प्रथमः पाठः - हिंदी अनुवाद

mebmke=âle meeOevee Yeeie-8

eEnoer DevegJeeo

ØeeCeob Meerleueb ........................................ veceeefce leced~~

Ùesve Megkeäueerke=âlees ................................ meJee&lceves vece:~~

Ùesve efJeefÛe$eleb ......................................... veceeefce lece~~

JevÅe: efhelee ...................................... OeeÙe&lesÓefKeueced~~

meJex YeJevleg ..................................................... YeJesle~~

DeYÙeeme:

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

efvecveefueefKele ØeMveeW kesâ mebmke=âle ceW Gòej oerefpeS

efvecveefueefKele MueeskeâeW keâes hetje keâerefpeSnbmees ueJeCeekeälees cenesoefOe:~

menœeebMeg: ke=âle: metÙe&mlemcew

—efpemeves ØeeCe osvesJeeueer "b[er nJee keâes, peerJeve osvesJeeues mJeÛÚ peue keâes Deewj Devve osvesJeeueer Oejleer ceelee keâesyeveeÙee, Gme hejceelcee keâes ceQ ØeCeece keâjlee nBt~

—efpemeves nbme keâes mehesâo, mecegõ keâes vecekeâÙegkeäleDeewj metÙe& keâes menœeeW efkeâjCeeW Jeeuee yeveeÙee, Gme meJee&lcee keâescesje ØeCeece nw~

—efpemeves hetâueeW keâes jbie-efyejbiee yeveeÙee, Ûebõcee ceWMeerleuelee keâe meceeJesMe efkeâÙee, Oejleer keâes meye kegâÚ menves JeeueeryeveeÙee, Gme efJeMJeelcee keâes ceQ ØeCeece keâjlee nBt~

—efhelee mJe¤he ceneved DeekeâeMe (nceejs efueS)JeboveerÙe nw~ ceelee kesâ meceeve Oejleer hetpÙee nw~ efpemeves mebhetCe&efJeMJe keâes OeejCe efkeâÙee ngDee nw, Jen hejcesMJej meoe OÙeevekeâjves ÙeesiÙe nw~

—meye ueesie megKeer jnW, meye ueesie jesiejefnle neW, meyeueesie DeÛÚeFÙeeW keâes osKeW, keâesF& Yeer og:Keer ve nes~

—

(keâ) cenesoefOe: ueJeCeekeäle: Deefmle~(Ke) menœeebMeg: metÙe&: Deefmle~(ie) hejceelcevee heg<heb efJeefÛeef$eleced~(Ie) he=LJeer meJeËmene: Deefmle~(*) efhelee JevÅe: Deefmle~(Ûe) meye ueesie megKeer jnW, meye ueesie jesiejefnle neW, meye

ueesie DeÛÚeFÙeeW keâes osKeW, keâesF& Yeer og:Keer ve nes~—

(keâ) Ùesve Megkeäueerke=âleesmeJee&lceves vece:~

1.

2.

meJex mevleg efvejeceÙee:~meJex YeõeefCe heMÙevleg

efvecveefueefKele MueeskeâeW keâe eEnoer ceW DevegJeeokeâerefpeS

ØeeCeob Meerleueb ............... veceeefce leced~~DevegJeeo

Ùesve efJeefÛe$eleb .............. veceeefce lece~~DevegJeeo

JevÅe: efhelee .................. OeeÙe&les efKeuece~~DevegJeeo

efvecveefueefKele JeekeäÙeeW keâe mebmke=âle ceW DevegJeeokeâerefpeS

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSefJeMJe Deelcevesmenœe DebMeg:Ùe: ÛekeâejueJeCe keäle:cene GoefOe:

(Ke) meJex YeJevleg megefKeve:cee keâefMÛeod og:KeYeeied

YeJesled~

—

(keâ)—efpemeves ØeeCe osvesJeeueer "b[er nJee keâes,

peerJeve osves Jeeues mJeÛÚ peue keâes Deewj DevveosvesJeeueer Oejleer ceelee keâes yeveeÙee, Gme hejceelceekeâes ceQ ØeCeece keâjlee nBt~

(Ke)—efpemeves hetâueeW keâes jbie-efyejbiee

yeveeÙee, Ûebõcee ceW Meerleuelee keâe meceeJesMe efkeâÙee,Oejleer keâes meye kegâÚ menves Jeeueer yeveeÙee, GmeefJeMJeelcee keâes ceQ ØeCeece keâjlee nBt~

(ie) Ó d—efhelee mJe¤he ceneved DeekeâeMe (nceejs

efueS) JeboveerÙe nw~ ceelee kesâ meceeve Oejleer hetpÙeenw~ efpemeves mebhetCe& efJeMJe keâes OeejCe efkeâÙee ngDeenw, Jen hejcesMJej meoe OÙeeve keâjves ÙeesiÙe nw~

—

(keâ) hejcesMJej: SJe DemÙe mebmeejmÙe heeuekeâ: Deefmle~(Ke) Ùesve DemceYÙeb mJeÛÚb peueb Øeoòeb lemcew JeÙeb

veceece:~(ie) Ùesve metÙe&: menœeebMeg: ke=âle: lemcew JeÙeb veceece:~(Ie) JemegOee Demceekebâ ceelee Deefmle~(*) veerjesiee: pevee: meoe megefKeve: efle<"efvle~(Ûe) Deefmceved mebmeejs keâefMÛeoefhe og:KeYeeieer ve YeJesled~

—

efJeMJeelcevesmenœeebMeg:ÙeMÛekeâejueJeCeekeäle:cenesoefOe:

3.

4.

5.

+

+

+

+

+

=

=

=

=

=

ØeeLe&veeØeLece: hee":

60 mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

jcÙee jeceeÙeCeer ..........................................iejerÙemeer~''

mesÙeced ............................................................ keâLÙeles~

YeejleYetces: ......................................... JewefMe<šdÙeceefmle~

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

—Ùen Øemebie jceCeerÙe jeceeÙeCe keâLee ceW nw~ jece vesjeJeCe keâes ceej efoÙee~ Ùegæ meceehle nes ieÙee~ efJeYeer<eCe jece mesyeesues—‘‘Fme uebkeâe keâes Deehekesâ ÛejCeeW ceW Dee|hele keâjlee ntB~Deehe ner ÙeneB kesâ jepee neW~'' ue#ceCe keâer Yeer Jewmeer ner FÛÚeLeer~ leye jece ves ue#ceCe keâes keâne—‘‘ns ue#ceCe! ÙenmJeCe&ceÙeer uebkeâe (meesves keâer uebkeâe) Yeer cegPes DeÛÚer veneR ueieleernw~ keäÙeeWefkeâ ceelee Deewj pevceYetefce mJeie& mes Yeer DeefOekeâ hetpÙee nQ,ßes<" nQ~''

—Jen Ùener nceejer pevceYetefce Yeejle nw~ peue mesheefjhetCe&, heâueeW mes heefjhetCe& Deewj njer-Yejer Ùen ceelee kesâ meceevenceejer j#ee keâjleer nw~ Yeejle ceelee keâer ieeso ceW heefJe$e peue keâesOeejCe keâjleer ngF& iebiee, keâeJesjer, yeÇÿeheg$e Deeefo veefoÙeeBØeJeeefnle nesleer nQ~ yehe&â mes {keâe efnceeueÙe Fmekesâ mehesâo cegkegâškesâ meceeve MeesYeeÙeceeve neslee nw~ meeiej Fmekesâ ÛejCe efvejblejOeesles jnles nQ~Yeejle keâe DeLe& nw—‘ØekeâeMe kesâ hewâueeves ceW ueiee ngDee~'FmeefueS Fme veece mes Ùen Yetefce keâe šgkeâÌ[e peevee peelee nw~ peneB%eeve keâe ØekeâeMe efvejblej hewâuelee nw~ Ùen Yeejle-Yetefce osJeleeDeeWkesâ meceeve %eeefveÙeeW Deewj iegefCeÙeeW keâer Yetefce nw~ FmeefueS Ùen‘osJeYetefce' Yeer keâner peeleer nw~

—YeejleYetefce keâe ieewjJe ØeeÛeerve Deewj Gvvele nw~ ÙeneBueesieeW keâer efJeefYevve JesMeYet<ee Deewj efJeefYevve Yeespeve nw~ ÙeneBefJeefYevve Yee<eeSB Deewj GveceW jefÛele Øeefmeæ «ebLe efJeÅeceeve nQ~YejleveešdÙeced Deewj DeesefÌ[meer ve=lÙe pewmeer YeejleerÙe ve=lÙekeâuee vekesâJeue Yeejle ceW Deefheleg mebmeej ceW Øeefmeæ nw~ ßeerveiej DeewjkeâvÙeekegâceejer pewmes ceveesnj heÙe&šve-mLeue meYeer kesâ ceveeW keâesDeekeâe|<ele keâjles nQ~ Yeejle ceW efJeefJeOe Oece& Deewj Gvekesâ efJeefJeOehetpeemLeue nQ~ eEkeâleg Ssmeer efJeefJeOelee ceW Yeer Skeâlee ner Fme Yetefcekeâer efJeMes<elee nw~

6. hee" kesâ DeeOeej hej mener efJeMes<eCeeW keâes jsKeebefkeâlekeâerefpeS—he=LJeer leeceüe efvevveceeJeeÙeg: menœeebMeg: efJeefÛe$ele:

=

=

DevveoeØeeCeo:

efMe#eeÙeeb ................................................. keâefj<Ùeece:~

DeYÙeeme:

DevegJeeo


efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSefvejvlejb

Øe#eeueÙeefvleosJeleguÙeeveeb

Deefhe Skeâleemece«es efJeMJes

Øeefmeæe:mJeiee&od

—efMe#ee ceW Deewj %eeve-efJe%eeve kesâ #es$e ceW YeejlencesMee De«eCeer jne nw~ ØeeÛeerve keâeue ceW veeueboe, le#eefMeueeDeeefo efJeMJeefJeÅeeueÙe mebhetCe& efJeMJe ceW yengle Øeefmeæ Les~DeeOegefvekeâ keâeue ceW Yeer efÛeefkeâlmeeMeem$e ceW, mebieCekeâ efJeÅee(kebâhÙetšj kesâ #es$e ceW) ceW Deewj otmejs Jew%eeefvekeâ #es$eeW ceWYeejleerÙe meejs efJeMJe ceW Øeefmeæ nQ~ nceejs efueS Ùen YeejleYetefcemJeie& mes Yeer ßes<" Deewj hetpÙee nw~ nce Deheveer ceelee kesâ meceeveFme pevceYetefce keâer ueieeleej mesJee keâjles nQ~ Fmekeâer Skeâlee,DeKeb[lee Deewj ieewjJe keâer j#ee keâjves kesâ efueS nce Deheves peerJevekeâe lÙeeie Yeer keâjWies~

—

(keâ) jece: ue#ceCeced DekeâLeÙeled Ùeled—S<ee mJeCe&ceÙeerue¿eÓefhe ce¢eb ve jesÛeles Ùeleesefn peveveerpevceYetefceMÛe mJeiee&oefhe ßes<"e Deefmle~

(Ke) Demceeved YeejleYetefce: ceelesJe j#eefle~(ie) efnceeueÙe: Yeejleceeleg: MJeslecegkegâšced Deefmle~(Ie) meeieje: DemÙee: ÛejCeÙegieueb Øe#eeueÙeefvle~(*) YeejleYetefce: osJeYetefcejefhe Dele: GÛÛeles Ùeleesefn FÙeb

osJeleguÙeeveeb %eeefveveeb iegefCeveeb Ûe Yetefcejefmle~(Ûe) efJeefJeOeleeÙeeceefhe Skeâlee DemÙee: YeejleYetces:

JewefMe<šdÙeced Deefmle~(Ú) JeÙeb ceelejefceJe pevceYetefceb mesJeecens~

—

(keâ) meeieje: Yeejleceeleg: ÛejCeÙegieueb~

(Ke) FÙeb %eeefveveeb Yetefce: Deefmle~(ie) De$e efJeefJeOeleeÙeeced SJeeefmle~(Ie) Jew%eeefvekesâ<eg #es$es<eg YeejleerÙee:

meefvle~(*) YeejleYetefce: Deefhe ßes<"e Deefmle~

1.

2.

peueced Megkeäueerke=âleced DevveocedÛevõ: ØeeCeo: ueJeCeekeäle:hejbyeÇÿe nsÙeced hesÙeced

=

=

=

peerJeocedMeerleueerke=âle:

OÙeÙesced

peveveer pevceYetefceMÛeefÉleerÙe: hee":

61mebmJe=âle-8

3.

