การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย

โดย นายไพโรจน พทยเมธ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาทศนศลป

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2559

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย

โดย นายไพโรจน พทยเมธ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาทศนศลป

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2559

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

AESTHETIC EXPERIENCE FROM THAI COLOR

By Mr. Pairoj Pittayamatee

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy Program in Visual Arts

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2016

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมต ใหวทยานพนธ เรอง “การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย” เสนอโดย นายไพโรจน พทยเมธ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาทศนศลป .....……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ) คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ........... อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ศาสตราจารยเกยรตคณพษณ ศภนมตร 2. รองศาสตราจารยสธ คณาวชยานนท

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

.................................................... ประธานกรรมการ (ศาสตราจารยเกยรตคณปรชา เถาทอง) ............/......................../..............

.................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ศาสตราจารยเดชา วราชน ) (ศาสตราจารยวโชค มกดามณ) ............/......................../.............. ............/......................../..............

.................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ศาสตราจารยเกยรตคณพษณ ศภนมตร) (รองศาสตราจารยสธ คณาวชยานนท) ............/......................../.............. ............/......................../..............

ง

56007806: สาขาวชาทศนศลป

ค าส าคญ: สไทย / สโบราณ / สไทยโทน / การปรงสไทย ไพโรจน พทยเมธ: การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ศ.เกยรตคณ

พษณ ศภนมตร และ รศ.สธ คณาวชยานนท, 166 หนา. จากวตถประสงคของโครงการวจยและสรางสรรคผลงาน คอการสงเคราะหองคความรเรองของสไทยทก าลง

จะสญหายและถกลมเลอนไปจากเหตหลายประการ อาทเชนการเกดขนของสบรรจหลอดส าเรจมาจ าหนายทมความสะดวกสบาย การสบทอดภมปญญาสไทยทไมไดถกจดบนทกเปนลายลกษอกษร เปนตน ท าใหภมปญญาการปรงสไทยหายไปและท าใหระดบคาสทมลกษณะสคล าแบบไทยผดเพยนไป ชอเรยกสไทยและคตความเชอของการใชสไทยหายไปดวย โดยการศกษาการใชสไทย การปรงสไทยแบบโบราณ ทงจากผเชยวชาญและจากต าราจตรกรรมไทย ต าราการท าหวโขน ชอเรยกสทมอยในวรรณกรรมสมยสโขทยมาจนถงปจจบน ชอเรยกสในหนงสอพจนานกรมของไทยฉบบแรกตงแตสมยอยธยาจนถงปจจบน และอนๆ แลวจงน าองคความรเหลานมาสงเคราะหแลวมาจดท าฐานขอมลส ชดคาส เทยบคามาตรฐานของชดสไทย ตามระบบสแบบสากล และศกษาความเชอของการใชสของศาสนาพทธทมหลายมตทลกซง แลวจงน าองคความรทไดมาสรางสรรคผลงานในหวขอ การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย

จากการวจยและสรางสรรคในครงนไดผลงานสรางสรรคสอดคลองกบสมมตฐานการวจยและสรางสรรคผลงานทวา การศกษาการปรงสไทยแบบโบราณ จะไดกรรมวธและคาสทเปนภมปญญาเดมของชาตไทยไดอยางแทจรง บวกกบการน าภมปญญาความเชอในการใชสมาสการสรางสรรคผลงานในแนวทางของศลปะแบบจดวาง ( Installation) เพอทจะใหผเขาชมไดเขาไปมประสบการณกบสไทยในหมวดสตางๆ ผานงานสรางสรรคอนเปนผลสมฤทธทางศลปกรรม เปนประสบการณตรงของการเรยนร ทส าคญเพอใหผชมไดเหนไดสมผสความงามของคตความเชอของการน าไปใชทเปนเอกลกษณของไทยเชน คตความเชอในสหมสแดงวาเปนสแทนบรรยากาศของสวรรค สทองแทนความเปนพทธะ เปนตน มการใชวสดจรงจากธรรมชาตเปนวสดทเปนการใชงานจรงในงานศลปะไทย เพอใหไดเหนความงามของวสดส ซงถอวาเปนวสดสญลกษณทางวฒนธรรม อาทเชน ใชสดนแดง หรอดนลกรงทพบเหนดาษดนทวไปในเมองไทยวาสามารถน ามาท าเปนสไดเชนกน ผนวกกบการก าหนดสญลกษณวสดจากสกบความเชอวาจากดน จากหน สการน าไปใชในงานจตรกรรมไทยเปนสทเปนสญลกษณแทนบรรยากาศของสวรรค การใชสทองจากทองค าเปลว และวสดสทองประกอบกน และการใชน าครามจากธรรมชาต ทงหมดเปนการก าหนดสญลกษณทมคตความเชอทางวฒนธรรมกบวสดสเพอเปนการสอสารทางทศนศลปอยางหนง และความงามของชอเรยกสไทยทมความไพเราะ เปนค าเรยกชอสทท าใหเขาใจและนกถงสไดงายยงขน ค าเรยกสถกน ามาใชเปนชอของผลงานในแตละชด โดยแบงผลงานออกเปน 3 ชด 3 ชอ 3 หมสคอ 1. ทองพทธะ 2. ชาดดาวดงห 3. ครามหยาดมหานทสทนดร การตงชอผลงานโดยการน าชอเรยกสไทยมาตงชอเปนค าหนาผสมกบการแทนคตความเชอในการใชสในค าตามหลงเพอขยายความหมายของสตามแนวคดของศลปน

ประโยชนของการวจยและสรางสรรคในครงนจะเกดองคความร เรองส และการปรงสไทย อนเปนมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาของไทยไดถกอนรกษไวไมใหสญหาย และไดรบจดการอยางเปนระบบสแบบสากล การน าไปตอยอดในการท างานสรางสรรคศลปะและการออกแบบ และงานอนๆ ทตองการแสดงอตลกษณไทยไดสะดวกยงขน ผลงานสรางสรรคกอใหเกดการเรยนรผานประสบการณส ท าใหผชมเกดความสนใจใครรใหตดตามหาสาระของสไทยในทางลกอยางละเอยดตอไป และคาดวาจะเปนตวอยางในการสรางสรรคงานทแสดงเอกลกษณไทย สามารถสรางแรงบนดาลใจ กระตนใหเกดการใชสไทยอยางแพรหลายยงขน

สาขาวชาทศนศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา…………………………………………… ปการศกษา 2559 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ……………………………………….…………… 2. …….............................…………………

จ

56007806: MAJOR: VISUAL ARTS KEY WORD: Thai colors / Tradition Thai colors / Thaitone colors / Thai color in the making

PAIROJ PITTAYAMATEE: AESTHETIC EXPERIENCE FROM THAI COLORS. THESIS ADVISORS: PROF. EMERITUS PISANU SUPANIMIT, AND ASSOC. PROF. SUTHEE KUNAVICHAYANONT, 166 pp. From the original purpose of this research which is to create the core knowledge of Thai Colors that is disappearing and lacking of recognition for many reasons, such as, an advent of scientific synthetic pigments in tube colors which are convenient and lack of hand-written down references or sources of Thai Colors knowledge, resulting in disappearance of Thai wisdom and the accurate tones of Thai Colors. Besides, Their Thai names and the belief of Thai Colors usage are also fading. Learning the process of making and the implementation of these Thai colors from masters , some Thai Art books ; like the Art book of Khon Making ,Thai literature from Sukhothai period until now, The first Thai dictionary since Ayudthaya period and so on and then put together all of these reference, information and precious knowledge to create the database for the standard Thai colors system and developed these knowledges of Thai colors under the name “Thai tone” resulted in the art work under the topic “ Aesthetic Experience from Thai Colors”. The art work exhibition was relevant to the research hypothesis which is by learning the traditional method of color making will lead us to the valuable Thai wisdom of the colors making process and implement it to create an installation art work where the viewers can experience beauty of different shades of Thai colors and the belief behind them; such as, red color from Dangchard, Dindang, refers to heaven ; gold represents precious or holy things. The viewers will be able to feel the beauty of the pigments that are all from nature. Symbolising red color Dindang red which is easily obtained on earth can refer to heaven or using red holy rope as a symbol of a sacred ritual. The uses of these gold leaves with some gold pigment and indigo blue or Khram in Thai language from nature are cultural symbolising by the communication of visual arts. The elegant names of the art work are divided into 3 sets ; Thonghangbuddha Charddaovadhong Khramhangmhahanatheeseethundorn which are easily recognised and sound interesting and fascinating. The benefits of the research are the conservation of the heritage of Thai color making process and functional color system that will be useful for artists and designer or anyone. It is not only a presentable identity of Thai culture but also an inspiration for people to use Thai tone colors in any aspect.

Program of Visual Arts Graduate School, Silpakorn University Student's signature.......................................... Academic Year 2016 Thesis Advisors' signature 1. ............................................................ 2. ……………………………………………...............

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยด ตองขอขอบพระคณศาสตราจารยเกยรตคณ ชลด นมเสมอ ผลวงลบไปกอนทจะไดเหนผลส าเรจในครงน นบวาทานเปนผทมความเขาใจดทสดในสงทผวจยก าลงท าอย ซงทานมความกรณาใหค าชแนะและแนะน า ถายถอดความรตาง ๆ ทสามารถน ามาท าเปนวทยานพนธไดอยางตอเนอง

ขอขอบพระคณศาสตราจารยเกยรตคณพษณ ศภนมต อาจารยทปรกษาหลก ทใหความชวยเหลอ ใหค าชแนะและชวยแกไขปญหา ตลอดจนใหความร ตลอดจนขอชแนะ และใหประสบการณทดแกผจดท า จนในทสดท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจลงได และขอขอบพระคณ รองศาสตราจารยสธ คณาวชยานนท อาจารยทปรกษารวมทชวยตรวจทานวทยานพนธใหอยางละเอยด ขอขอบคณคณาจารยผสอนในหลกสตรดษฎบณฑต สาขาวชาทศนศลป คณะจตรกรรมประตมากรรม และภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากรทก ๆ ทาน รวมถงคณะกรรมการตรวจวทยานพนธ เปนอยางสง

ขอขอบคณครชางศลปะไทยทกทาน ทงทไดใหขอมล ทงทไดอานจากต ารา และทยงคนหาไมเจอตวกตาม แตผลงานของทานเปนทประจกษเปนเครองยนยนความดงามใหลกหลานไดใชประโยชนสบมา ท าใหยงคงความเปนเอกลกษณ คงความเปนไทยตราบจนทกวนน

ส าหรบคณงามความดอนใดทเกดจากวทยานพนธฉบบน ขอมอบใหกบบดามารดาซงเปนทรกและเคารพยง ตลอดจนครอาจารยทเคารพทกทาน ทไดประสทธประสาทวชาความรและถายทอดประสบการณทดใหแกผจดท า ขออทศใหกบครชางศลปะไทยทกคน และขอมอบองคความรทไดเหลานสงกลบคนสประเทศชาตทรก จะยนดเปนอยางยงทจะใหคนไทยทกคนไดรวมใชองคความรเหลานไดถวนทวกน

ช

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย ..................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................................ จ กตตกรรมประกาศ ...................................................................................................................... ฉ สารบญภาพ................................................................................................................................ ญ บทท

1 บทน า ............................................................................................................................ 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................ 1 ความมงหมายและวตถประสงคของโครงการวจยและสรางสรรคผลงาน................ 3 สมมตฐานการวจยและสรางสรรคผลงาน .............................................................. 3 ขอบเขตของการวจยและสรางสรรคผลงาน ........................................................... 3 กรอบแนวคดของการวจยและสรางสรรคผลงาน/ขอจ ากดของการศกษา .............. 4 นยามศพท/ค าส าคญของโครงการวจยและสรางสรรคผลงาน ................................ 5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจยและสรางสรรคผลงานเรอง การสราง ประสบการณสนทรยะจากสไทย .................................................................... 6 2 เอกสารอางองและงานวจยทเกยวของ ........................................................................... 7 พนฐานความคดสรางสรรค .................................................................................... 7 แรงบนดาลใจ ............................................................................................. 7 แนวความคด .............................................................................................. 10 ทฤษฎศลปะคอประสบการณ (Art as Experience) .............................................. 11 ทฤษฎประสบการณส (Color Experience) .......................................................... 12 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางชวภาพและววฒนาการ (Biological and evolutionary perspective) ........................................ 13 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางจตวเคราะห (The Psychodynamic Perpective) ....................................................... 14 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางมนษยนยม (Humanistic Perspective) ...................................................................... 15 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางสงคมและวฒนธรรม (The Sociocultural perspective) ......................................................... 16

ซ

บทท หนา ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานปญญานยม (Cognitive Perpective) ........................................................................... 17 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานพฤตกรรมนยม (The Behavioral Perspective) .............................................................. 22 ระดบของการรบรเรองของส ...................................................................... 24 เชงนามธรรม ..................................................................................... 24 การแทนความหมาย .......................................................................... 24 สอวสด .............................................................................................. 24 ความหมายโดยนยหรอแทนสญลกษณ .............................................. 24 อารมณการแสดงออก ........................................................................ 24 สญลกษณของส ......................................................................................... 25 สญลกษณของสกบรปทรง .......................................................................... 28 สญลกษณของสกบความเชอทางศาสนา .................................................... 29 สญลกษณของสในศาสนาครสต ......................................................... 30 สญลกษณของสในศาสนายว.............................................................. 31 สญลกษณของสในศาสนาอสลาม ....................................................... 31 สญลกษณของสในศาสนาพทธ และศาสนาเตา .................................. 32 สญลกษณของสในศาสนาฮนด ........................................................... 35 ความรเรองสไทย........................................................................................ 35 การใชสตามความเชอในภาพจตรกรรมไทย ....................................... 36 วสดสไทยและการปรงส ..................................................................... 37 หมสไทยหลก 5 สแบบโบราณ ........................................................... 39 คาสไทย ............................................................................................. 43 คาเรยกสภาษาไทย ............................................................................ 44 การแบงหมวดส ................................................................................. 46 การน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอในงานศลปะรวมสมย .... 48 ศลปนรวมสมยทท างานเรองของสทผนวกกบการแสดงสญญะทางคต ความเชอ .................................................................................................... 49 Anish Kapoor .................................................................................. 49 Mark Rothko ................................................................................... 54

ฌ

บทท หนา Wolfgang Leib ................................................................................ 58 มณเฑยร บญมา ................................................................................ 62 ฉลองเดช คภานมาต .......................................................................... 70 3 วธด าเนนการวจย .......................................................................................................... 78 ขนตอนการศกษาเนอหาสไทย และเนอหาการสรางสรรค .................................... 79 การวเคราะหเนอหาสไทยโทน หมส ชอเรยกสไทยภาษาไทยและทบศพท ภาษาองกฤษ คาส CMYK รหสส และวสดการปรงส .................................. 81 วเคราะหสนทรยะสไทยโทนทแตกตางจากสสากล...................................... 100 การวเคราะหรปทรงของสทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทยกบหมสไทย .... 102 ขนตอนการสรางสรรคผลงาน การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย ....... 105 4 การวเคราะหขอมลและการพฒนาสรางสรรคผลงาน ..................................................... 117 การวเคราะหผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” .... 117 การวเคราะหสนทรยะในการใชสญลกษณของการใชสไทยโทน .................. 117 การวเคราะหสนทรยะในการใชวสดสไทยโทน ............................................ 125 การวเคราะหสนทรยะในคาสไทยโทน ........................................................ 126 การวเคราะหสนทรยะในชอเรยกสไทยโทน ................................................ 126 การวเคราะหรปทรงของสทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทย ....................... 126 ภาพผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทย” .................... 129 5 สรปผล อภปรายผลการวจย และขอเสนอแนะ .............................................................. 152 สรปผลการวจย .................................................................................................... 152 สรปการสงเคราะหองคความรเรองสไทย .................................................. 152 สรปผลงานการสรางสรรคผลงาน การสรางประสบการณสนทรยะจาก สไทย.......................................................................................................... 153 อภปรายผล .......................................................................................................... 154 อภปรายผลการศกษาชดสไทย ................................................................... 154 อภปรายผลการสรางสรรคผลงานศลปะ ..................................................... 155 อภปรายผลขอคนพบในการวจย ................................................................ 156 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................ 157

รายการอางอง ............................................................................................................................ 158 ประวตผวจย ............................................................................................................................... 163

ญ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 ผงการเชอมโยงขอแตกตางในเรองความงามของสไทยกบสสากลใน 4 ประเดน ........ 9 2 สญลกษณของสกบรปทรง ตามความคดของ Wassily Kandinsky (1914) ป ........... 28 3 การคดสรรศลปนทมแนวทางเรองของสทผนวกกบการน าวสดสและสมาเปน สญลกษณทางคตความเชอ ............................................................................... 49 4 ผลงานชอ 'Pigment works’ : ’As if to Celebrate, I Discovered a Mountain Blooming with Red Flowers' ศลปน Anish kapoor: 1981 ....................... 51 5 ผลงานชอ 'Yellow (1999)’ ศลปน Anish kapoor: 1999 ...................................... 52 6 ผลงานชอ ‘Svayambh (2007)' ศลปน Anish kapoor: 2007 ................................ 53 7 ภมสถาปตยกรรม ผลงานชอ Rothko Chapel ศลปน Mark Rothko : 1964 ......... 55 8 บรรยากาศภายในทตดตงผลงานชอ Rothko Chapel ศลปน Mark Rothko : 1964 ..... 56 9 ผชมเขามานงสมาธตอหนารปผลงาน Rothko Chapel ศลปน Mark Rothko : 1964 ... 57 10 ชอผลงาน Untitled (Black on Grey) ศลปน Mark Rothko 1970 ........................ 58 11 การสรางผลงานชอ Milkstones ศลปน Wolfgang Laib : 1975 ............................. 59 12 การสรางผลงานชอ Milkstones ศลปน Wolfgang Laib : 1975 ............................. 60 13 ผลงานชอ Pollen From Hazelnut ศลปน Wolfgang Laib : 2013 ...................... 61 14 การสรางผลงานชอ Pollen From Hazelnut ศลปน Wolfgang Laib : 2013 ........ 62 15 ผลงานชอ “เจดยดนแดง” ศลปน มณเฑยร บญมา : พ.ศ. 2532 .............................. 66 16 ผลงานชอ “Candle Painting : Full Moon” ศลปน มณเฑยร บญมา : 2534 ............... 67 17 ผลงานชอ “ภาพวาดเสนเพอฝกจตและประตมากรรมรปบาตร” ศลปน มณเฑยร บญมา : 2535 ................................................................................... 67 18 ชอผลงาน “บานแหงความหวง” : House of Hope ศลปน มณเฑยร บญมา : 2539-2540 ...................................................................................................... 68 19 ชอผลงาน “Perfume Painting” ศลปน มณเฑยร บญมา : 2539-2540 ................. 69 20 ชอผลงาน “โลกตตรจต” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 .................................. 71 21 การวเคราะหความหมายเชงสญลกษณในผลงาน “โลกตตรจต” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 .......................................................................................... 72 22 ชอผลงาน “อนนตจกรวาล” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 ............................. 73 23 การวเคราะหความหมายเชงสญลกษณในผลงาน “อนนตจกรวาล” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 ................................................................................................. 74 24 ชอผลงาน “พระพทธเจา 4 พระองค” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 ............. 75

ฎ

ภาพท หนา 25 ชอผลงาน “ขามสงสารวฏ” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 .............................. 76 26 การวเคราะหความหมายเชงสญลกษณในผลงาน “ขามสงสารวฏ” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549 ............................................................................ 77 27 ผงการพฒนาวเคราะห และการสรางสรรคผลงาน ..................................................... 80 28 การเลอกใชรปแบบเรยบงาย แตมรปทรงทเปนเอกลกษณไทย .................................. 106 29 ภาพการสรางแรงบนดาลใจโดยน าตวเองเขาไปมประสบการณทางสนทรยะจาก สถานทจรง และขบวนการเรยนร และแสวงหาวสดเพอการปรงสไทย เพอ ประกอบไวกบผลงานตามแนวทางการสรางงานแบบ Process art ในภาพกบ แมกอง ชาวบานผปลกตนคราม บานถ าเตา จ.สกลนคร ................................... 107 30 การขดเกบดนแดงเพอเอามาท าส ท อ.ปากชอง จ.นครราชสม .................................. 107 31 ตวอยางผลงานการสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย กอนผลงาน วทยานพนธในเรองของความงามของวสดสไทย ของไพโรจน พทยเมธ ............. 108 32 ตวอยางผลงานการสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย กอนผลงาน วทยานพนธในเรองของความงามของวสดสไทย ของไพโรจน พทยเมธ ............. 109 33 ตวอยางผลงานสเกตซการสรางประสบการณทางสนทรยะของการน าสและ รปทรงทมเอกลกษณไทยมาเปนสญลกษณในเรองของความเชอความศรทธา ........ 110 34 ตวอยางผลงานทดลองตดตงผลงาน “ชาดดาวดงส” ของไพโรจน พทยเมธ ใหเหน เรองของการน าเอาความงามในชอเรยกสไทยมาบวกกบคตความเชอ ............... 111 35 การสรางแรงบนดาลใจโดยน าตวเองเขาไปมประสบการณทางสนทรยะจาก สถานทจรง ....................................................................................................... 112 36 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ ..................................................................... 113 37 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ ..................................................................... 114 38 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ ..................................................................... 115 39 การทดลองผสมสไทย ใหไดคาสทใกลเคยงของโบราณใหมากทสด ............................ 116 40 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ. .................................................................... 116 41 แสดงใหเหนกลมค าทอธบายสไทย ชอเรยกสไทย คตความเชอสไทย วสดสไทย และคาสไทย ..................................................................................................... 117 42 รวมสไทยโทนทผานการวเคราะหแลวทงหมด 168 ส ................................................ 118 43 สญลกษณสกบรปทรงของ Wassily Kandinsky ในป 1914 ..................................... 119 44 สญลกษณของสกบรปทรงในการสรางผลงาน “การสรางประสบการณสนทรยะจาก สไทย” .............................................................................................................. 119

ฏ

ภาพท หนา 45 ภาพวเคราะหรปทรง “ทรงจอมแห” ทเปนเอกลกษณในงานสถาปตยกรรมไทย (บณยกร วชระเธยรชย: 2558) ......................................................................... 119 46 ภาพวเคราะหรปทรง “ยอมมไมสบสอง” ทเปนเอกลกษณในงานสถาปตยกรรมไทย ....... 120 47 ภาพวเคราะหรปทรง “วงกลม” ทมสญลกษณรวมกนในภมภาคเอเชย ..................... 120 48 ผงการวเคราะหผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” ....... 122 49 ผงการวเคราะหการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะ ของสไทยทง 4 ประการ ในผลงานชอ “ทองพธะ” ........................................... 123 50 ผงการวเคราะหการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของ สไทยทง 4 ประการ ในผลงานชอ “ชาดดาวดงส”............................................ 124 51 ผงการวเคราะหการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของ สไทยทง 4 ประการ ในผลงานชอ “ครามหยาดหยดสมหานทสทนดร” ............ 125 52 ภาพแบบรางผลงาน “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” ทง 3 ชด ...... 130 53 ภาพแบบรางผลงานชด “ทองพทธะ”........................................................................ 131 54 ภาพผลงานชด “ทองพทธะ” ..................................................................................... 132 55 ภาพผลงานชด “ทองพทธะ” ..................................................................................... 133 56 ภาพแบบรางผลงาน “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” ชอผลงาน “ชาดดาวดงส” ................................................................................................ 134 57 ภาพในหนงสวนประกอบของผลงานชด “ชาดดาวดงส” ........................................... 136 58 ขนตอนการตดตงงานเพอจดแสดงผลงานชด “ชาดดาวดงส” .................................... 137 59 ขนตอนการตดตงงานเพอจดแสดงผลงานชด “ชาดดาวดงส” .................................... 138 60 ขนตอนการตดตงงานเพอจดแสดงผลงานชด “ชาดดาวดงส” .................................... 138 61 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” เมอจดแสดง ............................................................. 139 62 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” เมอจดแสดง ............................................................. 139 63 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” เมอจดแสดง ............................................................. 140 64 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” กบการใหผชมมสวนรวมกบผลงาน .......................... 141 65 ภาพโลหะส าหรบจารก ใหผชมมสวนรวมกบผลงาน .................................................. 142 66 ขนตอนการจารกบนโลหะ แลวไปพนบนเสนดาย เพอสอสารกบสงศกดสทธ............. 142 67 ภาพประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน ชดผลงาน “ชาดดาวดงส” กบผชมผลงาน ................................................................................................. 143 68 ภาพการใชวสดสเพอความหมายของสญลกษณตามคตความเชอทางพทธศาสนา ...... 144 69 ภาพแบบรางผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” .............................................. 145 70 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” ............................. 146

ฐ

ภาพท หนา 71 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” ............................. 147 72 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” ............................. 147 73 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” ............................. 148 74 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” ............................. 148 75 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” เมอจดแสดงครงท 1 .......................... 149 76 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” เมอจดแสดงครงท 1 .......................... 149 77 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” จดแสดงครงท 2 ................................ 150 78 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” จดแสดงครงท 2 ................................ 150 79 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” จดแสดงครงท 2 ................................ 151

1

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ (Statement and significance of the problems)

การกาวเขาสประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ของประเทศไทยและประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทจะมงสความเปนอนหนงอนเดยวกน และความเจรญกาวหนาของประเทศสมาชก ทงทางการเมองและความมนคง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม โดยมวสยทศน คอ หนงวสยทศน หนงอตลกษณ หนงประชาคม (One Vision, One Identity, One Community) กลยทธหนงทถกน ามาใช คอ การประกาศใหประชาคมโลกรบทราบถงอตลกษณประจ าชาตของตน เหนไดจากการอางสทธความเปนเจาของรปแบบศลปกรรมตางๆ ทงศลปะการแสดง ดนตร สถาปตยกรรม วฒนธรรม เพราะจากแนวคดของวสยทศนทวาประชาคมอาเซยนตองม “หนงอตลกษณ” อตลกษณของชาตใดในประชาคมทมความชดเจน โดดเดนจะถกหยบยกมาเปนอตลกษณของอาเซยนไปดวย

การสรางอตลกษณ (Identity) น เปนวธการหนงในการสรางแบรนด (Branding) ของประเทศ เพอผลประโยชนทางเศรษฐกจทใชตนทนทางวฒนธรรมมาเปนจดขายส าหรบประเทศไทยศลปวฒนธรรมเปนหวใจหลกทถกน ามาใชเปนตนทนในการสรางสรรคงานศลปะและการออกแบบ เปนตวขบเคลอนเศรษฐกจสรางสรรค แตสงทก าลงจะเกดขนคอตนทนเหลานก าลงจะสญหายไป เนองจากการถายทอดองคความรดานศลปกรรมศาสตรและงานสรางสรรคของไทย สวนใหญเปนการถายทอดจากครสศษย ใชการจดจ า บอกเลา การเรยนรผานการปฏบตจากรนสรน โดยแทบไมมการบนทกเปนลายลกษณอกษร ท าใหบอยครงองคความรทมคณคาเหลานนไดสญหายไป จงจ าเปนตองมการจดการความรใหเปนระบบ สามารถเผยแพร ถายทอดเปนองคความร น าไปใชในการสรางสรรคงานศลปะและงานออกแบบ และขยายผลสการเปนมาตรฐานทางวชาการตอไป

นอกจากตนทนอตลกษณทางดานศลปกรรมแลว ตนทนทางภมปญญา คตความเชอแบบไทยทเปนอตลกษณกก าลงจะสญหายไปกบกระแสการพฒนาทางเศรษฐกจและเทคโนโลยดวย จงเหนวาควรทจะรอฟนทงสองสงควบคกนไป

และถอวาการสงเสรมและอนรกษอตลกษณของชาต จะสามารถรวมจตใจคนในชาตใหเกดความภาคภมใจ สามารถบงบอกตวตนทโดดเดนของชาต เกดเปนความเขมแขงของชนชาตขนได จาก ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยศลปากร ณ วงทาพระ ในวนท 12 ตลาคม 2513 “...งำนดำนกำรศกษำ ศลปวฒนธรรม นน คอ งำนสรำงสรรคควำมเจรญทำงปญญำ และทำงจตใจ ซงเปนทงตนเหตทง องคประกอบทขำดไมได ของควำมเจรญ ดำนอนๆ ทงหมด และเปนปจจยทจะชวยใหเรำ รกษำและด ำรงควำมเปนไทย ไดสบไป...”

2

“ส” เปนองคประกอบหลกหนงของงานทศนศลป มอทธพลอยางยงในการแสดงอารมณ ความรสก ไปจนถงบคลกภาพเฉพาะตน “สไทย” เปนตนทนอนแสดงถงอตลกษณเฉพาะของไทย ทมความโดดเดนอยางยงในเรองการเรยกชอของส เชน สน าไหล สเสน สหงสบาท ฯลฯ ซงชอเรยกเหลานมทมาทนาสนใจ รวมทงวธการปรงสหรอการท าสจากวสดทมาจากธรรมชาต การเลอกใชคาสทมแบบอยางเฉพาะ (Style) รวมถงเทคนควธการน าไปใช และคตความเชอในการใชสทเปนเอกลกษณ

องคความรเรองสไทย เปนความรเฉพาะตนของครชาง ปจจบนถกใชท างานในวงศลปะทคอนขางจ ากด คอ ศลปะการท าหวโขน จตรกรรมไทยประเพณ ศลปะการทอผาไทย ศลปะเครองประดบไทยโบราณ ยงไมมการเผยแพรและน ามาประยกตใชในงานศลปะและการออกแบบ อน ๆ เนองจากเปนองคความรทยงไมมการจดการอยางเปนระบบ และคอยๆสญหายเขาไปทกท แมแตผทท าหวโขนและจตรกรรมไทยประเพณ สวนใหญกไมทราบถงคาสทถกตองเพราะไมรจกวสดสและวธการปรงสแบบดงเดม มอปสรรคในการเขาถงแหลงขอมลและการเทยบสทถกตองแมนย าเปนมาตรฐาน ยงไปกวานน ศลปนและนกออกแบบไทยรนใหมจ านวนมากไมทราบวาม “สไทย” อยดวยซ า การสรางสรรคงานศลปะและการออกแบบทตองการแสดงถงอตลกษณไทย จงขาดแหลงอางองทชดเจนและเปนมาตรฐาน เชน ระบบส CMYK ระบบสตาย (Solid Color) หรอระบบแพนโทน (Pantone) ทใชในการออกแบบสงพมพ การออกแบบสถาปตยกรรม การออกแบบตกแตงภายใน การออกแบบผาและสงทอ การออกแบบผลตภณฑและหตถอตสาหกรรม ฯลฯ

จากความส าคญและทมาของปญหาทกลาวมาขางตน จะตองแขงกบเวลาอนเนองมาจากตนทนเหลานก าลงจะสญหายไป จงจ าเปนตองมการจดการองคความรเรองสไทย โดยการสรางมาตรฐาน ท าใหสะดวกตอการน าไปใช สรางแรงบนดาลใจผานตวอยางผลงานศลปะและการออกแบบทสรางสรรคขนจากสไทย เพอน าไปสการอนรกษ สบทอด สงตอองคความร เผยแพรใหเกดการใช “สไทย” อยางกวางขวางและรวมยครวมสมยไดอยางกลมกลน

และทส าคญสไทยเปนสทปรงและผลตจากธรรมชาตทงสน มความคงทน ยดหยน ปรบตว และระบายอากาศไดดกวาสวทยาศาสตร จงจะเหนไดวาสไทยในงานจตรกรรมไทยจะอยไดเปนรอยๆปโดยทสยงสดใสอย (ถาไมโดนแสงแดดโดนฝนชะลาง) จะเปนประโยชนอยางยงตอการอนรกษและรกษาจตรกรรมไทยอยางถกวธตอไป

และเอาองคความรทงหมดเหลานมาสรางสรรคผลงานศลปกรรมในแนวทางของการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน เปนประสบการณตรงของการเรยนรทส าคญเพอใหผชมไดเหนไดสมผสความงามของความเชอของการน าไปใช ความของวสดสของเฉดสทมาจากธรรมชาต และความงามของชอเรยกสไทยโทนไดเขาใจไดงาย ไดลกซงยงขน

3

ควำมมงหมำยและวตถประสงคของโครงกำรวจยและสรำงสรรคผลงำน (Goal and objective) 1. เพอสงเคราะหองคความรเรองการใชสไทย การปรงสไทยแบบโบราณ แลวน ามา

จดท าฐานขอมลส ชดส เพอวเคราะหเทยบคามาตรฐานของชดสไทย ตามระบบสแบบสากล เพอทจะไดเปนการอนรกษมรดกทางภมปญญาของชาตเอาไว และเพองายตอการน าไปใชไดสะดวกยงขน

2. เพอสบทอดภมปญญาแนวพทธวธดานคตความเชอในการใชสแบบไทย 3. เพอการน าภมปญญาเรองสไทยมาสรางสรรคผลงานศลปะในแบบรวมสมยในหวขอ

“การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” 4. เพอใหผชมเกดการเรยนรเรองวสดสไทย คาสไทย วสดสไทย ชอเรยกสไทย และคต

ความเชอในการใชสไทยทเปนเอกลกษณผานการมประสบการณจากผลงานศลปะ สมมตฐำนกำรวจยและสรำงสรรคผลงำน (Hypothesis to be tested)

การศกษาการปรงสไทยแบบโบราณทก าลงจะจางหายไป จะไดกรรมวธ ไดรวสดส และคาสทเปนภมปญญาเดมของชาตไทยไดอยางแทจรง ถอวาเปนการอนรกษสบทอดมรดกทางภมปญญาของชาตเอาไว และการน าภมปญญาเหลานมาสรางสรรคผลงานในแนวทางของการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน เปนประสบการณตรงของการเรยนรทส าคญเพอใหผชมไดเหนไดสมผสความงามของความเชอของการน าไปใช ความงามของวสดสของเฉดสทมาจากธรรมชาต และความงามของชอเรยกสไทยโทนไดเขาใจไดงาย ไดลกซงยงขน จะเปนการท าใหภมปญญาเหลานไดถกตอยอดเปนผลงานสรางสรรคในงานศลปะและการออกแบบรวมสมย ใหสไทยมชวตทยงยนตอไป ขอบเขตของกำรวจยและสรำงสรรคผลงำน (Scope or delimitation of the study)

การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ ทมขอบเขตการวจยดงน 1. ศกษาสไทย และการปรงสจากการศกษาจากเอกสารและสมภาษณผเชยวชาญดาน

การปรงสเพอใหไดคาสไทยทตรงทสด ส าหรบใชในงานจตรกรรมไทย การท าหวโขน และการยอมสจากสไทยเปนหลก เนองจากเปนงานทมการใชสไทยทมการระบชอสและการน าไปใชอยางชดเจน และยงมการผลตสตามกรรมวธดงเดมอยบางในปจจบน แตมจ านวนนอยมาก

2. การเทยบคามาตรฐานของส 2.1 เทยบสไทยเปนระบบสพเศษ (Solid Color) และตงชอเรยกสไทยทบศพท

ภาษาองกฤษ รวมทงตงรหสสไทย กลมสไทยอยางเปนระบบใหเหมอนกบชดสในมาตรฐานสากล เชน Pantone, Toyo Color ฯลฯ

2.2 เทยบคาสโดยใชระบบ CMYK เพอใหมความสะดวกสบายในการใช ในงานออกแบบ ในงานสงพมพ

4

2.3 สราง Swatch Library Thaitone ในโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปเพอการออกแบบ

3. น าความรทไดมาสรางสรรคผลงานศลปกรรมในแนวทางของการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน โดยจะสรางในประเดนของสนทรยะดงน

3.1 ความงามของคตความเชอของการน าไปใชของสไทยโทน 3.2 ความงามของวสดสไทยโทน 3.3 ความงามเฉดสไทยโทน 3.4 ความงามของชอเรยกสไทยโทน 4. การสรางสรรคผลงานในหวขอ การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน โดย

แบงผลงานออกเปน 3 ชด 3 หอง แตละชดใชแนวความคดของสนทรยะของสไทยทโดดเดน 4 ประการตามทไดอธบายมาแลวขางตน เพอใหเหนสนทรยะทางความงามของสไทยใน 3 หมวดส คอหมวดสทอง หมวดสคราม และหมวดสแดง โดยใชแนวทางของศลปะแบบจดวาง (Installation) เพอทจะใหผเขาชมไดเขาไปมประสบการณกบสไทยในหมวดสตาง ๆ เหลานน

กรอบแนวคดของกำรวจยและสรำงสรรคผลงำน / ขอจ ำกดของกำรศกษำ

การเรยนรการปรงสขนเองดวยวธการธรรมชาตทไมคอยมคนรมากนก จะไดสไทยทเปนมาตรฐานของชดสไทย แลวน าองคความรนมาน าเสนอในรปแบบการสรางสรรคทมการใชวสดสทผานการปรงมาจากกระบวนการจากวธธรรมชาต ผชมจะไดสมผสสดวยสายตาจากเนอส พนผว คาส ชอเรยกส และกลน รวมไปถงสญลกษณในคตความเชอของการใชสไทย จะท าใหเกดกระบวนการเรยนรและมประสบการณจากสไทย ซงถอวาเปนกระบวนการเรยนรทลกซงและกอใหเกดการจดจ าไดดทสด นบวาเปนการสบทอดภมปญญาไทยไมใหลมเลอน หรอสญหายไป กอใหเกดแรงบนดาลใจของการน าสไทยโทนไปใชในงานศลปะ สามารถท าใหงานนนแสดงอตลกษณความเปนไทยได และการเทยบคามาตรฐานของชดสไทย ตามระบบสแบบสากล จะท าใหเกดการน าไปใชงานไดอยางแมนย า และกวางขวางมากยงขน

แตกมขอจ ากดของการสรางสรรคในครงนวาไมสามารถน าทกคาสในสไทยมาสรางสรรคไดทงหมด จงมการจดกลมสออกเปน 3 หมคอ หมสทอง หมสแดง และหมสคราม หรอหมวดสแมสส าคญของไทยนนเอง ซงแตละหมวดสยงมลกษณะเดนของคตความเชอ ชอเรยกในแตละหมทเปนเอกลกษณ มวสดสตงตนเปนของตวมนเอง เชนทอง ชาด และคราม นนคอเหตผลส าคญในการเลอกหมสในครงน

5

นยำมศพท/ค ำส ำคญ (Keywords) ของโครงกำรวจยและสำงสรรค 1. สไทย หมายถง สไทยในงานจตรกรรมไทยประเพณ สไทยในงานท าสหวโขน และส

ไทยในสยอมผาตาง ๆ เปนสทมการปรงและผลตสใชกนเองตงแตสมยโบราณ เปนวสดสจากธรรมชาต 100% มชอเรยกสและคาสทเปนเอกลกษณ มคตความเชอ และมมมองในการใชสทเฉพาะตวอยางโดดเดน

2. สโบรำณ ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดกลาวไววาสโบราณ เชน สชาด สขาบ สคราม สหงเสน ฯลฯ ตางกบสทว ๆ ไปทเรารจกกนดวาสขาว สด า สแดง สเขยว สเหลอง สฟา เปนตน เชน สทาบาน สยอมผา สวาดภาพ ซงนาจะหมายความวาสโบราณคอสไทย ทมชอเรยกโดยเฉพาะกนในหมชางศลปะไทย ไมใชค าเรยกสสามญโดยทวไป และมการใชกนมาตงแตสมยโบราณนานมาแลว

3. สไทยโทน การรวบรวมเรองของสไทยและสงเคราะหองคความรเรองของสไทย โดยเทยบสไทยเปนระบบสพเศษ (Solid Color) เทยบคาสโดยใชระบบ CMYK และตงชอเรยกสไทยทบศพทภาษาองกฤษ รวมทงตงรหสสไทย สราง Swatch Library Thaitone ในโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปเพอการออกแบบ จดหมวดและหมสไทยอยางเปนระบบใหเหมอนกบชดสในมาตรฐานสากล โดยมการตงชอเรยกใหมวาสไทยโทน โดย ไพโรจน พทยเมธ เพอใหเกดการใชทงาย ไดมาตรฐาน และแพรหลายเปนสากลยงขน

4. กำรปรงสไทย หมายถงการเรยกกรรมวธผลตสไทยผานกรรมวธจากภมปญญาทสบทอดมายาวนาน ทลวนมาจากธรรมชาต

ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรวจยและสรำงสรรคผลงำนเรอง กำรสรำงประสบกำรณสนทรยะจำกสไทย

1. เพออนรกษองคความรเรองสไทย และการปรงสไทย อนเปนมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาของไทย ไวไมใหสญหายไป และไดรบการจดการอยางเปนระบบไดมาตรฐานสากล เพอการตอยอดทยงยน

2. เพอใหเกดกระบวนการเรยนรและมประสบการณจากสไทยผานผลงานสรางสรรค ซงถอวาเปนกระบวนการเรยนรทลกซงและกอใหเกดการจดจ าไดดทสด เรยนรวสดสทผานการปรงมาจากกระบวนการจากวธธรรมชาต ผชมจะไดสมผสสดวยสายตาจากเนอส พนผว คาส ชอเรยกส และกลน รวมไปถงสญลกษณในคตความเชอของการใชสไทย

3. เพอเปนแรงบนดาลใจใหศลปน นกออกแบบ เหนวาผลงานสรางสรรคศลปะทใชเอกลกษณจากสไทย สามารถสะทอนอตลกษณ และสนทรยะแบบไทยไดเชนกน

6

บทท 2 เอกสารอางองและงานวจยทเกยวของ

แนวคดและทฤษฎในการสรางสรรค 1. พนฐานความคดสรางสรรค 1.1 แรงบนดาลใจ 1.2 แนวความคด 2. ทฤษฎศลปะคอประสบการณ (Art as Experience) 3. ทฤษฎประสบการณส (Color Experience) 3.1 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางชวภาพและววฒนาการ (Biological and

evolutionary perspective) 3.2 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางจตวเคราะห (The Psychodynamic

Perspective) 3.3 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางมนษยนยม (Humanistic Perspective) 3.4 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางทางสงคมและวฒนธรรม (The

sociocultural perspective) 3.5 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานปญญานยม (Cognitive Perspective) 3.6 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานพฤตกรรมนยม (The Behavioral

Perspective) 4. ระดบของการรบรเรองของส 4.1 เชงนามธรรม 4.2 การแทนความหมาย 4.3 สอวสด 4.4 ความหมายโดยนยหรอแทนสญลกษณ 4.5 อารมณการแสดงออก 5. สญลกษณของส 6. สญลกษณของสกบรปทรง 7. สญลกษณของสกบความเชอทางศาสนา

7

7.1 ศาสนาครสต 7.2 ศาสนายว 7.3 ศาสนาอสลาม 7.4 ศาสนาฮนด 7.5 ศาสนาพทธ และศาสนาเตา 8. ความรเรองสไทย 8.1 การใชสญญะสตามความเชอของงานศลปะไทยประเพณ 8.2 วสดสไทยและการปรงส 8.3 หมสไทยหลก 5 สแบบโบราณ 8.4 คาสไทย 8.5 ค าเรยกสภาษาไทย 8.6 การแบงหมวดส 9. การน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอในงานศลปะรวมสมย 10. ศลปนรวมสมยทท างานเรองของสทผนวกกบการแสดงสญลกษณทางคตความเชอ 10.1 Anish kapoor 10.2 Mark Rothko 10.3 Wolfgang Leib 10.4 มณเฑยร บญมา 10.5 ฉลองเดช คภานมาต

1. พนฐานความคดของการสรางสรรค

1.1 แรงบนดาลใจ “ส” เปนองคประกอบส าคญของงานทศนศลป ทมอทธพลอยางยงในการแสดง

อารมณ ความรสก บคลกภาพเฉพาะตนไปจนถงการแสดงออกของความเปนพนถน “สไทย” จงเปนตนทนอนแสดงถงอตลกษณเฉพาะของไทยทมความโดดเดนอยางยงในเรองของการเลอกใชสใหสอดคลองกบคตความเชอของไทย เรองของวสดส วธการปรงส เฉดสทแตกตาง และเรองของชอเรยกสทไพเราะและมความหมาย มประวตความเปนมาทนาสนใจ จงเปนทมาของแรงบนดาลใจในการท าโครงการวจยและสรางสรรคในครงน เพอใหเหนถงสนทรยะความงามในคตความเชอของการใชส สนทรยะในตววสดส สนทรยะในเฉดส และสนทรยะความงามในชอเรยกสไทยโทนทไพเราะ เขาใจไดงายและมความลกซงยงขน ซงการวจยและการสรางสรรคในครงนจะเปนตนแบบของการน า “สไทย” มาใชเปนสอใหม เปนแรงบนดาลใจใหมในบรบทและความงามของสไทยทกลาวมาแลวขางตน เพอ

8

การสรางสรรคผลงานศลปะรปแบบไทยรวมสมยอยางแพรหลายในวงกวางมากขน และให “สไทย” ทมอตลกษณทางวฒนธรรมทก าลงจะสญหาย สามารถคงอยอยางมชวต ทพฒนาและเตบโตรวมไปกบสงคมไทยทงในปจจบนและสบไปในอนาคตตอไป

เอกสารและงานวจยทเกยวของกบเรองสไทยมเปนเปนจ านวนมาก มผสนใจศกษาในประเดนตาง ๆ กน เชน น. ณ ปากน า กลาวถงสในศลปะไทย สมชาต มณโชต และ อาจารยวทย พณคนเงน ศกษาเรองชอส วสดตนก าเนดและคณลกษณะของส, กลพนธาดา จนทรโพธศร และชมพนท ประศาสนเศรษฐ ไดน าเอากระบวนการและเครองมอทางวทยาศาสตรมาศกษาผงส ดโครงสรางและองคประกอบทางเคมจนไดคาวสดสทแทจรง, สน สมาตรง ศกษาเรองสในดานศลปะไทย, วรรณภา ณ สงขลา ศกษาเรองชอสโบราณ, จลทศน พยาครานนท เชยวชาญในเรองสในศลปะไทยและสตรการปรงส, วบลย ลสวรรณ กลาวถงสในแงทเปนภมปญญาของชางไทย และอมร ศรพจนารถ กลาวถงการใชสในงานจตรกรรมและหวโขน นอกจากนนยงมบทความและวทยานพนธระดบบณฑตศกษาทมงศกษาสทปรากฏในงานจตรกรรมฝาผนงตามวดส าคญตาง ๆ อยจ านวนหนง

ในประเดนการเทยบสไทยกบสสากล หรอระบบสเพอการสรางสรรคตอยอดเปนผลงานศลปะและการออกแบบ มวทยานพนธเรองการออกแบบคมอการใชสไทยส าหรบนกออกแบบของ พทยพนธ สธรกษ, และการวเคราะหองคประกอบการออกแบบเลขนศลปทแสดงเอกลกษณไทยของ ไพโรจน พทยเมธ ทขอมลเรองสไทยเปนสวนหนงในวทยานพนธระดบปรญญาโท นอกจากนน ศกดา ศรพนธ ยงไดเขยนหนงสอ สในศลปวฒนธรรม วทยาศาสตร และอตสาหกรรม ทไดเทยบสไทยกบระบบสมนเซลลและซไออทงหมด 50 ส, พชญดา เกตเมฆ คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดวจยค าเรยกสไทยดงเดม (Complete Study of Traditional Thai Colour Naming in Mural Paintings and Khon Mask) และไดรบการตพมพเผยแพรในตางประเทศ, กาญจนา นาคสกล ศกษาค าเรยกสในภาษาไทย จากวรรณคดไทย และลาสดกบผลงานวจยและสรางสรรคจตรกรรมรวมสมยในระดบดษฎบณฑตในชอ สแหงพทไธสวรรย ของพชย ตรงคนานนท ทมการเทยบคาสในผลงานจตรกรรมไทยในพระทนงพทไธสวรรย มาสรางสรรคจตรกรรมรวมสมย เปนตน

9

ตารางท 1 การเปรยบเทยบผลงานวจยและผลงานวจยสรางสรรคผลงาน

จากผลงานวจยอางองทยกตวอยางมาทงหมดไดน ามาท าเปนตารางเปรยบเทยบขอมลการวจยในสวนตาง ๆ จะเหนไดวาผเชยวชาญ และผลงานวจยของแตละคนจะมความเชยวชาญในเรองตาง ๆ ของสไทยเฉพาะทางยงไมไดมการบรณาการองคความรในแงมมตางๆมาเรยบเรยงและรวบรวม และน าไปตอยอดสรางสรรคเปนผลงานศลปะและการออกแบบรวมสมยแบบครบวงจร การวจยสรางสรรคในครงจงมลกษณะเดนในการสงเคราะหองคความรเรองของสไทย โดยเทยบสไทยเปนระบบสพเศษ (Solid Color) เทยบคาสโดยใชระบบ CMYK และตงชอเรยกสไทยทบศพทภาษาองกฤษ รวมทงตงรหสสไทย สราง Swatch Library Thaitone ในโปรแกรมคอมพวเตอรส า เรจรปเ พอการออกแบบ จดกลมและหมวดส ไทยอยางเปนระบบให เหมอนกบชดส ในมาตรฐานสากล โดยมการตงชอเรยกใหมวาสไทยโทน เพอใหเกดการใชทงาย ไดมาตรฐาน และแพรหลายเปนสากลยงขน และทส าคญคอการน าองคความรเรองสไทยไปสรางสรรคผลงานศลปะ เพอใหเกดกระบวนการเรยนรและมประสบการณจากสไทยผานผลงานสรางสรรค ซงถอวาเปนกระบวนการเรยนรทลกซงและกอใหเกดการจดจ าไดดทสด

10

1.2 แนวความคด

ภาพท 1 ผงการเชอมโยงขอแตกตางในเรองความงามของสไทยกบสสากลใน 4 ประเดน

แนวคดของกรอบการวจยและสรางสรรคเรอง การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย (Aesthetic Experience from Thai color) ในครงน จะยดถอจากขอแตกตางในเรองความงามของสไทยกบสอน ๆ ใน 4 ประเดนดงน

1. สนทรยะความงามของการน าสไทยไปใชในเรองของคตความเชอความศรทธา 2. สนทรยะความงามของวสดสไทยและการปรงส 3. สนทรยะความงามคาสไทย 4. สนทรยะความงามของชอเรยกสไทย ซงจะเปนขอทแตกตางทส าคญใหกบการวจย และการสรางสรรคในครงน ความ

พยายามหาคตความเชอของการใชส ทเปนเอกลกษณโดดเดนแตกตางจากทางตะวนตก ความพยายามหาวสดสทแทจรงพรอมกบหาวธการปรงสตามวธการโบราณไปพรอมกน เพอทจะไดรคาสท

11

แทจรงไมใชการหาคาสทปรากฏในงานจตรกรรมไทยทผานกาลเวลามานาน ซงคาสเปลยนไปจากการเปลยนสของวสดจากหลายสาเหตเชน ความเปนกรดดางของผนง จากแสงอลตราไวโอเลต ตลอดจนฝนผงทเขามาเคลอบชนสตลอดเวลาอนยาวนานเปนตน และเพอตองการพสจนใหแนชดวาค าเรยกสทเรยกชอตาง ๆ กนนนมสใดบางทนาจะเปน “สเดยวกน” โดยพจารณาจากวสดตนก าเนดทเหมอนกน ยอมใหคาสทเหมนกน และความพยายามทจะรวบรวมค าเรยกสจากหลายๆแหลงโดยเฉพาะจากเอกสารโบราณ จากผลงานวจยทเกยวของ และจากการสมภาษณครชางโดยตรง ซงการคนควาวจยเพอหาหลกฐานค าเรยกสไทยจากเอกสารโบราณในครงนจากหนงสอ”สพะ-พะ-จะ-นะ” ในป พ.ศ. 2397, หนงสอ “อกขราภธานศรบท” พ.ศ. 2416, หนงสอ “บนทกความรตางๆ” ของสมเดจเจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ ประทานแก พระยาอนมานราชธน พ.ศ. 2506, หนงสอ “ภาพจตรกรรมไทย” ของอาจารย อมร ศรพจนารถในป พ.ศ. 2514, หนงสอ “หวโขน” พ.ศ. 2543 ของบญชย เบญจรงคกล และจากบทสมภาษณอาจารย จลทศน พยาฆรานนท ผเชยวชาญดานศลปะไทย บทสมภาษณอาจารย วรธรรม ตะกลเงนไทย ผสบทอดการปรงสแบบไทยโบราณ, เอกสารประกอบการสอนของรองศาสตราจารย สรศกด เจรญวงศ ซงเปนการรวบรวมขอมลทส าคญทงจากค าเรยกชอจากพจนานกรมโบราณไปจนถงจากการสมภาษณผเชยวชาญทางศลปะไทยโดยตรง ไดคนพบชอเรยกสเพมเตมจากขอมลเดม เปน 168 ส

