Doctor Who: een semiotische benadering

Master Culturele Studies

F0UN8a Cultural Semiotics

Prof. A. Masschelein

Doctor Who: een semiotische benadering

Alyssa De MaeyerS0212711

K.U. Leuven Academiejaar 2013-2014-01-13 1

InleidingSemiotiek zal cultuur trachten te definiëren als eenmanier om de omgeving betekenis te geven onder de vormvan tekens of symbolische activiteiten.1 Diverse theorieënvormen een basis in de poging om de verschillendedefinities vast te leggen. Het is boeiend om na te gaanin welke mate deze theorieën toepasbaar zijn op eenfictief verhaal. Als enthousiaste fan van “Doctor Who”,zou ik deze televisieserie graag als voorbeeld gebruikenom de semiotische theorieën toe te lichten.

History books tell us who we used to be, documentaries tell us who weare now, but heroes tell us who we want to be. And a lot of heroesdepress me. But you know, when they made this particular hero, theydidn’t give him a gun, they gave him a screwdriver to fix things. Theydidn’t give him a tank or a warship or an x-wing fighter, they gave him acall box from which you can call for help. And they didn’t give him asuperpower or pointy ears or a heat ray. They gave him an extra heart.They gave him two hearts. And that ‘s an extraordinary thing. There willnever come a time when we don’t need a hero like the Doctor. – StevenMoffat

De Doctor is bovenmenselijk, de laatste van zijn soort.Hij dwaalt door tijd en ruimte op zoek naar avontuur. Hijis een onverschrokken reiziger die zijn meereizendemetgezellen of Companions laat kennismaken met dewonderen van het universum.

Ferdinand de SaussureVolgens de Saussure bestaan tekens zowel uit reëel geluiden beeld als uit een mentaal beeld, die hijrespectievelijk ‘betekenaar/ signifier’ en ‘aangeduide/signified’ noemt. Er is een sterke connectie tussenbeide, maar de betekenis die gekoppeld wordt aan hetteken kan geleidelijk aan veranderen. Deze behoort toteen conventie die door mensen is opgelegd en isafhankelijk van het niveau waarnaar je kijkt. Het woord ‘doctor’ wordt algemeen gekoppeld aan het beeldvan een arts, gekleed in een witte stoffen jas met eenstethoscoop bij de hand. Enkel de mensen die in contact1 http://en.wikipedia.org/wiki/Semiotics_of_culture


http://en.wikipedia.org/wiki/Semiotics_of_culture

komen met de Doctor in de serie, ontwikkelen een anderdominant beeld die de betekenis van hetzelfde woordvertegenwoordigt.

Concept Signified Sound-image Signifier doctor Doctor

Jean-Marie KlinckenbergKlinckenberg breidt het voorgaande model uit tot vierelementen die enkel in relatie tot elkaar kunnen bestaan.Een teken bestaat ten eerste uit de stimulus die absoluutvia de fysische materie in de realiteit werkt. Dit isbijvoorbeeld een reeks geluidstrillingen oflichtfrequenties die via de zintuigen waargenomen worden.Daarnaast is de signifier de abstracte weergave die doorde zintuiglijke perceptie ontstaat. Wanneer degeluidstrillingen in dit voorbeeld het oor bereiken,wordt dit via de hersenen omgezet in het woord ‘Doctor’.Dit roept een mentaal beeld op die de signified wordtgenoemd en als dusdanig niet bestaat. De verbeeldingcreëert een mentaal beeld van de Doctor. Net zoals deSaussure, stelt Klinckenberg dat dit mentaal beeldarbitrair is. Tenslotte is er de referent die reëelbestaat, waardoor het mentaal beeld betekenis krijgt. Deverschijning van de Doctor bevestigt en brengt hetmentale beeld tot leven.

Signifier Signified Doctor (klank van het woord)

Stimulus Referent

(Mentaal beeld)

Zintuiglijke perceptie


(het horen van het woord ‘Doctor’)

(Reëel beeld)

Het personage zelf

A.J. GreimasGreimas heeft een ‘Semiotic Square’ opgesteld, die vooralgebruikt wordt bij complexe teksten en systemen. Hetvierkant heeft een statisch karakter bij hetidentificeren van relaties en wordt dynamisch bij het inkaart brengen van evoluties. De semantische S as geeftaan de linkerkant de positieve, aanvaarde term (S1) enaan de rechterkant de negatieve, marginale term (S2). S1en S2 zijn tegengestelden. De schuine schema’s geventegenstrijdigheden weer (S1 vs –S1 en S2 vs –S2). Deverticale pijlen tonen de implicaties van S1 en S2 (-S2en -S1). Naast deze onderlinge relaties, bestaan er viermetatermen die voorgenoemde termen combineren. Decomplexe term bestaat uit de tegengestelden, S1 en S2.Analoog vormen –S1 en –S2 de neutrale term. De deixesworden gevormd door de implicaties aan de positieve ennegatieve kant.