4.

5.

efveoxMeevegmeej Oeeleg¤he efueefKeSDeYeJe: DeYeJeleced DeYeJeledDemleg mleeced mevlegj#esled j#esleeced j#esÙeg:mesefJe<Ùeles mesefJe<Ùesles mesefJe<ÙevlesMeesYemes MeesYesLes MeesYeOJes

efvecveefueefKele MeyoeW kesâ DeLe& efueefKeS Deewj JeekeäÙeyeveeFS

efpeme Yetefce hej pevce efueÙee nes~pevceYetefce:

ieeso ceW~De¿s

yehe&â mes {keâe ngDee~e fnceeÛÚeefole:

Gpeeuee~ØekeâeMe:

ueieeleej~meleleb

mesJee keâjles nQ~mesJeecens

efvecveefueefKele hee"dÙeebMeeW keâe DevegJeeo keâerefpeSjece: jeJeCeb .......... jepee YeJeleg~DevegJeeo

FÙeb YeejleYetefce: ............... Deefhe keâLÙeles~

—

(keâ)(Ke)(ie)(Ie)(*)

—

(keâ) pevceYetefce:Demceekebâ Yeejle: Deefmle~

(Ke) De¿sefMeMeg: ceeleg: DeeielÙe Deefle DeevevocedDevegYeJeefle~

(ie) efnceeÛÚeefole:e fnceeueÙe: YeejleYe tce s:

MJeslecegkeefceJe MeesYeles~(Ie) ØekeâeMe:

YeejleYetceew %eevemÙe efvejvlejb Øemejefle~(*) meleleced

meeieje: YeejleYetces: ÛejCeÙegieuebØe#eeueÙeefvle~

(Ûe) mesJeecensJeÙeb mJe pevceYetefceb ceelejefceJe ~

—

(keâ)—jece ves jeJeCe keâes ceej efoÙee Ùegæ

meceehle nes ieÙee~ efJeYeer<eCe jece mes yeesues—‘‘Fmeuebkeâe keâes Deehekesâ ÛejCeeW ceW Dee|hele keâjlee ntB~Deehe ner ÙeneB kesâ jepee neW~''

(Ke)

=

=

=

=

=

=

DevegJeeo

efMe#eeÙeeb ................ Øeefmeæe: Deemeved~DevegJeeo

mebmke=âle ceW DevegJeeo keâerefpeS

efvecveefueefKele MeyoeW keâe heo-heefjÛeÙe oerefpeSm$eerefueÁ:, mehleceer efJeYeefkeäle:, SkeâJeÛevecedm$eerefueÁ:, ØeLecee efJeYeefkeäle:, SkeâJeÛeveced

m$eerefueÁ:, <e<"er efJeYeefkeäle:,SkeâJeÛeveced

hegefuueÁ:, mehleceer efJeYeefkeäle:, SkeâJeÛevecedhegefuueÁ:, <e<"er efJeYeefkeäle:, yengJeÛeveced

m$eerefueÁ:, mehleceer efJeYeefkeäle:,SkeâJeÛeveced

—Ùen YeejleYetefce osJeleeDeeW kesâ meceeve%eeefveÙeeW Deewj cegefveÙeeW keâer Yetefce nw~ FmeefueS Ùen‘osJeYetefce' Yeer keâner peeleer nw~

(ie)—efMe#ee ceW Deewj %eeve-efJe%eeve kesâ #es$e

ceW Yeejle ncesMee De«eCeer jne nw~ ØeeÛeerve keâeue ceWveeueboe, le#eefMeuee Deeefo efJeMJeefJeÅeeueÙe mebhetCe&efJeMJe ceW Øeefmeæ Les~

—

(keâ) Demceekebâ ke=âles pevceYetefce: ceelesJe Deefmle~(Ke) YeejleYetefce: ceelesJe Demceeved j#eefle~(ie) Yeejles Deveskeâeefve leerLe&mLeueeefve meefvle Ùe$e menœee:

pevee: Øeefleefoveced DeeieÛÚefvle~(Ie) DemceeefYe: keâeÙesve-cevemee-JeeÛee Yeejleceeleg: mesJee

keâjCeerÙee~(*) YeejlemÙe veÅe: heefJe$eb peueb OeejÙeefvle~(Ûe) JeÙeb mJepeerJeveb Yeejleceeleg: ÛejCeÙees: De<e&Ùeece:~(Ú) DemÙeeb OejeÙeeced Deveskeâe: $e+ef<e-cegveÙe: pevce

DeueYeved~(pe) DeÅe ØelÙeskesâ #es$es YeejleosMe: efJeMJes De«emej:

Deefmle~—

YetceewFÙecedYeejleceeleg:

De¿s%eeefveveecedefJeefJeOeleeÙeeced

6.

7.

=

=

=

=

=

=

efnboer DevegJeeo

Skeâoe Skeâ: ............................................ DeefÛevleÙeled~

DevegJeeo—Skeâ yeej Skeâ $e+ef<e veoer ceW peuelehe&Ce keâj jnsLes~ Gme meceÙe Skeâ he#eer DeekeâeMe ceW GÌ[ jne Lee~ Gmekesâ hewjeW(hebpeeW) mes DeÛeevekeâ Skeâ ÛegefnÙee efheâmeueer~ Jen Gve $e+ef<e kesâneLeeW ceW efiejer~ oÙeeueg $e+ef<e ves Ùeesieyeue mes Gme ÛegefnÙee keâes

ueÌ[keâer kesâ ¤he ceW yeoue efoÙee~ Jen $e+ef<e keâer heg$eer ¤he ceWGvekeâer kegâšer ceW jnves ueieer~ ›eâceMe: Jen ueÌ[keâer efJeJeen-ÙeesiÙenes ieF&~ $e+ef<e ves meesÛee mebmeej kesâ meyemes MeefkeäleMeeueer Jej(otuns) kesâ meeLe Fmekeâe efJeJeen keâjeGBâiee~

—$e+ef<e Gme heg$eer keâes ueskeâj metÙe& kesâ heeme ieS~DevegJeeo

leeb .............................................................. ef#eheefle~''

meJeexòece: Jej:le=leerÙe: hee":

62 mebmJe=âle-8

GvneWves metÙe& mes ØeeLe&vee keâer—‘‘ns metÙe&! Deehe mebmeej ceW meyemeslespemJeer Deewj Meefkeäleceeve nQ~ cesjer keâvÙee keâe heeefCe«enCekeâjes~'' metÙe& yeesues—‘‘ceQ meyemes Meefkeäleceeve veneR ntB~ keâeueeyeeoue cegPemes DeefOekeâ MeefkeäleMeeueer nw~ Jen cesjs ØekeâeMe keâes{keâves ceW meceLe& nw~'' Fmekesâ yeeo $e+ef<e ves yeeoue mes ØeeLe&veekeâer~ yeeoue yeesuee, ‘‘ceQ metÙe& mes DeefOekeâ MeefkeäleMeeueer ntB~ eEkeâlegoef#eCeer heJeve cegPemes DeefOekeâ Meefkeäleceeve nw~ Jen cegPes eflevekesâmeceeve otj heWâkeâlee nw~''

—$e+ef<e ves oef#eCeer heJeve mes ØeeLe&vee keâer~ heJeveyeesuee—‘‘ceQ yeeoue mes yeueJeeve ntB~ eEkeâleg heJe&lejepe cegPemes YeerDeefOekeâ MeefkeäleMeeueer nw~ Jen cesjer ieefle keâes jeskeâves ceW meceLe&nw~''Fmekesâ yeeo $e+ef<e ves heJe&lejepe efnceeueÙe mes ØeeLe&vee keâer~heJe&lejepe ves keâne—‘‘ceQ heJeve mes DeefOekeâ MeefkeäleMeeueer ntB eEkeâlegmeyemes ßes<" veneR ntB~'' ÛetneW keâe jepee cegPemes DeefOekeâMeefkeäleMeeueer nw~ Jen cesjs Mejerj keâes Keesolee nw~ Jen yengle nerÛelegj Deewj ÙegJee nw~ ceQ lees yetÌ{e Deewj ceesše ntB~'' $e+ef<e GmekeâvÙee keâes ueskeâj cet<ekeâjepe kesâ heeme ieS Deewj Gmemes ØeeLe&veekeâer~cet<ekeâjepe yeesuee—‘‘DeJeMÙe ner ceQ heJe&leeW mes MeefkeäleMeeueer ntB~ceQ Deehekeâer keâvÙee keâe heeefCe«enCe keâ¤Biee~ eEkeâleg ........~''

—‘‘Deehe Ûetns, Ùen ceeveJeer keâvÙee FmeefueS DeeheeEÛelee keâjles nQ~ ceQ Deehekeâes Yeer Ùeesieyeue mes ceeveJe ¤he ceW yeouemekeâlee ntB~'' $e+ef<e yeesues ‘‘veneR~ ceQ Ûetns kesâ ¤he ceW ner "erkeâ ntB~ceQ Fme heJe&le mes Yeer DeefOekeâ Ûelegj ntB, ÙegJee ntB, keâeÙe& keâjves ceWme#ece Deewj MeefkeäleMeeueer ntB~ FmeefueS Deheves Ûetns kesâ ¤he keâesyeouevee veneR Ûeenlee ntB~ eEkeâleg Deehekeâer keâvÙee kesâ efueS cesjecenue yengle ner Úesše nw~ (Yetefce ceW Skeâ efyeue Gmekeâe cenueLee) Jen ÙeneB kewâmes jnsieer, ceQ meesÛe jne ntB~''‘‘ÙeneB eEÛelee veneR keâjvee'', $e+ef<e ves keâne~ $e+ef<e ves Ùeesieyeue mesGme keâvÙee keâes efheâj ÛegefnÙee yevee efoÙee~ leye meJeexòece otunscet<ekeâjepe kesâ meeLe Gmekeâe efJeJeen nes ieÙee~

—

(keâ) $e+ef<e: veÅeeb peuelehe&Ceb keâjesefle mce~(Ke) $e+<es: nmleÙees: cetef<ekeâe Deheleled~(ie) $e+ef<e: cetef<ekeâeb yeeefuekeâe¤hesCe heefjJee|leleJeeved~

DevegJeeo

DevegJeeo

efvecveefueefKele ØeMveeW kesâ mebmke=âle ceW Gòej oerefpeS1.

$e+ef<e: ....................................................................~''

‘‘YeJeeved ............................................ efJeJeenesÓYeJeled~

DeYÙeeme:

(Ie) metÙe&mÙe Dehes#eÙee DeefOekeâ: MeefkeäleMeeueer cesIe:Deefmle~

(*) heJeve: cesIeb le=CeefceJe ef#eheefle~(Ûe) keâLeeÙeevegmeejsCe meJe&le: MeefkeäleMeeueer cet<ekeâ:

Deefmle~—

(keâ) Skeâoe Skeâ: $e+ef<e: keâjesefle mce~(Ke) leefmceved meceÙes Skeâ: Keie: DeekeâeMes

mce~(ie) mee lemÙe $e+<es: Deheleled~(Ie) ›eâceMe: mee keâvÙee ÙeesiÙee peelee~(*) leeb megleeceeoeÙe $e+ef<e: metÙeË DeieÛÚled~(Ûe) cece keâvÙeeÙee: keâjesleg~

(keâ) ‘‘heJe&lejepe: ceoefhe DeefOekeâ: MeefkeäleMeeueerDeefmle~''

(Ke) ‘‘ke=â<Ce: cesIe: ceòe: DeefOekeâ: MeefkeäleMeeueerDeefmle~''

(ie) ‘‘Denb YeJele: keâvÙeeÙee: heeefCe«enCeb keâefj<Ùeeefce~''

(Ie) ‘‘cece keâvÙeeÙee: heeefCe«enCeb keâjesleg~''(*) ‘‘me: ceeb le=CeefceJe otjb ef#eheefle~''

—

(keâ) he"dÚe$ee: efJeÅeeueÙes ieÛÚefvle~

(Ke) KeeodeEmen: ce=ieb lemÙe he=<"s OeeJeefle~

(ie) iecedefÛeefkeâlmekeâ: ie=ns GÅele: Deemeerled~

(Ie) nmedefØeÙee FÛÚefle mce hejb mJepevekebâ Â<šdJeeve Denmeled~

(*) %eepevekeâ: osMe-efJeosMeeveeb meceeÛeejeved ßeeslegb ÛeotjoMe&veb heMÙeefle~

(Ûe) efheyedyeeuekeâ: veejÁjmeb DeeheCes ieÛÚefle~

(Ú) vecedYekeälee: F&MJejeÙe ceefvojb Øeefle ØeefmLelee:~

2.

