipiendum, testes

1 instrnmenta et alias

probationes producendum et reprobandum, alligandum, contrndi­cendum, sententias, arbitria, la.uda.menta et arbitrationes et ami­cabiles compositiones a udiendum et recipiendum et ipsa exequi faciendum et procurandum, solutiones recipiendum et sibi fare solutum vocandum et generaliter et spccialiter omnia et singula faciendum et exercendum que in premissis et circa predicta et per­tinentibus ad predicta sunt aut erunt necessaria et exiguntur de iure et que quilibet verns legltimus procurator et sindicus facern p osset etiam s i mandatum exigerint speciale et D. Dux }Jredictus et dieta Consilia nomine suo et Comunis Veneciarum et fidelium ipsius de Veneciis et lwmin es et Comuuia subiecti et subiecta ipsiltS Comunis in Ystria si adessent, promittentes idem D. Dux cum dictis suis Consiliis nomine eorum et Comunis Veneclarum ac suorum fidelium de Veneciis et homiuuru subiectomm ipsius Comunis in Yslria mibi publico Notario infrascrip to stipulanti et recipienti nomine et vice omnium quorum intel'est et iuteresse poterit firmum et ratum babere et tenere et hab eri et teneri facere et curare quicquid dictus procurator1 actor et sindicus fecerit in predictis , circa' predicta et quolibet predictorum et non con~ trafacere vel venire, promittentes etia.m ad cautelam nomine suo et Comuuis Veneciarum et fi<lelium de Veneciis et hominum et Comunium subiectorum ipsius Comunis in Ystria pro ipso suo procuratore et sindico Jlresente de iudicio sisti et de iudicato solvendo in omnibus iuris clausulis pro ipso procuratore fìdeius­sores existentes cum obligacione bonorum Comunis Veneciarum. In cnius rei fid em et evidentiam rnanifestam in predictis D. Dux presens publicum instrumentum iussit fieri per me Notarium infrascriptum et eius pendenti bulla plumbea communiri.

Ego Jacobus filiu s q. Eccelini de Jordano imperiali aucto· ritate N otarius et Ducatus Venetiarum Scriba predictis interfui et rogatus scripsi.

Da perg. sciolta. 105. n.. Arch. di Stato1 Venezia. (Manca la. bolla).

298

xm. 1304. 5 F ebbraio. Padvva.

Il nob . Giustino q. Carlev:i.rio della Torre crea nn suo Procuratore a ricevere dal Patrim·ca cl' Agnileia Ottobono l'investitur:i dc' snoi possessi nel Castello

d' Arisp erch.

In nomine Cristi Amen. Anno navitatis eiusdem MCCC IIII. ind. II, die V Februarii in Episcopatn P aduano, presentibus Johan ne de Redivo nuncio Episcopalis curie Paduane, Barufino notario q. D. Ospinelli de Giroldis de Cremona ac D. Bartholomeo filio q. D. Frederici a Lectis notarii D . Episcopi Padue et aliis.

Nobilis vir D. Zustinus natus q. nobilis viri D. Carnelvari de la Turre fecit constituit et ordinavit J acobi num dictum Zaga· r inum ~m quonclam Dobusini presentem et recipientem sumn nuncium vernm et legittimum procuratorem et quidquid melius et amplius esse potest ad peteudum et recipiendum a Reverendo D. Ottobono Dei et Apostolice Sedis grntia S. Aquilegensis Eeclesie Patriarcha, investituram omnium feudorum et possessionum suarum que et quas ipse D. Zustinus tenei et possidet ab E cclcsia et Patriarchatu Aquilegensi in Castro Arisp erch et eius pertinentiis et alibi tam iure feudi quan.1 quocumque a.li~ iure et nomine et ad prestanclum in anima eins solitum et deb itum fi delitatis et cuiuslibet alterius generis iuramentum et ad alia omnia et s ingula dicendum et faciendum quc in predictis et circha predicta utilia et necessaria fuerint. Promitteus dieta procuratori su9 se firmum et raturn perpetuo Labiturum quidquid per ipsnm dictum factum et procuratum fu erit in prcmissis et quolibet premissorum.

Ego Ventorinus Cremonensis q. Gcrardi de Conto predictis iuterfui et rogatus scripsi.