Complex

S1 Contrary S2+ Deixis Implication - Deixis

-S2 -S1

NeutralIn de serie komt de tegenstelling tussen goed en slechtop het voorplan. Het meest karakteristieke aan de Doctoris dat hij zijn tegenstanders steeds de vrije keuze laatom voor hun bestwil vreedzaam tot een oplossing te komenin zijn zoektocht naar het verbeteren van het universum.Deze visie en integer gedrag plaatst hem op S1. Cybermen


daarentegen komen op S2 terecht. Ze schakelen demenselijke emoties uit en gebruiken menselijke hersenenom hun eigen soort uit te breiden. De Weeping Angels zijnandere creaturen die eveneens buiten de norm vallen endie geplaatst kunnen worden op –S1. Het lijkenstandbeelden die kracht putten uit het zenden van mensennaar een andere tijd en ruimte. Soms doden ze ook mensen.De Doctor wordt bijgestaan door zijn Companions die hijpersoonlijk uitkiest. Hij toont hen hun potentiëledeugden, maar ze kunnen nooit zijn kennis en wijsheidevenaren. Ze handelen eerder uit compassie in plaats vanonpartijdigheid zoals de Doctor, waardoor hij niet altijdachter hun beslissingen staat. Hierdoor belanden ze op –S2.De TARDIS vertegenwoordigt de metaterm S1 en –S2. Ditruimteschip heeft een eigen bewustzijn en ziet ruimte entijd. Het brengt de Doctor steeds waar hij moet zijn,niet waar hij wil zijn. De Shadow Proclamation is eenorganisatie die waakt over het naleven van de galactischewetten. De leden willen zich niet moeien in deverschillende conflicten en kiezen voor afzijdigheid.Daarom horen ze bij de neutrale term. De Doctor heeftvele tegenstanders, maar de Daleks zijn de ergstemonsters die hij moet bevechten. Het zijn haatdragendewezens die alle leven wil vernietigen. Daarom worden zegeklasseerd bij de negatieve deixis. Judoon kunnen bij decomplexe term geplaatst worden. Het zijn neushoorns diede galactische politie vormen en ten dienste staan van deShadow Proclamation. Ze stellen criminelen terecht,waarbij het hen koud laat wat de negatieve impact hiervaneen planeet aanricht. Kortom, ze hebben goedebedoelingen, maar een verkeerde aanpak. Ook Harriet Joneskan daar geplaatst worden. Ze is een mens diewisselvallig handelt. Enerzijds helpt ze de Doctor deSlitheen te overmeesteren en offert zich voor hem opwanneer de Daleks de Aarde voor de zoveelste keeraanvallen. Anderzijds heeft ze ook een terugtrekkendruimteschip laten exploderen.

Rhino Space Police/ JudoonHarriet JonesGoede bedoelingen op een verkeerde manier realiseren


Doctor CybermenGoed Slecht

Tardis DaleksSupergoed Superslecht

Companions Weeping AngelsNiet slecht Niet goed

Shadow ProclamationNeutraal/ Afzijdig

Greimas heeft ook een ‘Actantial Model’ ontwikkeld.Verhalen hebben zes posities die ingevuld kunnen wordenmet karakters en actoren. Het model is opgebouwd uit drieassen. Ten eerste is er de as van het verlangen, hetsubject heeft een doel of wil een object bemachtigen. Eentweede as is die van de communicatie. Vaak zet motivatie,uitdaging of zoektocht het verhaal in gang. Ten slotte iser de as van kracht, het subject zal in de loop van hetverhaal tegenstand en hulp krijgen om zijn doel teverwezenlijken.

Sender Object Receiver

Helper Subject Opponent

In het gegeven voorbeeld, begint het verhaal begint bijde communicatieas wanneer het kind telefoneert. De Doctorzoekt duidelijkheid omtrent het kind, dat is de as vanhet verlangen. Op zijn queeste wordt hij geholpen doorzijn Companions, maar hij krijgt ook tegenstand, in hetene geval van de verkeerde werking van de Nanogenes en inhet andere geval van de Silence. Wanneer de Doctor hetmysterie heeft opgelost, komt het de mensheid en ook denanogenes ten goede.

Kind telefoneert Helpen, avontuur, Nanogenes & mensen


raadsel oplossen

Companions Doctor Nanogenes/ Silence

Jacques Fontanille: Tensive ModelHet Tensive model van Fontanille bestaat uit twee assen. Intensiteit (verticaal) is een kwestie van energie en passie en is naar binnen gericht. Extentie (horizontaal) is naar buiten gericht en situeert zich in ruimte en tijd.