3.

4.

efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSveÅeeb peuelehe&Ceb

G[d[Ùeles

nmleÙees:efJeJeen

efvekeâ<eeheeefCe«enCeb

efkeâmeves keâne?

cesIesve~

metÙexCe

cet<ekeâjepesCe$e+ef<eCee

cesIesveefvecveefueefKele OeelegDeeW ceW ‘legcegved ØelÙeÙe' peesÌ[keâj heoyeveeSB Deewj Fvemes JeekeäÙe yeveeSB

heef"legcedheef"lebg

KeeefolegcedKeeefolebg

ievlegcedievlegced

nefmelegcednefmelegced

%eelegced%eelegb

heelegcedheelegb

veefcelegcedveefcelegb

=

=

=

=

=

=

=

63mebmJe=âle-8

5.

6.

7.


eEnoer ceW DevegJeeo keâerefpeS

efoS ieS MeyoeW ceW GefÛele efJeYeefkeäle peesÌ[keâj efjkeälemLeeveeW keâer hete|le keâerefpeS

metÙeË

—

(keâ) Denb cesIeeled yeueJeeved Deefmce~(Ke) lele: $e+ef<e: heJe&lejepeb efnceeueÙeb ØeeLe&Ùeled~(ie) Denb heJeveeled DeefOekeâ: MeefkeäleMeeueer Deefmce hejb

meJeexòece: veeefmce~(Ie) Denced Demceeled heJe&leeled DeefOekeâ: Ûelegj: ÙegJee

Ûeeefmce~(*) $e+ef<e: leeb keâvÙeeb veerlJee cet<ekeâjepemÙe heeMJex

DeieÛÚled~(Ûe) Denb YeJele: keâvÙeÙee men efJeJeenb keâefj<Ùeeefce~(Ú) YeJele: keâvÙeeÙew cece Øeemeeo: Deefle ueIeg Deefmle~(pe) Denb YeJeve=ceefhe ceeveJe¤hes heefjJele&efÙelegb Mekeäveesefce~

—

(keâ) oÙeeueg $e+ef<e ves Ùeesieyeue mes Gme ÛegefnÙee keâesueÌ[keâer ¤he ceW yeoue efoÙee~

(Ke) Jen $e+ef<e keâer heg$eer kesâ ¤he ceW Gvekeâer kegâšer ceWjnves ueieer~

(ie) mebmeej kesâ meyemes MeefkeäleMeeueer Jej (otuns) kesâmeeLe Fmekeâe efJeJeen keâjeGBâiee~

(Ie) Gme heg$eer keâes ueskeâj $e+ef<e metÙe& kesâ heeme ieS~(*) keäÙee Deehe cesjer heg$eer keâe heeefCe«enCe keâjWies?(Ûe) ceQ metÙe& mes DeefOekeâ MeefkeäleMeeueer ntB eEkeâleg cegPemes Yeer

DeefOekeâ MeefkeäleMeeueer heJeve nw~(Ú) Deble ceW $e+ef<e keâer keâvÙee keâe efJeJeen Skeâ Ûetns kesâ

meeLe ngDee~

—

(keâ) Deeoew $e+ef<e: efvekeâ<ee DeieÛÚled~

ke=â<Ce:cesIeeled

efÛevleebcet<ekeâjepesCe

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSmeJe& Gòece:celed Deefhemegleeced DeeoeÙeefyeueced Skeâcedve Dencedme: DeleerJeheJe&leeled Deefhe

efJe«en keâjkesâ meceeme keâe veece efueefKeSheeCes: «enCeced <e<"er lelheg®<e meceemeefJeJeeneÙe ÙeesieÙee ÛelegLeea lelheg®<emeceememeJex<eg Gòece: mehleceer lelheg®<e meceemeheJe&leeveeb jepe: <e<"er lelheg®<e meceemecet<ekeâeCeeb jepe: <e<"er lelheg®<e meceeme

efveoxMeevegmeej uekeâej yeouekeâj Oeeleg¤he efueefKeSuešd ueesšd ue* èšd

DevegJemevleg DevJemeve dDevegJeefme<ÙeefvleDeveghe"eefve DevJehe"ced Devegheef"<ÙeeefceDevegefle<"efle DevJeefle<"led DevegmLeemÙeefleDeveg›eâer[eefce DevJe›eâer[ced Deveg›eâeref[<Ùeeefce

(Ke) cesIe: ceòe: DeefOekeâ: MeefkeäleMeeueer Deefmle~(ie) heJeve: DeJeoled— ‘‘Denb yeueJeòej:

Deefmce~''(Ie) Dele: YeJeeved keâjesefle~(*) men $e+<es: keâvÙeeÙee: efJeJeen:

DeYeJeled~—

meJeexòece:ceoefhemegleeceeoeÙeefyeueceskeâcedveencedmeesÓleerJeheJe&leeoefhe

—

heeefCe«enCecedefJeJeenÙeesiÙee

meJeexòece:heJe&lejepe:cet<ekeâjepe:

—

Jemevleghe"eefveefle<"efle›eâer[eefce

8.

+

+

+

+

+

+

+

9.

10.

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

[e@0 Deyogue keâueece:ÛelegLe&: hee":

eEnoer DevegJeeo

[e@0 Deyegue .............................................. keâjesefle mce~

DevegJeeo—[e@0 Deyegue heeefkeâj pewvegueyoerve Deyogue keâueecenceejs osMe kesâ je<š^heefle ngS nQ~ Jes Skeâ ceneve Jew%eeefvekeâ ngS nQ~Fve ceneve Jew%eeefvekeâ keâe pevce leefceuevee[g ØeosMe kesâ jecesMJejveiej kesâ Oeveg<keâesefš veece kesâ mLeeve hej ceW Dekeäštyejcenerves keâer leejerKe ceW Skeâ ceÚgDeejs heefjJeej ceW ngDee Lee~Fvekesâ heefjJeej keâer Deee|Lekeâ DeJemLee yengle ner meeceevÙe Leer~yeÛeheve mes ner Jes ØeefleYeemebhevve Deewj cesnveleer Les~ efpeme yeÛeheveceW yeÛÛeeW keâer ®efÛe Kesueves kesâ Øeefle nesleer nw, Gmeer keâeue ceW Jes

1931

15

DeKeyeejeW keâer efye›eâer keâjkesâ Deheves heefjJeej keâes Deee|LekeâmenÙeesie keâjles Les~

—Deyogue keâueece DeOÙeÙeve kesâ Øeefle iebYeerj Les~ meleleheefjßece mes efle®efÛejeheuueer veiej kesâ meWš peesmesheâ efJeÅeeueÙe mesmveelekeâ keâer hejer#ee GòeerCe& keâjkesâ FvneWves ceõeme lekeâveerkeâermebmLeeve mes Jew%eeefvekeâ FbpeerefveÙej keâer GheeefOe «enCe keâer~ FvekesâùoÙe ceW Deheves je<š^ kesâ Øeefle yengle Øesce nw~ Ùes Deheves osMe keâesefJeMJe kesâ meyemes MeefkeäleMeeueer osMeeW kesâ yeerÛe ceW osKevee ÛeenlesnQ~ FmeefueS FvneWves Deheves peerJeve keâes hetjer lejn mes efJe%eeve kesâ

DevegJeeo

Deyogue keâueece: ........................................... DeYeJeled~

64 mebmJe=âle-8

Øeefle mecee|hele keâj efoÙee~ ceW Deyogue keâueece j#eeDevegmebOeeve mebie"ve kesâ meomÙe yeves~ heeBÛe Je<eeX kesâ yeeo FvneWvesYeejleerÙe Debleefj#e DevegmebOeeve mebie"ve ceW keâeÙe& efkeâÙee~ ceWFvneWves ‘Legcyee DeekeäJeeršesefjÙeue je@kesâš uee@eEÛeie' mebmLeeve ceWmesJee-keâeÙe& efkeâÙee~ Gme mebmLeeve ceW FvneWves Deveskeâ Øe#esheCeeW keâeØeÙeesie efkeâÙee pewmes—Deefive, ef$eMetue, he=LJeer, veeie DeewjDeekeâeMe~ Sme0 Sue0 yeer0 Øe#esheCe kesâ ØeÙeesie keâer meheâuelee mesFvekeâer KÙeeefle efove-Øeefleefove Je=efæ keâes Øeehle ngF&~ Fme Øekeâej

ceW FvneWves ‘heodceYet<eCe' leLee ceW ‘heodceefJeYet<eCe'mecceeve Yeer Øeehle efkeâÙee~ Deheves osMe kesâ j#eeceb$eer kesâmeueenkeâej kesâ ¤he ceW Yeer cenlJehetCe& GheueefyOeÙeeW kesâ efueS Ùes‘Yeejle-jlve’ DeuebkeâjCe mes Yeer efJeYetef<ele ngS~

— ceW ceF& cenerves ceW leejerKe ceW FvekesâefveoxMeve ceW mebhevve hejceeCeg hejer#eCe ëe=bKeuee Deyogue keâueecekeâer meJee&efOekeâ cenlJehetCe& GheueefyOe nw~nceejs YetlehetJe& je<š^heefle [e@0 Deyogue keâueece Oece& efvejhes#e nQ~kegâjeve, YeieJeodieerlee pewmeer hegmlekeâeW kesâ Øeefle Fvekesâ ùoÙe ceWmeceeve efve<"e nw~ Ùes meJe&Lee Meekeâenejer nQ Deewj keâYeer YeerOetceüheeve veneR keâjles nQ~ keâefJelee-uesKeve Deewj JeerCeeJeeove kesâØeefle Fvekeâer yeÌ[er ®efÛe nw~ Ùes yeÛÛeeW mes yengle mvesn jKeles nQ~je<š^heefle kesâ heo hej jnkeâj Ùes Yeejle keâes lekeâveerkeâer #es$e ceWmeJe&ßes<" heo hej osKevee Ûeenles Les~ Yeejle kesâ hegjeves ieewjJe keâesueewševes kesâ efueS Ùes Deheves osMeJeeefmeÙeeW keâe Dee£eve keâjles nQDeewj mJeÙeb Yeer je<š^ keâer Gvveefle kesâ Øeefle ØeÙelveMeerue nQ~ ÙesceneYeeie nceejs osMe keâe ieewjJe nQ~

—

(keâ) [e@0 Deyegue heeefkeâj pewvegueyoerve Deyogue keâueece:Demceekebâ osMemÙe je<š^heefle: DeYeJeled~

(Ke) [e@0 Deyogue keâueecemÙe pevce Dekeäštyej ceememÙehe_ÛeoMe leeefjkeâeÙeeced Skeâefmceved celmÙepeerJeer keâerheefjJeejs DeYeJeled~

(ie) lemÙe heefjJeejmÙe Deee|LekeâeJemLee DeeflemeeceevÙeeDeefmle~

(Ie) me: leces Je<ex ‘j#ee DevegmebOeeve SJebefJekeâeme' mebie"vemÙe meomÙe: DeYeJele~

(*) [e@0 Deyogue keâueece: leces Je<ex ‘heodceefJeYet<eCeb' mecceeveb ØeehleJeeved~

1958

1962

1981 1990

1998 11-12

1958

1990

1998

1.

leces ............................................ ieewjJe: Deefmle~

DevegJeeo

efvecveefueefKele ØeMveeW kesâ Gòej mebmke=âle ceW oerefpeS

DeYÙeeme:

(Ûe) keâefJeleeuesKeveb JeerCeeJeeoveb Ûe Øeefle lemÙe cenleer®efÛe: Jele&les~

(Ú) [e@0 Deyogue keâueece: osMeJeeefmeveeb YeejlemÙehegjeleveb ieewjJeb Ûe hejeJele&efÙelegced DeendJeeveb keâjeseflemce~

—

(keâ) [e@0 Deyogue keâueece: Demceekebâ osMemÙeDeYeJeled~

(Ke) yeeuÙekeâeueeosJe me:heefjßeceMeerueMÛe Deemeerled~

(ie) leces Je<ex me:mebie"vemÙe meomÙe: DeYeJeled~

(Ie) me: Fefle DeuebkeâjCesveeefhe efJeYetef<ele:DeYeJeled~

—

(keâ) [e@0 Deyogue keâueece: Demceekebâ osMemÙe cegKÙeceb$eerDeYeJele?