Not. Alberto de Va.ndolis. Orig. Axch. Not. Udine.

XIV. 1304. UUimi di Maggio. Cividale.

L ettera di NiC'olO di Cividale a Giovanni di Villacco sull e Rap11rcseutazioni sac1·e

fatte in Cividale nell e Pentecoste (17 Maggio) senza l ' interven to de' Co nti tli

Gorizia.

Amico plurimum peramando D. Johanni civi Villat ensi, Nicolaus civis A.ustrie Civitatis salntem et quicquid ;~iutari~1s

299

invenitur. Quia me pro novis intimandis ves tris litter is soJlicitastis, nova cognitionis nostre sunt ·bec: quo(l Clerus Austrie Civitatis tenuisset solationem ludorum de gestibus Nativita.tis, Passionis, Resurectionis et Assensionis Domiuice et de Spiritu Saucti Ka­rismate celebre tam solempnibus studiis ùemonstra.ruut quod non solum venerabili Patrc D. Patriarche et verum etiam teti univer­s itati castrorum et villarum Fori J ulii qui omues a<lerant tam divitibus qumn pauperibus placuit et ipsorum a.n im os ad viclendum applicuit et alexit et dictum ludum rnultipliciter commeudarunt. Attamen Comites Goricie propter ipsorum ardua negocia interesse predictis exercitiis nequivcrunt : preterea st.atus Fori Julii per Dei gratiam in habitu persevcrat pacifico et quieto.

Dal Codice mcmbr. Dictamina. clc smrtabeUo Fr. l lermani fol. 54 t. del àfo­

nastero cli A<lm on t, Stiria.

1 Anno domini M CCC IV facta fuit per Clerurn sive Capi­tulum Civitatense representationem sive facte fuerunt representa­tiones infrascri11te, videlicet; in_ primis de creatione primorum pa.rentum, deinde de annunciacione Beate Virginis, de partu et aliis multis et de passione et resurrectione, ascenscione et adventn Spiritus Bancti et de Anticbristo et aliis et demurn de adveutu Christi ad iudicium. Et predicta facta foerunt solempniter in Curia Domini Patriarche in festo Pentecostes cum aliis duobus cliebus sequentibus, presente Reverendo D. Ottobono Patriarcha Aquile­gensi, D. Jacobo q. D. Ottonelli de Civitate Episcopo Concordiensi et aliis multis No bili bus de civitatibus et Castris Forijul, die XV cxeunte Ma.io.

(Rubeis, Monmn. Ecci. Aqnil. App. pag. 30 ex Cbron. Juliaui Civitatcusis canonici).

1 Il cita.to cronista. all' auno 1298 ai 25 Maggio ricorda altl'a ra.ppresen­ta.zione fatta il giorno delle P entecoste dal Clet·o Ci vidalesc che cominciarn colla P assione di Cristo e finiv a. col Giudizio universale.

Dalla circostanza che il soggetto della rappresen tazione descritto nella. lettera di Nicolb cli Cividale è precisamente qu ello del 1304 e non quello del 1298, ohe nell' auno 1,304 regnava la pace in 1-'riuli e che allora due erano i

Conti clominanti assieme in Gorizia., cioè Enrico ed Alberto morto nel Settem-bre di detto aono 1304 si può senza tema di en-are assegna.re 0.1 1>resen te docu~ mento l' auno suddetto.

300

xv.

1305 circa.

Federico di D. Costantino di Savorgnano per 130 marche di soldi vende al

Signor Gio\•anni di Yillalta il Garrito di Plezzo ed i masi a. quello appartcnent.i , vendendogli q11 esto per 91 marca di sol lli la Decima ed i diritti di decimare

in Ren11a, co l <lirit.to di ricupera salvo compensi in caso rhe il Conte <li Gorizia

disoppignorasse Plezzo.

