ante hac nunqu - idUS

M7

.9 /l ')!

/ ©ueftiomj*

Broictia

fola<{lltwinftantie*

drnitquomodo cd impoffibife cufcunqs fn&nccfau

<rc.ito dtangelico pollenaliterco$nofcae oidicte rp

raitimuitacWDxide ®»*

rocspollibiles siSboc gfnidccm:pcipucfuiitiltc|»

fitcaZ>oc*q tovfubtiles lutq> rident pcludcmtulde

ter djoTuu:t c* bocmultimotifunt adiponeiww»

ooccoti qr bisronib? itddat ualitcroemodrore trini

tatiofonaj»i& itcUigctctfmiciipfiubMO i««vumba-tftere bosrocsquap prima pome ibi-COmali

eiôpftnopriarodloec.fctiiicqdb roefua fornuui c

...• a*Jj pdijctttiuiUud i qttodicB edafe! fine iper'

L*ocmeot^pMdptu,vturtUHV'5ltnitowujtdfc

bnuobiccrii «.fel qr iit.» miwiqiwt» ude&f Knnmo6'i*fifta qonerriif&to.iii qda cubiat»'

'«celari ,u ntkommittoMifedacclaro rs•ptmet multas particutos-lPtim»ibt-fZjiffiLuefua foiinali 5puiK[p!ii,p.tucr'

,,

^[i .^ J?m,«

vtpoflit calere:! io orqr coloieft

jî-i/ulte cofeficiddi.! qr fic lit ro fonnatiscokfta

“¥ cctfua ronc formati i qditatiuamcutctotgin?

lo rat boidalbii vel cd r5 formalis q I»tn-

mali!a(JStatiua*Se«— — a•tfiucipcR®3iieiW2pnctpimn,pdiicriuu‘jinlta

ituiouftooiutdditlogoe pdiKtiocqcdiu aliquo Ii

'ne ipc-fcetioe.-q termina?ad aliqjS i fe vere fubfiftcs

fuji-pducds ede i potitu receptiua rcfpectu .pducti:

lirat itdlect? nr rcfpe^^

<^crftf»iagitaûcit: ibi

diiquuiui pducPPSi it pductu recipere? itimaee

mTcoto®it01

g4udt(alo>Zjjilisir

crionc:t(it ,pducti gfectc i fcfubllftitiB : cui? pductitmnin? formalis no icciwa? iu aliquo: iiait^mrjcûeratioc natiq genera? copolitil rbi termin?fotimvlis.f-forinaq cpjrscopofwirceipi?muia*£tqbaddita fcuntidit limpli.qrtalcpricipui pductiim uopaibc.it.pdiictutaiiqi tcnniim fibiadcqtu* TUdin fi'

lio ivmmcftidt liinplipricipui.pducTiuu qb i p»tre:qrfimplrcadcmcinoria fccndaq dpinipiii,pdii'ctiun tilij vcpatebit i pfirf.q.-rtn filius mediante illo

pikjpiono pot .pdueere aliii filiii.-q: buiufmodipu'qirjuvti filiopiiitclligt? babere .pductu fibiadequamm-bMimfiliii.fitH \ filio nobnbcrcttcnmnttfi'biadcpnnftiiiill6 e& vcrc.pdiictiuii alteriusnotitic gcmtc-Stqr pf I.13 illud pjmcipui a fe i5 1 illo prio

np illud pot ,Micere:cii in illo piioii vt inpfe nonbabeat .pductu fibi adeqtnm* ^t li fieret innati»ocTpu ftto:qj

:filius tewmctou .pducdli fpiim fenino

qfc feda preuTGo nliusnopot ,piiuccrc fpiiifnictii

qb ell falfunKJdeobiri qiljoc-pillnd a fe pticipalrmtcditetilndcrcqiillndpiincipiuiio mcintdligafiquocft laabac .pvlucnirt fibiddcqnate: n fuffidt ii'

bictcpfifiearcpilluda feqbelajtdlin preicfpcctuaipbou* t fili)*£tet f>is P5qi in fifitiaqua fiicit 31pb6-Iole *i

fSut-ocba •t*d*2.q'i|.aiti.3-ifilradniltatiaqn5facit OclwsipDo£‘ fy' .i‘d‘Z<7 lic P3iila mmoi-ecd lilio:CW! ibi- 'iiib«as. totu-finurfiectusbns obiccn» lutcllifiibilc fiuc pns

«ratione fuaformalidl pfindpimn pro*Ktiufi ney

titte sci lite: lici intcllcct? oiuinusse^d liScmino^

rfdetalpbd.vbi-g-qipBi bxncgai-ct nite boepoc

temolhari via nSi-CPico cpncôcsitfciidttboc

votd pricipm foralc

liinctimi notitie genite cui accntKVvr«ipwt iu ipfo

«diicetc: a fortiori ioiuiuis memoaafcALi potent

cYpiiiicipui .pdue&li notitia senita pfofi

CJbi-jCotraillaroug indo vtoedartt.

adducit aliqs ronesp ininor? prime ronie<r boc vt i(

la minor magis cnuclerf:! prima ro fatis clam 2 -ad

ida mima ronc ifidctiôcdbicjldas roris erdude/

dopfirmotSiics* C£t oieit q> iutcUcct? nr rcfpcctn

notitie geniteoiatrpinnn rcccptim 1 ronc .pductiui.

•(Pninii 2imgfcctionisqr‘oidt pot2tialitu2 rcipcctu

notitie aci pfidf«Sebin cd pfectiois qr ro ^ductiui

vt Iximoiuo includit ncceflano aliqua impftctionc;

qr filicu5 pollet repiri in primocntc.vt.s.ocdaraai

iu-i.q -bui^ oiftiiutionis.titqpintcllat^jifoicat ro

nem .pductiua rcfpcctu notitie patcbitq.d«3«l*7'!

au l»c pueniat intellectui ageti vel poilibili no iruy

cede laic oalarare fj iu quoli^q^^liccpcclarabit:

rbi vfocclinarc ad lwcqrta pofiibilis qiages Iit .p

dnctiu? agens tn priuripalV 1 pofiibilis niiuiie priiu*

ci|)alr:qr ergo intellecti »f oc ucceiritatc includit 111»

pfcctioiUcum fit cusliimtotu 10 unpfcctionis.ed q?

fit rcccptin? alicuius erectionis:!} piectioms fitg> fit

prodiKtiui eiulil2*£umqô intcllccnis piuini* litpfetillim? !fofaU' ifuut?'. .ititer ccntia Diiima.tt.6 .

vPbati|iiL2'q-i.pnti9-d-feqmrq> nulla p5tibie2iir»

picetiotip pnsiion potefiefu potentia itccptiiu ali

cuiuenotitieq pfkWuut e intellectus nr; -retalia

otc ipfa manoiMfcanida oet ed ro foriiwlis.pducj

di notitiafmi.pbo qr lxxc6pen'tmemozienrc n boc

ed pfcctionisno includetis neccfitinotfiTgfcet:oii2;

ergo talis r5 .pduccndi pfectifllmcrepd mincuioHa

Diuina:t qr non pt .pduccre illa notitiam fcipfoiqr

tunc intellecti omin? eflet 111 potentia receptiua adi!

laimdqturcrgocppotcritipfam pdqccrevtpfe0%i

tcinfiuciu fcfublidentiiiMlis notitia gaivuj»»; ,m-

nisuibilaluid edreali-

1

formali nifi iilcin q»% Il3

fiuc verbii iu fe fubfideus ! inrUi.iu Ixrcus.m c afiqd

pficicno^rcam fe pfccta 1 pfcctc iu fe fubl idais rc

aliteroidmeta a fuppolito ouuiio .pducacTfi realitcr

tn oidmetaaprincipio avljimiiaab c mfcllica? 1 tC'

ti-ntbi oiinim-» c aliqfi' patmt»s-r magis ptacbitii*

C -

3bi*i£luadoamtu in aliquo pcuitunt puopac/tides fiuefcwbilitei* ttBic 1Doc«inteuditmbarcq)

fi illudqb clt ro .pduccndi vcrcfcparcfab illoqb cdro paticdicui aecidcutalr piimgif: ipfinn fctxitiiad'

buc ent vere roproducendi:! pjoc medico laiiatife

fo pbicop*t «c*i| •!*8d>qr filinfirinitas fcprfa medi/

coqed ratio patiddi adbuc medirina fiue arsmelicine in medico erit ratio fanJdi rt p3:qr medianteifqpoteritalium fanare: qraccidit medico vtmedie? dtqr fit iufirm?* £mn ergom oininis rnti&p««»eefidi

notitia gaiita ncccflaiio fit fepata a rapon^patiddi;

fcqtnrcp intellectus oiiuiius qed ratio modncendi

bumoi notitia qqiis nonfit rcceptiu? ciufdem !pct

piis iicc ratio p.uiaidi abilloqr rcpugiiatitfi

adbuc cd pfcctiflima ratio piodUcflldl

tam ! Iioccd qboicit-CSi^ bl£ rt

qr infelicet? oiuiu? cd bn r.tfoiion proprie produc|

di fj cjli producendi u0tida^|ntl^]c'n

rvere ,pducta:cpiwu oiduisuof rcalr a fuppofito ba

I Wlvp2t*

foznwliterpartibus clfcntulibusvtitntme intellecti

nei coipou ozganicoinon ccontra • -UDuIratf funtDicenda Dcidcmprirate fbimali i De oifliiicttonc foimoliquc oiarcfcruo rfqjiiii oi.H.q.pemib vbi agitvcvilHnaioncfouiuli armbiitotimufcdpio iule fuf

i P iia.u (are quid iit idcmptitas toimalis vt intentumPocmianircthim fiatividcrurcuimoccliuaic ad boc9 cilaiti.11 piopiietas oiftiuguautur foimalitcr: q:iu'ccllaitiaiikluditurqtuditatiuciu piopiietarciiecpiopuerasiu clfaitiantpatetii Ij bic non ita crpicffcDi£,w ipaUJ oiftiiigui foimalitcr alibi tamen crpicffcDicicvtpoftvidebttur»ll3bi*Tfliiuqi)idigitiirdc/bcrconcedi aliqnaDilhnaio-CPicit Doc.bicq>ma/Sis Bebemus Dicere paternitas icflciitia funt ub idciounanter q$q?Diftuiguantur foimalitcr» fit li mfc/raturdi non luiitidcm foimaliter»crgo Diihngunturfozmaltrcr»¥lcgar boc Poo*Dicai3cp fonnalitasmantecedente negaturi iu conrequcutc affinnaturqirtinnap«tbit-d*S.q.z.iiirefpc>iilioiicadpaniu argumcutum puncipalc-aliqua non funt idemfama'uter i taincn non Diffinguntur foimalircr«vt gradusuitrmfccus non cft idem tomi aliter aij eo cuuis eft:

i tamen non fcquirui» ergo ciftiuguitur foimalitcr!

qicumDKo*a»?»b»Diftiugiiururfoiinalitcr Dico q>•a-DiatDilniictamfbmulitatanatbnnalitate-bdta

q>»a»i»b»lintDucfoiinalicatcs:modograduointriii/fecus non Dicitaliquam famulitatem Diftinctauwonoiifcqutturiion fuiitidcin founafitercrgoDiftiugutur foimalitcr.'(flam iu #ira edaitc negatur fozmalifas lupplc negatur q>-a»?»b»Iint duc foimalitatcs:in confcquaitc vero affirmatur fonnaliras fiipplc q>•a»i»b» lilit duc foimalitatcs oiftincrc adimucem: tlic paret littera*€L3bi»3fta Differentia liiamldfatiirperetfpJa-CJDic Doc» iiircuditDcilaMVcqucmedocft poflibilc q>m rna re non compolita polfmt clVeplmaqueiidiiuiicaiiDiIliugiiantiir p:etcr opusiii'tellccnis lie tamen q> inter fc i ens illa rc liinplici lintrcalircr idem:? patet dc albedine que effc foimaliiti/plcraiam iu ipfaeft aliquid a qno accipitur ratioco/lous i aliquid a quo accipitur ratiooifgrcgatiui: i ndico( 1 1 aliqui ab rno gredu albediuis accipiaturratiocolousi abalio ratio oirtcraitie :q: noiurcdo

i adem ,

,x'5 circild mentem Doctoiis • (fluiafiacctpismiral/

Smt'lici J^1*0 1,1 ri,° t,l

!

ltum 5f11(111 pcrfccribiuli adbuc in ip/

ira pnt‘4 rcfXTIClir idlc

lmd 11quo accipitur ratio colono Ii/

fouua-hc seneris i aliquid a qno accipitur ratio Ditfercric:

«es i re,tJ|3,1“*1®1io a quibus aeeipninturgenusiDifferni

utM,tia Ptctci- ocopus intellectus Dilhiigunfiita qi vuusnon includit foimalitcr in alio nec ecoutra • Sed becPifruluispatebuiitq -d»S.q.z.fcd pio nunc fuliiciat

iaabcrcquomodo i riia rc liinplici pofliicclfc plurc3foimalitatcs fuic rcalitarcs»fic littera patet . qjjbi»Jlta autem Diftiuctio line non foimalisidcmptitas»«L JI5ic Poc-piob.it intentum q> fulicct piopiietas pfonalis ? cIlcutwDiftingnntnr ibnnalitcr vel falremnon funt idem foimalitcr i piobat per auctoiitatesfaiictoiunuquc omnes auctoiitates Itant iu tflo pzc-fiippolito»q>quando aliqua funt liuiplicircndciupicter opus intellectus qt> competit viu et natura rei to

•r.Detn.c» petit? reliquo ?ccontia»rtDi;ei»s

•

,

|pii|iw ergoan/'l*rclts. «otitas 'Bug-qnc Itum lx>c cj> cllcnria cit quui ablb

lutu 1 paternitas cit cllcnrialitcr relatio; ergo Ii funtpminis ides clfcntia erit elfciirialitcr linc foimaliterrctatiimm i paternitas erit limilitcr foiinalitereusabfpliitum . *zt applicaomnes alias auctoiitates fc/

qnaitcoquas bcuc nota*

©iltindj.

0CCUrritrnmm r"4b5-1 Di-Ticrtar.%^V.VUI l IL Idllltllqno,,,^ cllpollibiiccppatcriiitase filiatioDiilingua ntur rcalitciMdiumeemi tamen lintulcmre.iliterellentic Diume lingulariiriinciqz peroiemm Doctoiis inrefpoiilioncadPumuin arguuiciituinpiiiicipalc picfcnris*q.cvp|/•e babeturq> eo i nodo quo pcrfoneDiitiue Huc ppiietutes perfonalcs funt idemm clfcnna eomodofuueidem adiiiuiccmti iu eifentia funt idem rcalitermt p3ergoadiuniccin» CDico biemtcr qj maioi cft Diftiu/ TRcfpofto»etio interpareinitateini liliationcm qj interpaterniMtcin i circutiain:qi paternitas vt comparatur adeffeiitiam piopterinfiuiratcm cilentic tranlit iu idcm/pritaa-in rcalem iplius: rt rero comparatur ad tilia/

tionem dico q>non potefttraulireiu rcalem idemptit.item;qiiie£filiat!ocillbim.iliter iufinitauecliimli

tcrp.ueruirasvtpiobatl>o£*m quoli.q*j' Sicniinper mqiollibilc ille piopiict-Ucsiioii includerciiturt

eircntiacircncoinninoDiftineteiqi nec paternitas cffet r.uio alicuius conucuicuriccum filiatione nec cp:funt ciiimpmnoDiiicrfa rt patcbit*f«dqj«i*26 * fitbenenota bac rnliouc qiud fu it ad mulca in iftaiud*

Wnrc? temipn ^re.bari*p6icq»Diuiuc ^rago*D<FlUla Lcillltlf pfonciiooiftinguui pfoiiiili 3ii-lu-d*

tcraliqbus .ppzictatibus bocmo accepns-f*aliqui/ •zd.conclu

bus .ppziecatibus q lintipfap pfonarum traiiliciue; fide tertu.i b pioaitibus aliqbus libi ]pp:r)s incbplcre ligntfi

cabilibns ,p quibus tcrmiiii coplciipric pronati- leu

lignificamicfupponcrc.il!cfnpponcccseilcfubicit4

.ppqlitionu;quo nomilU opinaiifpwpiictarespfo'

uani.-Dntcoquii prceff aluicuarascbis libi i rdio'i/pirituiiancto-f cencid Diuina i allii entirasii illis

eois led libi .ppiia qua vocant patcrmcatcn odeontelfe.ppiiccatc cins-fic filiccrm lilio opiuauf eifc ali

qua cntitatc libi .ppiiarc pote iiliationciiu fpincufaucto fpirarioi ic palliua • fit i? c politio i5coti vepjpnti-q-m0c»ocdccditj£3rc«q>oiuiucpfonc cifhii/sunt .ppiictatibus iaanlituic intelligcdo illas ,pp:ietates vt fit eoftructio iutralitiua ai Dn.ppiictafestyIqnapu-ppiiet.itcsq funt pfone-rs-fno aliqbus tiii

copl&e foimali- rei cqualenrcrfignificdtibus*quooicit aug*Dc(ide ad p£«ipomfa ziDagi-d^zoup ,ppiium cft pris q? ruti filiiijgenuit; i .ppuii cft fiUj q»dccllcntiapris nafuseftii .ppiium ipiritullaiicti q> ib

Iusdc pre filioq5 .pccdic- fiouftat at q?talia,ppzu nfunt aliqueentirates fin fc cttra aiam ,ppuepfoms •

'iflo-n*cfleutitasaliqpf vmifiliiigeniuc net ettihJ*

nafaf er prc- lfla ipiuis filius Iit rna res i uatimavsviu res i ftlitcrpr que ligniticanfp teniimos bm'«*

eoplcri filius nafeif et premo pot tn oici q> boc tonifilius nalcif et pfc fit aliij resmili foitcmalircr inofigiuficatiuc fimicrcf iftiidDictu • fiu ergo of q>pio/puctaspris cft q> rnii genuit filiu:autq> filius nafei/

rurer eomoDcnot.ifq) alicj entitascttra aiajetuteslit.ppiiapfifcdnfimo q>illefolusgcmiit filui i qbidtcltqier eonafaf' tifi filiusit bocmo pr i fili? ot/

ftmgunf iidimiicc •fit inulta alia Dicit ,p ilti politio/

nc fed ,p mic ifta fufficiat ad jopolitft nnn-Cfit .P'b.uqb Dicitpiio*f«q> nolint oabilcs aliq tales ,ppii

ctarcs plbiiales imoplerc cttra aiamerntetes; vt pfnitatem iu pfoua pfis etti a aia3 Diiliuad a , centia.

fit ,pbat fic piimorqi vel tales eucitates cllcA.t ejetriu

fece pfonisircl intriufccc iilufe in cis uo piio mbqmipc cciitp fc fubliftcres i ppiis clfciit pcrfouc ; i tiic

vitra feqturq>m duiiius eftent ad imn? Iit pfonc;vfclfciit pcrfoiiiaiiilxraitesvcliuliftttcs hcucfomiei

& ni

anes

O-IIO

adfit*

(*r5 £5i'0

z*iG*

•5-ro«

•4TO mufcqucrit»‘<’«

(Queftiodiij

malc^sqtidlimpoirMcmKoqHU.ulliltibfflto

SSSSSSSSSS^J^ÊBss^îsss

iSSSSKgibimaiuscftomnibus-ttoKinoi £**«j;Ssi5SiSS&HS^sssssSSKffiSBffctofJSwSwSSK5cr.idouSMtot-1Bap5Kia®05l««Sin"SSiutioiiepJtri9fubteiitiSa.i86mc'

XoaeteperitiMii ts accepit ocm entiratempri»;

^.«^sirSjeSSSoSSRS

baiatintentam fcilicetq>filfc^côawcS5DC^rtBtn

«i dl'I' i»fitioiiemiioucft illa oiuinitascoinimis : ev'

Ssfstoft^SSSSSSC:tnrnbea*

sssi^^Sssgrficbabcturpjo

ilEasSItiSSSSfitfubftaniiardDefubftâd^fle enim clTErtci accidentalis vel crtranca: ergo fitott

noru-ftinfUioiupu pfisnoncadmreaqiic_eftprc

gfss^ssEKSSsrssssaE

lkufBiKW8-f*trc3 lunul pfonc oc fingillatiqueb ca

inudem:-: ideo folnincxlo cft tror—**•-*-*>

nibil qb «pfumiiou Iit babetin fc * vude

"SSB

mWlaudibatiiupcrfoiurum cft illa res-vs-llib'

flantia clftutufeu nSwiuna* pniapiobaturcj: b®

illuti induticnscftci eoificut anima n5 cft bbfat bo

minis inx bocft anima led cc aia-litmli mo piobart

p£»®clTentunonellct Mius iiccfpintuiranctnncc

i econtra • CQnaito iiquels babet aliciuanipiopu

'

bcrctu,pp:uinoimuit-item:i licm truuMtccmt <.y

ruo: oiuiuitates rua cois i trespsopue:-: rua pcrlb

ua ent alius ocus ab alia pp illam ,pp:iamcutimtc3

.f.oiiHiiitatcquamfolati)cludit-JI5ccaiitoiaftiiirci'

roiica-pnia p:obafcrcocpiiii^llibilccftclTcmocq

oliquamentitatcm queno Ut ocus :ahoqum fcquit

q>perlimanon eflet ocusfed cius pars cflctocus*

Citem omnisciititas queuon cftocus vaqgcft crc

ntilra mrta illud-aug-i *oe rri • Ois fubftanna que

‘oeus non eft creatura cft-: que creatura uoiieftoc'

tis£:-: coftatqdiibftantiain psocllcutiavclcuritate

pouit:ficutokimu3® fiibftanciaalbedmiscft alias

fubftvmtu nigredinis alioquiu noiifutficieuter puv

ccturrcoluicfoimSitastd quMtalrel illoiiaii...

Tclalio quobiiomiiicnlilinmodp aliqua pluvalltaax

oiitinctioponatur intra pcvronaninmliiainiaiieoin

nia nomine entitatis intcllie» fisiiton- frlpll»

bac conclufioiicfunt lauctop aucto:itatcs*flitcmin

llbliari- tertio ocrri'Plopcnnimi*3ll4i8*e<fflspa'

tcrr!imiifnniiio:nnil)fiiiitfcilicctisijuidllilMI>.i

bensub non ficetum ineo a puo ell' Citennitcv

octi-i- Judico quid finit leilicei pater t filius cu museirnoellailiiciivinioriiialiini per aclltrailOMm

qj qb fimui cft oedit: ncqimus ab viio pei nattuiti

teiuobtiiictqiqb vnmi *C3tc33fi'*ocuimo bono

li-injic ideo ruti funt pr i filius qi iiibilloi prqS no

babcatfilius«C3ufuB aug*oc fu.m.loqifts oc ver

bo cofubftatiali oi. £t ideverbii titqt bcc veritas cft

qrii quicqd cft in ca fcia oc ii genitu cft ct tu ipfocft *

Scia at be ii cftgenitii cft pr rt ibi P3 • Quicqd creo

cft iu prcefti cius tcrbo*£rqbusoibusp3 q’mWomnino autentitas aliqua cft in patreque non Iit iu

filio ltcc econtra* Quod etiam buiufmodi verba lv

Itj confirmat '5olxm*id*oiccutis* 0mma qciltfs Ijj

prmcafiit-r.piiidccuitatccctViupfc totus filius»

totusm rerbojaf uderyo in pfonis ominis prcrcoc5

ccnti.1 finit aliq fpaiales i .p'p:ie cntttatcs crcogitaii

de vt ccv oiitisonfum*£iit quoqjpfoiiatoictii llDu

«jo*li*t*t>e facranfttisoi • "ifli bilaliud cllccgclfcntiS

viiiiqua pfitcupCJDciudc arguitp fe p:io p illtS ver

Ini ptefiurois • iu perfonis .ppuetas i iu ccuttavubms i iu maicftatc .ido:cf cijlitas:c):quo P3q’,ppnc'

tas c aliq curitas alioquiu noect liipfouts in c cuti

tas c] £ pfoua.-q: nibilcft in fe ipfog c cntitaspfouc*

ILSccui ido Ii p:op:ictaspei'fouejiou Iitaliqua enti

tas pjopiia i paiaaUspeifoncno elletvua puoptie

tas feu notio cornuius patri i filio:cm? oppolituvi'

i-lb-pit*

p.ircroicrtur rclatfue* Seduo dl

vm curitas ad fc i uoiiad fc-Dico pii'

^ 7tv»ir>jiiia’non eadem curitas dlrcali'

- pO ad fc:iw Ii argumentum valcarivnlc'

•i.îobjiidiiin q> no» funcriu rcs.Sceuu'

jv vffii-J contradicit auctoritati allcgatc>*ufi- j"'ip — amu

^mpirciuoii clTct alrtjiud ad fc ic*crgo cflenria

jtaliquid .vi aliud mfiquid >id fctalioquiu no oin/

,dt? res que oiaturrtlaUiic eflet aliquid ad fc rt Dicit

aiicroritas*DiCpcrgo q> .meto:itasdl exptefle ad op

politum ciiisadqtfadducinini dl p:o conclulione

quam teneo-'Iflam er ea pateti fupw oiftin*xxt‘dl

DilfultUiiDcclaratuin.-q: omnis diritas mundi que

dl rclariua rei aliquid ad aliudrq; ipfa dl ad fc • t5ic

iupwpolito Dico q’ pater dl pater ad aliquid Ime re/

ntme.icd cum boc clloiuiuitas non ad aliquid fed

ad roSimilitcr cflenria dtefleuria ad fciuou ad ali

quid-T cft p.ttcr ad aliquid i no ad fe ucc pjoprer ifla

op_o:tccpoiicrcaliquamoillmctioncm iu p.itre;qrii

i 1i aliqua curitas rclariua poucref in illoprcr cflcii/

riamcdmuiicm.-adbuc illacfletcuritasqucda iccit/

ria*£tconllat q> non oii crctureiititas rei cllcuria re

lariucvtibifup:aoltcnfumcftcx iutciirionc fliigu*

ibidem* C^tnouiiduinqivbi fdncti Dicunt aliquid

e fle vel Dici adfcialiquid vero od aliquid aliud poteft

"itelliisiDc illisterminisabfoluto i raariuo;icftfdifus q> ille p:edicaturdc aliquo od altquidrtUe autemnon ad aliquidfedad fc f' folutc.cum bocaute3 flat

qipdicenturDeeodemîpotedcriam intclligtoc re*

bus pioquibus termini tales fiipponuut rei veriti'

canturittimecumDicitur dc aliquo q:dl ad aliqdDebet intclligtqi dl pater ad aliquid-rabi Statia*

XmmDicrrurqipatcrdladaliqiiid Debet intcllisiq?eit pateradaliquid*.£tcum Diiiturq» aliquidell oaferoebet intaiiai q> dlipfmn adfc- verbi gratia- 3iDicatur ip Wlllocil .1J fe;iuccUisc.ulmn-cft cp Iwraoell laomo ad fe-iSed patet ip limulanu boc q> lxmiodlbomo >adlc etiam ell paca' adaliquid:i cum Ixoc

ip Deused cf&noi ada!iquid:dl etiam Deus <t fpiisadfemccfequiturfiftftpatctad bonum intellectum

non dl Deus ad aliquidretxio non dladaliqd i C3daliam auctoritatem ciiifdcniDtej^lM eo <1 quo;poPfunt Dupliciter accipi-tinomodofui qnimrpioncvmina que poliunt p:o aliquibus cuntaribuo extra

animam fuppoiicrc:quo modo non accipit argmiumtiiimitiiiicoicoqMioiilicaccipitaugu-ciimaitgifi

liusiioiidlcorcrbUmquolapiditi'a:quia looc eflet

p:o:lus filfuiiiiquoiiiaiii filius mica limpliciflimii

curitas dl:r ea dl fapicnria i verbum i filius tom/iieqliod dl-i idcolic acceptis illis vocabulis vere

Dicitur qiftliusdl eo verbum quo fapiairia-i-ca cii'

ticatccflrerbiimqiiac(lfipiciitu*£tfimiliterccoii'

ucrfoeacuritate qua ell verbum ell fapicnria:.pprer

q»5fm banc acccprioncm etiam vere Dicitur qico cft

lapientia quoverbum-alio modo ly eoi quo pofliit

iucipivtrmitconiuncrioiicsilx>CDiiplicircr*Tflaiii

aliqu.iiidoltcacceptcfuHiuiiturvtcquiualciitDicti5f

mqiiauotacll rcduplicatiomsvtiiiqiiautum <rfmqS i buiufiuodi*£t lic rcdduntpiopolitioncm redii'

plicatiuamifmbimc modum illeduc cquiualcnt*

bonioiiiquantiim animal ell li*nlibilis:i lxmio eoquo cftanimal dl fculibilisrita cply quo ponatur adrenuiuum rcduplicarimnn.tllioniodo polTuut oeci'

pi vtfunt coiiiuiictioucs canfales eqtiiualnitcs iftu>;

ideo iqutawcodcm modo reddentes piopoTtrionej^

©iftin-j/.

eaufalem*£t bocmodo ille duc equina! ft

quo cil amMnldlfaifibilis.-r bomoqutlvaucui-ac/

dlfcn/ijrfip.muuc ad piopotonnDiki^S^cipit ia vcrbtsallesatisW coi quo. oj

vt bibent vnn rcduplicaiidin idein-.^ti* ,q, f i^

eo cftverbum quo cft t^cuti nq„i!‘

«iOinr«m,uituiul.ipicntiacllvcrot “ ‘ •'cccicccra.

quiafuaojôiitadlfaira-f.lxc fftH? inquantujfa

piciitia dl rerbumrquoiiiamtunc \ 9’.'PJtcr

efletverbum cumpatcTlltfipienri ‘•"«'demmo'

do accipit iv eo •: quo-cnin ibidcmvJL^.c° «pico»

quo cflenria* tflaj illis vocabulis contracte

adcflcntiam ifipicntiam Dei Ixcr-t.

quaiituindlcireuriaclllapicuria*.^

cilentia iambo vna clfcntia•idco.^„“““ ,'lO|.fP

cedentis capituli per illud ^fuiitriia fapiciitia:i ne quis P“urct^Sum'Sfipicntu Ite eflent vmiiii vertumfu lapicntiaridco aitq: filius nonmq^"^"‘tu ell rerbmn:l»c cxpidlccil intentu?.

‘“‘J“

,“„„7'

pitu Io licut patet oiligei«er adueiTcnttVr^! ?! “J?Cvtpnto>ftefiiaitinccllccnis 2(u5U*‘k'îutclligi1 benefecundo modo.ctiamvt ly

nS\~r~neaturcaufalircr:vteflent nota caiifalitaP^

£ttuiiceflltfciifusc»fiUiisnoup^fc:q“'“”'

picnriadl vcrbuimi bocdlrcmm quia tl Pv

(.cum Iit fapicutia>tfctverbum* t3cd adfum 11011 videtur polle intcllisi qt5 fcquittn

tia nullo eoquodlciitu*T0oiMi*quia dTe”*'". f

fapicnria 11011 plus c^ccoutia idcoelTciiria i;,..1

.,.,..:

pientia vtridcturjiidco picccdcii3modiisrioi dl*£r neutro autau illotummodomindi Diemm aiigu.fequitur q’ filius aliquo mrrj;**'tra animam litfapicutia 1 alio Iit verbumriicii

cludciciiiritiir arsumcutumriiajt 11011 fcquit/’1

ybedo aliquo alio extraanimam fit ensi alio 1 1.

do:Quanuiisvtroqjinodoifta<'t nomqiuiiuimcno cit.Mso.to • 1 funilttcrifta albato 11011

iiiqiiantumcoloicftalbcdo:i tamen uou per .ytliud

a paitcra cfttoloa^pcraliudellalbcdo- £

HuncoftendendumuoiieuaaiarcrarioiiesqtiasfiiqtSco.ptcopuci.:! re

pojtati0Diftin*xxxKi*q*;*fitjpuiua ratio Sco.cft

pater exnooiM reiinprimo lignooriginis babet -es

coinuiitcabilcm vtefleuriami rnn incoinunieabi/. ej

vt pioprietatcm ilxxex natura rci:aliter 11011 elictpfona exiuturarei;le£ rcalitas comuiiicabilisri. uatti

rarei-t realitas iucoimuriabilis ex natura re . no file

eademrcalitascx ndtura^rcivt patet-ergo-t c lx>c nrgumaitumdlidcmiulcntetia cum illo prinioiiteto

pncfe«riDi*aDoc*£umergo£5rc5o<Dicic q> ‘i argu'incntum I>oc.clTct ctlicax piobarct q> clfcn. ia 11011

eflet rcaliter pioptieras • Cricocp non fcquiti inquiapaternitascum Iit cadan res qtf cflenria rea itertau

tmnnon fotirnilitcrxbenefequitur q> ficiitclfiitia cft

rcalitcrc6nm»ucabili6qictin5pateniitas liti rcaliter

comiinieabiliscum Iit vna res rcalitcrmoii iiainen fe

quitur.ep patcmitaslir fonnalitcr coimiiiic|'oUis 1cflenria rbimaliter iuc6muuicabiliscti3iioiij fltvna

fonnalitas qi5 tamen fcqucretur (i eflent ford»!*^:licut cria3 fequituriniiobis*lxmiodlrcal«i>fapar

beatttudiiiisri li.militcr pVJtiUfijj. M ifnm»i-iraturc

ndocuincuin fine- .«res realiteiiiiou tam 11 fcquP

tur*bomo fonii) ritei-dl capaxbeatirudiiiis, ergoire

latio ipliusadDnmuSuut-ifDillmae fon ulitatcv

TR-triones

£5rego *nocoueludiit*

3ntclL'ctiT

puirrefadtvj.ciiu cumvoluntate

tupliccfcn

funi ioabj*

tHlpIhUt?in.cilci t‘? aTOltJllfdfe I

pcrauir»

Watfvctormiatioe

intdlca^pvoIutarc3 •

®ucfUo-vij*

M argumenta cjueSS,Sy»tmo pzincipu .pductiua-^fta argumenta fimt fupza

in p:iiicipio»q'€;lbt-q> iiotifilint ©ucpiobozquia

pfoualcrudopbilico:: ic»£t infraibi*H3oc ttconfir

nutur per pi-inu •ipmrtl» rbi rnlcf.Dkcreippq

rniti-i rationalia valet adoppoliraqtfcUeftoppoli

tor •(&IDic arguit cpcr quojntdlect? ert idctcniumi

tuoadoppofiui iM.imr.i cft Determinataad vmim:itellecaia babct alia roucj puiicipi)qj natura:

Enatura i intcllectua funtotio pzindpia i voluit/

tusalmdiergo iplurca pjoductiocacp ©uc»iPzo in-

,tdlcctionc buiua Irc-iPzimoiiota qzqn 3lri»©iftiu'

gnitagciia utnamiintellectu qfi agensp intellecti»

no enluditrolmitatc-arnfcrui-agita.ppolitp linee

liu-dkituiiaqiiiicdlatiiiJioajiTirad agcnduciivo/

.luntarcqdpdeouplkitcrinrdligiivrlqjflftHatiitdle

ctnfi Iit ptialis c5 actua voluntatia quo vult aliquid:

vel q> taFa acruaintcllectua Iitpirectiuuavoluntatis

iu op;Uiouciii*'iP:iinua 'enfua pot ftarc tcucdoopkiiioncquij fnpj.idiviq poni? iu-z-oi-rrv *q> cogmtioobic. ti Iit pciafocd actua voluutatia»Si lecudua Icit

fastcncai veruacft i magiaad.ppolitu vt latispi/njit*d'iu«q»trcpfcw>£tftcqnt)i£iinu8qjiutdlcctii0

cocurritcum voluntate altero ilio:ii inodozii ©j itu

tdhgi vel ViToq5modo*v3-q>Eilia cognitiono tui Iit

©irectuiainptaiim fedctq’ Iitca prialiapwia:'^cft ergolimplrapudariragcrc p intellectui agere a

.

,ppolito:agcrc p voluntate i agere p potentia ronalc

:©equo viae ©imilciu»q-rvj*quoli • z3ctfoiiota»!bi»

2W qua©icocp intcllectuac&parafadfunm namie»(UfricDiat Docto: in Inia q> nitdlcctua vt coparaE

odliiapuiiiaopationc puta odopationcqucpecdit

aenivoluiitutia eit mere ageaa naturai dc uccellrta

tenatareagit qii obiectii eft ptisiq: fune finit oueeae

ptulea mtcgmtca vua totalem i agentem limplitic

utceiTicacciurure-oc qbusiulra ©ift-3-q*Ttj*i.rup

vt vero coparaf adactri volurattanovicit fic agena alia vdpmodii nomrciqzaliqn actua iiirdlectêflim

peratiuia voliitate nbqullcactus cliciaEa volutate»

led er bocofiiiipariiauc q: finnatiutclieimm cpgni

tioe obiccti:i nicta!iacognitio licfyi mata a volutate

iiitenilifiautqtrcinouaintcllccniabviioobiectoco

guico i piicrtit adalitfobieeriin lie©f impare illuni

auiiquo nmllectiia coueitif ad aliudobicehi cojiio'

iicdo i!(ud:fcd©c Iwcvideoiffule iu»z.Di»rli)»vbi (iu

gularcer baucm3m ptractat-CL'3 bi • ‘Iflono mctba*

•e *+*'||iotentia roiialia ,pptac©f intdlettuoi poteu

tiai-onaUapticipatiiie orroliiraaivt p3 aDocto-iu

quoli •q.tvpfticit ergocppotetiaroualisnd pt er fc

eure in acrir.mtnuclimii! ertretiu oppolita.lxiemauifcfte pv;q:um intellectu ponant plurca fpe3 intd

Ugibilca puta abinigri caliditntidi i lamoiicptum

dler ptcfinacrirctincognitionc oium obiectouirc^

lucciitium iii illo per fpea intdligibileaiqi oibua per.

modii uaturccoopaf vtpticulariaca:i c^tum cftcr

fclimiiloiaintel!i‘i:cC:quodnocftpolfibilcp»fta/

tu iftoquiqpiiit o;ftatu olumilua ptr.aetabitur* i3i

crgomtdlcctna rtoctcrminat ad aliud oppolitoui»

aiitlXH idcoeftqtfpca viiiôbicctiiiittlUgibilia rb:

niiamoncr:.tpatebitiiifrrt©irt:3*a’atqtwluntjapt

ipfumDetennmarcadaliudi ad aliud obiccnivlxx

tiiiiouDebctlicabfiliitciutdligi:q:voIi)taa uopoPfer ocrcnnai.ucuitdlccm ad cognofccndu tiniobic/

ctiinopuuacoguitti uino babeataetvineqs eliciti»

neqj impatu Hili arca piciogmniifj iic o3 intdlisup

voliintjapotfirinareinfdlectu mcognitfone vtuiifl

oppormkit.imcellcctiiaibtuincfterpartcfuaertrct

iu oppolica:vd q: potipfi» remonerea cognitioe vn (

uaoppolitiicomicrtercadcognitioiiS altcrmsiq tff

.iuccllectusejViicft cr parte fuaimm» rcmoucrtf acognitione mina oppoliticum litagaiamcre nolcii

inultaalia potvolutae circa intdlecru qj bumitaris

coufa omtttoii lie voliiua vrpotentia roiialia ©cter

iiuiuriuaintdlcctuapticip.miictn:i©i(o©ctaitima

tmamodoperpofitoti mtcllcaua©iciE potenti» ©c/

termmata roiialia perefientia i ©icitur Determinata.luodopzccrpolito-ccteraclarafuiit-i-tquodDiritin

rltimo©c voluntate pzoiiuctiua adequati ic-E>ifti»fe

pertractat a £>oc*iii‘Z*©i-j-q*j*i iuquolibc*

CQucftio fccmida buiua fceimdc partia ©iftiu-i t(i

quinta iu otdiue totiua tjiftiil*

3;© fecundam qone?5 cum querif©etrinitate pcrioimi-usiu

S ©iuiuia an tifi linttrea pfoiic-J15ic ©o

« tto: puino .pbotiptin iniit©iiepfonc— -^1 pdnctciilfa dara cftcr pccdaitibus

i bocajidfrilTmie.pbafaDoc-q-z.ciiioli-ioliqiiid

©iftiailtitiacftDifterat quoufqjerpona lllrtqonem

lieutintedo crponcre oia op.i ooC'8L'Jbtc‘lri«c reftat

pbarcq’ vnatrii u5lit,pdueta* ’3bi©icicviiuc Doc*

q> vna elfe pfoiia impwductacodc rno .pbatur licut

ruit.i3©ci-£otraquaopirtoneaisuitt>oc*ibi*£pH

tra ifte pbaticx-s 116 videi if fufticictes:i tota Iracl.u

racft vfqjibiâiiterpfuadco cocUilionc intenta lie»

(G&t ro itat iit lx>c qrqfi aliqdpot ©iuidi i plurafup

polita dufdSronisliubDCtenninafadccituiiucn»

fuppolitouip aliud afecistu dter fe potelfciu iufiui

ti3«£ucrgoiiigenitup6celleinpIunbua fiippoljris

ciufdc roiiiactinopoiritoCTcimiiiariadccrnjimeru

fuppolitop ai boe litp ion5 ingeniti q’ |it qeternuiia

bileabalioicrgoiudiuiuiapncceintiiiita ingaiican

li pntelTc iitccllario actu futm infiuitie:qjiub;lcft

poilibileiu ©iuiuia ad intra qu octulit ibi iiecclTeeS*

030cbam rdponderct Si",dct*q.i' qiioli-puiui-cpnon cft ©cm5ftraMc q»fpca

plurificabilia no ©ctcnninot fead eertuuuiucmindi

iiidiio:iT:qz no ©cmdltrariqu aliq aftra (inteiuf

dc fpei:i tii illaftn piioa©etcnumdt I ibi ccitum uu

meni liiduuduozu fub qualibet fpczira qi p uullapo

tefia pric plura fieri fiib illafpMCSed bce ro no coh

dudit:qzetfi pluraiiidiuidiia Psceitumicri» ptiucac

fubaliciu.tlpEI.V)cno entPmuaiu illmafpcifedpcr

aliqtf cttrmreciiiDoctoz aiitloqfqO cft cr fe plurifp

cabile iu pluraciufd* rouis cr fe no ©ctcrimiiatti ad

cerni miiucruiniudiHidiiopzi Ii ©ctcnumcf bqccnt

alitidc-Cftdndc cinDicitOcbaqnio potoemofti-a.

riqi i aliq fpea aftrop li pot cciuplunb^ indtiUiUM'

qu polTitclIeiii infinitiazbfetlxicpbaremjippqflrt

bemoftrariifjiftii materia Dmqttaf y-fcisad-q-lwaj

q:)oli.0cott»qzibi©iifufcptracta£idarui3p4tcbit

q)mlio0cbam.idargumcru5pocto:isuo cnaeuat

illud -Gcquaitia dara finit». .. .

jBd argumenta ?r3?ti»cii ruirnL

ncdamcft*£tq6 ©icitDcrclatioiilbua iu cpuviin'

ailtaa cft au a pluiibua rdatipiitbiia.pducriuipofiil

abftrabiviiiiiocpuU,pductiuu:i li ooc polminue

tfliio rolutaa©icaf6termiatiua

P cITcutia:

liclkct? voparticipati

uc»

0pf»ll3cn»

quol»v)'»q*

pzima»

Iftcfpoii .»Oebam

»

£M rfi/

lio £ tbdj»

IOANNIS STOEFLE*R I IVSTINGEN SIS MATHEMATICI ERVDITISSIMIj F As

cileque omnium principis,mP roclidiadoch r,authorisgras

uiffimiSphaarammundi, omnibus numeris longe abfolutiffimus

commentarius, Ante hac nunquam typis excufus,

ADEMPTOREM,

Accipe nunc tandem,ftudiofe ledor, loannis Stcefleri Iuftingenfis Sues

ui,in Produmcommentarium elegancilfimum, ftudijs hadenus tuis de=

fideratiffimumtantoperequeab eruditiffimis etiam Germania: uiris,nonfinefummaratione,toties a nobis efflagicatum.Siquidem in huncipfum,Iicet in fpe

ciem exiguum, uir dodifflmus ille Mathefeos, admirando dC fere incredibili

quodam artificio congelfit, quicquid ufpiam apud bonos authores reuerendse

uetuftaris,hiftoriaritmue,ac rerum plane reconditarum,adeocjj prceclare erudi

tionis exiftit,quibus omnibus quoquomodo uel tyronem artis huius i nilitues

re,uelfummam etiam cuiufuis peritiam iuuare pollet. Quod fi operi huic nosftro faueris,p ropediemin C L A v,Ptolemaei libros Geographicos uere nobiles,

fulta commentaria,eaque confumatilTima, ut 8C omnia uiri huius firnt feripta,

non cundabimur exhibere,Tu interim ijs fruere kyciffi,conatumque uis

cilfrm noftrum, proingenuitate tua,fedulo adiuua. Vale.Ex ledibus Morhar*dinisnoftrisTubingae,Chriftiana:falutisan, m. d. xxxmr.

schradinvs le ctoh r.

En hac prima tibicelebris praeopta mathefis,

Miratamen pariter Stcelierus hicce dedit.

CATALO GV S AVTHORVM Q.VORVM S T OE FLE RVSueltefttmonto utitur uel fcriptaprudenter interpretatur*

Abrachis Dionyfiusabbas MetrodorusAbraham Auenare DionyiiusAreopagita MufeusAelianus hiftoriographus D/ofcorides Nicetes

Agatofthenes Eratofthenes Nicolaus DonisAbertus Magnus Euclides .Nicolaus MonachusAlbategni Euenus NicolausLyraAlbumafar Euripides OmnibonusAlexanderphilofophus Eufebius Oneiicritus

Algazel philofophus Francifcus Capuanus OnofandcrPlatonicusphLAIkindus Galeotus Narnienfis Origenes (lofophu*.

Alkabinus Ganphredus Orofius

Almeon Gerlandus Lotharingus OuidiuspoetaAlmanfor Gcorgius Purbachius PaniaftesAnatolius Alexandrinus D.Gregorius PaulusOrofiusAlphraganus 0 GuidoBonati PaufaniasAlphonfus •

Guilelmusauthor ratioalis. PcriandrusRhodiusAlpharabius HaliAbenRagel * Petrus de AbanoAmbrofius HaliHebenRhodan PetrusVallaAmetus Hermes PherecydesAmphis comicus HermannuscontraAus PhiloftratusAnaxagoras Hermo! ausBarbarus PindaruspoctaApollonius Herodotus PlatoApuleius D.Hieronymus Plinius

Aratus HipparchusNiceus Polybius hiftoriographusAriftoteles Hippocrates Pompo.Mela.Ariftonicus Hippias Eleus PorphyrionArfatilisaftronomus Homerus PofidoniusArtemidorus Hyginus

jjPrifcianus

Auerrois Hyftrius • ProbusgrammaticusD.Auguftinus 'loachimusVadfinus PcolemxusphelufinusAuiccnna D.Ioannes Chryfoftomus Ptolemaeus ClaudiusAuienius IoannesDamafcenus PythagorasA.Gcllius loannesde Sacro bufto RagiclAufonius loannesPifanus Raphael VolaterranusAzarchel Ioannesamonte regio f RcinhcrusBafltis poeta Ifidorus Rufus FcftusBeda presbyter Iulius Cxfar Salomon aftronomusBcrofus Chaldxus LaAantius Scotus SenecaBionBoryftheniccs L.Valla SeruiusgrammaticusBoottius LeonardusCamillus SypontinusCaefar Germanicus LconardusPifaurenfis SolinusCampanus Lcopoldusfiliusducatus Sophocles poetaCaifiodorus Linconienfis (Auftrix. StatiuspoetaCato Lucanus poeta Strabo SuetoniusChael Ifrahcliticus Lucretius poeta Suidas SulpiciusChryfippus LudouicusCxlius Tertullianus ThebicCicero Macrobius Theodofius ThcophilusClaudianuspoeta M. Manilius • Theophraftus TheodcAesCleomedes * M.Venetus Thetcl philofophusColumella M.Varro Thomas AquinasCornelius Tacitus Marfilius Ficinus ThomasLinacrusCrates tragicus Marcianus Capella M TibullusCyriilus MarianusScotus ValeriusMaximusDemocritusphilofophus Martianus Vegetiusde re milita.Democliates Martialis ViAorinus LconicnfisDiodorusSiculus * Mercurius trimegiftus ViAruuius Virgiliu*Diogenes Mefalac Zcelaftrologus

Annequid etiam CafcomCafannliceatfSedhgcha&enus,princeps optim^nonquidem ut falfa pro iteris perfuadeam , magis autem utbreui argumento,fub clariffimo tuo nomine tyrones accipiant, quidnam potiffimum rei fit

,qua

gratia tam illuftre artificiumhodiepaffim tam maleaudiat,etiamapud eos,qui

fibiconfummatiflumxeruditionis titulo tam belle blandiuntur * Proinde illu=*

ftriffime princeps, tua; humanitatis fuerit, hunc librum uaria eruditione re*

ferti(Timum,nonfoIumcontrainuidos authoritategrauitatcip,quapracated

ris plurimum uales,tueri:uerumetiam infignem academiam Tubingenfemtuam (apudquam IaudatilTimus ille patruus tuus princeps duxej e b erj

h artvs vvirtembergenfis 8Cc> mireanimum oblecffauit fuUm , tuqj

indies prxterea eandem adaugere cogitas) ob uenerandam fenis

huius memoriam,magnifice,uta(Toles,fouere.Hinc fiet,ut 8C erii

ditorumcopiam uiroru in patria tibi pares,patriam^ terram,

tum pia, tum prudenti adminiftratione pacatam perpetuo

conferues.VaIe,CumcjjC H ristofero filiotuo,expe!*

diationis maximx,ac indolis optimg principeqj dignif*

fima, duceilluftrifs.noftrojchriifo annuente, felici*

ter uiue.Stuggartie,pridie Calend.Septembresanno redempti orbis h, d. xxxirri.

*

r N D E X IN HAEC STOEfLERI COMMENTARIACOPIOSISSIMVS,

A Amoris uis »?odAmor arcium magifter ibid,

ABraham aftrorum peritiflimus 41 b. Amphifrj 8 a

Abrachisquando uixit 79 f* Amphotapocula »oob

Achelous 81 a. Amphion laxa rrahens 1 11 c

Adad Aflyriorumdeus 86 d. Andromedafydus H7cAdamashircinofanguincmollicur 95 f- Angfter loob

Adargaris Aflyriorum dea 86 d. Anguftota ibid.

Adorantes orientem ipedanr ixoc. Aialia in maricur terreftribus maiora 1 54^Adulitonoppidum ne. Animalaquoprimitusimmolatum 155 dAequator 43 8i 15 A Annus primi mobilis" r.i.-.n i^[,8C^c. Annipartitio

jf.&4f. Annipartesquatuor

tj d. Animae duoaccimiignorumij d. Antacac

ij C.5 y b. Antardicus circulus

ibid, Anteuindemiatori} f. Antipodes

Aequatori regiones fubiede

Aequidiftantcs circuli in ccelo

AequidiumAequidialis circulus

Acquinodrialis circulus

Aequinodialis fynonymaAequinodialis circuli officia

Acquinodiumucrnumquandoincipitxy a. AntichthonesAequinodium autumnale 16 c. AntipodesanfincAequinodij in tota terra ratio 59 e. AnticanisfydusAeftates binaequibus xof.86 11 a. AntcecfquiAeftas quadruplex 95 c. Antonii

mytilits-frw /tMix^^ukpiusmedicuspraeftantilfimus io<)f. Apophccgma Spartiatae cuiufdam• a , L. /C Aetitesgemma nya. (Si 1 ioa. Apparenda: aetheris

b r y Aether xf. Aq uariusfignum cedefte. Aquariusfignum ccdefteAethiopum regiones 14 f. Aquarioli

Aethiopia xxa. Aquari] haeretici

Aethiopes triplices ibid. AquarrjAechiopumdifpofitio corporea & ratio na AquarrjaquaSleiusfynonyma

turalis it d. Eiufdem natura

Acthiopummulieresfacilepariunt xi e, Aquileiuslapis

Acchiopeshabentesperpetuum diem xi Aquilarum pennae aliarum auium pennasAfrica: magnaparsFcole.incognica X4a. deuorant ibid.

Africa ferpentibusabundat ti c. Aquila louisarmigera ibid.

Africeroncs i4f. Aquila non moritur feniofed fame uybAgangina: i4f. Aquilafydus infc&d

17»

17 b85 e

14 f

4b.yyb.

98f

49 bibid.

50 a

tiqf

84349 d114C

65 C

94 c

ibid.

94 b94 c

xoxf

xoy anya

AlangueAldcbaranftella

Alfeta

AlgamcifaAlhaborAlhfdadaAlites cceleftesquatuor

Allegoriae morales cxfyderibusAlmucedemc ftclla

Alphonfusquando uixit

Alter Hercules

Aquiminaria 94 c

97 a. Araccdeftis

1073.86563, AralouisapudAthenienfes 155 dix4e. Arabiae felicisoppida 11 a

1 xy b. Araneis puella quaedam nutrita inbxy b. Arati duo fuere 40 c

1 ij b. Aratusaftronomusquando uixit ibid.

H7C. Ardicus circulus ya.yya99 b. Ardophylax 10 6 c

65 e. Ardos maior 106 c

109 e. ArdurusAmantium marfupia porri folio deuinda Arcusfagittarij

91 c.AmbitioAmbra nigra

Amicorum paria

Amicitia homini neccflaria

Amicitia quidAmicitia triplex

Amicitiaftabilisquae

AmicusquomodotradiandusAmmochryiisgemmaAmorparentum in liberos

105 c.8C 106 c. 8i izx d.

iox d(15OC. Argonauisfydus ix8f9t a. Argonauta: 1x9388 c. Ariesquareprimumfignorumzodiaci44d88 d. 8C86d 's~~ "

88e. AriescoelcftisChriftumdefignac 87

c

ibid. Arictisfabula 87 eibidem. Ariftauirginis 98 £

88 f. Ariftoteles cur polum antardicijpi dixit

rof. cccli furfum 15 c1 i6f, Armillaprocirculoiphaerae 5 e

Afino2s

Arfinocs uariaumbraAfchcre

Afellifydus

Afinl iiiquofigno

Alfrologiae tres feftae

Aftronorriiaelaus

COMMENTARIA»u d. Canisftclla $8d n>b-H4 e. Caniculares dies pcftiferi ibid.

97 c. Canis maior nj a

984. Caniculares dies non femperpcftiferi 115 b41 b Carnicularesdiespharmacrjsinepti ii? d

&f. i a SCb. Canicularium dierum inccepcio tljd»Aftronominon eftomnia adamuflim exa= Canum pliiragenera

minare 66b. Canisprodeo habitusAftronomiuetuftilfimiquifuerint 79 f. CanopusAthorace 953 Canopi tresftellae

Athoraye ibid. CantharusAtlantidesftella: J4f,9ya&b CanthariapoculaAuesfiftulisalliciuntur mb CaprarumgenusuigilAuisfydus 115 b. Capricorni fabula

Auguftini fententia de Antipodibus incera Caperprecatur 5 1 e Capraftella

Auicetinaquandouixit 11 yd UapncornusAurea Cherlonefus' i4f CaputAlgolAufoniusrefcrcusabditisfcncentqs iza CaputGorgonisAufonij locus in monofyllabis

^

AxismundiquidAzaniaAzimcch in Hermis

B

Bafilica ftclla

BaiTus quo tempore uixit

Berenices crinis

Berenices ciuitates

Berenicesmtilieres

Beftiolafydus

Bibliotheca memorabilis

ibid. Carcheiiapocula

$ b. Cardoreg/us

i4f Cardinesccdi

98 f CarmaniaCaffiopeiafydus

Caftellani

Catena aurea Homeri98 c Caronumfeueritas

115 f Centaurorum fabula; occafio

1 io e CentaurusPaulo eremitae uifus

eod. Centauri

ibi.f. Centrum quidi)ib Centrum terrae

lio f CepheusBiurio 95 b Bodnicusfluuius i$ya CeraspoculumBonae fortunae infula

Bonaextcrna quae dicuntur

Bonum triplex

BootesBootes u.ftellashabet

Bruta cantu mulcenturBucephalus AlexandriMagniequusBuflequa athleta

Caballinus fons

CaduceusCaduceatores

1173eod.b

llc.&ijff.tfd

loob.ibid,

,6f.

91 d.

91 i

liteibid

.

111 f111 b10ob68

1 «

ix bU7b •

94 c •

66d1 i6e

ijt c

tjt c

ijianye

U6d100 b8 ?*>

ut b14 f

5?b

!4f. Ceres deafrugum8yb. Ceruififtulis mulcentur

88e Chalces

106 c Chimerinusdrculus106 f Chironmedicus,muflcus86aftrologus 58 a

1 u b 861 }

1 b.

ti6c Chiron Herculis fag/ttas confyderans fcfe

i09e uulnerat t)ibChriftuSquo die anni crucifixus fit i<£b

Chriftus natuseft afcendente uirgine 86 f

Chrifto in cruce pendente iol fuit in ariete

n6a Chriftuseuirginenafciturusab Ala (87C

Hfd bumafarcpraeuifus 91 b .

ibid. ChufusfiliusCham 11 a

Caduceus anguibus circumdatus cur ibid. Ciceronis locus i.diuinat. explicatur 91 dCala t hoidesumbraCalb Eleced

CalculiremediumCallimusgemmaCallimachusquotempore uixit

Calyfto

Cancri fabula

Cancer lunae domicilium

Cingulamundi 74b98 c Cingulum primi mobilis 13 e

90 e Circuli acceptiones 4Ct if a Circulorum in ccelodiuerfitas 86 fynony-uoe ma 4dio? c. Circulos arAicos aliter Graci aliter Latini

89 b deferibunt f a89f Circulimaiorcs&minorcsinfphxra i?a

Candelx accenfie dum cantatur Euangeliu Circuli omnes in coelo imaginantur ijc.i4equidlignant 8 y c Circulus alti folftitrj 1? f

Candei populi 1 n a Cleopatra: 86 Antoni) hiftoria to8 c

TNDEX IN H AE C ST OE F;L E R I

Circulimaioresincalo quomodo fabris Delphini cantu mulcentur tn bcandi 55 a Delphinus coeVcftis xx5b

Climacum tabula 65 a Delphinipifeis natura x\5t

ClypeusOrionis 1360 Delphini in ter rauis ibidem

ClcoftracusTenedius ineDerbiciCrelidifpofidoapoetarum ccmporibusuas Deltotonfydus uoa

riaca 34 c Diadochesgemma X c

Coelum elTefphsericte figura; Ji Diameterquid 3 dCcehimquiefcens 81 a Didamus herbafagictas e corpore extrahit

Ccelefteszonx quomodo gelida; aut torri? Diesperdimidiumannum 7 a (114'b

da; dicuntur 74 Diesftellse «aCoelum empyreum 8t a Diesperpetuusubi

Cceleftium& terrenoru connexio 86 d Dies in toto orbe nullibi perpetuus

Coelum propalato 135C Dieiincceptiouaria

Coeliin fluentia mira xiic Dierum diuerfkasunde prouenit

Columbanuslanuenfis terras Ptolemfoin? Dies caniculares

cognitas repperic

ColurusquidCoIlorobusOrionisCompoficio fphxregrarcat

Commifliirapifcium

ComasingradusfrangereComa; dignitas in animalibus

«fibid.a

6<ja

115 bti9bloob

15 b

l+a Difficiliaomniaprxclar»

57 a Dinon poculum13 6 c Dioptra quid

55 f Diuerfarum regionum diuerfi horizon=

tooe ces 61 b1 i 1 b Diuitice duplices 85b

w m c Docilicatispartcs 9i£Conidores 94a. Conoidcsumbra 8f DnsquomodofehaberedcbecergaferuosConon machcmaticus noe Domus fcelix 85 b (85»Concentuscorporum cceleftium 86 d Draco coeleftis 1054Contadusfagictari} _ xoid Draconiteslapis 105 e

Conuiualescoronae t07f. & 108 a Draco puellaeamator ibi.f

C ordi s in animali uirtus

Corium coelefte

Cor Leonis ftella

Coronafydus"Coron aodo ftellaflifcqjy:^

0 oronx urbs

CoroncusfinusCorona quisprimus capiti impofuii

Coronarum antiquitusnullusufus

Coronee in facris literis

Coronarum deteftatio

Corona?ebrietatem difeutientes

Coronae IxdentescaputCoronxutJIcs capiti

Coronas bibere

CoronareuinaCorona auftralis

(Corpora cdeleftia umbram facientia

44 a Duadecimfignorum zodiaci pulchra alie-

1 56 c goria 8$ f

980106 f E107b107 c Ebrietatisremedium iooc. xo8aibid. Edypfislunx utroqueluminariinhorizons

63 4xoob14 a

'4fxxib103 cX30C89 c

108 e, i09b1 36C

. .98 b

.Coruusdumficuscoquuntur guttur habet Epitherias 11 £

pertufum xi9c. Cotylc iooa Equi maximi in Hungaria 81 cCrocus Euphenes filius 91 c Equus coeleftis n6aCuniculoru multitudo Lcron perdit 117 d Equis quipriniusufuseft: xi 6c

107 d teexiftente

107 d Elaphas poculum107 c Elephanti albi

X07 f Elephantophagi108 a Elephantes cantumulcentur108 c Elice

ibid. Elice urbs Achaiae108 c Embrionisin matrice formatio

ibid.d EngonafisfydusX35C Enfis Orionis

8 a Epilepfix remedium

Cygni fabulaCygnusCylindroidcsumbra

Dadylota poculaDanaesfabulaDafypusDalypusanalcpore differar

1 3 b Equorum (epultura ibid;

x 1 3 d Equxexfauonio uento concipientes ibid.d8 d Eremitx Paulicum centauro hiftona 1 3 1 c

Erfordix memorabile incendium 34 c

Eridanus fluuius x 3 4fErichthoni} duo 1190

100 b Erucarum remedium 1 1 6 d1 1 8 c Efllch holer 94 a1 i8c Euangelium dum cantatur cur candela acr

ibid,e ccndatur 85 c

Fabular

COMMENTARIA. .

F Geographi officium 78 ar

Geographusparuabhiftorico differt ibid,

- FABVLAE. Germani olim nodes non dies numera=Arietis.quiPhryxu& Hellenpermare pors runt 15 d

rauit 876 Germanicoma- fcudiofi illa

Calyftonisinurfamuerfae toj b Gnomonhorologiorum meridiei 9dCaftoris&pollucis 88 b Gnofos jf£Centaurorum 131 a&c Gnofiaftella 36 a. 107

b

Corui aquam in facrificium &c. xi9e Gorgones mfDanaes u n8c Gorgonea: ftellae ibid.

DelphiniperfuadentisAmphitritaenuptias Gradui in coelo quot refpondent miliaria

NepiGanymedisGigantumGorgonumHorti Hefperidum•Hydra: Lerne»Iouis inC/gnum cranfmutaci

Iouis in aurumlouisin taurumlunonis,quomodoemi(itlacLycaonis inlupum uerfi

Medufac crines in angues

Orioni sex urina Iouis&MercuriiOrphei uxorem abinferis reducentis

PhaetontisPromethei in Caucafio ligati

>b interra 61 e. dC7 6 (

11 40 Graecae fphaer a: compofitio

93 d.di97C‘ Graeci reprehenduntur 41 bili f Grxcisnilintentatum ibid.

109 a Guttemendlin 44989 b Gyaleuaspotorium joob

11 3 b Gyonfluuius *3fax 1 8 c Gyri apudM,Maniliumpro circulis 3 e

87 f

7©e Hio6e

ina Habitantium terram triplexratio

u 3 b Hamaxa mega1 1 1 d Hammonius Iupiter

1 34 d Hammonisoraculum3 f Haftaruminuentor

Saturni lapidem panno inuolutum dcglu= Haftauirifortesolimdonabanturtientis 104b Haftapura quid

Serpencumquoru alter alterum mortuum Helifeusprophetaturuspfaken pollulauit

fufeit

103 c

10 c

ibid.

i3ifibid.

ibid.

110 c Heluetiorumdum duce fiurgundite (mfVeneris in pifcem 94d praelium 34 c HJejminaVulcani cum Mineruacoireuolentis 1 1 9 oHeniochus W?-Fabulae poetarum tripliciter interprctan=^Hcracleoticum oftium Nili

dx 83 f Herculescur TirynthiusdidusFabulf poetaru quid ueritatiscotineat 119 d Hercules pluresFacilioraprimumdocenda i6f HerculesciidioAegyptiacaFafcia mundi

^74b Herculiscognomina

Fafciafagittarij ioz d HerculeshicalcerprouerbiumFalxcceleftis 1 iif.111 c HeiperusFeracceleftis

Filum ccelefte

Finitor circulus

Foeminx probae laus •

Fons ad tibiaecancum eleuatur

Fores cceli

Formicarum induftria

Fortunae bonis non debetur honor

Gagates gemmaGala&ices

GalaxiaGalaxia gemmaGallina cocleftis

GangesGanymedesGeminorum fabula

Geminorum fydcrisnatura

1 3 1 b Hefperi]

100 e Heterofcij

61 b Hexecontalithosgemma1 1 8 a Hiarchae I ndi didumti i b Hidrochous

xi d Hilaria fefta

x e Hippothoron cantio

91 c HippocrinefonsHippocratesquo tempore uixit

Hircusanimal

Hirci fanguisadamantes mollit

91 a Hircum coeuntes olent

70 a Hircospatiipfisintuentibus &fc.

68 f Hirquitalli

70 a Hiftorici officium

34 fxHcediin coelo —68 f Hbminesuariarum formarum

x 1 4 c Homines parui non contemnendi88 d Homo Mufica praecipue capitur

89 a Horizonquid

xb.8 9 d109 c

ibid.

ibid.

cod.c

36 d»4 i

8 axi b5*

94 a

13 dmbix6a

93 f

ibid.

93 £

94*94*78amf

13 1 dic

1 xic

46 b.61 a

INDEX IN HAEC ST OE FLERI

Horizon duplex ibid.

Horizon quomodo inuentus 61 c

Horizon circulus immocus 66 e

Horizoncesdiuerfaruregionudiuerfi 6x bHyades $53.96 a

Hyadum natura ibi.

Hyadum nomina& ethymologia 96 c

Hyadumnumcrus eod.f

Hydrusferpens 890,1500Hungari equi maximi 8 1 c.

labadium 48 e

Iaiftanria 6zcIanusforibus coeli pra-fidet utIauainfula orientis 49 c

Ichtiophagi t4f

leuze 1 z 5 e

Ignis infuafphseranon lucet 71 dIgnisomniu bellariorum iucundiflimu 85 bIgnis triplex 8fcIgnisufusuarius ibid.

Igne folushomo inter animalia utitur 8f dImaginesfeptentrionalcs 14 bImagines meridionales eod.

Imagines in cceloquiefcente 81 a

Imaginumcceleftiumdiuifio eod.f

ImprelTionesmeteorologicx -6$ c

Influentia cotlianopetin hjc inferiora 1 zzcInfulaeNympharum cantu tibiaru mouenrIoanesphiloponus t b. (turttzbIoui attributa olim nunc deo congruut 70 f

Ishcmcrinus circulus 15 C

Ifopleurus 1 ll biioclieles eod.Ifmenias tibicen 1 1 z e

ludxorum xquino&ium 15 d

Iugulafydus izjdluliusCurfarquandouixir if a

lupirer Hammonius toe

lupirer 'a nymphiseducatus 104bluftitiaquid n8cluftitioe partes 119 c

luftitia commutatiua 91 c

Leo an dormiatLeo animal folare

Lcofignum folare

Lepus cceleftis

Lepus undedicitur

ibid.

ibid.

eod.dizybibid.

Labiorum in homineofFiciumLacedaemon urbsLacedaemonesLaconica regio PeloponnefiLaflrantij error

Ladeuscirculus

Lajftei circuli caufae

Lapirhx populi

LaraiTidcnribusafyhim

LacitudotcrrxquxiicLeonis fign/ficata

Leo unde dicitur

95 b

ibi.

ibid.

5i f

69b70 c

tpd84e76 a

90 beod.c

Leporum multitudo L eron perdidit eod. c

Leporina caro formofosreddit iz8dLepuspifcis iz 7 dLepus numifma ibid.

Lepusdormiens,adagium ibid.

L eros infula iz7dLerna 89 dLerhefons 9zf,L iber aeternitatis 8 6 f

Liber uniuerfi tatis ibid.

Liberi quomodo inftituendi 1 1 6 £Linea eclyptica&eiusfynonyma 6oaLinetefignificaca iozcLineam pofcere tozbLineam auccre ibid.

Lineae parallela: 5 eLineacircumferentialisduplex 18 dLineola: ftellar 100 dLinguaehumanf duplexofificium 95 bLingua incomparabile donum ibid.

Linipifcium 100 dLolliani feueritas ^ 1 1 6 e

Longurius toz cLongitudo terrf 77 aLucani locus tod. ixa, t7c.zzb.6tbLucifer ftella 560Lumen 7fLupi fignificationes 15 z bLupus animal ibid.

Lupus homini uocem adimit eod.c

Lupus eft in fabula ibid.

Lupi caput cur portis affigitur eod.d

Lybarnum duitas 109 e

Lycia 1 bLyra cceleftis tltdLyra ftella izt eLyrjinuencio 111 d

MMacrobij error de torrida zona <4 bMacrobi) locus explicatur lz d.eo. e.8C 89 dMaculf mundi 74bMagiftratus lex Ioquens 1 1 9aMagnanimitas 9Z bMaiabeatj Marif fignificationehabet 95 f

Malea mons «4f

Maniolf t4f

Marinus Ncopolitanus t bMaris anlalia cur terrcftribus maiora 1 54bMarii tiofMaflaftellf 94f.9f bMaterfamiliasqualiscfledebet 84bMatiaci populi 1 z t c

Matiacum oppidum ibtd.

Mathema*-

COMMENTARIA,Mathematici fua imaginantur 14C NebulofxftellxtresMedico Aftronomia neceflaria

Medium coeli

MedufaMeclcf

Megarica faxa

Memoria parsprudentix

Memori* prxeeptaex CiceroneMemoriae bonumMemoria SenecaeadmirandaMensundediftaMercurii influentia

Mercurius conucrtibilis naturaeMercuriuscurolim Venericoniunftusf/n- Nabartha

geretur ibid. NubeculafydusMercuriusdeoru caduceator t3fd NubilumfydusMeridianus circulus 67 f

Mcridianuscirculusinquaiuiifpatium diu

Meridiesundedicitur eod.e (rat 68 c

Meridiani circuli dignitates

Milo Crotoniates

MiliareGermanicum prifeorum

Minutulanon curanda in mathefiMiracula orbisMnemofyne

97 £

33 a Nepcunus unde dicitur 8jf68 a Neflusfluuius 81 aiit f Nicolai Lyrani error jof97 f Nigear jd

1 u b Nilus fliiuius 1 35 a

105 a Nilimagnitudo ibid.

loya Nili crementum eod.b91 f Noftes non dies aGermanis quondam nua

ibid. merabantur 13 d89 f Nodusfydus loob44jc Nominafignorum zodiaci &quisinueneric

84d Nordinboduch 6«, (j9dx4 £97 c

97 c

eod.e Obafianusgcmma tofe

109 e Occafusfigni%

18 e

76 f Occafusfignorum ftellarum 8C fyderumua=i8c rius 36. 37 SCc

:rceinuentor e

iniimpinguat equum 84 bfiTTO&aux fphjcro

91 f Oculus dominiMnemolynesfonsinfpecuTrophoni) 93 (a Oculusidominiinagrofertiliilimus ibid.

i.d Oculorum Cura quando nociua 95 d 98 a

tooc OeconomusqualiselTc debec 84 b1

3

4f Oeconomia& adeam requifita ibid.

41 f Omniboni Lucaniinterpretiscrror i8e

toojc Opacum corpus duasumbras meridianas

MolochitesgemmaMonachoecpomaMons S.Bernadi

MorimarufaMoroecpoma poculumMulieris uenuftas in quo confidit

Muliebris cSmcrcij dcteftatio

Mulicrisprobx laus

Multitudo rei contemptum facit

MundustriplcxMundus ultramundanusMundus cceledis

MundusfublunarisMundi pofitionesfex

Mufxlouis & Mnemofynesfili»Mufa quid flgnificet

MufxcurchoreasducuntMufarnaurbsMufarnciMufiexuisMuficahominia naturaineft

MuficamorbosfanatMuficaa qtiibusfpreca

Mufica in diuinis

Muficumfignum

N

84 c poted habereii7 d Ophiodiri noe1 1§ a Ophiogenes eod.f

i6f Ophiophagi 111 aid Ophitesgemma noe

ibfd. Ophiuchus I09f

ae. Ophiufa 40 e

3b Orbita quid 4 f dtib Orbita iolis ibid.

91 f Orbitafoiis 60bi09d Ordoinrebuscomendatur 43 f

93 a Oredx ii b109 d Oretx ibid.

ibid. Orientem orantes fpeftant

1 n b Orpheus cur arbores 86 faxa traxifTe fingar

ltid tur 111 d. 8C 1 ii beod.d& e Orpheus quarea Thracienfibus mulieribus

111 e difeerprus iueeod.f Orphei tres 1 11 a

1 15 c Orpheus Calliopes filius ibid;

Orfilochusqtiadrigarumrepertor 1 19dOrtusfigni 18 e

Ortus8C occafus fignorum 8C ftellarum fcire

Nacaduma i4f prxcipuumeftin mathematica 31 c

N AT VRAquid 45 e Orcusfignorumdupkx 31 e

NatiuirasRomx 91 d Orcusablacionis «aNaturalis theologia i b Ortusfigurationis

Naucratis ciuitas Aegypti t a Orcus inapoteleftnacicus 33 bNaucracicumodium xb Orcus cofmicus 33 d

* orton

INDEX IN HAEC ST OE FLERI

Ortus chronicus $4eOrcus Heliacus 1 5 dOeyx feraAegypti $8 c

Ouidijlocus iz c.&cod.e.SC $904; f

Padus fluufus 1 $4?Palilicium fydu* 96 a

Palcsdeapaftorum 96 e

Palilia fefta ibid.

Palmusgeomerricus 77 bPallas apud Platonicos 843Pannus cceleftis tor f

Panchryfos tioe

Paralleli circuli in coelo jfParallelorum ignarus geographicis rebus

ineptus 14 c

Paralleli tantum quincg in ccdo 15 f

Parallelorum utilitates t8d.e.f

Paralleli pluresquamquinc£ in ccelo z6Paralleli LatinoruSC Graecoru uariant 41 aParilium.fydus 96 a

Paruiscorporibusmagnasuirtutesineflei dPadus geometricus quid 77 bPaterfamilias qualis efl*e debet 48 bPatcrfamiliasdiligensquomodo cognofci*

Patrixamor 9C. (tur

Pauli eremitae cumCentauro hiftoria 1 51 e

Pegafus 1 16 a.

Pcgafides Mufx ibi d.

Pcriceciqui 46dPericecinon fune antipodes 473Peripheria 4dPerifcq 8 aPcrfei plures 1 tS c

Pcrlcueracixencomium 1343Pefendarx i4fPefebrc 97 f

Pcsgcomerricus 77 bPhatnefydus 97 £Phifonfluuius 68 e

Philadelphi bibliotheca uofPhceniceefturfaminor U4fPhyfici eft omnium rationem adamullim

inquirere 66b&dPifcium fabula 94 dPifces codeftes eod.f

Pifcibu s Syrij non uefcun tur 94 d. 133 e

Pifces argenteos Syrifacrificarunt 1 35 e

Pifces capiendi ars ibid.

Plagce mundi 74 bPlanctarum ordo 44aPlanifphxrium t dPlauftrum ccclefte 103 b 8C dPleiades 34 f 973Pleiadum fynonyma 99 bPleiadum natura eod.dPleiades Chrifto in crucependenti fefe ob-

tulerunt 9; e

Plinianafigna i8dPliniusimitaturaliorum 16 bPiinius nimium tribuit authoriratibus 17 aPlinij locus 9a.SC 11 b.8£ 39d.fi: iz6a

SC 1 3i c.

Poculorum uarix nomenclaturae 100 bPoetarum inrelle&usdeorru fignorum quo

modofnueftigandus 38 c

Polusquid 3 e

Poli mundi ibid.

Polus ar&icus in cauda urfas 103 aPolus horizontis i+dPompelium quas nationes iuuerine n bPompeiopolis 40 c

PresbyterIoannes 47«Prxfepefydus 97 e

Eius natura 98 a

Prxuindemiator 993Principiarerumparua 783Procli plures taProclusquandouixit ic

Produs undedidusDiadochus ibid.

Procyon 38 d. SC 1 14dProtrygetesfydus 98 £

Prudentia 113«PfittacusAfcanij Cardinalis 93 c

Piylli no£Ptolemais uCPtolemaei temporepaucx ftellx cognitx 5 e

Pcolemceo multa loca terrae incognica 14Ptolemaeus Pheluflnusquandouixic 79 f

Ptolcmxi plures * uofPudicitia n8bPudi ci tix uirginalisexemplummemora-

bile ibid.

Pudicitia» uxorixexemplum ibid.

Puellaueneno nutrita 1 n bPuella araneas deuorans ibid.

Pueros natos ferpentibus obijeiendimos

Purahafta 1 3 z f («na.

Quadrigarum repertor U9dQuinarqnumeri|dignitas 97 bQuinque genera uiuentiuiT» ibid.

Quinta ellencia 1 i

R

Radius duplex 8 a

Raritas rebus addit precium z6 f

Rafdagol mbRaftaben ftella draconis 103 e

Regia ftella 98 c

Rcgioneminuenirefnquazonafit 73 dRenum morbi remedium 98 e

Rhegiumurbs liSbRhodus 40«Romae naciuiras 91 d

COMMENTARIA,S

Sabbatum Iudaeorum cur die Saturni 90 a.

Sacrificia uecerum 155 c.

Sagircafydus njf.Sagitcacinuentor 1 i4b.

Sagittas c corpore extrahere 'ibid.

Sagittarrj fabula 92 c.

SaisciuicasAegypci lb.

Sanguinem fiftere 98 b.

Sarapaurbs 14 f.

Saturni influentia 44b.Saturnini ftabiles amici 8 9 a.

Saturnus prifeismentem fignificat eod . f

Saxa Megarica tubSciendarum nobilicasundeuenatur ifScorpi] fabula 91 f

Scorpii iignificaciones 91 a.

Scythia pocula 100 c.

Segmcncaprocirculisfphacrae 3 e.

Senariusnumerus ffd.Senecaeadmirandamemoria 91 f.

Seprentrionaliscirculus fbSeptentrionalis circuli fydera eod dSeptentrio maior 103 C

Sepccntrioundedicitur eod.e

Septenarius numerus 9f f. ii9eSepti ftellium 34 f. 95 bScrpentariusfydus 109 f

ScrpensSerpentarii nocSeipcncesduo magnitudinis ftupendj 1 11 c

Serta 107 c

Serui maiores 8C minores 84fScruorum in dominosofficium 85 a.

Scfelis herba U4C.Sibyllarum authoritatibusD . Auguftinus

utitur 91 c;

Signu chronice orit 8C cofmice occidit. 37 e

Signorum zodiaci ordo 44d.&f.Signa fepccntrionalia 87. e

Signa meridionalia ibidi

oigna praepoftere orientia 83 d

Silencio.dcusadorandus 133CSirnulhabitantcsqui dicuntur 46 dSmyrnofera regio i4fSole exiftentein Leone tempus eleftum me=

dicinispeftilcntialibus 98 dSol oculusmundi 84bSolismirusprofpeflusexldamontc 6 3 dSolis reciprocatio 6 a

Solisencomion 7fSolisadnosaccciTusmaximus 9'd

Sol planetarummedius 443Solisciuitas 40 c

Solis declinatio maximaa zenith capitis q-modo reperitur 9 e

Sol quotidiegradum unumzodiaci perme-Solisportx* ii-f. (at 11 e

Sol quare denigrat hominem, linteum can=

defacir,lutum indurat 8Cc. 21 c.

Solaterra nonfemper aeque diftac 21 f

Solitariauitainhumana 88 dSolitarium naturaabhorrec ibid.

Solftitialisfeptentrionalis ffSolftitialis circulusundc dicitur 6 aSolftitiuma-ftiuumquando 16c. t7b.f7

a

Solftitiumhybernum 16d.17b.f7aSolfticiorumancicipatiounde 16 dSolftitium quid i7 bSonnuuendin 6 b. i6dSpartha ciuitas 1 10 £

Sphaera quid 4CSphaerasquomodo antiquifccerint 67 aSphaera reda 8Cobliqua I7dSpica iydus 98 f.

Spiralis linea duplex 28 d.

Stadium 77 bStadium triplex ibid.

Stadium Olympicum ibid.

Sccllarum declinatioquomodo fcitur 14 c

Stellarum dies 22 a.

Scellf nobisfeptctrionalibusincognirf.23b'

S cellae meridionales repertae per PortugaUlice mathematicos z ;d

Stellaefixaefuncinduplicimanerie 97 c.

Stella in forma 8C extra formam 97 c

Stellae perpetuat apparicionis 6fdSrellac perpetuat occultationis ibid.

Stellae a Ptolemaeo obferuatoe 63 e

Stellae anfintfphaericae figurae 8obStrabo de longitudine & lacicudine terrae

explicatur 76 cStrabo plura exArtemidoro fumpfic 77f«i

Strqphium,ftrophiolum 107 c

Studiofitas pars temperantia* 1 3OC.

Subhel 22 dSucculat if b.8C96xSiieuicrmesintorquent 121 bSulpici} interpretis Lucanierhor 18 e

Sydusjquid 81 dSyenes nulJaumbra 7dSyndefmospifcium 100 eSyrius canis 12f 3Syrianus Alexandrinus 1 c

Syrijpifcibusabftinenc 94d, 135 e.

Tauri fabula

Tempora anni unde didaTelumgeminumanc^lo;Tenebrae

Terrapundum uniucrfi

Terra infula eft

Terram eflefphatricae figurae

Terrainquinc^ zonas partitur

«7 f

i6b

7 f

8b.51 d.

f2 c.7? b7?c

Terreftrcs zonaequomodoimaginatur 74

f

Terrae latitudo 76 aTerraelongicudo 77 aTerram Graeci ftadqsmetiuntur 76dTernariusnumerus 120 c.

WrfZuncnfaal n&i'

aV jri-jyt*- ’>

INDEX IN HAEC ST OE FLERI COMMENTARIA»' Thales aftrologus ' 104 f.

Thatariae regnum 43 b.

Thetclphilofophus 33 a*

Thirionfydus '1 31 b.

ThomaeAquinatriscrror 103 f-

Throanaurbs 48 e.

ThronusCaffiopeiae l *3 a *

Theguiusftella dThule infula 43 a-

Thyrfusquid 131 d.

Tinae pocula 100 c.

Tirynthus 68 d.

Torrida zona an habitetur 54b.Triangulus uob.Triones 10; d.

Triquetrafigura uob;Troglodytae 11 b.

Tropus ftella 89b,Tropicus circulusunde dicitur 55 a.

TropicusCancri 5 f.i4.f.

^.Tropicus Capricorni&fynonyma zj f.

'Tropici Capricorni fydera Z4b.Trophoni] fpecus 91 f,

Virgo i6.ftelliscomponitur 98 f.

Virgilijlocusexplicatur 7 e.86 33.6.66 38 d.

Viri 8C mulierisconiundioquare 84 d.

Vmbraquomodofic 7 e.

Vmbroeplagales 8b.Vmbra perpendicularisan fitumbra 8 c.

Vmbrarum formae triplices 8 d.

Vmbrarum canon primus 9b. Secundus

md. Tertius iof. Quartus uf.Quintus 19C. Sextus 13 f»

Vmbra terrae ufque ad Mercuri] fphaeramporrigitur 71 b.

Vranifcusfydus 1 3? c.

Vri 57 c.

Vrnacceleftis 99f*

Vrfaemaiorisfabula 103 b.

Vrfae maioris i7.ftelloe 1043.

Vrfaminorcur Phoenice uocatur 104 f.

Vrfiuerfuda 105 c.

Vrfimanuspraedulces ibid.

Vulcanusdeorum faber 85e.

Vuildlapmanni 6 e.

Vultur cadens.ftella ut e.

VxorisoiEcium 84e.

Vadianicrror fof.

Valapotoriauarq generis icob.Venenisquidamhominesnutriti m a.

Venerisftellf naturamPythagoras primus. animaduertic .36 d.

Vencrisplanetaeinfluenda 44b.Venustriplcx 840.Venusundediifta ibid.Venufta mulierqux fit ibid.

Vergiliae 3? a* 953.Vcrnumtempus. 13 d.

Vertex coeli 3 e.

Veipcr ftella 36 d.

Vcfperugo ibid.

Vcfpueiusnobilis mathematicus 54 d.

Veft» dea: templum 8f c

Veftisinfticoris 95 b. tox f.

Veftis in coelo duplex, ibid.

Viaad beatitudinem 7t a.

Viaaduirtutem ibid.Virgabellum dirimitur 1 35 e<

Virginisfabula 90 f.

Virgoquorpodoprobanda 91 a>

V** f- b+r-—

i4-f.

Zenith capitis 9 c. 14 d.

Zodiacus circulus 5 8 a.

Zodiacusunde dicitur eod.e

Zodiacus uitam inferioribusinfluit cod.f

Zodiaci ligna 8id. 83 c

Zodiacifignafubdcorumproefidio 83 e.

Zodiaci fignorum nomina& quis inuenes

rit 9 6 d.

Zodiacuscirculus cur latus eod.e

Zona quid 743.Zona torrida an habitetur 14 c.

ZonemonsThraciae&oppidum 74a.Zonaefynonyma 74&Zonce coeleftes quomodo dinntur torri-

dx&c. eod.e.

Zonae terreftresquomodo imaginantureodem f.

Zo na Orionis 1 36 b.

IN PROCLI DIA-DOCHI SPHAERAM, IOANNIS STOEPLERI IV«

ftingenfisjcommentarius abfolutiffimus incipit.

Contextus fphgrxhuius infcriptio,

PROCLI DIADOCHI SPHAERA,

ROCLOS PLVRES LEGIHVS, AVTHORIBVS SVIDAQC Philoftrato.Quorii primus Proci us Naucratita.QucmPhfloftratusaflcritumimfuiflTeex fuis praeceptoribus

, QC

Athenis docuifle:Fih'umc$ habuiffe luxuideditu.Inquemnonmodo n5 Teucrus fuit

,fed ufqjadeo indulgens,ut in as

ledis auibus,canibu%pius$indocedis literis adeffctSfc.

Naucratita appellatus,a Naucratito Nomoaut pratfediura

Aegypti.Teftis Pliniushb.;.cap.9.Et Naucratis ciuitas Aegypti,dequaidemlib.j.capi.io.non longe ab oppido

,quod ab eo QCPtolemaeo lib.4,capi.j , tabus

B lae $,Africa: appellatur Sais.Et Plinio Naucraticum oftium Nili,quod altjcpu*

ta Ptolem3eus)Heracleoticum nominant. Secundus Proclus e Sicilia Mal*leotes patria,Scripfit in fophifmata Diogenis,^ contra Epicurum, Tertius

Proclus cognomento ProcuIeius,ex Laodicea Syria:,Qui fcripfitTheologicu

in Pandorae fabulam, Heftodt' in aureacarmma,Ifagogen in arithmetica Nico*

machi,8£qua:da alia geometrica^ Quartus,8£ eft nofter Proclus,nationeLy*

cius,difcipulus Syrianirphilofophus Platoaicus,prgfuit fcholac Atheniefi.Cu*

iusdifcipulus 8£firccelTor Marinus Neapolitanus fuit.Scripfitplurain philo*

fophia, mathematica QC grammatica,commentarios in totumHomerum.Is eft

cuius opera,qua: adnos uenere,haec:funt.Comentarij in PlatonemiSufforma*

dones aftronomicg:Fabrica aftrolabq: QC opufculumfphgra^quod inmanibushabemus. Scripfit praeterea contra Chriftianos epicherematadecemodo.Ad*uerfus quem loannes. Grammaticus cognomento aut Philoponus, genereAlexandrinus fcripfir Apologiam, didhcanslEu quamquam inrebus Graecas

nicismagnum,ftultumtamen e{fe,SCinhac parte indocfhrm.Aduerte noftrumProclum fuilfe Lyci5.De Lycia PtoIe.!ib.y.ca.j.Tabula t.Afix.Et Plinius Iib.

$. capi.27.Vbi habet,quodquondam habuerit feptuaginta oppida,nunctantu

C triginta Tex.Totem numeret Pcole, Syrianus Alexandrinus philofophus Pias

tonicus,docuit Athenis/cripiit in totumHomerum. C5mentarios feptem in

rempub.PIatonis:6iaIia.Huius difcipulus QC TuccelTor fuit nofter Proclus.Marinus Neapolitanus philofophus QC orator, graece eruditus Proclidifcipulus

QC fucceffordub Adriano fcripftt ipfius Procli QC uita8£ difertationes,uerfibus

QC foluta oratione.Quareiuxta coniedturam,Proclus floruit fubTraiani tem*poribus,aut circiteriDiadochirsnon (ut opinor) a ciuftateLycise, ut nos dici*

mus.N.Vlmenfis,N.Auguftenfi's,N.Conftantienfis &Tc.Nulla eft enim ciub

tas huius nominis in Lycia . Immo nechuius nominis ullaoffendo apudGeo*graphos.Quarenomen familiae,aut profapiae effecrediderim,Vt de Scipioni*

bus,Flauijs,Flaminijs,autQiiintijsfaciIeexemplainducipoffent.SicProc!us

nofter a prolapia Diadochus appellatus:V t reor,a gema,authore Plinio ca.io,

li'b.37, Eft enimgemma Beryllo fimillima Diadochos nominata.Nec id inc5*

uenit.Namnoftri Germaniae nobiles fereinnumeri, cognominant aduris QC

immanibus lapidibus ,faxis,rupibus,montibus , VcHerttenfelfer, Trakken*A

Proclus Nanacracira

SuidasPhiloftratus

Plinius

Pcolc..

Proclus MaLleotes.

ProclusPro-culeius

ProclusDia=dochus

Procli opera

Syrianus

Marinus

C. Plinius ta*

men lib.<5.cap.

?o. Vc genuialetftiohabcrj,

Dochos populosrecenfet.

Eius uires lege

apudCamillu

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIS

fclfcr ,Gryffcnfelfer,Herttcnftainer,Klingcnberger, Hclfenfteiner , Redi* Dbcrger8£c.Conuenientius igitur a prctiofis lapidibus cognomina ufurpantur,Opufculumhoc tradat de fph^ra,quapropter fecernitur ab altjs eiufdemli*

bris. Quanquam libellus de fabrica Aftrolabrj etiamfitdefphsera, nontamencofimilis efttra&atus.Quiain eo fittradatio de fphrera proieda uel extenfain

Phnifplijriu planum,Quocirca planifphgriumappellatur.Hicautemdefpharafitmentio,prout eft corpusglobofum,rotundum,multis6<fiiarijscirculisornatum. No

~ ^ ^(icobfecrOjCandidiaudicoreSjhbellus noftriProcli,qucminterpretari polliciti

Y >>u:fiimus,uobis cocemptui&Ieuis exiftimationis,ob id,qubd paruulus eft.NumEuangelrj eftis fedatorescfequamini igiturredemptorem ueltru.JJe quoMat

MatthxusxlIS fcribaeuangelice ueritatis, capi. \ 8. feriptum reliquit , Aduocans iE sv s

Dauid paruulu, ftatuiteuinmedio eorfi, Cuftodit faneparuulos P0minus.Pfal.u4*

Non raro comperimur longe pretioftora efle parua corpufcula magnis.

Iafpis Quod in gemmis &C lapillis manifeftu eft.lafpis precipue, uiridisgemma pars

ua,prctiofior tamen ob innumeras fuas uirtutes plurimis magnis faxis aut pe*Molochites tris.Immoauro dignior. Quid deMolochite minuto lapillo referam? quiin*

cunabulis puerorum appenfus(tefteDiofcoride) eos acafibus nociuis cufto*Diofcorides

dit.EcceparimIusparuuIisprstftatiuuamen.QuiddeHyacintho,Carbuncu*

lo,SmaragdOjChryfoprafofi^alijsdicam^quorum corpora parua, uirtusaute "Formicarum maxima. Dc gemmis ad animantia uenio.Formicis noftratibus minutis ani*

induftria malibus magna ineft fortitudo,uirtus,fagacitas, aut (ut ita dica)prouidentia.

In anna enim cibos coduntrSi quis comparet onera corporibus earu,fa'teatur

millisportioneuirejsefleniaiores.Operanturnoduplenaluna.Esedern&in*

terluniocelfantiSepeliunturinterfe umentium folte, prater liominem.Iam in

Plinius opere quilaborjqugfedulitasfHacPliniuSjlib.n.cap.jo.QiiiddeapibuSjquid

dearaneis loquar fProfedo in pluribus excelluntmaxima animalia, puta, e*

quos,boues, camelos, trigidesSCc. Quid dehominibus paruje flaturae C' Illud

Srarfus^tat‘b Maiorinexiguoregnabatcorpore uirtus,

Sphxrf Pro= Simile fumite,o auditores optimi,denoftro libelloiudiciu.Sanepartiuluscft,

cli commcni fcd nobil is &C pretiofusadmodum . In eo enim (ut unico meuerbo expediam)datio. funt radices

,principia 8C fundamenta, quibus pofthabitis,pericIitabuntur o*

mnes ingenuae artes,6C prarcipueAftronomia.ln co fane breuiter,fuccinde8£

ordinate traduntur ea, quaenouitijs, praecipue aftrologia: difciplinam cupien*

tibus, aditum prebent uiam patefaciunt.De nobilitate Aftronomite,de qua

Arifto. prae fons tradat libellus,haec adiungerelibuit.Pliilofophus in principio fui libri pde aia,uult.Quod geminomodo fcietia aliqua nobilior alia proclamet.Primo,

•dignitatefubie<fti:Cuius ratio eft.Quiafubiedu eft materia &caufa, circa qua

in^nuic™1* Clent,a uerfiitur.Et hocmodonemo ambigit,carteris paribus , caufa nobiliori

SubieAum exiftente,effe<ftum eius efle nobiliorem.Et hoceftquod prgfatus philofophus,

fdendarum. fecundo de Ccelo,iz.Mctaphy.Et 16. de animalibus,^ cius coinentatorAuer*Auerrois rois confirmant.Qiiod melius eft parum fcirede re £t fubiedo nobiliori,quani

multum de uiliori.Quaremelior eft fcientia nobilioris :Immo ob fcienriam ut*=

lioris imperficitur& uilefeir.Vt idem u.Mataphy. Quod non eflet, nifi uilita*

te fubie&i, Certum eft igitur fcientia: dignitatem exfubiedo&f materia,cir*

Scfcntiaru ra* caquam uerfatur, attendidebere.Secundofcientia nobilitatur demonftratio*

cioformalis. nis certitudine,8£modo procedendi. Quoniamcum ratio formalis fcientise fit

caufx cognitio,& ad effedum proceflus,uel contra: Et quanto Iniiufmodino*titiaeorum firmior eft,tanto dC fcientianobilior.Tanto aure notitia eft firmior,

quanro proceflus certior&demonftratio uigorofior.Quare certitudine modi

demonftrandijfcientia qualibet nobilitatur, Aftronomia autem utrocpmodoreliqua»

STOE FLERI IV ST IN G E N* C O M M ENTARI VS, z

A reliquas fcientias uincit SC excellit.Primo quidem nobilitate fubie<fh'.Subiecftf?

enim eius cft corpus ccelefte mobile circa media.Tale autem quum fit fubftans

tia,nobilius eft fubiedis fcientiaru mathematicarum:qus quidem quantitates

funt: V c magnitudo 8Cnumerus: ut omnes fatent.Pratevea quonia ingeneras

bilcjincorruptibile,nec crefcens ,

nec decrefcens3necuariatione permuta t, fed

femper in propria ui fu* naturg fubfidijs nixu cuftodit:Primo de ccelo &C mun»do.Q_i.iod ob eius excellentia locu nobiliorem , altiore &C primo Principio pro

prinquiorefibi uendicauit,8d omniu generabilium 8£corruptibi[i5caufa.,ex o«rnniufnaphilofophorum.CorpusigitcoeJefte,interornnia corpora prgftantils

fimu eft. Quocirca aftronomia excellitalias mathematicas fcientiasiminime• autdiuina. Accedit ad hoc,quod ccdeftium corporu formas inueftigates,ad

D E VM propius acccdut: hacuia Prima caufa potiffimu 5£ facilius dignofeitur*

Quare facr* theologietan^domin^jipfa alfronomia^ut ancilla,pra: cgteris fas

mulatur.Teftis cftdiuus Paulus adRoma . 1 . Inuifibiliad E r, acreatura mundi

p ea qua: fada funt , intelleda c5fpiciunt:fempiterna quoepuirtus 6C diuinitas.

_ Sed inter omnes creaturas uifibiies,cceleftiacorpora,dequibusaftronomiaco^ fiderat,fua magnitudine ac rnultitudinc/uorumcjj motuu 8< influxu mira naris

etate,uariaqj uimice,in D E 1 cognitionem diadmiratione maxime nos inducut.

Quare Dauid pfal. 1

8

.egregie cecinit.Cedi enarrat gloriaD E l,dC opera manuueuts annunciat firmamentum : Et eodem pfal.Domine dominus nofter,quamadmirabile cftnomen tuu in uniuerfa terra.Quoniam uidebo cozlos tuos ,

opes

ra digitorum tuorum, luna 8C ftellas,qugtu fundafti. Et ideo aftronomiahaud

indigne naturalis theologia nominat. Quia ficutfuperior theologia adD E icos

gnitione per fupernaturalem fidem inducit:ficifta,tancj? inferior ancilla,eidcm

fubferuiens,ad diuinae cognitionis introductione pernaturalem ratione manuducit.Nam per etFecftus incognitione caufte defeendimus. Adidem Auguft.ii.dcciui.cap.ii.Triaqiiafi(inquit)maximefciendadecreatura,nobis oportuit

tntinrari.Quis eam fecerit,per quid fecerit,8f quare fecerit. Siergo querimusquis fecit.Deus eft: Si per quid fecerit

,dixit fiat

,& faifla eft . Si quare fecerit.

quia bona eft . Nec author eft excellentior Deo:Nec ars efficatior D E

1

uerbo:

Neccaufa melior, cjj utbonum crearetur a bono Deo.E t idem,nontamen in eo

capitulo.Ei perpetuitate creaturarum, intelligitur creator a:ternus: ex ordine

&difpofitione,fapiens:ex gubernatione, bonus.Ad ea pulchre alludit poetaOuidius primo Faftorum.inquieris.

C Qitid uetat &C ftellas,ut qiiaecjj oriturcp cadit cjj

Dicererpromifli pars fuit illa mei.

Felices anim* quibus haccognofcere primum,Iikjj domos fuperas fcanderecura fuit.

Credibileeftillos pariter uitijftp ioctfcp.

Altius humanis exeruifle caput.

Non ucnus uinumfublimia pciflora fregit

Officiumque fori,miIiti*ue labor.

Nec leuis ambitio,perfufoc^ gloria fuco

Magnarumque fames follicitauit opum.Admouere oc ulis diftatiafydera noftris Sic peti? ccelu,n5 ut ferat OfTan Olympus*

Actheraq;Tgenio fuppofuere fuo. Suaia^Peliaarsfydcra tangat apex.

EftSCfecudolia-cfcienmnobilis&digniHimadcmonftradicerdtudine&finnitate.Probatnamcgccrtifllmisracioibus,fcilicer mathematicis demonftrationibus,in gbus nulla

intercipitur ambiguitas,fed retinet certitudinisgradu fupremu.Teftrseft Auerrois Iccfo

metaphyfices.Quare ratioc procedendi &naruralem excedicf metaphyfica) 8C diuinam,

non tamen mathematicam , Modoauttm procedendi utiturmathematico* uceftuiderc

inAlmagefto Pcolemcei.Et ideo cercilfima eft proedicanda. A 1

^ ‘

V'

jAftronbmi*jnobilitas.

Ariftote.

Paulus apollo

NaturalisTheologia.

AuguiU,

Ouidius

Auerrois

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNIS

TEXTVSPROCLI

STriEFLERIIN T E R p R E,

Mundus

Vltramunda*nus.

Plato

Cleomedes

Plinius

Strabo

Lucanas

Aether

Iohannes de

Sacrobufto.

Ariftoteles

Mar.Ma»

D E AXI ET POLIS..

AXis mundi uocatur dcmeriensipfius, circaquam uoluitur. Axis, extre*

ma, poli mundi,feu uertices,funt nominati.Horum alter feptentrionalis

alter auftrinus dicitur.Septentrionalis,quifemper in noftrahabitatione appa*

ret:Auftrinus contr a,qui femper, ut ad noftrumhorizonta,conditur.Sunt tao

meninterra loca qtKedam in quibus polus, quifemper nobis confpicuus eft,

tjs qui ibi degunt haudquacp cernitur. Quiuero nobispcrpetuo occultus eft,

tjfdemconipicuus euadit.Rurfus quocp locumquempiam in terris inuenias,

ubiambo poIt,xquabileminhorizonte fitum habent.

PRincipio contuendum(authoreCIeomedeprimo de meteoris) Mundusdicitmultis modis.Primo miidus eft ex ccdo terracp,nec non naturis,quae

in eis comprehenduntur opificiu.Iscorpora eundacomprehendit ,nec extra

ipfum prorfus quiccjj eftinon infinitus,fed definitus comprobatur.Htec Cleo*

medesquafiadliteram.Etplurcsmferecipitpartes. Quare fecundo confide*

randu,quod antiquitas 5C grauiftimi theologi tres figurarunt mundosdcilicet, gultramundanS ,ccdeftem 6C fublunarem . Supremum omniu ultramundanu,

quethcologiangelicum, philofophi intelledualem uocant: quianemine fatis

decantatus eft,inquit Plato in Phfdro,De quomihi nil loquendu,nec eft deco

fideratu aftrologico. Proximus huic cozleftis appellatur,qui ex orbibus coele

ftibus quotquot funt integratur,& ufitatocoelum nominatur.De eo mado fac*

pius loquitur Cleomedes,puta primo de meteoris,capitulo De caufa incremc*

ti inaqualis dierum:^ capitulo, Quodmundus fit globofus , et capit. Quod

terra fitmundi mediumSd. Ec Plinius Secndus lib. z.ca. i.Naturalis hiftorif

fic habet.Mundum,&hoc quod nomine alio coelum appellari libuit,cuiuscir*

cumUexu teguntur cun&a,numeneffecrcdi par eft,£tcrnum,irnmenfum,neq{

genitam, necp interitura un^j.Pulchrum efthoc caput cum nonullis fequcn*

tibus. Strabo lib.i.Supponendum(inquit)8^ mundi formam efle rotundam,

6Crotundam terra: fuperficiem&c. Et Lucanus primo Pharfa.

At Figulus cuicura deos fecretac# ccxli

Node fuit,quem non ftellarum Aegyptia MemphisAequaret uifu, mrmerifqj mouencibus aftra:

Authicerrac(ait)nullacumlegepcraeuum CMundus, dC incerto difcurrunt fydcramotu.

Aut fifata moucnt,urbi genericp paratur

Humano matura lues. fi£c.

Et hocpado accipitur hicmudus .Mundus ille a pluribus nominatur Aether,

aut zetherea regio. Sicaccipit Iohannes de Sacrobufto in libellode Sphaera

mundi,capitulo primo 5 Vniucrfalis.V niuerfalisautcm(inquit)mundiniachl

na in duo diuiditur,in gtheream, fcilicet,&C elemetaremregione. Et infra.Cir*

caelementarem quidem regionem,£therea regio lucida, a uariationeomni fua

iminucabilieffentiaimmunis exiftes,motucotinuocirculariter incedit. Er hjcaphilofophis QmritanominaturEfl"entia.Etfi'crecipitur pro coelo. Arifiote*

Icsenim aethera ccelumdixit abotn' ideft,fempcr,& 0£w uoluo aut curroiquafi

femper 8C perpetuam uolubilitatem indicet.Nam primo libro Meteorologiae

fic feribit. Corpus enim circulare, cu femper curreret, finuil diuinum quippiainelTeopinantes, aetherem nominari ftatuerut.QiiemfequiturMarcusManulib. primocap. quartoAera per gelidum tenuis deducitur axis

Libratumc« regit diuerfo cardine miindum.

Sydercus

Ouidiu»

STOE FLE R I ‘.IV $ TINGE fJ. COMHENTA1UV J,

•*\ Sydereus, circa mediumquem uoluitur orbis,

Aethereofcjj rotae curfus immotus. At ille.&fc.

Et infra.

Quodeunegm medio eft circa quod eunda mouentur, Et infra.

Hoc dixere axem,quiamotumnohabetullum.Ipfe uidet circa uolitantia eunda moucri.

Adidem O uidius Iib./.Trfftium ad carfarem Auguftum.Sichabites terras ut tedefideret a:rher.

Et idem i/.Methamor.Fab./i.&: ultima loquitur deentfare Augufto,

Sic 6C Saturnus minor eft Ioue,lupfter arces

Temperat aethereas &Cmundiregna triformis.

Terrafub Augufto eft. 8£c.

Inde fit,ut qui multas afuperioribus habent dotes,dicancur plurimum aetheris

habere,Quod Hiarchas Indus deApollonio Theanaro teftificatus eft,dicens, Hiarchas

Mirarinemodebet,O ApolIoni,tediuinandifcientiam confecutum,cumran*tum artheris in animo geras.Nontamenfum nefcius,£th erem fgpius fignifica*

reignem 5C etiam aerem:fed de his alibi dicemus. Tertius mudus diciturfub=15

lunaris,quem nos incolimus.Quem fupra loannes deSacro Bufco uocat ele« f0,dc sa , Bti.

mentare,^ is nobis eftnotior 2^ manifeftior.Dequofuolocoabunde dicemus.Secundoloco aduertendum, quod axis mundi (ut habet Proclus) uocatur di»

metiens ipfius circa qua uoluitur . Lucidius ficdiffinitur. Axis mundi eft linea

reda per centra fphxrx tranfiens Jex utraqj parte fuas extremitates ad fpha:*Axts ^ V

w *

rae circumferentiam applicans,circa quam fphatra mouetur uel conuertitur.

Et dicitur axis (utnonnullis placet)ab agendo, id eft,mouendo, quia circaeammundus fine intermiflione circumrotatur. Et nominatur axis ad fimilitudfe

nemligni teretis aut ftipitis,fuperquem rotacurrus uertitur ,Germanica Iin*

gua,ainachfs,& eftfermefemilatinum. Etnotanticttdiungicurh^c parricip Acjjsla . Circaquam fphxramoueturaut circumuoluitur.Namnon omnis linea rea

da permediumlphgrae tranfiens&ex utraqj patre applicata,dicitur axis, fcd

ea fola circaquam conuertttur,rotatur,atqj intorqueturfphaua.Ethanc partis

culamTheodofiusdeSphgrisin princip/o,c5axem diffiniret,dil/genter anno*tauit.NecidIatuitMarcumManilium,fupradeaxemundilocutum,

C AerapergeIidumtenuisdeducituraxis,&Tc.

Accedit pulchreCaffarGermanicus Aratiin Phaenomenoninterpressis cara Cxfar Ger.

minibus.

Caete.a quae toto fulgent uaga fydera mundo,lndefefta trahit proprio cum pondere coelum

Axis,ftatmotus femper ucftigia ffruat

Librata% tenetterras,& cardine nio

Orbem agitextremum,geminis determinataxem.

Quem Graij dixere polon; Pars merfa fub undas

Oceani, Pars cclfa fub horriferoAquilone.

Adidem,Rufus Feftus para phraftes Arati.

Mobilis,en, etiam mundi femachina neriat

Ponderis ac proprrj trahitindinatiocoelum.

Sed non axis item curui uertigine fertur

Aetheris, ut ftylus in ftabiliconuoluitur orbi

Lucemanente,tenuftjj procul facrauifcera coeli

Petforat,8(medts molem terra: tenet illum. Etinfra,

CanfticicSC fcrrifecircum cundarcmifit. A j

f IN PROC-tlOI-AD-O-CHI S P HAE R AS: IO A N N IS

Nec minus extremo difpar polus occano pars • DSublime erigitur,fubit altera merfafub undas

ParserebumSinigriiacetha^utconfciaditis* ' Etinfra.

Ac teres in gcminaftridit uertiginecardo.

Alter in obtutum faci!islatet,alter Si alto

DeprimiturBarathro,8ic.

Et noftra tempeftate Aratus latinus factus, fimifembabet fententiam ,

quemNigear .i.axis. legic°» Sed nec id tacendum eft,quod axis arabtee aut hebraice diciturNige*

' ar.Mefilic librode uirtute rtiocoris.Nigear(inquit ) fphgise,eft linearedaqug*libet tranfiens per centrum,ex utracp parte ad iuperfidem pcrueniens,cu ipfa

Diameter fpha^aligiturjfiifphxracircaipfatnuoluitur.DiameterSiaxishabentfeiicuc

inferius& fuperius . Omnis enim axis eftdiameter ,fed non conucrtiturpnei

dicatio* Diameter fanecft linea reda, tranfiens per medium figurat, fiuefic

plana,fiuelit folida,fiuerotunda,fiueanguIaris:Ethoc mododicimus diame?Hyginus ter circuli, diameter quadrati. Hyginus,infuo aftronomico poetico , uo*

cataxemdimenfionem.Dicit enim.Dimenfio,qus totius oftenditur fphgrar,

cum cx utrifcjj partibus eius ad extremam circumdudionem, red* ut uir= £,

gula:,perducuntur

:Qua: dimenfio acompluribus axis eft appellata .Huius

\ autemcacumina,quibus maxime fphxra nititur

,poli appellantur.Quorum

unus ad aquilonem fpedans,Boreus, alius oppofitus Auftronotus eftdidus*,\Polusquid Deaxiuidectiam AIphraganum Differentia fecunda* Tertio loco cotuen#

• dum.Qirbdpoluseft cxtremitasautpundusfinienslineam,quamiamnomi3nauimus axern* Vnde fphaera: motus dicitur fierifuperaxem dC fuper polos,

Ideo poli ineffe dicunturfphxrg,quafi corporis motifuperillos.Didus polus,

a-rcdAiW uerKbgrseco.quod uerto Ugnificat uel circumago .Emfaos grace , la*

jVerriccs tine dicitur uertex, Alttfllmte fane partes cceli,quas gr3tci.7toXpg.u6cant,latinc

uerticesdicirntur,qubdcircahos.rnundus rotetur 8i uertatur.Dicuntur8icai£Cardines

dines,afimilitudine eorum, circa quosianuar uemmtur Si uoluuntur .Eft ta<

rirri»n cardo generalius uocabulumquam polus, aut uertex.Quia extendit fc

Polusgemi- etiam ad orientem & occidentem. Tertio confiderandum.Quod geminus

nu,s,

eft polus,Septentrionalis,Ardicus,Borealis,fme Boreus,Aquilonius,fiueal*Sepccnino* tifil'miis:Etisnobis,quifedesm aquilonembabcmus,femper apparet, id eft,

cus&:'

Cl Al "* min5uao

SCId,f‘AlrerAuftrinusautauftraIis,Antar&icus,MeridionaIisaut

CUAiiifrinus meridianus , Notus aut Notius, imus,dcpreffus. Qui' ab aquilonaribus iiideri p

Antarfticus non poteft.De his Germanicus C^far,Rufus Feftus,ubifupra,Aratus,Hygi*

nus. Et Virgilius primoGeorgicorum,Hic uertex nobis femper fublimis,at illum

Sub pedibus ftyx atra uidet,manesc£ profundi.

Quarto aduertendum,Proclusin textu tria habitati orbis terrcniloca defer

minat.Primus,eorum eft,quifeptentrionem colut . His feptcntrionalis pohis

femper apparet; Qui bis auftrina plagam habitantibus,propter terra: tumo«

rem Siglobofitatem, obtutui minime obijc/ poteft. Sccunduseoru eft , qui

in meridie nitam agunriHis auftrinus polus femper cernitur, qui nobisfepteri*

trionarrjs ob terra: gibbum delitet. Tertius locus eft eorum, quihabitant fub

tequinocSiali circulo,id eft,fphacrareda:His uterq? polus iacetm horizonte,Si

omnia fydera oriuntur 8i occidunt.Hadenus de textus dilucidatione,

DHCr.RCVLIUPHAERAE, Artextvs ^-^Trculoijumfphgra:,alr) parallelifiueaequidiftantes funt, alij obliqui,

uidi/per polos ducti* AequidiftanC£S fune, quibus ijdemcum mun<

ftaiuc".*

; do poli

\

ST-OEFLERI IVSTINGEN. C.O^HHNTARI VS, 4

A do poli fiint.S.unt aut hinumero quincg,SeptentrionaIis,SolftitiaIis, Aes

quatorjBmfiialiSj^^tarifKcus* Septentrionalis igitur c irculus is eft,

quiomniit5quos'pcrpeatotemi?nus,planemaximuseft,quic(?horizonta

folo pundo cotingit,totus fupra terrainterceptusJnhocquaccuncp claus

duntur aftra,necortum,necoccafumnorut,fed circapolum uertitotanos

(Se cernuntur,Porro is circulus in noftrotradu,a prioremaiorisVrf<£pe*

de defcribitur. Solftitialis aut circulus is eft,quiomnium, quiafolede*

fcribucurmaximefcptentrionalishabetiir.Inquemcumfefol receperit,

atftiua reciprocationem peragit,Longiflimulcp totius anni dicSjbreuiflt*

macgnox exit. Poft hanc autem reciprocationem, nequaqj ultra fepten*

triones uerfus folem progredi, quin potiusad diucrfemundiregredi cer*

nas:Vnde& Tropico grcece nomen. Aequator circul us eft , qutmaxi*

mus jequidiftantium circulorum ftatuitur: ita nimirum ab liorizontedifa

fcdus, ut alter eius rcmicirculus fupraterram , alterfub xerra condatur.In

hoc foiduplex a:quinoduim,uernum,autumnaIecjjfaat. Brumaliscir*

g culus eft, qui omniucirculorum, quia fole mundicircumactidelcribun*tur,maxime ad auftrum pertinet. In quo foibrumalem reciprocationem

facit.Maximacp totius anninox,minimufq; dies efficitur.Poft hanemeta

ncquacp ultra progreditur foi , fed ad alteras mudi partes reuertttur:Vn*

detropicus hic quoqj, quali uerfflis appellatur. Antardicus uero ctr*

culus, atqualis8daequidiftansfcptentrionalicirculocft:,3dhorizontauno

pundo cotingens, totus prgtereafub terris merfus .Inquo fica aftra fem*

pernobis occulta manet, Maximus autem ex quinqj memoratiscitcw

lis eft Aequator,deIde tropici, minimi ueroiquod ad nodramhabitationi

dixerim )avdici. Porrohos circulos citraomncmlatitudinem intelligi

conuenic,ratione cognobiles, ex afirorum fitu,&Teodem Diogcrxob*

tutu, 5cnoftro intcIledudeliniatos.Senfu enim unus badeifs difcernitn

ccelo poteft, reliqui omnes ratione.

"ORincipe operaepretiu eft prar/cirequid fphaera.Omnisfanede afiquajrein* j-roEfLER r

X ftitutio,q aratione fufcipit,debet a definitione profidfcf, ut intelligatqtiid [NTERPRE,

fit id,dequo difputatur,Eftigiturfphatra(authoreTheodofi'o libro defpheris) gphara quid^ folidum quoddam,irna fuperficie cotentumjn cuius medio eftpundus,a quo Thcodo.

oes lineajdiidac adcircumferentiafunta:quales. Porro hictextiisdiftribuit

in quatuor partesjn prima diuidit circulosfph^rar trifariam,puta in parallelos,

obliquos,6fperpolos dudos . In fecunda profequitur primam partem diuifto*

nis,fci!icet,deparal(elis,ibi.Aeqmdiftantes funt.In tertia tradat de maioritate

6Cparuitatecirculoru parallelorum , ibi.Maximus aute ex quinqj fifc.In quar*

ea cocludit delatitudinecirculoru,ibii Porro hos circulos. De primomembrocernarite diuifiois,puta,decirculis parallelis,determinat Procius hic di. in fepte

fequcntibuscapicibus.Defeeudo membro,fcilicet,decirculisobliquis,infraiti

ca.de Signifero, ca.deLadeo circulo.De tertio membro, feilicet, de circulis Circuliacctj

p polosdudis,mfraDeCoIuris. Circulosparallelostamcjjprimummenibii! ptio.

.

triplicis diuifiois Proclus fecat in quincp,ur patet inlitera.Animaduertendu eft‘‘ '

in noftro propofito circuli! non accipi geometrke,ut eft diffinit Euclid.pri, lib. Euclide»,

<3emdoM.Ctrculus,tnquit,eft figura plana,una quidelinea c6tenta,qcircufe

rettia noIatur,in cuius medio eftpundus,a quo oes lineeredg ad circuferentia

A '4

Sepccntr/Orf

nalis.

Solftitialis,

Is 8Ctropicu*

Aequator

Brumalis ,qul

Scice tropicus

'f!WySgi^U/ >”-•

IN PROCLI DI AD OCHI iPH AERAM IO ANNISexeuntes, fibi inuicemfuntlequales.Sed accipitur pro linea circulari,qua: alias —circumferentia ,aut peripheria dicitur,qu«e ducitur in corpore fphyrico, Sic cce

^leftes circuli intelligunturd uci infuperneie concauaautconuexa ipfius corpo*

ris cceleftis,Et ergo cum in prefenti negotio circulum nominamus , accipimus

fipro linea circulari*Et lineahic n5 accipitur pro longitudine tantum fine lautum

dinc,fednonnun^admittit latitudinem.V t eft in Zodiaco 8C Ladeo,quino

i- folum longifunt fed etiam lati. Sed de his infra latiusdicetur.Prarterea diuerfi*

jffctratiorum tas eft inter circulos fpherae cceleftis materialis. Circulicm in ccelefti fphie*

,i

diuerficasSc ra imaginantur ueluti line£,ut quincp paralleli,aut ut fuperficies,ut Zodiacus

lynonyma. Lac$eirs circu[Us.Et hinon coponuntfphgram cceli realiter uere.Siquide

corpus cx non corpore integrari eft impolTibile, Et fumiturex teitioDe ccclo

8C mundo. In fphera aute noftramateriaIi,funtcircuIimateriales eandem inte*

grantes & componentes,^ pernoftram,qua£ manibus componitur,imagina*

Io.dcSa.Bii. tur &£ inrelligidatur illa cceleftis. Author eftloannes deSacro Bufco capitulo

fecundo.Rurfushicirculiabauthoribusdiuerfasfumutnomenclaturas.Quos

Mar ManiMarcusMani, in pluribus locis uocatFila, demptis tame Zodiaco 8C Ladeo,

ut lib. « capitu. 6 &7. Et abeodem uocantur Gyri, puta lib.i capitulo 6.7.8 2*-p. gCieomedcs .<

Cleomedes libro primo Meteor.quinqj parallelos uocatfegmenta.Idemfa^ .

Plinius C cit Plinius lib. fexto capitulo tricefimoterrio. Ali) circulos uocant Orbes,ut

Virgilius Cleomedes ubi fupra,5£V irgilius primo Georgicorum,cum inquit.Iccirco certis dimenfum partibus orbemPerduodena regit mundifol aureus axem.

Quinqj tenent zona: ccelum.

Ptolc, Alij uocant circulos,prgeipue fphera: materialis,armillas,ut Ptolemaeus di»

dionequintaAImage. ca.i ubi docet copofitionecutufdam inftrumcnti,quoobferuantur ftellae inlongitudine ^latitudine. Vbifichabet. Cuius artificis

cftiaccipie* duas armillas menfurate magnit udinis,fapienter8Cbene rafas 8fc.Proclus nofter uocatquincp circulos paralleIos,fiue aequediftantes.Pro qui*

Parallelis Li* bus contuendum. Idem acciderere lineis 5C circulis . Lineis enim accidit,qu'odncifq; eadem quaedam funt parallela: fure acquediftantes,quas Euclides in primo ficdiffinit.

£u 'rdes*Aequcdiftates linea: funt,qua: ineadem fuperficia: collocate, acqj in alterutra

1

partem protradae, no comiaiiunt, etiam fi in infinitum protrahantur.Contrafuntnonparallclte fiiie/narquediftantes linea: funt,qu:e in eade fuperficiccol* plocatx& in alterutram partem protradf,nonnunquam coucniimt.Idemfen*

ricndueftdecircuIisparaIIcJis,quiquoquouerfus ex omni parte eque diftant.

Duofane circuli cuiufdamfphgra:, ad inuicem comparati,ita deferipti, quodnon coeunt uel couem'unt,fed fecundaomnem partem eorum gqualemubic^

feruant diftantiam dicuntur paralleli. Trcc$ofi>,H\!la enim grece, latine fignificac

c5paro.Inde grece, id eft,inuicem comparatus,uel mutuus,aut re*

fpediuus. Eftenim circulus ad altera comparatus perequediftantiam . Hi au*

tcmdrculiparaUeli,Iatineuocantur£quediftantes,Etfuntnumeroquinc£,utHyginu* patet in litera.Proclo noftro in his accedunt plures alrj, puta Hyginus libro pri

mo,capitulo de polo . In finitioe(inquit) mundi circuli paralleliquinqi, in qui*

bus tota ratio fphgrte confiftit, prarercum qui Zodiacus appellatur, qui nonut ceteri circuli certa dimenftone finitur,8C inclinatior alijs uidetur,Xo£oVaGrc*

Mar. Mani, cis eft didus. Et deindede unoquocp determinat .Et Marcus Manilius libro

primo ca.fexto,his uerfibus ad propofitum facientibus,alijs multis omiffis/ic.

Circulus adBoream fulgentem fuftinetArdon, Deinde.

AIter ad extremidecurrens fyderaCancri.Sfc.

Tertius in media mundi regieme locatire.

STOEFLERT IVSTINGEN. COMENTARIVS ;

D Ingenti fpharatotum percingit qlympum,8fc.

Proximus hunc ultra brumalis nomine cingens,

VItimadefignans fulgentis lumina folis. S>Cc.

Vnus ab his fupereftextremo proximus axi

Circulu$,auftrinas qui ftringit& oblidet ardios.

Ecdehis foannesdeSacrobufto capitulo fecudo $ Aequinodialis. Vbi ficha* io.dcSa.feu.

bet. Quod equinodialis cu quatuor circulis minoribus,dicunt quicgt paralleli,

quali aquidiftantes 8dc.Et in Comentarrjs Sicilienfibus CefariGermanico ad* Comentaria

dittSjUbi fcribitur.Coelum circulis quinegt diftinguitur. Lege, comentaria pul* Skilienfia.

chrum eft.EtRufus Feftus, capitulode circulis. Circulus igitur primus, iipKuusJ'etus

*^

xta Procli numerationem,eft feptentrionalis. Is ab alrjs dicitur ardicus , Bore* âlis,aut Aquilonius. Hiccontuendi! eft.Quod aliterLatini, aliter GrgcidefÂrSico* ali*

feribunt circulos ardicumântafifFicLlm.HosXacint pinguntuTxtamaxima ter larini,ali*

TohsdecfinationemlPuta temporePtole.uigintiquatuor feregraduum,minus fer Grxdde*

nouem quali' minutis. Noftra eempeftate, uiginti tria graduum trigincapene

minutorum,N umerant enim a polis mundi, folis (ut dixi) maximam declina* i

'1 '/ '

tionem, Sdpundofado,immittuntin polum unum circinipedem reliquo in n

pundum emilTo : 8C iuxta hanc extenlionem circini, formanrtpiiArfticos cir* j^ culos. Et hifecundumLatinos in omni regionefunt eiufdem quantitatis,finc

omni uariatione. Secus faciunt Grard, qui formant hos iuxta altitudinem poli

regionis.Quo fit,quodhifunt uari),fecundumiiarias poli altitudines indiuer*

fis madi plagis.Si enim poli alcitudo eft parua,erunt 8d circuli parui , fi magnajmagni . Ponunt enimunum pedem circiniin polos 81 alium expanduntin coAlurum diuifum ufqj in poli altitudinem.Et iuxtahanc,formant ipfi circulos fe*

ptentrionaIem,fcilicct,8d antardicum.Et hi circulifemper attingunt horizon*

tem in pundo.Iuxtaenim ftellas, pro fituGrxcanicae habitationis,nunquam

orientibus 8C occidentibus, fabricantipft huiufmodicirculos .Et ut huius fe* Circuli fesptcntrionalis circuli diffinitioneminem lateat,Author quincgj coditionibus illff ptentrional/a

ipfum manifeftum facit.Quaru prima eft.Quod is eft,qiu'omniu,quos perpes quinc$ condu

tuo cernimus, planemaximus eft.Mirum fatis,hunc circula altj uocant mino* dones,

rem,eo q>fphaeram nonfecat/n duas partes a:quales,ut facit aequinodialis.Eft r-^ncrionalienl fimiledecirculisfphaerx cu lineis redis duftis ad peripherias circuliiubi dia Pr0clu s maxi=meter eftolm longiffima, Quia circuli peripheria bCrota circula in duas gquas mum,alii u<ro

parritpartesjQiiia per cenrru ducitur: Caeterae omnes,non pereentru eneciar, minimum cire

F minores funt diametro,^ minores portioesaut arcus de peripheria refeCat.Sic culum femper

eft in fphgra,q» circulus ab utrocp polo atque diftans ipfam in duas aquales parcxcancc Kat *

tes difpefcit,fecus faciunt exteri omnes, Quarefit,q> circulus uicinus polo,in=

ter minores digne coputatur.Qijomodo igiturProclus hunc circula uocac ma*ximufDitTolutio.rnter omnes circulos fphxrx in feptem climatibus aquiloni*

nrjs,nullus eft, iuxta fphara Grxcanica,qui nobis totus appareat pro uno momento, is circulus feptentrionalis:No xqumodialis,ciiius medietas fempereft fuprahorizonte,8d altera medietas fub horizonte. Igit: Neq; tropicus Can*eri,cuiusinnoftris climatibus maior parseftfupratcrra,id eft,liorizonte,mi*

noifra : Vt in fubditis manifeftabitur:Necp tropicus Capricorni, cuius minor

pars nobis eft fuprahorizonte,maior infra:Non eft igit Procli fententia,q>cir*

culus feptentrionalis (it omniu maximus,fcd eft omniu maximus, quos perpe*

tubcernimus:ideft,quos pro eodem inftante indere poflitmiis.Si eni maior eo

"circa poTiI defcribeictuF, eius afiqua portToTubiret horizonte.Quare no per*

petuo cerneretur. Secunda conditio cft.Quodhorizontainfolo pundoco*tingtt.Is fane Grxcis mos eft, ut fupra coBiemorau/,q>huc circulu pingunt iu*

xta poli latitudine.Verificaca cnifphara, iuxta altitudine poli Graecia ,puta.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIJM36.37.}8.gradiis,fph;erafiimata,fiftyIfthorizontiad meridianu feptentrfo* I>nalem aptaueris,rotata fphaera,in coluris circulu pinges aut defignabis,qui horizontem contingit , Sinon fecatJs eft circulus feptentrionalis ipfisGratcis.

Tertia coditio. Quod fit totus fupra terra,id eft,horizonte interceptus,id eft,

EuclidesQ>‘pfe3£horizonhabeatfeut circuli cotingentianDequibus plura apud Eu*clid.in j. Quarta codicio.Quodin hoc qugcuncjj claudunt aftra nec ortu nec

occafum norunt,fed circa polii uerti tota node cernuntur.Praccipua Grscoruintecto eft,ut fciantpereoru circulum feptentrionale, qua* aftra aut fydera fint

H perpecueappariuonis.QuodHyginushisuerbisferme indicareuofuit,cu ait,Yotwxs Qrcujus arc^icus appellatur,Qj intraeum ar&urifimulachra,ut inclufa perfpi*

untur.Quarfignaanoftris urfarnfpedefida,feptentriones appellantur.NosSeptentrio^ ftra tcmpeftate huic circulo (fphatra iuftificata ad latitudinem Gradae48. gra*nalis drcii s duu,ueIcirdter)h£cfydera8C aftraincluduntur.Tota Vrfaminor.TotusDra*li iydera. co,Cepheusinteger.Caffiopeia,dempto capite. Dextrfi brachium Perfei,Stel*

la capitis Aurigae.Vrfae maioris ftellf,capitis,colIi,pedoris, genu dextri, dor*

fi QC cauda: . Bootis manus fimftra .Stellaextremamdextra ala cygni ,Veiumquonda tempore Procli res aliter fe habiutiquod accidit propter motus odau«eIphaerse uariationem.Lege fi placet, Hyginum lib.4.<*. Sed quonia, In quin* ^ta coditionc (in uerbo.Porro is circulus,in noftro tradu,a prioremaioris V rfa;

pededefcribitur)ProcIus indicat,quo padois circulus in fphgra deferibidebes

at,Et aperit id per ftella exiftentem in priore pedeVrfa: maioris. Haec em ftel*

!ainGraeciatangithorizontem,quaef(3iis,circumtToIuta,defcribit circulStqui

Gra:cis eftloco Circuli feptentrionalis. Aduertendu hic, quod tempore Procli,& antePtolemaeo,paucaefuere ftellae cognita: fecundo iuftas earum longi*

Ptolemaeus tudines QC latitudines.Qiiod fatis docet Ptole.didioe.7,Almagefti-Vbiloquit

ton.ftellas de Abrach, Arfatili 8dTimocaride:Ptolema:usaut,uteadedidi6e,8^fequentLs

explorauit. palam eft, uerificauit inAlexandria »022. ftellas,Et numerauit in vrfa maiori 27,

fteilas.Quaru duaefunt in extremitate pedis finiftri praecedentis.Quarum pri*

ma tempore Ptolemtri fuit in Cancro 6.gradu St' jo.minuto:S(i eius latitudo fe* \

ptentrionalis 2p,gradu.2o.minuto.Secunda meridionalior in Cancro gradu n2ominuto.Eius latitudo z8.gradu:jo.minutoro:Ha:c prima temporePtolemaei A&C. Procli tetigit horizonte,uerificata fphaera ad latitudinem j8,uel circiter gra*

duo.Qiiod uidentes giaeci pinxerunt circulu feptentrionale fecundo eandem.

Noftro aute temporeres aliter fe habet.Qiiia prima ftella pedis hodie eft in 26. Fgradu Cancri.Et2.in 25-. gradu eiufdem.Quareiuftificatafphaera ad latitudine

41. graduo,ut eft in Macedonia, haec prima ftella refidet in horizonte. Officio

.huius circuli eft,9 omnes ftcllxinterceptaeipfismincf; oriunturnec occidunt:

1 ®olftii:i

g

xtra qUg0es& ortum& occafum patiunt. Secundus circulus eft S olftitia*

' Srtftinisfynosk's feptentrionalis. Is etia eftdc circulisminoribus fphatracjob id,9in fuperficie

,nyma, fphgredefcriptus,tnduoinfqualia ipfam diuidit.Qui appellat circuIusSolfti

\ ti] sftiuiuel xftiualis,Tropicus feptetrionalis.Tropicus teftiuus uefaffiualis,

Tropicus Cancri.CircufusucrfilisCancri, 6ifivog T^o-ninoq, Eft fane circulus mi*

nor,que fol in principio Cancri exfftens, motu primimobilis deferibir. Scito

j-jwnf Grarce,Latine conuerfio,mutatio,uerfiocft.Solenimultrahunc circulu

n5 tranfit, fcd ftatim rcuerti incipit t Inde Tfo-nmoq eft appellatus, quafi couerfi*

inisJifP-ctlvu Grarcu ucrbum,id eft,calefacio,coburo.fltjM»,id eft a:ftas;fojwoqjd

eft,a:ftiuiis.Hyginuslib.i. hpivoSTfo-niKoq irocaturidco,9foIcuadeumcircul5Hyginu*.

pUenit ceftate efficit eis,qui in aquilonis finibus fimt.Hyeme aut eis,quos Au*

ftn' flatibus oppofitos ante diximus . Prteterea9 ultra eu circulu fol non tranfit

fcdftatim rcuertt, tj>ormoq eft appcllatus.ldcm Iib.4. Igit arftiuu circulum un3dequatuor dicdicemus.Qui£^/tw r^c-n-mq uocatur,Quo circulo jcftatecpn-j

fici dc*

STOEFLE R.r IVSTI NGE N. COMMENTARI VJ. 6

A- ficidemonftrauimus.Et ibide abfoluit pulchram de tropicoru nominibus que*ftumculam,quam lege. Ex his textus Procli fatis manifcftus erit.Nam cumdicit.Solftitialis circulus is eft,quiomnium,qui a foledefcribunttir,maxime fe

ptentrionahs.habetur.Benedicit:Quia ultimus eft,que fol ,uerfus feptentrio*

nem gradiens,defcribitt ultraquem,ut fupraHyginus affirmauit,n6 tranfit.Et

inde dicfius cft SolftitiaIis,quafi Colisftatio.Non quod fol ftet,cuicontinuus eft

niotus,fcd ftaeineo ,quod ultra in feptentrionem non progreditur ,fed incipit

redire uerfus meridiem.Redeergo addic Proclusiln quemcu fefol receperit,

atftiuamreciprocationem peragit.CumenimfoI ad primum pundlum CancriacceditUncip/t reciprocare,id eft,redire, aut reuertiuerfus meridiem. Sicutide

fola principio Arietis incipit ircin feptentrionem,pcdetentimindies afeenden

do uerfusnos,quunfeptentrionec6ftiturifurnus,iifcpinCancriinirium,dein*

de pedepreffim indies defcedit.Et hec eft folis reciprocatio, ideft, ”5Da$ fte gibt

iiinijvmbbatsanbcr/rtloptlftevothccrtufgcftijjcntlt/rtbptljfcigcpeie^o

wibcrbtnrtb.Icafol dicitur rfo-n/Ko^, id eft,couerfiuusJrepetitiuus, xvenbtficb

i wtbmmib.Quare cum olimhacc folis reciprocatio cecidicin uicefimum quar*

— tu diem luntj. Hoc eft,in diem Ioannis Baptifta,fuit Germanico fermone ap*

pdlatus,04nct3obntt»t8 0on\vcnbttt.SubiaRgitProclus.Longiirmuisqj

totius anni dies breutfttmacjj nox exit. HocufuuenftOmnibus,qui inaqui*

lonemfedes pofuere,quodcumfolinitium Cancri adierit, acultimum uerfus

feptentrionem circulum defignauerir, mortales protenfilfimaluce irradiet.De

dierum augmento feribie plura CIeomcdes primoMetcoron,quemlege,Vbiin fententia habet. Quod augmentatio dieia principio Arietisin cropicu ufq;,

fiat fenfim,5dnon aceruatim horarum mutatione:8d hoc fitfadhimdiuinaqua*dam prouidenlia . Auchore Bocetiolibro fecundo Propo.i.Omnis fubita rera

mutatio , non finequodam quafi conflidu contingitanimorum. Cognitio au*

tcmlongifftmi diei haberi poteft ex tabulis Primi mobifis,& alijs .Ex tabellis

item noftri Calendarii,

inftrumentorum officio,puta , Aftrolabij ,Sphxrx

materialis. &Cc. Hoc fcitudignum eft, quod omnes dies maximi arftiui crefcunt

S£augmentantur,a primo gradu altitudinis poli Ardici,iuxtagraduu ordine

> tifepin altitudinem nonaginta gradim. Quos omnes recenfere longum eflet.

Quare aGermania(utnouittj nonnullihabeant ;inciperedecreui,iuxta hanc

C formulam,TABVLA Q^V ANTlTATIS LONGIORIS DIEI AESTIVI,cum adiedis regionibus,ducatibus 8C prouinttjs,porifltmum Ger*

manue,iuxtarecentiores obferuationes.

Lati*]Longitudo

] Regiones,ducatus,prouintix,pra*tudo jDieiaeftiui.

]cipueGermani*

GraT|H~jm~l \

46 | iy| ^4] V aliis Valefiet,Tyrolis,Carinthia.

47| »5 411

Heluetiafiue Suitia,Marchia Stiriai,Hungari:e pars, (gari? pars

4-aj.!, y i 'lSungea,AIgea,Hegea, fuperior Sucuia,Bauaria, Auftria,Hun*

49] 1 6|

o| Alfatia,Sueuia inferior,Riefa,Bohoami<e&: Morauispars.

yo| 16'|

to|Ringea! pars,Franconia,Boho2mia, Morauiai 5C Poloniaerpars,

y» 1 16 io|luliacum, Ha(Tia,Turingice &CMyfilis pars, Slefia &C Polo.pars.

y*| 16 ?o|vveftualra,Turingia: pars, MarchiaBranden . antiquat noua

??|i6|4i|Phryfia, Saxonia,Bnmfuiga,PoIoniae pars. (Polo.pars.

H 1 Q' 1741 MeggetburgiT,Pomcrania,PrufIia; pars.

Hyginus.

Solftitialis

originatio»

Solisrec/pro*

catio.

0oiltvfnN«

Cleomedts

Dieru longif*

fimoriiexpio*racio.

Bocctius.

Diesxftiui

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO AN N IS

Latini Longitudo

tudo I Diei aeitiui, R.egiones,ducatus,prouintiae prae-

Gra. |H|m

i

apuae Germania:

>tW\ 8] Holfatia ducatus,Prufiix pars.

5 <51 17I

ui|

Datia: regni pars,Seelandia

.

57\ i7*j 36 1Datia: pars magna

/8 7 Sicania dC Datia

18 Gotia meridionalis

60 ,8 Gocia: meridionalis pars.Orcades infulae

6. ,8 ?4 Thule ini ula.Norliegiaregnum

6z '9 zo Gotia occidenta!is,quae Qi. Suetia,regnum.

** 1 9 50 Gronelandiajqua: 5£ Engronelandia.

64 zo Z6 V erme-landiaSt: Vintlandia,alias Ventelandia.

65 *> ) Pilappelandia: pars &CV entelandia: pars

66 s Pilappelandia,lslandia A66Uo|z4| o|lsIandiag pars.Quibus latitudo tot graduum&minutorum i

ceditur .Hi cu iol principium Cancri adierit, habent diem unum

artificialem uiginti quatuor horarum . Id noftra tempeftate acci#

dic undecimaaut duodecima dielunij,dieBarnaba: apoftoliQC fe«

D

0

E

quente.

67HicNordinboduch, ite uocant , Wildlapmanni,latine Mare congelatum*

Hic incipit dies uiginti quatuorhoraru,cum fol tenetdecimu odlauum gra#

dum8£trigefimu minutum Geminoru.Et durat continuus in uiginti qua#

tuor fere dies naturales ,quoufcp fol peruenerit ad undecimfi gradum8C ttUgefimumminutumCancri,Noftro tempore aprimadieluntj,in uigefimumquartum eiufdem,

68 Hic initiatur dies uiginti quatuorhorarum, quando fol decimum gradumGeminorum emenfus fuerit .Et durabit deinceps unus dies ferme in quadra

gintaunum dies naturales.Deimetcj; fole uigefimum gradum Cancri polTi#

dente. Noftratempeftate a uigefimo tertio dieMaij,uftp in fecundum Iulij.

69 Sub ea latitudine aufpicatur dies uigintiquatuorhoraru,quando Sol quar# ptum gradum Geminorum poftederit. Et deinde erit dies unus continuus,

inquinquaginta quincp quali dies naturalesjquoufqj fol uigefimu fextu gra#

du Cancripermeauerit .Hoc eft, adecimofeptimo dieMarj in decimu Iulij,

70 Hic inchoat dies uiginti quatuor horarfr,cum fol uigefimunonum gradumTauri propemodum copleuerit . Durabitqjdies unus in fexaginta quatuordieSjufqj fol primumgradumLeonis pertranfierit.Hoceft, aduodecimodieMatjindecimum quintum diem Iulij.

71 Subhac latitudine initiumfumitdies uigintiquatuorhorarum,quandofo!

uigefimumquartum graduTauri 8Cquadragefimu quartum fere minutumemenfus fuerit.Etcontinuabitur dies unus infeptuaginta quatuorpene di#

es naturales. Ita quod interea fol nunquam occidet,quoufqj in quintumgradum 8Cdecimumfextum minutum Leonis peruenerit.Noftro tempo#re afeptimo die Matj, indecimumnonum Iulij.

7iHic iliucet dies uiginti quatuor horarum,cum fol uigefimum gradum 5CquadragefimumnonumminutuTaurirdiquerit.Etaderit dies continuus

odoginta

S T OE F L E R T I V S TI N G E N. -C O M H N T A R I V S ' '7

A ocftogintaduorum ditrunr.finietur folcnonum gradum 8£ undecimum mi*

nutu Leonis deferente.Hoc eft,a tertio die Maijm uigelimum tertiu luitj,

7jHic incipit dies,24,horarum,quando fol 17 gradumTauri tranfierit.Conci*

nuabitur dies 1n.90.fcre dies naturales,ufque fol .ij.Leonis percurrerit.Hoc

eft,a,t9.die Aprilis in .27. lulrj.

Poflechxcformulaextendiadfequenteslatitudinespolarestfedhie fiiffici*

unt nouittjs pro exemplis.

Ex his fequitur.q» ubi latitudo eft.9o.graduum,medietas anni eftunus dies Diesper dimi

artificialis,8£ reliqua una nox. Quia ibidem horizon confticuitur squalis . Ec t*ium ann“*

quiaidem fecatzodiacum induas «quas paiites^quarum insputa, a principio

Arietisinfinem virginis, eftfemperfupra horizontem.Cofequens eft, cum fol

eo peruerierit continuum reddere diem. Reliqua a principio Librxin exitumPifciueftfemperfubhorizonte; Quare foleeafigna permeantecotinua nox.

De huiufmodi augmento maximi diei gfttut,iuxta alias 5C alias latitudines po*pjiniu#

laresjloquitur etia Plinius lib.2,naturalis hiftori* cap,7^.Sic(inquit) fit,ur ua*

rio lucis incremento,in Meroe longiflimus dies .12, horas arquinodiales, &C 0*

dio partes unkis horae colligat:Alexandri* uero ,i4.horas. In Italia.i/. In Bri*

B tannia.17.Vbi atftatelucidg nodes hauddubierepromittunt,id quod cogit ra*

tio credi.&c. Secundo locode noftro circulo Solftitiali feptentrionali aduer*

tendu eft, Quod is numeratur inter parallelos nobiliores,per elimatu media

uergentes, ipfifcfj noia imponentes.Tranf/t enim hic nofter parallelus per me* jv\am-

3 cap4

dium fecundi climatis. Quod Martianus Felix Capella. Ioan.de Sacrobufto, lo.deSa bu.

.y 6d ali) uocant AxWvi</>,td eft,per Syenen, 6d qui fub eo habitant, habent diem Ptolema-us.

longitudinis ,ij. horarum dC dimidiat. Et eleuatur polus.2;. gradibus 8£.jo, mi*

nut/s fecundum uetuftos,De quo loquitur PtolemxusClaud.[ib.i.cap.2;.fic.

Sextum (qui fub rrftiuo tropico eft) unahorariirn fidfemis differre , diftantem

gradibus uiginti QC eribus

,

8£ Cernis actertia.De eo plura apud Ptolemaea Phe* Ptolemxu*.

Iufinum,didionefeamdaAlmage.cap,cj.§,Defepcima:Qiiemlege.Suntaii*tem huius paralleliquatuor coditiones aut proprietates.Quaru^rimatQubd

go|^. ,

j ^folii femel in anno fol eft in Zenith capitis habitantiu.Sed repentequgricqtiis.

Quifunt habitantes fubhoc parallelo,uelquplolcahuicfubdunfrRefpondeo0

plurafunt huiufmodi loca.Puta,Syene ciuitas'Aegypti.Dequainfrapluradi*centur.De quaPtolem atus lib^.cap.^.Tabu, y, Africar.Bereriiceetiam Aegy*

q pti ciuitas.De qua Ptole.ubi fupra, &TibidertlinftdaElepbahtina. Etin Ara*bia Felici folis promon.Carada ciuitas.Dsmonfl infula. De quibus Ptole. lib

,

6,cap.8.Tabu.6.Afif.EtfimagnaturbamcOlligtfeuoluensc5fule.j.5^.4.Ta*

bu. Africae,6,7.10.11.Afiae, Inhis entomnibus inueniesnoftrum paralie!uTropico Cancri, ubiobtutufingulafubie&a locadiffinies.De hac primacSditio*

ne Ptole. Phe.ubi fupra, fic fcribit.Ipfa, fcilicet, linea feptima atquidiftans, eft

Ptole.Phehi»

prima linea gquidiftantium,in quibus umbra mcridieideclinat ad partem una,Necpunquam erit declinatio umbrggnomonum eis,qui funtfub ea ad partemmeridiei.Verum folobumbrat fupra fummirateni eorum capitum in tropico

gftiuotantum.Et non habebunt tunc gnomones in medietatibus umbram.Eoquod fpatium huius line* ab aquatione diei eft ,ficut tropici xftiualis ab eo,

in reliquis uerolineis erit declinatio umbra: gnomonis , in medietatibusdiei

femper ad partem feptentrionis .Harc Ptole. Aftipulatur huic conditioni

Lucanuslib,2. Vbi Pompeius narrat fua bella Sd crophatos, quoshabuit per Lucanus.

Libyam,Europam 8dAfiam,mquicns.Hinc me.uidiorem gelidas ad Pbalidos undas

Arcftoshabet,calida medius mihi cognitus axis

Macrobius..

iSycnes nulla

Jumbra.

>?. .Plinii^,

PS~' Straho.

Prolem*.

Cleomedcs.

Virgilitis.

<L ViQVSifis

Lux.

Plinius

rT^Lujneir.'^Primarium.

.*>*Oi*

*? Secundarium.

Vmbra.Io.Pila.

Vpjbra»' Tenebrae.

IN PROCLI DIADOCH.I SPHAERAM IO.ANNISAegypto,atq* umbrasnufquam fledente Syene. DOccafusmea iuratimet. *

Macrobius de Som. Scipi.lib.z.Ciuitas autem Syene, qua: prouinciacThe*baidos,poft fuperiorummontium deferta,principium eft, fub ipfo aeftiuo tro*

pico coftituta eft.Et eo diequo fol certam partemingreditur Cancri , hora dici

Texta (quoniam fol tunc inueniturfuper uerticem ciuitatis) nullaillic potcftin

terris dcquolibet corpore umbraiadari.Sed nec ftylushemifphatrtj monftran*

tishoras ,quem yvuv.av<x uocanr,tunc defepoteftumbram creare.Hsec Ma<crobius. Accedit Plinius lib.i.capi.7j.Similimodo tradunt in Syene oppi*

do,quodfupra Alexandriani eftquinqj milibusftadiorum,Solftittj die medio,

nullam umbram iaci,puteum^,eius experimentigratiafadum,totum illumi*

nari.Ex quo apparere, folemilliloco fupra uerricemefte. Adidem Strabo

faepius,pracdpue tamen iibro. 17.fichabettln Syene puteus quidam eft,qui x*

ftiuu indicat Solftitium. Quoniam hxcloca circuloTropicofunt fubieda,8£in meridie umbilicos faciunt fine umbra&c,Vide dC fequentia.EtPtolemguslib.4.capi.5 tabu,j,Africa:,recenfensoppida,adThebarumnomum 8£metro*polimtranfeuntia,numeratDiopolim,Tuphium,Chubifum.8£c.PofteaSye*nen habentem in longitudine gradus. <5*.minuta nullalin latitudine, gradus

ij.minuta yo.Etdemum uenit Cleomedes primo Metcor. in Capi. Eratofthc* Enis fententiade terra: magnitudine. Ait ergohocmodo.Syene fub fftiuotro

pico pofita eft circulo:Cum ergo fol fueritin Cancro , Solftitiumcjj faciet tefti*

uum,8Cmediu coelum ad libellam obtinuerit, ab umbra immunes fint necefle

eft horologiorum gnomones,folead unguem pofito ad perpendiculum .Hoceft a:nigma,quod Damaetas obtjcit Menalca:.Virgilius inBuc,Ecloga tertia.

Dic quibus in terris, 8? eris mihi magnus Apollo,Tris pateantccelifpatiumnon ampliusulnas.

Solutio fit perputeum prsdidum .Hadcnus de Syene , eius fitu fub tropico

Cancri,& umbra eius uera meridianacerto tempore anni . Sedcum in umbrasincidimu8,de eis pauculadicere libuitjPmnium opticorum,id eft,perfpediuo

.ium approbata eft fententia,Corpus opacum obiedumluminofo, umbramproijcere diredead partem oppolitam luminofo.Ita quod inter luminofumSCumbram precife inmedio eft opacum corpus.Quum igitur umbram nomi*no,trja intelligo , fcilicet, lumen autradium illuminantem

,corpus

,quod um*

brameffirit,8d tradu,inquem umbradeijcitur.Sciro,quod inter fediftant lux

& lumen, Lux enim, eftqualitasincorporelucido,natamouereuifum infuo peffe'nondependens abaliqiioextrinfeco.Eftautemluxin foIe,tanquam per

felucidojin altis autem participariue,8£omnium uilibiliumhypoftafis eft.Eft

fanefol mundioculus,8£fonslucis. Pliniuslib.i.cap.6- Hic,fcilicet fol, lucem

rebus mtmftrat, aufertqj tenebras .Hic fun lumen ceteris quocp fyderibus foe*

nerat,8Cc.Lumen autem eft lucisimago, uel primaria eftderiuatio,quod alii*

ce manat.Ideft,radius,candor,fplendor lucis.Et eftduplex. Primarium,prih*c/palejfiuediredulquod immediatealuminofo procedit . Etilludfemper por*

rigitur indiredum:nifi diuerfitate medtj incuruetur.Lumenfecundarium eft,

quodalatereextra radiorum incidentiam inomnem partemfe diffundit.Eft

autem umbra,aiithore loan.Pilano, propofitionetj.Lumen diminutu, Opa*cum,impedit tranfitumluminis diredum& principalem,nantamen Secunda*rumi: quia circumferentialiterfe diffundit . In hoc enim differtVmbra a tene*

bris:QuiaVmbra,cft lumen diminutum, fcilicet , ubi eft priuatio luminis pri*

marij &Cdiminutio Secundarij.Tenebra: uero funt(fi alicubi funt ) ubi nihil eft

de lumine. Dubitant pci fpcdi,ui,An inhocmundofintdabxles tenebra:?'

; Radius

STCfEFLERI IVSTINGEN. COMMENTA R-IV-fc. 8

A Raditis lucis geminus efhVnus perpendicularis fiue diredus :Ex cuius inci*jâcj ilIS ef

deiiciafiiperll[perficiein3ex utracjiparcerclinquuntmanguliredi &aequalcs, 'HTculans&r

*

Obliquus eft per oppofitum. Corpora co2leftia,umbr;e rationem habentia, Obliquus,

fune dumtaxat tria. Sol , Luna&Venus. Reliqua aflra omnia 6C fi lumenim* Qiif namCor

/ mittant in corpora opaca,milla umbraeregione caufatur, ob luminis debilita* tporacceleftia

0tem.Ad Solares uenio umbras. Clcotnedes.i, Meteo. capi.de totius terra: ha*1

“i^(

7ram

.

s

bitatione3iafehtentiahabet.Qiibd totamterram habitantes, aut funt Perifcrj; 'f /

aut heterofcij,au;tamphifci).7rtfWo/ quidem; id eft,'umbra circundati : ut funt* 11^

hi,quorS altitudo poli maior eft.tfcJ.gradibits jo.diinutis . Circulari igitur in Perifci]'. I

huiufmodihabitationibus umbrat drcumfcribenteS,pertfciosipfos efficiunt * •

fere( utmola habent)reuolutofirmamento.Wtpoo-w3/;,in alteram tantu partem Heterofcn,

riiittutumbram.IntelligotemporemeiidieiTAucinauftrumtantii protjcitur:

Et funt hi,quihabitantzonam temperata ad auftrum : Aut in feptentrionem

tantum:Vt nos,qui habitamuszonam temperatam feptentrionariam.wforjideft, alter . «.upWo/, hoc eft dubias& ambiguas habentes umbras;V t funt fub

Amphifcn*

tequinodiali habitantes.Hicu fol in feptentrione iiergit,habent umbras meris

B dtanasinmeridiem:inauftruuerotranfiens,mfeptehtrionern umbras iacifit, ViMacro.li.*

Vmbras alij iuxta quatuor terra: plagas dinftinguunt.Quncdam orientalis, lo.de Sa.bu.

QV corpora reddunt foleoriente:Et in occafum cadit.Etcir fol fit occiduus,aut Qyaruor um>

uicinus horizontis lateri occidentaIi,iacitur umbrain ortu.H ae < omun es funt ^ru’ Plaoa^8*

omnibus, quibus fol oritur occidftqj . Sed cadit hic diuerfitas harc tQiiod qui

extra tropicos habitant,ut hi,quitemperatas habitant zonas , eas fem per obii»,

quo tradti fiue tranfuerfo a parallelo orientis aut occidentis fohs habent .Vt •.

gratiaexempli. Solenobiscxorienteinprincipio Cancri,corpus obicdu pro»

rjcit umbram uerfus occafumfolis brumalemcaprizantem.Item fole nobis exi

ftente in Capricorno ,proijcitur umbrain occafum folis atftiuu. Simile eft im»

,diciumde occafufolis.Exceptis acquinodij diebus. Qui ex una redHlincaof^rerra; 3c

c

ote Î tus bccarusci?cernuntur.Magnumargumentumi,quodterra inrnediofita/haficlfium' corpo

! Ed lFiftpTindiimTcolTata ad hos maximos orbes, quos fol tiincdefdfbit jCJui rum coâci°'

•aufemTiitra tropicos funt fiti, eo die, quo fol per zenith eorum tranfit, um*bram matutinamhabentredam in occafum fo!is,eiufdem parallelo proiedamSicut pomeridianaredamin ortum ad horizontis pnndum,fuperquo fol ori*

P ebatur,extenditur. Medio autem die, quia fdl tttaadiem tenet , nobis aqui»

^ lonijs in feptentrionem umbra depellitur:Auftrinis uero in meridiem . Intelli»

gedehis,qui temperatas habitantzonas,auitquifuht extra tropicos coftituti.

Sed quum in uniuerfumloquor, dicOjUmbraSjfolein medio ccelipofitOjuel in

meridiem uel feptentrionem caderea corporibus,quae eas reddunt. Et funt in

multiplicidiffcrentia: Nonfeorfum quidem,fedmagno horum refpedu cor*

porum:Qua:fol,dum per figna graditur,uario radiorfi illapfu intuetur. Qiiodfupraex Cleomedc manifeftatum eft. Neeid tacendum eft

.Qtiod incidentia

radii perpendicularis in corpusfa nonullis inter umbra: fpecies numeratur.Et

id facit Cleomedes libro,de cceleftibus ordinibus.vmbra appellans per hccBIto/j

hoc eft,perpendiculum.Quod umbrae genus habent hi ( ut infra dicetur

)qui Vmbrspcrc

fubtropids habitant.Qiumfemelinannoutrimque Sol in tropicis circum* Pandicularis,

uoluitur.Sed quod alii,qui tantii quatuornumerant umbras,hanc prgtereunt,

fit ex eo:Qiiod folum loquunturde umbris plagarum , id eft , extenfis uerfus

quatuor plagas.Vmbra autem perpendicularis non eft ad aliquam plagarum.

Quum proprie non dicatur umbra extenfa, fed reda .Hanc umbram uidetur Vmbra pia,-

etiam affirmareLuca. o.Pbar.

Hfcquoqj nil obftat.&ic.

B

galfs.

Lucanus.

IN PROCLI DI ADOCH I S P H AE R A M IO ANNI S

Videinfra. Volunt alij,qu'odhac nulla fit umbra, DQuibus tamen ego aducrfor.Vltra enim omnes umbras fupra expolitas,dabi*v

lis eft umbra perpendicularis. Vt fiAquila furfumeleuata, directe fupponcre#\tur foli exiftenti in principio Cancri,tepore meridiano, uticg daret umbra fec, i

/£)eformis Umbrarum, feribunc Cleoine.t, capi.dc magnitudine terra,Plinius 1

.

/ Secundus lib.z.cap.ii,

d

efyderummagnitudine.^tloan.Pifanuslib.i. perfpe*

n/mbiai-t^n dliuae propoiitione.ij7& i+.Etloquuturhi praecipuede umbris caufatis a cor*

A forma tripli poribus opacis fphatncis.Vt efttcrra.Sunt igitur umbrarum forma triplices,

/ces. Prima umbra uocatur Cylindroides. Secunda Calatlioides,Tertia Conoides,1 Cylindroides, Has paucis uerbisindicatloaniPifa.lib. i .ca.14,Vmbrofum (inquiens ) fpha*/ ricum,luminofoexiftentemaiore,umbramprotjcitpyramidalem:aqualeco<»

hrmnarem:Maius curtam8£ euerfam Pyramidem infinita , Cylindroides um*bra,id eft, columnaris

,uel teres,hoc eft , columna effigiem habens ,

taliter fit,

quando umbrofum &C luminofum funtaqualia.Radijcnimab extremis lu*

minoli' incidentes,in extrema umbroft exeunt, ut aquidiftantes.Qiiare nun*

quam concurrunt,(? etiamininfinitum producerentur ,Et per cofequcns um*,'*

.bracolumnafiguram habet.vt in hac figura, g

Calathoides. Calathoides autem euenit,quando umbrofummaius eftluminofo : Erit£p py<

ramis curta &C cuerfa infinita.fecundumlongttudinem.videhanc figuram.

Conoides. Conoides uero,ubiumbrofumminus eft luminofo . vt terra rcfpecfhi folis .In

cocafu umbrofumfphancuminuSjiUuminaturaluminofouIcradimidiu.Perpcrlpeai.

p,0p0f,[(0nem, i z . libri primi Perfpedliua : Inde fit,quod radtj exeuntes ab

extremis partibus luminofi,incontacftuextremitatS corporisopaci minoris,

minusdiftant,quam in luminofo: conftituentes lineas non aquidiftantcs . Igi*

turtandem concurrunt .Sed quiaumbra formatur fecundum bas lineas con*

currentes,confequens eftumbram efle conoidalem, pyramidalem ,aut ad mc*dum meta .aut turbinis wcrfi.Eccc fchema.

Hi». i

M

Hinc facile intelliges Plinium ubi fupra.Cuius hasc funt uerba.Namqj qu3 i

fine tres umbrarum figura:, conftetcjj, fi parlumini fit materia,quaeiadatums

bram,columna: effigie iaci , nec haberefinem. Si uero maiormateria quamlucmen,turbinis rediiut fitimum eius anguftiffimum,SC fimilimodo infinita lori

gitudo.Si minormateriaquamlux , metg exiftere effigiem,in cacuminis fine

deficientem.Hxc Plinius, JPKedeo ad conditiones noftrf paralleli folftmj fe«»

ptentrionalis.Et eftfifcunHa.Qiibd fub eo habitantes,habent duo folftitia.V*

num,quando fol accedit ad principium Cancri.Et eft eis altum foIftitium,pro*

pter accellum ad zenith capitis eoru. Secundum eftimum , in Capricorni inii

tio, propter folis receffum,Tertia conditio. Quod habentunam sflatem 8>C iunamhyemem. Et hgcferefequiturexfecuda,Et dehac infequentibus dicetur»

B Qiiarta,quod,habent plures umbras.De qua proprius'exponetur canon.Propter nouitios enim ,quorum gratiacomentor, de umbris nonnullos cano*

(

nes hicadtjceredccreui.Primus igituromniumcfi^uorumcuncg zenith ex= -

traTropicum Cancriin feptentrionem uergit , illi tres habent umbras.Vnamfole exoriente,in occafum porreda: Secundam fdle occidente ,in ortum iada,Tertiam, non nifiunam habent meridiani folis umbram, per radios primarios

caufatam, infeptentrionem uerfam.Htecautem umbra meridiana in uniuer*

funi,id eft,in omniregione,refpeduorientalis aut occidentalis/cmper eftbre

uior. In meridiefane, breutores (ut dicitur Pueritashabet ) umbrg elTefoIerit*

Plinius libroodauo ca.33.De uentorumobferiiationemagrorum cultura,fic» 1

Tune erithorafexta,cum minima umbra,contramedium fiathominem, Oui* *

dius libro tertio Metamorphofeos Fabula prima, "",

:•

Fecerat exiguas iam fol altiflmws umbras.Idemdecimo quarto Metamor.Fabufa^rima, / \

Et maris& coeli mediocum plurimus orbe, \ /

Sol erat,8Cminimas a uertice fecerat umbras»^

Ipfaaute umbra,adfui uariat/onemcomparata,nobis feptentrionalibus, nuC* -

q quambreuior eft,quamcum fol eftin pundo maximgdedinatioisa bfpoAe* 3

quatore:a quo quanto magis inauftrum uerfus abierit,tanto meridiananoftra

& feptentrionalis umbra fit protradior,Idc£ experimento facilecapies in gno*mone,ftylo,aut corporead perpendiculum eredo.Quod in.huiufmodi umbrarum obferuatione fieri debet. Haec umbra noftrte cil patrie, ac natalis noftri

jfoli.Dequaquidem patria, Plato ad Archftam Tarentinum fi'c fcripfit, NtrllS

fioftrum fibi foli effe natfl,fed ortus noftri partem fibi patria uendicarc, dCc, Et (

Caffiodorus inPfal. 136, Sug fluminaBaby.fedimus.Nimis dulcis eft recorda*

tio patrite fuar,qute in hoftili terra probatur exiftere.Iccirco aliqua,haud afper?

nanda, hic adijceredecreui, Et primum»Quod folnunquam accedit adzenith^

capitis noftri.Bftaut zenith capitis,authoreLinconienfi in fpheerae opufculo, n

extremitas lineae rede, exeuntis acentro teris per caput hominis , ufqjad fir* 1

niamentum. SeCundoloco.Eleuatio capitis Arietis, autLibrte , dCcx confe*

qimtione circuli equinodialis,pro noftris habitationibus aquilonfjs,fic digno*

B 5

Canon prktnUsdc lin?;bris.

. :

Vmbra bre*

uiorquaft

Vmbra fcprf*

trionalis nu<ximebreuis.

Amor patrff.