(Ke) me: ceneved Jew%eeefvekeâ: Deefmle~(ie) DemÙe pevce mebYeüebleheefjJeejs DeYeJeled~(Ie) Deyogue keâueece: DeOÙeÙeveb Øeefle ieYeerj:

veemeerled~(*) [e@0 Deyogue keâueece: meJe&oe Meekeâenejer Deefmle~

(Ûe) me: yeeuekesâ<eg ve efmvenÙeefle~—

(keâ) me: Skeâ: ceneved Jew%eeefvekeâ: Deemeerled~(Ke) lJeb ØeefleYeemechevve: Deefme~(ie) Denced DeOÙeÙeveb Øeefle ieYeerj: Deefmce~(Ie) les yeeuekesâ<eg Deefle efmvendÙeefvle~(*) JeÙeb OevÙee: mce:~

—

yeeuÙekeâeueeosJekeâoeefhemJeÙeceefheDeuebkeâjCesveeefhemeJee&efOekeâ:

—

2.

3.

4.

5.

+

+

+

+

+

7.

efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeS

je<š^heefle:ØeefleYeemechevve:

j#ee DevegmebOeeve SJebefJekeâeme

Yeejle jlve

mener hej ( ) leLee ieuele hej ( ) keâe efveMeeveueieeFS

d ( )( )( )

( )

( )d ( )

efvecveefueefKele JeekeäÙeeW keâes efveoxMeevegmeej yeoefueS

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSyeeuÙekeâeueeve SJekeâoe DeefhemJeÙeced DefheDeuebkeâjCesve DeefhemeJe& DeefOekeâ:

efvecveefueefKele MeyoeW keâe mebmke=âle JeekeäÙeeW ceW ØeÙeesiekeâerefpeS

1958

=

=

=

=

=

3 7

7

3

7

7

3

7

65mebmJe=âle-8

(keâ) DeefYele: «eececed Je=#ee: meefvle~(Ke) DeÅe DeOÙeehekeâe: YeüceCeeÙe osnueerveiejb

ieefce<Ùeefvle~(ie) kegâ$e Yees jece! DeÅe lJeb ieefce<Ùeefme?(Ie) DeOe: Je=#emÙe MeMekeâ: mJeheerefle~(*) Ùeoe Denb leg leowJe Yeespeveb keâefj<Ùeeefce

YeJeeved Deeieefce<Ùeefle~(Ûe) meJe&oe [e@0 Deyogue keâueece: yeeuekesâ<eg

mvesndÙeefle~

=

=

=

=

=

=

DeefYele:DeÅe

kegâ$eDeOe:

Ùeoe

meJe&oe

8.

9.


efvecveefueefKele DeJÙeÙe MeyoeW keâes heefÌ{S Deewj ÙeeokeâerefpeSGòej

—

(keâ) Deyogue keâueece: Demceekebâ osMemÙe je<š^heefle:Deemeerled~

(Ke) me: Skeâ: ceneved Jew%eeefvekeâ: Deefmle~(ie) yeeuÙekeâeueeosJe me: ØeefleYeemechevve: Deemeerled~(Ie) keâefJeleeuesKeves JeerCeeJeeoves Ûe lemÙe cenleer ®efÛe: Deefmle~(*) JeÙeb YeejleerÙee: leb je<š^heefle¤hes ØeehÙe OevÙee: mce:~

—

—(mJeÙeb keâerefpeS)~

JeÙeb he_ÛeeefOekebâ Melecedhe_Ûece: hee":

eEnoer DevegJeeo

S<e: ............................................................... Deemeved~

mJeYeeJesve ................................................. meeefOeleced~''

DevegJeeo

DevegJeeo Ì

—Ùen Øemebie ceneYeejle keâeue keâe nw~ nefmleveehegj ceWÙegefOeef<"j Deewj ogÙeexOeve kesâ yeerÛe ceW Åetle-›eâer[e ngF&~ ogÙeexOevekesâ keâhešhetJe&keâ Kesue mes ÙegefOeef<"j hejeefpele nes ieS~ Kesue kesâefveÙece keâe DevegmejCe keâjkesâ ÙegefOeef<"j ves Deheves YeeFÙeeW Deewjõesheoer kesâ meeLe yeejn Je<eeX lekeâ Jeve ceW Jeeme efkeâÙee~Jeve-Jeve Ietceles ngS heeb[Je keâ<šhetJe&keâ JeveJeeme keâe meceÙeefyelee jns Les~ Skeâ meceÙe Jes ÉwleJeve ceW Les~ heeb[JeeW kesâ JeveJeemekesâ keâ<š keâes Deewj Gvekeâes efÛeÌ{eves keâer ogÙeexOeve keâer FÛÚe Leer~FmeefueS heMegDeeW keâer efieveleer kesâ yeneves mes ogÙeexOeve ÉwleJeve ceWieÙee~ Gmekesâ meeLe Gmekesâ YeeF&, keâCe&, Deveskeâ veewkeâj Deewjmewefvekeâ Les~

—ogÙeexOeve mJeYeeJe mes Denbkeâejer Deewj Peie[euet Lee~Jeve ceW iebOeJe&jepe efÛe$emesve kesâ meeLe efkeâmeer Øemebie (Iešvee) ceWGmekeâe PeieÌ[e nes ieÙee~ Fme keâejCe Gve oesveeW kesâ mewefvekeâeW kesâyeerÛe ceW YeÙebkeâj Ùegæ ngDee~ iebOeJe&jepe kesâ keâheš-Ùegæ mesogÙeexOeve kesâ mewefvekeâ hejeefpele neskeâj Yeeie ieS~ keâCe& Yeer [jkeâjYeeie ieÙee~ ogÙeexOeve Deewj otmejs ueesie efmekeäkeâÌ[eW mes yeeBOe efueSieS~ ogÙeexOeve kesâ kegâÚ peerefJele mewefvekeâ meneÙelee kesâ efueS JeneBheeme ceW jnves Jeeues heeb[JeeW kesâ heeme oewÌ[s~ ogÙeexOeve Me$egDeeW kesâÉeje yeeBOe efueÙee ieÙee nw, Ssmee meceeÛeej GvneWves heeb[JeeW keâesefveJesove efkeâÙee~ Ùen megvekeâj Yeerce yengle KegMe ngS~ Jenyeesues—‘‘og<š ogÙeexOeve kesâ efueS Deepe "erkeâ ngDee~ iebOeJe&jepekeâer peÙe nes~ pees nceW keâjvee ÛeeefnS Lee Jen Deepe Gmeves hetjekeâj efoÙee~''

YeercemÙe .............................................. efJeceesefÛeleJeeved~

DeYÙeeme:

DevegJeeo


—Yeerce kesâ JÙeJenej mes ÙegefOeef<"j veejepe nes ieS~ Jesyeesues—‘‘Yeercemesve! ogÙeexOeve Me$egDeeW kesâ Éeje yeeBOe efueÙee ieÙeenw, Fme meceeÛeej mes legcnejer Øemevvelee "erkeâ veneR nw~ keâewjJe meewDeewj heeb[Je heeBÛe Fme Øekeâej nce Skeâ meew heeBÛe YeeF& nQ~ nceDeeheme ceW efJeJeeo keâjles nQ Deewj Deheves efJeJeeo keâe meceeOeevemJeÙeb keâjWies~ eEkeâleg Ùeefo keâesF& leermeje Me$eg ueÌ[ves kesâ efueS DeeSlees Gme meceÙe nce Deueie-Deueie veneR nQ Deefheleg nce Skeâ meewheeBÛe ner nQ~''ÙegefOeef<"j kesâ Fme JeÛeve mes Yeerce ueefppele nes ieS~ ÙegefOeef<"jÉeje Øesefjle heeb[JeeW ves ievOe&Jejepe kesâ Thej Dee›eâceCe keâjefoÙee~ heeb[JeeW keâes osKekeâj iebOeJe&jepe Meeble nes ieÙee~ JenÙegefOeef<"j keâes ØeCeece keâjkesâ yeesuee—‘‘og<š keâewjJeeW keâesDeÛÚer efMe#ee osves kesâ efueS ner ceQves Ssmee efkeâÙee~ Ùeefo Deehe SsmeeveneR Ûeenles nQ lees ceQ MeerIeÇ ner ogÙeexOeve keâes ÚesÌ[lee ntB~'' FmeØekeâej Gmeves ogÙeexOeve keâes ÚesÌ[ efoÙee~

—

(keâ) nefmleveehegjs ÙegefOeef<"j-ogÙeexOeveÙees: ceOÙes Åetle›eâer[eDeYeJeled~

(Ke) heeC[Jee: JeveJeemekeâeueb Jeveeled Jeveb Yeücevle:keâ<šsve ÙeeheÙeefvle mce~

(ie) heeC[Jee: ÉwleJeves Deemeved~(Ie) heMetveeb ieCeveeJÙeepesve heeC[Jeeved Gheneefmelebg

ogÙeexOeve: Jeveced DeieÛÚled~(*) ievOeJe&jepesve efÛe$emesvesve men ogÙeexOevemÙe keâuen:

peele:~

1.

66 mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

efJeneÙe ......................................... MeeefvleceefOeieÛÚefle~

ÙeÅeoeÛejefle .................................... ueeskeâmleovegJele&les~

ve efn ............................................................. efJevoefle~

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

—pees ceveg<Ùe meYeer FÛÚeDeeW keâe lÙeeie keâj FÛÚe mesjefnle, efvecee&sner Deewj Denbkeâej mes jefnle jnlee nw, Jen Meebefle keâesØeehle keâjlee nw~

—ßes<" peve DeLee&led meppeve pewmee-pewmee DeeÛejCekeâjles nQ DeLee&led keâeÙe& keâjles nQ, Jewmes-Jewmes ner otmejs ueesie Yeerkeâjles nQ~ ßes<" JÙeefkeäle efpeme yeele keâes efmeæ keâjlee nw, ueesieGmeer keâe DevegmejCe keâjles nQ~

—Fme mebmeej ceW efve:mebosn %eeve kesâ meceeve heefJe$ekegâÚ Deewj veneR nw~ efpemekeâe Ùeesie Yeueer-YeeBefle efmeæ nes peelee nw

Jen Gme %eeve keâes meceÙe mes Deheves Deehe ceW Øeehle keâj ueslee nw~

—pees Meeskeâ keâjves ÙeesiÙe veneR nQ, Gvekesâ efueS legceMeeskeâ cele keâjes, efJeÉeve ueesie keân jns nQ efkeâ efpevekesâ ØeeCe ÛeuesieS nQ DeLee&led pees Fme mebmeej ceW veneR nQ Deewj pees nQ, yegefæceeveueesie Gvekesâ efueS Meeskeâ veneR keâjles nQ~

—Øeke=âefle kesâ efkeâS peeves Jeeues meYeer keâeÙe& iegCeeW meshetCe& nesles nQ~ DeLee&led Øeke=âefle ceW efpeleves Yeer keâeÙe& nesles nQ, JesmJeeYeeefJekeâ ¤he mes nesles nQ~ eEkeâleg Denbkeâejer cetKe& ueesie FvemeYeer keâeÙeeX keâes keâjves Jeeuee mJeÙeb keâes ceeveles nQ~ DeLee&led ceQ nermeye kegâÚ ntB~

DevegJeeo

DevegJeeo

DeMeesÛÙeevevJeMeesÛemlJeb ............................... heefC[lee:~

Øeke=âles: ............................................................ cevÙeles~

og:Kes<JevegefÉivecevee: ....................................... GÛÙeles~

(Ûe) ievOeJe&jepe: heeC[Jeeved Â<š dJee ogÙeexOevebefJeceesefÛeleJeeved~

—

(keâ) ÙegefOeef<"j:Je<ee&efCe JeveJeemecekeâjesled~

(Ke) ogÙeexOeve: Deemeerled~(ie) efÛe$emesvemÙe ogÙeexOevemÙe mewefvekeâe:

hejeefpelee:~(Ie) kesâÛeve mewefvekeâe: meneÙeleeLeË

heeMJex DeOeeJeved~(*) ÙegefOeef<"j: DeJeoled, ‘‘JeÙeb efYevvee: efYevvee: ve mce:

Deefheleg JeÙeb Meleb mce:~''(Ûe) Â<šdJee ievOeJe&jepe: MeevleesÓYeJeled~

—

(keâ) ÙegefOeef<"j: mJeYeeJesve mejue: MeeefvleefØeÙeMÛe Deemeerled~(Ke) Deveskeâ Je<e&heÙe&vleb heeC[Jee: ÉwleJeves Deemeved~(ie) Sleod %eelJee Yeerce: Deefle Øemevve: DeYeJeled~(Ie) ÙegefOeef<"j: DekeâLeÙeled, ‘‘JeÙeb he_ÛeeefOekebâ Meleb mce:~''(*) ogÙeexOeves yeæs mewefvekeâe: heueeefÙeleJevle:~(Ûe) DeveÙee keâLeÙee SkeâleeÙee: efMe#ee ueYeles~

—

Gheefj Je=#emÙe Jeeveje: GheefJe<še: meefvle~DeOe: Je=#emÙe heefLekeâ: Mesles~

2.