ซงจากผลของการวจยจะน าไปสการสรางสรรค ทมการแบงผลงานออกเปน 3 ชด 3 หอง 3 ส โดยเลอกใชแมสไทย 3 หมวดส คอ หมวดสทอง หมวดสแดง และ หมวดสคราม ในแตละชดสจะตองมแนวคด สนทรยะความงามทแตกตาง 4 ขอนแฝงเขาไปดวย คอการใชสญลกษณในคตความเชอในเรองของสจากแนวคดของศาสนาพทธนกายเถรวาท ผานวสดสของสไทย ผานคาส ตงชอผลงานจากชอเรยกสเพอแทนสญลกษณในความหมายของสแตละสทแตกตางกน และมการแทนคาของรปทรง 3 รปทรง ในแตละสเพอใหการสอความหมายตามคตทเปนสญลกษณมความชดเจนยงขน 2. ทฤษฎศลปะคอประสบการณ (Art as Experience)

ในแวดวงสนทรยศาสตรรวมสมย มแนวคดทพฒนามาจากความคดจากความรเชงประจกษหรอความรเชงประสบการณ (Empirical Knowledge) จากรากฐานของนกคดแนวสงคมวทยา มชอกลมนวา ลทธประสบการณนยม (Empiricism) มสมาชกทส าคญคอมารกซสตกบจอหน ดวอ เพราะมทรรศนะทเชอวาความรทเชอไดอยางเดยวเทานนคอ ประสบการณ (Experience) เพราะเปนความรทประสาทสมผสโดยตรง

จอหน ดวอ นกปรชญาชาวอเมรกน มความเหนวาศลปะคอประสบการณ ประสบการณคอการมชวตสมพนธกบสงแวดลอม การมปฏกรยากบสงแวดลอมท าใหเรามความคดและอารมณซงเปนประสบการณ เรามประสบการณมากมายในชวตประจ าวน แตเปนประสบการณธรรมดา ไมปน

12

แกนสาร เราจะลมมนงาย แตบางครงเรามประสบการณทส าคญนาพอใจเปนพเศษ เราจะจ าประสบการณนนไดฝงใจ แบบนเรยกวาประสบการณแท ประสบการณแทมระเบยบ มเอกภาพ ทกสวนทกตอนมความหมายมความส าคญ มอารมณทเดนชด มโครงสรางตลอดทงประสบการณนน เชน ความกดดน ความออนหวานนมนวล และความกลว เปนตน

ประสบการณของศลปนมกนาสนใจเปนพเศษ ศลปนสมผสชวตและเหตการณดวยความนาตนเตนและเหนเปนเรองส าคญ จงสามารถสอประสบการณนนกบผ อนได เมอศลปนไดรบประสบการณมาจากสงทเหนและประสบมาแลวถายทอดเปนประสบการณทางสนทรยภาพแกผอนดวยผลงานศลปะ ศลปะเปนประสบการณพเศษทม พนฐานจากชวตธรรมดาทวไป ศลปนทมประสบการณแทในชวตมากๆจะสามารถท างานศลปะไดด เพราะมประสบการณมากทจะถายทอดใหกบผชม และผดทมประสบการณในชวตมาก กจะรบสมผสศลปะไดมากและเขาใจงานศลปะทลกซงเชนกน จดมงหมายของศลปะในทศนะของจอหน ดวอ กคอการใหประสบการณทางสนทรยภาพแกผดผานผลงานศลปะ (John Dewey, 1994: 35-37) 3. ทฤษฎประสบการณส (Color Experience)

ถามการตงค าถามเรองของความรความรสกของสแตละสในแตละคน จะไดค าตอบทแตกตางกน ถาถามนกออกแบบ (Designer) เราจะไดค าตอบหนง ถามจตรกรจะไดอกค าตอบหนง และถาไปถามชาวบานสามญชนธรรมดากจะไดอกค าตอบหนง สอาจหมายถงสงตาง ๆ มากมาย มความหมายมากมาย สงทจะเปนตวแปรส าคญคอเรองของประสบการณส หรอเรองของความรความเขาใจ หรอการไดไปมประสบการณจากสโดยตรงจากสงตาง ๆ กน ซงจะเปนค าตอบวาท าไมเวลาเราเหนสแดง แตละคนจงมการตความไปแตกตางกน เหนถงสญลกษณของสทแตกตางกน ประสบการณสจงเปนเรองของการเรยนรความหมายของสทมผลกระทบตอความรสกของผชมหรอจตใจของเรา ทมตวแปรตางๆมากมายเชน จากสญชาต, ศาสนา, วนหยด, สญลกษณทางการเมอง, แฟชน, และเปนตวแทนแบรนดสนคาอปโภคบรโภค เปนตน และยงมสวนสมพนธกบศาสตรวทยาการทหลากหลาย เชน ดานฟสกส เคม ศลปะ วฒนธรรม ศาสนา และจตวทยา ศาสตรแตละอยางกมมมมองในเรองสทแตกตางกน แตศาสตรทสมสวนเกยวของมากทสดในงานศลปะ คอศาสตรดานจตวทยาซงมเรองของวฒนธรรมและศาสนาเขามาเชอมโยงเปนตวแปรสมพนธทส าคญดวย

ค าจ ากดความของจตวทยา คอศาสตรทศกษาพฤตกรรมในกระบวนการท างานทางจต ดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร เปนการศกษาทท าใหเราเขาใจในอารมณความรสก ความฝน จนตนาการ ของประสบการณมนษย

เพราะฉะนน การหยบยกเอามมมองทางประสบการณสผานแนวคดดานจตวทยาและการวจยทางวทยาศาสตร จะไดปจจยพนฐานอกมมมองหนงในการเรยนรเรองสทเปนรปธรรมยงขน โดยผานแนวคดทางจตวทยาทส าคญ 6 ประการ (Joakim Setterberg, 2014)

13

3.1 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางชวภาพและววฒนาการ (Biological and evolutionary perspective)

3.2 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางจตวเคราะห (The Psychodynamic Perspective)

3.3 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางมนษยนยม (Humanistic Perspective) 3.4 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางทางสงคมและวฒนธรรม (The

sociocultural perspective) 3.5 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานปญญานยม (Cognitive Perspective) 3.6 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานพฤตกรรมนยม (The Behavioral

Perspective) 3.1 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางชวภาพและววฒนาการ (Biological and

evolutionary perspective) มมมองทางชวภาพหมายถงพฤตกรรมการควบคมการท างานของสภาวะทางรางกาย

และกระบวนการท างานของสมอง (Passer et al, 2009: 20) ปจจยทางชวภาพส าหรบสทใชมากทสดมกจะใชเพอความอยรอด ซงหมายถงพชและสตวเปนสวนใหญ เชนสตวใชสเพอเปนสญญาณเตอน แสดงใหเหนวาเปนสตวมพษ เพอการปองกนตว สเขยวเพอการสงเคราะหแสงของพช ผลเบอรรทเปลยนสใหรวาสกงอมกนได และเปลยนสใหรวาสกงอมเกนไปกนไมได และสของสตวบางชนดทดงดดเพศตรงขามเพอการหาค

สายตาคนเราจะตอบสนองทางชวภาพตอคลนความยาวสทจ ากดในสภาพแสงทนอยเราจะรบคลนความยาวของสเปกตรมสเขยวสเหลองไดดกวา สเขยวสเหลองจงเหมาะส าหรบการใชในยานพาหนะฉกเฉน ความยาวคลนสแดงจะเหมาะกบการสองสวางในหองทตองการความมดโดยไมแยงตาไดดกวา (Passer et al, 2009: 177-178) เชน หองมดส าหรบอดลางรปมกจะตดตงดวยแสง สแดง เปนตน

ปรากฏการณสตดตา (Afterimage) ทเปนผลกระทบจากความเมอยลาของการรบแสงสใดสหนงในระยะเวลาพอควร แลวมการยายจากสหนงไปยงอกสหนง ท าใหเกดผลตอการรบรสทเปลยนไป ในสถานทท างานบางทจงจะใชอปกรณสขาว และอปกรณในโรงพยาบาลสอยในชวงสเขยวสฟาเพอหลกเลยงผลกระทบปรากฏการณสตดตา (Afterimaging) ตอการแยกแยะสของเมดเลอดแดงและสของเนอเยอในแสงสขาว ปรากฏการณทางสรรวทยาของสนยงใชในการอธบายการเลอกคาสทางจตวทยาส าหรบการออกแบบทมสตดกนระหวางสอณหภมรอนและสในอณหภมเยนดวย (Mahnke, 1996: 86-87)

14

การศกษายงแสดงใหเหนถงการเชอมตอระหวางสภาพแวดลอม ของการทาสในสโทนรอนและสโทนเยนวามผลตอความรสกถงความเครยดหรอความผอนคลาย หรอมผลตอความคดสรางสรรคดวย (Mahnke, 1996: 40-42)

ส าหรบมมมองของววฒนาการ Frank H. Mahnke ตงขอสงเกตวา “สงมชวตสรางสขนมาเพอความจ าเปนตอความอยรอดเทานน” (Mahnke, 1996: 13) ซงเปนการเพมมมมองทนาสนใจตอการมองเหนส และการตความสใหมในฐานะของการด ารงอยของสรรพชวต รวมทงมนษยดวย

3.2 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางจตวเคราะห (The Psychodynamic Perspective)

มมมองของสเปนเรองของแตละบคคล ทถกก าหนดโดยแรงจงใจจากจตใตส านก สงกระตน สงดลใจ ความขดแยงภายในของแตละคน สงผลใหเกดพฤตกรรมทไดรบอทธพลจากภายในตวเองผานประสบการณหรอจากความขดแยงไดรบจากวยเดก (Passer et al, 2009: 11-13)

Carl Jung (1875–1961) จตแพทยผมกตตศพทในงานดานโรคจตเภท (Schizo- phrenia) ท าการแยกประเภทระหวางคนทมบคลกภาพตรงขามกนสองประเภทคอ ผทสนใจแตเรองของตวเอง (Introverts) และ ผทชอบเอาใจใสตอสงภายนอกหรอสงแวดลอม (Extroverts) คนสองประเภทมความแตกตางกนในการท างานและการมปฏสมพนธกบผอนซง แฟรงค มคเคย มการพดถงความตองการเรองสทแตกตางกนของการกระตนจากสภาพแวดลอมของคนสองประเภทนวา ผทชอบเอาใจใสตอสงภายนอกหรอสงแวดลอม (Extroverts) หรอผทชอบเขาสงคมตองการสภาพแวดลอมทมสสนในระดบสง ผทสนใจแตเรองของตวเอง (Introverts) ตองการอยในสภาพแวดลอมทตรงขามกน คอตองการสภาพแวดลอมทมสสนนอย ๆ (Mahnke, 1996: 13-15)

นอกจากนเรายงสามารถท าความเขาใจของพฤตกรรมของผคนจากแนวคดของ Karen Horney (1885–1952) นกจตวเคราะห กบกลยทธการรบมอตอความตองการของคนทใชอารมณตดสนมากกวาเหตผล (Pervin & Cervone, 2010: 140-141) ซงอาจชวยอธบายบางสวนของการใชสของคนเราจากเครองแตงกาย การตกแตงบาน หรอการใชสในบรบททางสงคม

การใชสของคนเราอาจแสดงในขอบเขตทตองการวาเราอยากจะเปนอะไร เราอยากจะเหมอนใคร เราตองการอะไร ยกตวอยางเชนการใชสด าในชดสท กบชดแจคเกตหนง เสอผาเครองแตงกายแตละชนสามารถอธบายสถานะทางสงคมและสถานะทางการเงนของแตละบคคล แตสในเครองแตงกายเปนพลงงานในตวมนเองทจะสามารถบงบอกไดทงสถานะการเงน ทางวตถ ทางกายภาพ สรปคอ ทงเสอผาและสมผลอยางมากตอการแสดงออกอยางแทจรงในการก าหนดบคลกภาพของคน วาคน ๆ นนเปนใคร เปนคนเชนไร

ตามการวจยของ Anna Adevi นกจตวทยาสงแวดลอมกลาววา ผคนทโตเปนผใหญสวนมากมกจะชอบและรสกเหมอนอยกบบาน เมอไดอยในภมประเทศทคลายกบทพวกเขาเตบโต

15

ขนมา (Larsson 2012: 42-43) ซงอาจมผลวาท าไมจงนยมสทเปนโทนสแบบธรรมชาต คอเพอใหคนเคยกบประสบการณทเคยอยกบธรรมชาตมากอนนนเอง

3.3 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางมนษยนยม (Humanistic Perspective) แนวคดของกลมมนษยนยมนใหความส าคญกบการคดบวกของแตละบคคล เปน

แนวคดของความตองการพฒนาสวนบคคล (Passer et al, 2009: 15) แนวความคดของการคนหาตวตนของตวเองทเหมาะสมและเปนจรง เชนการมองหาความลงตวในความไมสอดคลองกน ระหวางความเปนตวตนของตวเอง กบความอยากจะเปนบคคลอน (Pervin & Cervone, 2010: 172-175)

แนวคดของกลมมนษยนยมเกยวกบสอาจจะมความหลากหลายกระบวนการ หลากหลายทศนะ หลากหลายความชอบในความลงตวของแตละบคคลในการเลอกใชส ยกตวอยางเชนการเลอกสของเสอผาของแตละคน อาจจะเลอกจากความตองการจะแสดงออกทางอารมณ ความปรารถนา ความตองการทจะพฒนาตวเอง เลอกจากความตองการจะแสดงความคดสรางสรรค เลอกจากแนวโนมความนยม (Trend) หรอจะเลอกจากรปแบบทางสงคมเปนตน อบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow) ศาสตราจารยทางดานจตวทยาทมหาวทยาลยแบรนดส ผคดคนทฤษฎจตวทยามานษยนยมและทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลว อธบายล าดบขนของความตองการ ประเภทของความตองการของมนษยทจะชวยใหเหนรายละเอยดกระบวนการของการสรางแรงจงใจในแนวคดการเลอกสของกลมมนษยนยม ในทนจะเรยงความตองการจากมากไปหานอย หรอจากดานบนลงดานลางดงน (Pervin & Cervone, 2010: 203)

1. ความตองการความส าเรจในชวต (self-actualization) 2. ความตองการในเรองความสวย ความงาม (Aesthetic needs) 3. ความตองการความฉลาดปราดเปรอง (cognitive needs) 4. ความความตองการการยกยอง (esteem needs) 5. ความตองการความรกและความเปนเจาของ (belongingness and love needs) 6. ความตองการความปลอดภย (safety needs) 7. ความตองการทางรางกาย (physiological needs) เปนความตองการขนพนฐานของ

มนษยเพอความอยรอด เชนอาหาร เครองดม ยารกษาโรค เปนตน มาสโลวมองวา มนษยแตละคนทศกยภาพพอทจะชน าตวเอง มความตองการทจะ

สนองความตองการใหกบตนเองทงสน และความตองการของมนษยมมากมายหลายอยางดวยกน ซงตองไดรบความพงพอใจจากความตองการพนฐานหรอต าสดเสยกอนจงจะผานขนไปยงความตองการขนสงตามล าดบเพอทจะพฒนาตวเองขนไปในล าดบชนถดไป

คารล โรเจอรส (Carl Rogers) มแนวคดดานจตบ าบด โดยเนนผรบบรการเปนศนยกลาง (Client centered Therapy) ทฤษฎเกยวกบตนเอง (Self-Theory) อธบายตวตนใน

16

ลกษณะของตวตนในอดมคต ตวตนตามการรบร ยงเสนอวาความปรารถนาทจะไดรบการยอมรบและเปนทเคารพโดยคนอน ๆมความจ าเปนส าหรบการรกษา โรเจอรเชอวามนษยทกคนมตวตน 3 แบบ

1. ตนทตนมองเหน (Self Concept) ภาพทตนเหนเองวาตนเปนอยางไร มความรความสามารถ มลกษณะเฉพาะตนอยางไร เชน สวย รวย เกง ต าตอย ขอายฯลฯ การมองเหน อาจจะไมตรงกบขอเทจจรงหรอภาพทคนอนเหน

2. ตนตามทเปนจรง (Real Self) ตวตนตามขอเทจจรง แตบอยครงทตนมองไมเหน ขอเทจจรง เพราะอาจเปนสงทท าใหรสกเสยใจ ไมเทาเทยมกบบคคลอน เปนตน

3. ตนตามอดมคต (Ideal Self) ตวตนทอยากมอยากเปนแตยงไมม ยงไมเปนในสภาวะปจจบน เชน ชอบเกบตวแตอยากเขาสงคมเกง เปนตน

ถาตวตนทง 3 ลกษณะ คอนขางตรงกนมากจะท าใหมบคลกภาพมนคง แตถาแตกตางกนสง จะมความสบสนและออนแอดานบคลกภาพ โรเจอรวางหลกไววาบคคลถกกระตนโดยความตองการ ส าหรบการยอมรบนบถอทางบวก นนคอความตองการความรก การยอมรบและความมคณคา บคคลเกดมาพรอมกบความตองการ การยอมรบนบถอในทางบวก และจะไดรบการยอมรบนบถอโดยอาศยการศกษาจากการด าเนนชวตตามมาตรฐานของบคคลอน

ทฤษฏของโรเจอรกลาววา “ตนเอง” (Self) คอการรวมกนของรปแบบคานยม เจตคต การรบรและความรสก ซงแตละบคคลมอยและเชอวาเปนลกษณะเฉพาะของเขาเอง ตนเองหมายถงฉนและตวฉนเปนศนยกลางทรวมประสบการณทงหมดของแตละบคคล ภาพพจนนเกดจากการทแตละบคคลมการเรยนรตงแตวยเรมแรกชวตภาพพจนนนเอง ส าหรบบคคลทมการปรบตวดกจะมการเปลยนแปลงอยางคงทและมการปรบตวตามประสบการณทแตละคนมอยการสงเกตและการรบรเปนเรองของตนเองทปรบใหเขากบสภาพสงแวดลอมในการท างาน เชน พนกงานบางคนมการตอบสนองอยางมประสทธภาพตอสภาพสงแวดลอมในการท างานและการเปนผน า (Pervin and Cervone, 2010: 178-180)

3.4 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดทางสงคมวฒนธรรม (The sociocultural perspective)

การศกษาและการตรวจสอบความคดความรสกและการกระท าของเราเรยนรในประสบการณทไดรบอทธพลจากกระบวนการในสภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม วฒนธรรมหมายถง “การสบทอดคานยมความเชอพฤตกรรมและประเพณทใชรวมกนโดยคนสวนใหญของสงคม นนๆ และสงผานจากรนหนงไปอกรนหนง” (Passer et al, 2009: 18) เปนกระบวนการขดเกลา และบมเพาะทางสงคมจากวธการและพฤตกรรมทไดรบการยอมรบจากบคคลภายในกลม (Passer et al, 2009: 18-19)

17

จตวทยาสงคมใหความส าคญตอค าพด การเคลอนไหว และการกระท าของบคคลผทมอทธพลในการโนมนาวทางตอสงคม ซงจะมตอผลตอพฤตกรรมของบคคลในสงคม (Aronson et al, 2010: 35) เปนแนวคดทมอทธพลชกจง ขดเกลาพฤตกรรมทางสงคมใหเกดการสมานฉนทหรอเปลยนแปลงความคดของคนในสงคม (Aronson et al, 2010: 246) ซงอทธพลของกระบวนการทางสงคมและกฎเกณฑท าใหองคความรของสงคมมความแขงแกรงยงขน และประเดนทสองทมอทธพลตอการโนมนาวสงคมทางความคดและความรสกคอเรองของส ผานความแนวโนมของความนยม (Trend) ตาง ๆ สงผลใหมการเปลยนแปลงการแตงกายและศลปวฒนธรรม

การอางองหรอเลยนแบบบคคลผมอ านาจหรอผน าทางสงคมวาเปนสงทถกตอง จะสงผลตอพฤตกรรมของคนในสงคมใหท าตามดวย โดยเฉพาะอยางยงการเลยนแบบหรอเชอฟงในสถานการณทสบสนคลมเครอ (Aronson et al, 2010: 247) ยกตวอยางเชนการน าคนของคนทขามถนนโดยไมค านงวาไฟจราจรคนขามถนนเปนไฟสแดง จะมคนอนขามตามจนไมเคารพสญญาณไฟจราจรเปนตน

อทธพลของการท าตามการชกจงโนมนาวของผน า เพอทจะไดรบการยอมรบและเหนชอบของคนในสงคม (Aronson et al, 2010: 253-254) สงนแนนอนวาเปนหนงในแรงผลกดนทอยเบองหลงแนวโนมความนยม (Trend) และการก าหนดคาสทเปนทนยมในรถยนต, เสอผา, สทาบาน, การแตงหนา, การตกแตงภายใน จากชอเรยกสเพยงไมกส สงผลเปนคานยมและวฒนธรรม ความนยมชมชอบในสของสงคม ซงทงหมดเปนตวก าหนดประสบการณสของสงคมนนๆใหชดเจนยงขน ซงไมเพยงแคการสงผลตอการเลอกสเสอผาทเราจะสวมใส แตยงสงผลตอแนวโนมสทวโลก (เชนสนออนของป 1980) ทมการก าหนดคาสในระดบชาตหรอระดบภมภาคส าหรบการแขงขนกฬา สของชดท างานในแตละหนวยงาน การใชสตามมารยาททางสงคม การใชสส าหรบงานศพ สส าหรบงานแตงงาน และการใชสตามกจกรรมอนๆ ทางสงคม ทางวฒนธรรม และสตามการแตงกายทางศาสนา ฯลฯ

3.5 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานปญญานยม (Cognitive Perspective) ปญญานยมหรอกลมความรความเขาใจ หรอบางครงอาจเรยกวากลมพทธนยม เปน

กลมทเนนกระบวนการทางปญญาหรอความคด นกคดกลมน ไดขยายขอบเขตของความคดทเนนทางดานพฤตกรรมออกไปสกระบวนการทางความคด ซงเปนกระบวนการภายในสมอง ทฤษฎปญญานยมน เกดขนจากแนวคดของชอมสก (Noam Chomsky) ทไมเหนดวยกบสกนเนอร (Burrhus Frederic Skinner) บดาของทฤษฎพฤตกรรมนยมในการมองพฤตกรรมมนษยวาเสมอนการทดลองทางวทยาศาสตร ชอมสกเชอวา พฤตกรรมมนษยนนเปนเรองของภายในจตใจ มนษยไมใชผาขาวทเมอใสสอะไรลงไปกจะกลายเปนสนน มนษยมความนกคด มอารมณจตใจและความรสกภายในท

18

แตกตางกนออกไป ดงนนการออกแบบการเรยนการสอนกควรทจะค านงถงความแตกตางภายในของมนษยดวย

แนวคดดานปญญานยมใหความส าคญตอวธคด เพอเปนตวก าหนดพฤตกรรม และการสรางแรงจงใจทจะเปนตวก าหนดความชดเจนจากกระบวนการทางจตใจ การเอาใจใส ความจ า และการเรยนร (Passer et al, 2009: 16-17) เหมอนคอมพวเตอรทตองมคนเปนผประมวลผลขอมล

ทฤษฎการเรยนรตางๆ ในกลมปญญานยมมรายละเอยดของทฤษฎและการประยกตทฤษฎเหลานนมาใชใน การจดการเรยนการสอน ดงน

3.5.1 ทฤษฎเรยนรของกลม เกสตลท (Gestalt Theory) ทฤษฎเรยนรของกลม เกสตลท สรปไดดงน การเรยนรเปนกระบวนการทางความคดซงเปนกระบวนการภายในตวของ

มนษย บคคลจะเรยนรจากสงเราทเปนสวนรวมไดดกวาสวนยอย ซงการเรยนรเกดขนได 2 ลกษณะคอ

3.5.1.1 การรบร (perception) การรบรเปนกระบวนการทบคคลใชประสาทสมผสรบสงเรา แลวถายโยงเขาสสมองเพอผานเขาสกระบวนการคด สมองหรอจตจะใชประสบการณเดมตความหมายของสงเราและแสดงปฏกรยาตอบสนองออกไปตามทสมอง และจต ตความหมาย

3.5.1.2 การหยงเหน (Insight) เปน การคนพบหรอเกดความเขาใจในชองทางแกปญหาอยางฉบพลนทนท อนเนองมาจากผลการพจารณาปญหาโดยสวนรวม และการใชกระบวนการทางความคดและสตปญญาของบคคลนน การเรยนรแบบหยงเหน (Insight) โคหเลอร ไดสงเกตการเรยนรของลงในการทดลอง ลงพยายามทจะเอากลวยทซงแขวนอยสงเกนกวาจะเออมถง ในทสดลงกเกดความคดทจะไมไปสอยกลวยทแขวนเอามากนได สรปไดวาลงมการเรยนรแบบหยงเหน

3.5.2 กฎการจดระเบยบการรบร ของเกสตลทมดงน 3.5.2.1 กฎการรบรสวนรวมและสวนยอย (Law of Pragnanz) ประสบการณ

เดมมอทธพลตอการรบรของบคคล การรบรของบคคลตอสงเราเดยวกนอาจแตกตางกนไดเพราะการใชประสบการณเดมมารบรสวนรวมและสวนยอยตางกน

3.5.2.2 กฎแหงความคลายคลง (Law of Similarity) สงเราใดทมลกษณะเหมอนกน หรอคลายคลงกน บคคลมกรบรเปนพวกเดยวกน

3.5.2.3 กฎแหงความใกลเคยง (Law of Proximity) สงเราทมความใกลเคยงกนบคคลมกรบรเปนพวกเดยวกน

3.5.2.4 กฎแหงความสมบรณ (Law of Closure) แมสงเราทบคคลรบรจะยงไมสมบรณ แตบคคลสามารถรบรในลกษณะสมบรณไดถาบคคลมประสบการณเดมในสงเรานน

19

3.5.2.5 กฎแหงความตอเนอง สงเราทมความตอเนองกน หรอมทศทางไปในแนวเดยวกน บคคลมกรบรเปนพวกเดยวกน หรอเรองเดยวกน หรอเปนเหตผลเดยวกน

3.5.2.6 บคคลมกมความคงทในความหมายของสงทรบรตามความเปนจรง กลาวคอ เมอบคคลรบรสงเราในภาพรวมแลวจะมความคงทในการรบรสงนนใน ลกษณะเปนภาพรวมดงกลาว ถงแมวาสงเรานนจะเปลยนแปรไปเมอรบรในแงมมอน

3.5.2.7 การรบรของบคคลอาจผดพลาดบดเบอนไปจากความเปนจรงได เนองมาจากการจดกลมลกษณะสงเราทท าใหเกดการลวงตา

3.5.3 ทฤษฎเครองหมาย (Sign Theory) ปรบปร งมาจากทฤษฎการแสดงพฤตกรรมส จ ดหมาย (Purposive

behaviorism) โดย ทอลแมน กลาววา “การเรยนรเกดจากการใชเครองหมายเปนตวชทางใหแสดงพฤตกรรมไปสจดหมายปลายทาง” ทฤษฎของทอลแมนสรปไดดงน

3.5.3.1 ในการเรยนรต าง ๆ ผ เรยนมการคาดหมายรางวล (reward expectancy) หากรางวลทคาดวาจะไดรบไมตรงตามความพอใจและความตองการ ผเรยนจะพยายามแสวงหารางวลหรอสงทตองการตอไป

3.5.3.2 ขณะทผ เรยนจะพยายามไปใหถงจดหมายปลายทางทตองการ ผเรยนจะเกดการเรยนรเครองหมาย สญลกษณ สถานท (place learning) และสงอน ๆ ทเปนเครองชตามไปดวย

3.5.3.3 ผเรยนมความสามารถทจะปรบการเรยนรของตนไปตามสถานการณทเปลยนไป จะไมกระท าซ า ๆ ในทางทไมสามารถสนองความตองการ หรอวตถประสงคของตน

3.5.3.4 การเรยนรท เกดขนในบคคลใดบคคลหน งนน บางคร งจะไมแสดงออกในทนท อาจจะแฝงอยในตวผเรยนไปกอนจนกวาจะถงเวลาทเหมาะสมหรอจ าเปนจงจะแสดงออก (latent learning)

3.5.4 ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญา (Intellectual Development Theory) ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต (Jean Piaget) ไดศกษาเกยวกบ

พฒนาการทางดานความคดของเดกวามขนตอนหรอกระบวนการอยางไร เขาอธบายวาการเรยนรของเดกเปนไปตามพฒนาการทางสตปญญา ซงจะมพฒนาการไปตามวยตางๆ เปนล าดบขน

3.5.5 ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของบรนเนอร บรนเนอร (Jerome Bruner) เปนนกจตวทยาทสนใจเรองของพฒนาการทาง

สตปญญาตอเนองจาก เพยเจต บรนเนอรเชอวามนษยเลอกทจะรบรสงทตนเองสนใจ และการเรยนรเกดจากกระบวนการคนพบดวยตวเอง (Discovery Learning) แนวคดทส าคญของบรนเนอรมดงน

20

3.5.5.1 ทฤษฎการเรยนร โดยการจดโครงสรางของความรใหมความสมพนธและสอดคลองกบพฒนาการทางสตปญญาของเดก มผลตอการเรยนรของเดก การจดหลกสตรและการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบระดบความพรอมของผเรยน และสอดคลองกบพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนจะชวยใหการเรยนรเกดประสทธภาพ

3.5.5.2 การคดแบบหยงร (Intuition) เปนการคดหาเหตผลอยางอสระทสามารถพฒนาความคดรเรมสรางสรรคได

3.5.5.3 แรงจงใจภายในเปนปจจยส าคญทจะชวยใหผเรยนประสบผลส าเรจในการเรยนร

3.5.5.4 ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของมนษย แบงไดเปน 3 ขน ใหญๆ คอ

3.5.5.4.1 ขนการเรยนรจากการกระท า (Enactive Stage) คอ ขนของการเรยนรจากการใชประสาทสมผสรบรสงตางๆ การลงมอกระทาชวยใหเดกเกดการเรยนรไดด การเรยนรเกดจากการกระทา

3.5.5.4.2 ขนการเรยนรจากความคด (Iconic Stage) เปนขนทเดกสามารถสรางมโนภาพในใจได และสามารถเรยนรจากภาพ แทนของจรงได

3.5.5.4.3 ขนการเรยนรสญลกษณและนามธรรม (Symbolic Stage) เปนขนการเรยนรสงทซบซอนและเปนนามธรรมได

3.5.5.5 การเรยนรเกดไดจากการทคนเราสามารถสรางความคดรวบยอด หรอสามารถสรางหรอสามารถจดประเภทของสงตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม

3.5.5.6 การเรยนรทไดผลดทสดคอการใหผเรยนคนพบการเรยนรดวยตนเอง (discovery learning)

3.5.6 ทฤษฎการเรยนรอยางมความหมาย (A Theory of Meaningful Verbal Learning) โดยออซเบล (Ausubel David, 1963) เปนนกจตวทยาแนวปญญานยมทแตกตางจาก เพยเจต และบรเนอร เพราะออซเบลไมไดมวตถประสงคทจะสรางทฤษฎทอธบายการเรยนรไดทกชนดทฤษฎของออซเบลเปนทฤษฎทหาหลกการอธบายการเรยนรทเรยกวา “Meaningful Verbal Learning” เทานน ออซเบล ใหความส าคญเกยวกบโครงสรางทางปญญาทเกยวของกบการรบรของมนษย และไดแบงการรบรออกเปน 4 ประเภท คอ

3.5.6.1 การเรยนรโดยเรยนรอยางมความหมาย 3.5.6.2 การเรยนรโดยการทองจ า 3.5.6.3 การเรยนรโดยการคนพบอยางมความหมาย 3.5.6.4 การเรยนรโดยการคนพบแบบทองจ า

21

การเรยนรทง 4 รปแบบน ออซเบลไดเนนความส าคญของการเรยนรอยางมความหมาย และพยายามทจะสรางหลกการเพออธบายกระบวนการเรยนรดงกลาว หลกการดงกลาวน ออซเบลเชอ วาจะท าใหเกดการเรยนรอยางมความหมายโดยเรยกหลกการดงกลาวนวา การจดวางโครงสรางเนอหา

ความคด จนตนาการ ความจ า ความรสก การตดสนใจ และอารมณ เปนเรองสภาวะภายใน (Internal State) เปนสงทเปนความจรง และใชอธบายพฤตกรรมในสถานการณเดยวกน แตมปฏกรยาแตกตางกน

มหลายระบบในการจดการองคความรส าหรบการจดจ า ดวยแนวคดของการใชส ดวยการแทนคาสส าหรบการท างานขององคตางๆ และการจดกลมและจดเรยงเปนหมวดหมดวยส นจะชวยใหเราก าหนดคณลกษณะของวตถใหม ท าใหการรบรเปนหมวดหมขน (Goldstein, 2011: 240) เปนการจดระบบชนดทแตกตางกนใหเปนหมวดหมเกดขน โดยการเรยงล าดบความรเขาไปสหมวดหมของส (Schemas)

หมวดหมของส (Schemas) เปนกรอบในการจดระเบยบความคดเกยวกบโลกหรอสงแวดลอมเชนเดยวกบแนวคดการเขารหสในหนวยความจ า (Passer et al, 2009: 343) หมวดหมสของ “ปา” ไมไดมขอมลแคเพยงวตถทเกยวของกบปา แตยงคดเกยวกบแนวคดในบคลกของปา มนคอเรองของส, เสยง, กลน, องคกร, ผลกระทบทางอารมณ ฯลฯ จ านวนมากทแตกตางกน ยกตวอยางเชน หมวดหมของสทมความสะอาดถกสขอนามย อาจจะแทนดวยสขาว เพราะเรามกเหนสขาวในสงทอ (เชนเสอฝายหรอผาลนน) หมะ หรอกระดาษทวางเปลา และจากความเปนสขาวมกจะสกปรกหรอเปอนไดอยางรวดเรว หนวยงานทมกจะใชหมวดหมสขาวกเพอความ “ไรเดยงสา” “ความบรสทธ” “สนตภาพ” เปนตน หมวดหมของสจะเกยวของกบอารมณและความรสกเชน สด าแทนความเศรา สแดงแทนอารมณทรอนแรง เปนตน

บางครงอาจจะยากทจะบอกทมาของหมวดหมของสบางอยาง เชนสแดงทพบในรถดบเพลง ปายหยดและอปกรณฉกเฉนท าไมจะตองเปนสแดง หรอสแดงถกใชในองคกรทตองการบอกวาเปนหนวยงานทเกยวของกบความ “อนตราย” “ฉกเฉน” จนท าใหผคนเขาใจวาสแดงเปนสของความ “อนตราย” หรอความ “ฉกเฉน” หรอไม เปนตน

เมอน าเสนอแนวคดหรอกระตนความทรงจ า “พนเพ”หรอ “ภมหลง” ของแตละคนจะท าใหเกดการเปลยนแปลงแนวคดหรอเปลยนแปลงการตอบสนองตอสงเราเปนอยางอน (Passer et al, 2009: 347) ยกตวอยางเชน เมอพดวา “หญา” “ไอซแลนด” และ “สลดผก” ความคดในใจอนดบแรกจะนกถงสเขยว มากกวานกถงสเหลอง ภมหลงในความทรงจ าจงเปนวธคดทแขงแกรงทมอทธพลตอความคดของและความคาดหวงเกยวกบสของคนทวไปในบรบททเฉพาะเจาะจง

22

ทฤษฎทางสงคมของแนวคดปญญานยม (หรอทฤษฎทางสงคมการเรยนร) เนนการเรยนรจากคนอน ๆ เชนเรยนรจากการเฝาสงเกตพฤตกรรมจากบคคลผเปนแบบอยาง และเชอมนวาจะสามารถท าไดเหมอนตามทมงหวง (Passer et al, 2009: 321-322) ทฤษฎนจะชวยอธบายถงผลกระทบหรออทธพลทสงผลตอรปแบบของแฟชน คานยม และแนวโนมของความนยม ทมาจากคนดงคนมชอเสยง

3.6 ทฤษฎประสบการณสผานแนวคดดานพฤตกรรมนยม (The Behavioral Perspective)

ประสบการณสในมมมองของแนวคดดานพฤตกรรมนยม กลาววาพฤตกรรมการกระท าและความคดเปนสงทเรยนรโดยพจารณาจากผลตอบสนองตอสงเราจากสงแวดลอมและจากประสบการณทผานมา (Passer et al, 2009: 12-13) B.F. Skinner ซงเปนหนงในผน าในดานพฤตกรรมนยมไดกลาวถงแนวคดดงกลาววา บคคลมกจะมพฤตกรรมจากสงเราภายนอกมากกวาทจะเกดจากสงเราจากตวเอง

ในมมมองนแนวคดของประสบการณส จงเกดจากประสบการณการกระท าทปรากฏในส ท าใหเกดการเรยนรทท าใหความคดและความรสกของเราเกยวกบสนนๆ ยกตวอยางเชน ในตะวนตกสทองเปนสทใหความรสกนกคดถงการเฉลมฉลอง ความหรหรา ตระการตา มนซมซบกบประวตศาสตรทเกยวของกบความส าเรจและความมงคง เปนสทใชส าหรบโอกาสในการเฉลมฉลองหรอของขวญพเศษเชนแหวนแตงงาน นาฬกา การใชทองในบรบทเหลานถกเชอมโยงและถกเสรมดวยบรรยากาศของการเฉลมฉลองพเศษ นนคองานแตงงานทยอดเยยม ของขวญอนอนมคา หรองานเลยงทสมบรณแบบ เพราะเราอาจไมคอยพบทองในสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาตหรอสภาพ แวดลอมทปกตนนเอง

ซงแตกตางกบประสบการณสทองของชาวตะวนออก ทจะพบสทองในศาสนสถาน พระพทธรป หรอสงเคารพบชาตาง ๆ การนกคดถงสทองจงมความพเศษกวาการเฉลมฉลองแบบชาวตะวนตก แตจะผกและเกยวกบสทองวาเปนสงทสงคา เปนสแหงความศกดสทธ และฝงรากลกในอารมณและความรสกนมาอยางยาวนาน

ยกตวอยางส าหรบประสบการณจากสถานการณการเลอกใชสในเครองแตงกาย ค าชมเชยเปนตวเสรมในเชงบวกเพมความรสกทเปนบวกตอเสอและสและท าใหคณมแนวโนมทจะสวมใสอกครง การดถกอาจท าใหคณไมอยากสวมเสอตวนนอกและท าใหคณไมชอบสนนไปดวย พฤตกรรมจากบคคลแวดลอมจงมผลกระทบตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมในความชอบหรอไมชอบในสนน ๆ อยดวย

ซงทฤษฎดานพฤตกรรมนยมสงผลใหเกดการโฆษณาชวนเชอ และเปนหนงในหลกคดส าคญของการโฆษณา โดยการวจยพบวาการกระตนใหเกดการเหนและมประสบการณดวยความ

23

สม าเสมอมกมผลตอการเพมความชอบของเรา (Passer et al, 2009: 640) ดงนนบางสงบางอยางทเราพบมกไดรบการยอมรบวานาสนใจกวาเมอเทยบกบสงทเราไมเคยเหนหรอเคยไดยนมากอน

สรปทฤษฎประสบการณส Color Experience ผานแนวคดดานจตวทยาในแขนงตางๆ มสวนส าคญในการใชเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรคครงน อาทเชน ใชแนวคดประสบการณสทางจตวเคราะห ซงจะเปนสวนหนงของประสบการณสทจะน ามาใช เพราะการน าประสบการณสทเปนประสบการณทผชม อาจจะเคยจะประสบมาจากการไดไปทองเทยว หรอเคยเหนบรรยากาศสตามวดและพทธสถานมาบางแลว จงยอมจะมประสบการณในวยเดก ประสบการณในวนวานฝงอยในจตใตส านก เมอไดเหนผลงานสรางสรรคในครงนจะท าใหหวนคดถงประสบการณทผานมา หรอ การสรางประสบการณจากสไทยในผลงานครงน จะท าใหมประสบการณเรองของสฝงอยในจตใตส านกไดเชนเดยวกน การใชทฤษฎประสบการณสทางมนษยนยม คอการไดเขาไปมประสบการณสในสภาวะสทจ าลองบรรยากาศของสวรรคชนดาวดงส ในหองสแดงเปนความตองการทเกนเปาหมายชวต ทตองการแคความส าเรจในชวต เปนการไดจ าลองเขาไปสสวรรคและยนตอหนาความเปนสถานทแหงความศกดสทธ ไดเปนตนในแบบอดมคต (Ideal Self) ตามแนวคดของ Carl Jung ทไดเขาไปอยในสภาวะทเปนทพนนเอง สวนทฤษฎประสบการณสทางสงคมวฒนธรรม เปนทฤษฎทมความเกยวของโดยตรงมากทสดเพราะผลงานสรางสรรคในครงน มาจากประสบการณของผวจยทมาจากศลป- วฒนธรรมการใชสตามคตความเชอทางพทธศาสนาแบบเถรวาท สการสรางสรรคทจะจ าลอง ประสบการณทแสดงความเปนไทย ใหผชมไดเขามามสวนรวมรบรถงประสบการณนน จะถอวาเปนการเผยแพรวฒนธรรม โนมนาวใจผชม ใหรสกชนชมในความงาม ของสไทยดวยกได สวนแนวคดประสบการณสดานปญญานยม มสวนเปนอยางยงในการเลอกใชการน าเสนอในรปแบบศลปะ Installation เพอใหผชมเขามามสวนรวม เขามาอยในบรรยากาศของส ทสรางขนเพอใหเกดการเรยนร ทงการรบร (Perceptiontion) และการหยงเหน (Insight) ทลกซงมากกวาการรบรขนไปอก กอใหเกดความคดแบบหยงร (Insuition) ซงเปนการคดหาเหตผลอยางอสระทสามารถพฒนาเปนความคดสรางสรรคได และไดใชทฤษฎเครองหมายจากสญลกษณแทนคาความหมายแทรกตวในผลงานสรางสรรค เพอใหเกดการคนหาและตความ ตามทฤษฎพฒนาทางสตปญญาของบรนเนอร (Jerome Bruner) วาการเรยนรเกดจากการคนพบดวยตวเอง (Discovery Lerning) ซงเปนการเรยนรทไดผลดทสด แนวคดประสบการณสดานพฤตกรรมนยม ถกใชในงานสงสรรคในครงนคอ การใชรปทรงตาง ๆ กน มาจบคกบส ตามทฤษฎสมพนธเชอมโยงของธอรนไดค (Thorndike’s Connec- tionism Theory) ท าใหเกดการเรยนรเรองของสทจะท าใหจดจ าไดงายยงขน สวนทฤษฎประสบการณสแนวคดทางชวภาพและววฒนาการจะน ามาใชในการสรางสรรคครงน โดยเปนการใชสขนาดใหญเพอหอมลอมคนดใหเกดอารมณและความรสกทเปลยนไปตามสตาง ๆ ในแตละหอง จะเหนไดวามการใชทฤษฎประสบการณส Color Experience ผานแนวคดดานจตวทยาครบทกทฤษฎขางตน

24

4. ระดบของการรบรเรองของส เวลาดผลงานศลปะ คนเรามกจะดหรอสงเกตวาศลปนตองการจะสอสารอะไรผาน

ทางสออกมา ซงศลปนแตละคนกมความสามารถในการใชสทหลากหลายและแตกตางกนไป จาก เหตผลความตางจากการใชงาน ตางความคด ตางทฤษฎ ตางอารมณ หรอการสอความหมายทแตกตางกนไป สงผลใหการสรางสรรคใหอารมณ บรรยากาศ ทแตกตางกนในแตละตวศลปน แตละยคสมยทแตกตางกน ท าใหเกดระดบของการรบรเรองของสทแตกตางกนดงน (Charles le clair, 1991: 15-26)

4.1 เชงนามธรรม หมายถง การใชสในบรบทของการใชสทไมตองการสอสารอะไรแกผชม การใชสเปนแคองคประกอบหนงในหลายองคประกอบของทศนธาตทไมไดตองการสอความหมายอะไร ซงจะพบเหนการใชสเหลานในผลงานศลปะในรปแบบนามธรรมทงหลายเชน Wassily Kandinsky, Jasper Johns, Ellsworth Kelly, Kenneth Noland, Al Held, Sol Le Wit เปนตน หรอศลปะประยกตอนๆ เชน การทอผา การตกแตงภายใน หรอภาพวาดของเดก เปนตน

4.2 การแทนความหมาย หมายถง การแทนคาสวาเปนสงใดสงหนงทมากกวาความเหมอนจรง ทเนนการสงเกตและการแทนความหมาย เชน ศลปนจะใชสฟาแบบ ๆ เพอแทนทองฟาของจรงทมรายละเอยดและระดบคาของสมากมาย จะเรยกวา การคลคลายสใหดเรยบงายขนเพอแทนคาการมองแบบเหมอนจรง ซงแตกตางจากการไมแทนคาอะไรเลยในมมมองแบบเชงนามธรรม

4.3 สอวสด หมายถง ความรสกตอสวาเปนวสดประเภทของสทแตกตางกน เชน สน า สน ามน สชอรก ฯลฯ สน าจะมลกษณะใส ฉ า เบาสบาย สน ามนใหความรสกคลาสสก คงทน เปนตน และแตละประเภทของสยงใหความรสกของพนผวทแตกตางกนจากวสดเชนสน ามนบนผาใบแคนวาดจะใหความรสกจรงจงถาวร มคณคากวาสน าบนกระดาษเปนตน

4.4 ความหมายโดยนยหรอแทนสญลกษณ หมายถงการใชสแทนสญลกษณทางความคด เชนสแทนสญลกษณทางความเชอทางศาสนาเชนสเขยวแทนศาสนาอสลาม ฯลฯ สแทนสญลกษณของชนชาตเชนสบนธงชาตของประเทศตาง ๆ ฯลฯ สแทนสญลกษณของเทศกาล เชน เทศกาลครสตมาสเปนสแดง เปนตน

4.5 อารมณการแสดงออก หมายถง การใชสเพอใหมผลปะทะทางอารมณ สงผลกระทบทางความรสกตอผชม ซงเกยวของกบทางจตวทยาทศลปนเปนผเลอกใชสวาจะใหอารมณไปในทศทางใด เชน Edvard Munch ศลปนในกลม Expressionist เลอกสโทนมด ๆ ทม ๆ ตดกบสสมแดงในภาพชอวา The Scream ในป คศ. 1893 บวกกบรองรอยฝแปรงทมพลงกอใหเกดอารมณลกลบ นากลว เปนตน

สรประดบของการรบรเรองของสมหลากหลายมต แลวแตจดประสงคของศลปนทตองการสอใหผชมรบรในระดบใด ความเขาใจเรองของสในบรบททศลปนเปนผก าหนด ผชมจงตองม

25

ความรพนฐานความคดของศลปนมาบางในระดบหนง ตองมความรในกระบวนการสรางสรรคมาบาง และตองเรยนรศลปะมาบางจงจะท าความเขาใจในอารมณ ความคด ความรสกของการสอความหมายในผลงานศลปะทเกยวของกบสไดดยงขน ในประเดนของการรบรเรองของสทน ามาใชในผลงานสรางสรรคในครงน จะน าเรองของสมาใชในหลายระดบ โดยใชวสดของสผงทเปนวสดธรรมชาตมาประกอบเปนสวนหนงในผลงานเพอกอใหเกดอารมณความรสกถงความเปนธรรมชาต ดงเดม และเรยบงาย และใชสในเชงสญลกษณทางความเชอทางพทธศาสนาเพอใหผชมไดสมผสอารมณและความรสกนง สงบ ศรทธา ผานการเขาไปมประสบการณในผลงาน

5. สญลกษณของส การศกษาเรองส มความสมพนธกบเรองสญศาสตร (Semiotics) คอศาสตรวาดวย

ความหมาย เปนการศกษาเรอง “สงแทนความ” (Representation) สญศาสตรหมายถงการศกษาเกยวกบระบบสญลกษณ (symbolism) สญญะ และวฒนธรรม เปนศาสตรความคดในชวงตนศตวรรษท 20 โดยเฟอรดนองด เดอ โชชร Ferdinand de Saussure (1857-1913) นกภาษาศาสตรชาวสวสไดวางรากฐานวชาทเรยกวา สญวทยา (Semiology) โดยเรมจากการน าภาษาศาสตร (Linguistics) มาประยกตใชเพอศกษา บทบาทของสญญะทมตอสงคม ก าเนดของสญศาสตร (Semiotics) สมพนธกบพฒนาการของปรชญาโครงสรางนยม (structuralism) ซงเกดขนจากแนวคดของโซซรเชนกน

โซซรตความเรองสญญะในเรองของภาษาเปนหลก นคอแนวคดของสญศาสตรกอนทพฒนาตอมาเปนแนวคดลทธหลงโครงสรางนยม (Post Structuralism) และลทธหลงสมยใหม (Postmodern) ในปจจบน (Fraser and Bank, 2004)

สญศาสตร (Semiotic) กอใหเกดความหมายไดอยางไร เปนการศกษาถงกระบวนการทท าใหเรา “เขาใจความหมาย” ของสงใด ๆ (Comprehend Meanings) หรอกระบวน การทเรา “ใหความหมาย” แกสงใดๆ (Attribute Meanings) หากพจารณาสญศาสตรอยางสมพนธกบภาพ (Visualimages) หรอขยายกรอบการพจารณาออกไปถง ภาพวฒนธรรม (Visual Culture) และวสดวฒนธรรม (Material Culture) ในฐานะทเปนศาสตรคอนขางใหม สญศาสตรเสนอกระบวนการวเคราะหททาทายกระบวนคดเกาๆอยางธรรมชาตนยม (Naturalism) และสจนยม (Rrealism) รวมทงเจตจ านงค (Intentionality) นอกจากนสญศาสตรยงเสนอวธคดทมประโยชนแกการวเคราะหทางรปนยม การวเคราะหทางสญศาสตรชวยใหเราตระหนกถงความสมพนธอนหลากหลาย ระหวางตวเรากบ “สงแทนความ” ดวยเหตนเองเราจงอาจเขาใจไดวาความหมายของภาพใดๆหรอวตถใด ๆ ยอมมพลวต (คอมการเปลยนแปลงเลอนไหลของความหมายอยางไมหยดนง ) อาจกลาวอกนยหนงไดวา เราไมอาจเขาใจ “ความหมายอางอง” ของภาพหรอวตถใดๆ ไดจากกระบวนการสอสารทางเดยว แตเราจ าเปนตองเขาใจภาพหรอวตถใด ๆ จากปฏสมพนธอนซบซอน

26

ระหวางผรบสาร กบภาพหรอวสดและส และปจจยอนๆ เชน วฒนธรรม หรอสงคม ศาสตรแหงสญศาสตรมองวาการสอสารทงมวลจะวางอยบนพนฐานของระบบสญญะตางๆ ทมนษยเปนผก าหนดขน โดยผานกฎเกณฑกตกาหรอโครงสรางบางอยาง การก าหนดความหมายขนเอง (Arbitrary) ถอวาเปนลกษณะทส าคญของระบบสญศาสตรทเกดขน Ferdinand de Saussure ไดกลาววาสญญะทางภาษาถกก าหนดความหมายของมนษย ซงประกอบไปดวยรปสญญะ (Signifier) และความหมายของสญญะ (Signified) (Cobley and Jansz, 1997) รปสญญะสามารถเปนไดทงตวอกษร ค าพด ประโยค เสยง และส โดยผานประสาทสมผส สวนความหมายของสญญะคออะไรกไดทสอถงรปสญญะนน เปนเหมอนค านยาม หรอความคดรวบยอด ภายในใจ หรอความคดของผไดรบสาร สวนตวสญญะเปนตวเชอมโยง หรอตวประกอบของทงสองสงเขาดวยกน (Fraser and Bank, 2004)