Intensity(Energy)

Extent (Time & space)

In het verhaal van de Doctor wordt de term extentieanders geïnterpreteerd, omdat er voortdurend doorheenruimte en tijd gereisd wordt. Daarom worden de levensduuren de frequentie van verschijnen hier in rekeninggebracht. De Doctor heeft vele levens (door zijnregeneraties) en neemt als tijdreiziger veel tijd enruimte in. Telkens de Daleks verslagen worden, komen zeweer terug, zodat ze naast een grote extentie ook eengroot incasseringsvermogen hebben. Intensiteit krijgt duseen bredere betekenis, nl. het incasseringsvermogen enhet vermogen om anderen te verslaan. Mensen daarentegenzijn slechts zwakke schakels die maar een fractie van deuniversum tijd in beslag nemen. Ze zijn vaak overgeleverdaan de hulp van de Doctor en zijn ook niet in staat omdoor de tijd te reizen. De Companions zijn uitgekozenmensen die met de Doctor door de tijd reizen, waardoorhun extentie vergroot. Wezens met een grote kracht dieslechts zeer kort verschijnen in het verhaal, zoals deWeerwolf, hebben een hoge intensiteit en een lageextentie.


Intensiteit(Energie) Weerwolf, de Wire, Doctor, Daleks

Vashta Nerada

mensen, Ood companions Extentie (In tijd &

ruimte)

Charles S. PeirceDe theorie van Peirce verschilt op drie vlakken van deSaussure. Ten eerste heeft hij een andere opvatting overhet teken. Volgens hem wordt de betekenis van het tekenopgebouwd door drie elementen, namelijk representamen,object en interpretant. De representamen is eveneens eenteken, die het reële object representeert. Deinterpretant is de betekenis van het eerste teken,waaruit een nieuw teken voortvloeit. Het startpunt isniet het teken zelf, maar de relatie tot het teken in eenvoortdurend en open proces die semiosis genoemd wordt.Bovendien is de relatie van het subject anders tenopzichte van het teken. Het subject maakt deel uit vanhet proces, omdat ook zijn gesitueerdheid in rekeninggebracht wordt. Een betekenis komt tot stand doordialoog en conventies. Het is tijdelijk en evolueert.Tenslotte bevinden deze zich in een nieuw epistemologischkader, bestaande uit Firstness, Secondness en Thirdness.Alles kan gecategoriseerd worden binnen één van dezeuniversele aspecten. Onder Firstness verstaat Peircevrijheid, onmiddelijkheid en onafhankelijkheid, dit komtovereen met de representamen. Het is een vaag gevoel eneen blijvende mogelijkheid. Secondness ontstaat slechtsin relatie tot een ander element en definieert hetobject. Het is individuele reactie en een actueel feit.Secondness kan gesplitst worden in het mentaal beeld vanhet object (onmiddellijk) en informatie of kennis overhet object (dynamisch). Thirdness is een wet die virtueleeigenschappen in de realiteit kan brengen. Het is een


algemene gewoonte en een tijdloos potentieel gegeven, watgelijk staat aan de interpretant. Dit bestaat uit driedelen: het emotionele (gevoel), energetische (mentale enfysieke activiteit) en logische. Het logische aspect kanverder uitgediept worden. In de eerste plaats is er eenonmiddellijk, niet geanalyseerd effect die suggestiefwerkt door associatie. Verder is er een dynamisch endirect effect die het teken veroorzaakt bij de vertaler.Het heeft te maken met overtuiging en nieuwe kennis. Tenslotte is er een normaal, finaal effect gebaseerd opgewoonte.

Interpretant Semiosis

SignRepresentamen Object

Het teken staat steeds in relatie tot de drie elementen.De relatie tussen het teken en de representamen is deeerste trichotomie en bevat drie delen. Met qualisignwordt een kwaliteit aangeduidt die enkel kan bestaan alshet een drager heeft. Tijd is een abstract begrip die inDoctor Who belangrijk is. De enige die tijd kan zien isde TARDIS, verder kan enkel het verloop van tijdweergegeven worden door middel van horloges. Bij sinsignof token krijgt het teken zijn betekenis aan de hand vankarakteristieke eigenschappen van bestaande feiten. In deserie veronderstelt de aanwezigheid van de TARDIS dat deDoctor in de buurt is. Legisign of type zal de betekenisvan het teken vastleggen door conventies en wetten. In deWhoniverse is het een feit dat er vaste tijdspunten zijndie niet veranderd mogen of kunnen worden.