3.

4.

efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSmJeYeüele=efYe: õesheÅee men Ûe ÉeoMe

Den¿ejer keâuenefØeÙe: ÛekeâhešÙegæsve

le$e efvekeâšs JemeleebheeC[Jeeveeb

he_ÛeeefOekebâheeC[Jeeved


efvecveefueefKele peesÌ[s kesâ MeyoeW kesâ Deehemeer Yeso keâesJeekeäÙe-ØeÙeesie Éeje mhe<š keâerefpeS

GheefjDeOe:

=

=

Me$eg: ßeerjecemÙe ue¿eefOeheefle: jeJeCe:Deemeerled~

efce$eced cece osnuÙeeb he"efle~Ùele: DemceeefYe: ceele=Yetces: ØeeCeheCesve j#ee

keâjCeerÙee S<ee ceelesJe j#eeefle~lele: heeC[Jee: ievOeJe&jepeb hejeefpeleJevle:~Meevle: heeC[Jeeved Â<šdJee ievOeJe&jepe: efÛe$emesve:

DeYeJeled~›egâæ: ogÙeexOevemÙe ogJÙe&JenejsCe efÛe$emesve:

DeYeJeled~mce efmebn: ce=iecemÙe he=<"s OeeJeefle ~mce: pevee: ceefvojeled ØeJeÛeveb ßeglJee DeeieÛÚefvle

~—

Devegme=lÙe Deveg-me=Gheneefmelegced Ghe-nmedefveJesefoleJevle: efve-JesodYetlJee Yethejeefpele: heje-efpeØeCecÙe Øe-vecedØeoelegced Øe-oe

—


=

=

=

=

=

=

=

=

= +

= +

= +

= +

= +

= +

= +

Me$eg:

efce$eb

Ùele:lele:

Meevle:›egâæ:

mce

mce:GefÛele ØelÙeÙeeW mes efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeS

uÙehedlegcegved

JeevedkeälJee

keäle:uÙehed

legcegvedefvecveefueefKele keâes heefÌ{S Deewj meceefPeSGòej

5.

6.

ieerleece=lece<e<"ce: hee":

67mebmJe=âle-8

DevegJeeo

DevegJeeo

efvecveefueefKele ØeMveeW kesâ Gòej oerefpeS

efjkeäle mLeeveeW keâes YeefjSkeâeceeved Ùe: meJee&ved hegceebMÛejefle

efve:mhe=n:~efvejn¿ej: me MeeefvleefOeieÛÚefle

%eevesve meÂMeb heefJe$eefcen efJeÅeles~lelmJeÙeb Ùeesiemebefmeæ: keâeuesveelceefve

peerCee&efve ÙeLeeie=ndCeeefle vejÓhejeefCe

MejerjeefCe efJeneÙe peerCee&vÙevÙeeefve

—og:KeeW kesâ Deeves hej efpemekesâ ceve ceW GÉsie veneRneslee, megKeeW kesâ Deeves hej efpememes efkeâmeer Jemleg keâer FÛÚe veneRnesleer nw Deewj pees jesie, YeÙe, ›eâesOe mes meJe&Lee jefnle nes peelee nw,Ssmes efmLej yegefæ keâes ner cegefve keâne peelee nw~

—efpeme Øekeâej ceveg<Ùe hegjeves keâheÌ[eW keâes Gleejkeâjotmejs veS keâheÌ[s OeejCe keâjlee nw, henvelee nw~ Gmeer ØekeâejDeelcee Yeer peerCe& DeLee&led hegjeves Mejerj keâes ÚesÌ[keâj otmejs Mejerjkeâes Øeehle keâjlee nw~

—

(keâ) Ùe: peve: meJee&ved keâeceeved efJeneÙe efve:mhe=n:, efvece&ce:efvejn¿ej: Ûe YeJeefle me: SJe MeeefvleceefOeieÛÚefle~

(Ke) meeOeejCe: peve: leowJe DeeÛejefle Ùeled Ùeled ßes<":peve: DeeÛejefle~

(ie) Ùe: ieleemetved DeieleemetbMÛe ve DevegMeesÛeefle me: SJeheefC[le:~

(Ie) Ùe: og:Kes<eg GefÉive: ve YeJeefle, megKes<eg efve:mhe=n:efle<"efle, jeieYeÙe›eâesOeeled Ûe jefnle: YeJeefle me: SJeefmLeleOeerceg&efve: Deefmle~

(*) keâlee&nefceefle cevÙeles Den¿ejer heg®<e:~(Ûe) MejerjmÙe leguevee peerCez: Jem$ew: men ke=âlee Deefmle~

—

(keâ) efJeneÙe

efvece&cees ~~(Ke) ve efn

efJevoefle~(ie) Jeemeebefme efJeneÙe

veJeeefve ~leLee mebÙeeefleveJeeefve osner~

1.

2.

Jeemeebefme ............................................................. osner~

DeYÙeeme:

eEnoer DevegJeeo

Éew DeMJeew ..................................................... Deemeerled~

DevegJeeo—oes IeesÌ[s Deewj oes Ieg[meJeej~ Skeâ ueÌ[keâe DeewjSkeâ ueÌ[keâer~ ueÌ[keâer keâe IeesÌ[e DeefOekeâ lespeer mes oewÌ[lee nw~

∏

3.

4.

5.

+ +

+

+

+

+

+

+

efvecveefueefKele MueeskeâeW keâe DeLe& efueefKeSDeMeesÛÙeevevJeMeesÛemlJeb ............... heefC[lee:~DevegJeeo

Øeke=âles: .................... cevÙeles~DevegJeeo

Jeemeebefme .................... osner~DevegJeeo


efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSkeâlee& Denced Feflekeâeuesve DeelceefveMeeefvleced DeefOeieÛÚefleleled DevegJele&leshegceeved Ûejefleve DevegMeesÛeefvlevej: DehejeefCe

—

(keâ)—pees Meeskeâ keâjves ÙeesiÙe veneR nQ, Gvekesâ

efueS legce Meeskeâ cele keâjes, efJeÉeve ueesie keân jns nQefkeâ efpevekesâ ØeeCe Ûeues ieS nQ DeLee&led pees Fmemebmeej ceW veneR nQ Deewj pees nQ, yegefæceeve ueesieGvekesâ efueS Meeskeâ veneR keâjles nQ~

(Ke)—Øeke=âefle kesâ efkeâS peeves Jeeues meYeer

keâeÙe& iegCeeW mes hetCe& nesles nQ~ DeLee&led Øeke=âefle ceWefpeleves Yeer keâeÙe& nesles nQ, Jes mJeeYeeefJekeâ ¤he mesnesles nQ~ eEkeâleg Denbkeâejer cetKe& ueesie Fve meYeer keâeÙeeXkeâes keâjves Jeeuee mJeÙeb keâes ceeveles nQ~ DeLee&led ceQ nermeye kegâÚ ntB~

(ie)—efpeme Øekeâej ceveg<Ùe hegjeves keâheÌ[eW keâes

Gleejkeâj otmejs veS keâheÌ[s OeejCe keâjlee nw, henveleenw~ Gmeer Øekeâej Deelcee Yeer peerCe& DeLee&led hegjeves Mejerjkeâes ÚesÌ[keâj otmejs Mejerj keâes Øeehle keâjlee nw~

—

(keâ) DemceeefYe: oerIe&pevee: mecceeveveerÙee:~(Ke) efvejn¿ej: peve: Meeefvleb Øeehveesefle~(ie) efJeÉebme: ieleeieleeveeb efJe<eÙes ve DevegMeesÛeefvle~(Ie) Ùes meoeÛeefjvle, pevee: leeved Devegmejefvle~(*) %eeveefceJe heefJe$eb efkeâceefhe Jemleg veeefmle~

—

keâlee&nefceeflekeâeuesveelceefveMeeefvleceefOeieÛÚefleleovegJele&leshegceebMÛejefleveevegMeesÛeefvlevejesÓhejeefCe

=

=

=

=

=

=

=

DeÛeevekeâ ueÌ[keâe oewÌ[les ngS IeesÌ[s mes efiejves Jeeuee nw~ ueÌ[keâerpeuoer mes Gmes G"eleer nw, Deheves IeesÌ[s hej yew"eleer nw Deewj Iejkeâes Jeeheme ueewšleer nw~ Ùen yeneogj ueÌ[keâer Leer ‘ceveg'~Ùen ceesjeshevle leecyes peer keâer heg$eer Leer~ yeeo ceW Jener PeeBmeer keâer

68 mebmJe=âle-8

JeerjeÁvee ue#ceeryeeF&mehlece: hee":

jeveer, Jeerjebievee ue#ceeryeeF& kesâ veece mes Øeefmeæ ngF&~ Deewj Jenyeeuekeâ Lee hesMeJee yeepeerjeJe keâe heg$e ‘veevee meeefnye~' ceveg veeveemeeefnye keâer yenve kesâ meceeve Leer~

—meved F&0 ceW JeejeCemeer ceW hewoe ngF& cevegyeÛeheve ceW ner ceele=efJenerve nes ieF&~ ceesjeshevle Gmes ueskeâj hesMeJeeyeepeerjeJe kesâ heeme efye"tj Dee ieS~ yeepeerjeJe kesâ heg$eeW kesâ meeLeyeÛeheve ceW ceveg ves Yeer Yeeuee, leueJeej Ûeueevee Deewj yebotkeâ keâeØeÙeesie keâjvee meerKee~ÙegJeleer ceveg keâe PeeBmeer kesâ vejsMe iebieeOejjeJe kesâ meeLe efJeJeenngDee~ Deye ceveg PeeBmeer jepÙe keâer jeveer ‘ue#ceeryeeF&’ nes ieF&~jeveer neskeâj Yeer Jen mJeÙeb Dem$e-Mem$eeefo Ûeueevee DeewjMeejerefjkeâ JÙeeÙeece keâjleer LeeR~ Oeee|cekeâ «ebLeeW keâe DeOÙeÙeve DeewjoevehegCÙe Gvekeâe owefvekeâ keâeÙe& Lee~

—meceÙe Deeves hej ue#ceeryeeF& kesâ Skeâ heg$e ngDee~eEkeâleg leerve cenerves yeeo ner Jen ce=lÙeg keâes Øeehle nes ieÙee~ jepee vesPeeBmeer kesâ eEmenemeve kesâ efueS ‘oeceesoj jeJe iebieeOej jeJe' veecekesâ yeeuekeâ keâes ollekeâ heg$e kesâ ¤he ceW mJeerkeâej keâj efueÙeeDeLee&led Gmes ieeso ues efueÙee~ eEkeâleg kegâÚ efoveeW kesâ yeeo cenejepeiebieeOej jeJe ner ce=lÙeg keâes Øeehle nes ieS~ kesâJeue De"ejn Je<e&keâer DeeÙeg ceW ue#ceeryeeF& heg$e Deewj heefle kesâ efJeÙeesie mes yengleog:Keer ngFË~ leye og<š Deb«espe MeemekeâeW ves Gvekesâ ollekeâ heg$e keâesGòejeefOekeâejer kesâ ™he ceW ceevÙelee Øeoeve veneR keâer~GòejeefOekeâejer kesâ DeYeeJe ceW OeesKes mes GvneWves PeeBmeer jepÙe keâesDeheves Meemeve kesâ DeOeerve keâj efueÙee~

—Ùen meved keâe meceÙe Lee~ Deb«espe MeemekeâeW kesâefJe®æ Yeejle ceW meJe&ØeLece mJeleb$elee-meb«eece Meg¤ ngDee~ PeeBmeerjepÙe keâer Deepeeoer kesâ efueS jeveer ue#ceeryeeF&, veevee meeefnye,leelÙee šeshes, yeeyet kegBâJej eEmen Deeefo ves meeLe efceuekeâj Deb«espemewefvekeâeW kesâ meeLe Deeceves-meeceves keâe Ùegæ efkeâÙee~ Ùegæ#es$e ceWIeesÌ[s hej meJeej Gvekeâer Jeerjlee keâes osKekeâj Me$eg mewefvekeâ YeerDeeMÛeÙe&Ûeefkeâle nes ieS~ heg®<eJesMe ceW peye Jen IeesÌ[s keâer heer"hej yew"keâj leueJeej Ûeueeleer LeeR lees Jeerj Ùeesæe Ùegæ ceW kesâues kesâhesÌ[ kesâ meceeve keâšles Deewj cejles Les~ceele=Yetefce keâer j#ee kesâ efueS peerJeve kesâ Debeflece #eCe lekeâ Ùegækeâjleer ngFË ue#ceeryeeF& Jeerjieefle keâes Øeehle ngFË~ Ùes JeerjebieveepevceYetefce kesâ ieewjJe kesâ efueS ner Fefleneme kesâ he=<"eW ceW ncesMee kesâefueS Decej nes ieFË~

1835 F&meJeerÙes keâeÙe&ced Deemeerled~

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

1835

1857

..................................