Plato,

Sol nunqaecediiad zenith

noftri capiciS,"

Linconicijj^s.

f N PROCLI DtADOCHI SPHAERAM IOANNIS

T>-hr-«>enfiafc«t«r.DemcaIcicudtnemPoliborca1istuaehabitationisa90.gradibus>rcfidufi J)

poius.3

propofiru oftendit.Inexcmplo.Tubinga* altitudo poli eft48, graduum&40.

quafiminutoru,quibusa93.gradibusfubtra<flis,remanet4i.8Cio.mmuta:Ele

uatio capitis Arietis aut Libra: fiuc icquino&ialisinTubinga,Huius utilitas eft

rolooiorfinie^- ProPem°duui innumera 8Calterius tradatus.Hic hacc adducere placuit.Gno*

ridie”." rnon,iimbilicus, aut horarii index in horarijs phcebeis in meridiem uergenti*

bus,iuxta aequinoctialis eleuationem erigendus eft . Praeterea tertio loco per

MaximusSo- cande maximus ad nos folis aditus cognofcitur , fic. Eleuationi atquinoftialislisad nos ac^ Clia, habitationis addefolis maximadeclinationem

3fcflicet,zj. gradus 5C jo.mi*“ U!,

‘ nuta,& cernes maxima folis eleuationem , aut fafttgiu tempore meridie/,&is

ex cofequentemaximus ciufde ad nos acceflus. Verbicauia,Eleuatio sequiho

diialisTubingec ut fupra didicimus)eft,4i.graduu8^ lo.minutorQjdii adqcio

23 .gradus Qi 30. rmnu.5£ conflo. 64.gradus $C yo. minuta,maxima folis altitudi*I>ftant(a fo= ne tempore meridiano di.en.aut 11. lunrj. Vndc quarto loco, elicitur dilfantta

mdCZ'

Solis ascnith capitis propoftta: habitationis ;Hac lege.Maxima folis eleuatio^ * dematur ab arcu9o.graduUjS£ reli&us arcus indicat diftantiamZcnith capitis

oblatachabitatiois ,ad centra ufqjcorportsfolaris.Gratiaexempli.Eleuatione

folismaximafuprainuenta,puta<4. graduu yo. minutorum,demo ab arcu 90. &graduu,& relinquiturmihi arcus iy. graduum&io. minutorum, diftantia foa

lisazenithTubingenfium.Quod fi unicuiq? gradu» dederis iy. miliaria

,

&C 4,

minutis unum,conflabis terrenum iter,ab habitatione tua ufque in locum cciv

tro folis fubieda . Sic arcus iam extracftus, dabit tibi 377.-3; miliaria GermanicaMaxima folis comunnia. Ex his quintolocosMaximus folis recelfus, elongatio autdeclwdcc.iaarioaze natioazenith capitis ficieperitur.Dupliccmfolis declinatione maxiniam,hocnith. eft 47. gradus iunge diftantia: folis azenith capitis tuse habitationis,^ habts

optatu .In exemplo.Repeto diftantiam folisa zenith capicumTubingcnlnV,

fci licet 2y.gradus 5f lo.minuta. Cui addo47.gradus,& colligozi.gradus 10. mi|juta,max»niu folis recelfum,Faciunt miliaria Germanica comunia loBi.St

a c h f* 1 ridianuw,

e centrum mundi,a e h horizon,

b polus mundi,b e axis mundic zenith capitis,

d tropicusCancri ™f e&quinotftialis. ^g tropici, scancri.

Subtrahe arcum a b ah a c

remanet b c, uel quod idrmeft, c f exc Ii remanet fheleanntioequinoftiahs ebenina&f h funtarcus aequales.

Arcui h fadde arcu f d emerget h d maxima folis alcitu=

doin Cancro. Auferarcum h d ex arcu h c» relinquetur c d diftantiazcnith capitis

a fole in inaximafua altitudine conftituto. Arcu c d iunge arcui d f g,exibit c gmaxiniafolis dcprelTiu a zenith noftro e k gnomonis longitudo, k n umbrx longi*

tudo Iole in Capi icorno. k m eadem longitudo fole in Ariete ucl Libra, ki umbraftyli fole in Cancro.

Sexto ioco.In noftrishabitationibus, poftcjjfol frptentrionariafignaingref

fus fueritjfuperauerit^nonum fere Arietis gradu, ufqj in 1 1 .virginis,eleuatuj

foi omni die bis fupra horizontem4y. gradibus,femel ante meridiem, & femel

poft meridiem,& pro eo inflanti umbra recta rei,ftantis orthogonaliterfuper

fuperficiemplanam, menfuratremipfani, Quo aute tempore ante aut pome*ridiam>

S T OE FLERI iVSTrNGEN, COMHENT ARIVS, 10

A ridiano Soltn+y, gradus attollatur, per Aftrolabium aut quadrantem horariu Vmbraquam*cognitu facile eft, Eft enim regula. Quandocucp altftudrofoliseft+j.graduu do corpus a?--

prxcife, umbra reda metitur reni ad perpendicula eredam,Quod fi folis altis quet fupcretud

tudo 4 gradus excelTerit, umbra reda minor eft,ipfa re. Si uero altitudo folis aucbrcuior,

minor fuerit ^.gradibus,reda umbra protradior eft re ipfa,Quo fit, quod in

noftris climatibus (ubi altitudo poli eft,45. 46. 47-.48.49* Stc. graduum)Solegradiente perfignameridiana,longiores efle umbras meridianas re ere*

da. Quia Solnunquameleuatur45. gradibus. Soleautem tr^nfeunte per bos

reliafigna (ubi altitudo poli eft4S.graduu SC40. minutorS , ut exemplo utar)

qncjj umbra meridiana maior eft re,

qn cp gqualis, quandoqj minor,MaioraprincipioArietisin S.eiusgra* *

du,incluftue : 8t 'a zz. gradu virginisin finem ufcp.Aequalis in 9. aut »0.

pene gradu Arietis,Stin t®. quafi St

g ii. gradu virginis.Minorab »1. gra*

duAiietis,in zi.ufqj virginis.Quodfi cc harum verti copioiior deledat

cognitio ,confule fecunda: partis

noftra: elucidationis Aftrolabij propofttionem quartam

,quintam, fes

primam odauam. /

Sedhicin dubium uertitur : An omnis umbra meridianacoru,quomm ze^

nitheftextra tropica Cancriinfeptcntrionem,ttideminfeptentrionem pella--^ yymjvo vity

ture'Omnes (quos ego legerim) propofitionem aut quteftioncm affirmant.Et !,

id manifefte docet Macrobius lib.i.defomnoScipionis, his uerbis( 8d loquie '1

dchis,qui ponunt fedesinaquilonem) .Naminoccafum ( fubintellige umbrard)cadit oriente ioIe,8C in ortumcu fit occiduus.Mcdio aut? die, quiafol me< \

ridiemtenet,infeptcntrione umbra depellitur. In auftru uero, circa noftrarn '

!iabitationem,impoffibi!ceft umbram cui uslibetcorporis cadere:Qutafemg

in aduerfam foli partem umbra iadatur. Aduerfusautem auftro, apud nos,fol non efle poterit

:Quumnunquam finesfeptentrionis attingat .Hadenus

Macrob.D iflolutio.Supradiximusde duplici radio, fcilicet, primario ,princis

pali/iue diredo, St fecundario. Acc!'*u ««.*-

^ marius cadit fuper corpus opa*

cum,terfum 8t politum, ut cftui*

tru, ferrum chalybi ,marmor uel

fpecula ex his compoiita St ere*

da, tuncrefledunfSt refiliunt va*

drj,8£faciunt apparentiam in pa*

iietibus,tabulatis,8i altjs id genusvcbus

.Quare dico: Quod opacfi

expofitu radijs primariis meridri

ei'tempore proiicitapud nos unvfcrain fcptentvionem ,Hoc padoMacrobius St alii omnes fitnt ac*

cipiendi.Opacum autem immiG*

fumin radios reflexos, aut fecumdarios, mittit umbram apud nos

in meridiem. Hinc foluitur qujcftiimcula hxc, An idem corpus opa*B*

b

D

Vmbrarn ca-

non iccundi

IN P R O CL I DIADOCHI S PftAERAH lOANNIS'

cum,poflit habere duas umbras Meridianas,unam in feprenrrionem ,aberam

Vtproximu inauftrumcRefponfio.Quodid accidere poteft. Sitbaculus eredus uerfusfo*

fdiema haber. lem meridianum, ex eius oppofito eredum . Incidentefcjj radij gemini ,fcili*

cec,diredi primarij Bi reflexiaina pars bacutijimmifla radtjs primarijs aut dire*

e1is,iadat umbram in feptentrionem ,alia uero pars eiufdem baculi in radios

reflexos intrufa,umbram pellit in meridiem.Fac periculum , BC certior eris.

Secundus canon.Omnes hi, qui zenirh fub tropico Cancri habent , triaha* •

ient umbrarumgenera .Vnum orientale , fecundum occidentale ,& tertiutrf

meridianix,in fcprentrionemaradijsfolaribus primarijs milium.Veruenim*uero fi incidcntiam radij perpendicularem, interumbrarum genera numerarieris,quacuor congregabis,Pro exemplo eft Syene urbs,de qua 6C alrjs fupra ab*

1

Lucanus, undedixiinus. Libuit tamen annedcre,pro exemplo , Liicani ueificulosds Ii*

bro nono ait.

Hicquoquenfl obdat,Phcebo quum cardine fummoSeat libratadieSjtruncum tiix protegit arbor.

Tum bveuis in medium radtjs impellitur umbra,lupiter Caco ( qui fouit partes Pompeij ).cum fuo exercitu uenit ad Libyam areno*

AmmoiWus. fam.Vbi eft templum louis Ammonis.aA/xo/J enim Graeci,arenam uocant.Li* Ebij fanc,Arabes QC Aegyptij colebant Iouem,fub formaac figura arietis,8£quot*

annis,Sole Ariete tenente, in plenilunio primi menfis,dicm feftum celebrarut.

Inquo Ammonemdeum fuumnouam pellem uillofam, ex Arieterecenter de*

tradam,induere folebant.Eft etiam circa templum fylua,quali'pro miraculo^

&fons folis mirus,die geiidus,nodu calidus.V t ceftantur Herodotus dC Plini*

Ou 'diu*usLuius meminitO uidius decimoquinto Metamorpho. dicens,

Ul '' Medio tuacornigerAmmon

* Vnde die gelida eft,ortucf?,obitucg calefcit.

' Scito templumAmmonis& fontem non etfe fub aequatore,nequefub tro*Pcole. pico Cancri.Tcftis eft Ptolemaeus libro quarto, capitulo quinto, Tabulatertia

Africa:, ubi ponit Ammonicamregionem habere uigintiodo gradus latitirdi*

PliniusnisÂmmonem ciuitatcm fub confimili latitudine, ac folis fontem. Sunt igi*

‘ turexciatropicumCancriuerfusfeptenmonem.ItemPIiniuslibroquintoca*

pitu./. Sic haber. Cyrenaica, eadem Pentapolitana regio,ilIuftraturAmmonts

oraculo . Ouod a Cyrenis abeft, CCCC. M. palfibus , fonte folis. QCc. Plinio fere

Ammonisori accedit Solinus, capitulo quadragefimo quarto.De Ammonis oraculo pluraculum. ferip fit Strabo libro decimo feptimo . vbi tres numerat Abafes.Abydum iuxta

Straboûn^ ls âcitin^nixtaAmmonis oraculum . Omnes igiturAmmonis templu

‘ citra Cancrumlocant,quod notius eft,quam ut referridebeat.Nequehoc tem*pium,fub aquatore longius Cancro diftante,pofitu eft. Quod tamenfequen*

tia metra,fcilicet.* Deprenfum efthunc eftelocuin.&rc. indicant.

De quibus infra,cum ad ^quinodialemperueniemuSjfermonerrrfTabebimusi

Omnlbonus Videant igitur Sulpitius Omnibonus,quorum aut pneter ucritatem furit

notantur. interpretationes,autLucanusnonapteretuIit.Quod uixcrediderim. Dicopoctam,m Iocoalieno,eIeganter 8£dodilfimedeAequatorediirerui'ire.De qui*

bus omnibus infra dicemus. De geminaAmmoniS-Cornu.autAmmochryfoje*

Sc P* 1111 -' 1^ 1'

0 trigefimo feptimo,capi'.io.jfCanon tertius .Quorum zenithiri

Vmbramm t,a tropicum Cancri 8Caquatorem eft hiTuntquadrumbres . Habentcpfolem

Canon tertius bis in anno uerricalem, quatitor fo!ftitia,duo altaSnf duo ima, binas acftatcs 3CPtole, totidem liyemes.Materia liniuscanoni&abfoluitPtole.didione.z.Alma.5.^<$.

Quorum primus incipit,Linea xquali's:Secundus, cuius longioris diei longi*

tuclo eft ii.hora: 8-C4.horj.Et idem dccade in Quadripartito tradatu fecundo,

capi.

B

Oppida G tn S G| S GBadeo regia zo if n c

Pudni,ciuitas 1

6

;o d >- MMuza,empovium 14 0 dOceli s, emporium » 0 d 'SI zo

Mara metropolis 18 40 d " Si 7

Menambis,flCc. 16 d "Si t?

Sabbadia,metropol is 16 ?o d .5 JT lf

Saphar,metropohs '4 d 5.11 Z1

Saba,regia 0 d 4 AC 16

Arabia,cmpor. ll 30 d oldl’ °1

Cana,emporium 11 ?o d °|np o|

STOEFtERIlVSTlNGEN. COMENTARl VS u

A cafr-z.Huius canonis innumera funtpropemodum exempla ex tabul is Ptole* Prolem arus

mei facilecolligenda.Ex tertia Afric3e,(nfra tropicum Cancri.bx quartaAfri- Acftates binj,

c«e3tnfra tropicum Cancri,ufc# in AequalemJBx 6.9.8C io,infra tropicum Can- hyemcsty,ac

cruEt undecimajinfratropicum Cancri,inasquatorem ufq?.Acdemu u, Afix, loIJ'

l!n ‘l ^lia“

infrarropicum Cancri.Ex accelfu enim folis ab «equatore in tropicum Cancritj,n abusfinif

euntes,femel nullas fiunt umbrae meridianae :Et rurfum cfi hinc in arquatorem

regreditur. Particularia exempla Felicis Arabia:,finnpta excomentarijs Pto#

,

lemxilibro<5.capi,8,Badsoregia,Videhicformulam,

Officio tabulae declinatiois Solis co*|

gnofcitjcu quibus fignoru gradibus,

Sol bis adzenith fic habitantiu,acce#

dat.vnde dies menfiu horu accefluu

fiunt noti. Hinc palam eft, quod hi,

per id tempus,quo Sol per Arietem

ufq? in primu pundurn uerticalem

_ ierit , umbram habent in feptentrio#K

ne.Prtmoqj punefto a Solefuperato,

ufqj tn fecundS pun&um uerticalis

umbra in meridiem pellitur.Etpoft

tranfitum fecundi pun&i , rurfus in

feptentrione uergit.Et ita durat ufeg

dum in primum pundlu uerticalem

fefe receperit» Pro intelle&u plento#

recitandus eft PlitTTSc.lib. a. ca.7'4.

jS/g.&gradusadquoscufol

Lati=|peructicrirht

tiTdo“l ueracaiis.

Felicis Ara»bij oppida.

Pliniilocus.

Troglodytae

qui.*V__ubi ait.At in totaTroglodyticc,umbras bis quadraginta quinqj diebus in an-

noEratpfthenes incotrarium cadere prodtdit.Aduerte Troglodytae. Graecis ^foramen,fiuecauerna,autfpecus uocatur;Hinc illis nonien.Plinius lib. Plinius.

^quinto capitulo odlauo.Troglodytae fpecus excauant,Ha: illisdomus.V itftus

lerpentium carnesiftridorcjt non uox,adeo fermonis commercio carent.Pom* P°mPon,‘

pon.lib.primo.Troglodyta: nullarum opumdomini ,ftrfdencmagis quam lo# solinus.qiumtur.Specus fubeunt.alimturcgferpentibus .Solinuscapi.quadiagefimo

quarto.Troglodyrae fpecus excanant, illis tegumur,nuflus ibi habendi amor,adiuitijs paupertate fe abdicarunt uoIuntaria.Tantum lapide uno gloriantur,

. quem Hexecontalithon uocant t Tam diuerfis notis iparfum , ut fexaginta ^oToemma*C gemmarii colores in paruo eius orbiculo deprehendantur .Ifficarnibus utun# Troglodycarii

cur ferperttumJgnari fermonis, ftrident potius quam loquuntur. Herodotus unica,

in Meipomene.Trpglodytae (inquit ) Aethiopes, omniit quos fando cognouP Herodotus

mus, perniciffimis pedibus fune, ferpentibus, lacertis &altjs id genus reptili#

buSjirefcentes.Lingua nulli alteri firntli utentes,fed iiefperttlionum moreftrf#

dcntes.Strabo lib.i. loquitde authoreHomero. Nonulla uero fignis quibufda

occultius infinuauit,Africam &C Aethiopiam Sidonios 5C Erembos,quosA; Erembi Ara *

rabes Troglodytas, hoc eft,cauernarum incolas iure dixeris , uerbis elocutus bes Troglody

eft.Idem. Multus etia de Erembis fadus eft ferino ; longe uerifimilius dixere, tx*

qui cos Arabes putat.Et poft plura . Arabas 8CErembos,Grxcis ipfis fortaffe

hocmodo Arabas uocanttbus. Simul QCad id uera uocabult fignificatioe,id eft,

etymologia adiuuante* Quia enl terra fubeant, id eft antra,multiTroglodytas

quali' antrtcolas,quos fufeipientes pofteri, uulgo p nominis etymologia aper#

tius Troglodytasdixerc.Hi ex Arabibusfunt,qui ad alteraTinus Arabici par#

tem uergunt ad Aegyptu SC Aethiopiam . Idem.De Erembis aut Troglodytis

lib.decimo fexco in fine dC dccunofeptuno.Sunt Si altj Troglodyte infepteiis Gemini

\

Troglodyt-e.

Pcoleinxus,

PPlinwis intcv.=

' precatur,

ArfinoJsua.

ria umbra.

Aduliton op*

.pidu quod 8(.

Adulia.

Plinius,' Ptoleinxus.

Alia Plinii in;

cerprecario.

IN PROCLI DlADOCHr SPHAERAM IOANNIStrionem ad Caucafummontem.DeqmbijsStrabo.lib.il. Qui propter frigora 13habitant incauernis,pane abundantes. De Troglodytica regione feribit Pco»

lema.lib.+.cap.8.ftc.Appellatur autem uniuerfalitertotum littus,quod eftiu»

xta Arabicum 5C Analitem , aut alioqui Aulitem finum, regio Troglodytica,

ufqj ad montem Elephantem. Hoceft,alatitudine fere, 5. autz.graduum ufqj

50. uel circiter.Cerne tabulam.j.SC+.Africte. CumigiturPliniusdicit.Intota

Trog!odytice,inteIligede ea,quxefi:interiedaTropicoCancri fiC aequatori.

NamTroglodytica extendit fe ultratropicum Cancri uerfus feptentrionem.

V t fupra Ptolemaeus afferuit . Ite Strabo iam fupra in $.Hiex Arabibus funt.

Aegyptus enim eftfupra Aethiopiam, ultramaximam folis declinationem.

Idem tcfhttur Plinius I1b.1J.ca.19. Sequitur in Plinio.Vmbras bisquadraginta*

qufncpdiebusin anno.fiCc.Egofic interpretor, quadragintaquinqj diebus, hocelbjin nonagintadiebus,omnibus Troglodyticis , intra tropicu Cancri dC gquatorem agentibus accidit,quodhabent aliquo temporeanniumbram uerfem in

feptentrionem,& alio temporein meridiem,Haec interpretatio ueridica eft,8d

neminem fallit.Quam exemplis clariorem reddemus. Arfinoe ciuitas,de quaPIini.lib.j.cap,u.2Clibro.<s.ca.z9.Conditamfororisnominea Ptole, Philadel-

pho. It Pcole. de ea lib.4.ca,7.habens in latitudine.10.gradus.40. minuta. Per Etabulam declinationis addifeo

,poftcacjj fol ,z8, gradu Arietis adierit, Arfinoi»

tis uerticalem dle;& anceqj lnrnc gradu acceifit umbra meridiana in feptentri»

onem abrjt,ini8.ferme dies.Poft tranfita uerticis ufqj in folftitium aeftiuu ,hoc

eft,in6i.dies,umbraimpelliturin meridiem.Habesigitur umbra tranatam, a

fcptentrionaliinmen'diana,in9o.diebus.Suntenimaprincipio Arietis,ufq?iri

principiu Cancri,9o.gradus. Quos uulgus Sol? perambulare putat in 90.dies

bustdando fingulis diebus fingulos gradus.Eccc,Aftronomica autecomputa»tio,qu3e iteritate tnnititur,numerat ab aequinodio uerno

,in folftitiu: aefttiium

9}.dies.u.horas,8?9.minuta.Etabeodemfolftitiomaequinodiu autumni.95,dies ij.horasfi^jj.minuta.Aliud exemplum.Aduliton,tefi:ePlini.lib.£j.cap.z9.

oppidum:hoc feruiadominis profugi condidere.Maximu emporiumTroglo»dytarum acAethiopu.A Ptole.lib.4.cap.7. AduIiaappellatu.Habensinlati*

tudine.11.gradus 40,minuta; officio tabula: declinationis Solis.Accedit idemad "enith capitis in Arietis principio , Vndecoducfitureoshabere umbra me»ridiana feprentriona/em ab aequinodio uerno, in 30, fere dies: poftrccelTuma

uerticCjiifcpin folftitium ie ci,in cJo.dies,trmbram habere in meridiem. Ter» pciu exemplum.Ptolemais urbs, a Philadelphocondita ad uenacus elephanto»

rum.Ob id Epitherias cognominata,tefte Pfini.PtoIc.ubi fupra.Ptolema'is the

ron.Eiuslatitudocft 16. gradus .35, minuta. Cui fol fit uerticalis no(Ira tempe»

ftate 16.gradu Tauri.Vmbr3meridianam iadat infcptentrionem,a principio

Arietis ufqj inhuncgradu,per 4;.quafidies,poftin meridiem, ufqjin CancrBin4J-dies;Ecce9o.dics. Deeaurbe,dixit etia Plini, cap. praecedente, fcilicer, 75

:

iuxta hancexpolitam formnla.Pro qua uidelib. 6.capi. Altj legunt hoc ca»

put fic.Et in totaTroglodytice umbras bis (fupple) elTc nullas : femel ante fol»

ftitiu a:ftiuale,8£ femel polf.Et hoc uerueft,& probatur,quemadmodu fupra

probautmusde Badaeo urbe, Pudin, 6>C caeceris. Et hi faciunt pundCr poft,bis.

Etdcindelegunt:& quadragintaquinqj diebus in anno Eratofthe.&Tc.hoc cft,

oppida Troglodytica: liefehabent.Quod per45,dicsantelblftitiu,umbra me»ridiana uergit in meridiem, 8£ poft folftitiu Iaplis4*.diebus, umbra flediturin

feptentrionem.Et hoc elf ueru particulariter,fed no in uiuuerfum. Vtde Pto<*

lemaide.Cui fol primo fit uerticalis infedccimo gradu Arietis, poft recefliim

a uertice, cadit umbra in meridiem quadragintaquinqjdiebus computando,ufqj

ST OE FLERI IVSTINGEN. ÔHRfENlÂ-R I V S. »s

ufqj in exordium Cancri.Deincepsî SoirQCurjder-periKyjeiit adzenith,quod1

accidit iudeciinoquarco gflduLeo^jpofteaproijcitur irinbra meridianamfeptentrione in 45,110! 4<s,di^,id eft

3i/fqj in prin.:iîiu Librg.Aftimile ferme ex*

empliifumitur,deEuirfg$b portuTroglodytaru, Cuius latitudo eft «z.gra*

duu.Sednon efthocuniuferfaIiter(utiamiamdixOuerum,utfupradecIaratum

eft in Arftnoe QC Adulitbn oppidis.Qj.iare prima: expolitioni adhaereo.

Hac multi uirxdodtiirimiaduocant Lucanum inteitio ficcanentem, JXucanusdeIgnotum uobis Arabes ueniftisin orbem, Arabibus - *

Vmbras miratinemorum non ire finiftras. — explicatur/

Loquitur poetade Arabia Jr elici . Cuiusmagna pars eft intercepta aequatore J8C tropico Cancri

.Quemadmodit fupra diximus QC pluribus exemplis docui* golinus:

mus. Aftipulatur poeta: Solinus ca,i<s. Vbi plura notatu dignade ArabiaFelici fcripfit. Inter cieteralic. Ooinmerctjsftudent,alienano emunt ,uendunt

Meridieifurfum, Septentrioni deorfum aferibens:Que lege &T intelliges.Ad

Lucanum reuertorJEx parte Felicis Arabiae transtropicu Cancri,qux ad Ru*

brurn 8CIndicummareaccedit,uenerunt Arabes,qui in Macedoniam Pompeiaufpicia contra Caelarem fecutifunt.Hiin latus noftruegrefli,admiratione ca*

pti,eaufam in promptunohabentes,q> gftiuo temporeillic quoq?,utinArabiafiniftras,id eft,in auftrum proiedas umbras no haberent . Neqjhoc in uniuer*

fum accipiendum cft,umbras quae nobis dextra: funt,illis femper efle finiftras.

Nam dC ipfi'umbram habent noftrar aflimilem.Hoc eft, infeptentrionem uer*

gentem,quum fol in latere ipfts auftrino eft. &c.Dextruni igiturLucanus ab

ortu difFiniuit .Na Oriens, unde initiu motus aftrorurn eft,dextrorfum fepte*=

trionem habet,finiftrorfum meridiem.Hoc Omd.Meca.lib,a.Fab,i.innuit,fiC, Ouidiu»Neu te dexterior totum declinet adanguem:Nciiefmiftcriorprclfamrocaducat adaram,

Accedit

IN PROCLI DIADOCHI S P HAE RAM IO ANNIS

Macrobius Accedit Macrobius primode(bmno Scipionis»Vbide Zodiaci fignis.Sicair, DEt ut ab Arieteiricipiam,magna illi concordia eft.Nam 8C id perfex menfes liy

bernalesfiniftro incumbit later/,ab aequlnodlo tiernofuperdextrum latus: lic

6C fol eodem tempore dextru hemilphatrium,reliquo temporeambit finiftru.

Haec Macrobius:Qin'bus innurt,meridiana iigna in finiftrum,feptentrionaIia

Ouidlus in dextrum uergere,auetuftis fuiflecreditum. Quodlocus Ouidianus, notas

tu dignilfimusjlibro fecundo Metamorphofcon indicat,^

Terra uiros,u>;belc[j geritfyluafc^ferafcg

Flumina^&nymphas,&c£eteranuminaruris.Ha:c fuperimpofita eft ccelifulgentis imago.

VitruuxusSigna fex foribus dextris,totidemcg liniftris.

His pulchre alludit Vitruuius lib,9,de architedura cap. <S.8f7. Quifydera bo*

realia3ad orientis dextram locat, meridianaiiero orientis finiftra elTe ait. Hic

yFores cceliM^ prauereundum non eft.Aftronomos fores ccelibifariam defcribere,iuxta ge*fLTrlam dcfcri-

,nl ,1(rm folis motu.Primo enim fertur3aut rapiturcum primo mobiliab ortu in/ uncur.

occafunyimdo etiam motu folis proprio. Et inlateribus horizontis duo defi*

gnat punda 3afterum in oriente3alteruin occidente.Ad qua: amplitudo exor* p

tiua&foccafus fefeterminat. Ha:c punda appellant fores folis.Quas lanus, ^quemueteresfolem SC temporii authorem intellexerunt, apud Ouidiumlib.

OmdiuaFaft0rum.i,inteiligit»Quandoait,

Praefideo foribus ccelicum mitibus horis

Et redit officio Iupiter ipfe meo.Secundomotum habet propriu , ueluti Unguli errones, perl?gna Zodiaci , ab

' wccafuin ortum means.Iam in Auftrinu,iam in boreum latus oberrans.Et po<

Tuit fores in eius aequinodqs.Quas Nafo,uerfu paulo antecitato,intelIigit.Et

uocarifores anni polfunt. Qiig nobisreuerain Ariete funt. Ita uetercs a MarsVirgiliua tioannum aufpicati,id obfer uaffeuidentur.Necp his aduerfaturVirgiliusGe

orgicorum primo inquiens.

Candidus auratis aperitcum cornibus annum

SentiusTaurus,8£aduerfo cedenscanis occidit aftro.

-j Aliud efteni(Seriuo authore) aperireannum S^incipereannujnTauro Ton*

gioriiam fado die,calorecpaugefcente,cceptus,in Ariete annus ia profedior

8Crobuftior incipit apparere .incipit fane annus in ligno poft Pifces,quod eft

Aries.InPifcesenimfefinit.OuidiusMetamor.primOjFabulaprima, FUl u8

Tertiusaequoreisinclnftfih pifcibusannumFinieratTitan dCc. ' \^Qiiod autem nobis

,quiboreafelatus

tenemus,efficit Aries,hocidem Auftrino fateriLiEra prasftat^confimiliper o*mniaratione. Namin Aneteautumnumhabent illi,& in Libra uernumtcms

Solis portaepUSigimt igitur finiftrorumfignorufores in Libra,dextrorumin Ariete. Sut

prfterea aliae Solis portg,in ipfis folfticiorum initqs, Qirg funt ceu metae qirg*

dammotus folis.De quibus Macrobiusde forno Scipionis libro primo .Et lo*

quiturdeinterfedioibusZodiaci&Ladei'circuli,circa tropica ligna Cancfu

8C Capricornum,fic.Has folis portas Plvyfici uocauemt, Quia in utraq?, obuuante folftitiojiilterius Solis inhibetur accefllo,8C fit eiregredas adzome ulam,

cuiusterminos nunquam relinquit.De his hadenus.Quae in canonede quas

Vmbrarum tuorfolfticijs 8C teftatibus ac brumis addita funt, in quarto Canone dilucida*

Quartus cano buntuc./7Quartuscano.Hi,quorumzenitheftmaequinodiali,hoceft,quo*

rtim habitatio elfcltrbeq uatore,inanno quatuorhabet umbras.Et fol bis tranf*

V'"" ' It perzenlth capitis eorum: quando eft in principioArietis 8C Libra: . Induces

duo a-quinodia umuerfo orbi,tcmpu% uernum QCautumnale . His quatuor

accidunt

tui

ST OE FLERI IVSTINGEN, C-OMENTARIVS «J

A petuumijj aequinoAium.Huic canoni jungenda funt ircrba Procli in §.Aequator circulus eloqui maximus aiquidiftantium circulorum ftatuitur. SCc. Exquo hic de circulis fphaerx maioribus 5£ minoribus agitur,principe contuen* Duplices cir*

d um.Maior circulus in fphera is eft,qui infuperficie conucxa fphgrat,aut pro

pe deferiptus,fphteram induo aequalia diuidit.Etfunt fex.Aequator, Zodia*Maior

cus, Coi urus atquinoAiorum, Colurus folftitioru., Meridianus 8C Horizon. MinorDcAequatorehicProclus determinat.De alijsquincp lnfequcntibus capiti* VeceresLa&e

bus.Circulusfphxrxminoris eft,qui infuperficie fphgrte defcriptus,minime um circulum

fphatramin duo aequalia fecat . Et funtquatuor. CirculusArAicus, circulus addunt.

Cancri, circulus Capricorni 8C circulus AntarAicus .De bis autlior hic agit.

Qiiiafuntparalleli.Horumprincepsomniummaximus cft Aequator. /"Sedi Cirailusalio I

hic non eftpraetereundum 3 quod circulus dicitur maior alio 3 quatuor modis.fmaior diricuaL.

Primo ratione magnitudinis corporis cceleftis,cui imaginatur inelTe. Et fic cir*%3 uatuor mo^Tculus «quinoAiaiis primi mobiIis3maior eft circulo sequinoAialioAaugfpha^tis- —rat.Ob id.quod primum mobile eftomnium corpora maximu.Et licet circulus /

«quinoAiaiis oAaugfph;era:diuidatipfam in duo aequalia,tameprimimobislIis maior uocatur.Quiaipfum,omnia alia corporaincludens

,maius eft.y^Se* j

cundoIoco,circuIus dicitur maior, ratione apparentiae. Quia totus fupra ho* I

rizontemcernitur.Et hocpaAo circulus feptentrionalis3quiArAicus appella* J

- tur3maior dicitur

.Quiaperpetuo nobis fuprahorziontem apparet. DcdifFe*

(

rentia circuli arAici interGratcos dCLatinosfupradiximus.Dehac maioritatelocutus cftProclus fupra3in ^.Septentrionalis igitur circulus eft3qui omniumquos perpetuo cernimus planemaximus eft. SCc,Vbidubium fuerat motum& etiamdiffolutum&c. ffertio

3Circulus aliomaior prcedicatur3ratione uir?

tutis influxiu<e.Ethocmodozodiacus alijs maiorcenfetur,propter maiorem

ciufdemaAiiiitateminhcecinferiora,QuiafubeoSoI8£ caeteri plancta: mo*uentur. Qixare Ariftoteles fecundo de Gcncratioecap.p.bene dixit.IdeocJjnS Arfftotelcs

prima allatio caufa eftgenerationis QC corruptionis 3fcd qua: circaobliquu cir*

culu. Et idem in eodem. Videmus ,q> aduenientefole, generatio eft3recedente ,

afit diminutio,id eft3corruptio. Quare Hipparchus libro3de vigore naturai,de

M,PParc u

zodiaco, fic fcripfit.lftecirculus3eft uita ormiium,quarinmundofunt.&c.

/Quarto circulus dicitmaioralio,quantu ad unam fphaira,id eft, refpeAuuni*

U6 fphgrse.Etfic atquinoAiaiis, omnium circulorix parallelorum in lpfo primomobili, maximus eft.QuodfaciledecIaratur per circulidiametrum . Et dc hac

q loquitur hic nofter Proclus.De qua pulchre canit Marcus Manilius,in fuo A* Mar.Mani,

ftronomico libro primo capitulo fexto.

' Tertiusinmediamundiregionelocatus UIngenti fphgra totum percingit olympum,Parteab utraejj uidens axem,quo luminepheebus

Componit paribus numeris noAcmip diemcj;,

Veris SC autumni currens per tempora mixta

Quummedium «quali diftinguit limiteccelum. •-

»

AequinoAialisigitur(utadiffinif-ioneprqficifcar)eftcircuIusmaior,infuper*q

/aLCq UJ-

n0(?jia_

ficic primi mobiiisdefcriptuSjfecunduquamlibet fui partem, ab utrocjj polo |iis diffiniuir

mundi atque diftans. Contuenda.Omnes circuli Iphgra: materialis imagini q-jk lUg civeviU,nantur in primo mobili jjiiodJtiaiS materialis fphgra praecipue reprgfentat.7 ^'tyvnjovl.i lia

. PolTunt tame hi circuli etiam inaltfs fph«ns,puta,Tfi oAaua,imagihai».&c.~/ \\ > '

\foz-w;

Hid5AamaraiTuslThoI3IIisduierranoiarPnmbTGrtecisa'ppelIaturIsbemcri*/^^^*13^' i,n

nos.Ab wo'ojaquodeft.«quale 8C «/«p* dies.Hoc eft,circulus aequalitatis diei’8a ishemerinos f

noAis.Teftis Hyginus infuo poetico Aftronomico libro primo cap. Dc polo.| '

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISV bi fic fcribit,Aequinodialis a Grgds lshemerinos appellatus:Ideo,quod fol Dcum ad eum orbem pcruenit

,arquinodiumpcrficir.Vocatur etiS linea arguas

litatis diei,aut linea aequationi s diei ,

iiueorbis aequationis diei , a Ptolcrmeo

j

Acfjnoiftialis Didioe fecunda ca.6. Latine a:quinodialis,tanquam circulus,inqirocum fol

F’"1 **** fuerit,accidit arqualitas nodis &C dieiin uniuerfa terra. ConfimiIiratione,Ae*

Feftus.quator dicitur,AequaturfanedieiS^noifliSjideiirjCireulusquemcum fol adie<

Acquidialis. rit d/es artificialis xquaturnodi. Quare is circulus (authore Fefto) dicitur at*

Aequidialc quidialis. Romani enim utrumcp tequinocflium, ftequidiale, aut AequiduimAcquidium dixerunt. Qtim nox diei potius quam dies nodiannumerari debeat. Contra

fecere noftrimaiores Germani, qui nonpernumerum dierum, fednodium.

Corne Ta C°Putauerunc .Tefte CornelioTa. librode fltu 3i moribusGermanorum,In#

Germani quo quiente.Coeunt (nifi quid fortuitu aut fubitum incidit) certis diebus,cum aut

damnoflcsno inchoarurautimplctur Luna:Nam agendis rebus hoc aufpicatilTimuinitiumdies in numerii credunt.Necdierum numero,ut nos,fednodium computant: ficconftttuimt:ponebant. condiamt,Noxducevedieniuidetur.Ha:cTa, Phryges arquinodtium

Macrobius nernimi hilaria ap pellabant:fperantes laetitiae exordium,cum fperarent diein

Vernum reuu nodclongiorcm. Macrobius libro primo Saturnahu.Celebratur Itetitiae exor

pus. dium adodauum calendas Aprilis.Quem diem hilariaappellant,Quo prima

tempore fol diem longioremnode protedit.Id enim tempus a:quinodtj,quod

n ... nos uemu, a uireo,appellamus, omniarenouari,pulkilare,uirefcere&hilarei "u' nis

* fcere facit.TeftcOuidio primo Faftoru.Omnia tuncflorent,circa eftnoua temporis a:tas,

Etnouadegrauido palmitegemmatumet.

Etmodo formatis operiturfrondibus arbos:yj

Prodit bC infumraum feminis herbafolum.

Et tepidum uolucresconcentibus aeramulcent;

Ludit bC in pratis luxuriatcp pecus.

Tum blandi foIes,ignotacg prodithirundo.

Et luteum celfa fub trabe figit opus.

Tunc patitur cultus ager &C renouaturaratro.&fc.

Deeodcm uerno tempore 8^ reliquis tribus, pulchre iciibit,idcinOuidiusl/b.

i/.metamor.FabuIa tertia.Hoc enim tempore fol intrattignum Arietis,qui eft

temperatus,cumiblcmrccipit,incipitgeneratio.Aries cnim,utMacrobius pri

moSatuma,icribir,adnaturamibIisrefertur, ficirt 8C uniuerfa figna zodiaci.Cingulus pri • Huius fententia fupra expolita eft. Dicitur etiam aequiiiodialis cingulusmimo i is.

ue| cingUium primimobiIis,fiueprimimotusTQiiia iictit cingulus uel cingula

aut corigia diuidit corpus noftrum per medium : ficcirculus ifte (quemadmo# Fdumfupra expofitum cft)diuidit fphatram prima per medium,Vocatur bCciv

Jiilus alti folftitq, apudLucanum 9. Pharfaliaci8Cc, ,

5eprfcnfutn eft hunc e(Telocum,quo circulus alti ^ rLucanus bolftitij medium lignorum percutit orbem. ' r"' ’^' r'

Ccntiu terrar. Horum ucrfuum bCfcqucntium expofitionem ueram infequentibus accipies,

Plinius. auditor. Vocaturtandem centrum terra: .Tefte PlinioliBroTecuridocapicAeqnovrtialis tulo dccimonono.Dc qua re iiifuBditis plenemaryfcftabo. Noftri Aequi#officia. nodiaIisdiguitatem,nobilitatemacpcrfedionemexfuisofficqs,commodita#

ribus,atq?ufibusfacileconcludimus.Corporafane cceleftia ita habent fuaoffs

lob. eia, ut unum aliud nunquamturbet.Iobquinto. Qui facitconcordiam in fub#

Ecciefiafticus liinibusfuis.EtEcCLESiAsriCidecimofextofcribitur.Ornauitinxternum

opera ilIoruin:Necefurierunt,necIaborauerunt, necdeftiteruntab operibus

fwis, Vnu fquifcp proximum fuu no anguftiabjt irfqj inseternum, Primum i*

gituv

OEFLERI IVSTINGEN, COHHENT ARIVS.

A gftur aequinoctialis officia eft/Qmod ipfe eft regula m'otus primi mobilis. Cuenim de eo compertu habeamus, quod de ipfo in omni hora aequali ij.eius gras'

dus oriaatur,aut occidanqconfequchs eft,ipfum totumreuolui in z+.horis. Et'

ex confeqtuitione,primum mobile,inqtro idem imaginatur, in tot horis circfi?

feratur.Menfurat igitur a:quinodl:ialis 6i determinat motum primi mobilis,in

dicando eius reuolutionem St annum. Eft igitur annus primi mobilis ,.tempus

zq,horarii aeqtialiiim.Sed quo pacto ueteres iniieftigaiierint gquinoAialem in

tot horis circumrotari? eo ingenio facta e(Te arbitror.Officio cerne ftellae in a;;

quinoctiali , aut eius uicinia coftitutae perceperunt,xquinodialem a figno alis

,qno adhibito ad id redire .Vnde confluferunt , eundem in tempore quopiamjcircumuolUi.Qiiantitas autem temporis 8t eius atqualitas

,per ingenia

,quod

2_ -quenerabilis BedadeCuppa plena aqua expom't,elicita eft. \/Secundum off'i*

cium eft. Quod pandit aequalitate diei SC noCtis; Quotieicunc^fol ipfuniadit,

dies nodi gquaturin uniuerfo mundo. De hoc oHFicio,infra abunde dicetur.

<2, /'Tertium eius officium eft. Quod per ipfum (cimus longitudinem diei' artifici^

g alis St nocftiSjinquacuncghabitatipne oblatalHabito enim iriftriimentdfjphg»•

c* rico,pofitoc{j fole in horizonte orieritali,affidatur aequinoctialis nota; poft fole

tioluto inhorizonteniocciduum, rurfus afficiaturacquinpcfiialis nota in horis

zonte orientali.Gradus igitur gquinditialis numerati,his notis intercepti,die

artificialem produt;Supputando femper quindecim gradus equinoctialis pro

una hora aiquali.Et pro quolibet gradu quatuorminutatemporis.Habita igi*

tur quantitate diei artificialis,per fubtfa’(ftioiiem

-

eiufdem'az4. horis,relinquis

tur quantitas noctis, /Quartum.Per'ipfumedocebimur,qute fydera,qug ima

-jj

L' ginescce!eftes,qua:ftellatfintabeouerfus feptentrionem St que uerfus meris

diem. Exquo enimipfe partitur coelumftellatum in duas gquas partes,quarS

altera eft uerfus feptentrionem, altera uerfus meridiem . Confcquens eft, os

mnes ftellas 5t imagines ab ipfo , uerfus feptentrionem tcnd^nte^g^leptentrionales,ab ipfo autem.&c.

Longitudinis,

dieiarrififcialW

exploratio.

ImngincsfeptrentrionaIes,refpecfl:uaeqirino(fi!tali.s,rLmtTaurus,Gemini,Le6,Aiir« . • fa P.rO,, »• T-h" «j! , Iip_, fi»rirafcTrd a, ^Wflifrpm'

,Equus rnaiojc SC ipjnpr., Delphi*** \ 1 V>t,4rf j

niis,Sagicra,Aquila,Lyra,Hercules,Corona,Gy{»:ints,BootesJdu^ Vrre.Pr^cq.iVlp Jyi%yv«ridiance uero,Libra,Scorpio,Sagrrrai:Ai’s,C3pric6riiiisjCrai:ei%Coi'UifS,Ara, Cena/ •/

taurus,Lupus,Fluu/us,Nauis,Lepus,Canismaiof SCintBOj^Eifiqismeridionalis, /

;

^ Quintum officium.Quod peripfum ficellarum declinationes, tum feptentrios clinaciopera»

rialestummeridionales,addifcimus.HocfacilemrecipitdecIarati5emmfphgs quinodlialem

rafolida. Stellarumaiitemdeclinatione cognita, eas ipfas facile inftrumentis indicatur,

imponimus.Vnde inftrumetorutrimagrtafurgit utilitas. Et ficin collectaneis

iiqftris,de confl ruftione retis aftrolabij ,cohdidimus tabulam declinationum Oppidorum

(T ftellarum.r^Sextum. Per ipfumfcittir cuiuslibet gradus zodiaci decimario.* Borealium ele

.Qua habita,omnidie,temporemeridiano,f6leradiante,latitudo fiue cleuacio uatiomonftr*

pdliBorcalis cuiufuts oppidi artificiofedignofcipoteft^y Septimum,Eius ofs tur*

^ fiicio omnia oppida,iuxta eorum longitudinem St latitudinem , fpharree terres

ftri facillime iinponimus.Vndequc oppida fintfeptentviona.Ua. &Cqu% meridia

ana prompte intelligemusfpOdlauum, Per ipfum omnium parallelorum cir

culorum cceleftium , St etiam zonarum terreftrium his fubiectarum notitiam

hancifcimur.GratiaexempIi.Parallelus perRhodumcognofcino pollent, nis

fi per diftaiitiam eius ab gquinoctiali, tanquam primario St antefignano parals

lelo.Difcat enim ab eo,uerfus feptentrionem. jcj.gradibus. Idem eftdeomnis

Ibus alijs iudicium parallelis rite cognitis ; nullus alioquirebus geographicis a*

c*i

r

I N PROCLI DlADOClfl SPHAERAM TOANNISGleomcdcs. ptus aut idoneus erit.Hoc fcntic Cleomedes, primo Metcor,cum inquit. De* q

mceps noffeoportet quamlibet haerentium coelo ftellarumcum mundo obuo*lutam,circafuum centrum circulumdefcribere:Qui omnes funt paralleli.Ciis

queincer ipfos maximus fit aequinodialis , minimi qui circa polos mundi funt:

8C perindequi ab tjs ad atquinodialem funtdeferipti iuxta proportionem mas0 iores euadunt.fNonum.N ulla terrae deferiptio, etiamin plano,neqj per \i*

C. neas redas necp cumas, eo incognito,abfoluipotcft. /Decimum. Quanta fit0

cius commoditas in humanis genituris diiudicandis, filentio praeterimus:cumid breuibus exponi haud poffir. Videatur, proexemplo, libellus diredorius

Io.aRe.mon.I°an.a Regio monte.Hiec haclenus.Niwc ad canoncm declarandum accedo,

Zenith triplici qui fichabecAIiquorumzenith eftinaequfnodiali 8Cc,Supra diximus,quidter fumitur. fitzenithiuxtaaftronomicamacceptioem,authoreLinconienfi,.Efteni puni*

cfius uerticalrs in ccelo.Et poflet effe regionis, hominis,aut alterius rci.Et alias

uocaturpolus horizontis,regionis,urbis Sd.Sumitur etiam zenith pro angu*

2C£|

lo medrjccelfiQuareZeel, dc natura nati , ficlcnptum reliquit.Cum Mars in' zenith fuerit,2C dominans orienti,nato influit dignitatem,cum crudelitatis ha==

îtupoiiidendo.Accipituretiamzenith,pro hierarchia feparatorum excellen*

tioris nat urte.Vt recepitHipparchus lib.de uinculo fpiritus . Vbi dicit.O -M* ^4' Hipparchus, micanda zenith,8£natura deirica,occulta oculishumanorum 8Cc. Additur in

, / tore>- -r^Hvc9;,°ne,hoc eft,quorum habitatio eft fub aequatore.Hic occurrit quseftio .An

' /'ifemzona lia? £ ?quatore diei,uel circulo £quinodiali,uel lineajqualitatis, iit habitatio cos

bitetur. u;nienshominibusCVclfic.Anzonainterduostropicoscontenta,quamtors

I /.,'Lv* »

i

ucl peruftam uocamus,fit habitata,uel n5 habitata^Nolumus hanc qug

/'Tp I ft/one iaprxfcutiadiflbluere,ob eius prolixitatem.Quam fatis fupercjj abfobp Petrus de Aba ^petrus de Abano Patauienfis , ditferentiarum conciliator . Differentia 67,

Alber. Mag. IteiÂ\ber.iytag.denatmalocomm,diftindione prima cap.tf.Cleomedes prl

Cleomedes, moMeteo.Vranc-itcus~Capuanus.Siponttnus,&airi plures. Satis hodie conwFrandfcus Ca pctt|^B|ftp%}

i

f,toiridamzonamhabitari, Qiiodfuprain Canonetcrtio abspuanus. undS®pnhus,de parcetorridas zonae contenta inter tropicum Cancri 6C x»

quinodialem,&J infrade reliqua uerfus meridiem confimiliter probabimus.

Quod autem fub aq uatore, quitanquam medius torridam induas fecac par*

tgs,h~tlia bitaciohominum SC animantium , hic offendemus ,6£ paucis . Ptoles

)Regiones & lo mxiislit\4.cap.c>.8,9' Atrica’,hiba;qiiinodial/&Ceius uicinia inAscafub xquato fricaalongictidincferme^.graduum uique in 80. hoc eft

,per miliariaGcrma* preii».

nicaizoo fere,locatAechiopcs plurimos. VtfuntHefpen),Antac£,Ichthyopha^ ‘

gi, Africerones,magftum genus,Aganginae, Derbici, XyIlicei,ChaIces, Ele*

phantophagi, Pefendarx.Item habitantes Smyrnoferam regionem 8CAza.fi

niam.Hi omnes Aethiopes.Deinde,eodem docente lib.r.capi. z .6/Tabu.i 1. A*--

fis, in India extraGange Aurea Cherfonefus fitaefl: fubsquatore.Etcuiusîuitas Calloipolis.Et ibide in mari Indico InfulaBonsfomm£,& alis infulae

plurimx Mantolsdide.Et eodemlibro ca.j.Sarapa aut Saratha urbs sinarumlub squinodialifita, Et cap.+.Tabu.iz.Afis magna parsTaprobans infulae

fubieda eft squatori.Vbi funt urbes Nubartha,Nacaduma,Ibi a mote Maleauerfus meridiem pafcua funt elephantum.Ecce habitatio animaliumfub atqui

Hi Aethiopes uoc^,ab • Et noftra tempeftatereo.es Portugalis,8^ Caffellsplgrimas regios

quatuor has nes 8C infulas fub squinodialt & eius uicinia inuenerut.Satiseft. Sequitur*

bentumbras. In annoquatuor habent umbras. Sirpra fatisdiximusdeduabus umbris plagaVmbra meris libus/cilicet, orientali 8C occidentali . Sole autem gradiente per ligna fepten*1

diana longifs tnona |iaoni iiisumbra meridiana a corpore redo fub aquatore in auftrfl pro*1

una’

ijcit ur,tantolongior quanto sol cancro plus approximat : in ipfo autemCancrolongiflw

ST OE FLERI IVSTINC3 EN» COHHENTARIVJ, if

.longiflima habetur .Vice uero uerfa sole eunte perfigna auftrina, per omniabruma ,noftra umbra meridiana in feptentrioncnrimpellitur.Quiigitur fub De umbrisaquatore funt,umbras habent certo tempore altcrnacim pares.Vmbra enim a paribus,

corporeredofub aquatore proieda,dum sol Cancrum polTidet, par eft umbreproiedaquam habet cum inCapricorno eft. Nifilongiorem ea caufa auftra*

lem putaucris,qubd soldum Capricornum tenuerit terre eft propior, &C locumangi oppofitum tenet,alioqui in aqua parallelorum folftit/alium diftantia par

ratio fuerit. Sequitur.Et sol bis tranfit perzenith capitis eorum,quando eft

in principio Arietis QC Libra:.Eo tempore umbra meridiana nulla eft eis.Nifi per QiIa(lo Insue*

pendicularem umbram efle uolueris.Hinc palam eft, quod hi bisin anno d um lamcn

taxathabent duas umbras,(cilicet,orientalem 8C occidentafgm.iêquitur.In?

ducensduo aquinodia uniuerfo orbi. Supra fatis oftenlumeltaquinoctiumdiciaquidialc, aquidium,HiIaria. PofTetquifpiamhichaud indigneprimo Dc cquinoftio

dubitare de inceptione aquinodij uerni,cofimiliterautumm' 8C utnuftpfolftiûerno c

lu0 ad

tfj.Dc qqtrinodio igituruemo contuendum eft . lulius Cafar ante Chriftum iînlsCxfar.incarnatum 45, fere annis in prima fui Calendarij inititutione,lfatuit qqiimo^ditum uernum 7.uel ut altjs placet, odauo Calcnd. Aprilis, id eft ,die 25.aut 26,

Mamj.Ouidiusftatuittdeni7 calcnd,Apriles,td eft,i6.dieMartfj: dicit enim 3,Ouidiu*.

’ lib.Faft.quafi'in fine,

Tres ubi luciferos ueniens pramiferiteos

Tempora nodurnis aqua diurna feret. ---s s'*

3

I

PoftfcftumquinquatriumMineruaautPalladisquodterminabatur it.calend,1

y.<nvi/» »+o

Apn'lis,id eft,22.Martii,mnneratis tribus diebus poft , fequens dies fuit aqui* fro c

nodii,id eftjeptimus calenda.Aprilkimîdeft^.dtes Martii.Accedit Ouidio v\rn r

l

i

Vidlerinus Lemonienfis dodor antiquus &fupputator egregius, quiarbitra= r'0,1 1111^

**tusTTritDominum 7»calend, Aprilis crucifixum fm'(Te,& quinto Calcnd. refutaJ

|

'rexifle,ufdocetBeda libro lito de temporibus ca. go.Cu i etiam cofentit Rcin*5 jBeda,

\ Tieni.^dn^qTprarlpJiirs. Maci-oRnrsT^l iiii irs, I ifdorus~cpiTcbpus Iffiflaknfis, Re/nherus.^

Coltrmeiiaftatuunt aquinodiunuiemu 8. Calcnd. ApriIfs]Ta eft, zj. dieMar* Macrobius.

,tii.Macrob.lib.».Sat.Celebratur,inquit,latitia exordium ad odaamm calend,

jf,dorus!! Aprilis,quem diem hilaria appellant. Plinius lib.18.capi.2j. 8^ 26, Vbizd.capi. Columella.\ de uemo aqutnodto, fic feribit . Acqutnodtu uernum ad 8. calen. Aprilis per*5

I agi indetur. Delftdoroloquitur

J

3edainquiens ,Ifidorusnamque H/fpalenfis

|epifeopus hycmem.8. Calend.Decembris,Ver acalend.Martii.Aeftatem 8.ca*

j' lend.Iimii.Autumnum io.caIend.Septembris dteithabere exortum.Idem C ut1

Bcda teftatur) aflerit Hippocrates ad regem Antigonum .Aftipulatur Ioan* Hippocrate»*ne:. Clnyfollomusinfermonedcnatiuitateloan. Bapttfta, dicens .Tiberium jo.Uiiryfo.

Calarem pcrIcrutatumaqufnodiaSCfolfi;itfa,tnueni!Teaquinociuim uerna* TertuJianus

Ie8,calendas Aprilis. Quare dodiffimt uiri Tertultanus.Ioan, Chryfo.Hiero*5 lo.Chrylb.

( nymuSjCyrtllus,Auguftinus,Albertus Magnus,Beda,Marianus Scotus,dt> £lc^”

Us

IimS*

euntDominum 8.Calend, Aprilis,cructfixu futftc. Eodem,fciIicct,dicquo coiv ^j^'<rurs

*

~ceptus alleritun ~Statuunt alit aquinodtumuernuio.calendas Aprilis,Gra Bcda. ...

’ cienim fere omnes,tntcr quos Nicetes primarius,opinati funt,Dominueruet5 MarianusSco

fixum fuiffe lo.calendas Aprilis . Et refurrexilTe a mortuis odauo eorundem, £lls-

co,fctlicet,diequoangelo nuntianteconceptus fuit . In hac opinione uidentur

fuiireTheophiluscafarieniisepifcopuSj&rLadantiusilleFirmiamislib^.ImTheoolillus.

ftttutionum : licet pluribus eoru dida fint ambigua.In ea opinione eftGerlan* Ladanrius.

dus LothavinguscomputatornominatiiTimus. Aliiponuntaquinodium in Gerlandus,

u.Calend.Api ilis,ut fecit Anatholius AlexandrinusLaodicea urbis Syria epi* Anatolius

fcopus.De quo Eufcbius lib,7. E<jclcfiaftica hifto.capi.aS, Aliiaqtrinodio ûfebiu s»

C 3

Niceii.tSy-

nodus.Dionyiius abbas.

Aequinnaiutepore Chrifti.

Dionyf/usab'-

bas.

Iudprfi .tqui

AequmoAiuindieGrcgo.

AequinofUunoftra tempes

ftate.

Thebit Beru

chore.

?+ '-'^Vtotus erepi:

Yf' dationis.,

hf r-

IN PROCLI DlADOCH I .9 PHAF, RAM IOANNIS-uerno fedem pofucre u.calend.Aprilis,id eft, 21 .dic Martii ,m quo celebratur £)fdium diuiBenedfdi. Authorcs huius (ut fertur) fucrut patres Nicemr fyno*

dijCelfbrata: anno gratia; jiz.ubicanon V idoris papa’ dc pafchatecelebrando

approbatus, PoftDionyfius abbas Romanus cognomentoExiguus,circa an=nos Chrifti ;i<s,infuo computo pafchali,idem arquinodiu fufeepit ,tanquamhaberet firmam di immutabilem fedem u.calend.Api ilis.In quo ipfefuit anfa

erroris ccdelix Romana: in uero pafchate celebrandoyXJmTfi fupra quodxquinodiumuernumtempore Ptolemari Phelu. utexfuis obferuationibus

Dictione 3. Almage. habitisconcIuditur,fuit anno Chrifti 131. in ueritate u. ca<=

lend.Aprilis, id dt,diciz. Marti/.Et anno Chrifti 139. 10, calend. Apritis,id eft,

die 23.Marrii.Etfiab his annis retrocederis ad incarnationem verbide i,offen*

desargumodiumuernale in anno biftextili acddifle9, calend. Aprilis, id eft,

24.dieMarrii.Et in anno comunt S.Calend.ApriUs.id eft.2s.d1eMartii. F uit

"prxte^a arquinodium uernale repertu 7y. Calen. Aprilis, icfeli

.

dieMartii

circaannos Gratix 530. uel circiter. Puta temporeDionyfti abbatis. Et ego in*

ucnihanc xquinodii fedem in uetuftiftimis calendariis, I udari noftro tem*poreharu rerum indodi id ftatuunt tertio aut pridieIdus Martii,hoc eft 13, aut „i+.dieMartii, Rurfus in plurimos annos Si in noftra fere ufq$ tempora xqui

c

nodium habitum fuit 4.1dus Marrii,indte Gregorii papa:,id eftpz.dieMartii,

iuxta confequentem hunc uerficulum.

Lampert, Gregorinox eft aequata diei.

Hocquondamuerftatem habuit,puta circa annos Chrifti 1316, Noftraautem

tempeftate accidit atquinodium uernum 5 8i 6. Idus Martii, id eft, to.QCn die

Martii. Cuius inuentionem exadam docuimus in calendario noftro Roma*no.AJulio igitur Caefare ufque innoftratempora,hoc eft, in 1569, annos, ui*

demus a:qutnodiumuer anticipafle in CalendarioRomano in 15. uel 16, fere

dies.Anticipauit ein’mfeperomnesdiesintermedios a 26.dieMartii, ufque in' 10diem ej^fdem/Verumne quid intadum rcmaneat.Thebith Benchore, in* Ij

uentor motus trepidationisaut accelTus di recelTus octaua:ipha;rx,8£ fedato* ‘g

‘'res eiufdem,recedunt a communi opinione dejequinodio uerno noftro tenv

,porefereper y.uel <j.dies,qua(i aequinodium fit y aut 6 dieMartii.Imitatores Ij

aurem opinionis Thebitis paucos inueni, quod compertum habui ex fetiptis /'

gymnan'orumIireratommoblaris,annoChriftiiyi8. adconcilium Latera* Jnuminvrbe celebratum pro pafchate reformando. Omnium praedi* /pdorum confcripftfummarin in fchcda hic adieda,qua exarauimen<

feni Martiucum fuis diebus, Nonis,Idrbus SC Calendis.

1

1 1 d2 e

S TOE FLERI I V S T I N G E N. CO MMENT.A R rVS.

M A RT f V S D E AE Q_V [NOCTIO VERNO.

ij| b

15I di6| cwt8|g

CALENDAE<>|Non.

> ,NonT4|Non.

j Non.2 Non.

NONAE8 [Idus

7 ildus.

6 |Idus.

‘j [Idus.

4[Idns

Ildus.

. Ildus.

IDVSi7|Calend .

16 ICalend.

? [Calend.

i4|Calend.

1; ICalend.

Aequino&iufecundu Thcbidi Bcnchore noftro tempore

f .auc 6.die Marcia paucis tamen obfcruacum.

( 10.& 11. Marti].

Aeguinodiu noftro tempore,puta Anno gratia? tfoo.dic

(maxime tn floruit circa annos Chrifti 1 joo.&poftea.GregorijPapf.Aegnodiuiplures annos huic diei coceffj^

Acquinodiumludxorumdie ij.auc lqMartfj

u |CaIend.

Calend,

(me obferuaiu. Id in uetuftis inueniecur Calcndarrjs.

Aeqnodium tempore Dionylqabbads,abeotame mini»

(Dionyfiumabbatem Roma.cognomento exigua.

*4|fI loiCalend.

[0 /Calend.

IBenedidi abbatis.Aegnodiu iuxta fynodum Nicena&(Aegno.aufhore Anatbolio&Prolc.Phclu. an.Chrifti 1 32.

17 1 b48

1c

«(Calend.

7 (Calend.

lAecjno.Nicctac&fereGrarcoru.Theophili &c.an.Ch. 1 !9utfirprapa, ij.ClAccjnoftium tpe incarnationis Chrifti in anno biflexrili.

6 ICalend.

i |Calend.

19| dj

i3o| eI

nr

4|Calend.

5 |Calcnd.

2 [Calend.

Annutiatio Dnica.Aequino. tge Chri.in an.comuni ledrn Macrob.PH.8Cc.Aecjnoctiu iuxcalul.Carfa.Quid.Vifto.Lemo,Rcinheiu^ (ut fuprafo, 15.B

Animaduertendueft hic,quodplures exfupramcmoratis,qui jequinoAio Plures fola ia

uerno aliquemdiem Martij alfignauere,fola imitatione idfecerunc.Puta PIi> mitatione feri

nius,qui iomnibus fuis feriptis nimii! tribuit aufhoritari, imitado alios, tribuit pferunr.

acquinoAiofedem ad oAauum caIen.ApriIes,quodfuo tempore fuit «o.auttu

C Aprilcs.Sicfedt AnathoIius,quifcripiitpoftChrifti natiuitateaSo. annis aut

circiter.Sic fecit MacrobiusJfidorus,Columella . Alij cx arce,experimento b£

obferuationeannotarucjdiemxqumoAtj uerni.VtPtole.Phelu.IuliusCaifar, Scriptoresper

5C aflronomi noftri temporis. Praeterea annotandS,quemadmodum deua* obferuancian»

riationefedis aequinoAiiuerni indiebus Martii diximus, cofimilis ferme poPfet fierifermo, de aequinoAio autumnali

:Quod noftro tempore fedem habet Aequincwftiu

in Septembriinipfius Idibus bC 1 8.calcnd.OAobris. Hoc eft.ij.fiC i4.die eiufde autumnale.

menfis.Id olim habuit fedem ij.calend.OAob.id eft,i7t die Septembris , in die

Lamperti martyris, iuxta confequentem uerficulu.

Lamport ,Gregor i . 8Cc.

Etante u .cai.OAo.id eft,2$.die Septem.indieMatthei apoftoli,8f fic deinceps. Solftftiu wlti/?% Item folftitium reftiuum fedes fuas euariauit in menfelunio, quod hodie tenet uum. ^

j.8fi.IdusIunii,idcft:,H.8Cizdiemeiufdemmenft's.Idantefuit ij,calen,Iulii,id

cft,«5.die luniiindicViti, Verfus.

Vitus bCLucia dant tibi folftitiabina.

Et ide quonda habuit fedem S,calen,lulii,ideft,24.die Iunii,in dic Eoan. Baptis

C 4

IN PROCLI DI AD' OCHI SPHAERAM IO ANNIS

SoIfticiCi bru - foe- Quocircahic dies innoftra ufq;tempora uocatus eft Germanica appella? Dmale, rionc.S.IohansSun;vcndm. Confimilem anticipationem pcrpeffiim eft sol?

ftitifi brumale in diebus Dcccmbris,quod noftra tempeftatefedem tenet j.fiC i,

Idus Decembris,hoeeft,n.& u,die ciufdem . Tanfadis annis fuit in IdibusDecemb.ideft,i;.diemfeftoLucia:uir.iuxcauerficuIumfupra expofitutn.Idfuit

tempore Iuli)Ca:faris s.Caiend.Ianua .id eft,z/. die Decembris.Hoc e ft, in na?

\talt nofttLRedem ptoris.Quod etiadeolbtts prcdidis aflent PIi.lib.i8.ca.zj.Et

Auguftinus.jgfogg Augu.accedit ferinone 18. de natiuitate Chrifti. Coceptus eft ( inquit )in

L' ‘h' »r•riV ‘?cIuin0C 10 uerno& nattis ,n folftitiohyberno.Et ide fermoneiz.denati.Hodiev/i

I"f*'. 1 '

natus eft,q uo dic mirior dies nullus in terris,a quotame incremeta dies fumur.

i- Eande fere fcnrenria legis fcrm5e ij.de nati.Et idem lib.de Tri.ca.j.dicit.Ecck

il,- fiajcuftoditauthoritas. Odauo enim Calen.Apri.coceptuscrcd/c,quo S^paf?

-7 ^: fus .Et infra. Natus aut creditur 8. Calen. Ianuarij.Ex his Auguftini uerbis fa*>

**

/ OuarftlodcacllccolI/ges solftitiuhycmale tempore natiuitatis Chrifti fuiffc 8, Calen. Ianu.

cicipacioncx^c^ hic occurritur mihi,quse fit caufatantae diuerfitatis ,8C cuariationis aiqiu?

quinocriorft nodiorum8£ folftitioru quod totgrauiffimi authores histotdiuerfasfedcs$

',Noca dc anno elegerunt SC anticipationes fecerunttReFpondeo id proptereafadu, quod an?jj

' folari. nus (piaris hadenus obferuatus fiCalulio Cxfare primu Latinis inftitutusnon ’2

adarmiffimquadratsoiisreuolutiontinccelo.lmmoquatuoranniufualesano*

{,bis in terra obfemati

,pufillo quoda fupei ant quatuor annos folares cceleftest / E

quod fane pufillu licet modicu 2<T exiguum fit in quolibet anno( attingit enl inj

io.minuta8C44.ferez) in multis tame annis coaceruatucrefcitininagna quan?]

titatem :Adeo ut a tempore lufij C;cfa. ( ut in fuperioribus oftenfum eft ) ufeg‘

in annu prafentem ,fcilicet, i jz4. creue|it ad dies ij.Iulius enimC a: farab Ale? \

xand^inisdeanni quantitate eHodus ,ante Chriftunil^im'alnattT4j,pene an? A

nis inuexit Romanis annu folarcmhabere dies j<sj.&unum quadrantem,td eft ^<5.horas. Que quadrantemferuauit 5Cquarto anno Februario unu diem inter?

!

ealauit.Quare fiannus folaris coeleftis cotineret preeeife 8C adsequate 6. lioras

ultra jejj dies,ut& fententia Itilrj prsefupponiqnunquam a^quinodiaSCfolfti?

tia anticipallent fedes fuas: fed firmas 8C perpetuas in calendario fedes obtinu?

Jiflent: Obidquodquolibetquarto anno diesunusex quatuor quadrantibus

...

colledus per biflextu precife intercalaretur.Prius aQt compertum eftab aftro

nomis, quod arquinodia dC folftitia mutauerut fedes fuas in calendario afeen?

cfendo uerfus principia menfium,coclufcrunt quantitate anni a Iuliointaodu?

dam,quantum ad fexhoras, no expundim efleexaminatam,fedfex horis ali?

quantulo minorem . 1 uxta ergo Alphonfinas obferuationes,annus folaris co*

tinet dies j6j. cum j.horis,minutis 49.SCfecundis 16, Neccfflim eft igitur tequi Fnodia dC folftitiaquotannis in calenario aftendere SC fedes fuas mutaread dc?

ceminuta,&fecunda44.uniushore.In quibus minutis& fecundis annus folis

in ccelo minor eft annolulij ,inhanc ufq; horam ab Ecclefia obfemato.Quare

sequinodia 8C folftitiain quatuor annis anticipant fedes fuas ad.4 z.mtnuta 5C

j6.fenne fecimda:quai collcda de quatuor annis in quatuor,tandem in plure»

V creuerunt dics.Hrec eft igitur caufa tanta: diuerfitatismemoratorum iiirorum

in cuariatione xquinodtj SC folftittj.Quitamen omnes bene fiunt locuti . Di*

ftinguendafunt igitur tepora dC. intelligemus feripturas, eafcpcocordabimus.

Haru igiturrerum cognitio ingente confert utilitate,pro diuerfis feripturis in

telligendis.Quanta comoditate fola cognitio tequinodq uerni pro diffinitioe

Volitas cogni pafchatis coferat Ecclefia: Romanp,Aftronomis, etiapfidisIudgis,nofaciIedttionisharu rc.»

xeri’m _Hadenus de tempore xquinodiorfi& Jolftitioru fatis eft didu .Nunc

SC fecudo loco quacrit.mquibus lignis SC partibus eorS ea accidant , 8C qua fa?

ciant

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTAR I VS 17"^.^ Ar* >-n'

Â cianttemporum partitionem? Secundamhuius qneftiois partem primo abfob Aiw^quattiorua.Annus igitfolaris parcitur in quaciiorcardines, quartas aut horas,fiuepar# cardines, qoa

tes.Teftes funt multi.Berofus Chahlib. j .deNoa i iderfptu reliquit .Docuit au= ^> aufc hor**

tem illos aftrorum curfus,8£ diftinxicannu ad curfum folis,<3( iz.menfes ad mo- Bero“ls'

tu Luna; , Qui fcientia prgdicebat illis ab initio quidinanno 8>C cardinibus eius

furum concingeret:ob qua: illum exiftimarut di uinae natura; elTe participe, ac Noah co »no-propterea iIlu olybama dC arfa, id eft, ccelum 6C folem cognolauerunt . Ptole. mina.

PheluJ:ra<fl.i.quadri.ca.io. fic ait.Anni uero tga quatuor eflfe dicunt.ver,^ftas, Ptolemaeus,

autumnus 8C hyems. EtPliniusjib.z.ca.ig.Sol aute ipfe quatuor differentias Plinius,

habet,bis arcuata node diei uere 8? autumno ,

dCin centrum incidens terra;,

odauis in part .<bus Arietis 8i Libra: ,Bis permutatis fpatiis ,audum diei bruma_{ J* v*fi'

‘Todaua in parteCiJpricorni;Nodis ucro folftitio totidem in partibus CancTf.Et îdem lib,i8.ca,z; .C-« rdotemporum quadripartitadiftindionc anni coftat

,per

incrementalucis augeam , hoc a bruma : Et aquatur noctibus uerno «quinosdio. Et poft pauca.Deinde fuperatnode ad folftitium diebus p^horis u, ufep

g ad aquinodium autumni,^ eunt aquata die procedit ex eo ad brumam.Plu* jqygfuua,ra ibidem uide- Hyginus libro nrimo capitulo

, dezodiaco circulo . Et ice qua*tuor diffinit tempora.Nam ab Arieteincipiens uer offendit,&.Tatirum &C Ge*

minos tranfiens fignificat.Sed iam' capitibus Geminorum circulum aftuiumtangere uidetur, per Cancri!, Leonemq? tranfiens QC virginem aftacem efficit.

Et rurfus'a virginis extrema partetranurea'dequinodialem circulum perfpi*

citurJnlibraauteaquinodiumcoficitfiâutuTnnufignificareincipit.Ab hoc

ligno tranfiens ad scorpii!& sagittarium.Deinde protinus incurrit in hycmale Beda.

circulum,8? 'a Capricorno,Aquario,Pifcibus hyemen .ranfigit. Beda uenerabi*

lis pateritaloquitur.Temporaanni fune quatuor,quibt.Ts sol pcrdiuerfafpatia

cceli difeurrendo fubiedu temperat orbe,diuina utique procurante fapientia,

iitnonfempereifdemcomoratusinlocis,feruorisautditatem'undanumdepo« Xempomun*pulccur ornatu,Sed paulartm per diuerfa comigrans,terrenis frudibus nafcen de did»£dis maturandig£g temperamenta cuftodtat.A quo temperamento uideturtemporibus inditu nomen : uel certe quia quadafua qualitatis firrubtudirie adin*uicemtemperata uoluuntur,igit temporarede uocantur .Hyems urpote lon*

gius sole remoto frigida eft 6? humida.Ver illo fuper terrasredeunte , humidu8? calidu.Aeftas illo defuper feruente calida dC ficca. Autumis illo ad inferiora

decidente ficcus 8i frigidus.Guilelmus authorRationalis dtuinom,parte oda Guil/clmu*.

C ua.Tempora fiue partes anni folaris funt quatuor.Ver,seftas,autumnus &Chy*I°an.de Sa. bu.

ems 8?c.Ioan.deSa.bu.inc5putofuo ecclefiaftico. Cum aute generalis tem=7poru permutatio prgeipuea fole fiat,cuius appropinquatio calefacit,mora ui*=Vcinitatis eius deficcat. Remotio Solis infrigidat,fedmoraremotionis humedat: I

fecunda eius appropinquatianem,eleuatione,uel mediocrem ad nos c5fiften*Yttam,quatuordifh'ngiuinturanni tempora.Ver,gftas autumnus 8£ hyems.De/_his quatuor temporibus pulchre feribit Ouidius 15. Metamor. Fab.i. quem 1e*/

^

UJ.

d|v\anf

ge.Et Marcus Mani,in fuo aftronomico lib.i.ca,<S.quatuor temporibus alia alsL1 a *

Temporibus quocgfunt pro prijs pollentia ligna, (ligat figna. Dicit enimyAeftas aGeminis,aucumnus virgine furgic. VBruma sagittifcro,uer Pifcibus incipit e(Te. Ex his palam eft (demptoMani. ) ab equtnodijs , 8C folftittjs quatuor anniteporadetruncari , caufamcg efte Afltonomipoin tempora partitione. Pro «. parte quaeftionis aduertendu.Turbafereoim n{* c initia qua

aftrologoruaflerit,aquinodiu uernum accidere in principio figni Arietis.An* cu?r r

5P?rS ia

tumnalcin initio Librae . Solftitium aftiiurm in principio cancri,Hybernumôrfi"norurn

njcemporelulrj Cafaris fuit aquu cardinalium.uero ininitio Capricorni.Sed contra obijcitur;t

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNISnodium uernuquemadmodu prodiximus feptimo,aut(utalfjs placet) odauo £)Calend.Aprilisjid cft,z<s.aut z/.dicMarttj,&f quarta dic poft introitu solis in Ari#

etemr igitur no funt idem introitus solis in Arietem& oquiriodiu.fc thoc cofir*

Ouidius, mac Ouidius $.Faft.(ubi agitur de ultimo die quinquatriorum Mincruae ) fic.

Nunc potes ad solem fublato dicere uultir.

Hic here Pbryxcx uellerc prciTit outs. Et poftea de ^quinodio fic canit.

Treis ubi luciferos ueniens promiferit Eos

Tempora nocturnis a*qua diurna feres.

i ?Et fic fccund5 OuidiuirijSol intrauitArietem quatuordiebus,ante3equinodiut

mius' igiturnonfuntidem. Confirmaturper PlinUupralib.i. ca.19. Vbi manifefte

*- i Io.deSa.bu. aficrit oquinodiafieri in odauis partibus Arietis 8C Librae.Simile afferitde sol#

ftitijs.Hocidem recitat Ioan.de Sacrobuftoin computo fuo ca.decyclo solari.

DixeruntCinquit )uetcres, quod sol intratnouufignum lf.calend.menfis.V ri*

I

deuerfus. Semper quindenis ponunturfigna calendis.

Et odauo die poftdixere elTefolftitiutnuel aequinodiu.Vnde patet, quod Sol

cCr intret Capricornum ij.calend.Ianuarij SC odauo die poft efTe folftitiu : eritfp .

:

Mar. Mani, folftitiumhyemaleindienatiuitatis Domini , fcilicet ,odauo Calend.Ianuarij. pAd idem Marcus Manilius lib.j.capi. z.“

Hic (,f. sol) cum per gelidas hyemis fumotusinaltro

Fulget in odatiaCapricorni parte biformis. Tunc angufta dies.

>/jph Similiter cu sol intret Cancrfi 15.calcn.Iulq, erit folftitiu acftiualeindie beati Id,-

Bapti/cilicetjS.CalenT.rulq.STmiliterde oquinodrjs.Quonia cu sol intret Ari#

ete J5.calend.Aprilis erit arquinodiu uernalelubi locatannuciatio Domini, fci#

licet,odauo calend.Aprilis.Cu sol item Libram 15.calend.Octobris intret, eric

gquinodiu autumnale,indieconceptionisIo.Bapti.fcilicet,8,calend,odobris»

Ha:c ille.Ergo nonfimili tempore erit atquinodiu uernum QC introitus solis in

Computatio Arietem.Et ficde cteteris/Pro diffolutione

h

uius contuendi! :q> prifei Aftrologi

motuum pla= motus planetarii ab Ariete odauae iptiairaeTanqj ultimg computauere/imiliternecari! ad oj reliquaquaj cx his dependent.Vt ex motu solis aequinodia QC folftitiaSCc.Et«Saua iphxra, nonacj LIIcimu rnobile,ut fitnoftratempeftatejmmoncfcieruntalicuiodcoeie*

j

gfte mobile ultra 8.Quare prilci philolophi&f aftronomi antiquifftmidixerimf,

AnnusTolaris' annu fofare cflfc reuolutione solis in fuo eccentrico,ueI ab una ftella fixadonec“***

: ad eandem redeat . Non perpendentes 8 , fpharra 8C ftellas fixas moueri motu^

'j'proprio ucrfusorienrcm.Hipparchusaut,Abracliis8£ poft eos Ptole.confide p

/dfrachis^rauciunt s.fphora QC fuas ftellas mouerioriente uerfus.Volueruntqi incipere *

j

7 annu ab aliquo principio immobili:2£ ergodixerunt annu folarem efle reuolu

j

tionem Solis,abaliquopundo circuli acquinodialis,donecredeatad eundem./ 1 Metonigitur,Eudemenes £C cah*ppus,quos Ptolemgus allegat,motus plane;*

1 _ , . I tari! in S.fphora computarunt:quofadu fuit,ut ufquefere ad tempora rioftra

^ fzarc re

\motus in tnulcis tabulis coputentur in s.fphera.V t uidere licet in tabulisAza£*

/ Zodiacus oAaIc^ie‘ls altjs plerifcp ,

praetercjjin tabulis Alphonfinis,& ab eisderiV

vx fphxrx. 'jttatis7tempore Chrifti «151. Quare animaduertendirm eft,quod Zodiacus ,8»

(phaerte adornatus ftellis iz. fignoru principium fumpfit , fecundu plures,ante

jcornua Arietis 5,uel<s.aut ( ut alrjs placet) 8. uel pluribus gradibus .Ethoc par#*

t tim elici poteft ex didis Ptole. Didio.7.Qtn ponit cornua Arietis,id eft,ftete

Alphonfus' ^as *bi exiftentes,in7.pene gradu Arietis primi mobilis.EtAlphonfus ponit mo-tum augiff tempore Pcolemtei,quafiduorum graduu.Igitur principiu S.fphte#

f rselTet,quafi per5.gradus ante cornua Arietis.Etomnes loquentesdemanfto#I nibusnmgdicunt,qubd primamanfio incipiat 8.gradibus antecornua Arietis*

Qiiicquid Idfit.Hi ueteres,qiu' ante tempora Chrifti uixerut,dixemnt jprin*

cipiu

ST OE FLERI IVSTINGEN, COMMENTARI VS, v?

A cipiitm Anetisodaux fphazrx firiflTe, ante principia nome fphxrx, inqua qui* « c/\>

demnoiufiunc xquiuodia: hoc eft..dixerunt principia Arietis odaineTplrxrx}

. .1

clic/n dlcibusnome iphiene.Quamquamnondum fuerit eis cognitio nona:

fphxrx.Ita lulius Cxfarnefciiis nonarfphxra:, pofuitxquinodiuuernumin,

4.graduodaua: fpha:re,8£latenterindicauit,qubd firo tempore principiuoda

use iphaene fuerit ante principiu nonxfphxrg4.grad1bus.id eft, quod fuerit in

2S.gvadu Pifcfum primi mobilis : Si ficdidum ipfius habuit ueritatem. Nam fi*

cutfol etiam noftro temporeexiftens,mi(5.graduPifci5,nonfacit aequinodiu

<yy\ fi+i/n: '

l/d\rv\

cuuoietiamnou:rotemporeexiu:ens,mi6.graauPiicui,nonracirxqumoctiir,,

/?.

quianodum fuo centro attigit gqtnnqdiale prim imobilis.Sic nectemporeiw t* *. c^

Iijcum principium Arietis octaux I pftlerx fuit7n ztf.gradu piiciS nona:,non fe

rur'y

cit xquinodiurn, 8C tamenfuit in principio Arietisiuxta fupputationem eorfr Ouidiusmotus solis adodauam.Idemim plicite uoluit Ouidius Si Plinius 6iTlo.de Sa* Iq.deSa.Bu.

crobulFoiNon eft credendu^uod*tempore Plinii xquinodiu uermrm,aut aip Yifrytwyy'" • - - - -* -• - - ' -

-j 14tumui, aut Solftitia fuerint inodauis partibus fignoru:quia hoc fuit uerum ^^1longo tempore ante Chriftu incarnatum: fed Plinius nimtu credulus authori*

tr/b u ,t audio=if*tati inuenit apud aliquem authorcm uetuftum.Vnde inlibrum fuit taliter infe rirati.

ruit.In canone fupra expofito adrjcit, Inducens xquinodia uniuerfo mundo. Sol inducens ^ \

Hoc uerum eft in uniuerfo mundo, ubipolus eleuaturfupra horizontem po. xqywoStium** gradibus.Ibi enim sole intrantem primu pundirm Arietis , incipit dies fine no*

u™ licr,° mun

fde,quiduratini87.dies:ufcpdumsollibrammgreditirr,inquaincipitcotimKi r

} ~\yc£ntJti

nox in i78.dics ufq; Sol in Arietem redeat.Alias tarn in fphxra reda quam obi i-

Iqua in primis pundis Arietis Si Libra fiunc xquinodia,di'ei ST nodis pjjllitas.

[ ^Hocad oculum docet fpfixra materialis . Hoc indicant omnes tabui a: afeen* rn P>kfcionumtam in fphxra redaquam obliqua. Sequfturincanone.Hisquatuor cjlifiaccidunt SoIftitia,duo alta Si duo inia. Pro intelleduhuius Siconfimilis parti*

SolRict^’°r,

irci''

f’ % ‘

cube canonis tercij fupra cxpoftti,annotandu.Vocabulu solftitium bifaria ac* Solfticium bii^T>,

t£v;

eipi.Alteromodo infignificatuproprioquafiSolisftatio propter eiusmaxima faril

declinatione aut recelTum ab xquinodiaI«,ita q> ufe^adeo recedit aut infepten* Solftitium ia ryySLnymtrionemaut meridiem,q> amplius recedere

n

5 potcft,fed poftea refledi incipit, Pr°priofigma

ob id ftare indetur.Quia inrer d$)s motus reflexos eftquies uel uera uel appa*

rens 8.Phy. Reccntiorcs noftriaftronomi,id solftitium diftinguunt in altum QCah//i*hj>vL ** •’

iUUlUlIlUlgUUiUlIiailUUIk*-

imum.Altu proptermaxima solis acceflum ad nos, Si eft caufa xftatisin prin* "AitiT-ti}iuum| Jfc

cipio Cancri, quod Solftitiu aeftiuu ufitato appellat.Im5 propter solis recelTum liyeaiale.-'^

a nobis,quod inducit hyeme in principio capricorni,Id nos solditiu hycmale, ‘

brumale aut hybernfi nucupamus.Hxcfunt tantamodo refpediua ad nos qui pjfni*

usaquilone habitamus.Veru Plini.lib.i8.ca.is.i8.S<Tip.persolftitiafemperintelli

git solftitiu cancri Sinucfcapricorni.Et quod nos solftitiu hyemale uocamus,ipfenoiatBrumam.Qiiod ufepadeo ueril eft,q> idemlib.2.ca.7z.loquens de tri*

bus circulis,tropico cancri,tropico capricorni&Txquinodiali,Tropicd cancri

uocat solftitia!e,rropicum Capricorni circulumbrumale.Lege caput 6C edoce*beris.Altero fignificatuaccipitsolftitiumlargioriquoda modo,pro appropin* Solftitium lar

quationesolisadzenith,fcilicet,refpedupundi uerticalis capitis habitantia, gouocabulo.

T-r dicitursolftitiu uerticale.Et is ftgnificatus receptus eftex metris Lucani p,

iriur.De quibusmox dicet.Habitantes igitfub xquinodialihabent duo alta,

Sd eft,uerticaliasolftitia,in principrjs Arietis 8i Librg.Duo una propter solismaxim5 receflruminfeptentrione&Tmeridiem,quxfunteisloco byemu. Luca*ni 1; ?etra hic annederelibuir,qux ad nullff circulum cfi ad xquinodiale referri

bhc quocj! nil obftatPhcebo cucardine fumo (poffet.scribuntautnonoPhar, Lucanus,

Sutlibratadiesrtruncum uix protegitarbor

Tambreuis in medium radiis impellitur umbra.

Dcprenfijtn eft hunceffclocum,quo circulus alti

IN P-R.OCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNISSolftici)mediumftgnorum percutit orbem. DNon obliqua meant,nec Tauro scorpius exit

Redioiyaut Aries donat fua tempora Librae

Aut Aftrea iubet lentos defeendere Pifees

ParGeminis Chiron, 5C idem quod carcinos ardens,

Humidus Aegoceros,ncc plus Leo tollitur vrna

Sphxradu- Pro cnuclcationchoru metrorum,praeferam inner,No obliqua mcant.PnVplcx. mo animaduertendum,fphara in bifariam accipi pro reda &C obliqua . Reda

Rctfa. fphera eorii eft qui fub aequinodiali circulohabitant.Qui prouide reda,dicit,

q> illis pari interuallo in medio duoru pdtttmm interftitio poiitis, neuter polo*

ruin altero magis eleuatur ,aut quia eorum horizon aequinodialem , ad angus

Obliqua. l°s redos xc\ uofqj interfecat.Sphaera obliqua fiue decliuis eft:habitantiumuUtracitraqjaequinodiale. Qua: iccirco obliqua dicitur, quod aequo interualla

in medio interftitioficinon fint. Verum illis unus polorum femper eleuatur,

alter autem iifdemfemper deprefllis occultatur.Au:quodillorum horizon x?

quinodialem circulu obliquos ad angulos inaequalefq? interfecat.Quem pro=

indehorizontem artificiale nuncupant,quod diem artificiale anode dirimat.

Omisiigni Secundoloco annotandu.Qiiod ortus figniaftronomicus, eftafcenfio par*

..{lui - tis gquinodialis circuli,4 una cir fignoex parte orientis fuper horizonte-emei- _•

gitautafcendit,Exemplicaufa.Inipheraredaz7.gradibus8^54,minutis.gqut ^

nodialis,q ab initio Arietis,ufcjjin eius fine cooriuntur,dicunfortus Arietis,Sic

de rauro,Geminis SC reliquis accipiendum eft.Sic in fphaera obliqua,ubipolus

ardicus attollit48.gradibus &C 4o.minutis i4.gradibus 8Cji.minutisfunt ortusOccafusqui. Arietis Sd.Occafus aftronomicus ligni eft defcenfto, jquinodialis circuli,que

unacum figno occidente fub horizonte occidentali demergitur , deprimitur

aut occultatur.Vt infph Lera reda occafus Cancri eft ? 2.gradibus 8C iz.minutis

Omtsduplcx seq<-iinodialis,Inobliquaadeleuationepolifupraz7.gradibusi8.minutis.Eft

Rectus: autem ortus aftronomicus Geminus.Redus ftue fecundum longitudincm,fci=

licet: SC eftortus fignicumquo maior pars aequinodialis oritur , id eft, plurcs

gradus de aeguatore.cf; ;o. aut ad minus aliquid ultra jo.ln exemplis.ln fphaera

reda oriaturGemini orturedo , IciTicefjz. gradibus 12,minutis.In obliqua ne*

Obliquus;10 Cancer jz.gradibirstf,minutis. Ortus obliquus, pronus,inclinatus,uelox,

tortuofus uel fecunda latitudinem eftortus figni, cuquo minorpars aequino*

dialis oritur, id eft, minores gradus aequinodialis,cjj jo. uel nonnihil minus.

Verbi caufa. In fphaera reda Aries cu 27.gradibus 54. minutis. In obliqua .

Occafusdu= item Aries cum ;4.gradibus ji.minutis.Conftmilipado occafus eftdupicx.V*P CX

R ftusnusredus .Et eft occafus figni,cum quo maior pars aequatorisoccidit, autlas ^

’ bitur.In exemplis. In fphaera reda sagittarius ruit cu 3 z.gradibus 1 2 .minutis.

Obliquus. In obliqua idemcum }7.gradibus<S,minutis,Alter obliquus aut pronus 8Cc.dC

eftoccafus figni, cuquo minor aquatoris portio infra horizonte demergitur.

Vt in reda,virgocum 27.gradibus 54.minutis.In obliqua eadem,cum 14. gra*

Regul». dibus 31.minutis.Rcgula.In fphaera reda ortus ligni aequalis eft occafui,ut mani feftu eft ex tabella fubdita.Sccus eft infphaeraobliqua.Aliaregula.In fphaes

ra reda figna oppofita aequales habent ortus& occafus. Secus <x longe aliter

in obliqua.Et alia regula.In fphaerareda,tantumquatuorfignaredeoriuntur8C occidunt puta Gemini,cancer 8C eorum oppofita, sagittarius 8C Capricornus

Reliqua 8,fciIicet,Aries,Taurus,Lco,virgo,Libra,scorpio,Aquarius,Pifces,obIis

I r c |D ‘. que oriuntur&Toccidunt.Secus infphaeraobliqua. Longeigitur,optime!es

/ tii Sc Omnibo ^or»abiereSui pitius S^Omnibonus Lucani interpretes a ueritate aftronomri

nus. ca.Omnibonus dc ortu& occafu fignorum ,ortus, inquit,alicuius figni nihil

aliud

STOEFLERI I V S T I NG^EN^C OMMENTARI V.5 ^

A i aliud eftquam illam partemliorizontis dfiri, cu ilio ligno oricnte,id eft, afcen?,

'*f{

/ dente fupra horizontem.Rurliis edtuerfo occafus alicuius (igni nihil al iud eft,'

i

quameam partem horizontis occidere, qua: occidit,cum illo figno occidente.

Et poft pauca.Oriri dicitur iignumoblique,cum minor parshorizontis oritur

\cum eo.Redeautem oriri dicitur fignum,cfiquo magna pars horizontis oris

)tur.Harc illc.Qj.io pado horizon oriatur non facile capio . Cum ipfe fitde cir*

culis fixis 5C quietemamet, authore Proclo infra dehorizonte. Sulpitius:os

\ «nnia ligna his, qui funtfub sequinodiali reda oriuntur fii occidut,qs uero qui

\ funt extra ,partim reda 6ipartimobliqua: ut nobis . Idem habet Omniborius,

Jhis uerbis.Non obliqua meant, id eft,redafigna oriuntur

:quia conftitutis in

*quinodiali,(k'cut funtde quibus loquitur Garamantes : fed maior pars hori«

\zontis oritur 8i occidit . At profedo impoffibile eft oia ligna rede oriri , q uia

' oporteret quod aequinodialis haberet pltires gradus,quam 360.& contramiir .

oftendi poteftex inftrumentis spFaTfamundi , Aftroiabip,Corpore folido,^Ow

innumeris tabulis, V ide ergo hanc toianulaii.

TABELLA ASCENSIONVM,id eft,ortuum;&T defcenfionum,

ideft,occafuum fignoruminfphaera reda,

Si-

Orcus x=quacoris.

TempusOrtus

[Occa.

xqua.Tempus I

Occafus|

gna O m i Im i |G m 5 m I 1

V 17 54 0 1 ’ 1 36 1 17 54 1 t 1 h6W 19 54 0 1 59 39 19 54 1 59|?6|ii ?i 11 0 i 8 48 r- ii i 8| 48|

11 0 i 8 48 u i 8 148I

M 19 54 0 59 19 54 1 5 91*61

ni 17 54 0 1 f I 56 17 54 1 5» |?6|

17 54 0 1 36 «7 54 5>|?6|

m 19 54 0 ! 59 36 19 54 59 | ?6|

* 31 ii 0 1 « 48 31 il 1 8MI* 3' 11 0 1 « 48 33 U > 8 j48|

19 <4 0 1 59 36 19 54 1 59 , ?6|

x 17 54 0 • 36 iZill dm

Sequitur in canone.Binajaeftatcs, 8iDuar «flates,

binae hyemes . In regionibus noftris fesUa lyC ”c '

ptentrionalibus,a:ftatemconcludimus

per accefTum Solis ad nos &£ ingente ac ^

|

pter receffum solis a nobis diffinimus

i nodiali femg eft calor nimis intenfus

|

dC ferme ultimus , etiam cum sol ab eis

abit infeptentrionem aut auftrum ,fem

per tamenfubiectam terram ad urit tori»

' rida facienszonam Sinolonge abitab

eodemmodo fe habent, ex eo quod sol non femper ajqualiter appropinquat

zenith partis illius,utnotum eft: unde calornon erit uniformis 6c tequalis in?

tenfionis .Verum quandoque incenfior quandoque remiflior . Sed quandoeft inzenithin inittjs Arietis8i Libra:, 8i funt eorum alta folftitia,calor eft in

fuamaxima intenfione.Nequerationefolismagna augeri poteft.Qtiando ue*

ro azenith capitis remonet, quod fit in principio cancribCcapricorni,ubiimacotingunt folftitia calor eft remiflior, id cft,minus intenfus . Sed omne remifli*

us tale,refpedu intenfioris talis,recipitdenominationem contrarii. Calor igi>

turtemiffiorcotingens in imis folftitrjs fere frigidus nominari poteft ,refpcdu

calorisintenfiffimiaccidentisinfolfticrjsaltis.Etreripit nominationehyemis, ...

licetibinullafentiatfrigiditasJDehisrebusfcribit Alphraganus differentia 6,P c,anus'

ubi loquitde fphxra reda,Si his quifub xquinodiaIihabitanr,dicens.Fiuntcp

ibidem aeftas 9i hyems aqualis complexionis, Sat eft,

Etfequitur poftremo incanone.Perpetuum acquinodium,SoIihi,quifub Pcrpcriiumac*

aquatore degunt propterfpharg reditudinemhabentomnem diem artificia* quino&ium.

, ?IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNI.S

' ***le omnemcj; nodem examuffim uVorara SC ex fequela perenne xquinodigi' D

. in quocumqj igiturfigno Solrepertus fuerit/emper paritdicifit nodis parili»

tatem. Hoc per fphatram materialem,peraftrolabium 8C aftronomica organa

declarari potefl.Et pulebre per noftram tabellam de afccnfionibus &C defcenfis

onibushic adiedam. Quocucgenim figno oblato, accipe ciufdem8d quincp fe»

quentiu ortus in gradibus 5Cminutis 8t fada additione colliges iSo.qui faciunt

horas praecife n.Aut accipe horumfex fignorum tempora ortus ,QC emergent

Alphraganu*. duodecim horae.Hoc paucis indicat Alphraganus ubi fupra.Ericqj(iriquit)te»

pus quod eftab ortu folis cgterorumcp fyderum in occafum eorum gquale ipfi, •

quod eft: ab occafu eorum inortum ipforum in uniuerfis diebus anni,8derunt:-

Lucanus, dies 8Cnox in his locis arquales femper. Accedit his Lucanus quinto Phar,

Nam uel hyperboreae plauftrumglacialefub vrfte,

V el plaga qua torrens daufuftg uaporibus axis

Nec patitur nodes , nec iniquoscrefcere foles

Si fortuna ferat, ^ ^Lentulus fic hortatur cottu(exquo iam primus dies anni inftabat,in quo notii

cbfules magtftratu iiiircdebebant) pro magiftratu creando in quaefiq? par»

te terrae coftituti fint fiue inScythia,ubi funt nontesHyperborei/iuefub torri

r— da zona 8C quod arma fumeredebeanc,pro patria, pro libertate, pro Dis pena»

jCanon quin-^ tibus,prorepub^Canon quintus

.Quoru zenith eft intra tropicum Capri» B

tus. corn { QC aequatOrem,hi quatuor habent umbras,Solem in anno bis uerticalem,

quatuorfolftitiaduoalta5dduoima,binasaeftatesSdbinashyemes,Hiccanonexduobus prxcedentibus eft: manifeftus.Quaerendifunt tamen hi,quieamhabitent plagam.Hos manifeftat Ptolemaeus lib. quarto capi.nono QC ultimo

Quod Libygfubiacet regio qugplena eftAethiopibus,licet ea promaioriparte

Exempla, fitincognita. Vtide teftatur. Et Strabo libro primo fic habet.Homerus quoqj

bifaria partitus eft , bCquofdam ad orientem quofdamad occidentem afferuit.

Cum altj quiinmedio pofiti funt prorfus ignoti fuerint fiue fint,fiue nonfinr.

Nominat tamen Ptolemaeusibidem Sdtabula quartaAphri. Agifymbam regi»

onemarthiopum, Rhepfios aethiopes,Antropophagos aethiopes, Anthacas

pj; lib. 7.ca. t . Acthiopesjehcyophagos Aethiopes,Hefperios 8Cc. Ibi Raptu bC PrafTum pro»

Natura: ucro montoria,fid montespiurcs.IbielephantesaIbiomncsgignunt,Rhinocerotesrerum uis accp $£ Tigrides. Procanonis exercitio capio Rhepfios Aethiopes, fitos fupra palu L <

,

mnibus* mo°-

?^es ucr us montanilunelHiha'Bent latitudinem auftrinam 10. propemo»'.

memisfide°cadum graduum.Et quia auftrinaeitingrediqr tabulamdcclinationissolisinin» ;

rec&c. fenori parte,ubi ponunturfigna Auftralia Libra, scorpius fiic , Et quaero in a»

ExcicidumRe rea tabula principium fumendo a Libra, declinationem decem graduum uel Fpfij orbis. uidniorem,quarn offendo a Libraafeendendo fcilicet .10. gradus bC .4. minu»

tafid in latere dextro inucnio 26. gradus, quare pronuntio.Cum fol perire»

nerit ad 16, gradum Librae, Rhepfios habere folem uerticalem , 8Cunam aefta»

tem,5^folfl:itium3ltum.Qiiodfaneacciditnoftro temporedie decimo Odio»

bris,id eft,die proxima poftDionyfium Areopagitam. Rurfus inueftigo ean»

demdeclinationem in areisfignorum meridionalium,fid inuenio cande inPi»

fcibus uel propinquiorem puta io.gradibus.4.mimr.fid.4.gradus eorunde in

Iareredextro,quare proclamo.Qum sol adieritquartumgradum Pifcium RhepfiositeruhaberefoIemuerticaIcm,8daItumfolftitiumfecundiim,atc{jieftate.

fidhoc ufuucnit 13-ciie Februarq,hoc eft,in profeftoValentinimartyris.Vnamautem hyemem habent ipfi cum sol peruenerit ad primum Capricorni,die 11.

aut.i2.Decembris.ReIiquamin primo Cancri die undecimo aut duodecimoIunij. Donat fiinobis Ptolemaeus alia exempla Iib.7.capi.4.fid 12.Tabu.Afi.

ST OE FLERI I VS T I N G E N, COMMENTARI VS, *a

j\ cxTaprobanainfu!ajubiHodocacuritas3auftralisi.graduum.,Omeonextrei

maauftralis z.graduum ^JDaganaciuitas qu£&sacra Luna aufti alis z. graduuCorcobara,hoceft,Bacchfduitas auftralisi.gradira-^.Etalia: infula: plurima:

in auftrum cxpofitajjfciliceCj Carcus, PheIicus,EreneJCaIandadrua , Arana,

Batfa.BalacajAlabajGumaia.Et hodierecentes tabula plurima prajftantex*

empla.

TABVLA DECLINATIONIS' SOLIS RECENS»;V

«ra

Jl

Seprecri6aij|Scprcni.

afcendes. 1 afcendes.

|Sepcecri. hSeptem. IfScpce tri.1jScptetri. "i

|afcendes.|

Idelcendcs.Udefcendcsl |delccndcsj

r iuli*

A 1

11

1 y.? 11. 11 simis 1

Go •l* ImIIuISI

in

miijmj|G1«i I|i3

|mh° S isisllsis

t

0114o' 48

14 n14 u

5l

|

ii|

it |i°|l5|| u||13

1 10 1 37 11 11

11 11

jio

1 19 lrus S

«5

14

3

4iliz

t|?614 ii

14 ii SI ll

|io|49|| u||

i?1

18

|n|o|| u ||i? |i6

i|l 19

1II 19 s

,4i

14I

ioii6||ii 117

10! 4 II 11 1 16

6xl oi|i?

|ll||.»?l |l|

IhIIuIuI s|i< 1» l|n||i} |14[11 |ll| IO |l} |ll ,113

449 SI

9 4* |X*|=59 1 10 1|

ii 1 14

78 M |14 11«?

IhII‘4 III Sl S IS10I113 1 19I

|

41 1 18

91! '5 3 18?4|'9 sl

S|58||13j

1?

8 1? 5 1|11 |l*

9io

i? II *4

14 II 14 SI S|11

11

fi

09||i?

9II13 “!l ll ,1UI SI8|M |«7I50 |iz|io

U 4Iu4145

1? II 15

I4||i5

10|

181

181 19

1

11

11

917

8 1| 13

8||n 151

7|i8||i3|i9

7| 5 1| 13 1tS

MH

51 9

5 1 31 Sl|S47 18

1

5| 18

1

11

11

15

;x

59

46

111“51

1

|6| i 6|57|

46|| 6| 16 14°

I

151

6|

41ll1?

l

17

6\1 0 1

1 14| 16

«5

1 65|5 5

6 1io SIIS SI SI 6

1|n

591 j

7|

i6|*j|

3*11 7 16 9 315|55 |i?| 15

5|31 1|

13 1 1417

i3

6I41

7 1 5

13|

16

1?I

«757

1

17/

»4| 17I

11

11

51

57 1 8 1 15|47|8 15 18 31

f| 9||«4|.)

«9

IO7 |z8

7150 s|

s

V) >6

47| 16

1?

1?

5

7 tlls IT IS1 9l 4 llll|l4

|

11

3 If8 14I io

Zl

8|

l3

8h511M 18

«ii'»3 «6

i*| ‘51J

13

n15 III” SI »*

3 1.1 1» 15

3 5l 14| 90

|i4 |

8

1?

14»15«

9|io

u n 18

ii||

18 S||21?

15

19

11

?||ni||n sisi sisMi 47

1

141

713

113 I

6

1516

9|4i

«°L,4

1111.9

1111 19 .:||s

15

i?14|

16|

i||n

11

1 11 illsllslslisll 1°| *4| 5

3*1 34! 4

17

18

io|z6

io|47

n II ‘9

ll II 19 SIIS13 118

1|

1 n 10

13 1 19 1|i||io 37II tl

1 j11

1Iljjll II 0

111

14, 3

4S| 14! 1

19

IO

ul 9u ho

U||19

111

1 10 sus13 1

JO1 1

o| |io

13 1 30 1|0

11 10 silsilsiunsii;

34| 141

1

o| 14I 0

.x, s “|

s| ^ imrW A

||;

|

A |G =

ll 6 || |3

McridlSalllMeridio.|

Afcendes||Afcendes

|

Meridio.1JMeridio.

Afcendes ||dcfcendcs

Meridio. hMcridio. 1oj

defcendcs||dcfccndcs| S'

STOEFLERI IVSTINGEN, COHMENTAUVJ, 21

&TgKina'eiufdem auenaefpontc prouenientis ad uefcendtim, Quibufdam profermone nutus mocufqj membrorum clTe QCc.Vide plura ibi miratudigna.Io* Iofcphu»,

fephuslib.i. Antiqui.ludaeorum capi. 12. affer/t Aethiopes a Chufo filio ChamfuiffeChufteosappellatos. Sunt qui.Aethiopia dici contendunt,a uerboGrg*

co a&u quod uro,incendo ac ardco fignficat.Et oV<? facies uel afpecftus,qiiod fo

Iis afpedu plurimum torreat. Ambrofius aut libro unico de paradifo ca.3,Ae* Ambrolurs.

thiopiamuilem&abiecftaminteipretatur.Ptolemeusduplicem Aethiopiam Pcole.

cITe dicit. Vnamquaefub Aegypto eft,quam nonnulli uocantexterioremicu* Duplex Acthi

ius maior pars continetur intra tropicu cancri 8C aequinodialem DequaPto* °P ia *

Iemteuslib.4,ca,7. 8C S. Sif4 Tabtr. Africae . Alia interior intra aequinoctialem

8C tropicum Capricornicotencatde qua fupra plures citauimusAethiopes.Deea Ptolemaeus eo.lib.cap.p.qua: noitro canoni accedit. Strabo lib, primo,Hos Strabo,

meri defenfor,dicit eundem extremoshominum Aethiopes bipartitos,quof*

dam politos ad orientem, quofdamacLotfridentem.Quod Homeri dictu pofte*s ^

rioresreprehenderuntilegeStrabonem. Triplices numerauimus Aethiopes. ..

"

Primi funt abunde nigri.VthiadAgifymba regionem Aethiopiae interioris Abunde nigri“ fere circa medium,&f ad Meroem infulam Aethiopia: exterioris,id eft,fub Ae<= .

gypto:Teftis eftPtolemaeus lib.i.capi.p. adfinem.AIij funt fubnigri,quod ali*

cjuantuld nigrent, itatamen quod eorundem nigredo incipiatuincerefufcedi* Subnigri,

nem,dCtendunt uerfus nigredinem. Quos Pompo.fnj.uocat atras gentes1 omP°‘

quodamodo Aethiopes, ut funt Indi:de quibus Pliniuslib.tf.ca. 19.A Gange,in*

quit,uerfa ad meridiemplaga tinguntur fole popuT£iamquidem infecti,non- Fufd aut ptn-s

dum tamen Aethiopummodo cxufti.Quantum adIndum accedunt,tantu co* purei Acthioo

lorepraeferuntfidus finfc.Obijce oculis decimam tabu.Afie QC eris certior.T'er* Pcs>

tij funtfufd aut fere purpurei coloris , Stifelbruntut funt Aegypti] Thebaicae

praefedlurae.Hinonnihil nigrefcunt.Dehis Mar.Mani.lib.4.ca.3, Mar.Msni,Aethiopes maculantorbem,terrafep figurant,PerhifasTiomimimgentes minuslndiatoftas

Progenerat,mediumc£ facit moderata tenorem.Iam propior tellufcjj natans AegyptiaNilo,Lenius irriguis infufeatcorpora campis.

Primis dC ultimisAechiopibus,addi poteft caput nomi libriprimi Ptolemaei. fAnre Philip*

Aethiopes maculant orbe Plin.Iib.7.ca,i.Qtris enimAethiopas antei|f cerneret puregemMascredidit,autcui no miraculo eftcuprimum in notitia uenit f Colorniger ctete*

Ceyonu Aegy

C ris eftobfcurior8Creputatione uilior. Cuius ateacflu dicimurmaculari . Iccirco 'aNiiofubmerpice q>nigra eftnemaculemur fugimiis,Ecdeftaftici«j.Qui tetigerit piceinqui fus Alber.Ma.nabitur ab ea, (Terrafcp figurant).Quafidiceret,adquafcumq?reg('onesActliio referente lib. t' ,

P pesuerideclmaueruntutdentur quafinouasfigurasingercrc,quietfipropter Mccco.cap.x.

cxuftamzonam in qua geniti funt,co!orefint nigri,propter tamen ftellaru ra*ac,l7 ‘

diationes influxus corpora eoru uariantur,Lege rogo IuliuFir.lib. ».ca.4*

Accedathuc Pcole.Plielu.Tracft.z.fuiquadri.ca.i.ubi de Aethiopibus feriptumreliquit fic. Sol per zenith capitii fuorum currit ,eofcjj comburit. Ideoqj nigra

funt eoru corpora.Nigricp crines &C crifpi, facies eorum ficca

,

dCcorporamaci*

lentainaturoc quocg eorum funt calidae,8£anirng qualitates inmaiori parte funt

crudeles, proptcrlongam&f aftiduam folismoram in eorum regionibus.Ha*Quseilio auac

dlenus Ptolemaeus. DeAethiopum nigredine obiicitur problema, quaeritur ^j-0j j lolYl ;ne\ caufaJfQuare folhominemnigrarcddat,linteumcandidius faciat,lutumindu* nigtuourcd*

• ret,cera emolliat?Refponfio,caufam effe patientis materiae aptitudinem.Ma* dac &c. \\teriafane noftricorporis

,pituitaexcepta

,quoties nimiu recalcfcit per cutem

'nigrat.Qubdcjj folfaciem non urat,confule Plini. lib.2p.ca.3, .AibertusMa? Alber.Mag.

D 5

Qiue mulieres

facile pariant,

atnofacileco*

cipiancC

Leues,fed fa=

tui Aethiopes.

LegeHaliRo-dan cra.i.qua

dri.ca.t

.

Tlieodc&ts.

Oneficritus.

Marcianus ad

marerubruponic fonte, quecvi greges bibe

rint, in rubeti

colore incipe

mutare lanas.

Sol 'a terra nofemper aeque

diluar.

Aufoniusubiperpetuudie intellexerit

IN PROCLI DIADOCHI S P H AE R. A M 1 0 A N N I S

gnus Germania: decus libro denaturalocorum ,Diftin&u. ca.j. dediuerfitate ©

loci& accidentium eorum, qute generantur in eo fcripfit.Videmus caqua: in

locis calidilTimis terra:nafcuntur , e(Te calidiflima 8Cnimia ficcitate rugofa . Si*

cut grana Piperis nigramultu propter ipforu caliditatem.lS/cut eti3 funt Aedii*

opes,quorum femen generationis calidum eft , 6C matrix mulierum multu eft

grefeitcorpus eorum propter fanguinis fui aduftionem. Educit enim calor Io*

ciipforumhumida fubtile 8C aduritgroflum tcrreftre,quod pmanet 8C generat

nigrcdine.Et terreftria membraqua: funt in cis,ficut ofia,fiunt albiffima: quodapparet indentibus eorum . Etcaro eoru fangirine infufa eft

,ficut funtcarbo*

nes accenfiificurapparet in lingua& faucibus eorum quando ora aperiunt: Ec

habent ara prominentia propter calidum acuens os eorum.Et oculi eorumexcalore uenas fiC pelliculas rubentes habent.Et quia corpora eoru fimt aere cali*

diffiniocircundata ,neceiTe eft ut fint porofa &C ficca: eo quod euaporat conti*

nue in cis humidum; propter quodfimt leuia eorum corpora dC agilia .Et quia

cum hutnido educuntur fpiritus eorum,ideo efficiunturcorpora eorum frigi*

da timida multum,humores paucos habentia :Proptcrea naturaliter nonti* „tnent febres multum,eo quod natura fibi confcia eft, quod non eft multa in eis

acorrupti humoris. Et tales citilfimc fenefeunt, propter uirtutis' naturalisde*

fedum,quac cumfpiritu euaporatllta,quod actas eorum eft triginta anni:fi£

tuncfunt fenes deficientes . Et quiacorpora rara habent,euaporat humidu,uediximus,proterloci calorem QC remanet terreftrcficcum combuftum,quodfi Icue eft dC bulliens,facitcolorem rubeum, 8C fi eftaduftum inna turalc, facit

choleram nigram.Et his duobus humoribus prxeipue abundant corpora Aeathiopu,plufquam phlegmate SCmelancholia naturali. Quiauero corpora cza

lida,calore locifemperlaxa funt &C rara,ideo membra partus mulierumeorumfunt ualdeIaxaK mollia:Propter quod facile pariat mulieres eoru.Licet proa

pter ficcitatem matricis &C uirtutis earumnon facilecocipiant.Et paulo poft«

Aethiopes nigerrimi , leues quidem funt corpore S£ fatuimente,propter eua*

poranonem 5Cdefechim fpiritus animalis. Siccitas etiam &Ccaliditas eft caufa,

qtrarc pilieorum funt pauci S^crifpi, ad modum granorum piperis.Licet au*

temabluriufmodinigrialiquandonafcantureriaminalqs climatibus,fi'cutini

quarto uel quinto,ramen nigredinem accipiunt a primisgenerantibus,qui co*

plexionatifuntinriimatibusprimo&fecundo,8£paulatimalteranturadalbe;» pclinem,quando ad aiia climata transferuntur.Hgc Albercus. Strabo lib.iy.fu*

i(reindicat,quiaquiscaufamntgredinistribuerint:qubd peregrina quocp pe*

cora eam potantiacolorem uaricnt.Theodctftes ad folem retulit, quem male

Oneficritus reprehenditjCtiamfiannuatStrabo.Nampropinqiriorfoldicitur,

cuminzenith magis inclinat.Hocmodo 8C Indis 8C Aethiopibus approximat.

Falfum eft aut folemab omnibus tequal iter diliare,cum inCapricorno propior

fit terra:,quam quum in cancro eft, ex comuni aftronomorumfcncetia.Thco*

dedtae uerfus hi funt.

Quibus propinquam Phcebusadmouens rotam.Atra fauillacorpora infecit turum. #Colortbufq; adurens prapotentibus

Retorridas crifpauitdlorutn comas.

Sententia Albcrti placet milii.

Sed hic occurrit quasftiunculanon pmereirnda.Qui hi fint Aethiopesfit*

bentes perpetuumdiem {'Anfamhuius prarihtit Aufon^ts poeta, inMoni*fyllabis.De inconncxis.Hi* ucrfibusv

IrOng»

STOEF L E R r rvsf I N GE N. COMMENTARI VS, z%

Longa dies operofa uiro:fed temperies noxQua caret Aethtopum plaga peru/gi! irrequies gens,

Semperubl sterna uertigmeclaranitet lux»

Auloni iis refertus eftimplicitis,intricatts 5C abditis fentencits.Quare ide feri*

pfit Griphum de numero ternario ad symmachumlEt fa*pius pra: feferunt fui

uerfus quandamimpoffibilitatem:Ac nifiabfconditus quaeratur fenfus,ut fit Aethiopes, uc

in aenigmatibus,manent plurimi uerfus fine interpretatione: ut hic. Contu* & nos.habenc

endum eft igitur.Qiibd Aethiopibus fitiafub torridazona oritur Si occidit sol: diem & notfe

quare habent ipfi diem dinodem ex motuipfius solis ficut nos * Immoin uni* cxmotu *olls'

uerfo orbeterrarum non eft dabilis locus quifpiam ubi fit percnnisdies.Etiam

fi homiu habitatio efTet fub polis.Quocircacogimur abire adie 8Cnode solis.

Si quaerere ab altjs aftris dies Si nodes. Animaduertendu igitur.Qiibd cu fim«

pliciterdicimus dies Si nox,intelligimus de die Sinode caufatis cx-motu Solis.

Secus cum adiedione ftellae.Vtcum dicimus dies Aldebaran,id eft,oculiTaipri,aut nox:Aut dicimus dies uel nox cordis Leonis fid.Eft aut dies ftell<e, mora,^

[

-Tyrs?

eius fupjaiiQ£izontem,fiuealioqui fit dies uel nox.Nox ueroifcflce,eltmora Noxftell;**

" tias fub horizonte.Sic dicimus , ubi polus ardicus cleuatur49.tcre gradibus, quaeC

diem cordis Leonis efte horarum i4.minutorum fere i5:Nodem uero horarii 9.

minutoru45.Sicdicimusapudnosduas ftellas pedis pofterioris vrfie maioris

haberenodem j.quafi horarum.Diem autem 19.Huius rei ponit exemplumLucanus j.Pharfa.ubi fic canit. Longitudo UTune furor extremos mouitRomanus Orcftas tali* eft $ 6 . G»

Carmanoscfcduces,qiiorum iam flexus in auftrum Oreftarum ad

Aether,non totam mergi tamen afpteit ardon.

Lucet 8Cexigua uelox ibinode Bootes.

Appianus Alexandrinus Pompeio affiuflefcribit orientis natioesmagno nu?mero.Iundi funtem ei Lacedxmonij, Peloponnefiaci, Boeotij,Athcnienfes,

Thraccs,HeHefpontici,B(thyni},Phryges,Ioncs,Lydii,Syri,Pho2niccs,Iudgi,

Arabes,Armcnii,Cyprii,RhodiiSCc.Orefta:,Carmani. Carmania.Carmania,Scrabo lib.iy.8^ PIiniuslib.<>.ca.ij.& Ptolcmceuslib.tS.capi.tf. ta«

bu. fexta Afiie,regio Afiic uicina finui Perfico SiGcdrofiae. Cuius latitudo eft

t4.x/.z<s.i7.gradibus,longitudo circiter 93. Oreftae (ut aiunt) populifunt In- Oreftat.

diie,uirini Carmania;, orientaliores tamen.Puto legendum Oretas,aut Oritas

ex cap.zj.libri<j.Plinii. Oritae propria, nolndorumlingualoquuntur. Dehis

C nihil legimus apud PcoIemaeum.Strabo de Oreftis mentionem facit,fed nil pe*

nitusfaciuntpro Lucano,funt enim populi circa Illyridem QCc. Fortead ele*

nationem poli45. gradufi : lege Strabonem.IdemtameIib.15.P0ft Arbies funt

oritx,gcns libera; coditionis, qui lethiferis uenenis fagittas prxuftas illiniunt.

Redificatafphagra aftrariaad latitudinem CarmaniigiT.graduu . vrfama» Bootis nox &tor nontota~occiditlcd caput manet fupra horizontem , Bootis autem imago dies.

fbta manetfubTiormAnte fex pr^pemodurn boris, aliis tS.manetfiiprahoriVsontem . Habet igitur Bootes exiguam fii breuem nodetn tantummodo 6.

fioramm,8£ poftea lucet longo tempore,quia 18. horis.Eft igitur nox Bootis 6,

!ioraruri*5( dies eius 18. Sunt qui uerfus Aufoniiadquandam ftellamfir* Canopus,mam prieclariiTimam referunt,quamCanopum appellitant.Earum nullaeft Pll.Soli.Pom.

inpartenoftra aquilonia, phiresinauftrina,ha&enustamcn(unadempta) a Strabo,

paucis cognita;:Ob eam caufam, quianobisobterracrotunditatemno appa*

rent» Annotandum igitur. Quod Canopus, authore Plinio libroquinto ca* Canopus infu

pitulo tricefimo' primo ,Solino capitulo 44. Pomponio Mela libro fecundo. Ia& duitas,

D 4

IN PROCLI DrADOCHI 5 P H, AERAM IOANNISStrabone lib.17.ScT ultimo,infula efi: in Canopico oftio Nili fluuii,didaa Canos'!)

pogubernatore claifisMenelaijtbirnortuo&rfepiilto.De Canopo oftio feri*

Plinius. bit etiam Plinius Iib.;.ca,6.Et Canobus ciuitas.DequaPtolemsuslib,4.ca.; t

Pcoleni-vus.^ habens in latitudine ji.quafi gradus.Ouidius lib.i/.Fab.ji.fic,

Canobus ftci*Scruitura fuo capitolia noftra Canopo.

jaSed hxc parum faciunt adnoftrum propofitum .E fi: praetereaCanopus ftella

fitain imagine ca-lefti Argus, autnauis appellata. Eft enimhxc imago inme*ridieme\'pofita,liabens,aiithorePtoIenneoDi(ftio.8.ca.i. Alma.ftellas4j.Et

peft h;tc ftella Canopus fita in remo fequente.Dida Canopus,utnonnullis ui<

co emxus.<jetur,ab infula Canopo, ubiprimumcognita &Tobfcruata. De qua Ptolemte*

Pcokmxus. us lib.i.Gco.ca.r.ficfcribit.Qiiiautemfoluutab Arabia (f.Pecrea)ad Azania,

reda admeridiem nauigant. Si aduerfus Canopumftellam,qui illic 'i-rmog, hoe

eft,equus appellatur. Hi de Azaniaregione,uiciniaequinodiali, contenti in

Aethiopia fub Aegypto, dequaPtolemxuslib.^ca.S. 8(T quartaTabu. Afri.Sllb ie

‘ uocanthancftcllamequum.Vocatur Si cademfubhel autfuhel, quafiincen*

dium ob radiorum magnitudinem^ multitudinem,quafi ftella crinitautco*

metes.Q uod fatis indicat Plinius lib.6.capi.zx. deTaprobana infula ,ubi dicit, ~Plinius. Canopumlucerenodibus fydus ingens &Tclarum , Et Solinus cap. 66.de Ta*Solinus. probana.Lucct (inquit) ibi Canopus fydus clarumSiampliffimum, Hsec ftcb

Canopi locus.ja ccmp0rc Ptolemari fuit inGeminis lz.gradu, minuto 10,'habens latitudinem

meridianam 75. graduu, &Tdedinationemmeridionalem ji.graduum4iminu*

toriim.Temporenoftroeft in cancro7. fere gradu. Cum latitudine meridias

na 75 graduu.Et declinatione j i.graduum ;4.minutorum. De hac ftella feri*

Mar.Ma. bimtpluresauthorcs grauiflimi. Marcus Mani.Iib.i.ca.z, dc terra: rotundita*

Iccirco terrisnon omnibus omnia ftgna (te.

Confpicimus.nufquam tnuenies fulgereCanopumDonec Niliacas perpontum ueneris oras.

Plinius. Plini.lib.2.ca.72,plura tradat,utin quibus locis Canopus ufdeatur uel no,uo*Iens per hoc probare terra: ro£unditatem,ubi habet.NecCanopum cernit Ita*

lia. Et infra.Vt Canopus quartam fere partem figni uniusfuper terra eminere

AIexandrie,intucntibus irideatur.Eadem aRhodo terramquodamodo ipfam

ftringere.In Ponto omninonon cernaturSic . Poftdonius, tefte Strabone Iib.j»

Pofidonius. deCanopo,recicatinquibusuideaturlocis,quemIege,EtidemPoftdonius(te

ftc Cleomedc i.Meteo.) uolens oftendere terre magnitud/nem,inducit Cano* pbum ftellam. Inquit enim PofidoniuSjCanopus ftella ita appellata Iucidiffima

eft ad meridiem in temone Argus, ea inGrarciancutiquam fpedatur Si perin*

dc neqj Aratus in phtenomenis ipfam memorauitfafeptentrione autem in me*lidicm euntibus, primum inRhodo fub uifumcadit.Infinicntequoq? perfpe*

da confeftim ex mundicoucrfione occidit. At cuma Rhodo quina ftadi.mb

lia Alcxandriam ufqj nauigaueris ,in a! exandria ipfa ab horizonte fub!imis apparet,in medio ad libellam ccelo,pars fignieius quarta

,qua: eftquadragefima

odaua pars meridiani perRhodum&TAlexandriani Sd.Etdemumdeca fteb

Ia Procius nofterin fine Iibelli,defignis ccelcftibus. Cumigitur torgrauiffi*Procius. m { authores hanc ftellam ad diuerfa officia ufurpant, uidendum noh*seft,an

de ea locutus fit Aufonius, quod ipfa Aethiopibus faciatxternam lucem, In

Impofitio Ca.t pr/mis,ut huius rei periculum fieri polfit,cam fplma: materiali imponemus,nopi in fphar- hac lege. Sifte tertium feregradum Cancri(cum quo Canobus noftro tempo*ram. re CCelum mediat) ad meridianum fpharrae, 8iea inuariata recenfeab arquino*

dialiuerfusmeridicm ji.gradus Si 34. minuta,hoceft , ferej2, gradus 5 Si ad

fincmhiuus numcrifac nocamcuin ccraaut aliamateria in ipfafphxra , puta

tair*

ST OH FLERI r.V. S T [,N G E fJ. CO HHE NTARI V S, aj

j\ fncolurodiftingucntc folftiti'a:&fignificabithatcnotauerarn ftellx pofiuos

nem , Gc quia ftdla cendic uerfus meridiem ,nulla operatio inftituenda eft pro

Aethiopibus feptenccionalibus, q ui cotincntur intra tropicum Cancri Si: *qua#torem. Qiiareuenioad Aethiopes meridianos Aethiopi* interioris,dequibus

fupra Canon quintus dixit,hoc cft, ad eos qui habitant intra atquatorem SC cro=

picum capricoi.niJquibus laritudo eft auftrina , 3i polus antardicus attollitur

iuprahonzontenl,GtrepTro,exemplicaufa,RhepriosAeth{opes habentes la*

titudinem auftrinam i3

,

gradirum. Redifico igiturfphceram adio.gradus la-

titudinis meridianXjhoc eftiijbleuc?polumantardicum fupra horizoncem io.

gradibus; Et circumuoluta fphaua uio "OCanopum oriri SC occidere, igitur nii*

nime facit Rhepfiis aeternum diem. Co.nfimilem inftituto operationem ad

Aethiopes Agefymb* regionis,quorumuatitudo eft fere i/. uelm,graduum 2C

ofFen iOjUt fupra,canopS furgere 5C mergi , Venio tandem ad ipfoshabitantcs

fub tropico Capricorni, quoru latitudo eftz;, gradati ^3° rninutoru;S£Iphaera

uerificatacerno, uc fupra,cius ftellx ortu SC occafura. Quocirca infero his mc«

r» ridianis Aethiopibus hunc canopum omnidie naturaliorienutmSi occidentem15

nullum perennemdonaredfem.Qubd fifphasram redificaueroad alias lati#

tudines meridianas ultra tropicum Capricorni fequentes; puta , ad u/gefimumquintum,uigefimumfex tum ,

uigefimum feptimum , uigefimum nonum ,trt#

ce(imum,tricefimum primum,tricefinmm fecundum,tricefimum tertium, tnV

cefimum quartum,tricel"imum qu in tum , tricefimum fextuin ,tricefimu fepti#

mum, experiorcanopum exoriri 8C dccidcrc. Quamquam ad latitudines ut#

timas,fdlicet,j4.. 3^ fiCc.cxigua faciat nodem,longumque diem: Ec poftquamperuenero ad latitudinem 39 .

graduum oriri 3C occidere definit,iacipitquc fu#

pra horizontem ferri, QC habitantibus fub ealatitudine QC maioribus, fcilicet,

quadiaginta,quadraginta unius.quadragintaduorum ,quadragintatriCi gra«

duu dCc . actemii oftendere diemftedcertu efthos nonelfe Acthiopes.H.ibitant

enim in quinto 2£ fexto climate meridiano .Quibus c regione refpondentinparreaqiiiloniaclimatacemperata

,ubinonfune Aethiopes . Vt uidere licet in

Hifpam'a,Italia,GalIia,Germania8fc. Quamobrem cogimur/nueftigarealium Canopum,quifententiaepoet?efatisfaciat.A uetuftiffim/s autem autho#

ribus percepimus,ad meridierneirca polum antardicum ftellas radiare longe

fulgentiores noftris ftellisinardicum collocatis. Quamquam ad noftram no#

titiamnondum fatis perucnerint. Vtfune (dequibus Plinius lib.z.ca.^.Bere#

C niccs crinis fiC C*faris Thronon. Qtiauis De?totos a Callimacho Berenices

crinis appelletur.Teftis eft Probus.Sed nihil facit ad Plinium.QuiaDeltotosad feptentrionem uergit omnibus manifefta. Lege Petrum Vallamin fecundi

Plinii.PcoJemxus porro Phelufinus ftellas fixas ad horizonte Alexandric,cu#

tus latitudo cftji.graduu olFicio,inftrumenti Armillarum.quo ad earu longi-

tudines 8C latitudines obferuauit.Ncc potuit eius obferuacio u! tra in meridiem

extcndi,ad eas,(cilicet,ftellas que fuprahorizontem Alexandrinum non fere#

bantur,tumore etiam terra.* impediente.Quo circa plures ab eo non uifas coni#

pulfusfuitncgligere.Propter tot autem ftellas nobiles 8£ fplendidas,ad polumantardicum fitas,uerifimiliter crediderim Ariftotclem polo antardico fu peri#

orem mundi partem attfibuiiTe .Aristoteles enim fecundo deCcelo8C mundo diffentiens a Pythagoreis, c L E o m e d e Si aliis in Mund i politio#

nibus ,affign.uiit dextram orienti,finiftram occidenti

, meridiei furfum ,fe#

ptentrionideorfum.Eius uerbafunthcec. Polorum quidem unus nobis im#

minens apparet fuperne, pars eftdeo-rfum ; alter uero nobis incertus fur#

fum,Dexuum namque cuiuslibet dicimus,iindc principium permotum lo«

Operatio perftcllamCano*pum,feu ortusSioccafusciut

dem.

Pltirimar fteifg

uerfus meridia

cm nobis ineognitx.

Berenices cria

Petrus Valla,

Anitotclcscoe]o fi.rfum adantardicu ni*

buic.

IN PROCLI DIADOCHT SPBAERAM IO ANNIScusucro conuerfionis coeli' principium eft

,unde alb orum ortus . Proinde hoc D

fuerit dextrum: Cuius autem occafus/iniftrum . Siitaquea dextris orditur,&£

infiniftram fcmir,fupernus,quinobis no apparet polus,elTe necefle eft .Namfi fit manifefhiSjin finiftram erit motus:qubd ncutiquam dicimus. Non dubiil

igitur,quin non apparens polus, fit id quod furfum,ac qui illichabitant in fu*

perno finthemifphierio 8i ad dextram , nos autem in inferno fiC in finiftroeco** Scdlx cognit? trario&fc.Huculq; Ariftoteles. Noftra autem tempeftate felicilTimo fydere

noftro tepore, pcrobfcruatorcs mathematicos iI(uftnlfrrnorum regum Portugalliac nonnul*

la* ftellarcardiniauftrino ulcina; in ordinem redadte funt. Hi fane tropico hy*

^berno fuperaroincideruntinlatitudinem poli antardicipropemodum 50.gra*

duum.niicccelumSCaera perraro nubes inumbrant,quali femper ferena,rorat

quandoquefed lenitcr,cceliim decentiffime ornatur fyderibus quibufda,qute

hadenus fuere nobis incomperta.Et recenfita funt zo. tantae claritatis ut apud

;nos venus 8Ciupiter,Immo maioris magnitudinis quamautument homines.

Tres Canopi.q UJE claritate eundisfyderibus ocftaute fpharrse prarftant: Et in primis tres ca*

nopos confpicati funt,duos ultra modum claros,tertium obfcurum Si diffimi

;lemaliis.Nequehabet polusantardicus urfammaiorem uel minorem,quem* g

Zj admodum eft uidere in noftro polo ardico .Nequeeum uicinecontingunt fy*Primus cano=i dera qua;piam clarafed ipfum ambiunt . Primus igitur Canopus albicans exi*

Secundus ca-mt3cm*gnitudinis deferibit circa polutn circumferentia,cuius diameter fere 10.

nopus. ' aut n.continet gradus. Alius Canopus albus habet diametrumcircumferentia:

Tercius cano* pcneu.aut13.graduum.Et tertius Canopus niger& ingens, cuius diameter cir*

pus. cumferentia: habet ferme 3*. gradus. His cognitis exercitium fumemus. Ecprimo perprimum Canopum cuius diameter habet fere 10,gradus.Supputa k.

poloantardicoincoluro aut meridiano fpharrac 5. gradus 8C fini impone cha*-

Vfuscanopi. ra&cretnhuncCanopumfignif/cantem . Poftea fiftefphxram ut uterque po*1 us iaceat inhorizonte Si uidebis hunc canopum oriri Si occidere , Sicum me*ridianum adicritdiftareabhorizonte 5

.gradibus. Deinfubleua fpharram

, ut

pol us antardicus attollat fe fuprahorizontem 6.gradibus aut 7. S.io.iz. 14.uS.18.

io.ti.8d fphgra rotata cernes canopum nequeoririnequeocciderefed perpetug

elTe apparitionis. Quare Aethiopes omnes interioris Aethiopia , dequibus fu*

• Rhepfii, An* pra diximus, quorum latitudo excedit 5. gradus, ut funt Rhepfii,quorumIa*

,

tropophag/. titudo auftiina eft o. uel 10. graduu, Antropophagi, quoru latitudo eft circiter

13 gradufijltem Aethiopes Agifymb* regionis, quoru latitudo eft 15. \6. 17. SCc, Fgraduu, hi omnes,8i alii in iam memoratis latitudinibus a(limiIes,officio huius

canopi artem fi habent diem,propter eius perpetuam fupra horizontem dura*

tionetn. Multa alia exempla exTabula it. diu, Alia: colliges,ubi offendes

j

plurcs infidas in meridiem ultra arquinodialem expofitas,habentes latitudi*

'i

nes (S.7.8-9,graduum.Adfunt Si tabulae recentiores ex quibus facile multa ex*

trahes exempla. Similis operatio inftituitur per fecundum canopum,cuius

,diameter u. quaficopleditur gradus latitudinis .Tertium quia nigrat miffumfacio. Habes nuncoptime Lcdor poetae Aufonii fententiam de Aethiopibus

quibus femper sterna uertigine lux clara nitettSi diffolutionem quacftiuncti*

la;.Qui fint hiAethiopes habentes perpetuum diem.

Canon fexcus, Sextus canon 8C ultimus. Quorumcumcjjzenithfub tropico Capricorni eft,

triahabentumbrammgenera, unum orientaIe,fecundum occidentale, terti*

um meridianum in atiftrum dcpulfum . Verum (i incidentiam radii perpendi*

cularem inter umbrarum genera fupputaueris,quatuor congregabis . Huic

Canoni accedit Textusp roc l 1 fupra inparagrapho,B rvhalij circu*

lUK

i

1!

.5

i*

V

IIS

mus

:u«

cft,

:rti*

ndi*

luiC

irco*

lll&

STOE FLERE IVSTINGEN. COMMENTARIVS, *4

B

Ius eft 8£c. Ex comentartjs dC Tabulis Pcolemai noa offendes,!edor, exemplapropter terram hanc libi incognitam. Vltimu namqj parallelum quem ponit

ultra aquinod/alem uerfus meridiem, continetur intra aquinodialem & tro*

picir capricorni.CuiusIatitirdo eft i6.graduum& zj, minuto.oppofitus paraU

lelo aquilonio per Meroem dcfcripto.Teftis PtoIe.Iib.j.ca.z+.Et idem lib.x.ca,P£0 *<m3eu9*

5.ubi fic faabit.Meridionale limitem terrae noftra habitabilis terminat paralie

Ius qui auftralior eft circulo aquinodialigradibus 16t -j Exrecentioribus Exempla,tamen chartis exempla colligi poffunt.Vt eft America prouinciaoccidcntalis

uicina tropico Capricorni 8C partim fubieda eidem.vbiabbatia OmniuSando*ruminuenta per Columbanum lanuenfem ex mandato regis Caftella annogratiae 1497 . Et reges Portugallia magna Africa: partem Pcolemaoincogni*tam cognita fecere, Vbi tropico Capricorni adiacentes infui ae,dc S.Maricha,in

fulaPrimeras, oppidum Serrafremofa. Ibi magna multitudo elephantorum

alboru. CircuIusnoftricanonisdiuerfafibiufurpatnomina.Diciturenimcir*

cuIusfoIftitiimeridionaIis,auftrinus,notius,hyemalis,brumalis,hybernus.PhVU<?

nius Iib.z.ca.7i.8£ ubiqj uocat hunc circulum lolumbrumalumfine adiedione1

folftitii.Vocatur etia tropicushyemaIis,hybernus,Capricorni, chimerinus tro*

picus, x§/j.<xGrxce latine hyems , idefthyemalis . Et circulus uerfi* Hyginus,

lis Capricorni, Hyginus lib.i. ca.de polo, de eo circulo fic feribit. Circulus chi*

merinus tropicus inftituitur a nobis hyemalis anonnulis etiabrumalis appel*

tus,ideo quod folcum adeum circulfi peruenit hyemen efficit his,qui ad aqui»

Ionem fpedant , aftatem autem his quiin auftri partibiis domicilia conftitue*

runt.Quanto enim longius abeftab illis,quiin aquilonishabitant finibus,hoc

hyeme maioreconflidantur. Aeftatem aute his quibus fol appofitus uidetur,

hac Hyginus.Etidem lib,4.defcribit per quas imagines cceleftes,aut earu parsperquascceje_

tes hyemalis circulus ucrgat.Noftro aut tempore res itafe habet ,Tendit enimftCs i'ma°inea

per Hydra: aut ferpentis meridiani partem extrema,per Puppim ipfius Argo, uergac tropi

Lupummcdiudiuiditjfugicns Lepus pedibus infiftit.Fluuium, qui Eridanus cuiuscaprfcor

fecat.Effufionem aqua: Aquarq mediam tranfit , Capricornus ei infidet, Caput ni‘

sagittari] a reliquo corpore diuidit, Scorpionemcjj circacor fere tranfuerbe*c/rcuj{

lat. Quod fihuius circuli cbditiones explanare deledat, id facile per eas quas condicioncs.fupra de folftitiali feptcntrioali expofuimus fiet. Hicgeneraliter eftannotandii

.Quod omnes habitantes ultra tequinodialecirculu in parte auftrina,fi'ue

fine intra aquinodialem bC tropicu Capricorni,(iuefub tropico capricorni,fi> Cardinum.dL

uc ultratropicu capricorniin habitationetemperata.Hiomnes, quatuoranni ^"s

cuecd'uer

cardines a noftris habent diuerfos,diffiniens eis alia tempora QC figna. Cardis

nem aeris incipiunt in principio Libra:,quia tunc fol afccnderead eos incipit.

Acquinodtium quod nos aiitumnaleappeIIamiis,ipfiuemunominant.Cuius

initium eft 13,& i4,dieSeptembris . Cardo aftatis initiatur eis in pundo capri*

comi u.8Ca.die Decembris,quo temporenobis hyems , ubi ipfis dies longiffi*

mus, nobis curtiffimus.Cardoautumnieisinitium ftimit in Ariete,die 10. dC

& u.Martii.Ipfis sequinodium autumninobis uernu . Abitcgfol ab eis in pia*

gam fcptentrionariam.Cardo uero hyemis inchoat eis in principio Cancri «. dC

12,dielunij, Ipfis dies breuiffimus , nobis longiirimus.Eccc cardines maximediftantcs,

Antardicus uero circulus aqualis 8d. textvsPROCLI

HAec eft ultima particula huius quinaria diuifionis parallelorum fine a*quidiftantitim.Et huius interpretatio manifefta eft ex didisfuprade cir*

sToEfleri

culo feptentrionali. Habet SC is circulus fiias nomenclaturas. Vocatur enim INTERPREt

TN PROCLI DI AD OCHI SPHAERAM IO ANNIS

Mar.Ma. Circulus antardicus,Auftrinus,notius,meridionalis.DequoMarcusManilis D’ us libro primo capitulo fexto,

Vnus ab his fiipcreft extremo proximus axi

Circulus auftrinas quiftringit dC oblidet ardos,

H o'Hyginus lib.primoca.de Polo.Extremaeaut regiones fpharrar3duomm circus

‘ lorum,quoru unus Boreus alterNotus uocatur, fines ardicicirculi 5t eius qui

antardicus uocatur,no habitantur.Ideo quod fol eft femper ab his circulislon

ge,uentiqj affiduos habent flatus. Huius circuliconditiones funt fere cotras

rixfolftitialicirculojcuifupraquincf conditiones afflgnauimus, quas aptato

adnoftrumardicum.

TEXTVSPRocLr. Maximus autem cx quin qua: 8£c,

i jf Ja:c eft pars tertia in qua tradatdemagnitudine QC paruitate horum quin*STOEFLERI I . wINTERPRE. -LJLqux circulorum parallelom.De ea re fupra abunde fcripftmiis. Accedit

Hyginus libro primo capituloDePolo.Quem lege,

T E xT vs Porro hos circulos &fc,

PROCLI

SToe fleri uarta& ultima pars huius textus, Pro qua aduertendum: quod circu E

INTERPRE, liomnesjdemptoZodiaco SC Ladeo,imaginanturin cozlotanquam 1i*

Linea, nete,ut hoc fit mathematico more, qui ( tefte Euclidein primo ) dicunt . LineaPuntftus. eftlongitudo fine latitudine. Pundus eftcuius pars non eft, CentrumctrculiCenrrutn mdiuifibiletquia pundus &c.Quapropter Marcus Manilius circulos uo#

Mar.Mani.cat fiia^Libro enim primo capitulo fexto,loquens de dillantiaaequinodialis atropico Cancri, dicit,

Qiiatuor dC gradibus fuafila reducit ab arftir* Et capitulo feptimo

Filat^difpofitis uicibus comitantiacoelum.

Quo fit ut eos uifu in ccdo comprehendere minime poflimus ,fed intelledus

nofterratiocinatoc 5Cdifcurfu animieofdem deprehendere, inueftigare 3Cco#

Macrobiui gnofccrepoteft.Alludit pulchre Macrob.lib. primo de fomno scipionis .Nastura(inquit)ccEleftium circuloru incorporalis eft linea

,qua ita menteconci#

pitur,ut fola longitudine cenfeatur,latumhaberenon poffit.Et ponit Author

____ noflrer huius reiduos modos.Alter 5, ex fitu 8Cpolitione aftroru in his locis u#

/•Aequino&ia circiiiiimaginanturcircunduci.Contucndumigiturrquod tequinodialisex

'[lis ftcllae , & iJpoficu harum ftellarum ,noftro tamen tempore,cognofcitur.Sunt authtcfteb

* pfiuscpgnitio&lse aut in ipfo a:quinodiali,aut uicina: ualde. Et funt dua: in Arieteprimi mo* F

.."Ibilis,in reflexione funiculi Pifcium odaute fphaerte. Et alite dua: in nodo funi#

'Iculi.Vna inTauro primi mobilis fub pede imagimsrauri, Vna in Geminis pri#

jmi mobilis in pelle bouina orionis,& fere tres Lucida: inzonaeiufdem.Tres inLeone primi mobilis in reflexione colli hydra:.Vna parua in virgine primimobilis,& eft fupra pedem finiftrum afterifmi Leonis,Vna paruain Libra primi •

mobilis, in ala finiftra formationis virginis.Et alia in Libra inora ueftis eiufde,

Vna in Capricorno primimobilis fub Aquila extra effigiem.Vna in Aquarioprimi mobilis,in capite figura: eiufde. Et una in Pifce primi mobilis fupra bra*

Tropici Cans chiam Pifcis antecedentis./fStellx pratercaTropicum cancriindicantes,funt

criftcllx. hte.Vna in Ariete primi mobilis,indeformatione Pifcis fcptentrionalis fuper

pinna fub ore.Vna inTauro primi mobilis fupra dorfum Arietis odauae fp lites

rf 8Cfub Triangulo :& authorePtolenneo no eft in imagine is.Pleiades uicina

ualde in rauro primi mobilis, QC in dorfo Tauri odaui orbis,Vna in Geminis

>

S T OE F LERr IVJWNGgN. COMME N T A R I V S tf

j\ fupremi mobilis in aure Tauri ociuiii orbis.V naiaLeonepnmiorbisanteos.de

fignatioms Leonis, V nainvirginefupremg fphxrg fulgida inD >r('o figura: Le#

onis,Vlia. in Libra primi mobilis lucida incercoxos Bootis.Vna in scorpione fn

premi mobilis in nafo ferpentis.Vna ia scorpione primiorbis in dextro hume#roHercuhs.EtduxinPifcibusprimirnobilisinEquoalato. Stellxdeforman*

1 ar lcl

tes circulum arctior fecundum Latinos lix fune.Due in Libra primi mobilis in

cauda Draconis >Et quinqjia principiofereLibrae inD irfo eiufdein .Tandemuna inPifcibusin collo Draconis, Stella: infuper. tropicu Capricornidefignan# Tropici Capri

tes funthe.Tres inTauro primi orbis funt in effigie fluuii Eridani.Vna in Gemi corni ftcllse.

nis fupremi orbis in Leporis pededextro anteriori 86rna ferc’in pede dextro pofteriori, TresinfignoCancri primi mobilis inmediofermeCanismaioris.Dtue

in cancro prima: fphrere inPuppiArgo. Vna in virgine primi mobilis in Hydra .

fub cratere, vna in scorpione, primi.mobilisin frontedeformatiois scorpii.vnain principio sagittarii fupreme fphxrx in corpore scorpii. Et cor scorpii iticiV

num tropico. Vnain Aquario primi mobilis,in uentre Capricorni odia ut orbis.

,, Etdux inPifcibus primx fphxrx ,in effatione aqux Aquarii. Demum cir#

^ culumantardlicumob llellarum carentiam miffum facio. Alter modus ho# •

rumcirctriorum cognofccndorumfit officio dioptrx ,Pr.enotandum tamenqitbddioptraGrxcum uocabuliieft,tnflriimentu.mfjjge6metriaim ab expio# Dioptraqdd

rando aut profpicicndo didtum.Vt cni regula Quadrantis geometrici aut ipfe

quadrans,Regula fcalg altimetrx,autipfa fcala,Baculus Iacob,Sd alia id genuspjini

-

usinnumera.ln eofignificatu accipit Plinius Dioptram lib.2. ca.71. Et V itruuius Vimiuius.Iib.S.ca.tf.Ptolemxus, Theon,Proclus of alii Grxci, Arabice Alhidada, latine Alhidada ,

res

regula,fpeculu,uel radius,quo res mathematicas

,puta diffantias loco ru, reru gula uel Radii

altitudines,longitudines,latitudtnes,profunditates,librationes Sdc.pci fpici# os.

muSjfcrutamurSd conftdcrainus . Virgilius Ecloga tertia Bucolicoru,STunt VirS' IUS

uerba Menalcx adDamxtam,—Et quis fuit alter

Defer; pfit radio totum quigentibus orbem,V t Dioptra- ad nolirum propofitum facillimus fit ufus,fequens animaduer#

tenda eftdodlrina.Oblata latitudine, id eft,eleuatione poli cuiufpiam oppidijyecir(.

tliorgaut loci,fubtrahecandemapo. gradibus, Cd quod relinquitur oilcnd/t tibi cie# COgnici6etgrenationem xquinodlialis circuli pro oppidoautlocpoblatoiqiramfeorfumfer# gia.

°

ua cu titulo,Eleuario circuli xqirinodtialis. Huic eleuationi xquinoctialis ad#

G deSo!ismaximanidcclinationem,fciIicet, gradus 8djo. minuta demergeteleuatio circuli tropici Cancri

,quam etiam ad partem cuftodi . Subtrahe dcin

maximam solisdeclinationem abeleuationexquinoctialis,8d rcliduabis cie#

uationeni circuli tropicicapneorm,quarnalijsappone.DernumIatitudintop

pidi propofiti iunge maximam solis declinationem, 3d prodibiteleuatio circu#li feptentrionalis autardlici. In exemplo. LatitudoTubingx eft 48. graduu?d4o.fere minutorumquam demo a 90, gradibus Sdrefiduo 41. gradus SC 20.

minuta,e!euatione xquinoiftialis adTubingam,quam feorfumferibo, ut hic.

Cuiiungo solis maximam declinationem , &C procreo 64. gradus 50. minuta,

clcuationem circuli folftitialis line tro#

AD TVBINGAM.pici Cancri,quam eleuationi aequino#

glialis fubfcribofic. ftem abeleuatione

xquinodlialig demo (olis maximam dc#

dinationem,8f habeo clcuationem dr#

culi brumalis tropici Capricorni , fcili#

cct, 17. gradus 5.0, minuta, quam prx#

IRI*!|Eleuacio aequinoctialis qt |zo

|Eleuacio tropici Cancri 64P0Ifcleiiatiotropici Capricorni I7|<0

|Elcuatio circuli artftici .7Z110

IN PROCLI DI A DO CHI SPHAERAW IOANN1Sdidis fubdojiit liic.Tandem latitudiniTubingcnfi addo folis maximam dedi* 13nationem,8^cdiig07z.gradus SCio.mimitajCicuationcmcirciili feprenrriona

lis aut ardici,quam alijs fub«edo,ut fupra uidere potes. His pianotaris ex>-

Vfus Diopti e ercitio facile dodior euades.Officio enim Dioptrae omnium memoratora circueorummccelo notitiaacquires hoc pado.In dorfo aftrolabij uoluitur Dioptra

habens tabellas, quas pinnacidiaappellamus, paruis foraminibus perforatas.

Rccenfc igitur in quarta altitudinisdorfi aftrolabij elcuationem tequinodia*

lis in gradibus QC minutis,gratia exempli,proTubinga 4«. gradus 2v' 20. minusia,S? fininumeriaddeDioptram,eamc^firmato,nea pofitu facile decidat.Suft

penfoqj aftrolabio,8£fupra oculum clcuato diredeuerfus meridiem , tempo*rc nodurno ccclo fereno dirigito uifum per foramina utriufcp tabella:

, prxd*pueper maiora,^ ad quam cceli partem fiue adquam ftellam obtutus fele ter*

minaucnt,iilic eft fitus equtnodiah's,qircm animaduerte.Poft lapfo tempore,,

puta femihora,rcpetito exereitium,ut iamiammonuimus. Et iteru obtutu der

ducerisinalianiccclipartcm,quam notabis.Ethocmodo ftepius repetito cx'

ertitionode brumali,magnam a:quinodiaIis pofitionemdignofces.Simileiu

diciSrelinquiturde cognitione circuli cancri, iunda regula Dioptra ad gradus c& minuta donationis eiufdem in quarta altitudinis. Haud diflmuliter operas

0

ber/s pro Tropico caprtcorni.Pro circulo ucroardicodignofccnde,fufpcnde*

dum eft aftrolabium iufte uerfus polum ardicum& operandum ftcuti fupra

prxeepimus.

TEXTVSPROCLI

STOEPLHRIINTERPRE.

C V R Q_V S N QJV E DVMTAXAT AE Q_V I D I S T A N*

tes iri sphaera.

QVincp uero dumtaxat icquidiftantes circulidefcribiin fphaera folet: Qf

tamen noneo ualet,quafi hi foli in mundo arquidiftantes fint.Quippe

cum sol cottidie xquidiftantem aquatori circulum (quod fenfu animaduerti

(icet ) mundi rotatu pagat.Quo fit ut bis centu oduaginta duos aequidiftantes

circulos intraTropicos defcribattTotidemenim dies intra reciprocationes nu*

mcrantur.Quin & ftellae ipfa: uniucrfa: in xquidiftantibus circulis cottidiefc*

runt.Non tamen hi omnes in fpheram adhibentur .Quodtamctfi multis alijs

rebus in Aftrologia coducant ( fiquidem fierinequit,ut uel aftra probe in fphg

ra locentur fine omnibus a-quidiftantibuscirculis,uelexamuffim dierumno* Fdiumcp magnitudines fine tjfdem inueniantur) tamen quod ad prima Aftrolo

gice rudimenta nonadeo utiles exiftimatifunt,parum uifum eft eos in fphatra

'afcribi.Quinq? ueroxquidiftantes circuli ob certa compcndfa,qua Aftroiog/g

tyrombusafferunt,optimoiurcinfplicramfuntadhibiti.Septentrionalisenim

aftraquae nobis perpetuo cernuntur, definit.SolftitiaIisTropicus,folis recipro

cationem continet, finifej? eft eiufdem ad boream tranfitus.Aequatorcirculus

a:quinodiacompIeditur. Brumalis Tropicus Tolis ad auftrum progrefti meta,

eft,8t brumalem cius reciprocationem in fchabet. Antardicus circulus aftra,

qua: noftrum confpcdum fugiunt,determinat.Itacpcum tjs,qui primis aftro*

logia:rudimentis imbuendi funt,certa eniolumentafuggerant, merito in fphee •

ratn coniedos,quis dubitet?

OCcummt Proclo etiam dodi qimentestanne dumtaxat finrquinqj ce*

quidiftantes in fpha*ra,an plures? Quocftioncm hanc ter dilTbluit in hoc

capice.N.uninfumma,IibdIumhuncIfagogic(im adnouitios aftrologiatfcri*

A pfic.Ec habetcaputjdempca quaeItione, tres partes . In prima docetauthor so*

Icin ftio motu ,adiundo motu raptus primi mobilis, plures utrinqj deferibere

icquidiftautes aequinodiali.Item Hellas firmas odaui orbis idem cfficere.In fe*

eunda parte explicat horum utiIitate,ibi,Nontamen omnes. Iri tertia oftendit

quare tantum quinefj infphaeram firit defcripti,&f paucis eorunde aperit ufum.

Ibi.Qjiinqj uero. Circa partem primam de numero parallelorum memini*

fle iuuat.Dodiflimimathematici numerant quinc^ parallelos fiue equidiltan*0jeome(jes

tes, PutaCleomedesprimometeor.capite, de cceli orbibus. Orbes (inquit)in paraije]j gnc,.

ccelo pariflIFli,hoceft,fegmentaquinqsdiftribuiJtur,unus quidemqui diuidue

c;dum difpefcit,quem aiquino&ialem appellamus, Cirius utrimcpduo,ut te*

quinodiaIiminores,itainterfeinuicem tequalesmominanturc^ Tropici,quia

per folis punda tropica a nobis defcribuntur,qui ultro citrocp folislimites funt

extremi.Ad utrunqs porro illorum alij totidem defeributur, quorum unus qui

dem Boreus,uocatur ardicus,cui contrarius aritardicus uocatur Aullralis.Ac Hyginus.cedit Hyginus in fuo poetico aftronomico Iib.primo ca.de polo,fic. In finitioe Mar. Mani.

« mundi.Et Marcus Manilius ibidem Iib.primo ca.g;ItemTullius deR.epub.Et Tullius

Macrobius Iib.primo de fomnio scipionis flcfcripfit.Quamuis igitur trium li*Macro£m,s

nearumdudius zodiacumSCclaudat 52diuidat,unum tamecircum, author uocabulorum,dici uoluit antiquitas.Qixincpali) circuli paralleli uocantur.Horumedius 6C maximus ell aequinodialistduo extremitatibus uicini,atqj ideo bre*

ues.Quorum unus fepcentrionalisdicitur,alterauftralis.rnterhos S£medium Paralleli quas

duo funtTropici,maiores uIcimis,medio minores:8£ ipfi ex utraqj partezon te

ullae terminumfaciunt.Ad idem Macrobius Iib.i. defomnio scipionis.Strabojo cje Sa.bu,

lib.fecundo tradatde quinqjzonisrQuae profedo quincp parallelis diftmguu*

tur,aut etiam folii quatuor parallelis,fi uis abijeere atquinodiale.Et ita facitIoannes de Sacrobufto,Leges adidem apud Strabo,& Macrobiu libro primodefomnio scipionis exp:eflis uerbis. loan.de Sacrobufto trada.primo.Notan*dum(,tnquit)quod tequinoAialis cu quatuor circulis minoribus dicutur quinqtparalleli,qui tequidiftantcs 6Cc . Adfunt 52 Poetse ,Virgilius primo Geor. VJrgMuaQmri$ tenentzonae ccelum 8£c. Ouidius primo Meta, Fabula fecunda. Ouiduis,

V tcq? duae dextra caelum todidemcig flniftra Sic.

Et idemfecundo Metamorpho.Fabula prima. .

Nec tibi direAos placeat uiaquincp perarcus 6fc. Tibuf.fib;4.efegia prima.

Et quinas in partes totus difponitur orbis 5Cc.

C Hi Poetae omnes loquuntur deqiiincpzonis, 52ex confeqiumonedc qiunq;jibullus

ucl quatuor parallelis eafipfaszonas difcriminantes.His (obliuione uexatus)

adde Iuliutn Firmicum Iib.primo cap,4 . 52 ultimoiquem legito. Sunt 22 ali)

quirecenfent feptem parallelos.Pliniuslib^xap.jj. Pollquam plura recitauit

de menfura terrae habitatgex Polybio5fAgrippa,addit infine capituli haec. IulJusF/mu.

His addemus etianum una Graeca: inuentiois fententia,uel exqirifitiflirrjaifubf ,

tilitacis,ucnihildefitinfpcdando terram ftturindicatifcp regionibus nofcaturi ai a CI ‘‘3U

82quae cuiqj earu focietas fit, flue cognitio dieru Enodium, quibuftjj inter fe

pares umbrae 52 aequa mundi couexitas.Ergo reddetur hoc etia,terra^ uniucr

fa inmembra coali digeretur. Plurafuntaut hxcfegmenta mundi, qure noPeri

circuIos(.f.aequidiftantes)appelIauere,graeci7:iJ5'a^v!(^©^.Etfequenteca.j4*^

ultimo,numcrat feptem paralleIos,quos prifeiGraeciinuenerunt. Adijcic aute

lingulis parallelis,p quas tendant regidnes,infulas,maria,fluniina 52urbesJte

diem Iongiflima8dbreuilfima,8£ longitudinem umbra» gnomonis inmeridie

diei arqumodij.Poftea in uerfu. Hadenus antiquorfr exada celebrautmus,fequentiu dilediflimt quod fuperefl terrar5, tribus aflignauerc fegmentis.Et

|>aulb poft,lidem dC ante principia qugfecimus pofuerc circulosduos &c.Ex.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNISIus palam cft ucteres Graecos tantu .7.numcrafle parallelos, quoru pollen' mi? D

Pcolcmxus merarunt «.addentes reptequmcp.PcoIemK,Clau.Iib.i.fuaeGcogra.ca.2j.fup«

sj.parftldi. putat u .parallelos ab jequinodiali infeptentrione euntes,& unu uerfus meri?

diem politequinodiale.Capite aiit fequente icilicet 24. dC Iib.7. ca,?.fuperad?

dic imum ali5auftrinum,oppofituhuic{jMeroen:Etfic, annumerato xquino?co em.uis.

(fiiaiisptoie 4 p0nic a4-.parallelos, PrgtereaPtole.Phelu.didio.i. Alma.ca.<J,nu?

merat j9.parallelos ab acquinodiali uerfus feptentrione,quos nominat lineas

equidiftantcs.Ponit eni ;z.fub quibus maximus dies gftiuus maior cft iz.hor/s,

minor tn i+.Et poft additfeptem,fub quibus definito tempore anni dies in 24,40.paralleli.

jJoras uItra fefeextendit. At fi equinodiale,utdignu eft,adieceris habes 40,Comunis aftronomonl turba, pro ftellaru declinationehabenda

,ponit ab

90, Paralleli, quinodiali uerfus polu ardicu 9o.circulos parallelos,iuxta quarta coluri,qua:

ab ccquinodiali in polu ardicupo.grad.copledif.Haud fecus totidem uerfus

polff antardicuformat,quoru officio ftellas pro earu declinatioe fphgrx imponit.Qj.iod fi fleilas fphxrte glatitudines infcripferis, iteut facit Pcolc, in Alma.90fingendi funt paralleli a uia folis cquidiftates. Quoru 01m uicem hodie {emi

circulus utrinq* ab atquinodiali inpo. grad.partitus/upplct.Q adeo uevu eft,

ut aftroru iudices humanas genituras, pro ftellaru. pofitu in circulis parallelis,

diffiniant.Vt manifcftu eftin diredioibusearunde,adiuti propofiri6e29.Ce?

tum uerborfi Ptole.Stcllx fixa: dant donagrandia modii excedetiaifcd multo? £ties fimuntmmalinCui accedit Ahnanfov,Aphorifmo26. Stello: fixa: dantdo?

J cellarum pa= na grandia,9£ ex pauptate fubleuat ad fublimitate. Item olsftclla ad rotati*ralleli.

primi mobilis deferibit unu parallelu.Teftis eft Procius inhoc capite. i3t Cleo?

medes i.meteor.ca.de Torrida,sic habet.Deinceps noffeoportet qualibet hce?

Paralleli innu rentiu ccelo ftellaru cumundo obuoluta,rirca fuit centrum circulu deferibere,

meri. quioes firnt pavalleli&ic.Sed quia plures funt ftcllx qua: ultra integros gradus

dcclinationishabent minuta,iufte inferri poterit, pallelos fere effe innumeros.

Poflremograucs Aftronomi numerat a principio Capricorni ufqj in principis

Paralleli iSj. Cancri«8i,paralIelos,quos Sol afeendens ad nos infpatio dimidiianni deferibit

ad raptu primi mobilis.fittot,defcendes a nobis ,.?ol deferibit a primo pundoCancri p Libram, usqj in primupundu capricorni.Teftis eftfoan. de Sacrobu?

fto Tradi,j.in } Notandu etiaq»sol tendens a primo pundo Capricorni &Cc,Hos

circulos parallelos nofterProc/us coiundim numerat,cum dicit.Quo fit ut bis

364. Paralleli centu odoginta duos sequidiftates circul os 8<fc,id eft, 3c>4.intraTropicos deferi

bac.Ex his oibus &C tot diiierfis uumerationibus paraIIcloru,pofict haud iniu? pria diliges ledotAftronomos GCGeogra phos imperitiae arguerc,ex co,ut iamia

recitauimus,q> nonulli fupputat folttmodo y.paralIelos,aIii 7. alii u.alij 24. ali)

Trndatio de 4° a^l 04.Verit obiedio hgc facile diffoluet,fi cuiufuis cofidera?

parallelis eft tus re&canimaduertit, Quapropter geminade parallelis eft tradatio. Altera

gemina. Aftronomica.alteraGeographica.Aftronomica fcinditin primaria GC fecunda?Aftronomica riS.Primatiafimc dodrinalis quafiappeilat,q a rebus paruis,modicis GC facilio

Aftronomicari^us tncipit.Perterrenfenim nouitii aut tyrones fi in primis artiu foribus eis ft

fecundaris. mu* multa,uelarduaaut difficilia proponunt,& fic exterriti dcfperant dCdifix?^

Multitudo cui duntfcafTequi poffeq cupiebat. Numerofitas fane,pratcipue apud nouitios a?

paca. Iicuius artis,eande uilefcerefacit.Q> ne temere accidat, cautit eft iurcponrifi?

tio ca.i .de priuilegiis GC exceflibus priuilegiatorum.Et multitudo pfonas GC res

coreptibiles facit,ex fnaHiero.pj.diftin.ca.Iegimus.Scribit eni Hiero.ad Eua?1

dru uel Eugeniu Epifco. Omncqrraru eft plus ampledit : Pulegiu apud Indos

Ariftoreles. P'Pcre pretiofiiis eft:Diac©nos paucitas honorabiIes,presbyteros turba cotemOitinfiiia* ptibiles facit.GrauilfimiinfupauthoreSjUtpoteAriftotdes,Iuli.Firmi. Qtiin?

tilia, prgcipiutjtmxtmecouenirc ab cuidetioribus 5C liquido apparetibus no?bis,adea,qno exfefemanifeftafunt,accedere Arifto.in proemio pbyfi.Innata

B

ST OE FLERI IVSTINGEN, COHMENTARIVS, 27

A eft(uiquit)uiacognofcendiageneraIionbusS£ notioribus ad incertiora nobis»Idem quinto Mctaphy.ca.deprincipio fic.Aliudfintellige eft principium) undelitiqjfiet optimeunum quodq},utdodrine:nona primo rei principio inchoan*

dum e(l,fed unde facillimequisaddifcet.Ad idem facit Marcus Fabius Quin* Quintilianus

tilianus lib. primo InftitutionS oratoriarum. Et pulcherrime all udit lulius Fir* Iulius Firmic?

tnicus ufr c5fo{aris,ca,i<>,lib.fccundimathefeos.his uerbis. Debet enim his qui

inftituiturprimum platicemititu/,ut his apertioribus , leirionbufcj; copofitus

atqj formatus, fecrecioradeinceps geniturae confidentius confequatur , Iuxta

hunc modum numerauit Proclusquincg dumtaxat paraIIelosut,fatis indicat

in capite ledo. Suntprattereahiquinqjparalleliinteromnesinftgnioresno* Quirfdfparalc

biliorefqj 8Ctanquam principes aliorum, quare non eft miratu dignum quod leli nobiliore»

tot dodiftimiuirieorum faciunt mentionem. Vtfecit Cleomedesfupra.Quf 9-'rcr,s -

eoscirculos iaapplicat rebus cceleftibirs,iamterrenis,Ccdeftibus fane,&hoc,[.