การก าหนดความหมายในทางสญญะม 2 ชนดคอ 1. ความหมายตรง (Denotation) เปนความหมายเชงพรรณนา เปนการอธบาย

ความหมายตามการรบร แบบตรงไปตรงมา ปราศจากความคดเหน การประเมนคณคาหรอการตดสนใด ๆ 2. ความหมายแฝง (Connotation) เปนการตความหมายทพวงความคดความเชอ

ความรสกบางอยางเขาไปดวย ความหมายแฝงนสามารถสรางไดดวยพนฐานของความหมายตรงในสญญาตวเดยวกน แตถกโยงใหเขากบความหมายใหมได ซง โรลองด บารต นกสญศาสตรอกคนทส าคญ ทไดเขยนเรองเกยวกบระบบสญญะในชอวา “มายาคต” ไดใหความส าคญกบความหมายแฝง และไดแบงการสอความหมายแฝงออกเปน 2 ระดบคอ

1. ระดบปจเจกชน (Individual Connotations) เปนการสอความหมายสวนบคคล จากประสบการณชวต การศกษา หรอการสอความหมายสวนตว จงท าใหนยามในการตความหมาย ในกรณเชนน ตองระมดระวง เพราะเปนการสอความหมายแบบไมปกต เปนระบบสญญะในระดบท 1

2. ระดบวฒนธรรม (Cultural Connotations) การสอความหมายในระดบนจะเปนการสอความหมายทพวงเอา สญลกษณความสมพนธ เรองของวฒนธรรม เพอใหความหมาย กบผคนในวฒนธรรมนนๆ ถอวาเปนการสอสารจากระบบสญญะทมอยกอนแลว จงถอไดวา เปนมายาคต ระบบสญญะระดบท 2 การรวมรปสญญะ กบความหมายของสญญะ กลายเปนรปสญญะในระดบท 2

การประยกตใชแนวคดทางสญศาสตรกบสเปนสงทเปนไปได การใหความหมายของส แตละส เหมอนกบการใหความหมาย กบตวอกษรแตละตว การก าหนดคาความหมายของสโดยศลปน เปนสงทเกดขนได ผานงานศลปะ ผานผลงานทศนศลป อางองความหมายของสเขากบบางสงบางอยาง ซงนกจตวทยา และนกปรชญาเรองทฤษฎส มความเชอวาสสามารถสอความหมายไดในระดบสากล (Fraser and Bank, 2004)

27

เรองความหมายของสหรอสญญะของส มกจะถกเปรยบเทยบกบความเขาใจทางดานภาษา เพราะสมบางสงทเหมอนกบทฤษฎทางดานภาษา เพราะภาษาคอ การสอสารทจะบอกเราดวยตวอกษร การพด การไดยน และการอาน แตสจะบอกเราดวยอารมณ และความรสกจากงานศลปะ สญญาศาสตรจงเปนศาสตรทมสวนเกยวของกบการสอสารและภาษา ท าใหเกดความเขาใจในการผลงานศลปะทมการสอความหมายดวยสไดเปนอยางด

ในทางศลปะ สอาจจะถกตความจากความเปนจรงตามธรรมชาตตามการมองเหน เชน สเขยวคนสน าทะเล ฟาคอสทองฟา เปนตน การตความเหลานเปนการตความขนพนฐานเบองตน สวนการตความแบบสญศาสตร คอการตความโดยมปจจยอนๆทเกยวของคอเรองของคตความเชอ คานยม วฒนธรรมเขามาเกยวของ ท าใหการตความมความหมายมากยงกวาสงทตามองเหน ถอวาเปนการตความเรองของสในขนท 2 ทมความหมายแฝงอกมากมาย ซงมสวนของปจจยจากเนอหาทางสงคม วฒนธรรม ความเชอตลอดจนการใหความหมายจ าเพาะของสลงไปในผลงานศลปะจากศลปนทหลากหลายแตกตางกนออกไป

เพราะฉะนน การเขาใจสญญะของส ผชมจะตองท าความเขาใจสญญะของสในคตความเชอ ศาสนาวฒนธรรม บรบทสงคม ทตรงกนดวย เหมอนกบจะตองมการเรยนรภาษาใหตรงกบ ภาษาของผพดหรอเขยน ถงจะเขาใจภาษานนๆได ซงสญญะของสกเปนเชนเดยวกน

สญศาสตรกบภาพแทนความในทศนศลป โดยเหตทการแทนความ (Representation) นนมองคประกอบส าคญคอ ความ

คลายคลง (Resemblance) และ กรอบจ ากด (Limitation) เราจงมกคดกนวาภาพสามารถสอสารไดตรงไปตรงมากวาภาษาพดหรอเขยนซงมกแปรปรวนไปตามแตละวฒนธรรม มกคดถงภาพในฐานะสงทสอความไดตรงไปตรงมาและมความหมายทเปนสากล การทศลปะมแนวคดเกยวกบการแสดงออก (Expression) ทศนศลปจงถกตความในบรบทของวฒนธรรมจากประสบการณทศลปนคนเคยในภมภาค หรอทองถนของตวเองและเขาใจอยางลกซง และพยายามสรางประสบการณออกมาเปนผลงานศลปะใหผดไดรบถงความเชอความศรทธา และวฒนธรรมทศลปนไดประสบมา ศลปะทไมไดมลกษณะ “แทนความ” (Representational) เชน ศลปะอมเพรสชนนสม (Impressionist art) หรอศลปะนามธรรม (Abstract art) ศลปนอมเพรสชนนสมพยายามสรางงานทท าใหการใชภาพแทนความ (Visual representation) มฐานะเสมอดวยกบการรบรทางตา (Visual Perception) ในขณะทศลปนนามธรรมพยายามสรางงานทกอใหเกดอารมณโดยตรงแกผชมโดยปราศจากองคประกอบทมความหมายในลกษณะคลายขอความ (Text – Like) (Potts Alex, 1996: 27) เปาหมายของศลปนเหลานกอเกดปญหาเพราะในทสดคนเรายอมหลกไมพนทจะพยายามหาความส าคญและความหมายเทาทเราจะท าไดจากสวนทชดเจนทสดของภาพทเราเหน เชนจตรกรรมนามธรรมของ แจคสน พอลลอค (Jackson Pollock) ซงประกอบขนดวย หยดส ท าใหเรารสกถงความ “ดบ” ของภาพทวทศน

28

แมแตการยอมรบและอธบาย การทภาพใดๆไมมความหมายหรอรหสใด ๆ กยอมลากเราเขาไปสวงวนของภาษา ซงยอมเปนฉากกนระหวางเรากบตวจตรกรรมนน

แนวคดของบารตสทแบงความหมายออกปน Denoted Meaning กบ Connoted Meaning มประโยชนในประเดนน เพราะเราอาจอนโลมวาคนสองคนอาจมองเหนสงเดยวกนได (โดยปราศจากการตความใหความหมาย) ไ มวาจะเปนภาพนามธรรมของพอลลอค หรอภาพดอกบวของ Monet แตหลงจากชวขณะแรกทเหนคนเราอาจสรางสญญต (The Signified หรอ ตวความหมาย) และสรางสญญะสบเนองอะไรไดอก ดวยแนวคดขางตน ค าพดวา “เราเหนสงเดยวกน” จงไมอาจเปนจรงไดอยางสมบรณ งานศลปะทเกดขนหลงจากทวฒนธรรมตะวนตกไดรบผลกระทบจากทฤษฎวพากษ (Critical Theories) ของบารตสและนกวชาการคนอนๆ มลกษณะระแวดระวงตอการทสงคมพยายามท าความเขาใจตอทศนศลปในฐานะภาษา (Language) ในฐานะสญญะ (Singns) ในฐานะสญญาณ (Signiflers) และในฐานะรหสนย (Codes) วาการตความหมายนน ๆ อาจเกดการผดพลาดไดสง

6. สญลกษณสกบรปทรง สญลกษณของสกบรปทรง ไดเคยถกตความจากผบกเบกศลปะนามธรรม คอ วาซล

คานดนสก (Wassily Kandinsky, 1866-1944) ดวยการสรางทฤษฎและกฎเกณฑใหมในความรสกสวนตวตามแนวคดของศลปะนามธรรม โดยมการใชรปทรงเรขาคณตทตดทอนสงตางๆใหเปนรปทรงทเรยบงาย การตความรปของสในครงนนสงผลการครอบง าศลปะและการออกแบบในชวงการปฏวตอตสาหกรรม ในป 1917 เปนอยางมาก รปทรงของ สเหลอง สแดง และสน าเงน ตามความคดของคานดนสก (Kandinsky, 1914)

ภาพท 2 สญลกษณของสกบรปทรง ตามความคดของ Wassily Kandinsky (1914)

29

1. รปทรงสามเหลยม รปทรงไดนามกทมความเคลอนไหวสงสมควรใหใชสเหลองทอยในกลมสรอน เปนสสวาง สแหงความเคลอนไหว มพลง และแสงสเหลองเหมอนคนโรคจต (Kandinsky, 1914)

2. รปทรงสเหลยม รปทรงตรงกลางระหวางรปทรงสามเหลยมและรปทรงวงกลมเปนรปทรงทนาสนใจเหมาะสมกบการใชสแดง เปนสทอยตรงกลางระหวางสสวางและสมด สแดงเปนสทสรางจดสนใจไดด (Kandinsky, 1914)

3. รปทรงวงกลม รปรางทนาเบอสมควรเปนส หมองคล า เชน สน าเงน สน าเงนเปนสของความไมกระตอรอรน (Kandinsky, 1914)

และในป 1980 ศลปนรวมสมยชาวองกฤษ เชอสายอนเดยชอวา Anish Kapoor ไดสรางงาน โดยประสาน รปทรงและส ในผลงานของตวเอง โดยเขามความเชอวา รปทรงกบสมความใกลชดกน มสวนทสมพนธกน ผงสแดงในผลงานแสดงวสดสญญะของความเปนเชอชาตและวฒนธรรมแบบอนเดยของศลปน รปทรงกมความสมพนธเชนนนเหมอนกน

7. สญลกษณสกบความเชอทางศาสนา ในประวตศาสตรมนษยชาต มกจะมสญลกษณบางอยางทกอใหเกดตวตนของกลม

ชาตพนธสญลกษณทางสกเปนหนงในตวบงบอกตวตนจากศาสนา ความเชอ สงเรนลบ ชนชาต ศลปะและวฒนธรรมผานแงมมประวตศาสตรมนษยชาตมาชานาน สตางๆทปรากฏในศาสนาจงมความหลากหลายทแตกตางกน การตความดวยทฤษฎของสญศาสตรตามหนงสอมายาคตของโรลองด บารต (Bathes, 1957) เปนการชวยปพนฐานใหเราประยกตสญศาสตรมาใชกบภาพวฒนธรรมและวสดวฒนธรรมไดดยงขน กลาวโดยสรปบารตสพยายามพสจนวาความหมายทเราใหแกภาพไมไดเปนผลโดย “ธรรมชาต” จากสงทเรามองเหนกลาวอกนยหนงกคอ ความเขาใจของเราตอภาพใดๆ ทเราเหนไมไดเกดขนลอยๆ ชนดทเราอาจโมเมไดวาความหมายของสงนนปรากฏอยแบบตรงไปตรงมา (Self – Evident) และความเขาใจทแตละคนไดรบจากภาพใดๆ กไมไดเปนสากล (คอแตละคนอาจเขาใจภาพเดยวกนตางกนได) ตวอยางเชน เราอาจใหความหมายแกภาพใดๆ ไดยากมากหากไมมค าอธบายประกอบภาพนน นอกจากนความหมายทเราใหแกภาพ ยอมเชอมโยงกบปจจยทางวฒนธรรม อยางไรกตามวฒนธรรมไมใชปจจยเดยวทมอทธพลตอปฏกรยาของเราทมตอภาพนน (Potts, 1996) บารตส เรยก ผลกระทบจากการมองเหนวบแรก (Immediate Visualimpact) วา Denoted meaning (หรอ First – Order or Basic Meaning) และเรยกความหมายเชงวฒนธรรมทเราเชอมโยงเขากบสงทเรามองเหนวา Connoted meaning (หรอ Second – Order Meaning) หรออกนยหนง Denoted meaning อางความถงการทเราหมายร (recognition) สงทภาพหรอภาพถายบอกเรา ในขณะท Connoted meaning เปนความหมายทอางองจากการทภาพ “เชอเชญ” เราให ตความ และใหความหมายแกภาพนน และความหมายทเราใหแกภาพนนกอาจเกนไปกวาทศลปนหรอ

30

ชางภาพตงใจ แนวคดนของบารตสชวยปพนฐานใหเราประยกตสญศาสตรมาใชกบภาพวฒนธรรมและวสดวฒนธรรมและเมอพดถงความหมายเชงวฒนธรรม เรากจ าตองเขาใจถงอทธพล ของบารตสทมตอแนวคด “หลงโครงสรางนยม” (post – structurist) แนวคดหลงโครงสรางนยมไมมองภาษาในเชงโครงสราง แตมองภาษาในฐานะกระบวนการวางโครงสราง (structuring process) ซงเกดจากความสมพนธระหวาง ผอานหรอผบรโภค (Ribere, 2002) ในแงน แนวคดหลงโครงสรางนยมมงเนนการศกษาผลกระทบจากภาษาและบทบาทของปจเจกบคคลในการสรางความหมาย

7.1 สญลกษณสในศาสนาครสต ในคมภรไบเบลสมยใหม สขาวไดถกแทนความเหมอนแสงสวางและพระครสต

สญลกษณสแดงและสด าถกแทนสญลกษณของความสบสนและการท าลายทถกบนทกไวในโบสถครสตชวงแรก ๆ ของยคกลาง แตนกประวตศาสตรไดมการวจยถงการใชสในพธสวดบชาพระเจาในโบสถ ในศตวรรษท 9 โดยชดคลมของนกบวชใชสด า สมวง สฟา สเหลอง และสเขยว แตการใชสตามพธตามเทศกาลตาง ๆ เรมขน ในป ค.ศ. 1100 ทเรยกกนวา “Jerusalem sequence” สปรากฏในชดคลมของนกบวชในพธสวดตามเทศกาลดงน วนจตของพระเยซครสตใชสด า วนครสตมาสใชสแดง สขาว สทอง พธถอศลใชสด า เทศกาลคนชพของพระเยซ (Easter) ใชสขาว วนเสดจสสวรรคของพระเยซครสตใชสฟา เทศกาลเฉลมฉลองหลงวนเอสเตอรใชสแดง และ การใชสตางๆในเทศกาลเฉลมฉลองในวนเซนตเดยของบาทหลวงตางๆดงน Saints Stephen สแดง Saints Purifiastian สด า Saints Peter และ Saint Paul สแดง สในเทศกาล Holy Cross สแดง ในยคสมยของพระสงฆราช Innocent ท 3 (ค.ศ. 1298-1216) สขาว สแดง สด าและสเขยวไดถกใชอยในพธการตางๆ ในชวงระยะเวลาของสทใชในสถานทขององกฤษในศตวรรษท 13 และศตวรรษท 14 ทถกระบไวคอสขาวกบสแดง ในศตวรรษท 17 และศตวรรษท 18 สไดท าใหมลกษณะเปนระเบยบแบบแผนมากขนในแตละโบสถของศาสนาครสตทมการใชมาถงปจจบน ตงแตสงครามโลกครงทสองสญลกษณเรองสจากยคสมยกลางไดถกปลอยวางและเปนอสระมากขนโดยการใชสในชดคลมของนกบวช และสงทแขวนประดบประดาไดมการจบคสทหลากหลายมากขน

ในการหาสญลกษณของสทใชในโบสถของศาสนาครสตจะใชความคนเคยจากสของเครองแตงกายของบาทหลวงแตละองค สด าถกใชโดยบาทหลวง Bendietine, Cowley Fathevs, Augustinians และบาทหลวง Jesuits สเทาถกใชโดยบาทหลวง Fanciscans สขาวถกใชโดยบาทหลวง Cistercians ชดคลมสด าทบดวยสขาวถกใชโดยบาทหลวงในนกายโรมนคาทอลค หรอสวมใสชดคลมสขาวทบบนสน าตาล สของเครองแตงกายนคอนขางเปนสน าตาลหมนอมเหลองเปนสญลกษณแทนความหมายของความอตคด ความยากจน ความถอมตน ความนอบนอม และเปนผรบใชพระเจาซงเปนสทชางตรงกนขามกบสทใชในพธ ทมกจะใชสสดใส

31

ในความหลากหลายของนกายในศาสนาครสต ท าใหสทใชในแตละนกายมความหลากหลายตามไปดวย นกายทางตะวนออกมสในพธทเขาชนชอบเปนของตวเอง สถาปตยกรรมของอาณาจกร Byzantineใชสแดง ในชวงเวลาของการถอศลอดและการไวทกขพธของ Rutherman ใช สขาว ในเทศกาลเฉลมฉลองพระแมมารและ Saints ตางๆ ส าหรบเทศกาลของผทยอมพลชพเพอศาสนา ใชสแดง สมวงมการใชในเทศกาลทหลากหลาย เชน ส าหรบการเฝายามในคนครสตมาส วนในพธเสดจมาของพระเยซ วนถอศลอด สปดาห Easter ความเศราหมองของมารดาของพระเยซครสต การตดหว John the Baptist, Holy Cross, วนพธ และวนศกรเปนตน ใชสด าส าหรบพธกรรมตางๆเกยวกบความตาย สเขยวใชส าหรบวนท างาน (ทรวมวนเสาร) ในพธของรฐยเครนใชสขาวในความหมายของเทศกาลทส าคญเหมอนสแดงในพธแหงการทรมานและพธฝงศพชาวอารเมเนยใชสเหมอนกบโบสถของทางตะวนตกเชนสแดงในโบสถของเทศกาลอสเตอร พธงานศพสขาว ครสตศาสนานกาย Coptic Church ใชทงสขาวและสแทนแทนวนอาทตยและเทศกาลและพธตาง ๆ สมวงแทนชวงถอศล สด าแทนสของพธงานศพ (Edith Anderson Feisner, 2006: 124-125)

7.2 สญลกษณของสในศาสนายว ในไบเบลของชาวฮบรใชสขาวแทนสญลกษณของความบรสทธเหมอนกบสขาว

ของนกพราบในเรองเรอโนอาหในศาสนายวใชสทหลากหลายตามยคตามสมยของระยะเวลา ในการแทนความหมายพระสงฆในศาสนาอยในยคตนจะใชสเพยง 4 สส าหรบพธทางศาสนาคอสแดงและสขาวและอกสองสทตางออกไปทไมใชสมวงหรอสทเกยวกบสมวง ลายธงชาตของอสราเอลจะใชสทมาจากสของผาคลมไหลของผสวดมนตรในศาสนายวทมสฟาของทองฟาและสขาวทเปนสญลกษณของสวรรคและพนโลก ในศตวรรษท 19 ผทเปนนกรองน าในโบสถยวและพระในศาสนายวจะสวมเสอคลมยาวสด าและสวมหมวกสด าในพธชมนมทางศาสนา ในวนอดอาหารและสวดมนตทงวนในโบสถยวผเขารวมตองสวมใสเสอผาชดสขาวทเปนสญลกษณของความบรสทธ (Edith Anderson Feisner, 2006: 125)

7.3 สญลกษณของสในศาสนาอสลาม สเขยวเปนสทแทนสญลกษณของศาสนาอสลามเพราะอสลามไมตองการ

แบงแยกความเปนนกบวชกบศาสนกชน โดยมผาคลมหรอหมวกโพกศรษะสเขยวแสดงถงผสบทอดสกลของมฮมหมดหรอลกหลานของศาสดามฮมหมด ชดแตงกายดวยเสอคลมสด าของศาสนาเปนสงเตอนใจในกรณของผน าศาสนานกายชอะ Shiites ผสวมใสเสอคลมสด าเพอระลกถงความทกขยากของ Husayn บตรชายของ Ali กบ Fatimah ผซงไดสละชวตเพอศาสนาในกรงคาบาราทเปนเมองในอรกปจจบน ใน ปค.ศ. 680 ความลกลบในเชอกของเครองแตงกายในนกายของนกบวชอสลามนกบวชทสวมเชอกสด าเหนอเครองแตงกายเปนสญลกษณถงความตาย ขนคอของอฐเปนสญลกษณถงปายหลมฝงศพ ความหมายซอนเรนของสขาวแปลไดกวางมาก เสอคลมมจบบนแจคเกตสนท

32

เกยวของกบการเตนของนกบวชทางศาสนา นกบวชจะพยามเหวยงความมดมนความเศราความตายจนปรากฏแสงสวางสขาวจากเชอกสขาว เหมอนการกลบมาฟนคนชพอกครง บนศรษะของผน าจะสวมใสผาคลมสเขยวเพอเปนสญลกษณ

ชาวมสลมเคารพสเขยวทเปนสญลกษณแทนผาโพกศรษะของมฮมเหมด ความอดมสมบรณ ใบไม ราชวงศฟาตมา(ลกสาวของมฮมเหมด) สขาวแทนราชวงศ Ummayid สด าราชวงศ Abbasid สแดงแทนสของผสบทอดสกลของมฮมเหมดในกรงเมกกะ (สถานทก าเนดพระมฮมเหมดในประเทศอยปต) (Edith Anderson Feisner, 2006: 125)

7.4 สญลกษณของสในศาสนาพทธและศาสนาเตา ศาสนาพทธจะหลกเลยงสทเปนแมส จวรของนกบวชจงจะเปนสทเบรคสแลว

หรอฆาสไมใหสด ไมวาจะเปนสสมหรอสน าตาลซงเปนชดนงหมทวไปของนกบวชหรอทเรยกวาไตรสกขา คอผาสามชนของนกบวชทมพนฐานมาจากสของหญาฝรน (Saffron) เมอน ามาละลายน าจะท าใหมสออกเหลองอมสมสของเสอคลมของพระชาวจนทไดรบอทธพลมาจากวฒนธรรมจากอนเดยตงแตในยคสมยถง (คศ. 618 - 907) ซงตรงกนขามกบชดคลมสด าของนกบวชในศาสนาเตาในญปนผมจตศรทธาใน Shujendo หรอรจกกนในนามวา Yamabushi สของชดคลมจงสามารถแบงแยกระหวางนกบวชศาสนาพทธกบนกบวชในศาสนาเตาได หรอนกบวชในขนเขาจะสวมใสดวยชดสขาวซงเปนสญลกษณถงความบรสทธในพธทางศาสนา (Edith Anderson Feisner, 2006: 125)

สวนในศาสนาพทธนกายเถรวาท อนหมายถงคณะสงฆกลมทยดค าสงสอนของพระพทธเจา ทงถอยค า และเนอความททานสงคายนาไวโดยเครงครด ตลอดจนรกษาแมแตตวภาษาดงเดมคอภาษาบาล โดยเฉพาะประเทศไทยจะมสจวรทหลากหลายอาทเชนสกรกสฝาด สแกนขนนเปนตน เครองอฐบรขารของพระภกษสงฆจงจะมสทคลายๆกบเครองนงหมนเชนกน สญลกษณของสจะไปปรากฏในงานจตรกรรมไทยทมเรองราวเกยวกบพทธศาสนาเปนสวนใหญ การใชสมความหลากหลาย แตกมสสวนใหญทครองง าสทงหมดคอสแดงเปนปรมาณ 70 - 90% ในสโดยรวมทงหมด อนเกดมาจากความเชอในการใชสแดงวาเปนสทเพมความศกดสทธใหกบองคพระประธานทเปนสทองไดด (สรศกด เจรญวงศ, 2555) เปนสทแทนบรรยากาศของสวรรค (อมร ศรพจนารถ, 2514) เปนสทแทนพนทวางในงานจตรกรรมไทย จากแนวคดนท าใหบรรยากาศภายในของศาสนสถานในประเทศไทยจงเปนสแดงเปนอตลกษณส าคญ สแดงทกลาวถงนครอบคลมไปทงหมดของหมวดหมสแดงหลายสอาทเชน สแดงชาด สดนแดง สดนแดงเทศ สแดงลนจ เปนตน

นอกจากนยงมการใชสทองเปนสส าคญในองคประกอบทมความส าคญ ซงสวนใหญสทองมาจากการปดทองค าเปลว จากความเชอทวาสทองเปนโลหะทมคามากทสด จงมการใชสนในต าแหนงทส าคญ เปนจดเดนทสดในงานจตรกรรมไทย และงานศลปะไทยทงหมด จงปรากฏสทอง

33

แทนสกายของพระพทธเจา ในลวดลายเครองแตงกายของกษตรย ลวดลายของสถาปตยกรรมเชน โบสถ วหาร เจดย ชอฟา จะแปะทองค าเปลว หรอตดกระจกสทองแวววาว เปนตน

นอกจากนยงมความเชอทเกยวกบสในศาสตรฮวงจย ซงมความเชอวาธาตทง 5 ถอเปนองคประกอบของทกสรรพสง ธาตทง 5 จงมอทธพลในเชงความเกยวเนองสมพนธของสงตางๆทรวมกลมกนอยโดยมการก าหนดสดงน

ธาตทอง เปนตวแทนของความบรสทธ ดงนนสขาวจงเปนตวแทนแหงสญลกษณ มอ านาจควบคมอวยวะทงภายนอกและภายใน ของรางกาย ซงไดแก ใบหดานซายและปอดธาตทองกอใหเกดธาตน า และท าลายลางธาตไม สขาวจะสงเสรมใหเกด โชคลาภ ดงดดทรพยสนน ามาซงความเจรญรงเรอง

ธาตน า เปนตวแทนของความลลบ ซบซอน ผสมกลมกลนเชนเดยวกบสายน า ดงนน จงมสน าเงน สฟา และสด าเปนตวแทนแหงสญลกษณ มอ านาจควบคมอวยวะทงภายนอกและภายในรางกาย ซงไดแก ปาก และไต ธาตน าสนบสนนสงเสรมกอเกดธาตไม ท าลายธาตไฟ สด าทหมนหมองจะลดทอนพลงธาตน า ท าใหอบเฉาเรองบตร คครอง บรวาร ญาตมตร

ธาตไม เปนตวแทนของการเจรญเตบโตและความเจรญรงเรอง การปรบเปลยน ดงนน จงมสเขยวเปนตวแทนแหงสญลกษณ มอ านาจ ในการควบคมอวยวะทงภายนอกและ ภายในรางกาย ตงแตใบหดานขวา และตบ ธาตไมสนบสนนสงเสรม กอใหเกดธาตไฟ และท าลายธาตดน สเขยวของธาตไมสงเสรมเรองเกยวกบสขภาพทงกายและใจ

ธาตไฟ เปนตวแทนของความสดชนกระปรกระเปรา สดใส ดงนน จงมสแดงเปนตวแทนของสญลกษณ มอ านาจในการ ควบคม อวยวะภายในและภายนอกรางกาย ซงไดแก หนาผากและหวใจ ธาตไฟสนบสนนสงเสรม กอเกดธาตดน และท าลายลางธาตทอง สแดงของธาตไฟจะสงเสรมโชคลาภ รกษาระดงความเจรญรงเรองใหคงท

ธาตดน เปนตวแทนของความหนกแนนมนคง ความบรบรณในเชงของวตถและสงจ าเปนในการด าเนนชวต ดงนน จงมสเหลองและสในโทน ทเกยวเนองดวยสเหลอง เปนตวแทนแหงสญลกษณ มอ านาจในการควบคมอวยวะ ทงภายในและภายนอกรางกาย ไดแก จมก มาม ธาตดนสงเสรมและสนบสนนธาตทอง ท าลายธาตน า สเหลองสดใสจะสงเสรมความมนคงในเรองของของหลกฐานบานชอง อ านาจบารม

และไดก าหนดธาตตางๆตามปเกดอกดงน ปชวด (ธาตน าสน าเงน สด า), ปฉล (ธาตดนสเหลอง), ปขาล (ธาตไมสเขยว), ปเถาะ (ธาตไมสเขยว), ปมะโรง (ธาตดนสเหลอง), ปมะเสง (ธาตไฟสแดง), ปมะเมย (ธาตไฟสแดง), ปมะแม (ธาตดนสเหลอง), ปวอก (ธาตทองสขาว), ประกา (ธาตทองสขาว), ปจอ (ธาตดนสเหลอง) และปกน (ธาตน าสน าเงน สด า)

34

นอกนนยงมเรองสทเกยวเนองกบการท าสมาธในพทธศาสนา ทเรยกวาการแพงกสณ ความหมายของ กสณ คอวธการปฏบตสมาธแบบหนงในพระพทธศาสนา มความหมายวา เพงอารมณ เปนสภาพหยาบ ส าหรบใหผฝกจบใหตดตาตดใจ ใหจตใจจบอยในกสณใดกสณหนงใน 10 อยาง ใหมอารมณเปนหนงเดยว จตจะไดอยนงไมฟงซาน กสณทง 10 อยาง แบงออกเปน 2 พวก (บรพา ผดงไทย, 2551)

พวกทหนง คอ กสณกลาง ม 6 อยาง คนทกจรตฝกกสณไดทง 6 แตตองดใหเหมาะกบจรตนสยของแตละคน เชน คนมโทสะจรต ไมควรฝกกสนไฟ เพราะจะไปเสรมธาตไฟในตว ท าใหยงมโทสะมากขน (ยงท าใหหงดหงดงาย) เปนตน แตถาใหดคอแพงกสณตามธาตของผท าสมาธดงน

1. ปฐวกสณ (ธาตดน) จตเพงดน โดยก าหนดวาสงนเปนดน หายใจเขาใหภาวนาวา “ปฐว” หายใจออกใหภาวนาวา “กสณง”

2. เตโชกสณ (ธาตไฟ) จตเพงไฟ คอการเพงเปลวไฟ โดยก าหนดวาสงนเปนไฟ หายใจเขาใหภาวนาวา “เตโช” หายใจออกภาวนาวา “กสณง”

3. วาโยกสณ (ธาตลม) จตเพงอยกบลม นกถงภาพลม โดยก าหนดวาสงนเปนลม หายใจเขาใหภาวนาวา “วาโย” หายใจออกภาวนาวา “กสณง”

4. อากาสกสณ (ชองวาง) จตเพงอยกบอากาศ นกถงอากาศ คอการเพงชองวาง โดยก าหนดวาสงนเปนชองวาง เวลาหายใจเขาใหภาวนาวา “อากาศ” หายใจออกภาวนาวา “กสณง”

5. อาโลกสณ (กสณแสงสวาง) จตเพงอยกบแสงสวาง นกถงแสงสวาง วธเจรญอาโลกกสณใหผปฏบตยดโดยท าความรสกถงความสวาง ไมใชเพงทสของแสงนน เวลาหายใจเขาใหภาวนาวา “อาโลก” หายใจออกใหภาวนาวา “กสณง”

6. อาโปกสณ (ธาตน า) จตนกถงน าเพงน าไว คอการเพงน า โดยก าหนดวาสงนเปนน า หายใจเขาใหภาวนาวา “อาโป” หายใจออกภาวนาวา “กสณง”

พวกทสองคอ กสณเฉพาะอปนสยหรอเฉพาะจรตส าหรบคนโกรธงาย คอ พวกโทสจรต ม 4 อยางทเกยวของกบการแพงส หรอก าหนดนมตดวยสตางๆ

1. โลหตกสณ เพงกสณหรอนมตสแดงจะเปนดอกไมแดง เลอดแดง หรอผาสแดงกไดทงนนจตนกภาพสแดงแลวภาวนาวา โลหต กสณง

2. นลกสณ ตาดสน าเงน สด า หรอเขยว หรออะไรกไดทเปนสในหมวดสน าเงน สด า หรอเขยว แลวหลบตาจตนกถงภาพสน าเงน สด า หรอเขยว ภาวนาวา นล กสณง

3. ปตกสณ จตเพงของอะไรกไดทเปนสเหลอง ภาวนาวา ปต กสณง 4. โอทาตกสณ ตาเพงสขาว หรอแพงอะไรกไดทเปนสขาว แลวหลบตานกถง

ภาพสขาว ภาวนาโอทา กสณง จนจตมอารมณเปนหนงไมวอกแวก ไมรลมหายใจ ภาพกสณชดเจน

35

จะเหนไดวาความเชอเรองของสในพทธศาสนา มสวนเกยวของในหลายมต มความลกล านอกเหนอไปจากสของวตถธาตตามตาเหนแลว ยงมความเชอไปถงธาตทง 5 ของแตละบคคล และสในระดบจตของการท าสมาธอกดวย

7.5 สญลกษณของสในศาสนาฮนด ในศาสนาฮนดมการใชสเปนสญลกษณแทนความหมายดงน สขาว แทนความด ความสวาง ความสงบ ความฉลาดหลกแหลมของความร

แทนพระวษณผแทรกซมอยทวไป ผด ารงไว ผถนอมรกษา สแดง แทนพระพรหมผสราง สแดงหมายถงความเคลอนไหวความมชวตชวา

กเลส ตณหา อารมณโทสะ ความหลงใหล พลงชวต แหลงก าเนดชวต (เจาสาวจะใสชดสแดงแทนสญลกษณของการเกดใหมในชวงชวต)

สด า หมายถง ความมด ความสะเทอนใจการขาดความสนใจแทนพระศวะผท าลาย

สน าเงนแทนพระกฤษณะ ความเปนสากลความใหญโตมโหฬารของทะเลและทองฟา

สเหลองอมสมจากหญาฝรนใชส าหรบชดของนกบวชแสดงถงความสงบและการสละหรอการละทงแลวซงกเลศ

การแบงแยกสของเครองแตงกายของศาสนกชนฮนดทวไปกบสเครองแตงกายในนกบวชฮนดคอนขางยากเพราะอยในวฒนธรรมทเชอมโยงกบศาสนามาชานาน สกายของพระกฤษณะตอนจตลงมาเกดเปนพระวษณโดยปกตมกใชสกายเปนน าเงน แทนความหมายของทองฟาและมหาสมทร ชชวนใหเปนเหมอนการอยเหนอกาลเวลาเหนอจกรวาล และมกอธบายวาไดสวมใสเครองนงหมสเหลองอมสมแทนความหมายของพนโลกท าใหดเหมอนสามญชน

ในเทศกาล Holi เทศกาลสาดสของชาวฮนดทครกครนสนกสนาน จากบานหนงไปอกบานหนงทมการละเลงสไปบนใบหนาของเพอนของคนรจก เหมอนการเลนสาดน าของทางเอเชยตะวนออกเฉยงใตในเทศกาลสงกรานต (Edith Anderson Feisner, 2006: 125-126)

8. ความรเรองสไทย จตรกรรมไทย เปนงานวจตรศลปทมความสวยงามเปนเอกลกษณเฉพาะ สะทอนให

เหนถงวฒนธรรมอนดงามของชาต มคณคาทางศลปะและเปนประโยชนตอการศกษาคนควาเรองราวทางประวตศาสตร ศาสนาและโบราณคด จตรกรรมไทยแบงออกได 2 ประเภท คอ

1. จตรกรรมไทยแบบประเพณ (Thai Traditional painting) เปนงานจตรกรรมทแสดงความรสกชวตจตใจและความเปนไทย ทมความละเอยด ออนชอยงดงาม สรางสรรคสบตอกน

36

มาตงแตอดต และสงเคราะหจนไดลกษณะประจ าชาต ทมรปแบบเปนพเศษเฉพาะตว เปนงานศลปะในแบบอดมคต (Idialistic Art) นยมเขยนเปนภาพทเกยวเนองกบเรองราวตางคอ

1.1 พทธประวต และเรองราวอนเกยวเนองกบศาสนาพทธ 1.2 พงศาวดาร ต านาน เรองราวเกยวกบพระมหากษตรย เรองคตนยมอนเปน

มงคล 1.3 วถชวต ความเปนอย ขนบธรรมเนยม ประเพณตาง ๆ ลกษณะของผลงานเปนภาพจตรกรรม ระบายสแบนเรยบดวยสทคอนขางสดใส แลว

ตดเสนมขอบทคมชด ใหความรสกเปนภาพ 2 มต มลกษณะในการจดวางภาพแบบเลาเรองเปนตอน ๆ จากบนลงลาง มวธการใชสแตกตางกนออกไปตามยคสมย ทงสเอกรงค และพหรงค

2. จตรกรรมไทยรวมสมย (Thai Contemporary painting) เปนงานจตรกรรมทแสดงออกถงวฒนธรรมใหมแนวความคดใหม ทปรากฏอยในปจจบน เปนรปแบบทไดรบอทธพลจากงานศลปะตะวนตกทน ามาผสมผสานกบรปลกษณแบบไทย ๆ แลวสรางสรรคเปนรปแบบใหมขน

8.1 การใชสตามความเชอในภาพจตรกรรมไทย คตความเชอในการใชสมกปรากฏในงานศลปกรรมไทยทกแขนง โดยเฉพาะดาน

จตรกรรมไทยทมการเขยนเลาเรองราวเกยวกบพทธศาสนาเปนสวนใหญ ถงจะมการใชสทมความหลากหลายส แตกมสสวนใหญทครองง าสทงหมดคอสในหมวดสแดงเปนปรมาณ 70 - 90% ในสโดยรวมทงหมด อนเกดมาจากความเชอในการใชสแดงวาเปนสทเพมความศกดสทธใหกบองคพระประธานทเปนสทองไดด (สรศกด เจรญวงศ, 2555) กบเปนสทแทนบรรยากาศของสวรรค (อมร ศรพจนารถ, 2514) เปนสทแทนพนทวางในงานจตรกรรมไทย และโดยสญลกษณทตองการจะสอวาบรรยากาศในพทธสถานแหงนนแทนสถานทของสวรรคชนดาวดงสทมองคพระพทธประตมาเปนองคประธานอยบนฐานชกชประดษฐานอย โดยจะเหนการยนยนแนวคดนไดจากเรองเลาในงานจตรกรรมจากผนงหมกลอง หรอผนงสกดดานหลงพระประธาน ทมกจะเขยนเลาเรองของผงไตรภม ทเหนเขาพระสเมรอยเปนศนยกลางของจกรวาลและศนยกลางของผนง รายลอมดวยเขาสตตบรภณฑ 7 ชนลดหลนกนไป ถดจากทวเขาสตตบรภณฑเปนมหานททสธนดรอนกวางใหญ บนยอดเขาสตตบรภณฑเปนสวรรคชนดาวดงสมพระอนทรเปนผปกครอง ความส าคญของสวรรคชนดาวดงสมเรองราวทเกยวของกบพระพทธศาสนามากมาย คอเปนสถานทฟงธรรมในเทวโลก บรรดาเทวดาทงหลายจะมาประชมกนเพอฟงธรรม โดยมพระอนทรเปนประธาน และในพทธประวตยงเคยเสดจแสดงพระธรรมเทศนาโปรดพระพทธมารดาทประทบอยทสวรรคชนดสตใหลงมาฟงธรรมทสวรรคชนดาวดงสดวย จงเสมอนวาสวรรคชนดาวดงสเปนทรวมและชมนมเหลาเทวดาเพอเขาเฝาเพอฟงธรรมตอหนาพระศาสดานนเอง ซงจะเหนไดวาผนงแป หรอผนงทอยดานขางของพระประธานทอยเหนอหนาตางขนไป ทงดานซายและดานขวามกเขยนรปเทพชมนมเรยงอยเตมไปหมด ดาวดงสยงเปนทประดษฐานของเจดยจฬามณ ทบรรจพระเกศ

37

และพระธาตเขยวแกวของพระพทธเจาซงเปนทเคารพของเทพเจาทสถตอยในสวรรคชนอนๆ ตางกมานมสการพระเกศจฬามณเจดยเจานเปนเปนประจ า นอกจากนนบนเพดานของพทธสถานจะประดบประดาดวยไมแกะสลกหรอรปวาดดวงดาวทเรยกวาดาวเพดานบนพนสแดง เสมอนวาเพดานคอทองฟาเพราะมดาวประดบอย ซงสมพนธกบสแดงในพนจตรกรรมกนไปจนถงสแดงของเพดาน ซงแทนรงสพระธรรมของพระพทธเจาจากการตรสรทไดฉาบทองฟาหรอจกรวาลเอาไวทงหมดจากแนวคดนท าใหบรรยากาศภายในของศาสนสถานในประเทศไทยจงเปนสแดงเปนอตลกษณส าคญ สแดงทกลาวถงนครอบคลมไปทงหมดของหมวดหมสแดงหลายสอาทเชน สแดงชาด สดนแดง สดนแดงเทศ สแดงลนจ เปนตน

นอกจากนยงมการใชสทองในองคประกอบทมความส าคญ ซงสวนใหญสทองมาจากการปดทองค าเปลว จากความเชอทวาสทองเปนโลหะทมคามากทสด เปนวสดสทมประกายในตวเองแมมแสงนอย จงมการใชสนในต าแหนงทส าคญ เปนจดเดนทสดในงานจตรกรรมไทยและงานศลปะไทยทงหมด จงปรากฏสทองแทนสพระวรกายของพระพทธเจา ดงคณสมบตของมหาบรษวามฉววรรณดจสทอง ในลวดลายเครองแตงกายของกษตรย ลวดลายของสถาปตยกรรมเชน โบสถ วหาร เจดย ชอฟา จะแปะดวยทองค าเปลว ตดกระจกสทอง บรอนซทอง หรอวสดแทนสทองเปนตน

8.2 วสดสไทยและการปรงส สเปนสงทมความส าคญอยางหนงในการด ารงชวต ซงมนษยรจกสามารถ

น ามาใชใหเกดประโยชนในชวตประจ าวนมาตงแตสมยดกด าบรรพในอดตกาล มนษยไดคนพบสจากแหลงตาง ๆ จากพช สตว ดน และแรธาตนานาชนด จากการ คนพบสตาง ๆ เหลานน มนษยไดน าเอาสตาง ๆ มาใชประโยชนอยางกวางขวาง โดยน ามาระบายลงไปบนสงของ ภาชนะเครองใช หรอระบายลงไปบนรปปน รปแกะสลก เพอใหรปเดนชดขน มความเหมอนจรงมากขน รวมไปถงการใชสวาดลงไปบนผนงถ า หนาผา กอนหน เพอใชถายทอดเรองราว และท าใหเกดความ รสกถงพลงอ านาจทมอยเหนอสงตาง ๆ ทงปวง การใชสทาตามรางกายเพอกระตนใหเกดความฮกเหม เกดพลงอ านาจ หรอใชสเปนสญลกษณในการถายทอด ความหมายอยางใดอยางหนง

ในสมยเรมแรก มนษยรจกใชสเพยงไมกส สเหลานนไดมาจากพช สตว ดน แรธาตตาง ๆ รวมถงขเถา เขมาควนไฟ เปนสทพบทวไปในธรรมชาต น ามาถ ทา ตอมาเมอท าการยางเนอสตว ไขมน น ามน ทหยดจากการยางลงสดนท าใหดนม สสนนาสนใจ สามารถน ามาระบายลงบนวตถและตดแนนทนนาน ดงนนไขมนน จงไดท าหนาทเปนสวนผสม (Binder) ซงมความส าคญในฐานะเปนสารชนดหนง ทเปนสวนประกอบของส ท าหนาทเกาะตดผวหนาของวสดทถกน าไปทาหรอ ระบาย นอกจากไขมนแลวยงไดน าไขขาว ขผง (Wax) น ามนลนสด (Linseed) กาวและยางไม (Gum arabic) เคซน (Casein: ตะกอนโปรตนจากนม) และสารพลาสตกโพลเมอร (Polymer) มาใชเปนสวนผสม ท าใหเกดสชนดตางๆ ขนมา องคประกอบของส แสดงไดดงน

38

เนอส (รงควตถ) + สวนผสม = สชนดตางๆ (Pigment) (Binder) Color

ในสมยตอมา เมอมนษยมววฒนาการมากขน เกดคตนยมในการรบร และชนชมในความงามทางสนทรยศาสตร (Aesthetics) สไดถกน ามาใชอยางกวางขวาง และวจตรพสดาร จากเดมทเคยใชสเพยงไมกส ซงเปนสตามธรรมชาต ไดน ามาซงการประดษฐ คดคน และผลตสใหม ๆ ออกมาเปนจ านวนมาก ท าใหเกดการสรางสรรคความงามอยางไมมขดจ ากด โดยมการพฒนามาเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง สทมนษยใชอยทวไปไดมาจาก

1. สสารทมอยตามธรรมชาต และน ามาใชโดยตรง หรอดวยการสกด ดดแปลงบางจากพช สตว ดน แรธาตตาง ๆ

2. สสารทไดจากการสงเคราะหซงผลตขนโดยกระบวนการทางเคม เปนสารเคมทผลตขน เพอใหสามารถน ามาใชได สะดวกมากขน ซงเปนสทเราใชอยทวไปในปจจบน

3. แสง เปนพลงงานชนดเดยวทใหส โดยอยในรปของรงส (Ray) ทมความเขมของแสงอยในชวงทสายตามองเหนได

สไทยทชางน ามาใชในงานจตรกรรมแตเดมนนมนอยมาก มกใชสเดยว ทเรยกวา “เอกรงค” โดยใชสขาวสด าและสแดงเทานน ท าใหเกดความกลมกลนกนมาก ตอมาสทใชในภาพจตรกรรมกมมากขน มการเขยนภาพทเรยกวา “เบญจรงค” คอใชส 5 ส ไดแก สเหลอง เขยวหรอคราม แดงชาด ขาว และด า การวาดภาพทใชหลาย ๆ ส เรยกวา “พหรงค” สทใชลวนไดมาจากธรรมชาตเปนสวนใหญ และมทก าเนดตาง ๆ กน

สทปรากฏในงานจตรกรรมไทยนน มอยหลากหลายชนดแลวแตชางจะถนด ยงในสมยปจจบนสมมาก สมคณสมบตมากขนกวาเกา การเลอกใชสยงสะดวกมากขน แตกอนนนสตางๆ มไมมาก สทใชกนจรงๆ เปนสฝน (Pigment Powder) ซงเปนหลกในการเรยน จดเปนหมใหญๆ ดวยกน 4 หม มสด า สขาว สแดง สเหลอง สคราม รวมเรยกวา “สเบญจรงค” สตาง ๆ ทแปลกออกไปชางกผสมขนจากสในจ านวน 5 สทงสน

ลกษณะการเขยนสในงานจตรกรรมไทย 1. เขยนดวยสฝน ชางไทยนยมมากทสด เพราะสามารถแสดงสวนรายละเอยด

ไดมาก บนผนง ตามอดมคตของไทย ภาพสวนมากไมคงทนเพราะผนงชนจากฤดฝน 2. ภาพปนเปยก ชางไทยไมนยมเขยนเพราะเกบสวนละเอยดไมได ขณะเขยน

ตองรวดเรว จงไมประณต 3. ภาพสน ามน สคงทนมาก แตชางไทยไมนยมเขยน

39

4. สอะครลค มความเหนยวเมอแหง ยากแกการปดทองสวนใหญจะใชสเหลองทาแลวตดเสน แทนการปดทอง หากปดทอง เนอทองจะกระจายไปตดสวนอน ๆ ดวย ดงนนเวลาปดทอง ควรระมดระวงเปนอยางมาก

5. สโปสเตอร เวลาเขยนภาพไทย เนอสจะเปนแปงนวลซดมความคงทนถาวรนอย เมอโดนน าจะหลดลอกออกไดงาย โทนสทมอยในปจจบนไมตรงกบบรรยากาศของความเปนไทย ตองผสมอยางมาก การคมโทนสยาก ราคาแพงกวาสฝน แตสทจดวาเปนทนยมมากทสดคอสฝน เพราะพนผวมความแหง ดาน เมอเวลาปดทองแลว เนอทองจะไมกระจายไปตดในสวนอน ๆ การคมโทนสไดงาย เนอสมมาก เกลยไดงาย

สวนผสมส าคญในการปรงสคอ 1. ส : ตามปกตแลวจะใชรงควตถจากธรรมชาต เชน ชาดแดง เสน หรอสฝน

เพอใหเกดสตามทตองการ 2. โกฐจฬาลมพา : เปนพรรณไมลมลกขนาดเลกใบเปนฝอยคลายผกช ผวใบ

เรยบ สวนขอบใบหยกเปนฟนเลอย หลงใบมขนสขาวเลกนอย ใชเปนตวดดซบส 3. ดนขาว : ใชเปนตวผสมสวนประกอบใหเขากน 4. น ามนละหง : ใชเปนตวละลายส 5. พมเสน : ใชฆาเชอ 8.3 หมสไทยหลก 5 สแบบโบราณ 1. หมสด า สด านบางทกเรยกอกอยางหนงวา “เขมา” ทงนกเหตทเอาเขมาซง

เกดควนไฟอนลอยขนไปจบรวมตวกนมากเขาตามปลองไฟ หรอกนกระทะนนมาบดเปนสด า สด าซงท ามาจากเขมานมคณลกษณะตางกนเปนสองชนด คอ เขมาซงไดจากไฟฟนมกจะมเนอหยาบกวา เขมาไดจากควนน ามนเตา เขมาชนดนเนอละเอยดและสด าสนท สเขมาชนดดเขามกหอขายเปนแหนบเลกๆ สด าอกชนดเรยกวา “หมก” ลกษณะเปนสด าผสมยางไมปนเปนแทง เมอจะใชจงฝนออกละลายกบน า ใชตดเสนด าทเปนสวนละเอยด

2. หมสขาว สขาวนชางรนเกาเรยกวา “ฝน” ทเรยกดงนกเนองดวยเนอสมลกษณะและสเหมอนฝนทสตรใชผดหนา สขาวใหญเดยวกนกยงมความจดตาง ๆ กนออกไปดวยคณลกษณะในตวของมนเอง ดงน

สน าปน สชนดนท าจากปนขาว น าเอาเนอปนมาลางใหคายรสเคมออก แลวเกรอะเอาแตเนอปนบดกวนใหละเอยดละลายเขากนกบน า ใชทาระบายแตงานหยาบ ๆ ดวยเปนสชนเลว สขาวชนดนเรยกอกอยางหนงวา Cabonate Of Lime

40

สดนขาว สนไดจากดนมเนอละเอยดสขาว เมอน ามาบดซ าแลวแลงสกครงสองครงกน ามาใชทา หรอระบายได แตสไมใครขาวจด จงใชทาหรอระบายท าแตงานรองพน และท างานหยาบ ๆ ทวไปสนแตกอนเรยกวาสขาวกระบง หรอ Braytar

สฝนขาว หรอ Zince Oxide สชนดนเนอสละเอยดและขาวจดกวาสชนดแรก เปนสซงไดจากออกไซดของสงกะส หรอชนดเดยวกบฝนผดหนาของหญงจน และหญงญปน สขาวหรอฝนขาวนสวนใหญจงสงเขามาแตเมองจน

สขาว ทมชางไทยใชมดงน สขาวฝน ไดจากตะกว สไมทน นานไปจะเปลยนเปนสคล า ท าขนโดยใช

ตะกวตดเปนแผนเลกๆ ใสไหแลวเทน าสมแชไว ปดฝา เจาะรเลกๆ ทงไวประมาณ ๖ เดอน จะไดฝนขาวฟเปนผงละเอยดขาวสดใส แตเนอสฟาม เรองการเตรยมสน พบวามจนท ามาแลวตงแตครสตวรรษท ๗

สขาวกระบง ไดจากดนขาวเผาใหสกแลวบดละเอยดกรองเอากากออก จะไดเนอบรสทธ เรยกวา “กระบง” สนชางโบราณของไทยนยมใชกนมาก

สขาวปน ไดจากปนขาว บด และกรองไดเนอปนสะอาดและละเอยด สขาวทไดจากการเผาหนปนหรอเปลอกหอย จะเปนสขาวทมคณภาพคงทนถาวร

3. หมสแดง สแดงซงชางเขยนใชเขยนระบายรปภาพนน มคณสมบตออน กลาง และแกตาง ๆ กนเปนหลายระดบ ซงจ าแนกออกตามลกษณะไดดงตอไปน

สดน ลกษณะเปนผงสแดงคล าอมด าเลกนอย บางทกวาสดนแดงตรงกบสทเรยกในภาษาตางประเทศวา Light Red หรอ Indian Red สดนนแตกอนท าจากดนอนมสนมของแรเหลกเจอปนอยจงออกสแดงคล าๆ ไมใครสดใส ครนตอมามสดนอกชนดหนงเรยกวา “ดนเทศ” เนอละเอยดและสสดกวาสดนทเคยใชกนมาแตเดมจงนยมใชสดน (แดง) เทศแพรหลายออกไป นยวาสดนเทศสงซอเขามาแตเมองอนเดยทงนน