The Doctor, for example, cannot return to the Time War to save hispeople, and he has hinted that this is not simply because it was timelocked: it is a fixed event. “Fixed” events are, it seems, not events thatliterally cannot be changed, but rather events that ought not bechanged. (See the Heart of Him, p. 13)


De tweede trichotomie is de relatie tussen het teken enhet object. Dit is de bekendste relatie en kan verderopgesplitst worden in icoon, index en symbool. Het icoonis gebaseerd op gelijkaardigheid en is het beeld van hetobject. Het is bijvoorbeeld een foto van de Doctor (onderandere te zien in de afleveringen ‘Rose’ en‘L.I.N.D.A.’). De index is gebaseerd op het principe vancontact, zoals de afgehakte hand van de Doctor (onderandere te zien in ‘The Christmas Invasion’ en ‘Utopia’).Het symbool is arbitrair en gebruikt conventies engewoonten om de relatie van het teken met het object tedetermineren. De tiende regeneratie van de Doctor draagtsteeds All Stars en de elfde Doctor een vlinderdas, zodatdeze gebruiken hen duidelijk typeren. De derde trichotomie is de teken-interpretant relatie dieopnieuw in drie verdeeld kan worden. Rheme is eenvervangend teken die het object kan weergeven, zoals:“... is eenzaam”. Dicent is het teken van het actuelebestaan zonder gegeven reden, bijvoorbeeld: “De Doctor iseenzaam”. Het argument bewijst de waarheid van het teken.“De Doctor is eenzaam, omdat hij een veel langere ‘leef-tijd’ heeft dan zijn Companions.” “You can spend the rest of yourlife with me. But I can't spend the rest of mine with you. I have to live on,alone. That's the curse of the Timelords.” (Doctor, School Reunion).

Yuri Lotman: de SemiosfeerDe semiosfeer is een overkoepelend mechanisme waarin alletekensystemen vervat zitten. Het is een ruimtelijkemetafoor die bestudeert hoe informatie gecreëerd,uitgewisseld en bewaard wordt. Het heeft een externegrens en interne limieten. De semiosfeer bestaat uitverschillende niveaus, waarin alle afgebakende delen metelkaar interageren. De semiosfeer heeft een dynamischerelatie met de externe wereld. Er heerst spanning endynamiek tussen de assymmetrische structuren, zodatinformatieoverdracht plaatsvindt. Dit is enkel mogelijkindien er geen volledige overlapping of scheidingvoorkomt. In het centrum zitten de dominante structurendie hun normen aan anderen trachten over te dragen. Zezijn zelfregulerend en georganiseerd en passen zich nietaan. De periferie daarentegen is een plaats waarheterogeniteit en wanorde heersen. Er is een sterke


wisselwerking met de buitenwereld, zodat innovatiemogelijk is. Als gevolg hiervan kan de periferiegeleidelijk aan richting centrum groeien en evolueert hetcentrum naar de rand van de semiosfeer.

De populariteit van de serie verschilt per land. Alsindicator werd de kaart gebruikt waarop debioscoopvertoningen voor de 50ste verjaardag aangeduidstaan.2 Doctor Who bevindt zich in het centrum van desemiosfeer voor de landen: Groot-Brittanië, de oostkustvan de Verenigde Staten en Australië en Duitsland.Daarentegen zitten onder andere Nederland, België enFrankrijk duidelijk in de periferie. Landen zoals Spanje,Noorwegen en het westelijk deel van Rusland liggen tussenbeiden. Deze huidige situatie is niet altijd zo geweesten kan in de toekomst nog veranderen.

2 http://www.doctorwho.tv/watch-the-day-of-the-doctor/


Periferie

Centrummmmm

http://www.doctorwho.tv/watch-the-day-of-the-doctor/

In de communicatie, tussen de eerste (ik) en de derde(hij/ zij) persoon, blijft de boodschap dezelfde, maarkunnen de spreker en luisteraar veranderen. De ik-ikcommunicatie zorgt voor bijkomende gegevens die nietlouter als nieuwe informatie mogen gezien worden, maarals een extra interpretatie. Bijvoorbeeld, na het zienvan alle afleveringen van Doctor Who zullen, bij hetopnieuw bekijken van de serie met de opgedane inzichten,details opgemerkt worden inzake hints, plotwendingen enreferenties naar vorige afleveringen.De spanning en communicatie in de semiosfeer worden nietenkel opgewekt door de grenzen, de verschillende niveausen de asymmetrie, maar ook door continuïteit endiscontinuïteit. Discontinue gegevens worden door middelvan communicatie aan elkaar gerijgd tot een continugeheel. Er bestaat een spanning tussen de geleidelijke ende snelle veranderingen in de semiosfeer. Interactie overgrenzen en tussen niveaus veroorzaakt een plotse overmaataan nieuwe informatie. Deze wordt geïntegreerd in heteigen discours en leidt tot het gebruik van nieuwemetaforen en geleende termen. Het discontinu gegevenvinden we terug bij de regeneraties van de Doctor diegepaard gaan met een vernieuwd interieur van de TARDIS.