0ni5'

l '

(lj!

eftaftronomicum,primo meteo.cap. de orbe fignifero.Vbi fic feribit, Eftnimiq. parallelis

rumsigntfer circulus obliquus perTropicos 8C equinodialem proiedus, qui

utrumqjTropicuinunopundocotingit/cilicetaequtnodialemdiuiduefecac.

finaliade eo ibi legito.Ecce pulchra zodiaci defcriptiOjofficiohoru triumcircu

lorum.Et idem in eodem cap.de Torrida,dc duobus circulis polaribus fic. Cir*culus namcgardicus eftlimes femperapparentium nobis aftrorum. Antardti*

cus uero Icmes femper occultorum.Ecce. Terrenis,8dhoc eft geographicum,fic aptat : in capitefupra allegato de coeli orb/bus.His(inquit)nirnivurn cceli in

teruallis qua: memoratis orbibus diftinguuncur,tcrra: partes qirincg fubrjcium

eur;Vnafub ardiconempe feptentrionecoprehendrtur: Altera fuppofito fpa

tioquodinter feptentrionem & teftiuum tropicum eft.Tertia inter duos tro*

picos, quae medioximum obtinens locum, incubantem fuperne fibi habet

tequinodialem. Quarta mediumhyberni Tropici fpatium&C antardicitenct.

Quinta fub antardico.Has itacg terrae partes phyficizonas feu cingula uocat,

quorum extima utraqjobgelurigorem inhabitabilia efle perhibentur ; Vtmcsdioxumu propter teftu habitationi non eft obnoxium. Inter quod &C extimafunt tempcrata.HucufcgCleomedes.Eece ufus paraHeloru pro rebus terrenis,

Ide eodem lib. ca, anfub tequinodiali fic habitatio Sicapitulo fequente,appli*

catuequfnodialem terra: fubiedp, Hyginus autem utiturIlis quincg circulis Hygintisqua*

primoquemadmodum Cleoniedesfupiain$CceIeftibusfane6^c.hocpatecW drifariam ud=

bro primo de poIo,quo adduosjcirculospoIares.Etquoad alios tres perquos tur ^16 circulis

q diffiniturzodiacuSjtncapite fequeeeeuius inferiptio : De zodiaco circulo. Ite

utitur his in compofitione fphxra: materialis perhoc,quod eorum omnium docet diftantiam in coelo,ut eft manifeftu ex capite;De polo.Et perhos etiam dic

ftinguit cceleftes imagines 8C earundem partes,Docet enim Iibro.4. qua: figna

qu§cg partes lignorum in his circulis perfici pollint .Et idem eofdem terrenis

alligat plagis,(icut etia fecit Cleomedes.Quodliquidum eft per caputtDe ter*

ra BC mari, libri primi. Marcus Manilius loquens dehis quincg circulis docet Mar.Ma, ;

compofitionemfphsrgmatemlis Gra:corum more; perquam cedeftis ,'magu Tullius

natur:& ut eftclaru ex ipiis metris. Tullius de quinqj zonis, quinqj uel quae P* lomn!°

tuor circulis diftindis mentionem faciens,loquiturgeographice,prout quinqjclPI0nis *

zonaiterreftes fubdunturquincg zonis cceleftibus,9fquincg circuli ccrleftes

zonas diftinguentcsfub fehabent qiuntgterreftescircuIos,zonas terrenas di*

rimenteSjhoc liq uetex uerbts,Africaniadscipi'onem,his.Cernisautemcandeterram quafi redimitam8Ccircumdatam cingulis Sd.legeibi pulchramfenten

ciam.Si igitur terra habitata inquinCgcingulos eft partita , confequens eft ean*

dem quincg circulis partiri,qui quinqj ccelcftibus circulis fubijciuntur . Mo*E 5

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIS’

croWasautelib.i.difTcvitdequiacp ccdeftibus circulis tancp primariis.Ethoc DaftronomicV.quod apertum cll ex eo,rj) in co loco tantumodo trad at cozleftia,

puta de ltcUisftxis,decrrantibuSjdeorbibus3decircis,delacteocirco 3dcscdia

co,de ecclipfi solis &CLunae,de coiiuis,dc meridiano,dehorizontc.Ecce. Librodeinfecundo repetithos quinqj circulos cozleftcs,prout eis ad ppendta.ilu fub==

iacent quinc^ circuli terrellres diftinguentes quinqj zonas in terra,,ficuti funt

quinqjincceloi&hocfacit Geographice. Et prohuius lucidiore informatione

legito a fecundi libri §. De quincp aut circulis ncqusefo exiftimes,ufcg in 5 . Hisquoq; ( ut arbitror) no otiofa infpcdfonctradatis .Ex innumeris ferme uerbis

liare pauculaafcribcrelibuit:His(inquit)depidis,fincdifFicultate coftabitfin*

guias terra: partesafinguliscceli partibus fuprauerticem fuu pofitis,qualitate

Strabo, circa nimietate uel tempcriemmutuari,Straboloquens dequinqjzonis ( quas

femg quinq; uel quatuor parallelis diftindas intelligimus) loquitur uerba PofiPofldonius. ctonii:8£Pofidqnius a(Terit Parmenidem fuifle authorequinqj zonaiu.Et tra*

tftatdezonis cerreftribus, relatis tn adzonas ccdeftes.quod cuiuis legeti 9 Cg*

IdeStrabopcr terd dC Pofidoniu dcincepstubiinter plura,ha:c.Fadaigitinqirincgdiiiifio,8£

pulchra de his fcc undir naturam 3c fecundu terra-deferiptione dida cflTe uidet.Natura quide glib.i.adfinc. SCad ccelellia & aeris temperantia ad coeleftia,q>hoc pado eos qui alterubi,

quicjj utrinqj umbras habent determinatos optime diftinguit : St ad aftrorum

afpeda integraquadam partitione comutationemfufcipientium.Ca-teru adaeris temperie,qcum ad folc iudicefjgencralifTimtefuntdifferentis, qua- cons

tendunt adaiances,ad p!antes,S^ ad alia femina cotrada fub aere, fit in eo ipfo

Io.deSa.Bu- caloris excelTus,8(r defedio,& mediocritas 8«fc.Lo.deSa.Bu.Vrig.St Oui.fecu*Virgilius. do Mcta.loquuntdezonis cceleftibus, partitis p parallelos infigniores.Ouidf»

Tibullus’^ i.Meta.loquitde /.zonis codcftibus,quibus in teliure totidefubdunt.Tibul*

Aftronomitra ^us loquiBantudezonis cerreftribus geographice.Qui preterea tradat de pal

dantes de 90. lelis pro ftellaru dcd»nati5eab Aequacore utrinqj pofitaru dignofcenda,rede

paralldis. numerat 90.integros uerfus fcpteiitrionc, SC tot uerfusauftru.Quarurerueo*

gnitiomagna donai: utilitate infabrefadionemultoruinftrumentor5 aftrono

i8- pvainilc0, “ :^ q>in partitioegr.aduu pluresalij formant paralleli,gtinctadaftrolo*

'’ gia* nfe<ftione,ut ftellam incedo fituS fitcertus &C nufcf? fallax.Qtii ucro de pa*

rallelis loquunc prout feruiunt pro incremento autdecremento diem artificia*

Itum,ponunt iRi.paral/os, &

'

tot dies naturales ab exordio Capricorni , in can*

crii,'8fpro quolibet paralleloaut die»fit diei artificailis crementa. Etrurfusalfc pp ...... os 181. parallelos ,

quibus tocrefpondentdies a principio Arietis in capricornu,c 1

5

’ >' ubi indies fit dieidecremcntC.Quare Proeliis coiundimriumeratj64,fcdin ue

ritatcfuntjc. 5.Quia totfunt dies inanno folari comuni.Secundaria co Secundaria aurem aut confequucoria cofideratio aftronomfca de parallelis eft

,quod

fideracio parsl per cofdeni fiunt iudicia 8C uaticinia , Id apertiffune docet Ptolemaeus trada. 1

.

quadri,

le. ca.z .Sunt quippe,tnquir?qu«edamgentiumproprictates,quae generaliter in lineis paral«

Ptoiemceus. lelisSt angulis cerro: contingunt. Ecpolieaexemplificat, ac his qui funt fub torrida zo<na,inter paralleli? x-quinoftialem SC cropicuCancri, lege caput cumcomentari is St no re

pigebit laboris.Ex liis uerbis Prolema?i,de parallelis 3t angulis,aftrorii uatesnoftritema

poris propter omnium planctarumcoicum in Pifctbus,annoChrlfti Z4.fuprafefquimil«

lefimum,pluraincoinodaStportencaminatifunt his regionibus8t prouinciis St earumliabitatoribus.fciHceCjGaramatibus, Nafamonibus,Libycis interioribuss

AethiopibusfubAegypco.Mauritaniis Stc. Accedit h(s

,quod Genethliaci, ex fcellarum pouru in

ipfisparallelis,pr;ediamtnati$futuraaiitbona aut mala. Itemhuc haud inepte uerba

Tul.fir. Iulii Firmici accommodari pollent :qjco:lcftesparalleli St zonae abipfls complexo: imducuc alias 8t alias qualicates in rtbus terrenis, pitta,exct-[rum caloris.aut frigoris,auc tz?

pcramcimr,aliasformas>difpofitiones,colores,moreshoim8tb"ftiaru:Qwaren6ab re

dicit Firmicus.VndemanifcftisrSnibuscoprobaturjZonaru qde ellcc^ nigri uel cadidi

funt,ftellaru uero q> in illa uarietate coloris, dilfimiliu formaru uarietaiibus corporant.Geographica Propero nunc ad Geographicam parallelorum confiderariaucm . Per eos

nempe

yo

A nempefciturlocorutndiftantia,eorundcmlatirudo,diuerfitas umbrarum, di# paralleloru coftindio ciimatum,ua rictas dierum aftiualium maximorum . Sed quid refpon* fiderario.

debimusadhoc,quodipiiGeographi in parallelorum numeratione ufqjadeo

in diuerfum euntCN5fune profedo in fundamento diuerfi.Quod enim uetu#Dl

-

l[erf-

a .j

fbtdxmiGeographi po fuere feptem parallelos, a ut locutifuntde parallelis tras# jejorummuneeuntibus per regioes aut locadeledabiliterfemper &T pro fempercut aiunt) ha< ran

-

0 anrcpro--

bitata,V t eft ferme a medio tertij climatis,ubi latitudo in jo.penegradus afccn- baiidas1

dit,ufqj in medium,quafi,fexti climatis, ubi polus in.4/ .attollitur gradus . fit

hoc pulchre elici poteftex didis eorum(de quibus Plinius fupra)adrjcientium

fingulis parallelis quantitatem longioris dici aftiui, a qua concluditur lati#

tudo regionis. Aut quia principia propemodum omnium rerum funtparua.

Exnuceenim fit corulus, ex glande ardua quercus.Etbona arces (tefteAri#

ftotele)funt per additamenta.Ncmcft miratudignum,quod hi primi orbis ha#

bitati feriptores, paucosadmodum pofuere parallelosrquod fatis concludipo#

teli ex eo, quod alij polleri ctia uetufti his feptem quinqj addiderunt,^ iz, nu#inerarimt.AdPcolemaosdictmns,qiiodisqui Almageftufcripfit,numerans pcolcm*usab aquatore uerfusfeptentrionem jprparaTTelos,non animaduertit principali# Phclufinus^ter an terrahis fubieda fit habitata uel inhabitata , fed potiffimum attendit cu#

B iufuis paralleli,quem linea aquidiftantem appellat

,longitudinem dieia Iliu i

longioris,item dillantiam aut elongationem ipfius ab aquatore, quamlatitu#

dinem uocamus:S£ umbras meridianas fole exiflentein principio Ariecis,Can<

cridC Capricorni. Quod ex eo coijci poteft, quod fubaequinodiali,qui fecun#

dixeum primus cft parallelus, habitationem no admictit,3f in parallelis latitu#1

dinem tfj.graduu excedeiitibus,nullum habitationis nomen expnrnit,6^ inha

biracos rclinquit.Nec obftat principium fexticapieis,ubi loquiturclequatuor

terra habitabilistquiaperhoc nonairerit quodubiqj habitetur,fed pro maiori'

parte.Neqj id(pollquam de aequinodiali primalinea tequtdiftantedetermina#

uit)cu inquit. Reliquarum uero aquid/liantium aquatori diei,inquibus pof#

fibile ell fcirequa funt regiones &Cloca quafub cis habitatur,numerabo fuin#

«nam proprietatis cuiufqj:Quod accipiendum ell tatutnmodo dehis, qui.habi#QjaiIj,-uS pto

tantur.Quia certum quod plurcs ex his,prefertim hi,qui funt polo ardico uiciicma,us

ni,a nullis hominibus coluntur.Ptolemaus autem clau.Iib.primo fux Geogra#

phia,recenfens, dempto aquatore,ij/paralielos, loquiturdebis qui habitan#

turSdpcripfum cognitis ,Ex his palam eft omnes comemoraros de parallelis

C egregiedixifTe,fireifinis,proptercJuemIocutifunt,ritepenfi'tatur,Neq?impe# An SoJ moturitig aut ignorantia arguendos.Sed hic oritur dubiij. Supra enim didii e(l,so#

p rimi mobiiig

le a principioCaprtcorniinprinctpiucancri deferibere 181. circulos parallelos omidie deferi

et totide a principio cancri in capricol-nu,cum in iteritate no fint gquidiftanccs bat parallelus:

gquinodiali ob id,quod no funtlinea circularesino eni in eis fit exitus a certo

pundo dC reditus in eundem.Inexemplo,ponamus quod sol fit in primo pun=do primi gradus Capricornimotu primi mobilis,centrum folis deferibit line#

am circimferentialcmqua no redit in pundum,unde exiuit.Qiiia in Z4-. horis

Sol fuomotuabtjt a primo pundo primi gradus Capricorni in principii! feciidi

gradus ciufdcm,in quod finit fe linea circumferentialis: Igitur no funt dicendi

circuli paralleliautlinea circulares. Pro eo dubio aduocandus eftloan.deSa,

Bu.qui trad.j.fic feripfic.Notandueft quodsolafccndensa primo pundo Ca#

pricomi perArietem ufqt in primum pundu Cancri,raptu firmamen deferibit

»8t;parallelos,quiftta paralleli Sdfinooino funt ctrculifcdfpirejcumtn in hocn5 fit error fcnfibiliSjin hoc uis no cofticuat fi circuli appellent, hac illc.Qt eni

modiea &C infenfibilcdl pro nihiloreputaufufficit enlfapius inmathemaricis

uerfari circa prope uerum.Efttamenhic aduertenduquod linea circumfereiv

E 4

IN PROCLI DIADOCHI S P H AE R A M IOANNIS

Circularis,tialis eftduplex.Vna circularis,^ eft linea a certo pundo exiens ,circueundo D

Spiralisdus ineundem rediens,cuiirs centrum ab ipfa undequaqj tequaliter didat , Altera

plex. fpfralis exiens acerto pundo, Stcircumeundo non rediens in pundum undeGyrariuaud exiuit.Ethgc eftgemina,Vna gyratiua ucl inuol uta:8d eft linea a certo pundo

CiVcumii lurain P‘ano exiens,£x circumeundo in aliud fe terminans . Alia eft circumuoluta

aur helica.authelica,8£eftIineaaccrtopudoexiensS£incorpore,putacoIumnaautglo<

D.i ufu paralie bo,ad eundem non rcdiens.Sunt igitur noftri paralleli linea: fpirales,gyratiuae

lorum. autinuolutae. Praetereade parallelorum ufuaut utilitatibus paucula qugdSPtimaiiiilm predidisadijceredecreuimus.Et primo geographicas abfoluemus,hoc modo,

f b3

j‘cantc* Habitantes fub eodem paraIleIo,eandem habent latitudinem.Quare habitati

rallelo cande" orbis obferuatores prouide egerunt in eo,quodaboccafu in ortui., tendentes

habent lacicu- fub uno parallelo habuerunt eorii obferuasioncs.Quiaadomnia loca adqua:dinem. dec(inarunt,nonfuitopusqbferuarelatitudinem rQuiaquae primo aditu fuit

obferirata omnibus fubiedis focis fuit accommodanda, St fic latitudo fuit cer*

ta/cdfolalocorumlongitudofuitanimadirertcnda.Inexemploicapiatur no»minatiiltmus parallelus Rhodienfis , cuius ftepius meminit Ptolemaeus Clau.lib.r, fuae Geo.fub quo plurima: facfta: funt obferuationes.Et fuit negotiu incc

.f. Mauritania ptutn in occafu, putain Africa,in mari exteriori fub latitudinej6.graduu,quas>

lem habet parallelus per Rhodum,8£redo itinere uerfus exortum nauigandouenerunt ipft obferuatores ad fretum Herculeam eiufdem latitudinis: Poftea **

-

ad mavclbericum,id eft, Hifpanicum ,Balearicum, Sardoum . Per Sardiniam

infula St ibidem Valeriam ciuitatem . Calarim aut Caralim oppidii.Per mareAfricanuSt eius infulas.Sacram

,Aegufam.Per Siciliam Sl eius promon. Lily*

banl : Per mare Adriaticum StStrophades infulas . Per Peloponnefum Steius

promon, Ichthym,01ympia Pifam ciuitatem. Per mare Creticum St Therafia

infulam.Per Afiam minorem,Myrtoum mare.Perprouinciam Cariam St ibi»

dem per ciuitatem Cnidum, Creflum portum,Rhodum infulam, a qua paral*

leltis nomcnhabet.Ethaclege progredi uerfus orientem ufquein regionem Sericam St Sinarum diftantes amari exteriori Africano 1 8o, gfachbus,pe'rque di»

^ midium fup erftcreTipfius terreni orbjsj" HaucTaliter iudicaBisUerioftro paral

TeloTiahen te 1a t ii lidincm48.grad iuim Stfcre40.m1nuto.fubquo omnes ciuita

tes locata: eade gaudent latitudineuel quafi. VtfuntVadeuier &Limaoppi>=daducatus Barnenfis.Tullum urbs ad MofdIam,Horba,Tubinga,Gceppin3*gen,GisIinguin,G/engen,vverda Sueuia- Ingolftadiu, OfterhofenadDanu^bmnr.Omncs caritateshs Germania: accedut,fub uno propemoduxnfittcpa^

Secunda utili; elicio. Secunda utilitas eft.Quod fichabitantes habent confimiles St ciuf»ta

Dies5c nox dem quantitatis dies Stnodes,quantum ad augmenta Stdecrementa,fednon Frcqua,eundem confimiles ortus St occafus, intelIige,quo adideminftans temporis. In exemsparallelum ha plo,rcpetat parallelus Rhodienfts,qui fubeoinoccafuhabitant,utfuntMauiDicantibus. ricani,oppidorum Tingis StExiliftg ferine, habentes diem fongiflimu i4,hora<

rum Stjo.minuto .Authore Ptolem?o,breuiflimum autem p.horarum Stjo.mi

mito.Idemiudicium eftde quantitate nodis longiflimg St curtiffimte.Omnes

igitur uerfus orientem fub eodegentes eafipfas8£ dierum St nodium feruanc

quantitates .Et quantum dies a principio Capricorni ufquein principium.can

eri in uno loco.fefe augmetat,pucain uno minuto,duobus,tribus aut quatuor,fic St coformit-eraugmentat fe in omnibus altjs huius paralleli locis . Simife.eft

Tcrdautflicas.hidiciumde decremento ab exordio cancri in Capricornu.Idem accipe dc no*

Incola- unius dibus.Sedhissolnonoritur,cceIutnmediae, neque occiditproeodemra mer*

paralleli *qs to aut infiantc,cuius caufa eftglobofitas terrae. Tertia utilitas. Sic habitan*

habee umbras tes habent confimiles St xquales umbras meridianas,Vtfi,gratia exempli,

res

S T OE FLERI IVSTlNGEM, COMHENTARIVJ, 1

9

A res perpendicular/ter ercda decem pedum,quopiam die anni tempore meridiano in aliquooblaco loco procreat umbram odio pedum, in omnibus alijs

locis,res decempedum fuperficici orrhogonaliter infideris

,tempore meridia

ei cumfdam diei,proijcit umbram odio pedum,Addcqubd fi aliqui alicuius rei

parallelifune perifdj,hecerofctj aut amphifctj,amnes aliihuius paralleli funt pe

rifcij,hetcrofcii aut amphifeii. Quarta,lichabitantes eandem habent hyeme

£d aeftatem,quantum ad temperantiam aut diftemperantiam.Nxfi per accidens

fiat impedimentum, puta percafum grandinum,montium obiedlum.Dehtsferibit Albertus Magnuslib.de natu.loc.differentia prima,cap,io,CircuIariter

(mqlfft)habitant,quorum'latitudocum fit una,longitudo tamen no una fid-ea*

dem eft.Ifti enim fub uno parallelo circulo habitant, qui arqualis ed in circuitu

latitudinis ab atquinodliali circulo,5dille quoquelocus aequaliter calidus 8d fri-

gidus edjlmmidusdC ficcus,dies eorum funt aequales 8d nodles ,fcd eorum ora

tus 3doccafus non funt in uno tempore fenfibili , Nec eorum uentifunt xqua*Ies,quiaquorum differt oriens 8d occidens,horum neceffe ed differreuentos

„ ad minus orientales 8d occidentales . Hucufcp Albertus.Hos CleomedesD primo Metco. uocat m^lornoq

, id ed, circumhabitantes aut circumac*

colentcs.Scddehis 8dAntoec/s8d Antipodibus in capite de pote*

datexquidiftantiumaut quinty zonis abunde dicemus.

Alber.Ma.


Tabula Paralleloru Clau.PtolemiK^iu qua eoru nonu'na,2t per quas climatumoffendantur, continentur.

Lati. ||tnaximi>

S

Nomina parallelorum Sepien=

crionalium1 i Climacum initia, me.

|| dia& fines ii&rsIjDics _Mior

|m

i |Per Taprobanemi |Per Aualirem finum

I lAnrcdimaticus||Anteclimaticus II JI3

ll

11

II11 13

3 ilJer Adulicum linum

4!Per Meroem infulamI [Initiumprimi dimatis

||Mcdiu primi dimatis II,IIS 1 I,',’ 13j iPcrNaparam ciuitarem

6 |PtrSyencm urbem||Jnitiufecundidimatis i|zo| 15 1

1 1Mcd infecundi dimatis |

U?|> 0 | 13 1

*1

?o

71Per Ptolemaidem Eermi)

8|Pcr Alexandriani Aegypti.|

[Initium terti) dimatis

||Medium terti) dimatis 0

vi

00

Jll4*

9]PcrPlicenicia: medium10 |Per Rhoduminfulam

|

[Initmquarti dimatis

|

jMcdiuqua.rti elimaris lini» 1 l::i 20

ji [PerSmyrnam duitatem

« JPer Hcllefponcum ucl Romam |

[Initium quinti climacisj [38135 1

l'Mediu quinti dimatis1

1

40 [ 5 | ISI4f0

j 3PcrldizantiumautMafliliam

t+IPerPontum Euxinum|

[lniciumfexci dimatis'

||Medium fexti dimatis

||4?

|

51

1 l4f1

o|131l?

30

ij iPer olliaDorillhenisfluuij

t6|Perauftra]emparrc Britannia? maioris1 1

Medii! icprimi dimatisl| Primus poftclimaricus 1fflZl,ni

010

i7jPerLondinum aucoftiaTanaisiluuij

18 !Per medium Britannice maiorisJ

Secuduspoftdimaricus|lTerr/us poftdimaricus IBM II ,V

71

010

lylPcrauftrales parces Britannice minoris

10 IPerfeptentrionalia Britannia*minoris|

[qiiarcuspoftdimaticusi [581 0 11

1

[quintuspoftclimaticusjlei|0 || .11

00

i - |P:-rThulem infulam1ISextus poftclimaticus 11671 0 || i°

|

0Nomina parallelorum Auftralium

||Meridianadimaca ||laticu. ||meridio.

1 Per Raptum promontorium1 Per PraiTum promontorium

HAnteclimaticus

||Medii! primi dimatis

||| 1 I3 II ilL30

0

STOEFLERr IVSTINGEN. COMMENTARI V S 1°

partes uergant, item eorundem latitudo, maximus dies . Etin quibus tabulis

Tabula: Claudii Ptolemsi uiri Alexandri ni.

|tab. TAB. TAB. TAB.|TAB.

fTAB.

|

TAB.]TAB.

|TAB.

|TAB.

|

TAB.|

U Afri.

4 Afri.

u Afixu Aiiae

i i Afixu Afix

4-

4>

>>6 Afix6 Afia-

i oAfixtoAfix

u Afixl u Afixl'u Afix|

1

1

4

Afri.

1? Afri.

6 Alix

4 Afri.

9 Afix6 Afix

io Afixl it Afixi u Afixlo Afix io Afix io Afix

i Afri,

i Afri,

t Afri.

i Euro

z Euroz Euro

z Afri,

i Afri.

~i~Afri.

6 Euro

6~Euro6 Euro

9 Afri.

5 Afri.

6 Afix

4 Afix9Afix9 Afix

9 Afix4af.iaf.

t af. i af.

t Afix

9 Afixl u Afix

9 Afix|io Afix n Afix

9 Afri,

io Euro

7 Euro9 Euro

4 Afixi Afri,

io Euroio Euro

4 Afixl ioAfix

5 Afix| 9 afix

u Afix8 Afix

r9'Afixl io Afixl ti afix

8 Afix| 9 Afi^l io afix|

9 Afixl 5 Afixi Afix| 9 Afix

7.

8

afix

7 Afix8 Afixl 1

7 Afixl 8 Afi*|

z Euroi Euro

j Euro

9 Euro9 Euro9 Euro

6 Euro6 Euro

9 Euro

9 EuroiAfix| 9 Afix8 Afix| ? Afix

7 Afix

9 Afix8 Afix

j

$Euro

i Euro4 Euro3 Euro

8 Euro

4 Euroz Afix8 Euro

7 Afixi Afix

7 Afixl

7 Afix| 8 Afix7 afix

i Euroi Euro

9 Euro4 Euro

4 Euro8 Euro

8 Euroz Afix

z Afix7 Afix

8 A fixi 8 Afix8 Afixl

1 1 Euro 1 4 Euroi 8 Euro|i Euro

18 Euro| z Afix

z Afixl 7 Afix7 Afix| 8 Afix

jiEuroj 8 Euroj

z Aliae 7 Aiixj gAfix

lUAfri.lu Afix|

1 14 Afri. |1 ....

Nunc ad utilitatem aftronomidtfh pafallelorum pfOperopotiffirtifi ad eos

quos Sol motu raptus quotidiedefcribitjquorum officio dies artif/ciales&no

des maiorantur 5C minorantur,a ut augmentaritur 6c dccrcfcut. Suprade per#

pecua a:qualitate dierum SCnddium,his q ui fiibxcfuittodiah'fphatram redam

C habitant nouitios pertabellam ortuum& OcCafuumTignorum infphteraredabreuiterinfi;ituimus,pluresaIiasdemonftrationes omittendo . Hic aurem ad#uertendum,qu'odin fphatra obliqua ubi unus polus nipra horizontem attolli#

tur,ut fumus nos qui aquilonias habemus habitationes ,duataffignantur cau#

fac diucrlitatis ac uariationis dierum artificialium dinodium,quarum una fu#

mitur ex diuerfitate alcenlionumlignorum. Altera ex circulis parallelis b sole

motu mundi deferiptis, Pro prima igiturcaufa contuendum eft,quod obii#

quitas zod iacicaufa cft,quodtam in fphara reda quam obliqua aliqua figna

oriunturrede, 'aliqua oblique. Et conlimili lege decidunt. Quod idfphacra:

J fede accidat fupraoftenfum eft pertabellam - Inobl/quauerooftendendum.r nam fi'zodiacus clfet parallelus cquinodiali,proculdubio omniafigna perifor#

micer fl^aTqultliter orirentur& occideret 8C ipfezodiacus elfct regularis 8C uni#

/rorrnisquamadanodu fune omnes paralleli,^ ita unuquodcp fignu zodiaci ori#

/retSC occideret in duabus horisaequalibus.Sed quia obliquus cft, accidit q> ali#

qua eius figna ( ut dixi ) redeoriunt,aIiqua oblique,nonulla rede occiduntno

De utilitate as

ilromjca’para|

leloruni.

Duf caufj di»

uerfitatk die=

rujn Stnodiu'

De caufa diuer

fitaris dierum& nodium ra?

tionc afcenfio

num fignoru

Signa oriiTtur

redc&obli=qiie,

I yu.' i h\

vlUa** ty' *#«

\. c rJ <*•>•< '

’ t/‘ ctf-f /Vt» K/ifch'

IN PROCLI DI AD OCHI SPHAE RAM IO ANNISnulla oblique . Cui reiadjumentum prxftat fphxrx obliquitas, quanto enim Dfphxre horizon eft obliquioraut decliuior,tanto aliqua ligna obliquius 8C pro

nius,aliquaredius oriuntur dCoccidunt. In fphxra igitur obliqua fex figna

quae funt 'a principio cancri per Libram, ufque in finem sagittari) rede oriun*

tur, reliqua uero a principio Capricorni per Arietem in finem ufque Gemino*

rum oblique ,Vnde uerfus,

Redameant,obliqua cadunt 'a fydere cancri

Donec finitur chiron,fed extera figna

Mar Ma Nafcuntur prono,defcendunt tramiteredo.

Accedit Marcus Manilius libro j.capi.i .fic.

Sed iacet obliquo fignorum circulus orbe

Atqucalia inflexis oriuntur fydera membris:

A fi illis magis eftredus furgcnttbus ordo.

Hxc cx fubiecta tabella,amicelcdor,fadleaccipies.Ex obliquitate lg/turzo*

n .diari,8C uario ortu occafu fignorum in fphxra obliqua, concluditur diuerfi*

run^Voftnla:tas^ irir,etas dierum artificialium& noctium

,Q uando fane sol eft in priiici*

undet pio Arietis aut Libve t ime dies equantur nodibus,eo quod tot figna redequotoblique tunc de dic afcendunt,fimiliter Si de node . Ideotantus eft exceflusa*

fcenfionumin dteficut in nodc:quare tempora refultant xqualia.SoIc enim 1

exiftente in principio Arietis,interdum afcendunt ifta fex figna Aries ,Taurus, “

Gemini,Cancer,Leo, virga,quorum tria obliq ue Si tria rede oriuntur . Sedno*

du oriuntur illa fex Libra , scorpion, sagittarius,Capricornus,Aquarius,Pifces,

quorum etiam tria rede&triaobliqueoriuntur .Sedquando sol eft in princi*

pio Librx hxc fex figna oriuntur die,illa node . Ingredere igiturtabellam fub*• ditam St collige afccnfiones ortus Arietis St quinque fequentium fignorum,

quibus coaceruatis fufdtabis 180. gradus xquatoris quifaciunt iz,horas xqua#les.ConfimiliformuIa confcribito afcenlioncs fex fignorum nodis St colliges

i8o.gradusxquinodialis,facientes iz, horas xquales .Ecce parilitas dfei8£no-s

dis.ldem per tempus onus tabellx abfoluere potes .Et quando nobis eft ma*xima dies , ut in teftate fole poffidente tabella asCensionvm, idprincipium Cancri,tuncoriuntur die fex

ligna rede orientia,noduautem fexob*

lique. Econuerfoquando nobis eftmini

mus dies in anno sole exiftente in princi*

pio Capricorni,tunc in die oriunturfex

ligna oblique onentia,dcnodeuero fex‘

direde. Alii dies intermediiquadocgfunt

maioresquandocj)minores fuis nodibusfecundum quod plurauel pauciora figna

Recula fi^no- ,n die rede liel oblique oriuntur. Idem

rum ortus. intelligedenodibus. Hxc omnia per ta*

bellam facile uenari poffunt.Eft autem

regula:quantumcumq; breuis aut proli*

xa ficdies uel nox, fex figna oriuntur in

die St fex nodu, neque propter prolixi*

tatem autbreuitatem diei uel nodis plu*

Mar.Mani. ra uel pauciora figna oriuntur. MarcusManfluslib.j.ca.i. (aftro

Cum.tamen in quoaimedies deducitur

Sex habeat fupra terras fex fignafub illis.

eft, ortuu& defcenfibnujid eft,

occafuu fignorum infphxra ob<*

liqua,ubi polus borcalis eleua*

tur 48.gradibus St 4o.fcrme

minutis.

jOrcus te- iTepus jOcca. hTempus _

^irlquacoris |ortus jqua. |joccaius *

giialCiim |I) |m I 2 GTmTjlj m %

V I14I I'I0IS8 1 4I 41 I 171

1

z 4S' '8

|«Sh?I

1

|

'4 11 4 1I ri

1

1

1 4 S 0

3X I -71

B|

1 I49 n 17 ' 6|)~ 1 18- 14

S>| 37|

6|

z 18 2:

4 17118 II 1

Jl l 4 i liS|Z 4f o i8| 43 II

» M'

Iiy|4t|i 7|

z 4t 8 14 Jt|| o|f8! 4iSrUi 1 17

|z 4? 8 14

171

1

1

r s r

:i 4ni|4i Iri I Z 4f ° 18

j»

|

'I«4|tt

£ ~y 7 \

6I

z z8 -Z4 Z7 i» 8i|| r }4q( 12.

y>\i7\ 18 I I 49 IZ 37I 611 i|zS|z4iSln 1 14 It 41I 1 ;! I

1 14 > !_o

Kl'4||i|| 0|i|.|. iTi-t' fdl ?!

STOE FLERI IVSTINGEN. COMHENT.AEIVS, Jl

Dehac caufa dmerfitacis dieru 8tnodium Ioqutt Pii. lib.z. ca.tp. in hxc uers Plinius*

ba.Inequalxtatis caufa obliquitas elHigniferi,c0 pars £qua mundi fup fubterip

terras omnibus fiat momentis. Sedqua: reda incxortufuo confurgunt figna

longiore cradu tenent lucem, qua: nero obliqua ocyoretranfeut fpatio.blxc

Plini .Veru obliquitas zodiaci &ortus redus & obliquus fignorS,non funt i

fufficiens caufa diuerfitat is diem 8C nodium . Nifi accedat obliquitas fphaexx,

N a fub a:quatoreeltzodiaci obliquitas,&fignoru ortus obliquus Si redus,5Ttamen nulla accidit diuerfitas dierfi Si nodium fed eorunde perennis aequali*'

-a —r—i - - - gp uerHrPTinh accipidida funTderpHara obii* Qc0rtfqua.Aftipulatad id Cleo.nMeteo.ca.de augmento diem,8C lequenti, de caufa Secunda* caufaincrementi in3equalisdieru,qute lege. Secunda caufa diuerfitatis dieru artu diuerfitatis die \ficialiftcumnocflibusfumiturexdr.culisparallclisafole defcriptis. ContuenA rum. )du igitur, q>arcus horum circulorffcequidiftantium qui funt fuprahorizontem.2

funt arcus dieru artificialiu,arcus uero fub hor/zote funt arcus nocfh’u,lnfpha:« ?ra igitur reda cu horizon fphxera: redartranfeatp polos mundi, diuidic omne* \

circulos iftos in partes tequalesrunde tanti funt arcus dieru quanti funt notftiu|

- ir- .

apud cxiltentes fub atqumo&iali.Et fic inquocumquefigno fit sol femp eft eis 1

a:qufnodiu.Quod in fphera materiali uerificata ad fphsera reda facile oftcndi

® poteft. In plano (ic.Efto circulus duabus diametris orthbgontjsdiuifus polus

ardicus a, Antardicus b, linea aut diameter i h,xquinodialis principium V„,onftratio".

Si :£s,zodiacus d g, g initi'uCancri,d Capricorni.Ex praedidis liquet q; sol exis

ftesin principio Capricorni d,motu raptus mudidefcribitcirculu Capricorni d

e,qui quidem terminatin f fecudo gradu capticorni,ad que sol motu proprio

fecundo die eft translatus, SC poftea caufabit alios circulos ufquequo accedit

Arietem,ubi gquinodiale i h defignabit,8£ deinceps alios parallelos uerfus po*Ium ardicum,doneciitinprincipiocancri,ubitropicu g k depingit.Ethipa*

ralleli funt circuli dieru naturalium,cum sol in die naturali fingulos deferibat.

Eorum autem arcus q uifuprahorizontem quemuis funt , uocatur arcus dieru

artifiaalium,ideft,afoIeindieartificialidelcripti,Cumdiesarrificialisnihila*

liud fitquam latio solis fuprahorizontem.Qui uero infra funt arctis nodium,id eft,innodea Sole caufati .

Qiiemadmodum enim huiufraodi circuli corinet

VPoflethfcfigurapin*

,

giiuxtaucramdiftan

tiam Tropicorum aba?quinoc?liali,& qua*drans b i diuidi fn

^o.gradus altitudini»

poli ,Si rropicusCan

crifub horizonte re*

ftoin n partes fignu

Si in fubdiuifioes , 8i

apponi centro horia

zon obliquus mobi-lis inmodum regula:,

8i ni fallor omnia per' fe<ftius& lucidius ap

parerent.

chorii»111

kpoIusantarAkus

•IN PROCLI DIADQCHI SPHAERAM IOANNISDici naturalis partemfuperiore Si inferiorem cancp partes totales fingulos corti integrantes; Dpartes. Ita dies naturalis exduabus partibus, f.die artificiali& node coftituitur. Qui*

bus ftantibuSjhorizon fphsrgreds,quediameter a b defignat 3tranfic per po*-

los mundijCui infiftit squinodialis i h perpendiculariteiycaufans angulos re»'

dlos.SC cofequenter omnes parallsli squinodiali* Sequitur qj tam xquinodia»

le Cp ei squidiftantcs parallelos in duo aqualia partietur:per tertia

3certi) Eu»

cli.SinguIs igitur drculoru portiones fupra redit horizonte a b xqualesfunt,

portionibus coparrbus fub eodem ,dC quia in fpatrjs aqualibus 3 fiunt motus

A ft edes^quaieSj fexto Phyfi. Motus igitur Solisper portiones circulorum fuperiores

11 tote es.a(jiuiis crfcmotu ,- eiufdcm fub inferioribus.*&quonia sol squalitcrmouetur,

intemporibus paribus tam fuperiores cjj inferiores tranfit didoru porriones

(ut Philofophus fexto Phyfi.demonftrat ) Sicu portiones fuperiores tranfeat

tn die3infimas uero in node (ut didu cft) cocluditur fingulos dies fingulis fuis

f^lwriwredxHO^kuscffe squales Si cofequenter ubicucg inzodiaco fitSolinfphsra reda

^P 1 c

' femgelfcsquinodin. Sed quiahorizon obliquus 1 m,q uicuincg (it illejemg. y diuidit squatore in sq uales partes,cu ambo fint circuli maiores3p caput fccu*m 1-

dit lo.de Sa.bu.qn foTerit in principio Arietis &C Libra squinodiale dcfcnbens,

*c

cg motus fuprahorizonte Sifub eode l int squalcs3erit squinodiu in uniuer»

~ ten-a.Sedquia pradidushorizon no tranfit b polos , ut liquet,ficuti redus,; X. i A-f 1 lio diuidit reliquos circulos in partes squales fedTn portiones insquales

3per E

quarcS terti) Elementoru. Si lineadiuidat linea intra circulu,neutra earQ p ciuf*

demccntrueunte in partes inxqualescafecat.Etdidus horizon deprimiffub

poloboreali , ut patet in figura prsfcripra . Na portio horizontis obliqui I cft

fub polo a,Et a polus cleuacfupraeunde/equiturqidepartecceli fepeentrio*

• nalis maior portio eftfuprahorizonte 1 m quam infra, SC cofequenter omniix

circuloru feptentrionaliu ab squinodialiuerfus polu feptentrionale declina»

tiu maiores portiones funt fupra quam infra circulu horizontis ;8f per confer

quens maior motus solisfuprahorizonteaut terra cpinfra.Et quiamotusregularis eft3dies artificiales quibus mouct fupra terramaiores funt fingulis fuisno

Signa feptenr dibirs.Quando igiesolmouet perfigna feptentrionalia3q funtab initio Arieti*

irionalia. ad fine virginis,ab «o. uel u.die Martij in ij.seprembris, crefeunt dies artificia»

Ies fupra noctes. Et quonia horizon prsdidus diuidit squatore per squalia,

StT uerfus arcticir pol umdcprimif, Si tanto magis quanto ab squatore plus re»

mouet3fcquiturquatocirculus magis diftans eft ab squatore Si propinquius

Dierum nodi polo borea!i3tanto maiore portione habctfupra horizonte Si minima tnfra.Et pum'q: uarieta- gocum-Sol eft in tropico prsdido3quod ufuuenic iz.Iunq dies maximus eft Sitisratio, nox minima.Cotra uero quonia pradidushorizon m eleuatfuprapoluauftri

nu b3 eo deprelfo maior portio partisccdimeridionalisfubhorizonteexiftitcfj

fupra 38(confequentercirculorum ab squatore uerfus polu illum declinantia

fempmaior portio eft infra cjj fupra. Quaproptercu fol eftin fignis auftrinis in

medietate zpdiaci3q eft ab initio Librs in fine pifciu 3nodes fupra dies funtIon

giores,8£ quanto magis horizon ab squa.tore elongattanto magisfupra redacft eleuatus

3& maiores portiones fub co.Vnde tropici Capricornimaxima portio eft fub eo&minima fupra relinquit: Quo fit ut fole ibi morante ix.Decem»

bris nox eft maxima Si dies minimusqfj

pofTxt effe in toto Anno. Cui quSto die*

magis propinquus eft tantonode habet longiore.Ex his palam cft3cu troptef

squaliter diftant ab squinodiaIi,qp arcus diurnus QC fuperior tropici cancri3s»

qualis cftarcui nodurno SC inferiori Capricorni Si econtra.Eode modo diccnas

dueftde alijscircuIissqualiterabsquatprediftantibus.Qusdefphsra obii»

q ua iam expofita fum3polTu4t ginftrumentufphsrx materialis optime deda»

rari,Sat eft, Deoccul»

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS

DE OCCVLTATIONE ET EMERSV AEC^VIDISTANTI

, 'UV* xo {**<- *•

v>-

VjBmm ex memoratis quinque acguidiflantibus circults,ardicus fatifta* ffxTvSpraterramtotus exiftit.Solftitialis aiitemtropicus bipertito ab horizon* PROCLt

te fcinditur, maiori eius parte fupra terramconfpicua , minore fubter occulta.

Neque tamen in omni tradu trrbeue limiliter circulushic ab horizonte feca*

Cur, fed pro climatum uarietate uariam fedionum exuperantiam fortitur,iis

quoque, qui propius feptcntriones agunt,inaequabilius ab horizonte fcindi*

tur:Nec finis donec co loci uentum fit,ubi totus fupraterram emineat, Quiue*

ro ad auftrummagis uergirnt^s^rofeiôger aequabiliores partes ab horizon*

tediuiditur,donecad plagaîquarSam uentum fit,nobis certcauftralem , ili i

quatropicus ab horizonte per sequas partes fecatu r. At in noftrahabitatione, I

grJta. folftitialis ab horizonte fcinditur, ut uniuerfo circulo perodo parteis diffe* 3

‘ £ dio"quinquefupra terram appareant, tres fub terra lateant .Sane adhoc clima'

dircxiiTe ftylum Aratus uidetur ,cum Phcenomenacofcriberet:in quibus cum.® de folftitialitropico diiTerit,ita ait.

Huius in odonis diffedi partibus alta

Terrargrminuifunt quinquc,tres imafrequentant,

AlterniS^ Phoebi reditus celebrantur eodem,• ^ Êxhac diuifionc feqtiiturmaximam diemhorarut^requinodialiu^ quin* '

„ decim cfTe,nodem uero nouem,V * ^ In tihoclio autem horizonte itatrois

**

*r;-picus ajp ho|dzontedirim$ur,utcum circulus uniuerfus in odo 5C quadragin*

'VM,- k / ta partes?eêtur,undetriginta fedioncs fupra horizontem appareant jirndeiu*

ginti fub terra Iateant.Ex quadiuifione fit, ut apud Rhodios longiflimus dies

horas gcjînodiales cûatuordecimhabeat,noxnouem.Additis hincindefemi*

ffibus unius hora; lingulis, Aequator uero circulus per uniuerfum terrarum

orbemita abhorizontediuiditur,utfemicirctllus eius fupra terram extet,fe^

micirculusilib terra linquatur.Quo fit,ut inhoC circulo aequinodia fiant, Zf

Brumalis autemtropicus ea ratione abhorizonte interfedus eflr,ut minore fe*

dionibus fupraterram habeatur, maiorfub terra, Inxquabilitas uero fedion»

num eandem in omnibus climatibus uarietatemhabet,quametiam in folftitia*

litropicodiximus.Semperenimrefpondentesex aduerfo tropicorum fedio*

nes jequal es inter fe funt, Eoqj fit, ut maximus dies maxima: nodi,8d minimus

dies minime nodi aqualis euadat, Antardicus autem circulus totus fub lio*

rizonte latet.

INter alia magis pracipua, digniora & nobiliora mathematica difciplina STOEFLERicognitio ortuum Sôccafuum/ignorumêllarum ac fyderummultis altjs INTERPRE»

praeftac. Eius enim peritia non folum nautis, agricolis ,V initoribus, Medicis,

Poetis,Hiftoriographis,Geographis, Aftrorum iudicibus,fed ipfis quoqueimperatoribus & exercituum ducibus neceflaria uidetur. Cuius ignoratione

(authore Onofandro Platonico philofopho ) infidiari uolentium confllia ple* Onofir,*t

rumquemirritumceciderunt,

IK PROCLI DI AD OCHI SPHAERAM IO ANNIS

Suntautemqui dcortu & oecafu tractant fere innumeri ex quibus hi, Pto ? Dlemxus Diiftione ij.Alma.Plinius librodecimo ocftauo, cap , uicefimoquinto.

Scr/prores re- SMeinceps.Iulius Firmicus lib.y.capi.i.AIkindus libro demc^udiurnojoan*ccnict, nes de SacrobuftoTrada.j.dc fphxra .loan.aRegio monte in firis tabulis priV

mi mobilisSddire&orus.Poet^Virgilius prgeipue primo Georgicorum,Oui*dius infex librisFallorum,qui in procemio fic canit.

Temporacum caulis Latium digella perannumLapfacj; fub terras ortacp ligna canam.

Et idem in primo.

Quis uctat&ftcllas ut quxqua; oriturque caditqueDiccrcfpromiffi pars fuit illamei.

Felices anima: quibus hseccognofcere primuIncpdomus fuperas fcanderecura fuit

Dc ortu, offero nouitiis Aftronomix hanc formulam.

OCCdi2- • Ortuslignorum

/ftellaium&fydc*

jrutn eft duplex.

fApotelcfmaticuSjid eft,JAblationis

\ iudiciariuSjCt eft triplexj

Alhonosj

/Figurationis fiue cotf

micus ) (.politionis ^I 1 Horizontalis

|

/Inapotelefmaticus, id\

I 'eft, non iudiciarius, fa <

v^vSolariB

Cofmicus liue mundanus.

PoeticusjChronicus liiie temporalis.

Heliacus fiue Solaris

(Vefpertinus

vjAlkindu’ - f_-.De tripliciortuApotelefmatico feribit Alkindusinlibro de motu diurno.

/ - Ortus ratioisi Rationisappellat.cum in ortu afeendente primadomo aut horofeopo fuerit

e.rr>i/tyi7 1 quoppiamlignum humanum aut rationale ,ut funtGemini, virgo,prima me*1 quoppiamftgnum humanum aut rationale, ut funeGemini, virgo, prima me*

jp dictas sagittarii 8C Aquarius.Vndecum aliquod illorum in ortu repertum fue*

\rityCtit natus egregia: racionis,pmdens 8C fapiens:&f eo fortius fi dominus eius JL

\n5 fuerit impeditus.Aflipulatur Almeonlibrodeunitatefecreti.Cu (inquit) '

**5““*“ uuiimuliiii , w. u.ui>uv>uimui tuu» a.u«, .

ireclecenlierur filius rationis. Vt li aliquis haberet Geminos pro afeendente 3C f*-iMercuriu in ipfo,is haberet rationabilitate &C (dentias liberales. Accedit Zeelin libro dc natura nati. InGeminis Mercurio afeendente inerit nato fcientiaru

fcriesSdhabirus rationis.Adhocal/udit HcrmesprimodeSpcculo&luce.Ecuuli. Fir.Iib.^.c.t.Vbi afleritde Geminis in geruturahois afcendetibus.Erit cce*

deftibus facultatibus femp imbutus. De virgine in ortu , ficIoquir.Facichoicin

multa fcicntem,& omnium difciplinaru feaetajjquircntcm,Oiatjj in pectoris

“V clauftro

!Si

i

STOEFLER.trVSTrNG.ES. C0 H MEN TAR [ V S. 3$

A clauftro retinentem.Desagfctarto horofcopaucc/ic inquit. Plures quoqj artes

'P 8f dtfciplinas confequecur.eritcK cordatusJngeniofus 8fomnium rerum frius.8f dtfciplinas confequecur,eritqj cordatus,jngemofus 8fomnium rerum fetus.

DeAquariodemum dicit , Diuinarum literarum aut facrorum uel religionum Ortus oblatio.

officia tradabit. /TDrtits oblationis uocatur cum in afcendente erit aliqua de nis *

domibus rouis,puta Sagittarius autPifces .Nam fi alterum ex his erit in oriente

raro natusdetincbitur paupertate,[dem accipe de rouebene difpofitoingenu

tura quapiam .Teftis Almanfor Aphorif. n. Nunquam erit pauper 8C inops Almanfor.

cuiusdominus natiuitatis critrupiter.Et Pcolema;usin Centi, uerbo yr, Vix Ptolemaru».

fietunquam,qubdnoni{lcidem,cuifuericafcendensPifcesuel virgo fit maior

/Tuiregni occafi'of//T5mis fi'gurationisautcompofitionis 3uocaturaptatiocoelif,Sur^

,

ad operationes perficiendas, putaproimaginibusfaciendisjdequibu* fereo*] * vk mntsantiquitas.Puta,Thetelfiunmiis8£uetuftiflimusphilofoplms,quifcripfic j-*

%libellumdenaturarer5,Thebit ,Hermes de Sigillis, Salomon in libello pretio* I

/ forumlapiduin,& libellode fculpturis,feu imaginibus.Chael Ifraeliticus,Ra*giel libro alarum.Item de annulo Salomonis quo damones abobfeffis expulit i

Tegelofephum lib.S.ca.z,D erecentioribus iegito Marfi» Fici.lib. j. de uita cce* ps/tj-j/tas ornisk litus coparandaca.i6.8fdeinde pcrpluraca.EtLeonhardumCamillumlib.j. Jfiguracionisj

'fe per totum. Is ortus multumconducitmedicisTMedidis enim colligendo her*‘

g bas,radiccs,conficiendo pulueres, liquores,unguenta, eleduaria falubrius fa*

cit aptando coeleftem influxu. Quare Alberetis Magnus in fuo Speculo egred ier,Ma *

v giedicit.Non enim libertas arbitrrj ex electione hora; laudabilis coercetur,fed

^ potius in magnarum rerum inceptionibus eledionem hora; contemnere, eft

arbitri) prateipitat/o non libertas . Et Marfi.Fici. inexhortatione libri terti) de Marfi.Fici,

trita coe.copa, Ego (inquit) frequentiiamdiu experientia compertu habeo,tan

ii

tuminterefle inter medicinas huiufmodi,atqj alias abfqjdeledu aftrologico fatf'£ '*/%L

dias,quantum intermerum 8f aquam .Sed de his fatis. /De orttilnapotele/ cfouslnapote ||fmatico qui ueic aftronomis tribuitur,contuendum, quod is geminus elt.AF lcfmadcus. ;

terhorizontaliscumfignum,uel pars figni,ftelia,uelcceleftis imago eleuatur fRorizontalis.frhiS- ij

ucl afccnditfupra horizontcm.noncurando,anhoc fitde die uel node,utfaci=

unc poecte.Ec ficdicimus omnia zodiaci Cigna in die naturali oriri.Immo 8foa J\

cidere. Et is ortus quando$fumiurrabfolute,ideft,finehoc,quodreguletur0 utus

* yf"\'

motu prrinimobihs.Etficdicimus inhumanis genituris.IIlird lignum quod eft

in contaduhortzontisorientalisoriri,horofcopare,8£oppofttum occidere.Vt IuIi.Fir.lib.C,

in genitura Paridis fuitAquarius inortu.Homerisagittarius.Demofthenis vir*

go. Platonis Aquarius, Archimedis Aries. Maximiliani regisRoma,virgo. Piri*

C lippi comitis Palatini, Leo, ./T^Kiandoqueconfideratus huius ortus eft refpe* r rDeA.-uusdliuus,quantum ad £equinodialeniq>efaHusmdtuin uniformem habetur or^

”

tus8foccafus lignorum 8£ partium eorundem, quo ad uelocitatem 8f tardita* |P

tem,deq uibus uniuerfaliter tradat Ptofemteus prima 8f fecunda Almage.Etl

Ioan.deRegiomonte,harumrerumabfolutilfimamtradiditcognitionem.Et / xj|

i nqs quantum ad integrafignazodiaci, fupra abfoluimus duabus tabellis.

1 Afoerfolaris.quo ftella oritur per remotionem asole.Et habet etiam Gemiftff Ortus folar/s

confiderattim. Primus fit,confiderando ortum in quantum fe elongat uel fepa* j,

rataftellauelocitatefuimotus,autcontraftellafeelongata sole,non curando ^y^-y yyuh nyan ftella uideatur uel non uidcatur.Et fimane ftella oritur ante ortum solis.d i* W

ct/f,citjrrhabereortmn orientalemaut matutinumTEriarn fi non uideatur.Et fioc*

v.

j

:

|

ciditpoftsolerndidciirhabercortumoccidentaicmaut uefpertinum. Secun* fr*

do confideratur huiufmodiortus quantaad a pparere. Ita quod diffinitur tem=

pus apparitionis aut uifionis ipftus ftellse.V t facit Ptolemaus Didione »$,AU Prolemafus,

mage.Ec adhoCcopofuit tabulas,quibus notificatur quot graaus iterraM>tillis" ^ ,v

'jf-- •

•

j;{

INPROCLr DIADOCHT SPHAERAM IO ANNISnuim plancta, a solcdiftare habeat ut uideatur.Et fic dicimus ftellam aut pia# D

' y netam oririortu matutino,quando defub radrjs solis exiens propter remotior

•’

yy nemsolisaftella uel ^laneta,mancantc ortum Solis apparere incipit. Et dici#’

*Y mus ftellam oririomi ncfperrino,quandode radijs solis exit propter remo#

tionem eius a sole, uefperipoftoccafum Colis apparere incipit.Huc ortumPto

Dcortu Pocti uocat apparitionem uel matutinam uel uefpertinam.E t coinciditcumco. oituhelfaco poetico,De quo infeqiientibus./fJe ortu poetico animaduertem

dum.Tnltgniores poeta* delcribendo gefta, bella , facinoranotatudigna: Item

calamitates, damna, circSlocutionibus &C periphrafibus utuntur peroccafum

/-'»* VI/ aiIC0rt”m lignorum, ftellarum,aut imaginum cozleftiu,diuerfa temporaiam

0 v ^ U l i V anni,iamdieiartificialis,iamno(ftisfignificareuoletes. Quapropter triplicem

Cofmicus auc_ ponunt ortum, dequibus haec paucula. Poeticusortus Cofmicus autMundashiuiidanus or nus,cftarcenfio flue eleuatio ligni,uel ftellar,aut fyderis fupra horisontem detus. ^ diearaficiali.Et quia hic ortus prarcipue Solitanquamlurnini8£candelae coeli,

i. o,

{•

'

'tffafjiius gukernatori mundi,fa<ftori temporu attribuitur. Poetar; innumeras circumlo#

»>W© C?"' a ' Ui

quutioncscofmiciortusponunt.ExquibusharcVirgiluisjAenxi,

(

^ Poftera iamcjjdies primofurgebatEOo

Humentemcjj aurora polo dimoueratumbramIdemquartoAenaeidos.

Venatum Aenaeasunacpmifemma Dido, gInnemus ire parant,ubi primos craftinus ortus

OindiusExtuleritTitan, radijlqj retexerit orbem.

Ouidius quarto Metamorphofeos.

Poftera nodurnos aurora remouerat ignes,

. Solcj pruinofasradqs ficcaueratherbas.

Lucanus Lucanus fecundo Pharfali: deferibit tempus,quo Pompeiusdifceffit 'a BruiS**> dufio quod fuit temporeautumni,fic,

• —Iamcceperat ultima virgoy Phcebiim laturas ortu praecedere chelas,

S/iius Tranfeo siliuminquinto.ExempIu Vergili} i.Geor,utiliterdeclarabimus id,

Vere fabis fatio.tunc te quoque medica putres

Accipiunt fulci: dC milio uenitanmza cura

u Candidusaurat/saperiteumcornibirsanmzm

Taurus, dC aduerfo cedens cunis occidic aftro.

Vcnoutiqs horum 8C ftmilium uerfuum incellecftusfiatapertus, Annotandu peft,quod poetae (loquor dehis qui fuere uicini tempori incarnationis Chrifti)

rnuentioterna nonnuefi permotum uellocusolisinquopiafignofignificareuolunt diffinitir

porisglocum tempU^qUO aliquid fit facftum uel faciendum. Et liex motu uel loco solis diem’° lscoSmtu> .menfis fcire optaueris

,per poetamcertiorredderisdesolismotufiuelocotln

certus tamen es de die menfis. Habent faneAftronomi pro eofelTo,noto motuiccelefticertumtempus determinare , fit contranoto tempori motum certum .

/9 * ^ignarc.Ponaturigicccrtitudomotussolisppoetatitthicin exemplo Virgi, fCandidus auratis 8^c,

Manifeftum eft,legumina tuxta poetS efecfto temporeferenda foleTauru ade*

untc(Agricolacniignorat quando sol adeatTaurum, fit fi n5 diibitet folequoc

annts eundem adirc).Imzeftigaigitur perEphemeride ad noftra tempeftatem

fupputata aut pertabellam hicannexam diem,quosoI primumgradum Tauri

accedit, fit offendes lo.uel u.diem Aprilis , cui adde n.uel ad minimu io,St quodf.ufta additioe emergit oftendit tibi die menlis prope uerum,ad tempus Poetar,

Ingrelfus eft igit sol temporeVirgiltjTaurg ji.aut zz.QCad minima ao.dieApri#

Iis, quo

Dies,

!

V to.aut n .Marti),

lo.aut n . Aprilis,

J£ n .aut iz.Maij.

05 Uilunif.-

S\ «? aut I4lulif.

;ip 14 Augufti.

£: 15 aut 14 Septembria

)1| 14 OAobris

;£ u.i?.Novembri».

> n Decembris.SS 10 Januari).

Vx 9Fcbruarij.

ST OE FLERI IVSTINGEN, C O M ME M T ARI V $, 34

A lis,quoteporehuiufmodt fatio fuitinchoanda.Bx his palam fientmetra Luca# Lucanus»—lam coeperat ultima virgo, *( ni fupra,

DifceiritenimPompeiusaBrimdufiosoIe intrante /tabella Ingres#Chelas apud nos Libra: quod tuc ufuuenitz+autij

jfus solis in.n.fignazo Tutanus,

dic Septembris.Et aliud excmplu Luca.4. Pliar.de ^ diacinoftra tempefta

quo Plinius infubditis, ad noftrum propofituhsc.

—Nam SolLedaa tenebat -

Sydera,uicinocum lux alttlfimaCancro eft.

V ulteius adhortabatur iuuenes ad moriendo gloris

ofe QC fortiter.Fuit enim circumdatus aPompeiofiifuis quod euadere non potuit ,8£hoc fuit Sole exi#

ftentein Geminis , ad quos intrauerat eo tempore.die ti, Matj.SimUecftiudiciu de cofimilibuscxem#

Vplis horatrium Poetaru Virgflij,Outdii QC Lucani.

*TQubd fiPoeta certum diem menfis defignat,8£ad

-Aeundemdiemcupis fcire uerum locu solis,qui. ne#

cellarius eft, ut peripfum fciatur qua: fignaaut aftra Cofmice , Chronice aur

UlHeliaceonanturfiueoccidant,qu3ercdtemnotuinnoftris Ephemeridibus QC 1

\locir solis in fignis flCjgradibus ad eundem diem,quem etia per adietftam tabel# /

Ilam excerpere potes: a quo fubtraheu aut io,gradus, QC emerget locus Solis ad

|<

jteinpuSjid eft, addie menfis ipfius Poetar.Gratia exempli. Ouidius primo Fa# V

'f ftoru circafinem indicat tempus, quo dea Pacis fitcoIenda.Etenim 30,dielanu, ^Jaut tertio Calend.Februa.Inqutt enim,

Iprum nos carmendeduxit Pacis ad aramHxc erit a menfis fine fecunda dies.

Frondibus A&iacis comptos redimita capillos

Pax adcs,5C toto mitis in orbe.mane.

Ex uerbis Poeta: notus eft dies mcnfis,fcilicet,jo.IanuArn , qtrofeftu Pacis Roai mani celebrabattSilibet ad eundem fcire locu solis.Intro eu eodem die,fdlicet,

\ 30.lanua rij Ephemeridem &Coffendo solem in Aquario zo.gradunoftrotempo#j

te,aquodemo «i,gradus QC remanent 5. Fuit igitur tempore Outdii locas solis ' r* r'

,

C jo.die lauuarij in 9,gradu Aquarii.Indecertior reddorSolem ipfo diefeftoPacis ^S' cofmice oriri inAquario. In facris literis fsepius fitmentiode ortucofmico solis, fidlr*

I Matthid j. Qui sole oriri facitfugbonos QCmalos .lacobi «.Exortus eft sol cu '

C ardorefuo QC arefecit fcenum.Efaia: «3. Obtenebratus eft Sol in ortufuo. Eccle#

fiaftes «.Oritur sol QC occidit QC in locii fuum rcuertitur.Pfal.A Solis ortu8C0 c*

!cafu , laudabile nomen Domini . Etnoftro tempore ufitatifTirnirm eft definitis

|

temporibus adijeere,QC explorare non folum ueru locum solis

,uerum omnia

1planetarii. Ac etia eorundem radiationes. Et ide fit alrjs rebus magnis accidens

pbus,Vc cu refertur,fAnno gratie «47i.circiter die lp.menfis Iimii ignis cobirffit Erfordia com'tertia partem.duitatis Erfordenfis fere 6000, domus,multas Ecclefias QC Curi#

bufta.

as 8Cc.Sequicmox qugftio de coeli difpofitione:8£ haec ftit officio Ephemeridisliuius anni. Simile:anno Chrifti «47$,circitera.die menfis Iunii,cogreffi funt

Confixdcrati cu duccBurgiindiae Carolo,&T terga uertit dux:interfe<ftic£ funt Cegrefllis Suiex utraque partead

« 5000. uirortim. Prsterea contuendum ,Cum Poeta ccnfium.cff dufepius loquantur de ortu QC occafu ftcllarum fixarCi QC ccdeftaim imaginum ce Burgundif,

necelfum nobis erit eas ad cempus Poeta reducere atque retfhficare, Firma#l

mentu enim , in quo QC ftellae QC fyderalocatafunt, a Poetarum tempore ufquclad noftra,magna palfum eft uariationem.Atempore enim Ptolcmgi ufquead I

«ioftra tempor.vfno motu cuamuit fe ab ultimo-mobili tere uiginti gradibus/ -

, -r.*

M '

1

\

tf*-

i-

r N PROCLI DIADOCHI 5? HAE RAM IO ANNISIta quod ftella (gratia exempli) quae fuit tempore Ptolemaei in fecundo gradu DTauri,hodie eft in 22. eiufdcmucl circitcr.Item principia fignorum zodiaci ipTi

”us firmamcnti,id df,odaua fphaeraeabierunt a principtjs zodiaci ultimi mobi*Iis totidem gradibus. Quocirca fi ortu aut occafum, de quo poeta feribit rede

explorare uoIueris,cogeri5 ftdlam uel imaginem dequa fit quaeftio retrogra*

de,idcft,contrafignorum ordinem ponere per zo,aut u, grad us, quo fado ueo

. ritas Poeta inpromptu critdn exemplo.V irgifius fupracurn de ingreffusolis.,

r &,fy in[Taurumdixit.adijcit. Et aduerfo cedens canis occidit altroT

2 ""CamsTfelTain orecahismaioris , imaginis cceleftis exiftens,alias, AlhaborS^.

^ Syrius,nofitra tempcftate eft in 7 uel s.gradu cancri,fubtraho ad templis poetgO

v . ,lo.uelzi gradus&reduco ftellam ad i7.uel U).gradum(Geminorum3 8C appare*

jjVtrgi r) oci.b/t Heritas didiipfius.Virgiltj . Non emmuult potfta intelligiTaurooriente cusolemox in occafum ferri Canem qui proximus Tauro eft, fed occidere eu dixit 1

Taurogcftante solem, quiatunc incipit non uiderifole uicino . Occidit enim '

occafu Heliaco,de quo infra. Confimilem facredudionem de ftellis Pleiadi*

Tursjclcquibus idemVirgilius. Ante tibi Eoe Atlantides abfeondantur fiCc.

hQua noftro temporefunt in iz.&zj.gradu Tauri,quod fiper eas ad tempus po Retxoperariuolilcmjdemcii.SC zz.gradus BC reduces eas ad 1. B£ z.gradu Tauri

DSCgaudebis de perfedtone operationts,alioqui fsepius decipieris. Poftremo

fummopere animaduertendus eftlocus ad quem poetaftylum direxerit.Na

iuxta latitudinem eiufdem loci ucrificandum eft inftrumentum, cuius officio

ortus BC occafus uideredefideramus.Hadenus de ortu Poetico cofmico.

{Ortus chronw f Ortus chronicus fiue temporalis, eft afcenfio fiue eleuatio figni, ftella aut

cu*7 fyderis fuprahorlzontemdcnode,id eft,poft occafum solis.Tempus aftrojo*~ t*'0

77'r ’ gqrum,quorum officium eftrimaricceleftia,emergit poft fol is occaiurn.Teftis

mQuidius primoMeTaflWr.flltn friqutt.

Pronacg cumfpedent animalia extera terras.Os homini fublimc dedit,ccelumcg uidere

• ludit, BC eredos ad fydera tollere uultus.luIi.Firm. Alludit poeta lulitrs Firmicus Iib.odauoin procemio.Et Ecclefiaftcs ca.s.0^Oriecncs*

mnI neSot,° tempus eft BCopportunitas.Et Origenes in Homilia in ca.S.Mat*

Ouidius,' thxi. Tempus BC tempora funt omnircifubcado.ExempIum.Ouidws libro

primo,de Ponto epiftola ad Seuerum fic feribit.

Sed memor undeabrj,qtrerorbiucundefodalis, pAccedant noftris fauac£ arma malis.

Vt caveo uobis Scythicasdetrufus ad oras

Ptolemseu*. Q uatuor autumnos pietas orta facit.

Taurus. Notandum.PtolemiusDidiT/.Alma.S^ Alphonfus dant Tairro jj. alias ji.

..

. . .. praeis pletac wbircrio.

da Maffampleric^Btitrionemuocant.Rufticima{Tam,GaUina8C feptiftelliutii

nominant.AngliciButrionem, id eft, Gallinam habentem pulIos,uulgariteir

Ouidius. Bruothenn.Didx pleiades cp ex Pleionematre, ut author eft Hyginus lib.i.

&AthIantefunt genita. Etfunt numero fepte,quas Ouidius 4,Faft.proprt]s

.exponit nominibus,fcilicet,EIedra,AIcione,Celano,Merope,Aftropa,Ste^

Gregorui s.ropejXaigete, Mata. Altj uolunt eas dici a ttAm*Graco,id eft, nauigo ,

quia in

ortufuo prima nauigationistempus oftendunt.Diuus Gregovius 29. Mora.,ca.i7.fcribens in 38.ca.I0b ubi dicitur. Nunquidconiungere ualebis micantes

AtVerziH

fte^as pleiados? aderit pleiades ftellas dici a7rAfe0g,id eft,a pluralitateiEtbencc S c*

dicic* enimGrace eftplurimus. Atlantides nuncupata, quia Atlantis

filia.

ST OE FLERI IV S TINGE N. COM&ENTARlV$ j;

A filia:..Vergilia:Latinedida: , Hygino8C Fefto teftibus ,quiapoftner exoriunt Vergilie,-

(fntelligc heliace) : &C ha: exteris ampliore habent honorem, q> cariifignoori* Hyginus,Fcft,

entexftasfignificatur(inteliigeinitialis}fciIicet,circaIdirsMaij.Occideteaii*

tem /lyems oTirenditur,quod alijs no eft traditum fignis.AI t) uocantVergilias

non a ueris fine , fed a uerni'temporis fignificatione , De Vergilijs plura apudjye ]ocarione

Plini.6d.Simt autemqui has ftellas extraimaginem Tauri Iocant, ut fecerean= pleiadum.

tiqui Aftrologf,Alii, fcilicet,Piinius lib.2.ca.4i,In caudaTaur/jModerandus eft PJinins.

Plinius inquiens^n cauda,id eft,in poftrema parte. Maueracauda.xa.urideeft,

cu fitde fignismembris fraudatis.Seruius ante genua Tauritquod minime quas Seruius.

drat.Thomas Aquinas in capite Tauri: feribens enim in jS*caJo3**42fii*adcs.(inspjo°™^

S

quit) dicunturfeptem ftellaqqua: 1ucent in capiteTa uri, quarum fex apparent jrf; c'a! ffllcf-

ualde propinqua:,feptima aut obfcurior eft 8d.Sed fabiturThomas,nam ftel* adesuocarA=Ig in capite Tauri no pleiades/ed hyades uocantur.Neque apparent ualdepros rhoraceâb ar

pmquxqitidemaiTerit.In ueritate funtindorfo Tauri.Quod ex Ptolemcei SC liisûM mlf

Alphonfidefcriptionefacilemanifeftatur. Hyades fane ( utSeruio placet)

. ftcllatfuntin fronte Taurqqua:cum oriuntur&C occidunt pluuias faciunt .Vixp Seru/us’

.gilius primo Aenau. Virgeus.

' Aidurum, pleiadafque,^hyadas fcptern(que) triones. jfcaliaspluirias

B Quareab eo quod eftm, idcft',pluohyades appellata funt. Vel qiriaAtlantis F)e Sueiilis le=-

&Hya: filia: fuere. Secundum Plini. Iib.2.ca4.i. 8^ 1ib,j 8.ca.26.fydus uehemens lS

terra marique turbida . Eas Latini uocant Suculas, a fucco,id cft,humiditate. Suculae.

Ouidius quinto Faftorum. Ouidlus.

Ora micantTauri feptem radiantia flaminis

Nauita quas hyadas Grxcus ab imbre notat.

Idem in fexto.

Pofteralux hyadas Taurinacornua frontis

Euocat,& multa terra madefeit aqua.

Mufsus dixit, quinque clfc hyadas tilias Atlantis&Hyx. Quod poeta dixit. Mufeiis.

v-—Pleias orta. Voluntquidam ut ea Cingulari infigniappellatio*

neMaiam intelligattius ,qute ob honore Mcrcurij filii eius Pleiados nomeiibi

peculiariter Mendicat ac aCcifcic. Sed neirio prohibet fingiilarem numerum hic

pro pluratiuo recipi. NuncadPoeta: fentemiarrtredeo^hanc.Ple/ades ftella: Sententia Oui

qua: 8C Vergiliae circa autumnu neque cofmicenequeheliace omrntur,igitur dij.

necelfum erit eas Chronice oriri.Non enim heliace oriuntur ad autumnum cu

Q sol cum eis minimeconiungatur, fed ad finem fere ueris , trt fupra didum eft.

Nequecofmice3cumprxcipua autumni fignafint Libra QC scorpio, Libraigi*

tur orientenonoriuntur pleiades ,cum fint in Tauro,neque in quinque fignis

fequentibus,putascorpione,sagittario,Capricorno ,Aquario &Pifcibus

,quae

tuncde die artificiali Cofmice oriuntur.Neque ex fimili ratione scorpione ori*

ente, cuiannumeratur quinqjCigna sagittarius, Capricornus, Aquarius,Pifces,

Aries,inquibus fignis.omnibus pleiades minime reperiunturrquocirca Cofmi*cuseis adautumnum denegatur.OiiuntinugiturChroriiceîdeftjtempore no*

durno. Reducamus igitur Pleiaclesad tempus poette iuxta canonemfupraex ]Ch't>

pofitfq&înueniennis easinprimo &ffecundogradu Tauri.Sole igitur exilterA j’-^rTVV ^

te in primo aut fecundograduscorprj uel quafi,quodaccidit tempore Poetg 2i>.

aut 27.dic Odobris, occidentesoleinscorpione oriebantur pleiades inTauro: -

igitur oriebantur Chronice,quod fuitprobandurn.Fuitigiturquartus annus

exili) OuidiiquofaTpfit adSeueru. Huius ortus Chronici plura funt exem*

pia apud poetas,qux miflafacio.In uniuerfum aut cognofcendu.Cu quocCiq;

IN PROCLI DI AD OCHI SPHAERAM IO ANNISffgno sol cofmice oritur cuius oppofitum Chronice oritur.Sic iudica de qninqj D

-p.—— figniscumSoledcdie cofmice orientibus,quorum oppofita nodu Chronice

~J6 KftHfElclucus, oriuntuf.Simile eft deftellis fixis. Tertius poetarum ortus appellaturHelfl-l— acus,de quo nonnihil fupra de ortu aftronomico diximus, hic dinrulius.Helia*

'cusTgitur ortus,qui folaris,eftcum (ignum,id eft ,fydus aut ftella a radijs solis

f L 71 emergens incipit apparere,quam prius sol praefentia uicinitatis uideri no fine#

bat.Pro intelle&u huius multu conducit propofttio odaua, primae partisper**

joan.Pifa. fpediuaeloan .Pifani haec,Lucem fortem orienteinfuper uifum di meatum#Heliacui msi quxdam uifiBilium occultare . Et eftGeminus, fcilicet

, matutinus dC uefperti*

,^ tuemus orcus, niis.Maciiuniiseft cS fydus aut ftella aradtjs Solis emergens incipit mane ap*

parere in oriente ante solis exortum. Stellae fixae uicinaezodiaco cum con*j•

'

y/ «ungunturcum Sole,coiundione longitudinis incipiunt poftea oriri ortuTJetfj

liaco matutino, Stella autem magnam habentes latitudinem feptentrionalem I

non fic fe liabent,fed crebrocum earum coiundio in longitudine cum sole ac*

cidit,mane sole oriente notabiliterfolem antecedunt, quarefupra in diffinitio* 1

ncortus Heliacimatutini uerbaC ftellaaradijs solis emergens ) nondebent in*

terpreuride coiundione longitudinis, fed decoiundionehorizontalijquxac* t

fcidic quan3o sofiglfeflam ortu sdfisKTmuTcoeutm parte-

horizontis orientalis, r

'frJaute igitur dicitur diftmirione, (cella a radiis folis emergeSIEt crgo,egregiedi* f>

i dff eft.Exemplafunt omnes ftellg fixx orientes di occidentesJtcm omnes pia

Tnetx,demptaLuna.Idem de fyderibus.ideft,imaginibus cceleftibus.Cotra eftj

Idefteliisionge remotis azodiaco uerfus meridiem , ubi ftella eius gradu fubfe*jquitur.Exemplum ex Ouidio fecundo Faftorum.

(

'i

'

1

llam leuis obliqua fubfeditAquarius urnaQuii

Aquarius dici Proximus xthereos accipe Pifcis equos»tur leuis

,quia In primo metro indicat poeta ortum heliacum matutinum ipfiusAquarii,ex eo

eftde l ignis re^qU

'

0d sol receditab eo di intrat Pifces,8£mane orit urAquarius ante Pifces di in*

ruofeaftendE'dpiunt ftellx Aquarii uideriante Solis ortum.Ethocueritatemhabuit tempore

tibus : uel dicii Poetx,quo osdaua fphxra& ultimafuere fereiundx,quo ad principia figno*

leuis. quin ala ru.Noftro tempore plures ftella: Aquarii,prje/pue in effufione aquf,funt inpi*bore lblis nile- fcibus. In fecundo aute metro indicat occafum heliacum Pifci’5.propter ingre*uhcus.Ec eft fi iViim solis in eos.Coiimife faciudicium de ingreffibus solis in alia ligna,de q«.i*aio poetica.

j3US poeca,quo ad ortum di occafum heliacum:ut primo Faftorum,de ortu he*

luco Capricorni Sioccafu heliaco Aquarii,ibi* FHxc ubi tranfierint Sic.

EtcertioFaftorum,dc ortu heliacoP/fcuim,8£occafu heliaco Arietis,ibi.

Hxc potes ad folem dic.

Etquarto Faftorum,de ortu heliaco Arietis,& occafu heliaco Tauri, ibi.

Deduce lanigeri pecoris dic.

Et quinto Fafto. de ortu heliacoTauriSioccafu heliaco Geminoru in uerfibus.

At mihi pandeprecor Sic.

Et fexto Faftorum, ortu heliaco Geminorum ,di occafu heliaco cancri ,ibi»

Virgilius. lam fex Si totidem 1uces dic.

Strabo. Aliud exemplum Virgiliiprimo Georgicoruin.Pcole.lib. ;.ca. Gnoftaqj ardentis decedat ftella coronx.17,-%

apG?r* AducrteStrabolibro primo.Cum autem (inquit)plurimeciuitates fint am*

nem^ °* plilfima:,tamen tres ac ilIuftrifli'ma*prxceIIuntGnoiros,Cortyna6CCydonia.

Dehis Pli.li

'

4.Gnofos fuitMinois regia ciuitas di habitatio. Quia filiam habuit Ariadnem

ca. u. & Gor=nomine,quarcuBacchonuberet,a Venere coronam a Vulcano fabricata mu*tynam uocat nere accepit: qua: quidem coronademum inter aftra in parte feptentrionalfeftCorcyram. collocata

v« V Srj

ST.-.OEFI.ERI I.-y ST-IS GER, COMHENT ARIVS, J<5

A collocatahabens S.ftellas,qirarum una alijs lucidiorfecundf magnttudims,.no

ilro remporein quarto graduScorprj,tempore Virg/Itj in 14, aut ij.Libra: die6.

ud7;0cftobris.Echac uocatur Gnolia.ArabiceAlphcta.i.corona.Tempore igU Alpheca,

tur poetj poftqjsol peruenit ad hanc ftellatn 8£ ipfam occultauit, deinde abijt

inscorpionc,orta eftftella ortu rnatutinoheliaco:Immotota corona.Vult igb

turpoeta antcfjj feminas frumenta, puta far,id eft,fpeltam. Fac igitur ut Coro*

na feptentrionalis oriatur in corpore folidoheliace, ud, dCidem eft, ipfaGnos

fia, 8£ probe ajcipies,

A ftellis erraticis officio ephemeridu innumera colliges exempla,De saturs Exempla dc

no Anno circiter die fextum Marti] sol ei iungit in pifeibus 8C patitur occ Planetis,

cafum heliacu, Poftea soluelocior motu fe a Saturno feparat, 8C incipit satur*nusmane apparere ante ortu solis.Igitur.De Ioue eodemanno quicum sole

coitinAriete die fecundo Aprilis,^ poftea sole abeunte mane apparet .Sic deMarte fuo tempore.

g Venus cummotu tardior eft Sole, ut accidit circa eius regreffioncm,matie

oriturortu heliaco.Vt anno.«514. die duodecimo odlobris fuit eorum con«»*

uiwfiio in uicefimo nono gradu Libra:,venere retrograda^ motu tardior

"

Sole,quarc factum eft Venerem tum habuiffe ortu heliacum matutin5,quem .

feruabit ufque in Auguftum fere Anni uicelimi quinti . Idem fume tudiciunide

Mercurio.

.

Luna autem nuquamhabet oftum matutinum!QiriafempET Sble itdocioT&Ortu matutf^

cft &fperabla coftmridfone recedit asoIefecuduWfigrromm-cOTfetjUehtiait^ n.oLuna caret

quare poftfolemoriturilgitur,“

I"" •’— ^ *

/'Omis heliacus uefpertinus eft.cum ftcllaa radtjs folis emergens incipitue4^t^ "i V^ fberiapparere in occidente uoft solis occafum.Et is ortusnunquam ufuuen.it; ''

Hf/pgyci^tf^ 0

q

u

atncum ftella eft uelocior sole,VtnonnLmquam accidit in Venere glMcir 1 t»d *

curio! lia Luna lemper poltperacitam coniunctionem cum sole. V enus enim

J

progrdliua uincit solemmotu diurno in nonnullis minutis, putauno,duo*bus,tribus, ufque in fedecim :

Quare ipfa fua uelocitate fi? soli iungit iEtpofta sole fecundumfignorum drdurem abit. Et poftoccafum solis apparet ftrpra

horizontem,& facit ortum heliacum ue(p«tinum. Gratia exempl/.Anno i/i/.

_ circiter diem prima Auguftf accidetcomuncfhbSoUsfifyenens.Poftea ueloci*

^ tate motus fegregat fe a solefecundum lignor itfequelam 5C poftfolis occafum

fubfequitur solemdCapparet ortuheliaco uefpertino.In quo quidem ortu du*

rac ufqj tnMaiwmannii54<>.Quotiefcumque igitur venirs progreffiua cum sole

coit, poft uefpetcinaortum ingredietur.Dehoc ortuloquiturVirgilius inBucolicisEclogadecimacuminquit,

.

Ite domumfatur*, uenit hefperus, ite capellae»

Hac enim ftella uefpertinanodem aduenire denuntiat;Deutroque ortu ve*neris matutino uefpcrtino, loquitur DE vs ad lob c aflkulGlitric^nTciQAas Iqb

uofic.NunquidproducesUiciferuin.temporefiio,&u^^r5Riulpcrfflre|^terra confurgerefaciesc"VbiThomasAquinas adpropofitumFicfcripfit.Ni^quid producesluciferum , id eft ,venerem maneapparentem, intempore fuo

id eft,indeterminato tempore,quiahac diuerfitas certotempore contingft.Et

uefperum,id eft,eandem venerertvfero apparentem/uper filios terra confur*

gerefacies.Contuendu, Hic Plinius lib.i.ca.8.devenerefic feriptu reliquit.Imfra S6ie ambit ingens sydus appellatu veneris ,alterno meatu uagu,ipfifc]? cos

gnommibus cenaulu solis $C Lung.Prguenies quippe SC ante matutinu exories

Virgilius.

Thomas

rQV h» Bc/vurfi»?

IN PROCLI DIADOCH I SPHAERAM IOANNIS

luciferi nomen accipit,ut sol alter,d:cniqucmaturans.Contra ab occafu reful» Dgens nScupatur uef per, ut prorogans lucem, uicemqueLunae reddens .

QuamCIcomedes. naturam eius Pythagoras Samius primus deprehendit. Harc Plinius,Venus

Tullius. cum solem antegreditur, teftibus Cleomede primo Meteoron 8C Tullio li*

hro fecundo,dc natu.Deo.Latinenominatlucifer a GrxcisipotfôôqSCiKff^foq

.{.orientalis uel matutinalis.Cumaucem fubfequitur folem occidentem nomi#natur Vefpcr,uefpems,hefperus, id eft, occidentalis,'a uetuflis Vefperugo-fi£

uefpera. De Mercurio idem eft iudicium &C quandoque ter contingit in An»

notputa Anno memora to die ip.Ianuarq coiungitur Mercurius soli, 2C poftea

quia progrelfiuus acceleratmotum fupra solem dC init ortii heliacum uefper»

tinum, Deinzo.dieMaii iterum soli iungitur ingrediturque ortum heliacum

iuefpcrtinum.Rurfusp.dicSeptembriscoitcumsole&fubfequitur ortus he#

liacus uefpertinus.Saepius enim inAnno Mercurius fuo motu uincit solem ab

uno minuto in j6.ferme. Luna poft unamquamque coniundionem cu fole

afficiturortuheliaco ucfpertino. Exempla fune faci!ia,tranfeo. Infumma tan#

'ribus folum tu his tribus ftellis.f.Veneri, Mercurio,& Luna: accidit ortus heliacus uefpcr#

t,. planeclTeic or tinus. Quia non fcquitur,ha:c flella apparetnodu poft solis occafum in occi» p'tfl s "udp ertjg dentefuprahorizontcm,igiturhabet ortum heliacu uefpertiniim.Omni enimnusncTiacus, noê ferena uidenttir fbellre pt uri ma: fixa , q poft solem occidurif nomiriah

•~Turoccidentales 8C ucfpcrtinar.minimetamenafficiuntur ortu heliaco uefper#' tinO,quia non emergunt ( ut docet diffinitio ) e radris solis uelocit ate 1 ui motus

S- Tccundumfignomcbnrecjucntiani,fedsol ealdemiamiam adire percoitum fe#

L 'yca, incinat. fetem eft ludiciu de tribus planetis Saturno, loue& MercunoÂnnoT

«fAC}emzs perlanuariu OCparte Pebruarti nodtu apparebit Saturnusm occafu fu«^~ofa horfeontern,g^dicef occidentalis uefpertinus <fedort5heliacumue|'pe

^'

itnu nohabet.Ltem luppiterper Ianuariu& Februarium& partem Marti) ap*

pflrgbit in occidente &c,utfupra de 5 .Idem accipede fine anniiam me#

morati.Haderms deprtuTNficê occaludicendum, de quoinjmmishanc Lee

doresfumiteformulam.

ApotelefmaticuSjid eft,

iudiciarius.

Inapotelefmaticus , id

eft,non iudiciarius.

Horizontalis

Solari»

/Cofmicus (iuemundanus.

Occafus fignoruJftell arum 8£fyde#

rum eft geminus

VPoeticus a Chronicus fiue temporalis.

/ (Matutinus

''Heliacus ii'ue Solaris \

(Vefpercinus

fOccafus apoce Deoccafu ApoteIefmatico,hoc eft,Iudiciario qui in feptimo domicilio fem*

lelinwicu*. per inuenitur.Dequo pluraapud Iuli.Firmi.libro /.capi, i, VbideLibra exi#

ftente

Mt

STOEFLERr IV STINGEN, COMMENTARI VS

j\ ftcnte fnoccafu,id eft,indomo feptima alicuiusgemtur£,fic fcribie . Si inLibra Lihrat»fuerit inuentusoccafus uitam in domo regia alfidua conucrfatione decernit,

autin publicis adibus conftituit.Erittamennatusuitseex quadam inxquali

parte mutabilis,ita ut felicitates omnes femper infelicitas fubfequatur, ac pro**

fperitatesinfortunium,atque aliquando ex ultimo dignitatis gradu, ad infi#

mum ,caduca humilitate,reuocetur.Nam omnem eius claritateminuidix iits

irorimpugnabitSfc.Etidem de Scorpionem genitura quapiam in occafuin*

uento,fic.Si occafus in scorpionefigno fuerit inuentus faciet inomne uitae ca*

uerfatiohecordatos,procurationis officio alienos nutrientes,S£qui uxoremprimamteruentumortisamittant. De reliquisfignisin occafu collocatis eun*

dem legito. Inapotelcfmaticus occafus qui uere aftronomicus appellatur duplex eft.Horizontalis, fi<C eftdefcenfio uel depreffio figni,fyderis,aut ftellgfub Occafusfnapo

horizote liue fit de die fiuede node. Et de n.zodiaci fignis tam in fph aera reda

quamobliquaaliqua reda occidunt,id eft,habent occafum redum,aliqua ob# Canon,liquu uel pronum, de quibus fupradiximus induabus tabeIIis.Canon,infphce

ra obliqua figna rede orientia, occidunt oblique,fi^contraoblique orientiaca#

duntrede.De quibus fupra in metris.

Reda meantjObltqua cadunt&fc.SolarisE Altereft occafus folarts

,quando ftella aut fydus propter folis uicinitatem

tegitur.f.uifui occultaturidequo Ptolemaeus Didio.i j.Alma.quantu adquin# Pocticusoccasv , ||

queplanetas b 8dC$ determinant, dequo latius infra dicemus. Poe# Tus^ImTcurticus occafus quemadmodum ortus triplex eft. Primus cofmicusfiuemunda# • ,• •

c

nus,fi£eftdeprdfio fiucdefcenfio figni ,fyderis, aut ftellae fubter horizontemy

occidentalem dedie. Exempla de figniszodiaci* Inquocumque fignosol ori#

tur cofmice,eius oppofitu occidit cofmice ,i. proprie, eftcp principalis uel ante#

nomaficus: 5C quae figna de diecofmiceoviuntur,eorundem oppofita cofmice

occiduntJn omni die naturali omnibushabitatoribusfeptem climatum Sol fe*

mcl occiditcofmice.Dcquo apud Poetas plurimg periphrafes.Virg, j,Aente/. Virgilius,

Sol rqit interea 8C montes umbranturopaci.Et idemin Buco.Eclog.prfma S£ alloquitur Tityrus Melibceum,—lamfumma procul uillarum culminafumant

Maiorefcpraduntaltis de montibus umbra:.Et Ouidius fecundo Metamor. Ouidius.

Pronus eratTitan,indinatofg tenebat

C Hefper/um temonefretum.Etaliamulta .Exempla de fyderibus.umaginibus sole exiftente insagittario;

Sydus Geminorum,quodhodie fere totum eft in cancro occidit cofmice, id eft,

temporediurno.Sicfoletenente sagittarium imago Cancri occidit cofmice.

Ex his facile accipies exempla de particularibusftellis,ut funt capitaGemi*norum.Afinii.in Cancro.Exemplum VirgilijdePleiadibusprimoGcqrgi.

At fi triticeam in melTem,robufta cp farra"""

lExercebis humum,folifcginftabisariftis Vc ‘y —7

Ante tibi Eoa; Atlantides abfeondantur,

Gnofia^ar3entis decedat ftella coronae

Debitaquam fulcis committas femina 8£c.

TemporeVirgiltj sol intrauit scorpionem circiter*4.autis.diem Ocftobris;

Noftro tempore ( tabella indicante) die i4.eiufdem menfts/ciltcet , in die Cali<

ftipapar. Suprareduximus Atlantides, id eft,pleiades adtempus poetar,hoc _ ..eft,adi.8f z.grad. Tauri, atit circiter. His habitis cognofcendu eft.Cum poe# ^sdicamurtadicicEoa: AtIantidcs,iden.,orientaIesJ

noncftintelligendueasanatmoloco 0rientaics„

G

IN PROCLI DI AD OCHI SPHAERAM IO ANNISfuilTc orientales.Nam Atlas Mauritania: rex dictusMaximus fuit Pleiadu pa* Dter.ls no habitauitinoricntefedin Africa,quae in occidente ( teftibusGeogra=

Francjlcu* Ca graphis) uergit.Cuius pars eftMauritania, QuareFrancifcus Capuanus ex*puanus, ponit hic (Eote) aduerbialiteiyd eft,cofmice uel dictim,id effode die.Et ordinat

uerfum fie. Atlantidcs,id eft, pleiad cs abfeondantur tibi eoe,ideft,cofmice.Noambigo hanc expofitionem plurimis difpltcere. Quare Aftronomicam affero,

hanc.orientalisdidturftcllapofteaquam solfe ab eafeparaucrit (quia ante fo<=

lem exoritur) ufqueinoppofitionem eius cum sole,qua completa dicitur occis

dentalis,co quodante folis ortum apparet in occafir.Meliusdixerim, quia occi

du t poft Solem:Hoc facile per tres planetas fuperiores declarari poteft, Ephe*meridibusidindicantibus.SicdeAtlantibusfciendumeft,qua:poft coiundio*

nem solis ufque in oppofitionem dicuntur orientales, quia ante solem oriunc

tur,&Tita manent orientales ufque in oppofitionem perfedam,pofteadicunt

rur occidentales,

Seminutem?Qi,'0d in fatione robuftorumfeminum oppofitionem SoIiscupIeiadibus,mi<

miriorum uerocoiundionem poeta eligere docet,rarionepliyfica probari po«

teft,per quandam fimilitudincm solis bC Luna: temporis coniundionis dC op*‘ pofitionis eorundem.Tranfeo.

Virgili) uera jsj0ncft p0eta intelligendus hic,quafi uero,ut inquit Efcuerprccacio

(Robllfta ,-cmina ccrrsc ,

comendandafint pro omni occafu cofmico Atlantidum . Sole enim poffidente

•Leonem Ati antides cofmice occidut, &T tamen eo temporeardentiflimo nemo,nifimentis inops,femina iadat,Neque de virgine, necjjdeomnibus Libra: pars

tibuspoetaloquitur.Seddccotemporequosol uicinus cft oppofitioni Pleias

Ouidius dum,putatemporePoet£,quo sol fere fterit in principio scorpij 'eregionerau«

Vir°iliui. li.Sole igitur oriente inbiduum uel triduum Atlantides adhuc occidunt cofmi*

ce. Nec indiuerfum eunt Ouidius fupra, hicVirgilius,in eo quod Ouidius

_ _alTcrit, Pleiades in autumno oriri, cotraVirgilius eo tempore eafdem occidere,

f c rftur

r<

?cocnim occidunt colrime, Ouidio oriuntur chronice: Quod oprimeac*

imice occidicci^crc poteft eodem die.differenter tamen.Quia cofmicus occafus eft refpcdu-

wdemdic. temporis matutini. Chronicus ucroortus refpcdu uefpertini. Fac periculum’

cir inftmmento.Pocta noftcr,infumma,id uoIuit.Poftquasol fuomotuad op*

pofirionemfignt Tauri ucnerit, feminanda funtrobufta femina .Quia tunc id

fignuinquofuntAtIantides,Solcin Scorpione oricntc,occiditcofmice.Ethoc Ffummam habet ucritatem, &f certum eft AtIantides,occidere a principio cof*

micopoft chronice. Enimuero figmini oppofitum figno, in quo cft sol prxd*pue ^principaliter, occidit cofmice.

^Occafus chroOccafus chronicus eft defccnfio fiuc deprefllo figni,ftclle, aut fyderis fubter

' nicusPfc^A» J^rcontem occidentalem denode, id eft,poft solis occafum .Exempla de fi*

gnis.Canon. Id fignum,quod c3 sole cofmice oritur,chronice occidit,Verfus.

£* Chronice dcfcendjt fignum quod cofmice fin git.

Eftosol in principio Sagittarrj,uefperipoftsoIis occubitum fignumnodu dc*

fcendit,igitiirchronicc.SimiIitcraIiaquinque qua: fcqmrntur, fcilicet,Capri*

cornus, Aquarius, Pifces, Aries, Taurus. Exempla de fyderibus.Noftro lem*'

poreimago Sagittari} , habens triginta Sf unamftellas,cft fere tota in Capri*

corno fuprenri raobilis,So!e tenente Sagittarium occidit Chronice: quia no<*

du poft occafum Solis . Idem de fydere Capricorni habente uiginti odoftellas

STOE FLERI IV.? TINGE N, COMMENTARI VS, 38

ftcllas quarum pars maior cft iitAquario,8£ fic de caeteris.Inde facile conciudes

exemplade ftellis,Vt eft ftellafagitt*, ftella arcus , ftella: capitis sagittari; &Cc.

ftella: cornuum,cap itis , uentris QC cauda: Capricorni . His adijcio exemplum

Lucaniquart°Pharfa.hoc.

Nobilium mentesuiuenumcum fyderacceh / ' / a*j (/

Anteducis uoces oculishumentibus omnes / /7Afpicercnt.flexo’que vrf* temone patierent. n*jltdemcum fortes animos prxeepta fubqffent / O- y^yl^'irc& i4' /x’ 7 '

j

Optauere diemnec fignis uergere ponto / ^ * f /|Tunc erat aftrapolus,nam folLedara tenebat

Sydcra,uicino cum lux altiffimacancro eft

J Nox cumTheflalicas urgebat parua sagittas,

1 IftelF, sagittarm .Nam Chiron ccnprfiirus qui prxeeptor fuit Achillis, in Theft

falia medicine prteceptadocuit,Jfc^ntiquifinxerunt eu sagittarium fignff zo*

diaci.SoleexiftenteinGeminmn gradu zo, uel zj.uel z<s. sagittarius uel maior

eius pars occiditde node,£&nox tunc eftbreuts ob id quod dies eft ferelongif*

fi'mus,8C quia curta nodooriuntur figna oblique orientia,puta Capricornus, '\Zlw. L,

Aquarius,Pifces,Aries,pmrus8£parsGeminom,igiturnoxeftcurta. fZS*. r£'--'

* O.ccafiisHeliacufr&it folaris eft,cuprius fydus aut ftella uideretur,folts uici/^5afus \

nitaslfJaudquaquamuiderefinit.Vt accidit in omni coiundionc solis cu Lunaaiffinirio

8C planetis alijs ac etiam ftellis fixis circa zodiacu exiftentibus . Itemomne, zo* fati3 rc ftr|-

diacifydus quod sol intrat heliacc occidit. De quibusfupra ex libris Faftoru de (*a,ut fupra,ps

ingreluisolisdefignoinfignu.EteftdupIexMattitimisSf Vefpertinus.Ma* xime annota-

tutinus occafus heliacus eftcum ftella raaios solis ingreditur quae prius cu ui*

derettir pro pter acceftlim ad folem mane occultari incipit: ut fu»t venus 86 Mer ~ US maclJ

curtus diredi 8C Luna tant-u.Venus enim progreffiua ,cum fe soli propter mos Veneris macu

tus uelocitatemconiungit,occidit occafumatutino, quia antesolis exortu ma» 'citius ottafuiT

nc in oriente obtutibus fefc ingerit,poftea appropinquando foli difparet 86 tari"

:

dem fe soli iungit perueramcontuniundionem 86 omnino aliquamdiu latet, xInexcmpIo.Anno grati* 1 .circiterfeftum loan, Baptifta: sol tenebit 10. gra*

da Cancri,venus.n.eiufdem ligni:apparebit igiturmane vehusantesolis exors

turrrinoricnte,pofteaperpluresdieslultjlatehit, 26prima dieAugufti solico*'

iungetur, Mercurius ucrocum direduslonge a sole abeft puta zo.gradibus Mercirrlj occa

n.zz.z3.z4.ufque inz8,tmne(etfipropter eius parilitatem dfficilefe uifui inge**"us matutinus.

rat)mane sole antecedens apparet,poftea deperit,InexempIo.Anno 1jz+.in die

natalis Chriftfsol in 18. gradu Capricorni. Mercurius inzo, sagittari) prtecedit

solemz4.gradibus,poftea in Ianuario fequente occultatur86 zp.de eiufdem fo* i

liconiungitur. Liinaantecoitumcum sole biduo aut triduo mane apparet, >,

poft perditur 8Cfe foliiungit Gratia exempliAnno futuro z4.circiter die zz.Dc*;

f

cembris . Lunamane uidebiturdeinde soli uicinans z4.perdicur86 z j ,die nata*nus occa us*

lis Dominimane soliconnmgitur. ’

Vefpertinus occafus Heliacus cft,cumfignum , fydus aut ftella Solisradios Vcfpertinua

ingreditur,propteracceffum eius adsoIem,ueliolisad eam,uefperi poftsolis occalus BcflS*

;

occafum incipit occultari. Exempla de ipfis fignis cx pratdidis funt nota.cus‘

Quodenim fignum sol ingreditur,id afficituroccafu heliaco uefpertino.Quia

antea poft solisdeciduum uefperi uidebaturinoccidente 86 poftea propter so*

lis acceffum incipit latere.Idem mtelligedelignorum imaginibustDe ftellis er*

raticis 86 fixis exem piafunt facillima.Lrfna aut occafum uefpertinum nohabetquianon acceditad solem fed recedit .VnumVirgilij fupraex primo Georg.

nondum expolitumrepetamjd,G 1

V '^-^9' IN PROCLI DIADO CHI /Sf H AE RAM I O A N N I S

Duocochca». -—

E

t aduerfo ccdcns canis occidit aftio. O ' '—-—__^

nes._ Aduercediios inccelo clteC.mcs. V nus procyonGrccco uocabirfoô.i. ante^"

Procyw minor uc{ cft,prx aut Trfonfogjd eft,prior SC mu/ifeukmos canis,id eft, prior-ca*

QuyXmîor facie ad propoficam.Porro Plinius Ifb.iS. cap. zS.dicic,

lycTte. - * ^jc^d.*«x«j4iVMTanosno!i habet aliud nomen ,nifi caniculam hancuelimus.

* wfliyj^lla fia iftîffdiflciftftuaorcrn Cancin . Canis alius.eft maior, qui proprie appella*

tl” rcciojt Hellas 18.Vna quae in eius ore eft fulgenriffima SC in ulti*

rrm lifcfiftrinti^ctTalioCacur canis,Syrius SC canicula. Arabice Alhabor. Syrius uc

Canicula. HyginoSdomencatorisicilienftpIacet,propter flammjcandore, quodhuiuf*Alhabor. modi lTc ut praeter exteras lucere uideat ad ftella Syrium

,quam cu sol accedit

Plinius. duplicaturcaloripiius SC languoreafRciuntcorporahumana.Hanclatini cani

culam uocant,quia quamdiu Sol in ipfa eft peltifera eft. Id fatis indicat Plinius

lib.z.ca,4o.lnquieiis. Na caniculae exortu (intelligequo ad uifum) accendi so*lis (uapores.i.calore Solisin canicula: exortuaugcrOquis ignorate

1

cuius fyde*

ris effectus ampiiffimi in terrafcntiuntJFeruent rharia exoriente eo , fluduant

in cellis uina,moucnturftagna.Orygcm appellat Aegyptus fera,quam in ex*

ortu eius cotra ftare 8C cocueri tradit,ac uelutadorare ca fternuerit. Canes qui*

de toto eius fpatio maxime in rabiem agi,no eft dubiu. Accedit idcml1b.14-. ca .

18. his uerbis.Vina in apothecis canisexortumutantur qiixcfa^polVeacp refti* gtuunturfibi. Et idem libro 18. ca.z8. Deinde poftridie fere ubiqjcofeffumin*

teromnes fydus indicabis,auod canis ortum uo.camus,fole primam partem LeLucanus onisingreflo.HocfftpoftfoIftitia z3,die.Scntiumjdmaria&terr;e,mult£eue*

ro SC fer2e.Nec idlatuitLucanum ib.Pharfaliae,

• Rapidos Cfnquientem)qua syrius ignes

Exeric, Syrius enimexerit emittit uel aperit

rapidos ignes ,i.uiciatos,ueI ad furorem incitantes ignes.i.calores,uel exerit.i, 1

extrahit:duplicato enim calorecorpora difloluunt cC uaporantur. Quo fit ut

canismorbiscorporaaffiriat.Quarediebus Canicularibus molefttc funt pur*

Oryx gatioes.Quod poeta paucis indicatcum dicit.‘aduerfo aftro,id eft,noxio pefti*

Audior de na fero. Scito quod Oryx,orygis penultima correpta(ut ex Iibrodenatura rerucura.rc. colligitur Sc' ex Plinio libro 8.cap.?;.& libro 10.cap.73.) eftbcftiade genere ca*

Pbniuspvarii magnitudinis hirci , cui exparte eft fi'milis,uillum habens fub mento, cu*

ius utilicontranaturamaliorum animalm uertuntur uerfus caput. Plinius ait,

Orygcm perpetuo fluentem A frica generat,ex natura loci potu carcntem,cu p-mirabilimodo ad remedialinentium , NamcfGetuli latrones eodurat auxilio,

repertisincorpore eorfi.faluberrimi liquoris hauftuudicis(liadenus Plinius)

diAarumbeftiarfi infufo pro parte modica utuntur . Hrec beftia (ficut Aegy*ptij tradunt) in exortu caniculae naturaliter tripudiare iudetur,compage cor<:

potis eius uifibiliter fcnticnte,quod imber SC frigus abrjt,inftentque uapores

ignei caloris ut ueftiatur terra floribus , herbafqueproferat SCfrudus.Eft au*.

Plinius emen* temimpatiens frigoris:Vndc nec frigus nec niuesfacile fuftinere poteft.Exdatur.

his palam eft,quod Plinius eftmendofus in uerbo cotriftari,fcd Iegendum eft

contra ftare.Nequelegendum eftcum ftertuerit5id'eft-,poftlongamdormitio*

C lurarum "t-nem eu,gflauc,ift3fedftemuerit .Tefte enim Ariftotele,caprarum genus eft

nus.° tialde uigil naturaJiter,parum enim dormit SCde facili excitatur . Legendo eft:

igiturcum fternuerit.Illefane obtutus eius irffcanir.ulam dcfixus,fternutatio*:

Sternutatio, nem mouet.Et haec fera uidetursydus adorarecum fternuerit. Sternutatio en*Deutero. inflato eft,quae a pedore exurgens totum caput concutit.De ea fera fcribitinv

Deuteronomii decimo quarto, numeratur inter animaliamunda, ludxisacfc

nis, Quia- aliu pr,ieeedit,qiiai cantecedens dicitur,8L minor. Habet enimdum*t^^?c^|fc

:

ft'ei I bO} i 1 facie ad propoficum.Porro Plinius lib.18. cap. zS.dicic,

ST OE FLERI IVSTINGEN, COHMEFITARIVS. 39

efuoi coce(Ta,Efaia* j «.muneratur inter animalia immunda,ubi dicitur. Filtj tui

proieAifuntjdormierScmcapite omnium uiaraficutoryx illaqucatus.Sedme

iudice,OryxaequiuocS eft, QC in Efaia fignificat glire quifomnomagno fopit, Oryx.

Sateft. Pro incelledu Virgilij notanda litat Plinii uerba lib.18.ca.x9.haec.4-»me

Calend.Maij Canis occidit lyaus Si p fe uehemens Thoc eft z&.die Aprilis. Eo die.

rroru ,r&

tempore Plfrxrj , fuit Sol in Tauro circiter fept/mum gradu. Imago autem canis .

in Geminis.Et canis ftellain ore,tefte Ptole. didt.8, circa 1 7.aut 18 gra. Geminor (jllUJru.R.cduc igitin initrumento canem, potiffimu ftellam canem,Syriu aut cani* '

"culam in locu quo tpe Plinii ftecit.puta circiter i7.aut »8, Geminoru,locatocg.7.

graduTauri in horiczoute occidencali.Eft quide Canis ftrella (tipra horizontern

, fed in Italia uifui fubtrahit,qui proteritis diebus poftsolis occafum apparebat* yOcciditigitoccafuheliaco irefptino ex eo, q> sol ad flella accedit,Vult igit PoetTminorafeminaterraicomittendaquandosolingreiriiseftTauru.Etquandc»

' Canis cedensjd eft,incedens aducrfo aftro,id eft,uoxto aut peftifero aftro,hoc

decanis tpfe q ui eftnoxia aftrum n5 femp fed tunccum occidit occafu heliaco

j

uclpertino.V"ei fic dC melius.Cum Canis,id eft imago Canis,cedens,id eft,tnce*dens aduerloaTfro,id eft,cu Syrio noxio alfro occidit occafu heliaco,id eft,non

:* uidetur a nobis poftsolis occafum.No intelligeqi Canisincedat fuomotuuer*"fus solem Si eiufmodi incelTu incidat in radios folares patiendo occafum hclia*

cum uefpertinS.Scdcontra sol uelocitate fuimotus incedit uerfus canem ha*bentem aduerfum aftru &Ceundem reddit nobis inuifibile, Hcec cxpofitio con* ^

*

|

fentanca eft didis Macrobii libro primo de fomnio Scipionis, Pofteasol indies ^ a

tpropius accedit ad canem,quare magis latebit.TandcmcuinSoIzr.ueli8.grai

dum cancri adierit , quod tempore Plinq fere ufuuenic lo.uel n .die Iulii,fitco*

iunftfo horizontalis solis 6C canis.Dein recedit sol acaneTeeuridumlignorum

/ordinem5c incipitcanismodicum orm,licet nonufdeaturs8£deinceps plus o*ritur.Vt fupra dixit Plinius in <?.Deinde poftridie Sic. Et ita augetur ortus Ca*

jnis ufqjdum mancante solis ortum apparet,8£ dicitur exortus Canislde quo fu

J prain capitulo Plinii,Iam caniculae exortu.Dehis ortibus SCoccafibus hxaiuntcarminaincertitamen authoris,

Cofmicus eft ortus cum sol emergere quarrif,

Ipfius oppofitum Iapfusad imagerir. •

Chronicus eft lapfus cii sol in uefpere tabet, (id eft, deficit, id eft,iam occidit)

Illius oppofitum chronicus ortus habet,

C Heliacusfignodaturortussoleremoto

Illius occafum proximitate noto.

Verum tn hoc exercitiocandidus Ledortertium canonem minime negligacqui incipit . Poftrcmo fummopere aduertenduseftlocus Sic. Inftrumennnnenim,pucafphxramaterialis autfphxra folida,redificandu eftfecundum la*

titudinemlociadquemfcriptor aut poeta ftylum direxit. Vt fi optas experiri

ortus Si occafus adltaliam , uerificabis inftrumentum ad latitudinem. 42. auty4j.graduum,fi ad Atticainadjz. Si adAegyptum ad 28.29. jo.SC fic de reliquis.

Id facile addifees ex~opere Geographico Prolem tri.Quod fi hunc canonem De ufu Poeta*

neglexeris decipies crebro teipfumSC alios. Hiortus £/ occafus poetici di* rum *

cuntur, quod poetx illis frequentius utantur. Iccirco nihil mirum uideridebe*

bit,fi poetarum, adducendo carmina eoru,hoc inloco in re'que fua,fumus plu*s,tmma rilim

rimumfuffragiis ufi.Ouidiuslibro Faftorum prae altfs dehis tradlat rebus , In Ouid/anum.fummadeortu Siioccafu duodecim fignorum zodiaci 8i partium eorundemde Lyra,corde Leonis,Delphmo,Boote,Corup,Pegafo,Corona, Pleiadibus, Excufario di;

Hyadibus, Cane, Orione,Aquila, Longam profedo fecimus in hoc tra&atu grefllonis.

G 3

Snma corius

capitis.

IN PROCLI D I A D O C H I SPHAERAM IOANNISdtgrcffloncm . Nec tamen (ut fperamus) inutilem. Nouirijs enim Plinianos Dlibros adeuntibusnonnihil fuffragtj ( ut debemus ) pracftare uoluimus.ln qui-

bus plura funt capitade ortibus 2C occafibus n‘adantta3prgcipueuoIuminefc*

eundo &decimoo<ftauo.SurnmatimcxPiiniodc ortu eCoccafuftellarumEr*

raticarum,8£duodecim fignoru nihil ,demptis Caricro,Libra, scorpione 8C PiTci

SummariuPli bus.Seddehis pl ura,fcilicct,dcortu SCoccafu Aquilae, Ar&uri fiueBootis, canis

nianum. minoris,qui Procyon uocaf,canis maioris,Coronac dC fulgentis ciufdem,cordis

aufpedoTis Le6his7DeIphini,Fidiculac,HcedorQ,Hyadum,Orionis SC gladii

ciuSjSagittae, Vergiliarir^Capella^Spicc,Vindemiatoris,2CcomifTursPifciu.

Titulocapitis pluscp fatis expofito, ad caput ipfum accedo«Quod in fume

ma hoc habet Q uinque parallelide quibus lupra abunde eft diefrum , diuerfo

modo fe habent refpedudiuerforum horisontium,quoad apparere 6C deliteeParallelorum

re,hoccft,quo adarcus eorufupraS^ fubter horizontes.Aliter enim (ut pau<=varietas.

c,-s dicatur) fehabent in fphacrareda aliter in obliqua (iue dccliui. Inredafiquidem,iuxtaGraecorum fententiam

,noomnes quinque re periuntur , exquo in

ca omnia aftra oriuntur 8C occidunt,defunt duo circuIi,fcilicet,feptentrionalis

SCantardticus,quorumofficium eft,aut aftra perpetuo apparentia aut perpes

tuo delitefccntia contincre.Infphaeraautem obliquafecundum uarias latitudo

dines,uariantur hi circuli iuxta portiones alias fubter& fupra horizontes

exiftentes,ex quibus uarig dierum artificialium £Cnodtum quantitates coclu» gDe horizonte duntur. Annotandum igitur ,qu'od in omni fphaera, hi duo circuli sequi*

Si arquinodia nodialis Si horizon,fefe mutuo fecant in duas partes acquales, quarecum fol

1

:

•n duplici a(j aequinodialem perucncrft,inducit aequalitatem diei 8Cnodis in omni terra.

Quia medietas circuli quamfol ibidem deferibit fic fehabet,q>eius altera pars

eft fupraterra,8C altera pars fubter.Efterrim regula,cumduo circuli aquales' fefe fecant femper per aequalia fecant . Sed aquinodialis &Chorizon funt duo

7circulixqualesfefefecantesjlgitur.lnfphaerare&aomnes circuli sequinodiali

utrincjarquidiftanteSjnumerandoetiai^i.aprincipio Capricorni in principiet

Cancri,2C a cancro alios ipt.in principis Capricorni ficfehabent,q> eorundem ^na medietas eftfupra terra altera fub terra.Quare dieidCnodis squalitas femgferuatfiue sol ab Ariete in aquilonem,friie a Libra in auftruierit.Cotra in fphx*

iphaera.

Regula’

s T OE F L E R I I V S T

1

H G E N. C 0 M M E N T A R I V $ 40

^ ruab co defcriptoru eft fupra horizonti* SC minor fubteriQuare dies maior no>decoduditur.A Libra nero solin auftrit pergens circulos deferibit quoru ma«ior portio fub horizonte,minor fuprarquarenodes dies excedunt.Harum rer5

olm ocularis demonftratio fit,aut p organu fphaua: mundi,auc in planofacile yc figura prfsSC pulchre^/Tnhoc capite Proclus prgcipuedeterminatde equidiftantibus in ccdcsliabenc.

fphtera obliqua,reda tiix digitulo attinges.Ec quia Grgcus fuit grgcoru loquit Scpccntrionas

more de duobus circulis minoribuspolaribus.lnfententiafic.Septentrionalis lis circulus,

circulus quemnos ardicu, borealem SC Aquiloniu appellamus,totus eft fupra

horizotem(intelIige dehisquiinfeptentrionefedespofuere) JHuius officium

eft aftra&fydera perpetuo apparentia diffurire.EregioneAntardicus circu*

Ius aut N otius,Auftrinus,meridionalis nominatus,totus fub horizote latetiHo Solftitialis tro

rum facpericulum infphaera, Dein Proclus in uerficulo , solftitialis autem picus.

Tropicus,profequitin1 detropico folftitiali,quem nos circulum iolltitij teftiui, ^Tropicum fcptentriona[cm,sftiuQ,8^cancri uocamus,qui in omnitradu uer*,

fusfeptentrionemfic fe habet:Quod maior eius portio fit fupra horizontem,

g minor fubtertQuare dies quos sol fuper his deferibitlongioresfunt nodibus.

Et crcfcit dies maximus de minuto in minutum,dehora inhoram,a prima lati#

tiidiiie unius gradus ufcptii latitudinemfifi.graduum SC ip.minutomm tempo-

re Procli, noftro autem mtfcJ.gradus&jo.minutainquadies artificialis c5 ple^

dituri+.horas praecile SC uocat unus dies continuus.Qui in fequentibus lati#

tudinibus in plures dies continuos crefcic. Quemadmodum fuprahabitu eft. Tropici folfti-'

Huius circuliofficium fecundum Graecos eft determinarediem maximum rialis ofFicium

xftiumn. Et ponit authorduo exempla. Vnumdefua habitatione . Altcru

de Rhodo.Scito Proclum fcripfiffe adGraeciam eiufqj latitudinem.41.graduff,

cum quaquadratfuatropicidiuifioin 8. partes,8dcum nulla alialutemaiori fi* Macedonia,ueminori. Eft autem Macedonia huic latitudini fubdica. Teftis eft Pcolemx* Pcolemxus

us in tabulainfigniorum regionu SC prouinciarum charta: uniuerfalisGeogra

phte.Etidem[ib.^cap.ij.8<rTabu.io.Europx.Diuidit/gicurProclus,pronu*

xirno die eliciendo.Tropicum folftitialcm in 8. partes aequales, de quo iic diui*

fo, affirmat tres partes continuo effefubhorizonte^ quinqjfupra.6tbcnedi*

cit.Fachuius rei periculum diftribuendo hSc Tropicum inodo partes aequas,

fphaerai# redificata pro latitudine+i.grad. SC uidebis ueriratem.Ex hac parti*

irioneauthor proclamatdiem longrifiinum in fua habitationehabere horas 1

q SCnodem 9.Quod fic probatur.Omnis dies artificialiscum fua node comple*dicur 14.horas aequales,& terodo faciunt etiam24. quare tribus horis cedit u*

na pars de circulo in 8,diftributo:Etexconfequutione quincp partibus refpon*

dent i/,horae,didmaximi menfura,8£ tribus partibus nouem,nodibreuilTime

apcandc.Ecce uenatiomaximi dici'SC minimenodis pro habitatione authoris.

Et probat idemdidum fuum authoritate Arati,qui Phoenomena confci i pfit.

Duos legimus Aratos,alterumducem Sicyonia: regionis Peloponncfi. Cuius Duo ArariJcuritas infignisSicyon.De utrifep Ptolcmaeuslib. 3. ca, u>Tabu. lo.Europa:. Et_'Sracusdu4Sicyon pro ciuitateapud Plinium SC Strabonem . Aratus igitur Sicyonius uir

admodumporensinpatriafua,tyrannismaximeinfenfus,dequo alibiplurat

nihil facit ad propofitum . Alteru Aratumlegimus poetam uerfificatore,phP

fjs

ratus i>0 cn

lofophu, Aftronomu SC medicumdodiffimum. Natus ex Athenodoro patre SC

matreLenodora ,cx sole urbe Ciliciae,de qua Ptolemaeus lib.5. ca. 8,Tab.prP Sole duitas

tna Afue.Nunc Pompciopolis appellata , Vnde Aratus diduseft Solenfis q.ufPompeio*

asolisciuitare.Vixitcum Antigono rege Macedoniae SC Plrila uxoreeius fa* pol,s*

miliariter.Floruitiz4.0Iympiadc,ante Chriftum incarnatum circiterz8*.an*

iris*Hic inter catteraGraece fcripfitad MacedoniamPhcenomena,qua aQ*

IN-' PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNIScerone Germanico Ctefare inLatinumconuerfa funt, Inquibus detropico Dfolftitiali italoquitur.

Thomas Lina rs> fjtfj oVavn,accA.'S« fi) oaroJ /j.irfx9iVT0Q

crus BrieSnus isim fl$)'lvfiia;s§i(pvrXtK<xb’ vn-tyraT* ycux%Interpres, Ta^/aeP^mjary.fiijiag^to/v/goTrtfteKr/^. QuosThomas Linacrus Britan»

nus interpres Procli fic Latinos fecit,

C^far Germa Huius in odonis diftedi bCc. Vtintextu fupra .Haec metra (utfc*

nicus. runt) antea CxfarGermanicus inArato fuo fic tranftulit.

Hunc ocio in pareeis fi quis diuiferit orbemQuinque fupcrcerras femperfulgere notabit.

At tres fub terris,breuibufque laterefub umbris

Hoc cancrum tetigitcumTitan orbeltimete

Aeftatem rapidam,8£ foluentes corpora morbos,

PaucisanniseIapfis,cuha:cfcripfimus,ftcprofaic'eAratimetrab£cfimtuerfa,

Hocfane (quantus quantus cft) per odo partes menfoQuinque quidem diurna uoluuntur in fupremis terrae

Trcsueroin parte inferna. Acftatis autem inipfo conuerfionesfimt.

Haec omnia eandem habent fententiam, de qua iam fupra diximusyySccun*/Rhodi'; dumexemplum quod author adducit eftde Rhodi infula,Eft autem Rhodi,Plinius. Rhodos,Rhodus infulain Carpathio aut Lycio mari fita,de qua plura Plinius gStrabo. lib,y.ca.ji,EtStrabo.lib.i4. Diodorus Siculus lib.6.SoIinusca.n, Pomponius

^i°

Solinus

C* bb.i.PtoIem.-euslib.^.cap.i.&Tabu.i.Afiat.Eftetiamhuiusnomimsurbsclai

Pompo. r‘^ma * Sic' ( ut nonnullis placet ) uocataa fofiofl Gratco, Latine rofa:Dum

Pcolemxus, enim eius fundamentum foderetur, capulus rofx ibidem tnuentus eft; olim dUc1aOphiufa£«ic.Latitudoinfulxeftjc5.graduum.Proclus iteruuenatur Rho*diorum diemlongiffimum ex partitione aliaipfius tropici solftitialis.Eundem

fane partttur in48.partes,ea ratione, quod z4, hora: diei naturalis conftituunt

48 ,femihoras,uni igitur parti huius circuli fic partiti refpondetfemihora,Etde

eo circulo funtcontinuo 19. partes fuprahorizonte diei feruientes,8£ i9,fubter

horizontem nodi dedicatae,uigintinouem partes fupra,faciunt uigintinouem

femihoras,hoccft,i4.horasmtegras&femis,ideft,trigintaminuta.Eccemaxi^

madieiarftiuiquantitasap.autempartesfubterhorizontem, faciunt noue ho*

ras $£ femiflem,tempus nodis tninime.Huius rei teftis eft Ptolemauis Iib.pri*

inoGeogra.ca.ij.inhatcucrba,Decimum (intcllige parallelum) horis duabus

6C Cernis differre C intellege faciamus a die arquinodialis)diftantem gradibus ptriginta 8C fex,hicqlte perRhodu deferibitur.Ad idem iam fupra lib.j.ca.a.&fc,

Poflem dC ego alia plura exempla citare .Puta ubi latitudo eft49.graduum

dies maximus eft 16.horarum.Huc fic uenor. Diuidatur tropicus folftitialfs in

fex squales partes.Redificacaquefphteraadlatitudinem 49. graduum conti*

nuo quatuor partes fupra 8(du* infra horizontem cernuntur. Et huius diui*

Conis pars una ualet quatuor horas ,'confequens eftquatuor partes fupra ua*

Iere 16.horas.Ecce tempus diei maximiproillalatitudine.Etduefubterfacien*

tes odohoras tempus breuiffima* nodis.Ecce. Verumhoc negotium labo*

riofum cft ualde,pro qualibet latitudinenouam 'excogitare huius tropici par*

titionem,quae etiamnon raro propter horarum minutas uix inucniri poteft.

Quocirca Latini facilius procedunt,diuidentesa;quinodialem in 36o.gradus.Canon dc co= quem Grtecifolummodo in6o.partiuntur . Et pro omni latitudine oblata eiusgnitionc^pars

0ff,c/0maximu diem facillime inueftigant,fine ulla diftributioe tropici folfti*

u7fugP&fith! tialis. Pra’tcreafiexoptauerisfcire,quotparteshuiustropicipro omni lati*

ter horizonte, tudine ab uno gradu ufqueui66,finc fupra fitfquot fubterhorizontem, imagi*

nare

*

S TOEFLEM IVS.TINGE JT. C O HHE STARI VS," 4*

jsp. narceundemcropicudiuifum,iuxtacomunemLatinoriSdiftributionemin

gra.Poftea ab oblatalaritudmem (quod hodie facillimu eft) inquiritodie aeftfc b

ui» maximu,88 pro qualibet hora recipei 5•gra.eqirinodialis:quodin promptu ^

critjfiintegras horas in i dux eris.Quod fiulcra i ntegrashoras minutahorarra

habueris,pro quibuslibet quacuor minutis recipito unum gradum.Et pro unominuto hora: ij.minuta gradus,produobus femigradum,id minuta unitf

us gradus,pro tribus minutis 4?.minuta gradus . Haec omnia in unum coliigiV Lto,puta gradus integros in unam congeriem,3C minuta graduii in alteram

, 5C phabebis quot gradus QC minuta ipfius Tropici fint cotinuo fupra horizontem,

indicatcs diem artificialem ceftiuummaximu pro illa latitudine. Quibus fub*

latisaj5o.gradibus,reftduabisgradus&( minuta fubter horizontem ,nodem

curtiffima indicantia . Gratiaexcmpli: OfFerturmihi urbsTubinga,cuius latji*

tudo elt48.graduu 8£ ferme40 minutorum , dies longiffiffimus atiliuus eft.

horarum *7.minutorum:ducoi 5.horasin«* gradus 8i procreo zz^.gradust/7,minuta hora: diuido per quatuor,QC emergut i4.gradus,quos iungo prgcederis

R tibus Si colligo z39.grad.8i pro uno minuto temporis refiduo, recipio 1 minue** ta unius gradus. Proclamo igitur pro latitudine Tubingenfiz39.gradus8i«^.

minuta de tropico rcftiuo elTe inhoras fitpra horizontem.Quibus^i3So.gradri

bus fubtradis relidito izo.grad.8i45.minutafubterhorizontem.Haud diffimi

liter pro altjs locis Si. latitudinibus operaberis.

De *qt#toi

Sequitur,Aequator ucro circulus 8ic. —(^Vpvadiximus,quidteqmnodialis,qu3eciusnomiria,quteeius officia aut

O utilitates . Et fupra difleruimus 8i. pvobauimus arquinodialem horizon*

tem in omni fphaera fecare induas partes aequales,quarum alteraeftfupra,aU

tcra fubterhorizontem.Quarecum fol eundem adierit (quod bisquotannis u*

finiente ) fit aequinodiu in uniuerfo orbe.Quocirca nihilhabeo quod addam,praeter nonullas fententias pra:ftantes,de jequinodtjs fonantes . Arati tralatio Aram#moderna fic habet.

At in medioamborum (quantus caniLaccis) (canis,Ccandidu»)

Subter terram uoluttur circulus, bipertienti (tmilis.

In eo autem dies nodibus aequantur utrtTque,MarcusManiliuslib.3.ca,i.plurametradeortu 8i occafufignoru de maxib ^ar>ftlartkC moSi minimo diecitans,unicouerficuloutrumq?copledfcura:qumodtu,tali,

’ ™

Libra,Aricfqire paremreddunt nodenique diemque.

Lucanus quartoPharfa.deaequinodio uerno, fic canit.

Sed poftquam uernus calidumTitanarecepit

Sydera, refpicicns dilapfac portitor Helles,

Atqueiterum aequatis ad itifta: pondera Librae

Temporibus uicere dies,tunc folerelido

Cynthia quo primum cornu dubitanda refulfit.

Excludit boream QCc,

Et Ouidius tertio Fallorum,de aequinodio uettio,fic.

Tres ubi luciferos ucniens praemiferit EosTemporanodurnis aequa diurnaferes,

Virgiltus primo Georgi.de aequinodio autumni*

Libradie fomnicp pares ubi fecerit horas

Etmedium luci atque umbris iam diuidit orbem.

Exercete un i tauros,ferite hordeacampis.

Lucamis.

Ouidius.

« Caf.Aprkji . die Marc4quinquatria

habuerunt fia*

pem.Virgilius»

I H PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNIiBrumalis autem Tropicus &Cc, - q

COntuendum,quod is circulus ut praediximus appellatur circulus Solfti*

ttjhyemalis,brumali$,tropicus hibernus, Capricorni, Chimerinos tropi*

co«.Circulus uerfilis Capricorni, pro omni latitudine contrariomodo fehabec

rcfpeducirculi Solftitialis, quot enim partibus hic fupra horizontem emerfe*

rit tot ille fubterhorizontem fupprimitur ,Et contra quot partes hichabet fubhorizontetot illefupra.rnde fitquod maximus dies imius refpondet maximae

nodi alterius dCc, Cuius ratio haec eft, exquo hi duo tropici aequidiftant ab x*

quatore unus uerfus feptentrionem alius uerfus auftrum, cofequens eft quodquantum unus cleuatur tantum alius deprimitur.Ethocfacileex ipfis polis

cocludipoteft.Quantum enim polus feptentrionalis in aliquaregione attolli*

Aratus turfupra horizontem,tantS auftrinus fupprimiturfub horizonte.Ex eo quodperdiametrum qux dicitur axis mundi diftant, Proclo acceditAratus, dicens.

In auftru fol agitur : uertitur profedo ibi,

Hybernus .atque ei tres quidem circumuoluunturfuperneOdo partium,quinque uero fubterranex uerfantur. Haec Aratus, „Eft igiturfecundum Graecoshuius tropici brumalis officium determinare mi*

animum diem 8Cmaximamnodem. Percanonem uero noftrumfupraexpo*

fitumfacillime diffinies partes huius tropici fupra SC infrahorizontem,Tran*

(feo igitur.

Antardicus autem circulus.

HVnc fupra appellitauimus circulum Notium,auftrinum,meridionalem,

Cuius offictumeft,fecundumGraecos contineret indudereaftra dC fy*

dera nobisnunquamapparentia.

DE HAGNirVDlNE AE C^V I D I ST A N T I V M.TEXTUSPROCLI, C^Edcx quinque iam memoratis circulis, quorundammagnitudines peruni

Ouerfum terrarum orbem cardem fibi conftant: nonnullorum pro climatis»

bus mutantur, alijTquemaiores, altjsmiriores drculieuadunt.Tropici enim SC

aequator pares per totum orbem magnitudines feruant,*Ardici magnitudinep

euariantjCum alibi maiores,afibi minores cernantur.Quippe iis qui feptentri*

ones uerfusdegunt maiores feptentrionales fiunt,cumpolo magis in altum

fublato ardicum circulum, qui horizonta contingit,necefle fit aflidue maioj

rem fieri.His uero quimagis etiam adfeptentrionem uergunr,interdum folfti*

tialis tropicus in ardicum plane abit.Fitque ut duo rirculi,feptentriona(is,tro«

picufquc coeant,pro unoquehabeantur , Adeocummagis etiam adfeptentrw

ones acceditur, maiores folftitiali tropico feptentrionalesredduntuttnec finis

donec eo uentum fit, ubi polus fuprauerticem confpiciturifcptentrionalisin

horizontis locum cedit , eiquein mundi rotatu coniungitur, acquatoris plane

magnitudineiFitque ut tres circuli , feptentrionalis, aequator ,&horizon cun*

dem fitum pofitumque obtineant .Rurfus autem ijs, qui ad auftrum habitant,

polihumiliores fiunt,feptentrionales uero circuliminores : Finis autem dccre*

menti eft locus ad auftrumnobis fitus fub xquatore,in quo poli fubhorizon«

tehabentur.Septcntrionales autemcirculi prorfus euanuereffta cx quinquesequi»

- STOEFLERI I VSTINGEN, COMMENTARE VS, . 4*

A xquidiftantibus tres denftjj fuperant , nempe cum «equatore tropici duo.

Ne<$ enimob caqua: diffla funt,quin<$ perpetuos xquidiftantes exiftiman#

ddm,fed pro noftra habitationenumerum eorum,exifterc.Quippe quibufda

iiihorizontibus tns dumtaxat sequidiftances inuenias. Suntfane&fupra

terram habitationes, quarum prima eft,in qua folftitialis circulus horizonta

contingit,8£ proarffico planehabctur.Sccundaquam fub polo appellant.Ter

tia,de qua paulo anteretulimus,quam fub aquatorenominant.

' *NT

^

nraro luper<oribus le<flionibus,cum detjuinq? atquidiftanribus uero STOefleri

ba fecimus,diximus GrxcosnonihildiftareaLatinis. Latini fane omnes interpre.

\ ,

,',Jhos circulos (eruam fub eadem magnitudine ftabiles,fixos bC ineuariabiles in Latinorum 9C

Ws ^omni tracSu regione ue totius untuerfi.Secus Grxci qui dumtaxat tresXduos

diftances

aK*U*

' ** tropicos &C xquatorem inuariatos cuftodiunt,reliquos duos,putafeptentrio*

t na lem 8£ antarcticum,uarrjs fubrjciunt magnicudinibus,modo magnis ,modot»'* paruiSjiuxca alium 8d alium climatum aut regionum (itum, 6l latitudinum di*=

Juerfitatem. Quo fit quod Gra:ci coguntur conteri in fphxra reda folummodoclTetres lequidiftanteSjiitquiineanullufepccntrionalemS^antardicR admiti*

R ,

tunc,eo quodomnia aftra ibidemoriuntur& occidunt.In obliqua autemfphseKe a

? ‘

ra obuiateis,quod feptentrionalis circulus 8C tropicusfolftitialis nonnuncpco*incido t dC in unum coeunt.Accidit etiam quod circulus feptentrionalis (equi*

turtropica folftitialcm 8C prsepofterus ordo feruatur.Item feptentrionalis cire

culus coincidfecum requinodiali& horizonte . ha:c omnia funt manifeftaex , ...

textu. Quod fi Graeci arguendi effent erroris,dicerem profedto cum Arido* 5

.tele,paruus error in principio fit maximus in fine.Exifttmo Graecos in eam in*

cidiirefententiamquodtardeadeosuenitAftrologia.Interenimtves fetftasA* Tresfefta? a*'

,ftrologicc,puta Chaldceam, Aegyptiam 8C Grsecam,quas numcr&tPlinius lib» ftrologlfGhal

«S.capttuloi.;. adiungens quartam Latinam^Grsecafulc ultima. Teftis eftlofe*

pluis libro primo Antiquitatum capitulo 15.SC itf.Vbi habetur,Abraham apudCjnaq„arta.

Chaldreos fuit uir iuftus 8£magnus in ccdcftibus rebus expertus,quicum ad* ioiephus.

. ijirct Aegyptios arithmeticam eis contulit, 2>£qux deAftrologiafunt ipfecotra*didit.Nam anteaduentum Abraham in Aegyptum,hscAegyptt] penitus /giio

rabant.A Chaldaeis enimhaec plantata nofcuntiirin Aegypto. Vrideetiamper*

ueniffe nofcunturad Grcecos, Harc ex Iofepho. GrarcisnihilinC Sed quia,authore Plinio libro decimo feptimo capitulo feptimo, Grcecis nil tentarum,

intentatum rcm.infit,proprijs fepius uanitatibus(dicocum Plinio librofecun

do capitulo ios>.)fhidentcs,iit quid noui inferretur,fccere(ut diximus)hos du*

os circulos euariabiIes,concludentcs omnem circulum fe^tentrionalem debe*

reincludereomniaaftraperpetiiseapparitionis.Etcontraalterum antardlicu

omnia aftra perpetuo delitefcentia.Scd de his fatis.

Duo principaliter notatudigna habentur in hoc capite, primum(quod iam Summarlu ha

iamcxpofuimus)eft,hosduoscirculos,feptentrionalem fcilicct bi antarcflicu,IuscaP,‘

diuerfas in ferecipere magnitudines 8( euariationes:Secnnduin,quodquincp

iequidillantesnoninueniunturinomni habitatione,fedinnonnullis dumta*xat tres Sdc.Oflricio autem fphasraehxc omniaobtutui facile manifeftaripof*

fent.

Duohic funt animaduercenda. Primum exugiturex paragropho (Adeo odoqumque.cum magis etiam ad Septentriones acceditur maiores Solftitiali Tropi* paralleloru in

co Septentrionales redduntur ) id ,quod ordo horum quinque circulorum uertitur.

• IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIJparallelorum apud Griecos quandoque inuertitur. Eft enim eorum ordo qui Diupra capitc,Dc circulis fphaera: expolitus eft,is.Primus feptentrionalis circu*

!u;>'.Secundus tropicus folftictalis.Tertius aquator. Quartus tropicus bruma*lis.Quintus circulus ancardicus. Hic autem ordo in certa habitatione inuerti*

turSCfit praepofterus.Hoc modo,quod primus eft,tropicus solftitialis.Secim*

Ti /acodipr** dus circulus feptentrionalis .Tertius aequator. Quartus.drculus antardicus,

poftera. Quintus tropicus brumalis. Cotuendum igit, q» tria funt in ccclo qug refpe*

Triafydera zo <$u horizotis prgpoftcre quo ad imagines fe habent.Sut primo triafignazodia*dfaci prepofte a-

pra»p0ftereoricntia 8£occidetia.f.Tauru8,Gcmini&Cancer. Taurus quip* •

Har Mani*. Pea clunibus aut pofteriori parteoritur.Gemini a pedibus.Cancerateftudine

autcauda.DequibusMar.Mani.lib.i.ca. j.Defignisaduerfis inafcenfu/ic.

Quod tria lignanouem lignis coniundta repugnantEt quaiifedicio ccclumtenettafpiceTaurumClunibuSjSC Geminos pedibus,tcftudine cancrumSurgere,cum redis oriantur extera membris.

Q-iinq paral- Secundo loco,luxta fententiam Grxcorum,nonimip fotftitialem tropicum

Icli quandoq; fequitur contra ordinem quinque parallcloru uerfus acquatorenr circulus ars* Rprxpoftertiler d:icus:fubIeuato enim polo fep tentrionali 66. gradibus 6£ 19. minuris fecundii

“uant ordinem.

prifCos,aur 66.grad.5C p.minutis noftra tempeftate, tropicus solftitialis fit fe*

ptentrionalis circulus,8Cineo locohuic altitudini poli fubiedo, uidentur oes

ftelle 8Cimagines a tropico solftiriali ufque in polum contentx,puta ambaevr*fx

}Draco,CepIieus,Calliopea,Perfeus, Auriga, Bootes totus, demptis cruribus,

Corona,Hercules,pra:tercaput8£dextrum brachium,Lyra,Cygnus,Equima*

toris pedes,Andromeda,prgtercubitS finlftrum,Pifcis feptentrionalis feremedius jDeltoton, Tauri parsdorfi,collu 8Ccornu feptentrionale ,Geminorupars

j

Signa zodiaci maior. Leonis caput &Ccollum. Tertioloco fitinuerfio ordinis in figmsuftXMnuerlc orien* rima:fphxrx orientibus dC occidentfbus.Eftaut fignorum ordo V HSp&c.

}^riTSCoccidcnj ^ pn

'mo oritur,Aries poftTaurus,dcin Gemini8£c.Hicautem ordo afcenfionis [

fignorum no feruaturinomnihabitatione.Vbi enim polus fubleuatur7o.gra* \ ' v

Hibtis uel circiter oriturTaurus ante Aiiecem,&f occidit virgo anteLeoncrn.Hu* J"Ius reiteftis eft loanxfe Sacrobuftotradatu tertio ^Quorum zenitfielFinter

\

Tres habita* circulum ardfcum 5C polum mundi. Secundum aduertendum uenit cx$Tdones. ultimo capitis, ut Produs inquit. Sunrfane& fitpra terram habitationes dCc.

cxplicatenimduashabitationesinfeptentr/oncm expofitas SC tertiam aequa* ptorifiippofitam.De habitationibus feptentrionalibus pauca obfcura fiun

geographorumfcripta,prxcipuedehis(fiqux funt) quas Proclus hic anno*

tat. Quod adeo uertim eft, quod feptentrionarius Oceanus ante ditri Augufti

,tempora n5 erat Romanis notus.Quod Plinius iib.z.ca.67 . his uerbis teftatur*

iniu. Septentrionalis uero oceanus,maiore ex partc,nauigatus eftaufpicijsdiuiAu

gufti Germaniam claflc circumueda ad cimbroru promontorium : &Tindeim*

mcnfomari profpedo,aut famacognito, ad Scythicam plagam,&humore ni*

mio rigentia. Propterquod minime uerifimile eftillic maria deficere,ubi uishumoris luperet.Hadenus Plinius.Oceanohuic plura tribuerenomina,rarasta*

menhominum habitationes.Exm ultis nominibus paftima Geographis recen

alij Almachi* ^t,s bxccx capite ij.quattiPlintj annederelibuit.Septentrionalis (inquientis)

um. oceanus (Amalchium cum Hecatxus appellat) a Paropamifo amne,quaScy*Monimrirfa. thia alluit,quodnomen eius gentis linguafignificat congeIatu,PhiIemonMo*

-yg-.

rimarufam a Cimbris uocarijhoc eft,mortuu mare. Inde ufque ad promotoriSv'pj^bu^fc Vitra deinde Cronium BCc. Qui de partibus in feptentrionemuer*

trionalibus.* gentibus uccercsgeographi fcripfere,quor5 codices admepcruencre,hifunt. .

Strabo

' .4'

ST OH FLERI I-VSTINGEN. COHHENTAR1VS, 4j

A Strabo pv?ecipuelibro7.Pompomiisltbro j.SoIinusca.3o.j«.j»,jj. Plinius libro

i.cap.67.bC idem libro 4. cap, 12.1j.14.6i 16, Dionyfius de ficti orbis Prifciarius

de ficu orbis.Et eorirnlomnium princeps Ptolemaeus in fuis Geographicis co*

mentarijs. EcTabutis, icilicet, «.24.4.« 8.Europae". Et 2.7.6^ 8. Afitt.Exqui*

bus obtutu certior redderis Ptolemaeum cognitae cen a; feptentrionarisfinem

pofuifiTead eleuationem poli 6y graduum.Quo fit, quod Thuleninfulam fc*

pcentrionalem omnes uetufti Gcographi 8C Poetae habitati orbis terminufta*

ruunt : fed haec infula minime fubicda efl: huic habitationi,in qua Solftitialis

circulushorizonta cotingit b(. proardico habetur,ut inquit Author/ed maio*

rem petit polialtitudine putadd.graduum bC ijj.minutoru pro tempore Procli.

RecentioresigiturGeographiquiadnoftraaccclTere tempora, puta Nico#

lausMonachus uel Germanus,ut eius noua tabula uetuftis Ptolemaei adiun*

daindicat,exempla nobis offerr,fcilicet,Gocthiam orientalem,gentiliterGot*landiam.lnfulam Ventilandiam.InfulamHoIrelandiam,6£ partem Liuonix.

Et noftra tempeftatefupra Scythiam intraImaum montem,de qua tabula7Afite,ad ard/cum circul uni 8C eius uiciniam plures reperte funthominum ha*

bitatioes 8C regiones.P iita,Tataria regnaingens fub ditione magniCham uel

Chan. Ibi eft prouincia cuius incola; uiuutfineregc, &beftialiter;fimt fortes,

" pulchri,carent uino bC. frumencis,funt diuites carnium. Eft: bC alia regio longis

tudine 10. dierum icineris,cuius habitatores funt idololatra, habent regem de

ftirpe magni Cham , aquibus portatur pelles ad nos Chriftianos occidentales.

Strabo.'

Pompo*Solinus.

Plinius

Dionyiiusi

Prifdanus,

Pcolemxus.Thule.

Nicolausmoonachus.

Habitationes

ultra circulum

arfticutn Lati

Prxcerea Proeliis fecundamhabitationem,quam fub polo appellat, propo* H*bicau° ub

nit. Pro quare concucndum.Extremas mundi partes polis tricinas perpetuo Galeottys.frigoredamnatas multi feriptores affirmant

,quas GaleotttxsN arnienfishabi*

tari pofTe cotendit ,aflcrcns non e(Teuerum, quodcaula trigorislit tantum so*.

lis longinquitas, ficutnec caloris propinquitas eius. Sol enim ratione figni in. Caufe ealorii

quo eil uel auget apud nos illa uel minuit. Praeterea rigor ( ait) non eft circum* 'igoris,

quaqucdifpcrfus, ittin forma circuli orbem ambiat, ficut necferuor quide to<

tam excurritin circuitu terra; plagam.Nam ab aliaparte adeuntur poli, abalia

nequaquam,quoriiamftella:fixa:plurimum operantur,& magis in uno loco

quam in alio ex prima /mpofirionenatime.Namadpolumard/cum uel antar*

dicum una uiaaccedereprohibemur, alia permittimur, ubinon dhigorisco*mixtio prohibens.Dicimus itacg fub poliscomodarn eflehabitarione,quamuis

,ab eifdcm polis rigor edudus intemperatam conftituat regionem .Nam ficut

teftimonio Mathematicorum omnis coniundio percentrum eftfalutaris,per

hoc quod temperata eft,itafub polis quoque licet illi curri obliquitate radiatio*

nis regiones infeftent, clementiam tamen aeris ex centro fubiedi inducunti

perpendiculares enim radij hoc faditant .Hadenus Gal. Quircuera plura fa*

tismira a(Terit,fedhorum nullum probat, 8£ plures claffici feriptores multo ali* yyker

ter fentiunt,Quarecum Alberto libro de natu.loc.diftin.primaca.odauo,fen*

tiendum exiftimoquem legehrationibus enim SCexperimentis plane oftendit

fub polo non effe habitationem hominibus conuenientem.

TcrtiooftenditProcIushabitationemfubAequatorecircuio.Fuitquondam

magna altercatio, an fub tequatore diei bC nodis ftt habitatio conucniensho^^RorfreriamTniinibus. Et pro utraque parte funt authores grauiffimi . Partinegatiuas accct nomina ca riev /

dunthi, Ariftotelcs fecundoMeteoron bi eius commentator Auerrois , Ptole<* ganrium* /

tnaeus fecundoAlmagc.capi.fcxto, Albategni,Ametus Alpliraganus , Plato,

H

J

Aurfiorcs Ansipodes altiu;

ciucs.

TEXTVSPROCLI

STOE FLERIIMTERP R.E.

D.‘ ordine ax]

diiuncium.

Aiiftocdes,

Boarius

Horatius*

Ganplircdus

Judicum.

lob.

tN PROCLI DIADOCH! SPHAERAM IOAS.NIS

Democritus,pytlugoias,Iulius Firmicus,Cieomcdes, Macrobius libro fepti-' Qmo De fomnio Scipionis, V irgiIius,Ouidius,Tibullus,Lucanus.Ertuenrur

camrationibus non paucis,quarum quinqueadducit Albertus libro Dc natu,

loc.diftindi. prima, capitulo lexto,qucm legito^AfFirmatiuam partem tenent

hi Pofidonius,Auicenna,PtoIemausiniibrofibiadartcrnfpharicarncompa*

rato,Apollonius inl/Eroqueni fcripfitdelocis habitatis fub £qiatore,Ioannes

Danufccnus inAphorifmis,Alburna farin 1ibro dialogorum ad Sadam, Mar*cus V enet us diligens orbis indagator . Petrus de Abano Patauienfis difFeren

tiaruin conciliator,differentia <57.Scotus fubtflts in fermonc de fando Thoma.Pcolemarus ClaudiusinfuaGcographialibrofeptimocapi.fecundo & tabu.

undecima Afia, qui 'Hiream Chcrfonefirm & infulam Bonsc fortuna; fubdie

aquaton.Ec eodem lib.ca.4.&u.tabu.Alia: magna partem raprobana infula

a\quatorifupponit:ubiNubartha 6C Nacaduma duitates bL mons Malea,ubi

funt elephantum pafcua etiam ultra aquatorem ad mare ufque.Huic quidemopinioni ego fempadiuratus fui,qua ab alijs 8C ame alibi abunde eft diftulia.

DE ORDINE AE Q^V IDISTANTIVM, 18

QVocirca nec ordo quinque aquidifrantium circulorum idem apud oa

mnes eft.Sed in noftro tradu primum fanefeptcntrionalenidixeiis.Sc*

eundum folftitialem.Tertium aquatorem. Quartu brumalem.Quintum an*

cardicum.Attjs,qui propius quam nos feptentriones incolunt. Primus intere

dumfolftttialisTropicus nunieratur.Secundus fcptentrionalis.Tertius aquas

tor.Quartusantardicus.Qirinttisbrunialis circulus. Cum namque feptentria

onalis folftitiaii capatior euadit,necelTe eft memoratum ordinem feruari,

PRafcnscaputdeordineaquidiflantiumeft.quafi illatio ad caput prxcetf

dens,5t'c.quare dicit ProcIus,Quocirca:& permefupra abunde expolitu.

Paucula tamen admonente i itulo diflcrere flatui. Hac Anftotclis Iib.de or<

dinc uniuerfiSC Peripateticos um fententia eft,a primo ente rebus naturalibus

feiiem quandam &C ordinem inditum - Res fane( authorcBoittioIibroquar= prodeCofophi. profafecunda)uerceiredicitur,qubd ordinem retinet feruatqj

naturam,qua uero ab hacdeficit, efle etiam quod infuinaturafiuun eftderes

linquit.Qtiarc idem libro i.Meteo.^.fic canit.

Quod pracipiti uia

Certumdeierit ordinem

Latos non habet exitus

Accedit Horatiuslibro Sermonum.Eft modus (inquit) in rebus,funt certidenicp fine#

Quos ultracitracj? nequitconfiftcre redum.Et Ganphrcdusin nouo poemate.

Omnibus eft una uirtus feruaremodum.Et in prouerb.dicitur.

Omnibtrs addemodu modus eft puKhcrrima uirtus. Accedunt etiamde

ordine feruandofacrarlitere.iud/cuquinro.Stella manentes in ordine in curfu

fuo frc.Etlob 38.Nuquid noiu ordinem coeli,& pones rationem cius in terra?

Diuus

$

3

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI V S 414

A XHuus Paulus ad Roma.ij.Quae autem funt,vaDeoordihatafunt.Et idem «. ad

Corinthios 14.Omnia honefteSifecundum ordinem fiant in uobis.

Quod fi rerum naturaliumomnium ordinem Si debitam difpofitione enar*

rare actentarem.plurimfdeficerent mihianni.Quocirca his miliis, nonnullaex

profelTione meadifferere nolui. Habet infignis hxcdifciplina aftronomia ex*

cellentem quanda materiam, ccelefte uidelicet corpus,in quod fitanquam fpe*

culum direxeris aciem,immen(am quandam Si uere admiranda creatoris uir*

tutem intueberis.In coeleftibusfanccoditor omniumDeus, planetis hunc fta*

tuit ordinem Saturnus,Iupiter,Mars,SoI,Venus,Merairius,Luna.Cutusprdinis rationem,Si praecipue solem in medio eorum locari,explicabo. Eft igitur

Sol in medio planetarum, ficut corinmedio animalis .Nam cor ex iftens in mc«diocorporis,omnibus membris uitam influit,'TeftePtolemxouerbo 96. centi*

lo.ubi inquit.SoI eft origo uirtutis uitalis,quae eftincorde SiciSicsol exiftens

in medio planetarum omnibus lumen influic,omncs gubernat Sic. L)e ea re au*

dienduseft HaliAbenRagel, parte prima, deiudidjs aftrorum, capi,4.$. de so?

le.Scito (inquit)quod sol eft 1umen Sicandela coeli, gubernator mundi , facftor

temporu.Et infra, Planeta eftmagniD jminii,potentiae,nobilitatis,aItitudinis

8i magnitudinis.Et poft plura.Sol eft melior SC nobilior otbus alijs planetis SiB altior iii nobilitate, quia natura fua operat inoibus naturis Sic.Er poft aliqua.

Locus futis in coelo eft quartus.f, medius feptem planetarii . Sicut rex fapiens,

qui pfenfum manutenet regnum fuu,ut per omnia Iateraattingat.Dedit Marsti fium militiam.Si qubddux eflet fuac militiae: Quiaccelum solis eftfub cors

de Marris,Siconuenit natura Si calor futiscum natura 8i calore ipiius. DeditIoui fnaiudicia,proptertemperiem,honeftatem,faluationcm ,Si fua: comple*xionis falutem , Si quia non eft in eo qualitas mala nec peccandi natura . Dedit

Saturno regniim:quia planetae omnes ftia lumina mittunt adeum Si fuas con*Itderationes. additio. Saturnus planeta eftfenum

,habentium profun*

das cogitationes,altam memoriam, cogitantium Si inrpiciencium de rebus an*

tiquis Si grauibiiSjSi multarum rerum experientiam,Si fcientunflconfitetiidiV

nes 8i utilitates regni.HincHermes alloquiturregcm.Gaiieas ne innitaris tup

tantu con(ilio,fcd confuleillum qui fueritbon* diferetionis. Si xtatis pronem

dlaetquia in pluribus eft expertus. Sequitur /n Hali, Dedit veneri coflecftio*

nemreddituu,3i uendendi redditus Si emendi, quia eius ccelum applicat fuo

8ifunttiicini. ADDrTio. Ventis planeta eft qui rorem genitalem(praecipue

r in matutino exortu) infundicmortalibus, quo nonanimantia loliim ad multis

moiam acc5inodantur generationem , fed uirencia quocgtn uarios conceptus

difponuntur.Conferoad impratgnationem Si generationem prolis. Eft plane*

tagaudtj,Si amicitia: 3i conuerfationis pulchrae cu hominibus per beneuolen*

tiam. Subiungitur in Hali. DeditMercurio feribaniam (quaudicat eft archi*

grammateus)quia ftatus eius eft ficutTfatus feriptoris regis

,qui uadit quando

ille uadit Si fedet quando ille fedet. additio, Mercurius eft planeta ingeni*

ofitatis Sidifciplinp.fignificac homines artificiolbs cu fubtilitate ingenii,omnesartes facileapprehendentes, deledlantes fe in artibus pulchris Si profundis:ut

eft mufica,rhetorica, poefis,aftrorum Si totius mathefeos perferutatio.Quo*

rumfignificatioeft,Ingenium,ratio,facundia,iucimda deceptio,Sinonrarofraudulenta calliditatedecipientes . Ait Hermes ad regem . Cu praecipis feribi

chartam aliquam,no figilies priufquam legasrquia plurima reges decipiuntur

exhis. Addic Hali.Dedit LunteAlgazilaticu.Quia eftfimilisAlgazilo.i.mm*

tio regisquando facit fua mandata,Si defert eaquoctfque praecipit ,Ex his pa*

lam cocluditur.Solemin medio planetarii locatumtanquam moderatorem eo*

Planetarii or*

do.

Cordisuirius,

Sol inmedio,

Pcoletnxu*.

0Hali AbenRa*gei.

Offic/uMarrisIu picer legulei

usSolis.

Saturni offkuuni,.

*

bHermes.

Mercuri]'.

f

Officii! Lnnar.Algazilo,

INPROCLI DIADOCHI SPHAERAM tOANNIS

ruftdcm.Immo omnia rerum mundanarum.Sed dccare nunc fatis. DDc ordine n Eft prceterca in cceleftibus alius ordo in fignis zodiaci,is.Aries,Taurus,Gemii5

fignorum. ni,cancer, Leo Stc. Nondicam imprafentiarumrationem,quare poftArietemQuare ab Ari fignum calidum&ficcum fequaturTaurus frigidumStficcum.DeinGemini fi*

«cfiac fignos gnumhumidumStcalidum <5(c. Sed id cantum (nonab re) indicabo,quaremrumincepuoi

ggnorum ordinatione Aries fit primum ftgmim circuli zodiac/, cui tamenneqj

4principiumneque finis aflignari polfic

.Quocircanon magis ab Ariete quam

undelibet inchoandum quis recic putare poflet.

Ptolemaeus. Ad hoc pulchre refpondet Ptolemaeus in Quadri. tracft.j.ca.io.Quapropter

(inquicns)cum circulus fignoro nasurali careat principio, uclut St omnis cir*

culus,illius principium fignit uernalis aquinodij quod eftAries pofuere . Ab

illo, fcilicer, initium fumpfereaquo comp.exio crefcit humida : ficut St in ani*

matis prima pars.annorum uita; ett tempus, in quo eorii coniplexio exiftit hu«

,

HaliHeben msdior.Vbuomewator Hali Heben Rhod.ficfcribit.Ptolcmauis uult dicere:

Rliodan. q> circulusnonhabctpundumfpercialem, ut fit principiunaturale. Pofuerunt

tn antiqui principia a principio z.quinodrj ueris, hoc eftfignu Arietis.Ec ins

fra.Antiqui fecuti funt naturam inuenerunt q>humiditas temperata in anis

malibus eft in principio^ propter hocdixerunt conuenire,ut naturale princi*

pium firmamenti ficcoucnicns artati cidem,quod eft principium veris .Et hoc

quianaturafacitres terrenas fequi corpora cceleflia . St fiefemper funt eafe* £j

quentes. Hsec comcntator . Ex h is in fumma exugitur htec ratio. Principin zo*diacieft ii!eIocus,inquocompIexiotcmporis efthumidiorcu temperamentotamen,ficut prima artas animalium eft, in qua complexio eft humidior.igitur*

Aliam rationem Sflucidiorcmaffcrt Albumafar in fuo Introdu.lib.i.capi.j.

Albumafar. q«ie legito,habet enim pulchra materiam.Vnde paucishxc extrahit ratio. Exqupinrebus naturalibus primo eftgeneratio&f ultimo corruptio: Et generas»

tiolonge pracftantior eft corruptione, qum per illam res acquirant efle,pcr

hancnondfc. Sedquia calidum temperatum eft principiu generationis St motus animatorujtri^dam autem contra principium corruptionis St diminutio*

ilis rerum: Iccirco iu/te als^rietefumpfitzodiacusprincipium St non a Libra.

Cum enim sol Arietem perambulat, accedit tempus temperate calidum,St in*

Ouidiusci pftint res generari,augnientari,rcnouari,illocabilia pullulare.TcfteOuidio

primo Faftorum.Omnia tunc florenr,tunc eft noua temporis artas.

Et nouadegrauido palmitegemma nitet. legefupra. FCotra in Libra propter ficcicarem St frigus corrum pi

,d imin ui ,

deficere Stare*

fccre.Sed quia generari,augmenrari, renouari pullulare funt res nobiles St ami

cx naturae,contra comiptio,diininutio,dcfecftio, res ignobiles

,St natura: inis

micSjUetercs ab Arietehaud a Libra principium circuli fumpfere.

Macrobius lib. primodefomnio tefp. alia adducit rationem,qua modo mif*Macjobiuav Sed hic minime praetereundum eft,quod nonnunquam ordo, (fani facio.

Ordinis uariaccrto rcfpcdu,in fc fumic uariationcm.Id paucis exemplis manifcftabo: St pri*

Ordo pianeta mo in ordinatione planetaru.Nam cumabimis furfum tendimus. Luna inter

rum uariatur. Errones eft primus,fecundus Mercurius, tertius Vcr.i s& e. & Satui uus ulti*

mus ac fiiprcmus . Cum autem a ccrlef ibus ad hacterrcna deft cr.ditr us, Sa*

turmis eft primus, lupiter fecundus, Mars tertius &fc. StLuna infima £e u ti*

m.i. I uxtacomunemhune uerficulum.

Secunducxcm fim, fum, ultima Luna fubcft.

pluindc n ti- Secundo, pro exemplo occurrunt nobis duodecim zodiaci figna,quorumgnis. ordo refpeclu diucribrum mundi traduum patitur uariationcm.Nos enim

qui

A

B

ST OEFLE R I IVSTI NG E N. C O M M E N T A R I V S. 45

qui fcptentrioncm incolimus ab Ariete numeratione aufpicamur .. eo quod soli

Arietem adiens nobis tempus uernum aduebit.Septentrionalia fane figna per*k

currens donat nobis tempus ueris 8C a:ftatis . Contra his q ui ultra aquatorem 1

fedes in auftrum pofueretempus uernum incipit,cum sol Libram ingreditur,

propter acceffumsolis ad eos.Etfic permeridianafignatranfiens illisipfis con*

ftituit uer QC aftatem,quarehiTignorum initium a Libra 5C non Ariete fumunt.

Inde temporum uarietas emergit, ut meridionalibus autumnus fit in Ariete,

cum nobis feptentrionarijs uer eft.In Cancro hyems,cum nobis aftas,In primo

gradu Libra: ueris illis principium eft,cum nobis autumni. In Capricornobru*

manobiSjCum illis teftas fit.Sicut enim fe ad nos folftitium cancrihabet ,ita fe

ad Capricornitropicus.Ex his etiam inferturquod habitatores meridiei, noftra

tempeftateadfidem Chriftidu&uregum Portugalliae couerfi,fequentesfor*

raam Romanae Ecclefia: , cum nos Pafchalc*facrum tempore uerno celebras»

mus,hi autumni tempore peragunt . Etnos natale Chrifti in bruma feftiuiter

.

tenentes,hi in a:flate abfolmmt . Et fic de reliquis. Poftremo q noftris quincp Dcqufnq; pa<parallelis,refpedudiuerforum fituu terra:,iuxta uarias poli fubleuationes ali* ra|idorum or*

us 8C alius ordo a(Itgnatur,quemadmodum textiisindicat,apud Grsecos haud dinc*

quaquam inconuenit.

DEPOTESTATEAE Qj/ IDISTANTIVH,

s'g

I

IAmuero nec poteftates eorundem aquidiftantium exdem.Nam qui nobis text v.s

folftitialis circulus habetur. Antipodibus certebrumalis efficitur . Cotra qui-PR°CLt

fllis folftitialis eft,nobis brumalis redditur.Sed quifub aequatotedegunttqs uni

uerfi tres circuli utribus plane folftitiales funt , utpotefub ipfam folis orbitam

incolentibus.Qiiamquam fi ad fe inuicem conferantur,qui nobis pro aquato*

re ftatuitur,folftitialisuicemobtinet.Ambo uero tropici pro brumalibus Ccn*

fentur.Namque isdemum natura folftitialis circulu§,perpetuacj rationein to=?

to terrarum orbe dici poteft,qui proxime habitationemhabetur, Quo ftt,ut qs

qui fub aquatore agunt, aquator /pfe profolftitiali ftatuatur,utpote in quofol fttpra uerticem agitur: pro aquatoribus autem omnes aqu/diftantes circu£_

culijtielut per aequas parteis ab horizonte differti. b y

IN hoc capite Produs trartat de poteftate trium aqiridiftantiu, fcificet, tro* stoe fleri

PLpiciaeftiutautfoIftmj,aequatoris,8£tropictbrumalis:&hocmcomparatio* interpre,ne aut refpertu eor5,qutdiuerfas orbis terre partes habitant.Qui quide atqui*

diftantes non ubiqueferuant eandem poteftatcm,td eft,eadem officia uel eaf*

dem nominationes. Et primo loquitur de duobus tropicis , fic.Hunc aequi* DuoTropicidiftantem quem nos Aquiloni] tropicumfolftitialcm aut aftiuff appellitamus, uariantnomid

ob idcum sol eunde adierit,nobisredditur uiciniffimus , atque aftatem affert, nationes.