สชาด หรอสแดงชาด เปนสซงไดจากพชชนดหนงเรยกวาตนชาดหรคณ โดยวธน าเอาตนมาโขลกละลายน ากรองเอาแตตะกอนใชระบายหรอเขยนลวดลายตกแตงเลก ๆ นอย ๆ ภายหลงมสชาดมาจากเมองจนนยวาท าขนจากพชเชนเดยวกนแตเนอละเอยดและสสดกวา ชางเขยนจงหนมานยมใชสชาดชนดนกนมาก ใชระบายพนภาพหรอแมแตตกแตงลวดลายตลอดจนตดเสนตางๆ ทวไป สแดงชาดนถาเทยบกบชอสในภาษาตางประเทศกบส Scarlet Lake

สเสน หรอสแดงเสน สนท ามาจากออกไซดของตะกวแดง Lead Red เนอสมน าหนกมาก สออกแดงแสดเทยบไดกบ Virmillion ชางเขยนไมใครนยมใชดวยวาเปนสสดใสในระยะแรก แตพอนานเขาสกหนอยกจะซดจางเปลยนไป

41

สแดงลนจ เปนสส าเรจมาจากเมองจน เรยกวา “อนจ” เนอสนนทาเคลอบบนแผนกระดาษ ท าเปนผลกเลก ๆ เมอจะใชกละลายสนนดวยน าออกจากแผนกระดาษ สลนจหรออนจ ตรงกบส ALIZARIN CRIMSON (ปจจบนสจากแผนกระดาษจากจนมขายทวไป ราคาไมแพง สสดใส แตไมคงทน)

4. หมสเหลอง สในหมสเหลองน มสซงลกษณะกนอยบางเลกนอยดงน สเหลองดน เปนสซงท าจากดนชนดหนงมเนอสเหลองหมน ไมใครสดใส เนอ

สตดจะหยาบ ใชระบายพนดาด ๆ ทวไป ไมใครใชเขยนสงละเอยดประณตเทาใดนก สนตรงกบส Yellow Orche

สเหลองรง เปนสเหลองสดใสกวาสเหลองดน อนทจรงค าวา “รง” นนกหมายถงสโดยเฉพาะ แตในพวกชางเขยนนยมเรยกวา “รง” หวน ๆ เปนทรกนวาหมายถงสเหลองสด ครนภายหลงมาเรยกยดออกไปวา “รงทอง” บางทกเรยกวา “หรดานทอง” ส าหรบชอหลงนไมถก เปนความเขาใจผดไขวเขวไป “หรดาน” นนเปนแรชนดหนงเรยกวา Regar มสเหลองออน และเนอแขงกวา “รง” มาก “หรดาน” ใชจ าเพาะแตผสมเปนน ายาเขยนปดพนท าลวดลายรดน าปดทองเทานน สเหลองรงนนไดจากยางของตนไมยนตนชนดหนงเรยกวา ตนรง มชอเรยกในพฤกษศาสตรวา Garcinia Hanburyi Hook ขนอยตามปาและบนเกาะบางแหงแถบจงหวดชายทะเลภาคตะวนออกของอาวไทย กบยงมทเกาะลงกา และแถวอนเดยใตอกดวย การเตรยมเกบรงนนบางแหงกยงสบยางรงออกจากตน แตงบางแหงลอกเอาเปลอกน ามาทบใหแหลก แลวจงเคยวบนไฟไลน าใหระเหยออกจนยางรงงวดขนไดท จงกรอกน ายายางรงในกระบอกไมไผขนาดยอมๆ ทงไวใหเยน ยางรงกจบตวกนแขง เมอผากระบอกออกเนอรงจะมลกษณะเปนแทงกลมๆ ยาว เวลาน ามาใชๆ ฝนกบน าใหรงละลายออกเปนส ใชเขยนระบายภาพได มสสดใสมาก สรงหรอสเหลองรงนตรงกบส Gamboge Tint

5. หมสคราม สครามเปนสซงท าไดจากตนคราม สครามนมชอเรยกตางกนออกไปหลายนย เชนเรยกวา สขาบบาง สน าเงนบาง หรอสกรมทาบาง ดงน การทเรยกสครามตางกนออกไปเชนนกเหตอนเนองแตลกษณะออนหรอแกของสครามตางกนออกไป ซงพอจะอธบายไดดงน สขาบนนเปนสครามออนคอนไปทางสฟาเลกนอย เปนสซงพองกบสปกของนกตะขาบ จงเรยกสนๆ วาสขาบ สวนสน าเงนนนลกษณะเปนสครามคอนไปทางเขยว คลายกบสเปลวไอรอนจากเนอแรเงนหลอมละลายในเปา จงเรยกสน าเงน ส าหรบสกรมทานนเปนสครามมด เปนสนงของขาราชการในกรมทาดวย ขาราชการในกรมตาง ๆ แตกอนเขานงผาตาง ๆ ส และเปนทหมายรกนวาอยกรมกองไหน ดงเชน กรมทานงผาสคราม กลาโหม นงผาสลกหวา เปนตน

นอกจากหมสดงทกลาวมาน ยงมสทไดเพมเตมมาอกในชนหลงจากส 5 หม อก 2 หมสเปน 7 หมสคอ

42

7. หมสเขยว ชางเขยนของไทยเตรยมสเขยวขนใชจากวตถธาตทส าคญสองอยางดวยกนคอ

สเขยวตงแช เปนสเขยวทแตโบราณไดน าสงเขามาจากเมองจน จงมชอสออกเสยงภาษาจน เกดจากการน าเอาทองแดงไปแชกรดเกลอประมาณ 1-2 สปดาห จะเกดเปนสนมของทองแดงปรากฏใหเหนเปนสเขยว แลวขดเอาออกมาผานน าจนหมดความเคม จงน ามาบดใชเปนสเขยวเขยนรปได

สเขยวใบแค เปนสเขยวเขมคอนขางด า เกดจากการผสมระหวางยางรงกบเขมาหรอหมกจน หรอไมกเอาสรงผสมกบสครามกจะไดสเขยวเขมมากยงขน

8. หมสเสน เกดจากสนมของดบก เปนสทสงเขามาจากเมองจน มขายตามรานเครองยาเชนกน หรอตามรานวสดกอสราง เปนสทมน าหนกมากกวาสอน ๆ

มขอยกเวนในค าประกอบการเรยกส ทมการผสมสใหออนในหมสแดง และหมสเสน โดยจะใชค าวา “หง” น าหนา เชน หงชาด (สชาดออน) หงดน (สดนแดงออน) หงเสน (สเสนออน) เปนตน (จะสงเกตไดวาจะใชค าวา “หง” ทไมม “ส”) ซงมกเปนค าน าหนาของสหมวด สรอน และค าประกอบการเรยกสในสทมการผสมสใหออนลงในหมสด า และหมสน าเงน โดยจะใชค าวา “มอ” น าหนา เชน มอคราม (สครามออน) มอหมก (สหมกออน) เปนตน “มอ” เปนค าเดยวกบค าวา “มว” หรอ มอซอ มวซว มกเปนค าน าหนาของสหมวด สเยน

วธการผสมสเพอใหออนลงถาน าไปเทยบกบหลกการผสมสของชางเขยนฝายตะวนตก จะตรงกบการท าสตาง ๆ ใหจางลงทเรยกวา Tint

วธการผสมสเพอใหเขมขน คอท าใหสคล าลงดวยการเตมสด าผสมลงไปตามขนาดทตองการ จะมชอลงทายสทเกดใหมจ าพวกนวา “ตด” โดยเฉพาะประเภทสแดงวธการผสมเชนนตรงกนกบการผสมสของชางฝายตะวนตกวา Shade

การผสมสระหวาง 2 สแลวเกดเปนสใหมเปนชอใหม ชางเขยนแกปญหาไดดวยใชชอทตางไปโดยการใชผสมรวมกบสหลก วธหลงนใชจบกนระหวางสหลกเปนค ๆ กนไป เชน สแดงจบคผสมกบสเหลองเกดเปนสสม สครามจบคผสมกบสเหลองเกดเปนสเขยว ดงนเปนตน สตางสซงเกดขนใหมดวยวธผสมสเชนน มชอตางๆ กน ดงน

สแดง จบคผสมกบ สเหลอง เกดเปนสสม สดนแดง จบคผสมกบ สเหลอง เกดเปนสอฐ สชาด จบคผสมกบ สเหลอง เกดเปนสแสด สเหลอง จบคผสมกบ สคราม เกดเปนสเขยว สเหลอง จบคผสมกบ สด า เกดเปนสเขยวมด สคราม จบคผสมกบ สแดง เกดเปนสมวง

43

นอกจากการผสมสขนใหมดวยวธจบคดงกลาวน ชางเขยนยงเพมเตมสทสามรวมลงไปในสทเกดใหมนนอกสหนง เปนการผสมรวมกนระหวางสหลกรวมสามส ตางแตวามสดสวนตางกน สดแตจะเอาสคใดเปนหลก และจะเจอสใดรวมลงไปเทาใดขนอยกบความพอใจของชางเขยนแตละคน สตางสซงเกดขนใหมดวยวธผสมสวธนมชอตางออกไป ดงน

สคราม ผสมกบสเหลอง เจอสขาว เกดเปนสน าไหล สคราม ผสมกบ สเหลอง เจอสด า เกดเปนสไพร สคราม ผสมกบ สขาว เจอสด า เกดเปนสเมฆ สคราม ผสมกบ สด า เจอสขาว เกดเปนสผานคราม สแดง ผสมกบ สเหลอง เสอสด า เกดเปนสน ารก สแดง ผสมกบ สขาว เจอสคราม เกดเปนสดอกตะแบก สแดง ผสมกบ สด า เจอสขาว เกดเปนสกะป วธผสมสตาง ๆ ขนใหม วธผสมสใหเกดสตาง ๆ ขนใหมนนอาจท าไดมากกวาทกลาวมาน ทงนขนอยกบ

ประสบการณและความช านาญของชางเขยนแตละคน จะประดษฐแกไขพลกแพลงขนมาเฉพาะตวอกมากมายจงไมสามารถทจะน ามากลาวไว ณ ทนใหครบถวน

8.4 คาสไทย คาของสหรอเฉดสไทย หรอค าขยายการเรยกสในสทมการผสมสใหออนและเขม

ขน (Tint & Shade) หรอน าหนกสสเดยวหรอสหลายส ใหเหนเปนคาน าหนกของสออนแกหลายระดบตางๆกนไปใหใกลเคยงกลมกลนกน เกดเปนน าหนกแสงเงาหรอตดกนรนแรงงดงาม ซงมใชในเกอบทกส โดยใชค าวา ออน, กลาง, แก, เขม ตามทายค าเรยกส เชนสหมอใหมแก สหมอใหมกลาง สหมอใหมออน ตามความออนแกของคาสเปนตน การแสดงใชคาสเพยงสเดยวเรยกวา สเอกรงค (Monochrome) การแสดงคาของสหลายสตางกนใหประสานกลมกลนกน เรยกวา สพหรงค (Polychorme)

ศพทเทคนคเฉพาะของการใชสไทย (จลทศน พยาฆรานนท, 2556) เจอ คอ การผสมสท 3 ลงไปในการผสมสหลก 2 สเชน สเสนผสมฝน เจอคราม

เลกนอย เปนสหมอใหมเปนตน ถวง คอ การลดคาสทจะใชใหเขมขนดวยการใชสด าหรอสคตรงขาม เชน การ

ถวงด า คอการลดคาสนน ๆ ดวยการผสมสด าเปนตน โฉบ คอ การลงสบาง ๆ ไปบนสทรองพนเอาไวกอนหนา เพอใหสทรองพนชวย

ขบสทโฉบลงไปใหมสทสดกวาการระบายสจากตวมนเองโดยตรง เชนการทาสรงทองรองพน แลวโฉบสแดงชาด จะไดสแดงชาดสดขน เปนตน

44

อม คอ การค าเรยกสทเพมตอทายสหลก หมายความถงสนนมคาสอยเลกนอย เชน สขาวอมเหลอง หมายความวาเปนสขาวมสเหลองผสมอยเลกนอย เปนตน

ซบหนน คอ เทคนคของการท าใหสทระบายสสดใส หรอท าใหสโดดเดนขน เชนสครามตองซบหนนดวยสเสน คอ การทาสเสนแลวจงจะลงสคราม การทาสรงทองหรอสแดงชาดกอนการปดทองค าเปลว เพอซบหนนทองค าเปลวใหสกยงขน

8.5 ค าเรยกเรยกสภาษาไทย กาญจนา นาคสกล (2528) พดถงค าเรยกสไววา ค าเรยกสในภาษาไทยแสดงให

เหนประสบการณและวฒนธรรมของคนทพดภาษาไทยวาเปนคนรกธรรมชาต สนใจความสวยงามของดอกไม ผลไม และพชพรรณรอบกาย สนใจสตวตวเลกตวนอย สนใจแมกระทงอฐ หน ดนทราย และเลอกเอาสจากสงของธรรมชาตเหลานมาเปรยบเทยบกบสงอนทมสเหมอนกน

สเปนสงทแสดงการรบรหรอโลกทศนของมนษย การใชค าเรยกสในภาษาตางๆ มความแตกตางกนไป ในบางวฒนธรรมค าเรยกสมจ านวนมากขณะทในอกวฒนธรรมมค าเรยกสนอย ค าเรยกสสามารถสะทอนใหเปนประโยชนอยางนอยสามประการ อนดบแรก สเปนสงทมนษยรบรดวยประสาทสมผส ตา จงเปนสงทเหนได ศกษาไดและพสจนไดงายกวาสงทรบรดวยประสาทสมผสอนๆ ประการทสองสเปนสงทแสดงใหเราเหนวาชนชาตตาง ๆ ในโลก แบงความจรงในโลกทเขามองเหนแตกตางกนไป และอนดบสดทายสแตละสทมนษยมองเหนจะมค าเรยกทแตกตางกนตามการรบรของชนชาตทพดภาษาเหลานน ค าเรยกสจงเปนตวอยางทดยงทแสดงใหเหนวาแตละภาษาแยกประสบการณตางกน (เอกพงศ ประสงคเงน, 2548)

การแบงศพทค าเรยกสไทยในการวจยในครงนตองการแยกค าเรยกบางค าทเปนค าเรยกทไมไดเรยกในหมชางทางจตรกรรมไทยแตเปนค าเรยกสทวไป หรอค าเรยกสในการยอมผาใหออกจากกน จงมการแบงค าเรยกสไทยเปน

ค าเรยกสสามญ หรอศพททคนทว ๆ ไปเรยกชอส เชน สแดง สน าเงน สเหลองเปนตน และค าเรยกสไทยทเปน

ค าเรยกสชาง คอ ค าเรยกสเฉพาะในหมชางจตรกรรมไทย และการท าหวโขน ค าเรยกสยอม คอ ค าเรยกสในการยอมผา ในค าเรยกสมกจะเหนวามค าวา “รงค” ตามทายอย เชน เบญจรงค, ไตรรงค

เพราะค าวา “รงค” หมายถงค าวา “ส” ซงกอนหนานศพทชางจะไมไดเรยกสวาส มกเรยกวา “รงค” หรอ “กระยารงค” หมายถง เครองสนนเอง สวนวสดทใชผสมสเพอใหยดกบผนงหรอวตถอน ๆ อนไดแก น ากาวหรอยางไมตาง ๆ นนชางเรยกวา “น ายา”

ประเภทของค าเรยกสในภาษาไทย ค าเรยกสในภาษาไทยแบงออกเปนประเภทตาง ๆ ไดดงน (กาญจนา นาคสกล,

2527)

45

1. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบดอกไม ไดแก สดอกตะแบก เปนสมวงออนทอมชมพเหมอนสของดอกตะแบก สดอกอญชน ไดแกสมวงเขมอมน าเงนเหมอนสของดอกอญชน สดอกบานเยน หรอสบานเยน คอ สชมพอมมวงสดและเขมเหมอนสของดอกบานเยน สดอกจ าปาหรอสจ าปา ไดแก สเหลองเขมอมสม สดอกกรรณการ ไดแก สแสดสดเหมอนสกานของดอกกรรณการแตไมเรยกวา สกานดอกกรรณการ เรยกกนทวไปวา สดอกกรรณการ สบวโรย หมายถง สชมพหมนอมฟาคลายสของกลบนอกของบวหลวง สดอกผกตบ ไดแก สมวงออนคลายสดอกผกตบชว ามลกษณะออกน าเงนมากกวาสดอกตะแบกเลกนอย

2. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบสวนของดอกไม ไดแก สกานมะล คอ สเขยวอมเหลอง สกลบบว ไดแกสชมพหมนอมฟาเหมอนสของกลบดอกบวหลวง ออกชมพมากกวาสบวโรยเลกนอย

3. ค าเรยกสเปรยบกบผลไม ไดแก สลกหวา คอสมวงคล าเกอบด าเหมอนสของลกหวาสกจด สสม ไดแกสแสดออกเหลองคลายสน าสมทคนจากสมเขยวหวาน

4. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบสวนของผลไม ไดแก สเมดมะปราง เปนสมวงสดเหมอนสภายในเมดของมะปราง สเปลอกมงคด ไดแก สแดงคล าคลายสเปลอกดานนอกของมงคดสก สเปลอกขาวโพด เปนสนวลซดอมเขยวเหมอนสของเปลอกขาวโพดแหง สเกสรชมพ คอสชมพสดเหมอนสของเกสรชมพ

5. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบพช ไดแก สไมไผ มลกษณะเปนสเหลองเขมมสด าปนใชเรยกแกวไพฑรยวาวแกวสไมไผ สดอกเลา คอ สขาวแซมด ามกใชบรรยายลกษณะผมของผมอายทมผมขาวแตปลายเสนผมยงคงมสด าปนอยบางวาผมสดอกเลา สคราม คอ สน าเงนสดเปนสทไดจากตนคราม สสก คอสน าตาลออกเหลองคลายสไมสก สฟาง ไดแกสน าตาลออนเกอบขาวเหมอนสฟางแหง สไพล เปนสเหลองอมด าเหมอนสไพลบางครงเรยกวา สไพลเนา สตองออน คอ สเขยวออนอมเหลองนอยๆเหมอนสของใบตองออน สหมากสก เปนสแสดสดเหมอนผวหมากทสกเตมท สกรก ไดแกสเหลองนวลทไดจากสของแกนขนนทใชยอมผา สโศก ไดแกสเขยวออนเหมอนสของใบโศกออน

6. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบของกน ไดแก สน าผง เปนสน าตาลออกแดงเหมอนสของน าผง สน าตาล คอสเหมอนน าตาลทท าจากตาลโตนดหรอจากมะพราว สน าตาลทเคยวไฟเกอบจะไหมไฟกยงคงเรยกวาสน าตาล แตถาเขมมากกจะเรยกวาสน าตาลไหม สกะป คอสมวงออกแดงอมด าคลายสกะปทท าใหม ๆ สเหลาองน เปนสแดงคล าคลายสเหลาองนแดง สแมโขง ไดแก สเหลองแกอมด าเลกนอยคลาย สของสราแมโขง สฝรงดอง เปนสเขยวอมเหลองสดเหมอนสทใชชบฝงดอง สชา ไดแกสน าตาลเหมอน สชาทชงน าออนๆ กมชงแกหนอยกได

7. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบสงของ ไดแก สหมอใหม คอสแสดผสมขาวเหมอนดนทเผาสกจากเตาใหมๆ มกจะเปนสทใชเรยกชางเผอกวาสหมอใหม สอฐ เปนสแสดคลายสหมอใหม

46

แตสอฐจะออกแดงกวาสหมอใหม สปน คอ สแสดออกชมพคลายสปนแดงทใชกนกบหมากชนดทยงไมไดใสสเสยด สดนหมอ คอสด าเหมอนสเขมาทจบอยทกนหมอ หมายถงสของกนหมอดนทหงตมกบเตาฟน ควนไฟจะจบกนหมอจนด า สหมก เปนสด าเหมอนสหมกจน

8. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบสวนตางๆ ของสตว ไดแก สงาชาง คอสขาวนวลเหมอนสงาชาง สปลกแมลงทบไดแก สเขยวเขมสดใสเหมอนสของปลกแมลงทบ สเลอดหม เปนสแดงคล า คล ากวาสเหลาองน สเลอดนก ไดแกสแดงสด สขนกการเวก คอ สฟาอมเขยวเลกนอย สสดเหมอนพลอยขนก การเวก สมนป คอสแสดอมเหลอง สตากง ไดแกสน าเงนอมมวงเหมอนสตาของกงขณะยงเปน ๆ อย สขมา ไดแก สเขยวหมนอมเหลอง

9. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบสของแรและรตนชาต ไดแก สทบทม คอ สแสดสดเหมอนสของทบทม สนล คอสด าเปนมน นลมหลายสแตสทเรยกวาสนลจะเปนสด าเทานน สมรกต ไดแก สเขยวเขมสด สหยก ไดแก สเขยวซดเหมอนสของหยก สทองแดง ไดแก สแดงออกน าตาลเหมอนสทองแดง สเงน คอสขาวเปนเงา สบรอนซทอง คอสทองคล าแตเปนเงา สสนม คอ สน าตาลแดงเหมอนสสนม

10. ค าเรยกสเปรยบเทยบกบธรรมชาต ไดแก สฟา คอสน าเงนออนเหมอน สทองฟาเวลามแดดสองสวางและไมมเมฆหมอก สน าทะเล ไดแก สฟาอมเขยวเหมอนสน าทะเลเวลาทไมมแสงแดด สโคลน คอ สน าตาลอมด าเหมอนสโคลนเปยกๆ สฝน คอ สเหมอนสโคลนแตออกจะนวลขาวกวา สเนอ คอ สเหลองออนอมชมพ สทราย ไดแก สน าตาลออนอมแดง สหมอก ไดแก สฟาอมเทาออน ๆ

11. ค าเรยกสทมาจากตางประเทศ ไดแก ค าเรยกสทเรยกทบศพทกบภาษาอนเชน ภาษาจน เชนสเขยวตงแช เปนสเขยวจากสนมทองแดง สลนจ ทมาจากค าวา “อนจ” ในภาษาจน และทมาจากภาษาองกฤษไดแก สชอกโกแลต คอสน าตาลเขม สแทน ไดแกสน าตาลออนเจอแดง สชอกกงพง ไดแก สชมพสด สโอก ไดแกสน าตาลคล าเหมอนสไมโอก สโอโรสหรอโอลดโรส คอ สชมพปนแดง สเชอร ไดแก สแดงสดเหมอนสของลกเชอรทก าลงสดและไมแกจดนก สมสตารด ไดแก สเหลองแกออกด าเลกนอยคลายสของมสตารด

จะเหนไดวาค าเรยกสในภาษาไทยสะทอนใหเหนโลกทศน ระบบการคดของคนไทยทมตอค าเรยกส และการหยบยมทางวฒนธรรมไดเปนอยางด

8.6 การแบงหมวดสไทย ในศพทของชางไทยยงมการแบงไดดงน 1. หมวดสแมส เปนสทส าคญทสดในบรรดาสตาง ๆ ม 3 สคอ สคราม สแดง

ชาด สเหลองรง เปนสมล หรอมลวรรณ (Primary colours หรอ Pigmenttary primaries) เปนแมส

47

ผสมกนท าใหเกดเปนสตางๆมากมาย ซงเปนหวใจหลกของการหาคาสไทยในครงน เพราะคาสในแมสของไทยจะเปนสทมสเขมกวาสทว ๆ ไป ท าใหการผสมเปนสอนๆสไทยจงมสเขมตามไปดวย

2. หมวดสเบญจรงค เปนสทมการใชสอดสลบสเพยง 5 ส ทงนหมายถง สขาว เหลอง แดง เขยว และสด า

3. หมวดสฉพพรรณรงส “ฉพพรรณรงส” แปลวารศม 6 ส (มาจากค าสมาสในภาษาบาล “ฉ” (หก) + “วณณ” (ส) + “ร ส” (รงส, รศม) มทมาจากสของรศมซงกลาวกนวาแผออกจากพระกายของพระพทธเจา ส 6 สประสานใหสลบกลมกลนกนทก ๆ ส จะเปนสรง ซงนกดาราศาสตรหมายวาเปนสในดวงอาทตย มสดงน

สนละ - สเขยวเหมอนดอกอญชน (คราม) สปตะ - สเหลองเหมอนหรดาลทอง (หรดาล) สโรหตะ - สแดงเหมอนแสงตะวนออน (แดงชาด) สโอทาตะ - สขาวเงนยวง (ขาวผอง) สมญเชฏฐะ - สแสดเหมอนหงอนไก (หงสบาท) สประภสสร - สเลอมพรายเหมอนแกวผลก (คอ สทง 5 ขางตนรวมกนเปน

สเลอม) 4. หมวดสเลอมประภสสร สเปนเงาเหลองเลอมพราย มสผสมปนกนดงน คราม

เหลอง หรดาล แดงชาด ขาวผอง และสหงสบาท 5. หมวดสนพเกา ซงหมายถงสแกวเกาประการ (นพรตน) นบตามล าดบดงน คอ 1. ขาวผอง ไดแก เพชร 2. แดงมณ ไดแก ทบทม 3. สเขยวน าไหล ไดแก มรกต 4. สเหลองรง ไดแก บษราคม 5. สแดงลนจ ไดแก โกเมน 6. สคราม ไดแก นล 7. สเลอมพราย หรอสหมอก ไดแก มกดาหาร 8. สหงสบาท ไดแก เพทาย 9. สเลอมประภสสร ไดแก ไพฑรย 6. หมวดสดาง (spotted, white spots) ทมค าน าหนาสวา “ผาน” เชน ผาน

แดง piebald (brown) คอพนขาว จดดางน าตาลปนแดง ผานขาว piebald (white) คอพนน าตาลปนแดงจดดางสขาว ผานด า piebald (black) คอพนสขาวจดดางสด า เปนตน

48

9. การน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอในงานศลปะรวมสมย การใชวสดสและสมาสอเรองของคตความเชอทศลปนเปนผก าหนด เปนแนวทางท

มกจะเกยวของกบการก าหนดสญลกษณเพอสอความหมายทางวฒนธรรม เพราะสวนมากจะใชวสดทางวฒนธรรมจากแหลงทศลปนเคยอย หรอมประสบการณมากอนเสมอ แลวจงสรางผลงานในแนวทางของการสรางประสบการณสนทรยะในเรองสทศลปนตองการจะสอ และศลปนรวมสมยมกจะใชการน าเสนอในแบบของศลปะ Installation Arts ทตองการใหผชมเขาไปมประสบการณรวมในผลงาน ซงตรงตามทฤษฎประสบการณส Color Experience จากแนวคดดานจตวทยาในแขนงตางๆ เชน ใชแนวคดประสบการณสทางจตวเคราะห กคอการน าประสบการณสของศลปน หรอประสบการณทผชมอาจจะเคยประสบมาจากการไดไปทองเทยว และเคยเหนบรรยากาศสตามสถานทเหมอนกบศลปนมาบางแลว เหมอนกบไดยอนประสบการณในวยเดก จากจตใตส านกเมอไดเหนผลงานสรางสรรคทงน หรอการไดเขาไปมประสบการณจากสจากผลงานสรางสรรคของศลปนจะท าใหฟงอยในจตใตส านก ไดเชนเดยวกน ใชทฤษฎประสบการณสทางมนษยสดนยม การไดเขาไปมประสบการณสในสภาวะสทจ าลองบรรยากาศสทศลปนตองการจ าถายทอด เปนการสรางประสบการณสนทรยะของชวต ไดเปนตนในแบบอดมคต (Ideal Self) ตามแนวคดของ Carl Jung สวนทฤษฎประสบการณสทางสงคมวฒนธรรม เปนทฤษฎทมความเกยวของมากทสดเพราะการน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอมาจากประสบการณของตนเองทมาจากศลปวฒนธรรม สการสรางสรรคทจะจ าลองประสบการณ ทแสดงความเปนวฒนธรรมคตความเชอเฉพาะตน ใหผชม ไดเขามามสวนรวม รบรถงประสบการณนน จะถอวาเปนการเผยแพรวฒนธรรม โนมนาวใจผชม ใหรสกชนชมในความงามของสในวฒนธรรมนนๆดวยกได สวนแนวคดประสบการณสดานปญญานยม มสวนเปนอยางยงตอการน าเสนอในรปแบบ Installation เพอใหผชมเขามามสวนรวม เขามาอยในบรรยากาศของสทสรางขน เพอใหเกดการเรยนร ทงการรบร (Perceptiontion) และการหยงเหน (Insight) ทลกซงมากกวาการรบรขนไปอก กอใหเกดความคดแบบหยงร (Insuition) ซงเปนการคดหาเหตผลอยางอสระทสามารถพฒนาเปนความคดสรางสรรคได และไดใชทฤษฎเครองหมายจากสญลกษณแทนคาความหมายแทรกตวในผลงานสรางสรรค เพอใหเกดการคนหาและตความ ตามทฤษฎพฒนาทางสตปญญาของบรนเนอร (Jerome Bruner) วาการเรยนรเกดจากการคนพบดวยตวเอง (Discovery Lerning) ซงเปนการเรยนรทไดผลดทสด แนวคดประสบการณสดานพฤตกรรมนยม ถกใชในงานสงสรรคในครงนคอการใชรปทรงตาง ๆ กน มาจบคกบส ตามทฤษฎสมพนธเชอมโยงของธอรนไดค (Thorndike’s Connectionism Theory) ท าใหเกดการเรยนรเรองของสทจะท าใหจดจ าไดงายขน สวนทฤษฎแนวคดประสบการณทางชวภาพและววฒนาการ ทฤษฎทเกยวกบการใชสในแนวทางของอารมณความรสก การใชสเพอเพอความอยรอดของการด ารงชวตเปนหลกกมก จะเหนศลปนทน าทฤษฎนมาใชเปนการสรางผลงานดวยเชนกน

49

เชน ศลปนกลม Color Field Painting ทมกจะสรางผลงานทมขนาดใหญ หอมลอมคนดใหเกดอารมณความรสกตามทศลปนตองการ เปนตน

10. ศลปนรวมสมยทท างานเรองของสทผนวกกบการน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอ

ภาพท 3 การคดสรรศลปนทมแนวทางเรองของสทผนวกกบการน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอ

การคดสรรศลปนผมแนวทางเรองของสทมอยมากมาย แตในการอางองศลปนใน

ครงนจะเลอกเฉพาะศลปนทมผลงานรวมสมยทท างานเรองของสทผนวกกบการน าวสดสและสมาเปนสญลกษณทางคตความเชอ และในแตละศลปนทเลอกมากมสญลกษณเรองความเชองเรองของสในศาสนาแตละศาสนาแฝงเอาไวในผลงานดวย คอ Anish kapoor แทนคตความเชอของศาสนาฮนด Mark Rothko แทนคตความเชอของศาสนาครสต Wolfgang Leib แทนคตความเชอของศาสนาพทธนกายเซน มณเฑยร บญมา และฉลอง คภานมาศ แทนคตความเชอของศาสนาพทธแบบเถรวาท ซงในการอางองและศกษาศลปนทงหมดเหลานจะไดเหนกะวนการคด กระบวนการสรางสรรคผลงาน และเหนความตางของการน าเสนอเรองของคตความเชอเรองของศาสนาทแตกตางกนในแตละคนดวย

10.1 Anish kapoor ประตมากรชาวองกฤษ เชอสายอนเดยและอรกผน เกดป ค.ศ.1954 ทเมอง

บอมเบย ประเทศอนเดย เขาไดเรมเรยนท Doon School ตงอยท Dehra Dun ในอนเดย และเรมยายไปทองกฤษ เมอป ค.ศ.1972 โดยเรมศกษาศลปะแหงแรกท The Hornsey College of Art และตอมาท Chelsea College of Art and Design

เปนศลปนตางชาต ทไดรบการกลาวถง และมอทธพลเปนทรจกเปนอยางมากในชวงทศวรรษ 1980 มาจนถงปจจบน เขาไดรบรางวลเทอรเนอรในป 1991 [Turner Prize] เปนตวแทนขององกฤษไปแสดงงานทเมองเวนส ในเทศกาล [Venice Biennale] ในปนนเอง

50

กวาสามสบปทผานมาเขาท างานทเกยวของกบรปทรง ทวาง ส และวสดนน เขาท าไดอยางลมลก ทรงพลง ซงสงผลตองานศลปะรวมสมยในปจจบนอกดวย

แรงบนดาลใจทเปนพลงขบเคลอนมาจากเรองราวของเทพนยายอนเดย แรงบนดาลใจจากวสดธรรมชาต เชน หนทราย หนออน กระดานชนวน และผงสทมอยในวฒนธรรมอนเดยซงเตมไปดวยความสดใส สวาง สงผลใหงานมความรสกสดชนและมพลง ในชวงทศวรรษท 90 เขาสนใจในเรองความไรน าหนกของสงทกงกาน หรอล าตนของตนไม มาเปนผลงานงานทโดงดงทชอวา “Marsyas” เปนประตมากรรมจดวางขนาดใหญท Turbine Hall ใน Tate modern กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ ป 2002 “Marsyas” เปนชอของเทพารกษในต านานเทพเจากรก ทถกถลกหนงทงเปนโดยพระเจาอพอลโล ผลงานจงเปนประตมากรรมขนาดใหญทหมดวยพวซสแดง เสมอนกลามเนอทถกถลกจนเหนเลอดแดงฉาน

ปจจบนเขายงคงท างานในกรงลอนดอน และยงคงทองเทยวไปในอนเดย ซงเปนแหลงความรและแรงบนดาลใจของเขาซงเปนจดเชอมโยงระหวางฝงตะวนออกและตะวนตก โดยมศลปนรวมสมยทเปนแรงบนดาลใจและมอทธพลในงานของเขาคอ Mantegna, Beuys, Barnett Newman และ Yves Klein

วเคราะหผลงานของ Anish kapoor ทใชวสดส ในเชงสญลกษณเรองความเชอ ความศรทธา

ผลงานชอ 'Pigment works’ : ’As if to Celebrate, I Discovered a Mountain Blooming with Red Flowers' (1981)

นทรรศการของ Anish Kapoor ซงไมมชอนทรรศการนจดขนท Royal Academy of Arts งานชนแรกซงหลายคนคงรจกหรอเคยเหนเปนอยางด กบงานในชดทชอวา 'Pigment works' ซงมหลายชนงานดวยกน แตจะขอหยบยกผลงานทเปนทรจกกนดคอผลงานชอวา 'As if to Celebrate, I Discovered a Mountain Blooming with Red Flowers' (1981) ซง Kapoor สรางงานชนนในงาน 'British Sculpture 20th Century' ท Whitechapel Art Gallery ในป 1981-1982

ผลงานประกอบดวยงาน 3 สวน ซงมาจากองคประกอบทางเรขาคณต ทองมาจากยอดเขา 3 ยอดของวดในศาสนาฮนด หรอความหมายเปรยบอกนยคอสวนของรางกายของพระเจา งาน 2 ชนทมรปทรงคลายถวย 2 ใบสแดง เปรยบไดกบกลบของดอกไม หรออกนยหนงคอหนาอกของผหญง สวนอนเลกสเหลอง เปรยบเหมอนกบเรอทมความเคลอนไหว ชอของประตมากรรมนมาจากทมาจากชองานทอนแรกทวา 'As if to Celebrate..' มาจากบทกลอนไฮก ซงเปนบทกลอนทเขาอานขณะนงรถไฟ สวนท 2 เกยวของกบ เทพนยายของฮนด ทเกยวกบเทพฮนดทเกดมาจากภเขาทรอนเหมอนไฟ งานของเขามการองถงนยยะของการมอยในรปทรงของธรรมชาต ทม

51

ความเกยวของกบพนทวาง รปทรง และความสมพนธซงกนและกน บวกกบความเชอและศรทธาในศาสนาฮนดจนกอเกดเปนผลงานทแสดงดวยผงสกบรปทรงตามแรงบนดาลใจทศลปนเปนผก าหนดสญลกษณตาง ๆ

ภาพท 4 ผลงานชอ 'Pigment works’ : ’As if to Celebrate, I Discovered a Mountain

Blooming with Red Flowers' ศลปน Anish kapoor: 1981

'Yellow (1999)' กบผลงานชนน Kapoor ใชสเพอใหสอความหมายถงความเพอฝน ในขนาดทใหญมากเหมอนเปนภมสถาปตยกรรมทลอยได ทามกลางพนทวางและพนผว ตลอดจนยงแสดงถงความคงอยของมนษยหรอแทนสของพนโลก อกทงเหตผลหลกของความขดแยงระหวางการนนเขาและเวาออกทขดแยงกนอยางรนแรง นกปรชญาในยคศตวรรษท 18 ไดคนพบวา เรามกจะย าเกรงหรอเกรงกลวตอสภาวะการเผชญหนากบปรากฏการณธรรมชาตและขนาด เฉกเชนเดยวกบภเขาหรอธารน าแขง ดงเชนงานชนน ท Kapoor เปรยบเหมอนการจมตวเองลงไปในทองทงกวางของส ใชประสบการณกบความรสกนนเพอใหเกดความเคารพของงานศลปะ เชนเดยวกบความรสกถงการเคารพธรรมชาต

52

ภาพท 5 ผลงานชอ 'Yellow (1999)’ ศลปน Anish kapoor: 1999

‘Svayambh (2007)' งานทใชขผงสแดงขนาดใหญเปนสอ งานชนนเหมอนเปนสวนส าคญทสดของนทรรศการในครงนนเลยกวาไดเพราะวาใชพนทจดแสดงถง 5 หองแสดง เครองอดขผงขนาดมหมาก าลงเคลอนทเหมอนคอยจดรปทรงใหกบขผงเพอสรางรปทรงอะไรบางอยาง ขผงสแดงกวาสามสบตนถกบงคบรปทรงตามเครองจกรใหผานประตโคงไปเรอย ๆ อยางเชองชา จนขผงนนสามารถสรางรปทรงเปนประตมากรรมขนาดใหญมหมาตามทรงโคงของประตหองนทรรศการ

Svayambh เปนชอมาจากภาษาสนสกฤต โดยมความหมายวา “การถอก าเนดดวยตวเอง” เหมอนเปนการบงบอกวา งานนใชตวของอาคารเปนตวก าหนดรปรางของงาน

53

ประตมากรรมทเขาสรางขน เฉกเชนสมย Renaissance ทท าขผงหลอแมพมพ เพอสรางประตมากรรมจาก Bronze การใชภาษาพนถนบนชอนทรรศการจากอกฟากซกโลกหนง เปนสญลกษณของการบอกตวตนกบผลงาน เปนการใชภาษาทเปนวฒนธรรมทท าใหเกดความนาตดตามยงขน

ภาพท 6 ผลงานชอ ‘Svayambh (2007)' ศลปน Anish kapoor: 2007

Anish Kapoor ยงกลาววา แรงบนดาลใจทมความส าคญตอเขาทสดคอ 1. สแดงมกจะเปนจดเดน เชนทเรามองถงสงทอยภายใน เปนสงเราทดทสด

อาจจะแฝงนยยะเรองของความเชอ ความรสกของส เสมอนเลอดเนอเชอไข หรอความศรทธาตอสแดงในโลกตะวนออก

2. เทวรปของทเบตเปนรปผหญงก าเนดจากนาภของเธอเอง บอกใหทราบถงการก าเนด “สรรพสงหมนเวยนจากภายในสภายนอก ภายในเผยสภายนอก”

3. Ayers Rock เปนภเขาหนขนาดใหญ (ภเขาสสมอยกลางทงหญาทราบเรยบในประเทศออสเตรเลย) ภาพทปรากฏใหความรสกตนเตนและดเหมอนมสญลกษณตาง ๆ แฝงอย มนเปนเหมอนสถานททางศาสนาททรงอ านาจทสดทเคยเหน เปนความลงตวอยางยงระหวางสถานททางธรรมชาตและวฒนธรรม

54

จะเหนไดวา Anish kapoor เปนเชอสายอนเดยทอพยพไปเกาะองกฤษ และไดเปนศลปนทมชอเสยงการไดเขาไปศกษาปรชญาและความเชอแบบฮนด ในบานเกด แลวน ามาสรางผลงาน สรางความตนเตนในความแปลกใหมในวธการและความคดไดเสมอ การไดไปมประสบการณสนทรยะจากสถานทตาง ๆ เปนตวสรางแรงบนดาลใจใหเขาทงสน โดยเฉพาะผลงานสวนใหญเกยวของกบเรองสและสอสญลกษณสกบคตความเชอแบบตะวนออก และมการใชวสดสท เปนผงสทมอยในวฒนธรรมอนเดยอกดวย

10.2 Mark Rothko Mark Rothko เกดวนท 25 พฤศจกายน ค.ศ. 1903 ท Markus Yakovlevich

Rotkovich ประเทศรสเซย เปนจตรกรชาวยวเชอสายรสเซย เปนศลปนในแนว Abstract Expressionist รวมยคกบ Jackson Pollock และ Willem de Kooning เปนศลปนททรงอทธพลมากในวงการศลปะของอเมรกา แตสดทายเขาจบชวตของตนเองดวยการฆาตวตายในวนท 25 กมภาพนธ ค.ศ. 1970 ในวย 67 ป หลงจากมชวตในบนปลายทมอารมณจรงจง รนแรง และจตใจททกขทรมาน

Rothko อพยพจากรสเซยไปยงสหรฐตงแตอายเพยง 10 ขวบ ในป 1913 โดยพอของเขากลววาลกๆ จะถกเกณฑไปอยในกองทพของรสเซย และพอของเขากเสยชวตหลงจากทอพยพไปไมนาน Rothko เปนคนทความเครงเครยดและจรงจงกบชวต และการสรางงานเปนอยางมาก เขาเปนศลปนทพดวา “สมผสของความเศราสลดอยกบผมตลอดเวลาทเขยนภาพ” ซงกเปนจรงตามนน เพราะภาพวาดของ Rothko ถงจะเปนภาพนามธรรมทดเหมอนเปนพนส แตกส าแดงอารมณอยางรนแรงออกมาดวยความรสกของส และทแปรง

วเคราะหผลงานของ Mark Rothko ทใชวสดและส ในเชงสญศาสตรเรองความเชอ ความศรทธา

Rothko Chapel : วหารของ Rothko ถกสรางขนในป 1964 ขณะท Rothko อาย 61 ป เปนผลงานสะสมของตระกล Menil ซงอยใกลกบมหาวทยาลย St. Thomas เมองฮสตน เทกซส สหรฐอเมรกา เขาถกวาจางใหสรางภาพในวหารทมขนาดเลก ไมเจาะหนาตาง มแสงสองลงมาตรงกลางจากโดม ทเขาไดมบทบาทและมสวนก ากบการออกแบบสถาปตยกรรมเปนอยางมาก และเขาคาดหวงวาจะสรางผลงานศลปะชนนเพอเปนผลงานทผคนจดจ าในตวเขา

การออกแบบของ Rothko ในตวอาคารและความหมายของภาพวาดทางศาสนาไดแรงบนดาลใจจากศลปะและสถาปตยกรรมแบบโรมนคาทอลค อาคารภายในทมรปทรงแปดเหลยมแบบศลปะไบเซนไทนเซนต เหมอนโบสถ St. Maria Assunta และใชการตดรปภาพในรปแบบของ triptychs หรอบานภาพพบทแบงเปนสามแผงทเปนศลปะทนยมสรางกนในศลปะยคกอธคของศลปะตะวนตก ทมกจะใชเปนฉากแทนบชาทจะตดตงรปการตรงกางเขนของพระเยซในวดครสตศาสนา ซงผวาจางการสรางผลงานเชอวาวหาร Rothko จะเปนศนยกลางทาง “จตวญญาณ” ของครสตศาสนกชนนกายโรมนคาทอลก

55

ภาพท 7 ภมสถาปตยกรรม ผลงานชอ Rothko Chapel ศลปน Mark Rothko : 1964

แตการสรางผลงานศลปะใหแกยคสมยทการศรทธาตอพระเจาไดจดจางหายไป ภาพวาดจงไมจ าเปนทจะตองส าแดงอทธฤทธปาฏหารยใดๆ อก และโดยเฉพาะใหศลปนในแนว Abstract Expressionist ดวยแลว ผลงานทสรางกตองเปนแนวนามธรรมและเปนพนสตามแนวทางของ Rothko แนนอน เขาสรางผลงานออกมาดวยสทมดทม โดยการใชสน าตาลเกาลดทาไปบนแคนวาสเรว ๆ หลาย ๆ ชน และตามดวยสแดงอฐ สแดงเขม สด าอมมวง เขาท างานโดยรวมไดแคครงเดยว นอกนนจะเปนผชวยอก 2 คนชวยกนลงมอเหตเพราะปญหาสขภาพ ซง Rothko กไมคอยพอใจกบผลงานของเขานก ผลงานชนนใชเวลามากถง 6 ป

วหารของ Rothko ทมภาพวาดทมสเขมขนาดใหญจ านวน 14 ภาพหอมลอมคนด เปนผลงานแหงการประสบการณทางจตวญญาณ บนพนทๆ เฉพาะเจาะจงของศลปน เพอใชภาพวาดเปนตวเปลยนผานจากการจองมองภาพวาดเพอเขาสจตวญญาณของตวเอง เปนหนทางอยางหนงทจะตอสกบสงเราภายนอกเพอประสบการณแหงการตระหนกรถงการด ารงอยของตวเองภายใน แตทงหมดกตองขนอยกบประสบการณของผชมทไมเหมอนกน บางคนกเขาใจวาเปนสถานทๆ แหงการท าสมาธ บางคนกบอกวาเปนสถานท ๆ ลกลบ ทบ ๆ อดอด

56

ภาพท 8 บรรยากาศภายในทตดตงผลงานชอ Rothko Chapel ศลปน Mark Rothko : 1964

การเลอกใชสอสญลกษณการจดวางภาพวาดแบบครสเตยนแบบดงเดม ดวยบานภาพพบทแบงเปนสามแผง ทตรงกลางนาจะตองมรปพระเยซตรงกางเขน แต Rothko กเลอกทตดสอทเปนรปเคารพออก เหลอเพยงการรปแบบของสนามสขนาดใหญเพอตรงใหผชมเพงมอง และคอย ๆ มประสบการณสนทรยะแบบเงยบๆ และสงบ (มมานงเพอใหหยดทจะเพงหมอง)

แต Rothko ไมไดทนไดเหนผลงานชนนตอนตดตงและเปดตวเมอวนท 28 กมภาพนธ 1971 เพราะเขาไดฆาตวตายในวนท 25 กมภาพนธ ค.ศ. 1970 มการกลาวเปดงานวหาร Rothko โดย Dominique de Menil วา “ภาพวาดในแนวทางศลปะนามธรรมเทานนทจะเปนประตสพระเจา” แตมนกเปนปอมปราการแหงสทแขงแกรงทไมใชใครกไดทจะผานเขาไปไดงายๆ (เพราะเขาใจไดยากตามลกษณะศลปะแบบนามธรรม)

จะเหนวาการสรางประสบการณทางสนทรยะของเรองของส ในเชงสญลกษณเรองความเชอทางจตวญญาณทางครสตศาสนา ของ Mark Rothko ในชอผลงาน Rothko Chapel : วหารของ Rothko โดยการแทนคาสทมดทมบนเฟรมแคนวาสขนาดใหญ เพอสอถงสภาวะจตทเหมอนการท าสมาธ หรอการเขา “ฌาณ” ในการเขาไปในจตใจของตนเอง แตจะเปนสภาวะของความสขหรอความทกข ความสงบหรอความหดห ซงเปนเรองทไมมใครแนใจ แตผลงานชนนกบผลงานชนสดทายในป 1970 มความเหมอนทคลายกน ในผลงานทชอวา Untitled (Black on Grey)

57

ทมสด าสนทกบสเทา อาจจะเปนการสอถงสภาวะจตในเรองของปญหาสขภาพและการหยารางกบภรรยา ซงเตมไปดวยความเศราสลดอยางท Rothko ไดบอกเอาไว จนคดฆาตวตายในทสดรเปลา ยงคงเปนปรศนาพอ ๆ กบการคาดเดาความหมายของศลปะนามธรรมเชนเดยวกน

ภาพท 9 ผชมเขามานงสมาธตอหนารปผลงาน Rothko Chapel ศลปน Mark Rothko : 1964

58

ภาพท 10 ชอผลงาน Untitled (Black on Grey) ศลปน Mark Rothko 1970

10.3 Wolfgang Laib Wolfgang Laib เกดวนท 25 มนาคม ค.ศ. 1950 เปนศลปนแนว Conceptual

Art ชาวเยอรมน มกจะสรางงานจากวสดธรรมชาตในแนวคดของการท าสมาธในแบบตะวนออก Wolfgang Laib ศกษาเภสชศาสตรท Tübingen University ทเมอง

Baden-Württemberg ในเยอรมน แตเขารสกวาการศกษาเภสชศาสตรและวทยาศาสตร มงเนนไปทรางกายโดยไมค านงจตวญญาณภายใน เขาจงหนความสนใจไปเรยนรศลปะ วฒนธรรม ปรชญา โดยเฉพาะปรชญาตะวนออก เชน พทธศาสนานกายเซน และเตา

Wolfgang Laib จดอยในกลมศลปน Land Art, Process Art และ Minimalism น าเสนอผลงานในรปแบบเรยบงาย ตามปรชญาของเซนแบบตะวนออก จากวสดธรรมชาต ทโดดเดนคอจากเกสรดอกไม, ขผง, ขาว, นมกบหนออน เนนการท าซ า ๆ ชา ๆ เรยบงาย เหมอนการท าสมาธ หรอเหมอนการท าพธกรรมในศาสนาพทธนกายเซน เพอใหคนดไดคดและไตรตรองจตของตนเอง

วเคราะหผลงานของ Wolfgang Laib ทใชวสดและส ในเชงสญศาสตรเรองความเชอ ศรทธา

59

ภาพท 11 การสรางผลงานชอ Milkstones ศลปน Wolfgang Laib : 1975

Milkstones : นมกบหน ผลงานในป 1975 ทสรางชอเสยงใหกบเขา โดยการน าแผนหนออนสเหลยม ผานการขดผวใหมความหยาบเลกนอย แลวราดน านมสขาวไปทวบรเวณแผนหนออนอยางนมนวล แลวลบน านมใหกระจายเตมไปทวทงแผน และชดขอบทงสดานโดยน านมไมไหลหลนขอบหนออน (เนองจากผวของหนออนทมความหยาบเลกนอย และแรงตงผวของน านม) เปลยนความรสกของแผนหนออนทหนก ทบ ตน ใหรสกถงความนมนวล เบาบาง นงสงบ ราบเรยบ ขาวสะอาดจากผวน านม

การเลอกแผนหนออนสขาวบรสทธทดนมนวลทสด ซงนาจะสอถงความสงบแตยงรสกถงความหนกแนน ตามความรสกตอคณสมบตของหน แตศลปนไดใชน านมทมสขาวเชนเดยวกนราดไปปกคลมหนออนโดยทวทงแผน ท าใหความรสกเปลยนแปลงไปเปนความเบา, นม, สะอาด และรสกปลอยวาง ตามแนวทางของพทธศาสนานกายเซน และการน าเสนอแบบ minimalism คอ พฒนาการขนสดยอดของเสนทางศลปะนามธรรม คอกาลดทอนปจจยตาง ๆทางรปทรงศลปะลงจนเหลอรปทรงเรขาคณตทเรยบงายทสด (สธ คณาวชยานนท, 2553: 39)

ในผลงานชนนศลปนไมไดกลาวถงเรองของส หรอวสดของสโดยตรง แตการเลอกใชสของวสดกสอถงอารมณความรสกทตองการถายทอดไดอยางมประสทธภาพ คอความขาวทเบา บรสทธ เหมอนในสภาวะจตแหงการภาวนานนเอง

60

ภาพท 12 การสรางผลงานชอ Milkstones ศลปน Wolfgang Laib : 1975

Pollen From Hazelnut : เกสรจากดอกเฮเซนท ผลงานศลปะจดวางทไดจดแสดงเมอวนท 23 มกราคม ถงวนท 11 มนาคม ป 2013 ทบรเวณ Donald b. and catherine c. marron atrium ของ MOMA ในนวยอรก