USA

UK G

e

Be Nl

Fr

Spw-Rus

NoP

Ook worden zijn Companions regelmatig gewisseld engekozen op basis van zijn persoonlijkheid. Dit biedt deregisseur de kans om de serie probleemloos te vernieuwenen te moderniseren. Ondanks deze discontinuïteit blijfthet avontuur van de Doctor ononderbroken verder lopen. DeDoctor blijft herkenbaar door zijn attributen, namelijkzijn sonische schroevendraaier en zijn psychisch papier.Ook de TARDIS ziet er nog steeds uit als een blauwetelefooncel.

Christian Metz: FilmMetz onderscheid connotatie van denotatie in film. Heteerste hecht belang aan esthetiek, genre en stijl enbeschouwd film dus als een kunstvorm, waaraan eensymbolische dimensie toegevoegd wordt. Het laatsteplaatst het verhaal centraal en wil een weergave van derealiteit overbrengen. Cinema wordt hier gezien als eentaal die beelden gebruikt als communicatiemiddel. In deserie wordt vaak gebruik gemaakt van connotatie doorfilmeffecten, zoals vlammende ontploffingen terwijl deDoctor naar de camera stapt. Dit beeld typeert hem enrefereert naar de uitspraak van het personage Tim Latimerin ‘Human Nature’ en ‘The Family of Blood’:

He's like fire and ice and rage. He's like the night, and the storm in theheart of the sun. He's ancient and forever. He burns at the centre of timeand he can see the turn of the universe. And... he's wonderful.

Deze poetische passage versterkt het symbolische beelddat de innerlijke gevoelswereld van de Doctor in scenebrengt. In verschillende afleveringen wordt zelfs gebruikgemaakt van een songtekst (Tick-Tock) die het plotondersteunt zonder vooruit te lopen.Denotatie is terug te vinden onder de vorm vanaanwijzingen, die als een rode draad doorheen een reeksafleveringen loopt. In seizoen 1 wordt de Doctor steedsbelaagd door de woorden ‘Bad Wolf’. De herhaaldelijkeconfrontaties met deze woorden vormt het plot van hetverhaal. Soms wordt er expliciet naar verwezen en zijn zegeïntegreerd in het verhaal van de episode, anderzijdszijn het details die opgemerkt moeten worden.Metz hechtte in het tweede deel van zijn werk belang aanstijl en auteurschap. Dit uit zich in het gebruik vancodes en subcodes door middel van camerawerk en editing,


acteerwerk en dialoog. Sinds 2005 zijn er voor Doctor Whotwee belangrijke regisseurs die elk hun eigen stijlhanteren. Russel T. Davies heeft de serie terug nieuwleven ingeblazen door een heel nieuwe aanpak. Hij zorgdevoor continuïteit door op de oude serie verder te bouwenen verwijzingen te gebruiken. De Companions laat hijgraag na enige tijd terugkomen. Zijn opvolger, StevenMoffat, wil er zijn eigen ding van maken. Buiten RiverSong, schrapt hij de oude personages uit de serie. Defamilie van de Companions komt minder aan bod, de focusligt vooral op de individualiteit van de Companion. Deverhalen spelen zich minder frequent af in Londen en dehoofdpersonages ontmoeten ook minder vaak historischeberoemdheden. Er worden nog maar weinig dubbele episodesgemaakt. Globaal komen de verhalen anders over, maar hetis onmogelijk om te achterhalen of dit te danken is aande nieuwe persoonlijkheid van de Doctor of het werk isvan de regisseur.Door de invloed van Benveniste, Lacan en Althusser, heeftde toeschouwer een belangrijkere plaats gekregen. Hetversmelten van de ideologische institutie en defilmtechniek wordt het ‘cinematografisch apparaat’genoemd. De ideologische institutie die Doctor Whocreëert, is BBC. De typisch Britse cultuur komt in deserie duidelijk tot uiting. Londen komt vaak voor alslocatie, de Britse taal en gewoontes worden standaardgehanteerd. In de ‘Christmas Invasion’ speelt thee eencruciale rol, ook custard (‘The Eleventh Hour’) en fish &chips komen verschillende keren terug. De instituten:staat, kerk, leger en school zijn de instrumenten van hetideologisch apparaat. In de serie werken Harriet Jones enChurchill voor de staat en de legereenheid UNIT (UnitedNations Intelligent Taskforce) is het internationaalministerie van defensie dat ingezet wordt tegenbuitenaardse aanvallen. De school wordt in beeld gebrachtin ‘School Reunion’ en de dubbele aflevering ‘HumanNature’. Het instituut kerk wordt vertegenwoordigd doormonniken, religie, sektes, tempels en kerken. Deideologie is ook een symbolische manier om het beeld vanhet individu en de wereld te definiëren. VolgensAlthusser is het ideaalbeeld maatschappelijk gedefinieerden worden mensen door taal geadresseerd als subject. Ze