At contra hi qui in auftrum fedes pofuere,memoratum tropicum brumalemuocant,quod Sol ab his longius abit,hyemifqjrigorem inducit.Sic circulus Tro*

picus in meridiem locatus,auftrinis ipfis folftitialis 8Caftiuus eft, nobis bruma , .

lis conftituitur. Secundo loco pertrartat aquatorem , 6^ qui fub eo uitam a* Aequator. Jrgunc . Et habet quatuor particulas . Pro quibus annotandum.Supracapite,de

1

' vfphara circulis,dtximusmoreLatinomm,folftitium bifariam accipi,puta in

g0]ftjt;umc]u-proprio fignificatu , &C cxtenfo uel largo.Hoc parto folftitialis circulus Gemi*

]icf a accipjl

nomodo fumi poteft. Primo pro circulo quem sol propter eius maximum re* turt

ceffum ab aquatore tanquam irltimu aut irerfus feptentrionem aut meridiem

deferibit.Vt funt tropicus cancri dC Capricorni,, Secundo pro circuload quemH 5

Primala texe

IN PROCLI D I A D O CHI SPHAERAM IOASNIScum sol accelTeric, redditur uercicaiisfjs quifubcodcgtmt:&fic Aequator dj* ^citur circulus folftitij.ProcluJ autem luc fub uno uocabulo,SolfticiaIis,utrum*

particu que fignificatum comprehendit uniuocc. In ucrficulo igitur.Sed qui fub Ae*U8

* quatoredeguntjtis 8£c.Hoc habet in fententia :Iis quifubAequatore agunt , hi

tres circuli uires QC officia ac etiam nomina fumimt folftitiaiis , diuerfis tamentemporibus . Iis fanesolc Cancrum adeunte, circulus cancri recfte uocatur fol*

ftitialis feptentrionalis.Cum autem Sol in principium Capricorni deflexerit,di*

cicur ipfisfolft/tialisAuftrinus. Etdemum soleinitium Arietis aut Libra: poffis

dente. Aequator eisfolfticialis appellatur. Et adiungitur intextu: utpotefub

ipfamfolis orbitam incolentibus. Scito orbitam ueftigiumeffein uiis,ex curfij.

decurrentis rotar.Ethic per fimilitudinemdiciturelTeuia Solis.f.Iinea, Zodia*V ide Pii. lib.i cu fecundum longriinduo gqualia partiens.fubqua sol uehitur,ab ea nunquSca.6S. declinans . Dequainfubdiriscapriedesignifero.Hiigitquifub Aequatorede

guntjdicuntur habitare fub orbica,id eft uia,solts.Non quod orbita solis fit cis

femperSi pro omni eius parte uerticalis/cd pro pterea,quod eius orbitg partes,

principaliores 5i infigniores,puta principiu Arietis QC Libra: funt illifipfis fem*

per uerticales. Qiiac quidcmprincipia coeunt cum Aequatoreomnium parals

lelorum nobiliiTimo;quemadmodumfupraubidceius offictjs cgimus,explas

©rbitirbitaquid.

Sccundapar* Inuerficulo. Quamquam fi ad inufcem &c . Proclus exponit horum trium 5ucula. requidiftantium ad inuicem collationem aut comparationem, hanc . Circulus

quem nos atquatorem appellamus, habitantibus fubeosolftitialis obtinet Io*

cum, ad quem duoTropici collatipro brumalibus habentur,propter maxi*mum solis receffumab eisJHuiusdeclarationem uide fupra in Sequitur inca

„ .none.

Terpn particu

la. Dcinde in uerficufo. Namque isdemum &c. Procfus effert Aequatorem itv

ter alios circulos solftitialestamquam digniorem , 8C ut primarium ac antefi>

- .'

.gnanu.Ad id potes appiicarc eaqux fupra dedignitate a:quatoris explicaui*>

Seneca libmus. addo. Naturam ni! aliud efleqiiam DEVM &fdiuinam rauo=*

dcbeneficiis.nem.totinwndo& partibuseiusinfertam.AuthoreSencca.Quac quidemnasturaindidic arquatori hancdignitatem, quod cum Sol eundem adierit, accidat

(res miratu digna ) jequinodlium uniuerfo orbi:quareab omnibus mundiha*

bitatoribus appellatur aequator . Et quia in a:quino<ft/o sol omnibus fub ipfo

Lene Straboa^iratorehabicantibusin die naturalifituerticalis,haud indigne, ab uniuerfis p

Ii.rdub finem!solftitialts nominatur. Quocirca obeius nobilitatem fitus eft in medio,prope

utramque habitationem,fdlicet,feptencrionariam 8£auftrinam,ut ciuspo*

LauremYaL—Veltas & uis omnibus facile innotefeat.Verba textus hiec. Qui proxime habi*

#t;xpoptio~ali'|tationemhabetur ,

aut fimilia his,exponit Laurentius Vallenfis libro tertio

quoru ucrbo£ Elegantiarumcapituloquadragcfimonono.his uerbis. Comparatiua Aducr*

rum. 1 bia 8C fuperlariua praeter fuam conftru&ionem ablatiiri Qi genitiui , ut feri*

bomeliuste, SC optime omnium, aliquando feruiunt accufatiuo, utique ea

quae a prxpofitionibusucniunt illarum naturam feruantia. Cicero ad Odaui*um. Cur caftra medio itinere longius aduerfariorum caftris 8C propius ur*

bem mouentur. Idem ad Atticum.Tamen efle officiummeum putaui,exerci>

tum habere quam proxime hoftem . Salluftius. Proxime Hifpaniam Maurifunt 8cTc . Hadenus Laurentius Valleniis. Quare ha;c particula textus fic ex*

ponitur. Qui ,fcilicet, a*quator habetur proxime, id eft, prope habitationem,

fcilicec,utramque;fcilicct, feptentrionalcm Si meridianam,ud habitationem,

id eft.

STOEFJ.ERI IV S TI N G ES. COMMENTARI VS, 4$

A id eft, habitationes. Ipfe enim (ut faeptus diximus ) dirimit terram induo ma#xnnahemifpha:ria >8C perconfequens induas habitationes.

Poflrcmo in ucrficulo.Pro aquatoribus aut omnes &Tc,V ult hic,q> apudipfos

qui fub «equatoredegunt ,omnes atquidiftantes circuli fiunt aequinodiales.i. ^

,art*

quod fub tpfis fit sequinodlium . Et quia hi fphaeram rectam habitant , omnesa-quidiflantes abhor/zonteinduo.-eqiialiafccantur.Deearelegefupra,

Proclushic in textu citatAntfpodcslpro quibus St aifjs contuendum.Terre#ni corporis moles ingens ualde,in feptentrionem St meridiem ab ortu St occa#

fu,quia globofa eft,uarias in ferccipic partitiones (dequibus faspius diximus)

Inde f«5t5 eft, ut accolae ex (itus uarietate alia St alia nominaalfumanr . Omfftfis autem in prxfentia plurimis , inhoccapitedcfimul habitantibusex Alber#toMagno, Side Pcricecis

,Antcecis ac Antipodibus ex Cleomedc dilfcrere liV .

buic. Alberetis Magnus libro Denatura locorum dtftindione prima capi, deci#".Ma,

g mo. In terra: dimenfionibus ponit ex didis quorundam philofophorum qua#tuorhabitatovumgenera.Quorum primum hicfiiis uerbisexplicabo.his.Di# S/mulliabira»

cuntur autem fimul habitantes,quorum habitatio fecundum fenfumlongitu* ces»

dtnis 8Ciatitudinisunaeft,Iicetfecundumrationemfitdiuerfa.Vtautehocmc= ^ |

Iius fciatur.feiendum quod horizon eft circurus,cuiuscentrum eft centrum haMonzon t

3u ‘

bitationis cuiuslibetTSEcu/us circumferentia tangit tindiqj concauum hennV; <3 f

fpharrtj percircuitum, apolo in polum per duo punda orientis f^occidentisHorizondu^

diffiifa.Ethicquoquehorizoncftduplex/Vnusquidemfecundum rationem rPjcx -, I

acceptus, Salterfecundumfenfum. Secundum rationem quidem quodlibet«Bionem I

terras pundumfuumhabethorizontem.cuius circumferentia ccelum in pi se#|

didis pundis attingit . Etideo cuiuslibet pundi habitationis noftra: fupcvius 1 I

diximus eftediuerfain naturam. Et hic circulus licet fecundum elTe fitmobilis, f'*-v|

8fmoueatur fecundum motum eius,cuius eft horizon,tamen fecundum fitum/ **

eft immobilis ficut St i pfapunda orientis St occidentis,qua: fitumanentSt fe<=

cundumcfte uariantur ,Et dehoc horizontenon intendimus hic plus dicere

quam hoc quod diclum eft.Qitia fufficientior conftderatto ipfius pertinetad

Aftronomiam.Horizon autem fenfibilis eft. qui finit uifum, hoc eft,poftquam Horizon ferte.,/’

fenfibilis eft alius pundus orient/si^ aliusoccidentis,^ aliusAquilonis,^ alisliBIITs;

us meridionalisiEt illius cuius diameterad plus eilduummiliu ftadiorumfe# V.,C eundum Ptolcmasum .Secundum autem ueriifimam ipfius deprehenfionem Meliu$ fccuna

tuncc5muniter deprehenditur uariari,quando femid/ameter eius eft, quadrin dum Proclumgcntorumueladplus quingentorum ftadiorum.Etideo quaecunque ciuitas infra ca.deHouel locus elongatur ab alio quingentis ftadns. fenfibiliter habet alium orcum^riz°nc<:'

SCoccafum ftellarum fecundum tempus fenfibile&quicunquelocus ab alio

remonetur fecundum latitudinem quingentorum ftadiorum,fenfibiliter cali»

diorucl frigidior quam aliusefttEt fic fenfibilis eftdiftindio proprieramlar/*

tudinis& longitudinis locorum. NifiTit impedimentum per accidens aliquod

loct ex maribus aut montibus.Dequo accidente nos infra tranabimus . In o*

mnibus autem his locis fimul habitare fecundum fenfum dicuntur,quorumfecundum fenfum eft una loci in calido St frigido , in hunudo St Cicco proprie#

tas,cx eade latitudineloci fenfibili,8£ quibus fenfibiliter eft unus ortus St occa

fus solis.Hadenus Albertus,

Attendendum eft hic,quod zooo, ftadia diuifa per o<ftofaciunt miliaria Italia

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNISozyo.qua diuifatnoreprifcorum authorum per quincg,faciunt miliarfaGcf#

i,‘lA manicacomunia jo. Velrecentiorum more per quatuor faciunt6z,dC-fiToi^/foo ftad/a , rc= igitur miliaria nel Italica uel Germanica haberet diameterhorizontis fenfibilis.

ducuiurin mil Quod autem fubiungit, Secundum autem ueriflxmam 8fc.Nota,quod yco.Ijj. ca. Gei

. jjacj,-a per O(^0 diuifafaciunt *6i, miliaria Italica 8C qua: per quinqj partita

'/*>n*} morcueterum faciunt duodecim quafimiliaria Germanica , Morenoftro per

quatuor faciunt i/, miliaria Germanica 8C fere j’.Hinumeri indicant femidia*

Simul habitan metrum horizontis fenfibilis,& terminuhuiushorizontis. Habitantes igiturtes* intrahos terminos dicunturfimul habitantesjn exemplo.Oppida auteiuita#

tesiuxtarccentiores minus quindecim miliaria Germanica ab oblata ciuitate

tanquam centro diftantes,earundem habitatores dicuntur fimul habitare ut

Vberlingenfes,Stu!ingenfes,Furftenbergcnfes,Offenburgenfcs,Spirenfes,

Heidelbcrgenfes,M6ibachij,Aulenfes3Bibrachenfes8Cc.refpeduTubingen

Cieomcdcs. fium. Poft Albertu defimul habitantibusaccedo ad Cleomedem,is primojr-P-T"-"7 Mcteorocapitulo,deoxleftibusorbibus,alios tres habitatores terrgpanditjfci*

I

rcrjcccH“b licet Perioecos,Antczcos 6CAntipodcs.Periccci igitur, hoc eftcircum habitate*

circuaccolentes,autcircumcoIaa Cleomcde deferlbutur hi, qui ineodemquonos temperato climatefub terra creduntur habitare.Reccntiores autem obfer 5uatoresdiIigentiores,hocnofi:ro temporeficdiffiniut.Periceci proprie funthi

qui fub eodem parallelo 8C meridiano,pundis tamen ipfius meridiani eregio

ne politis, habitat.DecIa ratio. Cum dico fub eodem parallelo excludo Antipo

des &C Antcccos,quibus dCfi femper idemquinobis meridianus eft,diuerfos ta*

Vnus paralie? menfemper habent parallelos>latitudine aequaliab aequatore diftantes.Pcri*

Ius Pericecoru oeci enimfub uno &C eodem parallelo continenrur,quodnecp Antipodibus, ne*

que Antoecis in refpeduPerioecorum conuenire poteft,fed diucrfos(quemad«

modum infra oftendeturjpetunt parallelos.Periceci etiam proprie unum de*

fiderant meridianum,qut parallelum ipfuminduas aequas fecat partes. Quofit,ut parallelo( principio fiimpto ab unopundo fcdionis)inj6o. partes diftri#

Vaus meridia buto,Pcricecosdi'ftarei8o,partibushuiusparallelidifi:ributijhoceft, perdiamenuscorundc. trum huius paralleli, &Zhabere pedes, contra feinuicem ucrfos,fcd eapropter

non diciAntipodesproprie,utinfcquentibus explanabitur, ItemPcricecorumhab/tatiocftfub parallelis,quiterramhaudquaquam dirimunt in duas partes

aquales uel induo hemifpharia maxima,quod folius aquatoris inter omne*sequidiftantesofficiumeft.TefteStrabonejibro fecundo ferme infine inquis

ente. Cum autem aquinodialis totumduasin partes coelum fecet,6f terram **

diutdi necdleeft,ex incumbenti aquinodiali.Hemifphariorum aut utrumcp

8C ccelefte8C terreftrc,unum quidem Boreale,alterum autem Auftrale irocatur

fi^c.Ni fi quis fub aquatore circulo inoppofitis partibus unius meridiani Pe*

ricecoshabitare affirmauerit:8£ id quocjj ex data diffinitioneconcedi oportet,

QuoconcelTo,&Antipodes poni unteotantum parallelo qui Aequator cftc5

fiteri cogimur,alias Antipodibus duo femper paralleli alligantur.Vemmenim*uero fiantipodibus nihil commune^ft,fed omniacontrario modo fehabent,ut

Deantipodi? Cieomcdcs teftis eft,fub aquatore Antipodes minime quarendi funt.Nemo“us* enim eft qui nefciat,fub equatore (eodempto quod cotrarijs temporibus diem

noefierrique habent) omnia alia pariaefle, h oc eft, eandem & perpetuam diei

Pcvicecis unus nocftifqliequantitatem,duodecim horas aqualesnuquam excedentem,fimulmeridianusq= aftatcs,fimulcpfuomodoliyemeshaberc,6f aliaidgenus plura: ficuti in fupe#re

* rioribus abunde dcmonftrauimus.Ad perioecos redeo.Q_uod dixifub uno me

Pcriaci improric* ian0 ^c.fecludo eos qui fub uno parallelo

,diuerfis tame meridianis degut,

pricdidi.V

qui proprie nondicuntur pcrioeci,Fateor tamen Pericccos quandoque minusproprie

Strabo,

S T OH F L E R I I V S T r N G E N. COMMENTARI VS, 47

A proprie dici eos, qui fub uno paralielo locati funt, certis diftindis interuallis

fub uno autdiuerfis meridianis.Hos uocauit Albertus circulartter habitantes Albc.Ma.-cum inquit . Circtilariter autem habitantquorum quidem latitudo cum fit u« culariter Ii

na,longitudo non una 5C eadem eft.Iftienim fub uno parallelo circulo habitat, tantes.

qui aequalis eftin circuitulatitudinisab aequinodiali circulo SCc.

Pericecos improprio fignificatu acceptos appellat Albertus oppofite habi*Oppofite 1

tantes. Antipodas 8£Antigenos, in ha:c uerba, Oppofiteautem habitant quo* biunces,

rum unus eft parallelus fecundum latitudinem eandem, fednon eft eis longi*

tudo una,fed potius diftantjfecundummagnamlongitudmemqusepoteft elfe

fecundum circulum.Hoc autem eft quando elongantur per le pertotum Cerni*

circulum, tunc enim diftantfecundum longitudinem totam diametri,8£uers

tunt pedes contra fe truncemJta,quoddiameter intelledualis paralleli circuli

perzenith capitum dC per pedes 8C per centrum femicirculitraniitt&iftiuoca*

tur Antipodes uel Antigeni. Et funt in noftra habitabili fic habitantes omnesqui funt in uno 8i eodem climate elongatt' afeinuicem pertotam longitudine

orientis ab occidente noftrae habitabilis.Eft autem habitatio talium aequaliter ,, rV/j

^ quidem calida dC frigida,8C humida 8£ficca,.per unam 8C eandem latitudinem ^

c

quam habentinon tamenin una hora habent orietem QC occidentem, fcd potis

us differt ad minus per fex horas ortus iftorum ab ortu illorum. Et fimiliter oc*

cafus Sdc.Hadenus Albertus, Si librariorum incuria Albertus nonefteorru*

ptus , cius uerba a iteritate aliena funt, labiturqueeum uetuftate potiffimum

ineo quod Pericccos proprie fumptos ab Antipodibus niliil diftarcfacit. Fors

fanimitatus Martianum Capellam libro fexto eodem morbo labcrantem,qui h ”'v

ea qua* pericecorum funt Antipodibus aferibit. Pericecos Antipodas appellis

tans. Non fatis mirari poffum Albem incuriam.Nam Antipodcr. :iTefub unoparallelo( Acquatore excepto,fidignum eft)agrauiffimisauthovibus pro ims

poffibilihabctur.Taceoquod Antipodibus omnia contraria funt.Nec ftatim

ad punda diametri cuiufuis paralleli e regione pofita.Antipodes funtponensdi.Sedde his infra uberius differetur.

Prifciiffri alioquidodiffimi,aurPcricecoS omnino eflenegauere, aut /pfis PnTcomm ia*

admiffis nullus nobis comeandilocusconceffus propter nimiam diftantia,&T pfus deperior

nteriedum undique oceanum nauigio infuperabilem.Dequa reetiam in fub* cis*

dicis dicemus. Exemplis igiturdocebimus prifcos hos uiros multum aberraffe, /

C mtrocmantenobisPtolema:oprincipenlathematt'coiuni,&maximogeogras X 'f'0 '* >,lt^

phicce dodrinx profeffore. Cui indubitata fideshabencTacft, tcfte Srabone in ^fine fecundi.Vbi(ut paucisdicatur)exugitur,terramfcriptoribus qui ex phys

fica 8iAftronomiaprofecerunt ,fides adhibenda eft. Excmplff prf*

Primo igiturexemplo indicabimus Pericecos non ufc$adeo diftarc,quin ad mum periceco

eos,nullo prorfus oceano infuperabiliobfttate,tranfituseffepoftit.Niforfanrum*

gentium feritas,ucllocorum paffim inuia defertaque prohiberent. Obijce er*

go obtutuituogeneralem Ptolcmxichartam,8C confer oculos adCafffterides

infulas,ftanno,pIumboquefertiIes,fupraHifpaniam,eregionc Celt7berix7rr>

"oceano occiduo fitas,quarum media,authorePtolemaeo libro fecunde capitiis

Io quintoTabula fecunda Europte,habentin Iongitudinequatuor gradus. In

latitudine fermequadraginta quinque. Nec poteris mihi in principio huius

cxempIiobqcere,Hunc Oceanum in quo ha: infulxfunt locatgeffe innauigas

bilem aut infuperabile,quum ex his oceano cnauigato in Hifpaniam& alias

regiones, plumbi effofi maxima quantitas fitinuedaaut importata.Sumpto

igitutjDeo fortunate, principio ab annotatis infulis 8C animaduerfo parallelo

- IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIS4j.fcrc gradibus alligato, egreflus Hifpaniam,dirigo iter per Gallias

,pcrque q

uicinias lihctia:,Vindelitix,ac utriufc£pannonia:,perDacia&Myfiam .Sus

pcratoc}? ponto Euxino, inquem Danubius fex oftrjs ingreditur, fi prorfus de-

crcueroamemorato parallelo nufquamdeclinare,per Colchidem,lberiamat<

que Albaniam grefiiis dirigo,ad mare Cafpium, quo aut eius littore feptentrio*

nario tranfito, prope Badrianam per Sogdianam diSacarum regionem,qui*

bus Scythia intraImaum montem imminct,& Scythia transImaum Seriamqj

regionem iterabfoluo. Vbi Taguri gentes longitudiniigo.grad, adhabitant. A

Finitcg terra in longitudinePtoIemacocbgnital nitraquam hodie magna pars

C ffi e id i err ‘r-,n cognitionem ueiut. Cuiusincolttfunt pagani, idololatra: di Chriftia* •

periexei

UmniNeftorini.Si igiturab accolis Calfiteridu recenfuero 180. gradus in paralie*

Io 4j.graduum,incido in homines Caffiteridibus Perioecos. Iuxta datam diffii*

nicione fub uno parallelo dimeridiano tem perata: etia habitationis fitos.Ecce,

Pro fecundo exemplo aduoco parallelum uergentem perp.gradum latitu*

dinis feptentrionalis.fnueftigaturus igitur fub eo pcricecos , fumo principium

in Mauritania Tinganica , in terracontinente a promontorio Herculis,eu*.

iusIongttudo(autorePtolemaeoItb.4f capi.i.&rrabula.i. Afri.) eft: propemo*

dumS.graduu di latitudo .3«A quo fub memorato parallelo progredior in ex* kortum per utrafqj Mauricanias,perqj Numidiam,Africam minorem,Cyrenai*camregionem,Marmaricam, Libyam ,Aegyptum,Arabia Petream di deicr*

tam,Sufiana,Perfidem,Carmaniam,Drangiana,Arachofiam,Indiam intra dC

extra Gangem,ufque in Sinarum regionem ,ubi habitant Semanthinifub lon*

gitudine i8o.graduuro ditermino terrae a Ptolemxo cognita:, Cui hodierecenfloribus' obleruationibusaddita elt terra in orientem expanfa,in 810 fere milia*

riaGermanica comunia. Vbi maximus Patriarcha diimperator Indiae loan*

nes Presbyterfceptratenet.EftaurhuiusIndig terramultum popuIofa,obae*

ris falubritatem,Vnde multi etiamhodie in centum 8C quinquagintaannos itt

fana ualetudine manent Sd.Siigita 180 gradibus longitudinis Ptolemaei fub*

traxero S.gradus longitudinis promontorrj Herculis, refiduo i7z.gradus,qui*

bus fi do terra Ioan. Presbyteri nobis nunc cognita addidero 8. gradus ,colligo

«So.gradus !ongicudinis,medietatem memorati paralleli, didiftantiam perdia*

Omanorii pe mecrum,&fper confeqitutionein Pericecos,quos quxfiuimus . Deducor enimriccci. ferme in Omanum locum nobilifilmum.Vndeexpifcantur uniones di marga*

lita: in magna copia. Habita tandem (ut Iedores exemplis oppleam) char* pta Gcogra phica moderna,in qua Ptolemari charta*quaqueuerfum recentes Iu*

Cleomcdes, Arationes adiedx funt,PericKCos uenari erit fadu facillimum. Neque illud

Macrobius. omiferim,Cleomede di Macro, lib. 2. de fomno Scipionis Perioecos dumtaxatin temperatazona collocafie, afferentes Torridam aut exuftazonam propter

nimietatem feruoris utduris inhabitabilem . Sed quia eandem habitari etiaabhominibus hodie matiifefto manifeftius eft,diffinitio data ,

eiufdemhabitato*

res non excludit.

Qu.-e Pericecis Authore Clcomcdc,Perioecis nobifeumcomuma funt . Primo quod eandenobiteum co- temperatam habitamus. Deinde quod eandem habemus xftatem & hyemem,niuniafinr. atquereliqua annitempora horafcjj alias dC augmenta di diminutiones dierum

Canon Par,tcr&nodium nobiscum illis eadem funt.Quibufcumque enim idem eft

parallelus latitudinis,his eadem eft dierum nodtumcp uno tempore quantitas.

Inhoc tantumodoa nobis diftant,quod neque eundem ortum,ncque eundemoccafumhabent.Etquandonobisdiei medium eft,illi medium habent nodis;

_A:eregione. Verum id ultimum moderamini ftibqciendum eft, tali. Pericecfs

Cauno.diem&nodemmodo elTe contrario , Intelligidcbet,de his quibus sol oritur 8£

occidit1

*

S T OE T L E R I I V S T I N. G E N. COMMENTARI V S. 48

A occidit. Tales funt omnes,quibus in hemifphxrio noftro feptentrionario lati?

tudominoreftde. gradibus&jo.minucis.Quo fitq» his qui fub parallelo 67*

68.&c.iatitudinis agunt,conftituto anni tempore ufuuenit dies unuscontinu?

us z4.horas excedens . Sub his igitur parallelis dati Perioeci, diem habent (quia

continuus eft)uno Si eodem temporeJHums rei probationem habes fupra per

tabulam egregiam quantitatis longiffimi diei xftiuiin j! 67.68.69.Sfc.idemm?tell/gendumeftm oppolitis temporibus de continua nodle.Sedde Pericecis

Hadenus.

Antoeci proprie funt qui fub parallelis utrimque abxquatore squali lati? Ancceci qui p/ tudinediftanubushabitant,quibusuna6f eadem cft longitudoad unum femr

meridianum numerata, Di&iAntceci, noniit contrariam ut Antipodes fed di?

uerfamterram habitant.Diuerfam dico,de qua Strabo libro fecundo in calce Si

fupra.Huius autem diuerfitatis caufa eft cequator,qui dirimit partem terrg au?

ftriaar a fcptentrionali.Noftii enim Antceci funt fici trans xquatorem in parte

auftrina,Etqui auftrinas colunt partes fuosAntcecos habent in parte noftra fe?

ptentrionaria. Ita tamen quod a mediatore circulo,hoc cft tequatore,xquadi?

ftent latitudine.Quibus etiamcouenit una longitudo, qua: iplis indicatur per" femimeridianu incidentem per capita eorum. Antipodes fane fub uno mendi?

ano Si aequalis latitudinis parallelo fitifunt .Op polito tamen toti ifs meridiani

pundo habitant. Ita quod diameter 'a ueftigtjs no ftris perrerrae centrum dti? AntreciCoal?

da,ad iftorumueftigiapertingat,quodAntceciscftimpofi’ibi!c.Albertus An? tonate habi-

tcecos uocatcoalternatehabitantes.Cuius hxcfuntuerba.Coalternateautem tantcs »

habitare dicuntur, quorum una quidem eft longitudo , fed non latitudo ipfo?

rum eft una Si eadem: Si illi funt qui fub eadem linea habitant meridionali qui?

bus eft in uno Si eodem tempore fenfibilimeridies,quando sol accedit ad zc?

nithcapitum eorum, in motudiurno, fed tamen non habitant fub eodem pa?

rallelocircuIo,c]uidiftet squali latitudine per circuitum habitationis ab «qui?nodiali circulo.Et infra paulb.Sed no cft eis aqualis dies.nec cft cis aquale fri

gus,nec calor,nec ficcitas,nec humidiras . Eo quod non «qualiter dilatantur,

ab aquinodialicirculo. haec Alber. Quod Albertusfub finem habetrEO quod,

intellige , id eft eo quod non «qualiter diftant in uno circulo ab xquinodfia?

!i ficut circulariterhabitantes,fed ab co diftant in diuerfts Circulis,:n diuerfts

partibus mundi fitis,ab ccquinoiftial^equalicerdiftanttbus.

Nobis cum Antcecisconuenit imitas meridiei Si medis nocftis propter uni? ccecis C(5inur

unitatem meridiantJtem diei unitas,qux quidem non eft accipienda pariter, nj;u

hoc eft, pro uno Si eodem die, nifi bis in anno in xquino&rjs,fed diftiniftis Si

irarijs anni temporibus, fcilicet, in gradibus solis c regione 1n (ignifero pofitis*

Gratia exempli.sole tenente quintum gradum Pifcium,pro latitudine fepten?

trionali fere quadraginta nouem graduum , diei artificialis quantitas cft de

cem horarum squalium Si femiifis: quod noftro tempore ufuuenit circitet

decimum quartum diem Februarij .In meridiem uero fiti, latitudini auftrfns

tot graduum fubiedi,pro eo iam memorato die hanc quantitatem minime

habent fed maiorem, putatrcdecim horarum Si femiffis : in ligno autem Si

gradu oppofito, fcilicet, quinto gradu virginis , Auftrini hi habent confimi*

lem diei quantitatem,fci!icct,decem horarum Si femiffis, circiter decimum no?

num diem Augufti.Ecce. Quare de Antcecis (quos Pomponius libro piimoitl Pomponius,

prinoipio Antichthonesnoi ac)&f idemdehabitabilibuszonis Ioques,R.eliqus,

dicit,habitabiles (intelligcsonx)paria agunt anni tempora, ucrunon pariter.

Cautela de an

tcccis liabiran

tibusinera ero

picos.

Cautela.

IN PROCLI DIADOCHI JPH AERAM IOANNISQuocirca cu apud nos eft maximus dies, apud illos eft minimus, & 'e regione, £)quod accidit propter contrariam latitudinem , Idem accipiendum eft de aiuce*

cisTitis intra tropicos. Etfi illis rion fit tanta uariatio dici & nodis , ex eo quodsequatori uteini funt.In ea tamen quantitate,etiam quantilla fit,ut nos cum nc=

ftris Antoecis,contrario modo fe habent, quemadmodum infra exemplo mania

Accidit etiam Antcecis quatuor temporum uarietas .V tcum (feftabitur.

nobis iit uer in Aricte,Antcecis noftris fit autumnus .Cum nobis reftas in Can*cro ipfis hyems, in Libra nobis autumnus eis uer, in Capricorno nobis hyemsipfis azftas.Quemadmodum enim adnos fe habet tropicus Cancri . Ita fe ad il<

los Capricorni tropicus . Contrarietas igitur temporum in uniuerfum intelligi

debet per totam hemifphreriorumlatitudinem.

Et interimcum in memoriatenemus Antoecos intraTropicos habitantes, co*

trariomodo ( ut iamdiximus ) hyemem 5C acftatem habentes , accidere tamenpoceft, ut rjfdem fiirml fit hyems,nunquam tamen fimul reftas :duas enim ha*bent adfates propter Geminum acceffum solis ad capita coru . Sicut fupra per

canones docuimus:& teftes fimtloan.dc Sacrobufto, in libello de Sphrera

& Mai tianus Cap. lib. 6.Quod autem una ijfdem poftit efle hyems , exemplo R(ut paucis dicatur) explanabimus.Iabadium,id eft,hordet infulafita in pel- -jo

j

Indico auflyino,authore Ptolemseo lib.7.ca.i.8£ tabu.u.Afie,habet Iongitddi*

nem167.grad.8d latitudinem Auftralem S.grad. jo. minutorum .Throana uerourbs in littore magni finus Indici confimilcmhabet longitudinem, fcilicet,i67*

grad.ac etiam latitudinem feptentrionalemcoequalem 8.grad.8d jo.minutorir.

Quare per diffinitionemdataminhisdegentesappellantur Antozci. Qiiumautemsol trans aequatoreminauftrinafignadeflexerit,uicefi'm5fecundumqj fera

me Librre gradu adierit , erit Iabadrjs uerticalis,inducens reftatem,quod noftro

xuo cotingit circiter 6.diemOAobris.Rurfus cum inde abit , 8d ultra in tropi*

cum Capricorni proficifcens brumaleqj etficiens folftitiumgradus ij.Sdminua

ta p.pcrtranfit,hyemem ijfdem Iabadijs facit, eomodo quo tanta diftantia

lis hyemem afferre poteft. Palam aute eft Antcecis horum,id eft,ipfts Throanis

ab requatorc in feptentrionem g.gradibusSd jo.minutis fitisfimulquoqueelTe

hyemem,cum maximamafesolis habeant diftantiam.Inrequales tamenhiriuf»

modi hyemes funt . Calidior fanehorum eft, a quorum "cnith sol iamprimumdi fcelTit,qui maiori interuallo graduum ij.8dp minutoru in auftrum inclinans

abelfe nequit, frigidiorautemhorumeftcjui in feptentrionem eandem habent placitudinein.ab ipfis enim sol p. graduum intcrcapcdineabeft, nec abefte am=piius unquam poteft.Id tamen certum eftSdphyfica ratio approbat, has fimul

hyemes eire,quamquam nulla prorfus intratropicos tam frigida die poftit hy*

ems,quin illa.quantu ad solis receffuin 6d diftanciam pertinet,calidior fic refla*

te qualibet paralleli noftri altitudinis propemodum graduum49. Sol uero cS

follhtiobrumali pcracft a incipit in zodiaco ad nos afccndere,rurfus parallelum

labidiorum attingit,fitque ucrticalis,alteram rcftatem faciens.Accidit itaque

ut hi duas reftates habcat,imacum hyeme,antequam ilUThroani reftate habe*

antprimam.SimilimodoSoleapudillosin feptentrionem fitos mouenteeuc*nir,ut duas reftates 2ihyemem unam habeant, quando li/s hyems continua eft.

ExtraTropicos igituragentes omnia anni tempora folis habent, 8d in Antoz*

cis 5C Antipodibus cotrario modo,intraTropicos autem omnia bis.In his omni*busad inftrumenta 3i tabulas Geogra.recurrcndum eft, ut intellectum fenfuS

certitudine inftruamus.

Quod fi in meridiem terra reperta effet habitata in 67.uel 68.&fc.gradirs lati*

tudmis,qucmadmod8 ia fcpccntnoncm,dari poftent Ancceci quibus certo tem*

.pore *•

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI V J 4$

A pore anni nec dies nec nox fimul eflent, contra prifcorum aathorum placita l

Namcumhiinfeptentrione habent contituium diem mplures naturales ex#

paflum, contra hi qui tenent eandem latitudinem in polum auftrinum inte#

rim haberentnodem continuam.Hxcorganumfphxrx mundi planeindicat,

Demumexemplis antcecoru diffinitionem lucidiorem reddam. Scito tamenquod extra tropicos,exc5mcntarijsPtolemari nullum plenu exemplum colli#

gipoteft.Huius racio,qubd trans tropicum Capricorni ei terra incognita fuit.

Adiumento uero recentioru chartarum, ultra montes Luna:,Rapfios Aethio# Rapfionirn,

pes 5C Barditu montem, dequibus Ptolemaeus Iib.4,ca,9,8<f tab.4.Africa:,^ re# anIceci *

gibus Portugallia: inuentae funt propemodum innumerae gentes nudie,in au#

ftmm expolita, de quibus plura in itinerario Portugallcnfi, Jubeorigiturh is

Antcecosmueftigarc,uenioad Pelopormefum,dequaPtolemeus Hb4xz.us.8itabu.io.Euro, 5>C offendo Mothonem urbem,quam Plini. Pompon , 8C extexi

Methoncn nominant,habentem Iongitudinem49.graduu SC latitudinem fe#

ptcntrionalem fere jj.Confimilem longitudinem 5>C latitudinem meridianamhabent memoratae gentes,modernis chartis id indicantibus, Qj.rare concludo

KMethonenfcshisgentibuselTeAntcecos,& contra.

Secundum exemplum,dehis qui intraTropicos agunt.Offefuntiir mihi Ich#

tl ,ophagi regionis Sinarum,liabentesin longitudine quafii8o.gradus.In lati#

tudine aut feptentrionali j.Authore Ptolemaeo lib.7.ca,j,8<l tab.n.Afi3e,quibus'

maximus dies arftiuus cft it. horarum 5C lo.nunucorStiuxta modernam obfer#

uationcm:his Antcecos determinare iubeor , optato uenit mihi Sinx^c nsetro# jfcaifj Thyna?,

polis Sinarum, qu* Prolem, o fupradocentehabet Iongit udinem 18o.gra,La#

tudinemuero auftrinam tria graduum, funt igitur SinenfesAntceci Ichthyo#

phagorum.Et cu Ichthyophagi habent diemmaximum «z.horaru 3C 10 minutorum, Sinenfes habetminimum

,fcilicet,u,horarum 8C $0.minutorum, quamcp -0

paruafittemporumdifferentia. VfquehucdeAntcecis fitduftum.

^HAntipodes proprie funt,qui fub parallelis ab aequatore utrimque arqualati# /Anr/podes g*

j

/^tudine di Itantibus,aut fub ipfo aequatore , fub uno meridianohabitant,fitiad

puncfla diametri percentrummundi cuntis.Diifti Antipodes quod pedes obuertant fibi,a ut ueftigia uertantcontrafeinuicem. lidem8£Antichthones nomina#tura contraria terrahabftata.Suntautem Antipodibus quatuorpraecipue con#ditiones.Prima quod habitant fub duobus parallelis xqitidifta.ntibas ab aequa •

Quatuor con*

tore,quoruunuslocaturmfeptentrionemalterin meridie,dempto .'equatore, '~‘TneS antltf

C 8finhoceonueniuntcuAntcecis.Secundaqubdfuntfitifubunomeridiano,8C p

in eo cocordantcum Pericecis &Antcecis, Tertia quod diftant maxima diftan#

tia circuli meridiani, i,perdiametru ipfius aut g i8o.gradus circuIimagni.Quar

ta ex iam dicftafequitur,quod diameter illa tranfeat per centr5 mundi . Omnescertediametri circulorum magnorum fphatrae uerguntpercentrum mundi.Rem ipfatn nuncexemplis ornabimus. Et primufumptum eft , ex Geogra#

phia Ptole.ls lib.4.ca.<> .dC tab.4.Afri.In occiduo Libyae interioris ponit linummagnu noiatum Hefperium.Cui ultra iquatore in auftru, eodem Ptole.iib.4

ca.9.tefte,adhabitant Hefpertj Aechiopes.Ex his nonullis eftlongitudo o, grad,

5

latitudo meridiana 10. uel n. graduu , Praeterea Ambafce populi regionis Sina#

r5,dequibus Ptole.lib.7.ca.3. 8d n.tabAfia?,ab Ambafto fluuio fic appellati,ha<• bpem

bent in latitudine feptentrionali cofitniles gradus cu Hefpertjs.inlajitudine ue ^ **^

\

Secundum exemplff,cxrecentioribus chartis (roi8o.gra.Ecce Antipodes,

Iiudlis Ptolem£t,receptu,feruicns utrimquehabitatis 8C temperatis ,eftidJaua

j

minor infula recens orientis,lingua habens propriam,tn 0A0 regna direpta,o#

.£ mni aromata genere referta, trans Tropicum in auftru fita, habet in lon^/tudi#

st fi- \vfi fi- ms

t M PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO AN NISD

Ckcmed< sde

Antipodibus.

Nobi -nihil co

munecum an-

tipodibus.

Natura animatibusfauet.

De arquacore.

Vide canonefupra de .equa

tore.

Macadumf a

wpodcs.

Didencioaur

rhorum.

nem.gradus, in latitudine meridiana 40. Cuiinnoftra temperatazona obrjci*

cur Co.rlica,quae alias Cyrnus infula fn mari Liguftico fita.De qua Ptolemauis

lib.j,cap.i,8£ tabu.6. Euro, habens in longitudine 31. gradus,in latitudine ucro

fepcentronali+o, grad. ha: igituropponuntur uere,quia per diametrum terree

& in diuerfis zonis fitae, etiam temperatis:Igitur incolentes funt Antipodes.

DeAntipodibus perbellcfcribit Clcomedes . inhsc uerba. Quartam nobis

Antipodes quiobiedam eregionenobis habitant temperatam, funt uero ipfo*

rum qui fub terra clima incolunt, quos etiam aiirw/rog, quod eft humeris auer*

fos uocant,at quifub terra Antipodcs.Omnium namque in terra gradientium,

ad centrum, terra:qj medioxumu ueftigia fpedare neccffeeft .Nam cu fit ipfa

figura: g!obofa:,infernc eftmedioxumum.Vndequi circa nos habitant neuri*

quam fiuntAntipodes.Sed qui in temperato fub terra climate habitant,;quie re

gionenobis obijeiuntur.Namque eorum ueftigia noftris funt oppofita uefti*

grjs.Et poft plura.VerucumAntipodibus nobis nihilefteomune, quod omniacontra refpondcant.Nafub terra inter nos climata habemus 8C tem pora habe*nuisc6trariadicnodu<$. Idem eft de augmentis& diminutionibus dieru. Et .

rurfus poftmulta. Qiiod effe oporteatAntipodes, docet Phyfiologia,quando*

quidemhoru nihil memoratur in hiftoria, QC ne quideacceffus eftad eos nobis,

qui contra nos temperatamzonam habent,quandoquidem torrida non poteft

anobisfuperari.Qvta-profcdo temperata terrte climata squequoque habitari Bneceffeeft.Nam annantium amicanatura eft,3£ ubicumque eundis rationa*

bilibus SC rationi§.expertibus coplerianimalibus potuit terra , ibi capit optio*

nem.hadenus Cleomedes.

Placuit prifeis fcrjptoribus,ficuti iam ex Cleqmedehaufimus,Antipodibus

omnia cotrariomodo euenire, eofquefuFtcrra in temperato climace fitos.Sed

cumhodiearecendoribusauthoribus uiris grauiftimis compertum habemus,fub torridazona,immo& aquatore animantium cflfe habitationes 'a prifeis in

diuerfumeunt.PonentcsAntipodesnofolumintemperatis zoni*,uerum etia

torrida St fub aquatore.Quapropter ab eo prifeoru dido Antipodibus omnia

accideremodo contrario,eos qui fub acquinodiali agunt exceptos haberi uo*

lunr.quibusomniafuntparia, prarterquamquod contrarrjs uicibus diemno*

denique habenr.Eis nempe accidit eadem dici nodifc}; quantitas,propter per*

petuu arquinodiumJccm fiinul arftatem , ftmul hyemem fuo modo habere,St

id gemis alia.Quapropterconcludunt unum tantu efte parallelum.f.squato*

rem,fub cuius ipfius pofitioneAntipodes dantoppofitisueftigrjs,a cuius quo* Fhbetmeridiano interfecante,diamcter per centrum dudain eundem meridia*

num&( aquatorem,pundus,incontrario hemifphacrio antipodes oftendit.

Inexemplo:NacadumaciuitasTaprobanfinfuls(authorePtoIemgolib.7.

ca.4.8^ cab.ii. Afis) fub aquatore fica,quare latitudinecaret,habct in longitu*

dine 1 i8.gra.ferc.Praterea uenio ad prouinciaoccidentisAmericamappellata,

ad mandatu regis Caftells noftta tempcftate inuentam,&i offendo ibi squatorem cu longitudine 3o8.graduum,adhabirantes igitur funt antipodes Nacadu*inenfiu:SubtradaenimlongitudineNacadums.Ciz8.gradibus,alongitudine

Amcriae,fciIicet,3o8.graduum,remanenti8o.gradus aquatoris,indicantes op*

pofita punda eiufdem, ex confequutione Antipodes.

In uniucrfum igiturdici poteft,omni pundohabitatointerradato,refpon*

dercpundmn Antipodum. Quod fiin terram cadit habitatam antipodes ha*

benturiQiiod fi in mare (ut plurimum ufuuenit) habere pofte:puta per naui*

um gubernatores in id pundum incidentes. Sed de his faris,

Orguiffimi audiores de Perioccis,Anccecis &Cpraecipue dc Antipodibus,

Cxpe

ST OE FLERI IVS.TI N.G.E N, COMMENTARIVS, JO

A facpeditierfa,fxpc pugnantia fcribunt. Tea quod lectoris animus ufqucadeo

diftrahatur,ut quid de his tenendumfentiendumque fic penitus ignores.Qua*re ut Ledor aliquatenus tanquillior reddaturde his nonnihil diflerere libuit.

Contuendum igitur, quodapud prifeos femper fuit fubtilis inquilino . Sint ne Fuit femp qtif

homines quifub terra fuaueftigia noftrisoppofitahabeant, nec ne i Effc eos

euidenti fatis ratione offendit Cleomedes primoMeteoroncapi. De cceliorbi* Qu^dtint Anbus,cuius uerbaiamfuprarecitauimus. tipodes.

- ^Strabodehis libro primo,his uerbis.Parietiam modo ad Indos etiam Hifpa* Strabo,

nos habitatio,equibus illos adorientem maxime,hos aut ad occafum inclinari

fcimus omnes. SicAntipodas inter fe efle nefcij non fumus.Tale autem hoc to*tum ex folis reliquorumquefyderum motu ortum habens QCc.

PliniusPliniuslibro fecundo natu.hift.cap. 67.inrecen.uovi dy.ficfcriptum reliquit.

Ingens hic pugna Iiterarum, contracg uulgiopinione,circumfundi terne horni

nes undique conuerlifque inter fe pedibus liare, &C cunelis fimilem e(Te ccefi LegeMacrob.

uertxcem, ac fimilimodo ex quacumque parte mediam calcari. Illo qiuerente lib.i.cap.>. 8d

cur non decidant contrafiti,tanquam non ut ratio prtefto fit, utnos nondeci**

dercmirentur&riIli,Inceruenitfententia,qiiatruiisindocibiliprobabiIisttirba:, ca ,

iniequaliglobo,& fi fit figura pinea: nucis , nihilominus terram undique ineo*

B li.Sedquid hoc referr,alio miraculo exorienteependere ipfam ac no cadere no*

bifcumSdc.legc caput,puIchrumeftfane.IdemdeAnrichthonibnslib.<s.ca.ii.

Adidem PomponiusMela libro primo,dC Solinus capite 66 . Ineafenten P°mpo*

tia eft Macrobius libro fecundo de fomnio Scipionis 5dc.EcMartianus Capel* MacrobiusIa libro fexto poft principium. Item Aibertus Magnuslibro dc natu.loe. di* Marcianus.*

ftincfti.prima ca.io.qui Antipodes aut Antigenos nominat oppofite habitantes, Albcr. Mag.quos,alij 8drcdius, perieecosappcllant.Ecidemde Antipodibus libro fecundoMeceor.tra&a.fecundo ca, n. Accedit 8d Marcus Manilius libro primo aftro* Mar.Mani.

nomicon cap.4.fic.

Altera pars orbis fub aquis iacet,inuia nobis

Ignotteqtiehominum gentes,nec tranfita regnaCommune tfx uno lumenducentia fole, i

DiuerfafqueumbraSjIeuaquecadentia ligna '

Et dextros ortus ccelo fpecftantia uerfo.

Nec mlffor eft illis mundus nec lumine peior.

Nec numerofa minus nafcuntur fydera in orbe.

„ DilTentiunt ab his Theologi, afferentes fabulofaefleomnia, quarab aTtfs de Qccod no fint

Antipodibus referuntur.Idipfum oftendentes primo per ditium Auguftinum Antipodes. -

capite nono libri fextidccimi,in h;cc uerba.Quod nero 8d Antipodas cfte fabu*USU mus *

lantur,id eft,homines a contraria parte terree ubi sol oritur quando occidit no*bis,aduerfa pedibus noftris calcare ueftigia

,nullaratione credendum eft . Ne*

quehoc ulla hiftorica cognitione didiciite fe affirmant , fed quali ratiocinando

coniecftant , eo quod intra cceli conuexa terra fufpenfa fit,eundemque locum

mundus habeat &infimum SC medium:&£ ex hocopinantur altera partem ter*

rx qua: infra eft habitationehominum carere no pofle.Nec attendunt ( etiam

fi figuraconglobata 8Crotunda mundus efle credatur fiue aliqua ratione mon*ftretur)nontamenefleconfeqiiens,utetiamexilla parte ab aquarum cortgc*

rienuda fi'tterra,Deindectiamfinudafit,nequehocftatim neceffe eft quodhomines habeat, quonia nullomodo feriptura ifta mcntitur,qua: narraris pra:

teritis facie fidem,eo quod eius prxdi&a complentur.Nimifqueabfurdum eft

ut dicatur aliquoshomines ex hac inillam partcmoceaniimmenfttatc traiecfta

nauigare acperuenire potuiffe,ut etiam illic ex uno illo PrimoHomine genus

La&antius.

Lucretius.

GaleottusNar

Caufac diiTen:

fionum.Mare reddit

unacaufam.

Annotatio a

Srcefleri ipfo

hicinteriofta.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO AMNISinftituereturhumanum &c. ^Secundo idoftcdunc per Laflantium cap, 24, libri y . Diurnarum infr/tut/n?

nura . Cuius titulus eft de Antipodibus,quos ideo effe finxemnt.quia opinat i

funtmundum effe i'otundum.

Theologis affentitur Lucretius libro primo,quiAntipodes negas ficfcribfc.

Ulicum uideantsolem non fyderanodis

Cernere,& alternis nobifeum tempora cceli

Ditridere SC nodes pariles agitare diebus.

Sed uanus ftolidis hrec omnia parturit error StTc.

Et inter rccentiorcs adeft Galeottus Narnienfis libro de incognitis uulgo , no»

gans antipodes.ex eo,ut ad eos dodrina Chriliinunquam perucn/re pomerir.if

,G

Hasauthorum diffenfiones credo pendere eduabus caufis.quarum altera

fumitur ab aqua, alteraa terra .Ab aqua hoc elfamari,& hoc bifariam. Aliqui

enim affirmant totu inferius hemiPphceriutn aquis cffetectum,quapropterab

antipodibus Si pericccis incoli minimepoffe,

Alij afferuere oceanu circundare ter*

ram inmodu cinguli tranfeuntis a po>

lo arctico perorientem in meridiem Si.

per occidentem redefitis in aquilone.

Huius imaginatione deftiibicAlber.- BtusMagnus libro 2, Meteor. trada. 2.

ca.n.que legito.Et hocpado m utrocp

hemifpharviocffet terracotmens Sia*

rida.Veru& hi intres fcinduntur dif*

ferentias .Nonnullis afferentibus ter*

vx molem in duohemifpharria (ut dixi

mus) partitam ingenti pelago atcjj in*

nauigabilidifcernij&inullam in infe*

riorihemifplieriocffe liominu habitae

n'onem,cG milia de his iit hifforia.Alqs

contra dicentibus,fed propternimiamd/Prant/am Si oceanu innauigabilem

no poffe mutuo comeare.

Hic offendo dcpiiftioem rerce &aquefecu?dum Nicolaum Lyranum.Gen. i.capir.efle Finutilcm.primo,quia conirariarur omniab 11 s dc ecl 1pfi Luna ti feribendbu s

, qu 1 unooredicut: Luna deficere propter ingrefllim

eiusin umbra terra-. Vide obfccro cap, 10.

libriSecundi Plinrj.Scd hicoportcrct quedicereLunam cdipfari propter eiusingrefc

ilim in umbra aqua’ pro maiori parte . Vmbra quaLuna ingredi? eft turbinata ucl co-

noidalis,quod ad uifum oftenduntoesedia

pfes Lunares: fedliac depidio nullomcdoprocrearet ea in moduturbinis, fcd umbragibbofani.Dciicicda etia illa moderna dcpl

dio Gregorrj Reifcli Cartufiani S£Vadianide centro magnitudinis terra- 8L centro grauicatisiqui cotenduntex terra 8C aquis unucorpus rotundum efficere. Inquo profedo

.t dicunt,feddeficiunt in modo dcpitffionis,inquo figurantaquas omnem tegere ter»

i.neque poliuntfc in hoc defendere &c.:

Alii*

B

ST OEFLE R t IVSTr HG E N, COHH EN TARI V S. 96

A Altjs afferentibus Oceanum effe nauigabxlem, ut funt recentiores noftri Geosgraphi &C praecipue nautx,qui mare tindiquaqueferenauigant atque fulcant.

Hic candide Lcdlor accedito Alberto Magno libro de natura- Io. dC Dinftin= Albcr.Magv

Aionis prima: capiteduodecimo.

Ego ea teneo opinionem,quod aquaJ—

—

8C terra unum habeant centra, quodjfit centrum untucrfi.Etquonam abie*i

rit aqua poftquam fuit a Deo condito fL. . .....

re terradifcooperta,dico ex loan.Da» fDamafcenlia

mafceno Iib.z.ca.p.&d o . Cui addo fasj

cobum deValentiis epifcopu. Et quis i

de.Io.Damafce.de orthodoxa fide iib. f4,ca.s>.Deaqua,fichabet.Eftaut aqua ^unum quatuor elementorff, optima-

-

Dei fadura.Aqua elementum eft fligis

dum8£ humfdum,graue&r deorfummobile &C diffundi facillimum . Etins

fra. In principio aqua diffundebatur

fuperomnemterra. Et infra.Deinde

praecepit D E v 5 ut cogregarenturaquse in unamcongregationem.Etdicendoinunam congregationem ,non fignificat in uno loco illas congregafle( namuides ut poftea dicat,8£ confidentias aquarum uocauit maria) fed fecundumfeipfas in terras feparatas ,finvul facias effe aquas, offendit hicfermo , Congre*gatte funt igitur aquae in congregationes fuas &Tapparuit(.f. terra ) arida.Hincfunt duo maria quae circumdant Aegyptii. Ipfa enim media inter "duo maria ia*

cet. Et infra. Similiter 8£ ad orientem eft mare 3 quod dicitur Indicu. Eft &C Bosreum q uod dicitur Cafpium

3fed &C ftagnahinc cogregata funt . Eft 8C oceanusut fluuius quidam dreundans totam terram . Et poftquam numerat plura flu*

«nina3fcilicet3Gangem,NilumTigrim 8CEuphratem, fequitur. Sunt aute alrf

plurimi d>C maximi fluui) quorum hiquidem in mare uanefcunt,illi uero in ter*

ra confumuntur , Vnde tota terra porofa eft3antrofa,uelutiquafdam trenas

habens,per quas ex mari fufeipiens aquas,fontes perficit,Et infra. Diuino igi«*

tur iuffu cocauitates in terra fadla: funt , 8C ficincongregationes fuas conueni*

unt aqux,hinc etia SC montes fadi funt. Caput 10. eiufde libri.De terra fequit.

Terra quatuorelementorff unum eft ,ficcum 8C frigidum, grauiflimff 8C ima

mobile aDeo ex nihilo ad effe primo die dedueftum.Etpoftquam numerat fus

per quid terra fitfundata ,addit . Decet nos in nullo pix aduerfari intclligens

tix,cofiteri fimul omnia a uirtute eftts qui creauit contineri , fulciri SC conftrins

gi.In principio autem (feriptura dicit) terra cooperiebatur ab aquis,8£ terra ins

culta dC abfque ornatu*.cum prxeipienteneo aquarum receptacula fatftafuntj

& tunc montes extarunt&fdiuino praecepto terra fufeepit ornatum tomnige»nis herbarum SC plantarum irarietacibus decorata SCc,Et poft plura, Sphxri*cte autem figura: nonnulli afferunt elfe terram, altj ueto conoidem, pinicp prae

feferrefiguram.Minor&IongemuItocgminorcceIoeft,utpundum quodda Vin eiusrnedio pendula 86:.hxcDamafcenus.^Secundacaufafumitur a terra,que ut omnes afferunt Phyfici, Gcographi SC Cauia .i.ratld

PoetXjin quinqj partita eft zonas(de quibus in fcquentibus abundedicemus) neterwi

quarum dux uicing polis, inhabitabiles funt propter frigus ingens.Media qugsolis orbitadefcribitur,tomda aut pcrufta nominata, 'a Grxcis 8C Latinis feris*

ptonbus, propter xftumSt exceffiuam caliditatem inhabitabilis praedicatur;

i 3

Terra infula,

NorahicdcAuguftino.

I N .PROCLI D I k D O C HI SPHAERAM IO A N M t-S

Quae (ane torrida diftcrminat duas alias zonas mortalibus habicabiles,quam Quna eft in feptentrionemrcliqua in meridiem expofita.Quarehx,authore Pii?

iii.Macro.Marciano,Pompo.8C cgteris,pro pter folis incendium non funt pei?uice.Indc interauchores deAntcecis orta eft diftenfio,ferme in modii quem tamfuprademariexpofuimus.Quoru nonnulli Antcecosnegant,ob idquod nulla

de his eft hiftorica traditio.Alij admittunt,fed propter torridazonam interme*

diahaud permeabilem, couenirenon polTc.Vt iam memoratis placet authori*Quare ad an? biis.Verfl altj8£ peruftam peruia probant fi^comeatum fieri pofte, hocmodo

a«C

effii"”°

nJ,Crcceru ‘orcs loquuntur.Sedcum quasritur,cur illoru rarus ad nos tranfitus fite*

Refpondcnt,qubd hi fuoruterminorum contenti, propter fere omniu rerum

copia,quieti uiimt,pacifcg cg belli magis amantes,plurimi nudf,SC in multis re*

gionibus armoru ncfcijdegiint:No ufepadeo folliciti,an his in locis,ubinos agi*

miiSjhoics habitent.At nos Europeifemperanxtj,an ubi illi funt,ho!es effent,

eofdem aut armis ob gloria; cupiditate,aut auaritia,quae omnia penetrat,pue*

Hisprelibatis anteqjad authores diffidentes particulariter (ftigantes 5>Cc.

acceda, annotandum cenfeo, terra noftram habitabilem efte infulam , SC mari

quaquauerfum circundacamfHuius rei mihi plurimifunt teftes, praecipuus ta?

menStfabolib.i . Geogr.in s>. quod au t habitabilis terra fit infula&c.quem legi Eto.Et iaemlib.jftibieam fcepius infula nominat,dCchlamydis prae fe ferre figu?

ra. Addo, egoomnem terram ad hoibus animantibushabitatam,e(Teinful a.

Adauthores nunc uenio,8£ primo addiuum Auguftinu Antipodes negan*

tem,cuius fententiapro fuo tempore approbo.Nam is pateralioquimathema*

ticisftudiofiflimus nona ueritate, fed ab incerta& uero nequaqj confentanea

Ueterumaliquot feriptoru deAntipodibus traditione, cu rationemaris tum ter

Nonfuntaudi r£e (ticrupra oftendimus) abhorruit.Neque (me iudice)hi recentiores Theo*endi recentes logiaudiendi funt,airerentcs. Auguftinum cum capite 8 . 1ib.»<s.deciui.Dei,co*

theologi. cludat,omnes homines terra incolentes, etiam fimonftruofas habeant figuras

aut effigies,!! modohomines funt,ex Adam uno illo protoplafto origine fum?

pfifte.Et ca.fequente 9.Antipodum opinionem uana&friuolarn reiecit atque

confutauit.SienimiIIiefTenthocmodo,quo ueteres cos efte crediderunt,cumnemo unquam noftri hemifphaerijeos adierit, Auguftinu intulifte cx Adamoriginem habere nequaquam pocuifle.Dico ego , nullum Auguftini uerbu in

hanc pofte trahifcqiiclam.fmmoferecontrariucx capi, feptimo eiufdcm libri

exugi poteft.Sienim animalia fae ua,crudelia,8C beftice ad remotiftimas infulas

permiflu Dei transferripotuerunt, quareetiam non hominesdomini terrae &C ^animalium, paulo minus angelis minores?

Quod (Tmagnus illeEccIefiae chriftianae antiftes omnium bonarum arcium

percupiduSjin noftra incidiftec tempora,&quifp/am eidem indicaftet,terram

efte propemodil continuam,in quahominum cflet habita tio in «80, gradus ex?

pafla,nullo interiecfto Oceano innauTgabili aut combuftalzbna impermeabili,

hinc8C illinc per diamctrumfirculirnaxtmi homines habitarc( quemadmoduexemplis indicauimus) prqfecfto Antipodes nunquam negaffer, fed demonftra

tioni certiftimx aures praeftitiflet. Abieciffetqj prifeorum anilia fabulamenta,

DcLacftantij capirez4.Iibri tertlj Diuinaru infti? (ludienus de Auguftino,

tutionuquidapprobem,nonmihifatisconftat,q>fidumtaxatin Anripodu pofi?

tionelapfus eftet,condonarem: fed quia in ccelofid terra errat, ego in fententia

eo ToachimiVadiani ad Rodolphum Agricolam fcribentis,inhunc ferme mo?La&anriuselo dum.Videtur mihi Ladiantius eloquentia: fuatuiribus plus aequo quandoquequennsenimi-'

COnfj fas,pauloaudacius aut abiecifte faftu quodam plcracp,aut multo aliter,mcon 1 us.

gp ueritas habeat iiitellcxiffe,in hifcgmagnam fibiinuidiam eo c5parafle,qu'od

fa.

De LacSagtio.

STOEFLERI IVSTI NGE N. COMMENTARIV S, fi

A itafuperbe ita fecure dixerit,quafi lpfe extraottineingemj aleam pofi'tus,erra*

re8C labi non potuerit,omnium autem errata non folum uidere, fed etiam ol*

facere fcfecredidcrit.Hic adeo Antipodes refutando ineptit, utdubitem an cu

illa fcripfit fatis fibi conftiterit, No enim ea folum,quse eruditis exploratilTirna

funt,nefcire uidetur,fed probare etiam SC afferere ill a,quaz,fi Antipodes non ef*

fent,quod ipfe contendit,falfa tamen &C abfurda effe omnes,qui funt animico*

poteSjintelligerenc,

Age,totum illudcaput excutiamus, ut an ita fit, ficut dico facilius accipias?

TlTVLVS AVTEM SEV CAPITIS INSCRIPTIO HAEC EST*/

De Antipodibus,quos ideo eiTefinxerunt,quiaopinati fune

mundum elferotundum , Caputeftx4.1ib.3,La*

dtantqFirmianiinftitutionum diurnarum»[ tfritfi'fk f\ f

QVid illi,qui effe contrarios ueftigljs noftris Antipodas putant ?nunqutdaliquid loquuntutfaut eft quifquamtamineptus

,qui credat effe horni*

nes,quorum ucftigia funt fuperiora quam capita ?aut ibi quas apud nos iacent

B irniuerfapendere ? fruges dCarboresaeorium tierfus crefcere, pluuias &C niues

5Cgradines ftnrfum uerfus cadere in terram . Et miratur aliquis hortos penfiles

inter feptem mira narrari,cum philofophi8C agros, 8Cmaria, SC urbcs,&mon*tes penfiles faciant?

Miracula orbis aPlinio 6.numerantur ^PrimumBabylonia» muri.Plini.libro 6. cap.x6. Steefleri arirf

Tiafruerein longitudine edood.pafliiui-nJrfaltituJine roo.pedcs,i0.in latum|Secundum, notatio,

Dian3cEphcfiastcmplum.Pliniuslib.36.cap. 14.6Clib.14.ca. t.&lib. «6.ca-uTIn recenti —-r, YMtTA A4o.&lib.i6.ca.? |TcrciumJouis 01ympicilimiilachriim.PlMib.34.ca.8.8Clib.3?.ca.8. '/

6ilib.36.ca.?. 6CliD?7Tca. 38^yartumJPyramidcs Acgyptixlib.36.cap.il. per totum. pT n*

;

'

^Quintum, Solis colofiusRhodi. Plini.lib. 34-ca.7^Scxtum,Manfolifcpulclirfi.Plini.lib.

36.ca. ?iSeptimum hic addit Laflantius.fcilicet, horti penfiles. Et Macrobius lib. 3_Sa=turna. capite ij.Hic (inquit) eft Sergius Orata, qui primus balneas penfiles habuit.8£c.

tiy Huius quoque erroris aperienda nobis origo eft.Nam femp eodemmodo fali

luntur.Cum cnimfalfum aliquid in principiofumpferint, ueriCimilitudine in*

duAi,neccfle eft eos in ca,qu3efequunturincurrere. Sicincidunrin multandi*

cula, quia neceffe eft falfa cffe,qux rebus falfis congruunt.Cum autem primis

habuerintfkicm,qualia funt ea,qutefequuntur, n5 circumfpiciunt ,fed defen*

q dunt omni modo,cum debeant primailla utrum ne uera fint anfalfa,ex confe*

quentibus iudtcarc. Qua: igiturillos ad Antipodas ratio perduxit?Videbantfyderumcurfus inoccafum meantium,solem atqueLunam in eandem partemfemper occiderc,atque oririfemper ab eadem .Cum autem non pcrfpicercnt*

quae machinatio curfus eorum temperaret, nec quomodo ab occafu ad ori*

entem remeant ,ccelum autem ipfum in omnes partes putarent effe deue*

xum,quod fic uideri immenfam latitudinem neceffe eft,exiftimauerunt rotundumelTemundumficutpilam,6<(exmotLifyderum opinati funt ccelum uolui,

. / vficaftrasolemquecumocciderintjiiolubilitate ipfa mundi ad ortum referri, *

Quod ccelum fit fphaericum 8i moucatur circulari mocu,probar Ptolemaeus Ditftio.pri* Sccei-h^u*

ma Alma. lege ad idem Ariftotelcm fecundo de ccelo, 8C Alber. fecundo de ccelo rraifla.

2,ca. 1. x.Ad idem nos in comcnca.noftris,in fphxram.Quod aut rerra fic rotunda docet

Ptole.ubifupra Ariftoceicsjcaindodeccclo.Albcr.iecundodccoclOjtracl^.ca.i). 10. 11

.

lege comcnta.mea. Hefler 1;. quicquidcocli.ambitu concinetur. Ecclefiaftici 14. gyrumcadi circuiui fola.Plinius lib.x .ca. 1.Mundum & hoc quod alio nomine ccelum appella*

rilibuit,eiiiuscircuinflexii reguntur cundta,numcrieflc credi par eft.Et idemca.z.Fornia

eiusin fpecieinorbisabfoIuciglobacameirc.Ecdeciusmocu ca. j.Si-gCicomedesprobat

Ladan.

Sroefleri anno fcacio.

,rt -it»***

IN-'PRO CL I DIADOCHI JPHAERAH IOANNIS'talumeflcrotunduperterrf rotiinditatemiAIqexccclirotunditateconcludunrterracfle Qrotmida,Dcterra.Pliiiiuslib.i.ca.66.innouo 64.Eftautc figura prima,dcqua confenfus

.iudicac.orbem cerre dicimus ccrraeglobum. Primo Paralip. i6.Ipfefundauic orbem rerr

rarum immobile.Pfalmo 9 f.Iudicabitorbem terrarum in cequ itate. Pialmo 76.111uxeo:

runc fulgura eius orbi cerrx.Pfalmo ij. Domini efl: terra& plcnicudo cius, orbis terras

rumflC qui habitat ineo.

Itaque aetherii orbes fabricati funt, quafi adfiguram mundi, cofque ccelarunt

tjcnto fis quibufdam fiiTiulachris,qua; aftra ede dicerent.

Eofcpccclariuporcentoiisquibufdafirnulachris).Ridet Ladtantiuscccleftcs Afterifmos

[aut imagines, quas fimulachra appcllac. Diuinx cnliterx eas non rident , led fa-pius no*Cminan retia in rebus magnis.Iob 9.Qui facit Arfturu&Orionas& Hyadas Sd interiora

* auftri.Iob }7.ab interioribus egredietur rempeftas,& ab arduro frigus. £cca. }8.Nunc]d

|conjungere ualebis micantes ftcllas pleiades, ancgyrumarfturi’ poteris didipare <Amos

rp~*' U .& loqtur~debeo, lic. facientem Arfturu SiOrionem. Hanc igitur coeli rotun**•

/ .• watein illudfequebatur,ut terra inmedio finu eius eflctindufa: Quod fi ita

rA ‘‘cfct , terra ipfam globo fimilem .Neqj enim fieri polTet ,utnon eflet ro tundit,

quodrotundo inclufum teneretur. Si autem rotunda etiam terra eflet, necdFecft,ut inomnes cceli partes eandemfaciem gcrat.i.montes erigat,campos ten*

dat,maria confternat.Quod fi eirct,fequebatur illudextremu , ut nulla fit pars

tcrra:,qua: non hominibus carterifcp animalibus incolatur. Sic pendulos silos

antipodas ccelirotundicasadinuenit.Quod fi quaeris ab tjs, quihate portenta

defendunt,quomodo no cadunt omnia ininferiorem illam ccdipartem?hancrcfpondcnt rerum eflfe naturam,ut pondera in medium ferantur, ucl ad mcdi=

um conexa fint omnia,ficut radios indemus in rota. Qua: autem Icuia funt, ut

nebula,fumus,ignis,amediodeferantur,utccelum petant. Quid dicam dcijs

nefeio,qui cumfcmel aberrauerint , conflanter inftultitia perfeuerant ,& ua<

na defendunt . Nifiquod eos interdum puto iocicaufa philofophari , aut pru*

dentes S£ fcios mendaciadefendenda fufeipere:quafi' ut ingeniafua in malis re

HaAenus LaajjUS exerceant,uel oftentent.At ego multis argumentis probare poffetn,nulld

Vadiani ucr^nioc^° f,erI poflc,ut ccelu terra fit inferius,nifi SC liber iam claudendus effet 8Cc,

l,a .Ait hic primo fuo in tirulo.DeAntipodibus,quos ideo cfle finxerunt,quia opi*

Qifuntmundu clTc rotundum .^Eccemundii non rotunduefle pro ucro QC eui*

dentihabuitjidcoqueAntipodes ponentium opinionem refutareconatur.Cu«ius tamen contrarium,de mundi rotunditate ita euidens efl:non tam phyficis

quam noftrx religionis fcriptoribus,id afferentibus , ut piaculum committere

merito thderipoflem,fi rationibus hoclocoaddudisprobare uellem,quodne* pr monefeit,

vl 1 U-Hominumues Audiobfecro, quid'a capitis initio dicatur.Aut eftquifpiam tam ineptus,qui

i

r/ora capitia" credat clTehomincs,quorum ueftigiafintfuperioracapite^erraso diferte L as»

bus.V chnti,& ea quidem inre,quamiuuentutis anni tibi indid ilTe debuerant. Quis

enim uel primis phyficae rudimentis imbutus,nelcitomne id quod fua grauica=*

te centro innititur,quacumquc parte circumferentia: locatum fit,deorfum uer*

fus nittYquod autem acentro reclinet, aut fe expandat furfum tendere ?Cumigiturpedibus in terram iierfiscentro innitantur, caput furfum proferant,ut

nosincoelum,caputhabentueftigljsfuperius.Necfubnoft:roefl:hemifpha:rio

nifi quod ad ufquccentrum demittitur,quod cum pnetergredcris,omnis linea

dudla in quacumque partemfurfum tendit. Ideo Ariftoteles lib. Meteo.3. ubi

decerrarmotus caulis ficmentio,Anaxagoram Clazomeniareprehendit,q>fpha;

vx cantu parteni,quxfupranos cfi,furfum cfle, 5Cq fub pedibus cft, deorfumuergere putauic. Stultif.n.eflpucare igne in altero horizontenon fiinilicer fur*

fum ferri,ficut in noftro,furfumq? ferri qcumcjj h centro ad circufercntia ten*

Vicruuiui. dut.Nec nifiimpropria locutioe ccelu infranos cfle dicere folemus.vclut vitrir.

libro

STOEFLERI I VSTrNGEN. COHMEHTARIVJ, /J

& lib.p.ca. 6.Syderauerfabunda latcnt/acp ,qua: nobis no oriantur fub terra c(Te

ait,hoc eft fub horizonte.Porrb 8c hocMaronis libro Georgicorum primo,cx

communi rationeloquendidepromptum eft. Cum dcauftrino uerticeloques

,inquit,

—Atilium

Subpedibus ftyxatrauidet,manefc£ profundi.

Cumreuera,ucAriftotclesquoq* a(ferit libro de ccelo 8Cmundo fecudo,Vers

tex meridianus fit exnatura reifurfum.Quod poeta docftiffimus tamctfi non

ignorauit,maluit tamen ex comunt perfuafione dudo fermone uti, aut uetes

res,ut fispe folet,ixnitari,quamdiuerfumalfercre.Et paulo poft.Nos enim uul

goAuftrinum polum refpecfu arblici,qui nobis ad latus habitantibus erigitur,

prelTum decliuem^j dicere folemus .At fub pedibus ede ncmonifi improprie

dixerit.Nifi fub pedibus,hoc eft, fub horizonte( ut dixi) intelligas.

Prxterea fi concedimus Antipodas eftefub nobis,nonftatimid fequitur,ut

credibile fit, eos caputdeorfum ucrfus ueftigia inferiushabere,quod falfiffiV

_ mum,iieriffimum putat Laiflantius.Cuihoc friuolodefipere nofatis erat, ads“ didithocamplius,Antipodibusdatisfequi,uttotaparsterraeapud ipfos pcns

deretjCum noffcraiaceat.Item arbores deorfum crefcere, pluuias uero dC niues. Arbores 81c.

&Cgrandines furfum uerfus cadere in terram. Quin 3Cmaria, SC urbes, agrofqjfaifum

*

& montes penfiles illic c(Te . Indignafunt haec pudenda errata opere tuo,o La=dlantijUtinam quod nefcicbas,prjetcriffes irrcprehenfum,ncc laceffendi cupis Penfiles terrae

dine mllanimatus,ignorandam tuam euanido lingua fuco adeo detexiffes.Et portiones nwinfra. Omne grauc La&anti (quod prima philofophia: ucftibula exhibent )a

quacumrp parte cceli in centrum tendat,deorfum tendit, 8>C uiceuerfa quod a

fumcentro recedit

,furfum .Tibi uero uidebatur,quodabanttpodu periferia inces

trumcaderet, furfumcadere: quod non eft. Acidipfum quidem ex communiliominu locutionedidici(Tedcbueras,non nifiremgrandem cadere,aut ut gras Juitatis rationeinhabcntcmdefcendere,ideft, adcentra tendereaffiimante.Nafuafpontcfurfum cadere nihil , ficut necleue quidem tibi impulfum impetu,

deorfum tendere dicitur,ergo quicquid cadit deorfum cadit.Sed quid in re aper

talaboro c1Qua fiducia ccelumnon undiquedeuexum dixeris, tu uideto,mihi

condat id aftronomis,quibus in ea refumma fides eft, nihil efle certius, qui cu Ccdum efle

Ariftotele SC uoluiccelu3C moueri regulari ambitu afleruhc:quod tu quoque

cuexum*

contemnis,cum& atthereos orbes fphaericos efleneges. Necfequitur, quodC putaSjfi terra rotunda cft,necelTe eft ut in omnes cCeli partes eandem faciem ge

rat,id eft montes erigat, campos tendat , maria confternat, cum maiorem pars

tem terrae fub aqua effe refte cognofcentibus indubium fit .Et poft aliqua.

Poftremo non fine quadam odiofa petulantia, hoc philofophorum refpons

fum irrides 8Ccontemnis,afferentium grauia centro inniti,leuiafurfum tendes

re;8^ prorecfto quemadmodum nefeire te feribis,quidde bis dicas , ita illi fi tua

legent, quidde tedicanttot erroribus inuoluro,fe nefeire faterentur,contra

quem certe plurima dici pollent.Tandem quid ais, te multis argumentis pros non

barcpo{Te,ccelumterranoneireinferiiis.NemocredithocLacftantiquod ccesin enu* tcrra‘

lum terra fit inferius, mirum eft cur formidesid ab aliquo obtineri poffe,cumhoc, admilfis etia Antipodibus, nequaep fequattxrmimis in re cocefla follicitus

cs,6l ne ccelu cadat times,maxime fi deorfum inclinet. Argumentis his ianonerat opus,probareem id cuius cotrariu effe impolfibilc ,no prudetis eft,aut esruditi, fed uerbofi 5C fibij pfi fuaui labior3 tinnitu blandienti : id qjtuhic deAns

tipodibus calamo pegi(Te uideris, Et multis omiflis.Mihi uero uidecurhoc ex.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISHieronymi fcntcntia comode inLadantium ufurpari poffe, quod Picus quas jydamadHermoIaumBarbarumepiftolacontraeundem ufurpauit,inb:ec uer#

ba.Si fuiffcs 'oFirmianetam frequens infacris literis,quam in fidis litibus fui#

fti,fi£hoc nondixi(Tcs,8( noftra non minus fortaffeconfirmafles,quamdeftru

xcras aliena.Hucufque exVadiano.

Galcottu*. GaleottusNarnien fis cotemporaneus Ioan.a Regio monteAntipodes ne#gat,cx eo, quod contendit Chrifti dodrinam nunquam ad eos peruenire po#

tuiffe .Et quiaGaleottus nufquamreddit rationem,quo id fieri nequiuerit,ni

opinari licet inhorum eu fuifle fententia, qui noftris inaceetros Antipodes Fal*3

fo crediderunt. Chriftiautem uerbumft in Indiam extimam,fi in Hifpan» ni,

fi in rernotiiliinas oras penetraffe creditur , cur ad Antipodes ide exire potuiffe

dubicemusCNum Gaieotte audiftiChrifhim difcipulos Marci us.alloquen#Marcus.

tcm. Euntes pra:dicateEuangelium omni creaturae fidr.QuodDauid longo

Paulusantc tcn,Pore 1,1 Fpirita prsenouit,cum inquit. Inomnem terram exiuit fonus

eorum, &C in fines orbis terrae ucrbaeoru . Quibus etiam uerbis utiturPaulus

Romanis capi.io.fcribentem. Quod igitur Galeottus nulla ratione affirmare

potuitjtemere afferuiffe probatur. Macrobius Aurelius Theodofius libro RMacrobius. SeciindodeSommo Scipionis,a(Terit torridazonam inhabitabilem dC imper» ^meabilem mortalibus, his uerbis.Medius cingulus QC ideo maximus artemo

afflatu cotinui caloris uftus/patium quod 6C lato ambitu &C prolixius occupa#

uit,nimietatcferuorisfacit inhabitabileuiduris.Etidem infra poft depidio#

nem quinque zonarum, de temperata zona auftrina,fic loquitur, lllauero

fola ratione intelligitur ,quod propter fimilem temperiem fimiliter incolitur,

fed a quibus,no licuit unquam nobis nec licebit agnofcere,Interieda enim tor#

ridautrique hominum generi commercium ad fe denegat commeandi. Eccefecuda caufa , de quafupra recitauim us. Idem eodem librodeoccano loquens,

hechabet in fententia.Oceano gemino ambitu terram circumfluere.Quorumunus,quem priorem coronam uocat,perzonam terrar torridam meat,fuperio<

ra d' inferiora tense cingens, flexum circuli xquinodialis imitat us.Alter a prl

ori (ut aflerit) refufus utrimque uerfus feptentrionem 8C meridierr^qui ambitterram (proutex AlbcrtoMagnofupradiximus)inmodumcinguIitranfcuntis a polo ardicoper orientem in meridiem, 5( inde per occidentem in aquilo#

nem. Obijcehicobuitm figura Macrobij pidam 5C certior redderis . Ex his pa#

Iatnfir, Alacrobium duplicem ponere caufamfub torrida zona,mutuahomini pbus acccffione denegantem. Altera perufttetcrrte,altcraoceaniinnauigabiIis.

Cum alio occano concordat ferecum altjs,ficut fupraexpofuimus a principio.

Macrobius a# Admittit igitur Macrobius Antipodes,PericKcos 8C Antcecos,fed altjs utitur

Iris utitur no# nomenclaturisfumptis ex Ciceronis libro de Rcpu.ubi agitur de Somnio Sci#

minibus. pjonis,his uerbis.vides habitari in terra raris Si anguffis in Iocis,8<( in ipiis qua#

fimaculisubi habitatur,uaftas foiitudinesinteriedas.Hofiqjqui incoluntter#

ram nonmodo interruptos ita effe, ut nihil inter ipfosab alijs ad alios manare

jfcalti uerfos.po(fir,fed partim obliquos

,partim tranfuerfos,* partim etia aduerfos# ftarc

slcalii auerfos- uobis fidr.His uerbis ob!iquos,&( tranfuerfos fta

Obliqui anta re,utitur Macrobius in comentario Secundi Ii#

bri.Et utres paucis aperiatur,per obliquos in#

muTpcde^ucr te"'3ir Antcecos,quo uocabulo Graeco etia uti#

fus centrum tur Macrobius . Et dicuntur oblique ftarc re#

mundi. fpeduzequinodialis,aquoutrimque;equaliter

declinant.QuemadmoduminGeometrice dici#

ST' OE FLERI IVSTlNGEN. COHHEHF AR[VS, /4

A musangulorum ductu fieri, lineas ab angulo redo declinantes; effe obliquas.

Et in hoc differunt obliquiab Antipodibus 5C Pcriarcis habentibus pedes ob?

nerfos uel concrapoficos, quodoblique liantes minime faciunt.

Per aduerfos intelligitAntipodes,habenc enim ueftigia Cut praediximus) ad?^

uerfa 8£ oppoiita,aduerfationeacoppofitionc maximicircifli.podes.

* ”

Per tranfuerfos accipit perioecos ,De his Macrobius fic feribit. Queadmo? Tranfuerfi Pe

dum aiit exterioes (demptisanteeeis) ueftigiafua figere adnoftra credant ipfe r i«ci,

di(linxit ,££ auftrales quideaperte pronuciauit aduerfos liare nobis,dicendo.

Quoru auftralis ille,in quo qui infunt aduerfa nobis urget ueftigta;&ideo ad?

uerfi nobis funt,quia in parte fphxrx quas contranos e(l morantur.Et paulo

poli, Tranfuerfos flare nobis dixit inferiorem zona: noftrar partem tenentes,

Quancp Antipodes antateos S£ perioecos Macrobius admittat,in ratione ta-

menKmodo ponendi oberrat . Ne<$ hoc in illo adeo molefle ferendum eft,c5

uulgarem opinionem fccutum , cum ucteribus citra uerideprehenlionem pe?

griditari eum contigerit , ex gemina caufa 6C maris 3C terrx fupra expolita.

/Martianus Capella , non fatis conflat an ignorantia aut imprudentia du?<?tu6,qux Pericecorum funtAntipodibus tribuit^pericecos Antipodes nomi? Marrianus

nat,aduIteransuocabula,Antipodes(inquit)unum nobifeum tradlum perfer

runthyemis,8£flagrantiam communis xftacis.fnquem errorem incidit etiam

Albertus Magnus cum deoppofitehabitantib us fcribit.Sed uerum ell hoc depericecis. Antipodibus enimomnia contraria funt.Et alix pluresin Martia?

no fequuntur ineptise,quas in prxfentia ledloribus Indicandas relinquo,

Nune fu pere (1 rimari*An fithutufmodi Oceanus nauibus minime enauiga? Condufiodebilis& torridaquxdamzonahominibus minimeperuia annccGeminaobTcr oceano&rorsuati5e,reccntiori fcilicet8£ uetulla,probabimus,prifcos in utroque hoc impe? ridazoria.

dimentooberralTe.R.ecentiori,Nemincmiiefdrearbitror,quodhodieGcogra Reccnspbacio

phtx tirunculi fciunt, a freto Herculeo Hifpanix,ufquein extimum India: o*

!

rientalis,intermediunieire Oceanum inultis 8C magnis infignem infulis,Veritj

alio modoqiiem prifei intellexerunt. Nec ille quidem tantum mortalibus ad?;

ucrfatur,qutnab altero littorein alterum, fcctmdnm illamquamcum terra fa?;

cit rotunditatemnauigari poffit , Cimodo expcnfx non defuerint,aut quilabo •

C res fu-fferre queant affuerint . Etcum Solinus capitulo tricefimofexto dcoce?j

0 inus'

anofcribit,hisuerbis.G.iditanurnfretum,aGadibusdidum, Atlanticusx?^ j

Ilus in noflrum mare difeidium orbisimmittit.Namoceanos quem Grxcific )

nominant,a ccleritate,ab occafu solis irrumpens Ixuo latereEuropam,AfricS /

dextro,fcilIifqj Calpe327^1Ta_mbntibTiS7qTtos dicunt columnas Herculis in? t /

'ter Mauros diffunditur dC Hifpaniam&c.Hxcdeoceani uelocitate no in uni?

uerfumintelligicredo.Quodnauarchx Lulitani,ideft,Portugallcnfrjhacno?

ftratempeflatedeprehenderunt,ultraGades oeeanum fukantcs, perque tor? Videre oftaua

ridamzonam in Indiamufquc penetrarunt,8£ tamen non illa uclocitatem de? feientia.

prehenderut : 8C ideo proprijs uidilTe oculis,credo elfe odauamfcientia.Quo'

nam padohodiehxc omnia fe habeant exfaulla nauigatione regum Portu?

gallixin Callicut Indix diligenti obferuatione deprehenfumcll.Nonxllusobeli per totam torridamn auigantibus ,

denique ne perpendicularis quidemradius a policlffimaxqiixfuperficie rcflexus,adeofubeuntes infe(lat,utmi?

nus expedita fit nauigatio,8£ reditus fcelix in regnu PortugallierMirum naui?

tas no collos fuifTe in quadruplici ac tam diutina nauigatione uelinfumptos p

rf

'K IN PROCir DI AD OCHI WHAERAH IOANNIS

. Vefpuvius «WfHdSfcnzonam tranfitu»Hocm primis,deprehendit Vefpudus nobilis ma* ^thematicuSjterrammifquimoceanoCut illi crediderutfanoftraomnino intere

ceptam,3£nans torridam Si ultra parallelum Capricorniin auftrumnon minorilacitudinc

3quamparallelusnofteraCarunitropicoabeftextcndi3ibifyfreque

tem elTeActhiopiimhabitationem.Nec eft hic quid dubt) 3facillimum eft peri*»

to mathematico omni die soleradiante locorO obferuare latitudinem,quod ut

& nodufieripoffit ambigit nemo.Eft igiturillictemperata,cuiAuftrinus po*Ius, ut nobis ardicus fubleuatur. Et in eo traduAntceci noftri funt,contra o*

mnium3qui unam tantum quartamhabitari dixerunt3

fententiam,Adde his ca

Albcrcus Puc fcptinuim Albcrti diftindionis primae denaturalocoru pulchrum admosdum.ccce, candideJedor, ubi eft Oceanus ille naufgio infuperabilis

, ubi exu*

ftah*czona ncminiperuiaC'

Vetufta uero probatio ex receptis authoribus facilefumitur,puta quodo*

batio

1 ^t0' ceamrs Cotarn noftram habitabilem circumdans olim quaqueuerium eremigastus fitySCfolalongxuitas SC uetuftas3quae omnia confumit3huius rei intercepit

£ memoriam. Nec credendum eftnoftrotempore reges Portugalia: primos re*

periflenauigationem in Indiam 3 in Callicut3in Aethiopiam, inque alios locos

aut infulas,fed eam olim intermiffam Cumma gloria Si euentu incredibili me*^.morarireges inftaurarunt, multis maximifeg cu in occiduo tum auftrino pela*

Plinius. gO infulis repertis . Adiit igitur nobis Plinius Secundus libro fecundonatura Elis hiftorie capi te fexageftmo nono in ueteri,in recentifexagefimo feptimo,cx

quo apertecolligimus Oceanum a ueteribus nauigatum in occiduo 3fcptentri*

^one.ortu Simeridie.Eius nonnulla exempla adducemus.Hanno Carthaginis

rpotentiaflorente circupiuecftu* aGadibus ad finem Arabise,nauigationeeamprodidit fcripto.Prjterea Nepos Cornelius author eft,Eudoxu quendSfua **

Eudoxus tate,cutnLathyru regem fugeret3Arabico finu egreffum Gades ufqj prouedru.

Ccelius AntU(

Multoque anteeum Caelius Antipater uidiflefe qui nauigaffet cxHifpaniapater.

^/n Aethiopiam comerttj gratia . Idem Nepos de feptentrionali circuitu tradit,

Q. Metello Celeri, C.Afranrj in cofulatu coIlegx,fedtum Galli* Proconfuli,

Indos a regeSueuorum dono datos, qui exIndia cSmertij caufa nauigantes,

tempeftaribus eftent inGermaniam arrepti.

* DeEudoxo plura feribitS’traboIibro fecundo. Si deinde.

Quod fi Macrobius commentario fuo fecundo de fomnio scipionis, Si fui

adireiores hos legiirent3qui Ionge antetempora eorum fcripferant,inhunc er*

rorem Sioceani SC torridie minime incidillent. F

DE INTERVALLO AEQ^VIDISTANTIVM.

SEd necinteruallacirculorum in toto orbe a feinuicem ftata funt. Veru pro

fphxrarum deferiptione ad huncmodum difpenfari folent.Diuifo infexas

PROCLI.gj-nta part ,s meridianoq uoiiis cireulo,feptentrionalis circulus a polo fexagefi*

marum partium fex interuallodcfcribiturjdem in alteram partem 'a folftitiali

circulo fexagefimarum partium qutncpinteruallo notatur.Aequator ab utro*'

queTropicorum fexagerimis quaternisdiftat.Brumalis circulus abantardico

fexagefimis quuic$. Antar&xcus a polo fexagefimis fex. Necptamenin omni

plaga orbeiie eandemintercapedinem inter fe feruanttSed tropici abAequato*

re parem in omni inclinatione diftantiam uendicanttlidem autem ab ardicix'

non paremper omnes horizontas, fed alibi minorem,alibi maiorem. ItademuSi ardici a polis non parem in quauis inclinatione diftantiam feruant, fed alibi

maiorem

STOEFLERt IVSTINGEN* C(JM MENTA R I VS $$

^ tore alibi minorem habent,Sphaerg tn omnes adGrjeciehorizontadefcribunt»

IN hoc capite proclus docet more Graecorum diftantias Circulorum ipfius

T^RFRg»fphxrte,unde dido citius fphxrae compofitio accipitur; Caput id totum per

1

.

.

cofiiuiles fcntencias autljont ij^fequ^nribii^fliia^^^fn primis igitur anim*c irCuiQbifarfi

aduertendu, prticos uraecos circulum magnu bifariam diimbutlle, Primo pro diftribuerunt*.

ipfius fphaera: fabrefadione in <So, aquas partes,hoc padio. Primo in «.deinde Circulus in 6d>

quamlibet in 5.De hac diftribucione 8d circulor5 diftantijs pulchre feribit Hy* Hyginus,

ginus in fuo poetico aftronomico lib.i. cap. dePolo. In triginta (inquit) partes

unumquodcphemifphaeriudiuiditur.Itautidimenfiofignificariuideatuirintos'

ta fphgra per60 .partes fadas,Deinde ab eode principio Boreo fex partibus exutracj finitione fumptis

,circulus ducit cuius centru ipfecftpoIusfinitus3qui Ar&ktts circU

circulus Ardlicus appeIIatur,qu'od intra eu Arcfluri fimulacra ut inclufa perfpu lus<

ciuntur.Quae figna a noftris urfaru fpeciefida,feptentriones appellantur.Abhoc circulo de reliquis partibus qutncjfumptis eodem centro,quo fupra dixi*

mits,circulus ducitur,qui Therinostropicos appellatur.Ideo quod Solcum ad Therinos trQ£

eum circulii peruenit,aftatem efficit eis,quiinaquilonis finibusfunt,hyemem picos,

autem eis,quos auftri flatibus appofitos ante diximus . Praeterea quod ultra eu Tropicosqua

B circuliimSoInotranfl't,fedftatimieuertitur,Tropicuseftappellatus. Abhac r5‘. „

>

circulifignificationequatuordereliquispartibusfumptis.duciturcirculus Aes jj*qui

quinodialis, a Grxdsi&Hfufiviqappellatus , ideo quod Sol cum ad eum orbem ifeinerintis.

peruenit,aequino(fliu conficit. Hoccirculofacflo,dimidiafphtera: pars condi*

tuta gfpicitur , Ecotrario itemfimili rationeaNoto polofex partibus fumptis,,

ut fupradeBoreo diximus,circulusdudus Antardicusuocatur,qubdcontra# ^"culuS*rius ci circulo,quem Ardicon fupra diffinimus»Hac diffinitione fphaeraecen*

troque poli quiNotus dicitur, quincgpartibus fumptis, circulus -^e/xzfivoq tro* Chimerinus»

picus inftituitur,a nobis hycmalis,'anonullis etiambrumalis appellatus .Ideo tropicus,

quod Solcum ad eumcirculu peruem't,hyemem efficit,qui adaquilonem fpe<

dant;a:ftatem authis,quiinauftripartibus domiciliaconftituerunt,Quanto

enim abeftlongius ab illis qui inaquilonis habitant finibus,hochyettie maiore

conflidantur . Aeftatem autem his, quibus Solappofitus peru/detur, Ttaque

Aethiopes fub utroque orbe neceflarlo fiunt,Ab hoc circuload asquinodialem

circul3,reIiquaefiuntpartesquatuor.ItaqubdSoI perodopartes fphaeraecutt

C rere uideatur.Huc ufqj Hyginus.

Haud diffimilemfententiam habet Marcus Mani, libro i,c ap.tf, ficcanens, Mar.Man/.

Circulus ad BoreamfulgentemcontinetArdon,Sexque fugit (olidas a Cceli uertice partis,

Alterad extremidecurrens fydera Cancri,

In quo confumit pheebus lucemquemoramque,Tardaqueperlongos circumfer t lumina flexus,

Aeftiuum medionomen fibifumitab aeftu,

Temporis8C titulo potitur,metaque uolantis

Solis,8C extremos defignatferuidus adus.

Et quinque in partes aquilonis diftatab orbe.

Tertius inmediamundi regione locatus.

Ingenti fphaeratotum percingit olympum.Parte ab utraqueuidens axem,quolumine phoebus»

Componit paribus numerisnodemque diemque,Veris 8C. autumni,currens p ertemporamixta.Cummedium aequali diftinguit limitecotium

,

IN PROCLI DlADOCHI SPHAERAM IOANNIS

On -nli diftrisQiiatuor Sigradibus fuafila reducit ab aeftu. Nonnulli praeterea circuli,eti £)

bmio in -,60. Proximushunc ultra brumalis nominecingens, amapudGrfcos,diftribuuntur

Vltima defignat fulgentis Iumlna Solis,

Bisque tacet binis fummotus partibus orbis. qui partitur unOgi^7aain5-Vnus ab his fupereft extremo proximus axi qdcj in ?o.partes, 8i unaquaecp

Circulus,auftrinasquiftringit QC obfidet ardos, parsin 60. primasminucias&c.

Hic quotBhyemalem per partis quincR relinquit, q u«m

a

dm°duPt° 1eJ

T1*ui

sifa

<;jc

BtquantuminoftrorL.UmfcmdtaEgyrus rimiWtsSciSwK'jJiltat,abaduerlotantundem proximus illi, nuta. Etidem tra&a. z.Quadri,cap. 14. zi .ii.fed de Zodiaco infra uberius dicemus.

Senarius nus Scito hic ueteres phyficosrerum perfedtiones confyderantes,plurimum cuftodifie Se?

merus, nariunumerum,obid,qubdeftprimus numerus perfe&us. Iccirco in circulorum diuifio

nibus,modo ufi funt Sexagenario numero, quia ex decem Senarijscenflatur . Addo hu=iusnumerinobiiem comodicacem 8C ufum.Nullusfanenumerusfub centQ, ita aptus mathemacicisparcitionibiisreperitur,ficut Sexagenarius. Partiturenim per x.percp 5.4.5.

6

10. il. 15.10. io.Modo'ufi funtnumero tre£entenariofexagenarioc5ftanteex6o.Senari]s.

Latini ucro frangut circulosmaioresin }6o.partes aut gradus. Si habueris fraftiones

(graecas dicas in latinas reducere optaueris, multiplica grsccas per 6. 8C fufeitabis latinas.

Inexemplo.Obnciuturmihifex partes groecanicf cuiufpiam circuli diftribuciin60.mul=

iplico eas in 6.fiihabeo 56.1acinas.Contra habitis partibus circuli fecundulatinosdiftri Hluti.fieafdem per fex diuifcris,emergentgraecanica*.Verbi gratia, Polusboreusin loco

|Uopiameleuacur48.gradibus,diuido eos per fex Si habeo in quocience otflo,quae fune

>artes circiiCfperfexaginca partiti.

COMPOSITIO SPHAERAEGRAECANICAE,

Latinoru frj:

flio.

Iphxre Gra?ce fAbricatresdrculosCquos Armillas uocant)eiufdequantitatis,quorumduos colua

1 ris,terrium aequatoridicabis.Vnumexcolurisfolftitiisaccomoaandumdiftribuea

puniffo A lignato in 6o.sequasparces.Duc!ta tamen prius linea in eiusmedio, idq?de

reliquisc/rculisomnibusincelligendumeft.Eftoigitur A.polusArdicus,aquoi5.partisbusreceniitis, adferibito B. literam, quarta circuli parrcmfignificantem. Rurfusa poloA.fupputa ?o.partes,adncirotpC.notam polum Antai&icuindicanrem.Ecicerunfapo*Io A.4f.DIirera aflcriptaf/gnificante aliaquartam circuli.Reliquum afit Colurum aequi

notftrjsinleruiencemin quacuor dumtaxat partes/ecato,iunAis literis A.E.C.F. A.poluAr<fiicum,C.Ancarifb'cu(ficuiprfdiximus)indicantc,E5iF.duabusquartisalligabunf.

Teriutn

ST OEF LE-R1 IV S TTH GEN, COMMENTA R j VS j<?

Tertifiprftereacirciilu qui Aequatoris iiiccm ccuet in 560 partes «qua*lesrefoluico,fic,Primoinquatuorpar

res.Eruntcjs quatuor eiufdcm quarta?,

quibus adde-hasliteras E. B.F.D. Se=eundo qualibet quarta ab E. initiu fta

tuendoin 3. feca partes. Tertio rurfus

qualibet in 31

. Quarto. qualibet indu*as,poftremo 8C quinto qualibetiny.

SC cogregabis 3 6o.partes fiue gradus,

quibusa nota E. inchoando, uerfusfj

dextra eundoadicribitoquinariosnumeros de-^ .in y.ufc^ in 36o,ficy. 10.15

io. xy. 30. o.&c.ufc£ jn 360.

Circulis his iu^ta expofitadodrisnad iuifis

,iiingitoduos coluros . Ita,

quod A. pplus Ardicus coluridiftin?

gucnrisfolftitia,innedaIA.poloAra

p dicocoluridiftinguentisa?quinodia.

Concatenentur ctiautriuf% coluriC.licera- polumAntardicum praefe £es

renres,infideat plane colurusfuper co

luruadangulos redosfphxrales.Quibus fuperaddico aquatore, hac legp,

Litera£.eiufdemiungacurJiter£eE.c61uridTIfinguentisaequinodia,8iliteraB,3equatoris

liter* B.colurilolftitialis.Ec F.F.ac D.D.Deinde a polo A. ArdicorecenfeuerfusB.fexpartescoIuri in 60. partfti& immiflo

pede circini inA.polum,cum uago expanfo in finemfext* pardepinge notas in ipfisco*

luris.Cofimilitcr infixo uno circinipede in C.polum Antardicum,cum currente expanafo affice coluros quatuor notis.FabricatisfpduobuscirculiSjimpreffisnotis refpondenotibus,ipfistj? affixis.cer nesduos circulos, puta Ardicfifiuefeptentrionalcm 8C Antardi»cum,pro altitudine poli Graeci*apud latinos 36.Graduum.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISfticum.Et binisfabrefadiscirculis, his notis conformibus , ac combinatis aut colligatis Derexiftiduos cropicosxftiuum,frilicct,& brumalem.Demum zodia

cus circulus de ^infra dicetur, in

duodecim iigna

diftributus,&us

numquoduis in

$o.gradus refosl

lutu huic ftruduf

rxhocpadofu='peradditur. Prmcipiu Arietis iun

gaturinunguemliterar E. princis

pio xquinoftias

lis.Et initiumLibrx D. literx eiufdemxquino&ialis, princis

piu Cancri tropico $fti

uo ad it .partem colu»

ri in 60. diuifi . Initium

aute Capricorni tropis

<o Brumali inquadragefima prima pte colu

ri partiti.Ex hispalain

fcrrur,fecundugr{cos.

Zodiacum quatuor in=

tegris partibus coluri

diftribucijdeclinare abxquinodiali ucrfusfe-

ptentrionem & totide

ab eode ucrfus auftru.

Faciut autem hxqua»tuor parresGrfcorii14ptcs aut gradus apudlatines

,qui olim fuere

propemodii maxia fo

lis declinatioab a-quisPcolcmKUS. noAiali . A Prolemxo

Phclu. tempore fuoin»

uenta 15 .graduum * i

.

minutorum quafi.Ho*dic res aliter fc habet. Hadenusde compofitionefphaerx graecarquo ad circuloseiusins

'i rrinfecos,dc extrinfecisMeridiano&horizontein fubditis differetur,

DE COLVRIS.

O Vnt per polos dudi circuli,quos nonulli coluros uocant,ijs accidit, ut inrEx T v s

/ ambitus fuos mundi polos rapiant. Coluri aute didi funt,quod partis ali*

pROCLrquas ln fe minimeconfpedas habent . Reliqui autftirculi in mundi circumadur

integri cernuntur. Sed colurorum partes quxpiam ,qux uidelicet ab ArdicoI • fub horizonte Iacent,cerni no polTunt

,fignantur aut hi circuliper tropica puns

/a) J -da^iuiduntque perduas aequas partisrirculu,quipermediafigmferi ducitur,

SOEFLER I ln hoc capite Produs tradatde alrjsduobuscirculisfphxrxintrinfecis.fcilicet, de Co=

INTERPRE. luris,8t primo docet per quascceli partes ducantur . Secundo unde dicantur, ibi Coluriautem didi lunt .Tercio eorundem officium,fatis tamen obfcure,indicat ibi Signantur

Primoloco hic annotandum cft.Qiibdcomunisaftronomorum turba cum (autem,

de conftrudiojie fphxrx mundi loquitur,Colurorum facit mentionem.Nam fine his

materialis

STOEFLERr IVSTINGEN.. COMMENTARI V S $

7

materialis fphara componiminime poteft:omnes^nim fphara: circulis his in* ioan.deSa.b»,

neduntur. Praeipiri tamnrtra&atoresfunt3hicnofterproclus,[oan.de Sacro*

buftocap.z.libellidefpharam j.funt autem ali) duo circuli maiores iri fphaera, Mar.Mani,

quidicunturcoturi.Marcus Mani,lib(primo ca.d.his metris.

Sunt duo quos recipitdudos 'a uertice iiertex

Inter fe aduerfi,quieundos ante relatos

Seqj feeant, gemino coeuntes cardine mundiTranfuerfofq? poloredum ducuntur inaxem.Tempora fignantes anni.

Alphraganus differentia $ .de uno tantumodo facit mentionem.f.decirculo Alphraganus,

quiduciturper foIftitia.Derecentioribus Georgius Valla lib.ic5.ca. primo.

Secundo loco diffiniri Colurus poteft, hoc pado.Colurus eft circulus ma* Colurus diflfi*

ior per polos mundi uergens, ad fphxrx motum mobilis. nicur.

Tertio fcito geminos effe coluros,alterum diftinguentem folftitia,alterum Cohirus fclfU

acquinodia.Colurus diftinguens folftitia, qui folftitialis appellatur, eft circum

tia i* ° n,s

lus maior per polos mundi& zodiaci, maximafcjs eiufdem decIinariones,acgcur‘

principia cancri QC Capricorni dudus . Huius officium eft diftinguere folftitia.

Eftautem folftitium geminum,gftiuum,noftra tempeftate iz.fere dic lunij pro Solftiriu du*

B ximadicpoftBarnabae apoftoli,ubTdies longilfinius,hyemalefiuc liybernum, P*ex*

n.aut « z.die Decembris uno dieaut biduo ante Lin?ia,ubi dies curtifTimus, Dequibus pl ura fupra dida funt.Prifcorum extatmetrumde hi s.

Vitus SdLucia dant tibi folftitia bina..

f Maxima zodiaci aut solis declinatio azodiaco a diuerns.temporil-nrsdiuer^ / Maxima zodj-fc

frs aliter 8£ alitereftinuentatA Ptolemaeo Phelu. (utfupra diximus) lib.>.Als= aci declinatio.

mage.ca.ij.2j.graduu 5 i.minutorum 8d lo.fecundoru.Poftca ab Aimeone do*

diffimo mathematico minor.f.2j.graduumjj.minutorum.Dein ab ali]s iterum Almeon.minor z;. graduum ;o,minutorCr,q tue hodieobferuatur.Georgius Pjjrbachius Gcor. Purba.

lib.primoBreuiarij PtolemariPheIu.cap.«7.Anno gratia: 1450. aut circiterTn*

uemteandemzj.graduum 8dz8. minutorum.Colurusx ui

Colurus diftingues aequinodia.qui atquinod/alis appellatur, eft circulus ma*n(^jjs

ior tranfiens per polos mundi 8C principia Arietis 5C Librae . Cuius officium eft

diftinguere £equinodia,hoc eft,dieru Sdnodium a:qualitatem,EftQCasquino*

diumgeminum vernum 8£ autumnale. VernirmcuSof intrat Arietem,noftro AEqu/nodHas

tempore io,aut 11. Marti) uno aut duobus diebus ante Grcgorium Pa, Autti* hs duplex.

_ mnale,sole principiu Libra: adeunte, hodie ij.8£ 14. Septembris. Prifci hoc uer*

^ ficulofuntufi. Lampert,Gregorinoxeftaequatadiei,

Quarto contuendum.Colurus^uthore Ioan.deSacrobufto, dicitur aiccoAo// Colurus und«

Graeco quod eftmembrum 8C oupQ' quod eft bos fylueftenquiaquemadmodn

caudabouis fylueftrisereda,qua;eft eius membrum, facit femicirculu 8C nonperfedut Ita colurus femper apparet nobis imperfedus.Redius dicit hic au*

thor.Vtercp tamen fere labitur.Verus aute intelledus eft is.In fphaera obliqua

Coluri habent aliquas pariSStquae minime c5fpiciuntur.i. quae nunquam ori»

untur ad uifum,fedfempe^tentfubhorizonte,reliquiautem fphxrx circuli,, .

intelligequoru pars obliqua emergit fupra horizontem in fphaerg circumrotas ^ j

’

uwtione in z4.horas utfui fefc offerunt.Vri funt boues agreftcs,dequibus

8

C eoruftres irj 2 . Gc.

comibus Pli,Iib.8.ca,«o.fid 11, ca.jr.Soltnusca.jz.Caffar.tf.comen.belli Gallici. Solinus.

Et Albertus lib. 22. de animalibus.Didi ut nonullts placet ab opw/j .i.montibus. Carikr.Ger.

Quare Semitis dicit eos nafciinPyrcneismontibus.GignunturctiaminGer? Macrobius,

mania ultra Viftulamfluuium Polonia&Mafouia in fylua Hercinia 8£ eius

montanis. Macro,li,Sa,<5,fcribit.Vrigal[icauoxeft,quafcribouesfignificant,

K j

IN PROCLI DIA DO CHI SPHAERAM IO,ANNIS

GcorgiusVal. Qiiinto notandum.Georgius Valla lib.iS.Dc Allronomiaca. 7,Caput id Pro ^Tîomas Lina cliLatinum fecit ante Thomam Linacrum Britaniunn. Et in fine fic habet.Dc -

crus. feribuntur aute hi per tropica& tequinodlialia punda, inque jo. partes aequa*

Ies circulum per mediu figniferumdiuidunt.Hgc uerbaValla: fune manifefta»

Colurus enim folftitialis tranfit (utdiximus) per primapunda cancriSi capri-

corngquse dicuntur tropica.i.couerfiua.Alter Colurus qui aequinocftialis,tcni*

ditperpunda xquinocft/j.Mnicia Arietis Si Librae,ubiaccidunt aequinodia.Ca*

Produs. put aut Procli aThoma traJatu deficit in his uerbis. Etaequinodialia Sic. Fors

talfisGraecu exemplarii! Thomae fuit mutilatu: Efto q> Graeci! exemplar cors

rcdlu nohabeat uerba his Latinis (Si aequinodlialia ) refpodcntia. Cogimur hic

de tropicis puntfhs loqui extenfius,quam fuprain capitedeeirculis fph aerae fe«

Tropica puns cimusJn proprio enim fignificatu tropica puncfla funt principia Cancri &casfta biiaria ac? pricorniperque uerguntduo circuli tropici,in quibus soli proprie ufuucnitcotipiunrur. uerfio,quemadmodu praediximusJn eo figntficatu durat etiS Hygin.us,qucm

ysinus* legeJnextenfioreaute fignificatu tropica punefia dicuntur, inquibus sol con«

uertit fe de uno hemifphxrio in aliud. Vc foli accidit ingredientiprimum Aries

tis puneftum ,tunc enim sol conuertit aut mutat fede hemifphaerio meridiano

infeptentrionarium,hoc eft,de lignis meridianis in feptentrionalia.Sic sole pri

mum Libraepundum adeunte, conuertit fefe de hemifphaerio feptcntrionali

in meridianum,aut de fignis feptentrionalibus in meridiana, E

DE 5IGNIGFERO,

TEXTVSPROCLI,O BIiquus circulus Is eft

,qui duodecim figna continet

,ex tribus aequidis

flantibus circulus conflans:quorum duo latitudine figniferi determis

nant,unus per fignadudus uocatur;hic adeo duos pares& aequidiftantes cir<

eulos attingitjfolllitialemin primaCancri par te,brumalem in Capricorni prin«

cipio.Latitudo figniferi continet partes duodecim.Didus eft autemhic circus

g/2v) ]

>crlus obliquus,qubd aequidiftantes ad inaequales angulos interfecer,

i ,^ Tl

0E pleri \ ^Pcr,or|bus capitibus Proclus de quinque aequfdiftantibus circulis fphae*

jjq-pERP re ^ rae intrinfecis, uaria Sc plura dodtlTime abfoluit,poftea praecedente capite

Continuatio.'Coluris etiam intrinfecis circulis non ab redeterminauit , in hoc capitede si*

gnifero ultimofphaerae imrinfecodilTerit.Et paucis multa comprehendit, de Fquibus aTq di (Fufius feribunt.

In primis igitur animadirertendu.Qubd feriptores dc hoc circulo signifero

(iintfereinnunieri.Primo coraunisomnium afhonomorum feda . Sunt aute

aftronomonifedaeCauthorc Pl.libnS.ca.zj.Jquatuor Chaldaea,Aegyptia,Grae*

ca Si Latina. Partialiter hi Plato ,Pythagoras,Ariftotelcs praecipue fecundo de

gener.Ptole.in omnibus libris fuisJul.Hygmus lih.i.ca.dczodiacoJulius Fir*

micus lib.2.ca.i.Marcus Mani.lib,i.ca.9.Album^fe in omnibus fuislibris.HaAdilazus. AbenrageI in fuis partibus.Adilasus qui Alkabmus nominatur in libello fuo

introdudlorioinaftronomiam.AratusinPhaenoments, Germanicus Caefar in

Auenare. Araium.RufusFcftusinAratum.TuUiusmAratumjAbrahamAuenare.CIeo*

medes primo Meteor.Macrobius dc Som.Scipi. libro primo . Alphonfus Ro,rex.Campanus inTheoricis. Plinius Secundus lib.i. ca.4,8.16&C77 . in ueteri

âmpanus.-{)1 nouo 7i> .Poetae Virgilius i.Geor. Lucanus nono Phavfa.Ouidius fecim*

fu Campa? ô Metamor.Fab.prima.Et medix aetatis . Hcrmannus contrad, Leopoldus

nuspertinene, filiusducatus Auftriae.GuidoBonati,&abjplurimi*

Scriptores deSignifero.

Plinius.

Pmcrea

ST OE FLERI I V S T I N G E N. C O M M E N T A R I V S 58

/V Praetereadiffinitiozodiaci quid rei indicans, hxc eft. Zodiacus eft circulus

maior,obliquus,tcquino<fHaIeminpartes atquaies fecans,cuius una medietas

ad feptentrionem reliquaad auftrum declinat , fub quo errantia aftra mouen*tur.Hasc diffinitio fereconcordatcum Cleomede primo meteor.Eft nimirum(inquit)fignifercirculus obliquus, per Tropicos dC aequinoctialem proiecftus,

qui utrumq* tropicum in uno pnnctocontingit,fed aequinoctialem diuiduefe

cat.Accedit Hyginuslibro primo capitulo de zodiaco fic. Zodiacus ex quadaparte contingit aeftiuum 5Chyemalcm circulum,aequinociiaIem autem medi*

ura diuidit.Ita sol perzodtacum circulumcurrens , necpextra eum tranfiens,

neceirariocum Cgnis his,quibus innixusiter conficere uidetur, peruenit ad e<

os,ad quos fupra diximus orbes. Itaquatuortempora diffinit 5£c.Et infra.Itacp

oftenditur non per tres ipfos circulos currere,fedzodiacum tranfiens ad eos p*uenire. Hanc dictionem belle indicat MarcusManilius libro priino aftrono?

micon capitulo nono his metris.

His addunt aliquos dtuerfa fila trahentes,

j. Inter fe gyros:quorum fulgentia Cigna** Alterhabet,per quae Phoebus moderaturhabenas,

Subfequitimp fuo folem uagaD elia curru.

Et quincpaduerfo 1 uctantia fydera mundo.Exercent uarias naturae lege choreas.

Hunc tenet 5C fununo cancer,Capricornus ab imo.

Bis recipit,lucem qui circulus aequat 5C umbras*

Lanigeri& Libra; figno fua fila fecantcm.

Sic per tresgyros inflexus ducitur orbis. Et infra.

Sed nitetingenti ftellatus balteus: orbe,

Infignemcp facit caelatoluminemundum.Et ter tricenas partis patet atque trecentas

In longum,bis fex latefcit fafeia partis.

Que cohibet uario labentia fydera curfit.

Scito quod Zodiacustriplici ratione obliqitus appellatur JQuarum pri*

‘maeft,quodcum aequinocSialiS^ tropicis non facit angulum recffiim fed ob*

liquum.Teftis e fi hic Proclus in textucum inquir-D/dlus eft autem hic cir*

culus obliquus SicEeamd.i)d/citobIiquU9.i,noregulariccrmotus. Haudem

regulariterafcenditc^ckfcendit fecund.i feras panes,quemadmodu xquinocfHC alis.Quarealiqua eius figna reefie,aliqua oblique in utraqj fpharra oriuntur

occidunt.De quibus fupra diximus^fertiardicitur obliquusrdpedu ad polos

mundira quibus non tequediftat.Zodiacus fanenodiciturobliquus ad polos

proprioscomparacus,cumabei$ fecundum omnem partem arquidiftet,ficuC

aequinocflfalisapolismundi.Verumcomparatus ad polos totius.i. muditquiaaltera cius medietas ad feptentrionem altera ad auftrum declinat: cum fug

his oblique mouctur motu diurno ad motum orbis/n quoeft,hoc refpecftu ob*

liqtius circulus efidiifius.Sed quatris huius obliquitatis caufamt Refpondeo,quod ex eo quod eius pars una fummitati capitii noftroruappropinquat,etre

liqua remonet a nobis accidit.qjaftrapipfum mota modoapproptnquat,mo*do remouet a nobis,&comimttcrdiuerfitateproducut in effecftibus, quodadnita reru requifitu eft.tjracia exempli: quado sol cft in medietate leptentriona

I t nuiirs c irauTpro p inquus zcnlth QC fummitati capitii,calore intenfutn in his

inferioribus producic,ut nos in teftate experimento uidemus. Si igifzodiacu*'

no eflet obliquus,fed nobis fecundu oes eius partes appropinquaret gqualiter

solfempelfec cofimilicer propinquus;^ cuin breui tpcceftatis tantu calorem

K 4

Zodiacus dif

finitur.

Cleomedeo

Hyginus*

Zodiacus tri*

'pliciracioedfc

cifobliquus,n

Quarcaufaobliquicatis.

INPR.OCLI DIADOCHI -S P HAERAH IOANNJS

J

producit, tunc profcdo ita cius calor intenderetur,q> non folum nihil de nouo qgeneraretur,ucru generata arefada corrumperent. Quare zodiacus fituseft

oblique, ut sol motus per remotiore medietatem,calor remittat. In qua motusabit a noftro zenith ,& frigus intenditur,ut patet in hyeme . Et fi femper in au#

T ftro maneret zodiaco,fi'c ordinato omnia,ob frigoris intenfione in aquilone de

j

ftruerentur.Vt igiturnon femper fit calor,nequc frigus,fed firccefliue,ut quai caloregignuntui frigorecorrumpantur,solapproximando 6Crcmoucndomo1 uetur in zodiaco,eu oportuit effe obliqua. Similiter fi non eflet obliquus necp

\ dedinaretjfemper edet temporis &C agentia uniformitas,6C ex confequutione

£ effeduaprodudorumaequalitasjquodnonfacit admundiperfedionem,necpAriftoccle*

| ad complementum intentionis natura.Idem enim (ut docet Ariftote! es fecun#

dode gener, ca.?.)& confimiliterhabens,femperidem innatu, eft facere.Fit aut

diuerritas in effectibus produdis proptermotu planetarum in zodiaco.Vt pul

cliredocet Ariftoteles ubi fupra.Allatio facit generationem adualiter, quia ad#

ducit SCabducitgenerans continuo . Ideoquenon prima allatio eft caufa gene#

rationis 5C corruptionis,fed quat circa obliqua circulum.Videmus enim quodadueniente folegeneratio eft,recedente autem diminutio.

Zodiacus una Adquidnominiszodiacinue feliciter accedo: quae quidem apudauthores Ede. diuerfa funt .Vocatur igitur primo Arabice aut Chaldaice Mitach, authorePrimbMitach Alkabitio in libello Ifagogicoin Aftronomiam differentia prima ca.Dediuifio#Alkabitius. necircuIoru.MitachanquiO.i.rircuIusfignotumdiiriditur rim. partes aqua#

les fecundum diuifionem circuli fignorum ,& hae partes dicuntur fi'gna,££ re#

ferunt ad imagines,qua funt fub eode circulo zodiaco,que funt Aries,Taurus,

Diftat Mitach Gemini&c.Vide,candideLedor, ne corruptelegas Mirach,diftant fane inter

Si Mir,'ch, feMitach 8i mirach.Mirach enim Arabice umbilicus Latine dicitur .Vt mirach

Andromadae.i.umbilicus,& eftftella tertiae magnitudinis denatura veneris,Etmirach Alpheratz.i.umbilicusPegafi.i.equimaioris aut uolancis, fecundae ma*gnitudinis de natura Iouis Martis.

Secunda rodi Secundo Graeceappellatur Zodiacus,quo nomine utitur Iul.Fir.lib.i, ca.«*

aci appellano. Zodiacus orbis in quo n.figna infixa funt, per^uem plancta, sol etia& LunaIuli. Firmi. curfus fuosdirigunt,obliqua femper agitatione torquetur. Ita uocateumMa#fnacro ius.

Q-obius lib. deSomnioSc/pi.cum inquit. Decemautem alij (utdiximus) circi

funt,quorum unuseftipfezodiacus,qui cx his lo.folus potuitlatitudinemhoc

modo, quem referemus, adipifci.Naturacceleftiumcirculoru incorporaliscft

linea,qua ita mente concipitur,ut foia longitudine ccnfeatur, latu habere non ^

polfi t: fed in zodiaco latitudinem fignoru capacitas exigebat &c . lege ibi plu#

Tullius.ra.Dc quo pulchre canitTullius in fuis fragmentis in Aratum,fic.

Zodiacum hunc Graci uocitant,noftricpLatini

Orbem figniferum perhibebunt nomine uero.

Nam gerit hic uoluens bis fex ardentia figna» Et infra.

Hac sol teterno conueftit lumine Iuftrans

Annua conficiens uertentia tempora curfusHabet autem hocnomen zodiacus pl ura etyma aut interpretationes,duas po#

Macrobius*’"nit ^oan*^c Sacrobufto trada.fecundo de zodiaco, tertiam Macro. Prima Io#

Zoc. * fann,s quod zodiacus dicitur a quod eft uitattationemox annedit, quia

fecundum motum planetarum fub illo eft uita in rebus his inferioribus: Eapro#

J prei rede fupra monuimus zodiacii oblique locatum in ccelo,ut non redefta#Hipparchus. rct fUp partes terra habitatas .N a ifte circulus (tefte Hipparcho de uigore na#

tura ) eft trica omnia qua inmundo funt. Alludit comentaror fuper Iib.dePo#

nio AnTlotdis.Vi£a(inqtricns)ciiaiftoruanimaIiumconfiftirin u/rtute coeli#

ca&

S T OE FLERI IVSTINGEN, COMMENTA RIVS, J9

ca 5C mundana.Accedit 8C Platode immortalitateanima:,cum dixit. Solem ge*

nerafle ccelum 8C terram, Quod intelligitur in quantum ccelum lumen Solis re

cipit.Terra aut.i.ea qua: in terris funt,in fui generatione pendent a Solis IumiV

ne& calore, patet igiturquod nihil eflec5fpicitur, quodnon a Sole quantu adfuu effe.,aut quantum ad fuum bene e(Te,aut coferuariab eo dependeat aut cau

fetur.Quare rede Ariftoteles i.Meteo.fcripfit.Totus iftemundus fenfibilis c5 Ariftotde*.

tiguus eft fuperioribus lationibus,utinde tota uirtus eiusgubernetur.Et idem

z.Phyfi.homogenerathominem&SoI.Et Almanforioj.Apborif.Vitaomniu Almanfor,

animantiueftfecundum gradumSoIis&Luna:,&hocab altiffimo datum.Et

Macro. 1 .deSom.Sci.Ccdeftis quidem uirtus,qua: euentus producit,in rebus Macrobius,

tranfirorijs&’mundanis quafdam, fuis mediantibusimpreffionibus,uifi'ones

immittit humanis fenfibus in fopore,quibus ipfa interdii pramuniturhumanafragilitas S^anoxijs prxferuatur. .

Secundo. Secundum Authorefphcerce,Zodiacus dicitur a Jtot/'/o(i/.i,animaI. Zodion/ i

Melius aJwo/M. animal,aut$»«.i.animalia. Quiacum diftribuatur in iz. quadi* \

bet pars fignu appellatur,& fignanominibus animaliu funt uocata. Primo ex . Jeoquod tale fignutamqualitatum manifeftaru quam occultarum uirtualirer

haberedemonftrat,qua in animali eiufdem nominis inuenies. Vt clare docet

B Macro.primoSatu.quelegito.Secimdo,quoniamfignu quodlibet figuratum

eftnonullisftellis taliter fitis q> dudis hincindelineis,pra; fe ferunt huiufmodi

anial cuius nomen accepit .Vt ftella: Arietis in odauo orbe-fic funt difpofira:,q>

Ariete terreftrem figurare uideantur, id perSphxrafolidam aut Hyginum de

fyderudifpofitionefacilemanifeftat.Tertio,Macro.lib.i.dcSom.Sci.lichabet,

Zodiacus dicitur a^wA/ct gvxco quod figna fignificat . Et eius uerba funthxc.Has ipfas duodecim parfes figna appellari maluerut,certacp fingulis uocabulagratia fignificationis adieda funt

,QC quia figna graece ^«^/«nuncupantur, cira

cu ipfumzodiacum quafi figniferumuocauerunt ,•Ad hoc facitTullius fupra

ZodiacumhuncgraeciuocantSfc. (allegatus.

Tertio appellatur ZodiAcusJxgnjfer latine, Grace ay/xjctpof^ a ferendis fi* Signifer,

gnis.Hocnomine uot'9!ft iplum Latmi, ut iupraex metris Tulli)didicimus.Eouocabul 0 utitur Plini.in fuis libr/s,ut fupra libro fecundo ea,4. 8Cc>EtGeorgi*us Valla.ItemThomasLinacrusfupramhoccapitev

Quartonuncupaturobliquus fiue inflemus. ObliquusabAriftotelefecun* Ar/ftorele*.c do de gener.uidefupra,Et Virgilius primbGeor.ubiinterdetera fic dicit, Virgiliu»,

Er uia feda perambas.

Obliquus qua fefignorum uerteret ordo.

Et Ouidius fecundo Meta.fabu.prima, Et ad propofitum fic ait, Ouidiu*.

Sedus in obliquum eft lato curuamine limes. AMarcoMani, lib.i.ca.p.dicitur circulus fiuegyrus inflexus. Ad noftra propofitum fic. Mar.Man/,

Sic per tresgyros inflexus ducitur orbis,

Orbis,id eft, circulus inflexus.

Zodiacifignafuntgemina Phyfica ,fcilicet, dCcommunia.Phyfica qiiidem,

id eff^naturalia funt fex,& exprimuntur fic,unu,duo,tria,quatuor,quincp,fex.

Phyfici enim(utfupra diximus) eftconfyderare rerum perfediones.Quareutdocet Ariftoteles primo Meta,ca.z. quodea qute funtmaxime uniuerfalia dC a Ariftotcle».

fenfu remotiffima,funt hominibus difficilia adcognofcendum,propter eorummaximas perfediones.Sed quia fenarius eft primus numerus perfedus.ideo

pofuere fex figna ob perfedionem.Ratioenim numeri ( authore Auguftfno Auguftinui»

undedmOjdc ciuita.dei ca.tricefimo) cotemnenda non eft,qua: etiam in multis

fandaru feripturaru locis,quam magni xftimanda fit,elucet diligenter intuen*

IN PROCI,! DIADOCHI SPHAE.R.AM IO ANNIS ’

tibus.His fignis utunt Alphonfus Rho,rex in fuis tabulis.Et alius Alphonfus Dde CorduBaJteBlanchinus 8dc.Etlecundu hos quodlibet fignu compleditur

^ ' cJo.grad.Comunia autem ligna funt 12, horum ufus fuitquondam apud uete*

>4^ ' res,Pythagoricos,pratonicos,Abrachim,Arfatilem,Timocaride,Ptolema:u,

Aratum,Plinium,Iuli.Fir.&hodieomnesrecentiores.Etita jo.grad.coftituut

Hinius1™* unum Primus inuetor autnominum fignoru dicitur fuiffe Cleoftratus.

Anaximandea TeftisPli,Ii,2,ca,8.0bliquitate (inquit) eius fcilicet figniferiintellexilTchoceft

reru fores aperuiffe Anaximander Mtlefius traditur primus , Olympiade y 8i

Signa deinde in eo Cleoftratus& primu Arietis 8C Sagittari] .Nomina autemMar.Man i. omnium i 2,lignorum MarcusMani.lib.txa. 4.pulchreenumerat,hoc modo.

Aurato princeps Aries in uellerefulgens

Refpicit admirans aduerfum furgereTaurum,SummiiTo uultuGeminos dC fronte uocantem,Quosfequiturcancer,Cancrum Leo,virgo Leonem.Aequato tumubradiecum tempore nodis.Attrahit ardenti fugentemScorpion aftro

lncuius caudam contentum dirigit arcum.

Mixtus equo,uolucrem miffurus iamcg fagittam.

Tum uenit augufto Capricornus fydere flexus, r-

Poft hunc inflexam diffundit Aquarius urnam,Pifcibus affuetas auide fubeuntibus undas.

Quos Aries tangit claudentes ultima figna.

Exilis facileconcluditurlongitudo ipfiuszodiaci,quaej<>o,gradibus menfuratur,fgpius memorauimus oes fphgrg circulos intelligi ut lineas circulares,ex

jjtes omni profunditate^ latitudine, deptozodiaco, quino abs re latitudine

gaudenEa propter Mar.M,aIios circulos uocat fila, cuius metra indicauimus.

Idem teftaturProclusfuprade tequinodiali in fine capitis. Accedit belleMa*cro.Iib.i .de fom.Scip.Eiusuerba legitofupra.De latitudinezodiaciloquuntur

Macro._

praeter didos , Marcus Mani. Bis fex latefcitfafcia partis,

nimmlnl* Cleome.i.meteoTfic.Huius nempe ftgniferi feris ampla habentis latitudine

“partes alite lurit fcptentrionaIes,aIia: auftrales,alix inter has media . Ideo etia

tribus feributur circuIis,quoru medius folaris nuncupat. Alij altrinfecus, quorum unusfeptentrionalis, alius auftralis. Per h 5cfigniferum uaga: aliae ftellte

motu deledo modoadfeptentrione,modo ad auftrum accedunt, folus Sol per

mediu dumtaxat mouctur,n5 in feptentrione non in auftruuergens.Hucuft# pClco.Habetigitzodiacusfolumodo iz.grad. inlatitudine,quorum quantitas

: metiturper 12. grad . Iongitudinis,de quibus fupra diximus . Cuius latitudinis

tres affignantcaufae.Prima propter planetas,quifempfub zodiacodecurrunt

8t eunde non exeut,nifi rariflime.Hgc caufafumpta eft ex Clco.iamiam allega

to SC Marco Mani.fupra.Veru venus nonnuqua fidiraro eundu exit putaAnno gratia: ifji.dieiomcnfisMartrjinao.uiqj.EtAnnoji.dieio.Odobris.Dein

Anno4o.diei.odob.Rurfusann047. die 10 Martij.Ettande anno48 .die i.od.

Et Mars etiam nonnuqua exit rariffime tamen,putaanno Chrift/ 1j29.adie

lo.Iultjin yo.ferc dies.Nec aliudoffendo exemplu ufqrinannuiyyi.exclufiue,

Dehaccaufaloquunturauthoresfupranominati,puIcherrimetamenMarcus

Mani.utfupraretulimus.Secudacaufalatitudinis oritex primarijs5C nobilioa

M .ribus cceleftibus imaginibusqfunt Ar/es,Taurus8£c.que,ueI maiorearum pars

Mar. mani. c5ctnc£ zodiaco.quapropter 8£ ligniferdicit.Hanc tangit.Mar.Ma.fupra

in uerfib.Sed nitet Sd.Tertiacaufa phyfica eft propter circuli gfedione.Cofti

tuit.n, eius latitudo ex duobus fcnarijs.Senarius autnumerus eftgfedus,igit.

Sed.

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARIVS. <So

Sed hic n5 eft ficco pede tranfeundu,id, non fufficerehabere tantumodolo*

ca planetarii inzodiaco fecunda eius longitudinem/ed QC ea fecundu latitudo

ne haud ignorare neceffum erit . Videlicetan fint in parcezodiaci,q infepten*

trione uergit,an in ea quae ad auftru.Et uthoc nemine lacerer, prifci aftronom».

imaginati funtquandalineam,incircuituzc>diaci procedentem, &C eundem fe*

cundil longum permediafecantem,fex gradibus uerfus feptentrionc 8C toti*

**

dem uerfus auftru relidis , Eft aut haec Linea circulus maior,latitudine zodiaci ffabec diuerfa

in duo aequa diftribuens.Ethabet uaria adttiodu nomina *Vocatur autuia So* nomina. Jl>h t

lis,OrbicaSolis,Iterfolare,LocusSoliS)Solariscirculus,LineaeclyptTca,'Lo* ViaSoli». r

cus eclypTicus . Via Solis nuncupatur,Sol.n.fubea linea femg medius incedit,

neqj ufquam ultro citrocjj defleditur,deuiatcp,fed fuo motu annuo eandem de*

fcribit.Vt in A'ma.Ptolema:i 3£ Theoricis planetarum demonftratur . C a;teri

aut planetae nunc fub ea,nunc citra,nuc ultra expatiantur.Qui fi in ea parte Ia

titudinis qua: ad ardu tendit,uage fer untur,latitudinedicunturhabere fepten

trionari£,quam noftri neoterici appellant Faftigiu,aut Sublimitatem,aut Ele*

uacione,quoadnos, qui fepteAtriorie incolimus,Sin in altera latitudine habet

meridianam,quam Humiliationem aut Depreliionem, quo ad nos uocitantr

jccrg0jarCi

g Hauddilfimihrationeeadelineadicituricer Solare, Item Solaris circulus Solarisdrcii»

aCleomedcappellaturjquiafubeofempdecumt.dequolib.i.Meteor.capite, lus.

de SigniferOjfic fcribit.Solus Sol per media dumtaxat mouetur(&poft pauca) Ckomedc»,

In fign/fero aut neutram partem (intelligenecfeptentrionale nec meridiona* • »».,

lemdequtbus antea dixit )fcd medioxumu fuo itinereorbem fecat, unde etia

Solaris circulus appellatur QCc.

Et abeodem z.Meteor. capitede Lunae propinquitate ad terra, in fine dici* LocusSalii.

turlocus Solis, Eo quod fub hoccirculoSolfempermoratur&lpcatur,

Vocatur etia orbita Solis fupraa Proclo ca.de poteftace a:qiiidiftantium.Et °-Pliniolibz,ca.7o,fnuetcri,tnnouoca,6j. Plinius.

Nominatur demit ufitato linea eclyptica, q> nunqi eclypfis, hoc eft, Solis aut Linea eelyptiV

mng deliquiu accidit,ntfi utcrcpfub eade linea uel-prope quo ad Luna,in eode, ca.

aut oppoficis gradibus decurrat.In eodem fanegradu fi Solaris futurus fit dcfc*

dus.in oppofitis uero fiLume. Hoc noieuocateaMacro.i.de So.Sci.8i loquit ^icrQde Zodiaco,dicens. Quanta igitur fpatij latidimenfio porredis fyderibusoc*

cup ibat,duabus lineis limitatu eft,Siternaduda per mediu eclyptica uocatur,

n Quapropter a Cleo,Iib,z,Meteor.ubifupra dicitur, locus Solis Sfeclypticus. Locus edypdL cus.

DEHORIZONTE.

sTjL-dirimit.Itacpmduas partis uniuerfam fphaera fecat, ut alterum hemifphae procLI*

riutn fupra terram,alterum fub terra relinquat. Eft uero horizonduplex , alter

quifenfu ufurpatur,altcrqui fofa ratione percipitur. Ergo fenfilis horizon eft,

qui a noftro uifu in termino uifion/s c/rcumfcribitur,hic adeo non amplius duu

milium ftadioru dimetientemhabeLQui afftratione percipitur, ad fixaru fteb

larum fphaeram pertinet,mundumcp totum in duo iecar.

Nec uero per omnemtradum urbemue idem horizon eft,fed fenfufdem

L'c- quadringentis fere ftadijs manet,Quo %, utdierum longitudo , di clima SC

%'b apparentiae omnes eaedem fibi conflent, auc$ouSobadiorum numero ,pro*

,

‘% habitationis diuerfitate horizon,cIima, omnes denique apparenti» mutantur. V , jX^ $ Conuenit tamen , ut habitationis trftra quadringenta ifadia mutationem a3T

-

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISVauftrumborcamue acdpiatnus.Siquidemqui eundem aequidiftantem ineo? Dluntjinquamlibet magnorum ftadiorum numero,horizontaquide diuerfum

habent,climaucro idem, Apparentias omnes fimiles .Dierumtamen exitus

initiaqj haud quaquam ljs, qineundîequidiftantemhabitant, eodem tempo=

ris momento euenient.Veruuexa&aeranoêxamini ftare uelimus, pro quo

libet pundto,inquauis orbis partemutati iitus horizon,clima SC apparentiae oi

mnes euariant.JiT* &]>*

‘cli-i-/£*^,'*'|_Horizon uero ea ratione in fphaerarum deferipttone non adhibetur, quod

' reliqui circuliomnes ab ortu ad occafum circumadiomudo unarapiuntur,Hos .

rizon fuaptenatura quietemamat,eodem femper feruato litu.Si itacg horizon

in fphaeras adderetur,circumadis tjs ,etiam eummoueri , SC nonnunquam fus

prauerticemelTeacciderec.Idquodcertetumcaptumomnem fuperat,tuma •

fphaerae ratione abhorret . Verumnonincommode fitus eius ab alueo , in quo

fphxrareuoIuitur,intelligifolet.V1 1

1

*jr-

STOEFLERL^Vperforibus capitibus Proclus multa SC uarfa abfoluitde circulis fphaeraeinteR-PRe. '^3intrinfecis,H0C uero capite8£fequentiaggreditur determinationemduosContinuaua

^.um circulorum fphaerae extrinfecorum fcilicethorizontis SCmeridiani.Et pri? Ev “0 agit dehorizonte.

mu«iu, EtpolTetcaputhocfecariinquatuorpartesprincipalesJnprima diffinit ho<=

rizontem.Infecudaeundem partitur in fenfilem 6irationeperceptum,ibi.Eft

,uerohorizon duplex.In tertia plura pertradat,quo ad durationem,8dmutatis

' r onem,Ibi,nec uero peromnem.In quarta diferimen ponit inter circulumhoris

^ zontem ratione perceptum SC fphaerae circulos,quo admotum8Cquietem.Ibi

Cotuend6,fcriptores dehorizonte funt hi. Ptos (horizon ea ratione.Ptolemaeus lemaeus inmultisdid.Alma,praecipue fecunda,îdem deeodem in Quadri,Hyginus Hyginus libro4.inquiens.Horizon enim diuidens ea qua: uidentur,8dqug

horizonte!* nonaP

P

arent* ^ta diffinitfphaeram,utfemper fexfignade ujnhemifpherio ui

*

Strabo* deanturfupra terram,fex aut iigna fint infra fub terra.Strabo lib.i.in principio.

Clcomedes Cleomedes primo metcor.ca.i.Et(inquit) cum nauigemus in quo terraloco

nonfpedatur circumcircain

h

orizonte,quem latina uocedicimus finientem,

nobis ccelu imaginamuraquam cotingcre 8Cc, Etidem in ca, qj terra no fit lata,

: Atphraganus de eo,differentia «o.Sd appellat horizontes circulos hemifphae

Alphraganus r>j diuerlarum regionum.Marcus Mani.libro primo ca.8,fic, I

Mar.Mani , Alterius finis fi uiscognofceregyros.

Circumfer faculis oculos vultumqp perorbem,

Quicquid erit coeli primum,terrtecp fupremum.Qua coitipfe fibinullo diferimine mundus.Reddit^ aut recipit fulgentiafydera ponto.

Praecingit tenuitraufuerfum limitemundum.Haec quoq? per totum uolitabitlinea coelum

Hunc tantumadmedium uergens mediumcp repenteOrbem,nuncfeptem ad ftellas,nuncmotafub aftra.

Sed quocumcpuagae tulerint ueftigia plantae

Has modo terrarum,nunc has gradientes in oras

Semper erit nouus,8£ terris mutabitur arcus,

Qiiippe aliud coelum oftendens,aliudcjj relinquens

v , Dimidiunvregit atq)xefert,uarioquenotauic

JFine fircumuifu pariterfuafilamouentem.

Hic

STOEFLERI IVSTrNGEN. COMMENTARI VS 6t

Pl Hicterrcftris erit,quia terra ampleditur orbis

Etmundum plano praecingit limitegyrus.

Atque trahens a fe titulum memoratur horizon.Macrobius libro primo,be Som.Scipi.2^ ideitiIib.fecundo,bcSomi Scipio* Macrobius»

libro enim pflkno,fie habet.Horizon eft enim uelut quodamcirco defignatus

terminus ceeli,quod fuper terram uidetur. Erqtiiaadipfum uiire fineni no po<

ceft humana acies peruenire, quantu quifque oculos circumferendo cofpextc

propriw fibicceli,quod ftiper terra eft,termiii5 facit * Hic horizonquem fibi uni

uscutufque circumfcribitafpedus ,ultra trccentos bC fexaginta Ita dios longi*

tudinem intrafecontinere non pocerir.Centu enim bCodogintaftadios no ex*

cedit acieSjContra uidentis.Sed uiftrs cum ad hoc fpatium ueneritjacceffu defi* » fi

cientis in rotunditatem recurrendocuruatur . Atque ita fit , ut hicnumerus ex { fi

utraque partegeminatus trccentoru fexagintaftadioruM fpatiuAquod intra hort'zontemfiruconrinetur,efFiciat 5<rc.fequuntaliariotatudigna,t'ulegito..fdeiri

lib.fecundodeSom.Scipi.fic.Terranona 8C ultima fphi£raeft,hanc diuiditho***

rizoiijid eftjfinalis circuIus.Ergo medietas,cuius nos partem incoIimus,fub co *-

Cc£loeft,quodfucritfirpertcrra,&freliquamedietasl'ubilIa8£c.Vide8(Iege. . . wPratterca annotandum» Etfiautharegregiediff»nithorizotem,dilucidiusta Horizon dife ;

E men fic.Horizoneftcirculus maior fphterse immotus jdiuidensccelum induaS f,njcur*

partes.Chemifphxrium fupra utfum,8£inferius Occultatum* .

^Suntaut huius circuli diucrfa nomina.Vocatur autem horizon,quali circii* —lus difterminas hemifph aeria ,ab by/?« Gra:co,quod eif termino , di'fliriio,Uel ab C

byoi; fiueoy/o/'.{.terminus feufinisTNonuUi pronuntiat Orizon fineafpiratione; ^&C cotendunt e(Te Latinu ab orior oriris

,di zona:qliafizona aut circulus ortus,

Appellatgyrus autcirculushemifp haerii . Gyrusa Manilioicirculirs hemi*

fpharri] Alphragano. Et finitor aut finiens,Cleome.i.Mctfco.ca.qterra non fitFinitor finifs

lara,fic fcribit.Silatg planecfj figurae fit terra,unus apud omnes homines fuerit Cleome.

finiens, Necjj enim in tal i figura efi: nolfe quo pado finiemes in tercidat.Quod

fi unus fit fintenSjCadem rationeapud omnes ortus di occafus fient, 8C perinde

principiadierum binodium eodem pado fient, at haecnon funt, .

Accedit Lucanus nono Ph arfa, his metris, .

ucanui,

Iam itet1omne latet, nec funtdiferimina tertae

Vlla,nifi aethereae medio ficut xquorc flammaeSyderibus nouere uias,nec fyderanota

^ Offendit Libycce finitor circulus org.

Catocum fuis fouens partes Pompeii uenit ad Libyam arenofam ncrfus aequi

nodialcnv.ubi poIus,tefl:e Ptote. eleuatur io, 11.14,16.10.1.1. .gradibus. Vbi pro*

pter flatu auftriSf comotioncm arena: nulla manent itinera. Vbi nec omniafyderafcprentrionaliajfecundumqu;edirigunturuiae,apparent.

;

;

Et no ftrirecentiores utuntur his nominibustfiniens, finitor,VtGeor.Valladecopofitiorteaftrolabii finientem

,quem Graeca nomenclatura horizontem Hor/zori dud /

Rurfusanfmaduertendum,PtoIem*usbidio.fecunda AI* (appellamus, 'pitx.

mage.quem (equitur comunis afironomoriftiirBa,dupliccm ponit horizonte^Horizon rea

de quo nofter Proclus nulla facit mentionemXredum& obliquS. Horizon rer “ s> ~.~C

_ »j

dus fiueorthogonusdicitur/upta quem huUiis poloru mundi eleuatur, que Juftjfoc &V ^ *

ter polorft mundi eleuatur,quem habent omneshabitantes extra ajquinodias tu(em fiuefintAquilonaresfiue auftrini,Et eoruhorizoninterfecatatquinodiale

L k

s IS PROCLI DIADOCFir SP HAE RAM IO ANNIS

nota. 3^angulos impares SC obliquosiVnde dicitur horizonobliquus fine fphteraj-j

Zcnich Et fcico,quodscnith capitis femper eft polus horizontis. Polus (obliqua.

Polus, iraprtefentiaru non accipiturpro pundo cozlefti,fuperquo ccelcfte mobile aut

quilpiam circullis mouetur,quiahorizonimmobilis eft,ut fupra patuit, fed ea-

pitur pro pundoelcuato,qui centrum eft alicuius circuli, uthic^l

mdrculibifaAccende igitur,quod circumferentia aut peripheria circuli bifariam deferibi

r/am deicribis Potc ft-Primo in planido , ubi peripheria 8£centrum funtinuna fuperficie ; 8C

tur. hoc ftc cbmuni circino.Sccundo ubicentrum eftaut eleuatum aut depreftlim a

pUniciie , 8C adhoc requiritur proprius circinus.Vtrofque, horizontes redu,

fciliccr, 8>C obliquum ,indicat Mar. Mani, in metris fupra expofitis . Et omnes

qui dcfabricai£ ufuaftrolabij tradant,frequente habent eorundem memoria.—>Produs nofter htc,8(Albertus Magnus lib.de natu. Ioco.Diftintft. i. cap.io.

quem lcge,5C?lrj,, b.inos. fagiutftiorizontes alterumfenfilem, aiteru ratione per*

riorizoirdiuPceptum.S^iltshonzoii liuelenui perceptus fiueappafcns eft, qui fub afpe*

uenit,ab eodefcriptusiuxtaafpedus terminum:8( uocaturab altjs,puta

j

.

falach lib.de uirtute motoris, artificialis, qui per uifumcoprehcnditur,fub

1 hdnilitudinecum dicartificiali.Nam dies artificialis dicitur.qubd arti*

t'r'P ro' node filios^ces ut phirimu in eo operantur :fic horizon dicit artificialis quia urbs aut arx g

(?i facio. perartemconftrucftj,habenthuiufmodihorizontem.Lege&Macro.fupraci<=

Artificialis di tatu.HicfecundumProdum8i(Alber.diametmhabctbinismilibusftadtis,n5amecer. maiore.Cuius femicftamcrercontineret mille ftadia. HiauthoreFdiirentitmt a

Macrobioin numero,paucioraenim habet Macro,Quod ex co forfiran orif,

qjftadiorum menfura eft inuenta diuerfa Ego in hoc non accedo Macro*— bio.Pro maiori intelligentia repete,hicqfupra fcripfimus in ^.Atcendendu eft.

jHon'?on ratio Horizon ratione perceptus fiueratioriafis aut naturalis,iuxta fententiam

i

ri.

eRcePtus>ra~ Ptolem3ei.Cleome.8f Prodi gft.qui ad fixarum ftellarumfphaeram pertinet,8Ctlona ls '

“ad eandem ufque uernt, totumcpmunduminduo fccat .Vifu* enim nofter qui

ad profpedum non uagantiu altrorum penetrare non poteftjatiorinando co*

eludit& inimagmatuTcircuIS qucndamln i pfotera ftelTataT.diftinguentem eandem in duo hcinifphteria,alterum fupra eundem circulum apparens, alterum

fub eodem occultatum minimeapparens,

Vnde ficorcalf SedquKriSjiindcortacftliominibushuiufmodi ratiocinariofOptnorex eo

huiufmodira^qubd homo nodhirno tempore fereno, coftitutus in loco libero,itfdetin orien*

«iocinatio. emergere ftellas ad uifum,quas pauxillo ante tempore non uidebat , 8( iterS

alias 2£alias.Sicuidet in occiduo ftellasruere& mergi S>C amplius minime ap* pparere,& iterum alias8C alias. Vnde conclufirquendameffe in ccelo circulum

'terminantemres uifas a non uifis,quemhorizontem appellitabant,& itaima*

ginata eft fuperftcies quardam tranfiens per centrum terra: expafta, ufq; in coe*

10,8C perquatuormundi cardines.f.orientis,occidentis,meridiei& feptentrio*

(tus/ecernens res uifas a non uifis,

Aduimcnnim Adiumentum ad id prseftitit,qubd terra eft fphtertea&globofa,fed in globo

rizontjs

18

ProPter partium deuexitatem ultra dimidium uifus extendereminime poteft.

Ideo ratio conclufit,ut iamiam expofui.

Aliud iuua= i AccelTit item rationi iiiuamen per apparentias in ceeleftibus. Quarnt^ uifus\

mc.jnofter no adeat ad ccelum ufqueftellatum.Neque coelum uiderepollcthomb,

j

'ebamTTutlus ad File extenderet.Videmus tamen fteHas,quarri lumen ad ocu*

lii noftrum peruenitTquod fatlTconclucfitur per propofitionem 17, prima: par*

Ioan . Pifamis.l tis pcrfpcdlfua: communis tSineluce nihil uidere Stic.

Exemplum de Exemplis fac/ledoceberis.Cor Leonis ftella regia,noftra tepeftate Cita in 22.

corde Leoni»1

gradufercLconis.EtftdlainaJKhorafmiftra Aquarij in 22 fermegradu eiufde’

c*’ diametri*

M f I

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS (ji

A diamctralfccr ia coelo Opponuntur,fic fc habent,cum altera apparet fupra horte

zontem,aliaIatcc,8£c6cra. Vna igitur oriente alia occidit , 86 hocpatfto fempcr

fefehabent.Quare ratio concludit circula quendarrt partientem ccdum totuminduas partes <equales,fecernentem ( ut fup ra dixi ) res tufas'a no uifis.Et fi mo*nilaqusdam parutffima apparet, ob id quod ftella aquartj eft meridionalis a Ite

nececIyptica,noneftcuranda.E .

.

Exempla in pIanetis,Primo in oppofitione Solis 86 Lunae 86 prxfertim in ea f|ane J-s

qua: eft uicina ortuiaut occafui,8£ ubiLuna eft circa iter Solis. Vt fere accidet Solis &Luna*Anno i*z<s.diez8.Ianuarq.Et eodem anno die i^lulh.E t eodem anno ufuuente oppofitio.

et, in oppofitione Saturni 86 Martis die i8 . nouembris. Saturno fane occiden*

te,oritur Mars.Et anno fequente zy.in oppofitioneMartis 86 Veneris dic ter*

Item opp ofitto (qua: tamen rara eft)Saturni 86 Iouis,qua: acci* (tia »

- " ‘ ” ' ' 5

xfti ** ' -

det Anno ijj4.die iz.Februarii.inquauterquecaret latitudine,huius rei prdetii'

bitexemplum clariflirnum. ^Ex Ephemeridibus exempla plurima facile colliges.Sed de hishactenus. ,

Tertia pata huius capitis in ,$.Ncc uero peromnemtraflum 86c. Q— i

In primis candideLedlor,quod omnia qua: in ea parte annotauit Proci us acctei

pienda funtdeHorizonteratione percepto autRationali,de quo, 86 node Seri»“ fili,aftroIogi in rebus aftronomicis femper loquuntur.

Habet autem hzec pars plures annotationes haud inutiles.Quarum prima- ^

eft,diuerf<e rcgioneSjUrbes aut earundem habitatores habent diuerfbs 86 eua*

riatos horizontes.Cuitis rei ratio eft,quia diuerfa:regiones,urbes autKaHtaro*

res earujhabetdiucrfazeniclTcapfris in ccelo,linea enim ( ut no raro docuimus)

tracfla excentro mudi per Regionum mediuaut VrbiumautHabitatoru ufc$

in ccelirm indicatzenith capitis.Sed quia Regiones, Vrbes aucHabitatores in

terra: fuperficie aut rotunditate inuicem diftihguuntiir,confequens eft,huiuft

modi [ineas 86zenith etiam diuerfificari.Efcfizenith capitis eftpolus horizon

tis ficuti folio antecedenti deelarauimus,inferturhorizontem azenith quaque z ^uerfunxgqwaliterdiftare,fcilicet,jio.gradibus.Etlineaoftendenszenithinnitif &horizonfLHorizontiad angulos retftos,quare nunc palam infertur,quod mutatozenith ciUnt angulo*

86 horizon mutatur,fed diuerfa: Regiones,Vrbium aut habitatores,habent dte redos,

uerfa zenith igitur diuer*

£ foshorizorites.Idinhacfi

gura ( etia mediocriterdotftus) facileapprehendere

poteft.i

1 -

Cotuendumeft hic quodhorizon gemino modo fe

euariataut mutat.Primo,

quodregiones,Vrbes aut-'

Habitatores ifunc fiti aut

uerfils orientem autOccte

dentem lEtft funt fiti fub

uno parallela aut atquidte

ftante,euariant quideho*rizontes

,fed oiaaliacom

munia habent, ut indicat,

'

authorin textu,8£ riosftte

pra de Perioecis 86 circtila

riter habitatibus abundedocuimus. Differunt in eo folummodo j quod nonpro ttno86eodem inftanti

L a

Horizonbifariam

fc mutat,

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNIShabentortum& occafum Solis,meridiem&medianodis. Siautem fiti funt Dpartim uerfus oriente aut occidentem partem uerfus meridie aut feptentrio*

ne,horizontes declinant,^ uar/ant fe partim uerfus oriente autoccidentemî partim uerfus meridie autfeptentrione.Quod cotingit ex eo

,q>no fit fub uno

Secudo,q>Regioes vrbes aut Habitaores funt fiti uerfus meridie (gallelo.

aut feptentrione.Et fi' funtfiti fub uno meridiano uariant fehorizontes direde

aut uerfus meridie aut feptentrionem.Si fubdiuerfis meridianis,fit uariatio,ut

Secunda anno <amfupra dixi,inuerbo.Si autem fitifunt partim uerfus orientem. Secuns

tatio. da annotatio iii uerficulo, Sedferifu idem quadringentis fere ftadijsmanet.4oo.ftadia no In ea 8C ai iis fequedbus author hocetiuiquequb.uad quantu terrae fpatiu idem

•

%^ maneat horizon quo adfenfum 8C ufquequono maneat idem. Dicit igitin iam

>v- dim», rf allegato trcrficulo. Quod horizonquo adfenfumidefere4-oo.ftadiismanet.di

,jlu/ilt* *it quo ad fenfum.iqjin eo ipatio 4oc.ftadioru maneteade diei longitudo fen*

/ îlis,manetideclima,manentegdemapparentia:autphaenomena,Quodutlu*yjlf 40o.ftadiaqP Aduertcndueft.,q>4oo.ftadiaiuxtauulgare&rccentio« (cidiusirftelligaf.

‘aaac m'lan;4rem fupputatione faciunt miliaria Italica /o.noftra comunia

y 1jdia tefte Ptol e.l ib. -y.geo.ca:c.refpondent unigradui codeftiin terra fecundu Ia* gl

;

y oo. ftadia Âitubine^qujcfaciunc mil.Italica fere 6z.noftra comunia i fioiaemudimfaciat miliaria»abere cupieris.Dico igit qjôo^fiaclialupraa Proclo propofita,aut 50. miljta.

T _ ,<Vut ,x.& inoftra,no fupplent unii gradu Iatitudinis/ed /oo.ftadiaaut dz.quaft

imigradiU re*milJta.aut i;.BC -j. noftrarefpondent uni gradui in latitudine. Vt ergo optime

• fpondeant. ledorrem paucishabeas,accipia miliaria noftra tancp menfuras nobis germa*Comparatio, nis magisnotas.C5ferinuicem iz.mil.8£ -j.refpondentia400.ftadiiSjad15.rnif.

8C ^.refpondentia unt gradui fecundu latitudinem .Vides ea diftare in j.milia*

Manetidcdi-**is,quxfuttt /.pars de:i/.Sumpe igitur abuno gradu latitudinis, quinta par*

! pj,’06 1 c ' temgrabus.i.it.minuta habes 48.minutaj quae nullu uariant clima. Ingredere

igiturcomunem tabulam climatu,8£ adde 48. minuta ad latitudinem medii cli*

matis,aut ea fubtraheab eadem,8£no deduceris in aliudclima.Quare egregie

Manec eadem dixic Author q»ob 400. ftadia clima no mutatur fed manetidem. Manet etiaiongtaidodiei

cadcrndieru longitudo ad fenfum . Id exemplo facilecapies. Et utmorem gera

Authori noftro gra;co,ponaexemplum ad Graecia, ubi latitudo, aut eleuatio

poli ard.eftj^.qucmadmodu fupra in ca.deinteruallo gquidiftantu diffinitum

eft.Huiuslatitudinisdiesmaximus arftmus,noftrotpeefti4.borarufi^ z8. miV pnutoru, pro ut tabui* plurima: in eam rem copofit* indicant . Latitudini iam

oblatte addo45.minu.co(Iigo jd.grad.8^48. mi. Ingred/entiaut mihi tabulam,

nooffendo 36. gra.fi^48.mi.inuenio aut 37.gra. latitudinis uiciniore quibus aliis

gaturmaximus dies *fti.i4, ho.S^ 14. mi.Diftantia interhos maximos dies eft 6.

min.de quibus pro Iatitudine36.gra.&48.mi.demo quinta partem, 8Cremanetfere /.mi. Eft igit maximus dies latitudinis 36.gra.8^ 48.mf.14,horam8f33.qua<fi min.Manet igitur eade longitudo dieiquo ad fenfum in fpan'0400. ftadioru.

Etdico notanter quo ad fenfum.Na omnes quide climatibus feribtint, in quis

bus diuerfificantur quantum ad augmenta fii decrementum , minimu tempusfenfileponunt effe quarta partem horx.i.i 5 .minu.hor*, fiiomne id quod cadit

infra i/.mi.nb eft in ea re alicuiusmomenti quo adfenfum,quinepaut minuta,

' de quibus iam dixi,fimt infra i/.minuta temporis fcnfilis.Igifnon conftituunt

tempus fenfile . Intra ergo tabulam elimatu cummedio quarti Climatis,SC off

fendes maximudiem atftiuuiuxta mente Ptolemaei 8£ Procli 14. hora.& 3o.mi*

nutor5,noftro tempore i4.horarum& z8. minuto.Cuiadde /. nii.autdeme,8£

manebis femper intra limites huius climatis, igiturmanetidem clima ut afferit

author. Confimiie iudicium relinquitur de aliis climatibus omnibus , fac p eri*

culum e figura fequenti.fiC uidebis ueritatem.- - Tabula

tfTOE FLERI IVSTINGEN, COHMESTARIVS, 6%

TAB VL A CLIMATVM IO. DE SACROBVSTO*

Longitudo I (Latitudodieiaeftiui ||Climatum

IHTMSTST

Primi Climatis per Merocn.

Secundi Climatis per Syenem

PrincipiumMediumFinis

Principium

;Medium'Finis

( Principium

Tdrtij Climatis per Alexandriani < Medium ...

(.Finis

Quarti ClimatisperRhodum

Quinti Climacis per Romam

(Principium

< Mediumt Finis

|

Principium

(Medium

(Finis

U |4J ll 45ij o i6 40Illi 15 tol?P.

15 Lf IO 50

!13 5° *4 15

|« 45 17 3Q| .

i’> 45 17 ?o,

14 o 45

14(1^ « 40

Il4i «5|m|40|14I50 |j6 14

I ‘41451 59j

0

I‘5

1

0 4‘Jio

1 Principium

Sexti Climatis per Boryfthcnem < Medium

. / ?*ni>

i

Pnn ipiumMedium

i> '5i |4> 1

5°

15 ?o 45 i4i : 45JI47I

Ad apparcntiasnuricuenio,quasGrxciappellant Phxnomcna.Pro qui*

bus aduertendu:quodm xthere,id eft,tn aeve dc in cozlo jdI urimx uidentur ap*

_paventiar.Qj.ix in aere apparent, «beant phyfici imprefl toties meteorologicas^

id eft,in fubiimibtis uifas.Ap patent fane prarcipue noftu,multa in aere often*

ta.De quibus legito Ariitotelem ixAlber.Mag. in libris eorum meteorologi*

.cts,Seneca in Qux: natu. Plinium libro primo natu. hifto.&T alios. Ariftoteles

SC Alber. libro primo Meteoro .tradiant de apparentes in fublimibus ignitis.

IntemOjdetjfdcm.uirtuteaut pofttii ftellatum caufatis.Deignttis ut funt lan*

C ceSjColumnXjtrabeSjGrxce^oKiVciSjiacuIaGrxcc/SoAiVis^jCandelXjfacesdam#

pades., flammx,fcintillx 3ftella: cadentes 3ftellx uolanres.caprx faltantes Grxs

cea/y.s.Afubafcendentcs,Afubdefcendentcs3draconrs

3hi?.tus

3iroragines3fcro?

bcsGrxce ya^arij&Tid genus reliqua innumera.Defacibus3Tampadibus 3ias

culis3trabibus

3 hiatu cceli,Plinius libro z.ca. 6. Idem de ftellis cadentibus Iib.n

ca.8.& libro 18.capi.j5.

Ariftoteles prxterea &C Albe.in j.tradlant deapparentijs, qux uirtutc&^po

fitu ftellarum caufantur uiTui obtjcrizntur. VrfuntCometx.i.ftellxcrinitx,

dc quibus ecia Plinius lib.z.ca,15. irides,halones.i.coronx aut arex, orbes

3cir*

culi.Accidu t coronx circa soIem.Plinius lib.z.ca.28.& de pluribus Solis olim

uifis eodem libro cap.ji.

De coronis circaLunam 8C aftra, idem Plinius eodem libroca.zp.&f pluribus

Lunis ca.ji.De circulis ftellarum errantium, idemlibrox8.ca.j5.

Circa solem uirgx, id cft, bacilliaut funes tentorij , Parahelij phires soles, a

w«j«3id cft 3iuxta3J^ kAio? sol.

Accidit etiamnonnunquam circa solem dCmnam,id quod imperitos horni*

L 5

De Apparefic /

tjfr —

/

Apparenti* /

Ariftoteles.

Alber.Mag.Seneca.

Plinius.

Apparentiati*:

gixicxardetes*

Ariftore.A

De appaletf|<

ratioeftcilaru.

Solis coForfx/

Lunf &ftelfaV

rum coron*.Ali* appareri

ti* circa foleni

Defc&us folirf

fiCLunxi

D

'I0Z.-3

IN PROCLI DlADOCHI SPHAERAM IOAH NI S

Ptolemams. nes monftrofa timiditate perturbat, ut funt eorunde defedus,de quibus Pro*

Albcr.Mag. lemxus Di(ftio.4.*.5£ 6,Aima.ErAIbcr.Mag.Ioan.de monte Re.inabbreuias*

Io demon. Re. tis AIma.hb.4. j.£\' tj.Iulius FirJib. i.ca,10.13.& 72.111 ueteri, in nouo 70,Geor.Pur. Et rurfus id cuius uix elTeccaufa afllgnanda/idioptica non effetmuenta,LunS

Mirum de Lue.c*‘P an & utrumCg lumen efle fupra horizontem.Teftis eft Plinius libro fecQg

nx deliquio. \do capitulo ij.his uerbis.Et qua'nam ratione curnsolis exortu umbra illahebe

\ tatrix fub terra efledebeat/emel ia acciderit.ut in occafu Luna deficeret utroi

^IlipmCTfamcoft^cuorydere&c.HocmtrurnloluitCleomedcslibroleaindo’ demundo capitulo,deLunadetecftu.Etloan.Pilantislibropei ipediiuzetertiol

K. ^"propOlifiiunt uuiatxdi.feptima,quos lege. —1

1

fbeV~~item P’01pedlu ortus Solis miro ex monte Ida/cribit Pompo.Mel. lib.i,

cius mirus ex ca.de Aeolide,££ Solinus in colledaneis ca.16.Lucretius lib.y.& Diodo.Sic.lib.

monte Ida. iz.Dehis apparentiis fecimus alfoi pericula.Nonfunthx apparentia de quis

bus loauifhic ProcIusfQuare aliasnotabimus apparentias8£ha:cotingunt

~in cceleltibus,pura mitellis fixis &C erraticis.Stellas fanefirmameti,quas fixas

nominamuSjPtoIe . Didio.7. 6C 8.Alma, collcginn^suma^int^formationes, ..

autAfterifmos,qiiibus8£nominadedit, earumqu^renafiimnaturas trada.i.

quadri.ca.p.expofuit.No omnes profedo in afterifmos colIegit.Quis eft enim Bis qui numerat multitudinem ftellarum,& omnibus eis nomina uocat c' Sed in*

ScellcaPtold^gmores& pottores,quasin Alexandria urbe Aegypri organo aftrario,pro his

mxo obferuas imaginibus formandis,potuitobferuare.N

u

mero io zz.Que poftea Anno chri*

ftiiiji. AlphonfusRoma.rex,quoad numerum itcllaru imaginu fecutus eft.