(Atto mutilo clcll' intestazione).

testibus et aliis. Cum D. Federicus filius q. D. Cou­stantini de Savorgnano precio et foro centum triginta marcharum soldo rum ve,:;;-~·ensTtim dedisset et vendidisset nobili viro D. J obanni de Vil_lalta omne ius suum, omcesque actiones et rationes que et quas habebat et babere posset et habere dignoscitur in Gricto 4.~_!,l~o cum omnibus mansis pentinentibus et spectautib-~s dieta Gricto et omnibus aliis eius iuribus ad dictum Grictum spectantib;s et pertinentibus modo quocumque de iure vel de facto et omni onere et onore et omne ius quod habebat et habere poterai adversus filios et heredes q. D. Filipi oli m D. Concii de Civitate, ut continetur publico instrumento scripto manu mei subscrip ti notarii in predictis millesimo, indictione et die et dictus D. Johannes de Villalta precio et foro nonaginta unius marche soldorum veronensium parvnlorum vendidisset <licio D. F ederico

de Sf!:!~~no totam snam Decimam et iura decimandi quam et que habebat et habere dignoscitur et babere poterai in villa de Reyana et eius pertinentiis. Predictus D. Federicus de Savorguano per se suosque heredes cum obligatione omnium suorum bonorum mobilium et inmobilium, presentium et adquisi torum et omnis dampni et expensarum litis et extra et refecti one ac interesse et sub pena dupli valoris diete decime et iurium decimaudi ut pro tempore plus valebunt ve! meliorata fuerint, minus quinque soldis veronensium parvulorum, promisit et stetit dare et vendere ipsi dicto D. Jobanni ve! eius beredibus ve! cui commiseri! dictam Decimam et iura decimandi cum omni iure et actione prout idem D. Jobannes vendidit ipsi dicto D. Federico dumo do idem D. Johannes vel sui heredes dabit et ministrabit integre ipsi <lieto D. Federico vel suis heredibus dictam pecuniam postquam Comes

301

Comitatus Goricie expignorabit ve! aliquis pro ipso D. Comite supradicta bona et iura e.le Plecio ab ipso D. Johanne vel a suis heredibus haberet ipso D. Federico censn m diete Decime usque quod idem D. Johannes ve! sui heredes solucionem feceri t supra­dictam, pena qua soluta vel non, presens tamen contractns sempcr obtineat plenum robur.

Not. P ieh·o di Butrio. Orig. Arch. Not. Udine.

XVI.

1306. 10 Gennaio. Udine.

Il Patriarca d) Aquileia fa restituire alcuni cavalli tolti arl un Cavnliere de Conte di Gorizia.

Anno Domini millesimo tricentesimo sexto1 indictione quarta, die decimo intrante J anuario . In Castro Utini> presentibus D. Milano de Paona milite, D. Canciano plebano plebis de Morutio, magistro Odolrico notario de Utino, Siurido canonico -sancti :Petri dc .Ca!·.11_ea et aliis.

Nicoletus Domicellns et Ilfarascalchus reverendi patris D. Ottoboni Dei gratia sancte sedis Aquilegeusis Patriarche presen­tavit cx parte ipsius Domini Patriarehe et obtulit se dare velle Lebardo familiari D. Henriei dic ti Fute Militis D. Comitis Goritie tres equos, et obtulit se <laturum hodie quemdam alium equum i psi Lebardo, dum vero ipse assjgnaret sil.Ji li tteras D. Patriarche <lieto D. Henrico concessas per D. Patriarcham super restitutione quinque equorum ablatorum ipsi D. Henrico per D. Rodulfum de Rasa aut de dando ipsi D. Henrico sexag-inta marchas pro exti­matione dictorum equorum. De quinto vero equo cli x.it quod mag·ister Raymundus ypotbecarius de Venetiis cui ipse D. Pa­triarcba fccerat comodari dictum equum, captus fuerat nuper per familiam D. Comitis Goritie cum ipso equo et si dictus equus perveuiret ad mauus D. PaJriarcbe, ipsum faceret statim ipsi D. Henrieo restituì et super hoc paratus erat ipse D. Patriarnha facere per literas snas bouam et ydoneam cautionem.

Not. Melioranza. Orig. nella Bìbl. civ. Udine.

802

XVII.

1306. 12 Aprile. Ud;11e.

Co1i dmrna clcl Parroco di Lo fl che avca dato quel ca!Jtcllo al Co11 te (li Gorizia.