ÙeLeekeâeueb .................................................... DekegâJe&ved~

Sleod .................................................. Deceje DeYeJeled~

DeYÙeeme:

1.

2.

3.

4.


efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSJeerjyeeefuekeâe

DeelceerÙeeheg$e:

efoJebiele:d

mJelev$eleeme*d«eece:d Ùegæced



—

(keâ) ue#ceeryeeF& cenesoÙeeÙee: yeeuÙekeâeuemÙe veece ceveg:Deemeerled~

(Ke) ue#ceeryeeF& cenesoÙeeÙee: efheleg: veece ceesjeshevle leecyesDeemeerled~

(ie) ue#ceeryeeF& PeeBmeer jepÙemÙe je%eer DeYeJeled~(Ie) Dee*diueMeemekeâe: PeeBmeer jepÙeb Øeefle Úueced

DekegâJe&ved~(*) ue#ceeryeeF& DeeÁueMeemekeâeveeb efJejesOes me*d«eececed

Dekeâjesled~(Ûe) ceele=Yetces: j#eeÙew ue#ceeryeeF& Jeerjieefleb ueyOeJeleer~

—

(keâ) mesÙeced Deemeerled ceveg:~(Ke) ceveg: veeveemeenyemÙe YeefieveerJe Deemeerled~(ie) ÙeLeekeâeueb ue#ceeryeeF& cenesoÙeeÙee: Skeâ:

peele:~(Ie) hejb ceeme$eÙesCe SJe me: ~(*) Dee*iueeMeemekeâeved efJe®OÙe Yeejles meJe&ØeLeceb

ØeejyOe:~(Ûe) Dee*iuemewefvekewâ: men mee#eeled Dekeâjesled~

—

(keâ) DeÛeevekeâ ueÌ[keâe oewÌ[les ngS IeesÌ[s mes efiejves Jeeueenw~

(Ke) Ùen yeneogj ueÌ[keâer ceveg Leer~(ie) ceveg veeveemeenye keâer yenve kesâ meceeve Leer~(Ie) meceÙe Deeves hej ue#ceeryeeF& kesâ Skeâ heg$e ngDee~(*) kegâÚ efoveeW kesâ yeeo cenejepe iebieeOejjeJe Yeer ce=lÙeg

keâes Øeehle nes ieS~—

(keâ) yeeuÙekeâeues ue#ceeryeeF& veeveemeenyesve men ›eâer[efle mce~(Ke) cevegced DeeoeÙe ceesjeshevle: efye"tjs Deeiele:~(ie) je%eer YetlJeeefhe ue#ceeryeeF& Dem$e-Mem$eeefo

mebÛeeueveb keâjesefle mce~(Ie) cevees: efJeJeen: PeeBmeer-vejsMesve iebieeOejjeJesve men

DeYeJeled~(*) Oeee|cekeâ «evLeeveeced DeOÙeÙeveb oevehegCÙeb Ûe lemÙee:

owefvekebâ keâeÙe&ced Deemeerled~(Ûe) ue#ceeryeeF& cenesoÙeeÙee: JeerjlJeb Â<šdJee Me$eJe:

DeeMÛeÙe& Ûeefkeâlee: DeYeJeved~

69mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

ueKeveT veiejced ................................. meefÛeJeeueÙeMÛe~

Fbo jspeer[Wmeer ........................................... Deefhe Deefmle~

ueKeveT ................. efÛeefkeâlmeeefJeMJeefJeÅeeueÙe: Deefmle~

keâerÂMeb .................................................. Deefhe keâLÙeles~

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

—ueKeveT veiej Gòej ØeosMe keâer jepeOeeveer nw~ueKeveT veiej ØeeÛeerve keâeue ceW ‘ue#ceCehegjced' veece mes ØeefmeæLee~ eEkeâJeovleer nw efkeâ Fme veiej keâer mLeehevee jece kesâ YeeF&ue#ceCe kesâ veece mes ngF& Leer~ Ùen Skeâ ØeeÛeerve Deewj jceCeerÙeveiej nw~ ÙeneB yengle meejs oMe&veerÙe mLeeve nQ, pewmes—jspeer[Wmeer mLeue ueKeveT efJeMJeefJeÅeeueÙe ueKeveTefÛeefkeâlmeeueÙe FceeceyeeÌ[e YeJeve Deewj meefÛeJeeueÙe~

—Ùen jspeer[Wmeer mLeue nw~ Ùen nceW osMeYekeäleeW kesâDeelce-lÙeeie (yeefueoeve) keâes Ùeeo keâjelee nw~ Deb«espeeW kesâMeemevekeâeue ceW ÙeneB efJeosMeer Deevebo mes Ietceles Les eEkeâleg henuesmJeleb$elee-meb«eece ( ceW) ceW YeejleerÙeeW ves Deb«espeer Meemevekeâe efJejesOe efkeâÙee~ leye osMe ceW Deveskeâ mLeeveeW hej YeejleerÙeeW keâeDeb«espe mewefvekeâeW kesâ meeLe Ùegæ ngDee~ ÙeneR hej Ùegæ ceWYeejleYekeäleeW ves Dehevee jkeäle yeneÙee, Gvekesâ lÙeeie mes nerDeepeeoer keâe Skeâ meesheeve (meerÌ{er) yevee~ Fmeer mLeue kesâ heemeceW nes ieesceleer veoer kesâ leš hej osMeYekeäleeW kesâ lÙeeie keâe Skeâmceejkeâ mlebYe (Menero mceejkeâ) Yeer nw~

—ueKeveT efJeMJeefJeÅeeueÙe efJeÅee-Øemeej kesâ efueSyengle otj lekeâ Øeefmeæ nw~ Deye Fme efJeMJeefJeÅeeueÙe ceW DeveskeâÚe$e DeOÙeÙeve keâjles nQ~ ÙeneB yengle otj mes efJeefYevve ØeosMeeW mesÚe$e heÌ{ves kesâ efueS Deeles nQ~ Fme efJeMJeefJeÅeeueÙe keâehegmlekeâeueÙe ‘šwieesj' veece mes Øeefmeæ nw~ÙeneR Skeâ efÛeefkeâlmee ceneefJeÅeeueÙe nw pees Gòej ØeosMe keâeØecegKe efÛeefkeâlmee ceneefJeÅeeueÙe nw~ henues Ùen efÛeefkeâlmeeefJeMJeefJeÅeeueÙe ueKeveT efJeMJeefJeÅeeueÙe keâe Debie Lee eEkeâlegDeye mJeleb$e ¤he mes efÛeefkeâlmee efJeMJeefJeÅeeueÙe nw~

—Ùen ‘FceeceeyeeÌ[e' YeJeve efkeâlevee ceveesnj nw~ Ùen

1.

2. 3.

4. 5.

1875

DeJeOeMeemekeâeW keâe mceejkeâ nw~ Fme YeJeve keâer Úle yengle yeÌ[ernw, Ùen KebYeeW kesâ efyevee Yeer yengle keâewMeue mes yeveer nw~ FmeceW SkeâefJeefÛe$e meesheeve ceb[ue nw efpemeceW Deeves Jeeues veS heÙe&škeâ yengOeejemlee Yetue peeles nQ~ Ùen YeJeve DeJeOe MeemekeâeW kesâ Jeemlegkeâueekesâ Øesce keâes Øekeâš keâjlee nw~ueKeveT veiej ceW meefÛeJeeueÙe YeJeve Yeer osKeves ÙeesiÙe nw~ FmeYeJeve ceW efJeOeevemeYee kesâ Deewj efJeOeeve heefj<eod kesâ DeefOeJesMevenesles nQ~ Fmeer YeJeve ceW jnkeâj jepÙe kesâ ceb$eer, meefÛeJe DeewjDevÙe DeefOekeâejer jepÙe kesâ keâeÙeeX keâe mebÛeeueve keâjles nQ~meefÛeJeeueÙe ceW ner Gòej ØeosMe keâe cegKÙe keâeÙee&ueÙe nw~ FmeerYeJeve ceW yengle efJeMeeue jepeYeJeve nw pees efkeâ DeefOekeâ otjer hejveneR nw, ÙeneB Gòej ØeosMe kesâ jepÙeheeue jnles nQ~Fme meceÙe Fme veiej ceW yengle meejs jceCeerÙe yeeie nQ~ FmeefueSÙen ‘yeeieeW keâe veiej' Yeer keâne peelee nw~

—

(keâ) Skeâmleg ueKeveTveiejced Gòej ØeosMemÙe jepeOeeveerDeefmle DevÙeÛÛe Sleod ØeeÛeerveb megjcÙeb veiejced Deefmle~

(Ke) YeejleYekeälew: mJeosMemÙe mJelev$eleeÙew ueKeveTveiejs mJejkeäleb ØeJeeefnleced~

(ie) FceeceyeeÌ[e YeJeveb DeJeOeMeemekewâ: efvee|celeced~(Ie) efJeOeevemeYeeÙee: DeefOeJesMeveeefve meefÛeJeeueÙeYeJeves

YeJeefvle~(*) Demceekebâ jepÙemÙe jepÙeheeue: ueKeveTveiejmÙe

jepeYeJeves efveJemeefle~—

(keâ) ueKeveT veiej ØeeÛeerve keâeue cebW ‘ue#ceCehegjced'veece mes Øeefmeæ Lee~

(Ke) Ùen Skeâ ØeeÛeerve Deewj jceCeerÙe veiej nw~(ie) Fme meceÙe Fme veiej ceW yengle meejs jceCeerÙe yeeie

nQ~(Ie) Ùen YeJeve DeJeOeMeemekeâeW kesâ Jeemlegkeâuee kesâ Øesce

keâes Øekeâš keâjlee nw~

1.

2.



DeYÙeeme:

ueKeveT veiejcedDe<šce: hee":

5.

+

+

+

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeScece& DeenleeFefle DeeKÙecedDeMJe DeejesefnCeew

—

cecee&nleeFlÙeeKÙecedDeMJeejesefnCeew

=

=

=

mesÙecedYeefieveerJeØelÙeeJele&les

=

=

=

mee FÙecedYeefieveer FJeØeefle DeeJele&les

+

+

+

70 mebmJe=âle-8

3.