Sed de his infra ca.ultimo fu fius tradabimus .Sunt aut hae imagines nobis a p*

parentes in fublimibus, puta in fphaera ftellata,qua firmamentum autodauu

orbem uocitamus.Sunt ctia in erraticis ftellis plurima apparentite,modo enimuidenturnobis coniundae,modo oppofita, modo Textili, quarta, aut trina ra<

diationediftantes.Nonunquamapparentdiredaaut progreflma,nonnunc|?

retrograda,contra iz.fignoru ordinem meantes . Sed necdc Ii is apparentes lo*

quiturnofterauthor.Quocircademu reperiuntur in ftellis fixis alia apparens

cia,quo ad earum cotidianum ortum 8i occafum , &C quo ad earum perpetuam

apparitioncmautoccuJrarionem.trcmquoad earum elongationem ab ortu &C

occafu uerOj&T quo ad earii acceffum ad zenith capitis aut recefliim ab eodem:fi^dehis foquifProcIus.Quod paucishacformula accipics.Supradocuimus,

q<4.oo.ftadijsrefpondent;o,mi(i. Itali.8£ iz.Germanicaintegra.Quibus(utdis

tam poli ardici eleuationem oblatam, fignatifc^ ftellis orientibus& occidentis

bus, item ftellis perpetua apparitionis ££ occultationis dC alrjs iam fupra me*moratis, fideinde fpharra in j.8, minuta unius gradus fubleuauens aut de prefi—"feris, nulla accidit fenfijis euariatio ,

necp in iteli is orientibus occidentibus,

neq ueitvhis qua femper apparent aut femper delitcnt &c.Egrcgie igitur dixit

I Proclus.Etapparentia omneseadem fibicondent.

vL,.Sequitur in Proclo , Audo uero ftadiorum numero .Supra authordifiem*~

itinquot ftadiahorizon, quoadfenfum,no.n capiat mutationem , hic detere

minat praecipuede eiufdem euariatione. Intellige (ut fupra) quo ad diei longis

Vbl ad uariaz tudmem,cIima,8C apparentias cceleftes.

tioneTToPizori Contuendum tamen,non ad omnem uar/at/onem horizontis ultra 400.

jijnqfitjiang ftadia ,huiufmodi fequi uariationes,etiam fi ftadiorum numerus crefcerct

*,

i*dief

KUdU*n 1003 ' i000*?000- ultra.Nam hi qui habitant fub uno parallelo,qui

climaci* ftc.

116

pericecia Cleomedc circumhabitftntes ab Alber. nucupantur, de quibus fu*

pra

i»

SfoEFLERl IVJTTWGEM. tOMtoENTARlvA 64

j\ pra, propter ftadiorum numera ultra4oo.mutanthorizontes :quemadmodif

fupra ad iulum o(tendimus de his,qui uariant horizontes uerfus ortum8C oc*catum solis,non tamen propter ftadiorumnumerum quantumcumqj,mutantlongitudinem diei , elimat apparentias * Habent enim hi omnia communiaut fupra docuimus : rion tamenhabent idem initans ortits& decafus solis,me»iridici &C medix nodis.

In exemplo,Tubingenfes,iuxta quorundam recentiorem climatum diftin»

dionem/itifuntferein medio feptimi climatis.Eorum parallelus ducitur per Ciuitate» Rrib

latitudinem48 .gradu 8£ferme 40 minutorum,fub eo parallelo aut circiterha fubunoparalt

bitant uerfusortum Dilfmgenfes , Ingoldftatenfes, Pallaugtj, Kremfenfes, lel0i

Hungerisbradenfes,Prebitzenfes SCc Et uerfus occiduum TulIenfes,Nidaf*

portenfes,R.ainfenfesJCompagienfes &C exteti, Hiomnes habet eandem dici

longftudinem,etiam maximam/cilicet quindtcim horarum 5C#?.quafiminu»torum:Idem colut clima ,

fcilicct feptimurrt.Nam climatum uariatio fitfol uni»

modo uerfus feptentrionem aut auftrutn . Eteafdcm feruant apparentias SCc.Ecce.Et hoc indicat Proclus in his uerbts . Si quidem qui eiindem aequidiftan*

” tem incolunt8£c.ldem accipito,mi Ledtor,de ftellis lierticalibus.TubrngenfeS Stellae uertfca

plane habenthas ucrticales uel pene.f.duas ftellas in genu dextro Perfei,duas 1« Tubingcrur

in pede anteriori urfae maioris,duas paruas in pede firiiftro Herculis.Vriam in ^um'

ala dextracygn iy8C eft tertia: Ha: omnes etia uerticales funt omnib iiscomemo

ratisX Dillingeniibus,Ingolftatenfibus 8C exteris.

Haud aliter fentire debes de ftellis ab ortu aiit occafu uero elongatis.Gratia

exe :npii.Oculus Tauri fteIla,elon^atfeip(tsTubingenfibus abortu uero,uer» Stellae elonga»

fus feptentrionem ij.fere gradibus,eande elongationem feruant omnes pra:»

o*Cjfu°u^0aU*

didiinuariata.Idcm relinquitur de alrjs ftellis fixisorientibus 8d occidetibus.

Eam elongationem uocat loannes

d

eRegio monte prople, to in tabula prirrii

mobilis, amplitudinem ortus 8C occaTus.Sedde his fatis.

Nunc edo&i fumus euariationemdiei,cliniatis 8C apparentiaru liaudquacjj

accidere propter longitudinem,hoc eft,receftuni uerfus orientem aut occiden vari'

atf0 fjc fctem. Neceftumigicur erit eiufmodiacctdercfecundumIat/eudinem,ideft a me -eundum laatti

“

ridie uerfus fcptentrioneautccontra. QUri enim meatrccftauiaamerfd/eupr» 'dinem.'

fus feptentrionem,continuo uidet polum ardhicuni altius accp altius cleuari,5£

ex cofequutione dies a*ftitios prolongari, hybefnos uero minui.Et cdritra me»ansa feptentrione uerfus Auftrum experitur poli eleiiationeim niitiorari QC x»

C itiuosdicsdecrefcere,brumjlesairginecari.His experimento cognitis, alludic

Proclus,qum inquit,Audo uero ftadioru riutriero,prohabitationis diuerfica»

te,horizon,cIima,offlnesdeniqjapparenria: mutantur. Et fubdit ad noftrumpropofitum.Conuenit tamen ut habitationis ultra quadringenta ftadiamuta»

tionem ad auftrum , boream ue accipiamusihgc Procius.Silmopere hic adueri

tendumeft,<jnon in omni numeratione ctia ultraquingenta ftadia,fitomniunumcracisTul

prgditftorummutatio,pnecipue climacis.Qiiociica,caadideledor,fifallinontr3 fQO _

uis^necclfarium tibi erit obferuare ratione QC inftitutiorieiri climatum alioqui (it (imufmodi

decipieris. mutatio.

Prifci authores,quifeptem climata (lionab re) uerfus feptentrionem diftinj

xcrunt,dederunt cuilibet climati fecundumeius latitudinem ;o. minuta rem4anoc ™a ,ri

poris, id eft, femihoram, hoc eft quod quantitas diei longiftimi ad principi»-^ 1 /•

um climatis inuenta penficulatimdiffertaquantitate dieilongiftimi adf/nem ? OXt/ l

triginta minutis temporis: [ta quod dies Iongiflimusad finem climatis excedit

longiftimum ad principium triginta niinutis.i.per femihoram.Dmiferunt de»

cude quodlibet clima per tria,fcilicct, principiu medium 8tf finem riuxca tres

L 4

]/y\s\ r n

ISPROCH-D I'A'DOCHI SPHAERAM"lOA/N-N I S

paral!elos,quorumunusducitur ab occidentem orientem pcrprincipum cli# Dmatis.Secundus ucrgit per medium climatis,clams QC infignis aliquo nomineinfui ae

3urbis Sfc.Teitiustendit perfinem climatis ,fequcnttf£ climati initium

prarftat.

Augeturetiam dies a principio climatis ufque ad medium,inunguemquinedecim minutis,6^ a medio ufque in finem totidem: quod dixerunt ipfi efie tenj

pusminimum fcniil e.

OuKuorcemffDicohicperdigreffionem :quod ueteres obferuauerut quatuor minorate#

poraminora porafenfiIa,quod pulcli re indica t Ptolemaeus libro primo Geogra.capitulo zj

lenfila. 3cf idem didione fecunda Almagefti capitulo iextc^Primum&minimum eft

Pcokmarus quTnHccim minutorn(de quo etiam fupra diximus) 3iiuxra hoc diffinit Ptolee

mxus capi, zj.primos i4.paralIeIos,quod etiam computatur a principio elima

tis ufquead eius medium,&amedio ufque in finem/Secundum tempus con?

plcdirur tertiam partem horar, id eft,io minuta :d>C fecundum hoc diftinguic

Ptolcma:us,indepidioeorbishabitatiin pIano,trteridianos circulos, ubiumrS '

ab alio diftat per tertiam horx partem. Diftant enim meridiani ab intricem per

quinq?gradus xquinocflialiSjquifaciutzo.minutatemporiSjdando unigradui -

quatuor minutajTcrtium tempus fenfile eft jo.minutorum^ eo utitur Ptole# gmarus propariflelis i 16.17.1 8.2<As>.quod etiain aptaturclimatibus a principio

ufep infinenjjQTiartumcontinet intcgramhoram, quo utitur Ptolemams pa?

ralleliszo.&zi.. .

Sed occurris quxrendo,quid prifcosmouerit,rationem climatum diffinire

pcripfumtempuscGumeisfufficerc potuiffet pro climatum diftindione ipfa

- poli fublatio,tempore omnino negledo.R.efpondeo,qu'od prifeiin IrisSfalijs

plurimis diffiniendis tempus addidere,fadum efie reor ob temporis nobilita?

tcm,quodid propter eius innumeras utilitates femper memoria: adhaereret.

,uclut ex authoribus colligere datur,

f E)e elimatu in2 Ad climata redeo,qu'odclimatum intcrualla non funtfimilia in menfuraGe#

teruaJI/s inx- omctrica/iiielmtftadia} fiuemiliaria Italicafiue Germanica, fn primo namqj

qualibus, climate, quod eft uicinu xquinodliali, ubi iiib eo habitantes femper habent u.horas diei Sd totidem nodis.poftca pergendo uerfus feptentr/onem pedeten?

— tim ualdecrefcitdieslongifimnis,quarcadhocutcrefcat,procomplctioneurii

; us climatis injo minuta,requiruntur plures gradus eleuationis poli.In cofane! loco horizon no multum recedit ab angulo recto,quem facit xquinbdiafiscu

l^luoHorizonte: girarcTuTirridircTTo dieslbffgTfflmnsTrefcrnrftra dierrixquinb p\cfiale:& requirunt ur(ut iam dixi) plurimfgradus efetiationispro uriiusclima#

7 tis complemento. Secus accidit ad magnum pfdgH(Trnn~uejjusJe^tentiione^

7 ubi ad paucos gradus eIeuationis,cito crefeit dies maximus pro complementounius dimatis,quia eorum horizonmukutn fc obliquatabhorizotc redo , Yi&h*cinfpha:ra facile oftendi pofilint.

4

fSoArim de iu i Quod aute climatum intcrualla ftnt difiimilis quantitatis , facile addifeitur:

seqlicate inter^ & fic.Demcgradus&minuta eleuationis poli ad principium primi.climatis abualloru clima# eleuationeadeius finem,&habebis interuallumin gradibus dC minutis huiustum#

. Iclimatis,fcilicet feptem gradus&4/.minuta:hos redigito(ut paucis rem habe?

: as)in miliariaGermanica coniimia,3£ colliges integra «6. miliaria : Ecce terre?

. na menfura huius climatis fecundil latum. Idem fac pro fecundoclimate& iri?

debis minus intcruallu .Haud difiimil i formulaagito pro catteris climatibus,

4 82conriniro decrefcut interuallain gradibus 5Cminutis ac etiam in miliaribus,

wuo ad menfuram Geometricam:Proutfeqticnstab.dlaaperteindicat.

.? T OE FLERI I V S T I N G E N» C OMMENTARIVS,TABELLA INTERVALLOR VM CtlMATVM.

.|G|ih

1

1

Miliaria Germanica comunia

Primi Climaci

Secundi Climacis

I7|4-j |l 1 "M&inceiya.

Tertn Climacis|

71

oj| loy|

Hjcc tabella excerpta eft

10 IIc>i

|ex loanne de Sacrobu-

Quarti Climacis ?|io|| 8o| fto,capite de Climatis

Quinti Climacis 4 holi 671

bus.

SexciClimatis ? h*ll

Septimi Climacis

Ex his manifefteconcluditur, quod haud dari poteft certus ,&ad aequatus

ftadiorum, de quibus loquiturProclus,aut miliariorum nurrterus/ecundumf quem fiatomnium climatum euariatio,ac longitudinis dierum&c.ob id quod

i> climatum interualla non funteiufdem quantitatis,feddiuerfarum,Siscautus

candide ledlor cum legis Proclum dicentem . Conuenittamen , ut habitationis

ultra quadringenta mutationem ad auftrum Boreamucaccipiamus. Quod fi

g numerando excelleris quadringenta (hidia credas mox accidere euariationem

c climatis &c£eterarum rerum.Nec tibi 500. ftadia futficiunc,quae unudantgra*

dum latitudinis.Is certe nullam (ncc additus uel demptus ab eleuarione medij

climatis) facit mutationem.Idem teneto in 600,700. 800. ftadijs, Sed cu iit 1000.

ftadia perueneris primum fac periculum pro fept/mo climate^aoo, enim ftadia

faciunt miliaria Italica rj\i. Germanica communia 31. quibus plane refpon*

dentduo gradus fecundii latitudinem. Quos ii addideris ad eleuat/onem poli

medi] feptimi climatis,colligcs ;o.gradus &f4o.minuta,qugeIeuatiocaditextra

feptimumclima uerfiis feptentrionem,ubi etia accidit mutatio fenfilis diei mas

ximi. Si autem %.gradus fubtraxeris,habcbis 46.gradus &T4o.mfnuta eleuatio*

nis quae cadit in limites fexti climatis,& fic fit euariatio.

Sedhic ftadioruni numerus no fatisfacitpro altjs climatibus, puta primo, fe«

Cundq,tertio,quarco,quinto.NeccHum eritaflumerealium ftadiorum numesrum qui omnibus fumc/at.Recipito igitur zooo.ftadia, quae faciut xjo. miliaria

Italica 8^Germanicaintegra6z.quibusabunderefpondent4. gradus eleuatio

nis poli,quibus iunefiis uel furreptismediis eleuationisclimatu,uidebfs diaria*

tione elimatu,longitudinis maximi diei&C cceleftiir apparentiarii.Fac periculu.

^ Ledioribus unica exemplaricomputatione fatisfaciam, hac . Offertur mihi

eleuatio poli admedium feptimi climatis, quxauthoreloan.deSacrobufto eft

.

48.graduu 46, minutoru& iubeoromnes euariationes (de quibus Proclus)

exponere . Addo in primis huic eleuationi oblata quatuor gradus , 8C colligo

quinquaginta duos gradus 6C quadragintaminuta, hac poli eleuatio cadit ex*

trafinemfeptimi climatis ,in plagam feptentrionariam^quam authores perhi*

bene in habitabilem aut praua habitationis . Oblata eleuationiad medium fe*

ptimi climatis, iuxta mentem Ioan.de Sacrobufto refpondent fedecim horao, minutum pro die aftiuolongi(Timo,noftra uero tempeftate quindecim ho*

KX Qi. quinquaginta feptem fert; minuta.Eleuationi uero quinquagintaduo*

rum graduum ,6>C quadraginta minutorum adharet dies longifllmus.fedecim

horaru 8C quadragintaminutorS,qufexceditdiem longifflmum medii climatis

in 4o.mtnutis.Eccediei magna euariatio, ultraminimum tempus fenfile,qiiaft

intripio,Vento nunc ad apparentias. Stella uert/cales feruientes eleuariom'

48.gra.&4o.mi.& eiuspallelofuprafunt enuerata,ubide ftellis uerticalibus

Tubingen diximus.Qui authabitat fub gallelo dutfio g eleuationc fx,gra,8C40

Hauddaripo*reftadjqua rus

numerus oniia

bus climati=

busfcru/cn*.

looo.ftad/afa

ciiit euariatio

nemin 7.dl.

Canon pro o»ninibus clima

tibus.

zooo.ftadia*

rN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISmmutoru ut funt Phryfij

,Campenenfes

, Saxones,HiIdesheymenfes,Brun*Dfingenfes , PoIonftRofnafenfes habent has ftcllas uercicales,ftellamunam in

manudextraBootis,fteIIasincapiteaurigxquafi,duas ftcllas in capite Draco*

,nisquafif.Stella poftremain aladextraCygni.Ecceeuariatioftellaru uerticaliu*

Stellae orienns prgterea hae ftelle habitantibus parallelum 48.grad.81f40.minu. oriuntur 8cf

paricioni»occ’dunt in parte horizontis uerfus feptentriones ut uiciniores,fcilicet ftella J ^ArietisincapiteAlgol,ftellainfiniftramanuAurig£,dugftelIxparaxinfiniftro

pede anteriori Vrfx maioris, Stella inferior aut haftilis Bootis, ftellamagna in

roftro Vulturis cadctis.Stella nobilis in dorfo cygni. Habitantibus aut uib pa

rallelo 5z.grad.61f40.minu.hx omnes funt perpetua: apparitiois.Ecce uariatio .

ftellarum quo ad ortum 8C occafum 8C perpetuam apparitionem.

Siccorrain partehorizontis meridiana funt ftella: qux habitatoribus parat*

le!um48.grad.&4o'rninu.ut uiciniores oriuntur 8t occidunt, his uero incoleri

t/bus paraIleIum51.gra.8C40.minu.funt perpetuae occultationis. Vt funt hae.

Nonnulla: ftella: in dorfo centauri,ftellx mpi,ftella in caiida scorpi . Stella: 5-.

corona: meridionalis , ftellx iricauda Pifcis auftrini, ftellx nauis circa fediha,

Hx ftella: omnes in medio feptimi climatis,aut fexti,aut quintioriuntur 8C oc*

nis cion°ado° Fit etiam mutatio in ftellis quo ad earum elongatioem ab ortu &f occafu ue* ®nisStc. ro.Supraenim oftendimus ftellaoculiTauri pro eleuatione48. grad. &C 40.1711*

nutoru diftareab ortu uero uerfus feptentrioem z5.propemodu gradibus,quxad eleuationem poli 5z.grad.8C40. minu. ab eodem ortuferme diftat 17. gradi*

bus.Ecce euariatio.

Pro deustione Subtraho prxterea 4. gradus ab eleuatione poli admedium feptimi clima*

44.grad.8C 40. tis 8C refiduo 44.gradu 8C40 . minuta eleuationis polaris.Pairallelo huius ele*

minu. uationts fubduntur urbes Italix fcilicet,Pola, Comum,Venetix ferine , Et inVrbeshmu 5 cutjjs a1'pibus ofcella ciuitas .'Fit igfturiterum euariatio climatis 8£ longifflmipara le

1. diei.Climatis,quiadeducoradclimafextu.Numerusenimeleuatioriis44.gra,

8C4o.minutorumcontinetur iritra limites fexti climatis poft eius principium.

Longiftimtis huius eleuationis dies efti5,horarfl&z4.minutoru.Ecce,dieinisU'

.

_gna euariatio 8tfminoratio.

Stella: uercica Scellxirerticaleshabitatoribirshumsparallelifunthx.Lucida in cauda Gal*les

* line autCygni8C quarta iri ala eiusdextra,una &f extrema dextrx manus Andromadx &f una circa talu eiusdextrum, una in pedeftniftro pofteriori vrfxmaio*

ris,8C fiipremaquaftinferrohaftilis Bootis . Vna in fura leuaddxtra Herculis p8C una incoxa,Ecce mutatio harum ftellarum uerticalium refpeduomniumuerticalium prxcedentium,

Stellae uicinaeStellx ite orientes &fOccidenteshorizontitamen fepteritrionalf uicinx funt.

'

horizonti Cep- Qriatta in aladextra cyg;ni,&fulgens in eius cauda.Extima dextrgmanus An* •

teiurionali. dromadx,8<f eaqux eftad talum dextrm . Vna in fura finiftra Herculis,dux :

ftellx,una in tibia,altera in coxadextra Perfei.StelIa magna iri aiirigaAlhaidt,-

id eft , capra,8C tina fulgida irihumero dextro eiufdem ,Hx omnes colfatx adeleuationes fupra nominatas, fenfibiliter plus fupra horizontem attolfittitur.

Refpedu autemminoris eleuationis puta 4o,graduu,ferriper occuIcarifur.Ec*

ce euariatio." v, "

; •

' "

Stellae uicinx Stellxdemum orientes occidentes uicinx tamen'horizonti aufirririo,fut

horizonti me< hx.Acarnar lucida in fine fluutj.StellafealiquxCoronx meridionalis.Stellx iri

ridionali. malo nauis.DuxftellxincandaLupi.Hxcomparatx ad eleuationem rtiittore i

manifeftius oriuntur 8<foccidunt,ad maiores fupracommemoratas profundi*

usfubmerguntur£<: omnino delitent,Ecce mutatio.

Accidit

STOEFLERr lVSTrNGE«. COMMENTARI V S 66

Accidit etiam huic eleilationiuariatioftellamrn,quo ad elongationem eam jviiit-atfo ratio

ab ortu &occafuuero:puta oculi Tauri,quemfuprabisinexemplurn produc ncelongaciois

ximus,qui prohac deuatione uergit ab ortuuero uerfus Aquilonem ij. ferme abortu ucro.

gradibus.Ecce uariariorelpedu prarcedentium.Duiftu huiusexempli non dif

ticulteroperaberis pro alrjs climatibus.

— Pofthrcc qusciamexplanauimus3authorfubiungit uerficulumbunc.

-/Verum fi exacftae rationis examini &c.Continuat'0

'

Contuendum:ProcIus fupra de horizontedocuit duo:Vnum fub quo ftadio#*

rumcomputo maneat idemhorizon,eade dici longitudo,exdem cceleftcs ap<*

parenti a*,8£hocquo ad fenfum:Alterum fub quo Itadioru numero hcc omniaadfenfumcapianteuariationem.Po{retquishaudiniuriadubitare,quiddcho

,

rizonte SC alijs iamfupra memoratis fentiendu fit, fi afenfu ad rationem nos coJJtlblUmj

uertimus^qux faneratio eft natura: imitatrix , QC difeurfus animi ad inueftiga#

dum uerum inunguem &C examuirini.Refpondet,ut in textu. Planius fic.Mii Rcfponfio,

tato fitu etiamadmodum paruo in ipfa tcrra,mutaturhorizon,climaS^appa*

rentia::&hocaecipiendumeft ad fenfum infra prafttandum.Et taccthic Pro#cius mutationem longitudinis diei,qua: fub uno parallelo ( prout Superius de#

claratum eft) uerfus ortum&occafum fempermanet eadem , fine omni etiam

B minuriflima uariatione. Secus uero de ea, uerfus feptentrioncmSt' meridiem

eftfentiendum,ubi etiam accipit mutationem,

r Hoc 1oco nofcedmn eft,Procium hicexcedere !imites Aftronom icos.Haud Aflronomr

quacj;officium eft aftronomiomnium rerum aftronomicarum reddere emuffi*° Klum ‘

cat arationem,quia id ei eft impoflibile,ad quod nemo artatur. Expuncftm fa*

.ne fingula ratiocinari PhyGci eft officium,2<l nonraro Geometra:.Adronomia

C enim,quam Ptolemaeus in librismagna compofitionisdoccc, inuenta eft per Inftnimerito#

'rinftrumenca , quodmanifeitarium eft ex piefiionc~eiu Idemprima& tertia,ub i rum utilica*j

docetcom politioncm Qiiadrant is 5C ciusYifum ."Ditftione quinca dat conftru#]

flionem inftrumeti Arirmlarum 5ZRegularum.quibiis (ut uno dicatur uerbo ) I

fere totam aftronomiSinuenit.Q uae faneinftrumcnta ad tantam diftantiam.

, qun: a terraad aftra ufc{j,non oitmcm perfedrionemaut pra:ciiionem praftare ? . .

poffunt.A fuperficie enim terrx ufqj ad fuperficcm concauam orbis ftelJati re# /

.

cenfentur miliaria comunia Germanica 16^^61 . Ecce.Sufficit autem Aftro#jGer#

1 nomo uerfari circa prope uerff,& ut euitet errorem fenfi!em,quod palam fit le;fIC|

"fC)T0>

genti Dicftiones,AUrKigefta,Epitomata,Alber.Ma. IoannemaRegio mnnte2(p|Jxram"* Ptolemaeus uehemeter taxateos,quiin rebus a ftronomicis omnia anxie exo latam,

antlare 8C emungere attentant. Di(ft,ianeft:xta capitulo 7, $ tertio,loquitur dc 'Pcokmxus

his qui in eclipfibus duo aut tria minuta obferuare contenderunt,his uerbis, 1

Perfcrutari aut fubtilitatem in quantitate huic fimiIi,non eft nifi extollentia &C j

c, nanaglon'a,&neque eftdilecfto ueritatis &c. Pulchre aftipulatur in ea mate# I

riadoannesamonte Regio librofextocapit.decimo quinto, fic. Sitamen quisfto.aRe.mon*1 huiusreifcienriamexad:amquatrat,multoiuftitis illum difficultas operis an# t

1gat,quam utilitas deledet»

Audi obfccro eundem problemate primo in tabulas primi mobilis < Celtii

\( inquit )qui ftipftitiofo quoda calculo minutiaru,terriarn<$aculteriorS minu*tiara ad intima,cceIoru in olbiTs fiipputationibus aftronomicis penetrare coflS

tur,hinefciunt qua demcnres,&<fi'fj officium dici poteft)quam remiffi fuerint

principes huius artis circa primas en'^ minutias obferuadas. Qiionia p inftru#

meta,quibusferme totadifcipIinaaftrorninnitit3aiaduerti penitus neqiit&c.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM rOANHISDccrcui etiam eiufdcm Ioan. libro 15. Epi.capi.17. fententiam hic annectere. QVt fetamus (inquit )reucllere maledicta huicdiuirtoitudio aduerfantium, qui

fuppofita fundamenta fufpicantur infirma.Dabunt enim ueniam, 1 1 errorille

quem aflronomo imputant, infenfibilis tuerit . in hoc enim quiefeendum eii;

cum in hac arte punAum geometricum iiue pnecifionem actingendi no fit po*

teftas,inftrumentis idefFicientibus.S« d de his fatis.

Officium phy AfTiimit igiturauthor nofter hicofixiu phyfici, quinaturalium rerum per*f|C‘* fedioesexamufllmpenfitac atep caulas reddit. Cuergo dicit,Pro quolibetpun

do &c.ueruni dicit.Inquacumq?enim terrar partem grelTus etia minimos di*

Vanatur hori rexeris,incipitzenfth capitis euariari.Q uare ex fupra narratis etia horizo mu*rou. tatur.Quum zenith fit centru horizontis. Mutatur etia clima,no intelligito deVariatur dis mutatoie climatis in aliud, fed iuxta aliqua eius partem .Loco huius uocabuli,ml‘ ctima, pofu it Geor. Valia ubi dehorizonreagit,inclinatio,& melius quadrat.

Ratio enimTntelligit terra efle perfede fphaericam , in fphserico autc fiuc pers

federotundoaquocunque pundooblato exierit inclinationem facis.Vel mu*taturclima adalium afflatum ccelcftem aut alium refpedum; de quo infra fufi*

Murantur aps us dicetur.Euariantur etia apparentiat,no ad fenfum,fed iuxta rationis difcur*parentur. flim jn unominuto,in uno feciido, in tertio &c.Humanus fane animus in ccelu E

tanquam fpeculum credus 8C raptus, plura propterimmenfameius molem ac

magnitudine ibi diftinguit ,feparat 2c' diicernit

,qui terrenis &C caducisdemers

fus & pcflTundatus nil nifi terrena 3C qfenfui patent cogitat& diftinguit.Nec

|tibi,optfmeledor,cogitandum efir.quod menfura 1 5

,

miliariorum comunium'

'

feGermanicoru,qux in tcrrxfuperfkie unu graduum coelefiemseqinnodialis

|metitur,qubd eadem ,fi corio aduolares,etia uni graduirefpondcreiilonge crc*

MtUaria rcfp^demihi,res aliterfe habet.Vnuscmmgradus coeIeftis,puta atquinodialis fu*"" fp5dencia uni^perficieiconcaust noni orbis continetmiliaria Ger. cornu, quibus per

gnadui in ccc4yo.mmuta partitis,uidebis uni minuto refpondere mil.Ger. 9509. Et rurfusfa*lo* 'dadiuifioneperso. uni fecundo mil.ij 8. Vnitertioz.mil. integra.Ecce.

Et ut Proclum in memorato uerficuio planius intelligere pofl~is,leguo Alber.

Mag.lib.de na. loc.dift.i.ca. 5. preeeipuein ;S. Siqu/s aiic particulariter uelit co*

Horizonim; Sequitur in Proclo.Hor/zon ircro ea ratioeStfc, I11 ea parte ub (gnofeere,

motus. timahuiuscaptr/s,authoraperir unam conditionem horizontis ,qux fupra in

eius difFinirione p mc ex prefla cfi,hanc,qubd horizonnonintra copofitionemfpharr^efijhocefijnocfidccirculiseiufdem. Omnes enimcirculiintrinfeciad _

Huiusratio. rnotum primimobi/i» mouenrur ab ortu in occafum . Sed horizon ad motum **

fpbaerae manet immotus,fituinuariatus,amansquietem. Namfieflerdecircu*

lis fphaera: intrinfecis, ad motum eius,unacum alfiscm umuoluerctur inde

orirentur inconuenientis. Accideret enim,quod in die naturaliad motu fphae*

rse fieret uerricalis,6£ fic nomen perderer.quiaamplius non 1 flet finitor uiTus,

quia eaquse nobisin uerticefunt uifui patenr,&non pofletimaginari,quomodoipfe diiferminaret res uifas a non uifis.Praterea a ratione alienum effet.ho*

rizontemobtinere uiccm meridiani, cu meridianusfemperinnitatur horizon*

tiad angulos redos,hoc aute accideret in fphaera reda , ubihorizon ucrgtt per

utrofque polos.

Sed liicobijcitquisthorizontem efle mobilem. Mani Marcus ManiJib. pri*

mo ca.S.Vbi tradat de duobus circulis, fcilicet, meridiano ^horizonte, uocac

eos uolucres,his uerbis.

Atque hsec sternam fixerunt tempora fcdrtn

Immotis per fignamodis datione perenni.

Hos uolucrcsfccereduos ScC,

Et deinde

B

S TOEFL E R t IVSTI NG E N. COMMENTARI VJ. 67

A Etdeiridediffinic meridianu 8C horizontemtlgitur.Rcfponfio.Non funt hi cit- Vnde Meridia

culi uolucres per fe,fed quia coelum continuo fuo motu iam adducit eis hoc ii- anus 8c horiV

gnum,hocfydus,hocaftrum,acqj aliud mox:Etproptercontinuam in eismu- zonuoiucre*.

tationemdicunturuolucres&celeres,licetin fefint itabilesfie fixi.Simile eft

de cera benepra;parata8£ molli, qua: facilecuiufcumcp figilliimaginem reci*

pit . Hsecccradici poceft uolucris,td eft,ad fufeipiendum facilis , V ei dicuntur

iiolucres,id eic,mutabiles uixtadurerfosh abitat ores.quidtuerfos habent meri

dianos &Chorizontes.Quiuis tame meridianus particularishorizon fuis ha*

bitatoribus manet flabilis, fixus £

i

immotus.Et ineafententiaeft etiam Mar. ^Mani, infequentibus metris, lege eundem,

ln ultimo ucrfriulo Verum fii non incommode dCc . Proclus oflendirj Horizontis

quopado Horizon poltit inteirigTimmotus &£ Quietem amans . Scien= ‘^»*n*UoUe

dum quod ueteres pro fphteris eorum, fabricauere uas concauum,quod in

fc lemifpharram poffet recipere. Et hoc arte tornandi fjjfcccrunt . Cuiusla*

brumautfuperficies fuperiorhorizontem fuppleuit.lneo fane uafefphana

ad medietatem ufep profundata&i immerfa,atcp meridiabo circulo iufte infixa ,

rotabatur:Habuitetia uas pedem,quemadmodum noftrahabent pocula,quse

uulgofcyphos uocamus,quofixe&^immoteinfifleret.Hocuiderelicctinfphg

risuetuftisallrarns,quasfolidasappdIamus. Accedunt 8C cbmentana ad no*

ftraufcp temporadurantia, id aperte docentia.Idcmobferuauit Proclus fideon

tem poranij,textu id indicante.Ad poftremum, nobilitas 8C dignitas ipfius horizontis cx plurimis eiufdem Nobilitas hof

ufibus facile conduditurtfine quo etiamfpha:rarum fabrica fere inutilis clfet.

Dei pfius ufibus fcripfimus plures propofitioes in ei ucidatione noftra in aftro

labium parte fecunda,ad quas ledorcmremittimus.In pratfentiaru cos paucis

percurrere libuit. L fT\ .

Qirorn primus ufus eft.Quod officio horizontis omnitempore,quanrita^"

0"20" 1

5jtes diei artificialis &Tnodis addifcimus,fi£ ex confequutioneortumSioccafum

como

r Secundus.PereumfoIeradiantecognofcimushoram dieiarqua* (fotis.

1 lem.Legecornencarianoftramfphasramfolidam.

% Tertius aperit nobiselongationemftellarumabdrtilSSoccafu uero;quam1 aflronomi uocantamplitudinem ortus8£occafus,aurzenith ortusSi occafus.

q \Quartus manifeftat gradum zodiaci,cumquo propofita ftefla oritur6ioc*

f Quintusindicatftellas,autccdeftesimagines perpetua: apparitio* (cidit,

[nis aut occultationis.

Sextus palam facit ortus 8i occafusfignorum.

Septimus difeernit inter eclipfes folares 5C 1 unares,uifas &£no uifas. Quamjobremin noftris Ephemeridibus SCnoftro Calendario Romano plures utri*

' usqueluminarisdcfedionesomilimusjProptereaqubdnoftmmhorizontemGermanicumnon fuperarunt.

DE MER[DIANIS ClRCVLlS.

MEridianus circulus efl,qui per mundi polos pundir, quod nobis fu* textvs

prauerticememinetjducitur. InquemcumSoI incidit,mediosdies,me PROCHdiasejjnodes efficit.Hic etia circulus imotus inmudo eft : Vno eodemepin to*

tamundi uertiginefemato pofitu.Nccinfphaeris,qui aftris infigniuntur,afcri*

bitur,quod 8i imotus fit,fii nui IU mutationemrecipiat . Sed ( quodfenfu ufur*

pari poflir) trecentis fere ftadijs idem meridianus manet. Rationis tamen (cru*-- - M

INPROCLr DIADOCHI SPHAERAM IOANNISpulofiore indaginead quemuisgreffum 3 quiortum uerfus occafumue dirigi* £j

tur, nouus meridianus notatur . Ad auftruenim Borearriiie quantumuis pro#

grediare,etiam fi decem miliumftadiorum interfit , idem meridianus feruatur:

Qum ab ortu adoccafum itur3mutatur.

STOEFI.ERI

INTERPRE,Diuifio.

1 ~j^Qc capite author aggreditur fecundumcirculum fphatrae extrinfecum.

HyginusCleomede*Mar.Mani.

.fctlieec,MeridianS.Et poteftidcaputfcindiintres partes. In prima diffi>

t

nitMeridianu3atcj?euis officium adiungit.Infecunda,quae incipitibi.Hic etia

o circulus &c,aperit cius conditionem3fcilicet

,quod immobilis femper manet»

1« vv

,^Jn tertia,qu^’ ibiinitiumfumit.Sed(quod fenfu &£c.docet,fn quantam terra: in*

yjv crfv r* Y> vtercapedinem maneat idem horizon uel euarietur,8£ ad quos mundi cardines

'

Seri toresde 7caP,atm i-itationem

38^ ad quos nullam.

McridTano.

C

|

hi primishicadi^^mdu eft., quod tradatores de meridianocirculo funt hi:

Pcolenmis’j

Ptolemaeus in pluri^M&fl^lma.&pratcipueDifl.fecunda.In qua fere ubicp

# 0 :tradat cfe meridian^peTntifo Quadripartito»Et in Cofmographialib.i.ca.zr.

bCt^.QC circa omneslabulas3tum umuerfalestum particulares. BHyginus in fuo Aftronomico lib,4.CIeomedes primo Meteo. capi. Dema#

gnitudine cerrae3& fequenti. Marcus Mani.lib.i.ca.S.his metris.

Hosuolucres fecereduos:Nam alter ab ipfa

Confurgens Helice3medium praecidit olympum,Difcernitcpdtem

3fcxcamque examinat horam

Etparibusfpattjsoccafuscernit bC ortus.

Hic mutans per figna uices:feu fi quis EoosSeu petit hefperior.fuprafe circinat orbem ,

Vertidbus fuperaftantem3mediumquefccantem

Ccelum,8d diuifo fignantemluminemundum.Quando alijs aliud medium eft3uolathora per orbem3

Cumfy loco terra: ecdumque &Ctempora mutat.Atcpubifeprimisext-ollit Phcebus ab undisIllis fex ta manet,quos tum premit aureus orbis.

Rurfus ad hefperios fexta eft,ubi ceditin umbras:

Nos primam&Cfummamfextam numeramus utramtp. FMacrobius dcSom.Scipionis libro primo

3in harc uerba .Duo quiad nume*

rum praedidium fuperfunt, meridianus 8C horizon3non feribunturin fphacra:

Quia certum locumhabere non poliunt,fed pro diuerfitate circumfpicientis,

habirantiSueuariantur. Meridianus eft enim3queni folcum fuper hominum

uerticem uenerit, ipfum diem medium efficiendo dcfignat.Etquia globofitas

terne,habitationesomnium tequales fibiefTenonpatitur 3 no eadem pars cceli

omnium uerticem dcfpicit .Et ideo unus omnibus meridianus effe no poterit,

fed fingulis fupra uerticem fuu proprius meridianus efficitur.HaAenus Macr»Ioan.de Sacro foannes deSacrobu.traA.fecundo3deSpha:ra.^.Sunt iteru duoaltf circulima<buft°.

iores in fphaeraXMeridianus Si. horizon:A 1ber.Ma,i'n defloratione Alma.li.z.

Et recentiores Aftronoiriiloan.amon.TCedn epitomatibus Afrna. lib.2.Geor#

\t6.8CAftronomia: i,

Macrobius

DiffinitioMe;ridiani.

rv,r

$

gius Peur.Francifcus Capuamrs3Geof7V alia lib.uj. SCAitronomiae i.cap.i.

Pratterea annotandum.Proclus in principio huius capitis diffinit meridia#

nu:Lucidius tamenfic.Mertdianus eft circulus mator3tranfiens per polosmu#di&£zenith capitis

3admotum fphatra: immobilis manens

.

Sunt etiam huius circuliuaria nomina . Vocatur enim Meridianus, id eft,

medidianus.Literad mutatamr.Vt habet Varro &Macrobi.lib,i.deSomnioScipi.

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMHENTAR.IV S, 68

A Scipi.Ecftc'atriedio dicit.Et hoc indicat Proclusintextu, SC Io.de Sacrobu. Sol

inim in meridiano exiftens,xqualiter diftat a principio 8C fine diei.Vel dicitur

amerus,id eft,puriisfiueclarus:quiaid tempus exteris clarius eft;Efai.i8,Me

ridianalux clara eft.

• «HaiiddiffimilirationediriturqVnili^rnedq diei,uel medtj cceli. Circuliisnie*

| Hic ab Hygino lib.4.cap.Horizon enimdiuidens, nuncupatur p-ian/xQpivos, djj diei.

inquit.Igitur cu Sol fit in Ariete,ex oriente dies eft, qui cum tieitentefemun» dHcoeu"1**

do peruenit adeum circulu,qui uocatur,efficit diei partem dimidi* Hyginus,am 8/c. graece medietas uel medium.

A iudicibus aftrorum uocatur cufpis regalis.Cardo regius . Principium de*

cimidomicilii .Medium cceli. alul.Fir. Grxco nomine /xia-o^xmx, ls enim lib. Iui.Fir.

x.capite.ii.fichabet.DecimuslocusdndecimoabhorofcopofignOiCofticuitur. Mefuraninufc

Et infra i Hiclocus principalis eft &C omnium cardinum poteftate iublimior.

His locusanobis medium coeli, a Graecis uero appeilatur.Eft enimin media parte totius mundiconftitutus QCc. )>

V ide ne deprauate legas Mefuramina,uel Mefuranema,feu Mefuranena. 2_

Demum Marcus Mani.uocat meridianum aureum orbem,~

B Huc ufquede primahuius capitis particula.Sequitur fecunda in uerbo. Hicetiam circulus . lam in prxmiffa diffinitione haufimus

,meridianum circulum Meridianus

ad motu fphxrae immobilem manere.Huius rei caufg poffunt alfignari,quern=

admodu fiipradeHorizonte diximus .Si enim effet mobilis ad motum fphae*tu ja [cx> ‘

rae abiret ipfe profecfto 'azenith capitum habitantium fub eo:8£ fic perderet no*

men meridiani.Itemnon diuideret fuis incolis diem artificialeminduas aequa*

les partes,eo quod per motumappropinquaret uni parti liorizontistfi^ ab alia

fefeelongaret.Necp infideret horizonti ad angulos recftos.Qiiapropter ipfenumeratur inter circulos extrinfecos fphxrx . Etin fententia habet hic Proclus;

quod Meridianusno fitde his circulis qui aftris infigniuntur, hoc eft iiotantur

uel diftinguunt.Quia fphxrx circulidiftihguuntur:mod'o&perftelIasipfos

circuloscognofcimusinccelo.Deearcdifferuit Author fupra capitede fphae*

.

rx circulis ,Et nosfufius fuprafcripfimus.Sed de his fatis,

Tertix particula: initiu eft inuerbp , Sed qu^d/erlflr uariari poffit &c, Hxc Tertiaparticli

q particula poteft diftribuiin tres. In prima,notat in quantum terra: fpatium ia.

maneatidem Meridianus ad fenfum /Infecunda docet ,quod ratio quae mini*

ma quaequae rimatur,admodicu fpac/um uerfus ortum autoccafum,alium co*

eludit SC ratiocinatur Meridianunuln tertia indicat, uerfus qiias mundiplagasnon uarietur, aut uarietur Meridianus.

In primafupparticula Procius notat,id 300. fere ftadia nullam accidere fer'e

meridiani eiiaviationem fenfilem.Faciut quippe;oo.ftadiay.mil.Itali.integra.

NoftraGermanica 9.integra,quibus refpondetT-8/,

!

0 ,tdeft,jd.~mihuta unius sgradus.Supra Proclus de Horizonte determinauf t, quod 400. ftadia,qux faci* « 'fip* '

untnoftra mil. germaiiica 12. intergra. Sedquiau nulla faciunt fenfilem horf* vzontis mutationem, qaareamaiori argumentando,nec 300. ftadiaminora fa* 9ciunt mutationem fenfiTem fpfilis Meridiani,Loquoretiam de his,qui funt co*

ftituti fub diuerfts meridianis& etiam parallelis.Nam hiqui collocati funt fub

imoparalleld&diuerfis meridianis,nulIapenitusfentiuntuariatione.Quem< •

admoduril prxcederite capite declaratum eft,

Secundafupparticiilahabet, quod ratio admodicum fpatiumjaliiiniaali*

timconcludit meridianum. Hxc fupra iriunguem explanata eft/, Pag ^4<

Pro teftiafupparticulanotandum.Qrnredauiaproficifcitur afefjfentrxo*

Meridianorumuralio.

*taeridiani di=,-gnitates.

Vites ftafires

auteredar.

Populusarsbor.

PH.de Scorpii

onibus.

Phifon,ideft

Ganges.

Gcn.Moyfes

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNISnc in.meridiem, aut cotra,femperdurat fub uno meridiano.Quia omnes meri* j)diam uergunt a polo in polum:quare nulla terrena menfurahoc pado proris

dicenti aliuin adducitmertdianu . E t exemplificat authorde toooo. ftadijs per*

tranfitis :qux faciunt mil.Ita. ujo.TSIoftraconumiajii.

Euarianturautemmeridianiab ortuin occaiiim ,uel cotra.Nam quot in eo

pofitu pofflmtzenith capitis difeerni , tot poliunt intell/gi meridiani.Ptoleniae

us in Geo.allerit,terra: medietatem ab occafu in ortuhabitatam.Cut fane mes

dicratircfpondccmedietas circuli sequinodialis, riue aequinodialisfcribatur

in ccelo fiuein terra . Habetaute femiatquinodtalis 1 80. gradus: tot igitur duci

poliunt meridiani, fcilicet «8o :Et uergeret quiuis meridianus per duos gradus

oppofitos ipfiiis aquinociialis.Ex his erunt manifefta metra MarciMani.fu*pra propofita. Et ipfius Macrobij uerba.

Nunead meridiani dignitatesme conferam,quem plures dodilltmi uiri di*

gniorenhorizonte cocludunt.Eft aut prima, quod magis eleuatus eft 8d ftans

refpeclu horizontis,quifermefubpedibus iacet. Vites eni liantes uberiorem

afferunt frud5,quam tacentes.Quapropter arboribus 8C palis alligantur. Eft

quippe populus arbor uitibusgrarilFima,teftePlini.lib.u>. capi.j8.Etfo! exi* Eftens inmeridianOjdicitur ftare.Iofue to.ftetitfol in medio cceli, Cotemnemusillaquae fub pedibus iacent.Oui,«.Trift.

Illud amiticiaefandlu8d uenerabile nomen.Nunc tibi pro uilifub pedibuftp iacet.

/^Secundadignitas.Quodaftraineo ultimam,quam poliunt habere,altitudi

nem aut eleuationem polTident,cuius contrarium eft in horizonte.

/ Tertia.Aftra ineo habent intcnfiffimfi uigorem 5C potentia: ficut uidemusde Solequi in meridiano c5ftttutus, uehementer calefacit 8ddeficcat,ac uapo*res cofumit.Quare (ut prodiximus ) dicitmeridies, id eft,merus diesJPli.Iib.tw

ca.zj.descorpionibusloquens, uulr,Venenum ipfis medio die , cuincandue*

re folisardoribus, fjeuius elTe.

/"Quarta infertur,influxu nobiliori in partemeridiana.Arift. de naturis loco*

rumhabet,quodaquar quginfuo curfu aut fluxu appropinquantad meridie,

aum producunt fidnobilcs margaritas:Quare plures uolut, quod meridies fit

pars dextra coeli. In diuinis literis inter omnia flumina quatuor,Paradifum e*

gredientia, maxime extollitur Phifon,ideft,Ganges.Moyfes enim Gene.i.fic Fferiptum reliqiitt.Et fluuius egrediebatur de loco uoluptatis

, ad irrigandupa*

radifum,qui inde diuiditurin quatuorcaprita.Nomen uni Phifon,ipfe eft qui

Circuitomnem terram Heuilah,ubi nafcittir aurum,8tf aurum terra: illius opti*

mum eft.Ibicp mueniturBdeIIium,8d lapis Onychinus .Carteris fluutjs tribus

Moyfes nullam attribuit huiufmodinobilitatem . Lege textum.Dicrogo,quis uellet fatisenucleare nobilitate felicis Arabiar,qug eftrelpe

diu fcptentrtOHts fita in meridiem C1 LegePIi.de rebus Arabia: lib,n. cap.18.Et

eundem de gemmis eiufdem lib.j7.per plura capita.

IternTraprobana Infula inmeridiem expofita,claraeft obcopiaauri 8d ar*

genti, obBerylIum,Hyacinthum.EtPliniusIib.p.ca.jj.alTerit eandemabun*dare Margartris.Eapropter,ut arbitror,Marcus Manilius fupra lib. «.capi. 8.

ipfum meridianum appellat aureum orbem. Et inter iz.cceti partitiones idem

tenet principatum.Idem Marcus Mani.libro fecundo cap.14,:

Primus erit fummi qui regnat culmine cceli

Etmediumtenui partitur limitemundum.Quem capit excelfa fublimem gloria fede.

Lege feqnentia mctra.funt pulchra ualde,d e decimo cardine.

Quinta

ST OE FLERI I V $ T I N G E N. COMMENTARI V S. <?«>

A' Qumta.Aftrologi meridianum digniorem prardicanthorizonte,cu diei ini* w

• tiumfaciunt in ipfo meridiano ,SC non inhorizonte orientaliaut occidentali, >/

dChoc non finecaufa , quia dies a medio die inchoatur.Verum diei uaria fuit

apud diuerfasgentes incceptio, de qua PImi\Iib,2,ca,7<j,inueterir,innou6cap. Piirtfufc

77.1pfum(inquit) diem altj aliterobferuauere,BabyIoiin inter duos folisexortus,Athenienfes interduos folis occafus *Vmbri a meridie in meridiem , uuUgus omne aluce ad tenebras.Sacerdotes Romani,bCquidiem difFiniereciiule,

Item Aegypti) SC Hipparchus amedianode in media, Eandemferefententi^

am habet Macro, libro primo Satur.ca.i.dedie &C uario mododiftinguendi dvemfiC nodem.Accedit AuI,Gel,Iib.j,ca,r,hi tres habent fereunam 8Cconfinu*lem fententiam,legito.

5/ Sexta,Meridiani circuli funt accommodi, utiles immo neceiTarijrebus Ge#x ©graphicis. Nam in Iris fupputaturomnium regionum, prouinciarum ,

infiK

larum,fluminum,montium,urbium,oppidorum &c,longitudo. Geographiaenim principaliter uerfatur circa res duas, altera appellatur longitudo , altera

latitudo,Plura dehisalibiincommentarnsnoftris in Ptolemaeum.

g DE LACTEO CrRCVLO,

OBlfquus etiam eft&Ladeus circulus ,Hic itaqj fupratropicos obliqua# TEXTVStus cernitur.Conftat aute ex tenuinebulofa fubftantia.Vnus certe coz# PROCLI.

leftiumcirculorum c5fpicuus,nec certalatitudinedefinitus/edaliquafui par*

telatiore, aliqua anguftiore, QuO minus quidem in plerafcjj fphatrasad feribi

folet, Eli autem unusenumero maximorum circulorum,quippe cumma*

ximi circuli infpharris dicantur,quibus idem centrum <junvfpharra eft. Sunt

porromaximi circulifeptem, Aequator , Signifer. C$ui frer medialigna ducif.

"^iiiper polos ducitur.Cuiufcg habitationis horiz6n,Meridiaiius,Ladeus»_

SVpracapitede circulis (phxrx audor mentione fecitdeLadeo circulem

. §.finali qui incigit.Porrohos circulos,ubi infineadiungit,i>enluciii unusjJNT£R p RE<W. §.finali qui incigit.Porrohos cuculos,ubi inhneadfungit.Senfuem unusl

Rladeus difeerniin cazlo poceft,reh'quiomnes ratione, hoc capite deeodem de*

£

ofttjnuatj0*

terminat.Et diuiditur in-ftes-partes.In primaladeum defcribft aut notificatJn biuiflocapitia

fecunda,quae inchoat.Eftautem unus, docet ipfeillum ipfum elfedemaximls%circulis,Intertiacuiusinitiumeftibi.Suntporrb8fc.nuiheratmaximos circum/

losfcilicetfeptem. i.r ,

Principe contuendum, fer/ptores dehoc circulo funthi,Arilloteles primo|^cfiP toreS(*4

metebr.Ptole,PheIu.did,8,aIma,ca,2,Aratusin Phcenomenis.Ruffus Feftuseo‘

paraphraftes Arati,Ciceroin fragmentoAtati.Marcus Mani.lib.primo cap.p.dezodiaco 8CLadeo circulo. Mar.Man/.

Hyginus libro fecundo& quarto. Phnius libro «8,capitulo 29, Hyginus.

Tullius librodere pu.undeScipionisfomnium excerptum eft.Tullius*

Macrobius commentariorumlitorum libro primo iniom.Scipionis, Macrobius,Ouidiuslibroprimometa.fab.5. Ouidius.

Etmedix artatis Albertus magnus,Sueuus,libro fecudomete'o.trada.2, ca. Albcr.Mag.

3,4.y6.Et in abbreuiatisAlma.Iibro 8. - ^ to.aRe.moti,

Recentiores. loannes a monte re. libroEpito. 8. propofitione prima,tjCor‘ ValJa*

Georgius ualla libro «<>.&aftronomia:primo capituloprimo.

Et ut authorem noftrum clarioremfaceremus libuitnon nullas memorato*

M

j

IN PROCLI DlADOCHI SPHAERAM IO ANNIS

rtrm fententia shic annederc,8C primo Mar.Mani*DeLadeo crr.fic canentis.

Alter in aduerfum poficas fuccedie ad ardos DEt pauUimaborcxjgyro fua fila reducit

Traniitcjjinuerfte per lydera Cafliopear.

Inde per obliquum deicendens tangit Olorem*Aeftiuosig fecat finis,aquilam'cp fupinam.

Temporacg arquantemgymm,zonamcp ferentemSolis equos.inrra caudam qua Scorpius ardet,

Extremamip Sagirtarrj,leuam,atque fagittam.

Inde fuos finuat flexus percrura pedescp

Centaurialterius,rurfusâfcendereccelum

Incipit,arguiamcp ratem perapluftriafumma.

Et medium mundi gyrum,geminoscpper imum,Signafccat/ubit Heniocbum.teep unde profedusCaftopea petens fuper fpfum Perfea tranftt*

Orbemcp cx illacoeptum concludit in illa*

Triscjj fecat medios gyros,8£ figna ferentem _Partibusebinis,quoties praecidituripfe. :

•

Nec quarrendus erit,uifus incurrit in ipfos

SponCe{ua,fecpipfedocet,cogitcjjnotarf.

Namc$ in cceruleo candens nitec orbita mundo. Sateft.

Secunda, eft Ouidtj,in hxc uerba*

Eli uia Cublimis ccelo manifefta fereno

(Ladeanomen habet) candorenptabil/sipfo.

Hacitereftfuperis ad magniregna tonantis. Regalemcpdomum.Tertiêft Macrobiiex Som. Sci.DeLadeo orbe fic fcribentis ,Erat autem

is fplendidiffimo canSaoft interflammas circus el trcens,quem uos C ut a Gratjs

accepiftis) orbem Ladeumnuncupatis . Orbishicidernquod circus in Ladei-NominaLas

ap‘pdfatione fignificac.Eft autem Lafle~usuhuse circulis.qui ambiunt eoe*' («u.

ijmrBfp odi pauca ."Solus ejc omnibus hic fiibieduseft oculis^citeris circulis

magiscogitationequam uifucomprehendendis 8Cc.

Secudo loco ,huius circuli uaria nomina notabimus,quem Ptolemg.Phelu*

Did.8. ca. i.trocat Maiarat/.Inqtrit enim eius tralator. Caput fecundo,de mo-- „doorbisLadei,nominati Maiarati,id eft, area qua; mouetur. Aliuscodexha*

**

bcf.i. afea qua: mouetur. Sic etiam legimus apudAlber . Mag.ca.i.in hate uer*

ba.Inripiamus ergo nunc cofiderationes faceredeGalaxia, qufidem eft quod. uiaLadeafiuealba,qug Arabice dicitMaiaratijquod interpretatur arca,qtiat

mouetur * Nominatur praeterea Galaxia circulus flue circus ladeus , Orbis

ladeus,zona ladea,Orbitaladea

.

Nominum in;ôcabulorum expofitio harceft,MaiaratiArabice (utcredo) a ppeflatur,5£

{erpretatio. interpretatur Areaqux mouetur,ideft , Platea qua ad motii firmamenti mo*uetur.Afca quali'ardore folisfada.InterjcaijfasfarieLadei circuliquae apudauthores recenfentLir, una eft,qua fabulam fapit.De qua Alber, fupra cap.a.

QuamMarcus Mani.ubifupra paucis rhetris abfoluitjiis.

An meliusmanet illa fides perfgcula prifea

IllacSohs equos diuerfis curribus ifle.

Atquealiam triuiffe uialtf,*longumqj perauumExuftas fedes,incodacp fyderaflammis

Cceruleam ucrfofpeciem mutaffe colore

Infufum^gloco cinercm,mundum^j fepultum.

ireu. •*

J

i

S T O- FLERE I V S T I S S E N, COMMENTAR IVS 70

In alio codicelego Maiarati.t.arca qux mouetur. In Ladeo.n, circulo pluria

mefimtftella:mtnutiflim£,i.it Albcr.ca.j,fupra tcftatjeaufantesin oculis infpi*

cicnriu colorem album fen Ladcfi.Hgaut ftella: inLadeo circulo ,ut inarca ar

cenc'8£ continentur,ideo nonineptedicitarca,adhocpulchreacceditMar.Ma

An maior denfaftellarum turbacorona (ni, ubifupra.Sic.

Contexit flammas &C craffo lumine candet.Et fulgore nitet collato clarior orbis. Galaxia prajterea grsecff eft uoca* Gra*axia*

bulu ><&va. n.Grxce lignificat lac.Eftaut xquiuocum.Galaxiagema eftqu? &CGaladit es fiueGalaricidcs noiatur,adcolorem.n.Iadfstendit.Dequa Pli.l ib.

j7.ca.io.Dequibufdagemisper alphabeti ordinc,quemlege. Vberaladantis

collo colligatus replet. Difcordiascoriliat.Quifecuportauerit,&rege,autaliff

offenderit,ftatim.placabit.6alaxia ad noftru propolitu circulus eft cceleftis,nomen u ficatu apud Ariftotele 8L Alber.Ma, a T-aAa.Torgrjco tradfi, ob colorem

albu uel ladeu,quem mortalibus: oftendit.Reliquae nomenclatura: oes fupra

noiatxlatinxfunt.quaretrailfeo. Tertio loco . Ladeus circulus fic diffiniri LaAeuscircm

poteft.Gircul us eftobliquus ftellati orbis,albicans,lcniuiapparens,Iatitudine diffinitur.

& colore inxqualis.Hxcdiffmitioaut deferiptio partim fumpta eft extextu

Procli,gtim ex PtoIe.Eft.n.obUquus,t.curutis,flexuofus,quodcharta: &£ orgaB nu aftraria fatis indicant

,8Cnodu ccelo fereno uifus facile cofiderat SC conduc

dit.Eft ctiSobliquuSjUt dicit author, quiafupra tropicos obliquatus cernit,n5.n.eis infidet ad angulos redos fed dbliquos. -Quod fubdit , ftellati orbis,cx=

plodunfuaria: opiniones dehoccirculo,quaru nonnulla: fabulofx, aliqua: cr^

ronex cenfcn t,de quibus in fcquentibus.Subiedu fanedC materia Ladci orbis

eft pars orbis ftellati,dcquoctiainfiibditislticidius dicemus. Additur, albi»»

cans.i.aliquantulu oculo albus apparens,quocirca appellat uia LadeafiueaU

ba,ladeus orbis ftft.Ladis enico!orem,ut plurimu,imitariuidetur. Rurfus

addit/enfuiapparcnSjinconfefToeftommTtjintercceleftcscircuIos oes,dumta

xat Ladeu uifuiapparere.Hoc docuit Proeliis fupra ca.De circul isfphxrg.Ide

prxfenti captte,cn inquit.Vnus certecedeftu: circulorum cofpicuus.ldern fu*

pra Mar.Mani.IdemOuidius fupra. Idem Macro, ubifuprahabuimus. Solus

ex omnibus hicfubiedus eft oculis &c,AcceditRuffusFcftus his metris. RufFusFeftu*.

Sydera,candeniislpeciem iiipinipice ladis Cocclebrar noftro ficBahheus ore norar.

Protendi ccelo,color ollinomen abortu NoiftiformafimtIis,fimilisue£oIore.

Primigeno ftatuit,fezonamGrxciaXolers, Dcmuadijcitur latitudo

q ne&coioreinxqualis.HxcparticiiIafacilis eft& excomentarrjsPtolcmgiaut

loan. amon.Re. elicipoteft,haud quaqua.n.eandem feruat latitudine .In unaquide parte latior,amp!ior,8£ extenfior eft,in alia ftridior &i anguftior,autar*

dior,Stridior(gratiaexempli)circa Cafiopeia,lattor ad Heniochu &Z Gemi*nos,Anguftior circa Centauru,ampIior circa Sagittariu &Tc.Sicapparens colo

tis dilftmiliscernit.Inaliquibus.n.eius partibus eft rara,in aliquibus paru ap=

paret,in aliquibus denfior fiue lucidior.In exempIis.Ladeirs is circulus copre.

hedit Cafiopeia , ubi partes extremg denfiores utdent partibus medijs,Ramusjfrx quo cottncntur tres fpondyles Scorptj plurim5habet|raritatis,circafpondy

lestame paulo denftor.Et pars quxhaftulafagitta: Sagittarrj c6tinet,fpiflaeft

admodu.Itemramus ad roftru Gallina: procedens cuanguftia,rnultahabetra*.

ritate adeo ut piiteiinterniptioapudroftru,pofteacirca pedus gallina: ampli

or atc{? denftor.Sed quid in his mororc* nox ferena certiore te faeiet.Ptole.etiam

fcriptacbfulito. 4rQj.iartolococontuendu,DehocLadeo mufn' inter fediuer Op/niones ua

fafenferut,caufa!sc# eius,alij fabulofas,naturales alrj protulerut.De utriftppau rix de Ladco.

cis dicemus pninu de fabulofis.Qiiaru prima recitat Alber.M.c.z.inhgcuer

ba,Fuerunt quida quidixcrS t,q> Sol mouebat aliqninloco ilio , &ffuoluminena

M 4


_ r - . ££ colorecombuflitorbcminIocotIlo.Combuftumemm3pra:cipueftterreflre D

mrabuftionefli.albumeffidtur.flcutpatetincalce.KideoSol fuacombuftfonetapreflitta

’

orbehoc ueftigiumquoduocaturGalaxia. Dicoautem quod iftefermo elt era

roneus,quta fi ita effet utdicunt,tunc fimilts caufafimilem relinquereteffedfu

Sol enim mouetur nunc per zodiacum fub lineaquae dicitur ecliptica quae eft

in meridio fignorum, ergo per totum orbem lignorum deberet apparere tale

ueftigium ex combufttone Solis, quod non uidemus, quia Galaxianonappa*

rct fecundum orientem fignorum in zodiaco, fed potius interfecat orbem ii*

gnorum,Etinfra,a:egreditur uerfus utrumcg polorum.

Adhuc, ficut probata eft in ccelo dCmundo ,orbis in nulla parte recfpitim-

prelfiones peregrinas,quae aliquid uarient in efle fuo.Combuftio autem 8C al*

bedo relidla ex ipfa impreflione peregrina,noncontingit nifi corpori palubili

& alterabili igitur Galaxia non eft combuftio a Sole , Eft enim orbis per hoC

quod eft incorruptibilis ,inalterabi lis ,femotus a natura quatuor elementoru,

& acaufis inferiorum, uegetabilium 8Cgeneratiua animalium , Sfideo imprefi»

fio corporis paflilbilisineo Fierinon poteft.Fuitautem haec opinio,ut puto,Py<

thagor£E,qui dixit terram moueri,& cceluftare8d comburi aSole. Hucufque

Albertus.Cui alludit Mar.Mani.fupra in metris, gAn melius manet illafides 8fc.

Caufaluno- Secunda caufafabulofa eft quod lunouxor&fororIouis ex mamillis emifc

ni9lac. ritlaccopiofumquoinorbepinxeritcirculuS^ inde Ladleinomen aflumpfil-

fe.De qua Mani.fupraficcanit.

Nec mihi cadandaeftfamxuulgata uetuftas

Molliore niueo latftfa fkixiffe liquorejn-

Pectore reginae dimim,ccElumc(iIiquore

Infeciffefuo,quapropterLatfteus orbis

Didtur,8f nomencaufadefeendit ab ipfa.

Tertia caufaTertiamdeindefabulamfapiens perlongum tradat Mar.Mani.fupra lib.t,

q> ibi eft fedes cap.9.Qua:opiniouultquodanimae uirorumfortium,magnanimorum,iufto

utrorum for. rum corporibus exiftis habitent in eoorbe,8C enumerat plures uiros Gratcos,

Romanos Sfc.permetrafere40.cx quibus hateapponere libuit.

An fortes anima:,dignataqj nomina ccelo.

Corporibus refolutafuis,terra ecp remtfta.

Huc migrant ex orbe,fuumcp habitantia ccelum,**

Aethereos uiuimtannos,mundocpfruuntur.

Atque hic Aeacides,hic Sf ueneramur Atride*

Et omiflis pluribus fubdit.

Altius xtherei qua candet circulus orbis

IllaDeum fedes,haec illa proxima diuum*

Qui uirtutefuafimiles ueftigia tangunt.Qiiarta q? fit Quartamdemumfab.fcripfitOuidius firpra.

u,“d ccelum.EftSafublimiscculoKc.

Hx caufae iam recitata: mythologia, id eft, fermonem aut ratiocinationem

fabularum prie fe ferunt,quibus tamenmyfteria autarcana quxda nonafper-Senfusallego^ nandateguntur.Miliis autem tribus, quartam Ouidianam per allegoriam ut

ricu*. cunq?enucleabo. In huitis fane fabula: carminibus poeta Ioni multa ingenio*

filfimetnbuit,qux nos deo opti. maxi. cocedimus .Iouem enim paeremdomi*

numcpdeoru,regem ccdijfedentein throno eburneodCc . efle uoluere ueteres

quem nos deu opti.max.regem regum 8fdnm dominantiu efleccfitemur. Cui

«celiinypfo atteftante,thronus eft,Efai.tfc».CceUjm mihifedes eft,de quo Io.

Apo,

Apcnn!

<sassxss^iRivsy

:STOE FLERI IV S TINGE N. COMMENTA!

^po.nlai^^Cfuifedebatin throno, ad querneft uia fublimis, ardua bC diffici* Via beatitati».

lis&c.Vtam adarternambeatitudinem rediifimetheologiinnocentia,teftimonioregtj prophetae pofuere: Qui uiamadccelfr (inquiens ) interrogat. Pfal. a?

,

Quis afeendet in montem domini,a utquis ftabit in locofando c/us i Quxficofatisfaciens ueriflime,fubiungit.Innocens manibus &fmundo corde. Et anne-'

dic.Hicaccipiec benedidionem a Domino,£d mifericordia aDeo falutari fuo.

Similis eft fententia Pfalm.14.haec. Domine quishabitabitin tabcrnacuIo,aut

quisrequiefcet inmonte fando tuot’ Qtriingrediturfinemacu/a ,Sdoperatur

ftitiam.Hanc,ad cceleftis aula: pratmia innocentiae,uiam Ouidius tetigit.

Eft uia fublimis, coelo manifefta fereno

(Ladea nomen habet ) candore notabilis ipfo.

Si uerborum uim animaduerterimus, multa noftrae fidei confentanea reperire

poterimus C.Eft uia fublimis.) Altiftiina namqj 8C difficilis eft uirtutis,qua iter

eftadcoelum,uia.InfaIlibilis ueritatis teftimonio Matth.7. Arda eft uia,quae Matrimis*

ducitad uita,& pauciingrediuntur peream.Huius uia: difficultatem,pulchre Vitxuia&uir

deferibit Heliodus uetus poeta,his carminibus.r L

1

''

Virtucem pofuere dei fudore parandam.

B Arduus eft adeam longufcp per ardua callis:

Afper 8C eft primum,fed ubi alta cacuminatanges.

Fit facilis, qua: dura prius fuit, inclyta uirtus.

Nihilo minus 6C fi'dimcilis.Coelo tame manifefta fereno.Quid enim homini fe

eundum redardidamen rationis uiuenti,uirtute(adquam natura inclinatifu*

mus)manifeftius efle poteftdCoelo igitur fereno,intelledupnidetiaregulato, Virtus homie

non didaminis erronei obnubilatione obtenebrato,Vircus eft manifeftillima. ni manifefta.

Namquemadmodum inluce omnia facillime cognofcuntur,in tenebris au*

temnecuidemus,necquoambulemuscognofcimus;Ita uirtutes,qugarma Iu*

cisaPaulo adRoma.ij.uocatur,inteIIedum eleuant infplendoremludsxter*

nae .Vtrtuofo enim omnia in luce clarefcunt,Ouidij teftimonio.

(Ladeanomenhabet) candore notabilis ipfo

Hac iter eftfuperis,ad magniteda tonantis.

Et rede.Nihil fiquidem coinquinatum intrabit in regnum coelorum.Apo, it.

Ambulant enim albis ftofis amidi. Joan.Apo. 3. atteftante.Ambulabunt me*cum in albis,quia dignifune . Satis nunc eft pro his metris Ouidij -

y^Xdcaufas naturalesLadei uenio,qua: etia funt plures,ut apud Alber.S^ Caufx natura

Macrob.colligi poteft. ksLa&d,

,TheophraftusLadeum dixit efle compagem t quia de duobus hemifpha:*

rifsccelifphaerafolidataeft.Etideo ubi ore utrgepeonueniant,naturalem clari*

tatem uideri.Dehacloquituretiam Mar,Manilius.An coeatmundusjduplicis^ extrema cauerna:

Conueniane,cceli£goras 8Cfydera tangant:

Peri]? ipfos iungat noxius manifefta cicatrix

Fiflliram faciens mundi, ftipatus dC orbis

Aeriam in nebulam clara compagine uerfus.

Veru liate Theophra, ca ufa ab omnibus,quimundiponunt princip/fr,elidi*

tur.Gene.i.cap.legimus.In principio creauit Deus ccelum 5C terra .Non dixit

Moyfes, Creauit deus hemifpha:ria,quodabitumineconglutinada.EtGen,i.

Perfedi funt coeli8£ terra. Et in Pfal. Dei PerfedaTunt opera. Et Dionyftus

Areopa.Optimi eft optima facere . EtTullius, De uniuerfitate.Qiiandoqui*

dem nequemundo quicquam pulchrius, necg eius atdificatore pra:ftantius.Et

idem,Hancigiturhabuit ratione effedor mundi,molitore#deus, ut unii opus

fN PROCLIDIADOCHI SPHAERAM IOANNIStotum atcjj perfedumex omnibus totis& perfedis abfoltierctur

,quod omni D

morbo fenio'ue carcret.Formam aut& maximefibi cognata5Cdecoram dedit:

Etpoft pauca,Hunceaformafigurauic,quaomnesreliquxform:eincludua*

gecuiiclaeftturj&Tglobofus eft fabricatus.Quod cT-^fo^eeGrxciuocant&c.* .

Diodori.^ Diodorus ignem elTe dixit denfa: cocretaeque natura:, in unam ciiruffimitis

femita, diferetionemundans fabrica: coaceruante,concretum . Et ideo utfum

Laftcus,no eft intuentis admittere ,reliquo igne ccelefti lucem fuam,nimia fubtilitate dififip

ex igne fam ,nonfubiaccnteconfpedui.Confutatio

j-jgc rcprobat Alber. ubifupra ca. tf.his uerbis. Dicit Alexander SC plurimi

Abazel^ pbilofopbi,ignis in fua fphxra non lucet,VndeAlgazel in phyfica fua, ubi Io*

Aulcenna. quiturdeimprefllonibus in alto generatis, ponens uerba Auicenna: dicit fic.

Ignis non eft nifiuna tunica ignea, nec habet lumen,ficut nec aer,fed eft fubti*

lioreo. Sienimhaberet lumen prohiberet uideri ftellas in node SC faceret lu*

men fuperterram, ficut ignes accenfi.

Quod etiam uidetur ex hoc, quod omne lucens tcgftcorpora qua: poft fe

funt, fiuefit 1ucens ccelefte, ficut ftella, fiue fit ignis,ficut flamma.Ignis autemin fuafphxranon tegit nobis corpora cceleftia, Ergonon lucet.

Adhuc autem, ficut dicit Auicenna,nolucetaIiqtiid nifi fpiflum. Vnde aer Bpropter fuiraricatem,licet in fehabeatlumen,non tamenlucet,ita quod illumia

net 8£ terminet uifum ficut facit luccnsrErgo multo minuslueet 8>C terminat ui*

fum ignisin fua fphera,qui multoeft rarior.Ergo ignis nihil cotinebit lucis,aut

Adhxc orbis non in locisftcllarum magisfunt de natura lucis (refledit.

quam ignis,8£ tamen noncontincnt lucem.Ergo nec ignis.

Ignis infe non Adhaec in inferioribus non uidemus ignemlucere: Nifi in materia aliena, fi<

lucet, cut in carbone, qua: eft fumus,eo quod ipfa materia fptfla eft QCc,Ex omnibushis conftat,quod cu ignis in fe purilfimus fit, tanta: raritatis, quodno potefi:

elfemaior in materia elementari. Propter quoddiciturignis fubtiliflirni corpo

ris fpecie, ab Ariftotele . Et fignum huius ad fenfum receptum eftin Aftrolo^

gia.Si enim luceret,tunc dilfiparetumbram terra: &Cimpediret, quod no uenri

ret ad orbem Luna: .Cum ergo nulla fit caufa eclipfis Luns, nifi quodLunatranfit per umbram terra: profundius, ut altius contingeret

,quodLuna nun*

quam eclipfari poflet,quod falfumeft: Ergo ignis in fua fphacra non lucet .Et

ideo dicit AIexander,quod accidit igni lucere egredientiextra propriumlocu; Fficut etiam accidit aquae congelari.

TertiacftPofa /Polfidoniusait. Ladeumefle caloris fydereiinfufionem,quamideoaduei:fidonij. /fazodiaco curiatas obliquauit, ut quoniam Sol nunquamzodiaci excedendo

terminos,expertemfemorisfuipartem coeli reliquam deferebat, hic circus a

inafolis in obliquum recedens, uniuerfitatem flexu calido temperaret.

EtfiMacrob.aflerat diffinitioni Poffidonrj plurium confenfusaccedere,egoLaAcus no eft tamenminime.Soli enim ab omnibus attribuitur principaliter caloris difFufio,efydcreocalo cuius diminutio fitautaugmentatio fecundi! eiufdem acceffum £>£ receflum,

& iuxta radioru aliam 8t aliamincidentiam . Si igitur Ladeus circulus,fecun*

dum PolRdonij politionem, fuppleret uicem Solis eapropter obliquatus azodiaco uerfusutrofque polos, calefaciendo eas terra partes a Sole longe dis

ftantes,ut funt partes uicinae utrifque polis,deberet utiquenon efle tantus ris

gor frigiditatis in his partibus,cuius oppofitu docet experientia ,Immo hi qui

ibi habitantjdeberent haberecotinuum calorem,ex eo quod in .14.horis Ladesus fine omni uariatione , bis accedit adcapita eorum * Quarepofitionem Pof»fidontj fragilem pofthabeo*

Albertus

ST OE FLERI IVSTTNGEN. COMMENTARI VS 71

A Albertus Ma,alias redeat opiniones.Pnma (ca.;.) eorum qui dixerunt,Ga<> Quarta eft

laxiam effereflexionem luminis Solis in quibufdam Ilellrs : Eius Iicecfunt uer*Ocmoc^ici^

**

ba.Illiautcm quiimitabantur Anaxagoram 8C Democritum dixerunt,qu'od

Galaxia eftlumen mutuatum a Sole quibufdamftellisiEt hoc dicitur tunc 111«=

men iftarum ftellarum.Ponunt enim iftf,qubd radius Solis non incidit omni*

bus ftellis,fed potius propter terras interpofirionem retrahitur a quibufda . Et

ideocum occidit,inoccafuretrahitur ab hisqua fibi opponuntur, non con*

fequitur eas:fed incidit quibusdam non tantum 'a fole diftantibus. Et ubi inci*

dit,in circuitulumen diffundit ur.Sicut quando radius Solis uenit per feneftrS

&C incidit interram ,lumen a radio diffunditur in circuitu illius terras, 5C incidit

radius ita,quod efficitluminofa . Ita 8C circa ftellas quibus incidit radius Solis,

mcircuitucoriidifFunditurlumenradiofum,&iUurninatpartesorbisindrcui*

tu iftarumftellarum.Et illudlumen uocatur Galaxia, quod fitex lumine ap<»

proximante iftis ftellis.

Hsc autem pofttio utdetur fupponere,qu'od terra fitmaiorSole,fecundum

uulgiopinionem,quia aliterradicemno haberet:Tuneenim umbra terras effet ^ ^tendens in latum *,& impediret quafda ftellas, Soli oppofitas,aconfequutio* lathoMes" neradij foIaris,&quafdarnnonimpediret.

Dico aut iterum quod illud ftare no poteft.Quia fi Galaxia effetlumen dif* Confutatio

fufum,inloco ubi terminantur radij Solis,ad quas ftellas partium orbis minus

diftantes quamfit dimidiii6 orbis, tunc cumreceditSoIdeloco ad locum, reces

dit etiam illud lumen diffiifumde loco ad locum : Ergo Galaxia non ftaret in

loco uno, fed mutareturdelocoadlocum.Et hocnon uidemus,cumfemperfit

fuperSagittarium8C circa partemGeminorum, ubi interfecatzodiacum. -

Adhuc aut ftgnario de faliitate huiusfermonis,peridquodproponitinfcf:Qy,

’

nta<JPf*

entia Aftronomica demenfura quantitatis Solis &C terre:ubiprobatu eft,quod

Sol eft maior terra.Et infra.Sed c ii ita fit quod luminare maius opponitur cor* De hoc Prole»

pori minoriopaco,radij luminaris interfecant fc, poftumbramopaci,8dillunii *'b f'«Alma,

nant quicquid eft poftumbram: q uas,quia minus eft opacum quam lumino*

fum,tendit inacutum.Compertum autem eftper titiones geometricas,quod

umbra terra: non porrigitur nifi ufque ad fphasram Mercurij.Ergo radius So*

lis confequituromnes ftellas qua: funtin fphasra Mercurij QC fupra.Ergonon

retrahitur 'a quibufd a , nec in loco ubi incidit diffunditurlumen,quod iit Gala*

Prsterea Alber. cap. 4. aliam adducit opinionem eorum, qui dixe*= (xia.£.

t runt.Galaxiam effe Iumen reflexum ab aere. Inquit.Fuerunt autem alrj qui di* I . nxerut,quod Galaxia eftlumenquod redditur orbifteIlato,reflexum inipfum,^ J-rfoc-crtU

ab aerehumido,qui eftfubipfo. Ethuiiisfimileponuntin fpeculo,quia ffcutf Imago fpecull 1

nosuidemus,qubdfaciesilluminata imprimiturfpeculo oppofito,& propter! quomodo abj

hoc quod fpcculum eftterfum &C poIitum,refleditur in faciemafpicicntis.Ita/ homine pxoccj

lumenftellarum orbis imprimitur aerihumido,qui eftfub ipfo,6Cquia corp irsi

humidum reflecfterehabet formas fibi impreffas: ergo aer ifte redditlumen ftel'^

larum orbi ftellato .Sicut apparetcum radius incidit in uas cu aqua , tunc enim

ftatim refleditur ex oppofito in parietem BCc.

Dico,qubdiftefermocorucfterror.Quianos uidemus,quodlumen repere Confutatio,

cuffiima fpccnlo ,aut afuperficie corporis humidi, fuper quod incidit radi*

us Iuminoft,femperrepercutitur ad oppo(itumrS/cut apparet de radio inci#

dente in uas aquas:Repcrcutiturenim in oppofitu radij folaris : 8C illud repere

cufTum mouecurfecundum motu fuperficiei fpeculiud aquas,qux repercutit

lumen.Siautem fuperficics corporis refledtentis radiil incidentem quiefcic,ad*>

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANSIShactamen repercuflum molietur admotum luminofi corporis, aquo incidit ra Ddius, eo quod fcmpcreft ex oppofito. Ergo fiGalaxia tale lumen eft , tunc admotum aeris reflectentis debet moueri,& etiam admotum ftcllarum,a quibus

incidiclumen primo: ut fit femperex oppofito ipforu reflexum ab acre; St! hoc

non indemus.Quia Galaxiam uidemus in unoloco femper,etiam fi acentenis

locis infpiciamus eam,quia nunquam recedit alocofuo»

Sexta opi.8i / Vlcima opinio aut caufa Lad:ei,eftPtoIema:i ubi fupra,AlbertiMag.ca.j.

uera. /deGalaxia fecundum uericatem,ubi ficfcriptumrcliquit.Dicamus nunc quid

' eftGalaxia fecundum ueritatem.Nihil aliud autem eft Galaxia,nifi multae ftel

Ia: parua: quafl' cotigu3e,in illo loco orbisdn quibus diffunditur lumen foIis,fi£

ideo uideturquaficirculus albefees quafi fumus.Etpoft pauca.Sun t etia inter

eas quxda magna: flelle intermixtae, quaediftincflx uidec.Etcum lumen illaru

ftdlarucumlumineineisdiffufoprocedit,exilloloco orbis inflamato 8£ igni»Orbisindatnj t0 fine obftaailo,uidctiumen oblongu.Dicitur aut orbis inflammatus 8C ignismatus.

tus non eflTentialiccr,fcd ab etfcdlutquiamflammat& ignit. 111 ae autem ftella: fis

xae funtinorbe.Ita,qubdquxdaquafi tangunt aliquas &fufcipiunt fplendo*

rem a foie,8£ infuper lumen earum in fe diffunditur,8t!ab unain alteram diffu*

fum cotinuatur. Et hec eft caufa quareGalaxia uideturin uno loco orbis odas gui no recedens ab eo,pra:cipue quiain eifdemimaginibus femper uidetur.Vesnit enim a pedibus Geminoru,&regyrat per principiu Sagittari) in Geminos.

Lege fupra pa Vnde licet mutet fpatiu,ficut SC caetera: ftella: fixa; , no tamen mutat imagines

F zodiaci. Hadlenus Alb.Hanccaufam pulchrecanitMar.iVla. An maior fife.

Caufa efficies Demum necid praetereundu cenfeo,fi quaeritur qua: fit Galaxix caufa effis

Ladei. ciens,& qua: caufamateriah's,ficutfubiedu.Refpondet Alber.ca.6.& ultimo

deGalaxia his uerbis.Caufa eius efficiens, funtin parte ftella: multae panne,

q

funt in primoloco,8C habent infertas magnasdiftindas:&illae diffundunt lus

men futim fuper fpatium in illa parte orbis . Alia pars huius caufa: efficientis,

Caufa maceria e ft radius foIis,incidens iftisftellis quafi contiguis. Caufaautem materialis,fis

a* ls* cut fubiedum , eft pars illa orbis quae fpiffior eft , fii ideo retinens 8£reprxfen*

rans Iurnen Solis &C ftellarirm bC terminans uifum,per eundem modff-,quo ftcU

Ix recinent lumen aTrcprtefentancfi^uifum terminant.

De motu Gala Et com percum eft probationeaftronomica,quod circulus Galaxia: mouc*

xi** turmoruftellarumfixarumjhoceftinioo.annis uno gradu.Qui eft motus ftel*

larum fixarum. **

Secunda pars Hadenus de parte primahuius capitis. Accedo nuncad fecunda, quarinci*mi s ap

, pit/nuerbo.Eftautemunusdenumero maximorum circulorum. Author re*

ccnfetLadeum inter circulos maximos fphierar.De circulis maioribus atrtma

Supra pag.tj. ximis QC minoribus dixit Proclusfupra cap.de circulis fphxrx.Ec nos fufius in

A. comentarioifthoc: Ad calocaledorem remitto.

LTfaPar* 1U

Sequit pars tertia fii ultima huius cap . in uerftculo. Suntporro maximi &fc.s cap.

Author numerat feptem circulos maximos,quos nos uiitaro- maiores appella*

mus. De tequatore circulo facileomniu principefupra diximus .De fignifero

Pag. fupracapite,defignifcro:Ecincomenta.Deduobuscoluris cap.decoluris 6Cfequencibus fn comenta.Dehorizonte ca.dehorizontc.De meridiano, cap.de circulis me*

ridianis.DeLadco pra:fenti capite:8f ifthocincomentario. ^

D E QJV I N Q_V E ZONIJ.

textv j ^T^O t hIs terrx fuperficies fphterica eft,&! diuiditurinzonas quinqj .Ex qui*

PROCLI, X busdux funt,quse circa polos defcribuntur.Frigida: didx’,quod maximeabfunt

STOEFi, ERrrvsrrNGEN» COMMENTARIVS, 7j

A abfunt afolis orbita*Eaidemob frigoris irtiuriam parumhabitate.Determinart

turaute polos uerfus ,ar&icis circulis,Qu* ucro pofthas deinceps habentur,

quod mediocriter ad praetereuntem folemfita:funt, temperata: appellantur,

habent^ in ccdo limites ar&icos,tropicofi$ circulos,quibus in teriacent.Reli*

qua,qua: inter memoratas quatuormedium locum tenet,quod fubipfo folis

tran(ituiacet,torridanuncupatur,atcrreftri tequatorein duas partesdiuifa,

isporro fub mundi xquatore porrigitur,Sed ex temperatis altera a noftri orbis

hominibus incolitur,ipfa longa prope centummilibus ftadiorum, latafere di#

midio»

PRodus nofterpoftquam plura de circulis ccKleftibus,precipueequidiftan stoeflerItibus ,difleruit, puta de eoru numero,magnitudine, poteftate S£interaaU INTERPre,

lo,hoc capite docet,qua: terra: partes aut plagae (int ab his circulis inclufa: aut

contentae . Et diuiditur caput in duas partes . In prima ponit thefim,aut pofiti*

one.In fecunda partitur terram in quincpzonas,diffiniendo eorum limites,co# Jiditiones,autproprietates.secirnda ibi,Et diuiditur inzonasquincp. /In prima parte authoi' utitur thefi' . aut politione. Supponit eni tcrraefuper#Tcrrarotunda - ^

ficiem ellelphcericam,&rex confequutione ipfani terrantEt ego in praefentia# /

rumnolodemonftrare,terram eflerotundarn,fpha:rica,autglobofam.IdquU

uis ledor (ibi facilenancilCi po(Tet,ex diftioncprima Alma,Ex libro primo Io,

de monte re.defloratoris Almagefli.Ex Cfeomede primo meteor.Et forfanco»

mentalia noftra,qua: in fpheeram mundi foan, dfSacrobu,,congelTimus,nom#

hil donabunt.Sed ut lectoribus iit amplus Iegendi,de terrae rownditate,capus,

feriptores citabimus.Quorum omniS princeps efl ( utdiximus) Ptolc, Phelu, Tra&atoreididionc prima AIma.ca.4.deindefequunturaltj, Ariftotclesfecundo deccelo dc rerrxrocuri

8C mudo, Sdcius comentator Auerrois. Cleomedcspr/momete^or.cap. Quod dicate,

mundus fit globofus, QCcap.Qirod terranon fit lata, 8Ccap.Quod terra no (it

caua.Et ca,Qupd terranon fit cubicofa,quadrangula,aut pyramo/desJPiinitrs ^

"

cr

°re e*

secundus lib.i.ca.iSi5.(S7.8^7»*Ioan.amontere.Inepito.Alma.Iib,prn7ioconclu^ Clcomedcs(ione fecunda.AIber.Magnus in abbreuiatis AJmageftiiibro primo.Eridem Plinius.

infecudodecoelo8^mundotradatuquartocapp,io,ii,Ouidiuslib,<s,Faih*

'

Terra piix fimilis nullo fulcimine nixa,

Aerefubiecfio tam graue pendet onus.

Arte Syracufia fufpenftts in aere claufo

Stat globus,immen(iparua figura poli.

Et quantum afummis, tantumfeceflitabimis

Terra,quod ut fiat,forma rotundafacit.

Necdcfuntfacraelitterg.Regius propheta pfalmo pj.rudicabitfinquiOorbent pfaimusterrarum in leqUitate,^ popuIosmueritatefua.Et pfalmop^.Illuxeruntfub ParaJipo.

gura eius orbi terrs.Etprimo Paralipo.ca.id.Ipfefimdauitorbemterrgirnmo

Pro fecunda partehuius capitis in primis anfmaduertendum eft.QuodPhy^

fici,AftrologijGeographi 3£ Poetgdiftribuunt terram QCccelum in quincpzo#

naSjautfafctaSjfiuecingula.Zonagrafcej^wyS^ntautbmtraifiatorcs dezonis

hi.Cleomedesprimometeor.capitedeorbibus.Stfabolibro primo& fecundp. g^°j^edCS

lulius Firdibro primo capitulo quarto &fultimo.Tuliius dc repui MacfobtusjujJuspfo

libro fecundode fomn tjs Scipionis.PIiniaslibro fecundo cap.70.Ptole'ilieusia XuJJius

fuo quadri.tradatufecundo.Martianus libro fexto,Albertus Magiuisde na Macro.Plin/j

tura locorudift,i.ca.<j,qui citatPlatone, Pythagoram,Homeruni« 3es" fjuiin Pcolcmsu?

lo.amon iit

Alber raa.

Ouidius

rf

r-s'

Martianus.

Albcrcus.

Placo.

Pyciiagoras.

Homerus.Virgiliu*.

Ouidius.

Tibullus.

Lucanus.

T ullius.

Virgfliu».

Ouidius.

Tibullus.

IN PROCLI DlADO CHI SPHAERAM IOANNTSAegypto phiiofophatifunt.Acccdut Poetg VirgiHus,Ouidius,TibuI(us,Lus £>

canus. His addo Probum grammaticum,loan.de Sacrobu. GeorgiuValiam,

QC alios plures.Horumomniu fententias in medium afferre, plurimas abfumeret horas,nonnullas fatis comodas affcribam.Cleomedes ubi fupra,poftquam

in coelo quinquediftinxit parallelos,quos fegmenta appcllat,fic fcriptum reli«=

quit,8i£ loquiturde rerre(iribus zonis. His nimiru cceli interuallis,qu? menio#

ratis orbibuSjid eft.circulisdifringuuntur.terra: partes quinque fubijcitmtur*

Vna abardiico,nempefeptentrione, coprehenditur.Altera, fuppo(itafpatic*,.

quod interfeprentrionem QC sftiuum tropicum eft. Tertia inter duos tropicos

quxmedioxumum obtinens locum,incumbentemfuperneiibihabetaequino

dialem.Quarta medium hybernt cropicifpatiu QC antardici tenet.Quinta fubantardico.Has igit ur terra: partes phylicizonas,feu cingulauocant, quorumextima utracp,ob gelu rigorcm,inhabitabilia effe pcrhibentur.Vt medioxumupropteralium habitationi n5 eft obnoxium. Inter quodQCextrema funt tem*perata .Temperatior fiquide efficiturzona ab exufta ,

QC utraque allidente QC

contermina frigida. Harc Cleome.De ijfdem zonisTullius de rc,pu.Cernis eandem terram quali quibufda re E

dimitam 8i circundatam cingulis,e quibus duos maximeQC inter fe ditierfos,&C

cceli uerticibus ipiis ex utraque parte fubnixos,obriguiffe pruina uides: Mediumautemillum8^maximum folis ardore torreri.Duo funt habitabiles, quoruilli,inquo quiinfiftunt,aduerla urgent ueftigia,nihil ad ueftru genus . Hic autalter fubiedusaquiIoni,quem colitis ,cerne quam tenui uos parte contingat.

Omnis ern terra quae colitur a uobis,anguftata uerticibus, lateribus Iatior,par^

ua quaedam infula eft , dreumfufa illo mari,quod Atlanticum,quod magnu,

quodoceanum appellatisin terris,qui tamen tanto nomine cpparuus lit uides*

Praetereohicinferereaureas fententias Macrobi) QC lultj Fir. propteruerbo

rummultitudinem.Tuquidem Iegito,&Iegifleprofedo gaudebis.AdPoetasaccedo.Virgilius primoGeor. fic canit.

Iccirco certisdimenfum partibus orbem.

Perduodena regit mundiSol aureus axem.QumquetenentzonarccelumiQuarum una corufeo

Scmper Solerubens, torrfda femper ab igni eft.

Quam circum extremae dextra Ieua^p trahuntur FCuerulea glacieconcreta:,&imbribus atra:.

Has inter,mediamq!,dux mortalibus aegris

Munere conceffa: diuum.Et uia fecfta per ambasObliquus quo fe lignorum uerteret ordo.

Ouidius lib.i.Metamor.fab.7.

Vtquedua: dextracadum ,totidemque finiftra

Partefecantzonxtquinta eft ardenttor illis.

Siconus indufum numero diftinxit eodem.

Cura dei,totidemque plaga: tellure premuntur.

Quarumqua: media eft,non eft habitabilis a:ftu,

Nix tegit alta duas,totidem inter utramcglocauit.

Temperiemque dedit mixtacum frigore flamma.

Idem de quinquezonis lib.i.Metainor.Fab.prima.Si potes his faltem monitis parere parentis QCc,

EtTibullus lib.quartOjClegia prima.

Et quinquein partes totusdifponitur orbis,

Atqifeduxgelido uaftantur frigore femper,TUk

7+

B

ST OH FLERI IVSTINGEH, COHHENTARIVS.A Illic 8£denfa tellus abfeonditur umbra,

EtnuIIa incoepto pedabitur unda liquore.

Seddurata rigetdenfam in glaciemqjniuem^.Quippe ibi nonunquam Titan fuperingerit ortu*»

Ait media cfl phazbifemper fubieda calori dCc.

Sequuntur «

6

.metrade zonis alfjs.Lcgito.

Secundo contuendum, Zonafiuezone pluriuo cum effe.Eftenim zonaemonsThracia:,Authore Plinio libro quarto cap,u. Etzon* oppidu Thraci*tefte Pomponio libro fecundo deThracia. 2onZona alteranoftro feruiens tractatui, fic diffiniri poffet. Zona eft portio,

*

tradus,autfpati5Ccdi,fi'ueterr*,interduoscirculos minores,*quidifiantes,

proximos,aut inter gquidiftantem 5C polum mundi contentum. Qiiafi cingatuel circumeat ccelumfiue terram.Vt tota cceli portio inclufaduobus tropicis

diciturzonaexufta,circundatenimco2lumiicutcingulum.Idem fumitoiudi* , . ,

cium de terrcetradu his tropicis interpofito. Incipit autem zona (geographice p 1 *

loquor)in occidente, tendens per meridiem irt orientem, 8£ rurfus ab oriente

per drculum medi* nodis inoccidentem,& fic totum ambitcoelum,aut terra,

dCinhoc diftat a climate, quod eft fpaciumterr* habitatum inter duas lineas

*quidiftantes aboccidenteinorienteminclufum. '

Zonorumuaal *

Sunt quippezon* uaria nomina, ]uvn enimgrxeum eft,6£ apud latinos zo==rianomjna J

na pro latino ufurpata, ut facileeft uidere apud luliumFirmicum, Macrobi* Zonae.

iim,Virgflium,Ouidium,8£ alios latinos.Vocanturetiam zon*,fafci*, aptid Fafciae.

MartianG libro fexto.Orbis(mquientem)terr*,inquinqjzonas,fiucmelius

fafeias dico,pro rerum diuerfitate difeernitur &Cc . Nominantur ctiamonguliQj"oui

apudTu!h'um,8C Macrobium. Et cingulaapud Cleomcdem,Georgio Valla pja^interprcte. Et plaga*, apudOuidium.Tandemmacul*:apudTiilliff.Vbi Sci* jyiaculsr.

pio Afri.Scipioneinalloquitur dormiente, fic,Harccccleltiafemper fpedato^

illahumana contemnito.Tuenim quam celebritatem fermonishominum,autquam expetendam confequigloriam potes?Vides habitari raris,&Tanguftis in

locis,8d in ipfis quafi maculiSjUbihabitatur,uaftas folitudines interiedas &fc.

Zon* cnimfunt(fl£loqitordehabitatisjferb ad fimilitudinem macularu,Ma*cula fane prgter notas fignificationes, proretiponitur.Na ficut rete multa ha*

bet foraminaqu* etiammaculae nuncupantur,ficzonamulta habet foraminaid eft, partes, innonnullis commodishabitationibus,in alijs incommodis.

DehacnominumuarietatepulchrefcribitMacro.librofecundode fomnio Macrob*Scipionis .De quincp autem cingulisne qutefo exiftimes

, duorum Romanaefacundi* parentu Maronis bC Tullij diftentiredodnnam,cumhic ipfis cingu*

Iisterramredimitamdicat,illefjfdem,quasgr*conominezonas uocat , afferat

ccelutn teneri.Vtrumq? enim incorruptam,ueramcp, nec alteri contrariamre*

tuliffe rationem procedentedifputatione conflabit dCc, Poftea Macrobius de

zonis terrcftribus &C. cceleftibus dilTertiflimeloquitiir,8C etiam docet

,quopa*

do uia geometrica pingi poffunt,ad propofitum fic fcribit.Nuc illudquod probandum promifimin,afTeramus,Hos cingulos 8C beneMaronem ccelo,8£ be*

neterr* affignafle Ciceronem, S^utrunqjnon diferepantia fed confona j ea*

denique dixilfe. Et poft multa concludit.Cum ergo manifefte 5C rigoremde

cceliuerticibus,& feruoremde fole in terr* cingulos ucnire fignauerit , often*

dit prius in ccdo hos eofdem cingulosconftituilfe.Nunc quoniam conftitit

eafdem inccelo&intcrra zonas effe, uel cingulos , li*c etenim unius reiduofimtnomina,HucufqueMacrobius,

E

I H PROCLI DlADOCHt JPHAERAH IOANNIS

Zonx Geminf Tertio annotandum zonas e(Tegeminas, alteras cceleftes, alteras terrefhes. DCceleftes =o= Cceleftes quippezona funt primaria SCterreftrium caufa. Hae quatuor ccele

nx ‘ ftibus circulis (ficuti fupra indifFinirionediximus) in coelodiftinguntur,orna*

ca fyderibus &C aliris,quorum fitum SC locum in ipfis zonis aftraria fphara

ftium-omox *ndicat.Confidendus eft etiam Hyginus infuo poetico aftronomico.Cce*

‘ Icftcs haezona: larinorum more ex obliquo circulo,id eft, zodiaco 5C motu Sos1 is annuo fic uenari poffunt.Hi.rius obliqui circuli pars una ab aquatore infes

ptentrionem abit,ac recedit gradibus zj. 5C minutijs fere jo. Alia parseregione

diftans ab eodem aquatore in auftrum fugit tot gradibus 8C minutis» Cum igi*

tur Sol motu fuo in aquilonemdeflexeric,8£ab aquatorememoratis gradibus

& minutis declinauerit,quod in Cancri initio accidere ambigit nemo ,diurno

motu deferibit circulum,qui Caperi

,&Tropicus eiufdemappellatur . Is fane

limes eft duarutnzonarum . Contra Sol in meridiem uergens, 8C ab aquatore

(utdiximus) abiens ,diuturnarotatione alium pingit circulum, qui circulus

Capricorni, aut tro picus Capricorniuocatur , alius certe limes duarum zona*

rum,lnteruailumigtturcceleftehiscirculisinclufurn,rnedium tenens locum,

dicitur zona torrida exufta.

Praetereacomcmoratus circulus obliquus,8C motus Solisfub eo etfaoblis

quus,alios quam mundi petunt polos , ab his utrimque in . gradus 8C jo.m i*

nuta(quemadmodum fupra annotauimus ) abeuntes. Quare li i zodiaci poli

circamundi polos circulos deferibunt paruos, quos noslatiniariflicos appelli*

tamus.Et cceIi fpatium intra hos complexum, duas gelidas 8C frigore rigentes

conftituitzonas , unam ardicam ,alteram antardicam ,Sed coeli intercapedo

feptentrionaria,inter tropicum Cancri &C circulumardteum inclufa tempera*

tammanifeftatzonam,feptentrionariamtamen.Etinauftrinaregione inter*

uallumccelefte tropico Capricorni & circulo antanfhco interpofitum,aliam

Qito od ccezonam,qua temperiem recipit.Ecce quinque ccelefteszona,

leftcs zonx di Hic fcito optime lecftor ,cum grauifftmi authores afferunt cceleftes zonascantur torride -effe torridas, exuftas, gelidas

,frigore concretas, tcmpcratas,ficut de his canit

gelido:. Virgilitis ubifupra.EtMacro,Iib,z,deSom.Scipi. fic habec. Ipfumautem Ct*

ceronefciffe,qubd terreni cinguli ccelcftibus inficiantur, cx uerbis eius often*

ditur. Ait enim ex quibus duos maxime inter fe diuerfos 8C cceli uerticibus pipfis ex utraque parte fubnixos obr/guifle pruina uides» Ecce teftatur finale

frigus effode coelo.Idem quoque deferuore medio dicit.Medium autem illum

SC maximum Solis ardore torreri.Cum ergo manifefte 8C rigorem de cceli uer*

ticibus,8fferuoremde Solem terra cingulos uenirefignauerit, oftendit prius

in coelohos eofdem cingulos conftitiffe&c.IIIa&talifmodi aliorum uerba fic

exponito.Cceleftemzonam effetorridam, non quidem formaliter, aut percf*

fentiam,feduirtualiter,autcaufaliter,qubdinfubiedam terram caufat&C im*

primit exiccationem,aut exuftionem,ficzona cceleftes uicina utrifque polis

gelida dicuntur, accipe (ut dixi) non formaliter , fed caufatiue .Idemintelligi*

tode temperatis.

Terreftrcszo* Quinquehiscoeleftibus zonis,quinafubduntur terreftres. Imaginare (ut

nje,facilecapias) ecirculo Cancri perpendiculum in terra fuperficiem demiffiim.

Id in eodem motu diurno primimobil is deferibit circulum . Hic illi inunguemfupponitur ,

circuluscp Cancri terreftris nuncupatur , limes (quemadmodu deccelcftibus diximus) duarum zonarum , haud fecus ac iam pracepimus alios

cceleftes circulos, terrenosfacies,Videbisq;in terra quinquezonas in frigore,

ardore

ST OE FLER! I V S T I N G E N. C O M M E N T A R I V S 7f

A ardore 6C temperie cccleftes imitantes,

Vt candidis lecto

ribus labore minuamus,ocuIis fubijcies

mus pidura quinqj

sonarum terreftiu,

E ito orbis aut circu

lus terra: in plano

defcriptus,per duas

diametros occultas

in quatitor gquas p»

tes diftributus.Pun

diis extremis unius

diametri adferibito

literas a. b. Alterius

diametri pundis ii>

gito literas c.d.C.po

lu feptentrionariu,B D.auftrinumfignis

ficantibus . Arcumorbis a.c.partiremo

re uulgatoin po.par

tes aut gradus,affcri

ptis (ut alfolet) numerus y.io. 15.ao.ij.8dc. Inchoandum negotium iuxta lite*

ram a.perque quinarios afeendendo ufque in c.polum feptentrionalem.Prarterea ab a. uerfus c,maximam Solis declinationem

,qua: noftra tempe*

ftate continet ij.gradus 8C 30. minuta, fini fupputationis addito literam e.Offii*

cioqiie circini coprehende arcum a e. Et pede circini in a durante,cu uagopin*gein orbenotam uerfus d polum auftrinuin, cui addeliteramg, Deinde pone( circino tum non uariato) unum eius pedem inpundum b 6Ccum reliquofm<

prime notam uerfus c,cui literam f iungito,&rurius gyrato circmofacnotamaliam uerfus d quam h Utera ornabis . Ex e litera traheredam in ftropicum

q Cancri pra: feferentem,Item ex g emittelineam in h tropricum Capricornifi*

gnificantem.

Rurfus fifteunu circini inuariati pedem in c notam poli Septentrionalis dC

cum uago facito utrinque notam in orbe, dudaqueredaa nota in notam,eamliteris i k oblignabis,indicantemcirculum ardicumLatinoru. Hauddiffimis

liter immitte pedem etreiniin d pundum poli auftrim 8dcum mobili pundishac Sdllacin orbe fi'gnatis,ducito lineam I. m.circuIoantardicoLatinorumre

fpondentem.

His abfolutis uidebis in plano quinque terreftreszonas ritedepidas.Omneenim terra:interuallum lineis e f Sdgh tropicis inclufum torridam aperit tibi

sonam . Ardore enim folis huic terra; intcruallo femper imminentis exuritur.

Quare haud inepte a litera g in f lineam reda euchere potes,folare iter reprat*

fentantem,

Inclufa autem intercapedo terra: lineae i k circuliardiciSC arcui feptentrio*

nali lineae i k refpondenti zonam gelu obrigentem feptentrionaleni indicat,

Eteregione zona in meridie expofita ob imenfum frigus inhabitabilis eft.Ter

rae autem tradus lineis i k Sic f indufus,sonam noftram temperatam, habi>• N *

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIStabilem,aquiIoniammanifeftat.Etdemumterr*portiolineis g h 6C 1 mconv» £)plexatemperatam auftrinam palam facit.

Canones quin Quarto aduertendum. Nouitrj ad capeflendas res geographicas afpirantes,que ronaru.

jin quibus zonis,regioncs,montes, flumina, urbes &c.contineantur, edoceri

cupienteSjhis canonibus facile fefc iuuare potiunt» In primis prseftofint eis

! commentariageographicaPcoIem*i,cumadiundis tabulis uiiuicomtnoditii#

\mis.Hic tamen meminifleconucnit Ptolemaeum ubique obferuaflemaximam• > kn+fo h jw^Solis declinationem uiginti triumgraduu 5i quinquaginta unius minutorum,4 '

t-h'»»>'•'’ dt, fere uigintiquatuor graduum,quam talem etie temporefuo officio in#

L’ow- yrv

7ftrumentiinuenit.

fCanon igitur primus is eft.Vbicumque in commentarijs aut tabulis occur#' rrt alicuius loci latitudo minor uiginti tribus gradibus& quinquaginta uno minutis, locus iftetorrid*zon* eftintrufusJn exemplis .Tabula (exta Aiis 8£

caput odauum commentarij librifexti continent magnam partem felicis Ara#/* bi*,qu* in torridam caditzonam .Vbi offendes oppida clariffima centum SC

dj $ v triginta ferme, plura emporia, urbes regias, metropoles,quarum latitudo mi# p

7 nor eft uiginti tribus gradibus& quinquaginta uno minutis.Adeft etiam pars^

*- CarmanisercgioniSjUtfcquenscaput nonum docet.Etalia exempla colliges

ex commentarijs libri quarti,capite quinto

,8CTabula tertiaA fricte . Item ex

capite fepcimoeiufdem&Tabulaquarta Africx.Rurfus ex capite uicelimo

jprimo librifexti&Tabula nona Afite.Etex commentarijs librifeptimt

,capite

primo,fecundo,tertio,quarto,6^ tabula decima,undecima 8>C duodecima Aflae,

Scito quod hiccanon extendit fead utrafque latitudines,puta feptentriona*

lem 8C auftrinam.

/"Secundus canon.Loci habentes latifudinem feptentrtonalem uiginti trium

gradun SC quinquaginta unius minutorum uel quafi ,fubiacent tropico Can*

cri,limititorridae & temperatte zon* feptentrionari*.Gratia exempli. Ptole#

m*us libro quarto capite quinto& tabula tertia Afric*,indefcriptionc Aegy#pri,innomo Thebarum, iniigncmurbemSycncm alligat latitudini uigintitri#

um graduum&quinquaginta minutorum, fubiedam tropico Cancri.Et eo#

dem captte,Berenicen ciuitacem huicfubdit latitudini. Sic contra meridianam

latitudinem tot graduum &C minutorum obtinentes tropico Capricorni fubfj# pciuntur,limitizona: exuft*, &C temperat* auftr/n*. Ex opere PtoIcm*inullaexcerpes exempla,eoquod eius obferuationes eonon peruencre, fcd exmo#demis tabulis facile elicies.

Tertiuscanon.Cuuifcumque loci latitudo maior eft uiginti tribus gradibus

& quinquaginta minutis,minortamen latitudinefcxaginta fex graduum 8C

nouem minutorum, hunc temperat* zon* feptentrionari* afleribi. Huiusexempla habes propemoduminnumera ex commentarijs quinque librorum

Ptolem*i&decem tabularumEurop* , 8C multis comentarijs QC tabulis Afri#

c* 8CAii*.Verum nulla offendes apudPtoIem*um exempla auftrin* . Fate#

or etiam habitationes uerfus aquilonem ultra latitudinem quinquaginta fe«#

ptem,quinquaginta odauo,quinquaginanouem dCc. expofitasIiyberno tem*

pore difficiliter habitari.

T Canon quartus. Loca latitudinem aquiloniam fexaginta fex graduum 8C

nouem minutoru excedcntiacompIedunturinzonafrigida,Suntquippedif=«ficillim*habitationis,quareh*czonainhabitabilis appellatur. ExPtolem*£

commen*

ST OE F L E R I I V S T I N G E N. C OMMENTARI VS, 76

A commentarijs nullum prorfus inueniescxemplum/umomnis ipfius obferua#

tio in feptentrionem ad latitudinem fexaginta trium aut fexaginta quatuor

graduum finem habeat. Nicolaus aut Donis Germanus, Ptolemaei chartis,ta# Nicolaus

bulam modernam Noruuegig& Gothia?addidic.Inqua uidesultracirculu ar= Donis,

flicum,uerfus polum,infulamlslandiam, prouintiam Engronelandiam alias

GroneIandiam,8d Pilappelandiam dic, contineri.

Quinto loco,dezonis digne differendum effer,de earum , fcilicet , temperas Dezonarummento SC diftemperantia , Si quibus caufis id eis ufuueniret , 8i aliis earum ap* temperamen a

pendicibuSjputahominum uariis formis Simoribus, de beftiarum di ferarum t0^ diftempe

diuerfivate,8^ aliis id genus propeinnumeris.Sed quia paucis Iapfis annis in trarato*

flatu noftro generali in_cofmographiam,de his fatisjabunde differuimus , di ex'' aliorum feriptis plurima colligi poll’unf,Tn praffentia breuitati ftudentes prae#

terimus.

Sexto di demum fcicndum.ProcIus finitcaput his nerbis.Sed ex temperatis De uaria longi 3altera a noftri orbis hominibus incoIitur,ipfa longa prope centum milibus fta#

8i 1^1

diorum,Iata fere dimidio.His uerbis nititur author indicare habitati orbis Ion*ternione"

1

gitudinem8ilatitudinem.Hocloco animaduertendumeft.Scriptoresdelon» ,,

* Sgitudine 2^ latitudine habitati orbis multum inter fe di(Tentire,& pugnantes"

afferre fententias,quatuor ex hi,sreliquis mil!is,adducemus.Ptolema?usClau.

libro primo geographia?, MarinumTyrium geographum emendati crebro

taxat dc iniufta di inepta longitudinum di latitudinum obleruatione, modoin menfuris terreftribus , modo marinis nauigationibus , modo in codeftium

confyderatione,quodmanifeftumerit legenti difli libricapita, fcilicct, feptia ' vmum, oflauum, nonum,undecimum , duodecimum, decimum tertium ,deci*

/.

mum quartum Sidecimum quintum . Poftea caput uicefimum fecundum ,ui# lo nri «vi"'t+h to

cefnniim tertium,uicefimum quartum. EtIucidiuslibrofeptimo,capite quin#}o **:

to,concludit noftram habitabilem fibi cognitam in longitudine continere fe# yylasM'

’

mifphaeram terrae, aut femiaequinoflialem, hoc eft, centum di ofloginta gra#

dus. Latitudinem nero habitabilis cognita; tam uerfus auftrum quam fepten*

trionem complefli feptuaginta nouem graduS 8i uigintiquinque minuta,

aut,ut ipfedicit, integris gfadihus ofloginta .Datidem unigradui circulima# t ^gni quingenta ftadia,utexdiligentioridimennone comprebenfumeft. Sligi# *

^

,

tur quingenta ftadia in centum di oflogintagradus femicirculi xquinoflialis

duxeris, fufeitabis totius orbis Ptolemxo cogniti longitudinem fuperarcumarquinoflfalis circulinonagintamilium effe ftadiorum , faciunt miliaria Italica

’

celebrata diuifionc peroflo (tadia,undecim milia&fducenta di quinquaginta,

miliaria germanica communia duo milia di oflingenta di duodecim integra,

quatuor miliaribus Italicis unit germanicum facientibus. Latitudinem autemnotae terrae habitabilis facitofloginta fere graduum, quibus refpondent qua#draginta milia propemodum ftadioru . Et quinquies mille miliaria Italica, no#

ftra germanica izjo. Ab aequinoflialipraeterea uerfus polum arflicum,ufque

inThulfcm infulam, fupputatPtolemaeus fexaginta tres gradus, facientes fta#

dia 31*00. miliarialtalicajpj7*qua(T,noftra984.Hxc eft fententia Ptolemaei de

habitato orbe cognito in longum di latum.

L, /-0 /o —

,

Acceditfccudoloco StraboAmafinus defituorbis.Is lib.;. habitabilis orbis Strabonis fcn

cogniti longitudine S^TariurJmcm latenter fatis aperit.Vt autlefloribus eius tencia.

fententia apertior reddatur.Prgnotanduquodidem donat unigraduiaequino#N 4

,/i £'• I i* h Y^V<P*P f '

•

' S / t N PROCLI DIADOCH! SPHAERAM IOANNIS

tialis feptingenta fhdia more fereomnium ncteriim Gracorum,quod ex eius DtierBis facile capitur .Siquis igitur ( inquit) in trecentas& fexaginta fe&iones

diuidat maximum terra circuitum,feptingentorum ftadiorum erit unaquacpfe<ftio'Etin cafententia fuiffe Eratofthenem tradidit^ hoc memoris commesdato. Pratercaidem initium terra habitabilis fecundum latitudinem fumita

Cinamomifera regionc,diftante ab aquinocftiali uerfus feptentrionem ftadijs

rruIiFuso&o dC octingentis.

Attendehic lector quod Cinamomifera regio de qua Strabo hic loquitur,’*

• non clt ea regio,qua eft lita fupra paludes Nili ultra aequinoctialemjiierfus au*

ftrum,dequaloquiturPtolemauslibroquarco capitulo odlauo tabula quar*

ta Aphrica. /

Poftea Strabo concludit uniuerfi' orbis habitati longitudinem 8dlaririT(ji*

,nem,his uerbis.Vnde uniuerfa latitudo <jabis terrarum minor elTet milliamn*Iginta ab auftro in feptentrionem. Longitudo autem millia feptuaginta efle tra

Gr.rci cerri ftarIClu '^ ;l^es nunc optime lector quid Strabode his rebus fentiat.Gracifarie

drismeriuncuriT10^ et‘am nolterPRO cl MS fupra de horisonteapprobat , ftadijs terram me* •

ftumtur,non miliartjs Italicis,aut Germanicis.Qiiod fi decreueris eas res ad mi* g«iariatraducere, aut gradus aquinodtialis excerpere, hocferme pacto utinfra

patebit operaberis , AlTeiit Strabo..Cinamomiferam regionem recedere ab a*

quinodiali ftadijs milibus octo &C o<ftingentis,qua diuido per feptingenta fta*

fdia, 5Ctandem extraho duodecim gradus xirfuli aquino&ialis ,cum triginta*

(quinqueferme minutis,qua facile conuertes per multiplicationem feptingen

tora ftadiorum induodecimgradus &C trigintaquinque minuta, in ftadiacome

-morata 8C deinin miliurirttalica 8C Germanica iuxta modulum infra expo*

\ nendum , Incipit igitur Strabo iniffum terra: habitabilis fecundum latum in

prjncipio primiclimatis,proutpra:cedentibuslectionibiis abunde docuimus.

Ab eo igitur termino auftrino-extendit Strabo,ut iamiam commemorauimus,terram habitatam uerfus feptentrionem in joooo.fere millia ftadiorum ,

qua: in

gradus a;quinoctiaIis(hacIege)conuertam. Partior ea perzoo.ftadia 6C colligo

-j, in quotiente4 j. ferme gradus,deficiunt enim centum ftadia, quare Strabo egre

gieadiecir,minor.

Hic obiter norandum eft, quod Prifci unigradui circuli magni aflTgnamnt

/

^yl'r

/'* fedecimrniliariaGermantcacommunia.Etapiideosunum miliare Germani* Fv ) cum ualeba tquatuor miliaria Italica dC contra. Miliario autemltalico refpon*

dent undecim ftadia minus fere una quinta uel aliquid huiufmodi. rnrelligc

cumgradus unus compleiftiturfepringenta ftadia.Siigitur4j.gradirslatitudi*

nismiiltiplicauerisinfedecim,fufcitabisrniliaria Gcrmanica688 . Ea per qua*

tuor multiplicata pariimtz^i. rtalica.Aut partire numerum ftadiorum 30000

per undecim $>Cemergent propemodit miliaria Italica iamiam extratfla, fcilicet

275'i-cxquibus facileeduces miliaria Germanica.Ex his palam infertur, quodfiaddiderisduodecimgraduumKtrigintaquinqueminutorum diftantiamCi

namomifera regionis ab £quinodiali,quadragintatribus gradibus terra: habi*

tatae fecundum Strabonem , colliges quinquagintaquinque gradus S>C fere

trigintaquinque minuta latitudinis, iuxta fententiam Strabonis ab aquino*tfliali inchoando . Finis igitur terra habitata uerfus feptentrionem fecun*

dum eundem eflet ferme ad mare Germanicum , &T ad litum Hamburg/ , Lu*bcci

,Roftochtj , Dantifci,S£ catera , STRABO enim aderit R h o x o*

lASoi efle cognitorum nouiflimos Scytharum , hos ptolemaevsfubdit

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTAR I V S

A fubdit eleuationi polari 54* graduumud circiter, uide tab.odauam Euro. VI*

traquos maligna eft habitatioStraboni propter frigora.Huiusartertioniscau*

fa eft, quod Graci circulum ardicuin euariant iuxta eleuationes polares quas

in Grxcia numerantur jj.36.37.j8.graduum.

, Pratercalongitudinemhabitabilisterra Stralab rccenfct 7oooo.ftadtjs,qu;e^on° u

per7oo.diftribuca relinquunt 100. gradus longitudinis circuli aequinodialis.

Hi multiplicatiper 16. procreant mil.gcrma.1600. Germanica uero multiplica*

ta, per quartum conftituunt mil. Italica 6400.Aut diuidito numerum ftadioru

longitudinis per n.5f in idem deduceris, prerer id quod « i.ftadia nonnihil fuper

abundant. HabesnunccandideLedorfententiam Strabonis de longitudine

fin iat itudine habitati cogniti orbis.

Tertio loco ad Artemidorum trepidusaccedo. Quem Plinius libro fecundo Artemidori

capi.ViT.fn ueteri,de menliira fongitudinis &C latitudinis uniuerfae terrae antefi-<enC€nU2‘

gnanum delegit.

Hic prarfari libet, numeros lurias capitis fere omnes deprauatos,quarefu*

cubrarionem peculiariorem quam meam defiderant. Ego ne tacendo piaculo

B quopiam obruar,cum Hermolao Barbaro corregionis aut emendationis gra*

tia,Martiani Capellae uerba ucritati magis confentanca profcram,ha?c.Longi

tudoab extremis India ad Herculis columnas Gadibus confccratas,Odua=

gies quinquies centenafeptuagintaodo milia,ficut Artemidorus afleruit.

A xtvHk-' Antequam uerba Martiam amplign fermone dilucidiora reddam. Praeno* p!

J

^0 .

!tandum. Terra: menfores, uc unicuique fuas partes,puta regiones ,fatrapias, / j J

?

C* prouincias, territoria , loca, agros , uineas ,prata 8i reliqua id genus fecernere

poiTent,plurimas excogitauere terra: menfuras,utfimt digitus,uncia,palmus,

fexca,pes,pa(riis,adus,miliarium,ftadium,leuca dic. Pro noftro propofito fci* Paffus Sfc.

endum,quod partus continet quinque pedes. Pes quatuor palmos, Palmus^quatuor digitos. Stadium aut quodterreftribusdimenfiontbus magis ufurpa*

‘i tum eft cerris partibus completur.Sunt ita ftadia alia Si alia Iongitudinedtfcre*

j

pantia . Nam ftadium quod Italicum fiue J&omanurn uocant,feft pedurmJzy, Stad/fftriplex f

v qiri per y.diuifi,relinquunt izy.pafiuSjIralicumftacrturriiiDeqiiopjim. libro fe* Italicum.

7 eundo cap.uicefimotertio. Staoium inquit izy. noftros efficit palliis ,Hoc eft,

(

2

pedes <5z?. 0!vmpicugratcisobferuatum pedum 600. palTimrrmo.Namcumrconftaret curricula ftadij, quod elt Filis apud Olympicum, Herculem liris pe*

(• dibus metatum,idquefuifle longum pedibus (Soo.carteraquocp ftadia in terris

T Gracia: ab alrjs poftea inftituta . Legito Aulum Gelliumde nodibus atticis

]libroprimocapi.pr/mo.Pythicum pedum 1000. partuum xoo.Fortarte aPythia

iris.ocquaSi’

l ciuitate Myrta minoris, HcquaStrabo libro 13.

In noftro igitur propofito propter ArtemidorumGrxcum Cofrriogra phfr, Longitudcp yyw/fi*

utemurStadio olympico, quod Gracorueftinhuncfermemodum 8578000. ™partiis,de quibus loquiturMarrianus,putata longitudo acolumniTHcrciiteis'

ti(que(ut artfcrit) adextremalndis.diuifi per ftadium Graecornm.fcilicet. izo. L .. - ff.»-----i—

-

inhjia.b. ff&rxipartus,relinquunt in quotiente ftadia 71483 .qua partita per700. iraciia ao* ,, '/ifa y/yu> t,

nant 101.gradus longitudiniscirculi magni.Quidndi in nS.procreant 163z.mil. ^

^

germa. Rurfus hac in quatuor multiplicata dant mili. Ita.6yz8. Eccenumeri ytUmni*graduum longitudinis& miliariorum prope accedunt numeris Strabonis fu* Uf-s. •-'yy.

pra excerptis,delongitudinc.Hucufquc. 1 & X' >eh V

hAsf*' figit

Hm

^IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNIS

Latitudo aute terras ameridiano ficuad feptentrionem dimidio fere minor Dcolligitur quinquagintaquatuormilium fexaginta duo * Hasc Artemidori uer*

ba funt mutilata uehcmenter,quia uerbu centena eiedum eft,quod fic palam

fit.Siem 54otfi.paffus effent latitudo 'a meridiCjfiue xquinodciali in feptentrios

nem , fequereturquod habiflftiofwftra,[non Gontineretunum gradum circia

limagni,quod 'a nemineunquam fuit conceflfum

,quod fic manifeftatur . Di*

uidancur hi paffus latitudinis per ftadium grecoru,id eft, per centum St uigint i

paffus,exeuntinquotiente quatuorcentu dC quinquagintaftadia, non faciem

tiaunum gradum.Cum (utdiximus)7oo.ftadia efficiantunum gradum.Si ue*

ro quiscontenderit ita legendum,fcilicet, quinquagintaquatuor milium 3i fe*

xaginta duo milium, harc profedo efiet ualde inepta pronuntiatio .Supponammus autem quod fit conueniens , iungo cos numeros fimul , colligo centies 8C

fedccies mille paflus.Ruit etiam hic numerus,q^jjsieftdimidio fereminor lon*

gitudinc,utfupra dixit Artemidorus,ob id quod non eftfeptima pars huiusnumeri,ut patebit diuidenti» Item is paffuum numerus diuifusper no, reline

quit poft fe jx>7»ftadia,non efficientia duos gradus latitudinis, Eccehorumnumerorum lapfus 5>C corruptio .Martianus autem fichabet . Latitudo habitabi*

lis terrs,‘dimidio pene minorquam longitudo, etenim colligitur in quinquagi* ges quatercentena fexagintaduo milia.Bona impetrata uenia , 8C hic numerusmendofus eft,8d circulo ardico Grascorum incoucniens.Is enim numerus paf*

fuu partitus per uo. ftadium Grtecorum,donat ftadfe 455174)113: per 7oo,diui*

,.: j. ^4 . fa,furgunt 6j, gradus circuli magni, oftgjdenteslatitudine-noftra: habitabilis

terrae &£finem uerfus feptentrionem ,qui numerus non quadrat cum circulo

ardico Graecorum, excedit enimpropemodum in 10, gradibus.Quod paucis

ficdeducipoteft, Artemidorus (tefte PIinio)ponitterminumhabitabilis ado*ftiaTanais fluuij, cuius oftia, Authore Ptolemxo libro quarto,capitequinto,

odayalabuJEuro. habent latitudinem pene 55. graduum , in quo fitu aut

circitcr,incipit (ut diximus) circulus ardicus Graecorum, ultra quem Strabo*

^ nimaligna efthabitatio, 8C ulteriora tanquam incomperta relinquit Artemi*

- dorus . His penfitatis Martianinumerusmendum patiturnon modicu , fuper*Lb r ^ effluit enim fere odingentis quadraginta milibuspa(Tuum,quibus a numeroytftW Martiani detradis, remanebunt quadraginta fex centena uiginti duo milia

pafluum, numerus squatus latitudinis a me reftitutus. Qui per 120. diuifus

. i . efficit

j

8 /»7 ftadia,Eaper7oo.partitareIinquunt^5.gradusIatitudinis ab aequi Fj.' faxb* jjyfi ^ nodiaji fupputandos uerfus

f

eptentrioncnkEcgeconcors Artemidori Centeni!-ij_

yr„w frmV* liacumStrabone . Nec mirum , cum Strabo pluraex Artemidori geographia

infuam traxerit.Tempore enim ArtemidorusStraboni fuit prior.

V Quarto loco adProclum noftrum uenio, qui temperatat5quam habitamus,

tva /ilongitudinem aflerit propecentum milium ftadiorum

,qua: per700. diuifa res

,

. " linquuntinquotiente 143. quafigradus longitudinishabitabilis terra:, qui fa*

/ cillimeinmiIiariarcducuntur,Etfubdit,lataferedimidio,dimidiumIongitudi*

nishabet7».gradus,qubdautemadditfere,demo de 7»»quintam partem 8C n5nihilultra putau>.& refiduo 55. gradus latitudinis,finem habitabilis noftrre,

aut circiter , iuxtacirculum autzonam ardicam Grxcoru . Htec de Iongitudi*

ne 8C latitudine noftra: habitationis utcunquefcripta,haudquaquam affirmo

ut propofitionesautconcluftones euidentes,fed tanquam problemata 8C liba*

menta,quibus ingenuos animos inueftigandte ueritatis ftimulum obijeere uo*

:lui.Dicocumdiuo Hieronymo. Non e diffinito afferimus qutecunque feribi*

muSjfed eaIedoris arbitrio relinquimus,

Sei

art‘t)*> A',

ST QE FLERI IV,? TINGE N. COMMENTARI V? 78

/\' SedhicobqciturmihhCurhiuiriPt^lcrnaiuSjStiabOjArternidorus&Pro* ObieSIOicius,in omni litcrarum fubtilitatc 8£ praecipuem Geographia prxter caetcros

folerteSjtam inlongitudine quam in latitudine habitabilis terra: ufqueadeo in

diucrfum eunte1

Scito,cadidele<ftor principia ,rerfi elTeminima.Ex nuce quippe fit corylus, P’’,ncw

jjx glande ardua quercus Sic. Id in noftro propofito QC bonis artibus eft mani? p p

^./refcariu . AuthorequippePlinio . Nouaru rerum principiafuntlubrica. Necmirandum,hominem genitum non ftatim omnia nouifTeetiam humana. Rik

W disetenirnfuitprifcorumuita,nontamenminusingentofamfuifle in illis ob*

feruationem apparebit,quam nunc eflfe rationem.Quo fit,quodnemo eft qui

nefciatjfcientiaru incrementa intge facfta: Facile certe eft inuentis addere dCc.

Praeterea Geographus,quem non raro Strabo probatiffime deferiptorem

autferiptorem orbis nominat, nihil aut parum diftat aferiptore hiftoriarum.

Quare Ptolemaeus lib,i.Geogra.notitiam regionum nacflam ex traditione illof-fiftorici ofe

rum,quidiligentiftimeregionesexplbrauerunt,appellathiftoriam.Hiftoricus fidum,autem narrat res geftas per fe,aut ab alijs, quiemendatius Si probata fide feri*1

j,pfemntcognitas.IneofequiturGeographushiftoricum.Qiiod pulchredocet Geographiof*

Strabolibro tertio. Orbis namque(inquit)defcriptor,partesmundi cognitas ficium.

, differere cogitat , ignotas autem omittit , Et /dem in fine fecundi in fententia Ecgcs Geogr*

fic habet.Cum feriptor orbis cognouerit,quod maiores noftri aliqua non fatis ^ ‘

dtireruer/nt,debeta{nfterehis,qugoptimecreditafuerunt.Debetdeomnibtis

moderateloqui,fugerefabulas^ fermones coment/tios.Nequefequi eos qui

non exatfle quaeque tradunt , fed propterignorantiam fitTlocorum diftantiam

inmaius Si miracula extollunt . Cautus etiam effe debet,ubi fcripjpres.interfe

nonconcordant ,autconfufe loquuntur.

X” His animaduer fis refpondeo obiedatori.Comemoratos mroshaud iriditierfeolutta.

' fum1 ireTQuod enim prifei Artemidorus STStrabo,qui ubifupra ut &altj pfu?

j

•res.icilTcetJrd/pparchus Niceus,Eratotthcnes Cyreneus, Poftidonius Obbio*poIitanuscontoiyporaneusStraboni,H/ppias Eleus,JBion Boryfthefi/tes, Si. .

alij derebus Geographicis fcr/pfere,moderandu eft,ut praedixi ad eorimperti*, v

pora,quibus terra deferiptio nondum fuit multum cognita, fed eorum quinis,l

;

huius rei proiiintiam fumpfit,prout ad eius uenit notitiam, obfefuatis Iegibu% **'

^adefcriptoreorbisfuprarecitatiscuftodiendis. ¥

Strabofere,Artemidorus6Cetiam Martianus,q> a Gadibus infula irtitrfr de^Gaufa incepti

fcriptionisfumpferuntjideofacftum reor,quia ultra eas uerfus occafum eft ma* onisaGadi?

re exterius,quod oceanum occidentalem nominant , uerfus orientemtiero in^us'

c/p/t mare noftrum,quod mediterraneum ap pellatur . Sed hoc potiusrcferen*

I

dum eft ad columnas HercuIis,fciIicet,Calpen 8<:c.Ob honorem igitur Hercu*1 lisidfatftaeft,cuiinGadibustemplum|extru<ftumuifitur.Quamquam Stra*

d bofatea£ur,ultraGadesinoccidcntemelTehabitanoncs,putaSacrupromon«L tovium,Agi umSphenam ,id eft,cuneum. Si infulas Caffiterides,&nonnulla

Ialia.Sed (utiamdixi) inde no fumpferunt (praecipue Martia.6^ Artemi.)prin=1

•m yc‘Plum defaiptionis,fed aGadibus infula. Finit autem StrabnX-me iudice)ter

rpranvhabitabilem fibi cognitam,uerfus orientemad principium Indiae,hoc eft, ^ ,

ad Indum flutiiu . Si igiturex opere Ptolemaei recenfueris aGadibus ufquead ^ Pt 1

* " oftia Indi fluutf . ubi fe finit Gcdrofia regio, colligesgradus propemodum 100. ]]- -jL , » .

quos ex numeris longitudinis Strabonis fupra extraximus . Simile iudiciumL

deArtemidoro relinquicur.yy,>^^^ h<"

Qiiod fi obijeis: Strabone multa fcripftftederebds Indicis, ut exlib(eius(i/. Strabo de re*

~ buslndieisi.

} 3 o i

f

V,

INPROCL! DIADOCHI S PHAERAM IOANNIS

Solutio facisHianifeftatur,PutadcIndo,Hydafpc, ttypaneflumimbus.Item defeptemln* D

dcbiii». dorumgeneribus,deElephantis,Formicis, Viperis , deGangeflumine 5i alia

plura.Aflentior/ed quiahxcomnia nondum fuere ei fatis cognita, necga uir is

apud quos fuit publica 5C probata fides confcri pta, ea mifla fccit .

;ao «v. io. v,

g^3j[trij7IuS obijcis trerba Strabonis,ubi fupra,poftquamde longitudine ha

bitabilis dixit,mox addidit. Hoc autem ab occafumortum eft ab extremis Hi-

fpani* ad extrema India: Sic, Quibus uerbis fupra iam didadupliciterimpu*gnantur.Primo.StrabononincipithabitabiIem noftram 'a Gadibus infula ,fed

ab extremis Hifpanis,puta afacro promontorfo,quod.eft,etiam Ptolemaeo at*

teftante, ultra Gades infulam uerfus occafum .DicoSumim eflfe , fed quod fu*

pra a Gadibusexordiumfadum eft, propterMartianum &C Artemf : 6£ obauthoriratemHercuIis accipiendum eft.Necmagna eft differentia inter facrum

promontorium 8CGadem infulam, qua; uix z.gradus continet,qug fane diffe*

renria in comparationetantselongitudinis nullius eft ferme momenti, noftra

enim difpueatio, delongitudinehorum uirorumnon eft ita emuficata,ut fufei*

tetur digladiatio pro iino,uelduobus, aut tribus gradibus.

Solutio nutasSecundo ruunt prcedida

,quod Strabo annedit ad extrema India:.Nemo

[eftqui nefeiat extrema Indi*non efle adlndumfluuium, ubi eft eius initium?

g^Rcfpondeo , extremum noraro accipi pro initio alicuius rei.Plau.abextremonarrare in :ipiam,id eft,a priocipio.Neque potiunt Strabonis uerbaardar i uf*

'

que adultima Indite. CumnecPtolemzusrecentiorfcripferit uiquead ultim a

'Inc^^fjubdTiodieeltirianifeftarium ex comentartjs Si chartis modernis . lm*

fus ohencemfcilicet^ India extraGangem.dequa Ptolemasus plura notatu

digna (cribit^putade aurea Uherfonefo,aurea regione,argentearegione,dein*

fuUfsîUcetj-Satyroru, lbadio,de multis fluminibus,ciuitatibus,montibus,de

quibusidem nihil fer/pfit.

Valida obierf Qtjodfl aduerfarius urget,Strabonem SiArtemidorum Fcripfifle Geogra*AiQ*—.— jphiam ufqueadGangemfluuium Indorum,hoc eft,adoftia huius fluminis.Et

fPlinius.

J

|j0cebrum uerba uidentur prtefe ferre.Pliniusenfm exfAr?emidoro,huius]on

/Mr*"*» ‘fffgitiiqlnis irenat/onemduplici uiaabfoluit,&fin utrifqj utjs incipit ab oftioGanVîsarhnis,5ifadGadcwinfuIamfinit.Etineamfententiampoirunt etiam trabi

MarcianusiS^rba Martiam fupra,ubidixit,Longitudo ab extremis India: ad Herculis co*

Serabo. Iumnas Gadibus confecratas. Et uerba Strabonis fupra.Hocaut ab occafu in Portum ab extremis Hifpani* ad extrema Indite.Vbiper extrema Indite inte^*

.

ligiiu: Gangejn,quo ad eius oftia,quia ultraGangem nihil fuit eis (ut prgdixi)

xdgnftu rrTCrcdiderunt etiam ultraGangem efle oceanum. Et ergo per extre*

ma Indi* intellexeruntultimam partem orbis ipfis cogniti uerfus orientem.

|Pcolema:.loiii /-Prorefponfionc.Contuendum,Ptolemteus longitudinem habitabilis terrte

jgirudines Ufflfcilicet.iSa.graduumfupputauitab occafu uerfus ortumfubatqutnodialima*jpyAcTuFjqiFxipto circulo parallelo. Vbi unus gradus longitudinis refpondet uni gradui las

noctiau. I

jitudinis. Ita quod una&eadem eftmenfura terrena unius gradus longitudi*,

uiis cum unojâdu latitudinis.

Scrabo. Arc^ Strabo autem Si Artemidorus nonreduxerunt obferuationesfuaslongitu*j

mi. ntiiwrt-ane dinis ad atquinodialem circulum, fedad parallelum quendam longe ab tequu -j

longitudines nodiali uerfus feptentrionemdiftantem. Quod Strabo his uerbis aperte dos yUibparalklQ.cet.Longitudohuius eft linea ad reditudinem,aboccafu per columnas, Sfper I

"* fretumSiculum iffqêadRhodiam ,8i perlinum Ifflcum penesThaurum pro i

grdfa,quiAfiamperzonasdiftinguitin orientale uergens pelagus inter In*i

dos Sicos qui ultraBadrianamfune Scythas,Ex his uerbis manifeftu eftStra*jXM <?* tVv^r-vho bonemj

«

ST OE FLERI nfSTlNGEN. COMMENTARI V S.

A Tabellare bonemlongitudinem nonobferuaflcfub aequinocftialijfedfubPar*dudtioms allelotranfeunce perloca iamiam memorata,puta per Parallclu ha*

f^raliel™hentem 37438.39.40, aut circitergradus latitudinis. Vbiunigradui

Gradus ?= P'opter meridianorum cocurfum &C anguftiam uerfuspolumar&i*

quinotfria curemanent fere45,minuta unius gradus arquinoifnaIis,&fticunius

lisfiCcons gradus paralleli,minor eftquafi quarta parte arquinodtalis.Vnde

confeftim elicio quod quatuor gradibus paralleli remanent 3. gra*ira.

Par|xq=olle no*li. Aia.

GjZE4> _

4.8

3

6

tt 9

16 IX

20 Jl_40 3g60 4f80 60

IOO 75

His habitis fi'coperabimur,Ptolemaeus

aquinodiaii cnciilo^tofturiatis infulis

?-“E£S^2

<45. «46.gra?uum.^7 olo gratia exempli' accipereT^gK3IneinT4/,^l A.v fZSgraduii. SedTVrtraôr^^l^rnanusinctBTuiuTdngitudinem mZ •>.

. u / | -r, /mgttiidnrsnfin/ / a j/

occidentem infulaGades,ubi eft tcm|dumlêrculis,Quibtis etiani - . K?&

L. • PAprope accedit Strabo . Ptolemaeus autAn huius infulae,quam Gadi*/^

1 A f^'n&ram appellat,longitudinem numeratquinque graduum,diftantiatn^ f*

rY *

^

I

i4o.Itaqu'odPtolemûsaGadiraufqueinoftiaGangis,totrecenfet fahkj Vfcr^f^

gradus longitudinis.Qui igitameridiano Gadirte iter fub aequino*

diali arripit ufque in meridianum oftrj Gangis , abfoluit gradus 140.

Sed is qui fub parallelo memorato incipit iter inmeridiano Gadirae,8£ ggitfub

eodem parallelo ufqueinmeridianum oftij Gangis ,etiam ferine complet 140*

gradus huius paralleli. Sed quiahigradus minores funt gradibus gquinodialis

q uafiioo.quotgradus fupra exlongitudinibus Strabonis,Artemidori,^Martiani extraximus. Manifeft5 eft,8£ omnibus etiam mediocriterdodis, omnesparallelos dempto atquinodiali,minoresdeterrarefecarepartes,8£eandemin

duas aequas partes minimediuidere.Quare cofequens eft,quod maior eftmenfura terrena a meridianoin meridianum fub aequinodiali, quam extrafubque

cumque parallelo.Quareexemplum fupra expolitum , ubi cocordantiam uit

t-j- i)koyn>pîh J./,

aequinodialiQC parallelo pofirimusputa i4o.graduum,dumtaxatpropterno*uitios produximus.

C Dg^SlGNIS COELE STIBVJ,

*Q Igna ftellis infignata diuidunturin partes tris:Quaedamenim in /ignifero

TEXTVJO locata funt, quaedam feptentrionalia uocantur, quaedam auftrina, Quae procliitaque in fignifero fita funt,duodecim animalia funt.Quorumnomenclaturas

alibi diximus.In ijsduodecim, Itellse quaedamfunt, quae ob quafdam,quas re<*

feruntnotas,proprias appellationes merueru t. Siquidem fexnumero ,quae in “

t

Tauridorfo usfuntur, Pleiadesnominantur:Quinque uero qua: in capiteTau

ri cernuntur,Hyades dicuntur. Stella uero qua: pedes Geminorum praecedit,

Propiis quali' prgpes uncatur, Quae uero in Cancronubeculam referimt,pra:

fepe uocant,At duae quae iuxtaPraefepe collocataefunt, Afelli dicuntur. Prgni

tens autem fydus,quodin cordeLeonis notatur,fimilicumloco nomine,Leo*

nis cor dicitur,anonnuIRsRegia ftclla,qubd quifub eanafcuntur,regianatiuw

tatem fint nadi. SedquaeinVirginisfumma finiftramanu hatret,fulgidafan'e

ftella,Spicam nominant.Stellula uero, qua: iuxta uirginis dextrSalam figitur,-

Protrigetcs dicitur.At quatuor ftellae quae infumma Aquarij dextra,uifuntur3

V

m PROCLI DlADOCHT SPHAERAM IOANHISVrnic nomcnhabent.Quse uero apifcium cauda: partibus fitac deinceps funr, j-j

graeceA/VjijlatinelineaijUeljUt quibuldaplacerjlmeola nuncupantur.Sunt ita-

que tn Auftrina linea itclla: nouem,infeptentrionaliquinqj.Sed pr;cfulgens

fydus,quod in fijmmaIineacofpicitur,gra:cea,auJHo'1aos,latinenodus nuncupa

tur. Septentrionalia funt,quaecumcp ad fcptencrionem (igniferi (itu habent.

Sunt afuhxc.Vrfa maior,Vrfaminor,Draco, qui interVrlaslocatur,Ardo»phylax,Corona,Engonafin,Serpentarius,Serpens,Lyra,Auis,Sagitta,Aquf

la. Delphinus, 7rfero>H77T7r», hoc eft, prior Equi portio,iuxta Hipparchum.Equus,Cepheus,Cairiopeia,Andromeda,Perfeus,Auriga,Deltoton.Et,qu*

poileaa Callimacho inter aftra relatus eft, Berenicescrinis* In ijs rurfus ftella:

quarda ob riotas quafdam integras,quas in fecotinent ,proprias appellationes

funt fortita:.Nam infigne fydus, quod fupra media Ardophylacis crura iacet,

Ardurus appellattn- .“Clata aut ftella qirceiuxraLyram pofita eft, totius (igni

nomine Lyradicit.QiixuerqinPerfeifummafiniftrafpedantur,Gorgone^nomen habent.Sed qua; infumma eius dextra notantur , ftellula: certe crebra:

parureq;,falcem conficiunt,At illuftrefydus,quod tn Auriga* finiftro humerocernimus,Capranominamus.DuasueroexiguasftelIas,quxinfummaeiufde

auriga: manu figunt, Hcedos dicimus. Auftrina (igna funt,qua:cuq? ad me»ridionalem (igniferi parte funt pofita. Eorum nola hacfunt . Orion,Procyon,

Canu,Lepus,Argo,Hydra,Cratcra,Coruus,Cetaurus,Fera,qua Centaurus

tenet.Thyrfolochusquem Centaurus pra:fert,Thuribulum,Au(trinus pifeis,

Cetus, Aquaqua: ab Aquario funditur. Flumen,quod ab Orione defluit.Au»ftralis Corona

,quam nonulli Vlanifcii uocauere ; ac fia coelo diminutiuu de»

clines.EtiuxtaHipparchu CaduceusJn ijs quocp ftella: qugda propria (ibino»

njina uendicauere.Quippe lucida ftella qua;in Procyone cernit, Procyon ap»pellar.Qua:uero in ore Canis cofpicuofplendore afpicitur

,quodefc aftus cre»

£**-• 4’ mentafecu afferre putatur, Canis eode,quo totu fi'gnum,noie cenfetur.At fy»•'• *'v dus quod infummo Argus gubernaculo fuiget,Canobusnoiatur,Hic in Rho

do sgre c5fpia'tur,aut ccrteab arditis locis. In Alexandria ueroprorfus no ce?

nitur,utpote uix quarta figniportione,fuprahorizontemextante.

tToFFiPRT "POft^Author pluribus capitibus multa utiliterdifferuitde circulis fpha:»

:X ra

Diuifio.

INTERPRE rx cceleftis.i.madi (uperioris,hoceft ccdi,hic poftremo determinat de par» FContinuatio. tJLus cceli,(iuefphaerx cceleftis,puca de fignis SC ftellis.Etin hoc imitatur Ari»

* ftoteldQui poftquam,in libris fuis de Coelo& mundo,plura dixit dcipfocce»Io,quo ad totaIitate,deindede partibus eiufdem dodiflime difter it . Diftribui»

tur autem id cap ut prima partitione in tres partes,fecuiidS quod (igna ceeleftia

funtin triplictdifferentia.Suntenim aliqua(igna inipfo (ignifero .i.zodiaco.

iAliqua feptentrionaliainBoream expolita, aliquaAuftrina in meridiem uer»

gentia. Prima pars incipit ibi, Qua; in (ignifero (ita funt.Sccuda ibi,Septentri»

onalia funt.Tertia ibi.Auftrina (igna funt.Rurfus unaquxque pars fecatur in

, duas,In prima ponit (igna.i.imagiiies huius partis.In fecunda numerat nonnullas ftellaspotiores,autnotatudigntores(iuein(igniores,

/Scriptores dc 1° ueftibulo (ut lectoribus fit amplus legendicampus) citabimus pIures,no

I fignis 5c ftcllis omncs,qui de ftellis 8£ fignis fcripfere.Vetuftiflimiaftrorum& lignorum ob»

,feruatores 8L perferutatores diligentiffimifuere Chal*i,Perfe,Indi,Aegypttj

atque Greci.Nominarim autem hi,Arfatilis,Timocaris,Abrachis,qui fuitan»

s Q . _ rf te Chriftunmp.annis, aut circiter, antePtolemaru z6o. fere. Ariftoteles omni»

fyi J\V' M birs his fuit prior.Iulius Cafardidator:Er horum omnium princeps Ptolema:»

- Phelu , anno poftChriftumiji.aut circiter,temporcAntoniniPtj,quim

rl>‘ l" /'-''"T

r*'t’h

t'

Alexandria

STOEFLERI IVUINGEN. COMMENTARI VJ,

A Alexandria Aegypti iit ex Didione 7.6^ 8. eius manifeftatur 10 tz, ad fua tem*

pora obieruaiut dC uerificauit.Praeterea Aratus,Albategni,Cleomedes inMeteo.Pliniiis in pluribus libris,praecipue tamen Iib.2.ca. 8.4.4z.&flib.i8:ca.2j.z7

18. Hyginus in fuo aftronomico poetico . Iulius Fir. Marcus Ma.GermanicusCatfar, Tullius, Rufus Feftus,Auicnius, Aufonius, Alphonfus, Vidruuiuslibro p.ca.<s.&7. AlbcrtusMag.2. libro de Cce.tratft.2. Sfj. dC in pluribus libris

Et noftro temporeinnumeripoetx,Virgilius,Lucanus,Ouidius lib.Faft.8d.

Horumomnium fententias in prxfentia miffas facio, una dempta, Qua: eft

ipfius Aufontj cap.de nominibus ftellarum,his metris.

Ad Borese partes Ardi iungunturfiC AnguisPofthas Ardophylax, Pariterque Corona:GenuqueProIapfusjLyra,AuiSjCcpheus ac Calliopea.

Auriga &Perfeus,Deltoton,8£Andromedae aftrum,

Pegafus8£Delphin,Tclum,AquiIa,Anguitenensque,

Signiferinde fubeft,bis fex &C fydera complent.

HicAries,Taurus,Gemini,Canccr,Leo,Virgo,Libra,Scorpius,Arcitenens,Capricornus,&Vrnam

g Qui tenet,9£ Pifces.Hifuntinpartibus auftri, HOrion,Procyon,L"epus,ardens iyriusJArgo.

Hydrus,Chiron,Thuribulum quoque,Pifcis,5TingensHunc fequitur Piftrix,fimul Eridanique fluenta.

/"Secundo loco annotandum eft,quid fit ftella.Et eius dnafunt diffinitione*.

Vna Auerrois, altera Alber.Mag. Legito comentaria noftrainfph$ramundi.Tertio adftellarumdiuifionemuemo.Sunteteniminduplicimanerie.Videcomentaria noftra64.8£fufiusn.

T* Quarto de numero ftellarum , legito pag.6 5. Quinto de ftellarum duplici

differentiatum in magnitudine fplendoris,tumquantitatis, perfpice pag.65. .

/^Sextodctripliciftelfarummanerie,fcilicet,notabilium&Cfereinnotabilium^”;fmtt-lpil

& inuifibilium,legeibidem.cimanene.

/^“Septimo deftellarum figuris, QueritutenimAnomnes ftellae iint fphjericg An ftellae fint

Indicant pleriquephilofophi atque aftrolog/ omnes,ftellas efte C figurae. Tiqn raTiplixrf yp

hawOlli®

ilu* \

eiufdem figura: fphaerica:. Senfus enim bene difpofitusnon decipitur circa obs car*~~~—

^

iedum fuum,fedfenfus indicat eas effefphamca: figura:,igitur ita funt.

Secundo.Cceleftia corpora magna uelocftatemouentur , oportuit figuram

illamhabere, qua: admotum aptiflima eft,fed fphaerica figura eftad motummouentis applicati aptiflima,igitur.

Tertio,Perfedioricorporiperfediordebeturfigura,huiufmodi autefphx

rica eft: Capacitatis enimmaxime eft dCcontinentia:,^ unica fuperficic conl|

tenta, prima etiam figurarum omnium.Qiiarto,Ccelifunt manifeftefphaericx figurae,igiturdC aftra,V

tpatet iniit*

na ciculariterlumenrecipiente. Quinto,adeft etiam his authoritas multorum Ar/ftoteSt.philofophorum, dC aftronomorum , ut Ariftotelis z.deCce.Omnes ftellte funt

rotunda: figura:. Iulius Fir.Iib.i.ca.j.in haec uerba.Hifempiterni ftellaru ignes iulius Fir.

qui globofe rotunditatis fpecieformati, circulosfuos orbefqlre caelari feftina*

In contrariu arguitur. Naturainomnibus diuerfitatem (tione perficiunt* Contrarium*

»ntendit,in qua totius mundi perfe&io cofiftit,quare tot innumeris ftellis dif-

ficile eft naturam dedifle figuram eandem. Antecedens probatur indudiue in

totfpeciebus animalium,plantarum, lapidum. Item 5C in una fpecie. Exempli

caufa. In fpeciehumanamagna formarum.i.figurara diuerfitas , in Coloribus*

moribus,uuItuuimianetatc,leguoIuUFir.lib.«.ca,j.8i4*O jj

Ptolemaeus.

Plinius.

Refponfionei.

IN PROCLI DI AD OCHI SPHAERAM IO ANNIS •

Secundo.,gencrabilcs& corruptibilesformae inferioris mundi fuperiorfbtis 0fubduntur/cd iftie fiunt femperdiucrfaru figurarum, igitur QC illae fuperiores.

Antecedes probatur, perAriftotelcm i.degcn.ca.9.ldcdque primaallationo

eft caufa generationis &corruptionis ,fcd qua: circa obliquum circulum.Et

idem ca.7 . Forma: autem dC fpecies omniti in terminis.Per Ptolempu in centi.

Vocabulo 9.Vultus huius fa:culi fubietfti funt uultibus cceleftibus. Per Plini*

hb.i.ca.;. Coeloomnium animalium im preffas effigies . Et ibidem. Coelo reru

omnium femina inefle . Accedit ad id AlmanforAphor. ioj.Vita omniu ani*

mantium eftfecundumgradum Solis £>C Luna:,&hoc ab altiflimo datum.

Tertio,uariefubftantiae uariaaccidentia&terminatianesfibi ufurpant.Su*

periora autem multum uariafunt in fubftantia, igitur dCc.

Quarco,cceIeftiacorpora uiua funt,ficut eorum nobilitas cxpetit,fed orga<*

nica funt, fubiedlum enim 3£ materia animae organica eft, igiturnon fphamca:

Quinto,figura eft accidens ficut plericg philofophi tenent ,uidet (figura:*

neceflario dicenda , ipfam uariari ad fuarii fubftantiarum (aquibus pendent)

diucrfitatem,Scella: aut fpecie differunt, igitur fubftantiafunt diuerfae, igitur.^

Videtur igitur rationabilius dicendu, ftcllas diuerfarum eflefigurarum .Et,

quarnqiiam rationes ad hoc oltendencfum minimedemonltrent,lednec pauci*Ofgs aucdebtiiorcsftmt priWs.ldeo ad alias rel pondeb,

~

Ad primam igiturdicendum eft,quod ultra prarduftas fenfus difpofitiones,

requiriturnon folumobie<ftipra:fencia,medijquedebitadifpofitio 3 fedetia di*

ftantia debita,quod in cafu deficit.

Adfecunda dico, cj maior uera eftde corpore circularitermouente partes,

aut aliaineoinclufaS^ circulariter mota,aftra autmonentur ad motu fph terte

cui funt infixa, quare teque bene pofTuntmoueri, etiam qualicumque figura

fuerint ,8(fimiiitcrgquiuelociter,ficut patet, fi annulus circularitermoueatur,nihil intereft, fi lapillus triangularis aut fphsricse figurae fuerit.Et perhaecpi*tet Cohicio ad rertiam.

O rrfr'Ad quartam dicittir,non efle dicendum, nullum aftrum efle fphaericacfigu*

«i nincuiara, jmmode facio dc multis aflerendu uidetur.Et fi quis obrjcit. Efto quod alia

, qua fit ftella quadratae figurae,fpecies ab ea ad oculu uenientes ueniunt admo*du pyramidis quadrata:

, ergo in oculo fierideberet fenfatio quadrati&non ro Ftundi,ut facilein alijs rebus experiripoffumus. Refponfio,quod propter maximam ftellarum diftantiamab oculo contingit, quod radi] non ueniunt angulac

res ad oculum .Ideo fphaericx apparent figurae, ficut etiam in inferioribus pa«

;t,ut in lumine uel igni aliquantulu diftante,apparere fphterica figuram.

Septimoquaeritur.Vtrum uerum fit,quod ftella: 'a fenon habeantlumcn,fed recipiant a Sole.Legito Comentarianoftra infph^ram

.

Septimo tradabimus diftantias orbii5cceleftiumatcrra:fuperficie.VideC5

mentaria noftra in fphxram.Sunt tandem alixqusftiones de ftcllis ualde uti*

les,putade earum aiftione in hec inferiora, S^uariaearu uirtute &C quibus in*

ftrumentis agant SCc. qux omnia in pra:fentia mifla facimus,accedcntes adipfas cceleftes imagines.

Prxnotandum igitur,qu'od imagines aftrologicx funt gemina:,quaedam

Imagotriplex.tcrrefl:reS;>qliaecJ5 cceleftes. Detcrreftribus imaginibus occurrit hatcquieftio.

VtrQ im agines qua: arte fiunt,a coelefti influxu quanda recipiant uirtute.Hec

quaeftio pulchrediflbluiturincomentarijsnoftrisinfphxra.QiiaabfoIutaue*

Ima-»oIareroni ° a<^ ccc l eftes imagines.In primis igitur conruendum,qubd Imago nonnun*

uocabuloT quam aedpitur largo quodam dC extenfo iiocabulo pro parte coeli habente

res;

Af me

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS.

A uim,opcrationcm,aut adionem quampiainha:cinferiora,(iueh£c pars fit uifu

pcrceptibilis,fiuc non}8C in hoc fignificatu dicimus u.efle imagines aut ( a

f

eft

idem) it.figna in ipfo ultimo aut primo mobili puta in zodiaco eiufde.f. Arics^Taurus,Gemini,Cancer8<Tc,8(ThaseffeuifuimperceptibiIes,licetaliqui garri#/,

ant lucidilltmis nodibus in eo primo mobiliapparere nonnul las imagines aut3,

characteres iz.fignorum. Et ad hoc piduras offendunt, quod totu fabulofum n

iudico.Deininipfaodauafphana ftellata n. imagines zodiaci eiufde uifuiap#/)

parent,8<T aliae plures,dequibus in fubditis dicet.lmmoidadtjcere libuicîmaîjimagines corii

nes non uifu p erceptibiles (teftibus uiris dodilfimis nolfro tempore )inuenniVau,£lccn,is *nes non uifu p erceptibiles (teftibus uiris dodilfinris nolfro tempore )inueniriu

in ip(o ccelo quielcente, quod Lmpyreu appellamus,^ eafiplasfuo influxu in^mundonoltro producere citedusuarioSjC^

m

iratu dignos" prolocorum diuer R

flcjte,8( alio huius quielcemis cceli inHuxu,adquod probanda multa inducut I)

experimenta.Et primo authorePlini.lib.8.ca.i6.deLeonibus,ubi ficfcribit.Iri PUnius.

Europa inter Acheloum tantum 3£ Neftum amnes Leones c(fe}fcd longe uiri jLeone».

bus,prarifantiores ijs,quos Africa aut Syria gignant.Htec Plini.Achelous flu. 5eftEpyri uideio.Tabu.Euro.NeftusaPtolemaeodiciturNeflusThracia; fluui

**

us nonaTab.Euro.Qubd igitur in hoc tradu terrae inter flu.hos contento pu#

taalatitudinejp. graduu u fcp in latitudiaem 41.8^ inlongitudine fere 3. graduuB generantur huiusmodi Leones pratffantiores uiribus , nulla caufafufficiens

dari poteft,quam influxus cceliimmotifuperhunctradum.Nam fibtecineffec

odauo cceio3puta in certis ftellis de natura Leonis,proptermotueiufdemquo

tidianum,per totum hunc tradum ab oriente ufque in occidentem.Leones na

fcideberentjCuiusoppofitumuidemusJgitur.

Idem lib.8.ca.i8.deCameIis,{ic.Camelosinterarmentapafcitoriens,quorfi

duo funt generaiBadritc 8CA rabiar, differunt,qubdilli bina habent tubera in

dorfo,hifingulaS£mpedorealterumcuiincurnbantBadriaregio Ptolemaro

Badriana.Tab.7. Afiar,fub latitudine 39. graduum ufque48 . Arabia fcelix 6*

Tab.Afife,in latitudinen graduum ufque in 30,ut fupra.

Et tcfteVirg.i.Geor.Grues nafcuntur ad Strymonem fluuium Macedonig*Teftes funt Plini.Iib.4.ca. i Ptolemaeus 10.Tab.Euro.qubd fit fluuiusMa#cedo.Noftri afferunt huncfluuiueffeTh raciar,fub/acec latitudiniferme4i.graJ^

duum. Conclude ut fupra. - e&s&gtTfep;J r - sC Rurfus nianifeftarium eft, in Hungaria procreantur maximi 8<T ualidifTimi Hungaria

equi, fub latitudine47.propemodum graduu,qui in altjs regionibus eiufdem Equi magn/.

Iatitudinisminimeprocreanturilgitur.

Item in Mauritaniainnumerar quafi Simiae 8cTc.igitur.Et id genus complue âurltanl

^

a

rapolTuntaddudexperimenta.QiiareconcIuduntaquiefcente ccelohos ua#1

rios effedus in uartjs terras tradibus.produci, Polfunt confimilia experimenta Lfumiauitibus,arboribus,frudibus8^c. "j

Ad imagines uero apparentes, uel ftellis decoratas nunc ucnio,de quibus

primo Platonicorum fententiam detegam. Talem legito pag. 67.Ex hismox ™r

a

e°,

t

saP,,

infertur nonnullas imagines elfe uniuerfales aut uniuerfaliores,ut funt iuxta

IT)aglne*ri=Ptolemaeum 48.Alias particulares,utfacierum3(5. Alias particulariores ut gra lices.

Secundolococontucndum,qubd innoftro propofito hasc (duum 360.* ^ nomina funt fynonyma, Cccleltes imagmes,effigies,figurae,formaôrmario#

o 8C•

S'II hes,ftelIationes,afterifmi,flmulacra,figna8(fydera.His uocabulis,imago,for=v^ ei

jma,ftellatio,utitmr uctus t ralator Ptolemaei Did.zAlma.cap.j.&T Did.S.ca.iU

J &imago arecentioribus ualdeufurpatur.j

Formatio.Afterifcus.ftellata forma,funt ufitata apud Geor.Val.lib.fecun#/Oj

Imago8teiSynonyma.

T IN PROCLI D I A D O CHI SPHAERAM IO AMNISdo Aftrologixca.unico.Afterifmusab &s»f:tfo?,ideft',ftelIaJ

/V(acs

Jfirmatio,efEisD

jjff.es ael ftabilitio ,hoc eft,ftellarum inibi firm^tio &fc.

Signum comune eft Hygino libro fecundo. Plinio libro fecundo cap,4z. ubi

... ait.uaftitas caeliimmenla difcreta altitudine.in duo& feptuaginta ligna. Oui-0“'j™ dfoprimoFaftomm.

_ Temporacum caufis Latium digefta per annum,Lapfaquefub ccrras3ortaquefigna canam.

Et idem in eodem.

*;Nos quoque fub ducibus caelum metabimur illis

t Ponemusque fuos ad ftataligna dies.

Sub diis ducibus,id eft,philofohis 8C aftrologis,quide his difl"eruere,quos fupra

citammuspag. 64, Chaldaeos ,Perfos , Indos 2Cc .

Quare de his dode fcripfit

. Ouidius ubiuipra.

Fcelices animae quibus haic cognofcere primis

Inquedomosfupcrasfcanderecurafuit.Sydus generale eft uocabulum , fcilicet, plurium ftellarum conuentus , uel

,fignum ex pluribus ftellis compolitum ,ut AriesTaurus dCc. Prxter exteros, B

: lege Vidruuiumlibro 9. ca.6.6C7.Apudquem etiam limulacrum tritumeft.

rnsagoquii. i Tertio loco conliderandum quod Ima gocceleftis eft focietasaut congeries

i plurium ftellarum fixarum ad certum finem praeurta 8£ ordinata.Ex hacdiffi>

f nitione palam fit, quod nulla unica ftella eftimago . Sed dux ftellae coftituunt

imaginem etiam uniuerfalem,ut eft canis minor.Similiter tres, utTriangulus,

Sicquatuorut equus prior 8£c,Conftat etiam, quod planetae qualitercunque

coniundi aut congregati,non faciunt imaginem.