worden verwacht zich naar de norm te gedragen en bij elkeverstoring van de orde herstelt het systeem zichzelf.Duidelijke voorbeelden hiervan zijn de afleveringen‘Partners in Crime’, ‘Army of Ghosts’ en ‘The Power ofThree’. In het eerste geval komt het slanke lichaam alsideaalbeeld naar voor. Wanneer er een nieuwe afslankpilop de markt komt, zijn er duizenden mensen die hetwondermiddel willen uitproberen. In het tweede en derdevoorbeeld verschijnen er vreemde wezens die in eersteinstantie onrust scheppen, maar systematisch geïntegreerdworden in dagelijkse bezigheden. De media speelt hier eencruciale rol om de onbekende, potentieel gevaarlijkewezens af te schilderen als positief en handig voorgebruik.Lacan gebruikt het filmscherm als een spiegel, waarbijhet beeld ontstaat tussen de kijker en de realiteit ophet scherm. Het wordt opgebouwd door drie subjectieveparameters (Imaginary, Real en Symbolic) die overeenkomenmet de termen Firstness, Secondness en Thirdness vanPeirces epistemologisch kader. De drie dimensies vanLacan zijn permanent met elkaar verbonden doorsubjectieve ervaringen. Imaginary is de verbeelding diezijn basis vindt in de relaties tussen het beeld vananderen en zichzelf. Real is een deel van de realiteitwaar de lichamelijke ervaringen buiten het tastbareliggen. Symbolic omvat de taal en cultuur van hetindividu.

Volgens Mulvey zijn er drie mogelijke subjectposities.Het doel is om de kijker de kans te geven zich met desubjectpositie in het verhaal te identificeren. De kijkeris de aangesprokene, de camera is het sprekend subject en


Imaginary

Real

Symbolic

het hoofdpersonage is het subject waarover gesprokenwordt. Het traditioneel vertellend Hollywood is zeerideologisch in het overbrengen van Amerikaanse waarden.De serie van Doctor Who is ideologisch gericht op hetoverbrengen van Britse waarden. De standaardprotagonistis actief, blank en mannelijk, wat overeenkomt met deDoctor. Het standaardobject is passief en vrouwelijk ofniet-standaard mannelijk. In Doctor Who gaat het om devrouwelijke Companions en kapitein Jack Harkness dieomniseksueel is. Deze medespelers zijn in mindere mateook actief, het contrast is minder uitgesproken dan detheorie vermeldt. Het verhaal begint met een alleenstaandhoofdpersonage die groeit naar een duo. De Doctor heeftsteeds een tijdelijke Companion, waardoor hij steeds weerde cyclus doorloopt van alleenstaand naar een tweetal. De blik is tweedelig, enerzijds de richting van de cameraen anderzijds de ideologische bril waardoor gekekenwordt. De camera is alwetend, maar toont slechts een deelvan de werkelijkheid waardoor spanning opgebouwd wordt.Het ontbrekend gezichtsveld wordt meestal niet door dekijker opgemerkt. De camera is steeds onzichtbaar. InDoctor Who is de blik menselijk en vanuit het standpuntvan de Companion, omdat de kijker ook menselijk is en hetuniversum nooit op de manier van de Doctor kan zien. Dekijker identificeert zich met de Companion. Connotatiewordt gecreëerd door het standpunt van de camera die zichplaatst in de subjectieve blik van een personage. Decamera geeft bijvoorbeeld de mentale perceptie van OswinOswald weer, waardoor de kijker de indruk krijgt dat zezich in een kamer bevindt, terwijl ze het harnas van eenDalek draagt. Pas op het einde weet de kijker dat ze eenDalek geworden is, zonder dat ze zich hiervan bewust was.