MCCC VI. Die XII. intrante Aprili. In Castro Utini super Patr iarchali Palatio. Presentibus Religiosis vids D. Fratrc ~~noch dc Ordine Heremitarum, D. Nicolao rie Placentia monacho moua­sterii de Candiana Paduane Diocesis, D. Francisco de ~rurano Preposi to S. Felicis de Aquilegia Capellano infrascripti r5°'-·Pa-· triarche, Albertino Clerico Ecclesie S. Odorici de Utino, Magistro Francisco notario de Utino et aliis.

Venerabilis vir D. Frater Albertus infrnscriptus sedens pro tribunali quamdam sententiam in scriptis protulit in hec verba:

In nomine Patris et Filii et Spiritus saneti amen. Nos frater Albertus Plebanus Glemone Reverendi Patris D. Ottoùoni Dei gratia S. Sedis Aquil~is Palriarche Vicarius generalis, volentes cum Apostolo omnem inobedien tia.m ulcisci quia nil lmmanitas prodesse vi deretur humilibus si contumacia contumacibus non nocerei, Presbiterum Fridericum Plebanum Plebis S. Geor_gii in L.o.s...- Aquilegensis Diucesis notori nm proditor~qui c;;t;~~--de ~s Aquilegensis E cclesie proprium per dolum et fraudem tra­didit Henrico Goricie Cami ti hosti crudeli et persecutori manifesto eiusdem Aquilegeusis Ecclesie, qui adhuc idem castrnm notorie detinet occupaturn, et Hectorem capitaneum in eodem castro pro predicto Reverendo Patre Domino nostro Patriarcha. ipsius Pleba.ni proditione nepharia captivavit et adhuc duro tenet carcere man­cipatum, ita quod evid entia tanti sceleris ab ipso Plebano patrati clamo re non indiget accusantis legitime cita.ri fecimns ut -certo termino jam e1apso coram nobis comparere deberct1 defenciones ve] excusationes si posset aliquam sui criminis ostensurus, a ut pro sui congruam demeritis sententiam aucliturus, qui contmnaciter abseils in termino et preter terminum diutius expectatus adhuc in sui proclitionis nequitia notorie persevera t. Ne itaque de sua. possit rualitia g-loriari 1 sed pena ejus sit ceteris in exemplum1

ejus absentiam Dei supplente presentia, ipsius omnipotentis Dei nomine invocato, auctoritate predicti Reverendi Patris et Domini

303

nostri D. Patriarche et de ipsius speciali mandato dictum Plebanum de ....... ipsa Plebe et omni jure sibi in ea ex quacumque collatione) vel institutione quomodolibet competente, sententiando privamus et tam ab ipsa quam ab omni Ecelesiastico beneficio perpetuo removemus.

Da atto di Mclioranza notaio in copia.'uelPArch. Capit. Udine.

XVIII.

1306. 4 Maggio. Udine.

Tregue tra il Patriarca d' Aqnilcia ed i suoi Collegati col Conte di Gorizia.

In Cluisti nomine amen. Anno eiusdcm nativitatis millesimo tricentesimo sexto, indictioue quarta, die Jovis quarto intrante Ma.io, Utini in pa1atio d. Patriarche, presentibus venerabilibus viris clominis ....... Sextensi, Johanne R~si et Bertoldo Mos11ç,ensi Abbatibus, Philippo preposito sancii Stephani de Aqui­leg·ia) fratre Augustino de ordine heremitanorum, Manfredo capel­lano et nobilibus viris dorninis '\Velfo, Ilaynaldo et Francisco Militibus domini Patriarche subscripti testibus et aliis.

Ileverendus pater et dominus Ottobonus Patriarcha Aquile­gensis pro se et suis subditis omnibus sibi adherentibus ac nobilibus viris dominis Corrado de OwensffiYn capitaneo et marescalco Carinthie et Henrico Grayla;;ro-,~cedomino Carniolie et Marchio pro illustribus ducibus Carinthie et aliis nobilibus teotonicis qui in societate eorundem dominorum Chunradi et Graylandi in servicio d. Patriarche fuisse noscuntur ex parte una et nobiles viri domini Henricus Fulexii et Raymundinus Judex de Ceffis de Parma procuratores magnificum et potentum virorum dominorum Fienrici comitis Goricie et Tirolis Aquileg·ensis, Tridentine atque Brixinensis ecclesiarum A.dvoeati et Rizardi de Camino et pro ipsis ac ipsorum amicis infrascriptis ac aliis eorum omnibus coadiutoribus, fauctoribus, sequacibus et amicis ex altera, sibi inter se vicissim sec ........ et laudaverunt treugas usque ad festum sancti Martini proximum per totam diem, de omni discordia et inimicicia inter prefatas partes hucusque habita occasione presentis werre seu alia occasione, modis, pactis et condicionibus infrascriptis, videlieet quod si aliqua