Quarto Ptolemaei imaginum odo SC quadraginta nomina,etiam uaria,S£

quot unaquaeque ftellis adornetur hic adjungere non erit inutile,

Zodiaci igiturimaginum nomenclaturae ha: funt.

Prima Aries,graecexj/t>'?appellatur,componitur 13. ftellis.

SecundaTaurus graece rai habet ftellas 33.

TertiaGemingDidymij^ûôênim graece, Iatinegeminus iS.

Quarta Cancer,graece tiatumg»

Quinta L eo,graece Tiiup 37.

,Sexta Virgo,graece -mxffcvoq, Erigone, iuftitia 3i6.

P• SeptimaLibra, graecesafl/xos 8.

Odaua Scorpio,grxcer^TtLs,Nepa «,

Nona Sagittarius , arcitenens,graece 7d?otm,t ©-^Chiron 3«.

Decima Capricornus,grxcectiyonpo : Arabice Alcancurus.

VndecimaAq uarius,graece vJ^foôos ,*A rabi. Idrudurus 41.

Duodecima Pifces,grxce/^fli/te:Arab.Ichiguen 34.

Imaginufeptcntrionaliuma zodiaco appellationes funt hae. Prima fepten*

trio minor,ardos micros,urfa minor &fc,Iegito pag.^.&fin eo offendes etiam

meridionales.

Quinto/ciendumquod coeleftes imagines poliuntreduci inhanc formula»

i

Ad formam brutorum,ut Aries,Taurus,Capricornus,Sa*gittarius,Centaurus, Vrfa minor, Vrfa maior, Equusmaior,Equus minor,Canis maior, Canis mine*, Lepus,

Ad formam beftlingorum,id eft,ferarum aut belluaru, hoceftanimalium ra pacium,ut Leo,Lupus,Draco.

Ad formam reptiliu& aquatiliu,ut Cancer,Scorpio,Pifces

Serpens,Ophiuchi,Hydra,Pifcis notius,Delphinus

.

Adformam

ST OE FLERI IV5TINGEN. COMMENTARI Vi 8i

A /'AdformamanimaIiumuoIantium,utAquiIa,Vuttur ca*

V dens,Holor,Coruus.

\Adformamhumanam,ut Gemini,Virgo, Aquarius,Her*Imagines coele?

)

cules,Cepheus,Caffiopeia,Andromeda, Perfeus , Scr/

ftesfuntautj

pentarius,Bootes,Auriga,Orion.

iAd formam reruminanimatarum,utLibra,Sagitta,Trian*/ gulus,Lyra,Ara,Crater,Corona feptentrionaIis,Nauis,

v Coronaauftrina,Fluuius, id eft, Eridanus*

Sexto loco tradanda eft cceleftium imaginum defenfio8£ approbatio,de

quibus copiofa occurrit tibi materia,in noftris comentarijs in fpharam mundi* TSeptimonofcendum eft,quod prilci authores etiam grauiliimi,no eundem v

numerum,fed uarium cceleftium imaginum ufurparunt, Platonici enim qui* Platonici,

bus Ptolemaeus Phelu, adftipulatur,numerant48. primarias, uniuerfales, aut Pcolemaru*.

uniuerfalioresimagines,quarumomniumnomcnclaturasfuprarecitauimus.

Aratus autem Solenfis quiphaenomena confcripfit48.recenfuit . De equo Aratu*.

„ minorinihil fcribens*

Germanicus CatfarAratiinterpres44. pofuit. Omifit tres Arati imagines, Qecfna QxCitfcilicet

,Sagittam , Coronam meridionalem dCCanem minorem, fcilicct,quia

dumtaxat eius fragmenta ad nos peruenere,ha tres forfan excidere, deficit

etiam aPtolemaeo in equo minori. s

Rufus Fcflus Arati Paraphraftcs fupputauit4<S.deeft Corona auftrina,8C ^u^us

iuxta Ptolemaei numerationem equus minor.DeM/Tul.Cicerone, quiAratum Romanum fecit,no habeo quod aume? M.Tul.Cice.

rem.Nam paruum eius fragmentum fuperftes remanfit.

Marcus Mani.fuo Aftronomico libro i.ca.4.id eft,4<J.recenfuit* Mar.Manf*

Praeterrjt Equum minorem,&Coronam Notiam.Vitruuiuslibro 9.ca. 6AC 7. numerat incomentarijs 4;. OmifitVuIturem, Vitruuiu*

Equum minorem, 6C Corona meridiabam. Inadiedis autfchematibusnume?rauit 48.11« Ptolemaeus.

Aufoniuscuius carmina fupra recirauimus calculat 43. deficit a Ptolemaeo Aufonius,

inEquo minori,Lupo,Ara,Cratera, 8CCoruo.

Hyginus infuo poetico aftronomico recenfet4t>. omifit Equum minore 8C ftyslnus.

C Coronam auftrinam.

Authornofter Produs fupputat yi. addit Ptolemaeo Crinem Berenices, Ploclus.

TfiirfolochUjCaduceum,SCAqua aquarij.Vcrumcomifcer, meiudice,fimul

uniuerfales imagines cum nonnullis particularibus, de quibus mox dicam.

Plini,lib,z,capi.4t,duas& feptuagintanumerat imagines aut figna,fed eo? Plinius,

rum nomina fatis ficco prae terit pede.

Contuendum igitur fupra ex Platonicis placitis, diuifimus cceleftes imagi? Particulare»

nesin tres fpecies.Puta uniuerfales,particulares,8£particuIariores. In praefen? gemina?,

tia miftas facimus particulariores,quae non ad noftrum propofitum,fedad

miriogenifes feruiunt.Vniuerfalibus autem potiffimum Ptolemaei 48. diligen

ter cuftoditis. Particulares geminas efle dicimus,alteras ad duodecim fignora

zodiaci facies fefeextendentes, de quibus fupradifferuimus, eas z6 . effe comes 1

morauimus,Neque hae noftrotradauiferuiunt. Alteras autem particulares

afferimus, eas, quae funt partes uniuerfalium imaginum,quae ob certas quaf*

damcaufas aut notas proprias fibi appellationes uendicarunt, de quibuscom?

plura in fubditis*

Hh >ji<i•pf)W

r/

IN PROCLI DTADOCHI SPHAERAM IOANNIS

&aftra.a ^§na Collibuit ia primishic cx Plinianiscommentarijs colligere inunam formu* D

y lam,nomina Tignorum autimaginum cceleftium, una cumnonnullis ftel/aru

¥/ ' appellationibus.Y Zodiaci figna Zodiacum fane circulum Plinius inuniuerfum uocat (igniferum.Eundcm^ aftra

- lib.fecundo cap.4.in duodecim animalium (ecateffigies,quas ufitatoftgna ap*

pellat.De quo idem eodem libro cap. 8. 16.t9.8Cys>» Eorundem aut lignorum

tanquam uniucrfalium nomina paflim ex eodem comportata (equuntur.De Ariete primo (igniferi (igno,fcribitidem libro z.ca.8. 16.19.QClibro 1 S.ca,

..6Czf.

De Tauro fecundo fign0 libro z.cap.164z.dC Iib.x8.ca.a9.

DeGeminis terno (igno,libro 18.ca.x4. 9*

De Cancro quarto,lib.z.ca.x6.i9.Et lib. 1 8.ca.zj.z6 .zi.QC 3j

DeLeone quintOjlibro x.ca.49.Et Iib.x8.ca.z4.& x8.

De Virginefexto fignOjlibro fecundo cap.16.

DeLibrafeptimo,lib,z.ca.i6.8i!i9.Itemlibi8.ca.z4.zj.&!i6.

De Scorpione odauo,libro 18,cap,z4.z5.

DeSagittario nono,Iibro z.ca.8.Et libro 1S.ca.z9,

De Capricorno decimo,libro z.ca.i6tQC 19.Aclibro x8.ca.xj. gDe Aquario undecimo,Iibro 18.ca.z4.81! z6.

De Pifcibus duodecimo figno,libro x.ca. uJ.Et I1br018.cap.z6.31.3j.

Sunt etiam pratter ixTigna^iam numerata , inipfis quarda particulariafigna

aPlinio expofita /cilicer. Hyades autSuccuIsc fiue Paliliciu fyduslib. x. ca.j9.

&4x,Et libro 18.ca.z6 SC 31.

'

ItemV ergili3e,ueftis inftitoris, quas ufitato Pleiades uocitamus libro z. ca.

41.& 49-libro 16.ca.x6.hbro i7,ca,x.R.urfus libro 18 cap.x4.xj.16.z7. 18,19. SC 31«

Praeterea commiffura Pifcum^libro 18.ca.31.Et nubecula6C afelli libro 18.ca.3j»

Adfunt 8C aliquae ftella:, putafteilaregiaappellata Tuberoni in pedoreLeo*nis de qua libro 18 ca.x6.8£x8.

Item Vindemiatorftellalibro iS.cap.x6.&3i.

Signa & aftraSpicalibrO16.cap.31.

fepcwitriona» Signa autem feptentrionalia 8C ftellaePIinij iamiam adfunt .Septentriones,lia. id eft, feptem Vrfa: minoris ftella: libro x-ca.4z.7z.Et libro 6.ca.zz. Item uertex

feptcntrionalis 8C auftrinus librofecundo ca.70.

Booteslibroz.ca.4z.49.&libroi8.ca.z4.Idem Ardurus dequolibroz.cap. F39.49.&6z.Sdlibro8.ca^47.Rurfuslibroi7.ca,i8.Demumlibroi8,cap.z6.z7,

z8.19.jx. 8Cnonnunquam accipitur pro ftella.

Delphinus libro »8.ca. 16.17.8C 31.

Sagitta I1br017.ca.18 5^1ibroi8.ca.z6.&T3i.

Fidicula libro 1 8 .ca. 1 6. 17.1 8 . z s>,QC 3x

,

Equuslibro x8.ca.z6.&3«.

Aquila libro 8.ca.47.hbro i7,ca. x8.&libro 18. ca. z7.18.8Cz9.

Corona feptentrionalis libro x8.ca. 18.8^31 ,dC ibidem eius ftella fulgens.

Heniochus libro 18.ca.31.

Parttculareautem fignumhcedi didunv.de quo libro z.ca.39.Et libro x8.ca»

StonafiC aftra*6.& 28.AcceditcapelIaftcllalibro 1S.ca.z6.z7.QC zs>.

meridionalia. Sequunturfigna meridiana QC aftra a Plinio de feripta . Et primo Canicula

aut Canislibro z. ca.4o.8<! 49 QC libro 9.ca. 16.QC libro x4.ca. «8. Ac x6.1ibroca.

4o.Item libro 18.ca.z6.x7.z8.z9.

Orion libro 18.ca.zj.x6.8i!ibidem eius gladius 2C 17.31.Et Orionis "ona x8,

QC ibidem totus exoritur.

S T OG FLERI f V $ T I N G E N. COMMENTARI V S

^ Procyon Iib.i 8.ca,i8. Sizp.lbi Procyon uocaturcanicuIa,quoduerba fatis in*

Crinis Berenices libro z.ca,7i.hoc fignu Callimachus in fepten* (duanc,

trionem locat.

Canopus flellalib.i.ca^i.Htlibrotj.ca.zi.Synusftella inorecanis Itb^pt*

Thronon ftella libro x,ca.7z. (ea. 1 9.

Sunt nonnulli qui Ladeum circulum pro ccelefti numerant fi'gno,de quoPlmi.lib.i8.ca.z-3.dequoinfrafufiusdicemus.Habes igitur optime Ledor Plinianafigna tum uniuerfalia,tum particula#

l/a, quae fi recte percenfueris ji.cantummodo colliges.Dic rogo,quo padto nu*

meranturdu }& feptuagintat1 Verum hic diligenter cognofcendumeft, Plini#

um ea praecipue allignafle figna,quorum ortus Si occaluscu Sole;inducit aut

imbres,pluuias,grandincs,uentos, tonitrua, rempeftaccs,ant id genus fimile*

Aut eaquibusanni tempora diftinguuntur. Autquibus deledis temporibus

agrorum culturafit exercenda,Seminu& fruges ferendat.Prata catdenda acre#

parandaArborcs infitioneautfac one plantanda:.

SedutPiiniusauthorfaneeelebratiirimus,omnibusilluftriorreddatur,dige(It*

miisin numerum duo tXleptuagimalignaiuxtahunc modulum. In primis au» - /I.j$

tliorePtolcmarq fupputamus imagines aut figna uniuerfalia+g. de quibus in tftlW t7'‘7

fupcrioribus.fiis CallimachusadditCtinemBereniccs,&alqCirculumaut' ! /

Sertum !unonis,quemLadeuappeIlant.DequoHyginuslibro*.infinc.His v j

acc mulamus particularia figna,di primo ex uniuerfalibus zodiacideprehen*

fa,ut funt,Pleiades& Hyades in Tauri figno.

Nubeculadd f/g. tra Afinorum in Cancro.

Arcus S( Sagitta, Si fafeia aut linteolum capitisSagittarq,

Item Amphora aut Vrna Si Aqua: effufio Aquari},cum uefte manus ft'ni#

EtdemumLinifiueLineolat piicium. (ftrae eiufdem.

Secundo,ex aquilonijs fignis uniuerfalibus emergunt nobis harc particula

ria .Putacaput Algol in effigie Pevfei,& Harpe aut enfis falcatus ineodem.Thronus,fella autfi iquaftrum CalTiopeiat,

Hcedi in finiftra fermemanuA u riga:.

Tertio,ex meridianis uniuerfalibus hgcexcerpuntur,fciIicet,Cingufumaut

Zona,enfis, Coilorobus fiueclaua,8£ corium bouis ex Orione.

~Ttcm Scutum aut Cetra Si Thyrfolochus a Cenrauro.Et Caduceus e flutni*

— ne fiuc Eridano, ex primis fex fteilisCoronte auftrinar.Hisigit Arithmetice^ iungis co’liges indubitanter 7i.figna,quorum interpretationes, aut utilitatem

adfcicntiam:autiucunditatem,autdcledationematFerenrIedoribus.

Iam fatis de ffellis 5«f fyderibus locuti fumus,pra:terea,qux fpecialem petut

intcrprctationem,cuiusreiprxbebitnobiscaputlcdumpulchramanfam.

Principiumigiturhuius inanifcftumeftexhis,qua: prxdiximus de imagi* Declaratio hi»

num cozleftium triplici parritione,quodearu quadam funi fub zodiaco, quae# ius capitis,

dam AquiIonia,qua:dam Auftrina.

In . }. Qua: in fignifero fitafunt Sic. Authorpaucis fe abfol uit de nominibus duodecim

duodecim fignoru. In eo quod dicit. Alibi diximus . Palam eft Proclum aliosf'g«*s zodiaci,

etiam fcripfilfe libros , ut fupra in principio huius libelli diximus , Nos tamenhic obiter qtradam adtjcienda decreuimus.

In primis,eovundcm nomina Marcus Mani, lib.t.ca, 4.metrice pulchre e-' Nomfnafign®Aurato princeps Aries in uellere fulgens (numerat,fic, rura,

Refpicit admirans ad uerfum furgereTaurumSummiflbuulcu Geminos Si fronte uocantem.

Quos fcquitm;Cancer,CancrumLeo,VirgoLeonem'

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISAequatotum libra dic cumtemporc nodis, DAtuahic ardentifulgentem Scorpion aftro.

InJKus caudam contentum dirigit arcum.

Mutus equojiiolucrem miffiirus iamcp fagittam.

Tum uemt angufto Capricornusfydcreflexus.

Poft huncinflexam diffundit Aquarius urnam,Pifcibus affueras auide fubeuntibus undas*

QuosA ries tangitclaudentes ultima figna.Signa prarpo»

Praucreatriafimtincoelofigrnapraepoftere orientia,dequibus idem libro t,

cap.j.Qtiod trialignanouem lignis coniuncta repugnant.

Et quaiifeditio ccelum tenet,afpiceTaurum,C1unibus&geminos pedibus, teftudineCancrumSurgere,cum redis oriantur caetera membris

Signa earen- Sunt rurfus figna membris carentiaautfuperfluentiajdem libro a.cap.tf,tiamun

. QpOCj ft folerti circumfpicisomniacura.Fraudata inuenies amiffis fyderamembris.Scorpius in Libra confumit bracFia,Taurus

Succiditincuruoclaudus pcde,lumina Cancro gDefunr,Centaurofupereft,8Cquaeritur unum.Sic noftros cafus folaturmundus in aftris,

Exemplocp docet patienter damna fubire.

Omnis cumccelofortunte pendeatordo,

Ipfacg debiiibus formentur fydera membris.Animae qui in Pythagorici(authore Marfilio Ficino libro quarto Platonfcg theologi?)affefigni* »

* ruerunt Angulis » *.fignis zodiacilingula praefiderenumina.Cuius uerba haec

funtrln prima quidem fphaera perzodiacum cernimus animaliafyderea « i.In

quolibet autemillorum ftella quaedam eft principalis tanquam cor animalis il*

lius ccelo pidi,in quo quidem corde uitam agit anima totius fyderis principar

Iis.Illic igitur anima: diuinae n.a Pytagoricis collocantur.Huc ufqj Marfi. Has

Mar Mani.autem ,z 'Agnorum animas belle modulatur Marcus Manilius libro a.ca.u.fic.

‘ Lanigerum Pallas,Taurum Cytherea tuetur.

Formofos Phoebus geminoSjCyllenius Cancrum,Juppiter8Ccum matredeum regitipfeLeonem,Spiciferae eftVirgo Cereris,fabricatacpLibra Pvvlcano,pugnax Mauorti Scorpius haeret,

Venantem Diana uirum. Sed partis equinae

Atcp angufta fouet Capricorni fydera Vefta.At louisaduerfum Iunonis Aquarius aftrum eft.

Agnofcitcp fuos Neptunus in aequore pifces,

Abhorrent(non ambigimus)plurescum audiunt, animas hominum quos

ucteresDeos a ppellarut figna zodiaci incolere.Et hoc poriflimu afedatoribus

Chriftianx religionis effe alienu,Immo Hebraei pia facracp cofideratione, Pris»

tuum elementa,2Cquae elementis compofitafunt, solem fimul dCnxna acftel*

fasreliquas,&ccelumipfumnonfolumdeosnondre,uerumetiamanimaepe*

nitus expertia iudicalTe.Quamobrem Pythagoreosaut fabulae arguut,aut des»

liramentaeuomere.

Sinamus,necontentionibus inferuire uideamur, effe fabulamentum,habetFabulaecontw tamen fmcqUmfuumqiiempiam,minimcafpernandum.Eopra:notato,Fabu=»nenc a ego

- j,-s ine{fejallegorias trifariam metiendas. Aut enim Phyfice intcrpretamur,auc

Tr« ailegorig Ethice,ant Theologice, Interpretabimurautemhanc/i uticg fabnla cenfenda1'pccie*.

st oe pleri itjtihgeu, commentari vs ^A cftjEthice.C Oeconomice,inhuncfermemodum.Reducamus has li.diuinas

animas Pythagoricorum in eorfi corpora, noiabimusqjiz.deos.Puta fit Pallas

in Ariete,VenusinTauro, Phcebus inGeminis, Mercurius in Cancro, lupi*

ter in Leone,Ceres inVirgine,Vulcanus in Libra,Mars in Scorpione,Diana

in Sagittario , V efta in Capricorno ,luno in Aquario,Neptunus in Pifcibus.

HosdeosduodecimperallegoriamadOeconomicamethicamaptabimus. _ .

Ad Oeconomiaigitur quatuor accedunt.f.Oeconomus,(iue paterfamilias. Oeconomiauxoraut materfamtlias, Familta,8£ bona externa.

ProOeconomo congruenter feligimus tres deos. Puta ,Palladem, Phcebu,

&Ionem.Pro uxore quatuor. Venerem,Mercurium, Veftam&Iunonem.Pro familia, Mercurium denuo,8£ Dianam.Pro bonisexternis,Cererem,Vulcanum, Martem& Neptunum, Oeconomi di?

Singulis his quatuor membris fingulos feledlos deos interpretabimur. Oe* Palla»,

conomoprirnoieledaeftPa!las,quaeaueteribusfapientigdeadKftafuit,PIato

nici quidem per Palladem diuinttate,poten.terfimul dC fapienter,tum cceleftia

exornantem,tum quas fub ccelo funt, aedificantem defcripfere,Inter aftra prat*

•g cipue Arieti praefidentem,^ aequinoctialis circuliducem, Vbipotilfime uige*

re putarunt,motricem uniuerfi uirtutem .Redle igitur congruit Oeconomo,qui fapienSjprudens8£prouidenseffedebet.Eftenim Oeconomiafpecies pru

dentiae. Couenit 8C eiPhcebus, id eft,Sol,qui tefte Orpheo,oculus eft mundi, Phctbus.

Plinioeunda uidens , regale lumen££candela cceli. Sic fiecdlum eft Oecono* .

mo,quodfic oculatus ad remomnem Oeconomica .

Quod belle indicat Ari*rl c '

ftotelcs in Oeconomicis.Quidam philofophus interrogatus

,quid magis im*

piin iUSvpinguat equutRefpondet, oculusdomini.Etno minus eleganter Plini.lib.18.

ca.<s.hts uerbis.Etideo maiores fertiliffimfi in agro oculu domini effe dixerunt.

Et idem ca.5,loquens de agricola,fic,Saepius uentitare in agrum,Frontem do»mini plus prodefte,quamoccipitium, non mentiuntur . Dominus fane negli*

gensieruos facit negligentes.AudiAriftotclem dicentem . Impoffibile eftne»

gligentibusdominis,ieruos follicitos c(Te,Ecce.DeindeOeconomo fummope iUp/tcr,

re o pus eftdeo, loue.De quo legitodxirumAuguftinSltb 4.D e ciui,Dei ca.n.

Qui a ueteribus dicitur omnis deus,mas &C fcEmina,infignis tribus ocuIis,quo»

rum unus fuit infronte , reliqui ut aflolet.Triu horum oculorum ratio,prout*

dentiamcontinettriplicem.NamcceIoimperarecreditur,fedet apud inferos,

^ & inmari.Debet profedooeconomus tres habereinfignes oculos,hoc eft,pro

uidentiamtriplicem.In uxorem,tanquam fuperioremin fua Oeconomia,qua

no tradtaredebet ut ancilla, fed ficut foetam,quianode pedibus, fed de latere

uiri eft formata Gene.i.Secundu oculum,habere debet,in proles uidelicet,nu*

triendo educando,docendo fidditer.Tcrtiumin familiam 8C externabona.

Praeterea fecundo loco adeft Oeconomi uxor,Materfamilias'. Cui (ut di* Vsor.

xtmus)quatuor dtj feledifun t.

V

enus prima,quae authore Hali RageI fignifi* Venus.

cat mulieris,8iimprimis,utFirmicopIacet,formofas uirgines.Hancprifcitri* . , .

plicem pofuere.Parthencn,id eft. Virginem conitigatam, Siuiduam,Venerise ^

aute figntficatio eft omnisdecor,omnis uenuftas, ornata ueftimenta , auri fub*

tegmine elaborati cultus 8Cc.Veneremcontendunt nonnulli dici 'a uenuftate, Venusunde.

Contra Cicero aV enere uenuftatem.Harcigiturdeariteadapcatur uxori Oe*conomhNon prorfus propter uenuftatem.t.pulchritudinem corporis, fed uc»

nuftate gratiae.Venufta. i.gratiofa.Prouer.u. Muliergratiofainueniet gloria, miuEft aut uenufta&gratiofa, his dotata gratas

:puta Caftitatc, Sobrietate,

dtcttia,Verecundia,Taciturnttate,Ptetate dC Difcrecione , Adhaecfunt plurcs

jj

n

:

\

ja

Y

nJ

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIJEcclcfufticiis. authoritatcs ctia i

n

facris literis. Ecdcfiafticifcilicet . Non eftcoparatio fce; DPro jcrbiorfi mina:contincncis.Et ibidem . Datu eftDeimulier tacita 8C fenfata.Et prouer.

31.Mulieremfoitem quis inueniec,procul 8Cde ultimis finibus terra: pretium

Arifto-elcs«’us(8Cfnfra)Manus fuasaperuitinopi,&fpalmas fuas extendit ad pauperem.

Et Ariftotclcs primo PoIi.Silentium mulieris preftat ornatu.Applica,fatis eft.

Mercurius. Secundo acceditdeus Mercurius.Iscomuniseftuiro&uxori,quo fitquodAfiTologiafF/rmanteundem effecoiiertibilis naturae.Eft autem Mercurius te#

ftcFir.deusorationiSjfacundix Credor lingua, quare defignat apta &C gra*

tam uocciT^modulationem &C pulchritudinem eloquentix.Fuitmos ueterum

Ariftorele». Mercurium iuxta venerem collocare.Cuius reifignum eft,quod in ccelo con*

fundos habentorbes.Infero igitur ex fentcntiaAriftotelis,virum comungicumuliere,propter generationis opus , puta proliu, SC perpetuitatem, quod fieri

nequit,fi' patri proles non fuccedit,ac etiam propter utilitatem.Dicit enimA*riftoteles.Coniundio viri 8C Fcemtnx in animalibus irrationabilibus, eft fola*

modogratia prolis generanda,inhominibus uero , non folum illius gratia fed

etiam alterius utilitatis.Mcrcurius igiturVcneri coniundus fignificat coniu*

galem uoluptatem ratione &C apto fermone in primis indigere , adhortanteP/almus 31 ad id Daufde pfalm 31.Nolite fieri ficut equus Simulus, in quibus non eft in* g

celledus.Longefit ab cis omnelenonicium.

Vcfta.Sequiturtcrtiadea Vefta,fida uxoris comes.Ariftoteles in Oeconomicis,

leges ftatuft interutrum&uxorem,ut ceflet iniuria.Virenim no debetiniuris

ari uxori, ne ipfainiurieturci,Quod etiam Pythagorias placet.Vir enim pra:

oculis femperhaberedebet, 8C arbitrari uxore uelutfupplicem aVefta, id eft,

. Lareduda,8£nullatenus inferreiniuria.Vefta proLare accipitur .Apud ue*teres fuit fancitunj,ut fupplices apudLarem federent taciti.Fuit enimLar alii

dentibus afyIumtutiffimum,ItaLarem locum religiofumobferuabant,applu

ca prouiro QC uxore.luno. Quarta Dea eftIuno,quae aeri praeeft quo nihil mollius,rede mulieribus a

mollicie didis ap tatur.Diciturtamen luno aiuuando . Et fiaer mollis eft, pra:#

Plinius.^at tamen animantibus admodum, pro infpiratfonc &C rcfpirarione, Etiamipfi'sPifcibus,utdocctPliniusIibr0 9.ca,7.pertotum.Dicoigituradpropofitu,

quod uxor adtuuare debet uirum,puta in rebus domefticis,nendo,fufando,te*

xendo,girgillum,mataxamgyrando,&rin alijs operibus,qug ad utrum no fpe<

Genedant.Quod plane indicatdeus opt.max.Gene.z.Dixitquocp Deus,No eftbo **

Prouer. num hominem effe folum,faciamus eiadiutoriu fimtle fibi .Et demuliere fortiProuer.31. Manufuammifit adfortia , Si digiti eius apprehenderunt fufum.Et

infra,Panem otiofa non commedit.Tobite *o.ca,Legimus quod pater monuitfiliam,diligeremaritum,regerefamiliam

,gubernaredomum , 8C fe ipfam irrea

prehenfibilemexhibere.

Scneca,gcnerofos animoslabor nutrit.

Familiaferul. Tertio loco,ad Oeconomiarequiritur familia,id eft,ferui dC ancilla. Gemi#Serui maiores nosdiftinguimusferuos,Maioresfdlicet8^minores.MaioresuocatAriftote.Mercurius. procuratores,Minores:operatorcs.Maioribusferuis feligiturDeusMercurius»

Suntautem(authore Firmico)Mercurio fubditi,hi,quorum ingenia funtdedi*

ta acutis artibus, aut offici]'s,quae petunt folertem acdiligentem prouifionem,

Vt funt in noftro profito,Magiftri curtarer,Archigramatei,Scriba,Cenfores,

Coqui,Piftores,Apothecarijfiue Cellarij uini,Cereris 8£c. Minores aute Di*anamDea uendicant. Sed miliis his plurimis Dianis, ea acceptamus,qugDeafyluarum SCnemorum prgdicabatur,arcum& pharetram ferebat,fucindafemper incedens,ucnationibusinquietam operam dabat, quam pluresLunam di*

xerc.

S T OE FLERI IVSTINGEN. COHMENTARIVS, 8/

A xcrc.Cui Diana: fiucLunc fubfunc, mancipia, mercenarij di opcrarlj.Vt funt

Curfores,Agricolx,Foffarij,Cemcntan'),&:id genus plures.Hiob id,qnodla*

boriofi Si aduofifunt,nominari poliunt Centimani.

Hi feruicum maiores cum minoresdebent dominis in committis fibi efle fi# Serui quid te*

deles,bonaeorum conferuare,imminentia mala pro uirili amouere.Sint etiam ncSc domino,

in praeceptis domini intelIigentes,utqua:domininioneant,rcdeintelligant,8£

qua: intellexerint cum diligentia exequancur.Hoe pado erunt decentes in ob*

fequijsinon enim decet feruum iuffa poffibilia,cauillationibus protelare.Vn-

de dicitur.Non fit tibiferuus medicus,Propheta,Sacerdos.

Dominiad feruos tali uti debent prudentia, ut fine loquendo placidi, nedu=* Domini adfer

rioribus uerbis exafpcrentur. Nimiam tamen familiaritatem fugiant,inman*u P e •

dando difcretr,ne nimis laboribus grauentur:fint in remunerando benefici.A*

riftoteles.Oportet feruis dareopem di uidum.Idem fecundo Poli. Multi ferui, quandoque deterius feruiunt paucis.Item

Ecclefiaftici jj . Mitte feruum tuum in operationem ne uacet,mulca enim ini*

quitatemdocuit otiofitas.Sac eft.

Quartorequirunturadceconomu bonaexterna;per qua; in prafentia uo* Bona externa.

R luimusfignificari,opes,diuitias,pnedia,uillas,oppida8£ arces. Ari ftoteles prvmoPoli. geminas facit diuitias,naturales,fcilicet,& artificiales.Naturales fune

pottefliones rerum. Artificiales funt pottefliones pecuniarii. Etidem io. Ethi.j!

u *,JC U*

Homo felix litie fapies indiget aliqualiterrebus exterioribus, quia natura perF

fenon eftfufficiens fpeculari,fed oportet quodhabeatcorpus fanum di cibumpraeparatu, di reliqua

.Quia ut idem teftatur primo Poli. Sine necefiarijs im* Ariftotele».

poflibile eft uiuere.

Pro his igiturceconomi bonis, feligimus quatuordeos.Ceres eft prima,que Ceres,

frugu deaputabatur, aCicerone Iib.deNatu.deoru.Dida Ceres, canquam ge

res, agerendis frudibus . Haec profedo eft oeconomo neceftaria pro fe di fuis.

Cuius promptuaria efle plena frugibus debent 8£c.In quseftione obieda fepte

Grxciae fapientibus,Qua:nadomus foret maxime felix^Refpondct Pittacus,

& eam praetulit. Quaetum neceflari)s,tum redundantibus fuperflueret.

Vuicanus fecundus dcus,neceflarius ualde rebitececonomi.Eft autem isge ”u,canu**

minus,primus qui igni praeefle putatur.Eft igiturVu!canus ignis,qui abEue*

q no praedicatus eftomnium bellariorum efle iucundilfimum,quare non ab re

oeconomo pergratum. ExPlatonicorum placitis triplicem colligimus ignem,

cceleftem,fcilicet,8iinfernum,acintermedium.Cceleft:is ignis qui ftellis ineft Triplex igni»

(diditur enim lumina ftellaru ignes) lucet,expers tamen eftincendij. Infernus

autem caliginofus arbitratur , di quali incendium quoddam expers luminis.

Ignis autem inter cceleftem8£ infcrnum,lumenhabetcum feruorc.

Ignis aute ufus uarius fuit,apuddiuerfas gentes.Chaldaeinuminis uice ignem Ignisufus ua*

colucrunt.MediSd Aftyriibarbaricoseitribueruntmores,non religione ufep *£l‘s*

.

adeodeuidi,fed ueriusformidine,cumomnia abfumit. Romani Veftte deae*

tcmplumrotundataftruxereforma,mquoperpetuusferuabatur ignis;Vc* *.

ftalis appellatus.

EcHebraei ufumhabueruntignis,proholocauftis offerendis,fi£ cremandis Hcbrari.

cx mandato Dei,uc legiturLcui.ca.6.Ignis in altari femper ardebit,quem nu*trietfacerdosfubiicicslignamaneperfingulos dies.Etpoftpauca.Igniseftifte

perpetuus,quinunquam deficiet in altari.Et adidem eodem libro ca.p.infine.

Item noftra religione, per omnes orientisecclelias,quandoEuangeIiumle*

gendum eft, acccdunturlumina,iamfoIerutilante:non utique ad fugandas

tenebras, fedad ftgiuiml*titiasdemoftrandum.QuareMatth.z^.ca.legimus,

IN PROCLI DlADOCHI SPHAERAM IOANNIS

uirgincsillas euangelicas femper habuiffe accenfas lampades. Et Lucari*, ad

apoftolos dicitur. Sine lumbi ueftri praicindij&lucerna ardentes in manibusueftris.Ec loan.;. D eIoanne baptifta.Ule erat 1acernaardens dC lucens. Et ite*

rumLucj it.Veni mittereignem in terram, Sc' quid uolo mfi quod accendatur?1

^ ux‘ Etquoties dcluce fitmentio loan.i.i^.cac

1 Vtfub typo luminis corporalis, ifta

oftedaturde quo Pfal.n8. inlitcraNim lcgimus,Lucerna pedibus meis uerbu

tuumdomine&lumen femitis meis.Qtiibus omnibus id addendum eft,homi*

nemobid,quoniam ccelefte&immortaleanimal fit,igne folum uti.QuinobisIgnis SC aqux in {mortalitatis argumenti!datus eft. Quia ignis e ccelo cft,cuius natura quo#iignificano. njj mobilis cft,& furfum nititur,uitai noftra: tenet rationem. Cxtera ucro ani*

inal/acum,dum tota fint inortalia,tantumodo aqua utuntur, quodeftelemen»tumcorporaleat9terrenum

,cuius natura quia item mobilis efi», fed deorfum

uergitjfigura mortis offendit .Proindenecccelum pecudes fufpiciut,neque re»

ligiones lentiunt,quoniam ab his ufus ignis alienus eft.His expolitis, Oeeonomus ignem praeferam medii! in fuis habitationibus,ob multimoda eius ufumtum quo ad fe& fuos, tu quo ad externa bona iugiterfouere & nutriredebet,

fubhuiufmodi came cuftodia,8£ferme moreMedoru dC Aflyrioru, Ne ipfum, Efuos SC fua abfumac. SecudoVulcanus a poetis fingitur faber louis,eo quodei fulmina cotra Gigantes fabricauit . Et etia accipitur pro mulcibere,eoquodferrum g ignem molliat. Fuit idem etiam faber Coronae Ariadnes,quam exau

V |c ni i rro& Indicisgemmis preciofis fabrcfecit. Quare in noftro tradatu generaliter

orbatioll>ter

pro fabro accipidebet.Bono enimceconomo pro conferuatione adiu,atrium,

oppidoru 8d,is Vulcanus adefledebet.Quod (ioptas nofcerenegligcntem SC

defidiofumoeconomum,animaciuertito ades fuas, SC poftquam ingreffus fac*

ris,uideris parietescafum minantes , pautmentahabentia anfradus ,tabulata

Sdaqueariadiffoluta, ualuas 8£ia.nuas aiundurisfolutas,teda ftillantia,fene*

ftras fradas ,dC fornaces fumantes ,mox concludito ceconomi nomen in eohomine periclitatum.

Mars. Tertius deus eft Mars,quf bellis p reeft.Ariftoteles in Oeco.NunqjoportecAriftoteles. domu cfle finecu ftodia,ftcut nec ciui ratem. Idem 4. Politicorum . Ciuitas non

conftabtt ex una parte, fed ex multis .Qirarum una pars eft Agricola,Secun»

da artifices manuales. Tertia negotialiores circa forum. Quarta Mercenart).

Quinta propugnatores SC armigcri,q uosneceffarium eft in duitate exiftere,fi Fnondebeat fubtjci inimicis. Bonus enimoeconomus tempore pacis cogitat debelloimunit igitur fuas po{Tefl<ones,oppida,arces,turres Sdr.armts bellicis pu#ta tormentis, bombardis,baliftis ,fundiis,petrari]'s cum omnibus requifitis SC

etiam loricis,cafltbus,toracibus,fcutis,cctris SCc, armigeris,cuftodibus, uigili*

busSic.Dchis uideaturVegetius de re militari.

Quartus deus eftNeptunus , dominus maris SC aquarum, quali* nantunus*Cicero. Cicero libro de natu.deorum,aflerit Neptunii anando dici.Eft igiturNeptu*

Neptunus, nusaqua.Ea ceconomo eft fumme neceiraria,obid,qubd eius utilitates lon#clua

' ge uidenturignem precellere.Suntenim multa animalia,qug fine ignis degant

ufu,deget aut fine aqua nulla. Quod fi fuerint fine humoris poteftate, exhau*

fta SC exuda a principiorumIiquore,arefcimt S^dcficiunt.Neqj planta ipfae

aut herbe florent citraaqua: humedationem.Quare Pindarus redifltme opi#

natur,aquame{Teoptimam . Habeat igitur ceconomus , fontes, puteos, pifei#

nas.pifcium uiuaria,aquasfluentes Sic.

Poft longam fatis fupercp digreffionem,ad incepta redimus de duodecim fi#

gnis zodiaci materia,&annedere libuit uerfiis ipfius uenerabllis Beda.

Vcrfus Bedae. Mira prorfus paganorum dCfxua dementia.

Qui

S T OE F L E R I I V S T IN GEN. COMMENtARIVS* '85

j\Qui in cozlumtranftulerunt,tamdtuerfas beftias

Cum olympo conftetefleangelorum agmina.

IlliTaurum radiare dicunt inter fydera.

Qui inboiiemuerfum Iouemfabulis adfeuerant.AdItaliamcumaduexerit Agenoris filiam.

Habet fides Chriftianalignorummemoriam.Primum Agni,qui in ccelo maieftatefulgida

Regnat unicuscum patre perimmenfa fecula.

Igitur non toruusfronte uel ceruicetumidusNofterTaurus eft putandus nonminax, fed optimusD ulciSjblandus atque mitis,8C fuauis uitulus,

Ipfe ergo eft credendus faginatus uitulus

Cuius caroimmolatain crucis patibulo.Nos nitore fuo tulit demortis periculo.

Hicnon ceflatnos hortari pietate fedula

augoChriftinos fubmittiexarare uitia

Diuinorumprseceptorumreportarefemina,

Fuge Cancrumrepedantem,tu qui Chriftum fequeriiB Perge uelox,non fis tardus , nec inuiafteteris

Et habebis dotemmagnam in coelefti curia.

Pro fequentibus oriatur teftamentum GeminisIdololatras calcare,deumfolum colere,

Auaritiam uitare canorumincurabilem.Leonofterobdormiuit,ut 8C mortem uinceret

Ideo euigilauit ut podimusfurgere,Vtquas iufte merebamur a poenis erip eret,

Virginis hicfextumfignum competenter feqirititf

Sextamundi iam aetate uenit deifilius»

AequitatisLibramtenenSjdeusiuredicitur,

Huie puro fiquiscordebeneminiftrauerit

Iam fecurusnon timebituenertum peftiferi,

Conculcaretuta planta Scorpionis poterir, .

Scuto fidei protecftus farnumSagittariumC Deformatumnon pauebitcum equinis cruribus,

Ipfum quoquefuperabitnefandum Diabolum,Capricornus hinc deformis uultudefpicabilis

Alios amentes facit,alios facrilegos

Homicidas,furiofos,aliosadulteros.

Sed hisomnibus conuerfis atquebene flentibus,

Tergeredefrontefoletcandidus Aquarius ^Crimina, qua: fponte fiunt uel inftin&udxmonuni*Duo pifcesfequuntur unofigno aediti.

Duos populos figurant uocatos per gratiam

Baptifmatis unda lotos,uni deo credere.

Infanireiam definat eorumdementiaQui in ccelo effecredunt aliqua mortalia

Caflafpernant illa,credantque dei ecclefiam,

.^Animalia pufilla,8£ magna& reptilia

Carnis ponderegrauata,non petunt cceleftia

Sed cumcamehorumcredant interireanimas,

r

P

D

cSs.v IN PROCLI DIADOCHI 5PHAERAH IOANNISVbihominum 6C dei mediator fuerit.

Edeibi elctftorum credimus SC animas,

Hxcdaturum fe promifit infinita bonitas.

'yjCurfignorS Libuithicanncdierequarftionehanc. Curfignoru ordo ab Arieteincipiatc’ordo ab Ane* cum >n> circulo necp principii! necp finisfit,non magis ab Ariete, cjj undelibet,tcmcipuc.

Contuendumeft hic, BC repetendum id Platonicorum di&um.Hancmun«dimachinam itafecum eflTe connexam: ut dCin terris ‘cceleftia fint conditione

Calcftium SC terrena, in ccelouiciflimterreftria dignitate ccelefti.Superius enim ineodemterrenorum co rerum contextutrahit quidem quod eft inferius , uel ad fe conuertit , uel aliternexio. quomodolibct agitat autaffieit uirtute prius infufa.Inferius uiciffim eadem ad

fuperiustnfufioneconu!ertitur,uel aliter agitatur, uel prorfusafficitur»

Paoi.So.F Adde hic ea,quae fupra diximus authoribus Ptolemato, Plinio QCc,

Catena aurea. Hxc fuperiorum QC inferiorum connexio , eft catena illa aurea,quam Ho*meruse cceloin terradcmiiTamdixit:Hxc eft fymphoniaSC harmonia illa cce<=

Aflyrij.

leftis,quamPythagoras Diapafon uocauit.Hancfaneconcordantiam AfTyriw|

in eoru dis pulchreoftendunt . Deum enim fumum habentquemmaximuu^^nerantur,queAdad uerbogentilitionuncupant.Significat aut ferenon aliud, B

Adad. quam unum . Adtjciunt QCdeam nomine Adargatin.Omnia horumnuminu^argatis. poteftatifubiecftaopinantur.Soleinterprctat' cerramcp.Argumento eftquod

lib antiqu^j™Adadfimulacrum infigne radijs cernatur proclinatis, ceu uirtutis cceleftis ue<*

4 ‘ hiculumillifintjinteirenamadeuntesmolcm.riguraautcm diuerfa terra: feiS

^ Adargatis imagunculx confingebantur,in fublime radifs furredlis.Quod cce*leftiaffluxu progerminent cumfta plane de terreno, uelut fermento.

His pramotatis,rationes fequentes facilioris erunt intelligentias, AlTignans

turenimeomuniter tres rationes,quareab ipfo Ariete principium circuli zo»

diaci fit fumendumthas Iegiito in i\oftris comentarijs in Ptole.

Quartam caufam,cuianfam dedere loan.a mon. Re. bi Albertus Magnus»IoannienimadfummumP ontificem eunti,pro reformatione Calendarij Ro»mani,in uituperium Qi derifionem aftrologtcse avtis,ab oforibus obiecft* fuere

quxftiunculxplurimx.lnterquasfuit illa. Quare Aftrologi (qualihominesdementes fiCuefani) poneriftin ccelobeft/as.reprilia, homines nephandos&fc?Refpondit uir dodMT. qiremadmodu £Cnos fuperioribus Icdfionibus prouiri»

^ !i refpondimus.Adtjciens in his coelcftibus imaginibus fabulis obumbrantia» F(tere arcana quatdam notatu digniflima.M odo illis inelfe rem Phylicam,modomoralem feu Ethica,modo diuinam Theo!ogica.Quarehgc quarta ratio habet

I allegoriamtheologicam.minimeafpernandam.Contuendumigitur. Albertus

•r Magnus in fuo Speculoduos annotat libros. Vnum aeternitatis, alterum uni»

,

]uerfitatis.Aetemitatislibereftmensdiuina,inquaab atterno fuere omniu re»A«ernitaa'sl|

r5 {de^Dequo piuraloqui pertimefco,quedominis theologis uiris fapientifli

j

mislegendu ofFero,mihifilentiotranfeundum.DicoquecuprophetaPfal.<S4.

Pfal.64. iqui iuxtahebraicam ueritatem de deo dixit(tibi filenthrm)Laus. Sequor dC di*

1 uum Paulum, quiraptus ufquead tertium coehnn dixit fcuidiTTe arcana,quatPaulus.

. non licethominiIoqui.SequorSdDionyfiiim Areopagitam in epiftola ad Ca*Diony ius Jf im^ineffabilitatem diuinitatis circumfcribentem dCdicentem.N ullo fermonere°pa.

Uel animomyfterium ipfius promi poiIc,fedcum profercur manet arcanum,8£I dum intelligittn

-manet incognitumtquianon folum fermonemfed etiam cogi>-

1 tationemhumanam fuperat 8Cc.Alter eft liberVniuerfitatis,de quo Alber.in hpc uerba.Scimus quod alcen*

Lib er imiuer»dente Virginenatus fuitdominus nofter iesvs CHRfSTVS, non quod lubijclut *' ' iiatur ftellaru motui,autipfarumiudicio, natorudefideratiUimus

,qui crcaue»

• i’-

j-jywm yuxj* infer

\ Sr OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS tf

A- rat ipfas ftellas , fed cum extenderet ccelumfuu ficut pellem , formans Iibruni

Vniuerfitatis,noIuit literis eiufdem deefle aliquid ex eis,qux fecundu pronia

dentiam fuamin libro aeternitatis fune feripta , etia illud remotiflimu a natura,

quod de uirgine nafceretur *V tprofedo per hoc innueretur homo carnalis,di

uems,qui no naturaliternafcebatur ;No quod cceli conftellatio elTet caufa ciir

nafceretur,fed potius fignu,immo uerius ipfe eratcaufa,quaremodus admirS*

dae natiuitatis eius per ccelu fignfiearetur.Hucufcp Alber.In eo igitur libro oia

diuinx incarnationismyfteria di arcana ab eius coceptione,ufcp in afcenfione

irtccelG,g ccelu fuiife fignificata di g ftellas pxrfigurata cernes. Sut.n.aftra dei

opt.max,mftrumenta,quibus hunc mundu gubernat,& quigquid ab alfris uclf

rum<ht*

afijs caulis naturalibus fieri credit,ex (onte diuina prarfcienttxemananshdeq ^ x '

proceditX?mne.n.inftrumentu agit in uirtute agentis prii^palis. +*•

lFant philofoph i.Ideo adio ipfa no inftrumento attribuitur ,feda£

I/

suitomnes te)

. r - ... . .. ... . ..genti.Nonq

|Tecuris; . . —

^tiiteris exaratus , in quo deimuturaoia abxterno'colcriplit3 5Cin eolerieordi*™ nccjj caufaru difpofuit , ut caufa caufam ex fe gignat,& debito ordineeffedus

producant .Hxc eft catena illaaurea de quaHomerus .Vide fupra proxime»B His animaduerfisuenio ad redemptorem noftruDN.rESVM CHR istvm ue

ru Mefliam in lege promiffiim,cuius incarnatio , natiuiras,uita,palTto,fcpul*

/ tura,refurre&io di in cozlu afcenfio,qux omnia di fingulain ueteri teftamenco 2fcper typicas figuras terrenas funt defignata di prxnotata, at nobilius inlibro X».

yVniuerfitatis,authoreAlber. figurata.Sed his omnibus miflis,ad ducis tantum/ Jr

modo prxfigurationes terrenas defcenda.Eas,fcilicet,qiix propius accedunt!

Chrifto iamin ara crucis fufpenfo,pro redemptionehumanigeneris acerbiffi-

.

mis paflionibus laboranti.Quarum una qux prxceffit feribiturGen. ca. n.de DeAbrahamAbraham,immolanteaddei prxeepeumfiliumfuum unigenicumlfaac. Et eft gcfiij0>

hxc figura ualde concors paflioniChriftipendentismcruce,prout Nicolaus Nicolaus The'

Theologus eam pulchre interpretatur.Ex qua concluditur, quod Chriftusius ologus.

xtahumanam natura mortalem, dicitur Aries, &iuxt a diuinam immortalemdicitur Ifaac. Chriftum et/am uocat ioad, Bapti.Ioan.i.ca,Agnum. Ctim dixic

Ecce agnus dei, qui tollit peccata mundi.Alterafigura typica ad no.ftrumpropoYifum,baij^rNJumeri ii.ca.jDefer* Numc.it .

pentexneo aMoyfejindefertofufpenfo, qi/Sm &ffcTteapplicabis ad Cliriftu. Dea-neofer*

C Eandem,idemapprobat Ioan.ca.j,cuminquit,SicUtMbyfes exaftauitferpett= Pentc*

tem indeferto , ita exaltari oportet filiWn hominis , ut omnis qui credit in ipfo

non pereat,fedhabeat uitam «ternam ac.Nunc propius adeo ad quartam caufam,Etdico,quod faluatornoffer ChriV

ftusuerusdeus&homo, dicitur principium,Apoca,cap,«.EgofumaIpha&w, Principium*

principium di finis.Etidem Ioan.8.Ego principium, qui di loquor uobis.

Cceleftis igiturAries in libroVniuerficatis deferiptus , rite defignatC hrifta

noftrum Arietem, noftrurnqueAgnum,Primo propternominationem:Sicuc

igitur Chriftus eftdi dicitur principiumomnium : Sic condigne cozleftis Aries

dicitur principium omnium lignorum. Ecce quarta ratio theologica.

Ad id accedit aliud arcanum , Chrifto pendente in cruce fuit hora fexta,ut^,.\»c 3 *

Euangelifta teftant : Et Sol exiftens circa Arietis principia ftetitfupra caput

'Clirifti crucjfixf Eft aut Aries fignu Solis exaltatio,utomnesteftant Aftronottii,8d fignificat Chrifta, qui in tacris ltteris dicitSol.l.Malacliix 4. 1 imentibus Malcchias*

nomen meu,orietSol iuftitix in medio.Qui ut ipfe prgdixit,in cruce fuit exaU

itatus.Io.j.fli u.Ego fi exaltacus fuero. Et poftea g refur.Sd afcen.exaltatus.Ad phifc^

,

Phili.*,propterquoddeus exaltauit illa, S^donauftcinome quod eft fug o.N,

p

»

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISEtrurfus trahitarcanum aliud arcanunyd.Ptole. dx&,7.alma, ornat cceles D

ftcm Arietem ij.ftellis,qux indubicdcfignant Chriftum cum fuis difcipulis,

Matth.10. Eiegitfanefaliiatornoftcnz.difcipulosiMatihaexeiiimio.capituloliclegxmus.

Conuocatis autem Icfus, » z, apoftolis , dedit illis poteftatem fpirituuimmuni

Lucx.9 dorum, ut cijccrent eos, Qt curarent omnenv languorem 8lomnem infirmitas

Ioan.6 tem.Duodecimautemdifcipulorumnominahxcfunt&c.uide.EtLucjep.ca.Chriftianus Conuocatis autem Icfus »2. apoftoIis,deditilIis_uimitcm SC poteftatem fuperaries.

. omniadaemonia.Et idem de ijfdcin ca, zz, Et Ioannis fexto ad finem. Interatis

fcem has-A-rieris-ftellaSjhae qug in eius funt capite QC cornibus,maioris funt ufrs

tntis,poteftatis8<TpIendoris,qiiiaiiit&rtiarnagnttudine,Eft etiam,ut phyficis‘

placet.Arieti maior fortitudo in cornibus 3£ capite.Vnde facile excerpitur,

Pau.Ephe.j^ûodGhriftrrflfninrp©ftolorumcaput,8£eft totiusEcclefiae.AdEphe.^.Et eos

Macch?

i8ftrcdcm «îftcr&dominusdoannis-tfrga .V

o

suocatisme magxfter 5C domis

Pau. Collo,

^ m^jM-omn js p0ceftas in coelo 8Cin terra .De qua coplurimapaffim in Euagelrjs.Jfc- Dequa etia Paulusad ColIo.z.Chriftus eft caput oxs poteftatis dCprincipatus."

|Hisgeneralibus praemiffxs,nunc figillatim ad ipfa «z,zodiaci figna defeens;

';dam.Quod fi quifpiameorundem fabulaslegerecupierit,is adeat Hyginu in'g

A fuo poetico Aftronomico,Ba(Tum in comentarqs in Phcenomena Germanici

y Caefaris.Oui.inli,Faft,8^reIiquospoetas.Egoeafdcm paucis percurram, ^

;V • A rie s igitvr hanc habet fabulam.AthamasThebanus PhrixumHcfiodus Phi jTxHellen genuit exNephile coniuge,qua fublata Cadmi filia Ino,uxoradsrecides,

dmfta eft,quae cum nouercali odio priuignosinfedaretur, tofta femina,ne nas

fcerentur,agricolis dabat; fequuta eftannona: caritas .Miflum eft Delphos ad!

oraculum,adpetendaopem;QuiaCcefferat corruptus,retulitphrixu dC Hels

lem immolari debere.Qumqj ad ara madtandi uelati coftitiflent,aNephilematrefuperindudfanubejraptifuntjdatus Aries aureumhabens uel!us,quo fugesrent,Hellexnmaredecidit, QC ab eaHelIefpontusdidlus:SedaNeptunot6pre*

henla,peona procrealTefertur.PhrixumxncoIumen adAeetam perueniffeuo

Iunt,8ÂrietemIoxriimmoIalTe.PelIemin templo fxxifle,8£ Arietis ipfias effigis

em aloueinter fydera conftitutam.Quodde Athamante 8i liberis ex Nephile

natis dicitLir,ueritatemfapit.Vide.Rapha. Cgtera de Ariete pro nauiPhrixo 8CHelleconceffo,fabulofafunt.Per tropologiam tamen (iit etia eruditis placet)

**

perAriete inteiliguntnau/giu imaginem Arietis,uel infummo,prora,aut pupi

pipraeferensjnLybia enimfuiflelegimus, quae dicerentur *f/°/,id eft,Arietes.

Ouidius Fabula Arietis pulchre canit Oui.3.Faft,Qiigetiahisuerficulxs manifeftaf,Thomas Radi Aries maris uiatorrus placentis Tulit uftjfidusAeetam

Ruta aquis fororePhrixum*

VeniensIouis qui ad aedem

Sacraminhoftiam cremauit;

v Prius aurea priuata‘

"'*

i Radiantepelle,templi

Laquearibus decoris.

Nitet hinc micante coelo

PluradeArietelegefupra*

D e tavro secvndo sign o Jupxterdemutatusin Taurum Sis

donem uenxt, utEuropamAgenoris regisfiliamdeportaret, Is cumper

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS 88

A pelagus Sidonem uenit,ibiqueEuropaintera:quales fiias ludente in templo

Acfculapij,ucl in pratis templi infpexit , eamque repentino arreptu collocatS

fuo tergo,deuexit in infulam Cretamiobhac caufam luppiterTaurunyd eft,

effigiemTauri,quam ipfeexuit,fyderibusdignatus cftimortali memoria in*

ferre.Ha-c fabula prope accedit dictis Ouidij,qufntoFaftorum, Qtig breuiter

his metris aperitur.

Taurus amans lupiteroptimusEfficitur, quo pollet AgenoreProgenitam producere feruidusVt fe inamplexus fociet torum.

Prata uirentxoelo afpicit inclytam

Ludere:ficTaurus fpeciofior

OmnibuslSfiam Europa cupidine

Eximi} candoris,inhaferat

Terga premcns,cum per mare turbidum

Enatat,8£ Cretam uchitinfulam.

Ofcula libans uidorad aethera

B Tranfuolat:&fTaurum ignibus induit,

Altifonotandem emicat aureus.Sub hac fabuIaTauri latetharc tropica iteritas

.Quodlupiter cu rapuit Eu#

ropa, habuit nauim prafignem Tauri forma: VclTaurum in puppi figuratu.

Abfcondita eft pratterea allegoria theologica,quam indicat Beda fupra inj^uci6

metro.fgiturnontoruus.Eftenimbosanimalimmolatitium fecundum legis caurUg(,

traditionem,ut patetNumeri 7. &c.Apte fignat noftrum redemptoremChri*

ftu,pronobis in cruceimmolacu.Quapropter Lucas cuangeIifta,ob idquodpra: cgteris uerfatus circa mortem 8C paffionem Chriftiac cius immolationem,per faciem bouisfignificatur.Satis eft.

Deftellis autemTauri, puta Pleiadibus 5C Hyadibus,in fubditis abundedicetur.

*EMINITERTivm SignvslEx Leda filia Ceba.lt,progenitifuntCaftor

( Vjf &C Pollux.Hiauthore Hygino,fuereomniu fratrum interfeamantiflimi,

quodneqjdc principatu contcnderunt,necp ullam rem finecommuni confilio

C getTerunt.CaftorinteriiffediciturinoppidoAdriadnis,quotemporeLacedx*

mones cum Athenienfibus bella gefferunt.Alp aute,cum oppugnarent Spar*tam Linceus 8C. Hvdas, Pollux autem (authore Homero) dicitur fratri mortuoconcdfiffe dimidiam uitam. Pro quibus officijs corum,Iupiter inter notiffima

fyderaeos conftituiffe exiftimatur.Geminorum fydera cum fe offendunt Ia*

borantibus nautis fpemfalutis prtebent,tefte Porphyrione.Secundum Var*ronemGeminifunt,Hercules Appollo, Ali) aiuntTriptolemu&I lafonem.Lege Geminorum fabulam apud Hyginum,BafTum,Ouidium 5. Faftoruni,

Et inhismetriculis.

Hos quod erant concordes inuicem

Extulit adccelos,&Tplendidis

Syderibus depinxit lupiter:

V t niteant alternis nodibus.

A pud receptos authores poetas 8£ alios, nonnulla uirorum amicorum pa*

ria connumerantur,ut hic Caftor& Pollux . Sic Pilades SC Orcftcs , Patroclus

8C Achilles,Thefeus &C Pyrithous, Scipio QCLxlius,DamonS£ Pythias,

IS PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISAmicitia.

Tullius

Paulus.

Seneca.

Tullius

Hoc loco in libro Vniucrfitatis uimis amiticia ,nobis ut fpcculu obijeitur. DEft autem tcftcTullio libro de amicitia:Amicitia omnibus rebus humanis pric

ponenda. Nihilcp elt natura: tam aptum tamqueeonueniens ad res proi peras,

ucl aduerfas, quam Iit amicitia. Difficile ualdc eft homini,quod fibiipfi fuffici»

at.Quod Anftorclcm 9. Ethico, no latuit, cudixir.Solitaria difficilis eft uica.Et

primo poIi.Homo:oiicarius,autdeusautbeftia.Etide 8.Ethico.Nullus uiae-

re eligit fine amicis, habens reliqua bona omnia.Sienim infelicitas aut aduerfi*

tasingruir,bonumefthabereamicosconfolantes.Arifto.8.Ethi.Ininfortuni<

is refugiu eft adamfcos.Ecidem p.Ethi. Amicus eftcofolatiuus amico, uifione

SCfermonc.Et/dem incodem. Praifentia amicorudelcdabilis eft, tamin bonafortuna,quammala.In mala,quia triftati alleuiantur amicis codo!entibus.Ref

cte igitur dixit fapiens . Veh hornini foli,quia fi ceciderit non habet qui fuble*

uet eum . Eft etia homini opus habere amicos in rebus felicibus 8C profperisaciucundiSjiithabeat congaudentes.HortaturdiuusPaulusadRoma.u.Gaudcrecum gaudentibus SC flerecum flentibus. Alludit Seneca epiftola 6 . Nullius

(inquit)bom' fine focio,iucuda eft poffeffio.Tullius libro de Amicitia fic habet,

Verii crgoilludeft, quodaTarentino Archyta (ut opinor )dicifolitu,noftros

fenes commemorare audiui ab alrj s fenibus auditum. Si quis cozlum afcendifi gfet,naturamqj mundi, 5C pulchritudinem fyderum pcrfpexiflec, infuauem illa

“admiratione ei fore,qua: iucundiffima fuifler,fialiquem cui narraret no habu*iflet.Sic natura folitarium nihil amatjfemperqj ad aliquid,tanquam adminicu*Ium annittitur,quod in amtalfimo quoq?dulcilTimum eft.

Amicitia dicti q-uHjus jjbro de amicitia eam fic diffinit.Eft rerum diuinarum &£ humanaru

Aiiftotcles omnium, cumbeneuolentia 8C charitatefumma confenfio.

Bonu triplex. Ex Ariftotele 8.8£ 9. ethi.colligitur hsec diffinitio . Amicitia eft beneuoletia

Tria amicitia: mutua, non latens ratione boni.Bonum eft finis 8C caufa amicitia:. Eft autemgenera. triplexbonumfccundu Ariftotelem,utiIe,dele<ftabile 8C honeftum.Etfecun*

du hoc tr iaamicitia genera.Prima duogenera ficut cito oriuntur, ita QC citode

Ouidius fiaunt.Ouidius primoTrift.

Donec eris felixm ultos numerabis amicosTempora fi fuerint nubila, folus eris. Idem in eodem.

Illud amicitia:fandum &C uenerabilenomenNunctibi pro uili fub pedibuscp iacet.

Et idem in eodcm.Deeo qui etiam in aduerfis fidus permanferat. FScilicet ut fuluumfpedatur in ignibus aurumTempore fic duro eftinfpicienda fides.

Dum iuuat 8£ uultu ridet fortuna fereno.

In delibatas eunda fequuntur opes.At fimul intonuit,fugiunt,nec nofeitur ulli.

Agminibus comitum quimodo cindus erat &c.Amicitia uero que oritur ex bono honefto/cilicet uirtutibus, difficulter folui*

Tulliustur.Tullius lib. offi.Omniu focietatum nulla praftantior,nulla firmior, quamcum uiriboni,moribusfi'milcs,funt familiaritate comundi.

Amicus quo Scdquopadoamicus fit comparandus autuenadus, adeundaeft tertiacpiV

modo fic com- ftola Seneca adLucillium.Exqua ha:cexcerpfi. Si aliquem amicu exiftimas,parandus. cuinontantundemcredisquatumtibi,uehemcnter erras,8£no fatis nofti uim

uerce amicitia.

Errat 8c ille,qui amicum in atrio quxrir, in conuiuio probat.

Et nullum maius eft pericula, cp quod amicos fibi putat,quibus ipfe no eft.

Diu cogita,an tibi in amicitiam aliquis recipiendus fit: SC cu placuerit, toto

illum

S T OE FLERt 1VSTIS G E N. COMMENTARI VS. 8 £»

dium pedore admitte.Tam audadcrcum filo loqucrc,quanuecuni.Cum amfco omnes curas,omncs cogitationes tuas mifce 8£c.

Deamicftfa legico ArfltotelemS.fi^ 9, Ethi.TuIhum libro de amicitia,8£lu Dcatnkitii

bro officiorum,Senecam Iib.de beneficf]s,8£ in epiftolis.ValeriumMaximu Ii* traAances»

br04.ca.7.Outd,Iib.Trift.S£ dePonto.Libros Sapientiales Safo.&[ Ecclefiafti*

ci.Diuum Ambro.IibrodeofFici.Concludamautemm prasfentia,adhortando

omnes ad ueram amicitiam exemplo Damonis &C Pythia^quorum amicitia ab

omnibus celebratur , ut principatum interomnia paria amicorum obtinere ui=

deatur.Lege Vale.Max.Iib.4,ca.7.Q_iios etiam extollit TuI.Tuf.Qua:ft.& lib. Tullius.

Officiorum, 8£Ladantiuslib.;.diui.infticu. La&mciu*.

Stellae praeterea Geminoru:amidtiasconditfonesfacis aperte indicant, qua=h j inclTcaa™

1

^rumnaturXjdocentePtolemso tradi. i.qua»ca,9.fimtnonuIla:Saturnina:J aIia mf

!

Cjn^ c a '

aliqua Mercurialis, ut ea quae eft in capite Gemini antecedentis SC diciturfteU Pcoiema:us.

Ia Appollinis,id eft,Mercunj. Aliqua Martia, ut ea qua: eft in capite Geminifequentis.Saturninae ftellac Saturni habent natura,datur autem ( autoreFir.)

Saturno firmitas|8d ftabilis amicitia.Ecce.Mercurij ffella fignificat amicorumfacundiam,quae Mercurio aflxgnatur.Arilfoteles S.Ethi.Mutua colIoquia,8d

concordiafadiua funt amicitiae. Et idem c>.Ethi,Amicitiabonorii augetur boa**

nis colloqutjs. Affabilitas fanefid placiditas multum conducunt pro amicitia,

StellaMartica defignat proamico adfanguinem ufque& mortem certandu,

uidehuius exemplaapudValerium ubi ftipra.

Nec illud prastereundem arbitror.BafTus Sd Hyginus Iib.j. deGeminis, di>

cunt,quodis qui Cancro uicinioreftin pedefiniftro ftellam habet,quae dicitur

tropos,ideft,conuerfioquafi pede indicare uclitin proximo adeffe Solis con* Tropos ftella^

ueriionem.Imofunt qui fequens Gemini uocant tropos, quare (ni fallor) in

BafTo corruptelegitur,Alter qui tripus appellatur, is iuxta Cancrumeft.

0 /"'lan ce r Q^vartvm sign vm. Is tefie Hygino 8C BafTo Iunonis officio

V_V inter aftra collocatus,quodcum Hercules contra hydram Lerneamcon*ftitiffet,ex palude pedem eius mordicus arripuifTet.Quade re Hercule permo*tumeum interfecifle,Iunonem autcHerculiinfeftam interfydera conftituifle

dC eius beneficfjs magnis honoribus decoratum, 12. lignorumzodiacinumero

q HancfabellamTho. Rhadi. metrieefic defcripfit. (annumeratus*

Tot ffellas Herculis enfe nedusCancer portans,8dhabet irradians.

Calcem morfu acriter arripuit

In Lerneacaput arma domatQuando Tirynthius acer, amansFamas.Oceifum tulit asthercis

Oris luno breuiorimora

Attende,Hydrus mas, hydra femella genus eft anguium in aquis degentium,dequo Plini.lib.29.cap.4,inhsecuerba.Nifiincendt]sfernina exurerentur

non dfetfcecunditati eorum refiftere. In orbeterrarum pulcherrimum anguiugenus eft,quod in aqua uiuit,Hydri uocantur, nullis ferpentium inferiores ues

neno.Et de ijfdem idem,Hydros marinos inueniriuicenum cubttoru. Propter

huius anguis fcecunditatem exiftimari poteftlocum datum fabula: . Finxemtenim poeta:Hydram multorum capitumfuifTe inLernca palude,quorumahV

quot excifisttotide renafcebantur.Quodmonftrum cum tota eam regionem

deuaftaretjtandem ab Herculeclaua primo idum,deinde propter peltiferum

afflatum,fagittis petitum.Poftremocum fefe folitis caucmiscondidiffetligno=

IN P R.OCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISruincongeftaftritc,igneconfiimptumeft.Virgilius. J)Quinquaginta atrisimmanis hiatibus hydra.

Lerna>Lerna;. praetereaLerna uel Lerna:,authore Ptolemteo libro j. ca.16.tab.10. Euro. op*pidum eftinagro Laconico, quodalij contendunt inagro Argiuorum uei Ar*golicx locari.Ad Lernam fuit fons, aut palusxerna dicfta Plini .libro 4.ca.y

,

Tirynrha. Rurfus Tiryncha oppidum iuxta Argos,non longe a Mycenis , n5 eft apudPtolemfir,fed Plini.ubilupra,aquo Hercules Tirynthius eftappellatuSjquod

ibi alitus &C educatus fit.Tirynthius quafi Argilius,qjin ca prouinciagefta eius

maxime claruerunt.

Macrobii di-occurrit Macrobi] dictum ualde abftrufum 5C intiolucrum

,quod illu*

«ftumualdcob ftrarepro uirilidecrcuimus.Isenim lib.i. de Somnio Scipio.fic feriptum reli*

ftrufum. quit.Zodiacumita la&eus circulus obliquae circumflexionis occurfu ambiens

doampicditur,uteum,quaduotropica figna Capricornus & Cancer ferunt

tur,interfecct . Has Sol is portas phyfici uocauerunt,quia in utraque obuiante »folftitio ulterius Solis inhibetur accclflo, &C fit eiregreflus adzonae uiam,cuius

- terminos nunquam relinquit.Perhas portas animae de ccelo in terras meare,8C

deterrisincoeliimremearecrediintur.Ideohominumuna, altera deorum uo* Ecatur.Hominu Cancer, quia per hunc in inferiora defccnfus eft. Capricornus

deorum,quia perillum animae in propria: immortalitatis fedem,8£ indeorumnumerum reuertuntur 8£c«

Semen uiri. Pro ili uftrationehuius diefti aduertendum primo . Poftquam femen uiri in*

tra formandihominis locum receptum eft, trahit id fecum a uiri animaforma*tricem uim, eius potentia diebus fere quinque 6t quadraginta fic eft affedum,ut fex primis diebus lac euaferit, folliculo genitiuo circurmedo ex membranatam tenui,qualis in ouo ab exteriori clauditur tefta,quod'aphyficis deprehen*

fum eft,nec latuitHippocratemde natura pueri.Nouem fequetibus : fanguis*

Duodecim alqs:caro,decem QC odio reliquistfiguratum, fiue organifatu , tuncanima creatur8d infunditur.

Secundo loco fdcndiim.Ptolema:iis,Iiili.Fir.Albimiafar& omnium aftro*

Luna humida ^0,cur^a ^fterit: natura Luna; per fe efle humidam dd frigida, quod HaliAben.

Hali Abcn pli!ribusapcrituerbis,tranfeo.EcPcoIema:iis tracfta.i.quadri.ca.deLuna affir*

Pcolemxitsl mat,dicens,maiorLuna:uis efthumedare. Etpoft pauca.QiiapropteradhucAlbcrcus. modu mutatione manifefta corpora mutat. Et ( ut Alber.habet) proptercuius FPcokmxus. nfcinitate plus influit fug inferiora, cp alia cceleftis uirtus. AcceditPtole.uerbo

<>i.centi.Luna propria eftcorpoii,propterconfimih'tudine eius inoperatione.

Cancer Capri Tertio loco,fcribunt Platonici8din naturalibus Macrob.fupranon tacuit,

cornus folis Cancrum QC Capricornum dici a phyficis folis portas,quia in ucraque obuian*porc.v. te folftitio ulterius folis inhibeaturacceftus.Perhas portas animas de ccelo inPorccc animas terras meare,dC rurfusde terris cceleftiarepetere.Et ideohominum unam dici,

alteramuerodcomm.Hominibusdicari Cancrum,quia perhunc fiat ad imadefluxus. Dijs nero Capricornum, quia illae poft mortem cceleftibus anima:

reftituantur fedibus.

Nemo uerbis Macrobij falli debet,utdefcenfum,afcenfumque hic accipiat

.fecundufitum/cd haecper Metonymia, id eft, translationem accipienda funt.

Cancer do- Qina CancerLuna: domiciliu eft,Capricornus aut Saturni, Sed quia luna Canmus Iunx, cridomina eft,generationi proxima eft.Saturnusuero dominus Capricorni re

Capricornus moriffimus. Ideo per Cancrum, id eft, lunarem uegetabilcrrique inftincflu de*domus facur= fcendere animas dicunt, quae fupra expofita funt. Per Capricornum nero, idni» eft

,per Saturnum intelletftitalemque inftindum afeendere . Saturnum enim

prifei mentem uocant,qua fola petuntur fupenora , Mens enim dida quafi

eminens

JTOEFLERf rVJTrNGEH. COMMENTARtVS. «JO

A eminens,qux diurna fufpicit QC contem piatur.Ariftoteles j.Rhc. Mentem in# ^erts Ariftoa

quit , ut lumen accendit in anima deus .Nunquam igitur anima eft quieta, nifi teles.

quando deo coiungitur . Saturnus redea ueteribus mens appellat.Quare etia

dodi{IimiaftroIogi.,'Saturnotribuunt,foIitudmem,mii!tascogitationes, fpecur

lationes SC acerrimum ingenium. Adftipulaturad hoc quod Moyfes,ociu fab# °Y eSl'

bati mandauit Hebrxis, Saturni diem,adionibus ciuilibus bellicisque ineptil

contemplationibus aptum,eoque die diuinumcontra diferimina patrocinium

obfecrandu. Auerfanda funt igitur nobis uitia,uirtutes colendg,ad redas fpes

mentes fubleuanda:,8£ redibunt anima: noftrx ad carum conditorem,^quo o#

lim percreationem in corpora defcendere.Nunc arbitor Macrobi]didum illu<*

ftratum.

De ftellis Cancri puta Prxfepi Afellis in fubditis dicemus.

J | T eo Q_vintvw s rG N v m. Hyginus, BalTus,Leone beneficio lunonisin*”JLtcr aftra collocatum,eo quod uirtute exteras feras prxcellat , earum enimprinceps exiftimatur.Periandrus Rhodius referteum ob primos labores Her*cuIis,memorix caufa honorifice aftris illatum.VerficuliThomx Radi, funt ht

Prxftans animal uirtijteLep. „ m (de Leone,** In fyderibus claris uehitur,

Vt nobilitatis uult meritumContuendum,Leonemn5rarofi'gnificareCancrorumgenus,TefttsPlinf. Leonis fignifl

lib.p.cap.ji. Cancroru genera.Carabi,A ftaci,Tacinex Leones &c. Significat cata.

Leo multis pudendum,cuius pIurescaufxaberuditiir.alTignantur.Cumfsiuo;

Phn*u S*.,

re auditorum,unicam pandam.Sunt quiideo dici opinentur, quia mira inmo#dum Leoni foetet anima,quod Plini. 6c Ariftoteles feribunt . Sat eft intelligen#

tibusdidum.Eft prxtereaLeo animal notillimu , 8C in noftro propofito furnis

tur pro coelefti ligno eonomine a ppelIato,de quo paucis prxmilfis aliqua dica.

De Leone pro animalicopiofe feribunt.In primis Arifto teles libro de natu# _ , ,

ra animaliu, prxeipue lib. j.8.& 9. poft huncPlinuri pluribus locis, copiofius Lcone^tamenlib.8.ca.i<s,SoIinusca.4.o,Alber.Mag.librodeanimalibus&fahjplures,

Longucffet&forfanauditoribus txdiu afferret,reCenferehuius animalis mi#

ratu dignas proprietates,naturas fiueconfuetudines, ut funt Generofitas fiiie Proprietatis

£ nobilitas,fortitudo,liberaIitas,cIementia,gratitudoautplacabiIitas&c.Qua# Leones,

reconfulto tranfeo. Omitto etiam allegoriam theo(ogicam,qua deus opt. dici#

tur Leo.Chriftus redemptor nofter Leo. Item allegoriam Ethicam.qua homouirtuofus,fortis, liberalis, clemens di gratiofus exponitur Leo, funt profedofacrxliterx plenx Leonibus. „

Paucula tamen hic annedanda reor ad noftrum feruientia propofitum.In# Leo unde,

ueniunturnonnulli grammaticiGrxcia{Terentes,Leonema uidendi potentia

nomen adeptum effe, a grxeo uerbo Xa«,id eft,uideo, quod fit fera uifus acu# Leo an dormitiffimi ,nec unquam omnino admittat foporem.Sed hoc alijs uidetur abfur# ar.

dum,ncqueenimeflrealiquodanimal,cinperpetuancuigilia,quodAriftotelis Ariftoreks.

dodrina prorfumcoprobatur.Forteinquiunt,utDorcades,apcrtisocuIisLco

coquiefcit, unde irrepfitfententia illum nunquamdormirc,Leonis oculus uticjjLeon is oculus

permagnus eft incumbens oculo pellis longe minor,cput oculumtotum ua# mao nuS.

leat obtegere,undefittut oculis apertis fomno fruiuideatur.

Plutarchus libro Sympofiacon^fferit Leonem propterca dici folareanimal Lcoanimal

quodinter quadrupedes ungiribusaduncis,catulosfolauidentesparitLexna folare.

minimumqjdomiitfublucentcp dormientisoculi.Etcumdormit(tefteDemo#

crito) cauda iugicev monetur.

Q.*

\W* V

r

*-h

IN PROCLI DIADOCHt JPHAERAM IO ANNIS

I.co fignilccea Cocleftis criamLco lignum folarccomprobatur.Eft enim Solis domicilium, DIci te. dequo audiendus di' nobis Macrobius primo Sacur.Propterea(inquit)Aegy*Maciubiiu. pn] animal in zodiaco confecrauercrca coeli parte, qua maxime annuo curiu

Sol ualidoeferuet calore. Leonisque inibi figmimidomicilium Soiis appellant

quia id animal uidertirex natura Solisfubilantiam deducere. Primo, quod im*

pecu Si calore prarftat animalia.uri prteftatSol fydera. Validusejj c it Leo petflos

re fit prioris corporis parte,degenerat poiterioribus membris,reque Solis uis,

prima parte dici ad meridiem increfcic,ucl prima parte anni a uere inadtacem.

Mox elanguens deducitur, uel ad occafumrqui diei, uel ad hyemem: qua: anni

pars uidecurelTe inferior. Idemque oculis patentibus atqj igneis cernitur fem*

per,ucSo! parenti, igneoq? oculo, rerramqueconfpecfhi perpetuo atque infa* •

tigabili cernit. Nec fuius Leo,fed ligna q uoque uniucrfa zodiaci,ad naturam io

lis iurc referuntur.Hucufquc Macro.

f' lêcid annotatione dignum prattereundem puto,Sole per Leonis fignum 1;

/ J j

dccurrente.dominisMedicisofferritempusoppominumualdCj&nunquam

A fatis laudatum: pro conficiendis medicinis cotra uenenum epidimite repcllen*

dum.Itemfolaria pafTi.rn exquifita com ponere,& rebus cordialibus corfouere Byr (l Dequibus.SCalijsniultisfcripfimusincomcntariolode electione temporis.In

fp .

ipraefencia dabimus auditoribus re medi um qiiodd a m,miratu dign um, contra

<n«'»inis con^Ca^CU'um auc morûm renum

> fub hac formula . Infculpe auro imaginem Leo*

bu calculum. /

nis >Sole exi flencc in cordeLeon/s,hoceftjn u. gradu eiufdem. Sole etiam me*< I dium ccdiobtinciicc.Ec a fpiciat feliciter (it fieri poteft) lupirer,aut Venus me*U dium coeli.A ut fit lupirer,auc Venus in bono loco figura: cceli.Secudo,fiat ar<

J cula exauro in forma.ficuti fabricatur apud nos Agnus dei, tempore deiedlo

%iamfupraexpofito.Huicincludanturhtedueradiccs,fcilicct,radix petrofelini

I8£radixfaxifrag.e.Ec quiaambrefunt de natura Solis& Ionis, fiat incinito du?

1

ranceSole iabono «fp.edu puta fextili ,aut trino cu Iouc,8d fint Sol d( Iu picerbene locati in figura coeli, ualdefortes,Tertio,fuperiori cooperculo arcula:

im ponatur Corallus rubeusboni coloris.Etquia (ut plures allerunt)CoraIlusvj, eft de natura louis8iVeneris,fiatimpofitiojcum lupirer Venu:- fcicamica*

bilicerafpiciuntjbenedifpofitiinfigura cceli fit! fortes. Etin h/s omnibus noxij

i

* planetarum afpefitus fune fugicndi.hl.ee imago ea (ut pra:diximus.) arte fabre

fada.gejftancemcontra calculum iuuat, F

,

\ TrRGO sextvm signi vm. Huiusfabulamdelcribut Aratus,Hyginus,

{ V Baifus,Marcus Mani.Iib, y.Heiiodus Si ahj.Ex Hygino h;ec. Virgine

hanc Hcfiodus louisfitf Themidis filiam dicit.A ratus autem Aftrari fi^ Atriore

filiam exifttm at.Ali] Erigonem uocant,[cari filiam,q uod eodem tempore fue*

rit,cu aurea fecula liominSe(Tent,&eoru principem fu/flcdem6ftrat,proprer

diligentiamflf aeûitacemjluflritiaappellatam, nequcillocempore abhomini*bus exteras nationes bello lacelli'taseire,necp nauigio quemquam ufum efle,

fed agris colendis uitam agere confiicuiffe. Sed poft,eorum qui fune nati, mi--

nus otficiofos,magis anaros ccepifle fieri,quare minus luftitiam interhomim s

fui(Tecouerfatam,deniqueeam perucniffeadeo,duni diceretur heu heugenushominum natum. Itaquenon potuifle patiamplius &C adfydera euolalfe, Alqhanc Cererem efle aiunt. A.lij fortunam.

Hxc fabula his uerflculis fle manifeftatur.

Dum foles agerent beatiores

Aurea Sat urno fecla regente fene.

Princeps

ST OE FLERI I V S T I N G E N. COMMENTARI VS, St

A Princeps uirgo fuit feucriorem.

luftitiam fcruans,nomen dCinde tenens*

Qua: cum cerneret omnibus tenaces

Elfe animos,8£ quod faxea corda forent:

Et quemque offictj benignioris

Ingrate oblitum ,tranfuo!at ad fuperos*

Sic Vircus fugiens ineptiores

Sydere fcelicitranfmeat ad fuperos

Satis utile eflet, fi temporis breuitas non prohiberet allegoriam theologi#

cam fiueethicam, de iufticia exugere.Aut moralem de uirgimtate.Sed his mifi^f^/nftas 7^fis,duo dumtaxat apperiam.Primu phyficum de probanda uirginitate, in hunc probarur./ '

feremodu . Recipiat Gagateslapisnigricoloris,quiamultisAmbra nigra ap^agaces lapis*

pellatur,2£ elt lcins5aridus

3non trant pareris. Is inaqua tritus ac prtegrianti ex#

'

hibitus fcetum accelerat,acquocuinquemodo mulieri propinatus in potu fue* -v

rit, cogit corruptam urinam fundere.Virginem uero minime.Ecce. Legito ^ \Plini.lib.rtS.ca.io.S^ SpeaiiumlapidumLeonardiPifaurenfis. v*

Secundum miratu dignu reperi apud Albumalarem libro fexto eius intro^Mira Alburni

_ dudortjin Aftronomiam capi.t.De naturis fignorum. Cuius haec funt uerba far de uirgine»

0 Virgo fignumS^c.Oritur in primo eius Decano, utPerfae, Chalda:i8£ Aegy# '•>

pttj, omniuqueduoru Hermes & Afcalius3a piimaeua aetatedocent,puellacui 3PerficumnomenSeclenidos de Darzama, Arabice interpretatum Adrenede# 1

fa,id eft,uirgo,munda puelIa,dico:uirgo immacuIata,corpore decoiajuultu ue

nufta,habitu modefta,crine prolixo,manu geminas ariftas tenens3fupra folfu !

aulaeatum refi'dens,puefum nutriens 3 aciure pafcens,inloco ctii nomen He# i

brxa,pueru dico a quibufdam nationibus nominatum Iefumjfignificantibus \

Eeza,quenos grsceChriftu dicimus, haec Albu. Ex his uerbismanifeftede# »

monftratur faluatorem noftru ex illibata uirgine natu . Oritur ergohaec uirgo

Iefum pafcens.Proferuus accedat apella Iudaeus,qui uirginem matrem renuit,

cum tantis aetatibus , tot antefecula gentiles ifta prseuid erint . Et fiVerpus di#

cat,nondicunthiipfamuirgiiiem piieri illitis matrem,fed tantum iure ipfumpa fcentem.Erubefce infelix, quia quae iure pafe/t , Cion riifi mater eft.

Pulchra argumentatio contra obftinatos ludteoSjqui omnia fuoruni codii

^ cumdida,de natiuitate,conceptione,pa(fidne,morte,8£ refurredionenoftri

MelTia: perperam interpretantur,& falfis gloflellis obumbrant.Diuus Augu# Augtiftiniis*

ftinus confimilibus utitur argumentis ,cotta Iudaeos feruum pecus,difputans

cum ipfi's,de dei fiIio,de natitiitate Mefitae per uirginemj paflione 5Cc. adducitfarie gentilium dida&pra:cipueSibylIarum, ut patere facile poteft legenti fer

monemeiufdem, de uigilia natiuitatis Domini* Plura tribuitfandus pater di#

dis Sibyllam, Legito libro 18.8C ai.Deciui.8^alios.Memiriime legifleapudSi^byllamDelphicam. Ha:c uerba. Nafcetut propheta e uirgine abfque humanacorruptione. Et Sibyllam Europeam.Veniet montes 8t colles tranfiens in

paupertate regnanscum filentio dominandi,e uirginis uafe exiliet, 2|

E LIBRA septimo signo. Vecuftiffimi Aftrologi ('qui zodiaci fignS

yj recenfueruntiuxta imagines odaui orbiSjquem fupremum putarunt)

dumtaxat undecimfigna numerarunt. Scorpionem & Libram in Unum redi#

gentes. Poftca altj fada fcdione,duodecim rccenfueruc.Rede igitur Hyginusdixit,Scorpius hic propter magnitudinemmembrorfi in duo figna diuiditurj Libra iufte iri

quorum unius effigiem noftri Libramdixerunt 8d.N0 eft hic ledori de Libra coelum collo#

expedanda fabula. Sed in primis hic contuendum erit ,eam cceli partem iufte caca*

Q..J

Virgilius.

Locus Cicero

ni*

NariuirasRo=

Salinus,

luftiria cornu;

tatiua.

Ariftoceles.

Efaix.ff.

Ouiduis.

Latona macer

Diana:»

IN PROCLI DlADOCHr SPHAERAM IOANNIS

Libram appcIlari.Namcum Sol curfu fuoeoperuencnCjputaadcius iaitnim, £)dies &Cnox xqualanceduuduncur,accidic enim a:qumodh'uautumnale, quemadmodum in Ariete uernum. Virgilius primo Geor,Libra diei fomnique pares ubi fecerit horas.

Et mcdiumltici atque umbris iam diuidit orbemExercete uiri tauros.

Et Marcus iVIani.Iibroj.ca.n

Libra,Aricfquc parem reddunt nocftenfque.diemcjj. Legito plura fupra.

Prcctcrea hic locus Ciceronis explicandus eft,qui libro fecundo diurnario*

numficfcriptureliquit.LuciusTaurutius Firmanus Romam,in iugocu eflet

Luna,natam clTe dicebat, periugumhic libram accipito. Graici fani* Scorpij

priorem partem qute librcaptatur ivyop dicunt, id eft: iugum.Nos Chelas appel

lamus.Ouidius primo Fafto.uocafbrachia,cum inquit.

Octipedis fruftra qu-erunturbrachia Cancri

Prarceps occiduas ille fubibit aquas.

De natali urbis Roma: fcribitjoplinys cap. i, inhxc uerba. Vbi tugurium fuit

Fauftuli, ibiRomulus manfttauit, qui aufpicato fundamenta murorum ierit Eduodeuiginti natus annos Chrifti Calend,Maias,hora poft fecundam ante ter

tiam,(tciit Lucius Taurutius prodidit,mathcmaticorum nobi(i(lTmus,Iouein

Pifribus:Satumo,V enerc,Marte,Mere urio inScorpione.Sole inTauro,Lu*

nain Libra conftitutis.

Deinde perLibrafcriptam in Vniuerfitatislib.p allegoriam nobisaccipien

da eft aequalitas in iuftitia comutatiua feruanda . Comutatiua enim iuftitia, ut

Ariftoteli y.E thi. placet,tequalitatemferuat in comlicationibus interduas fin*

gulares perfonas in proportione arithmetica,utputa tantu fit pretium,quan*

tum ualet res empta 8£c .Sunt autem comutationes etiam uoluntarije,ubi am;borum interuenic confenfus,multiplices,ut emptio,uenditio,locatio, cSmoda*tio,mutuidatio 8£c. In quibus neglecfta iuftitia c5mutatiua , comittunt fraudes

Si doliferme innumeri Si ufurg fi^c.Deiuftitia comutatiua feriptu eftLeui. 19.

Statera iufta Si a:qua ftnt pondera .luftus modius St!” a:quusfextarius.Cotra

de iniuftitia feribitur Efai.yp.Concurfum eft retrorftrm iudiciu , SC iuftitia lon=

ge ftcrit,8£ corruit in plateis ueritas,&ftequitas non potuit ingrcdi.Ouidiusde*

fcribens ferream tetatem in qua nos uerfamur, ad propoficum fic cecinit, FDeduro eft ultima ferro.

Protinus irrupit uenat peioris in atuumOmne nephas, fugere pudor,uerumque,ftdesque.

In quorum fubiere locumfraudesquedoliqueInuidia:quc,8£ uis, SC amor fceleratus habendi. Et infra.

Viititur ex rapto,nonhofpes ab hofpite tutus.

Non foccr a genero,fratrum quoque gratiarara eft. Etiterum infra.

Filius ante diem patrios inqutritinannos,

Vitftaiacet pietas, Qi uirgo cdde madentesV ltima cceleftum terras Aftrea reliquit.

SCoRPrvs octavvm SfGNVM. Hic fane a loue inter aftra illatus eft,q>

cum Orion uenarct, Si in eocxercitiftlmum fe efle cofideret,dixifle etiam

Diana:,8£Laton£,fcomnia,qua*extcrraoriuntur,intcrficere uaIere,ob cuius

loquacicatcmTerrampermota Scorpionem cduxifle,quiOriona perculTic8£

occidit.Ioucmautemutriufque animum admiratum, Scorpionem inter aftra

coI!ocaire,ut fpecies eius hominibus documento eflet,ne quis eorum aliqua re

fibi nimium confideret. Dianam autem propter ftudium Orionis alouc, ut ibi

illi

J> *STOEFLERI IViTINGEN. COMMENTARI VJ Jt*T*

A illibeneficium darcc petenc/,qubd ultro terra: tribuiflet’,itaque Oriona in caz*

lum conftitutum, ut cu Scorpio oriente Orion occidat, Htec metrice fequitur,

Salfus Oriondum fternit humiLuftraferarum intrans,omne genusQuadrupedum,Latonam alloquitur.

Germinet optatum feminibus

Terra potens,perculTum iaculo

Occidet hoc forte,quicquid erit.

Talia uix fatus,cum ira folum \>

Protulit ignitum fcorpium habens.,

Etmodo cantas uires rapitur '

Morfibus,8£ uili morte cadit

Tranftulithunc cozlo cundipotens

Mens hominumfidatnenimium.Scorpio dicitur herba,nomen accepit quod femen habet ad fimilitudinc cati Scorpius hefs

de Scorpionis,folia pauca,ualec aduerfus animal nominis fui.Teftis PJini.lib. ba.

zi.cz.zs.SC in multis alijs locis.Eft SC Scorpius Pifcis marinus Plini.jz. cap.7. Ec Scorpius pi=

B bis paritinanno.Idemlib.p.ca.yi.Eiusinmedicinis ufuslegitur apudeuudem ^‘s

-

. ^Scorpius animal terreftre,dequo hictradatur,dequo Plini.Iib.n.ca.ij. uernu>

culi funt ouorum fpecie, pariant,fimilitercp perimunt,fempercauda iniducifc,

nullocp momento meditariceffat, ne quando defit occafioni , ferit obliquo icftudC inflexu.Gemini funt nunullis aculei,8f mares faeuiffimi.Venenu orbus me#dio die cu incanduere Solis ardoiibus.Itemcp cu fitiut Cofirat 8e Septena caudeinternodia feuiora elTe

,pluribus .n. fena funt, homini ido putat effe remedio

ipforu cinis potus in uino ,aut oleo merfus.Verum Plini, plura ponit remedia

contr a morfus Scorpionum,quem iege.Eft &f Scorpio coeleftefiginim.de quo Scorpius fi*

plura Iul.Fir.Ub.* capite n. ubi habet, quod fic fignum falfidicu,debilety,Do# gnum,

mus Martis, fig.aficet medicos fidios de indocftos.

Fabula ipfa faris ar.o -icor; ius fit collocatus inter aftra , Cii dicit, jgaananimwutfpecieseiushc ' ielTetSdc.Aduertenduhic,qubdmagna# tas

°

nimitas ell quafi toriituanus par.s.-deil fp oncanca difficilia aggrellio . Dicitur

ergo magnanimitas quafi magnorft :: ,e ad magna animofitas,maximuni aute

quod in ufum hominis inter exteriora ueniteft honor.Hunc.n.deo adhibemus

^ nihil maius habentes.Honor in fignii uirtutis exhibetur. Is aut cui Honorcxhibetur,excederepoteft,autdeficere,autmediomodofehab-re,&itunc magna#nimus appellat

,qui magnis honorib..

,

- obmagna dinem donorti dei

ueluirtutu dignus eft,dignificatfe8dquanao^rw.;et.i’ uu.-.imus n.cofide#

ratis donis dei,adpfeda uirtutis opera tendit, 8£ honores n. _ 1 talium exlu’#

bitos non refpuit.Difficileeft de laboriofum tenere mediu huius uimitis,aquo

quis faciledeuiat,puta per prefumptione, dc qua Ariilo,4.Ethi.pi\efumptuo#fus.n.ad maiora tendit,quam fibi coueniat.aut quterit honorari ex bonis fort una:,quibus proprie honor nullus debet. Ambitio.f.honorisSdlaudis imoderata cupiditas.Ambitiofus.n. amat primos accubitus mcouiuijs. Inanis gloria dequaTul.i.OiB.qute quteritin rebus huius mundi profpcrxs 8e iucundis.Paulus

ad Gal.ci.no efficiemini inanis gloria: cupidi.Indeetiaorit iadanna.Iadator.n,

maiora defeuerbisfidiaeffis fing/t.q; fintineo aut propter gloria aut lucru &Cc,

/ \ O AGiTTARivs nonvm signvm. Fabula apud Hyginum, Sagittarium

'LZ Odicunt nonnulli effe Crocum Euphenes Mufarum nutricis filium . Vcait Softenus , cum domicilium in monte Helicone habuiffe ,

8d cum Mufis

folitumdeledari,nonnunquametiam ftudio uenationis exerceri . Itaque pro

Macro. dcSa=yitwrio.

Iu:i.F/r de Sa=gicrario.

Mufc quidProeliis,

lupiter

Mnemofyne.

Memoria nesceiraria.

Seneca

Docilitatis ptes memoria,oxyccs,anchis

neca.

Fons LetheMnemolyncs,

' IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIS

merita diligentiamagnam Iaudemaflecutum.Nam 8£celerrimum in fyluis&T Dacurilfimum in Mulis factum efle. Pro quo ftudiopetiflemufas a loue ut in ali

quo aftrorum numero deformaretur . Itacp Ioucm fecifle , ut cum omnia illius

artificia uno corpore uellet fignificare, crura eius equina fecifle, quod equomultum fit ufus,Sagirtas pro ingenio adiunxifle,ut ex his dC acumen & celeri

tas efle uideretur.Caudam Satyrica incorpore fixifle,quod n5 minus hicMu*fis,quamLiber Satyris fit deledatus.Verfus huius fabulae.

Crotus erat malis chariflimus,eIegantiori

Ingenio,arcp fequens animalia feruido labore

Puluerulentusequo,quae fortibus obruens fagittis:

Caftalidum crefcens in amore,placebat ampliori

Virtutum cumulo,non carminis 8C politiore

Defcripti rythmo ufus defuit,8C lyram fopitis

Corporibus placida: requietcaufa,per alta montis ibat.

Parnafi tundens digitis,c a ua laxa replicabant.

Dulcifonas uoces.QuidtTalia uirginesdocebant.

Ha: tandem oraffenrcum numina Iupitris,nitenti

Sydere ueftiret Crocum. Faciam inquit,&; beatus gHofpitiumfemperdicetur,6£aItiortonantis

Aula, polo his didis hunc tranftuiit,utqj nota eundis

Redderet arma,quibus ualuit,dedit arcum,cquinamembra,

Ingenijcp aciem referentia robora in fagittis.

Etcaudam Satyri,quogaudia non minora MufisIuuat ex Croto caufari 8C Arcades folebant

Quamqua:capripedes dare faltibus ebrijs Lyco.

Macrobius libro primo Saturnalium fic de fagit.fcripfit.Sagittarius,qui o*

mniumzodiaci domidliorumimus atq? poliremus eft,ideo exhomine in fera

permembra pofterioradegenerat,quafi poftremis partibus fuisafuperis in in*

ferna detrufus.Sagittamtamen iacit, quod indicat tunc quoeguniuerforu conftare uitam radio solis uel abimaparte uenientis.I i fl.Hr.ui •./ . ca.i %. Sagittario?

p onit fignum efle pulchre uoas,ueridicuni,domum 1ouis,& fignificareomnia t5

loca imgua,montes,&: hortos, a^quicquid/nfe aliquid amcenitatis continet.

Idemitem Iib./.ca. i.Quodfiinfagittario horofcopusfuerit,is plurimas artes

&C difciplinas confequetur,eritcp cordatus,ingeniofus QC omniu rerum fcius.

De Mufis hic paucula annedere libuit.Proclus Diadochus inHefiodicis

enarrationibus jfcribitMufasideo tradi louts filias 8C Mnemofynes,quod ad

praccindu Iiterariaueluc paieftra tendentem, necefle fit intelligcndi percipien

dicjj poteftatc,atq; item retinendi prgeipue pollere& per louem fignificari cui

attribuitur intelledus. Et per Mnemofynem;.Memoriam \/xvh/j.h uocabulomemoriam fignificante.Sunt igiturMufie intelledus dCmemoria . EliautMemorianeceffariummaxime uita:bonum,&thefaurus eloquentig, actanqnamlumen aliquod.Hancinfeipfoeatenus florenter excelluifle fcribitSeneca,ut

non ad ufum modo fufficeret/edad miraculum ufqj proccderet.Namduo mi*lia nomintr, inquit, recitata,quo ordine erant didareferebam,Ducentos quo*que uerfiis ab ultimo incipiens recitabam.

Docilitatis fane partes,ut ex Gratcis tradunt aliqui,tres uidentur . Anchi*

ncea,Memoria,Oxytes.Eft aut memoria eorum, qua: quis didicit, coferuatio.

Oxytes mentis mtelligicur celeritas , hyylwia., id efi, folertia ubiex his qua: dis

dicimus, etiam qua: nondidicimus ,ucnamur;Fingut ueteres apudTrophomjfpecumfuifle fontem quidicebatur Lethe

cuius

ST OE FLERI IV STING EN. COMMENTARI V S $»J

A cuius aquamhauriebant defcenfun , ut omntu irreperet oblinio .Rurfus 8£ aP f.tcrerat,qucm Mncmofynes,idcd,mcmoria: uocabantjUthauftainde' aqua o# -4

mniumrecordarentur,qux uidilTcnt. >Fingunt pra:cereapoct<e Mufas ducere choreas. VoluntPfatonici deuopt. Mularum cho

maximum terramjtanquamchorumaliqueni.diuinitemplimedium conditu- rex.

ilTe.Namcummundum(ut Platonia' uolunc)ubiquccondrueretracioms ple# Placon*ci.

niirimum,quo clamisfuurcferrecauchorcm,mfphaeraquaIibcc uiuentia ple#

raquecollocauit,qua; non templummodo redderentexcultiffimum, fedfum#

mi opificis laudes alfidue concinerent. Quod ipfum humanas itidem mentes

in meditullio politas facere iioluic.Hic igitur cdilla ucccribus celebratachorea

Mufarum,quead Apollinis ipfius imperium recinit perpetuo , faltatcjj.Ipfe ue

rOjUtait Orpheus.Ccelumuniuerfum cithara temperat canora. Apollo uero Orphem,

hic alius non ed,quam deus,quem uniuerfalem trocat Pythagoras,dicdutrique

uult,qua(i ScwXoV>idcft, fimplicem ac unum.Vt authumana mens ipfius fum#

mi opificis laudes recinere SC carlebres choreas ducere polfet, dedit homini La# Labia SC lin*

bia Lingua.Labia profe&o, quein homine prxfigncmab eceteris rationem gua.

habent,inbrutis quippedentium modohxc tegumenta funt',at nobis etiam inE loquendi neceditace mirabile fuggerunt adiumentum , indeque moilia,carno#

faqtie abrerumnatura efficda funt. Vt enirnhumana lingua duplici fungitur Humana lin*

ofricio aut inimerej conceptus animi enuntiaridOj&l.faporumuim piaefeiiticn?^ **

do,proptereaqueaL> csererisdifpa/?t|^r,pec firniiis.eft,ita nec in ! abijs iimplex

functio.cd, fed dentes quidem ctrrndecorc cotegiint plurimo,tum locutionem

preftantniagisamcularam,Eananquecodaturcxlitcris,quarucnutttiatione

plurimum obturbata,detruncatanecintcliigibilis pra;ftaretur,nifi ad hancra# .

tionem labia,ImguxtriqueconforrnaflTct artificis infinita prudentia. Eleganter

Apuleius dixit ,Os hominis eflfean/mi ueftibulu, orationis ianuam,cogitatio# Apulems.num uero comitiiim.M.axi. 5< optuicus homini dedit!inguam,incomparabilc Lingua incomdonii,inquofuabonitas infinita,ince.dihiabili munificentia nos,ut legitimos parabiiedona

filios edamplexata. Huius incomparabilisdoni ufus hic miflTos facio,pretet id

ut habetdiuus Ambrofius i*n Hexamcron, q ubd lingua loquentis plcdtru ed, Ambrofius.quaomnisdiuinxmaiedatis amplitudincm&fapienriam ttibacfarius recine#

re debet eius laudes iugiterdecantare.Etideo neceliariaeftlausoris, no qui#

dem propter deum,fed propter ipfuni iaudantem,cuius effccdus excitatur in

C deum,exIaudeipfius.IuxtahimcDauid{siterficuUim.SacrifiCium laudis ho#Daui(j

norificabitme , SC illic iter,qub odendam illi falutaredei. Et inquantumhomo ^ ’

perdiuinam laudem affe(duafceiidit indeum,in tantum per hoc retrahitur ab

hisqux funt contradeum Efai. 48 . Laude mea infrenabo te, ne intercas . Pro#

ded etiam laus oris ad hoc,quod aliomm affedlus prouocetur indeum .V ndc

in Pfal.dicit.Semp laus eius in ore meo,Et fubditur. Audiet manfueti Sc larteu#

tur.Magnificatedominii mecum &fc, Addipulantur adnodrum propofitum

ftcllce no dri Sagittarij, quarum nSnullx funt de natura loiiis^ Mere urr), qua SrellxSagft»

rumtede Iui. Fir. libro fextocapi.fexto.fignificatio decernitmaxima religio# carij.

nis infignia,legisque peritum reddut.Ed autem laus dei religionis acdus,ut do#

cct SancdusThomas,fecunda fecunda;, Q_uxd.s>i. Collibuit tandem his iunge#jv\frum dc

rcmfignemiraculumnodrisuifumtemporibus.Pfittacus fuit Afcanij cardi# t3COie

nalis Romcc,aureis numiscentum comparatus, qui articuIatiffime,con#

tinuatis femper uerbis,Chridiance ueritatis fymbolum inte#

grurn pronuntiabat, perinde ac uir peritus enuntia#

ret . Id prteclarum & dictu rariffimum

cft.Qiii habetaures audiat.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM lOANNfS

.O ' apricornvs decimum fignum .Dceo Hyginus hanc recitat fabu D«T V_^lam,Aegyptiifacerdotcs8£nonuIli Poeta: dicfit.Cum plures dqin Ae*

gyptumconuenifTent,repente uenifleTyphonaacerrimum giganta, &C maxis

mum deoru inimicum,quo timore permotos deos in aliafiguram fe couertifle

Mercuriu fa&umelTelbim,Appollinem auern, qua*Threicia auis ideftgrus,

DianacatoalTimuIata, quibus de caufis Aegyptios eagenera uiolarino finere

dcmonftrant,qu'od deorum imagines dicuntur.Pana autem in flumen fedeie*

cifle,8£pofteriorcm partem effigcm Pilcis,a1teram uero H irci fecifte,&itaaTyphoneprofugifife,cuius cogitatum luppitremadmiratum ,

effigiem eius inter

lydera fixifle. Metrice (ic exponitur.

OIimNiliferispartibus,deorum

Sandacohors aderat,cum gigas nephandusTyphon infidias omnibus parauit.

Huic inimicitias, maior QC fimultas

Cumdijs SC fummo perftitit tonante.

Pan deus Archaditecum uideret omnesPerformas uariasinfugam coadosFit Caper dC Pifcis,perfidumcjj Iufit. EIngenium cuius Iupiter ftupendumAdmirans aftris fulgidisdecorat.

Capricornus Capricornus cceleftis flgnu eftzodiad,ad quodcu Solmotufuo adierit cau*

cceleftis. fac folflitiumbrumale.Etboc acciditnoftratempeftaten.aut n.die decembrisSolftitiuquan quod tempore natalis Chrifti fuit ad diem eius , de quo plura utiliter fcribitAn Aus

’ diuusA uguftinus fermo.iz.i$.& 18.de riatiuitate chrifti.

De Capricorno Macro.lib.i.Sat.fic.Capricofnus ab infernis partibus ad fu

perafolemreducens.capra* naturam uidetur imitari,qu£dum pafcitur,ab imis

partibus femper prominentium fcopulorum alta depofcit.

luliusFir.lib. y.ca.i.Siin Capricorno horofcopus fueritinuentus,amicis puroexcibitjideftjCommouebitamicitiamfemperafFediijerit fubdoIus,Iastus&

quijCum nihil defit ad uitsfubiidium,tamen peregrinetur, dCquibus uitas aii* pmenta pra:ftiterit,ipiiexiftantfemp ingrati , erit amabilis, parui animi. Aedi#gitis longis dC prolixis femper precibus moleftus 8Cc.

AflTerit Macro.animas per Capricornuinccelumreucrti,quod dufhim tzn*

quaminuolucrum fupra deCancro elucidauimus.

Caper,Capricornus aut Hircus pro animali. Eft aute Hircus ex Iib. dc natu*

cornus Hircus ris rerum capra: mas,animal belIicofum,animofum &Crobuftum.Infronte au*animal defcri= rem illi dCcornibus eft maxima fortitudo.Ifidorus, Hircus eftlalciuum animal1,1

irn^ ^cmPcr feruens ad coitu, cuius oculi ob libidinem in tranfuerfum refpiciunr.

San^uishirci^u,us animalis natura adeo calidiffima eft, ut adamantem Iapidcni,quem nec

mollit adama.,-

gni’

nec ferrimateria domare ualet,folus huius eruor diflbluat atq>’ molliat.Pii*

Plinius. nius lib.zS.ca.p.deHirci fangnine ficfcribit.Hircorum fanguini tanta uiseft,

utferramentorum fubtilitasnon aliter acuatur,aut induretur, aut fcabricia poliatur,uehcmentius6p quam lima.ldem Plini, eodem lib. ca.13.Primum omniurabiem Hircorum fi mulceatur barba mitigari.

Homiesolenc Homines qui remVcnerea agunt,aut qui artate funtquae fufficiat Veneri

uc Hirci, in x= male olent,hoc eft,odorem Hirci rcddut,hutus ratio.InaduVenereo non fo*

cqu^fuffialumemitttir femen,fed etiam fpiritus&c.Inpucris autem nonfithuiufmodt

odor,quoniam puerorum fpiritus humorem dC fudorem cocoquere poteft:8£

confumere. Virorum autem nequit,proinde funt in his humiditates crudte,in

digeft*,ac ad corruptionem procliues.Ideo'que fudores eorum SC refoluti hinc

fumi

do.

Macro.

Iufii.Fir.

Macro.

Caper,Caprir

cic Veneri.

$ T OE FLERI. IVSTINGEN. COMMENTARI V S t>4

A fumi grauiter olent,nequc enim calor latenter c5fumit,ut in pueris,fed ex trtt' ^dic potius dC uapores cocitat,idque in alis praecipue , atque inguinibus 8£c.In*

dc eruditi putant pueros dici Hirquitallos , ubi primu ad uirilitatem accedunt. Hirquitalli,

FitqueVenereorum appetentia opportuna,ex hircoru libidine aut odoris in*

In Pro uerbioeft,h ircos pati facile ipfis intuentibus fceminas . (fuauitate. Hircospatifa

infri,omninoque,quoddicitiir,fusquedecp ferant.Ego eos taxo,qui coniuent c‘*e '

S^clilTtmuIant fe non uidere,cum eorum fceminx cumahjs rem carnis agunt,

quos uoco Conirtores,gutemenlin,Eflichholer.

PoflTet per Capricornumhic fumi allegoria ethica 8C liberalitas intelligi,tran(feo tamen.

y\—, A C^VARrvs VNDECiMVMSrGNVM.HunccompluresGanymedemefledixerut, Troili regisTroianoru& Callirrhoes filium, qui cu in Ida mon*

teuenaretur,ob nimiam pulchritudinem aIoueadamatus,8<: perAquilam pa=»

rentibus raptus,inter aftraeft collocatus& deorum minifter fartus exiftimas

tur.Dehinc Aquarius dirtuseft,quod undas funderet.Hunc Nigidius Hydro Hydrochoo»,

choon appellat.De quo Catullus de Coma Berenices,ProtinusHydrochoi

fulgeat Oarion. Verficuli Thomae Rhadini.

B Altifonans Iuppiter

Ardebat Ganymedis amoribus.

Quiforma fuperandoiuuenculosIliades floruit,

Vnguibus hunc intulit

Ccelo primaauium:faciem louis

Dum atris pennacoloribus occulit,

Vtfuperis pocula

Ponat in alto aethere.

Fulget fyderibus radiantibus.

Largo munere amantis,ubiomniaFcdicibiisfecula

Oflriciistranfic

Aquarios legimus nuncupatos haereticos qiiofdam,quiaquam offerebant Aauar"h*rfolam incalicefacramentijde quibusinlure ponti,14. q.j. ca. quidam haeretici.

q ^ *

Ettotum caput ipfius Ifidori libro ortauo Ethimo.

Q Apud Ciceronem in epiftolis fami.a Ccelio cocinnatis,uidentur efleAquas Aquarif,

rii,quiaquam circunferunt uenalem.Nifiego ( inquit )cum Aquariis& tabers

nariis pugnarem.Sunt5CAquarii,qui publicis aquis praeficiuntur, hi quandoquedicuntur as

quam curatores,poflimt etiam uocari Cafteilani, lulius Frontinus , Aquariosrum fraudem nominat,quos aquas ex publicis durtibus in priuatorum ufumderiuaredeprehendillet.Et Aquiminaria: uafa apud Pomponium iureconfuls

tum dicuntjUtfint ad abluendas manus inftrumenta . Aquarioli dicuntur qui Aquarioli,

uxoris ftupraaequo animo ferunt.

Dc Aquario ccelefh' figno,fcribit Ouidius primo Faflo, AquariusfU

Haec ubi tranfierint, Capricorno Phozbe relido Ouidiu*Periuuenis curresfigna regentis aquam.Iul.Fir.Aquarius efffignu pulchre uocis,dornusSaturni,(ignificatlocaflii* [ul.Fir.

emia.atqueirr/gunjfontes^ariajlocajmontesque.Piincipcs quoque callidos,

dolofos, uerfipclles,uates dema, magos,fophiftas,mantios 8C tabellarios, flue

curfores.Macro.i.Satu. Aquarius noneipfam uimfolisoftenditc’undeem im*Macrobius*

ber caderet in terras, nifi folis calor ad fupera traheret humorem i cuius effuflo*

pluuialiseftcopia.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIJ

Solis ingredi»

in Aquariu.

Pileis BoreusNotius.

Pifces fignumzodiaci.

Ouidius.

Sol intrat

pifces.

Iuli.Fir.

Macro.

Apud ucteresex fententiaPlintj, Ouidij, Porphirionis,CoIlumcIIx,soI in# ][>

.

greffus eftAquariumn5.caIen.Febru.Hocefti7. dielanu.noftro temporein#

grcditur4.Idus lanu.Hoceftio.dielanu. Inhocfigno soleconftituto horren#

dx tepeftatcs& ingentiafrigora edefolent , authore Por.QuareHor. Aqua#rium aqua: tyrannum uocat.

De Aquarumdiuerfitate,difl:erentia,coIore,fapore plura legitis apud Ari#

ftoteIem3Vitruuium,Plini.SoIinum Pomponium &c.Per Aquarium allego.accipitur «r/t/xe,« uirtus,Iatine xquitas dida.

P isces SIGNVH duodecimum.Fab.ex Hygino.Pifces diogenites erit.

Brachusaitquodamtemporevenerem cu cupidinefilio in Syriam ad flu<

men Euphratem uenifle,& eodem loco repente Typhonem gigantem,de quofupradiximus,apparui(Te.Venerem autem cumfilioin flumen fe prorjdfle

8

C

a gemellis pifeibus fufccpti,& ibi figuram pifeiumforma mutafle,quo fado periculo liberatos fuiflTe. Qui fane pifces a merito translati feruntur in ccel 5 . Ita#

que poftea Syros,quf his locis funt proximi,deftitui(Te pifces efitare,quod ue#

reantur eos capere,ne fimili caufadeorum prxfidia impugnare uideantur,auteos ipfos captare.Eftautem unus ex his Boreus, id eft, magis azodiaco uerfus gfeptentrionem expofitus,attingens Andromeda: brachium. AlterNotius,aut

meridianus. Non intellige ledor, quod fit collocatus uerfus meridiemalinea

eclyptica,feddicitur Notius refpedu pifeis Borei , eo quod plus uergit uerfus

meridiem,funttamenper colligaturam atc$ caudis iundi,

Huicfabulae adhxrent hi uerficuli,

Cum venus nato fociata flumen

Vifere Euphratemcu piens, peramplumIncederet alueum,Typhona uidetgrauem.

Horruit flaui capitis capillus.

Nate,qui uirtus mea femper extas,

Hoftis nofter(inq uiOadeft nephandus.Ni fit fuga, pedimusInterficietnos.

Conciti intrant xquora,mutuata**

Adiuuat pifeis geminos figura.

Quos, pro bene prxftiro,

Circumdeditignibus.

De figno pifeium Ouidius i.Faft.abunde fabu,etiam recitando tradat,In#

cipit enim.

lam leuis obliqua fubfedit Aquarius urna,

Protinus xthereas accipe pifeis aquas &c.Ingreditur autem sol Pifces,fecundum Ouidiunvj.calend.Martij,id eft,i;.dieFet>ru.Noftratcmpeftated.aut5.IdusFebru.ideft,8.aut£>.dieFebruarij.

Iuli,Fir.Pifces funt inccelo,fignufcemi.duplex,humidiT,aquofum,fed unus

Pifeis ad auftru fertur,alter ad Aquilonem.Domus louis, fignifxcat loca ruino#

fa, humida, Pifcatores etiam 8C nautas.

Macro.lib.i.Sat.In ultimo ordine zodiaci Pifces locati funt, quos cofecrauit

Soli no aliqua naturx fua: imaginatio, ut extera, fed oftentatio potentix fyde

ris,a quo trita nonfolum aereis terrenifcp animalibus datur,fed illisquocp quo#

rum couerfatio in aquis merfa,uelut e cofpedu folis exulat.Tanta eft uis solis

ut abftrufa quoquepenetrando uiuificet,

I ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENT ARJV S. <>?

Hicde pifcibus uaria &C miratu digna addendaedent , fed remitto Iedlorem

'ad Plini.hb.p.Sf decimum..

Duodecim li gnis uniucrfalibus zodiaciimaginibus abfolutis.Venioad tex*

tum Procli,ubi fcribit. In his duodecim,ftelIx quaedamfunt,qua: ob quafdam

quas referunt notas,proprias appellationes meruerunt, fiquidem fex numeroqua: inTauri dorfo uifiiruur,Pleiades nominantur,

Pleiades igitur,fiueAtlantides,autVergilie,ex eo quod in ccelofunt cognts Scriptore* di

tu facilimg,ab innumeris ferepredicantur.Poetx eas no tacent.Virgi.i.Aeneis Pleiadibus.

dos,8f primo Georgi.Ouidius in pluribus locis.f.j. Fafto. Et idem Fallo. Ecitem primo dePonto eptftolaadSeueru.Deijfdem Aratus inPhccno.Etpoft,

Germanicus Caefar,Rufus Fellus.Badiis poeta in comen.inGer.Mar.Mani,lib./.ItemHyginus lib.z.Sf tertio deTauro.Et de his Itepius Plini, lib. «8.ca. z4,

zj.z6.z7.z8.zp.8<rji.Etinfacrisliteris,fcilicet,Iob58.ubidiuus Grego.&S.Tbosmascomentandoplurafcribunt. ItemBedainlibello fuodeftellis.Et Ptole.de

iis trada.i.quadri.cap.p.

Sunt prxterca harum ftellarum hae nomenclatura:.

Athorace Ptole.Iib.quadri.trad.i.ca.pi Harum interpretationes lege fupra,

AthorayCjHali AbenRagel. Item &earu nomina ex Arato recepta.K PleiadeSjPlyades. Hyginus Iib.i, ca p.de Tauro fic feris Hyginiis;

Atlantides, ptum reliquit. Eas ftellas noftriVergis Vergiliaf*

Vergilire. Iiasdixerut,quod poft uerexoriuntur.

Veftisinftitoris,legePlini,li,i8,c,z/. Et ba-c quidem ampliorem exterishas

Mada. benthonorem,quod earu ligno oriente

Gallicia, sellas lignificatur,occidentc autem hys

Biurio. emsoftenditur,quodaliisnonelltradi.

Septiflellium. tum fignis.Alludit Plini.lib.i8.cap.ip. Plinius*

Namcp V ergilise priuatim attinent ad fru&us,ut earum exortu aeftas incipiat,

occafu hyems,femeftri fpatio intra fe mefleSjUindemiafque QComnium maturitatem complexa:.Adidem Rufus Fellus, dePleiadibus* Rufus Feft»

Nec minus arenticum crine attollitur telias

Et cum canacomas redit anno bruma rigenti*

Temporadefignanr,nam fi fcgurgite tollunt

q Vergilia:,cumas in fiaua noualia falces .

Exercere dies, ficondunt : aequoreflammas O

•

Tcl Iurem prelfo profeinderetempus aratroj

Prohorum intelledu contuendum. Noflra tempellate ftcllrc Pleiades fit/i^Ple iades infi

in z z,8fzj.graduTaurifupremse fpha:rae,qua: Ptolemari fuerein i.QC z. graduj^^*". _ ,

eiufdemTauri. Contungitur autem Sol c) uotarinigjj(dem 8^4. die Maij, po=ftea diebus fequetibus, propter recelFum Solis a PImdiEus , (JicimFbnffHelia

11 m ‘

ce.i.ante Solem &Ctunc incipit a;lias praeambula aut initialis, de qua Ioqunturomnes comemOratiauthores,& ufuuenitnollro tempore circiter 7. 8.p. aut 10.

dieMaii,uel,utnouitiisfatisfaciam ci5 Sol ingrediturGcminos.f.nollro tepoa

re 11. die Maii,Habesigitiuxtaauthorumentem,q>PleiadibusHeIiace exoxi*

entibus incipit aeftas prxambulaautinitialis&quo id nollro temporefiat.

Scito quod quadruplex ellatllas.PrxambuIa,dequaiam dideruimus.Vera Quadruplex

fiue Aftronomica,cu Sol intrat Cancru,riollro tempore die iz.Iuniu.proxima aeftas;

die poli Barnaba:.Aeftas adulta aut robufla,cu Sol ingreditur Leone,circiter

ljdieluIiijipfadiediuxMargarctha: uirginis . Et a:lias declinans qua: princi*

piu autumni pneambuli , cu Sol intrat uirginem adi;, diem Augufti ubiHip*Pra-tercaPleiadu Occafus princ/piu dat hyemi (intellige (politusmartyr. p[efad2 dccaa

prxambu(x).ActcndecuSolfuocurfuperueneritad iz.&zj* gradum Scorpii, fus.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISquod accidit noftro tempore 5. &6.die Noucmbris, tunc Sol direde opponit 0Plyadibus, &C hoc contingit in Semilli.i.in mentibus

,hoc eft, in femianno,

tuncSolemaneorientePleiades occidut '

1

SCad hos dies ucl circiter, puta 5.6.7.

8.9.10, dieNoucmb.uel, pro nouitiis.circa fcftu Martini incipit hyems initialis

O, jruDlexScitoqjq>quadrupfexeftHyems,PraeambuIa,iamde* (tiuepraca ubula.

Hyems. terminata. Vera fiueAftronomica,aT SoIinicCapricornu n.uel 12. dieDecem*brisantefeftu Lucie.Robufta aut adulta,quando Sol ingreditur Aquariu.f.cir

citer p.diem lanuarij.Ettandem declinans,initium lieris prcambuli, cir Sol in*Pleiades na- gjediturPifcesdie 8.fere Februarij. Necid prstereundum ccnfco , ftellas

*Prole

*ias C e natura^art|S& Lunte,quod planeindicat Ptolemaeus trad.i.qua.

De oculis non ca.p.Quo tit,quotiesLuna illasipfas adierit omnis oculorS curatio eft prohibi

curandis tu.Teftis eft Hali kjhodan eode crad . &C ca.inquiens.Omnes Aftrologi fumeo-Rhodan. cordcs,qubd ftellat,qu£habent complexione Martis &Lune,abfcindunt pro

prie uifum,3C hoc cfle dico proptermagnam cocrarietatem, qua: eft in hac uix*

Pcolcmeus tute.Notatu medice. Ptolemceus ~.did. Alma.ucrificauitdumtaxat quas

Pleiadum ftd* cuor ftellas Pleiadum 8£ funt in ordine ftellarumTauri jo.ji.^.&^.Idem fen*

lxquf inTau* tic AI phonfus. Stella: etiam Pleiadum funt in manfionetertia Luna: queab eis £ro - Alphon. nomen habet Athorayx,de qua plura Hali parte feptima cap.ioi.

n Pi*a-°

De potituharum ftellarumuari* funt fententiae,quas lege fupra.

Jjfiuone'.a U

^°': Tandemarcanum ualde hicTheologica aperiendum eft, Chrifto ad horam 7'

MirudePleia; fextam pendente incruce,facies eiusquam angeli uidere defiderant,fuit ueifa d

" dibus. Vn orientem, iam Sole obfcurato dC fadis tenebris fuper uniucrfam terram,

f

Orofius. <de quibus Paul us Orofiusad Aurelium Augufti. lib.y.ca.j.fic. Eodemque ad|

Hhoramdieifextam Sol intoto orbe obfcuratus,tetraque nox fubito terris obduj

;

da eft,8C ficut dfcffcu eft.Impiaqj xterna timuerunt feculanodem,& ftella tunc:

idiurnishoris,uel potius in illahorredanode toto ccelo fulfiffe referat. Stetit igi}

Jtur Aries fupracaputnoftriredemptoris.In quo Sol, ut fupradiximus.Eodemi I

*ificeobculicfenoftrofaIuatori Vniueriicatisliber.ObtuIeruntentmfefePleia l

Ides exiftenres tunciii principio fere Taiiri. Ver fus eius dextram, panim admejridiem SC parrim ad oriente. Dic obfecro.quid hae ftella: redemptori noftro ob* /

Ioan.tijtatee fignificabant < profedo id quod idem dixit Ioan.12. Ego,fi exaltatus fuero

Auguftinus a terra, omnia traha ad mcipfum .Vbi Auguftinus fic feribit.Quod Chriftus I

. hxcretulttadnatur«inccgr.itatem,ideft,(piritiim,animu8dcorpus,8f idquo pjD pfifibiles dC contredabilcs fumus, qui enim dixit, capillus capitis ueftri non

numerus*118 peribir,omnia trahit poft fe.Septenarius enim numerus Pleiadum,rnaxime co*

1.,,, ',,1-jrAnir homini.Teftis eft Aulus Gellius libro tertio, capitedecimo. Huncdomi*

Macrobius mTheologi uocant numerum Vniuerficacis.Quem Macrobi.libro primo, de

Auguftj,' SomnioScipionis uocat gj^num . Accedit pulchre Auguftinus libro undeci*

mo,ca.tricefimoprimo,ubiinquit,Septenarius numerus pro cuiusque rei uni*

Prouerb.i4 uertitate poniturjn exemplis Prouer.uicefimoquarto. Septiesindiecadit 111*=

Pfalm.[ jg ftus

, SC refurgee, quotienfcumq; ceciderit. EtPfa 1 , 1 18.Septies in die laudem di*

Luc* 7 ,xi tibi.Id PfaI.35.exponit,fcmper laus eius in ore meo.Ad idem Lucte feptimo,

Virgi. de Maria Magdalena. Et V irgilius primo Aeneidos,

O ter quacerque beati.

Quis ante ora pactumTroice fub mcentbus altis

Contigit oppetere. O ter quaterqj.i. oino 8Cprorfus, ha:c omnia de fe*

ptenario mimerohominiapplicato,defignantfeptefteIla: pleiadu Chrifto iamiam pro redemptionehumanigeneris laborante,quafidicerent totum liberabis

Inter has ftellasiMaiafiueMxaab oibus proclamat veneranda, (holem.

pudica,fanda,aTullio fandtftima,egrcgic fignificat beatiflima uirginc Maria

matre Chrifti fub erucc pudice dC ueneranter itancem,una cu alijs mulieribus.

Sequitur

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS. <3

S E Q_V I T V R IN PROCLO. Q^V T N Q_^V E VERO Q_VAE IN CAPii

teTauri cernunturHyades dicuntur. Trty/iiv

ANimaduerteridum Hyades ftellas inter particulares imagines recenferi, stoeflericontinentur enim in Tauro imagine uniuerfali, habent^ apud authores in terpre,

uarias nominationes.Appellatur enim Hyades,Succul3ejPalilicififydus8iPa=: Hyades.

Scriptores dc his hi func.Hyginuslib.z,& j.deTauro, Pherecydes (rilium.Varia €at-umi

Athenienfis aut Atheneus,Mufeus, Aratus in Phceno. quiin Iatinum uerfus Scripcores.

(ieloquitur. Prope pedes autem Auriga: cornutum expanfumTaurum feru* Hyginus.

tare,atqui ei ualdeconfimilia indicia ponuntur.Quale ipfi' caput interdiftihdu Pherecydesi

eft,nequequifpiam alio argumento coniedauerit caput bouis,qualiter id ipfae Mu*cus.

ftellxutrinquecircumdudgconfigurantjEtiamcrebroearunomenmeriiora*Aratus *

tur, necpadeo incelebres Hyades, qua:.f.gtotam fronte Tauri fparfx funt 8£c.

Iul.Fir.lib. 8.ca.6. dedaris fyderibuscu Ariete orientibus 5Cc. dc Hyadibusin iul.Fir<

htec uerba.l n Ariete parte i7.oriuturHyades,quicumquc in ortu huius fyde*>

ris natus fuerit,inquietus erit,turbulentus,popularis,8C qui plebem turbuleris

tisfemper feditionibus exagitet, eius animos clamofis,acfuriofts concentioni*

businflummans,inimicusquietis8£ pacis,atque in tcftina8d domeftica bella,

“ furiofa mentis cupiditatedefiderans.Sedhinc uarrj quteftus ex afltdua folicitu*

dine ftepenafcutuhFacit et/5 hoc fydtis bubulcos, opilioncs,armentarios,oui*

«mqufpaftores.HacL.fqueRrConumiIeml]abetlententiamMarcusManU!b.**ca.umco1uccanens.

Sedcum bis denas augebit feptima partes

Lanigerijfurgutit Hyades.Qiio tempore natis

Nulla quies placet, in nullo funt otia fru&u&c.GermanicusCxfardeTatiro.FrontemicantHyades.

Germa CxtEasPlini,lib.i.ca.4i.uocatSuccuIas.Eclib.i8.ca.z5.Hyades,Succulas,Palitf pjJnjuj

liciu fydus.Vbificfcriptumreliquit.14. Cal.Maij Aegypto Succulae occidunt

uefperi, fydus uehemens, SC terra maricpturbida (& poft pauca) Hoc effc uul*

goappellatumfydus PaliIicium,quoniaM.Cal.Man urbis Roma: natalisjquofereferenitas redditur,claritatcm obferuat/oni dedit* nimborum argumento,

Hyadas appellantibus Gr^cishasftellas.Qtiodnoftriaiimilitudinccoghomi

nis Grajci propter fues impofinl arbitrantes,imperitia appellauereSucculas.

Et idem eodem libro cap.ji.deSucculis.

De Hyadibus pluraBalTusinGerma.capitedeTauro.Etidemde Acquino BaiTus.

cflfo ferme affimilemhabet fententiam iam fupra ex Plinio confcriptanrijpra:?

ter id quod Paliliciumfydus uocat Pariltcium. =_ ....

Item dc Hyadibus Ouidiusj.Faftorum,fic cantat.U1

OramicantTaurifeptemradiantiaflammis

Nauita quas Hyadas Grtecus abimbre notat. Et idem infexto,

Poftera 1ux HyadasTa urina: cOrnua frontis

Euocat,8dmulta terra madefeit aqua.

Idemde feftis Palilibuslib.4.dequibus ih fubditisdicetur

De qfdem AulusGel.lib.ij.ca.p. AuIusGel.Secudo locodeEthymis horu nominu dicem us,8if primo de Hyadibus. Phe EthymaHya*

recydes,tefte Hygino li.2.de Tauro,Liberi nutrices eftedemolhat nuerofepte des.

Harii nominafunt hsc. Ambrofia,Eudora,Padilx,Coronis,PolifTo,Phyleto,

Thyone,aIoucinterfydcrac5ftitutf.HyadesautappelIatsfunt,ut aitMufe*us, q> ex Atlante 8£Hya Oceani filia,fmt 1j.filiae procreata:, quarii 5,Hyadas appelIatasdemonftraf,qubd earu Hyasfuit frater afororibus multu diledus,qui

cu uenans a Leone elletintctfedus,qmnqi,dequibus fupradiximus,lamenta#

R, a

CmE.

Scruft».

Virgilrus.

Succuke

Palilicium

fydus.

Parilicium.

Pales.

Varro.Palilia.

Ouidius.Parilia.

Ouidius.

Palilicium Sydusundc.

Ouidius

Hyadum nu=merus.

D: locatione

earum.

IN PROCLI DIADOCHT SPHAERAM IOANNIS

tionibus affiduis permotat dicunt interrjffe,quare eas q> plurimu dceius morte D

laborarim Hyades appellatas. Tiro. M.Ciceronis libertus (authore Gei.)

dixit easabuw^appclIatas.Namcu oriuntur &ioccidunt,tempeftates,pluuias,

largos^imbrescicnt.Pluereautgrjecalingua&E/.odicitur.HcecquidcmTirom

Pandedis.AdTironc accedic Balfus incomentariisinGerrnanicudc Tauro.Adftipulac Plini . 5Z Ouidius fupra. LicetGel.uidear nonihil diffentire.Addic

SC BallusHyades uocatas,quia in modulicerx y pofitg funt.NonulIi recentio*

tcs afferuntHyades dici abuw grseco uerbo,quod 1a tine fonat pIuo,Hyades.n.

( ut Scruio placet ) ftella: funt infronte Tauri,qua cu oriunt urQC occidunt,pl uuias faciunt Virgilius primo Aeneidos.

Arcturum pluuiafquc Hyades,feptemque triones.

Eas 1atini uocant Succulas,aSucco ( tefteBaffo desequinodlio)propter.n.

ortu& occafum cu fole,multos fuccos,imbres,pluuiasinducunt, ucteftesfunt

prxdtdtiauthorcs.VeteresRomaniGrxcas literas nefcierunt& rudes Gra:ca:

linguae fuerut,ut ftellas qua in capiteTauri funt,proptereaSucculas appellas

tut,q>easGraci icefai; uoc5t,tanq? id uerbum latinu Graci uerbi interpretame

tu fit,quia grece ut§,fues latine dicunf.HadtenusTiro.Inde JaAw.i.Succulas no Eilri opici dici putauerunt.Sedabeoquodeft&sV appellanturlege fupra.Deces

ptifunt igitur ueteres in fimilitudinecognomints.f. vv» 8d ut?,

Palilicia fydus.Scito,Pales pallorum dC pabuloru elldea,quam altj V efta

alrf Marrem deu effe uolunt . Cui facra foluebantur poftqj Hyades uefperi,ut

diximus,occidimt.ii.Cal.Maias,quamuis fint qui n.Cal. ea tradiderut celebra

ri.Et tefte Varrone a Pale Palilia dida funt,uc a Cerere CerealiaO uid.4.Faft.Noxabijc oriturcp aurora, Palilia pofeor Alma Pales faucas paftoru facracanenci

Non pofeor fruftra,fi fauee alma Pales Profequor officio fi cua tafta pio 8Cc.

Pales igitutiamdiximuSjdeadicebatur paftoru,cui ferta Palilia, aut Parilia

dicebantur.Sed quibus ritibus & moribus paftores Palilia peregerint, indicat

Ouidius inquarto plurimis uerbfs a uerfu.

Paftor oues faturas 8£c. Et deinde. Et inter facrificandum comen*d.mmc fe St' greges obtutibusDea: pala:. Ouidius.

Pelle procul niorbo.s,m!eant hominesquegregesqueEt ualeant uigiles prouida turba canes 8£c,legito.

Palilicium igitur fydus didu eft primo a fellis Palilibus paftoru qua*(utdidu peftiperegerutpoil Hyadum occafuin. Secundo Palilicia aut Parilicium,quia

n.Cal.Maiifuit natalis urbis Roma:,ut teftantSo!inus,Sempronius.Piini,Baffusjtiide fupra de figno Libne.Itixta etiam illud Propertii in4 .

VrbiFeftus erat,dixere Palilia patres

Hic primus ccepit mcembus effedies Tertioquod isdies,quo ferenitas

reddebat ur, Iucc parere uideret.Ad hoc facit Plini.fupra &Baffusde asquino*

dio. Quarto utauthoreftFeftus,pro partu pecoris Palx facra facerent Inde

Parilia 8C Pariliciu Sydus.Hoc benedocet Ouidiuscum inquit,

Sttqjfalax Aries,conceptaque feminaconiunx

Reddat,8C in ilabulo multa fit agna meo. Hadenusde Ethymis.

Tertio contuendu,qu'odnonullinumerantfeptem Hyades,alijtantu/.Qui /fcpcemrecenfcnc.funtinter fediuerfi.Verior camcn eft hxefententia (aqua Hyginusinrccedic) in facie& circaoculosTauri funt in locis ubi nafcuntur cornua,funt finguix8C ficfuncinnumero feprem Hyades, ucuulc Phcrecydes&Ouid.Alijtantumodoquinq;fuppuranc,utindicacHygiiuisfupra Bxcludunmr.n.dux quae funt in radicibuscornuu.

Ha-fane quin cp,ut Balfus docet funt fitaein modii yliterj. Accedit Mufcusfupra.EcGeaorgi.Val.qui ftellas fixasPtole. dcGra:co traduxit in larinii, inquit.EaruquaMnfaciedia<5r.t?Hyadcs.Et exponit quincp.Tralator uetus qui ex Arabico easlatmasfecit,uocat hasquincp AIdcbar3n,& forfan idc cjd Hyades. Quarto de locacioeharii infignis 8C gra.SC

carulacitu.acmagnicu.dicenducft.TgePtolc.finuerauerisj.Hyadcsinfacie Tauri fuere

ha: in

ST OE FLERI I V S T I N G E N. COHMENT ARIVS, 97

Hs inTauro 9, lo.iMi.gradibus 3 habentes [atimdinem meridianam. Et ex his

4.tcrtiae magnicudiniSjSCuna omnibus Iiicidiorinauftrali oculo, qua: proprie

dicitur Aldebaran,primae magnitudinis , &C fiintinordine fteilaru Tauri 11 , 12.

ij. 14.8C. ij, Quod fi z.Hyades efledecreueris, adde iam dictis, eas qua: funt in A 1je^origine, uel edudione cornuS

,quarum una eft in ordine uJ.fuper origine cor#

nu meridiani tempore Ptolemaei inTauro i7.feregradu,1atitiidinis meridiang

8C quartae magnitudinis. Reliqua eft in ordine 2o.fuperradicem cornu fepten#

trionalis in Tauro ij,quafigradu,laticudinis feptetrionalis,£C4.magnitudinis.Noftro autetempore j .Hyades in facieTauri iic fehabent ,

undecima (iitiamdixi) in ordine eftinTauro 19. gradu.Dundecima in ordine in Geminis o. gra*

du. Tertiadecima inGeminis», feregradu, Quartadccima lucida ex forma uccxra,8C proprieAldebaran, inGeminis 2

.gradu.Quindecimaetiam in Gemi#

nis quafi 2.grad.Iatitudinibus 5C magnitudinibus manetibtts inuariatis.Quot#

annis igitur quandoSol haec figna 8C gradus adierit, tunc coitcorpore cu Hya*dibus.SChoc ufuuenit noftro tempore 10 , n, n.ij

,&C i4.die Maij. Qubdfi7.nu# O V

meraueris Hyades, 16 , inordinehodie elt in Geminis 7.gradu 2 0,au t inijfdem c _pj.feregradu. „ ^ ^

Quinto notandae funt natura haru ftellarum, 8Cfequor Ptolemaei! trada.i. Natura- HyasB quadri.cap.9.fic.Quartadecimain ordinefulgcns 8C proprie Aldebarandida dum.' complexioniMartis aflrmilatur * Caeterae uerohabent complexionemSaturni

S>C parum Mercurfj. .. Allegoria HySexto 8Cdemum aduertito.QuinariusHyadum numerus in facie Tauri,Se adum,

libro Vniuerfitatis exaratus , homine Chriftianum,deifimulacru , in eiuslau#

dem iugiter excitare debet,utcum Dauide dicat.Lauda animameadominum,^

laudabodominum in uitamea,pfallamdeo meo,quamdiufuero.Et hocob nobilitatem,dignitatem,ac poteftatem

ipfius numeri quinarij , de quoetiamin fa* Qujnar^ nfo, ^

eris literis crebro fit mentio.Is fanenumerusomnia cocleftiaSe terrenacomple# meri dignicas,-

ditur. Quinqueenim unientium tradunturgenera.Primum locum fibi iiendi# Quincp gene*

cantedeo,fequentibusda:monibus.Demdeheroibus,quartq(ocoIiominibiis, rauiuencium*

Se quinto brutis.Et potiftimu ex eo, quod isnumerus , quidiuihus ceiiCe t,multiphariam inhomine inuenitur, puta inmantiu pedtimquedigitis , Item ipftus

humana:anima: quinque funt poteftates,fcilicet,uegetatrix,fenftium potens,

_ concupifcibilis,irafcibilis 8C rationalis. Rurfus,omniaLquae fub fenfum cadunt Qiiinq? fenfus

^ quinario numero continentur.Vndefadum eft, ut fenfus dumtaxat quinquefint .Addo egoquinariumnumerum uulneru 8Cftigmatum noftri redempto#

ris,de quibus Paulus ad Gal.tj.deextero (inquit) hemo mihimoleftus iit . Egoenimftigmatadominilefuin corporemeo porto. Qua: profedo bonus Chii# QuincfChri*ftianus in corpore ftio perafflidionem8Cincorde periugem memoriam 8Cgta fti uulncra.

tiarum adionem portaredebet.

5EQ_VITVR IN PROCLC5..

Stella uero quae pedes Geminoru praecedit ,Propus quafi praepes uocatur. Propus.

Hic obitercontuendum eft,quod ftellae fixae funt induplici manerie . Non sroEFLEiijnullae enim funt

,quae intrant formas ftueimagines,hoceft,feruiut adea# rN TER.PRE*

mm compofitioncm, Quemadmodu fupra diximus Arietis fignum , formamaut imaginem habere 1j.ftellas.Tauri jj.Geminorum 1

8

. Cancri 9. 8(c. eo quodtot ftellae effigiant,atitfiguranthuiiifmodi fignum,aut imaginem,^dicunturftelIxformarum.Suntprxtcrea,8ipairimaliaeftclla:extraautcircaformasf{3

Ue iniagines,noferuientes ad alicuiusimaginiscompofitionem , aiit figuratio#

Ii i

T N PROCLI DIADOCHI S P H AE R A M IOANNIS,

nem,&fappellanturftelIaeextraformas,ueIquae nonfunt in forma aut infora £>mcSjUt funt circa Arietem y. CircaTaurum u.circa Geminos 7. Eft igitur Pro#

pus, de quaauriior, ftella extra formam Gcrninoru&informis,praecedens pe#

dem tum Gemini antecedentis, tum fequentis,quarehaud iniuriadicitur Pro#

pus,id cft,pr£pes.fed quia uicinius accedit pedi dextro Gcminiantecedentis.

Defcribunt aftrologieam his fere uerbis.Quae anteceditfummo pedeantecc#

dentis Gemini.Etcftip.inordineftellarum Geminorum (intelligedeftellisin#

tra S£extra figuram ), Eft enim prima informis circa Geminos. Poiita tempore

Pcolcmxun Geminis q.ferme gradu.Hodie in z+.eorundem.De ea ftella prae#

ternoftrum ProcIum,Ptolemaeum,8£ Alphonfum, nullos offendo icriptoreg.

ylt STDFFSTOEFLERIINTERERE.Cancer ima*

go uniuerfali*

habet duas par

«iculare*.

Eaffu».

Rufus Fcft.

Vetus tralar

tor Alma.

Synonima.

Afini.afclli.

De ordine ftel

larum nebulo.

&ficu in lignis

Praefcpebifa#

riamacd.

SEQ^VITVR. IN PROCLO. QJVAE VERO TN CANCRO NVBECVLAMreferunt,Praefepeuocant,atduxquxiuxtaPraefepe collocat* funttAfcI

Ii dicuntur*

^ CitOjCanccr imago imiuerfalfs,cot'iriet in fe duas particulares, fcilicet, Prj

l3 fcpcfiuc nubcculam.&: Afinos.Pro his annotandum authore Hygino in z. BBaflo incomen,de Cancro.Cum aduerfus Gigantes dtj bellum agerent, Liber

pater,Vulcanus 8C Satyri afinis infidetes profecfti funt ad pugna.Quod genus \uifotumultumagno $>C dirocum murmurerugiflent,Gigantes eorum uoce ter m

titi fugerunt,8C cofeftim dij de Gigantibus triumphauerunt, 8C iccirco una cu

praefepio fuoaftris funt illati,8£ in figno nobilis Cancri pofiti.

De hisimaginibus feribit Plini.Iib.i8.ca, jy.De prognofticis tempeftatum,

in haec uerba.Sunt in ligno Cancri ftells paruae Afelliappellatae,exiguumm*

ter illasfpatiumobtinente Nubecula,quam Praefepia appellant.

Nubeculam B atTus indeferiptione ftellarum Cancri uocatNubil3, dicens.

Habet aut ftellas tres obfcuras,quae appellanturNubilum,quod circaeum ui#

detur, Praefepiudicitur.De Afinis S^Praefepio Rufus Feft.ca. de CancroqueTraJator uetusA[ma. d;A.7.uocatN ubeculam impl/citatem ne# (legito,

bulofarn,cum de Cancro (inquitJ.Media implicitatis nebuIofa',quar eft in pe#1

<5orc,8C dicitur Prarfepe.

Et nota,Ptolemaeus trad.i.quadri.ca. <>.$. de Cancro, uocatPraefepe iuxta

unam tradudionemMe^lef.cumdicit.Iliius aut opus,quae in eius locatur pe# F

dore,nubisque geritfimilitudinem,uocaturquc Meelef,Lunae& Martis ope#

ribus aequatur. Alia ibidemtradudho nominat Pratfepe Pefebre, cum inquit.

Et illa quae inTuis pedoribus, quae aflimilatur niui , &C eft didla Pefebre, ha#>

bent uim ficut eft illa Martis&Lunae.

Geor.Valla uocat Praefepe phatne, <pirm enim graecum ,fonat latinepraefe#

pe.Ex his infertur haec eftefynonima, Prsefepe, Meelef, Pefebre 8C Phatne.

Dux praeterea ftella: in Cancro,aPtoIemxo inAlma.&f quadripartito,AI#phonfo,Hygino libro j.Rufo,Ba(Touocantiir Aftni.Plinius uero,Hyginus ins

z.Iulius Fiuibro 8 .ca,p.8£ alrj nominant Afellos,

Nec id eft filendum,quod ftellae nebulofae funt tres,fcilicet,prima,fecunda

8i tertia in ordine ftellarS Cancri, prima eftnebuIofa,z.& 3. funt in quarta ma*gnitudine.Ptolemgitempore fuerunt omnes in Cancro,prima in co, gradu 10.

Secunda, in 7.fere.Tercia,in S.Noftra tempeftate.Prima eft in principioLeo#nis.Secunda, in 17. gradu quali’Cancri.Tertia, in zS.eiufdem.

Sunt quihas tres ftellas uocant Praefepe,ut authorhic &C Plinius . Alij,puta

Ptolemae us in AIma.8£quadri.SC Baftiis,ac Geor,Valiadumtaxat primam, fci

licet,nebulofam, uocat Praefepe aut Prxfepium.Sunt

ST OE FLERI- IVS-TISGEN. COM M.-E.N T A R l V $ 9g

A Sunt autem hteftclla: de natura (ut dictum eft)Lunse Martis, quare iu* c>e natura ftd

xtadodrinaHah Rhodantraditafupia de Pleiadibus,nociua; dC moleftc ocu= lanimnubecu»

Iis. Quocirca,2di Cancer oculorum curationi fit commodus,poftquam tamen De cura acu*

Luna noftro temporczo, gradu eiufdem, uel circiter adierit, fugienda cft ocu* l°rum>

Iorum medicatio,eo quodLuna iam incipit priedidis ftellis appropinquare,^

ut fummatim dicatur, a zo,gradu Cancri, aut circiter, ufqjinfinem eiufdcm&per totumLeonem fequentem,principaliores oculorum curas funt uitandce.

Rhodan accedit IuliusFir.lib. 8.ca. zz. Odaua (inquit) pars Cancri fi inhoro*

fcopo fuerit inuentac;ecos.faciet.[nhac enim parte Nebula eft.Ecce.Dc ftellis™ni -

Afinis aut Afellis notandum, quod ha ftellae Pcolcmxi tempora: repertgfunt du (Sicori orain Cancro io.8£n.quafigradu,in 4.magnitudine,hodielocantur in Leone a.S£ «. doacnatura.gradu,8£funt in ordine ftellarum Cancri4.8d fiunt,eodem Pcolemao aufthore,decomplexione Martis8£ Solis.

De afinis pluradC mira apudPlini. libro 8.caprfj. per totum.^Afinlsi

*

De Afinis cornutis,idem libron.cap.37.8i46.umt enim Indici Afini,1

‘

ln Celtiberia Afini funt ingentis preci), uenduntur enim quadragenis milio

bus numorum,B In Africa poftimbres aratur terra uiliAfino, iunda anu, libro 17.cap.j-.

Afinus 8iex eomedicina: libro z8.cap.io.in 16* focis. Et deLadejAfinino,eo*

dem libro cap.p.in pluribus locis.

seq^viTvr rN PROCLO. Praeniieilsautem fydus,quodin corde Leo* Cor Leonis.

nis notatur,fimili cumloco nomine Leonis cor dicitur, anonnullis regiaJ

- ~ftella,quodquifubea nafcuntur,regiam natiuitatem fint nadi. " (JMYiX /»>

PRincipe obferuandum eftJLeo tefte Ptolemao habet Z7. ftellas, inter quas sTQEFLERiplures magnifplendoris,puta unain ceruice,fecundg magnitudinis,altera INTERP.RE-

in eius corde,primgmagnitudinis, dequa author.Tertiain eiusdorfo,fecundat

magnitudinis.Quartain extremitate cauda:, primse magnitudinis.

Aunulus ex ungula,aut cruribus nigredinemno habentibus], ab epileptico

gcftatus,prohibetipfum ne cadat. CStercus eius in om ni curfufanguinis adminiftratur . Odorattnr enim ad flu* • 1

xum fanguinisnariumfortem , 8i exprimiturhumiditas eius in nares, 8i reti* - \ _

i

;

netur.'

Secundo contuendum,quod noftri propbfitiftellauarias habet nomencla* oiuerfa noral

turas Chaldaice enim uocatur Calb EIeced.CaIb, id eft,cor.EIeced,id eft,Leo. na.

Graece £«tf/W, id eft, regia uel regalis.Latine Cor,aut PedusLeonis,Regia

Tcrtio4e ea feribunt hi.Ptolemaus libro 7l Almage.de Leone. luxta uetti*Pt0*cnl*us''

Iam tra!atione,qux eft fuper cor fiC.dicitur Rex.Ittxta Geor.Val.in corde dicif

Bafilicus.Idem quadripartito trada.primo caj^Vp.de natura ftellarum Leonis,

fecundamunam tradudionem, fic. Stellalucida in corde pofita,quam uocant

Regia,quemadmodum Iupiter 8iMars operatur. Secundu a!iam,Lucens qugcft in cordeLeonis,qua dida eft Regialis,habet uim,ficut illa Martis 6C louis.

Vbi comen,HaWRodan.Hac eft cor Leonis, cui fapientes antiqui nomen po*fueruntjRegale^o quod magis eft circazodiacum exteris magnis ftellis fixis,

eam propter hoc in prima magnitudtneordinauerunt,quamquaminfecun=*da magnitudine fit pro certo.

Eaftella eft una de ftellis Beibcnijs exiftentibus de natura Martis 8i Io>=

uiSjUt funteor Scorptj , Canismaio^tii.Uttinibus pulchre feribit Hermes in Hermee,• *

' R 4

L


libello dcftcllisBeibentjsinhxcuerba.EtftinuenerisaliquamexiftisBcibeni* Disin afeendente ucldccima,innatiuitatealicuius, magifter critmilitum.i. duxmilitiae,& erit magnus in luis adibus,nominatus in longinquis terris,accipies

ciuitates,& terras, arreos,donec fuerint fub fua poteftate, &C ei obedierint,

diflribuensea prout uult,8£omnes obediet illi-,Sd faciet homines lucrari. Liberalis, laudatus ab omnibus, fortisinregno , fapiens in fuis negotijs , amator o*

mnium,8£ confidit in omnibus,nondiligit litigiofos, SC fuccedit ei in omnibusbene qua: uolet,fenfatus,diues, multae pecunia, amat quod laudatur,& amatquod beneloquatur de eo.Et morietur bona morte, 8C erit famofus.HadenusHermes.

lulf.Fir. luli.Fir.Iib.tf.ca. i.dercgijs fignoru ftellis,de ftelladara ,fcilicet , cordeLeo*

nis ftc fcribit.Quinta pars Leonis habet ftellam lucido fplendore fulgentem.InhacftellaficrefcensIumincLqnafueritinuenta,horofcopus,autmedium cceli

partiliter prxfidens cardini,r£gna dCmaxima poteftatis decernit imperia.

Pi^n^.l^b.l8.ca.^<>.8.CaIend.Febm.ftellarcgâappelIataTubcron^^npedos,

rcLeonis occidit matutino. Et ca. 28. de eadem.Regia in pecflore Leonis ftella.

BalTus de Leone, Illa autemmagna dC clara qua:in pedore cius eft appel*

laturTuberone, gQuartOjtemporePtolemxiLeoniscorfuitinLeonctertiofermegradu.Nos

ftro tempore in zz.eiufdem,fcptcntnonalis latitudinis decem minutorum, pri*

mx magnitudinis,denatura(ut diximuscMartis QC louis.MliusFlcl. Qui'nto,obuiam mihi uenitMarfiliusFicinuslib.j,de Vita coe.com.loques

4îmaginibusfabricandis pro uarqs morbis medendis . Prorenum morbo cu*

' rlhum, / fando,in fententia fic habec.Leoncm auro imprimebat,lapidem in formaSolis

V* * pedibusreuoluentem,SoleincordeLeonismediumcceliobtinente, a Petro k»

v ponenfi,comprobatam S£experimentis cofirmatam,fed hac conditione,ut Iu*v pitcr,aut venusmedium afpiciat ccelum,planet£Cjj noxrj cadant,infortunaticp

iint, Dehuius imaginis fabrefadioeexpudius diximus fupra de ligno Leonis,

Pliniu».

BalTus

i^tfA4oSl.ER.lINTERPRE.Spica uirginis

Virgo componitur 16. ftcl.

Harum ftella?

ru uarianola.

' ^ jriyriSEQ_VITVR. JED CLVAH IN VIRGINIS S VMM A MINISTRA

UA manu hteret, fulgida fane ftella, Spicam nominant.StelluIa uero,qute

iuxtaVirginis dextram alam figitur, Protrygetes dicitur.^

COntuendiT.Virginis effigies.authore Ptolemxo did,7.Alma.8£Alpho*fo,z6,ftellisformatur.Interquasdux funt prxcxteris nominat e,fcil icet,

spica &T Protrygetes,

Prxterea,di uerfaidiomataduabus his ftellis uaria affignant nomina . Spica

enimArabes,chaldcd,autsaraceni,uocantAzimech in hermis,ut legitur 7,Al*=

ma.devirgineAzimcch,ideft,spicauelArifta.Inhermis(finon fallor) virgo.In

Pcolcmxus, quadri.de eaficlegimus.At oppsftellx,qux diciturAzimechAlaazdavenerismnbusnon recedit j&mercimalibus aliquantifper alfimilatur&c. Azimech

Hermes, id eft,spica,Alaazcl :forfan virgo.Hermes nominat ea Alhaifelh. Credohaec nomina in noftris latinis codicibus multum deprauata,propter ignorantiam idio

matum.Grtececaî/5latinefpica,alatinisSpicafiueArifta virginis.Vetus Alma,tralator.Qux eft(inquit)fuper palmam fmiftram,& dicitur Spica

, eft Azi*

Geor.Val. mech inhcrmis.Georgi.Valla.fic.E t in finiftra extrema manutdida Arifta . EtCarfar Ger. quantum intelligi datur, Spica dicitur uerusVindemiator.CxfarGer.De vir*

ne fulget fpicamanumaturis ardet Ariftis,

Altera ftella grxceappelatur Hy0trvgetes.LatineAnteuindemiat0r.7rp0. id

eft,ante,T$i/>.ms,id eft,vindemiator.î'>troiJid eft,vindemia,îêuwjid cft,vin*

demio.

STOEFLERI I V S T I N G E N. C O M M E N T A R I V S 99

demio.Protrygetem nominatGcor.Valla in afterilmoVirginiscu dicit,Qua:borealis eam,dida|p Protrygetes.Item 8CAuthor nofter. Mendofus eft igitur

Hyginus libro 3 .de Ilici lis Virginis,cu Iegitur.In utrifque pennis bina:, quaru

una ftella eftin dextra penna adhumerum defixa Protryget uocatur.RediusProtrygeces.VetulatradudioPtolema:iin Alma.nominat eam procedentemVindemiatorem,his uerbis.Septentrionalisearu,&diciturpra:cedens Vindes

miatorem.Aratus inPhon.deVirgine SC eius ftellisdatineficloquit.Pro altjs

Ardurusobuoluiturftellalucida. Verff ambobus fub pedibus obferuato bu<

buIci,virgine,quo quidem manibus geritfpicam fplendida (8C poft plura) Cu*ius fup ambobus humeris circuuertitur ftella. Ad dextera ala m, Prguindemia*

tor aut uocatur. Tanta quidem magnitudine taliq; mfidens fplendori,qualis

etia magnofub cauda lucetVrfo . Ardens profecto illa, ardentes etiam ei co*

minus funt ftella: 2£c. Germanicus Cacfar hanc ftella Prseuindcmiatorem (cui Germanicus

Aratus multu fplendoris tribuit)comparatftelIis vrfa: maioris,cu de ftellisVir C^far.

ginis loquitur . Heh'cen(inqutcns)non clarior ambit 8d:,Loquitur profedohypcrboiice&i perexceffum.Suntfanein vrfa maiori plures ftella: fecundo ma<=

gnitudinis, fed prxuindemiator eft in tertia magnitudine,

g R ufus Feftus,de virgine loquitur ad mente Aratide ftplla, quae eftfub cau* Rufiis Fcftf

da vrfae maioris 5C hoc optime quadrat.Vigeftmaodaua.n. ftella vrfa: maioris

informis,eft in tercia magnitudine^quemadmodu Praeuindemiator.Sed quodplures virginis ftellas,puta /,<>.7-.td.«).«4.i/.fub tam magna claritate 8C fplendo

re iefcribimt.arbitror fadu effe in laudem BC honoremVirginis,qu* modo Iu

ft/tia,modo Ceres prodicatur.quod pulchrecanitRufus.

Contemplare facros fubieda: virginis artus. .

Quam tequammemoremfSiue eft genitor tibifummus.lupitcrexThemideinterras demifiaparente.

Seu patris Aftrai aureum genus BCc.

Hanc ftellauocat unatralatio Ptole.in qua , Almucedeme Alacaf, dicens. Ptofe.

Stella aut lucida in eius ala feptentrionali gefta, qua Almucedeme Aiacafap* Almucedeme

pellant,ut Saturnus BC Mercurius operat.Alia tralaqo.JIchabet.Etiucensqua:aca *

eft in ala fuafeptetrionali, que eftdidaAnteriorrnuomedo fe,habet uim ficut Anterior.

BaiTus in .£. a Solftitio ad fidicula: occafum&fc. (illa Saturni8<TMercurtj. Ea filis,

appellat eamftcllam Anteuindemiatorem,cainquiqAftyrrjs ftella.qug Ante* Anreirindemi

„ aiademiatorappellatur .exoriri mancincipitCintcllige n. Calen.Septcmbres) ator*

^ uindemio maturitatem promittens, cuius argumento erurtt acini colore mipt

tati (S£ poft pauca) Anteuindemiator Aegypto nonis oritur. (Et nonnullis in*

terpofitis fcquitur)i7.Calen,Odobres Aegypto Spica,quam tenet vtrgo,ori* Spica. j*»

tur matutino.

Hxc Bafft uerba,& alia plura ,informa ex Pliniolibro iS.ca.ji.fumpta funt

ubitradat de uindemia, 8£autumni temporibus . Dico ex Plinio bene caftiga*

to,haudquaquam ex Pliniisnoftra tcmpeftate dilTeminatis.lnquibus omni*

bus mendofe legitur:Vindemiator . Sed legenda eft,A flyriis ftella quae Ante*uindemiator, oriri maneincipit.Item Anteuindemiator Aegypto nonis oritur.

NequaquamVindemiator Aegypto nonis oritur.Vide mi ledor in quatuor

uerbis duas mendas .Neque legi poteft Vindemiator,pro ftella,qua incipiat.

uindemia.Nam eodemcapite habet Plinius, quod antiqui nunquam exifti*

maucre uindemia maturam ante aequinodium autumni,quod(eodemtefte)

fuit fereodauo Calendas Odobres,uicefimaquarta die Septembres.Sed Vin*demiator corrupti Plinii,A (Tyriis oririincipit mane »,Calendas Septembres,id

eft,uicefimaquartadicAugufti,permteguimfermcmenfemante*quinodia

IN PROCLr DIADOCHI SPHAERAM IOANNIS

pollea in eodem capi, fcquitur, ludum vindemia: tempus ab eeftjino&io ad DSynonyma. Vergiliarum occafumdies 44. Ecce.Exhis colliguntur huii^fteHi synonyma

Scriproresde h are, iJrotrygctes, Preuindemiator,AImucedeme,Alacaf, Anterior 8c Anteuin*

demiator. v

Bafo

#

U* Scriptores de spica funt omnes fupra memorati,fciIicer,PtoIema;us , Hcr»

Iuli.Fir. mes,Ctefar Gcr.Rufus Fedus,Plinius,.Quibus adduntur hi. Hyginus in ter

cio.Et BalTus de virgine,ubi inutroqjmendofe legitur: indextra manu, fedle*

gendum edfiniftra.

lulius Fir.Iib.8,ca.u.declarisfxderibiiscum virgine orientibus 3£ occiden*

In virginis partedecima oriuntur spica, quicuncp fub hoc fydere natus fuerit,

erit mirabilibus officijs femper applicatus,uel ad agrorum cultum,pacientia Ia

borisadiumdus,quinouisfeminibus,perannosfingulos,nouitatemetiamfru

gibus pariat. Etqui ad utta: fubfidium, multas fruges in horreis condat.Faciut

etiam prxclara dellarum teftimonia, Pidores dulciarios,conditores dC fimiles

uiros Kc.A.dftipulaturidemeodemlibroca.i4.DeMyriogenefibus virginis.Si

fub ipfa spica horofcopusfueritinuetus:Pidoresfaciet,qui inter collegas fuos

habeat prindpatu.AccedicalTimilifententiaMar.Mani.libro/.ca.unico,in,$.

At cum per decimam confurgens torrida partem gSpica,ferec praeiens nafccntis tempus aridas.

Aruommingeneratftudmm,rurifcpcolendi 3sic.Legito.

Hermesde eadem multa in libellodeBeibenijs.

Scriptoresde DeProtrygetc ftella feributhi, quos fupra recenfui, fcilicet, PtoIem£us,Ara*

Protryge. tus Hyginus,Gerrnanicus,R.ufus.,Bafrus >plmius.

>Authornofter.

De locatione Deinde Spica quartadecima della in ordine dellarum virginis inuenta eft aftcllarum, Ptolemaeo in virgine 17, penegradu,in primamagnitudine,denatura Martis

& Mercurij.Noftro tempore inLibrai<5.quafi'gradu.Protrygetes aut aut prx*cedens vindemtatorem,ed inordine dellarum virginis ij . tempere Pcolemari

in virgine n.gradu in tertia magnitudine,Denatura saturni 8CMercurij. Ho#die in Libra,fecundo ferme gradu.

Podremo hic de uino per allegoriam dicendum efTet.rtem de v/ndemie legi*

bus8{incceptioneeiurdem,SeddehisprxcxceiisfcribicPliniuslibrot4.,if,t7.

18.& altis.

F$ H Q VITVR. AT..Q_V A T V. O R S T£ fc.IL Ag^L V AEINSVMNAAq uartj Jextra uifuntur,vrnaenomen habent.

\ piV/S TOEFLERt O Cito authore Ptolemaeo libro 8.Alma.Aquarium edeimaginem uniuerfa*

T INTERPR.E. Ulem,deformatam quadraginta quincp ftellis .Et in ea includi tres imaginesVma. particulares.Vnanominatamivedis.inleua Aquarij.Alteraquam aquae effu*

Tres particula donem vocant,de quibus poderius dicemus.Tertiam Vrnain.autAmphoramres magmes,

appej[anC^cje q Lia proclus hic intextu,8d continet quatuor ftelias fcilicet Nona

inordine dellarum Aquari),qu£ etiam ed in Brachio eius dextro,8£ duplici gaudetofficio.Duodecima, que etiaed in manu eius dextra.Tertiadecima &C quar

tadecima,qute locantur(ut habet uecus Tralator) in Pyxide. Georgio Valla: in

Pyxis Cotyle Coryle.Harum nona tempore Ptolemaei fuitinAquario decimo quad gradu.