Jonathan Culler: ToerismeCuller maakt onderscheid tussen toeristen en reizigers.Toeristen hebben een negatief imago, waardoor de meestenzichzelf trachten te overtuigen zich niet aan toerisme teverlagen. Ze denken hierin te slagen door anderen alstypischere toeristen te bestempelen. De toerist ispassief en houdt van sight-seeing en shoppen. Hijspendeert zijn vakantiegeld en plaatst zich in een hogeresociale klasse, wat hem een tijdelijk plezierig gevoel


geeft. De reiziger daarentegen is actief op zoek naaravontuur en nieuwe ervaringen.De Doctor en zijn Companion trachten soms toeristischeattracties te bezichtigen, zoals de planeet Midnight. Ookin de afleveringen ‘Rise of the Cybermen’ en ‘Journey tothe Centre of the TARDIS’ verwijzen ze naarbezienswaardigheden die ze eerder bezochten, maar niet inde serie voorkomen. In de meeste gevallen mislukken huntoeristische uitstappen, omdat ze op een andere locatiebelanden (‘Cold Blood’). Anderzijds raken ze verwikkeldin een intrige die hen volledig bezighoudt (‘Nightmare inSilver’ en ‘The Long Game’). Soms wil de Doctor ook opavontuur trekken en reizen ondernemen voor zijnonderzoeken (‘The Rebel Flesh’ en ‘The Almost People’).Aangezien toeristische reizen beperkt worden in de serie,krijgt de kijker een vertekend beeld van het toeristischgedrag van de Doctor. Op deze manier is het moeilijk teachterhalen wat de verhouding toerist-reiziger is.

Gaston Bachelard en Michel De Certeau: RuimteBachelards antropocosmologie focust op de ruimte alsmodel voor de psyche. De ruimte wordt gevormd door depsyche, zoals in ‘Night Terrors’ waar een alien al zijnangsten in een kast stopt. De kast bevat daarom levendevoorwerpen die ontstaan zijn uit zijn psyche. Anderzijdsvormt de ruimte ook de psyche. Bij ‘Amy’s Choice’ bestaaner twee realiteiten, waartussen de Doctor en zijnCompanions zich verplaatsen. Noodgedwongen moeten ze dekeuze maken welke realiteit of droom is.De Certeau maakt een onderscheid tussen de actieve en depassieve perceptie van de ruimte. Het standpunt vanbovenaf geeft een voyeuristisch genot, zoals bij ‘The Endof the World’ waar de Doctor en Rose vanop afstandpassieve toeschouwers zijn van de exploderende Zon en dedestructie van de Aarde. Vaak zoekt de Doctor avontuur enzit middenin de actie wat een erotische ervaringteweegbrengt. De kick die hiermee gepaard gaat, leidtertoe dat de Doctor zijn regel om niets te veranderenaanpast.


Carl Wennerlind en Alan Dyer: GeldDe betekenis van geld kan variëren. Het dient alscommunicatie- en ruilmiddel, maar het heeft geen waardebuiten zijn eigen monetair systeem. Geld symboliseertmacht in de relatie tussen mensen. Volgens CarlWennerlind laat geld toe om sociale macht anoniem en vrijover te dragen, omdat het geen identiteit heeft.Kapitalisme regeert over elk sociaal leven en is terug tevinden in elke uithoek van de planeet. Er is socialecontrole en discipline tegenover de mensen doortewerkstelling. De Doctor lijkt buiten het systeem vangeld te staan. Hij bezit geen geld, maar gebruikt hetgeld van zijn Companions om op Aarde te functioneren. Inandere gevallen ‘leent’ hij voorwerpen (‘The EleventhHour’) of gebruikt hij een soort pasje met oneindig veelkrediet. Door zijn gebrek aan geld kan hij geen machtopeisen, maar wordt hij ook niet onderworpen aanmachthebbers. Hij probeert zo veel mogelijk onafhankelijkte zijn en doet zijn eigen zin.Volgens Alan Dyer zal elk deel van het leven, dievertegenwoordigd wordt door geld, beschouwd worden alskoopwaar. In ‘a Christmas Carol’ wordt dit letterlijkgenomen en wordt het leven van een gezinslid in onderpandgegeven voor een lening. Het gezinslid wordt bevroren ineen kist.

Jean Baudrillard en Bruno Latour: ObjectBaudrillard legt de nadruk op de consumptie of demotivatie om objecten te bemachtigen. Objecten hebbenvier functies: een gebruiks- en een uitwisselingswaarde,een symbolische en een teken waarde. De TARDIS en deDoctors sonische schroevendraaier zijn de belangrijksteobjecten die aan Doctor Who gekoppeld worden. De TARDISbrengt hem in ruimte en tijd en zijn schroevendraaierdient als deuropener, scanner, versterker, ... Dezevoorwerpen hebben voor hem geen economische waarde, omdathij buiten het economische systeem handelt (zie Geld).Bij symbolische waarde staat het object steeds in relatietot het subject, dit komt het duidelijkst naar voor in‘The Doctor’s Wife’, waar een vrouw het bewustzijn van deTARDIS ontvangt. Dit betekent dat ze voor het eerstlichamelijk contact hebben en met elkaar kunnen


communiceren. De teken-waarde specifieert de positie vanhet object in relatie tot een gelijkaardig object. DeTARDIS kan worden vergeleken met een vortexmanipulator.Beide maken het mogelijk om door de tijd te reizen, maarhet comfort van de TARDIS is niet te evenaren. “The Doctordisdainfully compares the ‘space hopper’ vortex manipulator to his ‘sports car’TARDIS.”3