เขาน าเกสรของเฮเซลนทมาคอยๆโปรยลงภายในหองนทรรศการ MOMA ในนวยอรก สหรฐอเมรกาครอบคลมพนทถง 18 x 21 ฟต หรอ 5.4 x 6.3 เมตร ถาเปนการโปรยผงสธรรมดาคงจะไมเรยกรองความสนใจไดเทากบการน าเกสรดอกไมทมขนาดเลกมาก ๆ มาโปรยในพนทใหญขนาดน จนเกดเปนค าถามขนมาในใจของทกคนทนทวา จะตองใชเกสรดอกไมจากดอกไมสกกดอก ในเวลานานเทาไหร ซงแสดงใหเหนถงความใจเยน ความมงมน ความอตสาหะของศลปนทเพยรพยายามไปเกบเกสรของดอกฮาเซนทเปนเวลานาน จนไดปรมาณทมากพอทจะจะมาโปรยจดวางในพนทใหญ ๆ อยางนได

กอนทจะเปนผลงานชนน เขาเลอกประเภทของเกสรดอกไมทมาจดในแตละชวงเวลา คอชวงเวลาทดอกไมนน ๆ บานตามฤดกาลตาง ๆ เขาเรมน าเกสรมาจดวางในบรเวณบานและสตดโอของเขาในเยอรมนกอน โดยเรมจากขนาดเลกจนขยายใหญมาเรอยๆ และจดแสดงตามนทรรศการศลปะตาง ๆ หลากหลายท

61

ภาพท 13 ผลงานชอ Pollen From Hazelnut ศลปน Wolfgang Laib : 2013

การน าเกสรดอกไมมาจดวางโดยเขาเชอวาธรรมชาตและวตถจากธรรมชาตลวนสรางแรงผลกดนและสรางความสมพนธระหวางธรรมชาตกบชวตมนษย Laib คดวาการพจารณาธรรมชาตเปนสงทจะตองมประสบการณผานทางประสาทสมผส แตเขากไมไดมงเปาหมายแคพจารณาธรรมชาตเพยงรปแบบภายนอกอยางเดยว การท างานของเขาคอนขางจะเปนศลปะการจดวางบนพนทเฉพาะส าหรบการสรางประสบการณแหง “ฌาน” ประสบการณทกระตนความรสกทมรปแบบความคดในทางจตวญญาณ อารมณ ความรสกทลกซง นงสงบ “ภายใน”

Wolfgang Laib อาจจะไมไดพดถงเรองของ “ส” โดยตรงในงานทง 2 ชน แตการเลอกใชวสดทมาจากธรรมชาตทมส สงผลตออารมณความรสกโดยตรง สขาวของน านมบนแผนหนออนสขาว ท าใหรสกสงบ นง เบา สะอาด สวาง ซงสอดคลองกบแนวคดในการสรางงานเพอสอถงความเบาสบายในสภาวะแหง “ฌาณ” สของเกสรดอกเฮเซนทสเหลองบนพนของหองนทรรศการขนาดใหญ ทศลปนเพยงแคโรยเกสรใหทวบรเวณขนาดใหญสงผลความรสกถงความเจดจา สวาง สดใส และสงบ

สและวสดทมาจากดอกไมโดยตรง เปนตวชวยใหเกดจนตนาการถงทงดอก เฮเซนททเบงบาน ทดมาก สงผลเหมอนกบภาพวาดดวยสจากหลอดของศลปนในกลมคลเลอร-ฟลด เพนตง (Colour-Field Painting) ระหวางกลางครสตทศวรรษ 1950 ถงปลาย 1960 โดยเรมจาก

62

สหรฐอเมรกา ทพฒนามาจากศปะแบบแอบสแตรค เอกซเพรสชนนสต (Abstract Expressionist) โดยศลปนมกจะเท-ราดขหยดสไปบนเฟรมขนาดใหญเพอใหเกดผลตอสายตา ปะทะอารมณความรสก ดแบนราบเหมอนกบงานของ Laib แตตางกนทกลมคลเลอร-ฟลด เพนตงจะไมแสดงเรองราว แตงานของ Laib ใชวสดธรรมชาต ใชวธการสรางสรรคเสมอนการท าสมาธทแฝงนยถงจตวญญาณแบบตะวนออก

ภาพท 14 การสรางผลงานชอ Pollen From Hazelnut ศลปน Wolfgang Laib : 2013

10.4 มณเฑยร บญมา มณเฑยร บญมา เกดวนท 25 มกรคม 2496 ทกรงเทพ เปนลกคนท 2 ในพ

นอง 6 คน จบปรญญาตร และปรญญาโท ทคณะจตรกรรมประตมากรรมและภาพพมพ สาขาจตรกรรม มหาวทยาลยศลปากร เปนศลปนผสรางสรรคศลปะแนวใหมและบกเบกการสรางงานสอผสมและศลปะจดวาง โดยใชวสดรปแบบและเนอหาแบบไทย ทงแบบไทยชนบทและแบบพทธปรชญา ท าใหเกดแนวคดศลปะสอผสมรวมสมยทมทงความเปนไทยและความเปนสากล

ในชวงสองทศวรรษทผานมาจนถงปจจบน ผคนในแวดวงและสนใจในความเคลอนไหวศลปะ ทงในและนอกประเทศ ตางกคงรจกและเหนผลงานของศลปนคนนมาบางไมมากกนอย ส าหรบในประเทศไทยนน ตองยอมรบวา มณเฑยร บญมา เปนศลปนน ารองในการสรางสรรคศลปะแนวใหม คอ เปนผบกเบกการสรางงานสอผสมและศลปะจดวาง โดยใชวสด รปแบบ และเนอหาแบบไทย ทงแบบไทยชนบทและพทธปรชญา ท าใหเกดแนวศลปะรวมสมยทมทงความเปน

63

สากลและความเปนไทย นอกจากนมณเฑยรยงไดรเรมท างานศลปะ ทคนดสามารถเขามสวนรวมในผลงาน เปนผขยายขอบเขตประสาทสมผสในการรบรทางการมองดในทศนศลปไปสการไดกลนจากผลงานศลปะ จากสอวสดสมนไพรทมกลนตลบอบอวล จนมชอเสยงในระดบประเทศและนานาชาต

มณเฑยรในฐานะอาจารยสอนศลปะหลายสถาบน ไดท าหนาทเผยแพรแนวความคด รปแบบและวธการท างานศลปะแนวใหมอยางทกลาวขางตนของเขาไปอยางกวางขวางในหมนกศกษาและศลปนรนใหม เปนผผลกดนใหวงการศลปะรวมสมยไทยเปนทรจกในระดบนานาชาต

มลเหตส าคญของการท างานแนวศลปะรวมสมยทมทงความเปนสากลและความเปนไทยกเพราะการไดเปดโลกทศนและความเขาใจอยางลกซงเกยวกบปรชญาทางศ ลปะและสรางความคนเคยกบงานของศลปนรวมสมยชนน าของโลก โดยในชวงป 2529-2531 มณเฑยร บญมา ไดทนไปเรยนท Ecole Nationale Superieure des Beaux Art และ Maitrise Nationale en Art Plastiques University de Paris และทส าคญจดทหกเหตอการสรางงานศลปะและแนวความเชอในพทธศาสนาของมณเฑยร เกดขนจากการไดไปบวชเปนเวลา 3 เดอนทวดชลประทานรงสฤษด นนทบร วดนทน าโดยพระปญญานนทภกข ซงเปนทรจกในแงของการปฏบตทเขมงวด กอนทจะเดนทางไปศกษาทยโรป ทมณเฑยรน าหลกธรรมค าสอนของพทธศาสนาไปน าเสนอเปนผลงานศลปะจนไดรบการตอบรบอยางลนหลาม และเปนทยอมรบจากทวโลก

และการไดไปศกษาและชนชมในศลปนหลากหลายกลมในแนวทางของศลปะ Post-Modernism คอศลปะหลงลทธสมยใหม ทมแนวคดหนกลบไปหาแนวทางดงเดมทยคสมยใหมไมยอมรบ เชนการน าเอาศลปะวฒนธรรมแบบเดมมาผสมผสานใหเปนผลงานสรางสรรคใหม เปนตน (สธ คณาวชยานนท, 2553: 11) ซงมณเฑยรไดแนวคดและรปแบบงานมาจากลมศลปนทหลากหลายดงน

อารเต โพเวรา (arte-povera) เกดขนในชวงตนครสตทศวรรษ 1960-ถงปลาย 1970 ในประเทศอตาล จากกลมศลปนหวกาวหนารนใหม เปนทรจกกนในชอภาษาอตาลวา อารเต โพเวรา (Arte Povera) แปลเปนภาษาองกฤษไดวา poor art ซงไมไดเพยงแตหมายถง “ความจน” แตจะเรยกวา “ศลปะสมถะ” เพราะทศนคตและวธคดทจะน าเอาวสดทไมมราคาคางวด หรอของทไมใชวสดตามจารตของการท างานศลปะ มาท าเปนงานศลปะ นอกจากจะไมไดเปนของหรหรามคามากแลว ยงมอายการใชงานสนไมคงทนถาวรอกดวย (สธ คณาวชยานนท, 2553: 114)

ศลปนในกลมนทมณเฑยรชอชอบและศกษาผลงานคอ แจนนส คเนลลส (Jannis Kounellis) ทชอบใชวสดจ าพวกแผนโลหะ ลวด ตะเกยง ไฟ ไมซง ถาน และหน ในงานบางชนมการใชสงมชวต เชน นกแกว และผลงานทดงมากคอ การท าคอกมาขนในแกลเลอรกลางกรงโรม และศลปนอน ๆ ในกลมอก เชน กยเซปเป เปโนเน (Giuseppe Penone), กลแบรโต โซรโอ

64

(Gilberto Zorio), จโอวานน อนเซลโม (Giovanni Anselmo), อาลเกยโร โบเอตต (Alighiero Boetti) (อภนนท โปษยานนท และสธ คณาวชยานนท, 2548)

การชนชมและศกษาในแนวทางของ อารเต โพเวรา ท าใหการเลอกวสดในการสรางผลงานของมณเฑยรหลงจากนนใน ป พ.ศ. 2532 เปนวสดทไมใชวสดทางศลปะทว ๆ ไป มความเปนพนถน ไมมราคาคางวด และไมคงทน เชน ผงดนแดง (ดนลกรงทว ๆ ไป) เทยนไข และสมนไพร เปนตน

การชนชอบในแนวทางของกลม มนมอลลสม (Minimalism) เกดขนชวงตนครสตทศวรรษ 1960-กลาง 1970 ศลปะทวาดวย “ความนอย” จตรกรลดทอนรายละเอยดตางๆ ของรปทรงลงจนกลายเปนเหลยมเรขาคณต มนมอลลสม คอ พฒนาการขนสดยอดขนหนงของเสนทางศลปะนามธรรม (สธ คณาวชยานนท, 2553: 38)

ศลปนในกลมนทมณเฑยรชอชอบและศกษาผลงานคอ โดนลด จดด (Donald Judd), โซล เลวทท (Sol Lewitt) ซงมณเฑยรไดแนวการจดวางสงของจากวสดทเรยบงาย และโชวพนผววสด เหมอนงานของ โดนลด จดด และการจดวางรปทรงเรขาคณตแบบเรยบงายแบบ โซล เลวทท (อภนนท โปษยานนท และสธ คณาวชยานนท, 2548)

อนสตอลเลชน (Installation) เปนทรจกในภาษาไทยวา ศลปะจดวาง แรกเรมปรากฏใหเหนตงแตครสตทศวรรษ 1970 โดยเรมจากสหรฐอเมรกาและยโรป งานศลปะทมตววตถทางศลปะสมพนธเฉพาะกบพนท (Site-Specific) ถกท าขนส าหรบพนทเฉพาะนนๆ ความส าคญอนสตอลเลชน เปนงานศลปะทท าใหคนดไดประสบการณในการอยรวม หรอการมศลปะแวดลอมตวผด (สธ คณาวชยานนท, 2553: 119)

การศกษาแนวทางของ อนสตอลเลชน ท าใหมณเฑยรรสกวา “แนวทางศลปะไมจ าเปนตองสอดคลองกบจตรกรรมและประตมากรรม หรอรปแบบของศลปะแบบเดมๆ แตการใหผชมเขามามสวนรวมนนเปดประสบการณการรบรของผดไดดกวา” (อภนนท โปษยานนท และสธ คณาวชยานนท, 2548)

โพรเซส อารต (process-art) เกดขนในชวงตนครสตทศวรรษ 1960-กลาง 1970 ทามกลางกระแสความนยมในศลปะรปแบบตางๆ ทหลากหลาย และทามกลางความแรงของ มนมอลลสม (Minimalism) ทเนนความนอยและความเรยบงายอยางถงทสด โพรเซส อารต ไดใหความส าคญกบ “กระบวนการ” มากกวา “ผลลพธ” ศลปนเหลานสรางงานทแปรผนไมคงท บางกมความเคลอนไหวมความเปลยนแปลง ศลปนในแนว โพรเซส อารต ตองการจะสรางผลงานทสวนกระแสการซอขายงานศลปะในตลาดศลปะทก าลงเรมบมในขณะนน พวกเขาท างานศลปะดวยวสดทไมมความคงทนถาวร เชน น าแขง น า หญา ขผง และไขมน วสดเหลานนคอย ๆ แปรเปลยนและเสอมสภาพไป (สธ คณาวชยานนท, 2553: 116)

65

ศลปนโพรเซส อารตทมณเฑยรสนใจ และศกษาแนวคดเปนพเศษคอ โจเซพ บอยส (Joseph Beuys) โดยการอาน Artstudio ฉบบพเศษของบอยสในฤดใบไมผล พ.ศ. 2530 ท าใหเขาสนใจในทฤษฎของบอยสเกยวกบประตมากรรมสงคมและการเปรยบเทยบผลผลตดานกายภาพและจตวญญาณ และยงไดสนใจการใชวสดทหลากหลาย และยดหยนในการสรางงานของบอยส มณเฑยรชนชมทบอยสสามารถเปลยนความหมายของกลองสเหลยม ซงตอนแรกดคลายกบงานบางชนของโดนลล จดด ศลปน มนมอลลสต ดวยการใชไขมน ผาสกหลาด และโลหะ ท าใหเกด สญญะ เกนกวางานมนมอลลสตทวไป มณเฑยรเหนการเชอมโยงความเชอเรองการทรงเจาเขาผ และการสนใจในพทธศาสนานกายเซนของบอยส เหมอนกบการเชมโยงระหวางความเปนตะวนตกและตะวนออก และมณเฑยรยงสนใจการผสมผสานวสดสายพนธใหม (bricolage) ซงเปนวธการผสมของหลายๆอยางเขาดวยกนแบบไมมแบบแผนมากอน การหกสญลกษณเดมแลวสรางสญลกษณขนมาใหม ซงเปนกลายมาเปนแนวทางสรางงานของมณเฑยรในระยะตอๆมา

ท าใหมณเฑยรสรปวา “ผมตองการท าอะไรจากวสดพนบาน ผมเปนคนไมมเงน ผมมเงน 10 บาท ผมกสามารถท างานศลปะได เรามอะไรเรากท าอยางนนไป ไดเหนงานศลปะจากตางประเทศมาเยอะ ไดรบรวางานศลปะกเกดขนจากสภาพชวตของเขา คอมนใหความคดทวา หากสภาพแวดลอมของเราเปนอยางไร เรากควรใชสออะไรทมนเปนแบบเชอชาตของเรา” (อภนนท โปษยานนท และสธ คณาวชยานนท, 2548: 34)

วเคราะหผลงานของ มณเฑยร บญมา ทใชวสดและส ในเชงสญศาสตรเรองความเชอ ศรทธา และวฒนธรรมพนถน

“เจดยดนแดง” : Earth Pagoda (2532) ไดรบแรงบนดาลใจจากวธการสรางเจดยสมยโบราณ ทวางอฐดนเผาแบบสน ๆ และยาวสลบซอนกน มณเฑยรไดสราง “เหตการณสมจรง” ของการกอสรางรวมถงวสดทใช ภาพวาดเจดย 2 มตทใชเทคนคสเดยว Zmonochromatic) มณเฑยรไมไดเชอมแนวคดเพอระบคณสมบตความแบบราบหรอไมแสดงทพกนในแนวทางของมนมอลลสม และคลเลอรฟลเพนซตง โดยใสสวนประกอบทเปน 3 มตเขาไป วสดทเลอก อาท ดนแดง ขผง และขเถา สรางรปทรงทพงกบผนงทใหกลมกลนเปนหนงเดยว โดยการใชสงปรกหกพงและวสดทหาไดตามฐานเจดยโบราณในเชยงใหม (ผเขยนคดวาคงจะเปนผงจากอฐทมสแดง) มณเฑยรน าเสนอแนวความคดทสงปรกหกพงผงาดขนมาใหมเปนสญลกษณความไมจรงของประเทศอตสาหกรรมใหม และในผลงาน “เจดยดนแดง” นมณเฑยรไดพดถงเรองของ “ส” ทมาจากวสดธรรมชาตไววา

“…ขาพเจามความคดเหนสวนตววา สตางๆทศลปนใชในการสรางสรรคผลงานนน มความสามารถเพยงเปน “สอแทน” บางสงบางอยางเทานน ไมสามารถทจะ “แสดง” ความหมายหรอปรากฏการณของความรสกและความจรงทขาพเจาจะแสดงออกไดอยางตรงไปตรงมา ดงนน... หากขาพเจามความจ าเปนทจะตองใช “ส” เพอสรางผลงานสทถก

66

น ามาใชจกตอง “แสดง” ปรากฏการณทเปนประสบการณจรงของสนน” (อภนนท โปษยานนท และสธ คณาวชยานนท, 2548: 47)

ภาพท 15 ผลงานชอ “เจดยดนแดง” ศลปน มณเฑยร บญมา : พ.ศ. 2532

ซงหมายถงการเลอกใชสส าเรจจากหลอดทวางขายทว ๆ ไมสามารถ “แสดง”

ความหมายเทากบสจากธรรมชาต หรอสทมาจากวสดจรง ๆ ของสโดยตรง เชน สดนแดงทมณเฑยรใชในครงนไดบอกสญลกษณแทนวสดของการกอสรางเจดยดวยอฐสแดง ทท ามาจากดนแดง และแสดงถงความดบ หยาบ และเปราะบาง พรอมทจะเสอมสลายไดทกเมอ เหมอนกฎไตรลกษณในพทธศาสนานนเอง

67

ภาพท 16 ผลงานชอ “Candle Painting : Full Moon” ศลปน มณเฑยร บญมา : 2534

ผลงานชอ Candle Painting : Full Moon (2534) เปนชดจตรกรรมเกยวกบพระจนทรครงเสยวสองภาพ รอยเทยนไหมบนไมไหมเกรยม เปนการใชวสดทไมใชวสดทางศลปะตามปกต วสดจากน าตาเทยนยงใหสและพนผวทแปลกตา และซอนความหมายนยยะความคดความเชอจากแถบสของการไหมตดอยบนพนผวเหมอนสายฝนหรอดาวตกจากทองฟาทมดมน การเคลอนทของดวงจนทรและพระอาทตยแทนความเชอของมณเฑยรเกยวกบโชคลางและพรหมลขต

ภาพท 17 ผลงานชอ “ภาพวาดเสนเพอฝกจตและประตมากรรมรปบาตร” ศลปน มณเฑยร บญมา : 2535

68

ผลงานชอ ภาพวาดเสนเพอฝกจตและประตมากรรมรปบาตร สรางเมอป 2535 เปนชวงทตองอยหางไกลจากภรรยาทเจบปวย เขาหนกลบมานงสมาธและอานหนงสอธรรมะ เขาเรมวาดรปบาตรทก ๆ วน ท าสมาธลดความทรมานและคดถง ความคดเกยวกบพนทภายในภายนอกของรางกายและจตใจ จตตองการความสมดล การเสยสมดลเพยงเลกนอยหมายถงการเสยสมาธ จดมงหมายของมณเฑยรคอการเขาไปอยในพนทของบาตรทเขาบอกวาเขาชอบทจะอยในพนทนนทซงไดแยกตวเองออกจากโลกภายนอก เพอบรรลความมงหมาย (อภนนท โปษยานนท, 2548: 140) การวาดรปกเปรยบเหมอนกบการ บรกรรมนมต คอ การนกถงอารมณใดอารมณหนง เพอใหเปนทเกาะยดของจต หรอความคดในขณะนน โดยมวตถประสงคเพอควบคมการท างานของจต หรอความคดใหเกดความตงมนโดยไมสดสาย หรอกวดแกวงไปยดเกาะในสงอน ๆ เปนกศโลบายอยางหนงเพอใหจตเขาสสมาธไดเรว การบรกรรมนมต กแลวแตจรตสวนบคคล บางคนกนกถงดวงแกว บางคนก าหนดนกถงลมหายใจเขาออก เปนตน

ภาพท 18 ชอผลงาน “บานแหงความหวง” : House of Hope ศลปน มณเฑยร บญมา : 2539-2540

69

“บานแหงความหวง” : House of Hope (2539-2540) มหลายรปแบบทงทปรากฏในนทรรศการผลงานเดยวท Deitch Project นครนวยอรก และนทรรศการ Global Vision ท Deste Foundation กรงเอเธนส ก าแพงโดยรอบถกทาดวยสมนไพรหลากประเภทหลากส เชนสเขยวหมน สเหลองดน สน าตาลเปนตน เหมอนสในกลมสเอรธโทน ทาและระบายใหเหมอนกบกลมควนในศาสนสถานของตะวนออก ซงประกอบไปดวยกลนของสมนไพรตลบอบอวล ถอวาเปนรปแบบกงเสมอนการจ าลองความสมจรง ดวยส บรรยากาศ พรอมดวยกลน

มณเฑยรออกแบบไวใหคนดสามารถเดนขนไปบนพนบานได ทประกอบขนจากมานงไมพอกดวยดนน ามนผสมชาดสแดงวางเรยงทบซอนกนเปนแผนพนเพอใหคนดไดรบประสบการณการเดนทเปนทงการท าสมาธและเปนการเดนผานสายฝนของเมดยาสมนไพร ดงการบ าบดเยยวยารกษากายใจ ความเปราะบางไมมนคงของบานทท าหนาทบ าบดรกษา แสดงถงความหวงทามกลางความไมแนนอนและความไมจรงของชวต

การสรางบรรยากาศดวยวสดทไมใชสอแนวจารตทางศลปะเชน ยาลกกลอนสมนไพร ผงสมนไพรส าหรบทาผนง แตกลบเปนสญญะแทนถงสถานทของพธกรรมไดอยางเหลอเชอ ทงจากโทนสของสมนไพร และสชาดททาไปบนแผนไมบนทางเดน ทละมายคลายกบโบสถวหารของไทยทมกจะทาสชาดไวบนเพดาน ประต และผนง เพอสอถงความเปนสถานทศกดสทธ เปนบรรยากาศของสวรรควมาน เปนโลกทพยนนเอง

ภาพท 19 ชอผลงาน “Perfume Painting” ศลปน มณเฑยร บญมา : 2539-2540

70

Perfume Painting (2540) เปนจตรกรรมทไมไดแสดงภาพตวแทนของสงใด มแตรปราง สและพนผวทเกดจากการระบายและพอกสมนไพร (ละลายผสมกบน ากาว) นอกจากการสมผสดวยสายตา คนดยงสามารถรบสมผสไดดวยการดมกลนสมนไพรทเปนดงการบ าบดรกษาหรอสดดมเพอความสดชนกะชมกะชวย จตรกรรมชนนเปนตวอยางทด เรองของสและวตถดบถกใชเพอแสดงแกนของตวมนเอง เปนการคนหาความเปนไปไดในการท างานจตรกรรมดวยสและวตถดบทนอกเหนอไปจากสส าเรจรปทหาซอไดในรานอปกรณท างานศลปะ

สรปของการสรางผลงานศลปะในการสรางประสบการณทางสนทรยะของมณเฑยร บญมา เกดจากการไดเขาไปมประสบการณศกษาทงทางโลก คอไดไปศกษาแนวคดและเขาใจอยางลกซงเกยวกบปรชญาทางศลปะและสรางความคนเคยกบงานของศลปนรวมสมยชนน าของโลก และเขาไปมประสบการณทางธรรมโดยการไดเขาไปศกษาบวชเรยนในพทธศาสนา รวมถงประสบการณของการหลกหน หรอวธผอนคลายความทกขใจจากการหางไกลและความเจบปวยของภรรยาโดยการนงสมาธ บางทการไดศกษาประวตชวตของมณเฑยรแลวจะรสกหดห และสงสาร แตถามองกลบกน การทมณเฑยรไดเจอบททดสอบของชวตทหนกหนวงนเองท าใหเขาสามารถแปลงประสบการณแททตนไดประสบมา น ามาสรางเปนผลงานศลปะท เปนไปในรปแบบทสรางประสบการณใหคนดไดเขาไปมสวนรวม ไดเขาถงใจ และเปนทจดจ าประสบการณการชมงานศลปะไดฝงใจ ซงถอวาเปนประสบการณแท ตามทฤษฎประสบการณของจอหน ดวอ ทงประสบการณแทของศลปน และประสบการณแทของผด

นอกจากนคนดยงไดตความเชงสญศาสตร ทถกแทนทดวยจากวสดและสในเรองความเชอ ศรทธา และความเปนไทยไดอยางแยบยล ยอมเชอมโยงกบปจจยของวฒนธรรมตามทฤษฎของ โรลอง บารตส การตความหมายจากการเหนวบแรกวาเปน denoted meaning (รวมถงไดกลนวบแรก) ในผลงานของมณเฑยร จะสมผสไดถงกลนของวฒนธรรมแบบตะวนออกอยางชดเจน เพราะฉะนน การตความหมายเชงวฒนธรรมทเราเชอมโยง ทบารตสเรยกวา connoted meaning อาจจะเกดตงแตวบแรกในงานของมณเฑยรแลว แตเมอไดเขาไปสมผสและไดแพงพศและเอาตวเองเขาไปมประสบการณ จะไดความหมายของแนวคดพทธปรชญาผานการใชวสดและสมากยงขนไปอก ทงหมดนาจะเปนสาเหตทท าใหมณเฑยรประสบความส าเรจและมชอเสยงโดงดงไปทวโลก ซงเปนการยากและนอยคนนกทศลปนไทยจะท าไดเทยบเทากบ มณเฑยร บญมา

10.5 ฉลองเดช คภานมาต ฉลองเดช คภานมาต เกดเมอวนท 15 ตลาคม 2515 จงหวด กรงเทพฯ จบ

การศกษาปรญญาตร สาขาวชาศลปไทย คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร และจบการศกษาปรญญาโท สาขาวชาศลปไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปจจบนเปนอาจารยทภาควชาภาพพมพ คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

71

ฉลองเดช คภานมาต เปนผทสรางงานในแนวศลปะการจดวาง ในหวขอการศกษาแนวคดคตจกรวาลวทยาในพระพทธศาสนาจากงานจตรกรรมลานนาเพอการสรางสรรคศลปะรวมสมย จากแนวความคดทตองการสรางสรรคผลงานศลปะรวมสมยรปแบบศลปะสอประสม และศลปะแนวจดวาง โดยการตความหมายจากแนวคดคตจกรวาลวทยาในพทธศาสนาจากงานจตรกรรมลานนา เพอแสดงให เหนวฒนธรรมวธคดอนเปนผลผลตทางพทธปญญาของชาวพทธ ตลอดจนเปนสอศลปะทสะทอนคณคาและความหมายของหลกธรรมใน พระพทธศาสนา

วเคราะหผลงานของ ฉลองเดช คภานมาต ทใชวสดและส ในเชงสญลกษณเรองแนวคดคตจกรวาลวทยาในพระพทธศาสนา

ภาพท 20 ชอผลงาน “โลกตตรจต” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

72

ภาพท 21 การวเคราะหความหมายเชงสญลกษณในผลงาน “โลกตตรจต” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

ผลงานชนท 1 ชอโลกตตรจตม แรงบนดาลใจมาจาก แนวคดเรองโลกยะ-

โลกตตระ และพทธวต ตอนประสต ทรงด าเนนไปทางทศเหนอ 7 กาว แตละกาวม ดอกบวผดขนมารองรบซงแสดงถงความหมายเชงสญลกษณ กลาวคอทศเหนอ หมายถงโลกอดร หรอโลกตตระ การด าเนน 7 กาว แลวมดอกบวมารองรบพระบาท หมายถง โพชฌงค 7 คอ ธรรมะทเปนองคแหงการตรสร ไดแก สต ธมมวจยะ วรยะ ปต สมาธ และอเบกขา

73

ภาพท 22 ชอผลงาน “อนนตจกรวาล” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

ผลงานชนท 2 ชอผลงาน อนนตจกรวาล มแรงบนดาลใจมาจากแนวคดเรอง อนนตจกรวาล ซงหมายถงจกรวาลจ านวนมากมายนบไมถวน โลกจกรวาลทเราอาศยอยเปนเพยงสวนหนงของอนนตจกรวาลทมขนาดกวางใหญไมอาจหาขอบเขตได และประกอบดวยจกรวาลตางๆ จ านวนมากมาย โดยแตละจกรวาลมลกษณะและองคประกอบตาง ๆ เหมอนกนทงสนแมกระนนจกรวาลทงปวงกยงมความเปลยนแปลงอยเสมอ ไมมจกรวาลหรอโลกธาตใดคงทถาวร

74

ภาพท 23 การวเคราะหความหมายเชงสญลกษณในผลงาน “อนนตจกรวาล” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

ผลงานชนท3 ชอผลงาน “พระพทธเจา 4 พระองค” มแรงบนดาลใจมาจาก

แนวคดสญลกษณพระอดตพทธเจา พระปจจบนพทธเจา และพระอนาคตพทธเจา แนวคดพระอดตพทธเจาหมายถงคต ความเชอในพระพทธศาสนาเกยวกบเรองพระพทธเจาทตรสร กอนพระพทธศากยโคดม หรอพระพทธเจาองคปจจบนตามคต ความเชอในพระพทธศาสนา ไดกลาวถงเรองราวของพระพทธเจาทอบต ขนในกาลกอน และม จ านวนมากทเสดจมาตรสร กอนพระพทธเจาองค ปจจบนทงนพระพทธเจาทเสดจมาตรสร ในแตละกปนนมจ านวนมากจนไมอาจจะประมาณได เปรยบเหมอนกบจ านวนเมดทรายในมหาสมทร หรอเรยกวาคต ความเชอเรอง อนนตพทธเจาในกปนม พระพทธเจามาตรสร แลว 4 พระองค ไดแก พระกกสนโธ พระโกนาคมน พระกสสปะ และพระโคตมะ

75

โดยในอนาคตจะม พระพทธเจามาตรสร อกองคหนงคอพระศรอารยะเมตไตรย จงจะครบ 5 องค เรยกวา ภทรกป ซงแปลวา กปเจรญ รวมทงรปผงอาคารจตรมขวดภมนทร เมองนาน ซงเปนอาคารพทธสถานแหงเดยวในลานนาทท าหนาทเปนทงอโบสถ และวหาร ในอาคารเดยวกน ภายในยงประดษฐานพระพทธรป 4 องค อนเปนสญลกษณของ พระพทธเจาทมาตรสรในภทรกปแลว

ภาพท 24 ชอผลงาน “พระพทธเจา 4 พระองค” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

ผลงานชนท 4 ชอผลงาน “ขามสงสารวฏ” มแรงบนดาลใจมาจากแนวคดเรองสงสารวฏสงสารวฏแปลวาความทองเทยวไปในอาการทเปนวฏฏะ การหมนวนอยในการเวยนวาย ตายเกด เรยกอกอยางหนงวา วฏสงสาร ทงนลกษณะส าคญทสดประการหนงของโลกยภม กคอ วฏฏ หมายถง การวนเวยน การเวยนเกด เวยนตาย หรอ เวยนวายตายเกด ดวย อ านาจของกเลส กรรม และวบาก เรยกวา ไตรวฏ ซงมความหมายถงวฏฏ 3 วงวน หรอวงจร 3 สวนของปฏจจสมปบาท ซงหมนเวยนสบเนองตอกนไป ท าใหมการเวยน วายตายเกดหรอเกดวงจรแหงทกขรวมทงแนวคดการวางผงพระอโบสถ และพระวหาร ในลานนา ดวยรปทรงเรอส าเภา หรอทชาวลานนานยมเรยกวา สะเปาแกว สะเปาค าอนเปนสญลกษณของยานทใชเพอการขามหวงน า คอ สงสารวฏ ใหไปถงฝง คอ พระนพพาน

76

ภาพท 25 ชอผลงาน “ขามสงสารวฏ” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

วสดทน ามาใชในการสรางสรรคผลงานสวนใหญจะเปนแกวและกระจก เนองจากผลการศกษาคตความเชอของชาวพทธในลานนา พบวาชาวลานนา มความเชอเกยวกบคณคาและความส าคญของแกวโดยถอวาเปนสญลกษณส าคญทางพทธศาสนา เปนสงทมคณคาและมความหมายมากวาวสดชนดอน ๆ อาท ในภาษาลานนานน แกว 3 ประการ หมายถง พระรตนตรย เวยงแกว หมายถง พระนพพาน คตความเชอเรองการสรางพระพทธรปดวยแกวมณ จะไดรบอานสงส มากกวาวสดชนดอนเชนพระแกวมรกต พระแกวดอนเตาพระเสตงคมณ หรอพระแกวขาว เปนตน ดงนน ผศกษาจงเลอกใชแกวเปนวสดหลกในการสรางสรรค ผลงานทกชนแกวทน ามาประกอบเปนรปทรงตางๆ มทงทเปนรปทรง 2 มต และ 3 มต รวมไปถงการน าวสดประเภทแผนอะครลคใส มาใช ประกอบเปนรปทรงในผลงานนนก เพอการแกปญหาเรองการแตกหกของแกวโดยยงสามารถใหผลทางการเหนเหมอนกบแกวและกระจก แตมน าหนกเบากวา เมอน ามาจดวางหรอประกอบกนเปนรปทรงกสามารถถายทอดแนวความคดไดเปนอยางดขามสงสารวฏ

77

ภาพท 26 การวเคราะหความหมายเชงสญลกษณในผลงาน “ขามสงสารวฏ” ศลปน ฉลองเดช คภานมาต : 2549

ศลปนไดใชรปทรงเชงสญลกษณหลายประการเพอสอความหมายเรองของ

จกรวาลวทยา โดยใชกระจกสทมปรากฏในงานศลปะไทยมาชานาน มาตดบนวตถรปโคงเวา เพอใหผลของการสะทอนสของกระจกตาง ๆ กนกระจายเตมไปทวทงหองทจดแสดงหอมลอมคนดแทนสจากหลอดสในงานจตรกรรม การเรยงเปนภาพดอกบวซงตองการสอถงสญลกษณของ โลกกตตระภม เปนผลงานสรางสรรคแบบ Installation art ทเปนการสรางผลงานศลปะในพนททศลปนเปนผสรางบรรยากาศดวยแสงส แลวใหผชมเขาไปมสวนรวมในผลงาน โดยใชสญลกษณความเชอจากคตนยมแบบพทธ คตจกรวาลวทยาแบบพทธ เพอสรางประสบการณใหผชมไดรบร ตามทศลปนเปนผสรางและก าหนดสญลกษณ

78

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

การวจยเพอสรางสรรคในครงนจะแบงเปน 2 ขนตอนใหญ ๆ คอ ขนตอนการหาองค

ความรดานสไทยและน ามาสงเคราะหองคความร และขนตอนน าองคความรทสงเคราะหแลวนนมาสรางสรรคเปนผลงานศลปะแบบรวมสมย

1. ขนตอนการศกษาเนอหาสไทย และเนอหาการสรางสรรค 1.1 การวเคราะหเนอหาสไทยโทน หมส ชอเรยกสไทยภาษาไทยและทบศพท

ภาษาองกฤษ คาส CMYK รหสส และวสดการปรงส 1.2 วเคราะหเนอหาการสรางสรรคสนทรยะสไทยทแตกตางจากสสากล 1.2.1 สนทรยะในสญลกษณของการใชสไทย (ศาสนา คตความเชอ จตวทยา) 1.2.2 สนทรยะในวสดสไทย (วทยาศาสตร เคม วฒนธรรม) 1.2.3 สนทรยะในเฉดสไทย (ศลปะ รสนยม) 1.2.4 สนทรยะในชอเรยกสไทย (ภาษาศาสตร วรรณกรรม) 1.3 วเคราะหเนอหาการสรางสรรครปทรงของสทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทย 1.3.1 รปทรงยอมมไมสบสอง 1.3.2 รปทรงจอมแห 1.3.3 รปทรงวงกลม 2. ขนตอนการสรางสรรค การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย 2.1 การรวบรวมเนอหาสไทยเพอเตรยมการสรางสรรค 2.2 การจดท าแบบรางผลงาน และการพฒนาผลงาน 2.3 สรปวเคราะหแบบรางผลงาน และแนวทางการสรางสรรคผลงาน

79

ระยะเวลำท ำกำรวจย และแผนกำรด ำเนนงำนตลอดโครงกำรวจย ตารางท 2 ตารางเวลาการท างาน

แผนกำรด ำเนนงำน

ระยะเวลำด ำเนนงำน 36 เดอน

3 6 9 12

15

18

21

24

27

30

33

36

1. ศกษาเรองสและการปรงสไทย รวบรวมเอกสารวรรณกรรม และบคคลทเกยวของ และสเกตซผลงาน

2. จดหมวดหมและรปแบบสรางสรรคผลงาน และ สเกตซผลงาน

3. ขยายผลงานสเกตซ และทดลองสรางโมเดล

4. ทดลองสรางผลงานจรง

5. รวบรวมขอมลภาคเอกสาร

6. จดแสดงนทรรศการผลงานเดยวครงท 1 เพอวเคราะห

7. วเคราะหและประเมนผลงานนทรรศการครงท 1

8. สรางผลงานเพมเตม

9. จดแสดงนทรรศการผลงานเดยวครงท 2 เพอวเคราะห

10. วเคราะหและประเมนผลงานนทรรศการครงท 2

11. สรปผลการวจยและจดท ารายงานการวจย

80

ภาพท 27 ผงการพฒนาวเคราะห และการสรางสรรคผลงาน 1. ขนตอนกำรศกษำเนอหำสไทย และเนอหำกำรสรำงสรรค

ซงมขนตอนและรายละเอยดดงน 1. หาองคความรดานสไทย เพอมาวเคราะหและสงเคราะหเปนเรองสไทยมาเตรยมการ

ส าหรบการสรางสรรค โดยการหาแรงบนดาลใจและน าตวเองเขาไปมประสบการณทางสนทรยะจากสถานทจรง เพอหาความงาม หาแนวคดความเชอ และวธการน าสไทยไปใชในงานศลปะไทยประเภทตาง ๆ

2. การคนควาทดลอง เรยนรการปรงสไทย เทยบสไทยใหใกลเคยงกบสไทยโบราณใหมากทสด เพอหาความงามในคาสไทยทถกตองใกลเคยงทสด

3. แสวงหาวสดทจะท าเปนสไทยเพอเตรยมไปสรางสรรคผลงานจรงตอไป

81

4. รวบรวมและคนหาชอเรยกสไทยมาใหมากทสด และวเคราะหความเหมอนความแตกตาง เพอทจะน าเสนอความงามในชอเรยกสไทยไดอยางถกตอง

5. ศกษารปแบบของการน าเสนอผลงานศลปกรรมทมเนอหาเกยวกบสกบความเชอ ศกษาทฤษฎ การน าเสนอ การใชเทคนค วธการจากศลปนรวมสมยของไทย และจากทวโลก

6. ศกษาสญลกษณของสกบรปทรงทวโลกและของไทย 7. ศกษาสญลกษณของสกบความเชอทางศาสนาของทกศาสนา เปรยบเทยบกบพทธ

ศาสนานกายเถรวาท 8. จดหมวดหมและรปแบบสรางสรรคผลงาน และเตรยมรางผลงาน 1.1 กำรวเครำะหเนอหำสไทยโทน หมส ชอเรยกสไทยภำษำไทยและทบศพท

ภำษำองกฤษ คำส CMYK รหสส และวสดกำรปรงส การวเคราะหสไทยในครงน จะมการตงชอผลการวเคราะหวาเปนการวเคราะหส

“ไทยโทน” การแบงหมสจะแบงค าเรยกสไทยไปตามกลมโทน (Tone) สเดยวกน เพอการจบกลมสไดงายยงขนจงไดแบงสไทยเปน 10 หมส และใชชอการจดหมสเปนศพทสามญ เชน หมสแดง หมสน าเงน หมสมวง เปนตน เพอกนการเขาใจผด หรอกนการไมเขาใจคาของกลมสของคนสามญธรรมดาทไมใชชาง แตละชอเรยกสไทยจะประกอบไปดวยชอเรยกสไทยภาษาไทย และชอเรยกสทบศพทภาษาองกฤษ (Pichayada Katemake, 2013) ตามดวยรหสสทตงขนใหม ขนตนดวยตว T หมายถงส Thaitone รหสเลขตวแรกหลงจากตว T เปนเลขรหสหมส ไลล าดบไป เชน หมสแดงเลข 1 หมสสมเลข 2 เปนตน เลขอนดบ 2 และ 3 เปนเลขล าดบในหมสนนๆ เลขสดทายในล าดบท 4 เปนเลขแทนคาออน แกของคาสตาง ๆ แตขณะนเลขดานหลงจะมเพยงแคคาเปน 0 เทานนซงหมายถงคาสทเปน สกลาง หรอสแท ภาพท 41 แสดงใหเหนกลมค าทอธบายสไทย ชอเรยกสไทย คตความเชอสไทย วสดสไทย และคาสไทยของสนน ๆ และสดทายจะตามดวยคาสทแทนดวยรหสสแบบ CMYK ในระบบการพมพ ซง C คอคาส Cyan หรอสฟาอมเขยว M คอคาส Magenta หรอสแดงอมมวง Y คอ คาส Yellow หรอสเหลอง K มาจากค าวา Key คอคาสด า (สด าไมใช B แทน black เพราะจะสบสนกบ blue) แตละสจะตามดวยคาสเปนตวเลข อาทเชน c15 m70 y50 k5 หมายความวาสนนมคาส c อย 10% m70% y50% และk หรอสด า 5% เปนตน

ในค าอธบายสไทยโทนแตละส จะประกอบไปดวยกลมค า ชอเรยกสไทย คตความเชอสไทย วสดสไทย และคาสไทย ประกอบกนไปในทกสไทย (ภาพท 41)

1. หมสแดง หมสแดงถอวาส าคญทสดในงานศลปกรรมไทย อนเนองมาจากเปนหมสทมการ

ใชกนมากในเปอรเซนตสงงานของสในจตรกรรมไทยโดยรวมทงหมด หรอทเรยกวาสครอบง าโดยรวม อนเนองจากความเชอทวาสแดงในงานจตรกรรมไทยแทนสญลกษณของความวางเปลา แทนอากาศ แทนลม (1 ในธาตทง 4 คอ ดน น า ลม ไฟ) เปนสบรรยากาศของสวรรค เปนสทซบหนนชวยขบองค

82

พระประธานใหลอยเดนกวาสอนๆ เปนสทชวยเพมบรรยากาศใหกบพระประธานมความศกดสทธยงขน สแดง ถอวาเปนสทเขม ดดซบแสง บวกกลบคณสมบตของสฝน ทมความดานไมสะทอนแสงยงท าใหสแดงมความเขมขนไปอก แตดวยพลงของสแดง ทมคณสมบตบางอยางสงผลกระทบตอความรสกบางอยางทแตกตางจากสอนๆ เปนสทมสญลกษณแทนบรรยากาศของสวรรคอยางทกลาวมาแลว สงผลตอความรสกกบพระประธานทเปนสทอง เสมอนวาทานลองลอยเสมอนสถตยอยในสวรรควมานชนดาวดงส ตามคตความของพทธศาสนา

และจากหลกฐานทมการกลาวถงอาณาบรเวณของเมองไทยแถบนจากเอกสารทบนทกจากเมองจนวาเคยเรยกดนแดนแถบนวา “เฉกโท” ทแปลวาประเทศดนแดง สแดง (ดนแดง) ทมอยทว ๆ ไป และประเทศเอเชยสวนใหญกมกจะใชสแดงเปนสหลก และมความเชอทคลายๆกนในเรองของสวาเปนสแหงรงอรณ สแหงความศกดสทธ สแหงความเปนมงคล การทเรามทรพยากรจากวสดจากดนสแดงเยอะเชนน ท าใหเราไมตองน าเขาสดนแดงจากตางประเทศ และจากการวเคราะหภาพจตรกรรมโดยรวม จะเหนไดวาไดมการใชสดนแดงโดยรอบผนงโบสถ เปนสครอบง าโดยรวมมากกวาสแดงอน ๆ (อาจจะเพราะวาสแดงชาดทตองมการน าเขามาจากตางประเทศ เปนสทมราคาแพง) จงจะกลาวไดวาสดนแดงเปนสทเปนเอกลกษณของไทย

ในหมสแดงมความหลากหลายเฉด เปนกลมสขนาดใหญ มความแตกตางจากการตงชอเรยกตามวสดสเชนสชาดหรคณ ชาดตวเปยเปนตน การตงชอตามแหลงทมา ตงเปนชอเมองตาง ๆของจนทเปนแหลงวตถดบ เชน ชาดอายมย ชาดจอแซ เปนตน การตงชอเรยกตามการผสมทออนแกทแตกตางกน เชน หงดน แดงตด เปนตน และมการตงชอตามชอเรยกจากธรรมชาต เชน สดอกชบา สหมากสก เปนตน

และจากการไดศกษาวสดสไดผลการวเคราะหวา สแดงชาด, แดงฉาด, แดงฉน, สชาดกอน, สชาดหรคณ, สชาดจอแซ เปนสเดยวกนเพราะมาจากแร cinnabar (HgS) เหมอนกน และสแดงตวเปย, สลนจ, สโลหต และสแดงก า เปนสเดยวกนเพราะเปนสทมาจากแมลงชอโคชนล (Cochineal) เหมอนกน

และจากการไดศกษาค าเรยกชอสในเอกสารและการสมภาษณผเชยวชาญไดผลการวเคราะหวาสหงชาด, สกหลาบ, สชมพ มสเดยวกน และสแดงดอกชบา, แดงดอกทบทม, แดงยอ, แดงมณ เปนสเดยวกน และสสก แดงสกกบสสกกร า สแดงฉ า ทมาจากสแดงชาดผสมสเสน เปนสเดยวกน

1. แดงชาด (Dangchad) T1010 (c20 m100 y100 k0) สแดงทมาจากวสดสทมาจาก “ชาด” ทเปนแร cinnabar (HgS) ถอวาเปนแมสในสไทย ในหนงสอ สพะ พะจะนะ พาสา ไท วาสแดงชาดเปนสเหมอนสของไฟ หรอสของพระอาทตย (ฤาศรไฟ แลสพระอาทตย) สชาดเปนสไทยทอยในหมสแดง สเดยวกบสชาดกอน ซงเปนแรส าหรบท ายาน าเขามาจากจนทเรยกวาแรชนนา

83

บาร cinnabar (HgS) หรอปรอทซลไฟด (Mercuric Sulphide) ชาดสวนมากจะเปนวตถสแดง มลกษณะคลายกอนหนสแดงเปนเงามน าหนกมาก และมสารปรอทเจอปนอยในเนอชาดดวยซงเปนอนตรายอยางยง กอนใชจะตองฆาฤทธกอน แตมคณสมบตเปนยาบ าบดโรคอนเกยวกบกระดก ใชสงบประสาทและถอนพษ ซงเปนยาแผนโบราณของไทยดวย

ชาดหรคณ (ชาดหอรคณ ชาต หรคน) คอชาดกอนทเปนสรวงๆ เอามาท ายาได มาจากเมองจน (สมเดจเจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ, 2506) แตยงมขอมลทยงสบสนจากแหลงขอมลทไมเหมอนกน บางขอมลกกลาววามาจากเมองจนเปนสทเปนโลหะหนก จงสามารถเขยนตดเสนบนแผนทองค าเปลวไดดกวาชาดชนดอน จงไดรบความนยมในงานจตรกรรมไทยมากกวา ถาตามความหมายนชาดหรคณกคอกอนชาดทเปนหน กบอกขอมลทบอกวา ชาดหรคณ ท าจากเมลดหรอกานชาดหรคณทมาจากพช และยงมชาดหรคณไทย ทมสแดงคอนขางเหลองอกดวย

ชาดหรคณจน 银朱 ไดจากการสงเคราะหเมอรควรซลไฟด (Mercury sulphide) บางทเรยกวา ชาดเขยนหวย หรอ ชาดตตรา (เพราะใชกบตราประทบ) ชาดชนดนมพษมาก เปนอนตรายเหมอนกบสชาด น าเขามาจากเมองจน

ชาดหรคณไทย หงคล 自然铜 หรอขาวตอกพระรวง เปนหนกอนเลก ๆ รปทรงสเหลยมลกบาศกคลายกบลกเตา มสสนมเหลกหรอสน าตาลไหมคล า ๆ มหลายขนาด แตจะมหนาราบขนาด 2.3 ซม. กอนเลก ๆ จะมขนาดประมาณครงเซนตเมตร ส าหรบกอนทใหญ ๆ นน หากเราลองทบ ใหแตกออก ลกษณะทแตก ออกจากกนนนกจะคงรปส เหลยมลกบาศกเลก ๆ อกเหมอนกน จะมเพยงบางกอนทเปนรปสเหลยมยาว เปนแรโลหะชนดหนงทชอวา “แรไพไรต” “ironpyrites” หนเหลานจะมปะปนอยทวไปพบมากบรเวณเขา พระบาทใหญ ต.เมองเกา อ.เมอง จ.สโขทย เชอวาเปนของสงศกดสทธมเอาเพอไวบชา ผใดมไวถอวาเปนสรมงคล มความสขความเจรญดวย โภคทรพยตาง ๆ นอกจากนนยงนยม น ามาฝนกบ แผนกระเบองบดยาหยดน าลงไปดวย ขณะทฝนแลวน าน านนมาทาบรเวณทถกพษแมลงสตวกดตอย เปนตนวา ตะขาบ มด แมลงปอง กจะหายจากอาการเจบปวดอยางนาอศจรรยยง ชาวบานนยมน ามาดบพษแมลงเวลาถกตอย จะใชกนอยาง แพรหลายดวยความศรทราสวนคนเฒาคนแกทกนหมากนน จะนยมน าขาวตอก พระรวงมาใสปนกบสผงทาปากตลบละหนงถงสองเมด เหตทท าเชนนเพราะเชอวามเมตตา มหานยมด โดยเฉพาะเมดทตดกนชาวบานเรยกวา “อมกน” นยมกนมากวามเมตตามหานยมมากยงขน เปนสแดงคอนขางเหลองไมสดใสเทาสชาด เปนสทมการใชเยอะมากในวฒนธรรมเอเชย สแดงชาดแทนบรรยากาศของสวรรคตามความเชอในงานจตรกรรมไทย เปนสกายของสครพในเรองรามเกยรต

ชาดจอแส ทมาของชอเรยกชาดในภาษาจนวา “จซา” 朱砂 Cinnabar คนไทยเรยกวา “จอแส” เราจงมชอเรยกสชาดวาชาดจอแสดวย ซงเปนสเดยวกบสแดงชาด คนจน

84

เชอวาจซาเปนธาตศกดสทธ มอทธฤทธโดยไมตองผานพธกรรรมใด ๆ จงมการน าจซามาบดเปนผงเพอใชในการเขยนฮ (ยนต)

ชาดอายมย ไทยเราจะเรยกผลกชาดทยงไมมการแปรรปวา ชาดกอน หรอ

ชาดอายมย หรอชาดเอหมง (ค าวาวา “อายมย” หรอ “เอหมง” ตรงกบจนกลางวา “เซยเหมน” 厦门 เปนชอเมองในมณฑลฝเจยนหรอฮกเกยนของจน ทไดชอนเพราะสมยกอนมจะน าเขาชาดกอนมาจากเมองดงกลาว)

แดงตวเปย ฝรงเรยกวา carmine เปนสารสกดจากแมลงชอโคชนล (Cochineal)

2. หงชาด (Hongchad) T1020 (c15 m70 y50 k5) สแดงชาดทผสมสฝนขาวจะไดสแดงชาดออน เปนสของพระหมพานต เทพเจาแหงปาหมพานต บางแหงวา สบวโรย เปนสกายของชมพพานในเรองรามเกยรต