De locatione tertia: magnitudinis.Duodecima in Aquario tredecimo fere gradu , tertix ma*harum fttllaru gnicudinis.Tertiadecima ineodem fexto gradu,quartae magnitudinis

.Quar*

tadecimain eodem 7-gradu,quintae magnitudinis.Nodro uero tempore, no*naedinAquarioap.gradu.DuodecimainPifcibustertio gradu .Tertiadecima

in Aquario i(j.gradu,Quartadecima inAquario z7.gradu.De earum coplcxio^

nibus

;

ST OE FLERI IV ST I N G E N. COMMENTARI V S 100

nibus nihil fcribit Ptolcmxus, fed quantum conijcere licet,accedum nonnihil

ad uiresSaturni QC Mercuri).

Hic notabis omnia fimulacra imprefla 6Cmanu picta,quo ad vrna effemen*

Aduerte, uetus interpres Vrnam uocat Pyxidem . Eftenim -nu^is (dofa.

Grarcum nomen.Vas e buxofadumJbimis,ideft,Grxce7n/;or,transfercurta# .

men ad alias materias,

Georgius Valla pofiiit Cotyle.Grarce«ori/A«.Cotylos:3if Coty!e,uas aut po#

culum concauum.NamomnecauumCotyledicipoceft.SuncnonulliquiCo# Hemina,tyleeffe uoiuntHeminam, id eft, femtpoculum uel dimidium uas . Eft etiam Cotylosle.

Cotyleiunduracoxxcum natibus, QCin utroque lignificatu hic accipi poteft.

Duxenimhxftellg,fdlicct,i$.8£ 14. funcinCotyle,ideft,inuafeuel urna,func

etiamincoxadextra ipfius Aquari), 3£ in hoc fignificatuCme iudice ) fumplit

Geor.dicit enim.lndextra Cotyle continue dux. Et nullam penitus facit men*tionem alicuius uafis, uel urna:

# DeuafispoaIncidimus in uaforum mencionem, haud indignum arbitramur nonulla ua# torijs.

fa potoriarecenfere,quibus noftri temporis uini ingurgitatores 8Cbibaces ,ob •

lafciuiam,luxuriem,petulantiam 8C immodicam effrenationem pro perdendo

B uino utuntur. Et ut milTafaciamus confuetudinaria pocula 8C honefta (li ufus

accederet honeftus)quascumque fint illa , liueex auro, argento , ftanno, 1igno

aut argilla fabrefada,abuntur noftri potatores nonnullis uitreis poculis, prx#

cipue xftus tempore,qua: GermaniceAngftcrnominant , in fundo fanefunt Angfter

.

ampla,inrotundumformata,furgentiaincollum longum 5C ftridum. VndeforceAnguftotadicipolTunt.Etfunt in multiplici differentia. Aliqua habent

An2u

coi Ia omnino ereda, quibus etiam maiores noftri cfi moderatione 8C honeftat c

funtufi'.Noftrocempore,utbibacitatilocusfu:,aliqua habent collalonga ad# Gyalae.

modum 8C curua,uulgo Storckenfchnebel ,obcuruitatem Gyalae dida. Ali#

quahabcntcollagyrata,autcircumflexa,vmbgewunden,Siincollis plurafo#

ramina,dtdaDinon.AccedunthisDadilota,rotundauafa,digitorumformisa 1 ota‘

per ambitum infi'gnita,uel habentia per circuitu eminentias quafdam, ne e ma# Amphora,nibus decidant.Item Amphota:utrinquehabentia.ani^«Etpoculorum aliud Elaphas.

Elaphas ccruiimitanseffigiem , Cantharinomodofiguni,a figulo artifice, fed Canthari,

etia CalTiterei& Lignei, Legimus quandoq? Cantharia. Carchcfiauocari pu# Canthari3.

tant, propter afperitatesmilij quadatmagine.Ceras.i.cornu aut bouisaut bu# *a‘

C bali in ordine ucnit.Et Scythia pocula,forte quod anguftiora in imo fint,EtT i#sAttliia.

nx,quibusadhxrenturncolx aut urceoli. AcMoroecpoma:ftultorum pocu* Tina/.

lum.//.M30|ftuItos,’wro(«.<x poculum, QCMonachoecpoma monachorum pocu# Moroccpoma

Jum,& idgcnus plura, quibus omnibus infatiabilis potatorum fida fitis extin Monachoircs

gui non poteft,fed mero xftuantes ebrietate interdiu 8Cnodu uexantur

, ne# Poma*

fcientesToptica uafa, dC Cytbrides ebrietatem fugantes .Hic ueterum ingenia

11 :n mirandu fatis annedere libuit,qui officio figuli,ex argillaaromatibus prx#para ra fingebant uafa,ut uino cibisque inde fumptis nonnihil deledationis ac#

cederet,cuiufmodi ex Copto urbe Aegyptiaca, nomi Thebaidos adueheban#

tur 8C Rhodiacx funt Cytlmdes.Nam inde hauftum uinum.prxter gratam tu*

cunditatem,minus Ixdebat, ebrietatem enim difcutit.O quanti hxc pocula e#

menda effent noftris potatoribus.

Vidimus noftro tempore uiros optimos,parce uino utentes incidere in ebri#

etatem,quibus,noingurgitatoribus fuccui rere uolentes,cum incidimus in ua#

fa potoria ,in hunc feremodum. Redigatur braffica in puluerem ,confimiliter

r oftra hirundinum,item myrrha conteratur quoad poteft , hxc omnia argillae

immifeeantur Od interatur, fiantep figlinaartc pocula,equibus bibitu uinuma

!


L in i,lineat

Lincole.

1 7VL£

STOEFLERIINTERPRE.Pifccsfignum

unie.

Particularis

imago l.f.ftcl.

Noiadiucrfa.

PtolemaeusAiphonfusAracusVincula caud.

HyginusLineola.

Nodus.Comiflura.

Cicero.

ebrietatem prohibent. I

S E Q_V ITVR PARTICVLA VLTIM A HVIVS PRIMAE PAR TIS

bxc.Que uero a Pifcium catide partibtis fitx deinceps funt,Gra:ce Rivo/, Lati

nelinea:,uel,utqubufdamplacet,lineolaenuncupantur.Suntitac$in auftri

na linea ftclla:nou:em,infeptentrionaIiqiiinq3.Sedpr£fulgensfydus,quod

infummaIineaconfpicitur,Gra:ceg,au0io7J.o3-,latmeNodusnuncupatur.

PRincipeaduertendum,Pifciumiignumutt(e,dequofupradixirnus, cons

ftituiturex duobus pifeibus copulatis, aut colligatis perlineam , aut filum

quoddam.Et habet totum fignum,authore Ptolemso 8. Alma . 8C Alphonfo,34.ftellas

)&! in co cotinetur particularis qmeda imago 14. ftellis ornata . Cuiiis

quidem dC etiam Nodi ciufdem apud authores uaria funtnomina, omnia tamefynonyma , Aratus in phee . de his loquitur ip liare uerba . Ab ambobus uero

tpfis(intellige pifeibus) tenduntur quafi vincula, e caudis utrincjjfequentcrin

unumcocuntibus.Etharcquidem unaftellaconnedit,dara£j3magnac{j,Qua

etiamuti^colligatmamfubcaudinam uocant. Et idem alibi. Vincula autemcaudina/juibus Pifces extremitenentur,ambo coeunt, a caudis defccndentes.

£Ecce Aratus uocathanc particularem imaginem , vincula,& vinculacaudina

quia a caudis Pifcium principiumfumunt.Nodumautem nominat: colligatus

ram fubcaudinan.Vetus TralatorAlmagefti nominat Filum aut Fila, 6CNodiJ.Cofimilicerinterprartesquadra.citantFilum, Nodum nominantligaturam

ligamentum.

Hyginus lib.j.de pifeibus fic feribit .Hi Pifces quibufdam ftellis , ut lineola ab

Arietis pede primo coniunguntur(8C poft pauca)Nodum uocat commiiTuram,

quam Aratus,quum allegat ,

uocat Syndefmos. EtadducitHyginus Ciceros

nem infententia ficloqucntem.CceleftemNodum non folum e(Te Pifcium,fed

etiam totius fphxrae.Nam circulus meridianus,quia pede Arietis ducitur ctia

ibidem peripfumarqirinodtale irergit,quibuscirculisuicinus eftNodus.Quasrcuideturconnodareiemifpharram meridianamcum feptentrionaria,Ethcec

olim ucra fuere.

Cxfa rGcr.nominatvinculum8CNodumjhis metris.

Non illis liber curfus,fed uinculacauda I

SinguI a utrunt}?tenent,unocoeuntianodo.Et Rufus Feft. de pifeibus fic canit.

Sedtamen hi late ftellis ex ordine fufis,

Neduntur caudas,& lentatrahuntur utra^Vtncula per ccelum,coeuntquas cingula rurfimt*

Et ruitlo confixa quafi fuper igne tenentur,

Cceleftem memoratqua: folersGrecta nodum.Item Badiis de pifcibusiappellat vincula,Alligamentum lineum.Et idem in,

afolftitioadfidiculxoccafum,Nodunuiocatcommi(ruramPifcium.Hxcfane

nomenclaturafumptacft,exi8.1ib Plinrj ca.31.cum inquit .n.Calend.Odobris

Cxfaricommiftura pifcium occidens.

Geor.Val.filum uocat Lin Cf, dici t enim . AdLinum prima a cauda. EtNodirconiundionemcum fubiungit. Qiiarinconiundione duorumIinorum,A/vog

enim Grarce,Latine uinculumlineum.AcceditGeor.nofter Produs de lino.Ec

cu idem dicit,GracexiW.Latine linea:,non uult,quod GrarceA/W,Latine linea:

ftgnificet . CumAiWGrarcum non (ignificet Lineas .Sed ygoyxwGraecum,Lisncamdeiignat,S£ Grammata:Lineas,Sed id tioluit,ubiGraecus dixitJii»w,Las

tinus

tozST OE FLERI IVSTINGEN. C OMMENTARI VS,

A tinus profert Linea:.At NodQaut Coiundionem appellat Graece <tuufivr/xoq,i,

nodus ucl coniundio.Sunt igitur nommaFiIi fynonymahaec,Fil0,Fila,Vineculu.Vincula,Vincula caudina;,Linea,Lineola:,Ltnu& Lmi, ac Alligamen*

tuLineum,Cingula,ubicpinteIIigitoPifcifr.Nodi uero fynonymahxc funt.

Nodus PifcifijColligatura fubcaudina Pifciu,Ligatura,Ligamentu ,Coniun*

Scriptores de his iunt tam fupra recitati, f. Aratus,Ptolee (dio,Syndefmos,

mauiSjHyginuSjCicerOjGermanicus, Baffiis, Rufus.Omnes fteila: harum Iri

nearufuqtnumeroi4.8£inhocconcordat Authorcfi Ptolemaeo 8C Alphonfo,

Sunt aut inordine ftellarum Pifciu 9. 10.11.1z.1j.14.1y.Kj ,17.18.1 9.10. zi.zz.Etfue*

re omnes hae tepore Ptolcmari in Pifcibus,demptis quinq?,f.i8.«^.20.21.21. quxfuerut in principio Arietis .Hodie oes funt inAriete a primo gradu in zz, ufefi,

Authornofter collocat noue primas ftellasinLicea auftrina.i.in Linea trariri

eunte acauda pifeis Auftrini uerfus meridiem i Reliquas quincjj ponit inlinea

feptcntrionali, hoc eft,inLinea tranfeunteameridie in caudan 1 Pi-fdsborei* Et

in hocnon nihil diflentit aPtolemaeo 8CAlphonfo,qui decemprimas luppu*tantinliheaauftrina.Vna.f.i9.uocantNodu,reliquaf,.f.zo.i».zi.locamiulinea

feptentrionalem. Item »9,id eft,Nodus 3L zz.funt tertis magnitudinis, reliquae

Prima: decem lineae meridionalis funt authorc Ptoie* (quartae& fextaei

B marode natura Saturni& parii Merchrij.Sed tres linea: feptentrionalis fequue

tur complexionem Saturni &Iouis.Decimanona,Iucens,quce Nodus dicitur,

Martis gerit natura3C Mercuri) modicu.De linea fkie lineis polient hic muri

ta fatis utilia recenfert * quibus oibus miliis duo dumtaxat proponam 1 Pritnu

quid hoc uelit prouerbm,Lmeam fafteducere. Plini. I1b.j4.ca, 10, fcribitcleApe Prouerb.

pelle cofummatilTlmo pidore.Cui fuit perpetua cofuetudo,nuncp tam occupatam diemagendi,utnon lineam ducendo exerceret artem.Quod ab eoiriproe

uerbiuuenit,quod nullus etiamnu quibuscumque negotqs occupatus

,diem

abire finat,quin fuae artis quippiam exerciti] habeat

.Quod fatis probat Ouri

dius libro fecundo,deArte amandi.Sed mora tutabreuis , lentefcunt tempore curat,

Vanefcitqueabfens d£nouus intrat amor. . .

Secundu,quidfi'tid Lineam pofcere,QmnriliahusIfb.ii.fichabet,Tranfire1 p

in diuerfa fubfellia, paru uerecundum eft.Nam 2d Gaflms Seuerus urbaneade Quintilia,

p uerfus hoc facientes lineam popofeit. Ambiguum e(Te uidetur quid litm hac

parte Linea. Dicunt dodi(Tinii,Longurium fntelligi. Sic enim longiores peiv Longurius,

ticas (Tefte Varrone) aut robuftioraligna,quae in ftabule equisinterponunt,arr0*

ne fe mutuo fcriat,aut inpugnam cofurgant,appellari obferuatu eft. Sic linea

poteftdici lignum uelregula, quafecernitur inter loca uel fedes,8C poteft effe

fignum cretafadum ,uel ex ligno ,affere&c,Ouidius primo

,de arte,loquelis Ouidius.

de Circenfibusfpedaculis currentium equorum,lic canit.

Et bene te cogit,finolit,Iineaiungi

Qiiatibitangendaeftlege puella loci &c.Hic no absreinmentem uenir caput 41. libri fecundi PIintj,ubi idem numee Pliniusiiluftria

rauit 72.co2leftesimagines,noininatameneorutacuit.Nos,utauthorilIuftrior curquoadima

redderetur, omniu nomenclaturas recitauimus, tum uniuerfales cuparticulae §,nes zo^*acJ “

res,quod fupra uifu erit facile. Intereasautquae in lignis 2 odiaci continentur,

funtnonnullae particulares nondum expolit*. Quocirca ne carptus ordo line

quaf,easipfas paucis abfoluemus.Exfignoigit Sagittari) tres particulares exe

cerpunt. Qiiaru prima eftTelu,Sagittaautlacul0.Scitoledor in cceloGemie Telum.Sagir

nu inueniriTelum.Vnu h aud longeab Aquila,in Ladeo circulo uerfus fepten ca>,acu ^UITI '

trione coIIocatu,de quoin fubditis,Aliud in Sagittario , dequo hic. Cuius pars

IN PROCLI DIADOCHT SPHAERAM IOANNISprior etia ladeo immerfaeft uerfus meridie. Etduabus tantuftellis formatur, Din ordine ftellarum Sagittari) Prima dC Septima. Prima temporePtolemaei fuit

in Sagittario,quarto quafi gradu,tertia: magnitudinis,denatura Martis 6t Lu

nat.HodieineodemSagittario gradu 24. QCob eius complexiOnemMarticam§C Lunare eft ftella nociua oculis,ficuti fupra de Pleiadibusdocuimus.Septima

aut Ptolemari tpefuit in Sagittario,gradu ij.quarra: magnitudinis,habes uim

lotiis 8C paru Mercurijjiodie inuenitin Capricorno tertio propemodu gradu.Arcus Sagita Secunda particularis eftArcus Sagittari). Cuiusmaior pars in Iadeo iacetcirtari|. culo ad meridiem 8Cornaturduabus ftellis,qua; in ordinefunt j, £>f j.Sunttame

qui quarta huic arcui adduntja quibus dilientio.Tertia tempore Ptolemaei

fuit inSagittario p.grad u,terti» magnitudinis,hodiein 28. quafigradu eiufde.

Quintaautem in eodemz.feregr^du,quartae magnitudinis, hodie in 26.pene

ciufdem.EtfcquunturambaenaturainlouisSfMartis.Fafcialinceo» Tertia uocatur Fafcia aut Linteolu capitis.Contendunt alii Leonis autfergIum Sagircarri c(j*e pedem,ex humeris Sagittarii emergentem.Hanc uetus interpres nominat

t

Contactu. Gcor. Val.modo Atcadum,modo Contadu,&C fex gaudet ftellis,

quae in ordine ftcliarii Sagittarii funt 1 2.1J.14.15.16.8C 17,Fuere hae tempore Pto £Icmaeiin Sagittario a 2i.fermcgraduin*s>.quartae&Textae magnitudinis.De

complexione Iouis dC parir Mercurii , DeTelo 6i Arcu loquuntur propemo*

Aratutomnes,qui de Sagicrario feribunt. Praecipuerame hi tres Aratus in Phceno,

fic.Arcum quando Sol incendat,S<r redorem Arcus,fub uefperanauem reducis

Cx.Germa. to,fidens non amplius nodi ftic. CaefarGermanicus,fic.

Belligerum Titan etiam cum contigit Arcum.Ducentemque ferunt finuato fpicula ncruo

Iam daufum ratione mare eft,iam nauita portumInfeftamnodem fugitat iongascp tenebras 6Cc. Item Rufus Feft.fic canit»

Par metus ex pelago tibi fit quocpfole Sagitta

Cum Ieuis afflatur,cumlux in arundine flagrat.

Ignis mundani,cum tela extrema coquuntur.

Cumque Sagittiferi torret uapor aureus arcus.

Tum quoque fipiceam fpederis furgerenodem.Informem tetris tellurem ut ucftiacalis.

Littus ama &fc. FPrarterea Aquarius uniuerfalcfignum

,ultra Vrnam particularem imagi*

nem,dequafupradifleruimus,duashabetaIias.Primaeftineius leuamanu,a

Pannut.Geor. Valla uocata Veftis,auetcrc tralatore Pannus,tribusque completur

ftcllis<5. 7- 8. in ordine ftellarum Aquarii. Et operancurad modum Saturnii

& Mercuri). Prima tempore Ptolemaei fuit in Capricorno 18. quafigradu ter*

tia: magnitudinis.Hodieinfeptimo gradu Aquanj.Secunda ad tempus Ptole*

mxiinuentaindecimofextograduCapricorni,quarcsmagnitudinis,hodieingradu fexto Aquarij.Tertia Ptolemaeo obferuantein decimo quinto gradu Capricorni,nunc in quarto Aquari). Quod fi redos inccelum oculos dixeris

, du*Duplex Veftis as intueberis Veftes. Vnam Vergil ias, id eft, inftitorisVeftem , de quo fupra.

Alteram Aquari) dequa /am diximus.

Fufio a uxSecunda uarias recipitappellationes.VetusA!ma.Ptole.interpresdid.8.S£

Decurfus aqufAratus tn Phoe.uocanream Fufionc Aquae,Decurfum autcafumAquae.Geor,

Cafus aquae. Val.fluxum aquae.Hygin us in j.Baflus 6C Iuli. Fir. etfufionem Aquae. MarcusFluxusaquar. Manf.lib.j.AmnemAquarii.ConftituitauthorePcole.&Alphonfoex2o.fteI*

Effiifio aquae. |is,incipiensiuxta ordinemftellarum Aquarii a 23,ftella, finiens in 42.Tempe*Amnisaqua*

ftate Ptolemaei omnes reperta: in Aquario,noftrain Pifcibus,dempta ultima.f.

ri). 4*. quae

ST OK FLERI t VSTIN GEN, COMMENTARI VS, ioj

A 41.qua: in Aquario locat. OmnesiuxtaPtolemam in quarta dC quinta magni*tudine,pra:ter4z.pi gfiilgentem primae magnitudinis.Omnes de natura Satur

ni &C. Iouis modicum.Collibuit hic (omnibus aliorum fententijs miffis) apotelefma Iuli} Fir.lib.8

ca.z9.adiungerejn aqua: (inquientis) effufione, qui nati fuerint, a prima a:ta*

te,diuites erunt 38i multorum bonorum poffeflTores,fed patrimonium paternu

iiaria profufionedilapidabunt.Erunt autem liberales,fedhis erunt multi fre*

quenter ingrati . In aetatis tamen proceffu,maxima 8C patrimoni) 8C dignitatis

augmenta confequentur,ac inimicos fuos fibi utdebunt omnifariam fuburga*

tos.Habesnunc optime ledlor complementum omnium imaginumPliniana*

rum,ad Zodiacunripfum fpedlantium.Et hadenus de prima partehuius ulti*

mi capitis Procli.

IVPEREST PARS SECVNDA Q„VAE STC EXORDITVR. SEPTE NTRT*onaliafunrjqutecumqueadSeptentrionemfituhabent.Sunt autem haec.

Vr/a maior,Vr/aminor,Draco,qui inter VrfasIocatur8dc.

REruato ordine aiithoris inittifnobis cft Vrfa maior. In primis igitur aduers Fabula Vrfae

kDcendum.Hanc Hxfiodus ait eile Calyftonomine Lycaonis filiam,cius qui ’

in Arcadiaregnautt,eamqueftudio uenationisindudam adDianam fe applisc 1 us‘

cui(fe,a qua non mediocriter e(Tediledam,propter utriufquc c onfimilcm na«

turam.Pofteaaute alouecomprelTam. Et (ut habet Ampliis Comcediaru feris

ptor) lupiterfimulatus effigiem Diance cum virginem uenantcm , ut adiutans

perfequeretur,amotam a confpedu cteteraru compreflir. Calyfto uerita Diasna: fuum dicere euentum,quod diutius cxlare non potuit. Nam iam utero ins

grauefcente propedicm partus, in flumine corpus exercitatione defeflum cumrecrearet,'a Diana cognitaeftnonferuatfeuirginitatem, cuidea pro magnitu*dine criminis no minorem retribuit pcena.Erepta enim facie uirginaliin Vrfx

fpeciem eft conuerfa.NonulIidixerunt, cum Calyfto abloueeflet comprefla,

Iunonemindignatain vrfam conuertiffe.Qua:cum in fylua utfera tiagaretur,

aquibufdam Aetolorfi capta,adLycaonem{promunerein Arcadiam cum fis

liocftdcducfla.Ibi dicitur infcialegis inlouis Lycfitemplum fecortkcifle, quacbfeftim filius fecutus eft.Itaquecu Archades infecuti interficere conarentur,

lupitermemor peccati,erepta Calyftoncum filio interfydera collocatiit. Eam*que Ardum,filium autem Ardophylaca nominauit.

HancfabulamThomas Rhadinus his metris defcripfit.

Omnipotens quondam de virgine NonacrinaIupiterincaluit.

Cogit amor coelodcfcendere,fcemineamque

Induereeffigiem,

Ofculadum figit,fubeunt certamina tandem»

Vidor ad aftra uolat

Dum fentit furtum luno Saturnia coniunxEtforor,ingemu/t.

Tendit adima furens,ai reptam crine foluto

Sternithumi trepidam.

Duvnque preces fundit,nigrishorrefcereuinis

Molliamembra uidet.

Oraqiiequte tantum placuerunt candida amantiTurpiaridus habet.

Aliamfabula infra c3

de Vrfa minori differes

mus,exponemus.Secundo loco nomina

fqomfnaVY*fatis uaria de vrfa hac ma fx maioris,

iori funt aperienda ha:c,

«Vafa AiT-^Graice.i. Plau

ftrum maius. Septentrio

maior,Arcfturus, Arflios

Biafor.TaynoTElice. Hamaxam.»a/j.oi<x Grxcum Latine gaucl currus»

fonatpIauftrum,/A£).ama Plauftrum msgnii, plauftrum magnu, gnum‘

ob differentiam minoris

S .t-


Hyginus,

Et quid?quod fuerat formatum corpus ad unguem de quo \ fubdins ,de quo £)Fceda fit urfa dolens. Hyginus lib. 2. dc ardo

Ingratumo quoties caufabat mccfta tonantem minorific feribit, Maio*Immemoremque fui. rem ardum complures

Quamcum per fyluas errantem cerneret,aftris plauftro fim/le dixeruc

Inferuit miferans. bi U/j.«£ctjj Grarci appeblarunc.Cuihfcc memoria: prodita eft caufa. Initio qui fydera peruiderut,5 numeru ftellarum in unaquaejj fpecie corporis conftituerunt

,5f non ardum, fed

plauftru nominauerunt.Exfeptem ftellis dua:, qua: pariles, 6C maxime in uno

loco uidcremuv,probobushabercntur,reliqua: autem quinque figuram plau=

ftri fimulavent,!taque 5' quod proxim5huiccftfignum,Booten nominare uos

luerunt.De quo infra plura dicemus.

Arftos maior. Ardos maior,uel utH ygino placet,maxima,td eft,vrfa maior.ayKra? enimGrxce,larine urfus ucl urla,dcquo fabula iam eft recitata.

Septentrio ma Septentrio inaior,nos utraf,pardos feptentriones dicimus,Varro,Trionesior* rufticoris uocab ulo boues uocitatos feribit. Si quafi' quofda teriones , hoc eft a;

randre terra: Si colende idoneos.Qj.iod ergo anriqu0i4fRaj?an,hbc cft plauftrir £dixerunt,noftri ueteres abobus iundis feptentriones uocauerut, a feptem ftcl

Ioan.de Sa bu. is quibus iundis quafi triones figurantur , legito loan. de Sacrobu. in libello

Ouidius. fphaera: trada.2.111 principio. Ouidius i,Meta,fab,6,

Gurgitecerulco feptem prohibete triones,

Syderaque in ccelum (tupri mercede recepta

Pcllite,ne puro tingatur in squore pellex Ouid i.Meta.fabu,».

Scythiam feptemque triones

Horrifer inuafit boreas. Virgi.primo Aeneidos.

Atdurum,pluuiafqueHyades,geminoscj? triones. Boetius lib.z. metro.6".

Quos premuntfeptem gelidi triones. Eliceuocata ab urbe Arcadia:,

quam authore Plini, lib.i.ca.pz.mareabforbuit, in qua Calyftonata perbibet

di ab ea hoc fyd us Eliccn uocitatu.Scd fi rite legeris Pliniiib.4. cap.5. Eliceop*

pidum fuicAchaiae Sf non Arcadia. VYget mehic uehementer unii quodnoaufl/ etia in facris i/teiis dodilfimi Si in numeru fandoru relati:Arcluru ailc»

Virgiliu»,

Boetius.

£lice.

runretle Vriam minore. Cft apud fandi! Iobca.38.fic legit. NunqtiidcSiunge

rc uaJebis micantes i telias Pleiades,aut gyrfi Arduri poteris diltipare.Hanchu F/us capitis particula diuusThomas Aquinas his uerbis dilucidiore reddere pol

licecur . Cofideratin corporibus cceleitibus uniformiras motus primi mobilis,

ex eo q> reuoluitur totu ccelum,& omnes eius (teli ce femel in diedinode fuper

polos mundijhic aut motus fenfibilius percipitur ex ftellis propinquis polo fes>

prentriona!i,qua:funtnobisppetueapparenrta:,proprei eleuationepolifuper

noltru horfeonrem,interquas (fellas maxime notatur cbltellatio Arduri, qua:

eft V rfa maior,anus ftclke manifefte apparent moueri in gyro circa polamundi. Erqiiantuadhocfubdit.Aut gyrfi Arduri poteris diffiparc,ut.f.noarcum*

eat polu,hadenus Aquinas . Cuius fententia manifefta eft Arduru dici vrlant

maiore.Accedit huic fenterice diuus Grego. Iib.ip.ca.z8.5i 29.fcribensinca.38.

Job. 38, ipfius[ob,ubica.i8.fichabet.Arduru,quinodurnafpatiailIu(trat,n5occafu^

ru.Er lucidius ca.29. fic. Eft in Arduro quod cdfideratius polfumusintueriJnfepre quippe ftellis iroluif, 5'modo quide tres ad fuma deuat,atcp ad ima quas»

tuormclmat,modoquatuorfup/us erigit Sdrcs inferius premit, harcGrc. His

uiroru fciiccntijsncq;adco,neq;indiucrfuinco. Nuncptn meminimclegific a*

pue! aliquem aftrologuni,aut poetam, Ardurum furnipro vrfa ue! Maiori ire!

Minori, Non raro tamen legi Arduru accipipro Boote ,aut eius ftclIa lucida

adgenua

STOE FLERI I V S T I N G E N. COMHENTARIV 5, 104.

£ ad genua aut coxas locata,informi.Sunttamen qui arduru interprencurAr*(fti caudam , ab ajjcro5,id eft,urfa,8£ ura oi/j«,id eft,cauda:quafi tres itelix in cau*

da urfae,fed id modicum releuat.

Scriptores de ucrifqlieVrfisfunthi,Ptolcma:us Iib.7.AIma,8C trada.primo

quadri.Aratus in Pha:no.Hyginus,lib.z.8( j.Plini.libro z , Marcus Mani, libro

primo.Cxfar Germanicus in Aratum. Et Bailus in comen. Rufus Feftus,Ci*

cero,AIphonfus,Geor,Val.Virgilius,Ouidius,FIaccus QCcxtetipoette.Non

nullashorum fententias pofteaquam de vrfaminori dixero, adiungam.Quarto,authore Pcolemxo Vrfa maior 17,micat ftellis,quae eius tempore

fuere in Geminis,Cancro &CLeqne.Noftro auteminCancro,Leone&Virgi=

ne. Et habent omnes uim Martis . Sed in praefentiarum omnes eius ftellas mif=

fas facio,demptis his qua: Plaiiftrumconftituunt , numero feptem ,ex quibus

quatuor in ordineftellarum Vrfa: maiorisj6.17.18.19. plauftrum aut eius rotas

prae feferunt.16.17.8i ^.fecunda? funt magnicudinis.i8.uero tertia:.Vigefima^

quinta etiam fecunda: magnitudinis,Alioth dida,temoni prteeft.Vigefimafes

xtaaute& Vigefimafeptimaduobus bobus aptantut . Ffaec fere iuxta fentent

,1! tiamHygintj funt dida.VeruGermanicus tres ftellas caudae temoni attribuit,

^reliquas rotis plauftri,

SEQ^VrTVRVRSA MINOR.

\TT fabulaefequentes captu fint faciliores, hanc promittendam cenfui.Sa#

V turnus primus deus,oraculo certiorfatftus,fefiliuhabituru,per queere^gnoexpellcrcf,ftatuit omne prolemmafculamfe interemptura, Prgcepituxor

i

Opi,ut quicquid pareret fibi prgfentaret,quae Iouem patiens pulchritudine

cius dcledaca,alendum Nymphis Didarimontis Creto comeiidauit.Qua:Saturno fcifcitantide foetu,lapidem pannisinuolutum obtulit,qucmmox deglut

tiuit.Iupifer uero aNymphisnutritur in antro montis .Et adhibiti funt etiam

Ioui Curetes,id eft, Corybantes, Idaei, fiucTelchines .Et ne forte uagitus det

flentis a Saturno audirccur,cymbala illos , 8>Ctympana clypeos 8Carma pult

fafle, adquorumetiam fonitum aduenifle apes,& infantis orimella iftftillaffe,

cuius beneficii gratia Iouem poft cceliimperium adeptum , indulftfte apibus,

_ ut finecoitu generarent.^ Aratus utriufqueArdifabulas in una colligit

,quem& fequunturGermat

nicus QC RufuSjinhancfermeformula.Duoautemvrfo ipfum polum boreii

circumtenehteSjUnacumint,eo quod uocantur Plauftra. Quo,fci!icet,capita

quidem ad lumbos femphabent inuerfim,femper uero rcfupine circumferunt

tur. Viciftlmin humeros uerfo (ficredere dignum)E Creta uero illo Iouis matgni beneficio,coelum afcendcrut

,quiaipfum oliminfantiente Didoo in odos

ro: montemprope Idoum antro impofuerunt,atque nutrierunt perannum,Didoi Curetes quando Saturnum fallebant .Qui hanc quidemCynofuramcognominedicunt,alteramueroEIicen.EIice quidem uiri Achiuiinmari fit

gnat,quooporteat naues dirigere. Altera uero Phoenices fifi,perfulcant'marc.

At Elice quidem clara eft, ac obferuatu parata, multalucens prima node.AUtera uero obfcura quidem,fednautis aptior, minori enim tota draimuerfaturorbe,hacquoq* Sidoni) redilfime nauigant.ExhacFabula Aratihabetur Cytnofuram 8£ Elicen Cretenfcs fuilTe Iouis nutrices ,ob quod funt ccelefti donat

ta;honore.

Arato belle accedit C a: far Germanicus his metris.

Axem Craetea:dextraleuaquetuentur.

Scriptores,

StellxVrfai

maioris.

Natura,

Alioth*

Vrfaminor.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOAHKISSiue ardi , feu Romani cognominis vrfa: UPlauftrum,uel faciesftellarum proxima uera

Tres temone rotifque micant/ublimequaternas

Si melius dixiffe feras,obuerfa refulgent

Ora feris,caput alterius fuperhorrida terga

Alterius Iucet,pronus rapit orbis in ipfos

Decliuis humeros.Veteris fi gratia formae,

Crefia nos tellus aluit,moderatorolympi

DonauitcceIo,meritumcuftodiafccit.

Q_iiod fidei comites primaincunabula magniFuderunt fouis attonita?,cum furta parentis.

Aerea pulfantes mendaci cymbaladextra

Vagitus pueri patrias ne tangeret aures.

Dida exerceredominae, famuli Corybantes,

Hiclouis altrices Elice,Cynofuraquefulgent,

DatGrais Elice curfus maioribus aftris,

Phccnicas Cynofuraregit,Sed candidatota EEt liquidofplendoreElicenitet haud prius ulla

Cum Sol oceano fulgentia condidit,'ora,

Stellamicat coelofeptem qua Crefia flammis.

Certior eft Cynofura tamen fulcantibus aequor.

Quippe breuis totam fe cardine uertit,

Sidoniamque ratemnunquam fpedata fefellit

Rufus Feft. Confimilem fere fententiamhabet Rufus,quem legito.Virgilni s

jt€m ^ yrj--

$y

j

rgiiiuS primo Georgicorum.Maximus hic flexuftnuofo elabituranguis

Circum,perqueduas in morem fluminis Ardo,.Lucanus. Ardos Oceani metuentes aequore tingi. Lucanus odauoPhar.

Sed q ui non mergitur undis

Axisinocciduiisgemina clar/ifimusardo.

Oiiidni*file regit puppes. Ouidius tertio Faftorum»Efleduas ardos, quarum hxc Cynofura uocatur

Flaccus.Sidonijs,EIicen Graia carina notat. Flaccus. F

Sidomjs Cynofura regit fidiflimanautis.

Et Grais Elice multum obferuanda magiftris.

Agatofthenes inA fiaticis carminibus Cynofuram dicit louisfuiffe nutrii

ccm,unam ex Idaeisnym phis,a quain Creta: oppido Hiftoe Nicoftratus coftf*

tuit portus, Si circaeu locum Cynofuram fuilfc , Si agri maiorem partem Cy*nofuram appellatam. Ad hoc accedit nonnihil fabellaThoma: Rha.fic.

Fabella Vrfa Cum paruum Cynofura Iouem nutriflet,amoris

minoris. Gratus eam flammis cinxit Olympiacis.

Qute nunquam lymphis feptem merfifle triones

Cernitur,oceano lumina blanda negans.

Quare uoce= Sed hic no indigne qirxr/tur,quare Cynofura aut Vrfa minordicaturPhceo

cur Phoenice. nicc.Rcfpondct Hyginus Iib.z.deardo minori.Thales,qui diligenterderebus

ccelcfttbus exquifiuit Sihanc primusArdon appellauit, natione fuit Phcenix

ut Herodotus Milefius dicit, quare Phoenices haneftudiofius perfpiciendo,di

Iigentius nauigareexiftimantur,8iuere ea ab inuentoris nomine Phoenicen

minorisin quiHabet autem hxc Vrfa minorfeptem ftcllas, Septriones,aut (appellant,

bus fignis 8c Plauftrir,ut pra;d(xinius,nominatae,qu£e tempore PtoIema:i(fuerein Geminis

nacura. 8i Cancro

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS idf

& Cancro.Noftro autem aeuofunt in Cancro 5C Leone.Exhis prima,quae eft

fuper extremitate cauda:. Polus appellatur, per quemlocum ipfe mundusexiftimatur uerfari,& eft Tertia:magnitudinis .Duae fequentesin cauda, 8C

dua: rotae primie,funt in quarta magnitudine .Dux fequentes rotae, funtin

fecunda magnitudine. Et utteftis eft Ptolemaeus trada, primo quadri.habcnt

harftellae uimSaturnibCparum Veneris.

Suntnonnulli uiri,etiamdodifttmi,quiVrfae minori attributi tMemoriam Memoria*qua: pars integralis eft Prudentix,ob id quod eius ftellae funt de natura Satur=

ni QC parumVeneris. Albumafar librofeptimo intro, uoluit Saturnu farie co= Albumafar*

gitationis, multae^ memoria: reputari cu ficcus exiftat. Quod plane tcftatur tuliusFir.

luI.Fir.libro fecundo capite decimo,cum inquit.Saturnus quidem Siccus,multx cogitationis , aita:que memoria: .Hanc enim naturam potentia: memoratis

uae conuenire Ariftoteles in libellode Memoria Remini.docuic,cumhum i*

dos male,(iccos bene memoratiuos afleruit.Placuit (non abs re) hic paucula ad Ariftoteles*

iungere memoriam ftabilientia.Cicero libro fecundo Rheto.quatuor docuit Cicero.

Memoriam fortificantia,autroborantia. Primum eft,ut eorum,qua: Memoria- pr«i

uolumus memorari,quafdafimilitudines alTumamus couenientes, nec tamen

ccpca'

B omnino cofuetas,quiainconfuetorum magismemoramur,8Cfic in eis animusmagis dfuehementius detinetur, ex quo fitquod eorum qua: in pueritia uidis

mus, magismemoremur * Ideo autem necelfaria eft huiufmodi imaginum aut

fimilitudinuadinuenrio,quia intentiones ftmplices &.fpiritales facilius ex anis

moelabuntur,nifiquibufdairi ftmilitudmibus corporalibus quafi alligentur,

quiahumanacognitio potentior eft circa fenfibilia,Vnde &CMemoria ponitur

in parte fenfitiua.

Secundum eft,ut ea, quae memoriter tenere uolumus ,confideratione ordis

natadifponam us,ut ex uno memorato facilius ad aliud procedatur . Vnde di=-

xit Ariftoteles dc Mc.SiRe.qtiod a locis aliquando reminifei uidemur . Huiusautem caufa eft,quiaab uno in aliud ocyus proceditur.

Tertium eft, ut follicitudinem ponamus SC affedumad ea,quorum niemos

rari uolumus,qm'a quato aliquidanimo magis imprimir,tanto difficilius elabit.

Hinc ibidem Cicero , Sollicitudo conferuat integras ftmulachrorum figuras. Cicero*

Quartum eft,ut ea,quorum memorariintendiinus,frequentius meditemur.

Quia ut ibihabet Ariftoteles in eodem libello , Meditationes Memoriam fals

Q liant. Quia ibidem, Confuetudo eft altera natura. Ariftotc*

De Vrfis terrenis multa Emiratu digna feribit Plinius inmultis libris prxs

ctpuetamen libro S.ca.jcJ. Vrfltemni,

Quibus addo harcduo.Primiim,Vrfa ubi fe perpinguemfenferit, ac pleni*

orecorpore,morbi loco ducit ipfinnhunc ftatum,Quapropter latebras querit,VYfaeuafricM,,

ubi tam diuconquiefcit, donec inutile pinguedinis onus refideat, uelut dcclis

natum.Pergitautem,ac in latibula fefe infinuat, noripedibus utique,fed dorfo

refupinata,corpus protrudendo,nefuperfint uenatoribus ad indagandum,ueftigia.Haeceft urfa: uerfutia.

Secundum,'Vrfi manus effc inter efitandum prsdulces,infignicp fuauitate,

traditu eft . Sic anteriores eius animantis pedes nuncupant, quod eoru fitfun* ^dulces*dio duplex :incedendi dCapprehendendi . Huius reiratione reddit ferme Pl u*

P

tar.in libello, quoreru, euentuumquenaturalium caufas perquirit,& philofo* Plutari

phico perpendit examine.Quod percoquentia corporis alimentu carnem pra:

ftent quacumque alia fuauiorem longe . Concoquit autem omne quod difflat,

id eft,flatu turbat, id ucro eft quod mouetur, quodque exercetur , ficutiVrfus

partemhanc agitat plurimum,tuminceffus ratione,tumadprehendendi*


fi"\ I^^VroEFLERlD interpre.

Fabula.

S E Q^V I T VR,D RA CO Q^VIINTERVRSAS LOCATVR.

Y"'\Raconemali) appellant Serpentem ,altj aute Anguem.Draconisfabu*J ) lxfunt pl ures,hicea qua: cumTh<'hornaRha.quadrat,retexatn,hunc Dia#

conea Gigantibus Mineruf obiedum cu eos expugnaret,Mineruam uero arre

ptum Draconem contortum ad fydera ieciflc,8£ad ipfum axem cceli fixiflc.Ita

que adhuc eum implicato corpore uideri,ut nuper adfydera perlatum.HancmemoratusThomas fic cecinit.

Pallados armata: ftudium fuperareGigantes

Extitit( ut fama eft)proprqs extrudere terris,

N ata Iouis fummi de uertice fortior extans,

Vicftrix iammiferos cum debellalTet in armis,

S erpentem obijciunt,raptum quemfydera adegit

Contortum in gyros,noftro8£ circumdedit axi.Scriptores, Scriptores de Dracone ftint fere omnes fupramemorati,quideVrfis feripfe#U1

‘ re,quibus additur Iuli.Fir.qui libro 8.ca.i7.fic habet. Anguis extremus eft qui

inter duas Ardos politus eft, inmodu fluminis,quod finuofis flexibus labitur.

Qiiicunqjfub hoc fydere nati fuerint , Marfi erunt,uel qui uenenis,exherba# crum pigmentis confedis,falutaria foleant hominibus remedia comparare.

Stellae Dra* Habet pra:tereaDracoauthore Ptolemaeo lib,7.Alma.3i.ftellas,pafnmcon#coms.

itura: eiufdem tempore, in Libra, scorpione, sagittario,Capricorno,Aquario,

Pifcibus,Ariete,Tauro,Geminis,Cancro,Leone,virgine,Hodie funtin his , fcilis»

cet Scorpione sagittario,capricorno, Aqitario, Pifcibus, Ariete, Tauro, Geminis,

cancro,Leone,virgine,Libra.Sunt demagnitudinej^.^.cJ.FulgentioresexhisMagnitudo.

funt odo,tertta: magnitudinis,fcilicet Tertia,quteeft fupra oculum. Quinta

qug eftfupracaput&appellatur Rastaben. ij.decliues adfeptentrione.

ip.quse eft poft ultimaminflexionem.3o.qug accidit fini cauda:, 8£ 31.qua: eft in

extrema cauda.Etfunt hsefulgentiores ftellae de natura Saturni SC Martis.

DeDracone terreno pluraapudPIini.pluribuslibrisfcilicetlib.zp.ca,4.8^6.

lib.iy.ca.idibro8.ca.i3.z7.1ib.io.ca.7*.74.Iib.37,ca.«o,Tranfeo.

Sed hoc eft confyderatudignum,Draconites fiue Dentrites,fiucDraconius

uel obafianus,qui etiam kimedius uefpertinus uocatur.Lucidus ac tranfpares

criftallinicolorislapiseftfecundum aliquos, nigrum colorem AlbcrtusMa# Fgnus ponit,figuramquocjj piramidalemnonlucidam habere dicit , Nonnulli

lucidum efl'e:ut fpeculumcum nigredine.Multi hanc quaerunt necinueniunt.

Tranfportaturab oriente ubimagni Dracones funt.Nam excifo capite Draco#

nis, ipfo adhuc palpitante extrahitur.Virtutem amittit fidiu poftDracois morcem in capiteremanferit.Audaces uiriin partibus orientis Draconum fpelun#

eas explorant 8£ inhas gramen rebus fomniferis medicatum imponunt.DumDracones ad fpeluncas redeunt,comedunt ex medicamine , 8Cfomno grauan#

tur.Dormentibus uero caput abfcindunt,8£ lapidem extrahunt Excelfa ei uir#

tus ineftjin effugando omneuenenum&C maximeferpenturn. Geftantem quoqueinuidum ac audacem reddit. Ideo reges orientis talem Iapidem habereglo

riantur.

Admirabile Admirabilis amor Dracois in puellam.Vetuftiflimis hiftorrjs proditum eft,

de Dracone, Apud Iduma:amautrudeamcum Herodes prieeflent,Puellam decora, fucci#

pIcnam,uehemcnteraDraconeadamatam,quicommeans,amantercum ea de#

cumbebat.IIla,8^fimanfuctus8^clemens apparuit,propter naturam tamen in

fociabilem,reformidans,exloco abiccdcrclongius propofuit,ac in tempus ab#

effejCeubruto per abfentiam illaturadiledionis obliuionem QC cuancfcere.A t

diuerfa

Pli.deDracoc.

Draconitcs

lapis.

ST OE FLERI [VSTINGEN. COMMENTARI VS »o6

diirerfaeuenereomnia.Siquidemindiesintendebatur a Ifcdrio , augebaturq'uc

amoris impetirs,defiderioqjdumcontabefcerct nimio, interdiuno&uqiiecon3

fueta repetens cubilia , nec etfe cius pociundi facultas,quod appetebat prxci*

pue.Conflictabatur ergo,uti infelix amator. Polleaquam uero exoptata redijc

puel!a,deuolans is ad uifamprotinusacprorfum amatorie, fufpitionu plenus,

tanquamnegIevfluihabitus,atqueeonomine indignabundus, cauda comple*

xus puella: crura conuerberabat , fed obferuate ac uerentis modo,ira& amorecompugnantibus.

Demum ne noxius error lecftorcs moIeftet.Penfltandu,omnes figura^TjR* Error cxplos

conis Vrfas cotinentesinomnibus libris imprelTIs,fcilicct,Hygino, Germani* ditur.

co,Sydcr.ili,AbylTo 5i alijs,e(Te corruptas,medofas,5£ comentarijs authoru mi*

nime rcfpondentes.Vetuftiffimi enim libri figuras no habent, neque unquamhabuere.Eas primum recentiores Si profecto farpius perperam appinxere. Fi*guraenimDraconisnoneitin huncmodum contorta,quemadmodu pingitur

Imino necefus ftellx inccelo in hunc a pparent modum.NcqjVrfa maior (queEiice)iuxta caput Draconislocatur.Nequeminor(quaiCynofirra)iuxtacau*

dam.Sed maior efl: prope caudam. Minor uero adflexus autfpiras . Huius rei

B gracia depinxifigura fequentem,ex ucris obferuationibus Ptolcmxi fumpta,

quam ocuiisobijcico3£ certior eris. Addidi etiam Arati uerba ucritatem indi*

canria,aquo fane Arato ut efonteomnium aliorum di&a emanarunt. Aratus.

Has uero per ambas,qualis fluuij decurfus uolutatur (horrendum ingens)

Draco circumcirca diffcradtus immenfus. Veru ci(ex utraque parte fpirte)h;e*

rene VrCe cteruleo feruatx oceano . Sed hicalteram quidem ex trema emetiturcauda,alteram uerofpiracircumfcribit,eiquidcm fummacaudaad capuc Eli*

ccs quiefeitV rfx.In fpira uero Cynofuracap ut habet: Hxc aure circumipfumgyratur caput,cique ad pedem uenit ufque.Rurfus uero retrofugus recurrit

non quidem illae :< fola parte,neqj folain capite fplendet Itella , feddux in tem*

poribiiSjdux ueroinoculis,unusautem inferiusextremitatem occupat gena:

horrendimonftrijincuruumauteeftcaput, nutanti uero prori usaiTimiiatum

eft,extremain in Elicis caudam, omnino uero fune ex directa os Si temporis

dexrra,cxtrcmx cauda:. Illud fermecaputhac natat, ubi quidem extremi mi*

fccncuroccafusque diortus fibiinuicem,

C SE QJV ITVRA RCTQ P H Y L A X.

C Outiiendum,Ardophylacisnomen nSniillialTcrimtpoftHomeri tem* Arftophy*

porainuentum. Nam is Plauftrum Ardon&TBootem nominat,fed Ar* lax*

iphylacisnunquamfacitmentione. ArdopTTylaxdi&usquafi Vrfx(intel*lige maioris) curtos, cpv^x-rj^/j , enim Grxce efl: idem quod cuftodire uel feruare

BootcsalSo^Twf Grxco,quod Iatinedicere poffumus bubulcum.ld enim ccele* ^ «

fte fydus more bubulci plauftrum maius fequi uidetur.Dehis duobus nomini* _ . _' ;

hiisRiTfiisPemis.nccaiut. _ Rllf“sF'*-

Arctophylaxvfiuc (ut ueteres cecinere

)

Bootgs .

AppellatUretiam hxc imago;Ardurus,ab ardo vrfa maiori.Teffis Ba(Tus,de g^'s

rus*

Boote cuminquit, Bootes qin&Ar&urus, fcrturefTe cuftos plaufbi, eo quod

p IauTlrum fequ it ur, idefl:~ (cptentriones . In eo fignificatu accipitur fxpius aPlinio,putalib.z,capi,}9. Ard:uri(tnquiente)fydusnonfcrmcline procellofa

grandineemergit . Et idem eodem libro capi.49.

9

C zz.Etlibro decimo ocflauo Plinius»

A cccd i 1 1u I i lis Firni!. libro odauo cap.14. Decia* (in pluribus capitibus. Iul.Fir,

vis fyderibus cu Sagict^io orientibus Si occidentibus,his uerbis , In Sagittario

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNIJparte quinta oritur Ardurus , hoc oriente figno

,qui natus fuerit, erit talis Q

qui amicorum fecreta fideli taciturnitate cuftodiat,huic opes regia: credentur,

huic populi srarium, huic atdcspubiica:. Si uero hunc locum maleuolteftela

la:radiauerint,aut curaillipopulicredetur,autfientdomus regis lanicores,ucI

tale illis officium deputabitur,utijs in palatio, admittendi uel falutandi officia

credantur.Haud diilimilem fententiam habet Mar.Mani.lib. y.

Theguiu*. Arabice uero uocatur Theguius , quafi plorans (tue uociferans .Eft etiam

Ârfturus ftel= Ardurus fella rutilans primae magnitudinisinformis,inter crura aut coxas ut

fWTSnxopTacuit fi

•ixrl

r

fWTSnsopiacuit fita.Idem fentit Balfus de Boote,quam altj,puta HyginusGermanicus. Germanicus,Rufus,inzonaautringuloBootiscoIlQcat.Germa.de Ardu.fic.

Sed proprio una micat fub nomine flamma,

'WT* Ardurum dixere fydus qua uincul a nodant.

(JFabula, Varia: funt apud authores huius fimulacri fabula:,quare QCixzrix fequun*

turh uius de pidiones.Vnam alijs uulgatiorem proponam .Quodardophy*

lax fitArchaSjCaliftonis&Iouis filius,quem dicitur Lycaon,cum ftjpiter ad eu

inhofpicium ucniiret,cum alia carne cocifum pro epulis appofuifle . Studebat

enim fcire fi deus eflet,quifuum hofpicium defideraret.Quo fado non minori

pcenaeft affedus. Nam Ararim lupiter menfa proieda domum eius fulmineg

incendit,ipfum autem in figuram Lupi conuertit.At puerimembra coileda 8i

compofitainunum,dcditcuidampaftori AethoIorumalendum,quiadoIefi:es

fadus,infyluiscumuenaretur,infcius uidit matremin Vrfa* fpccicm conuers

fam,quam interficere cogitans,perfecutus eft in Iouis Lyceitemplum,quo 5C

qui acceftiffet mors pcena erat Archadum lege.Itacpcum utrumqj ncceffe effec

interficijupiter eorii mifertus ereptos inter fydera colIocauit,ut antediximus,

hic autem efado fequens Vrfam perfpicitur,&Ardum feruans Ardophylaxeft appellatus,HancTho.Ra.metricelic cecinit,

ArdonParrhafiam puer Bootes

Ignotam iaculis fequens parentem.

Arcum ut fterneree acriter tetendit.

Exhorrensgenitor fceius patrandum,Iungens fyderibus uetans beauit, *

Scriptores deBoote funt hi Ptole.z.Alma, Alphonfus in fuis tabulisAftrono

micis,Plinius utfupra.IuIi.Fir.fupra Mar.Mani. ut fupra, Aratus in hxc ucr= Fba.At poft Elicen circumfertur auriganti fimilis ArdophyIax,quem quidemhomines cognominant Bootem.Eo quodPlauftrum contredarc uidetur vrfae

atej adeo totus perfpicuuseft,fubzonaucrofibiipfe pratalijs Ardurus obuo»

luitur lucidaftelIa,uerumambobus fub pedibus obferuatoBubulciuirginem,

Cte far Ger.Tullius,Rufus Feftus.

Stellas compleditur 1 2,authore Ptolema:o,qutefuo tempore fuere in virgi

ne8^ Libra.Noftro tempore dumdaxat 4. prime funt in v ii ginc,reliq ue omnesinLibra.Naturas harum Ptolemgus pra:teri)têquo admiror,folius Arduri informisftella:,quam uoca t Azimech, Ariamech , uel Colanza,naturam exponitfcilicet Iouis Martis.

Hic perallegoriam plura decuftoSia quinc{} hominis fenfuum utiliter prosferrepoffem, Itemdecuftodia uiri erga mulierem,tranfeo impraifentiarum.

Scriptores,

Stella*,

/

S E Q_V I T VR CORONA,

iRimo loco annotandum,Geminam coronalegimuscceleftem apud Ara*~

"'efepten

crionali

CoronadiyPtunia

Pcolcma:il&Alphonfiim,putafepcenm'onal|Âuftrina,Defepten

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VJ 107

,

trionali hic loquemur. EaArabice appella t Alfeta ,Latine Corona uel Ariadne. Alfeta,Ariad'

Secundo loco Coronae fabula haec eft,Thefeus in Cretam profedus,Ariad»

nen Minois & Pafiphaes filiainfuiamoremaIIexit,dataqueillifide,qu'od eam Fabula,

fibi uxorem duceret,ab ea edodus eft quomodo Labyrinthum intrare,Mino*taurufuperare,& filo ducflo inde exire poffet.Quapropterhisperadisnodu

cum Ariadne ingrcllus eft Chium,aut,ut aliiuolunt,inNaxon infulam naui*

gauit. Vbi Ariadne dormiente relida,abiit. Cum uero expergefada Ariadne

difceftlim eius intellexiflet,quacftu atque ullulatufcemineo omnia complens,

'a Baccho ea forte tranfeunte amata, 8t in coiriugemdudaeft,& innuptiis eamCorona a Vulcano fabricata, claris micantegemisornauit,quapoftea LiberPa

ter ob ppetua memoria aftris intulit.Hanc fab.Tho.Rha.hifce metris abfoluit.

Virginis quondam auxilio ferocem Tradatores de effigie Coro-» Scriptorem

Belluam Aegides hominemque uincens. naefunthi.Pto!c.7.Al,8ftrad.r

Perfidus Chium ucniens,tremcndo

Littore liquit.

Afpicit Bacchus nriferam,poIum'que

Deferens,laetus fociauit ardis

B Ofculis/iftens lachrymas fluentes

Voce potenti.

Etmemor longos foret ut per annosSeculum gefti placidi, coronamAccipit Minoidis, aftraccelo

Fulgida reddens

quadri. Alphonfus infuis tabu.

Aratus,cuius hgefunt uerba.Ibi

de dC illa corona,quam lucidum

pofuitfignumeffe Bacchus morientis Ariadng,humero fubuoluiturfatigatiidoli.Humeroqui

dem Corona uicina eft &c.Ger*manicus Cae.BafTus,Rufus,Iu»lius Fir. lib. 8.cap.u.fic haber.In

parte quinta uri ginis oritur Co*rona, Quicumqj fub hoc fydere natus fuerit

,erit uariis delitiarum uoluptati?

bas occupatus,aemuliebrium artium ftudiisdeditus,florum£p& coronaruminucncer A' qui amomis hortorum deledatiotbus adh.xrefcat, odores,unguenta,aroi:i.ua.:ft,idiofaaipiditatedcfiderans,corpusquefuumlencdniopuichr£s

tidinis excolens , SC qui ftupra 8C adulteria latenter exercear, ad uirginum pul*

chiarum,puerorumque cocub7tus,prona libidinis animofitatefeftinans.&cur

renSjhucufquelulius .Marcus Mani.lib.i.cap.4. 8Cidemlib.f.ca. unico in fen* Mar.Mani#

tentia pulchre accedit Firmico.Et Plini.lib.18.ca.18 31.

Tertio loco notandum. Corona authorePtolemaeo odo habet ftellas,quae

fuotemporeomncsfuercin Virgine,hodieomnesfuntinScorpione.Et in ca Srclla prarfula

eft ftella praefulgens,fecimdx magnitudinis, nomine totius imaginis Alpheta. gens.

Eam ftellam uocat V irgilius primo Geor. Gnofiam, Qi°ftaftella.

Gnofiaqueardentisdecedatftella Coronee. GndJaCowRufus uero, totam coronam appellat Gnoftain,cum inquit. naAi pice ceu rutilis uibret lux Gnofia flammis,HxcquondamBacclrimonumentum fulget honoris.

Haec Ariadnaei capitis reflatur honorem.Harum ftellarum complexio tendit ad Venerem BC Mercurium.

Quarto loco ad terrenas uenio Coronas. Eft autem Coronse urbsPelopo* c0ron*ter*nefi Miffeniorum.Inde Coroneus f?nus,PtoIemfus libro j. capi, decimofexto,

tab.io.Euro.8i Plini.libroquarto,cap.j, * Corona Graece dicitur stQcwos aut Coronarurbs,

st<j>o?,a uerbost<j)w,quodeftcricundo.A noftrisquondamStrophium a sytwpaw Corona.Sie-

quod eft uertere,inde Strophiolum. Et a Corona Corolla, Coronula diminu* phanos ftroa

tiua.ltem a ferendo ferta. FucruntapudRomanos diuerforum generum Cos P*iura *

ronxinmagnohabitae precio. De quibus hic haud dicam funditus, puta Tria

umphaliSjObfidionalis, Ciuica,Muralis,V allaris,aut Caftrenfis,Naualis,0*

ualis dC multae aliae particulares Coronee aut Serta.

Exod.ij

Paul.i.Thi.4

Canti.4

Conuiualcs

corona:.

Coronarumde teftatio.

IN PROCLI DIADOCHI .SPHAERAM IOAHN 1 S

Hic primocontuendum,quis is fuerit, qui primuscapiti fuo coronaminis. £)pofuerit 1 Refpondct Plinius libro u>.cap,4. his uerbis.Fcriint primum omnis

umLiberum patrem impofuifle capiti fuo ex haedera,

Secundo, antiquitus nulla nifiDeo dabatur corona.Ob idHomerus co?.!o

tantum eas 8C pr*lio uni uerfo tribuit,V iritiinquidem nein certamine quidemulli.Pofteadeorum honori facrificantes fumpfere uidlimis fimul coronatis.No

uiffimeSc' irifacriscertaminibus ufurparg.In quibus hodieno uicflori dant’fcd

patriamab eo coronari pronunciatur . Inde natum ut etiamtriumphaturis con

ferrenturin templis dicand*.Mox ut dCin ludis darentur.

Adhoceft nobile caputPliniijfcilicet z , lib. zi. in h*c uerba. Tenuioribus

iitebanturantiquijS£rophia-appclfanics,undenotastrophioIa.QiiinS£ uoca*

bulum ipfum tarde inde comunicatum eft,inter facra tantum dC bellicos honores coronis fu5 nomen uindicantibus ,Cu uero e floribus fierent ferta a ferens

do ferui* appellabant. Quodapud Grsecos quocjjno adeo antiquitus placuit.

Arborum enim ramis coronari in facris certaminibusmos erat priniu, poftea

uariari ccepcum miiiura uerficolori, Horumcj; inuicemodores colorescp acccns

derut ricyonij ex ingenio Paufi* pi&orisdd Glycer* coronari*,dilcdgadmodum illijCum opera eius pidlura imitaretur,&: illaprouocans uariaret , efletq; gcertamen artis S>C natur*(& infra) Sic coronis e floribus receptis, paulo moxfubiere qutcuocantur Aegypti* ac deinde Hybern* ,cum terra flores negat

ramento e comibus tindlo-. Paulatimque QCRom* furrepfit appdlatio,corols

lis interinitia propter gracilitatem nominatis, mox &C corollar ijs,poftquame

lamina *reatenui inaurata aut inargentata dabantur.Hadlenus Plinius.Ex di

dis PIintj,Paufani* dC aliorum mamfeftumeft etiam apud gentiles coronaro

ufumfuiffeineorum facris. Pr*tereanoftr* liter* facr* utriufqj paging pleng

funt coronis,pro uario etiam figniSicatu.Pr*cepitDeusMoy fi, utmenfam tas

bernaculi inauraret auro puriffimo &C ornaretduabus coronis.Exodi ij.Et pri

m* Mach,4.1egimus.Ornaueruntfaciemtenipli coronis aureis.Etca.u.Apo.

fcribriur.Mulierarnirta solequ* Lunam habebatfub pedibus eius,habebat in

capite fuo coronam ftellarum 12. Item gloria beatorum in ccclorappellatur cos

rona. Paulus enimadTimo.4. Repofitaeft mihi corona inditi*,quam reddet

mihiDominus inillumdiemiuftus iudex.Sednoncoronabitur nifi,quilegittis

meccrtauerit.2,adThimo,2.Apo.2,Efto fidelis ufqjad mortem& dabo cibi cos**

rona uit*. Et prima Petri 5.Cum apparuerit princeps paftoru percipietis ims

marcelfibilem *tern* glori*coronam.Canti,4.Veni dc Libano,uenicoronas

beris. Et Dauid. Pofuifti in capite eius coronam de lapide preciofo . Tranfeo

coronas uirtuoforum inhoc mundo.Coronas tribulationum £>Cc.

C*terum ad conuiuales uenio coronas.Floreas pleriqi deteftantur,laureas

gratius acceptantjllas putant puellares,colludentibus uirgunculis aptiores,ac

mulieribus,quamphilofophico congrelTuijhoininuinci! aMulis no fcqueftras

torum.Alq ueroex floris Coronas improbantomnino.Nam Empedocles teftas

tur alauri foli)s prorfus abftinendum.Neqj enim decere aiunt,honiinem orna

ri arborum deformitate,uioIentcr,pr*tcri]j natur* ratione direptis folijs.Cur

enim h*cdata plantis opinemur,nifi fruduutn tutel* , atq? ut ipfe quofp frigo

risuim,ca!oris£ppro rationeadmittentes confoueantur,ut temporum mutatis

ones citra perniciem ferre ualeantCAt exutas ulcerofum plane contraherenos

cumentum,fierif];indecoram denudationem. Ediuerfo florum non decerptos

rum qu* nam eflfe utilitas poflet,nifl: odorepa fcaris, exhibea fcjj oculis ex corii

non imitabili uarietate uoluptatem mcundiflimam lucundifltmam dico quia

fimplicem, quia naturale,nec ullo impendio noftroconflantem.Adde, quod fi

non

ST OE FLERI I V S T I N G E N. C OMMENTARI V S, 108

nonpraecerpferis,momentoconflacccfcunt,'prorfumcpaIioqui gratiflimu na*

turae opus uidecur perire,nullo cuiufquam emolumento.

Proindequi exfolijs magis quam floribus coronas contcxinffemalunt,pef*

fimiles ( inquiunt ) Barbaris indentur, quibus confuta: pellesgratiorem pree*

bent ueftium ufum,quam lana:.

Sed his alij contradicunt, afferentes Corollam ex rofis effc Mufarum . Suc*

currit profedo hac parteueterum ingeniorummirari diligentiam.Neq; enim Corona: in co

fimplictter,fedfummaindenturratione Coronas in conuiuijsinftituiffe. Siqui uiuijs.

demDionyfiumlegimus,cum uinum comperilTet, potcntilfimpm utic|? medi* Dionyfius.

camentum,fimul iucundiffiflimumahabitum inde fuiflc non incelebrem medi*

ctim.QiTbditemdifcumbentes,qui fefortemuitarent plufculum,Hcdcrea co*

ronaflet corona,quginfitafrigiditateuini potentiam retunderet, tninuscji inde

afficerentur bibentes , ebrietatis uireftinda ,hoederse ui frigorifica . Cartcnrmeadem ratione in conuiualcm admiflffccredunturlKtitia ex floribus Corolla:,

Perdocent experimenta,qua ui fenfus c6cutiantur,ubi haufti liberius meriua

por liois arcem cce perit pulfare,quandoquide initiumindehabere fenfus cre*

ditur. Propterea fapientiu curiofafolertia ,fciens effc inrerunaturaantipathia

id efl:, temperaturam , flores capiti circumponendos prarccpit,quorum deflu*

B xus mirabiliterillud aducrfuscraflantis latenter ebrietatisimpetum obfepiret,

comuniretque.Calidi fiquidem porosfcu meatus patentioresreddunt, frigidi

ircro fua poteftateita cotcmperant, utfcandentes repercutiant iiaporcs,ficuti

R.ofaatque VioIa.Subftringit enim utraq?, reprimiique ca picis grau/tates . AtCypri floSjCroctrs ac Baccaris infuaucm uertutfoporcm bibcntes.Lenis quippe eorum defluxus eft acblandus, insqualitatesquecorporis ebrioru 81 afperitates tranquillediffundit . Porro florum quovundam odoribus in ambitu cere*

brifulis, fenforq repurgantur meatus , 8C quodhumedft eft , attenuatur ,lent*

tui-finccomotioneullacaloris facultatedigeftum,Quin8ifrigidum natura fu*apte cerebrum refo uetur.

Proinde floreas Corollas e collo propendentes Hypothymidas nuncupant, Hyporliymf/

puta a uaporandi ufu.Eodem quoque arginnentg yjl^^n^s ex floribus obtin ^e*

gere pedus moris fuit peruetufti. .

Deindecrefcentehominuluxuria coronas uariis floribus herbis ramis Coronsela-*

„ intexuerunt,quarum plures caput uehemcnterltedunt, ut funt Corona: de AI denrcs.

^ lio,Aflromo.abfchlag,Herba Coriandri,de Caftanea,DadyIo,Sauina,Auella

na, Nucecornum, Fabis SCc . Sunt autemprimum Corona: reperta: ob digni*

tatem capitis,quodinhoc initium fenfuum8£ principatus confiftit. Vtfuntdc ^°rona u»

ll=

Violis, Rofis,Croco, Cypri flore,Cytifo,id efl: , Trifolio maiori. Lilio, Hyacin*tho,Lauro,Hxdera,GaryophiIis,

Demumannedendu quid fit, Coronas Biberc.Hicrccenfenda eft hifloria Coronas bi-

Cieopatra: reging Aegypti 8CM,Antonii,quam colliges ex Plutar.Plini.ca.3j:. hc, c .

libri p.dC ca.3.8^ zi.Duofuere maximi uniones peromne euu,utrumc|; poftcdic ^ mm! IiiftoCleopatraAegypti reginarum nouiiTima,permanus orientisregum fibi tradi*

ria>

os.Ha:c,ca exquifitis quotidie Antonius faginarerepulis,fupbo fimul &C pro*

k. ,ci faftu ,utreginameretrix lauticiam cius omnem apparatumcj; detradaus,

quterente coquid aftrui magnificentia: poflit. Refpondet una fcccena centies

feftcrtiu abfumpturam.Cupiebat difeere Antonius, fcd fieri pofle non arbitra

batur,Ergofponflonibusfadis,pofterodie,quoiudicium agebatur, magnifi*

cam alias coznam, nedies periret/ed quotidiana Antonio appofuit , irridenti,

copucationcmcjjcxpoftulanti. At i! 1 a corollarium id effc,cofum pturamcj} fe ca

cosna taxationem cofinnans, folacj; fe centies feftcrtiu ccenaturam,Inferri menT

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISiam fecundi iuflit .Ex praecepto miniftriunum tantum uas anteeam pofuere £)acettjcuius afperitas uifquein tabem margaritas refoluit. Gerebatque auribus

tum maxime fingulare illud 8C uere unicu natura: opus, Itacp expedantc Anatonio quidnam eflet acfiura , detradum alterum merfit, acliquefadum abfor*

buit.Iniecit alterimanum L.P/ancus iudexfponfionis eius,eum quocp paranti

fimilimodo abfumere,uidumqueAntonium pronuntiauit , homine irato.

Capiteautem j.Iibriii,adnoftnipropoittumfichabetur.SceIerata Cleopaa

tra apparatu belli Adiaci_, gratificatione ipfius reginae Antonio timete,ncc ni

fi prgguftatos cibos fumente,fertur ab ore eius Iufifleextremis corong floribus

ueneno illitis, ipfacg capitiimpolita,mox procedete hilaritate inuita uit Anto<niu ut coronasbiberent. Quis iftas timeret infidiasfErgo cocerpra infcyphumincipientihaurireoppofitamanu. En ego fum (inquit) illa Charc Antoni quatu nouapra:guftantw diligentia caues, adeo mihi (fipoflim fine te uiuere) oc*

cafio& ratio adeft.Indeeduduecuftodia bibere iuflit ilico expirantem .Ex his

eoncluditur,quid fit Coronas biberet1

quid Coronaria aut Coronata uina, pu*tacumconuiuonesdeCoronispoculisflores aut folia imponunt S^pofteaiu*

xta confidentium feriem percircuitum bibunt, E

S E Q,v I T V R ENGQNASI^,

Engonafo. diuerfas hiftorias plurespriefeitim uetuftiores,no aflignant huic ima*

V^/gininomen proprium , Contendunt enim nonnulli efle Herculem . Alii

Cethea Lycaonis filium . Alii patremLycaonem efleuolunt,quiuidetur ut Ia*

mentans filiamin urfte figuram conuerfam,genu nixus palmas aduerfas ten*

dere incoelum,uteam fibi dii reftituant, Alii afferunt elte Thefeum, AliiTha*myrimaMufis excaecatum,ut fupplicem ad genuaiacente , Alii Orphea, Alii

lYiOhabrachus uindis efledixerunt, q> uirtuunofu noluerit afferre , Alii Pro*

metheainmote CaucafouintflumJ-Iorum omniu hifiorfe eo tendat,quod ex

caufa uidenturingeniculafle& palmas fupplicum more in caelum extendiffe

Aratus. uel ad pugnam paratos.QuocircaAratus in Phce. de hacimagine fic fcripfit.

Hoc uero propelaboranti uoluitur uiro fimile Idolu,quod quidenemo icitmanifefto dicere,necp cui incumbat ille labori,fed ipfum uulgo Engonafi'uocant: Feo quod ingenubus laboras geniculanti fimilis eft.Superambobus uero eihu*

meris,manus eleuantur .Diftenditur certe hincinde quantu admanuum paf*

fum, medie uero fuper capitedextri lateris pedis finiftri imum habet tortuoff

draconis.Huc ufque Ara.Engonafis didtur,id eft,genunixus, quia apud Gra:cost/jj id eft,in:6£yon,id eft,genu.

Accedit adhoc Hyginus lib.2,& j.

Et pulchre luliusFirmicus libro odlauo capi.decimofeptimo, dedaris fyde*

ribuscum Pifcibus orientibus 8Coccidentibus,inhxc uerbaJn extremis Pifci*

um partibusoriturIngenicuIus,qui a Gra:cis Engonafiri dicitur. Hoc oriente

fydere quicum^ nati firerintjfugaces erunt,callidi,uartj inftrudiidolis,menda*

ces,5C quihomines uariis infidiis appetant, & effrenatafemp animofitate graf*

fentur.Cum teftimonio ueroMartis&Lun» erunt funambuli,oribatte,neu*

robatx5Cqui talia pertradent.

Marcus Ma. Ad idem Marcus Manilius libro primo.

Proxima frigentes ardos,boreamque rigentem

Nixa uenit fperies genibus fibiconfcia caufae.

Edibro quinto,fi'miIem habetfententiamcum Firmico,

Germa*

IIO5 T OE FLERI I V S T I N G E N. C OMMENTARI V !,

^ Germani^usCa:far.NoniIl^numennonmagn^caufaIabor^s ,

Cx.GermaDextro nancjj genu nixus, diuerfacp tendens

Bracchia fuppliciter panfis ad numina palmis.

Serpentis capiti figit ueftigia fatua,

Rufus Peftus de Engonafi, Rufus F<ft,

Illa laboranti fimilisfuccedetimago.

Protinus expertem quam quondamdixitAratusNominis, 8C cuius latuit quocp caufa laboris,

Pannyafijfednota tamenceulongior xtas.Eruit excuffis arcana exordiarebus QCc.

PofteanarratdeHercule SC pomisaureis Hefperidu,& quo padlo draconem

cuftodem interfecit,

, Vetula tralatio in Alma.habet Stellatio Algiethi, id eft, incuruati fuper ge=* Vetula trala*

nuipfius.Geor Vallatraduxit Engonafin. tio.

FabuIahancannederecoIIibuit,exPherecide,Eratofthene8d Pania fle ex* Algiechi,

ccrpta.Iuno,cum ea lupiter in uxoremduceret,inuenifleterranr dicitur aurea Fatula*

mala ferentem. Cuius rei ilupore permota,a terra pettjfie uthuiufmodi arbo*

res in hortis fuis fereret,quierant iuxtaAtlantemmontem . Satisque ibi arbori*

B bus, cum frudu ferreccepifTent,& filiat Atlantisex his mala frequenter decer

perent,draconeminfomnemadhibuifTe cuftodem, Hercules uerocum ad ma*ia aurea profedus fuiflet, 6Cpoma tuliflet,draconem interemit.Seneca,

Pofthxc adortus nemoris opulentidomosA urifera uigilis fpolia ferpentis tuli.

Quapropter propter hunc laborem, eximias uirtutes 8£ res ab eo prseclariflt*

megeftasjtum quod louis filius erat,a patrein coelum translatus , ubi apparet

Draco caput habens eredtum, Herculescum dextro pede genu nixus , finiftro

pede capitis eius dextram opprimere conatur, dextra manucumclauafublataut feriens

,finiftra proiedlacu pelleLeonis, que inermis interfecit,uthisquam

maximedimicans appareat. Huius fabula: hcccfunt metra,

Excelfus genitor lupiterHerculis Sctiptote& bmus fune tam fu* Scriptores,

Eruinnasfupcrafteafpiciensgraues pra enumerati.

Natum, 8dterribiles,munera reddidit Habet autem authore PtolemaeoSte * 19‘

Iuftuspromcritis,cumdomumolympicam ftellas i<>, tempore eius omnes in

^ Clari fyderibus luminis obtulit Libra,Scorpione &CSagitrario.No

Cindam,ut temporibus uiueret omnibus, ftrotempore confimiliter de com*plexioneMercurij,

De Hercule allegoria fatis comoda,puta ethica proponipoflet,quambreuita*Allegoria

ticonfulentesmiflamfacimus. ethica.

Id tamenhicannotandumdecreuimus,pluresfui(Te Hercules etiam proba* PluresHer.

Ciflimi hiftorici alTeriint.Nam tres 8i quadraginta aflericVarro.Primus tamen nomine

&omnium fortiffimus fuit Aegyptius Thebanus, cui Lybius eftnomen pro*HercuIis

*.

prium,non HercuIes.Teflis eft Berofus lib.y.Anti.cum inquit,Hercules Ofiri*

dis filius cuinomen eft Lybius. Adftip ulatCato in fragmentiscu dicit.lnmoncanis Lyguribus funt portus Herculis Aegypttj.Nam Lybarnum in his eft a nominefimul 8Ccognomineillius.Gratci ubicumcjjnomenHerculis audiunt,pu*tant elfc fuum,a nomine fumentes argumentum, cum tamen ille necjj nomineLybius,aquo deuidliLybtj,fed Aleius dtdlus fit.Neq) didlio Hercules fitGrse

ca,fed Aegyptia.Nam illiHeradio, id eft,Iunonis gloria cognomen fuit.Accedit his Diodorus Siculus libro 4 . EtMofesGene.ca. lo.Sunt igiturhuius Ly*btj cognomenta in Aegyptia lingua, hjec, Her,Hercol, Ar ,Arno , Mufarno,

IN PROCU DIADOCHI JPHAERAH rOANNli

Hcr Her iamdiclalingua pellitum ngaificat3quia induebatur fimphci pelle Leonis D

Coi. quotidie, Coi, etiaapudHcbrjeostotumiignificat. Hinc Hercol aut Hercul oHercol. «nutain u.iigniftcat pellitum totum,quia pellibus ferinis toto corpore tegeba®

turproarmis,nondumarmisinuentisin primo ortu generis humani ad pro®

pulfandas iniurias,uthabet Diodorus libro primo.Ar uerofid Ari defignat Le®rl

* one,ab infignifuoLeone, quiaab infigni far pe denominantur duces,u t Mace®do Lupus,Anubis canis, telfcDiodoro libro primo.No autem fama celebrem

Arino. fignificat.Arino^perfincopamAmo Jideft,Leocclcbrisauirtute&: famofusArno. 8c etiaa corporis robore, quia, ut ait Diodorus,propulfabat iniurias ab huma®

fno genere,ut pulchre declarat Berofuslib.y in.§.HercuIesOfidirisfi!ius,8t' de

Mufarnu*hide.Mufaitem difciplina lignificat apud omnes ge.tes, inde. Mufarnus ditftus

ob dodrinam militarem 5C initiationem militis,id eft,dodor militij.Eteius mi*

; Mtifami. lites Mufarni,id eft,difcipuli Herculei.Inde fundauft metropoles Mufarnas 5iMufarna. populos Mufarnteos.Teftis Ptolemxus de Mufarna urbe Carmaniae lib.tf.ca.

<).8C tabu.tf , Afi. 3i eft fita ad mare Indicum. Et alia Mufarna Gedrofiae de quaidemeodemca.ii.Tab.p.Af/.Ibi Mufarnari.EcidcmLybiusin Italia fundauit

urbes Mularms,quae funt hodie dir utte. EItem Lybarnu duitas de qua fupra. Cato,quali Lybfj celebris Leonis cilii®

tas.Dequa Ptolemaeus Iib.j,ca.i.ftf tabu.tf.Euro.fita fubAppennino montem.Lyguria.nt aliaibireperiuntur indicia ut Herculis portus. Arnafiuuius.

Alter Htrcu-- Poftremo adagium eft, Hercules hic alter eft.Id habethancrationem.FuilTe

les,adagium. BuifequamTitormum, patria ut fertur,Aetolum,corpore ftaturofuin, uiribus

procellentem, ineum ubi madidet Milo Crotoniates, uirium fiducia elatior,

aefibi p!acens,perrupiebar uifa proceritate infigni, illius periclitari robur. Atis non fine ironia, polfe fe nihil magnujtn, afleuerabat.Mox tamen inEuenumfiuuiumdefcendens,reiecta uefte,permagnum arripuit Iapidem

,quem primo

quidemad fe pertraxit,deinde St. propulit,bisc$ ac-tcripfum hoc effecit. Poftcaluftulit,fed non ultragenua, demurnhumeroimpofitum ad quinquaginta fe*

re ulnas proiccit. Atlapidem uixemouebatMilo. Caterumneceo contentus•

- Buflequa,pergit in armentum, ftansqj in medio feroc/flimiomniu ,ma ximiqj

tauri pedem corripit,furentemque ac inde fe proripere adnitentem frufi ra, res»

cinet conftantilTime, Nec laris, quinimo manu alter? praetereuntis foi te tauri

alius pedem apprehendit audadlTimb, accomprimit ferociter.Idcum intuere® Ftur Crotoniates, inccelum manibus fublatis.O lupiter,inquit,cn alterum pro*

feminafti nobisHerculemhunc,Hincdenicg in prouerbium demanafl e,hic ai*

fer Hercules.

SEQ^VrTVR SERPE HTAR1VI.

PToIemacirs , Alphonfus ,Ca* farGermanicus &" plures alrj, exhomine fer*

pente inuoluto auteircundato , duas conflant cceleflcs imagines,Homi*

Ophiuchus. ncm,Serpentarium,Ophiuchum fiue Anguitenentem, appellantes. AratusAnguitenens. etiam& Proclusduas faciimt,Serpentarium,fciIicct,8tSerpentem.

Primo Serpentarium,deineiusSerpenccm abfoluemus.Habet igitur Ser*

Fabula Serpen Pentanus multisomilTis,hancfabuIam, etiam apud aftrologos uulgatam. A e®

earit. fcuIapiustefteOuidioSdDiodorOjApollinis&rCoronidisfiliusfuiircperh/be

Acfculapius. tur, traditus Chironi erudiendus. Hiccum cfler inter homines, flftantum mc®dicina prxftaret aeter/s,ut non fatis uidereturhominu dolores leuarc, nifie^amortuos reuocare ad uitanouiflet. Fertur Hippolytu Thefei 8l Ama~onis fi*

liurnaut (ut altj allerunt )Glaucum Minois filiuad uitam reuocane, pro.pt r

- . quod

f

J T OE FLERI IVST1HGBN, C OMMENTARI Vj, «d

A quod peccatum,Ioucm domum eius fulmine incendifle, ipfum uero propter

artificij exccllenciam.cum Apolline parrecius inter fydera Anguem tenentem Veritas de

coi localTe.Huic fabula: hac fubeft ueritas,Aefculapium praftahtiffinutm fu* Aefculapio

i(Te medicum . Hic deus petitus a Remanis,uigente peftilentia,e libris Sibylli*

nis,per decem legatos Epidauro ; ubicolitur,anguem,qui fe innauim eorum c5iecerat^nquoipfiusnumeneireconftabatjdeportauerejeo^queininfulam Ty*beris elapfo,in eodem loco fedes ei conftituta eft . Author eftLiuius libro unde*

decimo.Cuius hac funt uerba .Cum ciuitas peftilentia laboraret,ituflis lega*

Cis,ut Aefculapiifignum Romam ab Epidauro transferrent, anguem,quifeinnauim eoru contulerat, in quoipfum numen efleconftabat, deportauere, eocp

in infulamTyberis egre(To,eodem loco fedes Aefculapii conftituta eft,

HancfabulamThomas Rhadi. paucis metriculis abfoluit. Scriptore*»

Afdepius olim Scriptores de Scrpentario funt hi.Aratus mPhceno.in Aratus.

Artis medicina hac uerba. Caput uero fitmmu obfertta iuxtacaput Ser*

Autor, deus huc ob pentarii, cx illo namque ipfum deprehendas licet fplcn*

Iiluftre repertum, didumSerpcntarittm.Quales fibi capitifubiacentes clari

Taleob facinus humeriapparent:hiquidem etiam plena Luna confpicui

Coeli ignibus arfit eflTcnt, fed manusnonadmodum aquales. Tenus uamcjj

B hinc inde exit fplendor,attamen etiam illa contemplabiles, non enim modicafunt,amba autem ferpente fatigantur, qui quidemmedium inuoluit Serpcrn»

tarium.Hic uero inftanter apteq; innixus,pedibus conteritmagnam feram ambobusScorpium,ocuIoc|; QC in pedore calcans redus,fed ei ferpensambas uo!uitur per manus,dextram modicus, (iniftram uero fuperne multus.Atque ei

faneCoronam attingunt fuperna gena.Subter fpiram autemmagnam inqui*

rc ChelaSjfedha quidem lumine indiga,nequaquam fplendidg.Hucufcp Ara*tus coniundim utrafque deferibit imagines.

Itilius Fir.!ib.8.ca.i5.De claris fyderibuscum Capricorno orientibus 8£ oc* TulFir»

cidentibuSjftchabet.In primis partibus Capricornioritur Ophiuchus,Hocoriente qui nati fuerint , Marii' erunt, qui fcilicet peftiferos angues, fopitis 8C mi

*

tigatisacuIeis,opprimant.Deeodem Marcus Mani,libro «. ca, 4.Etidem libro

quinto ca. unico fermeconfentitcum Iul.Firmi.hiffmetris.

Anguitenensmagno circundatusorbeDraconis

Cum uenit inregione tua Capricornefigura,^ Non inimicafacitferpcntum membra creatis.

Accipiunt finibttsque fuis,peploque fluenti,

Ofculaqite horrendis iunguntimpune uenenis,

Germanicus Cafar ferecum Arato cocordat , Rufus fuperadditfabulam A e* Ger.Cx.

fculapii.TulIius in fragmentis Aratis.Hyginus deeodem libro z.&f 3, t" ii'

S

PtoIemauslib.7.&Alphonfus tribuut Serpentarioz4.ftellas,tertia,quar*^tx &C quinta magnitudinis , tempore Ptolemai omnes inScorpionc inuenta, ptoTemaeus.noftro uero in Sagittario,demptis 6.7.8C 8.qug Scorpionem tenent.Ha omnes Alphonfus.

authore Ptolemao trada.i.quadri.uim habeat Saturni 5C parumVeneris. Numerus ftcl*

Propterconnexionem imaginum8£fabularu,ad Serpentem ipfittsScrpen* larV.m ferpeii*

tariiaccedo,qui ArabiceAlangue uocatur.Inquitenimproclvs,serpens. pc

r

rpcns .

Cur Serpentarius ferpentem teneredicatur,caufa hac traditur.Cum de Glau Alangue*cofufcitandoAefcuIapius cogitaret, ueniffe ante eumferpentem. Si baculum. Fabula,

quemmanu gcftabat,airipuiffe.Qiiaproptcr ira percitum ,baculo fugientem

fapiuspercuflllTe,tandemque interfeciffejiienilfemox eo'dem alium ferpen*

tem,herbam ore ferente,Si in caput defundi pofuitfe ,quo fado mox utruncp

fugam corripuifle.Sic eam herbam oftenfam fuiffc Aefculapio , &C hac Glauci*

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISab inferis fufcitaffe . Itaque Serpentem in Aefculapij tutela 5C inter aftra confti* 0tutum fuiflTe,exqua confuetudincderiuatum eft,ut reliqui medici ferpentibus

uterentur. Huius fabula: hxc funt metra.

Allegoria.

Ophiteelapi’

1

Ophiodiri.

Ophiogenes,

Pfylli.

Marii.

- Tradatores de Serpente funt hi

omnes quos fupra citauimus.

Ptolemams did.7. Alma. nume<rat Serpenti i8.ftellas,in tertia,quar

ta magnitudine, dempta n.qux eft

quintae.Suo tepore inLibra,pneter

tx.i3,«4.&i5.qua: fuere in Scorpio*

ne,hodie inScorpione ,dem ptis 13.

i4.i5.n>.fl^«7.quie Sagittarium te*

nent,8d ultima quae in Capricorno

Iocatur.Omnes decomplexione Saturni&TMartis.

Prolis Apollinea: meditatus

Cumforetjut medicamine GlaucumRedderet his iterum capiendis

Flatibus aereiSjbaculumque

Volueret in manibus,uidet anguem,

Vcrberibusqiie necat,Subito alter

Affirit,ore gerens utridem herbamQua tetigitcaput anguis.Suille

Viuus abit.Stupet atquedocetur

NatusAppolline,reddit& auris

Ex fimili medicamine Glaucum,Hinc nitet Anguis in athere clarus.

Circaduas has imagines primo aduertendum.Hi qui facris funt adiurati lite

iis,allegoriam faciunt profedo utilem. Per Serpentarium intelligentesdecli* gnationem mali,quia TeftediuoThoma Aqui. declinando a malo praeceptis ne*

gatiuis proprie obtemperamus . Per Serpentem autem defignant Religio*

nem qua: hominem principaliter indeum ordinat,facienda& uitanda difeer*

Sed his nn'flls,ad aliafcftinocomemoranda, quae didis imagi* nens,

nibus proprius accedunt.Quare fecundo loco contuendum . Ophites Iapis degenere marmora,de quo PIini.Iib.36.ca.7<8C x3.ferpentinas habens maculas,undenomen accepit. Eftenim Grarce,ferpens latine. Binae funt eius, fpecies.

Molliscandidus,ac nigricans, quada uiriditate afperfus, croceis maculis.Vtri*

ufque uirtus eft,collofufpenfus fedare capitis dolores ac opitulari percuffis exidibus ferpentum,pr:*cipuefuccenfus .Habet etia potentiam abftergendi 8>C

atterendi, quare potuscum irino albo tenui calculos in uefica atterit.Quida

phreneticis& lethargicis iiibent adalligaricandicantem.

Tertio, occurrit qutcftiuficula.Qui fint hi populi Ophiodirinuarpati.Scito

fedor candide,LaconicaecftcStrabonelib. 8. Geog. 8£Ptolemteo libro tertio,

ca.nJ.ta,io.Euro.&l a!ijs,regio eft Peloponefi.Cuius urbs Laccda-mon olim re*

busdomi forisquegeftis omniu pratclarilTima .IndeLaccdarmones populidi* Fcuntur,qua:&i Sparta noininata,indeSpartani.Lacedgmones igiturSpartani

8^Laconesidemfignificant. Legimus JLacedxmonios a Pythia quandoqj no*

minatosO phiodiros,eitis appell ationis,ex Iriftoria, authore Ariftotele 1 ib. ad*

mirabiIium,hancadducuntrationem. Quadam tcmpeftatemirafcrpentftmul

titudo in Laconia fucereuit, fada inde annonae caritas eft incredibilis , coadicp

indigenae ferpentes in cfcam humana uertere, undenomenclatura: nouxda*taoccafto.

Quarto adfunt alff populi Ophiogenes didi, de quibus Plini, libro feptimo

cap.z.in hacc uerba .Crates pergamenus ad Hellefpontu circa Parium,genus

hominufuilTetradit,quos Ophiogencsuocat,ferpcntfr icftus contadu Ieuare

folitoSj&Innmrimpoiita uenena cxtraherecorpori. Varro ctia nunccflepau*cos ibi,quorutn faliux contra idus ferpentir medeantur. Conftmilem quali'ha*

bes fententiaapud Strabonem 1ib. 13. Nominati Ophiogenes, quafi'Anguige*nx fiue Serpentigena cognationem quandam cum ferpentibus tenentes.

His haud inepteaddo Pfyllos 8£ Marfos. Quare Plini, ubi fupra,fubiungit.

Similis S>C in Africa gens Pfyllorum fuit , ut Agatharchtdes feribit, a Pfyllo rege

didijhomin corporu ingenitum fiiit uirus ,exitiale ferpentibus, ex cuiusody*

refo*

S T OE FLERI IVSTTNGEN. COMMENTARI V i mA rcfopirent eas. Mos nero liberos genitos obijciendi fteuiflimis earum, eocpge*

nere pudicitiam coniugum experiendi,non profugientibus adulterino fangut*

nenatos ferpentibus.Et id«m infrade Marfls,fic.Simile &C in Italia Marforumgenus durat,quos aCirces filio ortos ferunt, &C ideo iueffe eis uim naturalem

cain.Ad idem legito Plini,Iib.z8.ca.j. _Quinto loco comemoratisadijcerelibuit Ophiophagos quos latine Angui*

I0P aS *

uoros dicere polTumus, de quibus Pli,!ib.<s,ca. zp.fic,Introrfus ( intelligeafinu

Maris rubriTroglodytici,que Ptolemaeusfinu Arabicum nominat,uerfus Ni»5

Ium fluuiu) Candei,quos Ophiophagos uocat,Serpentibus uefei afliieti, neqj

alia regio fertilior earum.Solinus cap.46.fic feribit, Arabes longe, Iateqj diffufi

diuerlis moribus uiuunt& cultibus,pluribus crinis intonfus,mitrata capita.Ec

infra.Comerttjs ftudent,aliena non emunt , uendunt fua.Quippe di fyluis 6C

maridiuites. Pars eoru,quibus afpef eftuicSus , angues edunt,nulla illis animi

uel corporis cura,proptcrea Ophiopbagi nominantur.Ad idem Sohn.cap.44.

Pompo.Mel.Iib.3.deArabico finu. Candei (inquit)habitanthi,quos ex faefio,

quiaferpentibus uefcuntur, Ophiophagos uocant.

Sexto nonnulla de Serpentinis hominibus miratu digna praeterire nequeo. Ariftorc,-

B In Ariftotelis monumentislegimus.Puellamccepiireinitiopaularimuenenis Puella.

enucriri,confuetudineminnaturarn muta(Te,uc his perinde uefceretur alere*

turc^ ficuti cofuetis cibis reliquihomines,ipfamcp educationis ratione ueneno*

fameuafiffe,uc fp uto, diquouis humore alio perimeret appropinquantes, illi*

co etiam expirantibus qui cum ca coifTent.

Auicenna feriptum reliquit,tempeftate fua uixilTe hominem,quem fuge<» Auicenna

rent uenenata omnia, monentibus omnibus,quae forte mordicuscum appre*

liendiilentjinde nil omnino Iaefum.

Albcrtus magnus totius Sueuiaedecus narrat,in Colonia Agrippina feuis Alberem,

dide pucilam,quar in trimatu parietibus arreperet araneas uenatura,quas 110«

raret,eofp cibi genere obledata infigniter aleretur. Harc huc ufcjjad Serpen*tariufpedant.Nunc ad Serpente uenio. Plura prope innumera dehis feri*

bunt,pinaStrabo,Pliniusinniultislibris.SoIihus^Pb?np5rMe.&raIii.Q.iribus

omnibus miiris,h<ecpaucula adiungerecolIibuit.PoIybiusIibroi.de primobello punico. Orofi.lib.4,Gellius lib.6.ca.3,fichabent.A ttilius Regulus imper PoIytl,llSc

ator bello punico primo ad ripam Bagradae fluminis Africa: minoris ingentis

q magnitudinis ierpentem machinisbellicisinterfecit, multa fuorfi militum cla*

de, cuius poltca coriumRomam translatu izo,pedum longitudinem habuifle

memoris proditum eft.Concordat Plini.lib.8.ca.i4.

Serabo Iib. 13.de ingente alio feribitferpente,in hsc uerba, Aradii parscam*g^

.

porum prima 'a mariMacras uocatur,8£ Macra campus in quo Polf.doniusra °*

Kribituifum fuifleferpentem mortuum, urgeri Iongitudine,cralIitudmetan .

tu,ut equites cx utraque parte aflantesfe inuicem intuerinon pollent.Hiatuautem tanto , ut hominem equo infidentem reciperet . Exuuiamm fquamamquamlibet clypeo maiorem,Plini.cap.decimo quarto,libriodaui,de iifdemfic.

Megafthenes feribit inlndiaferpcntes in tantam magnitudine adolefcere, ut

iolidos hauriant ceruos taurosq;. Idem nonnullis adiedis legimus apud Soli*

num ca.fexagefimo quinto,

Poftrcmo apud receptos authores Strabonem, Herodotum, Plinium Stfc.

Icgimus,Africa maximam habet ferpentum copiam,adeo ( ut Solinus feribit)

fcecunda eft,ut malihuius merito illi potiflimi palma detur , ut araturi prrealtis

ocreis induti , haud aliomodo morfus uitare polTint . Sed de his ad noftru pro*

politum fatis.


STOEFLERIINTERPRE-

Lyra

Fabula*

fho.Rhi.Scriptore»,

SE Q_V I T VR) LYRA;D

N Onnulltetiam uetuftiauthores pro Lyra ponuntV ulturem cadentem.

Sed quiade vulturecadente pro cceleftiimaginenulla mihi occurrit uel

hiftoria uel fabula,fequarAratum , Hyginum, Iulium Fir . Mar. Mani, S>C re*

centioresTralatores:Lyram affirmantes caelefte effe effigiem. Habet igitur fas

bala hanc,cuius maiorem partem colliges ex Ouidianis librisde transforma*

tisio.&n.Tradunt enimcum aliquando Nilus egreffusalueum fuum totammundafTet Aegyptum,poftea eo interfuos limites ingreffo, uarias incampo aa

nimantesreliqui{fe,interquas remanfifTeteftudinem. Quamcum Mercuriusreperfffet, cofumptaiamcarne,fedfuperftitibusneruis,percuffiifonum exci*

taffe.Quocircaadfimilitudinemillius compofuiffe Lyram,eam Orpheo tradi

di(Te,eo quod clfet unius ex Mufis,fcilicet,Calliopes filius,tantx autem fuaui*

tatisfume perhibetur,ut arbores ,faxa S feras traxiffedicaturOrpheus.Huiusuxor Eurydice morfuferpentisinpratoiacentis peri] t. Orpheus immaturameiusmortem quaerens. Lyra accepta ad inferos defcendtt, omnem deoru pro*

geniem fuocarmine laudant t,Libero patre excepto,hunc enim obiiuione du* g

dus prtetermiftt.Qiiare indignatus Liber poftea per Bacchas feuindicauit.Ori

pheusigiturcarminisfuauitateeffecit,utuxorema Plutone ea acciperetcon*

ditfone,ne illam,priusquam adfuperos reuerfus efTet,afpiceret,SC utipfeeam

fubfequentem praecederet,Veru ueritus ne uxoreum nofequeretur,cum iamfere adfuperos perueniffet,eam refpexit,que illico ab oculis eius euanuit ad in

feros reuocata.Quicudefperaretfeiterum ea potiri pofle,dolore quafiincon*

folabili tenebatur.Threiffas etiam mulieres,qute Cicones uocantur,uatis amorem ardenter petentes afpernatus,quare multo doluere repulfx.DocuitThraccs puerorum amoribus indulgere. Idautem egre ferentesThracio mulieres,

facra Bacchiin Panggo monte Thracio,iIliim cythara canentem feraftp mulccntem difcerpferun^cums caput& cytharatn Hebrum flume proiecerunt.Quofatfto Mufocollecfta membra fepulturo dedemnt,Lyram ueroftellis figurata

inter fydera collocaffe,A polline id permittete,&loue,Apolline id petcnte,ads

mtttente.DehacfabulaTho.Rha,Occanit.

Olim MercuriusLyram Scriptores de coeleftt Lyra funt o» **

VatiThreitiotradidipHicftyga mneshi,quosfuprade Serpentariore

Petens,pleftramouens,modis cenfui.Ex his aliquotfententtasno a*

Lotos flebilibus dumfoctatmodos, fpernandas adferibere placuit.lulius

Lymphato Ciconum nurus Ffr.de Lyra lib.S.ca.i *.de claris ftellis

Solantem Euridices triftitiam Orphea cumCapricorno orientibus dC occide

Cernentes numeris,graui tibus fjc icribft.in parte decima Capri

Irarum cumulo pecftora confita, corni oritur Lyra.Qiiicuncghoc otici

Saxisoracanentia te fydere natifuerint, oqui erunt, ree

Bacchantes {aculismembra diffipant. <fif cupidi,^ ad omne oquitatis offici

Phoebus condoluitrpolo um apti,fceleruqj uindices , dCquibus

Figens fyderibus proradiantibus, publica officia, quoftionefeg credant

Ornat perpetuo Lyram. tur.Si uero huclocum Saturnus qua*cunffjradiatione refpexerit,tortores erut ,carnifices,8£ qui maloshomines prono ftudio perfequantur.Mar.Mani.libro i.ca,4.de eadem fic canit,

EtLytadeduiftfs per ccclum cornibus inter

Sydera confpicicur, quaquondam coeperat OrpheusOmnequod attigerat cantu,manefqj per ipfos

Fecit

ST OE FLERI tVSTIHGEN. COMMENTARI VS nz

^ Fecititer,domuitque infernas carmine leges.

Huic ccdeftis honos,fimiIisq'ue potentia caufas

Tunc fyluas 8d faxa trahens,nunc fydera ducit

Et ra pit immenfum mundi rettolubilis orbem.

Etidemdeeadem belle fcribit libro quinto ca.unico.Legito.

HabetLyra authore Ptolemseo didl.g,AImacellas decem.In i.j,8d 4.magniSte lla ,yr*<!

tud/ne, omnes fuatempcftate inSagittario prxter quinta 6dfextangquajfues

re in Capricorno,noftra ueroomnes in Capricorno.Vires habent Veneris 8d

Contucndum,tres legimus Orpheos,quorum primus Argo» (Mercurrj. Orphei tres»

nautica fcripfit,AIius,quideIapidibus.Tertius,dequonobis fcrmo eft.Is generc fuit Thrax Oeagri 8C Calliopes filius,dodlrina

,melodiis ac pocfi antecedit

omnes.CantusquoqjfuaLxitacefaxa,feras,arboresq!diciturallexifle,Theolo?

gicc gratia cuiplurimum operte impendebat in Aegyptum nauiga uit.Vnde exeorum facerdotibus pluraad Grtecos praecepta cceremonias contulit .CumArgonautis infuper Colchos profedlus eli.',fcripfitde fabulis,epigrammata,hy*mnos.De quo plures multa fcripfere

,putaDiodorus , Diogenes, poetxque,

prtecipueOuidiusio.&u.metamor,

E Sed hic in dubium uertitur. Quare fereomnes»poet» de Orpheo fcribentes

afferunt eundem cantus fuauitare ac cythara: ( ad fimilitudincm.teftudinis a

Mercurio confedla:) melodtis non homines lolum, fed feras , fyluas , arbos*

resherbas QC faxa moiiiffe.Solutio quod in eo continetur poetarum pulchra

phantafia, qua fignificaturquanta uis fit Muficse difci plina: .Mu fica enim ca*U ,ca*

pi omne quoduiuit, colligimus ex Pythagoricis 8C Platonicis, afferentibus

coelum dfe fpiritum , motibus, tonisque fuis omnia difponentem. Ex deci* Bruta cantu 8C

moquintoStrabonis difcinuis,EIephantescantumulceri6dtympanorumfo= melodijs mula

j. >.PIutar. fcribit brutorum plei acp deliniri,afficiqj plurimum Mufica .Sicutitur*

1'iftirlis Genios, VbilaIianturEquc,nomenfolitum canut,fcilicet, Hippotho

10: .Cantu Delphinos moiicriteft;isPlini.lib.9.ca.8.Soli.ca.az.CygnosHyper Delphin,

boreas cantus adducit.Aues fiftulis alliciuntur.Inrule quae fune in Lydia^qifx Cygni.

Nympharum nuncupantur,in mediu ftagnum a

c

omin^ti^rocedentes. Citi* IniuIoeNym*

t atsbiarum primo in circulum mota:, dehinciidhttora repertuntur.Mcgaris fa .

xumadidlu pulftts cuiufcumc^ fidicinat, authprMartianusimr.fnSicihaHa»C“

'efina regione (teli:e Solino ca.u.) fons eft alias quietus, 8dtranquillus,cum fi* Fdns.'

C letur, fi infonent tibiae, exultabundus adeantum eleuatur, &C quafi' miretur

dulcedinem uocis, ultra margines intumefeit. In homineautc peculiaris adeffe.Homo Mufwuidetur ratio

,quia modulatiorfonus incorpus mufica:memoriam defert

, cu*ecs.ftudioiifo.

,

ius anima Mccelo fuerit confcia. Propcerea nullum haberetam immitepedlus

tamq?afpertrm,quod nonobledlamcntorum talium teneatur affediu. Quare Orpheus.Poeta: dicentesOrpheuautAmphionem cantu lapides

,feras 8dc.traxiflTc,au* Amphion,

tore Lactantio lib. i.diui.Infti.locuti funt ne dcfadlo efTe, fed nominetantu/c* Ladancius,

bus geftis quendam colorem addentes.Volentes ad ueritatempotius alludere,

ut intelligamus ferorumhominum animos abOrpheo elTeexcultos Sdc.Simile

legimusdeAmphionemiifico,quilyraadeodulcitercanebat,utfaxaadmuros

Thebanos exaedificandos fponteinfilierint. Quod ideofidum eft, qui eloqui)

fuauitatchomines rudes& incultismoribus ad obfequij ciuilis pellexit difci*

plinam,quod Horatius in arte poetica aperte his docuit uerfibus, Horatius»

Silueftrcs homm<es,facer,interpresque deorumCatdibus,8d iiidlu fozdo deterruit Orpheus.Didius obhoc lenire tigres, rapidosque Leones,

Didius QCAmphion Thebance conditor urbis

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISSaxamouere fono teftudinis,& prece blanda, J)Ducere quo ircllcr.

^i

Afferunt Peripatetici' 8C alij authores recepti, infitum effe omnibusdelcda*

ftant

U* ' CSrl natura'‘kus motibus . Cui fintargumento pueri

,qui uixdum nati modulis

Nautce. permulcentur,Pugnantia/rem animos in bello tubarum carmine excitarico*

Artifices. fpicimus.Nautas quotpatq?Mgjiges,infupcr £>C peneomnes artifices manu os

perantes,uocis modulatione, labores facilius poffe tolerare experientiados

cuit,& fic ut corpora feffa laboribus Jequie..ajleuiantur, ita animos occupatos

tentationibus . iratos/editiofos, phreneticos ac morbidos leuat,6Cletos facit

SaniMuiica. Quod etiam ex facris literis compertum habemus.Lcginms enim de

Saulcrege,qubd poftquam Spiritus ab eo receffit £C exagitabat ipfum fpiritus 1

domini malus. Cum ucxaretur,rcquiefcerenonpotuit,donecDauid cythara

hrdente,duIciffirnaeiusharrnonia refocillabatur Saul,&Ieuiushabebat, rece*

fdebat enim ab eo fpiritus malus.

Mtiann» Scribit Martianus in nono Thaletem Cretenfemcytharae 'fuauitate morbos

Thales"

acpeftilentiam fugauiffe.

Democritus Legimus etiam Democritum Abdcritem,qui cum quafi infanus cuffodiaj

Hippocrate* effetmancipatus,Hippocrati medico uifitantidixiffe,utfefecorporis affedusg

habet,ita pulfuscordisexcitarimoribus.

.. . De 1 finenia tibicine celecerrimo h/ftorqs proditum eft.Boeotios compluresmema

Hchiaricomorbo uexatos modulis fuauionbuscuraflejscumcaptiuus ad re»

gemAteam,Scythicum hominem ferocem,barbaru, incultumdudus effer,iu*

bete rege tibia incinuit.Ac iliuracu cgterifuauitatedemul<fli,fumma profequerenttiradmiratione,laudibuscp efferrent plurimis ,&C ueriffimis

,incultum huc

barbarum iureiurandoidentidem comprobaffe,Equeftrcm hinnitum libi ui*

deriiucundiorem,modulatioremcp.Verum inbarbaro & hoc quidem Scytha

uoxhuiufmodiminus forte mira.

Archidamu» Derifit Mulleae ftudiu Archtdamus Spartiata,cum quida Cytharoedi uimlaudaret,dicentes,Pfaltes eximius hic-eft.At inquit Archidamus, apud nos bonus cantor,bonus Cupediarius.Ceu nil prorfus interfit cupedrjs'neac lautitia

concilietur uoluptas,an modulatiore ex organis fono.

Demum feruit Mufica ueluti artiuni prseftantiflima diuinis rebus, fit quod .

Ptolemaeus Ptolemaeus teftatum reliquit.templis fonitus uarij placandorum numinfrcau* **;

fa adhibentur.Haccnos deo coniungit,afflat fatidico fpiritu,ut ctia futura pan; I

... ,, damus, Allicitrapitfpa.d contemplationem coeleftium. Quocirca Alpharabi*p ara iu*

us ^rabs philofophus,luculetuf^Aftrologus egregie dixit. Per harmonias gra*

tiacontemplationis, fi£diuinarum fcientfarum (ludianon mediocriter fuuan*

tur.Qiiae ut uiderilucidius pofllnt,duodc multis fuppona exempla. Mantua*

nus poeta primoAenei.defcribes,Didonis fi<CAenexlxtu confeffum, fic canit.

Cythara crinitus lopas

Pcrfonat aurata,docuit qua:maximus Atlas.

Hic canit errantem lunam,fol/fqjlaborcs.

Vndegenus hominum,&pecudes,undeimber 6£ ignes.Ard:urum,PleiadefqjHyadas,geminofcj;trioncs.

Quid ranrumoccanoproperentfe tingere foles

Hyberni.uelquattardismoranodibusobftet. Etfcquitur.

Ingeminant plaufinnTyrtjTroeffpfequuntur.

Ecccconcentus Mulleushominem ad coeleftia eleuat»

Pnetereafacra regum habet hiftoria.Elifeum prophetam cum tribus regi*

bus prophetare uelletPfalten poftulaffe.Ibi autem dicitur quodcum pfallercc

S T OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VS HJ

pfaltcs Cacfla cft fapereum manus domini,8£ ait prophetando ea qua in eodemiequuntur capite.Quodnon propter aliuda&um elTe expofitores afferunt, ni*

fi quod excitatg melodrjs menti fpir/tus propheticus iafunderetur.Ecce dulcis

mullea harmonia ex homine uatcm efficit.

Dic obfecro ad quid regius propheta tot corporis motibus, tot faltibus, tau*

ta latitia,fuauicate,fymphonia,c5fonantia, modulationumque aqua propor*

ne tot pfa!mos,orc,& organis,putaPfaIterio,NauIa,Cytharacpcecinit,Profe*

do uthominum animos induceretatque alliceret inIaudem,confeffionem,can

tationem cognitionemque dei opt. maxi. Dicito rogo inquem finem i ut poft

hanc miferam uitam,in ccelefti patria perpetuam rnuficam , id eft, laudem dei,

longe alia ab hac noftra terrena refonare ualeamus.Hadenus deLyra , 8Cmu*fica laude,eiusq'uecomoditate.Volumus tamen ubique inteIIigihonefta,qua

ad bonos mores 5C uirtutes allicit, haudquaquam illam iafciuam,uoluptuofam

autVeneream muficam, quam pro uirili explodimus*

S E Q_V[T VR^A v iy.

B TMprimis contuendum . Aftrofogos prifcos quatuor in ccelo alites effigiaffe.

JLTres in feptentrionem,Cygnum,fcilicet,AquilamlSfVulturem . Vnum in

auftrum,Coruum. Quod fi Vulturem cadentem,dequo fupra de Lyra,comi*

meraueris,colliges quinque.

Quod Proclus hic nominat Aiiem,quemadmodu etiam nouus tralatorPto*lemaijGeor.Val. Ideofadit credit Hyginus, quod copi ures propterignota hi*

ftoriam comunigenere Auium Ornim nominauerunt.Eftenim Grace oj>w$,la*

tine auis uel ales. Hodie grace,Olor latine,aut gallina appellatur.

Secundo de Cygno autolore hac memorig prodita eft caufa. lupiter captus

amoreLeda,qua SiNemefis dicitur(ut refert Crates Tragoediarum feriptor)

neque ab ea,ut fecum cubaret,impetrare potuilfet.A ftu procuratVenereminAquilam ,fefe in Oloremmutari.Fugiens igiturAquiiam,uthoftem,uoIitauitad uirginem,8i in eius gremio fe colloca uit,Leda infeia, nonafpernata blandi*entcm,amplexum tenens/omno eftconfopita, quam dormientem lupiter co*

preffit atqueauolauit.Etinmemoriamfadi Cygnus 8C Aquila inter aftra lo*

cantur.Ledaautem pragnans,utqua auium genere effet iunda,adis menfi*

^ bus ouum peperit,exquonaia Helena coteris corporis fpecie praftans.Huic

fabella alludunt hacmctra.

Alitescoele*

ftes.

Cygnus*Fabula,

Flammis eximia luppiterardet

Leda:fufcipienscorpus Oloris

Defcendit gremio latus amantis.Et ludens modulas promere uocesGcftitjfydereos claufit ocellos

CantuSjdumque foporcorpora laxat.

Compreffamfugiens athera fcandit

Et qui non potuit gaudiamultis

Leda grata modis fumere,nolens

Fit Cygnus,medium prorfus adunguemQuod circumfpiciens nefciat,alto

Tandem fyderibus fulgetolympo.lertibus inquifitionibus perfequantur,hi quoc# monetarij efficientur.

Marcus Manilius capite quarto,primi fic canit.

Proxima fors Cygniquem ccelo lupiter effe

Scriptores de hac effigie funt

Aratus, Ptolemaus in Alma.

& quadri.Alphonfus,Hyginus

Iib.i.8^ j. Iulius Firmi. MarcusManili.Germanicus, Baffus,

Rufus Feftus.

Firmicus libro 8-cap.17.De

Cygno fic habet. Quicumquehoc oriente fyderenatifuerint

metallorum inuentores erunt,

qui latentes auri bCargenti ue*

nas,8f caterarum fpecieru fo*

Scriptore»',

Arifcoles

Plinius

Cygnus.

*

Cicero.

Allcgorica

ethica.

Macrobius

Thomas

Boetius.

Arifrorclcs,

OuiJius.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM I O A N N I S

Impofuit,forma:prccium,quaccepitamantcm, DCum deus inmucum defeendituerfusolorem,

Tcrgacp fidenti fubiecit plumeaLedae,

Nunc quoq;deductas uoUtatftellatusinalas,

Etidemde eodem inquinto plura.

Ptolemaeus di(ft.7,donarlHricimagini i^.ftcllasin z. 3 .4 . ScT $. magnitudinefuo tempore in Capricorno 8d Aquario. Noftro autem in Capricorno,Aquario,

SCpifcibus.Habcntes omnes naturam Veneris 6C Mercurij.

Quarto annotandir, de Cygno terreftri alite Ariftoteles Plinius £V' alij plus

rafcribiintjcx quibushteccopendiocxcerpfi .Cygnus totus plumis albis, ear*

ne 8C pedibus nigris, de genere auiumcoriuinterdigitos habentium,habensfuam fortitudinem in alis,argutam(|5 uoccm,mitis, pacificus, ab aq uiia /n fcfta

tur. Cuius pugnam,quoad fieri poffet,declinat,nuquam primum euadens hos

ftem aggrcditur.Ob id ut circumfpedlus inftagnis quiefcit,& in locis muJtarS

arborum, acarundinetisdelitct.Irritatus autem abAquila magnopere rcfillit,

8C bellumfubiens uicftor euadit.ln fenetfla leniter cumelodia uita foIuitur,pen-

nacapitetraieda.Cantatautemingmcntefatalimomento(utaitPkfo>norxtriftitia/edpotiuslactitiatprbpinquante fato, quod immortalem fefentiat ,QC «ad Apollinem fuum remigaturus. Nam Pythagora: erat opinio immortalem

u

eos habere uitam, Cicero Apollini facros efie dicit ob uiaticinium finis eorum,

Cygnus itacp per Allegoriam ethicam,uirum prudentem,circumfpedu pul*

chredefignat.Eftfane circumfpediodepartibus integralibus prudentia:, de

quaMacro.libro primo desom.Scipi.Etdiuus fan(ftusTho.fecundaz.q.49 .Osportet prudentem mediacongrua&C honefta adfinem cligerc.Parumenim efc

fet prudenti per memoriam prxterca reuoluere 8C cogitare ,S£ per intelledhmi

psaftrttia-ordinarejnifi perrationem prouideret de futuris. Vtdefine,tnqueprseterita SCpraefentiaordinantur.Teftc Boetio a. de phi.reru exitus prudenstiametitur.Et Atiftoteles,A fine iuftumcft omnia appellari.Ouidius in epifto

Iis.Exitusacftaprobat.Adoptatumigiturfincm obtinendum requiriturCircR

fpcciio, qua prudens eligat hutufmodi media,qu:e fint eouenientia,opportus

na8£honefta ad finem coniequendiT,habeatqj prudens pra: oculis femper Cysgnicircunifpecftionein. Circumfpicic enim eximioris eftelaudis

,pace letal i, 8C

ft femper bellarepotmjjnonnificoacftusextinguat.Excniplafiint facilia,quas Fretranfeo,

SEQ_VITVR SAG ITTA,

SVperioribus lecftionibuscum de particularibus imaginibus sagittarij mestionem fecimus,duas oftendimus ccclcftes sagittas.Vnam sagittarij expia

natam.Alteramnon longe ab Aquila,de qua hic dicendum . Eiusfabula apud

Hyginum8£ alios plurimis uerbis eft recitata. Quam inhanc formam defloras

ui. Veterescumdeorum cerimoniasfumma diligentia adminiftrarent, totas

hoftias infacrificijs adolere folebant. Quem fum ptum cum pauperes ferre n5poflTcnt.Prometheus,qui ob miramingeni) excellentiafinxifle e terra hominesexiftimatur,precibusafoueimpetrauit,ut partemhoftia: concremarent, pars

teminfuoconfumercntufu.Itaqjcumleruarieaconfuctudo ccepiflet.Promes

theumtraduntduos aliquandoTauros immolaffe,cjuorumiecorinacum inara

adoleiiiflet/eliquam carnem ex utroqjTauro in unum compofita tergore altes

fiusbouis texifle.OlTa uero feparatim colletfta reliqua pelle oculiflfe.Tu optio

nem 1oui dedilfc , utquam uellet parte abfumeret. louem uero infidiarir igna*

ium,& utrumq: Taurum fiio pelle tecftum cxtftimatem , cam forte partem eles

ST OE FLERI I V S T I N G E N» CO M'M ENTARTVj, ii4-

h giffe,inqua ofta fub tergore latebant , iratum itero fraude deteda,Prometlie&

in monte Scythice Caucafo ferrea cathena uinxiflTe,Aquilamcg addidifle, qua?

tecore eias affiduerenafeente perpetuo pafcerctur.Ad hunc igitur PrometheSCaucafiaerupi alligatutrqcumforteHercules ab Euryiiheo ad hortum Hefpe#ridum miflus,iocorum ignarus diuertiffet,uiamque ab eo fuiflet edodus,Aquilam iecur eius affiduedepafcentem fagitta peremit,Poftea Prometheus in gra<

tiam louis receptus,a uinculis eft liberatus, & Sagitta ob eius facinoris memo»riam translata fuit inccelum.Haecfabulabreuiufcufe aThoma fic canitur,

Hacc extitit AmphitryonisNati Herculis unde Sagitta

Diro ore Promethea quondamImmitis auis rapuit ui.

Quas fyderefulget in auras. Quam rofit edax Aquila, omniSedem iecuraccipeamoris, Quo tempore prasfuit huic

Tra(Satores de Sagitta funthi . Aratus his uerbis , Eftitem quaedam ulterius Scriptores d«

iada alia Sagitta.Ipla abfque arcu, atqueilliaduolitatCygniJs propius boreas,Eranis*

Plinius lib. i8,ca,z<s.Marcus Manilius libro primo ca.quarto his metris,PJ/nius*

Hinc imitatanitent,curfumque,habitumque Sagitta; Mar.Manf,K Sydera. Idemdc eademlibroquinto.BalTusincomen.RufiisFeftuSjfic*

Quin norunt alia fuperum conuexa Sagittam,Sed tamen haec arcu tereti caret infeia neruis,

Ptolemaeus 7.Alma,numerat Sagittg quinque ftel!as,omnes tempeftatefuain ^° cmxus*

Capricorno 4. 5,6^ 6.magnitudinis, Noftra ad finem fere Capricorni,Vim ha#

bentes Martis parumVeneris.

Hic primo notandum,quis primus fuerit Sagittae repertor. Id indicat Plini. UmentorSa«

Iib.7.ca. 56.cuius epigramma eft.-Quas quis inueneritin uita , inquit enim Ar* 2iccse '

cum,Sagittam Scythen louis filium:Alq SagittasPerfenPerfrifilium inuenif#

fe: Lanceas Aetholos : Iaculum cum amento ferunt inucnifle AetholS MartisDeinde de Sagittis ueneno inundis tranfeo.N ullum enim animal (filia. Sagitta* extra

folohomineexcepto tela uenenis tingit. Sagittas aurem e corporeextrahentia hentia.

funt plura, Plini.lib.8. ca.i<j, ubinotat, quas herbas animalia oftenderfrt.Dida D/damus.

mum (inquit)herbam extrahendis fagictis Cerui monftrauere, percuflieo te#

q lo,paftuque eius herba: eiedo.Idemlib.i/.ca.S.fcribitdeherba Sefelis appella#Selelfs»

ta in fola Creta crefcente,pulegio fimili.Et deeadem lib.8. cap.jt.ea ceru* antepartum purgantur . Et enixas

,uulnerata:Didamo paftse ftatim decidentibus

telis.De reliquis legito pallimPlinium.

Poftremofacetum didum cuiufdam Spartiatas,Ex Cicerone lib.i.Tufcula# Facetumdia

narum quaeftionunyn hasc uerba.Fuit hasc gens fortis,dum Lycurgi leges ui# dum.gebant,cquibus unus,cum Perfes hoftis incolloquio dixiftet,glorians,Solem

pias taculorum multitudine &C Sagittarum umbra non uidebitis.in umbra igi#

tur,inquit, pugnabimus,

. „ P EtAQ_VILA

JS E CL.V I T V R,

GVm dtj omnes uof ucres inter fe diuiderent,Aquilam in portione fortia . ..

tus eft Iupiter,quod altius eundisuolantibuseuo!ec,&f interomnes prin1 *

cipatu teneat. Quasfola tradita eft memorias,contra Solis orientis radioseon#

tedere ualere,nccpterrrcri.Ganymedis nota eftfabula.IsTtois regis filius fuit Fabula,

formofiftimus puer,quemcum lupitor deperiret,dum in Ida fylua trenaret ur, Ganymede»,

iulfitinccdum ab Aquila portari,& fibi pocula miniftrare , Et ob hocfadum

IN PROCLt DfADOCHt SPHAERAM IOANNISAquilaeeffigiem in coelum translatam ferunt, quae fuperAquarium indetur Duolitare,quemGanymedem effe pluresteftantur. Ideoque oilenditur Aqua*1

rius quafiaquam urna effundes. Hanc fabellam eleganter defcripfit Virgilius

quinto Aeneidos.

Intextusque puerfrondofa regius Ida Scriptores de Aquila funt

Aratus. Veloces iaculoceruoSjCurfuque fatigat hi. Aratusficinquit Vici?

Jul.Fir, Acer,anhelanti fi'milis,quem praepes ab Ida neicem ei alius ales n5 tam

Sublimem pedibus rapuit louis armiger uncis. tus magnitudine, rempe*Long.euipalmas ncquiccfl ad fydera tendunt ftuofusirruente fane ma*Cuitodes/aeuitquccanum latratus ad auras re egrediendo, nodedecis

His concinne fauent metraTho. Rhadi. dente,atque ipfum uocae

Milia ales louis cllHama quo luccurrere amantis Aquilam.Iulius Fir.lib.8.

Poffiudilatum Ganymedem altis ducat epheebum cap. 16 . dedaris fyderibus

Ccclorumdqmibusiqui feruiat &C pocula ponat cu Aquario orientibus SC

Saturni genito:patris limili propter amores o"cc7dentibus in haec ucr*

ba . Induodecima parte Aquarii oritur Aquila.Quicumque in ortu huius (y*

deris nati fuerint,ex exde hominu SC Ipolijs habebunt uitae fubftdia, feras eria £capient, pariter &

'

domabunt.Erunt praeterea fortes milites,qui fumma uirtus

te prasdici,nudo etiam pedore hoiles fequantur,multum ad la udem fuam pro*

Mar.Mani. ficerecredentes.ft' mortem fecuraanimofitate contcmpferint SCc»MarcusMani.libro primo ca^.Et^.cap.unico ubi fic canit.

Nunc Aquila: P/dus referam.qux parte finiftra

Rorantis iuuenis,quetn terris fuftulit ipfa.

Fertur,8£ extentis praeclamcircumuo'at alis.

Fulmina miffa refert,^cado militatales

Bitfextam que notat partem fluuialis Aqvutq,

Ili ius in terris orientis tempore natusAd fpoliaSd partas furget uei caede rapinas,

Cuiquehominum deJerint ftrages,dabit illeFerarum,

Nec pacem a bello,ciuem diicernit ab /tofle.

I pfefibi lexeft,& fert quocumque uoluntas

Praecipitat uires,laus ell concedere eunda,

Et fi forte bonis accefferit impetus aufis,

Improbicasfietuirtus,8<fconderebella

Et magnis patriam poterit ornare triumphis

Et quia nontradat uolucris,fedfuggerit arma,

Itnmiflosque refert ignes,& fulmina reddit,

Regiserit,magniueducis per bella minifter,

Ingencisque fuis pr* liabit utribus ufus.

Germanicus. Itemde eodemGermanicus Casfar,8£Ba(Tus comen. Et Rufus Fefhis fatis

Rllll,S

p a belle.AtquePliniusinpIuribuscommentarr|s,pr*cipuetamen libro decimo

Plinius" ol^auo3caP, -utce^rn0odauo& uicefimo nono.

Prnlem-eus. Ptolemaeusdidio. feptima.ornat Aquilam noLiem ilellis . fecunda;, tertia?.

quarta: dC quinta: magnitudinis . Suo tempore omnes in Sagittario 61 Capri*

corno,noftro in Capricorno-Sequuntur complexionem Martis 5C louis.

Aduertendum , deAquilapropemoduminnumera feribunt authores, puta

de eius pugna,potentia,uifus acumine,nidificatione,incubatione &fc.prar alrjsPlinius. IcgicoPlini.Iibrodecirno,capt'.tertio,quarco6£quinto,8£ in alrjs locis,Neceam

facra: tacent liter», trahentes indulces allegorias .Impraefentiarum haec pau*cula miratu digna feribere placuit.

Et primo

S T OE FLERI IVSTiNGEN, C O H H ENT A RI V J, tff

Et primo de Accitelapide , d e quo Plmi.Iibroio.cap.3,&Iib.j<J.ca.ii.IiiedifK:a* ActitcSi

tumido (intelUge Aquilae) Aetites admultaremedia utilis.Nihil igne deperi

dens.EU aute Iapis ifte prsegnans,intuscum quatias alio uelut in utero fonan*

te,dC uocaturCa IIimus. Sed uis illa medica non nifi in nidodireptis.Nec fine il*

Iis parere aiunt Aquilas, quare a pluribus Aquiletrs appellatus,mirg uirtutis eft.

Alierunt Clialdan,fi uenenatum cibum habenti talis lapis porrigitur,deglutirc

no poterit,amotolapide:degIutiet.Voluntahj quod debet poni in cibo.Vene*nofa fugat animalia:8£ ideo Aquila: in nido ponunt

, ut oua 8C pullia uenenofis

animalibus intadla pra:feruentur . Epilepticis fubuenit . Amabilem , fobriuirij

geftantem efficit.De reliquis legito Plini,AlbertumMagnum,&f alios.

Sccundo,EIianus feribit, Aquila: pennam rebus aliis confertam femper per* Aelianus,manereincorruptam,tanquamhuius auis etiamextinclgreliquig dominentur. penna Aqtii!|

Pfinu Aquilarum (inquit) penna: rnixtas reliquarum auium pennas deuorant.

Negant imquam folam hanc alitem fulmine exanimatam.Ideo armigeram Io*uis confuetudoiudicauit.

Tertio,inhoc confentiunt Arifloteles, AuicennaSi Plini.oppetercAquila Aglaienio Ste

nonfenio,nec argritudinc,fed fame, intantum fupcrioreaccrcfcenteroftro,ut non moritur»

aduncitas aperiri no queat.Verum fuper Aquila: fenio quid fenferit diuus Au*B guflinuSjfubnot.ireuoluimus. PfaImoioi.legimus.Renouabitur,ut Aquile,iu pfa ]_ l0»,

uentus tua.Quo in loco Auguftinus,dicitur (inquit) Aquila,dum fenio graua* Auguftinus.

tur,roftriimmodice crcfccntis unco,non poffc os aperirc,nec cibum capere,un

delanguefcens natura: ui collidit roftru ad petramj cuius attritu excuflb quod

redundabat,adcibum redit,atqj ita renouatur, ut iuucnefcat omnino.

SEQ_VITVR DELPHINVS.i

D Elphimtsaut Delphin cceleftis effigieshanc habet fabulam . Neptunus Driphittuf,1

( ut Artemidorus 8£Eratofthenesreferunt )Amphytriten uoluitincom Fabula,

iitgiumaccipere,quaecum ob uerecundiae magnitudinem uirginitatis obfer

uantiam ad Atlantemconfugirfet,comp!uresmifit quxfitQ, interquos&Del*

phinum.Qui per uaria loca qua:fitam tandemad radices Atlantis inuenit, quaille fuis perfuafionibus,ut Neptuno iungeretur, induxit.Qiiocirca Neptunus Delphinus cur

Delphino maximos honores in mari tribuit , in ccelum fuftulit Svfinter fydera Neptuno ap*

col!ocauit,non longe ab Aquila: figno. Et ob hanccaufam Neptuni fimulacru PjnSltur*

facicnteSjDelphinu aut inmanu,aut fub pede conftituere, tanquamhuiedeo

gvatiffirnum.PIures deueteribushuicimagininouemtribuerut ftellas.Etideo

hocfignumiMuficum uocan t,anouemMufarum numero.VerumPtolemte* SignumMuiie

us,tit mox dicetur,numerat decem, cum*

Hatc fabella his uerficulis manifeftatur.

Coniugemnunquam deus AmphytritenEtmaris rex,ducere confidentisAbsqueDelphinipotuitrogatu.

Muneris cuius merito refulget

Igne ter trino,fupcros adorans

Artubus cumis.Mam.hauries.Qui primo libro aftronomfco ca,4.fic canit.

Ttim quoque deponto furgicDclphinus ad aftra

Oceani,ccdique decus,per utrunque facratus,' EtIdemiibroquinto,(ic.

Cxruleus pontocum fcDelphinus in aftra

Deccelefti Delphino feribut

complurcs.In primis Aratus in Aratus.

Phoen, Deinde IuliusFir.lib.8. IuI.Fir.

cap, it.in.^.in ofiatta parte Ca*

pricorm Delphinus oritur~&c.

eius fententiam iam in Marco Mar.Manfi

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM I O A N N I $

Erigi ttSCfquamamftellis imitantibus exit.

Ambiguus terra partus,pelagoque creatur.

Nam uelutipfe citis perlabitur arquora pennis,

Nuncfummum fcindens pelagus,nunc alta profundi,

Etfenibus uires fumit,fludumque figurat.

Sic uenit ex illo quisquis uoiitabit in undis,

Nune alterna ferens in lentos brachia tratflus.

Et plaufa refonab/taqua,nunc aquore merfasDeducet palmas,furtiuo remus in ipfo.

Nunc in aquas retftus ucnfet,pa(Iimque natabit,

Ec uada mentitus reddetfupcraquoracanipum,

„ Aut immota ferensin tergum membra,!atusqueNon onerabit aquas,fumnrisque accumbet in undis.

Pendebitque fupertotumfincremige pontum 8fc.

Germanicus DeeodemGcrmanicus,BaiTus,Rufus,PliniusIibroi8.capi.a6.S<rji.

Ballus. Prolemausdict.fcptima Alma. donat Delphino decem ftellas, tertia, quar*

Rufus. ta 5Cfexta magnit udinis, fuotempore omnes in Capricorno. Noftro uero inPlinius. AquariOjhabentcs uimSaturni& Martis.Ptolemaeus. Attendendum, deterreno Delphino authoresferibunt plura fit' exhisnom

Ariftoccles.nidla creditu difficilia , fcilicct ,

Ariftoteles libro nono denaturis animalium.

Plinius.*Plini.prarcipuc libro nono capi, oftauo. Et Solinus Plinij imitator capi, uicefis

Solinus. mo fecudo.Et Aelianus,multa fortalTe fabulofa. Et reliqui.Ex his liacc annotasAelianus. recollibuit.Delphinus pifeis eft uel potius maris bellua

,quibus celeritas uticp

Delphini uelomemorabilis eft, adeo ut ocyor uoTucre,acrior telo uideatur . Et ut Ariftoteles

inquit.Omniumuidetur animalium uelociflimS,non aquatiliummodo, fed 3i

Dclphinusmo terreftrium.Superfiliunt etiamalos nauigiorum maiorum , Catterum tam ftu*

ritur in terra, pendg agilitatis animal,terra: tamencontadum nori patitur,quin euedlu in haAdagiii

,Del- renam confeftim. moritur. Indeid adagium natum. Delphini in terra uis . Id in

phiniin terra eos promptum uidetur,qui quod nefciunt,iudicanc,&f in quominus ua!ent,toU1

Delphini a-to C0naCuappetunt,nec fe intra pelliculam continent . No iolum erga foboleni

m0rt

' fed 8£ erga focios charitatis figna oftendit . Eft enim inter eos publica focietas,

Captofhiftoriam narro)a rege Carig,alligatoqire in portuDeiphino,tngens re

liquorum conuenit multitudo mceftitia quadam, qua: pollit intelligi miferatio*

nem petens,donecdimitti rexeum iuffit,tum omnes ftinul recepto capriliores

dijfle.Puerorum amore uehementer ducitur.Exemplo Plinrj8£Appiani libro

quinto Aegyptiacoru, ubiApianus teftatur fe,multosque alios fecum uidifle

apud Puteolos Delphinum miromodo puerum amantem,aquo Simon uoca*

tuSjiieniread eum folebat.Saspius fragmentis panis,que ob id ferebat, allexifs

fe,& penna: aculeos uelut uagina condens , ne dileiftum fibi corpus laceraret,

preebere afccnfurodorfuin,receptumq'ue equitis more infidentem permagnasequor triginta milia paffuii deferre.Ad quod fpedaculum Roma, ate^omnesItalia concurrebat . Poftea uero cumidem ille puera Delphino amatus morboperij (Ter,Delphinum fepead folitu littusadnare uifum, ubi pofteaquam pues

rum, qui in primo uado aduentum eius operiricofueuerat,nufquam uidit,des

ftderio concabuilTe,S£ipfum quoque effe exanimatum, ac in puerifepubchro ab his, qui rcmcognouerunt, humatum.Accedit his Ariftote*

lesp.natura: animalium. In marino (inquit)genere plurima deDelphinis narrantur indiciamorum pIacidorum,initium

amores quoque in pueros& aftedus libidinis.

Sequitur

S T OE FLERI I .V S.T I N G E N. C OMHENTARIVj, ti6

S EO VITVR fROTOHH HIPPf.,HQC EST. PRIOR,equi porciOj iuxta Hipparchum equus,

INtcr Aftrologos folusPtolema:usdidi.7.Alma.8<f AIphonfusimitator,m _

cceloduos collocacequos,aut, utredius dicam, duas equorfi partes , VnusCc

lUUs Pôr*

dicitur prior Equus,aut caput equi,cui Ptolemaeus numeratquacuor ftellas oc

cultas, fuoteporem Capricorno,noftro in Aquario,de eo praetercomemora*tos, ali] uerbumnofaciunyVlter Arabice Alpheratz,latineEquus fecundus, £quusfecuits

Aerius , Volans, P|^3flÊa^tt4tniii(fcwi8!,cuius prior pars patens ufqiiead

umbilicum.De eoToquitiir comunis altrologoTum turba. Aratus& alti coplu*

res, huncequum Pegarum Neptuni dC Medufae Gorgonis filium dixerut,qui pcgafU s,

ad monte Helicona Bceotia: euolans St pede faxum feriensmyx/jhoc eft fon*

tem aperuit ,'aquo Pegafus eft nominatus,& ab eo fons ipfe Hippocrinc,fiue Hippocrine

Pegafeus.ftue Caballinus didus.EtPegafides Mufe didg funt 'a fonte, qui mryil ^“s*

dicitur Mufis dicato,Pegafus in ccelum euoIauit,ibique inter aftraconftitutusa Inu8

eft. Fabella htecmetriculis his continetur,

Hicfonipesfontemprotulitinbt]ugo Tradatores de equo Pegafo hi

Parnafoffacrum uatibus&nunreris. funt.Aratus a quo hgc excerpft.Su Aratus.

B Inde polum uolitansingreditur nitidus, pra caput ( intellige Andromeda:)Et medius rutilat fydera pida habens ingens uolutatur equus . Et infra.

Nec uero hic quadrupes eft,ab umbilioonamque extremo dimidio femiperfe*

dus oritur.Hum.etiamaiuntinexcelfoHelicone,pulchramaquamproduxin:

fe largi equi fontis.Nec unquam Helicon futmnusdiftillaratfontibus.Verumequus ferijt,atquecopiofa inde aqua etfufa eft idu prioris pedis. Paftores aut

primilumcpotumappelIaruntEquifontcm,atque hic quidemerupe ftillat.

Nec modo ipfum aThcfpicnfibus uirislonge cernes.Huc ufque Aratus,

De eodem Mar.Mani.ltbro primo cap.4,6^ lib,j.ca.unico,fic canit, Mar,Mani.

Ptfctbus exortisctim pars uiceftma primaSignatum terra: lumen fulgebit dC. orbi,

Aerius nafccturequus,coeIoqueuoIabit. ^. c;

Velocesque dabit fub tali tempore partus.

Omne per officium uigilantiamembra ferentes,

q Hic glomerabit equo gyros. Et infra.

Vilibus illeetiam fanabit uulnera fuccis

Quadrupcdum,medicas artis in membraferarumN ouent,humanos 8C qiiaz nafcentur ad ufus.

Prgterea Caefar Germa.Sif eius comen.Baffus, 8C Rufus,Hygintis,Ptolemeus Germa.Ca?.

libro 6 .AJmôra^ûtumzoJlelhs, in ZJ.4.& qua ntitate,fua tempeftatein Baflus.

Aquario^PncMBWoTFiraln Aquario, PifcibusfiÂriete. Complexionempcofemxus

habentes Martis 5C louis.Contuendum, deterreftribus equis complura fcribunt,AriftotdesIib.<s.&r DeEquis terre

8 .dc naturis animaIiu.Plini.lib,8,ca.4i.Solinus cap,57,Alber.Magnus,2âlrj, ftriqus.

Ex innumeris htec paucula.

Principio dehisquiprimoequisfuntufifcribitPliniusIib. tf.ca.ji.fic.Equo VfusequorS.

wehi Bellerophontem, frenos& ftrata cquor5 Peletronium, pugnare ex equoPrtetereadcEquorum fepultura Plini.Iib.8.ca,4t.& (Thelfalos inuenifle, Equomfcpul*

SoIi.ca.y7.fic.Agrigenricompluriimicqiiom tumuli pyramides habent. Ale* rura,

xandri Magni equusBucephaIusdidus,qui neminem quam AicxandrB re* BucephalusA

gto inftratus ornatu recepit in fede, alios paffimrajdens.Idem inThcbaru ops lexadri equus,

pugilatione uulneratus,in alium Alexandrutranfircnon paffus ex multis

Aratus,

Germa.Ca:.

Badiis.

Rufus Feft.

Hyginus.

lul.Firmi.

Caconumfe*uericas.

Lollianus

Ariftoce.

IN PROCLI DlADOCHt SPHAERAM IO ANNISpericulis in praelio regem eripuit, multuml]; ei ad gloriam contulit

,ad poftre* £)

fnumtrigefirniimiamannumna<flus,non ullo uulnere,fed aetatefimul SC labo

reaegerfacfhisincafl:ris,unde mouerat,citra Hidafpcm uitamfinijt.Rex dcfun

<flo eiduxitexequias.Vrbem tumulo circumdedit nomine eius.De qua Proles

matus lib.7.Gefo,ca.i.&ftab.io,A(iae,

Deinde Equgcaput palo rufpenfum in horto erucas fugat,author Plinius Iis

broip.ca.io.de Morbis hortorum &fremedijs.

Poflremo,conflat in Lulitania circa VlyffipcJfilm oppidir,&f Tagum amneequas fauonio flante obuerfas animaleinconc iper^piWPFiTn,i'dcg partum fieri,

QC gignipernicilfimum ita:fed nTebflTuimiirie nSiTexc^aere.Tefles PI ini.Iib.8.

ca.41.dC in alijs Iocis.SoIinus ca.jtf. Varroca.Y.Seam^odereruIlTca. ColumebIalib.7.ca.2j,Sylius lib.j.VirgUib.j.Gcor.Lacflantiuslib^.ca.u.diui.infticutio,

IEO.VITVR .CEPHEVS, |

ARabice Cheichius,id eft,inflammatus,incenfus appellatus,latine Ccpheus.Fuit is Aetliiopum rex,authore Euripide,filius Phcenicis,cuius uxor g

Cafiiopeia,filia Andromedae, quam ceto expofitam notiflamae hiftoriaedixe*>

runt. Hanc autem Perfeuma periculoliberatam uxorem duxifTe. Itacp uttotu

genus eorum perpetuo maneret,ipfe pater beneficio Mineruae aftris eft illatus

unacum uxore,filia 8C genero Perfeo.

De Cepheo id carmen habetur,

Poftmortem a:ternis coelidum trahit auras

Syderibus radiatbene iudicans

Scriptores de Cepheo hi funt,Aratus,qui pluribus ipfum 8C eius familiades

feribit Germa.Ba(rus,Rufus,Hyginus, Iuli. Fir.lib. 8.ca.i/. de claris fyderibus

eu Capricorno orientibus 8d occidentibus,fichabet.Indecimaquinta parte Capricorni oritur Cepheus. Quicumque hoc oriente fydere nati fuerint, graues

erunt, aufteri ,&omni feueritatis authoritate metuendi, acuultum femperexmorum integritate fingentes.Quietia Stoicam fecflam uero fequantur affecfiu.

Talesautem apud ueteres fuerunt Catones . Talis nofiris temporibus Lollia»

nus,qui feueritatismerito etia ordinarii cSfuIatus iniignia cofecutus eft.Quodfi inhoclocoVenus 3C Mercurius fuerint atteftantes,arte tragica carminalem pper aut cupide legent,aut facunde facient. De eodemMar.Mani, lib.i.ca. 4. di.

libro quintOjiibi ferecumFirmico quadrat,addens alia plura.PtoIem»us ditfl.

7,Alma.fup putat Cepheo u.(lellas,in j.4,8<f/.magnitudine, fuo tempore in Pi

fcibus 8C Ariete,noftro in Pifcibus Ariete Tauro, fequentes naturam louis

Annotandum iuxta allegoriam moralem , Ceplieumi»g^^c8£Satumi.gerere fimulachrum parentuminliberos. Hum5(iafan»JPPPa, qu£ atriore uacare no potefl, fe,fuaque uchementius diligit,quam extranea.Compertum habemus efferatioraanimalia philotecna efle,id eil, filiorum amantia, ut Tigris,

Vrfa,Lupa.Eadem eft hominum ratio. Quocirca Ariftoteles 8. Ethf.cap1.12.

egregie dixit.Parentes diligantnatos ut aliquid fui,nati uero parentes,ut quid

ex illis. Suntigiturimprimis liberi a parentibus inftituendi, ut magis dedecus

8£ignominiammetuant,quamcominationes8cf uerbera.Induci autemdebene

abineunte aetate, reidiuinae curam refpecflumque non negligere .Nam quid

erit illis interhomines fancflum,quibus diuinitas defpe&a cfte' Praecipueuero

quodinomniaetateabhominabileeft,monendifunt,non execraridiuina,nccp

facra nomina irrifioni habere,Nec fpon te facileiurare.Nam qui temere crebroiurant,deierare cofueuerunt.Proximeaut fenibus 8<f natu maioribus plurimtf

reue*

%

ST OE FLERI IVST 1 NGEN. COMMENTARI VS 117

^ rcuerentix exhibere couenit,parentft eos quocp propeloco exiftimare.Inftitu*

endi funt pra:terea,quo padlodeceat admittere uenicnces,quo abeuntes dimit*

tere.Verecunde falutare maiores, minores humaniter colligere, amicosbene*

uolos familiariterconuenire. Sed ne uerba inIliadem crefcant( petit enim pa*.

rentum in liberos cura aliumcampum) pro coronide duas grauiffimorum ut*

rorum fententias placuit fubnotare *Auguftinus de uera uiduitate ,fic feriptii

reliquit.Nec ideolaudo, quod liberos habes,fed quod eos uirtutxbus erudire

ftudes,Vcenim nafcerentiftfcecunditas fuit,ut uiueret:fceficitatis,ut bene educarentur:uoluntatis.Cicero de officiis,opttma (inquit) haereditas a patribus tra

ditur,quando uirtutum 8C bonorum operumexemplum exhibetur . Sicut igi*

turAquila ualde diligit filios fuos, fiiin locis altiffimis facit cis nidum ,ne colu*

ber uiolet fcetum,ut ueneno queat nocere , fic paterfuos filios 'a confortio pec*

catorumdebetfcparare,ne ipforum exemplo polluantur. Et ficut,in nidis Aqui

larum reperitur lapis preciofus,quidiciturAetites. Sic in filiorum uita uirtutes

inuenientur, quando a teneris annis mala prauaejj cofortia filios uitare docente

S E CLV r T V R CASSIOP E I A,j

B/» Alfiopeiam Euripides, SophocIesque8i alit plures fcripferunt , fuper*

V_v egrcdienteelationegloriatamolimfuifle,qubd Nereidas corporis pul*

cliritudinefuperaret,pro quofado interfydera turpiter fedens in filiquaftro

conftitutaeft,fi(:uertcntefemundorefupinatocapiteferriuidetunHuicfabeb

bella: accedunt metraThoma: Rhadini,

Vos quibus cordi eft tantum proferre colenda

Iudtcia,admoneo:uoccfuperba

Ceffetis uofmetlaudare:qu'od alta petiuit

Vertitur Calliope uertice uerfo.

De Calfiopeia feribunt hi,Aratus inPhceno,Cuius fententia fequitur.Ca;*

far GermanicuSjfic canens.

.Qua lacus afflexum finuofirefpicis anguis, . . -

Calfiopeia uirum refidet fublimis ad ipfum.

Clara etiam pernix ccelo cum luna refulget.

Sedbreuis paucis decorata in fydereflammis. Et infra.

q Talis difpofttts ftellisipfa horrida utiltu

Sic tendit palmas ceu fit plandturarelidam

A ndromedam merita: non iufta piacula matris.

Deeadem Bafltrs comen. Rufus Feftus, Hyginuslib.i,& j, Iultus Firmt.lib.8.

cap.iS.de claris fyd.eribuscumAquarioorienttbus 3C occidentibus,fic habet.ln

Aquario,parte utgefima oritur Calfiopeia,Quicumque fub hoc fydere nati fue

rint,erunt Aurifices, Bradcatores,Inauratores, Plafticatores,Margaritarii,fi£

qui has omnes artes, ingentofa conuerfatione , SCcx his maxima uita: fubfidia

confequantur.Marcus Mani.lib.i.ca.4,Et idem libro *,ca.unico, ubi belle acce

Ptolemxuslib.7.Alma.numerat Calfiopeia: ij.ftel* (dit Firmijjj.metris.

las,in 6.quantitate,dum uitam egit in Ariete fuerunt, hodie in Ariete ££

Tauro.CompIcxionem Saturni 8CVeneris imitantur.

Penfitandum , ex libroVniuerfitatis (cu AlbertoMag. loquor ) ciufdemfp

imaginibus coplures utiles allegorias,tum Chriftiana: fidei cofentaneas,tuaduarias uirtutes allicientes

,tu phyficis rebus accomodas no fine fudoreexuxi*

mus.Impraefentiaru obieda eft nobis fugbe Calfiopcie imago,q (ut diximus)

ipude ter QC turpiter in ccelo circurotat,Qua primu admonemur, fugbia omni*

Auguftinus

Cicero.

Calfiopeia,

Aratus.

CaefarGenua.

Baflus.

Rufus Feli,

Hxginus.

lul.Fir.

Mar.Manf,


Salomon.

Mulier mala.

umuitiorum uenenofam reginam, uanamcp gloriam: pro uirili fugiendasde*

clinandascp.Ea enim uftia Deus opti.maxi. uehementerdetcftatur.Tefte Salos

mone Proner. 8. Arrogantiam & fuperbiam,8£ uiarn prauarn 2>C os bilingue

ego deteftor.

Dcmexhortaturadolefcentes,ephcebi,inri,fenes,8£decrepiti,utfugiat,id

fcrmeineuitabi!emaIu:iIlecebrofam,arrogante,fuperbamq;rriuliercn->.Qna;

( ut fandiflimis uiris proditum memoris fcimus)noxium genus eft. Ianua dia*

boli,uia iniquiratis,scorpionis percuffio.Cu proxiq?at,ftimiiIat,ignem accen*

dit,flammigcro percutit igneconfcientiam pariter habitantis,& exhaurit fun*

damenta mentium.Sicum uiris fceminaehabitent,uifcarium non deerit diabo*

Ii. Scribit in prouer. Salomon,Mulierem foueameffe profundam . Et Propera

tius libro i.in Elegia ad amicam de riuali.

Sed uobis facile eft uerba,& componere fraudes.

Hocunum didicic fcemina femper opus.

Cato fenior mulierum arrogantia accufans,quaedominari ftuderent uiris . O*mnes(inquit)homines uxoribus imperant,nos omnibus hominibus,at uxoresnobis.Demumlibctinfererebreuequiddam,nonbonaslacerando,feda malomalas deterrendo.Thefauruseft malorum muliermala.Feris omnibus immi*

tior mulier mala,Mare,ignis,mulier,triamala.

D

S E QVITVR^ANPROMEDA,,

ANdromeda uel Andromedehanc habet fabulam.Neptunus ira percitus

quodCaffiopeiaformam fuam Nereidibus prspofuerat, uiro Cepheoadftipulante,belluam marinam immifit,quae Aethiopiam uaftaret.Quare confultus lupiterHammon, qua ratione Nereides placari poflent.Refpondit.Ce

phei .Caffiopciacq? progeniemmonftro effe obijeiendam . Parentes propter id

fili* molefti,qubdin genitricis arrogantiam deforma: pulchritudine affenti*

re noluit fuie ren uit.Ipfam igitur Andromeda in xdito 1oco iuxta loppen Iu*

de* oppidum ex panfts brachtjs fcopulis aIIigarunt,marinoq; monftro deuora

damexpofuere.Qiram Perfeus incerfecflomonftro liberauit,& in uxorem du*xit.Qus dum a Perfeo liberata effet, neq; patri neq; matri noluit commorari,

fed continuocum Perfeo profeda eft,8£ ob id Perfea dicfta,beneficiocpMiner* Fux aftris recepta eft.Euri pides etiam dicit inter aftra collocatam , ut labor Per*

fci s ternus pateret, manibus eius extenfis,quemadmodum ceto expofitaeft»

Legito Ouidiu 4.meta.fab.i8.DehacTho,Radi.metrice fic canit.

Traditam mortiAndromeden folutis Tradatoresde AndromcdafutVinculis Perfeus redimit,qux amoris hi.Aratus in Phceno.In hgc uerba.-

Nullisgratareliquit IbinamqjSdlludobuoIuiturtrifte

Perfeatcrris. fimulacrum Andromeda: fub ma*Mater obftftit,genitor^ findas, tre conftellatum.Et infra.Eriamnu

Exhibcc(fa(ftimemoratur)aures. StTtlltc fecundum brachia propan*

Hac re protulit alto faeft.Vinculaitemei admota iunt

Pallas olympo. etiam in ccelo,retinentur autem il*

lic expafle omnibus diebus manus.De eadem Cxfar Ger.Ba(Tus,Rufus, Hy*Germa.Bafliis g/nus im.dt j.ruliusFir.lib. 8.ca. 17. Declaris fyderibuscum Pifcibus orienti*Rufus Hygi, kus Sf occidcniibusl.n Pifcibus, inquit parte duodecima oritur Andromeda,

luli.rir. Qincumep hoc oriente figno nati fuerint,cotra homines crudeli femper ferita*

te graftabuntur.Erunt enim,aut pcenaru publicarum miniftri, aut carceru cu*

ftodes,aut carnifices,&quibusoccidendoru hominum officia credantur.Mar*

cusMa*

ST OE FLERI rVJTINGEN. COMMENTARI VS 118

cusMani.lib.i.ca.4.8£idemlib.j.ca.unico,ubi poftquam plura de Andromeda Marcus Man.flCPerfeodilTeruic,tandem ia fententia concordat cumFirmico.

PcoIemaeuslib.7.Alma.reccnfet Andromedae zj.ftellaSjinj^.S^.magnitu? Prole,

dine/uo tempore in Pifcibus 8C Ariete,noftro uero in ArieteBC Tauro,fequu?turnaturam Veneris. '

SeraboNecid omittendum reor.De Andromeda feribere Strabonem lib.i.&fifi. Item

pjjn ,-us*

PIini,Iib.j.ca.ji.8^Iib.<5.ca.z9.Siiib.p.ca.;.SoIinLimquoqiieca.47.quodlegens Solinus.

dum fuadeo.Et Pom.Mel.libro primo capite de Syria in fine. pomponiu *.

Aducrtendum Peripateticorum effefententiam3oppofita iuxta fe pofitama De lionefta

gis elucefcere,quocircacum fuprade prauamuliere paucula quaedam confert mu 'icrc ‘

pfimus,non abreerit fubtexere nonnulla de honefta muliere, comoncnte ad id

Andromeda fida Perfeiuxore.Vcrumfupracumde marrefamilias uerbafeci?

musjdegrattjsbonae mulierisdiireruimus,qiribushaecanne<ftere collibuit. Im?primis occurritnobilc caput fapientis uiri Ecclcflaftici, ubi complura de prae? Ecclefiafticu»,

conio BC Iaudehoncftae mulierisco fcribit.Capitis fane z6 . hoc eft initium Muslierisboni beatus uir. Ex co adnoftrum propofitu excerpiimus hanc gratiem

fententiam. Sicut Sol oriens mundo in altiffimis dei 3 fic mulieris bonae fpecies

B in ornamentum domus eius. Gratiafuper gratiam mulier fandla pudorata.

Ad hoc plane accedit Ariftotelcs in Oeconomicis . Nec uefttmentorfr nitorem Ariftore.

(inquit)nec auri magnitudinem tantu habere momenti ad mulieris3prxconiu

quantum modeftiaualcac,8£ approbati mores,Adftipulaturetia Proper.lib.i. p ODCrtllISNon illisftudiumuulgo conquirere amantes, (Elegia ad Cynthia. F

Illis ampla fatis forma pudicitia.

Ambro.Iib.de uirginitate narratde Pelagia uirg/ne,quae cum eflet apud Antio Ambrofiui.

chiam itatis 15.annorum,& a praedonibus circumfeptam fe uideret ,matre ab?fente& fociabus 3in aquam fe proiecit,malcns moriquam uiolari BC pudicitiam

amittere.Et licet no deceat pro pudicitia fetpfumintcrimere,nihilominustamelaudandi funt ueteresin hoc quod pudicitiam in tantum amauemnt.HaecAm?bro.Valer , Max, lib. fi.ca.de Pudicitia, feribit de Virginio uiroplebeio,nepro? Vafer,Max/.

bro contamtnareturdomusfua 3propriofangm'n/non-pepcrat,Namcum Api

us Claudius dccemuir filie eius uirginis ftuprum,pbteftatis utribus fretus,per?

tinacius expeteret,dcducftam in forum puellam occidit,pudicgqj interemptor,

quam corrupta: pater elfc maluit .Eft enim Pudicitia uiroriim pariter8dfcemi? Pudicitia,

p nara praecipuum firmamentum.Diuus Hicro.cotra Iouinianu recitat de quo? Hieronymus,

da uiro ,qui uxore tantae pudicitiae duxit,ut omnibus cotinentibus eftet exem?pium.Accidit igitur quod uir fuus quofdam cofabulantes audiuit

,dicentes, q>

os fcetidum haberet.Q110 audito ad uxore acceftit,ipfamrcdarguens,cur haec

fibinon intimaffet. Quae putabam (inquit)omnium uirorum ora fic olere. Ec?

ce quanta mulieris pudicitia,quaenunquam alterius uiriflatum fenfit.

SE(bVITVRJ

PEUEVS!j

OMittb impraefentia plures Perfeos, puta Perfeum Macedoniae regem, Pcrfeus.

Stoicum philofophum, PicftoremA pellis difcipulum . Item Perfeum do?

tftifluruirn Romanorum.Ad Perfeum Iouis ftliu uenio,Arabice Cheleub.Acri?

fiusArgiuorum rex Danaenhabuit filiam , cuius prolem ex refponfo Apollonisformidansjin turri relcgauit .Vbi lupiter in auri gutta per tegulas in uirgi?

nis gremiudefccndens,aut lapfus , exquo praegnans eft fadaQiiod patergra?

uiter ferens, uintftam in arca poni, BC in mariprotjci iuflfit,quo fluctibus ob?

xiteretur, fcdarca in Apulum littus forte appulfa eft, BC a pifcatorequodam

I N PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISmuenta,in qua cum DanaenS^ pamulum.quem enixa fuerat,mfantem innes Dnifletjiitruntjj Pi!umno regi obtulir.Hic cum genus cius dC patriam didicilfct,

cam fibi connubio iunxit,Et filium eius nomine Perfeum Polydedi Seriphi in

s

fulx regi educandum dedit. Quicu adoleuiffct,fumptis a Mercurio ,a quo ob

pulchritudine diIigcbatur,Talarib-

us &C Pctafo, galeamcp, in qua ex aduerfo uUderi non poterat

3indutus,accepta prtetereaCut no nullis placet)a Vulcano faU

ce adamantina,iuiTuPolydedis aduerfusGorgonem profedus eft,eam occis

ditjScT caput eius fecum dctulit,quo Atlanti regi,quod fibi hofpicium negaues

rat,oftenfo,eum in faxum mutauit.Cumcp uir is fortiflimus deinde in patriam

remcarequiditfortec locoexcelfo Andromaden circaregna Cephei icopulo

obcrimen matris ,8CHammonis fententia,alligatam,QCceto marino monftro

expofitam . Caufaitaqj cognita,coniugiuni puella: cu parentibus padus, pus

ellam Iiberauit,ceto£p,qui addeuorandaineam uenerat,acerrimo pra:lio& co*

fliduintcrempto,ut Ouidius,8d Marcus Mani.multis carminibus rcferut.Bel

lua: huius, qua: ad deuoranda Andromedam uenerat , offa (authore Plinio £C

altjsjexoppido loppeludea: apportata,oftendifieRomg inter reliqua iniracu

Ia fertur in aedilitate fuaMarcus Scaurus longitudine pedu quadraginta 3altitu

dinecoftarumlndicos elcpbantesexcedente,fpinxcraffitudine fefquipedali. gPoftquam igiturPerfeus in patria uenit, Acrifio interfedo 3 in regno fuccdTtr,

Mycenafcp xdificauit8ic.

Afferunt quidam Perfeum a Mineruamiffum, 8£abeaclypeum uitreuaes

cepiffe,per que uidere3ncc uideriab alrjs poffet.Quicom Gorgones dormiens

tes inueniflet3caputMedufa abfcidit,&Mtnerug tradidit.Quod illain fuo pedoreaptauit,utmbello terribilior ellet.Perfeum inter fydera, ut uindice,pros

peAndromedamcoIlocauit.Fabulamhanc paucis dC uix digitulo tangitThos

masRadinus.Quondam in lapidescum caputomnes Qui de Perseoferibunt funt hi.

Ca?far Ger.^ e<iLxfae homines uerteret,enfe Aratus,Germani.Ba{Tus, Rufus,

BaCus* TruncansgenitusdelouePerfeus Hyginus Ii. i,dC 3.Plinius, Marcus

Rufus I11 ftellifera fede locatur. Manilius libro primo capitulo.4,

Hxginus Sic iuftitia: ponderaferuans 8C libro quinto capitulo unico fic

Mar.Manf. Cumfydcribusfulgetolympo. canit. PTandemGorgonei uidoremPerfea monftri,Fcelix illa dies redeuntemad littora duxit,

Isqj ubi pendentem uidit derupe puellam,

Diriguit facie,quem nonftupefeccrat hoftis.

Vixcgmanufpolium tenuit,uidorqueMedufa:Vidus in Andromeda eft,iam cautibus inuidetipfis.

Fceltccsq? uocatteneant quamembra cathenas.

At poftquam pcengcaufamcognouitab ipfa,

Deftinat inthalamos perbellum uadere ponti.

Altera fiGorgon ueniat,non territus ire.

Concitat aerios curfus,flentefq; parentes

PromiiTu uicx recrent,padus hymcnaum.Et reliqua,

Ptolemaus7.Alma.adfignat Perfeo z6. ftellas,magnitudinis i.j.4.6^ 5.fua

tempeftate in Ariete &C Tauro.NoftrainTauro &CGeminis, habentes naturam

Martis&Mercurtj.

Contuendum,qui Perfeum incampu allegoricum ducunt,pereum Virumbonum,iuftum, aquumcgiudicem de fignare uolunt.Deviro igitur iufto,atit

tuftitiaflofculosnonnulloscxcerpam. luftitiafecundum iurifperitcsfic dtfFis*

nitur.

STOEFLERI IVSTINGEN. COMMENTAR I VS up

^ nit,eftconflans &£ p pctua uoltmtas,ius fuu amcai^j tribuesjhsca Doribus di

cic Trutina . Cuiufmodihaudmultos offendes, quado hec rara auts eftin terra.

Veterii nobis monumenta oftendunt, At-gyptqs regibus ex prcefcripto le* MosAegyegis antiqua: moris fuitfe,iudices mox futuros iureiurando aftringere , ne fi rex peiorum,

quidem iniuftiquippia iniunxiflfet , amedio uircutis declinaturos , haud in mi*

nimo atramite aequitatis abituros.Qua: res olm ccnfet excellentiffima,qn neqj

hefperus neqjluciferitaradiatficutuiriuftus.Vtdixit Euripides atq? Ariftote. Iuftitia excel*

Comprobant etiam,Iuftitiacontinere omnes uti tutcs3uc in prouerbio dicere Icndifima.

confueuimus,Iufl:itiainfeuirtutesc6tinctonines.QuarePIatoinomnifermo Concinet oes

nede Repulica propofito,infundenduin animis luftitiaeamorem aduertit,fincuntutes*

quanonfolurefp.fed ne exiguusquidemhominum coetus, nec domus paruaIre uero ad ludicem (inquit Ariftoteles) eft ire ad ipfum iusffu (conflabit,

dex enim effedebet uelutianimatum ius,hoc eft,fand:us,inadulabiIis,exorabi* Iread Iudicc»

Iis,ere<ftus,terrificus,EtCiceroin legibus . Magiftratumcflcfcribit legem lo*

qucntem.Legem ueromutum magi!Iratum,Magiftratus

Eft etiam Iuftitia no tantum prteclariffima in numero ferieque uirtutnm,fed°

mfupercognitudiffi'cillima,eapropternonfinerationeornniumpoftremacen Pra?cIari(Tima

B fetur.EamenimperdifFicilcm indicatlfocratescuminquit.Ego uero Iuftitia Difficillima,

nullomodo doceri pofle, neque artem ipfius ullam prorfus exi ftimo, m hi qui

maii funt a natura inftitutiad eam dirigantur . Item inferuanda Iuftitiamagnaeftdifficultas. Quareegregie Demofthenes dixit . Omnium difficillimum efle

multis placere.Et Demochatcs, Magis homines malorum reminifcuntur,quam Demochares'bonorum ex magtftratibus. Legito Ciceronem pro Flacco ubi exclamatO co*

ditionesmiferasadminiftrandaru ciuiratumSdc.Chryftppus interrogatus cur

non accederet ad rem p. Quoniam fimale (inquic) curarem, diis difpliccrem: fi

bene,hominibus.Eft praeterea 1 uftitia cora aliquomodo uirtus,8£ quafi aggres

gatiun quidda ex uircutibtis cun&is qutea moribus appellatione ducunt.Mc»1

lito cofquens uidetur,ad fcientiaeius ncipienda noffe prius u/rtutes,alias. Hacuero Lcgittimaftatuunr,perfe<ftamque, loquor de ea qua: in acftione uerfatur.