• 304

parlium seu aliquis de ipsis partibus ve! eorum altera contra ipsas treugas fac eret quoquo modo, treuge ipse fracte per hoc non intelligantur nisi hoc per infrascriptos quatuor aut maiorem pattern

ipsorum, videlicel d. Euricum de Pramperch, Carslmannum de Utino pro parte d. Patriarche et d. 1.raai•edùm de Porcil_ij_s et Odorlicum de Cucani!!, pro parie dielorum dominorum Comitis et Rizardi et senlentiatores et diffinitores per prefatas partes ad hoc specialiter deputatos extiterit declaratum, quorum declarntio per easdem partes inviolabiliter observelur hoc modo videlicet, quocl si ipsi aut maior pars eorum pronunciabunt treugas non esse fractas scd dampnum illatum per partem seu aliquem de parte a1tera alteri parti seu alicui eiusdem partis satisfaciendum esse, de ilio satisfieri debet passo iniuriam sive dampnum iuxta eorum taxationem per unum mensem sub pena infrascripta qua soluta ve! non treuge prefate usque ad dictum terminum nichillominus firme maneant atque rate. Si vero pronunciaverint treugas esse fractas, pars que illas fregeril parli alteri de dampno illalo satisfaciat aut satisfieri facere teneatur iuxta taxation em ùictorum quatuor infra mensem venturum a die taxationis ipsiusJ alioquin penatn subscriptam infra mensem alium solvere teneatur, qua soluta vel non per easdem 'partes ipse treuge nichillominus usque ad predictum terminum inviolabiliter observentur1 promittens d. Patriarcha pro se et diclis subditis suis ac dominis Chunrado de Owenstayn et Henrico Graylando ac aliis nobilibus qui in eorund em societate ut premittitur fuisse noscuntur et procuratores et sindici nomine quo supra sibi invicem solempnibus stipulationibus bine inde intervenientibus predi ctas treugas, pacta et condictiones firmas et ratas habere et observa.re ac facere observari inviola­biliter usque ad dictum terminurn sub pena duorum millium marchal'um denariorum aquileg·ensium ad invicem inter ipsos stipulata et promissa, qua soluta ve! non prefate treuge firm e maneant usque a.b terminum memoratmn . Pro quibus omnibus observandis, precibus et mandatis <lieti d. Palriarche et pro ipso prefatis procuratoribus et sindicis recipi entibus nom ine quo supra domini Henricus de Pramnerch, Costanlinus de Utino, Berloldus de ¼:!~o, Lodoycus de Qfry.Ji~_ço filius condam D. Dietalmi de Vi!W_la, Carstmannus de Utino, .Asquinus de Colorelo fi lius olim d. Vilielmi de V!~_Eoo quilibel eorum pro centum rnarcis

• 305

fid eiussores extiterunt, promittens ipse d. P atriarcha se fidcius-2ores daturum de residuo pene superius nominate infra sex _dies inmediate venturos sub pena prefata. Nomina aut.cm amicorurn dictornm D. Comitis et Rizardi sunt hec, domini Manfrcdus de Porcillis, Gabriel et Pileus <lieti fra tres de Prata, Nicolaus et fratres de Pra~ omnes <le ~ulcinico, omnes de Vilalt.a, omnes ~ .,.\ t.t.: .. de P~~o, Odorlicus de C~ ~l1ia, FreclericuS de .Pers, omnes de R_~_gg_i,_iil, Symon et Franciscus de U!;i.,uma filii condam d. Henrici cle BudrioJ Asquinus filius d. Durenghi de Vanno, Petrus Square CapiÌa~s et Comune Portusgruarii , Jacob~ Ùus condam d. Samuelli de Ma.niaco, om;;~--;:1-;-iiW~iali, Com muue et homines de ~~' Comn~t homines de ~ Artnicus de Tricano, Artuicus de ~~io, omnes de Castello excepto Artico, F rede-ricus de ~...P.~È- et filii eius, Luv1xmus de Civitate. In cuius rei evidentiam d. Patriarcha predictus presentem cartam feci! sui pen<lentis sig illi mu nimine roborari.