3. ดนแดง (Dindang) T1030 (c40 m80 y90 k10) สแดงคล าอมเหลอง วสดมาจากดนแดง หรอดนลกรงทพบเหนมากมายในแผนดนไทย เปนสทเปนเอกลกษณไทยเพราะมปรมาณการใชเยอะทสดในหมสแดง อนเนองดวยเปนวสดราคาถกทไทยเราไมตองน าเขา เปนสกายของรณสทธในเรองรามเกยรต

4. ดนแดงเทศ (Dindangthat) T1040 T1040 (c40 m100 y100 k10) สดนแดงทน าเขามาจากอนเดย เนอสคอนขางแขงกวาดนแดงไทยและมแดงสดใสเขมกวาสดนแดงในไทย

5. ดนแดงตด (Dindangtut) T1050 (c50 m100 y90 k25) สดนแดงปนเขมาด า เอาไวตดเสน (สเขมกวาแดงตด)

6. แดงตด (Dangtut) T1060 (c20 m100 y100 k30) เปนสแดงชาดปนเขมาด า ใชเปนสตดเสน (จตรกรรมไทยไมนยมใชสด าตดเสน) มกนยมใชสแดงตด ตดเสนบนทองค าเปลวเพราะจะเขยนตดเสนตดสไดดกวาสอน อาจเพราะวาแดงชาดมคณสมบตเปนโลหะเหมอนกน

7. หงดนตด (Hongdintut) T1070 (c30 m70 y70 k30) ดนแดงปนดวยรง หรอดนแดงเจอรงใหออนใชตดเสน

8. หงดน (Hongdin) T1080 (c15 m50 y40 k0) ดนแดงปนดวยฝน คอดนแดงออน หรอหมอใหมแก เปนสกายของนลขน หนงในลง 18 มงกฏทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

9. หงสบาท (Hongsabat) T1090 (c10 m50 y20 k0) เปนชอสเกาแกทพบหลกฐานจากชอเรยกมาตงแตป 2397 แปลวาเทาของหงส เปนสไทยทอยในหมสแดงออกชมพ เปนสขนท 2 เกดจากการผสมระหวางสลนจ กบสขาว เจอสรงเลกนอย โดยการเปรยบเทยบสจากเทาหงส

85

หรอหงอนไก คอมสแดงชมพอมมวง, สแดงชมพอมเหลอง สแดงเรอ เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอเพทาย เปนสกายของพระเพลง เทพเจาแหงไฟ

10. ฝนแดง (Fhundang) T1100 (c20 m90 y80 k0) มขายเปนผงมสแดงสดกวาดนแดง แตไมสดเทากบสแดงชาด

11. กามปหลด (Kampoolud) T1110 (c10 m90 y100 k0) เปนสทมการเทยบสจากกามปทตมสก เปนสแดงอมสม

12. บวโรย (Buaroi) T1120 (c20 m70 y40 k0) สผสมระหวางสดนแดงกบ สคราม เจอดวยฝน เปนสกายของโกมท หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

13. ทองสงห (Tongsingha) T1130 (c10 m80 y30 k0) สแดงอมชมพทมกใชทางตรงทองของสงหในจตรกรรมไทย

14. ดอกอบล (Dokubon) T1140 (c10 m70 y20 k0) สชมพ เหมอนดอกอบล หรอดอกบวสตตบงกช

15. แดงดอกกมท (Dangdokkamut) T1150 (c5 m40 y20 k10) สของดอกบวสแดงออน

16. ลนจ (Linchi) T1160 (c40 m100 y70 k0) ฝรงเรยกวาสแดง Crimson เปนสแดงเขม เหมอนแดงก า ใชแตมรมฝปาก จนเรยกอนจ (Rouge) ใชเขยนเสนฮอตด (การตดเสนเลกๆ) เปนสส าเรจจากเมองจน มขายเปนหอๆ เปนสฝนเมอจะใชตองน ามาละลายน ากอน สแดงลนจนนยมเขยนแตในพนทซงมลวดลายเลกๆ พวกงวนยมน ามาทาปาก ท ามาจากแมลงโคชนล (Cochineal) เหมอนแดงตวเปย (แตทวางขายในปจจบนไมแนใจวายงท ามาจากแมลงอยางเดมรเปลา เพราะปจจบนมราคาแพง) เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอ โกเมน และเปนสกายของวสนตราว หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

17. แดงดอกชบา (Dangdokchaba) T1170 (c5 m90 y80 k0) สแดงสดทมสวนผมระหวางแดงชาดกบสเสน

18. น าครง (Namkruang) T1180 (c10 m90 y80 k0) สจากรงของครงเปนซงเปนแมลงชนดหนง เรยกวา แมลงครง ถาใชเปนสยอมจะไดเปนสชมพไปถงสแดง ถาน ามาท าเปนสในงานจตรกรรม ใหน าไปเคยวแลวตากใหแหงแลวบดเปนผงจะไดเปนสแดงลนจ

19. แดงยอ (Dangyo) T1190 (c15 m90 y50 k5) หรอแดงญอ เปนชอสยอม ทยอมดวยรากญอปาไดเปนสแดง

20. กามปอสรา (Kampooasura) T1200 (c10 m80 y100 k5) สแดงชาดผสมเหลอง เจอขาวขาวนดหนอยโดยเทยบสจากสกามป

21. ดอกบานเยน (Dokbanyen) T1210 (c0 m70 y20 k0) สแดงอมชมพเหมอนสของดอกบานเยน มกจะเรยกสนในสยอม เพราะในงานจตรกรรมไมนยมใช

86

22. น าหมาก (Nammak) T1220 (c25 m90 y100 k20) สแดงน าตาลจากสของการเคยวหมากในสมยโบราณทมสวนผสมของปนแดงผสมกบผลหมากสก

23. กหลาบ (Kulap) T1230 (c0 m50 y20 k0) สวนใหญแลวพดถงสกหลาบจะนกถงสชมพเปนสวนใหญ เปนสชมพทไดมาจากสครงผสมกบสฝนขาวเจอดวยรงนดหนอยไดเปนสชมพออน ๆ เหมอนสกลบดอกกหลาบ

24. เกสรชมพ (Gasornchompoo)T1240 (c10 m90 y25 k0) สเหมอนเกสรของดอกจากตนชมพ

25. แดงมณ (Dangmanee) T1250 (c15 m90 y80 k5) สแดงทเหมอนสของอญมณ หรอสของทบทม เปนนบวาเปนชอสทมความหมายมงคล

26. นลบล (Nilubon) T1260 (c30 m50 y10 k5) สชมพอมมวงเหมอนสดอกนลบล หรอสกลบบวขาบ

2. หมสสม 27. เสน (Sen) T2010 (c0 m80 y100 k0) สสมสดเหมอนกบสแสด มาจากค า

วา “ซน” มาจากเมองจน ฝรงใชทาเหลกกนสนม เปนสทมาจากสนมดบก หรอออกไซดของตะกวมน าหนกมาก เปนสกายของสนเสน หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

28. หงเสน (Hongsen) T2020 (c0 m60 y60 k0) เปนเสนปนฝนขาว หรอเสนออน เรยกอกอยางวาสหมอใหม

29. ลกพกล (Lukpikul) T2030 (c10 m85 y90 k0) สเหมอนลกพกล คอ สสม อมแดง

30. เมฆสนทยา (Meksonthaya) T2040 (c0 m55 y90 k0) สเมฆเมอโดนแสงยามพระอาทตยจะอสดง เปนสมอมสเหลอง

31. ดอกกรรณการ (Kandokkannika) T2050 (c0 m80 y90 k15) สของกานดอกกรรณการ ทสของดอกจะเปนสขาวกานดอกจะเปนสสมสด

32. ภอคน (Phuakanee) T2060 (c10 m50 y50 k0) เปนชอสของสยอมผา ทเปนการยอมจากดนภเขาไฟ ทบานเจรญสข จ.บรรมย สเหมอนสของดนแดงออน

33. หมากสก (Maksuk) T2070 (c0 m70 y90 k0) สเหมอกลกหมากสก เปนสผสมระหวางสเหลองรง แดงเสน เจอเขยวเลกนอย

34. ดอกทบทม (Doktaptim) T2080 (c10 m80 y90 k0) สสมสด เปนสใกลเคยงกบ สแดงมณ, สดอกชบา

35. น าผง (Nampueang) T2090 (c15 m60 y100 k0) สน าตาลทองออกเหลองเหมอนสจากน าผง

87

36. หมอใหม (Momai) T2100 (c0 m35 y50 k10) หรอสหงเสน หรอสเสนผสมขาว ซงในต าราคชบาลยงมการก าหนดลกษณะสของชางเผอกวาเปนสหมอใหม

3. หมสเหลอง สทอง กระบวนสเหลองทใชกนแตโบราณมหลายประเภท ยอนไปเกาแกมากจาก

ภาพเขยนสสมยกอนประวตศาสตรทท ามาจากสเหลองดน ทหาไดในทองถน แตการใชสเหลองในศลปะประเพณของไทย จะมการใชสเหลองคอนขางนอย สเหลองจงมกใชในกรณของเปนสวนผสมกบสอนเพอจะเปลยนสเปนสขนท 2 และขนท 3 อาทเชน ผสมสเหลองกบสแดงชาด กลายเปนสกานดอกกรรณการเปนตน หรอการยอมส การยอมสเหลองประโหด หรอเหลองมะพด ทเปนสเหลองสดเปนสพนกอน แลวจงยอมสครามทบ ผายอมนนจะไดเปนสเขยวเปนตน สวนในงานจตรกรรมสวนใหญจะใชสเหลองเปนสรองพนในลวดลาย เพอใชเปนสเหลองเปนสซบหนนกอนการปดทองใหสจากแผนทองค ามความเจดจามากยงขน แตศลปะสมย อยธยาตอนปลาย มการใชสเหลองหรดาล เขยนเปนลวดลายประดบเปนลายดาวเพดาน บนศาลาการเปรยญทวดใหญสวรรณาราม และบนบานประต ทวดสระบวจงหวดเพชรบร แทนการปดทองค าดวยเชนกน

จากการไดศกษาวสดสไดผลการวเคราะหวาสเหลอง, สเหลองรง, สรงทอง, และสเหลองทองเปนสเดยวกน และจากการไดศกษาค าเรยกชอสในเอกสารและการสมภาษณผเชยวชาญไดผลการวเคราะหวาสเลอมประภสสร กบสเลอมเหลองเปนสเดยวกน

37. รงทอง (Rongtong) T3010 (c10 m25 y100 k0) หรอสเหลองรง ถอวาเปนแมสในสไทย ใหสเหลองสด (เมอระบายบางๆ) ไดจากยางของตนรงทอง เปนสทไมตองผสมกาวหรอน ายาชนดอนอก สงเกตค าวา “รง” จะไมม “ค” เพราะค าวา “รงค” นนหมายถงสโดยเฉพาะเชน เอกรงค (การระบายสดวยสเดยว) เปนตน พวกชางเขยนนยมเรยก สเหลองรงวา”รง”หวนๆ เปนทรกนวาหมายถงสเหลองสด (หมายถงสเหลองพระจนทร หรอเหลอง Gamboge Tint ไมใชเหลองมะนาว) ครนภายหลงมาเรยกยดออกไปวา “รงทอง” ตามชอของตนไมยนตนชนดหนงทใหไดน ายางสเหลองเรยกวาตนรงทอง ทมชอทางพฤกษศาสตรวา Gracinia Henvuryi Hook เปนตนไมทขนในแถบลงกา เขมร และไทย ในไทยมมากทจงหวดจนทบร วธน ามาใชคอใชมดสบใหยางออกจากล าตน น ามากรองใหสะอาดเคยวจนไดทดแลวน าใสลงไปในกระบอกไมไผ แลวเอายางไฟเชนเดยวกบท าขาวหลาม ถายางไฟมากเกนไปยางไมกจะมสมแกใชระบายไมได เพราะเมอแหงแลวจะคนตวกลายเปนสสมแกสจะเพยนไป จงตองใชไฟออนๆ คอยเฝาดอยจนยางไมแขงเปนกอน จงผาไมไผออก ยางไมกคงรปเหมอนดงทอยในกระบอกไมไผ เปนสทมคณสมบตในการเกาะยดกบพนผนงไดเปนพเศษ โดยไมตองผสมกาวหรอน ายาชนดอนอก มสรรพคณทางยาโดยใชเปนยาระบาย จงมขายตามรานขายยาแผนโบราณดวย เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอบษราคม เปนสกายของกมตน หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

88

38. หรดาล (Horadan) T3020 (c0 m10 y90 k0) ท ามาจากหนทเกดจากออกไซดของปรอท ทท าปฎกรยารวมกบก ามะถนละลายในความรอน (orpiment : arsenic trisulphide หรอ realgar : arsenic sulphine) มลกษณะเปนกอนๆ น ามาบดเปนฝน น ามาฝนบนหนกบน าจะไดน าสเหลอง ประกอบดวยธาตสารหนและก ามะถนทมพษ และเปนปรปกษกบปน เขยนแลวสจะเปลยนเปนสด า มกจะเอาไวเขยนบนไม เขยนลายรดน า และสมดด า แตชางจะไมนยมน ามาเขยนภาพ (ยกเวนในสมยอยธยาตอบปลายทน าสเหลองหรดาลมาเขยนเปนลวดลายแทนการปดทอง) หรดาลมปรากฏในธรรมชาต 2 ชนด คอ หรดาลแดงกบหรดาลกลบทอง มกจะปรากฏอยปนกน สหรดาลเปนสกายของเกสรมาลา หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

39. เปลอกขาวโพด (Pleangkaophot) T3030 (c5 m15 y50 k0) สเหมอนเปลอกขาวโพดแหง สครมอมเหลอง

40. เลอมประภสสร (Lueamprapasson) T3040 (c20 m15 y40 k0) หรอเรยกวา สสวรรณประภสสร แปลวาสทองแปลบปลาบ เปนสทแทนคาแสงสขาวบนธงฉพพรรณรงส เปนสทผสมระหวางสขาวกบเหลอง เจอครามและแดงเลกนอย เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอไพฑรย

41. จนทร (Chan) T3050 (c5 m15 y75 k0) สเหลองนวลอมสม เหมอนสของพระจนทรในคนวนเพญ

42. จ าปา (Champa) T3060 (c5 m40 y100 k0) เปนสทเกดจากการผสมระหวางสเหลองรง กบสชาดเลกนอย เปนสเหลองเขม โดยการเปรยบเทยบสจากดอกจ าปา เปนสกายของสรกานต หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

43. เหลองดน (Lueangdin) T3070 (c20 m30 y100 k10) หรอสดนเหลอง ไดจากดนในธรรมชาต ทมาจากสสนมเหลกอกชนดหนง มสเหลองหมน สทนทาน ไมเปลยนส นยมน ามาผสมกบปนฉาบเพอใหสอาคารเปนสเหลองโดยไมตองทาส

44. ดอกบวบ (Dokbuab) T3080 (c0 m5 y75 k0) สเหลองสดเหมอนสหรดาล เหมอนสของดอกบวบ

45. ไมกฤษณา (Maikritsana) T3090 (c10 m25 y55 k0) เปนสเหลองเหมอนเปลอกไมกฤษณา

46. เหลองไพล (Lueangpai) T3100 (c10 m10 y100 k0) สเหลองของหวไพลเปนสเหลองออนอมเขยวนดหนอย เปนสทผสมระหวางฝนขาวกบเหลองรงเจอครามเลกนอย

47. ลกจนทร (Lukkchan) T3110 (c5 m25 y80 k0) สเหลองนวลเขมเหมอนสลกจนทรสก

89

48. มกสข (Muksuk)T3120 (c10 m20 y50 k15) สเลอมเหมอนสของมก เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอมกดาหาร หรอมก

49. ขผง (Kipueang) T3130 (c20 m40 y100 k0) สเหลองนวลเหมอนสขผง เปนสเหลองหมนอมน าตาล

50. เนอ (Nuea) T3140 (c5 m15 y30 k0) สเหมอนสผวเนอ สขาวนวล 51. มะตมสก (Matumsuk) T3150 (c15 m55 y100 k0) สเหลองเขมออก

น าตาล เหมอนสของเนอในของผลมะตมสกงอม 4. หมสเขยว สเขยวถอวาเปนสสวรรคหมายถงฟา เปนสปองกนภย ซงคนสมยกอนเวลาเรยก

สเขยวจะหมายความไปถงสฟาสน าเงนดวย จากตวอยางค าเชน สดลาฟาเชยว หมายถงทองฟาสครามนนเอง สหมสเขยวในสไทยจะมเฉดสทมากรองลงมาจากหมสแดง อาจจะเพราะวามวสดทใหสเขยวและมการเทยบสกบธรรมชาตทหลากหลาย

และจากการไดศกษาวสดสไดผลการวเคราะหวาสเขยวตงแช , สเขยวชนส, สเขยวขทอง, สเขยวฝรง และเขยวหนเปนสเดยวกน เพราะมาจากหน malachite เหมอนกน

และสเขยวคราม, สคราม กบสครามหมอเปนสเดยวกน เพราะเปนสทมาจากสจากตนครามเหมอนกน

และจากการไดศกษาค าเรยกชอสในเอกสารและการสมภาษณผเชยวชาญไดผลการวเคราะหวาสเขยวสมอ กบสเขยวไพรมสเดยวกน และสเขยวกานตอง, สเขยวน าไหล และสเขยวมรกตเปนสเดยวกน

52. เขยวไพร (Khiaopai) T4010 (c70 m50 y100 k0) ไพรทแปลวาปา จงเปนสเขยวของใบไม เปนสเขยวหมนอมเหลอง

53. เขยวตงแช (Khiaotangsae) T4020 (c70 m10 y60 k0) เปนภาษาจนแตจว (กวางตงเรยก ถงเชง) ตง = ทองเหลอง ทองแดง แช = เขยว เปน สครามอมเหลอง บางทเรยก เขยวตงแชฅ หรอ Green Bronzes มาจากสนมเขยวจากทองแดง

54. เขยวขทอง ((Khiaokithong) T4030 (c100 m20 y60 k20) สมยกอนมการเรยกโลหะทองแดงวาทองเมอนกน สนมเขยวจากทองแดงจงเรยกวาขทอง สจงเหมอนสตงแช

55. เขยวขมา (Khiaokheemha) T4040 (c70 m60 y100 k0) สเหมอนสเขยวไพรแตมความหมนกวา

56. เขยวขาบ (Khiaokab) T4050 (c100 m40 y50 k20) ขาบคอ ชอของนกชนดหนง สเขยวขาบคอ สเขยวอมน าเงน

90

57. เขยวกานตอง (Khiaokantong) T4060 (c80 m20 y60 k0) เขยวผสมเหลอง เจอขาวนดหนอย

58. เขยวนวล (Khiaonuan) T4070 (c70 m25 y70 k0) สเขยวดนออน หรอสเขยวดนผสมฝนขาว เปนสกายของพระราม พระอนทร ทศกณฐ พเภก อนทรชต พาล และตวละครอกหลายตวในเรองรามเกยรต

59. เขยวกามป (Khiaokampoo) T4080 (c100 m80 y100 k30) สเขยวเขม เหมอนสเขยวใบแคแตเขมกวา เปนชอเปรยบเทยบกบสกามปทเปนปทยงมชวต เปนสกายของโชตมขในเรองรามเกยรต

60. เขยวดน (Khiaodin) T4090 (c90 m60 y100 k0) มาจากดนสเขยว ไดจากดนในธรรมชาต ทมาจากสสนมเหลกอกชนดหนง มสเขยวหมน สทนทาน ไมเปลยนส นยมน ามาผสมกบปนฉาบเพอใหสอาคารเปนสเหลองโดยไมตองทาส

61. เขยวไขครฑ (Khiaokaikrud) T4100 (c90 m20 y50 k0) สเขยวออนอมฟา สเหมอนกบสไขขนกการเวก หรอสหน Terquoise

62. ตองออน (Tongon) T4110 (c50 m30 y90 k0) เปนสเขยวเหลองออน หรอใบตองออน

63. เขยวตอง (Khiaotong) T4120 (c90 m40 y100 k10) เปนสเขยวเหมอนสของใบตอง

64. เขยวขจ (Khiaokagi) T4130 (c100 m25 y70 k10) สเขยวออนสดใส 65. เขยวใบแค (Khiaobaikae) T4140 (c100 m70 y100 k10) เปนสเขยวเขม

คอนขางด า เกดจากการผสมระหวางยางรงกบเขมาหรอหมกจน หรอไมกเอาสรงผสมกบสคราม บางเอกสารกบอกวาเกดจากการน าใบแคแกสเขมมาต าใหละเอยด ละลายน า ตากใหแหง แลวเอามาเขยนรปได

66. กานมะล (Kanmali) T4150 (c60 m10 y50 k0) เปนสเขยวเหลอง เจอขาวนดหนอย

67. เขยวไขกา (Khiaokaiga) T4160 (c45 m15 y50 k0) สเขยวปนครามออน ๆ เปนสทเทยบสจากไขกาจรง ๆ

68. ไมไผ (Maipai) T4170 (c80 m25 y70 k10) สของใบไผ สเขยวอมฟา 69. เขยวถว (Khiaotua) T4180 (c60 m20 y100 k10) สเดยวกนกบสถวเขยว 70. เขยวนกกะลง (Khiaonokkaling) T4190 (c45 m10 y70 k10) สเขยวไพร

ออน เหมอนสขนของนกกะลง ซงเปนนกแกวขนาดใหญชนดหนง

91

71. เขยวตะพน (Khiaothapoon) T4200 (c60 m15 y20 k20) หรอสตะพน สชนดหนงคลายสน าเงนออน

72. เขยวขนกการเวก (Khiaokinokkarawek) T4210 (c45 m0 y25 k10) เปนสของพลอยขนกการเวก หรอ Terquoise นกการเวกเปนชอสตวหมพานตชนดหนง

73. มหาดไทย (Mahadthai) T4220 (c60 m40 y80 k20) ขนนางกระทรวง มหาดไทย ใสสเขยวแก จงกลายเปนชอสเขยวมหาดไทย

74. เขยวน าไหล (Khiaonamlai) T4230 (c90 m20 y50 k0) สเขยวน าทะเลทสะทอนสกบทองฟา เปนสเขยวอมฟา

75. หญาแพรกออน (Yhaphangon) T4240 (c10 m5 y50 k5) สของหญาแพรกใบออนยาวเลก สเขยวออน

76. มรกต (Morakod)T4250 (c20 m100 y100 k0) มสเขยวสด เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอมรกต เปนสกายของไชยามพวาน หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

77. เขยวมะพด (Khiaomaphood) T4260 (c30 m20 y100 k0) เปนชอเรยกสยอมผาไมใชสในงานจตรกรรม มะพดคอชอตนไมชนดหนง ใชใบและเปลอกตนมาเปนสยอมไหมใหสเหลองสดแลวใชสครามยอมทบกลายเปนสเขยวเรยกวาสเขยวมะพด

78. โศก (Srok) T4270 (c50 m5 y50 k0) สเขยวออนอยางสใบอโศกออน 79. เขยวรงกา (Khiaoronfga) T4280 (c65 m25 y80 k10) หรอเขยวรง เปน

สอกสทไดจากยางของตนรง หรอบางทกเปนสทผสมระวางสเหลองรงผสมกบเขมาด า 5. หมสน ำเงน หมสน าเงนจะไมคอยมปรากฏในงานจตรกรรมไทยมากนก สวนใหญในงาน

จตรกรรมไทยตงแตสมยอยธยาจะใชแทนสของมหานทสทนดรหรอสของมหาสมทรและแมน า นอกนนจะเอาไวเปนสทผสมกบสเหลองเปนสเขยวเขมส าหรบระบายเปนสตนไม ภเขา และสของแมน า เปนสเขยวใบแค สเขยวไพรเปนตน และในยคสมยรตนโกสนทรสมยรชกาลท 4 จะเรมมการใชสน าเงนเขมแบบสคราม แทนทของทองฟา และสของน าทะเลเปนสวนใหญ เนองจากไดรบอทธพลศลปะตะวนตก ทมการแทนคาสตามความเหมอนจรงในธรรมชาต และไดเรมมการใชสครามฝรง (Ultramarine) ทมสสดใสกวา ซงเปนสสมยใหมท พงถกการคนพบในยคสมยนน มาใชในงานจตรกรรมไทยดวย

การวเคราะหโดยรวมของสน าเงนทใชในงานจตรกรรมไทย จะใชเปนสพน ท าใหไดสเขมแบบสครามเปนสวนใหญ ใหอารมณความรสก สงบนง มความลก และลกลบ

92

หมสน าเงนเปนหมสทเปนแมส เปนหมสทส าคญทเปนสตงตนผสมไปเปนสตางๆ จากการศกษาจากบนทกตาง ๆ จะเหนวาเมอน าสครามไปผสมเปนสขนท 2 และขนท 3 จะมความหมนของสมาก แตการผสมสบางสจะใชแคสครามผสมจะไมไดสทสดใสนก จงคดวาชางโบราณจะไมไดใชแคสคราม คงจะใชสฟา สครามฝรงผสมดวยเพอใหสทไมหมนจนเกนไปเชน สน าไหล สมรกต เปนตน

80. คราม (Khram) T5010 (c100 m80 y40 k10) สครามเปนสไทยทอยในหมสคราม (สน าเงน) เปนสทมขนตอนการท าทยงยากและซบซอน มทมาจากใบครามจากตนครามธรรมชาต กบการกอเกดผลกครามบนใบครามทแกจด (ประมาณ 3-5 เดอน) เมอสงเกตใบครามวาแกจดไดทโดนสงเกตน าคางยามใกลรง ไหลหยดลงละลายผลกครามบนใบแลวหยดลงบนพนดนใตตนคราม ทเรยกกนวาปรากฏการณ “ครามหยาด” เปนสญญาณวาสามารถเกบเกยวใบคราม โดยการน าใบของตนคราม (ตดทงกง) น ามาหมกในโองกบน า 1-2 คน จนใบเปอยยย จงตกตะกรนและกงกานออกไป แลวจงใสน าปนขาวหรอปนแดง แลวใชไมตกระทงใหเกดฟองอากาศ จนครามในโองเปนสน าเงนเขม แลวจงเอาน าออก แบงใสปบ เพอสงออกขาย เปน “ครามเปยก” ตอไป

สวนกระบวนการน าไปยอมผา หรอน ามาใชในงานกจกรรมไทย ตองผานกระบวนการอกมากมาย ทเรยกวา การกอหมอคราม โดยชางกอหมอครามจะตองเปนผทมประสบการณในการเตรยมสครามเปนอยางมาก สวนผสมทส าคญของการกอหมอคราม ประกอบไปดวย น าปนใส น าดางจากขเถา น าตาลทรายแดง เหลาขาว (ญปนใชเหลาสาเก) ผลกลวยสก จะสดทายคอครามเปยก น าสวนผสมมาละลาย แลวกวนใหเขากน ในกระถางดนเผา ปดฝาหมกทงไวประมาณ 1 ถง 2 คน จนน าในหมอครามเปนสเขยว มฟองขน โดยการโจกดสของน าคราม ถงจะน ามาใชยอมผา หรอน ามาท าใหแหง และบดเปนสส าหรบใชในงานจตรกรรมได เปนสทแทนคาสของอญมณ หนงในสนพเกาคอนล

สครามมชอเรยกตางกนออกไปหลายชอ เชนเรยกวา สขาบนน เปนสครามออนคอนไปทางสฟาเลกนอย เปนสซงพองกบสปกของนกตะขาบ จงเรยกสน ๆ วาสขาบ สวนสน าเงนนนลกษณะเปนสครามคอนไปทางเขยว คลายกบสเปลวไอรอนจากเนอแรเงนหลอมละลายในเบา จงเรยกสน าเงน ส าหรบสกรมทานนเปนสครามมด

สครามเปนสทไดมาจากธรรมชาตโดยแท เปนสทท าขนจากตนคราม น ามาต าคนเอาน ามากรองเอาสวนทเปนเนอสแลวเกรอะใหแหงแลวจงปนเปนฝนผง สครามชอเรยกแตกตางกนไปหลายอยาง เชน สขาบ สกรมทา สน าเงนทเรยกแตกตางกนออกไปนสนนษฐานไดวา “สขาบ” อาจเปนเพราะเปนสทมลกษณะคลายขนนกตะขาบ “น าเงน” อาจจะสงเกตเหนจากความรอนจดของเนอเงนขณะก าลงหลอมละลาย “กรมทา” หมายถง สนงของขาราชการกรมทาในสมยกอนกเปนได

93

81. ครามฝรง (Khramfarang) T5020 (c100 m80 y0 k0) สทมาจากหนทเรยกวา Lapis Lazuli เปนสน าเงนสด แตกอนคงจะน าเขามาจากเมองจนเพราะวาจะใสในหอมหนงสอจนก ากบ

82. มอคราม (Mokhram) T5030 (c65 m40 y20 k15) สครามปนฝน เปนสครามออน หรอทเรยกวาส “น าเงน” สฟา หรอสดอกผกตบ เปนสกายของไวตาลในเรองรามเกยรต

83. เมฆคราม (Mekkhram) T5040 (c100 m80 y40 k40) สเมฆเขมๆเหมอนสเมฆครมฝน เปนสครามเขม เปนสกายของไวยบตร หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

84. เมฆ (Mek) T5050 (c40 m20 y15 k5) สเมฆออนๆ บนทองฟา เปนสครามออน ๆ โดยการผสมสครามกบฝนขาว เปนสกายของมาลนทเกสร หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

85. ตากง (Thaegung) T5060 (c85 m50 y50 k20) สเหมอนตาของกงเปนสน าเงนอมเขยว

86. ขาบ (Khap) T5070 (c100 m80 y60 k10) เปนสทเกดจากการผสมระหวางสคราม กบสด า เปนสซงพองกบสปกของนกตะขาบ จงเรยกสน ๆ วาสขาบ สเหมอนสนกขาบ สอยางนกตะขาบ หรออาจจะการเรยกชอทเพยนมาจากจากชอ ขอมขามเปนขาบ หรอเรยกการเรยกคราม เปนขาบ เปนสกายของนนทยกษในเรองรามเกยรต

87. ขาบด า (KHapdam) T5080 (c100 m80 y60 k50) สครามผสมด าเขมาเขม

88. เขมขาบ (Kemkhap)T5090 (c100 m60 y50 k20) สเขยวอมน าเงนแก หรอสเขยวอมน าเงนเขม ๆ จากสครามผสมกบสเหลองรง

89. น าไหล (Namlai) T5100 (c60 m10 y20 k5) สฟาน าทะเล เปนสทเกดจากการผสมระหวางสคราม กบสขาว เจอเหลองรงเลกนอย เปนสฟาออนอมเขยว โดยการเปรยบเทยบจากสน าทสะทอนสฟา เปนสกายของพระสมทร เทพเจาแหงทะเล และเปนสกายของนลราช หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

90. ขนคอนางนกยง (Koncornangnokyung) T5110 (c100 m25 y40 k0) เปนค าเรยกสโบราณ ปรากฏในวรรณกรรมสมยอยธยาตอนตน (วพาท ทพยคงคา, 2553) เปนสเขยวเลอมเหลอบอมน าเงน

91. กลาโหม (Kelahum) T5120 (c80 m100 y30 k60) สเหมอนสลกหวาถอวาเปนสนงประจ ากระทรวงกลาโหม ถาใครใสสลกหวา กจะเรยกผนนวานงผา “สกลาโหม”

92. ตาแมว (Tamaw) T5130 (c70 m30 y25 k0) สของดวงตาแมวทเปนสฟา

94

93. กรมทา (Kromtha) T5140 (c100 m90 y40 k30) สน าเงนเขม สประจ าของกรมเจาทา

94. น าเงนนกพราบ (Namngennokpilap) T5150 (c90 m45 y40 k15) หรอสนกพราบ คอสเทาอมฟา

95. ฟา (Fa) T5160 (c80 m50 y10 k0) สฟา ไดจากดนในธรรมชาต ทมาจากสสนมเหลกอกชนดหนง มสน าเงนหมน สทนทาน ไมเปลยนส เปนสกายของมายร หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

6. หมสมวง หมสมวงเปนหมสทเพงเกดขนใหม เพราะจากหลกฐานการใชในงานจตรกรรม

ไทยจะมการใชสมวงในชวงสมยรตนโกสนทรชวงหลงๆมานเอง แตถงใชกมปรมาณการใชทนอยมาก ยกเวนสมวงในหวโขนทมการแทนสกายของตวละครเปนสมวงอยหลายตวเชน สกายของโกมทเปนสเผอก สกายของเกยรเปนสมวงแกสกายของโกมท

96. มวงชาด (Muangchad) T6010 (c40 m80 y50 k0) เปนสมวงแกออกแดง 97. มวงคราม (MuangKhram) T6020 (c95 m100 y60 k10) หนงในหมวดส

ฉพพรรณรงส เปนสมวงน าเงน (ใชตดลายผา) เกดจากการผสมระหวางสมอครามกบสชาดเลกนอย 98. มวงเมดมะปราง (Muangmedmaprang) T6030 (c70 m100 y20 k0)

เกดจากการผสมระหวางสแดงลนจ กบสมอคราม เจอด าเลกนอย โดยการเปรยบเทยบสจากเมดมะปรางทผาเมลดออก แลวสงเกคจากสดานใน

99. มวงดอกตะแบก (Muangdoktabaek) T6040 (c30 m60 y10 k0) แดงเจอเขยว คอสมวงเหมอนดอกอนทนล เปนสมวงแก เปนสกายของพระนารายณ

100. มวงดอกผกตบ (Muangdokpaktop) T6050 (c60 m60 y10 k0) สมวงแบบดอกผกตบ เปนสมวงออนอมฟา

101. มวงเขยว (Muangkhiao) T6060 (c60 m70 y55 k0) สมวงออนอมเขยว 102. มวงแก (Muangkae) T6070 (c80 m90 y20 k30) เปนสครามปนดนแดง

ปนเขมา หรอมวงชาด เปนสกายของเกยร หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

103. ดอกอญชญ (Dokunchan) T6080 (c70 m80 y10 k0) สน าเงนมวงแกเหมอนสของดอกอญชญ

104. เผอก (Pueak) T6090 (c25 m40 y5 k0) คอมวงผสมสขาวผอง เหมอนสดานในของหวเผอก เปนสกายของโกมท หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

95

105. มวงตอง (Muangtong) T6100 (c30 m80 y55 k15) สมวงออนเบรคสดวยสเหลอง

106. เปลอกมงคด (Plueagmankut) T6110 (c50 m90 y45 k30) สครามเจอกบสแดง โดยเทยบสจากเปลอกมงคด

107. พวงองกาบ (Pueangangkap) T6120 (c45 m60 y0 k10) สเหมอนดอกองอาบ สมวงออน

108. ลกหวา (Lukwa) T6130 (c70 m100 y30 k50) เปนสทางจตรกรรมไทยจะหมายถงสมวงแดงเขม ๆ เปนสทผสมมาจากสครามเจอดวยสแดงลนจ หรอวาไดมาจากการน าเอาขครง คอรงของตวครงทตดอยตามตนฉ าฉา เอามาชงน ารอน แลวน าไปตมจนเดอด แลวน าไปกรองดวยผาขาวบาง แลวน าไปตมเคยวจนแหง เหลอกากตะกอนเปนสแดงคล าอยางสลกหวา น าไปบดใหละเอยดแลวไปผสมกาวเขยนระบายได แตถาเปนสทางการยอมผา จะใชผลลกหวาทสกแลวน ามาคนเอาน า แลวน าเอาน าทคนไปตมยอม จะไดสมวงออน

7. หมสน ำตำล 109. น าตาล (Namtan) T7010 (c40 m70 y80 k30) การผสมระหวางส

เหลองกบสดนแดง เจอด า เปนสกายของนลเอก หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

110. น าตาลไหม (Namtanmai)T7020 (c40 m70 y80 k60) สน าตาลเขมเหมอนสน าตาลทไหมไฟ เปนสกายของนลปานน หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

111. กะป (Kapi) T7030 (c10 m70 y40 k30) สมวงหมน ๆ อมน าตาล เหมอนสของกะป

112. ฝาด (Fhad) T7040 (c50 m90 y90 k30) เปนชอสยอมผา จากการยอมแกนขนน ใหสน าตาลอมแดง มกใชเปนยอมสจวรของพระภกษสงฆในพทธศาสนา

113. ฟาง (Fang) T7050 (c15 m15 y50 k0) สเหมอนฟางแหง ใหความรสกเปนธรรมชาต

114. ดน (Din) T7060 (c0 m35 y50 k10) สเหมอนดนอมสม 115. อฐ (It) T7070 (c5 m65 y100 k20) สออกสสมหมน ๆ คอ การผมสแดง

เสน เจอด านดหนอย 116. สก (Sak) T7080 (c20 m75 y90 k10) สเหมอนสเนอในของไมสก เปนส

น าตาลแดงอมสม

96

117. กรก (Kruk) T7090 (c30 m60 y90 k30) เปนชอสยอมผาจากการยอมแกนขนน ใหสน าตาลอมเหลอง มกใชเปนยอมสจวรของพระภกษสงฆในพทธศาสนา

118. กาก (Kaki) T7100 (c25 m30 y45 k20) สเหลองอมเทา เปนสเครองแตงกายของขาราชกาลไทย

8. หมสโลหะ 119. ทอง (Thong) T8010 (c20 m25 y80 k0) คอสเหลองหมน ๆ เชน สหว

ขมน หรอสใบไมสกเหลอง หรอสของโลหะทอง สกายของพระลกษณในเรองรามเกยรต 120. ทองค า (Thongkam) T8020 (c20 m35 y100 k10) สของทองค า เปนส

ทเปนเอกลกษณของไทย ซงมความเชอวาเปนสศกดสทธ และถอวาเปนโลหะทมคามากทสดของไทย จงมการใชกนมากในพระพทธรป เจดย สงของ ทเหนวาเปนของส าคญ เปนสกายของนลเอก หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

121. ทองชมพนช (Thaonchomphunuch) T8030 (c15 m35 y90 k0) หรอ “ทองเนอแท” “ทองค าเลยง” ซงหมายถงทองบรสทธปราศจากธาตอนเจอปน ซงตรงกบค าในภาษาลานนาวา “ค าขา” เปนทองทมสเหลองเขมออกแดง

122. ทองดอกบวบ (Thongdokbuab) T8040 (c15 m20 y80 k0) เปนทองทมเนอทองสเหลองออนคลายดอกบวบ

123. เหลองเพยงทอง (Lueangpeangthong) T8050 (c20 m20 y100 k10) เปนสเหมอนทอง เหมอนสรงทอง เปนค าเรยกสทเกาแกถงสมยอยธยา

124. ทองแดง (Thongdang) T8060 (c25 m70 y65 k20) สของโลหะ ทองแดง 125. ทองแดงสก (Thongdangsuk) T8070 (c5 m45 y50 k10) คอ ส

ทองแดงออน มสสก หรอสทองแดงใหม ๆ 126. นาก (Nak) T8080 (c20 m65 y50 k0) โลหะผสมทเกดจากการผสม

ระหวาง ทองแดง ทองค า และ เงน 127. เลอมพราย (Lueamphai) T8090 (c10 m25 y30 k0) สเหมอนสหอยมก

หรอสทมความ เลอมเปนประกาย 128. เลอมเหลอง (Lueamlueang) T8100 (c10 m10 y50 k0) สมก เลอม

เหลอบเหลองเปนเงาวาว เปนสกายของพระไพศรพณ หรอพระพนสบด เจาแหงธญชาต และเปนสกายของนลปาสน หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

129. เงน (Ngen) T8110 (c5 m0 y5 k25) สจากโลหะเงน ถอวาเปนโลหะมงคลของไทย เปนสแวววาว ออกสเทา

97

130. ขาวปนเพชร (Kaoponpet) T8120 (c10 m10 y25 k0) สนนษฐานวานาจะเปนสทมสวนผสมจากวสดคลายเปลอกหอยมม ทมลกษณะเลอมมนวาวเปนสเหลอบ ๆ

131. เหลก (Lek) T8130 (c0 m0 y5 k30) สของเหลกในทนจะเปนสของเหลกใหมทยงไมขนสนมแดง จะเปนสเทา ๆ

132. เหลกไหล (Leklai) T8140 (c50 m50 y60 k80) สด าเหมอนสเหลกไหลเปนมนเงา

133. สมฤทธผล (Samritphon) T8150 (c50 m70 y100 k40) คอ โลหะสมฤทธ (ส ารด) หรอโลหะทมสวนผสมของทองแดงและดบกเปนหลก สมฤทธผลจะมสออกแดง

134. สมฤทธโชค (Samritchok) T8160 (c30 m45 y100 k60) คอ โลหะสมฤทธ (ส ารด) หรอโลหะทมสวนผสมของทองแดงและดบกเปนหลก สมฤทธผลจะมสออกเหลอง

135. สมฤทธศกด (Samritsak) T8170 (c25 m25 y55 k20) คอ โลหะสมฤทธ (ส ารด) หรอโลหะทมสวนผสมของทองแดงและดบกเปนหลก สมฤทธผลจะมสออกขาว

136. สมฤทธคณ (Samritkhun) T8180 (c70 m15 y40 55) คอ โลหะสมฤทธ (ส ารด) หรอโลหะทมสวนผสมของทองแดงและดบกเปนหลก สมฤทธผลจะมสออกเขยว

137. สมฤทธเดช (Samritdat) T8190 (c50 m40 y50 k60) คอ โลหะสมฤทธ (ส ารด) หรอโลหะทมสวนผสมของทองแดงและดบกเปนหลก สมฤทธผลจะมสออกด า

9. หมสด ำ 138. ด าเขมา (Damkhamao) T9010 (c90 m80 y70 k100) สเขมา ท าดวย

ควนไฟเปนตน เปนค าเขมรวา “เขมา” แปลวาด า เปนสทไดมาจากเขมาควนไฟทเกดจากการเผาไหมของเชอเพลงลอยขนไปจบสงทอยเบองบน เชน ฝาผนงของปลองไฟทมเตาไฟขนาดใหญ เมอเขมาควนขนไปจบกนมาก ๆ จะมลกษณะเปนกอน ขดเอามาบดกบน ากาวหรอน ายาใชเขยนภาพได เขมาทเกดจากการเผาไหมของเชอเพลงทเปนฟนจะมเนอหยาบ สวนเขมาทเกดจากการเผาไหมของน ามนยางจะมเนอละเอยดมาก สถานทไดจากการน ากระดกสตวมาเผา จนไหมเปนถานด า แลวน าไปบดใหละเอยด ส าหรบสด าชนดเยยมทไดจากวธดงกลาวนตองใชถานทไดจากการเผางาชาง แลวน ามาบดเปนผง สชนดนเรยกวา Ivory Black

139. ด าหมก (Dammuek) T9020 (c30 m25 y20 k60) หมกเปนค าไทยแปลวาน าด าทปลาหมกพนออกมา เปนสกายของวมลวานร หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

140. มอหมก (Momuek) T9030 (c60 m40 y50 k0) สเทาบางทกเรยกวา สมอหมกออน หรอสสวาด เกดจากการผสมกนระหวางสด า หรอสด าเขมา กบสขาว สด าเขมาเกดจากควนไฟอนลอยขนไปจบรวมตวกนมากเขาตามปลองไฟ หรอกนกระทะนนมาบดเปนสด า สด าซงท ามา

98

จากเขมานมคณลกษณะตางกนเปนสองชนด คอ เขมาซงไดจากไฟฟนมกจะมเนอหยาบกวา เขมาจากควนน ามนเตา เขมาชนดนเนอละเอยดและสด าสนท สเขมาชนดดเขามกหอขายเปนแหนบเลก ๆ สด าอกชนดเรยกวา “หมก” ลกษณะเปนสด าผสมยางไมปนเปนแทง เมอจะใชจงฝนออกละลายกบน า ใชตดเสนด าทเปนสวนละเอยด เปนสกายของวรณจ าบงในเรองรามเกยรต

141. หมกจน (Muekchin) T9040 (c10 m0 y0 k90) เปนสทน าเขามาจากเมองจน มาเปนสน าขวด บางทกมาเปนกอน ตอง ามาฝนละลายน า

142. น ารก (Namrak) T9050 (c50 m60 y60 k80) สด าจากน ายางจากตนรก ทนยมใชกนมากในเอเชยเพอรกษาเนอไม และท าของใชตางๆ เปนสกายของนลพทในเรองรามเกยรต

143. สมฤทธ (Samrit) T9060 (c55 m55 y65 k40) หรอส ารด นาจะมรากศพทมาจากภาษาสนสกฤต ตรงกบภาษาบาลวา สมทธ แปลวา “ความส าเรจ” เปนสโลหะประผสมทองแดงชนดหนง มสน าตาลอมเขยวเขม เปนสกายของพระพฆเนศ

144. ปกกา (Peekka) T9070 (c70 m50 y60 k50) ด าเหมอนขนปกนกกา 145. เขมายาง (Khamaoyang) T9080 (c30 m0 y0 k90) สด าทท าจากเขมา

จากยางเผาไหม มสด าจด 146. เทา (Tao) T9090 (c20 m100 y100 k0) หรอสสวาด เปนสด าตาง ๆ ท

ผสมสฝนขาว 147. เหลองเทา (Lueangtao) T9100 (c25 m15 y20 k40) สเทาเจอเหลอง

เลกนอย เปนสกายของวาหโลมในเรองรามเกยรต 148. สวาด (Swad) T9110 (c60 m50 y40 k15) สนนษฐานวาเปนชอจาก

ตนไมเถาเนอแขง มเมลดกลมเปลอกแขง เสนผานศนยกลาง 1.5-2 ซม. มสเทาแกมเขยวซงเปนสทเรยกจากเมลดสวาดนวาสสวาด หรอชอมาจากแมวสสวาด แมวโคราชทเปนสเทา เปนทไดจากการผสมสฝนขาวกบสด า

149. เขยวนล (Khiaonil) T9120 (c90 m100 y20 k90) สด าเหมอนนลอมเขยว

150. นลกาฬ (nilkan) T9130 (c90 m60 y60 k90) ชอสในหมวดอญมณ สเทาเขมออกด าอมน าเงน หรอทเรยกวาสหมอกเมฆ เปนสกายของพระกาล

151. ดอกเลา (Doklao) T9140 (c30 m25 y20 k0) สเหมอนดอกเลาซงม สดอกเปนสขาวมอ ๆ เทา ๆ คลายดอกออย เรยกผมทหงอกขาวและมสด าแซมอยบางวาผมสดอกเลา

152. ลกหาน (Lukhan) T9150 (c60 m60 y40 k15) สเทา สเหมอนลกหาน 153. ควนเพลง (Kwanpheng) T9160 (c0 m10 y20 k45) สของควน สเทา

เขม-ออน

99

154. ปน (Poon) T9170 (c40 m30 y35 k0) สปนซเมนต สเทา 155. เทาเขยว (Toakhiao) T9180 (c45 m25 y35 k0) สมอหมกออนเจอ

สเขยวเลกนอย 10. หมสขำว สขาวเปนสทมความขาวแตกตางกนไปดวยคณลกษณะในตวของมนเอง แตในส

ไทยทมการใชกนในอดตจนถงปจจบนจะไมมการใช หรอไมนยมใชสขาวแบบขาวจว หรอทขาวทท ามาจากโลหะ Titanium จะเปนสขาวทมสอมเทา อมเหลอง ตามวสดส เปนตน

156. ขาวผอง (Khaophong) T0010 (c5 m5 y10 k0) คอปนผงสขาว ท าดวยหนบาง ท าดวยหอยบาง ส าหรบกอก าแพง เปนสขาวทชางรนเกาเรยกวา “ฝน” ทเรยกดงนกเนองดวยเนอสลกษณะและสเหมอนฝนทสตรใชผดหนา สขาวผองท ามาจากการเผาหนปนหรอเปลอกหอยแลวน ามาบดใหละเอยด เปนสขาวทมคณภาพ คงทนถาวร เปนสขาวเทา อมเหลองนดหนอย เปนสแทนสเพชร เปนสกายของหนมาน และเปนสกายของสตพล หนงในลง 18 มงกฎทหารเอกของพระรามในเรองรามเกยรต

157. ขาวกะบง (Khaokabang) T0020 (c5 m5 y5 k15) เปนเครองเขยน สขาว เปนสทท าจากดนขาว ทเรยกวา Braytar เปนสทมน าหนกมาก น ามาแชน าแลวกรองใหสะอาดน าไปเกรอะจนแหง ปนใหละเอยดมาก ๆ แลวน าไปผสมกาวทาได เปนสขาวหมนอมเทาเลกนอย

158. ฟาแลบ (Falap) T0030 (c5 m15 y5 k0) เปนสขาวอมชมพ 159. ควายเผอก (kwaaipueag) T0040 (c5 m25 y25 k0) หรอจะเรยกวา

สส าราล สส าลาน สขาวออกไปทางชมพอมเหลอง เปนสทเกดจากการผสมระหวางสแดงลนจ กบสฝนหรอสขาวผอง เจอรงเลกนอย ใชการเทยบสจากสของผวควายเผอกนนเอง

160. ชางเผอก (Changpueag) T0050 (c10 m45 y45 k0) หรอตามหลก คชบาลวาเปนสหมอใหม

161. กลบบว (Keabbua) T0060 (c5 m30 y10 k0) สของกลบบวสขาวอมชมพ 162. นวลเทา (Nuantao) T0070 (c10 m10 y25 k25) เปนสนวลจนทรปนด า

เลกนอย 163. นวล (Nuan) T0080 c15 (m15 y50 k0) หรอนวนละออง เปนค าเรยก

โบราณตงแตสมยอยธยา นวน คอสขาวเหลอง เปนทงค าเรยกสยอมผา และค าเรยกสไทย เปนสขาวเจอเหลอง

164. นวลจนทร (Nuanchan) T0090 (c15 m20 y70 k0) เปนทงชอปลาอยางหนง และเปนค าเรยกสดวย เปนสทผสมระหวางสเหลองดนกบฝนขาว ไดเปนสขาวอมเหลองหมน เปนสกายของนางสดาในเรองรามเกยรต

100

165. สงข (Sang)T0100 (c0 m5 y20 k0) เปนค าเรยกสโบราณตงแตสมยอยธยา เปนสขาวเหมอนหอยสงข

166. ขาวขาบ (Khaokhap) T0110 (c20 m5 y15 k5) สขาวอมน าเงน 167. งาชาง (Ngachang) T0120 (c0 m0 y15 k0) สขาวอมเหลองเลกนอย 168. หมอก (Mok) T0130 (c5 m10 y20 k10) สขาวอมเทา เกดจากสด า

เขมาผสมสฝนขาว สรปการวเคราะหขอมลสไทยโทน วสดสไทยสวนใหญมการน าเขาวสดมาจาก

ตางประเทศ มเพยงไมกสทเปนวสดภายในประเทศทเราสามารถผลตไดเอง ในการวเคราะหหรอคดเลอกสทน าสมาใชในงานสงสรรคครงน จงไดมการเลอกส เปนหมส 3 หม คอหมสแดง หมสเหลองสทอง และหมสน าเงน จะสงเกตไดวาเปนหมสขนท 1 หรอเปนหมแมส ทมวสดสขนตนเปนของตวมนเอง ซงสะทอนเอกลกษณ คณลกษณะ ทสามารถบอกไดวาเปนสทเปนเอกลกษณของสในงานจตรกรรมไทยได เหตผลของการเลอกเปนหมส เพราะวาการใชสแดงในงานจตรกรรมไทยไมไดหมายความวาเราใชสแดงสเดยวในภาพทงหมด แตเราจะใช สแดงชาด สดนแดง สลนจ เปนตน ประกอบกนไปทงหมด

1.2 วเครำะหสนทรยะสไทยโทนทแตกตำงจำกสสำกล การวเคราะหสนทรยะจากสไทยทแตกตางจากสสากล จะเปนค าตอบทส าคญ

วาลกษณะเดนของสไทย มขอแตกตาง อยางไรบาง ดงน 1.2.1 สนทรยะในการใชคตความเชอของการใชสไทย (ศาสนา คตความเชอ