Latour onderscheidt quasi-objecten van objecten enmensen. Het zijn niet natuurlijke, niet geconstrueerdehybride combinaties van mensen en objecten, die eenzekere graad van onafhankelijkheid en macht bezitten. Erwordt hen doorgaans menselijke eigenschappentoegeschreven. ‘Rebel Flesh’ toont ons levenlozegekloonde lichamen die door een zonnewindstorm een eigenbewustzijn en herinneringen krijgen. Ze voelen zich mensen gedragen zich ook zo, ondanks dat hun lichaam nietvervolledigd is. Ook de TARDIS kan beschouwd worden alseen hybride, omdat het een bewustzijn heeft enactiekracht bezit.Volgens Latour is een verhaal ingebed in een sociaalnetwerk, waar context in rekening gebracht wordt. Dit wilzeggen dat Doctor Who niet op zich staat. De contextzorgt ervoor dat verwijzingen naar vorige afleveringen enandere series begrepen worden. Er wordt bijvoorbeeldgerefereerd naar Narnia (‘The Doctor, the Widow and theWardrobe’) en de Lion King (‘Christmas Invasion’ en ‘TheAge of Steel’). Het komt ook voor dat andere series (TheBig Bang Theory), films (Cars 2), boeken (Brisingr),stripverhalen (Marvel UK) en videospelen (Borderlands 2)verwijzen naar Doctor Who.

FashionKledingcode is een manier om boodschappen uit tewisselen. UNIT-leden zijn bijvoorbeeld herkenbaar doorhun kaki uniform en rode hoofddeksel. Modetekens zijnarbitrair en synchroon, ze evolueren niet natuurlijk.Calefato ziet chiasmus als een motief voor mode. Metandere woorden, het lichaam wordt gebruikt om de spanningtussen tegengestelden zichtbaar te maken. De tienderegeneratie van de Doctor draagt steeds All Stars ondereen maatpak en de elfde draagt graag een fez. Dit wijst3 http://en.wikipedia.org/wiki/Vortex_manipulator#Vortex_manipulator


http://en.wikipedia.org/wiki/TARDIS

http://en.wikipedia.org/wiki/Sports_car

http://en.wikipedia.org/wiki/Space_hopper

http://en.wikipedia.org/wiki/Vortex_manipulator#Vortex_manipulator

er op dat de Doctor op een speelse wijze mode gebruikt omeen statement te maken.

ConclusieHogervermelde uitgewerkte voorbeelden tonen aan dat demeeste semiotische theorieën toegepast kunnen worden opde inhoud van de Britse fictieserie ‘Doctor Who’. Meteenkan gesteld worden dat deze theorieën universeeltoegepast kunnen worden.


Bibliografie

Altshuler, Roman. See the heart of him. N.d.

Baudrillard, Jean. “Simulacra and Simulations.” N.d.

BBC. Doctor Who. 2012. 7 januari 2014.

Calefato, Patrizia. “’Light my fire’: Fashion and music.”Semiotica (2001): 491-503.

Culler, Jonathan. “The Semiotics of Toerism.” Framing The Sign: Criticism and its Institutions (1990).

Dyer, Alan W. “Making Semiotic Sense of Money as a Mediumof Exchange.” Journal of Economic Issues (1989): 503-510.

Hébert, Louis. “The Semiotic Square.” (n.d.).

—. “The Tensive Model.” (n.d.).

Lobornik, Jason (Ed.). The official Doctionary. Penguin group, 2012.

Lotman, Juri. “On the semiosphere.” Sing System Studies (2005): 205-229.

Masschelein, Anneleen. “Cultural Semiotics.” 2013-2014.

Metz, Christian. “From Film Language.” 1968. 68-89.

Mulvey (Ed.). “The Possessive Spectator.” Mulvey. Death 24xa second. N.d. 161-180.

Wennerlind, Carl. “Money Talks, but What is it Saying? Semiotics of Money and Social Control.” Journal of Economic Issues (2001): 557-574.

Wikipedia. 16 December 2013. 16 januari 2014.

Wikipedia. 3 januari 2014. 7 januari 2014. http://en.wikipedia.org/wiki/Vortex_manipulator#Vortex_manipulator




Doctor Who: een semiotische benadering

Documents

Transcript of Doctor Who: een semiotische benadering