Da perg. odg. nell' I. R. AI"ch. di Stato iu Vienna. Repcrt. I .

XIX.

1306. 8 Maggio. Udine.

Protesta. di nno dei Signori di Ra.gogna. di non eontran e alleanza col Conte

di Gorizia nè con Riizardo da Camiuo.

Anno Domini M CCC VI, ind. IV, die octavo intrante Maio. In Castro Utini super patriarcbali palatio in eapella D. Patri­arcbe. Presentibus venerabili viro D. Pbilipp o preposito sancii Stepani de Aquilegia, D. Artico de Cast_Q_\!Q, nobilibus vir is D. Guelfo de filiis Odonibus, Francisco de ~QYJ!_,et aliis .

. . . . . de Ragonia constitutus in presentia reverendi patria

D. Ottob oni Patriarche Aquilegensis, dixit quod numquam fuit, nec esse vult in liga curo Comite Goritie et D. Rìzardo de Ca­min9 et de eorum sequacibus non fuit, nec vult esse) sed stare etmanere vult in quantum potesi ad servitium · Domini Patri­

arche predicti.

Not. Y:eliorao;rn. Orig. Bibl. civ. Udiue.

306

xx. 130G. 14 Seltembl'e. Cfoiclale.

Ainrico di S. Vito nella conh·a(la <li 'l'olmiuo 11romotte a. Ca.nciano ,·1cario di Godzia di stare con lui per un anno e di pescare, nccell arc o cacciare e

fare altri servizi domestici pei· sno conto.

A. D. 1306, ind. IV, die XIV intrante Septembri, in Civi­tate in Cimiterio S. Marie de Curia, presentibus Presb. Ludoyco titulario Muymacj, Presb. Johane Capellano D. Henrici militi.s de Goricia, c~O-t-~xtore de Porta Brossana Civitatis, Simohe eius filio et aliis.

D. Cancianus Vicarius Goricie ex parte una et Aynricus filius D. Dyetmari Vicarii S. Viti contrate T~ini ex altera tale pactum et concordiam habuerunt inter se, videlicet quod dictus Aynricus a festo S. Michaelis proxi,ruo venturo usque ad unurn annum cum D. Canciano predicto debeat demorari et quandocumque idem D. Cancianus precipiet sibi quod vadat pi­scatum aut aucupatnm aves vel venatum aut alia servicia domm; facere, quod illnd facere teneatur bona fide et quod quidquid aquiret de piscacioneJ aucupacione et vena.ciane continue assi­gnare et dare dieta D. Canciano teneatur et eius bona conser­vare, cui idem D. Cancianus in victu et vestitu ac ca. lciamentis providere teueatur convenienter usque ad terminum supradictum et in fine termini ipsi Aynrico satisfacere de labore suo iuxta graciam et curialitatem ipsium D. Canciani. Et idem Aynricus ante huiusmodi terminum a dieta D. Canciano non valeat recedere. Que omnia et s ingula supradicta prefatus D. Cancianus ex parte una et dictus Aynricus ex altera sibi vicissim stipulantes cum obligacione omnium suorum bonorum mobilium et immobilium, presencium et futurorum promiserunt attendere et observare et non contradicerc, facere vel venire, imo sibi vicissim integre resarcire omne dampnum etc. sub pena unius marche deuariorum aquilegensinm, _que tociens etc. et soluta etc. pro quibus atten­dendis et observandis 1iro <lieto Aynrico prefatus Presb. Lodoycus extitil fideiussor. Insuper dictus Aynricus iuravit ad sancta Dei evangelia omnia et singula supradicta attendere et observare ut superius continetur.

Not. Giovanni Rosso di Cividale. Orig. Al'ch. Not. Udine.

•

•

307

X-KI.

1307. 1 Febbraio. Aquileia.