Acceditenim ilIi,quodfumme arduii cenfeturtRecfte malios agere.Ab Arifti*

de accepimus,cum ex eo qucererecur.Quid cflluflum. R efpondct, id eft, alie*

na noappetcrc.ArridecadhocBiantisfententia , Magiftratus uirumoftendir.

Eftnam Magiftratus adminiftratio quaedam ad aliu.Hinc& Iuftitiam dici alie

q numbonu,quoniam boni ratio alterius,^ humanae,cmilisque foc/ecatis bonit

rcfpicit. In idranquam in fcopum uergit.Huc ufqlie dc 1 uftitia 8C Pcrfeo fatis

lit dicflum. De Iuftitia plura feribit Ariftoteles quinto Ethicorfi, 8C ahj, Dc Ca*pice Medufa: dC falce Perlei inferius dicetur,

s e Qjv r T v

R

;A VRI GJL^.

HOc fimulachrum Arabice Alaioch Grxce Wo^oi , latine Auriga, Auri* Auriga.gator. Agitator currus uel retinentis habenas appellatur.HuncEracho* Alaioch.

fthenes demonftrat effe Erichthonium .Veru duos legimus Erichthonios,AI* .

teru regemTroiXjfiliu Dardaniquem hic prxtcrimus. Alterum regem Athe*nienfcm,e femineV ulcani genitum.Cui htec aptatur fabula . Cum Vulcanus

Ioni arma fabricaffct,conceffir ei Iupitcr,ut quicquid ucllct,ab eo pofceret.llle

Mineruce nuptias popofeit,quamcum nullis blanditijs pollet allicere,nimio ar

dore libidinis,genituram interram emifit , fupra quam Mincrua pudore terra

pedibus coiecit. Inde ex eftu libidinis natus eft puer anguinos habens pedes

Erichthonius noiatus,quaftcontentio terra:,Na Grsece%/§ lis aut cotentio eft

Aratus

Cxfar Ger.

Bafllis

• RutusHyginus

Mar.Mani.luli.Fir.

V iris SC fuperis.

Modum quod dederit

VeherAiegregium,

Obhoc fyderibus

Locari meruit

Manu lora tenens.

Iu(lttixpar«

Chryfippus.

Iob.

Dauid,

IN PROCLI DI ADOCHt SPHAERAM IO ANNISterra, 8C terrenus, Erichthonius cum state iam adultus pedum D

deformitatem perfpexiflet,currum Si equorum iuguminuenit, regnauitquc

Athenis,Virgili us tertio Geor,

Primus Erichthonius curius,&rquatuor aufus

Iungereequos,rapidifcp rotis in iiftcre uidor.

Accedit Pltnt.lib.7.ca. Qug quis inuenertt in uita.Erichthonius Athenicn* •

fis argentum inuenit Siquadrigas . Eius fabulam aut ortum deferibitO uidius

ia tranf.lib. 2.fabu.S.De eodem diuusAuguftinus libro x8.de ciui.ca.ii.Qtiem

lupitercum uidiffetprimuminterhomines equos Si quadrigas iunxifle, admi

ratus eft ingenium hominis ad solis inuenta acceflifle , aftris receptu memorigtradidit. In hoc fimulachro fune Capra Si Hcedi , de quibus pofterius dicemus.

Non nulli qui de fyderibus fcripfcrunt,hunc natione Argeum orfilochu no#mine,primum quadrigarum inuentorem efle dixerut,8£ pro inuentione fyde#

rum locum polfbdifle.Cui arridet fabellaThomx.Quadrigs Orfilochus Authores de Heniocho aut Auriga fut , AratusReperror,p!acuit Germanicus,BalTus,Rufus,Hyg{nusIibro z.&fj,

Marcus Manili, libro primo Si qutnto.fulius Fir#

mtcus Iib,8.ca, 17, dedaris fyderibuscum pifeibus gorientibus S>i occidentibus,fic. In pifeibus parte ul

gefima oritur Heniochus. Quicumcp hoc oriente

fyderenati fuerint,curiofi erunt ,Aurigs,Agitato#

reSjequiteSjiieredarijjfpeculatoreSjnonnunquam

etiam medici,fed qui herbis medelas hominibus sgrotis,pecoribufiqj aptiffime

componant,PtoIemsus7*did.Alma.ornatHeniochum i4,ftcllisi.2.j,4.j.8^6f

magnitudinis,(uo tempore inTauro 8CGeminis, Noftro omnes inGeminis.Imi

tantur naturam Martis Si Mercurtj,

Animadueitendum,perHeniochum allegoricercde intelligunturintegra#

Iesiuftitispartes,fcilicetfacerebonum8CdeclinareamaIo.Hocapertedocent

eius ftells,quas ftrpra authore Ptolemso i4.recenfuimus ,qus faneconftitu#

unt duos feptenarios,quorum alter iufte feruit pro bono facicndo,alter prodeclinandomalo,quodhocpado dilucidCrerit.ScptenamisenimnumcrusPla*

tonicis fimul SiPythagoricis receptiflimus eft. Quihanc in primis proprietate

habet, quodfolusnccjj gignit exicaliumnumcruminfra decem, necja quocjj ^

ipfegignitur.Quoniam igitur feptenarius ab hac coditione immunis eft,a ue#

fetibus Minerua eft cognominatus,quod ficut illa virgo ppetua fit, ac fine ma#tre.Eft igitur septenarius virgo,quia Minerua didus.Eft Si iuftitta uirgo inte#

gra8£pura.Quareueteres,Chryfippus8<: Procluseius pinxerunt imaginemforma uirginali, afpedu uehementi, luminibus oculoru acrioribus.Qus fecer

nitur (utdiximus) induas partes.Rede igitur Heniochus duobus feptcnarijs

ftellarum,Iufticis partes integralesdefi'gnat,fcilicet facerebonum & declinas

re amalo.Secundum autemdtuumThomam Aquinatemfecunda z.q.7P.dicn#

tur ha: partes iuftitix integrales,quia utracp earum requiritur ad perfedum a#

dum iuftitis.Ad iuftitiam enim pertinet squalitatem feruare 8£coftituere,in

his qus funt ad alterum.Conftituit autem quis squalitatem iuftitis, faciendo

bonum,id eft, reddendo alteri quod eidebcrur.Conferuat etiam squalitatem

iuftitiSjdeclinado a tnalo,id eft, nullum nocumentu proximo inferendo.HgcexThoma. Deliis ambabus partibus cSitindim loquiturdominus Deus ad fa#

than Iob pntno.Nunqutdconfyderaftiferuuin meum Iob,quod non fit ei fimi

Iis interra,homo fimplex Siredus,ac timens Deum,8frecedens a malo.Et regi#

us propheta Pfalmojtf, Declina a malo Si fac bonum.Etprima Petri tertio.De

clinet

ST OE FLERI IVSTlNGENv C OMMENTARIVS. 110

^ clinet a malo 8£ faciat b6iitim.De prima parte S.Paulus ad Gal.tf ,Bonum aute

facientes non deficiamus, 8C eode capite,Dum tempus habemus operemur bonum adomncs.DefecundaSalomonPiouer.14,Sapienstimet 8£declinat amalo. EtSapiens Ecclefiafticus ca. »1» Quafia facie coiubrifuge peccatum.Hxchadenus deHeniocho.

5 E Q_ VlTVR D ELTOTON., Deltoton.

Vtnotulam Iouis exprimendo_ Litera prima «A/eg facitquam,15 Gratior ut fieret patrinatus

SVper caput Arietisno longe ab Andromedae pedibus adiacet fignu qtrod stoefler!GrxdobfimiiitlidinemDeitxliteraeDeltoton uocant. Latini aute obit» interere,

militudinemformaeTriangulurn dicunt,8d a Mercurio inter aftra pofitu.Ideo Fabula,

ut obfcuritas capitis Arietis huius lplendore fulgentior redderetur, 8CIouis nome grgcecA/oj prima litera defignaret .Hanc fabella his uerficulis cotemplemur.

Syderibus triquetram figuram . Scriptores de Deltoton funt . Aratus Scriptore».

Intribus,3ethereisIocauit inhec uerbaJEft uero adhuc aliud difpoii Aratus,

Sedibus,ex genitistonantis tum prope fignu, fubter Andromedam,

Qui celereftuo' itans perauras, id aut ad tria dimenfum eftDeltotum la»

tera,aequa!ibusaffimilatumduobus , ter»

tium uero non tantum, tamen admooKl fa

_ r cile eftinuentu,prxmultis enim fidgidu

.

cft.Quibus paululum Arietis auftraliores ftellcc funt.Marcus Mani.Iib.i,8f.*. M ar.Manf.

Caefar Germanicus,Ba{rusc6mcn.RufusFeftus,Hygihus.PtoIema:us did.er*

7.Alma,donat eiquatuor ftellas ,alii omnes dempto Alphonfo tantu tres, fua Hyginus

tempcftateinAriete,nottraauteminTauro,tertiae 6£ quarta: magnitudinis,o» Rufus

mnes denaturaMercurii. Ptolemaeus.

CognofcendCr,ueteresdixerunttriquetrafigura,arecentioribus triangulus. Triquetra fi*

Graecis tyr>wvo§.EftautemTriangulusfuperficiesplanatribuslincis,8<: tribusXrian*»ulu*

angulis contenta,8f nominatur nonnunquama lateribus & dicitur Trilatera,0

quandocj! ab angulis dC dicitur triangula , ucl trigona . Et eft (quantum adno»ftrum fuffieittradatu)quidam Triangulus Ifopleurus,cuiusomnia latera funt Ifopleurus.

sequalia,ab /0-05 quodeft aequale lattxs. EtuocafAequilateruSjUt hicNeq?is nobis feruit.Eft praeterea Triangulus Ifofcheles cu* "Ophele*

ius tantu duo latera funtae* qualiaquaii aiiobus aqualibus

inliftatcruribus , tertiu habens inaequale*ab hoq aqualis 5C

tfutAb?crus fiue brachium.Poiret uocarijdulatetuSjUtde hoc

loquatur Aratus& altj.Id enim latus in quo fiint iiixta Pto»

Iematimtres ftella breuius eft exteris.

Dein fciendum,in omnitriangulo (ut diximus j tres fiint anguli, qui tribus

unitatibusnumerantur-,quareconfequiturin omni triangulo ternarium nu»merum inueniri.Cumgeometriae figurx habeant refpondcntes Afithmeti»

caSjTernarius igitur numerus a Platone aliismagnopcreextollitur.Eft enim Ternarius»

primus imparnumerus,qui perfedior pari eft, cum illuni comprehendat, nonab eo compvehenditur.Sed illud longe praedandus, Principem deu tribus coli,

fciIicet,Adoratione,Thuris facrificio 5C Hymnis. Adoratio tciierenticcultu cx

hibet. Thus fuauiffimaecognitionis diuinxdiftributionem cofnpleditur,Hy»

mnorum fuauitas coelorum refert concentfi, ut Pythagorici fanciut, nec tacuit

Mercurius.Et ut id a nobis fiat,ex tribus hemifphgrq pundis admonemur, mane,uefpcre 5C meridie. Proinde legibus fanem plerisqjnonfumus nefetj , exor»

tum ab adorantibus fpcdandu.quodaPythagoricis eft obferuatum. Ncc fpre

uit Chriftiana ueritas, Trimegiftus ad meridiem conuerfus orabat ,Moyfes

Iudae i ad occidua.Rauoaddi potcft,quod ab oriente motus eft diurnus. At plA

netsc,inerrantiaque aftra ab occafu uertiginis fumiinc initia, Sed umificum Itis*

TEXTVSPROCLr

Bereni, crinis.

STOEFLERItNTERPRE

Berenicei cis

«itaces.

Panchryfos.

Beren icesmu?lieres.

Ptolemaei.

plures.

Bibliotheca

memorabislis.

Conon matlie

maticus.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISmena meridie per circuli redit obliquitatem.Sed miliis hic propemodum innu Dmerisjcocludocum praeftantillimis uiris. Ternariumnumerum efie principia

medium Si finem in uniuerfum omnis rei.ConcIufionem hanc firmat Ariftote

les primo de coelocum inquit.Quemadmodum aiutPythagorei . V niuerfitas

ipfadi eunda tribus definita fimc}fim's namqj SimediumSi principium uniuer

fitatisnumerumcompleditur.HatcautemtrinitatiSjid proptereaanaturamueuantes tanquam eius leges,hoc quoque numeroindeoru utimur cserimonrjs.

Hinc credo nafeiid,quod numeru ternarium diuinum uocamus.Accedit Aris

ftoceiicus comenta.12.Meta,Cum refert antiquos philofophos pofuifle in diui

nis ternarium.Et Plato libro de ordine uniiierfi.Numeru quidem (inquit) ter*

narium omnes antiqui aggrefll funt dicere principium Si finem omnis rei tamgenerabilis cp ingenerabilis . Iddocet Boertus Meteor . nono Tertii unico hoc

Principium,uedor,dux,femita,terminus idem, ( uerficulo.

s e Qjv it v R. Et qui poftea a Callimacho inter aflra relatuseft,Bereni*

ces crinis*

E

C Oelelles imagines,uniuerfales,in feptentrionem uergentes authore Pto

lemfo principis altrologi£,Procli Si alioru, hadenus expofuimus. Sequitur alia efFigies,qua* Berenices crinis appellande qua Ptolemxus Si ali) plures

nihilfcribut. Quam primu Callimachus poeta Cyreneus Olympiadeij^.ante

noftri faluatoris aduentu annis zjtf.aut circiter,inmodu elegi* defcripfit. QueCatullus poeta latinus fecutus , Deinde Hyginus lib.2,de Leone,Si BalTus in

Neerroris nobis anfatribuatur,Annotandu primo,q>Bereniccs (coment

nomenclatura: plures funt ciuitatcs.Plini.lib. j.ca.y.inPentapolitanaregione

nominatBerenicen, de qua Ptole.lib.4.ca.4,Tab.j.Afri.EtSolinus ca.40 olim

uocatamHefperidu.HancBerenicemuniuitqu* Ptolem*o tertio.i.Euergeti

fuit nupca.Eftaliahuiusnominisin Aegypto ciuitas,de quaPlini. Iib.i.ca. 7- j*

Si Ptolcm;euslib.4.ca,j.Tab.j.Afri. Et rurfus alia in Aethiopia ad iinum Ara*bicum a Philadelphi matrenominata,de ea Plini, ca. 29. libri 6 .Si eodem capite

alia huius nominis iuxtafinamaris rubri dida Panchryfos . Item iofephus lib*

8.a nti.ca.<s.recenfet in finuAegyptiaco rubrimaris aliaBerenicem,quonda Eia

na uocata.Ptolemaeus lib.j.ca.ir.tab^. Afiae.Elauam nominat uillam& bene FSunt in fecundo loco coplures Berenices mulieres, (quadrat culofepho.

Plures fanc huius nominis fuiffe de progenie Herodis teftatur Iofephus Iib.18.

anti.ca.u.Si ij.Etlib,i9.anti.ca.y.ltem lib.2o.anti.ca,9,Et lib.n.debello ludaico

ca.ij.quas omnes midas facio.PtolemgusLagi primus Imius nominis rex Aegy

pti,uxorem duxit Berenicem,ex qua genuit Pcolemceum Philadelphu fecun*

du regemAegypti,Arfinoem 5C Lyfandra.Philadelphus habuitbibliothecam

nobililUmain AlexandriaDCC.circitermiliu uoluminum.Habuit uxore nomi*ne Arfinoem,no fororem fed filia Lyfimachi, ex qua genuit Ptolemagu Euer*

getem primu.tertiumhuius nominis didum Ceraunu.i.fulmineum, Si Bereni

cen. Is Euergetes duxit propria fororem .f. Berenicen in uxorem. Inde enatus

Ptolem*usPhilopator,quartuslniius nominis 8ic.IsEuergetes SiuxorBere»nice adnoftru feruiuntpropofitu. Nam cu Berenicenfororem in matrimoniu

duxi{Tec,necmuItispoftdiebusin Aliam cu exercitu profedus fuidet, uouideBerenicentradut.fiuidorPtolemaeus rediflet,fecrinemdetonfurS. Attp eo uoto donatu crinem in veneris templo c5fecrade,qui cu poftridienon aparuiflet,

segreid rege ferente,CononMathematicus cupiens inire gratia regis,dixit Ptoletngo marito crine inter fydera uideri collocat5.Etquafdauacuas figurafepteftellas oftedit,eas crine c(Te cofinxit, Dehac Berenice alia eius fada prxtereo.

Tertio

fST OE FLERI I V S T I NGE N, C O M M E N T A R I V S. ut

Tertio aduertendum , feptem ftellas extra Leonis effigiem , ad eius caudam

uerfusfeptentrionem effe in triangulo ferme collocatas,quas Berenices effe co

mas Conon Samius Mathematicus & Callimachusdixerut.HuncCononem _ .

Catullus in ElegiaBerenices introduxitjCuminquit.L/*tu uS* 1

Idem meille Cononcceleftinumine uidit .

E Bereniceo uertice ctefariem,8^c.

De quoetiamlocutus uideturfuifle inBucolicisMaro Ecloga tertia, Virgiliu».

Inmedio duo figna Conon, dCquis fuit alter,

Defcripfit radio totum quigentibus orbem.

Scito nonnullas ftellas extraformamLeonis a Pfolem&ib obferuatas adBerentcescomam applicandas.Sunt enim tres in numero ftellationis Leonis jj,.

j4.8i ?7.Vetus quidem Alma.tralator,has tres ftellas uocatTrichas.Grgceeni PcTricIiaProcapillidicunturTf/^^.Fuerunt temporePr6teHTSffrrLeone,noftro in virgfnt; lemaeus.

Geor .Valla recentior traduxit lucidius , Comam,Sunt igitur ha: tres ftellx de

Coma,crine uel ctefarie Berenices.Sed quod Conon,Callimachus 8C Catullus

numerant feptem n5aduerfanturPtolema:o, Sunt namque pluresodlaui or*

bisftella:,parua:tamen,aPtolcmatorninimeobferuata:..

Incidimus hic in Comas fiue Capillos , de quibus complura paffim legimus83 ca

B apud Plinium.Deaffe<ftatisha:cpaucula,quianxiaquadam cura franguntur Germanico^in graduSjCoIunturque ftudiofius.Hi (meafentejitia ) fuere prte altjs Germani mx ftudiofi,

&C potilfimum Sueui, de quibus CorneliusTaci.librode fitu&f moribus Ger, Tacitus,

Nunc (inquit) deSueuisdicendum eft, quorumnomina utChattorumTen* Sueui.

dlerorumlxegens, maiorem enim Germania: partem obtinent, proprqs adhucnationibus nominibusquedifcreti,quanquamincomune Sueui dicantur,infi>gne gentis obliquare crinem,nodoque fubftringere,Sic Sueui a CcCterisGerma

maniSjfic Sueuorumingenui a feruis feparantur.ln alijs gentibus feucognatio

nealiquaSueuorum,feu quod fispeaccidtt imitatione,rarum & intra iuuenta:

fpatium, apud Suettos ufqj adcaniciem horrentem capillu retro fcquuntur , ac

ftepe in ipfo folo uertice ligant . Ad id pulchrum argumentum ex Suetonio in Suetonius.uita Caligulae 8C capitede cura triumphi eius,ubilegttur.Gouerfus hinc ad cu*= c

ramtrtumphi &c.nonuIlosexprincipibusGallorumIegit8£fepofuitadpom*: '

l

pam,coegitque nontantum rutilare dC fummittere comam, fed &fermoncmGermanicu addifeere, &C nomina barbarica ferre QcTc.Firic quondammos Ger*

^ manis rutilare comas, id eft,cura dC ftudio flauas reddere atque alere,adhibitis pjfx Matiacc. i

pilisfaponis,quasMatiacasuocaruntaMatiacisGermaniaepopuIis,quorum Matiacipo- 1

meminitTacitusdeGermania.EtPtoIemarusdeeadem recenfetoppidu Mas* puli.i

dliadum,fed de his alibi abundediximus. Idem mos conualuit apudRoman as

matronas ut capillos rutilarent,ficut traditValer. libro fecundo capite deinftisa L' u

tutisantiquis.Capillos uenuftandosexcogitauit nimia medicorum fedulitas,

qualia ab Archigene compofita,quibus docet flauos &C crifpos capillos fieri fas*

lisfpumaintermixtamyrrha. Galenum tranfeo.Fugienda eft immodicacapil**

Iorum affe&atio.Ambrofius inHexamero libro fexto. Comam eflereuerendaAmbr0 ' us*

tnfenibus,ucnerandaminfacerdotibus,terribiIeminbellatoribus,decoramin

adolefcentibus,comptaminmuIieribus,dulceminpueris.Tollearboriscoma,

arboringrata eft. Tolle humani capitis capillum, tota pulchritudo flaccefcit.

Ouidianaidcomprobatfententia libro tertio de arteamandi.' Ouidius.

Turpe pecus mutilum,turpis fine gramine campus.

Et fine fronde frutex,& fine crinecaput. Mulier etia uenuftiffima,8£

ficcelodeieda,mariedita,fluflibus educata, licetvenus ipfa fuerit, omniGra*tiaru choro ftipata,cinnamafragrans,balfamarorans,ficaluaproceffcrit,place

re no poterit. X z

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISS E Q^v i T v R, In iis rurfus ftella: quaedam ob notas quafdam integras, Dquas in fe continent,proprias appellationes funt forritae.Naminiigne fy*

P dus quod fupra media Ardophilacis crura iacet Ardurus appellatur.MQuruw- i “—r*— ‘ *

lteflaT T)RofequiturProclus partiales quafdam ftellas in aquilonem expoli tas, mostoefleri X doformisindufas,modoextraformaseiedas,habentesproprias nomen*IN TERP RE. elaturas 8C coditiones.Et principe proponit ftellam praefulgentem informem,

uicinam tamenArdophilaci.Aduertendum fupra cum de imaginibus unfuer*

falibus feptentrionarijs locuti fumus , de Ardophilace abunde diximus , eun#

dem appellariBootem.ac Ardurum. Eft igiturArdurus modo effigies ccde*

ftis,modo (1'ngularisTTeIIaaHcmra autcoxas Arcflophiiacis extraformam loca*

ta ij.in ordine ftellarum Ardo philacis,tempeftatePtolemai in virgine,gradu

i7.noftra in Libragradu fere 17.excellens omnes Bootis ftellas in fplendore

quaritate.Eftenim prima: magnitudinis decoplexionelouis SC Martis.Cui

Pliniusmaior uis quam alijs ftdiis Ardophilacis attribuitur.De influxu Ar#

duri pro imagineferibunt puta Plin.lib. z.ca.jp.Ardurus, inquit,fydus no fer

me fine procellofagrandine emergit.Etlib.io.de eodem in multiscapitibus 8Cc.

^

ProcliS E <*-v 1 T v R* ClaraautemftellaquxiuxtaLyrampofitaeft,totiusfia

Lyraftdia.gwnommeLyradirimr.

STQEFLERI O Ecunda infignis ftella e ft Lyra, Ea ftella eft in ipfa effigie Lyra: de qua in fuINTERPRE- J perioribusdiximus.SC aplunbus uocatur Arabice vvega.latine V ul turea*vultur ca«ns

jens.Eftautem de fuIgentiffimis&T primi luminis.TemporePtolemaei in Sagit

tario i7.gradu,minuto.zo.noftro in Capricorno gradu 7.de naturaVeneris 9£

Mercurrj.Cuiproptercorporis molem& luminisexcellentiam maiordebetur

afflatus.Quare ea qug fupra de Lyra imagine ex Firmico citauimus,buic ftellg

tanquam antefignana: attribuenda codudimus. Eft prarterea una de Beibeniis

ftellis,quaficor ipfius Lyra*,dans dona grandia modum excedentia. Legito li*

belfumHermctis in.§,Veneris& Mercurtj.

TEXTVSPROCLEGorgone*ftcll*.

STOEFLERIINTERPRE.

Falx ftella.

Gorgone* tres

S E Q^v I r v R. Qua: uero in PerCeifumma finiftra fpedantur Gorgonegnomen habent,fed qua:in fiimma eius dextera notancur,fteIIuIg certe cre

brx paruaque Falcem conficiunt.

rT^Ertio,ProcIus hic indicat nonnullas Perfei ftellas,qux quidem duas parti*

X cularesimaginesfonftituunt. Quarum altera qua: in finiftra eius uiffrur

caput Gorgonis Medufa:, aut caput Algol nominatur. Quare eius ftella:

Gorgonea: appellantur,Alteraineius dextra cernitur, quam Falce nominant.

Deipfo Perfeo fupra abunde tradatum eft. Nunc de eiufdem particulari#

bus formis tradandu.Pro prima igitur cotuendir . Gorgones fuere tres forores

eximig pulchritudinis quarw nomina Euryale,Stheno 8C Medufa,Phorci filix,

genitae ex Cetomonftro marino. Vnde&Phorcydes a patre cognoiata: funt.

Hae Dorcades,aut utPlinio,Pompo.& Solino placet,Gorgones infulas Atian*

tici maris habitafledicuntur .Vno tantu oculo,quo uiciflim

,prout cuiquene*

ceflfe erat,utebantur,alioquicorporum forma& crinibus aureis infignes.Qua*

propterdC ab agilitate nomen haben. QuippeGraeci yo^yo/jagilem dicunt, (iueuelocem . Agrorif pra:terea ubertate diuites erant.Et tam omni ex parte fimi#

Jes,ut una ab altera difeerni 110 pofTet,nihiI uni accidere poterat,quod non eflet

Lucanus. FinibusextremisLibyesubiferuidatellus (omnibus comune.Luca. lib.9.

Accipit Oceanum demiffo fole calentem.

Squale.Squalebant late phorcynidosarua Medufae. Medufam tradunt

NVedufa tanta: pulchritudinis,qubdcumfolacircalittus uagaretur , Neptunus pulchri*

F

ST OE FLERI IVSTINGEN, C OHHENTARIVS, ut

A 'tudine eius captuSjCOmpledieam uoluit,fedcumillahocanimaduertens,fu£

gere ccepiiTet, fccutus eft Neptunus ufque ad templumMinerute, ibique uio*

lato deiubro,cum ea concubuit,Quam iniuria,cum graui8C iniquo animo Mi=nerua tuliffet.Medufa: crines,quibusmaximeNeptuno placuerat, mucauit in

angues,deditque,ut omnes ea afpicientes in lapides uerterentur.Quod ob exi*

miam eius pulchritudinemfidum elTenonnulliexiftimant .Hanc pofteanatu

maximam Pcrfeus Mercurii talaribus di falcato enfe( utfupra comemorauis

mus) acceptis,item fcuto Palladis,ut tererepercuffo effigiem eius uidere tmpu*

ne po!Tet,ex improuifo,cuipfa,anguesquefopiti effent, adortus,uno ualidiffi>

mo idu peremit,caputcj; ablhilit.Et cum peraera uolans fuper Libycas uenifi*

fet oras, guttte fanguinis ex Medufar capite cadentes interramLibyam in ua*

rios ferpentes conueiLe traduntur a Poetis,Quod ideo fidum uidetur quiaLibyauenenofis abundat,Hanc fabulam ThomasRadi.paucis abfoluit,

Enfe excifus Contuendum,authore Ptolemaeo fcptuunAlnia. In de* CapitisAlgolGorgonis horrens fcriptionglmaginis Perfei,Capiti Algol,id elf,Me*dufte quatuor ftdlse

Sydere ucrtex tanquam particulari imagini tribuit quatuor ftellas , 8i

Emicatalto funt in ordine 12, tj. 14,8£ ij.Dequibus uetulatralatio fic

Lucequaterna habet (intell igtLO.temporePtolcmaei) Lucida eamqute .

B funt incapite_Algol,8(f eftduodecima,in Arietegra,z9.mi.4o.fccuda:magnicus

dinis,NbftroinTauroi9.gradu,zo.fereminuto,SequitinPtoIcmteo.Sequcns' *

carum,& eft ij.in Ariete zp.graduio.mt.quarta: magnitudinis.NoftroinTaus

ro i8,quafigradu.Sequitur. Antecedens Lucidam,&; eft 14.111 Ariete zy.gradu

4o.minu.quart£e magnitudinis.Sequit.Antecedens hancetia& eft 15.in Aries

te 2 6.gradu 50. mi.quartas magnitudinis,noftro in Tauroi<>,gradii,28. min. denatura Martis di Mercuri],ut Ptolemaeus docet, cuime fubfcribo. Ecce deferia

ptio Gorgonei capitis.Habet,ut nihil omitta,ha:c effigies uaria nomina.A ppel

latur enim Rafdagol,Rafd,i.caput. CaputGorgonis,caput Medufae, CaputGrauis hic occurrit fententiaPtolemtei lib.ioo. propofitionu, (Dxmonis,

uerbo 7? , de qualitate mortisnati inh aec uerba.Cum fuerit corporaliterMarsiunclus capiti Algol.fftellaequte eftihTauro,&rno aipexeritfor.tuna^radum

abfeindentem,nec fuerit in odaua didominus Anauba luminariu oppofitus

fuerit Marti uel in eius quarto afpedu, nati truncabitur caput. Quod fi fuerit

luminare in medio ccdi,fufpendetur.Et fi fuerint mali afpicientes fe,a Geminis^ di a Pifce,abfcindentur eius manus 8£pedes.Haec ille, ...

—

1

Scitoquod ftellae hae funerea: funtfecundudiuixm Thomam Aqui, opufcu* ;

lo de fato.Et licet neceffitatem no habeant, mirumtamen audiexemplu,quod &recitat HaliRhodan,didu Ptolema:!exponens.Accidit(inquit) ut quidam fer^otaexemplii

uiens offenderet mihi natiuitate fili) domini fui.Etinueni folem in medio coeli, ‘j1

c

”^"ue.

di ipfe erat dominus Anauba.Et Marte in quarto afpedu eius,Saturnu etiam

in angulo teme,cuius afeendens Pifcis,undeexterritus diftuli iudiciu,dicens £us,

oportet ut ante£p indicem copleantur dies nutritionis, Creuit aut puer, dicum \

ualde follicitarer circa inueftigationem morCi fuorum,nil audiui unde fibi time*1

re truncationemanuum ac pedix ac infurcationem,cu effet uerecundus diman i » "i

fuetus.Cumqi pueniffet adjo.annum,ingrefli funt qui3am domu cius fugiens *

tes,co q>accufati effentde dolo,qui praerat Aegypto,^ deprehenfi funt in do*

mo illa.Et ipfe cu illis amifitmanus ac pedes di bifurcatus eft.Et ego iiidiillum

abfcpmanibus di pedibus dibifurcata .Hadenus Hali.Hic perpendito quata

Capitis Gorgonis allegoria imprefentiaru mifiam facio, (fit poteria ccelfi

Altera particularis effigies Perfei in manu eius dextra, di eft falx fine falx Harpe.adamatina,enfisfalcatus,gladiusincuriuis,aGrtecis«f7rHappeIlata.Luc.in s>, Lucanus,

IN PROCLI DIADOCHT SPHAERAM IOANNISEt Cubitus praceps Cyllenida fuftulit Harpen, DHarpen alterius monftri iam cede rubentem.

Et de Harpe BafTus comen.dePerfeo.De Falce Iui. Fir, libro odauo ca. zp. EtMarcus Mamlius.libroquinto.

Obferuandum,nonnullis placet falcem apparere fine fyderibus. Vtfcribit

Hyginuslibrotertio,&fhisacceduntc5munes falcisdepidiones . AIij unicameiftellamtribiwnc, ut Hyginus& Battus, &fic imaginem non conftitueret.

Aliquibus ego adih'puIor,a(Terut tres ftellas dextri brachii,modo pro brachii

defcriprioe,niodo pro falcis depidione feruituras. Et funt tres prime in ordine

ftellaru Perfei,tpePtolemxi in Ariete& Tauro noftro in Tauro.Prima nebu*lofa/ecunda 5£ tertia quarta; magnitudinis decbplexione Martis dC Mercurii.

YEXTvsp.Rocl r.

stoefleriinterpre,

Capra&Hasdi ftelle.

Cleoftratus

Tenedius.

Rufus.

Plinius.

Geor.Val.

pcoknixus.

s E Qjy r t v R At iIIuftrefydus,quod in Auriga; finiftro humero cernis

mus Capram nominamus, duas uero exiguas ftellas, qua: infumma eiufs

dernXuriga manu figuntur, Hcedos dicimus.

HAec eft poftrema particula imaginum 5C ftellarum fcptentrionalium. Et gcotinet duo. Primo claram ftellam Capram nominatam

,quam Auriga in

humero finiftro portac.Secundo effigiem particularem.f.Hozdos,capra filios.

De Capra fiue Capella pro aftro plures funt fabella:,unicam Hetcgam.Melli*

filis rex Creteniis anriquiflimus habuit filias duas Amalthea,& Melliftam,qug

Iouem infantem nutriuerut. Amalthea: capella fuit,cui Gemini Hcedi fuerut,

8C propterea lacftis ubertas .Huius igitur uberibus Iouem nutriuit . Germani*Vna putatur (cus in Arato.Nutrix ettetouiSjfiuerelupiter infans Hanc Aurigahumerototam gerit.

Vbera Creteae mulfit fidilfimacapra, Itacj; Iupiter propter benefiet*

Sydere quae claro gratum teftatur alumnum, um matris, dC matrem S>C Hoe*dos dicitur interfyderacollocaflfe.Hosaute Hcedos Cleoftratus Tenedius di*

citur primus inter fydera oftendiffe.

De CapraJuli.Fir.lib. 8 .ca.g.de claris fyderibus cfr Ariete Orientibus 5C oc*

cidcntiTxis^ficnabet.In Ariete parte tricefima, qua: pars totu fignum fuper ter*

ram femper oftcndit,exoritur Capra,quam fabulofi poeta: alimenta uolunt Io

uiinfantulo pnebuifie.Qiiicumcjj fub hocfydercnati fueriht,erunt nimia men ptis trepidatione folltciti . Etquorum corpus alliduus tremor femperimpugnet.

Hij leuibus comotionibus opprimentur, 8£ leuibus etia nuntijs,graui timoris

incurfione quaffabfitur. Erunt tamen omniu rerum curiofi,8£qui quodeumepdidum nouu fuerit,id impatienticupiditate defiderent,ut femper noua qua:cpcuriofidefiderii cupiditate fedentur,eacp intelligere ftudeant . Deeade Battus

incomen.Agitatoris. Et Rufus de Auriga, Plini.lib.i8.ca.z6. atterit Capellampluuialem.Vetus Ptolemaritralator.Traduxit Hircum,fic.Qua: eft fuper fpa

tulam finiftram,& dicitur Hircus.Geor,Val.Capram,FuittemporePtolema:l

inTauro zf.gra.primemagnitudinis.noftrpinGeminisgradufereiy.denatiiraDe partial i Hcedoru effigie contuendu, quod circa (Martis& Mercurii,

finiftrani auriga: manuluntdux ftellulae nominatae Hcedi , dequibus fabulo*

feiam fupra diximus. In ordincftellaruPtolemxiin deferiptione Auriga 8,8C

p.eiufdem tempeftateinTauro zz. feregradu, noftra in Geminis iz.quafi gra*

du 8C quarta magnitudinis,Martica: 8C Mercuriales . Hoc fydus areceptis au*

thoribus fludus fignificare dicit ur.Germanicus deErichthonio fic canit,

Atmanus HoedosOftendit nautis inimicum fydus in undis.

Orbis

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTA RlVS nj

Orbis ab Oceanocdfus rapit,aut femel hcedi De Capra SC HoedisAra* ^ratu*.

Iadatam uidereratem, nautasquepa uentes, tus in hacc uerba.Porrofi ti*

Sparfaque per farnos morientumcorporafludus. bi Auriga SC ftellasAurigg .

Ad idem Rufus Feftus. cotemplari uideatur, etiam

Fine manus paruas Hcedorum fufpiceflammas mentio inciderit Caprg ipfi

Qui poftquam Oceano fcfe expediere(onoro us,atcpHcedoru (qui inmaSarua procellofisimmittunt flabra fluentis, ri nigrefcente fa:pe contuiti

V t ipumofa truci pulfentur littora fludu, funtiadatos homines ) (Ec

Ec uaga creruleas inuoluant aquora puppes. infra) Caprareligiofa,qua

fabula e Iifouimammam prarbuiffe. Oleniam uero ipfam Capralouis uocant

uates.Atcphaec quide niultacj? Si fplendida.Verir ei ibidem obfcurilucentHceHicmeminiflecouenir,fuprainenumerationeima* (diiniuduramanus. ThronusCalfi

ginum feptentrionaliu ,ut caput 41,libri i.PIini.illuftrius redderetur,nomina^ opeix.

uimus 71. ceeleftes effigies , 8i inter particulares aquiloniasrecenfuimusSede,thronff,fteliamautfiliquaftrum Ca(flopeia:,quamProclusnofterhic prgtertjt.

Scienda igitur Si paucis.Ptolemarus did.7. Alma, in deferiptione CalTiopeise

huic Sedi aut Sella: tribu it tres ftellas,Si funt in ordine ftellarum Cafliopeiae 11,

B iz.Si ij.fuo tempore in Ariete,tema:, quarta: Si fextx magnitudinis, noftro in

Ariete SiTauro, imitantes complexionem Saturni SiVeneris.

s E Q_v r T v r. Auftrina figna funt,quaecumcp ad Meridionalem fi'gni*<

pEoc Lr

feri partemfunt poflta.Eorum nomina haec funt.Orion&c.^ Orion.

T TAec eft tertia pars huius capitis ultimi Procli.inquadetetminat imagines stoefleri1~T oi ftellas a figniferoin meridie fitas.Et exorditur abOriont fulgentilTima INTERPRE*

Contuendum.deOrioneapudauthoresuaria: funtTabula:,ex (imagine. Fabula,

hisunam delegi,hanc.Hyreum quendamfuiffefenem,quicuapudThebas, ut

A riftonicus vcferr,uel in Chio infula,ut Pindaro placet,louem, NeptunumMercurium hofpitioaccepiiret, pettjtab his.ut aliquem flb/ filium cocederent.

Habuilfe.n,feolim coniugem.cui monentipromiierafTTe aha nondudurum,optare tamen fe filium aiebat,quem fibi haeredem poflet relinquere .Hoc ut fa*

cilius alTequeretur, boue eis immoIauit,carnem6p ad uefcendu appofuit.IIliuero accepto bouis corio,ini!lud minxere,terracpinuolutS texerunt.Vnde natus

<£eft Hyreo filius, que,quod o5j>o§ Grxci urinam uocant,Vriona,inde mutatio*

nc unius literae Oriona nominauit.Ouidius ^.Faftorum. OuidiutP .

'

ruerant omnes,omnesad terga iuuenci

Oonftiterant,pudor eft ulteriora loqui.

Tunc fuperiniedatexere madentia terra,

larnque decem menfes,3£ puer ortus erat.

TuncHyreus,quiafic genitus uocat Vriona,Perdiditantiquumlitera prima fonum.

Hic ergocum adoleuiflet, ingens uenatoreuafit.Diana afliimpliteum incomi wtem,& ipfe Orion erat cuftos,fatelIes Si minifter deae. Et authoreHyftrio Ori* ^riu».

ona Diana mirum in modum diligebat , fii periefadum, ut ei nupflfle exifti*

maretur.Quod Apollocum aegre ferret ,8£fa:peeam obiurgairet,cum natan*

tis Orionis longecaputelTet confpicatus,contenditcum Diana, eam non pof*

fe fagittam mitttere ad id,quod nigrum in mare uideretur. Qua: cum uel*

let in eo ftudio fe maxime artificem dici , fagitta mifla caput ORION IS

traiiecit . Itaque cum fludus interfedum ad littus adieciflet , Si fe D 1 A N A

cum pcrcuttiffe plurimum doleret , multis eius obitum profecuta lachry * 1

X 4

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM lOANNISmis,inter fydcra ftatuifleexiftimatur, Hanc fabulamlibatTho.his mcrriculis. DFulget in cxcelfis connexibus aureo nitoreOrion,fuerat qui comes DianxAiriduus,perfiftens,aruacpdeuio%montesIndefeffus amans,ut de* placeret.

Sic fi quis ftabilis pennanfer/t,ufq?dum fecentur

Fila fequensredhrm ficdecorus aftris.

Audax. Pr*tcreaadnotandum,orionanonnullisappellatur Audax, Sublimatus,

Gigas, fortiHimus.ftem Iugula,Baflus in comen.Germanici, Orion, qui8CIns

For tiiiimusco* a dicitur,anteTauri ueftigia fulget,8£ diciturorion ab urina,id eft,ab inuns

jugula. datione aquarum.Tempore enim hyemis habet ortum,cum mare &C terras as

Baffiis quis&tempeftatibusturbat.HucRomantluguIamuocantjeoqubdfitarmas

rusutgIadius,ftelIarumluceterribiIis,2£cIariffimus.Quififulget,ferenitatem

pottendit:fiobfcuratur,tempeftateannuitimminere.Ha:cBa(rus,AIi']Tcilicet

Adlius Varr°jlugula fignum eft quod Adius appellat Oriona,cum ait.

Citius orion patefit.

Huius fignicaputducitur e ftellis tribus, quas infra dq*clar*,quas appellant

humeros,interquasquoduideturIugulum. Vndeluguladida. Altjlugulam gMar Mani

dicicontendunt aiuglande,quodamplior fit exteris, qualinux iuglans. Mars‘ cus Manilius libro quinto.

NuncCancro uicinacanam,cuiparte (iniftra

Confurgunt lugul*.Strabo Strabo libro lo.habet in fententia , Oreus urbs montanaEubocex infuIat.Hoc

illi urbi eft forfannomeimpofitum.Orosenim montemindicat.Hoc etiam in

loco educatusOrion,ngmenadeptus effe uidetur ,Deeo oppido Oreo Plini»

lib.4.ca.n.ubi pTures numerat Euboseac urbes,

leuze. Orionab Arabibus nominatus Ieuze.Virgiiius. Deeodem Virgilius tertio Aeneidos.Lucanus Armatumcp auro c/rcumfpic/toriona» Lucanus primo.

Plinius*Enfiferinimium fulget latus orionis. Ouidi.s.dctranf.

A ut Elicen iubeo, ftridumq; Orionis enfem, Tranfeoreliquos poetas,

Plinius libro 1

8

ftepius deeodem,puta,de toto eius ortu &C occafu,aut parte „fcilicetzon* aut gladij.Et ca. 2 8.orionem numerat inter horrida fydera, tempe

**

ftates producentia.

Item lulius Fir.lib. 8.ca. <>.de clarisfyderibus cum Ariete orientibus occidens

tibuSjfichabct.In Arietis fimftro latere,in parte fcilicetdecima oriturOrion . Si

igiturorion in horofeopo partiliter fuerxt,faciet homines,ueIoci corporismosbilitate perfpicuos,8£quorum animus,uarijs folicitudinibus implicatus,perui

gilicogitationefemper exceftuet.Hi enim uariabutfcepedomicilia, 8>Cdomos,fedefqjmutabunt,ac peromnium liminamatutinis falutationibus femperdis

Mar, Mani. fcurrent.Haud diftimilem fententiam habet Marcus Manilius libro quinto fes

re in principio ficcanens.

Maximus orionmagnum complexus olympum.Quofulgente fuper terras ccelumque trahente

Etmentita diemnigras nox contrahit alas,

Solertes animos,ueIociacorpora finget,

Atqjagilem officio mentem,curafcp per omnisInderelaxato properantiacorde uidere.

Inftar erit populi,totocp habitabit inorbe.

Limina peruolicans,unum<$ per omniauerbum

Mane

T

ST OE FLERI IV STINGEN. COMMENTARI VS «4

h Mane falutandi portans comunis amicus*

Rurfus deeodem Germanicus Ccefar,RufusFeftus,TulIius,Hyginuslib.i Germanicus,

& j.Et his condigneanteferendus eft Aratus in PhcEn.fic feribens.Porro remo Rufus,

te oriuntur alia multa interauftrS 8C folis orbitam,Obliquus quidemTauri fe Hyginus,

dionifubiacetipfe Orion, nonillum q uisferenanodefublime uolitante pra:*gratus*

terit,fedconfidat cotiumintuens promptius contemplari8Cc, Ptolemaeus did. pto icmseut„8.Alma.donatOrioni;8.ftellas,qu;edumuitaegit.fiiereinTa5ro^GemTnis

"bmnesjtn i.zj.u.dC 6.magnitudine& una Nebulofa , fecunda prim as magnis

tudinis dC tertia fecunda: magnitudinis in ordine ftellarff Orionis,quae funt in

humeris,habent uim Martis &( Mercuri].Praeterea alia: ftellse primae aut fecun

das quantitatis,ut funt i6.27.18.funt de natura Iouis QC Saturni . Reliquae uero

qua: funt in j. 4. nebulofa.Saturnum imitantur.jj.aute quaeeftinfiniftro

cius pede Arabice Rigel primx magnitudinis ad Iouis refertur natura, altjad a.—

.

Ad poftremum.Qui facris funt literis adiurati per Ori* ( Iouis 8C Saturni.V

' nonem uirumcoftanteiri,firmum8£ perfeuerantemintelligunt.Eftautem Per* Perf<ucrantl

‘

aY\feuei atia,Tullio diffiniente, inratione bene cofyderataftabili&f perpetua per

|a.yrijp

tstefaf7*

manfio.HancThomas Aqui.fecundafecundaeq.ijz.eireuirtutemmultisprosU^^ ‘** 1

B bat,qucm Legito.Quincilia.libro caufarum, oportet infiftere ubi effedus pro*

*

mittitur.Et rurfus. Perfeuerandutit eft quia cepimus. Herony.ad Furiam .No Hieronymus,

queruntur initia fed finis. Paulus male inccepit/ed bene finiuit,ludaslaudant L

exordia,fed finis proditione damnatur.Et idem in Matthaeu,non enim ccepifle f

uirtutis eft,fed pcrfecilFe.Ccepiire.n.m ultorii eft,ad culmen aut uenifle pauco*1

ru.AdftipulaturquodGrego.dixitIib.i.Mora.ca,4o.8£fi.Inca(rum quippe (in* tjrego.

quit) bonu agitur/i ante terminu uitx deferatur,Quia 8C fruftra uelociter cur* '

rit,qui,priuscp ad metaslieniat,deficit.Htec uirtus adeo eft neceffaria eft, ut fi*

neea uiriliter aggrediomnino nihil profit.Quod fatuator nofter teftatLucg 9. Lucas<dices.Nemo mittensmanu fuam ad aratru,3£ refpiciens retro, aptus erit regno

dei.Et rurfus Matth.24.quigfeuerauerit ufep infinem,hic faluus erit.Sed quid Matthaeus,

moror.Cumnaturaimaginis&rftellationisOrioruse^amuffinj.poftrasfaueat

intentionijde Perfeuerantia, Quod farie teftaturbefim&tegO, 9, Mora. ca.7. Grego,

per allegoriaexponens uerba Sandi Tob 9.capite (cripta,hxc. QuifacitArdu* Iob.

rum& Orionas 3i Hyades 8£ interiora auftri SCc.VbiGrego,g Orionas,id eft,

ftellas huius imaginis,martyres,in quibus uera extitit perfeuerantia,fignificari

q uoluit.Poftqfj.n.perArduru,vrfam maiorem uelfeptem eius ftelfas (ut eidemplacet) nunC| occidentes,ecdefia fandam,qua: pro ueritate fatigat,ardentius,

’

5Ciniquoru perfecutiones tolerat,^ tamen ufep ad mundi terminu fine defedugdurat,ftgnificauit,hgc fubiungit uerba.Vnde 8C apte quocfcpoftArduru pro*

tinusOrionas fubdtt. Odones quippe in ipfo pondere tem poris hyemaljs jori*

Imtin-jliroquocg ortu tempeftates excitat, QC.maria terrasfjj gturbat. Quid igit

poftArduru per Orionas,nifi martyres defignanfc*Quidum fanda ecclefia adftatu praedicationis erigit,pondus perfequentiu,moleftias^ pa(Turi,ad coeli fa*

ciem,quafi inhyeme uenerunt.His.n.natis mare terra^p turbata eft,quia dumgentilitas mores fuos deftiui apparente illoru fortitudinedohnt,in eoru necent

nonfolu iracundos ac turbidos, fed QC placidos erexit .Ex Orionibus itacp hy*

ems inhorruit,quiadarefeentefandoru conftantia, frigiditas infideliu ad tem*

peftatem fe perfecutionibus excitauit. Orionas ergo ccelu edidit,cum fanda ec

clefia martyres mifit,quidumloquiredarudibusaufi funt,omne podus exfri*

gore aduerfitate gtulcrunt. Huc ufqjGre . Huic tcftimonio accedit authoritas

IuliiFir.lib.z.ca.io.Ec Albumafaristradatufeptimofuiintrodudorii.QiiiSa luliusFir.

turno adfcribunc ftabilem amicitia 2£ longam prouidentia. ItemPtole . tfad.j, Pcole.

i

ST OE FLERI IVSTINGEN, COMMENTARI VS nf

A Et quodcumque foletucnandi pofcere cura

lnpfopriosfabricarcdabituenaliaquxftus. ‘ Et Rufus. Rufu».

Vicimus eftProcyon Geminorum fubdicusattrUP**" Prolemsrut»

ac Hyginus lib.z.6^j.Ptolemaus dici. 8 .Alma. Caniantecedenti tribuitfolum^^^

duas ltel Ias,alii numerat tres,tempore Ptolcmgi in Geminis,noftro in Cancro.

Quarum prima qua: in eius eft coilario,quartam poflidet magnitudinem , Sc«

eundaquae eft in femorefuIgens,ProcyonautAlgomeifa primae quantitatis.

Sunt de natura Mercurii dC parum Martis.

Alêr Cani.s.maior.fciIicct.appellatus.Arabice Afehere. Alhabor. Alieme* Canis maior,

ni& proprie dicitur Canis. De quo Aratus. Lucet ambobus Canis fubpedi* Aratus.

busfiftensuarius,atnopenitusilluftratus.Vcrumcirca ipfum uentremobfcu

rus obuerfatur. Sed eifummu ftelia infignttum eft feruidamentum. Qua* qui*g rfns can

'

g-

dem maxime uehementer exiccat,atqj ipfum uocant homines Syriir.Non am=

piius illumcu fole orientem,arbores fallut finehumorcfrondentes . Et reliqua.

Scito,qu'od fteUafulgentiffima, quae eft in ore aut lingua canis,primae ma* Canis Syrftia

gnitudinis,uocatutabauchoribusCanis,nominctotiusimaginis.Vocaturetia camculofa.

Syrius fiuc Sy rion,Canicula , Arabice ufitato Alhabor . Audiendus eft nobis

R Baflfus in comenta.Canis.Syrius (inquiens) ftelia, eft in medio centro coeli, ad Baflu».

h -ûamcu Bolaccc{lent,aupncatur calor ipfius,8£laiiguore afficiunturcorporas

I'r,U8*

uu humana.Syriumaute ftellamuocatamputanc,propter flamma: candorej-Iatini

\,Sjl aut ipfam Caniculam uocant.Vnde dies Caniculares dicuntur , quiaquam^pitscan {cu7--/

«=**diuSol inipfa eft,peftifera eft,fed pro qualitate adiacentiurn contutatur . Nairfiare*.T-

•

Iuili La~> aut uincitur, aut morbofis utitur utribus.Hinc eft,quodcum certo tempore orf f

tur,non femper eftnoxia. Hucufq* Baf. Sanefciendum eft SyriS dici aGraecog #

uerbo o-tydu quod eft licco &C arefacio,quia tunc maxima accidit ficcitas Qi are» *

fadioamnibus,fontibus,8Cterris.GermanicusdeCane.

Cum tetigit folis radios accenditur xftas.

Et Hyginus lib.i.EtSyrionappellalTe perflamscandorem.qubdeiufrnodlLf,

ut praeter exteras lucere uideatur. Veru Hyginus hicdilTentit abalijsauthort»

bus,in eo qj aflerit,Cane in lingua habere fteiiam unam,qCanis appellatur, in

capite autalteram ,quam Ifisfuo noieftatuiiTeextft/mat.EtSyrion appellaffe,

per flamx candorem dCc. etia diftinguit inter Canem fteiiam Syriu, tribuens

Syrio quemin capiteIocat,flamx candorem,8i nonhuic, qua: eftin lingua .ln

r quo altis cotrarius eft,K prxcipubPtolemôdid.3JAl^.quieam ftella,qux

êft in oreCanis 8^dicitCanis, ponit in prima quantitaterulgentifitmaoLtn nl*

timoluminis,id eft,lucidilTimam. Et lmic,q- ix eirfita in Capite,donat exigua^

quantitatem,putaquinta.Ecce. Vnaigtfurcc eadem fteliadiutm Cants

rius. Vel appellatur Syrius aGrarco elt,liio quod per xita prxapue

canesfaciunc,quitemporecanicularium maximehiant obcaliditatem.

NomtaturKh«ftdl»Canla.lJ^.lib,fc»4=.l>niC“f™)£ciortijlc. CjnioiIiu

cendi Solis «apores quis ignorate1 Eiusfydcris effeclusampUTimim terra fenti

untur.Feruetimrfcrexorienteeo.flutSirantincdlmuita.moucncttagna.Oryr

semappellatAegyptus fera,quam inexortu eius cotriftanSC contueri tradit,

ac ueiut adorare cu fternuerir. Canes quide toto eius fpatio maxime mrabiem

De Oryge fera legito fupra.(agi ,non nubium. Q

Itemidemlib. l.ca.4S.aut,47.deCanicula.Ardent.nr,moautxftat.stcmpo<

re exortt Canicula: fydus.Sole prinmpartemuoms^djt^Kc.ldcmIjb.s.

ca.iS.FIuuiatiltSfilurus canicula: exortlHyderat^faliasfu.guie fopitur .Hoc

Kfamari Cvprino purant.K alloquitotum mare fentit exortum eius lyderrs.

Quod maxime iit Bofphorolapparet, Alg* enim & pifces fi,perferuntur ab

imo uerfaomnia,Ideinlib.i8,Canicula nonraro accipit infrgmftcatn prodicto.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISquadri, ca, 13. tribuit magnum dC firmum confiltum. Sunt autemin Orione 33, £>ftella: dequantitate 3.4.5. 6.8£nebuIofa,ipfius Saturni naturamC utcommemorauimus)tWtantes,qua::ftabiIitatem,firmitatern dC perfeuerantiam pra: fefe*

runt.Ecce.Qubd fi aquopiam obtjcereturfi^Firmicum Albumafarem Sa*

turno pertinaciam ad fcribere,quae plerumcp in malum Iegitur,cum q uis plus*

quam oportet infuo ftat fenfu.Aflentior facile,fed eius hanc ma!icia,puta per*

tinaciam, Iupi2x'mitigabit 3 ijfy perfeuerantia permutabit,utaperte insipantpolentiores ac faturninis tantum fortiores, fcilicet, 16.z7.dC zS.denatura louis

dC Saturni.Iouisenimconnexiocum Saturno inducitpietatem.modeftiam.fa

nam fapientiam dC intelligentia3 dCquicquid tequus bene inftituti uiri animus

poteftaccipere»

s e Q_v i t vr Procyon aut Anticanis 8C Canis.

COntuendum.Ha;c duo fydera fugientem fequuturLeporem . Sunt enim

^ai]jshi Canes Orioniaddidi, quod ftudiofus fuerit uenandi cu his .Tum pro*

• ptercurfumpra:ualidum& celerrimum, tum ferocitatem in feras &C beftias,'a

£)ianajqUJC crebris fefe uenationibus obledabat,uehementer amati dC enutriti

^tandem interfydera no longe ab Orionis effigie collocati. Dehis ThomasRa* gdinusficcanit.

Secundo loco aduertendum,uetuftiftimi aftrorum obferuatores duosnobisin cce Io reliquere Canes.Quo*rum alter Procyon,alter Canis appel*

latur.Procyon Arabibus uocatur Afehere,Algomerfa 3Afcemiae.Procyo grg

cum eft uocabulua 7r^o,id eft ,ante fit

xxiu/jCanis,qua fi prgtedes, autantece

dens dicitur, Pratcedit enim alium in

ortu,De eo Plini.lib.i8.ca.z8.fic.Ac*

gypto uero Procyon matutino, a'ftu*

Orion geminos canes habebat

Ptolemxus I'1 curfu uaIidos,ferociorcs

Procyon Vrfos,dentis apros fonatiores

A feherc Scernentes, ut anhelusadmonebat,-Algamcifa Dianahos nimium tenens fouebat.

V tfolatiolumbenignioris

Plaufus: ate^locos amoenioris.

Et cibos fapidos dariiubebat.

Tantum creuit amor nitentiorem

_ .Quod fedem his tribuit micantiori

mni».Stellarum radiobeatiorem. ^ #

ofus,quod fydus apudRonianos non habet nomen,nifi caniculam hanc uelis

Tullius mus intelligi,hoc eft minorem canem,ATullio tamen infragmentis Aratino _

minatur Anticanis,cum inquit. *

t . AnticanemGraio Procyon,quinomine fertur,

P*' A nonnullisPr£canis,& Canis minor,ac canis primus.Aratus.

yi Pedibus fub pofteris Canis antecedentis.

luli.Fir. De Procyone Julius FirJib, S.cap.p.de claris fyderibuscum Cancroorientibus<SC occidentibus fic habet.In cancro parte 17- oritur Procyon . Hoc oriente qui

nati fuerint,erunt quidem ab omni uenationis ftudio feparati, uerum arma uenatoribus,aut facient aut parabunt,ut retia,uenabula,fagittas , 8Cquicquid ad

ftrudionem eius ftudij pertinet,Nutrient etiam canes, qui ferarum cubilia, dC

latentes tenebras,praefagis naribus perfequatur& omnia animaliaqua: ad ue*Mar.Mani. nationem faciunt.Accedit Mar.Mani.Iib.^.ca.unico his metris.

At Procyon oriens cum iamuicefima cancro eft,

Septimaqlte ex undis pars fefe emergit in aftra,

Venatus non ille quidcm,uerum arma creatis

Venandi tribuit,catulos nutrire fagaces,

* Et genus a proauis mores numerare per artes,

Rctiaq?dC ualida uenabula,cufpide fixa,

Lcntacj? contextisformant haftilianodis.

Et

fIN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM I O A N N I S

Nonnunquam pro Procyone, id eft,cane minore,ut fupra a Plinio didicimus, £)8C ab eode mcapice20.lib1i 18.his uerbis manifeftaturcum ait. In4.CaIen.Ma1i

canis occiditjydus Si peneuehcmcns,& cui praeoccidere canicula ncceffe fit.

A Canicula pro Syrio accepta dies canicu!ares,propter Solisaditum emewgunt,quibus pharinacaSCpurgationes ab accuratiflimis medicis prohibentur.

Auicenna'1’cftis Auicenna4.fen.primicano.ca.5 . Et fcitoC inquit) quod tempusquo maior Canis afcendic,&hora qua nix fupermontes quicfcit,& hora frigoris fortis,

non eft tempus fumendi medicinam.Medicina uero in uere autumno bibenH/ppocras eft.EtHippocrates 4, particula Aphor, $, Sub cane Si ante canem moleft*

funt purgationes.

s/Dierum autem caniculariuminceptio uariaturfecundumregionum diuer*

fitacem^climatum ac latitudinum . Item fecundumtemporum uariationem,'Canicularium Et Caniculae ftelix de ligno in lignum,& dc gradu in gradum mutationem. Et

^H^ocraces^oc Pa(^° tempore Hippocratis medici,qui ante Chriftumhumanatu fere 400

iuo temporeannIS tritam egit 8C ad quartum fcripfit clima, fuit canicularium exordium cir*

citerdiem ij.aut i4,Iulrj.Tcmpore Auicenna Hifpani Si Htfpalenfis,qui etia

a ad quartum fcripfit clima, poft Chriftum aAuicenna ad quartum fcripfitcIima,poft Chriftum annis itoo.fere,inceperunt Caniculas»

quo tempore res i*.k>.aut 17.die Iuli]. In tioftris regionibus,puta feptimoclimate,ubi polus ginxic. ardicus cleuatur47,48.&4s>.gtadibus,&noftro temporeCaniculares exordi*

rideberent Solcadeunte lo.ii.autu.gradum Leonis,circaIacobum maiorem

„ apoftolir. Sed ufus nulla arte fuffulrus inualuit,Caniculares inchoari fexta die

Iulrj Si finiri17Auguftiiuxta hunc ucrficulum.

Odaua Petri Pauli incipiteanis Si finit oda.Laurenti,

/* Ad Balfi uerba rcdeo,cum inquit.Syrius ftella eft in medio centro coeli Sic.y Ammaduertendum,Centrum in proprio figni ficatueftpundus circa quem

uoluitur orbis.M.acro.libro primo defom. scipionis .In omni orbe iielfphaua

medietas centrumuocatur.Nihilaliudeft Centrum,nifipundu,quo fphterae

uel orbis mediumcertilTimaobferuattonediftinguitur.Centra igitur reipfa ex

iftere circaqutc uoluuturorbes . Plato adamantinam eorum uocat hypoftafim

inconuertibtlem,aternam6CftabiIem,qu*cpcodem femperfemodo habeat.

Proinde Centrum nonunquam a grauiifimis authoribus accipitur pro circulo

quodam maximo,qui orbem aut fphgra fuam induas tequas fccat partes,cuius

centrum eftcentrum mundiaut uniuerli.Simt autem in primo cado aut mobi» **

Ii huiufmodi tres maximicircuIi,duobus mundi polis alligatiaut adherentes.

Aecinodiali*Primus eft tequinodiaIis,quiprimum mobileab oriente iaoccidentem,^ruro

fusab occidente in orientemin duas partituraquas partes. Cuius centrum eft

«y . / centrum mundiaut uniuerfi.Is ab utroque polo requidiftanter recedit, Si in eo

quotannis accidit bis diei Si nodtis a'qualitas,puta in principio Arietis& Libra:

dequo fupra plura dilTeruimus in capi.de circulisfpha:rar,& in ca. Cur quincp

Cofurus aequi dumtaxat«quidiftantesin fphtera.Secundusappellatus eft Colurus xquino*

"nodialis. dialistranfiensper polos mundi Si principia Arietis Si Libra’. Cuiuscentrumeft uniiierfi,eius officium eft diftinguere a?quinodia,hoc eft,diemm Si nodi5

. atqualicatem,'Tertius uocatur Coi urus folftitialis uergens per utroftp polos Si

, °rS ° 1

principia Cancri Si Capricorni,cuius etiam centru eft mundi. Cuius officiu d*

ftinguerefolftitiaxftiiiu&hybcrnUjK is feruitnoftropropofito. Dchis duo*

/ buscirculisin fuperioribus ca.de CoIuris.Cu igiturpreterea reuoltrimus t epora,offendimus Syrium ftellam Anno humana: falutis 849.uel circiter, fuillcin

principio Cancri.quo tempore forte Bafflis uitam egit.Fuit igitur ftella hxcli*

ta incoluro folftitiali maximo circuIo,cuitis centrum(ut iam diximus) eft ccn*

trtim mundi. Cum igiturBaflus dicit, Syrium ftella eftc inmedio centro cadi,

- - — «ulc

ii6'ST OE FLERI IVSTiNGEN» C OMMENTARIVS,

^ uulr dicere Syrium effe in quodamaximo circulo coelefti, putacoluro folftitia*

li,cuius centrum eft centrum cozIi,in quo is circulus defcriptus eft,8£ex confer

quutioeetiam ipfius circuli.Namquemadmodum centrum (ut comemoraui*mus) maximi orbis di fuorum circulorum eft flabile,firmum &C fixum ,

ita Sol

cumfuo motu ad hunc circulum circa principium cancri peruenerit, eftin ma*ximoacceffu ad nos,qui aquilone habitamus, &C ftare uidetur . Eft enim Sol in

eo loco fixus, firmatus 5C ftabilitus, quod ultra uerfus capita noftra,etia mini*

mo accedere neqat.Ecce centri&Ccirculi coformttas.Rurfuscu Sol Capricor* .... ,

ni initiu adierit , conftituit inmaximo a nobis receffu, dt itcru uideturftare&c. ' { **x-<

CollibuitBaffo,utnoftrginterpretationimaiorreddaturauthoritas,aliaad*pjini

-

ug'

.»

,

iungere exempla. Plini.lib. z.natura.hifto.ca.ip.fichabet.Sol autem ipfe quatuor differentias habet,bis aquata node d iei,uere S>C autumno ,

Si in centrum iri*

cidens terra:,odauis in partibus Arietis 8C Libra ,bis permutatis fpattjs,in au*

dum diei, bruma odaua parte Capricorni,nodis uero, folftitio totidem in par

tibus Cancri.Piinius in his uerbis^quo adnoftrum tradatum,infententia,hoc

uult , Sole bis in anno caufam effe aqualitatis diei 8i nodis, 8i id ufuuenire cii

Sol inciditincentrum terra.Incidit autem Sol in centrum terra, quandomotu\fuo aditmaximum hunc circulum,quem atquinodialem appellitamus, cuius

Bj centrum eftidem cu centro mundi. Quando igiturSoleftinprincipioArietis

aut Libra fupremafphara,defcribitmotudiurno aquinocftialem circulum,

&Ttunc eft in cencro terra uel incidit.in centrum terrg. Diximus enim centrummundi effe ftabile.SicSol in horumduorum ffgnorum principijs inuentus

,fta*

bilit& firmat diemcumnode in parilitatein uniuerfomundo.

Et idcmPlini.lib.i8.ca.io.ficfcriptumreIiquit.Eft pratereainccKlo,quiuo* Plinius,

caturLadeus circulus,etia uifu facilis.Huius defluuio,uelut ex uberealiquo,

fataeundaIadefcunt,duorumfyderu obferuatione,Aquila in feptentrionali

parte,&in auftrina Canicula, cuiusmentione fuoloco fecimus . Ipfe circulus

fertur per Sagittarium& Geminos,folis centrum infra aquinodialem fecans,

comiffuras eorum obtinentehincAquiIa3illincCajni££]gsLgcpeffedlusutriusfy

ad omnes frugiferas pertinent terras. QuoniammnisWntir loc/s Solis terrare# g

centra congruunt, Igitur horumfyderum diebus Iipurus atque mitis aer geni* }o

talemillum,ladeumquefuccumtranfmiferitinterras,lataadolefcuntfata,Et’

reliqua.DeLadeo CircuIo,qui folus inter cceleftes uifui albicans apparet, ab*^ unde diximus in fuperioribus inca . deLadeo circulo , de quo Plinius hic pro*

gnofticu quoddam manifeftat, fatis& frudibus uel accomodum uel incomo*dum,obferuatis tamen duobus fyderibus.CAquila in feptentrione,& Canicu*

Ia in meridie.Et quod afferitLadeu circulum ferri, a ut d uci per Sagittarium&t

Geminos,olim habuit ueritatem, fi^etiahodie, quod recentiores charta: ccele* V '

ftiu imaginum lucideindicant.Etquodfubdit,Solisccntruminfra sequinodia

lemfecans,optimcdixit,cu uerba adPlinij tempora uel circiter referuntur.Na

Ladeus circulus inea parte ubi Geminos adit,uergit in meridiem perAequino*dialem

,8Cpoftea ( intelligetempore Plintj ) fecat uel attingit centru Solis fub

a:quinodiaIi,hoceft,CoIuruSolftitiaIem,proutinterpretatifumusJEthocpa*

do Ladeus a feptentrione ueniens,primo adit Zodiacu circa Geminos,poftea

Aequinodiale uerfus meridiem,dein centru Solis.i.coluru SoIftitiale,ubi tagit

Cancri principiu.Etidem Ladeus a meridie in feptentrione iens aequinodiale

itcru pertranfiens,rurfus fecatcentru Solis.i.ColuruSolftitialem& principiu

Capricorni dC feruatur ordo ut iamfupra. Circa comiffuras.i.iunduras aut in*

terfediones Ladeicu coluro. Aquila uerfus feptentrione obtinet locum, uer*

fus meridiem uero Canicula,Et addit.Quoniainhis tantumlocis folisj terrgefg

Canis.

Plinius.

IN PROCLI DIADOCHt SPHAERAM IOANNIS

centracongruunrJnhisenimduabuscomiiruris.unhisduabus partibus colu Dri fupra oftcnfis coucniuntcentrum Solis&Terrae.Quia centrum Solis,id eft,

colurus Solfticialis maximus circulus pro centro habet centru mundi,BC id cen<

tru eftetiam centrum tense. Et tantu intyslocisob prxfentiam fydera Aquila:

5CCanicule,caufacur cce I elbis afflatus aut influxus ad frugiferas pertinens ter*

ras.Obtutui hxc omnia facile fubiicies aut per fph£eramaftrariam,aut mundi,aut inftrumentum per nos compotitum.

. « . .Coniun&io AdBalTtim reuertorcum fubiungit.Ad quamcum So! acccfferitduplicaturfolis 3ilyirj. calorTScito Solem Syrium ftellam accedere uelcum ea congredi ,coniungi uel

cbn >-c «^^/poire, ruric, quando Sol ftella inhorizonteexortiuo timui afeendunt uel ori*

untur.Et tunc afficitur Syrius occafu heliaco .i. folariquod propter folis radios

mane haud uideri poteft.Sed poftea propter Solis quotidianu receflum,incipic

canis mane ante folem exoriri^ tandem uideri.De hoc accedit aut congrclTti

BCinceptione dierum caniculariu loquuntur domfni medici,Quocirca Auicennx ucrba,cum inq uit.Et fcito quod tempus,quo maior canis afeendit, hocmo*

do accipienda {imt,ut iam diximus. Nlemine proleJtocredimus latere, Canemomnidienaturalifemcl afccndereaut oriri , Sed uerba Auicennae intelligcnda Efunt,quo canis afeendit unacn Soic, 8C hoc fit percongreflTumhorizontale co* «

Tempus cani* Et r urfus annedttBaflus.QutaquamdiuSol in ipfa eft,peftife* (rundem. fculare. ra eft.Tempus id canicularepefuferum determinant medici fpatio 40. dierum

Nonnun^maluhocautuincitur autcomutatur,&hoc propter radios fortes

planetarii inhoc tempus incideittcs,puta Iouis,Veneris S>C quandocp Saturni,

Appellatur pratereahxc ftclla,Syrius flueCanicula (Utdiximus) Canis no*

mine totius fyderis,de quo Plinijib.14.ca.! 8 .in fineVina in apothecis Canis or

tumutantur quxda,poftcaquereIfituuntur tibi,Et idem lib.16.ca.40.Canis or*

tulignaeirefcindendaautumat.Etidemlib.i8.ca. i8.deinde poftridiefereubi*

queconfeffum interomnesfydusindicabis,quod Canisortum uocamus ,Sole

primam partem Leonis ingrelTo.Hoc fit poti: foltitrium aj, die. Sentiunt id ma*

_ ^ ^ ria 8C terra:,mulra: uero fere ut filis locis diximus.Neq ue eft et minor uenera

Sfij**

.ratio quam deferiptis tadeos ftellis. Accendit ejiSolem magnam artius obti*

nec caufam.ldem eodem libro in pluribus capitibus,modo deortumodode oc*AC''

-y maius. cafu canis dtlTeric.Et Ouidius quarco Faftorum,Macro. g{,ynaq; dant imbres,exoriturcjj canis. Macrojib.i.de Som.Virgi.i.Geor, F

Candidus auratis aperitcumcornibus annumTaurus,&( aduerfo cedens canis occidit aftro.

Harum expolitionem diximus fupra capi. Deoccuftattonc&T emeriti arquidi*

gy . * jtitiantium ,, lulius Fir.lib.S.ca.io.de clarisTyderibus cu Leone orientibus &oc*’P '

;/ ^'T “cidenttBuSjTic fcribttjn primaLeonis parte oritur Canicula qua: a graecis S yri*

ondt'cit.Qufcumcphoc orientefydere nati fuerint, effrenatos animos ad omneftudium pratpotieri facinoris applicabunt,crunt ctiaab omnihumanitatis gratiafeparati,8<( qui libenteromnia uiolentta: ftudia fedentur, furioti,iracundi,

terribiIes,minaces,S(( quos omnes homines uel oderint pariter8C mctuant.Erut

prarterea animofi,&( uerbofa fermonis affluentia inflati,ScT quos ad omnecout*

tiu incautus fermo femper impellat.Hii etianouacaufarum iurgta cocitantes,

cor habent,crebris agitationibus palpitans.Vocem uero, crefcenttbus fauci*

bus,canum latratusimitantcm,ita ut tiepius impetu& furorefomoti,a utden*

Mar.jviani. tcs quatiant,autattricos femperexacuant 5(c. Marcus Manilius libro quinto*

Cum uero in uatiosliirgitNemeaeus hiatus

Exoriturque canis,latratquecanicula,flammas

Et rapitignefuo,geminatqueincendia folis. Et infra.

Hac

I Virs^

luli.Fir,

\i;

j

\17STOEFLERl rv s tingen, cohmentarivs.

^ Hxc ubi fe ponto per pronas extulit oras.,

Nafcentemfiqucmpelagiconftrinxerit unda.

Effrenos animosjuiolentaque pecflora fingit,

Irarumque dabit flu&us,odiumquemetumque &Tc. ConfonatcumFir. V***4* ^PtolemaeusdiA.g.AIma.fupputat Cani pro fyderei 8. ffeilaSji.j. 4- 8^;.ma!! Ptolemaeus.

gnitudinis,eius tepeffate omnesinGeminis,noH:ra in Cancro,dempta 17,qua:

eftferein fine Geminorum.Qua: in eius ore eft lucens Alhabor»Vim habetIo

nis& parum Martis, Reliqua omnes Veneriaffimilantur.

Tertio loco ad Canes fubcceleftes uenio de quibus Plini, propemodffinnu* Canes fub eoe*

merafcribit,pracipu'eIib.8.ca.4o.Varro dererufticalib.i.cap.p.duo ponit ges leftes.

neraCanum.Vnumuenaticum,& pertinet ad-feras beftias, ac fylueftres.Ab Varro,

teru quod cuftodijecaufaparatur,& pertinet ad paftore,de quo pluro.Legito. _Canes diucrforum genera memorat Pollux-} Laconicos ex uulpfbus8£ca* ^anuSen£ra»

nibus natos,Arcades,ex canibus &Cleonibus.Cyrenaicos, ex lupis 8C canibus.CaftorideseCaftorenatos 5C uulpe, Eretricos, iiiffuAp pollinis nutritos,qub

bus terram aratro uertebat, MolofTos exEpiro uenientes,prognatos ex cane,

quemVulcanus,ut fabulae uolunt,fabricauit& anima infpirauit. Argolicos,'a

regione Argolica. Lybicos,aLybia tIndicos, ab India regione exTigridedC ca“ negenitos Cretenfes,a Creta infula.Et alia plura.Tranfeo.

Plini.lib.6.ca.jo.&Solinus ca.43 . afferunt inAfrica eflTegentes, qua: canem -Plinius,

pro regehabent,motu eiusimperiaaugurantes. Sinit qui inferioris Pannonia Solinus.

regnicolis idipfumfemel contigifTeaffirment.

De Canumfidelitate,Docilitate8£Morbis,pIura apud alios offendes,

S E QJV ITVR LEPVS.

LEpus coeleftis fubpedibus Orionis conftitutus, dicitur Orionis canes fuge Lepus.

re uenantes.Nam ut uenatorem eumfinxerunt, uoluerunt hoc etia lignis

ficare aliqua decaufa.Itacpleporem eiad pedes fugientem finxerunt,Quidam

ab haccaufa diffentiunt, negant tam nobilerir 8£caiffffiSgnSuenatorem opors

tereleporem uenari. Callimachum quoque accufari,qtrodcum Dianie feribes

retlaudes,eam leporino fanguinegaudere, Q£ eos uenaridixiffet . ItaqueOrios

q nacumTaurodecertantemfecerunt .Nonnulli Leporem inter aftra collocas

tum dicunt propter nimiam uelocitatem.QuareLadiusputabatleporemacesLaelill

leritatc dici,quafi Ieuipedem,fiue quod inter quadrupedes plus pariat,& quofsx 1U#*

dam foetus pariat,quofda uero in uentrehabeat, ficut Ariftoteles philofophus

ait,quide animalium ratione differutt.

Leporis autem hifloriam memori* prodiderunt. Apiid antiquos 'in infula Leporis hi#

Lero nullum leporem fuiffe , fed ex eorum ciuitate adolefcentium quendam ftoria.

ftudio generisindudum, ab exteris finibus leporem fceminam prtegnanterri

attuliffe, S£ ad eius partu diligentifltmeminiftraffe .Itaquecum peperiflet co=

pluribus eius ciuitatis ftudium incidifle, 5C partim pretio,partim beneficiomercatos, omnes lepores alere ccepifTc, Itaque non longo interuallo tantam mulstitudinemleporum procreatam,ut tota infula ab his occupata diceretur.Qtiis

bus cum ab hominibus nil daretur,mfemina eorum impetu fadlo omnia comederunt. Quo fadfo incolae calamitateaffedi ,cum fame forent oppreflt

,cornus

nicorifilio totius ciuitatis uix denique eos abigifieex infula .Itaque Leporis

pofteafiguram in aftris conftituifTe,uthomines meminifTent,Nihil efletam exs

optandum inuita,quin exeo plus doIoris,quaml*titi* caperepofteriuscoges %rentur.

Y x

3

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISHiftoriam hancThomae Radi, fic canit. 0

Annotandum, Lero aut Leros adnoftrum propolitum infula eft maris

Gallicani,non longe fita a Narboncnfi

prouintia. Ptolemaeus libro i. Geogra.

capi, nono,tabula tertiaEuro. Plinius

libro tertio ca pi. qu/nto,in fine. Strabo

libro quarto,fic habet.Poft Stcechades

Planalia,&f Lero funtjColoniasliaben^

tes. InLeronephanum eft Leronis,e

regione Antipolis haec ipfa lacet.Haud

abfimilemhiftoriam narrat Strabo lib.

tertio,de Cuniculis ,in deferiptione in*

fularum Balearium aut Gymncfiarumcum inquit. Praeter agriuero feracitas

tem

,

di illud hifcein locis comoditatis

adeftjullum noxium animal non facile g

Leros. Infula Lero aderat.

„ Sed natus non efKepus illa.

'rt' '^•O^Ardet in hoc iuuenis,

Prregnantem conducitStomnemPluribus ex genitis

Complec paruo tempore terram,

.Nam populus cupiens

Pafce.batgaudens Qi emebat,

Difplicuitnumero

Tandem excedens faepe petitum,

ViuerequoualeantCuniculi. Hiscum paftum fubtrahit,arua

Seminibus populant.

Darpnum cernens,nititur oris

Pellere de proprijs.

Quod uix mul to polfe peracftum eft,

Iupiterxthereis

Ornauit pulfum ignibus,ut fic

Menshominum teneat,

Nil tam gratum prorfus amari

Quindolorindefequi

Maior,quam fintgaudia,pofiit

reperias. Nam cuniculos,quos pleriqj

lepufculos appcllant,nequaquam indi

genas cfle alferut.Quinimmocum ex

propinqua infula,quidam marem fiC

fceminamattu!ifler,tanta abinitiofa*

cftaefteoru procuratio, ut exfubterra*

Iuli.Fir.

neis cuniculisdomicilia fubuerterentur Si arbores 6i plantas uaftarentur,faro*

rumradiccsefitarcntur.Qiiareinfularumjncol.-e mifiis aliquandoRomam lea

gatis terras petqfTe dicuntur>ab iftis enimeiedari beftrjs, quibus propter mula

ttrudtnem obftftere nequirent.Nunc autem cum ad tradtandam eorum uena*

ttonemaptiffimifint nullafibiinualefceredamna permittunt. Itaque de indu*

ftria catellas agreftes afierunt,quas educat Africa,quas quidem funiculis capi*

ftratas intra foramina dimittunr. E;e ucro quos capiunt unguibus extrahunt,

aut in fumma telluris firgerecogtrnt , egrclfis autem uenatores incumbuntca*Secundo,hiftoriain lecotincr apotrcpticam.i.terrentem fcn= (pelfuntcp.

tentiam cumdixic,NihiI effetam exoptandu. Cui fiepius adftipulatur facra: Ii* fccra:.Salomon Pronet. 14.Rifus dolore mifccbitur fi^ extrema gaud ij 1udius oc*

aipat.Efaias24.CelTauitgaudiumtympanoru,qtiieuitfonitus |tetantium,con

cicuicdulcedo cytharx,cum cantico non bibent uinum,amara erit potio bibens*

ribusilla.Etfequitur, Defetftacftomnisla:titia,transIatum eft gaudium terrae.

Aug.fup Pfal.Temporalibus gaudent,qui bona aeterna defiderareno norunt.

lulius Fir.Iib. 8.ca. 8. Declaris fyderibus cum Gemi; (Et id genus plures.

nis orientibus fidoccidetibusde lepore fichabet.In Geminis parte feptima ori*

turLepus .Sub hoc fydere qui nati fuerint,tanta erut corporis Ieuita te, utcumcurrere coeperintjitelocitatefua agitati,aues fuperareuideanf. Et infra. Quodfi hunc locum Saturnus per quadratu autdiametrum uiderit fugitiuos,faciet,

qui lares fuos,ad longinquas regiones migrantcs,prono animofitatis ftudiofe*

parabimt,atqueabipiisdiuidentur.AIIudit pulchreMar.Mani.Iib.quintOjfiG

lam uero Geminisfraternafcrentibus aftra

Incedum.fummoque natantibus arquore ponti

Septima pars lepores tuIit,quo fydere natis.

Vix alas naturanegat, tioleurisque meatus.

Tantus erit permembra uigor referentia uentos Sic,

Aratus

ST OE FLERI IVSTIN G EN. COMMENTA R I VS, u8

A Aratus in Phceno . Pedibus aut Orionis.fub ambobus lepus inceffanter omni* Aratus,busdiebus fugatur,at femg Syrius a tergo ferfinfeq uenti fimilis. Etiam et coo=

rituratqueipfum occidentem infedatur.Tullius in fragmen.Arati. Tullius.

Subterque pedes quos diximus ante

Oriona iacet leuipes, hic fugit idus

Horrificos metuens roftri tremebundus acuti.

Nam canis infefto fequitur ueftigia curfu. Deeodem Rufus Feftus.

Et Ptolemaeus did. 8. Alma.donateiduodecimftellastertix,quart* 8£quin* Prolemxu».

tx magnitudinis/uo tempore in Tauro dC Geminis, noftro omnes in Geminisde utribus Saturni8£ Mercuri).

AdLepores mundi huius inferioris nunc accedo.Eli: aute Lepus pifeis ma* Lepuipifds,

rinusquilimo gignitur/peciecernitur cochleae tegminenudatx,dequo Plini.

Iib.31.ca. i.in haec uerba.No funtminus mira,quae de Lepore marino traduntur

Venenum eft aliis in potu,autcibo datus,aliis etiam uifus.Siquidem grauidefi'

omninorefpexerint fozminamabeo genere dumtaxat, ftatimnaufea&reduri

dationeftornachiuitiufatentur,acirideabortumfaciimt,Remcdio cftrnas &c.Et idem eodem libro ca.j.6. 7.& in multis aliis libris 8C capitibus.Eft &C alterius

generis in marimagno fimilis per omnia terreftrgpraeter uillos quos aculeatos“ &

C

eredos habet,haud capi facilis,ut quiuelocilfimus fit,necunquam naftis auc

hamo propinquetiSi quis eu attigerit,dum in morbo eft,manu aut baculo,ani*

mi defedum incurret S£c,

Eft praeterea Lepus genus nunifmatis Rhegynorum,curru dCLepore olimcelebre.Eftautem Rhegium authorePlini.lib.3,ca. 8. oppidum in margine Ita# Rhegium,lias fitum,cuiadehifcendi argumentoGrxci nomen dedere, pnyvuu enimgrar*

ce.i. dirumpo dicitur Indedidi Rhegyni ,DeRhegio Solinus capi.S.Et Ptolei

matus libro 3.capitei.Tabu.<>.Euro.Proinde Lepus terreftre animal formidine praecellit alia animalia, facile Lepu* animat

namc];temereque terreturac copauefcit,raroin obutjs celebribus locis quie*

fcit,fed obdudis denfis latebris atque arbuftis,Lepores mares concipere com*pertum,palpebris quidem claufis uigilare, apCrrisdopnHre.Indc nara putatur

adagiuLepusdormiens,quodaptediirimulatofib'usconuenit.VifUshebeseft

atquec5fufus,interdiuquiefcut,noduuagantur.NatalisIociprsfertimama<

q torcs.Curfu adcliui uelotiores omnes,quod pedibus prioribus breuiores fi'nt.

Adfugam fefeauribus in tergainclinatis excitant,auribus quippemotum diri*

git, moderaturqjtanquamremis,quod in altjs animatibus plerumcp efficit cari*

da. Canescurfuflexuofo Cxpe decipit . Cum circumagitur alteraaure ab ea par

te dimifliore pro gubernaculo utitur. Enixa fuosfcetus locis plurimisdifpertit

atque abfeondit,putans eo modoanoxrjs melius tueri.Vicem accipitris exhorrct latitans.Tn uulpem fi forte incidit,euaderecurfu cotendit. Illa dolum celeri*

tatiopponir,cuminmediaperfecutionequiefcens,poftpaulo leporis ueftigia

fedatur ac cubile inuadit. Dicitur lepus ultro citroque comearc,uticonfifus

ueftigqs minimedeprehendatur. Obferuauereueteresleporisoccurfumin iti*

nere abominofum qu/ppiatn,inaufpicatum atque improfperum praTagire.

Scribit Ariftoteles,animalium nulli contingere,dem pto le pore,pedibus pi*

lisobiedis atqjhirfutis incedere.Quare pafypfrautDalypodem uocari,quod Dafypunhirfutos habeat pedes enimhirfiutumpilofumqueugnificat,Tripedem,eapropter ambulans non fentitur.A pud Ariftotelem 8C

‘ Plinium legimus,Le*

pore autDafypodem timidum animal omnium praeda: nafci,folum fuperfce*

tare,aliud educantem, aliud in utero pilis ueftitum habentem , aliud implume,

aliud inchoattr,altudno peifedCi.Hgcomniade noftris leporibus dicipolTunt,

T i

IN PROCLI DTADOCHI SPHAERAM IOANNIS

Pcox A' grxcis Lepus vfuf, id eft, timidus appellatur ancora grasco uerbo,id eft for# Dmido.Eftenim,utc6mcmorauimus, omnium animalia formidolofilTimu. Ab

Lagos. auriij magnitudine uocatur Raj*»?, quando 71«intendendi uim habet 8C w<s coto?

Dorica lingua dicitur auris.Auribus farie ut diximusmotum dirigit.

Plinioforfannonnihilanfe praebente irreplit fententia formofos fieridie*

bus aliquot leporina carne uefcentes, fuperquo locus eft Martialis,

Martialis. Cum Leporem mittis,fcmper mihi Gellia mandas.

Septem formofus Marcediebus eris.

Si nerum dicis, fiuerutnGellia mandas,

Edillinunquam Gellia tu Leporem.

-en 'ra

™ CrU Ad poftremum,aVarrone lib.j.ca.u, de re.ru.didicimus trium leporum ge#5 ’ ncra celebrari.Vnum Italicum hoc noftrum, pedibus primis humilibus, pofte*

rioribus altis, fuperiorc parte pulla , uentre albo,auribus,longis, qui Lepus di*

citurcum prargnans fit, tamen concipere. Alterius generis eft,quod in Gallia

nafctcurad alpes, qui hoc fere mutant quod toti candidi funt.Tcrtrj generis eft,

quod in Hifpania nafeit fimilis noftro lepori, ex quadam parte fedhumile, queCuniculum appellant. Cuniculidufti ab eo,quodfub terra cuniculos ipfi face# Ere foleant,ubi lateant in agris.

An Dafypus Sed hic gramatici fufeitant qusilionem. An Dafypus fimpliciter fit Lepus.

P1 'nius*'^unt nonnulli recentiores, quiPliniu tanta: dodhinae dC authoritatis uirum er*

In‘ raffecotendunt,quafi Dafypodcm a lepore diuerfum faciat.Qui libro p.ca.j*.

ficfcripfit.Lepus omnium praeda: naicens,foIus praeterDafypodem fuperfce*

tat &c.Idem lib.io.ca.fij.Dafypodcs omnimenfe pariunt dC fuperfoetantficuC

lepores.Sequitur eodem capitein fine,Sed fuperfoetant Dafypus &Clepus tan*tum.Haec& confimilia eius uerba prae feferunt differentia ac diuerfitatem in*

terLeporem 8C Dafypum.Altj autem authoremfumminominisdefendut,qui*bus egome fubfcribo, quod moris eius fit

,quae eodem generecontinentur,in*

terdum ita diutdere , ut diuerfa apud minus docftos effe uideantur.Quod illum

proprietate aliqua natura: infigniaddueftum, feciffe minime ambigunt.QuodViuerra. uc diiucidius uideri poftit,trnudemultis fupponam exemplum . EcceV iuerra

intergenera Muftefarum eft.P/inius tamen libro ii.ca.4s>.diftinguere uidetur,

ita enim fcribit.Olfea funt genitaliaLupis,vuIpibus,MufteIis,viuerrae.Et quid

dehominum diuerfitatedicam, qugomnibus notilfima eft.Legitotamen Mar, FMani.libro quartocapite tertio,ficloquentcm.

Sic alias aliud terras fibiuendicat aftrumIccirco in uarias leges,uariafquefiguras

Difpofitum genus efthominum,proprioquecoloreFormantur genteSjfociataquciiij-a per artus

Materiamque parem priuato foedere fignant,

Flaua per ingentis furgit Germania partus,

Gallia uicino nimis eft infeftarubore. Et deindeperplurima metra/e*

re »oo.

S E Q_V ITVR ARGO.

stoefleri A R.gonauislongadicftaeft,quamArgonaut:ie aedificari fecerut, Hancno*

JNTERPRE. aLJLnulIi propter celeritatem Argodixere, quod per antiphrafin intelligo,

quoniam Graeci%><vpigrudicunt. Vcl,ut dixi ,ab Argonautis fic nominata,

Vel quod Argus eam cedificauerit . Hanc primam inmari fuifte compl ures di*

xerunt&Tob eam rem incoelum fuilfe translatam, 8£ inter fydera collocatam»

Hanc nauim fadam Pindarus affirmat in Magnefia, cui Demetrias nomeneft.

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTARI VJ tip

^ e It Callimachus aut in tjfdem finibus ad Appollinis Adi) templum quod Ar*gonautse profifcentcs ftatuilfeexiftimantur, in eo loco qui Pegafe uocatur,eo

quod nauisArgo ibiprimumcompada dicitur, quod eft Gr«ece7ru).Vtf<i>.Home*rus hunc eundem locum , inThelTalix finibus effe demonftrat.Iafon igitur fa*

bricata in finu Pcgafeo longa naui, qua: Argos uocitata eft , omnes fere totius

Grarciae iuuenes animo QCuiribus praeflantescouocau it . Inter quos Hercules

fuit,OrpheusJCaftorJPollux,Zctus&f Calais, aliiqtie complures, quos Poe*

txobinfignem uirtutem femideosappellant.HianauisnomineArgonauta: Argonauc*.fune didi. Inltruda igitur naui a finu Pegafeo fecunda aura profedi, primu in

infulaLemnon delati funt,deinde ad Colchos peruenere. Colchorum rex ea

tcmpeftate fuit Oeta filius Solis,ex Pcrfea uxore, authore Diodoro Siculo, duos genuit filios Oetan di Perfen, fxui ambo.Ex Perfe nata eft filia Ipfca,fuper

ans audacia parentem, cruciatuhominum laeta, ac uenenis conficiendis plu*

rimumftudi) impendit,patre ueneno fublato regnum aflumpfit. Dehinc nu*

piit Oeta: patrio,ex quo tres liberospeperit Circen, Medeam , di Aegialeum

poftea Abfyrtus uocatu.Medea licet ipfa quoque amatre& forore ueneficio*

rum artem didicifTet,diuerfotameneratingenio,quippepatrem hofpites mag darefolicum,fledere precibus ad benignitatem ducereconabatur. Aliquando etiam eo inuito hofpitese uinculis eripiebat, quocirca indignatus pater eamcarceri deftinaucrat,fedMedea ad solis auitemplum,quod in littorefitum erat

confugiens,eo fe receptaculo uelutiAfylo tuebatur.Intcr hoc cu Argonauta nodu ad littus perueniffent,Medea rafonis amore incenfa,fefe illi connubio iun*xit,modumque quo ignipedes tauros fubigere ,

di aureo uellere potiri fine dif*

crimine pofTet,edocuit.Iafonitaque auxilio eius optatam prteda adeptus . Me*deaigiturcumraptoreprofedaeft,poftIongamnauigatione,tandemadTheftfaliam uenit.

Huius nauis no tota effigies inter aftra uidetur , diuifa enim eft a puppi ufq*

ad malum, utfignificet minime defperandum effehominibus ,etiamcum na*ues fuerint frads.Hanc fabellamTho.paucis his attingit metriculis.

Hicnauisfulgetarthere Aratus ds. Aiig(6rlic fcripftt . At Canis AratUfe

Sulcandis prima fludibus magni contra caudam uoluitur Argo 'a

Merfa atris quod fit tequore,, puppi.No enim huic ex more funt cur*

fus,fedretro agitatur uerfa,ceu etiam ipfte naues cum nautte inuertunt roftru,

£ portum appellentes,atque fubito quilibet refulcatnauem, retrograda uero at*

tingit continentem, fica puppilafonica trahitur Argo , atque quibufdam par*

tibus obfcura di fine ftellis 8Cc . Germanicus Ctefar de Argo naui propemodu GermanicumcumArato concordat.Accedit&TuIliusinfragmcn.Araci.EtRufus Feftus. Tullius.

Magnus lafoniam cauda canis extrahitArgo, Rufus.

Pupperefulgentem dic.

luliusFirmicus libro odauoca.io.de MyriogenefiTauri. OriturcumTau*ro nauis.Qua» fi inhorofeopo fuerit inucta, negotiatores faciet hilares femperdi Istos

.Quod fi ibi beneuola ftella fuerit ,erunt potentes naucleri . Si uero

Martis teftimonium acceffcrit 5C Luna: per maria di terras exercitum ducent,

equitibus, peditibusque propofiti,fed ira uel indignatione principis morien*tur infelices . Et fubdit.Inipfa autem naui,quicumque horofeopum habuerit,

nauta erit,gubernatornauis,negotiator,feunauiumfaberuel artificioftfTimus

architedus.Ecidemdeeadecapiteuicefimofeptimo,fereinfine.Legito. Mar*cus Manilius libro primo capitequarto.

TumProcyon,ueloxcp lepus,tum nobilis argo

In ccdurn fubduda,ituri quod prima cucurrit.

Y 4

! N PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISEt idem libro quinto in principio. £)

Hinc uocat Orion magni pars maxima coeli.

Et ratis heroum,qua: nunc quoq? nauigat aftris.

Ptolemxus did,8.Alma.naui adfcribft 45.ftelIas,t.z.j.4.2^5.magnitudinis.Mas

iorharum in ordine44. prima: magnitudinis,Arabibus didia eft Rubayl,a nosftris Canopus,dequainfinehuiuScapitisdi(Teremus.Omnesdecompiexione

Saturni SiIouis,fuerunt£pa Ptolemari tempore ufcg in noftra in Geminis,Cancro,Leone di Virgine . Hicbreuiter adnotaredecreuimus, non prorfus fabu*

lofum e(Te,qu'odde Phryxo dicitur,qui arietis dudu mare fecans ad OetaCoUchorum regem incolumis peruenit.ItemEuropen Agenoris filiam a Sidone

tauri officio per mare ad Cretam infulamdeportatam . Et nonnullos in anferi-*

bus pelagus fulcaflic.Rurfus Lybes hircis maria nauigaffe. Eruditi phryxi naui

gium interpretantur h°io/j ,id eft,Arietem,qu'od phryxi nauigium in fummo aut

puppi,Arietisimaginem praeferebat. Sic Taurus qui Europen rapuit nil aliud

fuit quam Tauriforma praefignis nauicula.Item nauigium Anferis imaginemo (tendebat,quem Graeci uocant^«W. Et in Libya fuifle nauigia qua: diceren»

tur Chrij, id eft, Arietes aut Tragi,id eft ,Hyrci,a forma ( ut diximus) prsefigni

nauigiorum. gS E Q_v VNTVR HVDRA, CRATERA, CORVVS.

Aratus A Vchoresaftrologia: Aratus,Caefar Germa. Tullius,BatTus,Rufus, HycCjefar Ger. ginus, tres has imagines quibus una ratio fydereae fublimitatis aflignat,

BalTus*inimam colligerunt fabula.Hydra,adcuius caudam coruu federe dicunt diin

Rufus eius ferme medio crateram aut urnam a(Terunt,efl:fignumin parte auftrinaca*

Hyjinus putdeflexumhabens ad Cancrum. Cuius finuoficorporis medietas eft c5ne*

xafubLeone,caudam uero extendit ad Centaurum,fupra quafedet Coruus.Qui ideointeraftracollocatusdicitur,eoqubd fuerit in tutela ApoUinis,aquomilTus ad fontem ut diisad libandumaquam deferret

.Qui cu uidiffct arbores

complures immaturas ficus habentes,uolans confedit in eis,donec matura fie

rent.&TaquamdifferrediftuIit.Poftpaucosautemdies peradto facrificio cumiIleficuscomed(flet,£d fe drjs peccafle fenfiflet, denuo ad fonte, ut aquamhau*riret, rcdijr, 8C ab Hydra perterritus

,uas uacuum reportauit, dicens exceffifle

aquam qua fuerat in fonte. Cognofcens Apolloflbi coruu peccaffe,alia aqua **

ufus eftjiac ignominiaeu affeciue,utquamdiu ficus coquerentur,Coruus bi<*

Ariftoteles. bere non pollet,imo quod habeat guttur pertufum illis diebus , ut Ariftoteles

ifidorus. dicit in libro qui de beftijs infcribitur.Et Ifidorus in naturalibus uel in phyficis

tradid it,quod ipfe peccati pcenas daret,£d poftea aftris intulit. Itacp cum uellet

fignificarefitimCoruijinterfyderaconftituit Crateram,8d fupponitH ydram,

quaCoruumfitientem moraretur.Videtur enim roftrocaudam eius extrema

uerberare,8dtanquam non finat ad crateram uenire, ut bibat. Huicfabulx ac*

cedunt metrahacThomae Radini.

Aratu» Numina facrifico ritu placare tonantis De Hydra,coruo di CratereAPhoebus amans,coruumferreiubebataquas, ratus ficfcriptumreliquic.Pi ac

Concitus illeabijt.

Et fontem uitrei petens fluoris

Confpicit ficus, fed acerbiores

Quas cupit,at mensHortaturdomini iuflamodo impleat.

Hoc uotum modo implear.

Sed tandem fuperac fccda libido

terea quocp aliud eminus uo*luiturfydus(Hydram eamuo*cat)id uero uiuo fimile longe

uolutatur atcjj ei caput fub me*dium Cancru pergit, uolumenuerofub corpus Leonis . Cau*da aute pendec fuperipfo Cen

STOEPLERI rVSTINGEN» COMMENTARI V S 130

A Maturafque moratur. tauro .Porro medio uolumine Crater,

Ingliiuies uolucris cruciat deum, extremo autem infidet fimulacra CoruiSacracp coepta altjs perfecit undis, fpira mordenti fimile. In ea fententia eft

Diftentus aquas detulit etia Rufus cum inquit.

NitentiSdpatera, Defug ingenti fefeagmine porrigitHydra. Kufus.

Hac omnia fpernic Qug prolata falo loge latus explicat athra.

Mentis apollinea furor ingens, dC reliqua.Marcus Mani,lib.i.ca.4. Mar.Mani.Cocftaquoqj tempore ficus Cuf proximus anguis

Quod fit pcena,fitim tradit Coruo. Squameadifpofitis imitat lumina flamis

Et lumine poftquam Et phcebo facer ales,8dmagno gratus hi*

Sydereo induitJiinc beatam atu Crater» De Cratere Iui, Firmi.

Pateram locauit,undis lib.8.ca.jo, declaris fyderibuscumLeoneSuauibus implens,pocula quetent orientibus dCoccidentibus, fic.In LeoneHinc fiat uit fauces hydra: feras. parte tricefima oritCrater

.Quihoc ori*

entefydere nacus fueric,irriguos amabitcapos,8£ fontes dC riuos feu fluuios ab

alueofuo,ad alia loca deducet . Erit quocp uinearum 8Camator& cuitor,&qui

infeecundisfcecundos inferat furcu!os,uel qui buxeas arbores tondens,in bel*

g luas fingat,aut uirides porticus in circulu flexis uitibus faciat.Sed hic uinu,(ine

aqua admixtione libeter bibet.Quod ii adlus illibeneuolaru ftellarum radius

decrcuerit, humidas merces negotiabitur ,Haud dilfimilem habetfententiam

Marcus Manilius libro quinto»

Vltima pars magni cum tollitur oreLeonis

Crater& auratis furgit ftellatus ab aftris.'

Inde trahit quicumquegenus,morefquefequentur.Irriguos ruris campos, amnisquelacufque

.Et tc Bacche tuos nubentem iungitad ulmos 8£c.

Ptolcmaus diclionc odlaua Almagc . donat Hydra: uigintiquinque ftellas in

fecunda,terc{a,quarta:)quintaS£fextamagnitudine.Eiusprinctpiumfuittem»;

pore Pcolemai in decimoquarto gradu Cancri, finis uero in decimo quarto

gradu fere Libra,noftro principtu in quartograduLeoniSjfinisin tertio Scor*

pij, de natura Saturni 5C Veneris. Cratera: feu uaft numeratPtolemaeus Ce*

ptem ftellas,quarta: magnitudi nis.Sua tempeftatein Leone 8CVirgine,noftra

in Virgine, decomplexione Veneris Sd parum Mercurrj. Coruo Ptolemaeus

_ fupputat feptem ftellas, tertia:, quarta: &C quintae magnitudinis fuere cum ui*

^ tam egitin Virgineomnes,hodie inLibra,Saturno Martiqiie fimiles.

Hic animaduertendum eft,dominiTheologi perHydram allegorice accipi? Studiofitas

untftudioficatcm .Eft autem Hydrus mas,&Hydrafcemina,authore Plini. 1in Hydrus,

bro uicefimo nono capite quarto,anguinum genus quod in aqua uiuit,omni* Hydra,

imi inorbe terrarum pu'chcrrimum.Sed mihi fatis mirum eft,quid id fit,quod

diurnos uiros Theologos eo perduxerit,perHydram ftudiofitatem polle Intel?

ligi^Ego uix tandem anxius fecretumima fereaure haufi. Diuinando igitur

loquar, 8C ut id commodius 8C lucidiusfieri poflit,hoc prouerbium omnibusftudiofis obijeio.

Amantiummarfupia porri folio uinciri. Praenotandum igitur

Studiofitas pars eft fubiecftatiua Modcftiae quae a SancftoThoma fecunda Ce*

eunda qua ftionecentefima fexagefima fexta,cenfetur moderatio quadaap*petitus illitis,de quo inexordio Meta. Ariftoteles.Omnes homines natura fci?

vedefiderant.Sed melius, ut pluribus placet,fub temperantia coftituitur3 8£ ut

eius potentiadignofeatur ibidem fubditur.Dicit Philofophus 1, Echi, q> ad hoc

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IOANNISquod homofiat irirtuofus,oportet q> feruet fe ab his ad qugmaxime inclinat na j)tura. Et inde eft , quod quianatura praecipue inclinat ad timendii mortis peri*

culam& ad fedandum deledlabilia carnis 3[aus uircutis fortitudinis confifiit in

quadam firmitate perfiftendi contra huiufmodipericula.Et laus uirtutistem*

perantiat inquadam refrenatione carnis adeledlabilibus carnis.Sed quantumad cognitionem eft in homine contraria inclinatio

,quia ex parte anima: incli*

naturhomo ad hoc,quod cognitionem reru deliderat,8d fic oportet quod lau*

dabiliterhomo huiufmodi appetitum refrenet,ne immoderate rerum cogniti*

oniintendat.Ex parte uero naturae corporalis homo inclinatad hoc,ut labore

requirendi fcientiam uitet. Quantum igitur ad primum ftudiofitas in frenatio

ne conii ftitSi fecunda hoc ponitur pars temperantiae. Sed quantum ad fecun*

dum , laus uirtutis huiufmodi confiftit in quadam uehementia intentionis adfcientiam rerum p erapiendam,& ex hoc nominatur.Hacftenus Thomas.

Arnoris uis in His pramotatisad prouerbiumredeo,quoexprimitur uis affecftionis amo*omibuirebus.

j*;s inenarrabilis* Eodefignatur irretitos amoris Iaqueis,non fere temperare fi*

bi,fedquicquid habent paffim fupsamodum exponere,nullam omnino aequi*

tatis libram obferuantes. Haec fane efle amoris potentia traditur .Percipitur id

eexperimentis,utnouam naturae faciem, mores prioribusex totodiuer* clucere ualeat,ut quiaffe&et omnia bC audeat .Nam qui filentio prius ad

reprehenfionemufcpftudcbatjiam efficiturgarrulus.Socordcmnirnifqjdcfidi*

ofum uideas fatagere bC ft udiofius labori fefe fubtjcere .Et quod miremur fine

fine,perparcum quoc|; bC qui minima quajcjj plurimifacit, uideas fi in amoreminciderit,perinde ac igniferrum molliri,acremitti,ut tradabiliorfiat ac iucun*

dior.Sed his miflis.Infpicienti altius paulo fii inintima natur* feinlinuanti in*

notefeit apertifTime,ficuti ex Platone .colligere haud erit difficile .Quicquid

difeimus,quicquid excogitamus

,quicquid etiam pertradamus in uita, ex

amorisfontibus profluere. QmUuslatiusmanantibus ubertim rigati artes per

cipimu$3aut (nuenimus ,quodnift inueftigationis obiedamentum inhaereret

affixum fierinunquam poffet.Inueniendi quippedefyderium eft &T incitabu*

Ium ingeniorum.lmmo uerodifciplinae prsccpta traditurus,nifi'amet,munus

fuumnon uideturimpIeturus.Proinde quiartium magiftrum dixere amoremnihilomninoaueritarisrationeuidenturaberrafte. Quinidem artis opera ex*

equi accuratillime deprehcditur,Sf exadiffime cofummare. Quid quod in ar***

tibus fingulis artifices ipfiinquirunt,nil aliudquam amoremcQuid aliud medi

cinaconfyderat,quam quomodo humores quatuor corporis amiciintricem fi*

antatep permaneantfQuos cibos,ac potus exterofq? uiuedi aut medendi ufusametnatura atep requiratddem quodneminem latet obferuatur in MuficaJneft fyderibus bC elementisquatuor amicitia quaedam

,quam aftrcnomi confy*

derant.

Vatum quocj? ac facerdotum facultas in hoc potilfimum uerfari uidetur.Vcquae hominu feruitia Deo fint amica

,qua rationeDeo homines amici fianc,nos

doceant.Tandem concludere licet.Vt illum etiaminodum dicamus perpetim.Mundicopulam, partiumcpimmobilefuftentaculumacfirmumtotius rnachf

n* fundamentum.Ex his coronidem elicio.Amorem in omnibusad omnia ef*

Amor artium fe,omnium authorem feruatoremcpexiftere,artiumcjj uniuerfarumdominummagi iter.

atqj rnagiftrum.Quocirca ftudiofi q uicunqj operam nauaredebent,ut ftudio*(itarem ipfam ftabili fibiiunganteonnubio ,

ornentep amoris annulo . Accedit

etiam comemoracisHydra: natura ad ftudiofttarem nos admonens cum aquis

deledetur,8f fcientns(qu*peraquasnotantur)ftudiofitas exornetur. Stellae

SC Hydra: qux(utdiximus)in uirtute operibus Saturni bC Veneris alfimulan*

tur

ST OE FLERI IVSTINGEN. COMMENTAR IVS rjt

A cur amorem prx fe ferunt authore Ptolcmso tertio quadripartiti inquiente.

Quod fi veneriSaturnus alTimiletu^amabit occuIta,diuinator,dcdiuiniscogi#

tabic,paaf/cus,uercaindus,amatorfcicntiXj fidelis,abftinens&c.Alludit HermesdeftellisBeibenijs. Siimam (inquic)iftarumde naturaVeneris 8C Saturni

inuenerisin afeendence ueldecimoin natiuitate alicuius,natus eritfortunatus

8Cdiucs amator plantarum , arationum 8Cfeminum8C aedificiorum QCc.Hxcomnia aperciffimeiludioficacis exercitia ceiebrant.DehisHadlenus,

S E Q_V I T V R, CENTAVRVS.

C Ontuendum,Centauri Ixionis regis Lapitharum dC Nubis fili]' fuifledi#

cuntur,media partehomines media equi. Ixionem qui ppe tradunt Phles

gix fiiiuma loue in coeluma(Tumptum}Iunonem de adulterio aufum interpels

lare, quodcu ab uxore lupiterintellexiflet, oppofuifleillinubemfiiblunonis

effigie.Cum quacongreflum Ixionem Centauros genuifle.Quorum nominaEurytus,Amycus,Gryneus,Rhecus, Orneus, Licidas, Medo 2dc. EftSd Chi#

B ronCencaurusnoftrofemienstradlatui.Cuius fabulaHyginus his fere feribit

uerbis.Centaurus hic dicitnomine Chiron Saturni SC Phyllirg filius efle.Qua*

re ctia a pluribus Phylliridesdidlus, quinonfolumcaetcros Centauros.,fedho5=

mines etiam iuftitia fuperafledicitur.Fertur habitaflc Chironem in Pelio montteinterhominesgquiffi'mu,'aquo Aefculapiusmcdicina, Achilles cythara, in

aftrologia Hercules literis inftructi funt.Cuius hofpitio cu Hercul es uteretur

ficut Ancifthenes dicit, 8Cfimulcum Chirone fedens fagittas confydcraret,fcr*

tur unalapfa pedem eius uuInera{Te,acceptoque uulncreillum animam exhaa

lalTe ab loue aftris illatum.Eftautfignum ad afpedum Sacrari]'.Vndeetiamadidemlouisuoluntatecu hoftia uenire&£ facrificare uidetur. Ifte Chiron abHomero iuftiffimus appellatus effiEtab Ouidio quinto Faft. Vbiplenius.difi»

Hic erit ille pius Chiron iuftillimus, omnesInter nubigenas,8d magnidodlor Achillis.

Omnes deniquein hocconueniunteumSdiuftitiafid pietateomnes tunc tem*poris homines cxcelfiffe.

q Inde coelum meruit

Claris tolli radiis

Infignitus. Prxterea annotandumSeruius de CenoSic feruans iuftitiam tauris aliam narrat fabulam .Cum Theflfatf

Sinonclemenspiecas Ius rex bobus 02ftro exagitatis , fateilices fu*

Defit,uiuens osadeosreuocandos ire iuirilTec. IlloscumVirtute ornatur,amans curfu pedeltri nonfuffiicercnt, equos afeen*

Redii,aftris poftobitum di(Ie,eorumqueuelocitate armentum atTes

Illuftratur. cutos,fh'mulis agitando adftabulareduxifi

fe.Hincaxwr^/»grpeo uerbo,quod pungere eft 8dftimulareCentauros dictos.

Et quoniam uel currendo uelociter,ueldum equieorum in tranfitu Penei flu*

minis potantes capita inclinata tenerent,unueffeanimal uidebatur , datuhuic

opiniomlocu,utfemiequi8dfernihornines efTent.Sic Seruius 8dnonulIi allidit

fabula ad hiftoriam reducere uoIunt,maiorem fabula confinxere.Yeritas'aute

hi iloria: hoc habet. Centauri populifunt Theflalia: fecundu Pelium monte habitantes

,dura fane8C aggreltis natio.Hiprimi pugnareex equis inuenerfit,c5

ante equis uehiBellophoro,frenisdC Uratis equorS utiPeletronius meniffent

I N PROCLI DlADOCHt JPHAERAH IOANNIS

hinc igitur datus fabula: locus dC aftimulando calcaribus equo Centaurus ap* qpellatus cft.De Centauris Plinius lib. 7. ca.56.Pugnare ex equoTheffaIos,qui

Centauriappellati tunc,habitantes fecundum Pelium m5tcm.Detjfdemidemiib.36.ca. 5.bis.Ec Solinus ca,

«j.deTheffalia.Et Strabo libro p.de tumulo cen

taurorum. Et eodem eofdcmduram agreftemcp nationem appellat. Virgili*

V/rgilius. us fexto Aeneidos.

Centauri inforibus ftabulant. Et fecundoGcor.Bacchus dCad culpam caufas dedit,ille furentes

Centauros leto domuit, Rhetumcj} Pholumcp,

Et magnum Hyleum Lapitis cratere minantem.His proximi erant altj populi Lapttha:, ab altjs Laphita: aLaphita Apollinis fi*

lianominatiiuxcaOthrynmontemeiufdem prouincishabitantes.Dequibus

Plinius libro 4. ca, 8. Pindus 6C Othrys Lapitharu fedes ad occafum uergentes.Dequibus etiam Solin us& Strabo ubi fupra.

Sed forfan quifpia addubitat,an ne fint hodie uel olim fuerint hutufmodt homines Cetauri,necnc.Refpondeo,Viros facile dodtiiTimos de mirishonn figu

Plinius. ris,admiratudigna fcripnsrdiquilTe.Puta Plinium libro 4.ca.i3.1ibro *.ca.8,lt*

bro(>.ca.jo.pertotum.Etlib.7.ca.i.&f z. per totum.S0Iinumca.31.8d43.P0m. „

Ifidorus,Welam libro 3.de infulis feptentrionis fere in fine.Auguftinus libro 16.de ciui.

13

‘ dei ca.S.Iftdorus Eth(mo.h'.u.Vt funt gratia exempli gentes,Cynocephali,Cy*

elopes,Blemmi:e,Arimafpi,homines auerfis plantis odionos digitos in fingu*

lis pedibus habentes.Satyri,Pygmgi,Hippopodes,Satmali aut Enotocceti.In

terhas,8d altas idgenus fermeinnumeras,no offendohomines effigies femiho*

minis SCfemiequihabentes Centauros nominatos. His tame Hippopodesnonihilaccedunt,humanaufqjad ueftigiumforma in equinos pedes delinunt,abhabitu8d€ormacorporisnomenfumptumquafi equipedes dtcas.Gr^cis enim

Hieronymus "totos eqmis «Ss pes.De Centauris feribit diuus Hierony.inuita fandlt Pauli

primi Eremita:,in haec uerba.Cum tam ijj.xtatts fua: anno beatus Paulus ccx>

leftem utram in terra agei et,8dnonagenarius tn alia folitudine moraretur An*toniiiSjUt tpfeaffercre folebat,htec in mentem cius cogitatio incidit,nullum in*

tra fe meliorem monachorum in Eremo conlediffe.Atqj illi per nodie quiefeen*

ti,reueIatumefteffeaIiuminteriusmuIto fcmeliorem,adquem uidendum de*

bcret properare.lllicoerumpenteluceitenerabilisfenextnfirmosartusbaculo Fregente fuftentans, ccepit ire uelle quo nefctebat.Et iam media dies coquctedefuper fo!eferuebat,nectamen accepto itinere deducebaturdices,Credo in De*

ummeum,qubd feruum fuu,quem mihi promifit, oftendet.Nec plura his confpicatur hominem equo mixtum , cui opinio poetarum Centauri uocabulmnindidit.Quo utfo falutaris impreffione ligni armat fronte.Etheus tyro,inquit,

quanam in parte feruus Dei hic habitatcAtillebarbarQ nefeio quid infrendens

8d frangens potius uerba quam proloquens,interhorrentia ora fatis blandumqugfiutt aIloqutum,8d cum dextrg manus protenftonecupitum indicat iter,ac

fic per patentes campos uolitando tranfmittens fe tn fugam ab oculis mirantis

cuanuit.Verum hoc utrumdiabolus ad terrendumeum fimulaueiit,an,ut fo*

let, eremus monftruoforum ferax animalium illam quocpgignat beftiam, in*

certum habemus.Htrcufcp Hterontmus.

Aratus Deinde cognofcendum,Aratus dc Centauro, lic habet. Huius entmpartes

homini aflimtlata: infra tacent Scorpium,poftertores uero equinas fub fe Chelg

habent.Atts dextram continuo pandenti afltmilatuseft,contrarotundaniar5.

In eoitem ftridKm alia ualde prenfa dudta eft permanum fera,fi'c namcp tpfam

priores appcllanintjultus Fir,libro 8,ca, 1 }, in scorpione parte 12. oritur cen*

taurus.

ST OE FLERI IVSTINGEN* COMHENTARIVS» ijz

^ taurus * Hoc oriente qui natus fuerit* aut erit auriga, aut equorum nutritor

&C culcor,uel corii exercitator , aut mulomedicus aut equinarius , Si ueroMarshuc locum profpera radiatione refpexerit, faciet inter equites militares *QuodfiMercurius hunc locum uiderit,herbariosfaciet,qui.f.herbasfoIerti artes coi#

ledas ad medelam laborantium feritent * Marcus Mani,lib,i.ca»quarto.

Et duplici cetltaurus imaginefulget

Parshominis tergo pedus commiffus equino. IdemGermani#

Mar.Manf»

Germanicus*

cusde eodem,aIiqtii eius uerfus fupra expofiti funt . Rufus quadratcu Arat04PtolemaeusdicT:.8,Alma vannumerat Cetauroj7.ftellas,inprima,fecudajter Pcolcmûs.

tia,quarta dC quinta magnitudine,fuo temporeomnes in Libra, noftro in Li#

bra8£ Scorpione.Stellte cbftitiitai iti forma hominis Veneris & Martis gerunt

(imiiitudine.Et q funt in figura Equi,qitemadmodu Iupiter8CVenus operant»

Hic pulchra occurreret allegoria moralis de Iuftitia , de qua in fuperioribus

in ligno Perfei differuimus.Miflam etia imprrefentiaru facimus ipfam pietate»

s e Q_v i T v R feraquam Centaurus tenet*

iOOBftat in manibus Chiron ille,cuiusiam fupra mentionem fecimus,Hofti#fnterpiie*B vJamfupcraltareolFerens&iJi/ftfa^.i.utremUini plenum in quo libabat dqspcra

in facrario, Hoftiaquamanu dextra tenetapleriscj) Beftiola appellatur, Eam Beftiola.

erxei kfiop nominant,ab aliis beftia,fera.A uetuftis tralatoribus Alma, 8C qua# Thirion.

dripartiti Lupus.Ptolemanis quippe 8, Alma. Llipo affignat «p. ftcllas,tertiat,

quarta: 5Cquinta: magnitudinis, fuatempeftate in Libra 8C Scorpione, noftrapt

“^‘xus

omnes in Scorpione.Iulius Fir.lib.S.ca.ip. In ore Lupiqui nati fuerint/altatojJj°uspir>

res erunt.,fedMarteatteftante,miferabiliteracanibus comedentur»

Terreftri ii Luporum triafunt genera ,EftenimLupus herba , de qua Plini, Terrefires lopj

lib.ii.ca.ij. deherbis fponte nafcentibus quibus plerecjj gentium utunturin ci# Lupusherba.

bis 8d,Eft dCLupus Pifcis clariffimus a uoracitate didus , SC quod folus natet,Eupuspifcis,

ait Ariftoteles,Ieuis ac mollis, cancrorum marinorum maxime affedator,Iapi#

dem quendaincapitegerit.FIuuiatilis marino prxf^rc^ÊûkPJiniuslib.^xs.54.refert, capiturRoma: laudatiffimus in Tyberiarnnimtef duos pontes ,Deeolcgito Plini,lib,p.ca.i7./i.i4.8^6i.8(fIib.j«.ca,8»8Îib.jz.ca,i.Hunchodieple

_ riq; eruditi Storionem uulgo appellatum effe putant,nam £C inTybcricapitur _ ,

& praftantiffimi faporis eft.EftprcetereaLupusanimal noxium uoraciffimu,uPu#an ma

pradam comedit fine mafticatione, ita Ut in tres dies fufficiat Taurum a tergo

aggreditur,corntia cauensnodibus graflatur, Flumina tranant feriatim,quo#

libet eoru praecedentis cauda: mordicus a pprehenfx innixo.Ex Greconomenfumpfitisenimgratce ;\uic(^dicitur,InOIympoMacedonia:monte& Creta

_

infulanullus reperituf.In Italia (authoribus Plini.Iib.S.cap.zz. BC Solino ca. 8.)Pl'nius*

quoque utcrediturluporu irifus eft noxius,uocertiquehominis quem prioremcontemplenturadtmere ad prasfens.Accedit ditius Ambrofiustf.Hexam.Lu# Ambrofius,

pus (inquit)fi prior hominem uiderit,uocem excipit,8£ defpicit eutancp uidor

uocis ablata:,Idem fi fe prxiiifum fenferit,deponitferociam BC non poteft cur#

rere.Ex hac lupi proprietatefumptum eftadagium,apudTerentium in Adel#phis Lupus eft in fabula.Cumqucmpiam,obeiuspra:fentiam,inquem loqui# Lupus eft

murfilendum effeftgnificamus . Inter animalia uix lupo alterum magis horni# fabula,

nibusnoxiumrepentur.Vndeapud Atticos cautum lege fu erat, ut eiquiLu#pi catulum perenitfletjtalentum daretur . Ei uero qui adultum necaflet, talcn#

taduofuerantinftituta.Huncquippe morem et iam noftra tempeftate pluri#

tnaeferuanturbes,ut qui uel Lupos adultos uel catulos tirbiu redoribus defe#


raiit,praemuiinquodpiam indedeferentes recipiant . Capite lupo6p fplendent Doculi,lucemcp iaculancur .Lupidexterdens caninus in magnis habetur operis

Lupi capuc bus ut homini in paflionc fua qua lunam fenferit opituletur ,Veneficiis roftru

curporcis affi Lupi inucteratum refiftere aiunt &C ob id uillarum portis praefigunt.Reliquagicur. deLupisIegito apud Plimum,SoIinum &C alios.

STOEFLERIINTERPRE,

ThyrO.

' $ E Q_v i T VR, Thyrfolochus quem Centaurus prarfert,

I'

. A Dnotandum ThyrfolochiautThyrfihaflarfuntaculeatar3pampinisaut

XX hederis obtedte &C ornatae, quasolim in Orgtjs Bacchicis quatiebant SCThyrii. xV hederis obtedoe 6C ornatae,quas olim in Orgtjs Bacchicis quatiebant SC

Ouidiua aacchi facerdotes geftabant. Ouidius quarto Meta.Fabu. prima Baccharu has

bitus deferibens fic ait.

Immunes operum famulas dominafcpfuorum,

Pedora pelle tegi,crinales foluere uittas.

Serta comis,manibus frondentes fumere thyrfos

lufferat.

Etidem libro u.Fabu.i.DeThreiffis mulieribus Bacchis,in Orpheum uatem gfurentibus ac impetum facientibus,fic canit.

Vatemque pctunt,8£ fronde uirentes

Contjciunt thyrfos nonhsc in munera fados.

Hs glebas,ilis direptos arbore ramos.

Pars torquent filices 8fc.

Diodorus Diodorus ficulus Iib, quarto,de Dionyfio tertio fic feribit . Hic fpecie decorus

primo in choreis &C multarum thyrfisfumma inuoluptate ludocg nutritus,at*

que educatus eft.Tum fceminarumexercitu,quas thyrfis armauit,congregato*cro

’ orbemterrarumcircuit.Macrobius etiam libero patri thyrfum adferibit.

Prstereafciendum quod ha*c imagoThyrfolochi qua: particularis 5C parsCentaurieft,nonreperitur apud Aratum,Ptolemaeum,Germanicum,Rufum&Hyginum,decacamenloquiturhicaurhornofter,EtBaffusde Centauroeueius fupputar ftcf/as.In rhyi fo(inqirft)tres habet.Verum ex deferiptione fora

msCentauriipfius Pcolcmarilmrd difficile effietcoaptareftellas pro formatio;*

nehuius Thyrfolochiaut hafts.Vtfunt iz.ij. 14.1?.1(5.8^17.

. /..

Hic paucis adiicerelibuitjHaftaru inuentores fuiffe Lacedsmonios.Teft/s p^ Jj-n c) (') J r<^PIinius libro 7.ca. 5 <5.1n ueterum memorijs legimus haftas regij faftigij infigne

'a - &diadematis loco fuiffe QC fumma armorum.Q uaob caufam uiri fortes ea do*

1 {hfl*** nantur ftfcaptiiii fub eadem uemunt.A rera item origine deorumimmortali*um uicc cultaSjObferuatum eft.Ex cuius ritus memoria diuquocp cuftoditum

jutdeorum fimulacris adderentur.Inde fertur in Sicilia fuiffe urbem,cui nomeAcgion,uetuftiffimam,dearum religione celeberrimam,quaru fimulacristumMerionestum Vlyffes haftas affixerint.

L.SiciniumDentatum,PIiniusfcribitIibro7,ca.28.propteregregiabeHifa*

<cinora,fuiffe donatum haftis puris duodeuiginti. Haftam puram nonnulli ina

teliigunt fine ferro.Id enim fuiffe pratmium apudmaiores eius qui tunc primfr

uiciffet in prtelio.

5 E<LvrrvR thvribvlvh.

Ara./

? f Aeccorieftis effigies ufitatoappellatur Ara, uel Altare.nonSqua Sacraria

I

i /.a 1 1 iis,Lar,&rhuribulum. Cui h;ec datur fabula. Ara eft in qua primum dij

•PW/ ^ ^ /fy exiftimanturfacra &coniurationemfeciffe,cumTitanesoppugnareconaren

Uy tur,Eam autem Cyclopas feciffe,& in memoriafadi ftellificata,ab eo ritu ho*>

ST OE FLERI IVSTIN GEN. COMMENTAR I V S i

A mines dicuntur inftituifTcfibi, ut cu aliquam rem efficere cogitarent,prius fa*

crificarent,quam agere coepiflent.Huic fabula: alludit Tho.Radi.fic,

Arahtec fyderibus nicentiorem Aratus deA ra.Etfub flagrante aculeo Aratuo

Sortita auxiliodomum deorum monftri magni Scorpij,prope auftru.

Splendet luce perenni, Arainccelo pendet. Quam certe mo*Et cure'prima fuit facris referta dteu quidem ad tempus in alto exiften

Firmo SCfcederecum deos gtgantum tefenties 8dc.Arato prope acceditRu# RyfusVrgebat furor effrons fus Fe.multis metris. Iuli,Fir.lib.8.ca, iuii.Fir,

Concordes animos fides rcuinxit i6 .lnAra qui nati fuerint,facerdotes

Vt mentesHominum graues tumore erunt, habentes tantu ex facrificiis ut>

Numen frangeretunum tcefubfldia, fed mala morte pereuntes,Et idem eodem lib.ca.19.In Ara qui nati fuerint,de facrificijs uita: fubfidia confequentur, fed tamen exuftiigne peribunt.Neque fibiipfi aduerfaturcu ca.ij,

odlaui fic fcribit.In prima parte Scorpq oritur Ara.Hoc orientefydere,qui nati

fuerint.cumbeneuolavuftellarumteftimonK^eruntfacerdoteSjprophetaCjne*

ocoriacfan&iffima: cuiufdareligionis antiftites,& diuinas quafdam artes , ftu#

diofi's,ac facris qiribufdaminterpretacionibujexplicantes.Hic enim Fir. loqui

p tur, deAra adiutafelicibus radiis beneuolarum ftellaru,alibi fimplicicerXfine Mar.Mani,teftimonio,Mar,Mani.hb.».ca,4.deeodem perbelle canit,

Ipfius hincmundo templum eft,uidrixque folutis

Ara nitet facris, uaftoscum terra gigantes

In ccelum furibunda tulitjtumidi quoque magnos '

QiixftueredeoSjdubitauitlupiteripfe,

Quod poterat non pofletimens,cum furgere terram

Cerneret,8C uerti naturam crederet omnem,Montibus,atque alios aggeftos crefcere montis,

Et tam tricinos fugientia fydera collis

Arma importantes,8Crupta matre creatos,

Difcordes uultu,permixtaquecorpora partus.

Hoftiferum necdum fibiquenquam numina norant i

Si qua forent maiora fuis,tunc lupiter ArxSyderaconftituit,quxnuncquoquemaximafulgent. Etidemlib.j.

q Ara ferens thuris ftellis micantibus ignem, Ptoletna:usdKft,8AIma,a{Ti# p toiemxus.In quadeuotiquondam cecidere Gigantes gnat Lari feptemfteIIas,fuo temNec prius armauit uiolento fulmine dextra poreomnes in Scorpione 4.8^ j.

Iupiter,antedeos,cjj coftitit ipfefacerdos 8Cc. magnitudinis,noftroinSagitta#

rtOjfimiles funt Veneri 8£aliquantulum Mercurio.

Incidimus hoc loco in Aram QC facra fiue facrificia,quare paucis cognofcen* Sacra ueceru»

dum.Initio rerum quaecoeleftibus(authorePorphyrio)obIatafunt facra, nonMyrrhas fuiffe,non Cafias,non item Crocum,fed herbam uirentem,ueluti ter

rena: potentia: progerminantis primitias quafdam,manibus offercbant.Qirip#

peconftatarbor.es ante animalia fuifle a terra produdas, herbas etiam antear#

borestpfas. Ex herbis igitur intcgrasqiiafdamfumentcs cufoltjs QC radicibus Herba?,ac frudhifimul concremabant eaque exhaIatione,acfumo diis litabant .Ex his

propagatum crediderim, ut arbores quoque ueluti numinS cenfercntur tem# Arbores.

pla.Ecfiirjplicia ruradeo prarcellente arborem dicarent,nec auro uclcboreful#

gentiafimulacrauenerarentur magisquam lucosjiriquibus filentiaadorarents 1 ]cntl

'

OCjeilsipfa,quia Summatem defi filentio adorandum prifea cenfuit Theologia. Eo ccr

acjoran£iu9te res progrefla cft,ut tum numinibus fuis dicata: arbores gpetuo feruarentur,

tuni alieubi ut apud Indos numinum colerentur uice .Quin Syluanos Fau#

IN PROCLI DlADOCHt SPHAERAM IOANNIS

Aralouis. nosqi8did genus miminaaliafyluispcrindcacceelo attribuerunt.Apud Athe* Dnienlesquoqj Aram futffe Paufanias feribit,quam uocabantlouis eximi) , ubianimatu nihil facrificabatur.Scdmodo bellaria apponentes,uino prorfus ab*

ftinebant.Deinde proditu eft.Animal occiTum 'aMartis filioHyperbio,BoueaPrometheo facrificatir.H/nc uti aflolec uuftimaru enata fuperftitio &C fu a: facri*

Libario.ficantibusdi&g leges,Et addita Libatio.i.uint effufio in id quod immolabatur.

ExodSed his miflis,bremterdicemusquid D E v s oP T. MAX.dehisrebusIudaeisinle

ge praeceperit,quibusExo.io.fic loquitur.Altarede terra facietis mihi 6C offere

tis fuper hoc holocaufta,& pacifica ueflra.ouesueftras&Tboues in omni loco

in quo memoria fuerit nominis mei.Veniaad te&benedicam tibi.Qtiod fi alta

relapidcu feceris mihi no «dificabisillud de fecflis lapidibus.Si.n.leuaueris cui*

mimtutx fupereo,poIIuet.Et 6x0.17. Praecepit dominus Moyfidicens,facies

&aitarede lignis Sethim&c.EtExo.jo.factesquocgaltare ad adolendu thymis '

amade lignis Sethim &c.De altaribus & facrifictjs plura in utrocp teftamento.

Pifcis Auftri=

nu«.seQ_v itvr Auftrtnus Pifcis.

Hic pifcis Meridianus,Notius aut Auftrinus noiatur 5CMagnus,cuius ne* gpotes dicunt Pifcesqui in circulo zodiaci conftitutifunt .Eft a fit hoc figna

in parte auftrali,uideturorcaquae:ccipereafi'gno Aquario. Dicitur is pifcisiu

aftra col!ocatus,eo quod decidens in Boeth ftagnu Phacetis filiaVeneris in pia

fcem fit transfigurata,quaSyri deam nominarut. Quidam aut dicunt q> pifcis

Pifciain ttm= deftagnofilia veneris faluaucrtt.VudeufcphodieSyri pifces argenteos in tem*

pio Syrorum, pio facrauerunt.Quaproptercomplures Syri pifces non comedunt.De eo Aratus,infra aut Capricornum fub flatus auftri Pifcis contraCetum

uerfus inalto natat.Vnicus praeter priores,auftrinum autem ipfum appellant.

Marcus Manilius libro i . ca.4. De eodem Badiis in comen.TumNotius pifcis uentide nomine didtus Tullius infra.Et Rufus. Ptole*

Exurgit de parte Notio cui cuncftaferuntur maeus didi.8.AImage, numeratFlexus per ingentisftellarum flumina gyros huicPifci n.ftellasi.4.8d 5. quaAltcriuscapiticomungit aquarius undas titatis , fua tcmpcftate in Ca*Amnis,Sd in mediu coeunt fydera mifcent. pricorno 8d Aquario , noftra o*

mnes in Aquario.Lucidain eius orehabet uitn Veneris 8d Mercurii. Incorporc eiufdem locatse Saturno sequiparantur. De pifcibusfignu zodiaci conditu* pentibus diximus in fuperioribus dC fatis abunde.

Pifcis capien- Recens tempeftate noftraSd fatis mira articula inefeandi pifces inuenta,exdiars. fpeciebusquippenonnullis praeparant ac condiunt globuIos,quibus aut flumi

nibus aut ftagnis inieclis,pifces auidedeglutientes,littus moxpetunt3Sd mani*

bus capiuntur. Res uulgata eft,quare tranfeo.

Cetus, S E Q_V ITVR CETVS.

HAncimaginem alii nominant Piftricem,Piftrim, Bellua Marinam , Leo*nem marinum aut Vrfum.Eftautem Cetus fub Ariete fld Pifcibus fiuper

fluuwmincceli regione collocatus,de quo diciturqubdaNeptuno mifllis fit

utAndromedam interficeretjfed a Perfeoacerrima pugna interfedlus &An*dromeda liberata.Dehis fufius diximus fupra inAndromeda 8d PcrfeoEt aIo

ue Cetus propter immanitatem corporis, 6d memoriam acftus aftris illatus eft.

Huic fabula: Tho, Radi.carmcn accedit.

Olim qui deus eft caerulei maris

Cetum qui Andromedam deuoretimpulit

Anxi*

ST OE FLERI IVSTINGEN, COMMENTAR IV S> 134

A Anxia qua: uinciilis Aratus dc Ceto ,Caeterutn ( SCfi ad* Aratus,

Conftrida perhorruit. modum eminus uolitantem )AndroAtPcrfeus properans affuit enfibus medam grandis Cetus adueniens ur*

Hunc fodit redimens morte iuuencula, get . Porro hac Thrattj fub uentumIgnibus huncattamen Borea inclinatafertur,atciaufterin*

Cetumdeus induit. felium circumagit Cetum , fub Aries

tedC Pifcibus ambobus,paululu fuper fluuio tacentem ftellato.Deeo Gcrma* Germa.

nicus SC Baffus in comcn .EtTullius infragmen . Et Rufus ferme cum Arato Bafius.

IuIius,Fir,lib.8.ca,$o.IncaudaCeti Marte prafentequinati (concordat.

Fuerint,abefttjslacerari,criidelimorte uitam amittent. Induabus partibus Ce-jujius p^r

t i (intelligede eius pedore 8C uentre )prafenceVenere&C Mercurio qui nati

fuerint,uiris potentibus fubiacebunt,& inde proficientes, uitaconfequehturaugmenta.Alt} autem ferui erunt,fedadgrandenidigmtatem,honcftoIiberali

feriritutismerito,patronoruindulgenciadeduccntur.Intribus partibus Ceti(accipito de capite eiufdem) qui nati fuerint,nauigabunt &C plurimas terras cir=

cimdabunt.QiiodfiMarsinipfapartefuerit inuentus,apyratisinterfedim05

rientur.Marcus Maniliuslibroprimocapitequarto. Mar.Manf»Quapropter Cetus conuoluens fquammea terga,

B Orbibus infurgit torris,&fluduat aluo &fc.

Et idem h'b.5.40.metris puIcherrimedefcribitpugnamPerfeicum Ceto,8£eius

ttidoriam cum ait.

Ad littus remeat,graiiidusiam furgere pontus

Cceperat&c.Legito, PtoIemauslib.S.Alma.adlignat Ptolemaeum

Ceto 22,fteIIas,tertia,quartg dC quinta: magnitudinis.Dum uttam egitin Pifci

bus 5C Arieteconftitute.Hodtc in Pifcibus, Ariete SCTauro.Etfunt de naturaSaturnii Veneris.Alias Saturnitantum.

Quarit AriftotelesinpropIemattbus.Cur animalia marismaiora,uegetio* Ariftoteles.

raque fint,qu'amterra(’Refpondet,qubd folis uis confumendo,quae terraam* Marisanima*

biunt,copia detrahitnutriment i.Quamobremquae abdita uitamagunt,uegee l»a curmaiora

tiorafunt.His igituromnibusincornodiscumgenusmarinu fitimmune,meritcrre ri us'

totum adolefcerepoteft corporeampliofi^^gegorifAlIjtniiliafcribitPlinJUS

Iib,p.ca,2. .-T:"'1

r se CLV

I

t v R. Aqua qua ab Aquario funditur. Aqua Aqua*r «j‘

SVpracum particulares effigies zodiaci,ut Plinium illuftriorem reddere*

mus,fupputauimus,deeffufione,fluxuaut decurfu aquae Aquari} abundediximus 8C illuftribusauthoribus infigniorem fecimus .

Quocirca ad eundemlocum Ie&orem remitco,pauculis his additis.Aratus deeaAquarii aqua fic feri

Aratus.bit.Dexteraamanu fplendidiAquarii ( quafi quaedam fufio aquae huc 8C illucfparfg) mfuigratiofa &debiIescircumuoliiuntur,lnteripfasdua magis firmg

feruntur ftellgnec multum diftantesnequeadmodumuicin*,una quidem fubambobus pedibus pulchraquemagnaqueAquarii.Alterauero obfcuri fub Ceti cauda,quas omnes uocantAquam, paruae profedo aliae.

Scito candide ledior,eum Aratus dixit.Vnaquidem fubambobus pedibus

pulchraqucmagnaque.His uerbis indicat, Vltimamftellameffufionis aquae,

q eft in ore Pifcis auftrini. Eft enim authore Ptolemaeo praefulgidaprimaema*gnfcudinis&m ordine ftellaru 42. Cumautfubiungit.Altera uero obfcurifubCeti cauda,denotat ftellam quadragefimamtertia, qua fecundum Ptolemaeueft extra effufionem aquae .luxtaAratum intra,!& eftquartae magnitudinis,

omnes autem alia ftelhe in eo loco fica funt inquintamagnitudine.

Z j

I

SN PROCLr DiADOCHr SPHAERAM IOANNISs E Q„v itvr Flumenquod ab Orione defluit. D

stoefleRI F TOc flumen ab alus appellatur Eridanus, qui dC Padus,ab aliisGyonfiueIf

p|

ERPRE' -A--*-Nilus,nonnulli oceanum efledixerunt. Sunt autemde eofluminegemte

Eridanusns^ lI' *•Vna ab Ouidio Iib. 2. Fab.i.de transla.compluribus metris deferte

Nilus.* Pca>ln hancformulam deflorata . Clymene Oceani QCTethyosfilia,cum Phaea

Prima fabu. thontem ex Sole conceptum genuiflet, 6C in adultam perduxiflet a:tatem,mos

nuit ut patremcognofcerer.Qui infeliciter progreffiis ad orientem Solem pera

uenit,agnitusque eftab eo per connubii indicia, accenfusqueagitandi currus

amore, que quatitor equi Pyrous,Eous,Aethon& Phlegon per orbem aflue»»

uerant trahere,diu uero petitum currum accepit,& inflantibus horis afeendit.' Monitis itaque patris inftrudus, per iterignotumcum equis obniti nequiffet,

equiignoto agitatore conterriti, mundi pronam partem petierunt.Quamob*remcum eunda ardore fubito proflagrantia incenderentur, aloue opemim*plorantes petunt,ne orbis terrarum conflagraret. Phaeton fulmineidus inEri

danum praeci pitatus eft,atque ita liberati equi uinculis, agnito itineread fuam

Sccundafabu. ftationem reuerfifunt.Et ob memoriafadiEridanus aftrisillatus.Altera adeft gfabula. Nilus quiGyon exiftimatur , ob eiusmagnitudinem QC utilitatem8C q>

curfumfuum ameridie inmare fluefeptentrionem dirigit,ea propterplurimis

in coelo ftellis adornatus.Huic accedunt uerficuliTho.Radi.hi.

Quimagnis ut Nilus inundatTerram ditans fumptibus,aIto

Fulget ftellis aethere claris

Etfortitum flumen olympumQuod ftt cuncftis largius im plenaDonis Aegyptum omnibus amplam.Aduertendum,utranque fabulam pulchre deferibit Rufus Feftus.

Quin<inquit) bC caeruleo flumenquoque gurgitemanans,

Aftra inter fedesquedeumparsaequoris elle

Credidit,Aufonij namque hunc dixere priore*Eridanum. Et infrade Ndo.Pharium pars alteraNilumC5memorat,largo fegetes quod nutriat amni FArcntisquelocos unda tbecundat alumna.

Vel quoddemedi} prolapfos parte diei

Vaftus in aequoreas pelagi fefe inferat undas.

AratusAratus in Eridano.Mirum namque quales etiam illa: deorumfub pedibus

ferantur reliquia: Eridani Itiduoftfiuurj.Etiam hicquidem Orionis fubfinte

Germanicus, ftrum pedem tendit dCc . Id flumen fiiijilitcr Germanicus nominat Eridanum,Baffus Baflius autem de Eridano 8CNilo loquitur-

Ptolemaeus. Ptolemaeus did.8.Almage,donatflumini34..ftellasprima:,terria:,quarta:8£

quintaemagnitudinis.Suo temporeinArietedCTauro,noftroinAriete,TaurodC Geminis. Vltima 34. in ordine prima: quantitatis loui aftimulatur,reliquae

Eridanus, mnes Saturno.

Padus. Hic obiter fciendu,deEridanoqui Padus dicitur plura feribit Plini, lib.j.ca.itf.

&C altjs locis ex quibus haec paucula excerpfimus.Padus e gremioVefulimon*

nard/^^”

c,s ^ h°die SandiBernardt ) fonte profluens, nulli amnium claritate inferior,a1 1 u

Graecis didus Eridanus , ac pcena Phaetonis illuftratus,plures pcrlabens no*

biles urbes,jo.recipiens flumina,in Adriaticum mare fefe exonerat .Nec alius

amniu tam breui fpatio maiorisincrementi eft,Nilo fimilis ,Aurifer,Ligurumlingua

STOETLERI IV ST IN G EN. COMMENTARI V S Wlingua amnis ipfcBodnicus uocatur,quod fignificat fundo cares.Metrodorus Bodnicus*

tamen dixit,quonia circa fontem arbor multa fit picea,quae Pades Gallice uo*

ceturPado hocnomen accepiffe . De eo Cato in originibus .Lucanus 2. Phar,

Non minor hic Nilofidc. Solin.ca.8.Pompo.lib,2. Strabo lib.j. Ptole.lib.j.

Nilus Hebraeis diciturGyon,dequofereinnumera au* (ca.i.tab.<j.Euro, NM.

thores fcripferunt.Hornerus.f.Ariftoteles.Strabo lib.j7.Sd ultimo.Seneca.Dio ^ne' 3,°''

dorusSicu.lib.i.8d2. Virtruuiuslib.S.PtolemgusIib^.cap.j.tab^.Afri.Sdcap, y

8.tab.4.Afri,PIini.inpluribusIibris3praecipuetamenlib.3'.ca.9.Solinusin mul

cis capi.Pompo.lib.j.ClaudianuSjLucanus in 8 ,0dlo.Tibullus in primo.Virgi*

lius p.Aenei.&4.Geor.8d ali}.Ad noftrum propofitu,eius magnitudo haud dif* Magnitudo^

ficilitcrexDiodoroSicu.in i.concluditurhisuerbis.TotNiluminfulas cotine Nili,

re,ut fermefit incredibile.Nam praetereum locu quem aforma Deltam appel*

lant, ferunt alias quocjjineo infulas circiterfeptingentas. EtSolinus ca. 47.de

Nilo.Multasmagnas^ ambit infulas,quaruplergcgfunt tam difFufae 6d uaftae

magnit udinis ut uix eas diem quinq? curfu praetermeet,quamutscocitus ibi fe*

ratur.N obilillima eftMeroe.Pulchre accedit Plini.Iib.y.ca.p.Legito, Nili uti* VtJIica» Nili.

litasexfertiIitatecognofcitur,8d id primu quoadhominum partus plures.So*

B linuscapi',3. tefteTrogo affirmat in Aegypto feptenos uno utero fimul gigni,

Qiiod ibi minus mirum,cum fcetifero potuNilus non tantum terrarum,fed

etiahominum foecundet arua.Concordat Plini. Iib.7, ca,3. Ariftoteles lib.7.de

naturis anialiu. Ait in terra Aegyptimulieres fxpe parere tres,interdu quatuor

£d quinc^cu plurimum nafcun tur 6dc. Idem compertu eft authoreStrabone 8d

Pompo.in anialibus magnis, quae producit Nilus ipfc , utfunt Hippopotami.

Crocodili,Delphini,2didgenuspiura.Adidaccedit,q>NiIuscofl:ituto tgejfumit

incrementu,ripas excedit,Aegyptum irrigans,6d ea mirabilireplensubertate.

Maiora incremeta maiores prouentusdenunciant.Ittftutmncrementu inquit

Pl/ni.lib.j.ca. 9. cubitbru eft fedecim . EundcmlegitoSd Strabo.lib. ultimo,deNilometrijs.Qiibd(utprfdixtmus)Niluscurfumfuumdirigttameridieinma

re uelinfeptentrione,clarius aliis refert Diodor.Sicu.lib.i.Nilus(inquit)ame*

rid ie in fepteritrione fertur,ortus exfontibus in extremis Aethiopig finibus,Id

plane indicat Tab.4.Afri.•

- >

s e Q_v r t v r Auftralis Corona, quam nonnuli Vranffcum uoca* Auftralfs Co=uere,ac fi a coelodiminuturum declines. .

rona *

r1

G Ontucndum,imagohaeccaretfabu1a,paucosenimhabeticriptores,qua stoefleritamen Aratusbreuibus indicat.Parug (inquit) proferto aliae ultra Sagit* INTERPRE.

tariu fiib prioribus pedibusuolubiles coronae circuartac uoluuntur.EtGerma. Aratus.

Eft:Sdfinehonore Corona. Hyginus libz.de Sagittario,fic. Ante huius

pedes ftellae funt pauca: in rotundo deformatae, quas Coronam eius,ut ludcn*

tisabiertanonnullidixerimt.Ptole.dirt.8. Alma.recenfet Coronae impellas 4,

5. Sd<s. magnitudinisfua tempeftatein Sagittario omnes ,noftra mSagittario

Capricorno, de natura Saturni fidMartis. De Variis coronis £d nonnulla alia

noratudignafuperioribusdilTeruimus,cumdeSeptentrionaria Coronamen*Cum Procius hic addit,qua nonnulli Vranifcumuocaue* (tione fecimus,

re,per Vranifcum non mediocriter eruditipalatum intelliguntjOi/fcwwxos enimGraece palatum fignificat. Eft quippe haec Coronadeformata inmodu palati,

qua eftcocauitas fupra linguam. Et addic.Acfiaccelodiminutiuum declines.

Coelum hic fumitur pro palatoafimilitudineccelifuperioris.Teftis Plini.Iib.

u.ca.37.Cerebrum)uifcerum exccllentiflimumeft, proximum ccelo capitis, fi*

necruorc/ine fordibus.Eft igiturhac coronaquafiparuum palatum.

IN PROCLI DIADOCHI SPHAERAM IO ANNISS E Q_V IT VR, ET IVXTA HIPPARCHVM CADVCEVS,

Caduceus, f 7 /^cc cft effigies noftri Procli auftrina 8£ ultfma,quam ab Hipparcho Ni*JL 1ccoaftrologo a Pliniomaximelaudato affumpfit.Neqjab alio quopiam

Caduceus qd. P1'0 ccclefti imagine deformata.

Cognofcendum paucis.Caduceus apud Grxcos M$mo7o/j3uirga. aut lignum

erat reclu, utrimqj cotinensduos ferpentes implexos inuicem, ita quod fcmu*tuoSC ex aduerfo inruerencur.Eftfanepacis infigne, quo bellum dirimitur.

Hinclcgati pacis Caduceatoresdidi,quod Caduceosferunt , Si illis iniuriam

intuliffemaxirnumhabebacurnefas. s

Mercuriusde? AegyptijMercuriodant Caduceum.Nam quia Mercurius orationis deusorum Caduce eft,deorani nuntius,merito a dijs mittebatur utdiffidentium animos fedaret.acor‘ Cauiammitem cur extera; gentes caduceum in pace tradanda circundata

anguium effigie fecerint,quidam (ut ex Hygino libro z . excer pi poffet) hanc

efle tradunt,Cum MercuriusLyram in Cylieno monte Arcadia: fepticordem

adAtlantidumnumerum mftituiffct,qubdMaia mater eius exillarumnume*roeffet.Acno multo poftdeprehenfus ab Apolline fuifTet,boues fuas abigere,

quofacilius ueniam ab eo impetrarer,Apollini traditur conceffiflc,utLyram a gfe primum inuenta praedicaret, Quapropter Apollinem ferunt iiirgam quan*

Virga bellum dam Mercurio dono dediffe,quam cumanu tenens in Arcadiam prcficifcere*

dirimitur. tur,inucntos fuiffeab eo Dracones duos fimul litigantes ££ inter femutuo pu*gnantes,quo uifo uirgam interpofuiffe,& dido citius praelium diremifle.Eo fa

do huiufmodi uirgam pacis gratia dixit effe conftitutam.Et huius rei exemplov/rgam poHeaduorumDraconum fimiiitudincfinxerunt,eacjj£^in paleftra 8£

inreliquis certaminibus ufi funt ad praelium dirimendum.Aliam caufam forte

magis hiftoricam elicies exj.cap, zp, Plinij,$.Ouorum genus Sic.De caduceoMacro, Macrobius primo Satur.

DecceleftiCaduceodignofccndo ex ftcllis aPtolemaeo obferuatisdua: fnt

coiedurx.Vna qus fex (Vellas coronae iam memorate,fcilicct i .z. j,4.j,&(S.indiredum ferme pofitas,Caduceum appellat.Lt hoc padohx ftclla^&l corona:

Sicaduceo communesfune atqj adaptantur.Altera ex fMellis Eridani aut Ni*li fluuij fcilicet z8 . zp.jo.jn Si j4*fecundumredamlineam fitis caduceum facit. cHadcnus de auftrinis lignis*

**

s e Q_v IT v R,in ijs quocg (Vella: quxdam propria fibi nominauendicauereS1 reliqua,

stoefleri A Bfolutis imaginibus auftrinis,Procluscx his rccenfct nonnullas fVellas

INTERPRE ZV tanquamnobilioresjulgentiores Si propria fibinomina uendicates.EtProcyon, funt tres^rima eft ipfius Procyonis,id eft,canis minoris fiueAnticanis,dequo

in fuperiorlEus diximus,^ eft fecuda in ordine, illuftris,prima: magnitudinis

Si recipit nomenclaturam totius imaginis fcilicet Procyon,Arabice ufitato Al*

gomeifa.Secundaeftin orecanis maioris fulgcntiffima,Syrius appellata, qua:

Cani* & Canisnome prout tota effigies rectpit.Dequo fupra cumde cane maiori dif*

feruimus,abundcdiximus.Tertiacanopusaut canobus,Supracap.dccircuIisCanopus fphanc Si deinde,demultisdiximus canopis

.Quibus miflis folumodo deCa*

nopoftella noftri propolinloquemur.Qugfita eft in extremo gubernaculi te*monisautremifequentisipliusArgo nauis,qua:(authorePtoIema:o libro i.ca,

7.Geo,)ab his qui Azaniam regionem habitantjappellatur/Wogjid eft, equus.

Arabes uocanteam SubhduelSuhel,quafiinccndium,obradiorummagnitu

dinem

B

STOEFLERr IVSTINiiEN. COHMENTARIVJ,A dinem SCmultitudincm,quafi ftella crinitahoc cft cometes . Ea tempore Ptole^

maeifuit in Geminis i7.graduio.minu.habens latitudinem meridianam 7j.gra

duum,declinationem autem auftrinamji.graduum&^i.minutorum.Tempore noftroeft in Cancro 7. fere gradu . Cum latitudinemeridiana 7$

.

graduum8C declinatione ;i.graduum8£ $4.minutorum*

Scito etiainopcimeIedor,qubdinRhodo infula Ardicus polus attollitur

(teftePtolemaeo lib.j.ca. 2 .tabu. l.Afiae )}<5. ferinegradibus .In Alexandria aut

Aegypti(eodem tradente libro 4*ca.5.tabu.j.Aphri,)ji.gradibus.

His praecognitisCut uerbis Prodi adfit periculum) imponito fpharar uolu*

bili aut Aftrariae Canopum noftrum iuxtaIongitudinem,&latitudinem fiue de

clinationem,aucad tempus Ptolemaeiaut noftrum,& utrum feceris,nibil fonfi»

lis erroris fe ingeret. Deindemeridianumfphxra: uoluead latitudinem Rho*dienfem fcilicet 36.ferme graduum, 8C circumgyrata fphsera uidebis canopumoriri,S£ aliquantulum fupra Horizontem attolli,& confeftim occidere,acq;dif*

ficulter fub uifum cadere. Quod Plinius ca.70. lib.2. his uerbis indicat . Carior

pus intuentibus uidetur aRhodo terramquodammodoipfam ftringere,id cft,

fereradere.Et id uoluit Procluscum dixit.HicinRhodo aegre confpicitur, aut

certe in aditis,id cft,altis locis.

Rurftis fiftcmeridianum fph^rrte circulum prolatitudine Alexandrina 31.

graduum,8C ut Pliniusdocet,uideturcanopusfupratcrramcmincre quartani

fere partem ligni unius,hoc eft Canopus clcoaturfupra horizontem quafi quarta parte unius figni,id eft, z.gradibus 8C 3o,pvopcmodu minutqs . I11 ea fenten*

tia cft 2C Procluscum dicir.In Alexandria uero prorfusnon cernitur, utpote

uix quarta figni portione fupra horizontem extante. Hic prorfus aduerbium

haud proomninoaccipitur,proptercontradicn.emuitandam,fed pro nocere

tc aut non ucrc . It a prorfus non pro uere fumitur,ac fi diceret . In Alexandria

uero ucrc cernituv,ucpote uix GCc.

Ad poftrcmum nc mutilatum aut detradum quidpiam inhoclibello offen*

datur, quodque Pliniana ligna fiue imagines complementum acquirant,coi*

libuitcxauftrinis uniuerfalibus imaginibus Ptolemaei quas etiam Proclus o?mncSjpaucisadditisrecenfetjiamfupraexpofitiSjpartialesquafdam excerpe*®

re.In primis offert fe Orionquatuor partialibus donatus.Quarum prima eft,

Zona Orionis

Cingulum aut Zona eius, tres habens ftellas praeclaras , fecundat magnitudonis,inordinefteIlarumOrionisz<5.i7.&28,Decuius ortu Pliniuslibro 18. ca.

28.Baffus in coinmcn.Ji.afolftitio.Et Ouidius 6. Faft.

Secunda eft gladius aut enfis eiufdcm <>.ftel(is3.&4.magnitudinfsornatus. Gladius.

In ordine 29.30,31.32,33,&34.Dehuius occafu Pliniuslibr018.ca.2d.27.SC31.fte

Baflus in.$. Aequinodium uernum.^.Vergiliarum exortu 8C. $,a folftitio.

Tertia eftcollorobusautClaua,quamcumTauro pugnaturus manu gcftat Collorobus.dextra,quatuor poflidens ftellas, y.SCd, magnitudinis.In ordine 9. io. u . SC u.

Et funt de his 9.SC lo.indextra.

Quarta cft Corium Bouis in quod dtj minxere,habens 9. ftellas. 3. 8C 4.ma* Qoriumgnitudinis.ln ordine »7.i 8 .19.20.21.22. 23.24.8C 2j.

Praeterea ex Centauro primo excerpitur Thyrfolochus,quem fupra Pro* Thyrfolochuucius recenfuit.Secudo Clypcus,scutumaut cetra eiufdem,quatuor tenens ftel Clypcus.

las,quartae magnitudinis.Inordine8.9.«o.8Cn.CaduceumitemfupputatPro* Caduceus,cius authore Hipparcho,de quo iam fupra diximus. Coi ledis igitur auftrfnis

his imaginibuscum uniuerfalibus tum particularibus,cogregabis uiginti duas

quibus fi addideris huius farinae 23.1'pfuis zodiaci,5>C 16 feptentrionarias.Crine

Berenices connumerato,iundo etiamLadco circulo,colligcs 7 2,quot numc-

IN PllOCLl' DIA-DO. SPH AE. I O. STOEF. IVST TNG. COHHEN,

rar Plin1.ca.4z. librifecundi,cum inquit , Patrocinatur uafhtas coeli immenfa.

difcreta altitudinem duo atque feptuagintafigna, dedit devs opt. max,his quoque finem,

ERRATA,

Folio.z •d.Ifnca i.Icgc Axis extrema fo.?.c.li.9.1ege horizontem,minor infra, fo. 6.b.lin.

ultima lege nr nouit ij nonnihil habcanc. fo. 8.b.li.z. legeQuaedam oricncalis.br 1/nca ie-

quenci,quam corpora. 9-c.li.i .declinationis ab ipfo Aequa corc. io.e.li.9.1egc,Vndadie

gelidaeft.fo; iz.f.lin.ultima ficlcge Hisquacuoraccidunt foiftiria,duoalta &duoima,binx^llaccs&binxhycmcSjpeipeciiumcjiSCc. 1? .d.li. 6. lege Aequator fanc dici. i4.c.li.

i?.Iege,pcrRhodum cognofcinon poceft.Eceod.fo.d. Ii. i?.lege,puncfhisuerticalis. i6,c.

Ii. 8.log.:. id eft, 17. die Septembris. iS.d.li.^lege.Quxprouidercda dicitur. Et li.ultima,

lege,xquino(fl:ialis circuli,qua: unacumfigno.Ece. li.i .lege infphcera reda Z7.gradus8£

54. minuta, &li.f. lege i4.gradusfi£ ?t .minuta funt ortus. 19. d.li.pcnult. lcgcubilimc

montes. fo.zi.ftacim'aprincipiolia?cdeluntucrba.lnddimusin Aethiopes,quarcdchispaucaanneiflerelibuic.AethiopiamPliniiislib.6.ca. 50. ante£chcriani& Atlanciam no=minac.Ecfunrhrcciusucrba. VniuerfauerogensEthcria appellata fed deinde Adancia,moxaVulcanrfilio Aethiope Aethiopia. Animalium hominum^ effigies monftriferas

circa extremitates cius gigni minime mirum. Ecpoft pauca. Ferunt certe ab orientis parte

intima gentcseirefinenaribusjxquali totius oris planicie. Alias fuperiotelabro orbas,

aliasfinelinguis.Pars ctiarn concrerodt naribus carens uno tantum foramine fpirat po-tumij? calamis auence trahit,& grana ciufdem auenx 8i c. Eodem fo. a . lin. ? .lege lib. 1 . deAntiqui.zz.a.li. u .lege,fihominum habitatio.!?.a.li. n .lege,Confimilcminfticuo opes

rationem. z6.c.li. ?.legc,addo Iulium Firmicum. z7.c.li.ult.pro E?,fac E ;.z6.f.li.ulc.lege

manifeftafuncaccederc. Ariftocclcs. 17. a.li. 6.1egcuir confularis,& eadem lin. lege,Dcbectantumis.z6.e.li.6.1ege,adanimantes,ad plancas. ?? .a.U.4. lege, Orcus ablationis. ?7.b,

li.7.1cge,ideft,proprie.Eltcf principalis. ?8.f.li.penul.lege,inflatio cft.y 1 .c.li. $.lege,omnc

terramabhominibus.5Z.c.li. n.quia opinarifunt.5?.f,lin.ult. Quemadmodum inGeOsmetrica.6i .d.li.9,lege,planicie.Eadeli.lege.utrosqjHorizontes.Eodemfol.e. li. tzlege,&

imaginatur.Eodem fol.f.li.ult.lege Et ftellainancha. 66. bii.?. lege,catam rarioncm,7i .a.

li.9.Iegeiti(firiam.Hanc.7i.d.li. u..lege,quxdiftinda? uidcntur.81.aJi. peimlc. Jege,rras

cui ccrras inter flimioshos.8 1 .f.l/.f. lege «ryoKtfo^. 8j,e.li.7.in margine lege.Animas t?

„

infignis 1z.91.dJi. tz .lege 98.f.lin. i>.legc.Fulgetfpica.99-d.li. i0.1ege,orituripis

ca. ioo.f,li.8.Icge,Ec rutilo. io8.f.li.4.1egc,mediouiro.Etli. 11 . lcgc,uarijsinftru&i dolis,

i iz.c.li.7. lege,nodcfado. iz7.f.li. u.legc,diametriimuidcrit,fugitiuosfadc. izS.b.li.4

legCjgenusnumifmatis. 1 jq.f.li, iz .lege,omnes Saturno.

TVBINGAE EX OFFION A H VLDERRICH I

Moihart Anno m. d, xxxmr.

EFFIGIESIO.STOEFE ER A NaNORVMLXXIX.

ante hac nunqu - idUS

Documents

Transcript of ante hac nunqu - idUS