4.


efoS ieS MeyoeW mes JeekeäÙe yeveeFS

—

(keâ) ueKeveT veiejced Gòej ØeosMemÙe jepeOeeveer Deefmle~(Ke) Fob Skebâ ØeeÛeerveb megjcÙeb Ûe veiejced Deefmle~(ie) Foced Demceeved osMeYekeäleeveeced DeelcelÙeeieb

mceejÙeefle~(Ie) De$e YeejleerÙew: mJejkeäleb ØeJeeefnleced~(*) ueKeveT efJeMJeefJeÅeeueÙe: efJeÅeeÙew megotjb Øeefmeæ:

Deefmle~(Ûe) Fob YeJeveced DeJeOeMeemekeâeveeb Jeemlegkeâueevegjeieb

ØekeâšÙeefle~(Ú) Dele: pevee: Sveced ‘GÅeeveeveeb veiejced' Deefhe

keâLeÙeefvle~—

(keâ) meecØeleced mechetCe&s efJeMJes heÙee&JejCemÙe= meecØeleb

mecemÙee cegKÙeleÙee JÙeehlee Deefmle~(Ke) megjcÙeeefCe DemÙe GheJevemÙe

megieefvOeleeefve heg<heeefCe peveeveeb efÛeòeb njefvle~(ie) efJemcejefvle DeOÙeehekeâ: Úe$eeved cegngceg&ng:

yeesOeÙeefle hejb les hegvejefhe ~(Ie) Devegjeie: cece ùoÙes mJeceele= Yetefceb Øeefle cenod

Deefmle~(*) ØeJeeefnleced osMeYekeälew: mJelev$eleeÙew yeng jkeäleb

~—

peveßegefle:megjcÙecedØemeejeÙeveJeeievlegkeâ:

=

=

=

=

=

=

=

=

megjcÙeeefCe

efJemcejefvle

Devegjeie:

ØeJeeefnleced5. efvecveefueefKele MeyoeW kesâ DeLe& efueefKeS

eEkeâJeovleerjceCeerÙe (yengle megboj)Øemeej kesâ efueSDeeves Jeeuee veÙee JÙeefkeäle

DejCÙecedveJece: hee":

eEnoer DevegJeeo

Deefmceved ...................................................... meeOeÙeefle~

mJeemLÙeueeYeeÙe ........................................ %eeveb JeOe&les~

JÙeeÙeecemÙe ........................................... ueeYee: meefvle~

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

—Fme mebmeej ceW Deveskeâ megKe nQ~ Jes pewmes—heg$e-megKe, helveer-megKeer, Oeve-megKe Deewj Mejerj-megKe~ eEkeâleg MejerjmegKe Fve meyemes ßes<" nw~ mJeemLÙe kesâ efyevee meYeer megKe efvejLe&keâner nQ~ DemJemLe JÙeefkeäle kegâÚ Yeer veneR keâj mekeâlee nw~ JenDeheves keâeÙeeX keâes hetje keâjves ceW me#ece veneR neslee nw~ ueesieGmekeâe Deeoj veneR keâjles nQ Deewj Gmekesâ JeÛeveeW keâe Yeer DeeojveneR efkeâÙee peelee nw~ mJemLe JÙeefkeäle Dehevee efnle meeOelee nw,otmejeW kesâ Yeer keâeÙeeX keâes hetje keâjlee nw~

—mJeemLÙe-ueeYe kesâ efueS ueesie JÙeeÙeece keâjles nQ~JÙeeÙeece kesâ Deveskeâ Øekeâej nesles nQ~ yeÛÛes Deemeeve JÙeeÙeecekeâjles nQ~ yetÌ{s ueesie Deemeve keâjles nQ~ yetÌ{s ueesie mejuelee mesefkeâS peeves Jeeues Deemeve Yeer keâjles nQ~ peJeeve oewÌ[les nQ~ GveceWkegâÚ keâef"ve JÙeeÙeece keâjles nQ~ Jes kegâMleer Deeefo keâjles nQ~Ietcevee Yeer ßes<" JÙeeÙeece nw~ Úe$e efJeÅeeueÙe ceW Kesueles nQ~ ÙenerGvekeâe ßes<" JÙeeÙeece nw~ JeneB Jes hegâšyee@ue, ne@keâer Deeefo KesueKesueles nQ~ Kesueves mes Gvekeâe JÙeeÙeece neslee nw Deewj DevegMeemevekeâer YeeJevee yeÌ{leer nw~ Fmemes Gvekeâe %eeve yeÌ{lee nw~

—JÙeeÙeece kesâ Deveskeâ ueeYe nQ~ JÙeeÙeece mes Mejerjveerjesie neslee nw~ Fmemes Mejerj ceW jkeäle keâe mebÛeej "erkeâ lejn mes

neslee nw~ jkeäle keâe efvecee&Ce JÙeeÙeece mes ner neslee nw~ JÙeeÙeece mesDebie mJemLe nesles nQ, yegefæ efvece&ue nesleer nw~ JÙeeÙeece mes ceveØemevvelee keâes Øeehle keâjlee nw~ nceejer pe"jeefive (heeÛeveef›eâÙee) Yeer JÙeeÙeece mes ner Øeoerhle nesleer nw~ JeemleJe ceW JÙeeÙeecekesâ Deveskeâ ueeYe nQ~

—

(keâ) Deefmceved mebmeejs heg$e-megKeb, helveer-megKeb, Oeve-megKeb Mejerj-megKeb Ûe Sleeefve megKeeefve meefvle~

(Ke) mJemLe: peve: efvepeefnleb meeOeÙeefle, hejs<eeced DeefhekeâeÙee&efCe meeOeÙeefle~

(ie) Úe$eeCeeb JÙeeÙeece: ›eâer[vesve YeJeefle~(Ie) Je=æe: megieceb JÙeeÙeeceb kegâJe&efvle~(*) DevegMeemevemÙe YeeJevee ›eâer[vesve YeJeefle~(Ûe) yeeuekeâe: megieceb JÙeeÙeeceb kegâJe&efvle~(Ú) JÙeeÙeecesve Mejerjb veerjesieb YeJeefle, jkeäle-mebÛeej:

mecÙeied YeJeefle, DeÁeefve mJemLeeefve YeJeefvle,yegefæe|vece&uee YeJeefle, Ûesle: Øemeeob Øeehveeseflepe"jeefive: Ûe Øeoerhlee YeJeefle~ FlÙesles ueeYee: meefvleJÙeeÙeemÙe~

—

(keâ) mJeemLÙeueeYeeÙe pevee: kegâJe&efvle~(Ke) DemJemLe: peve efkeâceefhe Mekeäveesefle~(ie) Je=æe: pevee: kegâJe&efvle~

1.

2.


efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSJÙeeÙeecebkeâlegË ve

Deemeveeefve

DeYÙeeme:

71mebmJe=âle-8

JÙeeÙeece:›eâer[efvleveerjesieb


efvecveefueefKele MeyoeW keâe mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSve DeeefõÙelesJÙeeÙeecemÙe Deveskeâe:JÙeeÙeecesve DeÁeefveyegefæ: efvecee&Cecedpe"j Deefive:

mener keâLeve kesâ meeceves mener ( ) Deewj ieuele keâLevekesâ meeceves ieuele ( ) keâe efÛendve ueieeFS

( )( )( )

( )( )

efvecveefueefKele MeyoeW keâe heo-heefjÛeÙe oerefpeShege fuueÁ: ØeLecee efJeYeefkeäle:,yengJeÛevecedvehegbmekeâefueÁ:, ØeLecee efJeYeefkeäle:yengJeÛevecedvehegbmekeâefueÁ: ØeLecee efJeYeefkeäle:SkeâJeÛeveced

(Ie) YeüceCeceefhe ßes<": Deefmle~(*) Úe$ee: efJeÅeeueÙes ~(Ûe) JÙeeÙeecesve Mejerjb YeJeefle~

—

(keâ) JÙeeÙeecemÙe Deveskeâe: ueeYee: meefvle~(Ke) JÙeeÙeecesve DeÁeefve mJemLeeefve YeJeefvle~(ie) yeeuekeâe: megieceb JÙeeÙeeceb kegâJe&efvle~(Ie) JÙeeÙeece: Øemevveleeb Øeooeefle~(*) ÙegJeeve: OeeJeveced Fefle JÙeeÙeeceb kegâJe&efvle~(Ûe) JÙeeÙeecesve jkeäle-mebÛeej: mecÙeied YeJeefle~(Ú) JÙeeÙeecesve SJe ceeveJe-ceve: ØemevveleeceefOeieÛÚefle~

—

veeefõÙelesJÙeeÙeecemÙeeveskeâe:JÙeeÙeecesveeÁeefveyegefæe|vecee&Cecedpe"jeefive:

—

(keâ) JÙeeÙeece mes JÙeefkeäle jesieer neslee nw~(Ke) yetÌ{s JÙeefkeäle kegâMleer keâjles nQ~(ie) yeÛÛes oewÌ[les nQ~(Ie) ÙegJekeâeW kesâ efueS YeüceCe Skeâ DeÛÚe JÙeeÙeece

nw~(*) JÙeeÙeece mes keâesF& ueeYe veneR nw~

—

Deveskeâe:

Debieeefve

Ûesle:

3.

4.

+

+

+

+

+

5.

6.

=

=

=

=

=

=

=

=

3

7

7

7

3

3

7

DeefOeieÛÚefleÙegJeeve:

kegâJe&efvle

—

heg$e-megKecedDemJemLe:mJeemLÙeueeYe:

pe"jeefive:

—

(keâ) efvejLe&keâ:Ùe: pevee: DemJemLe: YeJeefle lemÙe mekeâue: ØeÙeeme:

YeJeefle~(Ke) DeeefõÙeles

DemelÙeJeeefoveeb peveeveeb JeÛeveb ve ~(ie) veerjesie:

Ùe: peve: Øeefleefoveb JÙeeÙeeceb keâjesefle heewef<škebâYeespeveb Ûe keâjesefle me: meoe YeJeefle~

(Ie) Øemeeo:Ùeoe jeceeÙe meÁerleØeefleÙeesefieleeÙeeb hegjmkeâej:ueyOe: leoe me: DeefOeiele:~

(*) ØeoerhleeJÙeeÙeecesve ›eâer[vesve Ûe pe"jeefive: YeJeefle~

(Ûe) Ûesle:Jemevles Øeke=âlÙee: MeesYeeb Â<šdJee ØemevveleebØeehveesefle~

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

ØeLece heg®<e:, SkeâJeÛevecedhe ge fuueÁ: ØeLecee e fJeYee fke äle:yengJeÛevecedØeLece heg®<e: yengJeÛeveced

mecemleheo keâe efJe«en keâjW Deewj meceeme keâe veeceefueefKeS

mecemle heo: meceeme-efJe«en meceeme:heg$emÙe megKeced <e<"er lelheg®<e meceeme:ve mJemLe: ve lelheg®<e meceeme:mJeemLÙeeÙe ueeYe: ÛelegLeea lelheg®<e

meceemepe"jmÙe Deefive: <e<"er lelheg®<e meceeme

efvecveefueefKele MeyoeW keâe DeLe& efueefKeS Deewj JeekeäÙeyeveeFS

JÙeLe&~

efvejLe&keâ:Deeoj efkeâÙee peelee nw

DeeefõÙelesjesie jefnle~

veerjesie:Øemevvelee~

ØemeeocedØeoerhle nesvee (yeÌ{vee)~

Øeoerhleeceve~

Ûesle:

7.

8.

+

+

+

+ :

:

_ed

72 mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

keâuhevee ÛeeJeueeÙee: ................................. keâjesefle mce~

DevegJeeo—keâuhevee ÛeeJeuee keâe veece megvekeâj ner jesceebÛe DeewjieewjJe keâer DevegYetefle hewoe nesleer nw~ Jen Yeejle keâer ØeLece ceefnueeDebleefj#e Ùee$eer LeeR~

keâuhevee keâe pevce nefjÙeeCee jepÙe kesâ keâjveeue Menj ceW mevedceW ngDee Lee~ Fvekesâ efhelee keâe veece yeveejmeer oeme Deewj

ceelee keâe veece mebÙeesefielee osJeer Lee~ Yeejle-heekeâ kesâ efJeYeepevekesâ meceÙe Jes heeefkeâmleeve osMe mes keâjveeue Dee ieS Les~ Fvekesâefhelee JÙeeheej keâjles Les~

1961

keâuhevee ÛeeJeueeoMece: hee":

keâuheveeÙee: ......................................... GheeefOe: Øeehlee~

keâuhevee ÛeeJeuee ..................................... he=LJeeR j#esce~

DeYÙeeme:

DevegJeeo

DevegJeeo


—keâuhevee keâer ØeeLeefcekeâ efMe#ee keâjveeue ceW efmLelešwieesj yeeueefvekesâleve ceW ngF&~ Fmekesâ yeeo FvneWves hebpeeyeFbpeerefveÙeefjbie keâe@uespe mes Jewceeefvekeâ FbpeerefveÙeeEjie efJe<eÙe ceWGheeefOe Øeehle keâer~Jes yeÛeheve ceW ner nJeeF& penepe yeveeves ceW ®efÛe jKeleer LeeR~ JesDeekeâeMeiebiee keâer efveJeemeer nesves kesâ efueS Dehevee DeefOekeâejceeveleer LeeR~ Jewceeefvekeâ FbpeerefveÙeeEjie keâer GheeefOe Øeehle keâjkesâ JesDecesefjkeâe ieFË~ ÛeeJeuee kesâ DevegmebOeeve keâer Meg¤Deele ‘veemeeSceWme' DevegmebOeeve keWâõ ceW ngF&~ JeneB GvneWsves heeJe[& efueheäškesâhÙetšsMeveue heäuesF[ [eÙeveeefcekeäme kesâ #es$e ceW MeesOekeâeÙe&efkeâÙee~ Dee\ueiešve ceW efmLele šwkeämeme efJeMJeefJeÅeeueÙe ceW GvneWvesefJeceeve GÌ[eves keâe ØeefMe#eCe Øeehle efkeâÙee~ ceW keâesueesje[esefJeMJeefJeÅeeueÙe mes GvneWves ‘[e@keäšjsš' keâer GheeefOe Øeehle keâer~