Nicol~i Gorizia m0&trasi dispÒsto a giustificarsi di quanto tentò sulla strada

contro li vescovo di Giustinopoli. •

Annò Domini MCCC VII, ind. V, die primo Februarii, Aqui­legie snper patriarcbali palatio, presentibus Ceno filio olim Ca­stagnelli de . Verona, Gnillelmo domini Fini· de eodem loco, Zanino clerico de Civitate familiare D. Vicarii infrascripti.

Constitutus in presentia venerabilis viri domini Fratris Al• berti Abbatis Sumaquensis reverendi palris D. Ottoboni Patri­arche Aquilegeusis Vicarii Genèr"alis, Nicola de Goritia suo nomine ac nomine et vice . .. · .... spante et libere guadiavit et promisit in manibus dicti D. Vicarii stare et parere iuri coram ipso D. Vicario usque h.d octavam proximam Pape Resurrectionis Dominice, super excesSu per ipsum et dictos eius socios, ut dicitur, perpetrato in strata predicti D. Patriarche ~ ; Episcopum Justinopoli.tanu~, sub pena centum marcharum a.qui•

~ i"lil'Cm~•Ir.tomussius de Aquilegia extitit fide­jussor.

Not. Mclioranza. Orig. Bibl. civ. Udine.

XXII.

1308. 28 ~Maggio. Ucline.

l nvciititnra feudale data dal Patriarca Ottobono o. Nicolò di Ungris:Pach dei beni confiscati presso Los ad uno che avea dato quel castello nelle mani dol

Cou tc di Gorizia-.

Anno Domini MCCC VIII, indiclione sexta, die quarto exeunte Maio, in Castro Utini super patriarChali palatio, presen· tibus nobilibus viris Dominis Guelfo de filiis Òdonibus, Raynaldo de Filicianis Marescalcho, Francisco de Castronovo Vicedomino iufrascripti D. Patriarche Militibu.s, Carsmaiìoefmagistro Fran• ciseo Nasuti notario de Utino et aliis.

1 Era in allora Fra. Pietro Manolesso doi Minori Osservanti.

308

Reverendus in Christo pater et dominus Ottobonus Dei gratia sancte sedis Aquilegensis Patr-iarcha dicens quoddam feudum nnius mansi siti in ~~__gui colitur per Gonereo et Jacse, qucm Otil et fratres filii olim Scrimi de Los ab ipso D. Patriarcha et ab Aquilegensi Ecclesia in feudum - follebant, vacare et esse ad ipsius D. Patriarche manus legitime devolutum propter prodi­tionem quam dietus Otil et fratres contra ipsum D. Patriarcham commisisse <licuntur capi.endo Capitaneum ipsius D. Patriarcbe in Los et G1.§!n1111- çl~" Los hominibus D. Comitis Goritie assi­gnaÌì(fo in maximum d;~p;;m et preiudicium D. Patriarcl1e et Aç_uilegensis Ecclesie; credens idem D. Patriarcha sibi et Ecclesic Aquilegensi fidelem vassallum acquirere Nicolaum filium q. Con­radi de H~~ . de preclicto feudo sic vacante et aperto per fimbriam sue clamidis de speciali gratia investivit, iure ipsius D. Patriarche et Ecclesie Aquilegensis in omnibus semper salvo, mandans et volens idem D. Patriarcha quod tenutam et possessionem dicti mansi accipiat et habeat corporalem.

Not. Melioranza. Orig. Bibl. civ. Udine.

XXIII.

1309. 6 Maggio. Cividale.

Il Comune di Cividal e elegge 1n·ocuratori per far lega con alcune Comunità e Castellari del Friuli contro il Conte di Gorizia e mzziwdo da Camino.

Anno Domini MCCC IX, inclictione VII, clie sexto intrante Maio, in Civitate Austria, in domo Comunis, presentibus D. Ottonello Archidiacono Concordiensi, Petra de Orsaria canonico Tergestino, Dominica et Odor1ico mansionarii;-c"Iritatensibus et aliis.