จตวทยา วฒนธรรม) การใชสญลกษณของสจากคตความเชอในครงน ตรงกบการก าหนด

ความหมายทางสญญะในระดบวฒนธรรม (Cultural Connotation) (Fraser and Bank. 2004) การสอความหมายในระดบนจะเปนการสอความหมายทพวงเอาสญลกษณความสมพนธ เรองของวฒนธรรม เพอใหความหมายกบผคนในวฒนธรรมนน ๆ เปนมายาคต ระบบสญญะระดบท 2 การรวมรปสญญะ กบความหมายของสญญะ กลายเปนรปสญญะในระดบท 2 โดยใชคตความเชอในการใชสของผลงานจตรกรรมไทยมาเปนแรงบนดาลใจ ยกตวอยางเชน จากความเชอทวาสแดงในงานจตรกรรมไทยแทนสญลกษณของความวางเปลา แทนอากาศ เปนสบรรยากาศของสวรรค การใชสทอง ซงเปนสทมคามากทสดในใจคนไทยมาชานาน เปนสทมความพเศษในตว สองประกายไดในทมด เรองรองแมมแสงอนนอยนด จงมกเหนการปดทองหรอการใชสทองในวสดอนๆในจดทเปนจดสงสดของงานศลปะไทย อาทเชน สพระวรกายของพระพทธเจาในงานจตรกรรมไทย สทองของเจดย สทองของชอฟา ในงานสถาปตยกรรมไทย เปนตน

101

1.2.2 สนทรยะในวสดสไทย (วทยาศาสตร เคม) วสดสไทยเปนเรองของทางวทยาศาสตร ทางสารเคม วสดทน าใชเพอให

สมาจากธรรมชาตทงสน อาทเชนจากพช สตว ดน แรธาตตาง ๆ ทมประวตการน ามาใชยาวนาน อาจจะเปนวสดสทมการใชในภมภาคและยคสมยอนๆมากอนหนานน อาทเชน ยคสมยอยปต มการใชสครามจากใบคราม (Indigofera tinctoria) สดนแดง (Red Iron oxide) และใชสแดงชาด ทมาจากแรชนนาบาร (Cinnabar) (HgS) เหมอนกนกบการใชในวสดสไทย เปนตน แตการเรยกชอส การเลอกใชส รสนยม ความเชอกมความแตกตางกนไป แตปจจบน การใชสธรรมชาต เรมจะนอยลงไปทกท อนเนองมาจากราคาวสดสธรรมชาตทมราคาแพง การปรงสไทยกเปนไปไดยาก องคความรในการปรงสไทยเรมสญหาย อนเนองมาจากสส าเรจรปจากหลอดมาชวยเพมความสะดวกสบาย

การสรางสรรคผลงานในวทยานพนธครงน จงเนนทจะใชวสดจากธรรมชาตเปนวสดทเปนการใชงานจรงในงานศลปะไทย ซงถอวาเปนวสดสญญะทางวฒนธรรมดวยอกอยางหนง ใหมามสวนอยในผลงานสรางสรรคทน ามาจดแสดง เพอใหผชมมประสบการณสนทรยะจากวสดส อาทเชน ใชสดนแดง หรอดนลกรงทพบเหนดาษดนทวไปในเมองไทย วาสามารถน ามาท าเปนสไดเชนกน ผนวกกบการก าหนดสญญะวสดจากสกบความเชอวาจากดน จากหน สการน าไปใชในงานจตรกรรมไทยเปนสทแทนบรรยากาศของสวรรค หรอการใชดายสายสญจนสแดงแทนวสดวฒนธรรมเปนสญญะแทนความเชอเรองของพธกรรม ในการกนอาณาบรเวณวาเปนสถานทศกดสทธ และมการใชแผนทอง แผนเงน แผนทองแดง มการจารยอกขระยนตเหมอนการลงตะกรด ไวใหผชมงานมสวนรวมโดยการเขยนชอ นามสกล ของผทจะอทศสวนกศลไปบนแผนโลหะน เปนสญญะแทนการสอสารกบสงศกดสทธ บนสวรรคนนเอง ทงหมดเปนการก าหนดสญญะทมคตความเชอทางวฒนธรรมกบวสดสเพอเปนการสอสารทางทศนศลปอยางหนง

1.2.3 สนทรยะในคาสไทย (ศลปะ รสนยม) อนเนองมาจากวสดสไทย เปนวสดทมาจากธรรมชาต ท าใหเฉดส มความ

หมนคล าอยในตวของตวเอง คาสจงเปนเอกลกษณทางสนทรยะความงามจากคาส เปนความงามทมสวนเกยวของกบศลปะโดยตรงและการเลอกใชเฉพาะบางสบางวสดสกถอวาเปนสนทรยะความงามเฉพาะถน บงบอกรสนยมของการเลอกใชส ตวอยางเชน เรามกชอบใชคาสทมความหมน หรอสทไมฉดฉาด แมวาจะมวสดบางสทมความฉดฉาดมากเรากจะไมคอยนยมน ามาใชในงานจตรกรรมโดยตรง มกจะน ามาใชเปนเพยงแคสผสมกบสงอน อาทเชนสเสน จะไมนยมน ามาใชโดด ๆ แตจะน ามาใชผสมกบสแดงชาด เพอใหสแดงชาดมความฉ าขนเปนตน ซงกเปนเหตผลอกวา สสมยใหมบางสทตางประเทศใชกน แตกไมนยมน ามาใชในงานศลปะไทยประเพณเชน สชมพสด (shocking pink) และพวกสสะทอนแสงตาง ๆ เปนตน

102

แสดงใหเหนวาสนทรยะเรองของคาสทเราเลอกใช เกดมาจากทศนคตเรองของงามอยางทเราเชอกนมาชานาน เปนรสนยมทมเอกลกษณ โดดเดนชดเจน จะเปรยบไดกบจานส (color palette) ของศลปนแตละคนทมความโดดเดนเฉพาะตวกวาได

1.2.4 สนทรยะในชอเรยกสไทย (ภาษาศาสตร วรรณคด) ชอเรยกสไทยในหมช างศลป ไทย เปนเรองทมสวนเกยวของกบ

ภาษาศาสตร หรอวรรณคดเปนสวนใหญ เพราะชอเรยกบางสวนทสญหายไปยงจะคงสบคนไดในวรรณคด และบนทกตางๆ เชนชอสขนคอนางนกยง จากกาพยมหาชาต (2507: 22) “ปานนดอดมดงเมฆ มภรมยใจไหววเวกวงวง แลจะเลอมดงวา ลาดดวยเสอสาดสเขยวขจตรขจ ดงสรอยสขนคอนางนกยง ดวยหญาแพรกสนมไดสงเสมอ” จะเหนไดวาชอเรยกสมความไพเราะ การตงชอทมการสรางสรรคมเสนหเปนอยางยง ยกตวอยางเชน สเขยวขทอง สเขยวขนกการเวก สบวโรย สหงสบาท สกามปหลด สดอกกรรณการ เปนตน

จะเหนไดวาค าเรยกสในภาษาไทยสะทอนใหเหนโลกทศน ระบบการคดของคนไทยทมตอค าเรยกส ใหเหนความคด จตใจของคนไทยทออนโยน รกธรรมชาต สนใจความสวยงามของดอกไม ผลไม และพชพรรณรอบกาย สนใจสตวตวเลกตวนอย สนใจแมกระทงอฐ หน ดนทราย และเลอกเอาสจากสงของธรรมชาตเหลานมาเปรยบเทยบกบสงอนทมสเหมอนกนท าใหไดชอสทมากมาย สามารถจนตนาการถงสทแทจรงไดไมยากเกนไป น าเปนภมปญญาทประเสรฐของบรรพบรษของไทยเปนอยางยง

1.3 กำรวเครำะหรปทรงของสทเปนเอกลกษณในงำนศลปะไทยกบหมสไทย รปทรงในลวดลายพทธศลป ทเปนเอกลกษณไทย (จลทศน พยาฆรานนท,

2538) 1. รปทรงสามเหลยม มาจากรปของพระพทธเจา ตงชอลายวาลายกระจงตาง ๆ 2. รปสเหลยม จตรสโดนมวงกลมอยภายในแบงเปน 4 สวน วงกลมเปน

สญลกษณแทนพระธรรมของพระพทธเจา และสเหลยมแทนพทธบรษททง 4 คอ พระภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา รปนจงหมายถง พระธรรมของพระพทธเจาจะยงยนอยไดบนพทธบรษท 4 เปนเนอนาบญจะหนนใหพระธรรมใหอยไดจนถงทกวนน ตงชอลายนนวา ลายประจ ายาม

3. รปวงกลม วงกลมเปนสญลกษณของพระธรรม เปนวงกลม 2 วงซอนกน มเสนแบงเปน 4 สวน แทนทอรยสจ 4 หนทางน าไปสนพพาน มลกษณะเหมอนกงจกร

สวนสญลกษณของสกบรปทรง ไดเคยถกตความจาก วาสซล คานดนสก (Wassily Kandinsky, 1866-1944) ในป 1914 ดวยการสรางทฤษฎและกฎเกณฑใหมในความรสกสวนตวตามแนวคดของศลปะนามธรรม

103

สวนการตความสญลกษณของสในงานศลปะไทยในผลการวจยสรางสรรคผลงานในครงน มความคลายกบกบรปทรงเรขาคณต ในแบบสากลของคานดนสก แตรปทรงของไทยเรามความเฉพาะมากกวา อาทเชน รปทรงจอมแห, รปทรงยอมมไมสบสอง และรปทรงวงกลม โดยมก าหนดสญญะใหมพรอมกบสดงน

1.3.1 รปทรงจอมแหแทนหมสเหลอง สทอง มรปทรงทมลกษณะคลายรปทรงสามเหลยม แตของไทยเราจะมรปทรง

สามเหลยมทเปนเอกลกษณ ซงมชอเรยกรปทรงวา “สามเหลยมทรงจอมแห” ซงมการศกษาวเคราะหถงรปทรงสถาปตยกรรมไทยแบบประเพณประเภท “อาคารเครองยอด” โดยศกษาในสวน “ยอดอาคาร” กรณศกษา “ยอดบษบก-มณฑป” อนเปน “แมแบบ”ของการออกแบบทรงยอดไทยใหกบงานเครองยอดประเภทตางๆ ทถกออกแบบภายใต “รปทรง” ทเรยกวา “ทรงจอมแห” โดยอางองขอมลจากเอกสาร ตวแบบ และการสมภาษณบคลากรดานสถาปตยกรรมไทย (บณยกร วชระเธยรชย, 2558)

และจากการวเคราะห รปทรงทเปนเอกลกษณไทยในงานออกแบบเลขนศลปไทย จะมรปทรงทมลกษณะรวมกนในศลปะไทยทมลกษณะคลายๆกน เชนรปทรงของยอดเจดย ยอดปราสาท มอทพนมไหวชฎา มงกฎ เปนตน จะมรปทรงเปนยอดแหลมแบบซมแห (ไพโรจน พทยเมธ, 2551) ทมทมาจาก แนวคดตามจกรวาลวทยาแบบพทธศาสนา โดยมเขาสเมรเปนศนยกลางของจกรวาล การน าเอาแนวคดของไตรภม โดยเฉพาะเรองของเขาพระสเมรมาใชในงานออกแบบศลปะไทย เปาหมายอนสงสดของพทธศาสนาคอ การไดเขาถงพระนพพาน อนเปนสถานททไมไดถกก าหนดเอาไวอยในไตรภม เปนทท ๆ อยของพระพทธเจา เมอดบขนธปรนพพาน

รปทรงสามเหลยมจอมแห จงถกก าหนดเปนสเหลองสทอง แทนทสญลกษณของพระพทธเจา เปนสงสงสดทพงไหว พงสกการะ พงยดถอ สทองทเปนสทมคามากทสดในใจคนไทยมาชานาน เปนสทมความพเศษในตว คงสภาพความเปนทองไมเปลยนแปลง และไมขนสนมเหมอนกบโลหะอน ๆ สองประกายไดในทมด เรองรองแมมแสงอนนอยนด

จะเหนไดวาการก าหนดสญญะของสและรปทรงในครงน เปนการก าหนดในบรบทของศลปะรวมสมย ทใชแนวคดเรองตามศลปวฒนธรรมแบบดงเดม บวกกบรปทรงทเปนเอกลกษณในงานศลปะตามประเพณ มาใชในผลงาน ในการสรางสรรคผลงานรวมสมย แตกตางจากแนวคดศลปะแบบสมยใหม ทใชการตงกฎเกณฑสญญะรปทรงและส ตามแนวคดของตวเองเปนหลก

1.3.2 รปทรงยอมมไมสบสองแทนหมสแดง รปทรงทเปนเอกลกษณของไทย ทมลกษณะคลายๆกบสเหลยมแบบ

สากล คอรปทรงยอมมไมสบสอง เปนสเหลยมทมการลดมมไมใหมความกระดางของเหลยมของในสเหลยม เพอใหมการเชอมโยง หรอผสานรปทรงใหใหคลายกบรปทรงกลม (ในศลปะไทยยงมการยอ

104

มมไม 24, 36 ฯลฯ เพอใหมลกษณะใกลเคยงกบรปทรงวงกลมขนไปอก) ลกษณะรปทรงยอมมไมสบสองยงมการใชอยในศลปะหลากหลาย อาทเชนศลปะจน เปนตน แตการใชรปทรงยอมมไมสบสองกมความนยมอยางมากในศลปะอยธยา ซงปรากฏอยในรปทรงของเจดย รปทรงของพระปรางค รปทรงของเครองยอดตาง ๆ ในสถาปตยกรรม เปนตน จะกลาวไดวารปทรงทเปนเอกลกษณของศลปะสมยอยธยาคอรปทรงยอมมไมสบสองไดเชนกน

เมอพจารณารปทรงยอมมไมสบสอง เวลาประกอบกนเปนชนๆ หรอ อยดวยกน เปนขนาดเลกขนาดกลางขนาดใหญ หรออยดวยกนหลายขนาด จะเหนไดวา รปทรงจะเกดเปนเสน ทมความเคลอนไหว เปนลกษณะเหมอนกนกบวงกระเพอมของวงน า ทมขนาดเลกขนาดใหญหลายระดบ กระจายออกไปไมมทสนสด แตใหอารมณและความรสกมากกวาวงน าทกระเพอมในรปทรงกลมอยางแปลกประหลาด เหมอนผลงานของศลปนในรปแบบฟวเจอรสม ทเนนการน าเสนอรปทรงในความเคลอนไหวแบบสมยใหม

รปทรงยอมมไมสบสอง ถกก าหนดสญญะสหมสแดง คอสแดงชาด สดนแดงทแทนสญลกษณจากความเชอของศลปะไทยทวาสแดงแทนสญลกษณของความวางเปลา แทนบรรยากาศของสวรรค เปนสทซบหนนชวยขบองคพระประธานใหลอยเดนกวาสอน ๆ เปนสทชวยเพมบรรยากาศใหกบพระประธานมความศกดสทธยงขน ลองลอยอยบนอากาศ เสมอนอยบนสวรรคชนฟา

1.3.3 รปทรงวงกลมแทนหมสน าเงน รปทรงวงกลม เปนรปทรงทมความพเศษ เรยบงาย แตแฝงไวดวยการ

เคลอนไหวทไมมทสนสด สงบนงราบเรยบทสด (ใบพด, วงลอของรถยนต) เปนการเคลอนททมความเรว แรง แตนง สงบ เปนสญลกษณทปรากฏอยในศลปะโดยรวมของ ภมภาคเอเชย เปนรปทรงทความหมายความเชอ ความหมายทหลากหลาย แทนความหมายของดวงดาว ของแสงสวาง ของดวงแกว ของพระอาทตยพระจนทร เปนตน แทนความหมายของธรรมจกร สญลกษณของการแสดงธรรมของพระพทธเจา ในศาสนาพทธ

ในการตความหมายสญลกษณครงน จงแทนรปทรงวงกลม สญลกษณรปวงกลมยงหมายถงปรากฏการณ “ครามหยาด” ทความหมายแฝงเปรยบเทยบเชงสญญะวาหยาดหยดครามนนไดหยาดหยดสมหานทสทนดรอนกวางใหญไพศาล ทลก สงบ นง เปรยบเสมอนสภาวะจตแหงสมาธ ทจตตกศนย เขาสสภาวะธรรม ดวงจตกระเพอมขยายตวไมมทสนสด จากเลกไปใหญๆ ดวงเลกดวงนอย เตมไปหมดสดลกหลกตา เปรยบเสมอนอยในหวงของ “ภวงคจต” ทเปนสมาธ

105

2. ขนตอนกำรสรำงสรรคผลงำน กำรสรำงประสบกำรณทำงสนทรยะจำกสไทย 2.1 การรวบรวมเนอหาสไทยเพอเตรยมการสรางสรรค โดยแบงขนตอนเปนดงน 2.1.1 การสรางแรงบนดาลใจโดยน าตวเองเขาไปมประสบการณทางสนทรยะจาก

สถานจรง เพอหาแนวคด วธการ การน าสไทยไปใชในงานศลปะไทยประเภทตาง ๆ 2.1.2 กระบวนการเรยนร และแสวงหาวสดเพอการปรงสไทย เพอความงามของ

วสดสไทย 2.1.3 การคนควาทดลอง เทยบสไทยใหใกลเคยงกบสไทยโบราณใหมากทสด เพอ

หาความงามในคาสไทย 2.1.4 รวบรวมและคนหาชอเรยกสไทยมาใหมากทสด และวเคราะหความเหมอน

ความตาง เพอทจะน าเสนอความงามในชอเรยกสไทยโทนไดอยางถกตอง 2.2 การจดท าแบบรางผลงาน และการพฒนาผลงาน 2.3 สรปวเคราะหแบบรางผลงาน และแนวทางการสรางสรรคผลงาน สรปภาพโดยรวมของผลทดลองการสรางสรรคผลงานในหวขอ “การสราง

ประสบการณทางสนทรยะจากสไทย” ในครงน ไดน าเอาแนวคดของศลปน และรปแบบการน าเสนอของศลปะทหลากหลายทมเนอหาและเรองราวเกยวของกบส ทมการสรางประสบการณทางสนทรยะความงามของการน าสไปใชในเรองของความเชอความศรทธา ความงามของวสดส ความงามคาของส ความงามของชอเรยกส มาสอดแทรกในผลงานไดอยางสอดคลองลงตว จนสะทอนผลเปนอารมณ สรางประสบการณการเรยนรสผชมไดอยางลกซงมาเปนแรงบนดาลใจเพอใชกบการสรางสรรคงานการสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทยในรปแบบและแงมมทคลายกนดงน

2.3.1 การเลอกใชรปแบบทเรยบงายทสดในการสรางสรรคในครงน เพอใหไดความรสกของการสรางความงามจากคาสไทย ในแนวทางและทฤษฎของศลปะแบบ color field painting คอศลปะแบบแอบสแตรค เอกซเพรสชนนสต (Abstract Expressionist) โดยศลปนมกจะใชเฟรมขนาดใหญเพอใหเกดผลตอสายตา ปะทะอารมณความรสก ดแบนราบ โดยการตดตงแสดงผลงานในครงนกเลอกทจะใชการยอม การทาสลงบนวสดทหลากหลาย เชนกระดาษสา เฟรมผาใบ เปนตน แลวตดตงไปบนพนทขนาดใหญ โอบลอมคนด ในรปแบบทเรยบงาย แตแตกตางกนเพราะแสดงเรองราว เนนพนผววสด และจะใชรปแบบการน าเสนอแบบศลปะจดวาง (Installation) ผานกระบวนการผลตส เชน ท าเปนผลงาน Installation ดวยแผนทองแดงทเกดสนมจนเกดเปนสเขยวตงแชขนาดใหญเตมผนง หรอการตดตงน าครามบนพนหองขนาดใหญ เปนตน

ในการสรางสรรคในครงนไดใชรปทรงพนฐานทเรยบงายทสด คอ สามเหลยมทรงจอมแห สเหลยมยอมมไมสบสอง และวงกลม อนมแนวคดมาจากรปทรงทพบเหนไดงายและเปนรปทรงทเปนเอกลกษณของไทย และยงไดแทนสญลกษณรปทรงกบสตามคตความเชอแบบศาสนา

106

พทธเถรวาท คอสามเหลยมทรงจอมแหแทนสทองสอความหมายแทนความเปนพทธะ สเหลยมยอมมไมสบสองแทนสแดงสอความหมายแทนบรรยากาศของสวรรคชนดาวดงส และวงกลมแทนสครามสอความหมายแทนมหานทสทนดรอนกวางใหญ

ภาพท 28 การเลอกใชรปแบบทเรยบงายแตมรปทรงทเปนเอกลกษณไทย

2.3.2 ประสบการณการเดนทางตามหาสไทยในทตาง ๆ แลวแสดงใหเหนถงกระบวนการเสาะแสวงหา แลวน ามาจดแสดงประกอบอยในนทรรศการ เหมอนการน าเสนอในรปแบบของศลปะทเรยกวา Process art หรอศลปะทไดใหความส าคญกบ “กระบวนการ” มากกวา “ผลลพธ” ทเปนผลงานส าเรจสดทายในหองนทรรศการ โดยการจะน าเสนอในรปแบบตางๆกน อาจจะประกอบในชนผลงาน หรอแยกออกมาจากชนผลงานใหดเหมอนเปนสวนประกอบใหเรองราวของสไทยสมบรณยงขน เหมอผลงานของ Wolfgang Laib ทพจารณาธรรมชาตจากประสบการณผานทางประสาทสมผส แลวสงผานมาสการสรางประสบการณสผดกบผลงานของเขา มนเปนเสมอนพนทส าหรบท ากจกรรมท าสมาธ กบการสงผานจากวสดทศลปนใชทมาจากธรรมชาต เพอสรางประสบการณความรสกทแสดงความคดเหนในทางจตวญญาณและธรรมชาต

107

ภาพท 29 ภาพการสรางแรงบนดาลใจโดยน าตวเองเขาไปมประสบการณทางสนทรยะจากสถานท

จรง และขบวนการเรยนร และแสวงหาวสดเพอการปรงสไทย เพอประกอบไวกบผลงานตามแนวทางการสรางงานแบบ Process art ในภาพกบ แมกอง ชาวบานผปลกตนคราม บานถ าเตา จ.สกลนคร

ภาพท 30 การขดเกบดนแดงเพอเอามาท าส ท อ.ปากชอง จ.นครราชสมา

108

2.3.3 การสรางสรรคทใชสจจะวสดจากตวผงส จากใบไม หรอจากสนมโลหะประเภทตาง ๆ ทจะใหสมาสรางสรรคจดแสดงในรปแบบของการใหผชมไดมประสบการณโดยตรงกบการไดเหน หรอสมผสกบพนผวของวสดทมส เหมอนการน าเสนอในรปแบบของศลปะ Minimal art การน าเสนอดวยรปแบบทเรยบงายทสดดวยแผนสตางๆทผานการปรงมาจากกระบวนการธรรมชาต หรอจากวสดธรรมชาตเพอผชมจะไดสมผสสดวยสายตาจากเนอส พนผว และกลนไดโดยไมมสงอนมารบกวนจตใจ หรอแยงความสนใจ และนอกจากความนอย เรยบงาย และ “เนยบ” ประณตหมดจดแลว ความสวยงามของงานแนวนจะอยทวสดทน ามาสรางงานโดยมากจะตองปลอยใหธรรมชาตของวสดชนนน ๆ ไดแสดงตวของมนอยางเตมท เชน ความมนวาวในแบบสเตนเลส เนอหยาบดบของกอนอฐ หรอพนผวและสทกระดางของแผนโลหะ เหมอนผลงานของ Wolfgang Laib, Margaret Boozer และงานของ ญาณวทย กญแจทอง น าเอาวสดทไมมราคาคางวด หรอของทไมใชวสดตามจารตของการท างานศลปะ มาท าเปนงานศลปะ หรอการน าแนวคดของกลม อารเต โพเวรา ทพวกเขาหยบจบมาใชลวนแลวแตเปนของคอนขางธรรมดา ซงสามารถพบเหนและใชในชวตปกตประจ าวน เชน กระดาษหนงสอพมพ ดน กอนหน ผาขรว ถานหน ลวนแลวแตเปนของทตรงขามอยางสนเชงกบประตมากรรมทใชวสดแนวประเพณอยางหนออนและส ารด วสดหลายอยางทกลาวมาน นอกจากจะไมไดเปนของหรหรามคามากแลว ยงมอายการใชงานสนไมคงทนถาวร ปลอยใหผลงานผนแปรไปตามธรรมชาตและกาลเวลา

ภาพท 31 ตวอยางผลงานการสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย กอนผลงานวทยานพนธใน

เรองของความงามของวสดสไทย ของไพโรจน พทยเมธ

109

2.3.4 จากความส าคญของสไทยทผลตจากธรรมชาตทงหมด เพราะสทบรรจหลอดขายมสวนผสมของสารพษจ านวนมาก ซงไมเปนผลดตอสขภาพของศลปน และสงแวดลอม การน าเสนอในรปแบบของการน าวสดธรรมชาตมาสรางสรรคผลงานเหมอนผลงานของ Richard Long ศลปนแลนดอารต (Land art) ทมกระแสการกลบไปหาธรรมชาต จากแนวคดของเขาทวา “ธรรมชาตมกจะน าไปสความเปนศลปะจากภาพเขยนบนฝาผนงถ าภาพแรกสภาพถายธรรมชาตในศตวรรษท 20 ฉนตองการใชภมทศนใหเหมอนดงศลปนในแนวทางใหม อนดบแรกฉนเรมทจะสรางงานโดยใชวสดธรรมชาต เชน หญา น า และโคลน” ผลงานของเขามความสมพนธอยางกลมกลนแบบถอยทถอยอาศยกบสภาพแวดลอม เปนไปอยางเรยบงายสงบงาม ไมมความคงทน และคอยๆ เสอมสลายไปตามธรรมชาต เสมอนปรชญาของทางตะวนออกทมการเคารพ และปรบตวใหเขากบธรรมชาต และเปนไปตามหลกทางพทธศาสนาทวา “ทกสงยอมเสอมสลายไปตามกาลเวลา” ไมแนนอน เปน “อนจจง” การสรางสรรคผลงานการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยกมการใชวสดผงสทมาจากดนตาง ๆ จากน าครามทมาจากใบคราม ฯ ซงมาจากธรรมชาตดวยเชนกน

ภาพท 32 ตวอยางผลงานการสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย กอนผลงานวทยานพนธในเรองของความงามของวสดสไทย ของไพโรจน พทยเมธ

110

2.3.5 การสรางสรรคผลงานการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยจากความเชอความศรทธาในแบบของไทย เหมอนกบท Anish Kapoor และ Wolfgang Laib สรางสรรคผลงานโดยน าคตความเชอและรปทรงแบบตะวนออกมาใช สอใหเหนถงความเปนอตลกษณของศลปนไดอยางดเยยม ตลอดจนใชผงสและวสดสมาจดแสดงทกอใหเกดอารมณตามทศลปนตองการน าเสนอไดอยางลกซง

และในการสรางสรรคผลงานในครงนไดใชแนวคดของ มณเฑยร บญมา ทใหคนดสามารถเขามสวนรวมในผลงานเปนผขยายขอบเขตประสาทสมผสในการรบรทางการมองดในทศนศลป ไปสการไดกลนจากผลงานศลปะดวย ภาพท 33 ตวอยางผลงานสเกตซการสรางประสบการณทางสนทรยะของการน าสและรปทรงทม

เอกลกษณไทยมาเปนสญลกษณในเรองของความเชอความศรทธา

2.3.6 ชอเรยกสไทยมความไพเราะ มความหมาย มทมาทไปทลกซง จงน ามาการสรางสรรคผลงานการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยจากความงามของชอเรยกส เชน ผลงานชอ “ครามหยาด” “สชาด” “ฉพพรรณรงส” เปนตน

111

ภาพท 34 ตวอยางผลงานทดลองตดตงผลงาน “ชาดดาวดงส” ของไพโรจน พทยเมธ ใหเหนเรองของ

การน าเอาความงามในชอเรยกสไทยมาบวกกบคตความเชอ

2.3.7 ใชรปแบบการสรางประสบการณสตามทฤษฎ ศลปะคอประสบการณของ John dewey เพอการเรยนรเรองของสไทย สอดคลองกบรปแบบศลปะแบบจดวาง Installation โดยใชเนอหาสไทย คตความเชอ และวสดสน ามาจดวางหรอเปนสวนหนงของผลงานดวย เชน ใชหนและดนแดงจากธรรมชาตมาจดวางและกองลงพนเพอใหผชมไดสมผสวสดสทมาจากธรรมชาต เปนตน เปนผลงานศลปกรรมในรปแบบรวมสมย ท าใหผชมไดซมซบเรยนร จดจ าในความงดงามจากสไทยไดดกวาการทองจ า และการศกษาการปรงสไทยแบบโบราณ จะไดกรรมวธและคาสทเปนภมปญญาเดมของชาตไทยไดอยางแทจรง และการน าภมปญญาเหลานมาสรางสรรคผลงานในแนวทางของการสรางประสบการณทางสนทรยะใหกบผชม เพอใหผชมไดเรยนร ไดเขาใจในความเชอของการใชสทเปนเอกลกษณอยางลกซง ไดจดจ าความงามของวสดส ความงามของคาส และความงามของชอเรยกสไทยทมความไพเราะ และทส าคญไดภาคภมใจในภมปญญาไทยจากสไทยจากผลงานศลปกรรมไดดยงขน

112

ภาพท 35 การสรางแรงบนดาลใจโดยน าตวเองเขาไปมประสบการณทางสนทรยะจากสถานทจรง

113

ภาพท 36 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ

114

ภาพท 37 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ

115

ภาพท 38 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ

ภาพท 38 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ

116

ภาพท 39 การทดลองผสมสไทย ใหไดคาสทใกลเคยงของโบราณใหมากทสด

ภาพท 40 ภาพรางผลงานตวอยางกอนศลปนพนธ

117

ภาพท 41 แสดงใหเหนกลมค าทอธบายสไทย ชอเรยกสไทย คตความเชอสไทย วสดสไทย และคา

สไทย

118

ภาพท 42 รวมสไทยโทนทผานการวเคราะหแลวทงหมด 168 ส

119

ภาพท 43 สญลกษณสกบรปทรงของ Wassily Kandinsky ในป 1914

ภาพท 44 สญลกษณของสกบรปทรงในการสรางผลงาน “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทย” ภาพท 45 ภาพวเคราะหรปทรง “ทรงจอมแห” ทเปนเอกลกษณในงานสถาปตยกรรมไทย (บณยกร

วชระเธยรชย: 2558)

120

ภาพท 46 ภาพวเคราะหรปทรง “ยอมมไมสบสอง” ทเปนเอกลกษณในงานสถาปตยกรรมไทย

ภาพท 47 ภาพวเคราะหรปทรง “วงกลม” ทมสญลกษณรวมกนในภมภาคเอเชย

121

121

บทท 4 การวเคราะหขอมลและการพฒนาสรางสรรคผลงาน

1. การวเคราะหผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย” 1.1 การวเคราะหสนทรยะในคตความเชอของการใชสไทย 1.2 การวเคราะหสนทรยะในการใชวสดสไทย 1.3 การวเคราะหสนทรยะในคาสไทย 1.4 การวเคราะหสนทรยะในชอเรยกสไทย 1.5 การวเคราะหรปทรงของสทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทย 2. ภาพผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย”

1. การวเคราะหผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย”

ผลงานสรางสรรคแบงออกเปน 3 ชด 3 หอง 3 หมส แทนคาสญญะรปทรง 3 รปทรง ซงมการใชสนทรยะสไทยทแตกตางใน 4 ประเดนแฝงอยในผลงานคอ

1.1 การวเคราะหสนทรยะในคตความเชอของการใชสไทย โดยใชความเชอเรองของพทธศาสนา คตความเชอเรองของส และจตวทยาของสทม

ความโดดเดน ดงน

122

121

ภาพท 48 ผงการวเคราะหผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน”

ชดท 1 ใชหมวดสทองแทนสญลกษณของพระพทธเจา เปนสงสงสดทพงเคารพ

สงสด สมพนธกบสทองทเปนสทมคามากทสดในใจคนไทยมาชานาน เพราะเปนสทคงสภาพไมเปลยนแปลง ไมขนสนมเหมอนกบโลหะอนๆ ในศลปะไทยจงมกใชทองเปนสญลกษณของสงทศกดสทธ ทส าคญคอมกแทนสพระวรกายของพระพทธเจา และใชสญลกษณรปทรงเปนรปสามเหลยมซมแหกบวสดสคอ ทองค าเปลว ผงทอง และบอนดทอง และใชชอเรยกผสมกบสญลกษณคตความเชอเปนชอผลงาน “ทองพทธะ” จากผงจะเหนไดวาการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของสไทยทง 4 ประการ ท าใหผลงานมการเชอมโยงสมพนธเกยวเนองกนทงหมด

123

ภาพท 49 ผงการวเคราะหการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของสไทย

ทง 4 ประการ ในผลงานชอ “ทองพธะ” ชดท 2 ทใชหมสแดงแทนสญลกษณรปทรงเปนสเหลยมยอมมไมสบสอง ซงเปน

รปทรงทเปนเอกลกษณในงานสถาปตยกรรมไทย เปนสบรรยากาศของสวรรค ตามแนวคดการจ าลองบรรยากาศภายในพทธสถานของไทยวาเปนสวรรคชนดาวดงส ความส าคญของสวรรคชนดาวดงสมเรองราวทเกยวของกบพระพทธศาสนามากมาย คอเปนสถานทฟงธรรมในเทวโลก บรรดาเทวดาทงหลายจะมาประชมกนเพอฟงธรรม โดยมพระอนทรเปนประธาน และในพทธประวตยงเคยเสดจแสดงพระธรรมเทศนาโปรดพระพทธมารดาทประทบอยทสวรรคชนดสตใหลงมาฟงธรรมทสวรรคชนดาวดงสดวย จงเสมอนวาสวรรคชนดาวดงสเปนทรวมและชมนมเหลาเทวดาเพอเขาเฝาฟงธรรมตอหนาพระศาสดานนเอง ซงจะเหนไดวาผนงแป หรอผนงทอยดานขางของพระประธานทอยเหนอหนาตางขนไป ทงดานซายและดานขวามกเขยนรปเทพชมนมเรยงอยเตมไปหมด ดาวดงสยงเปนทประดษฐานของเจดยจฬามณ ทบรรจพระเกศและพระธาตเขยวแกวของพระพทธเจาซงเปนทเคารพของเทพเจาทสถตอยในสวรรคชนอน ๆ ตางกมานมสการพระเกศจฬามณเจดยเจานเปนเปนประจ า และสแดงยงเปนสทซบหนนชวยขบองคพระประธานใหลอยเดนกว าส อน ๆ เปนสทชวยเพมบรรยากาศใหกบพระประธานมความศกดสทธยงขน สแดง ถอวาเปนสทเขม ดดซบแสง บวกกบคณสมบตของสฝนทมความดานไมสะทอนแสงยงท าใหสแดงมความเขมขนไปอก แตดวยพลงของส

124

แดง ทมคณสมบตสงผลกระทบตอความรสกบางอยางทแตกตางจากสอนๆ สงผลตอความรสกกบพระประธานทเปนสทอง เสมอนวา ทานลองลอย เสมอนสถตยอยในสวรรควมานชนดาวดงส ตามคตความของพทธศาสนา และใชชอเรยกสผสมกบสญลกษณคตความเชอเปนชอผลงาน “ชาดดาวดงส” จากผงจะเหนไดวาการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของสไทยทง 4 ประการ ท าใหผลงานมการเชอมโยงสมพนธเกยวเนองกนทงหมด ภาพท 50 ผงการวเคราะหการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของสไทย

ทง 4 ประการ ในผลงานชอ “ชาดดาวดงส”

ชดท 3 ใชหมวดสน าเงน ใชสครามในผลงานแทนสญลกษณเรอง “ครามหยาดมหานทสทนดร” และการจ าลองปรากฏการณ “ครามหยาด” เพอใหเหนความงามจากวสดสของ สไทยทมาจากใบครามจากธรรมชาต กบการกอเกดผลกครามบนใบครามทแกจดเมอโดนน าคางยามใกลรง ไหลหยดลงพนน า หยดสมหานทสทนดรอนกวางใหญไพศาล การใชสญลกษณรปทรงวงกลมของกระเพอมน าบวกกบคตความเชอทใหความรสก สงบ นง ลก เปรยบเสมอนสภาวะจตแหงสมาธของการตรสรธรรมของพระพทธเจา เปนการตรสรความรความจรง เปนพระธรรมค าสอนทมความ ลมลก เพอใหเกดสงบเปนหลกส าคญ สอดคลองกบอารมณความรสกของสคราม ทแสดงความสงบ

125

นง และลก และมการใชคตความเชอบวกกบวสดสคอใชน าครามจากธรรมชาตจรง ๆ มาหยาดหยด ผชมจะไดยนเสยงการหยดของน าดวย

ภาพท 51 ผงการวเคราะหการน ารปทรงสญลกษณมาเกยวสมพนธกบจดเดนทางสนทรยะของสไทยทง 4 ประการ ในผลงานชอ “ครามหยาดมหานทสทนดร”

1.2 การวเคราะหสนทรยะในการใชวสดสไทยโทน วสดสไทยเปนเรองของทางวทยาศาสตร ทางสารเคม วสดทใหสมาจากธรรมชาต

รอยเปอรเซนต จากพช สตว ดน แรธาตตางๆ ทมประวตการน ามาใชยาวนาน การสรางสรรคในครงน จงเนนทจะใชวสดจากธรรมชาตเปนวสดทเปนการใชงานจรงในงานศลปะไทย ซงถอวาเปนวสดสญญะทางวฒนธรรมดวยอกอยางหนง ใหมามสวนอยในผลงานสรางสรรคทน ามาจดแสดง เพอใหผชมมประสบการณสนทรยะจากวสดส อาทเชน

ชดท 1 หมวดสทอง โดยการใชทองค าเปลว ทแทนสญญะของสงสงคาทสดในงานศลปะไทย บวกกบสบรอนดทอง โดยตววสดจะมความพเศษในตวของตวเอง เพราะความเปนทองจะสองประกายไดในทมด เรองรองแมมแสงอนนอยนด ใหอารมณความรสกถงความศกดสทธ สงคา การใชสตกเกอรฟอยลทองขนาดเทาแผนทองค าเปลวปดดานบนยอดสดไลความถจากบนลงลางใหความรสกถงแสงสวางทสะทอนของทองค าเปลวจากความสวางดานบนไลน าหนกจนจางหายไป

126

ดานลาง วสดสทองทงหมดใหความรสกทพเศษมาก สวางสดใส เปนประกายเลอมตดบนพนสเขม ดเปนสงอศจรรย ศกดสทธขนทนท เหนแลวทงกบภมปญญาของบรรพบรษทชางสรรสรางเทคนคและวธการนยงนก และการจ าลองแสงเสมอนพทธสถานทยงไมมไฟฟา มเพยงแสงแหงเครองก าเนดแสงไมมาก เกดผลทางสนทรยะวาสทองสามารถสองประกายทามกลางแสงทสลวไดดดนาอศจรรย

ชดท 2 หมวดสน าเงน ใชวสดสครามจากวสดจากใบครามจรง ๆ โดยใชเยอกระดาษปอสาผสมสครามแลวน าไปตดบนเฟรมแคนวาส และการยอมสกระดาษปอสาดวยสครามจากธรรมชาต และการจ าลองปรากฏการณ “ครามหยาด” เพอใหเหนความงามจากวสดสของสไทยทมาจากใบครามจากธรรมชาต กบการกอเกดผลกครามบนใบครามทแกจดเมอโดนน าคางยามใกลรง ไหลหยดลงพนน า โดยการใชน าครามจรงมาหยดลงในภาชนะทตดตงในผลงานดวย จากการใชวสดจากครามทมาจากธรรมชาต ผชมยงจะไดสมผสคาสจากสครามทเปนสน าเงนเขมอมด า คราบสคราม พนผวขรขระจากวสดสครามจากการมองเหน และยงจะไดสมผสกลนครามจากธรรมชาตทมเอกลกษณอกดวย

ชดท 3 หมวดสแดงโดยการใชวสดสดนแดง เพอใหผชมไดมประสบการณวาดนลกรงทพบเหนดาษดนทวไปในเมองไทย สามารถน ามาท าเปนสไดเชนกน ผนวกกบการก าหนดสญลกษณวสดจากสกบความเชอวาวสดสทมาจากดน สามารถน าไปสการใชในงานจตรกรรมไทยซงเปนสทแทนบรรยากาศของสวรรค หรอการใชดายสายสญจนสแดงแทนวสดวฒนธรรมเปนสญลกษณแทนความเชอเรองของพธกรรมในการกนอาณาบรเวณวาเปนสถานทศกดสทธ และมการใชแผนทอง แผนเงน แผนทองแดง มการจารยอกขระยนตเหมอนการลงตะกรด ไวใหผชมงานมสวนรวมโดย โดยการเขยนชอ นามสกล ของผทจะอทศสวนกศล ไปบนแผนโลหะน เปนสญญะแทนการสอสารกบสงศกดสทธบนสวรรค เปนการก าหนดสญญะจากวสดสทางวฒนธรรมเพอสอสารทางทศนศลป พลงจากสแดงทไลคาสจากเขมในวงนอกของรปทรงยอมมไมสบสอง สสแดงชาดในวงใน ประกอบกบสทองค าเปลวตรงจดกงกลางท าใหผลงานมมตความลกพงทยานไปยงจดกงกลางสแสงสวางทสด ผสานกบการเพมพนผวใหกบสแดงท าใหเกดรสชาตของสไดมากขน

1.3 การวเคราะหสนทรยะในคาสไทยโทน การเลอกหมส 3 หม ทจะสะทอนเอกลกษณ คณลกษณะทสามารถบอกไดวาเปนสท

เปนเอกลกษณของสในงานจตรกรรมไทยไดอยางแทจรง เพราะเหตของรสนยมทางความงามของศลปะทมการใชในปรมาณทมากกวาหมสอนๆ และเลอกจากวสดสทไทยเราไมตองน าเขามาจากตางประเทศ เหตผลของการเลอกเปนหมส ทเปนกลมสหลายสไมไดเลอกเปนสเดยว เพราะวาการใชสแดงในงานจตรกรรมไทยไมไดหมายความวา เราใชสแดงสเดยวในภาพทงหมด หมสไทยทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทยคอหมสทองจากโลหะทองทมมากในดนแดนสวรรณภมแหงนมาชานาน และคาสมการใชอยางมากในศลปะไทยทกหมวด บนพนทหรอสงของทจะแสดงความศกดสทธ หมวด

127

สน าเงนจากสครามทยงมการปลกตนครามและยอมผาครามในประเทศไทย ทงททวโลกไดสญหายและหลงเหลออยนอยเตมท และคาสครามยงปรากฏใหเหนบนจตรกรรมไทยเปนสทแทนสของทองฟา หรอสของแมน าและมหาสมทรเปนสวนใหญ และหมวดสแดงจากสชาดและสดนแดงทมอยมากมายในผนแผนดนไทย นบวาเปนหมสสทพบมากทสดในงานศลปะไทย คาสทเลอกทง 3 หมสกมความงดงามทแตกตางกนอยางชดเจน ท าใหผชมไดมประสบการณสในแตละอารมณความรสกในแตละหมสทหลากหลาย

1.4 การวเคราะหสนทรยะในชอเรยกสไทยโทน ชอเรยกสไทยถกน ามาใชเปนชอของผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณทาง

สนทรยะจากสไทย” ในแตละชดดวย โดยการแบงผลงานออกเปน 3 ชด 3 ชอ 3 หมส ดงน 1. ทองพทธะ 2. ชาดดาวดงส 3. ครามหยาดมหานทสทนดร การตงชอผลงานโดยการน าชอเรยกสไทยมาตงชอ เปนการใหความรและสรางความ

นาสนใจทมเสนหเปนอยางยง เพราะเปนชอเรยกสทคนทวไปไมคอยร จงท าใหเกดความสนใจใครรใหตดตามจากผชม เปนอยางด ท าใหผลงานมเรองราวทเกยวเนองถงกน ทงคตความเชอ วสดส หมส และชอเรยกส

1.5 การวเคราะหรปทรงของสทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทย การตความสญลกษณของสในงานศลปะไทยในครงน มความคลายกนกบรปทรง

เรขาคณต ในแบบสากลของคานดนสก แตรปทรงของไทยเรามความเปนเอกลกษณมากกวาเชน รปทรงจอมแห รปทรงยอมมไมสบสอง และรปทรงวงกลม โดยมก าหนดสญลกษณใหมพรอมกบสดงน

1.5.1 รปทรงจอมแห สเหลอง สทอง มรปทรงทมลกษณะคลายรปทรงสามเหลยม แตของไทยเราจะมรปทรงทเปน

เอกลกษณกวาในชอรปทรงวา “สามเหลยมทรงจอมแห” ซงมการศกษาวเคราะหถงรปทรงสถาปตยกรรมไทยแบบประเพณประเภท “อาคารเครองยอด” โดยศกษาในสวน “ยอดอาคาร” กรณศกษา “ยอดบษบก-มณฑป” อนเปน “แมแบบ”ของการออกแบบทรงยอดไทยใหกบงานเครองยอดประเภทตางๆ ทถกออกแบบภายใต “รปทรง” ทเรยกวา “ทรงจอมแห” โดยอางองขอมลจากเอกสาร ตวแบบ และการสมภาษณบคลากรดานสถาปตยกรรมไทย (บณยกร วชระเธยรชย, 2558)

และจากการวเคราะห รปทรงทเปนเอกลกษณไทยในงานออกแบบเลขนศลปไทย จะมรปทรงทมลกษณะรวมกนในศลปะไทยทมลกษณะคลายๆกน เชนรปทรงของยอดเจดย ยอดปราสาท มอทพนมไหวชฎา มงกฎ เปนตน จะมรปทรงเปนยอดแหลมแบบซมแห (ไพโรจน พทยเมธ, 2551) ทมทมาจาก แนวคดตามพทธคต ของเขาสเมร ทเปนใจกลางของจกรวาล ซงการน าเขาสเมร

128

มาเปนแนวคดในงานออกแบบศลปะไทย ลวนตองการแสดงสญลกษณ แทนสวรรคชนดาวดงส ทอยบนยอดเขาพระสเมร แทนสญลกษณทอยของพระอนทร สถานทประดษฐานพระบรมสารรกธาตของพระพทธเจา ในพระเจดยจฬามณ แทนสญลกษณ ของผมบญ ทไดจตใหม ไปเปนเทวดาหรอนางฟา บนสวรรค หรอแทนสญญะ ความดความงามทพทธศาสนกชน พงท าความดใหไปอยบนสวรรคชนฟา หรอเปาหมายอนสงสดของพทธศาสนาคอ การไดเขาถงพระนพพาน อนเปนสถานททไมไดถกก าหนดเอาไวอยในไตรภม เปนทอยของพระพทธเจา เมอดบขนธปรนพพาน

รปทรงสามเหลยมจอมแห จงถกก าหนดเปนสเหลองสทอง แทนทสญลกษณของพระพทธเจา เปนสงสงสดทพงไหวพงสกการะ พงยดถอ สทองทเปนสทมคามากทสดในใจคนไทยมาชานาน เปนสทมความพเศษในตว คงสภาพความเปนทองไมเปลยนแปลง และไมขนสนมเหมอนกบโลหะอนๆ สองประกายไดในทมด เรองรองแมมแสงอนนอยนด

จะเหนไดวาการก าหนดสญญะของสและรปทรงในครงน เปนการก าหนดในบรบทของศลปะรวมสมย ทใชแนวคดเรองตามศลปวฒนธรรมแบบดงเดม บวกกบรปทรงทเปนเอกลกษณในงานศลปะตามประเพณ มาใชในผลงานสรางสรรคแบบรวมสมย แตกตางจากแนวคดแบบศลปะสมยใหมทใชการตงกฎเกณฑสญลกษณรปทรงและส ตามแนวคดของตวเองเปนหลก ไดผลสนทรยะของสทองทนาตนตาตนใจจากรปทรงแหลมพงทยานขนดานบนดคลายกบรปทรงทางศาสนาพทธหลายประการเชน เจดย ฉตร เปนตน ใหอารมณและความรสกถงความเปนไทยไดด

1.5.2 รปทรงวงกลม สคราม รปทรงวงกลม เปนรปทรงทมความพเศษ เรยบงาย แตแฝงไวดวยการ

เคลอนไหวทไมมทสนสด สงบนงราบเรยบทสด (ใบพด, วงลอของรถยนต) เปนการเคลอนททมความเรว แรง แตนง สงบ เปนสญลกษณทปรากฏอยในศลปะโดยรวมของ ภมภาคเอเชย เปนรปทรงทความหมายความเชอ ความหมายทหลากหลาย แทนความหมายของดวงดาว ของแสงสวาง ของดวงแกว ของพระอาทตยพระจนทร เปนตน แทนความหมายของธรรมจกร สญลกษณของการแสดงธรรมของพระพทธเจา ในศาสนาพทธ

ในการตความหมายสญลกษณครงน จงแทนรปทรงวงกลมเปนพระธรรมค าสอนของพระศาสดา การตรสร ของพระพทธเจา เปนการตรสร ความรความจรง เปลยนพระธรรมค าสอนทมความลมลก เพอใหเกดสงบ เปนหลก สญลกษณดวยสคราม ซงสอดคลองกบอารมณความรสกของสคราม ทแสดงความสงบ นง และลก

สญญะรปวงกลมยงหมายถงปรากฏการณ “ครามหยาด” ทความหมายแฝงเปรยบเทยบเชงสญญะวาหยาดหยดครามนนไดหยาดหยดสมหานทสทนดรอนกวางใหญไพศาล ทลก สงบ นง เปรยบเสมอนสภาวะจตแหงสมาธ ทจตตกศนย เขาสสภาวธรรม ดวงจตกระเพอมขยายตวไมมทสนสด จากเลกไปใหญ ๆ ดวงเลกดวงนอย เตมไปหมดสดลกหลกตา เปรยบเสมอนอยในหวงของ

129

“ภวงคจต” ทเปนสมาธ ผลลพททางสนทรยะเรองรปวงกลมกบสน าเงนใหความรสกสอดผสานกนอยางลงตว สครามเขมใหความรสกลก เปนสมาธ เขากบความรสกนง สงบ แตดเหมอนเคลอนไหวจากวงกระเพอมเปนวงกลมของคลนน าจากศนยกลาง

1.5.3 รปทรงยอมมไมสบสอง สแดงชาด สดนแดง รปทรงทเปนเอกลกษณของไทย ทมลกษณะคลาย ๆ กบสเหลยมแบบสากล

คอ รปทรงยอมมไมสบสอง เปนสเหลยมทมการลดมมไมใหมความกระดางของเหลยมของในสเหลยม เพอใหมการเชอมโยง หรอผสานรปทรงใหใหคลายกบรปทรงกลม (ในศลปะไทยยงมการยอมมไม 24, 36 ฯลฯ เพอใหมลกษณะใกลเคยงกบรปทรงวงกลมขนไปอก) ลกษณะรปทรงยอมมไมสบสองยงมการใชอยในศลปะหลากหลาย อาทเชนศลปะจน เปนตน แตการใชรปทรงยอมมไมสบสองกมความนยมอยางมากในศลปะอยธยา ซงปรากฏอยในรปทรงของเจดย รปทรงของพระปรางค รปทรงของเครองยอดตางๆในสถาปตยกรรม เปนตน จะกลาวไดวารปทรงทเปนเอกลกษณของศลปะสมยอยธยาคอ รปทรงยอมมไมสบสอง

เมอพจารณารปทรงยอมมไมสบสอง เวลาประกอบกนเปนชนๆ หรอ อยดวยกน เปนขนาดเลกขนาดกลางขนาดใหญ หรออยดวยกนหลายขนาด จะเหนไดวา รปทรงจะเกดเปนเสน ทมความเคลอนไหว เปนลกษณะเหมอนกนกบวงกระเพอมของวงน า ทมขนาดเลกขนาดใหญหลายระดบ กระจายออกไปไมมทสนสด แตใหอารมณและความรสกมากวาวงน าทกระเพอมในรปทรงกลมอยางแปลกประหลาด เหมอนผลงานของศลปนในรปแบบฟวเจอลส ทเนนการน าเสนอ ของรปทรงในความเคลอนไหวแบบสมยใหม

รปทรงยอมมไมสบสอง ถกก าหนดสญลกษณส เปนหมสแดง สญลกษณแทนความเชอของศลปะไทยทวาสแดงแทนสญลกษณของความวางเปลา แทนบรรยากาศของสวรรค เปนสทซบหนนชวยขบองคพระประธานใหลอยเดนกวาส อนๆ เปนสทชวยเพมบรรยากาศใหกบพระประธานมความศกดสทธยงขน ลองลอยอยบนอากาศ เสมอนอยบนสวรรคชนฟา ผลทางสนทรยะจากรปทรงยอมมไมสบสองผนวกกบสแดงท าใหเกดผลกบพลงของสแดงกบรปทรงทเกอหนนกนเพราะมพลงแรงทงค 2. ภาพผลงานสรางสรรค “การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย”

รายละเอยดของผลงานสรางสรรค การสรางสรรคผลงานในครงนแบงผลงานออกเปน 3 ชด แตละชดใชแนวความคดของ

สนทรยะของสไทยทโดดเดน 4 ประการตามทไดอธบายมาแลวขางตน เพอใหเหนสนทรยะทางความงามของสไทยใน 3 หมวดสโดยใชแนวทางของศลปะแบบจดวาง (Installation) เพอทจะใหผเขาชมไดเขาไปมประสบการณกบสไทยในหมวดสตาง ๆ กน ดงน

130

1. ทองพทธะ 2. ชาดดาวดงส 3. ครามหยาดมหานทสทนดร

ภาพท 52 ภาพแบบรางผลงาน “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” ทง 3 ชด

131

ผลงานชดท 1 ชอผลงาน “ทองพทธะ”

ภาพท 53 ภาพแบบรางผลงานชด “ทองพทธะ”

แนวความคด ผลงานการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยในหมสทอง กบชอผลงาน “ทองพทธะ”

ใชชอเรยกสผสมกบรปสญลกษณแทนพทธเจาดวยรปสามเหลยมจอมแห รปทรงทเปนเอกลกษณในงานศลปะไทย สญลกษณสและรปทรงแทนพระพทธเจา สอความหมายเชงสญลกษณแทนส พระวรกายของผทไดลกษณะมหาบรษม 32 ประการ หนงในนนคอมฉววรรณดจสทอง (สพระวรกายผวสทอง) ซงเปนคตทเปนแรงบนดาลใจในการสรางรปเคารพเพอแทนพระพทธเจามาชานาน เมอชางปนและหลอองคพระพทธรป จะนยมใหองคทานเปนสทอง จะเปนการหลอดวยโลหะทองหรอโลหะเหมอนทอง เชน ทองเหลอง หรอไมกใชการปดทองค าเปลว ไปจนถงการทาดวยสบอรนทอง สวนในงานจตรกรรมไทยจะมการปดทององคพระพทธเจาดวยสทองในทกทๆ มทานอย และจากทสอความหมายเชงสญลกษณจากสทองทมคตความเชอแบบไทยวา เปนสงสงคาทสด เปนสศกดสทธ เปนสแหงทพยวมาน สวาง สดใส เปนสทเปรยบถงสภาวะจตแหงการบรรลธรรม ใจสวางไสว เจดจาไมมประมาณ เปนเสมอนปญญาทใหความรสกสวางไสว เปนสงทสงคา เปนทยดเหนยวจตใจ พงเคารพ

132

กราบไหว โดยการน าเสนอใหเหนความงามจากวสดสของสไทยทมาจากจากยางของตนรงจากธรรมชาตทธรรมชาตทใหสเหลองสด การใชทองค าเปลว ทแทนสญญะของสงสงคาทสดในงานศลปะไทย บวกกบสบรอนดทอง โดยตววสดจะมความพเศษในตวของตวเอง เพราะความเปนทองจะสองประกายไดในทธรรมชาตทใหสเหลองสด การใชทองค าเปลว ทแทนสญญะของสงสงคาทสดในงานศลปะไทย บวกกบสบรอนดทอง โดยตววสดจะมความพเศษในตวของตวเอง เพราะความเปนทองจะสองประกายไดในทมด เรองรองแมมแสงอนนอยนด และไดเอาชอเรยกสกบการแทนสกบสญญะมาตงเปนชอผลงานวา “ทองพทธะ”

ภาพท 54 ผลงานชด “ทองพทธะ”

133

ภาพท 55 ภาพผลงานชด “ทองพทธะ”

เทคนค ศลปะการจดวาง (Installation) สรางพนทใหผชมเขาไปมประสบการณกบสทอง โดย

ใชกระดาษปอสาขนาด 1 x 1 เมตร ทาสรงทอง, ทองค าเปลว, ยางมะเดอ, สฝนทองผสมเชออะครลค, แผนอะครลค, ผาฟอยดทอง

134

ผลงานชดท 2 ชอผลงาน “ชาดดาวดงส”

ภาพท 56 ภาพแบบรางผลงาน “การสรางประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน” ชอผลงาน “ชาดดาวดงส”

ผลงานศลปะในชดท 2 ชอผลงาน “ชาดดาวดงส” ใชหมสแดงทมการใชมากทสดในงาน

ศลปะไทย โดยแทนสญญะรปทรงเปนสเหลยมยอมมไมสบสอง สญลกษณแทนแทนบรรยากาศของสวรรค เปนสทซบหนนชวยขบองคพระประธานใหลอยเดน เปนสทชวยเพมบรรยากาศใหกบพระประธานมความศกดสทธยงขน ลองลอยอยบนอากาศ เสมอนอยบนสวรรคชนฟาในคตของศลปกรรมไทยมาชานาน รปทรงสเหลยมยอมมไมสบสองเวลาอยประกอบกนเปนชน ๆ จะเหมอนกบวงกระเพอมของวงน ารปทรงยอมมไมสบสอง ขจรขจายออกไปไมมวนสนสด การน าเสนอใหเหนความงามจากวสดสของสไทยทมาจากสชาด และสดนแดงจากธรรมชาต เปนสญญะวสดวฒนธรรม จากดนสงานศลปะทสอความหมายเชงสญลกษณจากคตความเชอแบบไทย แทนสแดงเปนสบรรยากาศของสวรรคมพลงแหงการสรางสภาวะ สรางบรรยากาศแหงความศกดสทธ ทมผลตอการจบคสเพอสงเสรมองคพระประธานท เปนทองอร ามใหโดดเดนยงขน การใชวสดสจากดนแดงเพอใหผชมไดม

135

ประสบการณวาดนลกรงทพบเหนดาษดนทวไปในเมองไทยสามารถน ามาท าเปนสไดเชนกน ผนวกกบการก าหนดสญญะวสดจากสกบความเชอวาจากดนสการน าไปใชในงานจตรกรรมไทยเปนสทแทนบรรยากาศของสวรรคหรอการใชดายสายสญจนสแดงแทนวสดวฒนธรรมเปนสญญะแทนความเชอเรองของพธกรรมในการกนอาณาบรเวณวาเปนสถานทศกดสทธ และมการใชแผนทอง แผนเงน แผนทองแดง มการจารยอกขระยนตเหมอนการลงตะกรด ไวใหผชมงานมสวนรวมโดยโดยการเขยนชอ นามสกล ของผทจะอทศสวนกศล ไปบนแผนโลหะน เปนสญญะแทนการสอสารกบสงศกดสทธบนสวรรค เปนการก าหนดสญญะจากวสดสทางวฒนธรรมเพอสอสารทางทศนศลป และไดเอาชอเรยกสกบการแทนสกบสญญะมาตงเปนชอผลงานวา “ชาดดาวดงส”

ขนาด 4 x 4 เมตร (แปรผนตามพนท) เทคนค ศลปะการจดวาง (Installation) สรางพนทใหผชมเขาไปมประสบการณกบสแดงชาด

สดนแดง โดยใชเยอกระดาษปอสาผสมสฝนดนแดงตดบนแคนวาส ผสมกบแผนทองแดงท าใหขนสนมเขยวตงแชตดเปนรปยอมมไมสบสอง แปะทองค าเปลวเปนรปทรงยอมมไมสบสบสองตรงใจกลางภาพโดยทายางมะเดอ แลวจงแปะทองค าเปลว และท าอยางนกบเฟรมผาใบขนาด 1x1 เมตร แลวน ามาเรยงชดตดกนทงหมด 9 เฟรมแลวน าไปตดตงบนโครงสรางเหลกรปทรงยอไมสบสองขนาดความสง 4 เมตร กวาง 3 เมตร ยาว 3 เมตร แลวใชดายสายสญจนสแดงพนโดยรอบโครงสรางเหลกรปทรงยอไมสบสอง ใชดนและหนแดง (ดนลกรง) มาโรยทพน ใชกระจกเงาตดตงบนฐานทยกตวเหนอพน 40 เซนตเมตรเรยงเปนรปทรงยอมมไมสบสองและซอนไฟสแดงดานลางใหสองพนทมดนแดงและหน สแดง

136

ภาพท 57 ภาพในหนงสวนประกอบของผลงานชด “ชาดดาวดงส”

137

ภาพท 58 ขนตอนการตดตงงานเพอจดแสดงผลงานชด “ชาดดาวดงส”

138

ภาพท 59 ขนตอนการตดตงงานเพอจดแสดงผลงานชด “ชาดดาวดงส” ภาพท 60 ขนตอนการตดตงงานเพอจดแสดงผลงานชด “ชาดดาวดงส”

139

ภาพท 61 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” เมอจดแสดง

ภาพท 62 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” เมอจดแสดง

140

ภาพท 63 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” เมอจดแสดง

141

ภาพท 64 ภาพผลงานชด “ชาดดาวดงส” กบการใหผชมมสวนรวมกบผลงาน

142

ภาพท 65 ภาพโลหะส าหรบจารก ใหผชมมสวนรวมกบผลงาน

ภาพท 66 ขนตอนการจารกบนโลหะ แลวไปพนบนเสนดาย เพอสอสารกบสงศกดสทธ

143

ภาพท 67 ภาพประสบการณสนทรยะจากสไทยโทน ชดผลงาน “ชาดดาวดงส” กบผชมผลงาน

144

ภาพท 68 ภาพการใชวสดสเพอความหมายของสญลกษณตามคตความเชอทางพทธศาสนา

145

ผลงานชดท 3 ชอผลงาน “ครามหยาดแหงธรรม”

ภาพท 69 ภาพแบบรางผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร”

แนวความคด ผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” แทนรปทรงวงกลมของแรงกระเพอมของหยด

น าจาก “ครามหยาด” สญลกษณสและรปทรงแทนพระธรรมค าสอนของพระพทธเจา ทใหความรสกนง สงบ ลกลบ นาตดตามคนหา หรอแทนมหานทสทนดร อนกวางใหญไพศาล ลกสดประมาณ โดยการน าเสนอใหเหนความงามจากวสดสของสไทยทมาจากใบครามจากธรรมชาต กบการกอเกดผลกครามบนใบครามทแกจดเมอโดนน าคางยามใกลรงไหลหยดลงพนน า ทเรยกกนวาปรากฏการณ “ครามหยาด” เปรยบเทยบเชงสญลกษณไดวาครามนนไดหยาดหยดสมหานทสทนดร อนกวางใหญไพศาล ลก สงบ นง เปรยบเสมอนสภาวะจตแหงสมาธ ทจตตกศนย เขาสสภาวธรรมดวงจตกระเพอมขยายตวไมมทสนสด จากเลกไปใหญ ๆ ดวงเลกดวงนอยเตมไปหมด อาจเรยกไดวาอยใน “ภวงคจต”เปรยบเสมอนการไดเขาถงรสพระธรรมอนนงและสงบภายในจตอนเวงวาง กวางใหญไมมประมาณ สญญะรปทรงกลมของสเปรยบเสมอนแรงกระเพอมของจต เปรยบเสมอนการเผยแพรพระธรรมค า

146

สอนทมการขยายตวออกไปแตละวงๆ ใหญยงขนๆ ไมมทสนสด หรอเปรยบเสมอนลกษณะเหมอนธรรมจกร รปทรงวงกลมแทนความสมบรณแบบของพระธรรม ธรรมจกรแปดซจะใชในพทธศาสนาเทานนโดยซทงแปดจะหมายถอ มรรคแปดซงเปนหนทางสการบรรลไปสนพพาน และไดเอาชอเรยกสกบการแทนสกบสญญะมาตงเปนชอผลงานวา “ครามหยาดมหานทสทนดร”

ขนาด 4 x 4 เมตร (แปรผนตามพนท) เทคนค ศลปะการจดวาง (Installation) สรางพนทใหผชมเขาไปมประสบการณกบสครามจาก

วสดจากธรรมชาตจากใบครามจรงๆ โดยใชเยอกระดาษปอสาผสมน าครามแลวน าไปตดบนเฟรมแคนวาส และการยอมสกระดาษปอสาขนาด 1 x 1 เมตร ดวยสครามจากธรรมชาต กอนจะน ากระดาษไปยอมสครามจะมการเขยนไข เปนรปหยาดครามเพอกนไมใหสครามตดสในพนท ๆ ตองการ ผาฝายยอมคราม เครองพนหมอก เครองหยดน า และวสดรองรบหยาดหยดคราม ภาพท 70 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร”

147

ภาพท 71 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร”

ภาพท 72 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร”

148

ภาพท 73 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร”

ภาพท 74 ขนตอนการสรางผลงานผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร”

149

ภาพท 75 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” เมอจดแสดงครงท 1 ภาพท 76 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” เมอจดแสดงครงท 1

150

ภาพท 77 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” จดแสดงครงท 2

ภาพท 78 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” จดแสดงครงท 2

151

ภาพท 79 ภาพผลงานชด “ครามหยาดมหานทสทนดร” จดแสดงครงท 2

152

152

บทท 5 สรปผล อภปรายผลการวจย และขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

การสรปผลการวจยและการสรางสรรคเรอง การสรางประสบการณทางสนทรยะจาก สไทย เปนการสรปผลตามวตถประสงคของการวจยดงน

5.1 สรปการสงเคราะหองคความรเรองสไทย เนอหาของการสรางสรรค 5.2 สรปการสรางสรรคผลงานชด การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย

5.1 สรปการสงเคราะหองคความรเรองสไทย เนอหาของการสรางสรรค สรปวเคราะหสนทรยะสไทยทแตกตางจากสสากล ในการใชสญญะของการใชสไทย

จากคตความเชอ ตรงกบการก าหนดความหมายทางสญญะในระดบวฒนธรรม (Cultura Conotation) การสอความหมายในระดบนจะเปนการสอความหมายท พวงเอาสญลกษณความสมพนธ เรองของวฒนธรรม เพอใหความหมายกบผคนในวฒนธรรมนนๆ โดยใชคตความเชอในการใชสของผลงานจตรกรรมไทย ยกตวอยางเชน จากความเชอทวาสแดงในงานจตรกรรมไทยแทนสญลกษณของความวางเปลา แทนอากาศ เปนสบรรยากาศของสวรรค เลยมการแทนสญลกษณสของบรรยากาศภายในโบสถ วหารดวยสแดงในงานจตรกรรม ในบานประต หรอในสวนขององคประกอบการตกแตง ๆ อนเปนสแดง ครอบง าสโดยรวมเปนสวนใหญเพอแทนพทธสถานแหงนนวาเปนสวรรคชนดาวดงส เปนสถานทชมนมฟงธรรมของเหลาเทวดา โดยองคพระสมมาสมพทธเจาเปนผแสดงธรรม โดยมองคพระประตมาเปนสญลกษณแทนพระศาสดาอยตรงใจกลางสถานทเหลานนซงแทนกายของทานดวยสทอง โดยการแปะทองค าเปลวใหทานทงองค ซงเปนสทมคามากทสดในใจคนไทยมาชานาน เปนสทมความพเศษในตว สองประกายไดในทมด เรองรองแมมแสงอนนอยนด จงมกเหนการปดทองหรอการใชสทองในวสดอนๆในจดทเปนจดสงสดของงานศลปะไทย อาทเชน สกายของพระพทธเจาในงานจตรกรรมไทย สทองของเจดย สทองของชอฟา ในงานสถาปตยกรรมไทย เปนตน สแดงของชาด และสดนแดงภายในสถาปตยกรรมไดชวยกนท าหนาทในการสรางบรรยากาศแหงสวรรคแลว ยงท าหนาทชวยขบองคพระประตมาสทองค าใหลอยเดนดศกดสทธอกดวย

สนทรยะในวสดสไทย เปนวสดทใหสมาจากธรรมชาตทงสน เชนจากพช สตว ดน แรธาตตาง ๆ ทนบวนจะมการใชนอยลงทกทอาจจะมาสาเหตหลายสาเหต อาทเชน องคความรเรอง

153

152

สนทรยะในวสดสไทย เปนวสดทใหสมาจากธรรมชาตทงสน เชนจากพช สตว ดน แรธาตตาง ๆ ทนบวนจะมการใชนอยลงทกทอาจจะมาสาเหตหลายสาเหต อาทเชน องคความรเรองของการปรงสไดเลอนรางไป จงไมรวาวสดอะไรเอามาท าสไดบาง การใชสส าเรจจากหลอด และสาเหตของราคาวสดจากธรรรมชาตมราคาแพงขนกวาสสงเคราะหมาก เปนตน

สนทรยะในคาสไทยโทน เนองมาจากวสดสไทยเปนวสดทมาจากธรรมชาต ท าใหคาสจงมความหมนคล าอยในตวของตวเอง คาสจงเปนเอกลกษณทางสนทรยะความงาม การเลอกใชเฉพาะบางสบางวสดสกถอวาเปนสนทรยะความงามเฉพาะถน บงบอกรสนยมของการเลอกใชสไดด แสดงใหเหนวาสนทรยะเรองของคาสทเราเลอกใช เกดมาจากทศนคตเรองของความงามอยางทเราเชอกนมาชานาน เปนรสนยมทมเอกลกษณ โดดเดนชดเจน

สนทรยะในชอเรยกสไทยในหมชางศลปไทย เปนเรองทมสวนเกยวของกบภาษาศาสตร และวรรณกรรมเปนสวนใหญ เพราะชอเรยกบางสวนทสญหายไปยงจะคงสบคนไดในวรรณคด และบนทกตางๆ จากชอทมความไพเราะ การตงชอทมการสรางสรรคมเสนหเปนอยางยง ท าใหเกดจนตนาการถงสไดเปนอยางด สาเหตเพราะวาสงทน าไปเปรยบเทยบกบสเปนสงทคนไทยคนเคยหรอเคยไดเหนสงของตาง ๆ เหลานนมาแลวนนเอง จะเหนไดวาค าเรยกสในภาษาไทยสะทอนใหเหนโลกทศน ระบบการคดของคนไทยทมตอค าเรยกส และการหยบยมทางวฒนธรรมไดเปนอยางด

จากผลสรปการสงเคราะหองคความรเรองการใชสไทย แลวจงน าผลมาจดท าฐานขอมลส จดหมส อธบายการปรงสไทยแบบโบราณของแตละส และเทยบคามาตรฐานของชดสไทยตามระบบสแบบสากล ในทนเทยบสเปนระบบสของการพมพออฟเซท (CMYK) เพอใหการน าไปตอยอดไดงายและสะดวกยงขน

5.2 สรปการสรางสรรคผลงานชด การสรางประสบการณทางสนทรยะจากสไทย สรปผลการสรางสรรคผลงานเปนไปตามวตถประสงคของโครงการวจย กลาวคอการสงเคราะหองคความรเรองของสไทย โดยการหาประสบการณกบสไทยโดยตรง ในวสดส การปรงสไทยแบบโบราณ น ามาจดท าฐานขอมลส ชดคาส เพอวเคราะหเทยบคามาตรฐานของชดสไทย ตามระบบสแบบสากล แลวจงน าเอาองคความรทงหมดของสไทยโทนมาสรางสรรคผลงานศลปกรรมในแนวทางของการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทย เปนประสบการณตรงของการเรยนรทส าคญเพอใหผชมไดเหนไดสมผสความงามของความเชอของการน าไปใช ไดรบรความหมายโดยนยหรอใชสแทนสญลกษณทางความคด ใชสแทนสญลกษณทางความเชอทางศาสนา (Edith Anderson Feisner, 2006: 124) ความงามของวสดสของคาสทมาจากธรรมชาต และความงามของชอเรยกสไทยโทนไดเขาใจไดงาย ไดลกซงยงขน และเพอสรางสรรคครงนจะเปนตนแบบของของการสรางงานศลปะทแสดงอตลกษณไทยโดยใชชดสไทย การสรางสรรคในครงน จงเนนทจะใชวสดจากธรรมชาตเปนวสดทเปนการใชงานจรงในงานศลปะไทย ซงถอวาเปนวสดสญญะทางวฒนธรรมดวยอกอยางหนง ใหมามสวนอยในผลงานสรางสรรคทน ามาจดแสดง เพอใหผชมมประสบการณสนทรยะจากวสดส

154

อาทเชน ใชสดนแดง หรอดนลกรงทพบเหนดาษดนทวไปในเมองไทย วาสามารถน ามาท าเปนสไดเชนกน ผนวกกบการก าหนดสญญะวสดจากสกบความเชอวาจากดน จากหน สการน าไปใชในงานจตรกรรมไทยเปนสทแทนบรรยากาศของสวรรค หรอการใชดายสายสญจนสแดงแทนวสดวฒนธรรมเปนสญญะแทนความเชอเรองของพธกรรม ในการกนอาณาบรเวณวาเปนสถานทศกดสทธ และมการใชแผนทอง แผนเงน แผนทองแดง มการจารยอกขระยนตเหมอนการลงตะกรด ไวใหผชมงานมสวนรวมโดย โดยการเขยนชอ นามสกล ของผทจะอทศสวนกศลไปบนแผนโลหะน เปนสญญะแทนการสอสารกบสงศกดสทธ บนสวรรคนนเอง ทงหมดเปนการก าหนดสญญะทมคตความเชอทางวฒนธรรมกบวสดสเพอเปนการสอสารทางทศนศลปอยางหนง

การกลบมาใชวสดจากธรรมชาตในครงนกมขอดทจะสรางประสบการณในภมปญญาทผานการทดลองของบรรพบรษวาวสดทใชจะตองมความคงทนยาวนานไปอกหลายรอยป ไดมประสบการณกบวสดแลวยงไดประสบการณไดเหนคาสจากวสดอกดวย ซงสอดคลองกบสมมตฐานการวจยและสรางสรรคผลงานทวา การศกษาการปรงสไทยแบบโบราณ จะไดกรรมวธและคาสทเปนภมปญญาเดมของชาตไทยไดอยางแทจรง และการน าภมปญญาเหลานมาสรางสรรคผลงานในแนวทางของการสรางประสบการณสนทรยะจากสไทย เปนประสบการณตรงของการเรยนรทส าคญเพอใหผชมไดเหนไดสมผสความงามของความเชอของการน าไปใชทเปนเอกลกษณของไทย ความงามของวสดสของเฉดสทมาจากธรรมชาต และความงามของชอเรยกสไทยโทนทมความไพเราะ เปนค าเรยกชอสทท าใหเขาใจและนกถงสไดงายยงขน ไดลกซงยงขน

สรประดบของการรบรเรองของสมหลากหลายมต แลวแตจดประสงคของศลปนทตองการสอใหผชมรบรในระดบใด ความเขาใจเรองของสในบรบททศลปนเปนผก าหนด ผชมจงตองมความรพนฐานความคดของศลปนมาบางในระดบหนง ตองมความรในกระบวนการสรางสรรคมาบาง และตองเรยนรศลปะมาบางจงจะท าความเขาใจในอารมณ ความคด ความรสกของการสอความหมายในผลงานศลปะทเกยวของกบสไดดยงขน ในประเดนของการรบรเรองของสทน ามาใชในผลงานสรางสรรคในครงน จะน าเรองของสมาใชในหลายระดบ โดยใชวสดของสผงทเปนวสดธรรมชาตมาประกอบเปนสวนหนงในผลงานเพอกอใหเกดอารมณความรสกถงความเปนธรรมชาต ดงเดม และเรยบงาย และใชสในเชงสญลกษณทางความเชอทางพทธศาสนาเพอใหผชมไดสมผสอารมณและความรสกนง สงบ ศรทธา ผานการเขาไปมประสบการณในผลงานในรปแบบศลปะแบบจดวาง (Installation Art) ตามแนวคดการสรางประสบการณสทางจตวทยา เพอการเรยนรสไทยไดอยางลกซงนนเอง

อภปรายผล

1. อภปรายผลการศกษาชดสไทย การศกษาองคความรดานสไทยเปนประโยชนตอกระบวนการสรางสรรคครงนเปน

อยางมากเพราะไดขอมลเชงลกในเรองของสไทยเกนคาดหมาย มการคนพบ และไดแรงบนดาลใจ

155

ใหม ๆ จากขบวนการของการปรงสทครบถวนเกอบทกคาสทคนพบ จนไดผลขอมลสทงหมด 168 สในครงน จากผลทคนพบไดถงกวา 220 ส ซงตองมการคนควาตอเนองในโอกาสตอไป ถงแมวาผลจากการคนควาจะไดขอมลสมามากมายมากกวาการวจยครงไหนๆ กอนการวจยในครงน ผลการวจยกเกนพอทจะน ามาใชในการสรางสรรคครงนไปมาก แตผวจยกเหนวาจะมประโยชนตอไปในอนาคตในการจะใชขอมลเพอน าไปตอยอด ทงของผวจยเอง หรอผอน จงน าผลนนลงไวในเนอหาวทยานพนธเลมนดวย และการวจยขอมลเรองสไทยยงไดคลกคลกบวสด ท าใหไดสมผสของอารมณความรสกของสจากวสดกอนการน ามาปรงส จงไดมการน าความรสกในครงนนมาเปนสวนหนงในการสรางสรรคผลงานดวย

2. อภปรายผลการสรางสรรคผลงานศลปะ ผลการสราสรรคไดผานกระบวนการคดวเคราะหและรางผลงานมาอยางนบครงไม

ถวน ทดลองขยายผลงานแบบลองผดลองถกจากผลของการรางผลงาน เขาเปาบาง ออกนอกเสนทางบาง กวาจะไดแนวทางทเหมาะสมเปนของตวเอง ผลงานทจะใหอางองในการสรางสรรคในเนอหาเกยวกบสไทยกยงไมมใหเหน ผลงานสรางสรรคจงตองผานกระบวนการทเรยกวา “การบมเพาะ” คอการทตองมการทดลองท าซ าแลวซ าเลา ตองกลบมาวเคราะหผลงานตวเองซ าไปซ ามาจนหาแนวทางออกของการสรางสรรคไดเชน ภาพรางผลงานทสรางไวใน 1 ชดส มขนาดภาพละ 1 x 1 เมตร มก าลงหรอพลงสทไมเพยงพอ จงมการทบทวนและหาแนวทางจากประวตศาสตรทางศลปะวาในระหวางกลางครสตทศวรรษ 1950 ถงปลาย 1960 มศลปนในกลมคลเลอร-ฟลด เพนตง (Colour-Field Painting) ในสหรฐอเมรกา ทมกจะสรางผลงานเกยวกบสไปบนเฟรมขนาดใหญเพอใหเกดผลตอสายตา ปะทะอารมณความรสก ซงใหแนวคดตอการสรางผลงานในครงนเปนอยางมาก ทจะตองสรางผลงานทมขนาดใหญ แตมเนอหาสญลกษณแบบไทย และมเรองของวสดสทมพนผวทแตกตางจากแนวคดของกลมคลเลอร-ฟลด เพนตง ทแบบราบ

การสรางสรรคผลงานในครงแรกๆ ไมไดก าหนดรปทรงแทนสในแตละหมส ท าใหเกดปญหาวาการสรางผลงานท เปนชดแตละกลมความคด แยกจากกนไมชดเจน และจากประสบการณการสรางสรรคผลงานทเกยวกบสมายาวนาน มความคดวาการใชสไทยอยางเดยว โดยไมมรปทรงหรอลวดลายทเปนอตลกษณของสมารวมดวย จะท าใหการสอความหมายเรองของสนนๆไมชดเจน ขาดอตลกษณทพงมกบสนนๆ ไป ผลงานสรางสรรคในครงหลงๆจงมการก าหนดรปทรงทเปนเอกลกษณไทยควบคไปกบสนน ๆ ดวย แตไมขอใสลวดลายทเปนเอกลกษณไทยเขาไปเพราะกลววาลวดลายจะเขาไปแขงกบความเปนสเกนไป

การสรางผลงานในแนวทางศลปะแบบจดวางแตละครง ตองมการคดถงสถานทการตดตงงานเปนอยางมาก ตองค านงถงทศทางของการตดตงผลงาน แสงสองผลงาน ขนาดของพนท ความสมพนธของผลงานแตละชด เปนตน แตจากเงอนไขในการจดแสดงผลงานแตละครงอปสรรคกแตกตางกนไป ตองมการวเคราะห หาแนวทาง และแกปญหาไปแตละครง

156

การก าหนดสญลกษณแทนคาความหมายแทรกตวในผลงานสรางสรรค เพอใหเกดการคนหาและตความ ตามทฤษฎพฒนาทางสตปญญาของบรนเนอร (Jerome Bruner) วาการเรยนรเกดจากการคนพบดวยตวเอง (Discovery Lerning) ซงเปนการเรยนรทไดผลดทสดในแนวคดประสบการณสดานพฤตกรรมนยม ถกใชในงานสงสรรคในครงนคอการใชรปทรงตาง ๆ กน มาจบคกบส การใชทฤษฎสมพนธเชอมโยงของธอรนไดค (Thorndike’s Connectionism Theory) ท าใหเกดการเรยนรเรองของสทจะท าใหจดจ าไดงายขน แตถามการก าหนดสญลกษณบางอยางถามากไปกจะเปนการสรางความสบสนใหกบเนอหาทเกยวกบสนนเอง เชน แผนเงนแผนทองทใหผชมเอาไปพนกบเสนดายสแดงอาจสรางความสบสนใหกบผลงาน เปนตน

3. อภปรายผลขอคนพบในการวจย 3.1 อภปรายผลขอคนพบในการวจยชดสไทย

ขอคนพบจากการวจยความรชดสไทยมการคนพบสไทยเพมขนเปน 168 ส ทเปนการคนพบทมากทสดกวาการวจยอนๆ และแตละสไดขอมลทครบถวน ทประกอบไปดวย ชอเรยกสไทย คตความเชอสไทย วสดสไทย และคาสไทย และไดมการแบงหมสใหม ตามกลมโทน (Tone) สเดยวกนเปน 10 หมส แตละชอเรยกสไทยจะประกอบไปดวยชอเรยกสไทยภาษาไทย และชอเรยกสทบศพทภาษาองกฤษ ตามดวยรหสสทตงขนใหม ขนตนดวยตว T หมายถงส Thaitone รหสเลขตวแรกหลงจากตว T เปนเลขรหสหมส ไลล าดบไป เชน หมสแดงเลข 1 หมสสมเลข 2 เปนตน เลขอนดบ 2 และ 3 เปนเลขล าดบในหมสนนๆ เลขสดทายในล าดบท 4 เปนเลขแทนคาออน แกของคาสตาง ๆ ตามดวยคาสทแทนดวยรหสสแบบ CMYK ในระบบการพมพ ซง C คอคาส Cyan หรอสฟาอมเขยว M คอคาส Magenta หรอสแดงอมมวง Y คอ คาส Yellow หรอสเหลอง K มาจากค าวา Key คอคาสด า อาทเชน c15 m70 y50 k5 หมายความวาสนนมคาส c อย 10% m70% y50% และk หรอสด า 5% เปนตน

3.2 อภปรายผลขอคนพบในการสรางสรรคผลงาน ขอคนพบจากการสรางสรรคผลงาน ไดผลวาการสรางประสบการณสนทรยะ

เรองส จะตองมขนาดใหญหอมลอมคนด เพอผลตอการกระทบตออารมณและความรสกในการเรยนรและจดจ าเรองของส การใชระบบสญลกษณมาแทรกเอาไวในผลงานจะชวยกระตนการเรยนรทจะเสาะแสวงหาค าตอบดวยตวเอง ท าใหเกดการเรยนรไดอยางลกซงยงขน การสรางผลงานในแนวทางของศลปะการจดวาง Installation Art ตองค านงถงสถานทจดแสดงงานเปนอยางมาก เพราะสถานทจะมผลกบการรบรเรองของประสบการณสโดยตรง ทงพนท สงแวดลอม ความสมพนธในผลงานแตละชด แสง ทศทาง เปนตน

พบวาผชมชาวไทย กบผชมชาวตางชาตมพฤตกรรมการชมผลงานศลปะแบบรวมสมยทเปนศลปะแบบจดวางทใหประสบการณสนทรยะทแตกตางกน เชน ผชมคนไทยเขาด

157

ผลงานหาง ๆ แบบผวเผนแลวเดนจากไปในเวลาไมเกน 3 นาท ผชมชาวตางชาตเขาดผลงานแบบสงเกตและรวมคนหาค าตอบไปโดยรอบผลงานดวยตวเอง รวมสนกกบการคนหาสญลกษณเชนใสรองเทากนฝน เขาไปเหยยบย าดนแดงภายในหองรปทรงยอมมไมสบสอง กมและแหงนคนขนมองผลงานโดยรอบอยางใครร และสดทายจงมายนอานท าความเขาใจผลงานจากแผนอธบายผลงานอกทเปนขนตอนสดทาย ทงหมดกนเวลากวา 15 นาทในผลงานแตละชด แสดงใหเหนไดวาการจดแสดงผลงานสรางประสบการณในรปแบบนกบคนไทยอาจจะยงไมคนเคยเทาไหรนก ไมเหมอนกบทตางประเทศฝงตะวนตกจะมผลงานแบบนเกอบทงสน แสดงใหเหนวาการจดแสดงผลงานในรปแบบนในครงตอๆ ไปในประเทศไทยอาจจะตองมไกดน าชมและอธบายวธการเพอเปนการชชวนใหเขาถง และเขาใจผลงานใหมากกวาครงทผานมา

ขอเสนอแนะ

3.1 การวจยนมขอเสนอแนะในการน าผลของการวจยไปใช และกระบวนการของการวจยไปใชในการศกษาคนควาและวจยตอไปดงตอไปน

3.1.1 ผลงานสรางสรรคยงไปไมสดทาง ก าลงและพลงของผลงานนอย เพราะการจดวางทมการจดการกบพนทไมลงตวในการแสดงผลงานแตละครงอนเนองดวยพนทจ ากด และเงอนไขในการขอพนทไมลงตว รวมถงบรรยากาศแสงของผลงานบางชนไมดเทาทควร ควรจะตองมการพฒนาสรางผลงานใหตอเนองและหาพนทใหลงตวมากกวานในการแสดงผลงานในโอกาสตอไป

3.1.2 การก าหนดสญลกษณเพอใหผชมเขามามสวนรวมบางอยางไมสอดคลองกบแนวคดเรองของส อาจจะท าใหแนวในการน าเสนอผลงานไมชดเจน แยงความสนใจ และท าใหเกดความสบสนขนได เชน การใชแผนโลหะเพอใหผชมไดจารกเพอน าไปตดบนเสนดายเหมอนสายสญจน อาจจะท าใหผชมสบสนวาผลงานก าลงน าเสนอเรองของความเชอหรอพธกรรม มากกวาทจะพจารณาหรอมประสบการณส เปนตน

3.1.3 ผลงานสรางสรรคขาดรสชาตของความเปนส เชนรองรอยของพกน ความหยาบของพนผวสทบางครงในการจดแสดงแลวแสงไมพอ ท าใหรสชาตนนหายไปดวย เปนตน 3.1.4 รปทรงทแทนสญลกษณสบางอนจะมความโดดเดนเกนเรองของสไปหนอย เชนรปยอมมไมสบสองเปนตน และบางผลงานรปทรงทเปนสญลกษณไมชดเจน แตถกรบกวนดวยรปทรงอนทเดนกวาเชน สญลกษณรปวงกลมแทนสครามทมการตดตงผลงานรปทรงวงกลมบนพนหองนทรรศการท าใหไมโดดเดน แตบนฝาผนงตดภาพรปหยดครามหยาดบนแผนกระดาษขนาด 1 x 1 เมตรตอกน ท าใหเหนรอยตอของกระดาษรปสเหลยมจตรสโดดเดนเกนรปทรงวงกลมทจะน าเสนอมากกวา

158

รายการอางอง

กาญจนา นาคสกล. (2528). “ค าเรยกสในภาษาไทย.” ภาษาและวรรณคดไทย 2, 1 (เมษายน): 43-

52.

กลพนธาดา จนทรโพธศร. (2527). “สในงานจตรกรรมไทยโบราณ.” ศลปากร 28, 2 (พฤษภาคม):

77-84.

ขวญจรา เพชรสวรรณ. (2550). สตรการผสมสไทยจากแมสอะครลกโดยใชทฤษฎคเบลคา-มงค.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ภาควชาวทยาศาสตรทางภาพถายและเทคโนโลย

ทางการพมพ.

จกรพนธ โปษยกฤต. (2556) ศลปนแหงชาต. สมภาษณ, วนท 15 พฤษภาคม.

จลทศน พยาฆรานนท. (2556) ราชบณฑต. สมภาษณ, วนท 22 พฤษภาคม.

ชมพนท ประศาสนเศรษฐ. (2532). รายงานการวจยเรองการศกษาผงสและโครงสรางชนสของ

จตรกรรมฝาผนงทวดใหมเทพนมตร ธนบร. นครปฐม: ศนยวจยมหาวทยาลยศลปากร.

ซอง-บาตสต ปาเลอกว. (2397). สพะ พะจะนะ พาสาไท. กรงเทพฯ: สถาบนภาษาไทย กรมวชาการ

กระทรวงศกษาธการ.

แดนบช แบรดเลย. (2514). อกขราภธานศรบท. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

นรศรานวดตวงศ, สมเดจเจาฟากรมพระยา. (2506). บนทกเรองความรตางๆ สมเดจเจาฟากรม

พระยานรศฯ ทรงบนทกประทานพระยาอนมานราชธน . พระนคร: สมาคม

สงคมศาสตร.

บณยกร วชระเธยรชย. (2558). “สถาปตยกรรมเครองยอด ทรงจอมแห วาดวยหลกวชา เสน รป

และความรสก : กรณศกษา ยอดบษบก-มณฑป.” หนาจว วาดวยประวตศาสตร

สถาปตยกรรมและสถาปตยกรรมไทย 12 :158-214.

บรพา ผดงไทย, (2551). กสณไฟ. กรงเทพฯ: ส เจรญการพมพ.

พชย ตรงคนานนท. (2557). “จตรกรรมรวมสมย ชด สแหงพทไธสวรรย.” วทยานพนธปรญญา

ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาศลปกรรมศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

159

พทยพนธ สทธรกษ. (2540). “การออกแบบคมอการใชสไทยส าหรบนกออกแบบ.” วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขานฤมตรศลป บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พนจ สวรรณะบณย. (2551). “สในการแตงกายโขน.” ศลปากร 51, 4 (กรกฎาคม - สงหาคม): 66-

71.

ไพโรจน ชมน, (2547). “สนทรยศาสตร : ปรชญา และการสรางสรรคศลปกรรม Aesthetics :

philosophy and artistic creation.” เอกสารประกอบการสอน ภาควชาประยกต

ศลปะศกษา คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร.

ไพโรจน พทยเมธ. (2551). “การวเคราะหองคประกอบการออกแบบเลขนศลปทแสดงเอกลกษณ

ไทย.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขานเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

ศลปากร.

มานะ หวงกจเจรญสข. (2548). การจดทาระบบมาตรฐานการเรยกชอสไทยสาหรบใชในการ

สอสาร. กรงเทพ: ภาควชาเทคโนโลยทางการพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วรรณภา ณ สงขลา. (2530). “สโบราณ.” ศลปากร 31: 1 (มนาคม-เมษายน): 100-116.

วนเพญ พงษเสถยรศกด. (2531). การใชสในจตรกรรมฝาผนงสมยอยธยา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

ศลปากร,

วพาท ทพยคงคา. (2553). “ค าเรยกสในภาษาไทยสมยอยธยา.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

สาขาวชาภาษาศาสตรประยกต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษรศาสตร.

วระธรรม ตระกลเงนไทย. (2556) ผเชยวชาญดานสไทย. สมภาษณ, วนท 10 เมษายน.

ศภมาศ เองฉวน. (2548). “ค าเรยกสและมโนทศนเรองสในภาษาไทยสมยสโขทยและสมยปจจบน.”

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สธ คณาวชยานนท, (2553). “Contemporary Art and Culture ศลปะและวฒนนธรรมรวมสมย.”

เอกสารประกอบการสอน ภาควชาทฤษฎศลป คณะจตรกรรมประตมากรรมและภาพ

พมพ มหาวทยาลยศลปากร.

สรศกด เจรญวงศ. (ม.ป.ป). “สโบราณของไทย.” เอกสารประกอบการสอน วชาพนฐานส คณะ

จตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร.

อมร ศรพจนารถ. (2514). ภาพจตรกรรมไทย. พระนคร: โสมนมตต.

160

อภนนท โปษยานนท และสธ คณาวชยานนท. (2548). ตายกอนดบ : การกลบมาของมณเฑยร

บญมา. กรงเทพฯ: ส านกงานศลปวฒนธรรมรวมสมย.

เอกพงศ ประสงคเงน. (2548). ภาษากบวฒนธรรม. ชลบร: ภาควชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร

และสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

Alex Potts and others. (1996). Critical Terms for Art History. London and Chicago:

University of Chicago Press.

Ausubel David. (1963). The Psychology of Meaningful Verbal Learning. New York:

Grune & Stratton.

Barthes Roland. (1957). Mythologies. Paris: Seuil.

Brian Curtin. (n.d) “Semiotics and Visual Representation.” International Program in

Design and Architecture

Clair le Charles. (1991). Color in contemporary painting. New York: Watson-Gubtill

Publications.

E. Bruce Goldstein, (2011). Cognitive Psychology : Connecting Mind, Research and

Everyday Experience. Canada: Wadsworth Cengage Learning.

Eco. Umberto. (1976). A Theory of Semiotics. Bloomington: Indiana University Press.

Edith Anderson Feisner, (2006). Colour: How to use color in art and design.

London: Laurence king publishing.

Ekaterina Smirnova. (2012) Basic Color Theory by Kandinsky. Accessed August 6.

Available from https://ekaterinasmirnova.wordpress.com/2012/08/06/basic-

color-theory-by-kandinsky-44/

Elliot Aronson, Timothy D. Wilson. and others. (2010). Social Psychology, Pearson

Education Canada.

Feisner Edith Anderson. (2006). Colour: How to use color in art and design.

London: Laurence king publishing.

161

Fraser Tom and Adam Banks. (2004). Designer's color manual: the complete guide

to color theory and application. San Francisco: Chronicle Books.

Goldstein E. Bruce. (2011). Cognitive Psychology: Connecting Mind. Research and

Everyday Experience. Canada: Wadsworth Cengage Learning.

Johansson Maria and Küller Marianne. (2005). Svensk Miljöpsykologi. Lund: Studentlitteratur

AB.

John Wiley & Sons. Potts Alex (1996). ‘Sign’ in Robert S. Nelson and Richard Shiff, eds., Critical

Terms for Art History. London and Chicago : University of Chicago Press.

Katemake Pichayada. (2013). Research Article : Traditional thai color name dictionary.

Wiley Online Library.

Larsson, Maria. (2012). “SkogsEko.” 3 (October). Sweden: Skogsstyrelsen.

Mahnke, Frank H. (1996). Color, Environment, and Human Response. USA: John

Wiley & Sons.

Passer, Michael, and others. (2009). Psychology : The Science of Mind and

Behaviour. Berkshire: McGraw-Hill Education.

Pervine, Lawrence A. and Cervone Daniel. (2010). Personality: Theory and Research,

11th ed., rev. Asia: John Wiley & Sons.

Pichayada Katemake. (2013). Research Article : Traditional thai color name

dictionary, Wiley Online Library

Potts Alex (1996). ‘Sign’ in Robert S. Nelson and Richard Shiff. eds., Critical Terms

for Art History, London and Chicago: University of Chicago Press.

Ribere Mireille. (2002). Barthes: A Beginner’s Guide. London: Hodder and Stoughton.

Roland Barthes. (1957). Mythologies. Paris: Seuil.

Setterberg, Joakim. (2014). Colour, Part 4: Experiencing colour. Accessed July 1.

Available from https://ldcompanion.wordpress.com/2014/07/11/colour-

part-4-experiencing-colour/

162

Timothy D. Wilson. And others. (2010). Social Psychology. Pearson Education

Canada.

Umberto Eco. (1976). A Theory of Semiotics. Bloomington: Indiana University Press.

163

ประวตผวจย

ชอ ไพโรจน พทยเมธ เกด 5 พฤษภาคม 2512 ทอยปจจบน 182,184 ซ.จรญสนทวงศ 62 แขวงบางยขน เขตบางพลด กรงเทพฯ 10700 โทร 081-621-0946 อเมลล cre8zone_31@hotmail.com

ประวตการศกษา พ.ศ. 2525 ส าเรจประถมศกษา โรงเรยนอนบาลประจวบครขนธ พ.ศ. 2531 ส าเรจมธยมศกษา โรงเรยนวดบวรนเวศ พ.ศ. 2534 ส าเรจการศกษาศลปบณฑต ประยกตศลปศกษา คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2552 ส าเรจการศกษาศลปมหาบณฑต นเทศศลป คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2555 ศกษาตอระดบปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาทศนศลป คณะจตรกรรมประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร

ประวตการท างาน พ.ศ. 2538-2556 กอตงบรษท ครเอทโซน จ ากด เอดเวอรไทซงและกราฟกดไซน พ.ศ. 2545-2548 คณะกรรมการและเลขาธการสมาคมศษยเกามณฑนศลป

มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2548 ออกแบบและจดนทรรศการ “Design in my life” เนองใน 50 ป คณะมณฑนศลป ประธานจดงาน Gift Festival 2548 เนองในโอกาสครบรอบ 50 ป คณะมณฑนศลป ประธานจดสมมนาและนทรรศการ “ตนเถดกราฟกไทย” กรรมการวภาคหลกสตรสาขาการออกแบบนเทศศลป มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจ พ.ศ. 2538-ปจจบน วทยากรรบเชญเรอง Fine art -Design -Graphic Design – Branding และ Photography โดยเฉพาะเรองศลปะไทย เพองานออกแบบ และศลปะรวมสมย และเรอง “สไทยโทน”

164 ใหกบสถานศกษาและหนวยงานตาง ๆ ทวประเทศ พ.ศ. 2550-ปจจบน อาจารยพเศษ คณะวชาการออกแบบเครองเคลอบดนเผา วทยาลยราชสดา (คนพการทางการไดยน) มหาวทยาลยมหดล พ.ศ. 2550-2555 อาจารยพเศษ คณะสถาปตยกรรมและการออกแบบ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ วชา - Art Appreciation และ Design Analysis http://www.facebook.com/artanndesign พ.ศ. 2553 กรรมการวภาคหลกสตรสาขานเทศศลป และประยกตศลป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย พ.ศ. 2553-2558 อาจารยประจ าหลกสตร สาขาออกแบบนเทศศลป และประยกตศลป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย พ.ศ. 2555-2559 อาจารยพเศษ ภาควชาออกแบบนเทศศลป คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร วชา - Thai Art for Visual Communication Design, Color in Visual Communication arts และ Computer In Visualization พ.ศ. 2556-ปจจบน ทปรกษาฝายออกแบบและพฒนาอตลกษณองคกร บรษท วรยะประกนภย จ ากด มหาชน พ.ศ. 2560-ปจจบน อาจารยประจ าภาควชาออกแบบนเทศศลป คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร สอนวชา – ศลปะไทยเพอการออกแบบนเทศ ศลป, การใชส, ภาพถายเพองานโฆษณา, การออกแบบนเทศศลป 5, ประวตศาสตรการออกแบบนเทศศลป, การวจยเพอการสรางสรรค, โครงการพเศษดานวชาชพ การแสดงงานและผลงานวชาการ พ.ศ. 2535 รวมแสดงงานครบรอบ 36 ป คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2536 รวมแสดงงานจตรกรรมของบรษท โตชบา (ประเทศไทย) จ ากด พ.ศ. 2548 รวมแสดงภาพถายวฒนธรรมวนกรมพระยานรศรา นวตวงศ พ.ศ. 2547 รวมแสดงงานออกแบบกราฟกในนทรรศการ 7 Sense ของนกศกษาปรญญาโท นเทศศลป มหาวทยาลยศลปากร

165 พ.ศ. 2548 รวมแสดงนทรรศการ “ตนเถดกราฟกไทย” แสดงจตรกรรม โครงการยอนรอย ไทยวจตร ครงท 1 พ.ศ. 2549 รวมแสดงงานจตรกรรมกบกลม “ตนน า” พ.ศ. 2553 ไดรบคดเลอกใหน าเสนอผลงาน และตพมพผลงานวจย ในงานศลปากรวจย ครงท 3 หวขอ “การวเคราะหองคประกอบ การออกแบบเลขนศลปทแสดงเอกลกษณไทย” พ.ศ. 2553 เปนวทยากรบรรยายในงาน “Somewhere Thai” ในมมมองเกยวกบการคนหาอตลกษณไทยในงานออกแบบ พ.ศ. 2553 เปนวทยากรบรรยายในรายการ”ดไซนไปบนไป” หวขอ “ไทยแลวไปไหน” ในมมมองเกยวกบการคนหาอตลกษณไทยในงาน ออกแบบ ในงาน “Somewhere Thai” พ.ศ. 2554 เปนวทยากรบรรยายและเวรคชอปในงาน “Creative Guru

Thailand” 3 ภมภาค กรงเทพ, ขอนแกน, เชยงใหม เรองการ พฒนาการออกแบบกราฟกของทระลกใหมเอกลกษณไทย

พ.ศ. 2554 ตพมพบทความ “เลขนศลปออกแบบไทย” ในหนงสอ IMTGD.FORUM 2010 : SOMEWHERE THAI พ.ศ. 2555 แสดงงานนทรรศการกราฟกและภาพถาย “แรงบนดาลไทย” พ.ศ. 2555 เปนวทยากรบรรยายหวขอ “การหาแรงบนดาลใจ” ในงาน “แรงบนดาลไทย” พ.ศ. 2555 เปนวทยากรบรรยายหวขอ “การออกแบบนวตศลป” ในงาน “เชดชครชาง” ทศนยศลปาชพบางไทร องคการตางประเทศ (ศศป) พ.ศ. 2555 เปนวทยากรบรรยายหวขอ “กราฟกดไซนกบความเปนไทย อยรวมกนไดอยางไร” พพธพาเพลน มวเซยมสยาม พ.ศ. 2555 แสดงนทรรศการ ภาพถายในนทรรศการ “สยามแอพ” พ.ศ. 2557 ไดรบคดเลอกใหน าเสนอผลงาน และตพมพผลงานวจย ในงานสปดาหวจยแหงชาต 2557 พ.ศ. 2558 แสดงนทรรศการ PSG PHD1/13 Decode/content to process พ.ศ. 2558 แสดงนทรรศการ “ฝากไทย” โดยกระทรวงวฒนธรรม พ.ศ. 2558 แสดงนทรรศการ “สไทยโทน เพมมลคาเศรษฐกจ” โดยกระทรวงวฒนธรรม

166 พ.ศ. 2559 หวหนาทมออกแบบและพฒนาสนคาตนแบบของทระลกเพอการ ทองเทยว 67 จงหวด ในโครงการหมบานอตสาหกรรมสรางสรรค (CIV) ของกระทรวงอตสาหกรรม พ.ศ. 2560 ทมออกแบบโครงการพฒนาสนคาตนแบบของทระลกเพอการ ทองเทยว กรมการทองเทยว พ.ศ. 2560 วทยากรสมมนาเชงปฏบตการ เรองถอดรหส “เสนหเทยว-เสนหไทย”: กาวใหมสการพฒนาอตสาหกรรมสนคาของทระลกเพอการทองเทยว ภายใตโครงการพฒนาสนคาตนแบบของทระลกเพอการทองเทยว กรมการทองเทยว พ.ศ. 2560 แสดงนทรรศการ “เสนหเทยว-เสนหไทย” โครงการพฒนาสนคา ตนแบบของทระลกเพอการทองเทยว กรมการทองเทยว