D. Sclesonus Gastaldio et Consilium Civitatis ibidem ad sonum campane et voce preconia more solito congregati nomine suo et Comunis Civitatis fecerunt, constituerunt et ordiuaverunt D. Fulclierum de Savorgnano et Pbilippum q. D. Quoncii de Civitate, licet abse~·t;~quam presentes, suos sive <lieti Co~ munis Civitatis certos nuntios; sindicos et procuratores Iegitimos ad conveniendum cum Comunitatibus Terre Forijulii sive curo illarum sindicis et procuratoribus et aliis Castellanis obedientibu•

309

reverendissimo Patriarcl1c Ottobono sancte sedis Aquilegensis Patriarche et de conscnsu et voluntate ipsius D. Patriarche cnm eis faciendum confederationem, ligam et unionem pro reforma· tione Terre Foriju.lii et pro resistendo ne per Magni-ficos viros Dominos Henricum Comitem Goritie et D. Ricardum de Camino C~itaneum de Tarvisio et suos sequaces destruatur: et ~ manduiiìeanraem- .s~m.'anfen tis, pactis, penis et renunciationibus opportunis, prout illis qui erunt in dieta liga videbitur expedire: et ad substituendum alium vel alios procuratores vel sindicos loco sui et revocandum1 securitatem prestandum aut recipiendum, in animas hominum <lieti Comunis cujuslibet generis iuramentum prestandum et gencraliter ad omnia et singula facieudum et litteralit er exercendum que in predictis et circa predicta fuerint oppottuna et que ipsimet <licere et facere possent si personaliter interessent: promittentes stipulatione solempni nomine suo et dicti Comunis Civitatensis mihi Notario infrascripto pro omnibus quorum interest vel interesse poterit, stipulanti, fìrmum, gratum et ratum habere ac tenere1 attendere et observarn quidquid per ipsos procuratores et sindicos vel substituendos ah eis in pre­dictis et circa predicta. factum foerit vel modo aliquo procuratum sub omnium <lieti Comunis bonoruru hypotbeca.

Da copia uell' Otlimii ForoJuliense del cauo11ico G. D. Guerra, ms. pl'esso il Munici pio di Cividale.

XXIV.

1309. 15 Maggio. Udine. Procuratori 01H1 e concùindere la pace col Conte di Gorizia e Rizzardo

tla Camino.

MCCC IX. Die XV intrante Majo. Consilium Civitatis facti suos Procuratores D. Fulcherurn de ~~o) Utussinm de Portifu. Everardum et Valentinum de Civrtate ad faci en dam pacem cum D. Hainrico Camite Goritie, Rizarclo de Camino, Ci\1 itatem Tarvisine, Feltrensis et Bellunensis Capitaueo Generali et corum seqtlaCioUS, nec non cum D. D. OLforlico de Cucanea, V\'alter­

pertoldo;de SJ!egninàbergo, Bernardo de Zuc}cl_l_a Dontiuis de P-t.'!!!1-~, pro Jacobo e B~io, P aulo q. D. Bojani de Civitate et

eorum coa.djutoribus et amicis. Not. An tonio di Civ idale. Dal Sommario Nicoletti. Arcb. Capit. Udine.

810

xxv.

1309. 11 Settembre. Cfoidale.

Prestito di 35 marche di tlenari verchi d'Aquileia fatto dal signor Ettore q, D. Costantino di Savorgnano ad Emico Conte di Gorizia.

In Dei nomine amen. Anno eiusdem nativitatis MCCC IX, ind. XIV die XI intrante septembri, in Civitate Austrie, in domo seu stupa D. Siffridi filii D. Everarcli de Altemburch, presentibus D. Griffo de Raifenberg, D. Paulo q. D. Boiani de Civitate, Jacobo de (~-~!_!~,<)JJ◊~-zuanino filio Virgilii de Civitate et aliis.

Magnificns et Potens vir D. Henricus Comes Goritie, nomino mutui et de puro capitali solvere promisi! D. Hectori q. D. Con­stantini de Savorgnano XXXV marchas clenariorum veterum aquilegensis monete, usque ad proximum festum Beati Georgii. Fideiussor D. Paulus testis predictus promisi! fide. etc. dare eidem creditori pignus mobile, facta tamen requisition"e solutionis dicti mutui per ipsum creditorem vel suos heredes aut cui com­miserit ipsi Domino Comiti si fuerit in Goritia vel pertinentiis Forijulii, seu autem D. Comitisse eius uxori etc. cum omni me­lioramento.

Odorlicus notarius Civitatensi.

Da copia nella Bibl. civ. di Udine. l\Is. Savorgnani.

{Continu,a).