—keâuhevee ÛeeJeuee ves meyemes henues ceW veemeeÉeje Yespes ieS Debleefj#eÙeeve ceW Debleefj#e keâer Ùee$ee keâer~ otmejeryeej keâesuebefyeÙee Debleefj#eÙeeve mes Ùee$ee keâer~ Ùen Ùee$ee GvekesâpeerJeve keâer Debeflece Ùee$ee kesâ ¤he ceW yeoue ieF&~ Jes Debleefj#e ceW

Iebšs jneR Deewj Debleefj#e ceW keâjesÌ[ efkeâueesceeršj lekeâkeâer Ùee$ee keâer~ lekeâveerkeâer oes<e kesâ keâejCe yeerÛe ceW ner heâjJejer

keâes Gvekeâe Debleefj#eÙeeve ogIe&švee«emle nes ieÙee~ FmeerogIe&švee ceW Debleefj#e keâer Ûecekeâleer ngF& efmeleeje keâuhevee ÛeeJeueekeâer Deekeâefmcekeâ ce=lÙeg nes ieF&~Gvekeâe efJeÛeej Lee efkeâ Debleefj#e Ùee$ee kesâ meceÙe Ssmee YeeJeDeelee nw efkeâ nce mebmeej mes Thej nQ eEkeâleg ÙeLeeLe& keâes veneRYetuevee ÛeeefnS~ Gvekeâe ceevevee Lee efkeâ efJehejerle heefjefmLeefle ceWYeer ueesie Deheves meheves keâes meekeâej keâj mekeâles nQ~ Gvekeâe mebosMeLee efkeâ nce Øeke=âefle keâer OJeefve (DeeJeepe) keâes megveW Deewj Fmemegkeâesceue he=LJeer keâer j#ee keâjW~

—

(keâ) keâuhevee ÛeeJeuee YeejleosMemÙe ØeLecee ceefnueeDebleefj#eÙee$eer Deemeerled~

(Ke) keâuhevee ÛeeJeueeÙee: pevce nefjÙeeCee jepÙemÙekeâjveeue-mLeeves leces Je<ex DeYeJeled~

(ie) lemÙee: ØeeLeefcekeâer efMe#ee keâjveeues efmLeles šwieesjyeeueefvekesâleves DeYeJeled~

(Ie) yeeuÙeeJemLeeÙeeced DemÙee: ®efÛe: JeeÙegÙeeve-efvecee&CesDeYeJeled~

1988

1997

760 1.04

1

2003

1961

1.

(*) mee DevegmevOeeveeLe&ced Decesefjkeâe osMeb ieleJeleer~(Ûe) keâuheJevee ÛeeJeuee meJe&ØeLeceb leces Je<ex

Devleefj#eÙee$eecekeâjesled~(Ú) lemÙee: mevosMe: Deemeerled Ùeled JeÙeb Øeke=âlÙee: OJeefveb

ëe=CegÙeece mJekeâerÙeeb megkeâesceueeb he=LJeeR Ûe j#esce~(pe) lekeâveerkeâer$egefšJeMeeled DemÙee: Devleefj#eÙeeveb

ogIe&švee«emleced DeYeJeled~ DemÙeeb IešveeÙeecesJe meeefoJebielee~

—

(keâ) keâuhevee ÛeeJeueeÙee: pevceleces F&meJeerÙes Je<ex

DeYeJeled~(Ke) lemÙee: efheleg: veece Deemeerled~(ie) mee

Jewceeefvekeâ-FbpeerefveÙeefjbie Fefle efJe<eÙes GheeefOebØeehleJeleer~

(Ie) mee efveJeeefmeveeR YeefJelegb mJeerÙecedDeefOekeâejb cevÙeles mce~

(*) ÛeeJeueeÙee: DevegmevOeevemÙe ØeejcYe:DeYeJeled~

(Ûe) Dee\ueiešveefmLeles meeG[d[ÙevemÙe ØeefMe#eCeb ØeehleJeleer~

(Ú) lemÙee: Devleefj#eÙeeveb F&meJeerÙesJe<ex ogIe&švee«emleced DeYeJeled~

—

Øeke=âlÙee:ceeleg:$egefšJeMeeledieewjJemÙeØesef<elesmebmeejeledefmLelesmeceÙes

—

(keâ) keâuhevee ÛeeJeuee YeejlemÙe ØeLecee ceefnueeDevleefj#eÙee$eer Deemeerled~

(Ke) mee DeekeâeMeieÁeÙee: efveJeeefmeveer: YeefJelegb mJeDeefOekeâejb cevÙeles mce~

1997

=

=

=

=

=

=

=

=

2.

1 2003

3.

4.

efjkeäle mLeeve YeefjSnefjÙeeCee jepÙemÙe

keâjveeue mLeeves

yeveejmeeroeme:hebpeeye FbpeerefveÙeeEjie ceneefJeÅeeueÙeeled

DeekeâeMeieÁeÙee:

veemee SceWmeFefle DevegmebOeeve kesâvõs

šskeämeme-efJeMJeefJeÅeeueÙes

heâjJejer

efvecveefueefKele MeyoeW kesâ efJeYeefkeäle, JeÛeve Deewj efueÁefueefKeSMeyo: efJeYeefkeäle: JeÛeveced efueÁ

<e<"er SkeâJeÛeveced m$eerefueÁ:<e<"er SkeâJeÛeveced m$eerefueÁ:he_Ûeceer SkeâJeÛeveced hegefuueÁ:<e<"er SkeâJeÛeveced hegefuueÁ:mehleceer SkeâJeÛeveced hegefuueÁ:he_Ûeceer SkeâJeÛeveced hegefuueÁ:mehleceer SkeâJeÛeveced hegefuueÁ:mehleceer SkeâJeÛeveced hegefuueÁ:


1961

73mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

DeÙeb efvepe: .............................................. efjheJemleLee~~

veceefvle ........................................................... YeJesled~~

hejes#es ............................................................ yeueced~~

DevegJeeo

DevegJeeo

—Ùen cesje nw, Ùen Gmekeâe nw, Fme Øekeâej keâer ieCeveeÚesšs ueesie keâjles nQ peyeefkeâ Goej ùoÙe JeeueeW kesâ efueS meejerhe=LJeer ner heefjJeej nw~ve efkeâmeer keâe keâesF& efce$e nw ve keâesF& efkeâmeer keâe Me$eg~ JÙeJenej mesner efce$e Deewj Me$eg hewoe nesles nQ~

—heâueoej hesÌ[ Pegkeâles nQ, iegCeer ueesie Yeer Pegkeâles nQDeLee&led mJeYeeJe mes efJeveceü nesles nQ~ eEkeâleg metKes hesÌ[ Deewj cetKe&ueesie keâYeer Yeer veneR Pegkeâles nQ~efJeheefòe heÌ[ves hej pees efce$e nceejer meneÙelee keâjles nQ JeemleJe ceWJes ner efce$e nesles nQ keäÙeeWefkeâ megKe kesâ meceÙe lees og<š ueesie Yeerefce$e nes peeles nQ~

DevegJeeo

DevegJeeo

—heer" heerÚs keâece keâes Kejeye keâjves Jeeuee Deewjmeeceves Deeves hej ceOegj yeesueves Jeeuee Ssmee pees efce$e neslee nw, GmesÚesÌ[ osvee ÛeeefnS, keäÙeeWefkeâ Jen Jewmee ner neslee nw pewmes efkeâmeerIeÌ[s kesâ cegKe hej otOe neslee nw uesefkeâve Jen Deboj mes penj mesYeje neslee nw~keâcepeesj Deeoceer keâe yeue jepee neslee nw, yeÛÛeeW keâe yeue jesveeneslee nw~ cetKe& Deeoceer keâe yeue ceewve nw Deewj ÛeesjeW keâe yeue Pet"nw~

—pewmes efIemeves, Úsleves, iece& keâjves Deewj heeršves mes, FveÛeej Øekeâej mes meesves keâer hejer#ee keâer peeleer nw, Jewmes ner heg®<e keâerhejer#ee lÙeeie, Meerue, iegCe Deewj keâce& Fve ÛeejeW mes mes ueer peeleernw~cetKeeX keâes GheosMe osvee Gvekeâes Meeble keâjves kesâ efueS veneR DeefhelegGvekesâ ›eâesOe keâes yeÌ{eves kesâ efueS nw, pewmes meeBheeW keâes otOe efheueeveekesâJeue Gvekesâ penj keâes yeÌ{evee nw~

ÙeLee Ûelege|Ye: ......................................... efJe<eJeOe&veced~~

Mueeskeâe<škeâcedSkeâeoMe: hee":

(ie) leÙee heeJe[& efueheäš kesâhÙetšsMeveue heäuesF[[eÙeveeefcekeäme FlÙeefmceved #es$es MeesOekeâeÙeË ke=âleced~

(Ie) lemÙee: efÉleerÙee Ùee$ee lemÙee: peerJevemÙe DeefvleceeÙee$ee Deemeerled~

(*) DemÙeeb ogIe&šveeÙeecesJe leejkeâced FJe peepJeuÙe-ceeveeÙee: keâuhevee ÛeeJeueeÙee: Deekeâefmcekeâe ce=lÙeg:DeYeJeled~

—

yeeuÙeeJemLeeÙeecesJeFlÙemÙe$egefšJeMeeledmegkeâesceueeced

—

(keâ) efJeYeepevemeceÙesYeejle-heekeâÙees: DemceekebâheefjJeej: osnuÙeeced Deeiele:~

(Ke) MeesOekeâeÙe&cedkeâuhevee ÛeeJeueÙee heeJe[&efueheäš kesâhÙetšsMeveueheäuesF[ [eÙeveeefcekeäme FlÙeefmceved #es$eske=âleced~

5.

+ +

+

+

+

6.

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSyeeuÙe DeJemLeeÙeeced SJeFefle DemÙe$egefš JeMeeledmeg keâesceueeced


yeBšJeejs kesâ meceÙe~efJeYeepevemeceÙes

efkeâmeer efJe<eÙe keâer peeBÛe keâjvee~

MeesOekeâeÙeË

=

=

=

=

=

=

(ie) GheeefOe:

keâeueevlejs keâuhevee ÛeeJeuee ‘[e@keäšjsš'Øeehveesled~

(Ie) Devleefj#eÙee$eekeâuheveÙee leces Je<ex ØeLece Jeeb

ke=âlee~(*) mJehve:

cece Deefmle Ùeled Denced Skeâ: kegâMeue:DeefYeÙevlee: YeJesÙeced~

—

keâuhevee ÛeeJeuee Yeejle osMemÙe ØeLecee ceefnuee Devleefj#eÙee$eer Deemeerled~DemÙee: yeeuÙeeJemLeeÙeecesJe JeeÙegÙeeve-efvecee&Ces ®efÛe:Deemeerled~keâeueevlejs me: mJemJehveb meekeâejb ke=âleJeleer DevÙeÛÛe

leces Je<ex ØeLeceJeejb Devleefj#e Ùee$ee ke=âleJeleer~DemÙee: Devegmeejb DemceeefYe: ÙeLeeLeË keâoeefhe veefJemcele&JÙeced~peve: efJehejerle heefjmLeleew Deefhe mJemJehveb meekeâejb keâlegËMekeäveesefle~ Dele: keâoeefhe efveejeMe: ve YeefJeleJÙe:~

=

=

1997

=

1997

efkeâmeer keâeÙe& kesâ efueS efoÙee peevesJeeuee Skeâ mecceeve~

FefleGheeefOe:

Debleefj#e keâer Ùee$ee~

Devleefj#eÙee$eemehevee~

mJehve:

keâuhevee ÛeeJeuee kesâ efJe<eÙe ceW heeBÛe JeekeäÙe efueefKeS7.

74 mebmJe=âle-8

DeYÙeeme:

1.

2.

3.


efvecveefueefKele MueeskeâeW keâer eEnoer ceW JÙeeKÙeekeâerefpeS

DeÙeb efvepe: ................... kegâšgcyekeâced~DevegJeeo

ve keâefMÛeled .............. efjheJemleLee~DevegJeeo


veceve keâjles nQ (Pegkeâves kesâ DeLe& ceW)veceefvle

hejer#ee keâer peeleer nw~hejer#Ùeles

ÚesÌ[ osvee ÛeeefnS~

Jepe&Ùesled

—

(keâ) GoejÛeefjleeveeb ke=âles JemegOewJe kegâšgcyekeâced~(Ke) efce$eeefCe efjheJeMÛe JÙeJenejsCe peeÙevles~(ie) Meg<keâJe=#ee: cetKee&MÛe ve veceefvle~(Ie) lÙeeiesve, Meeruesve, iegCesve keâce&Cee Ûe Slew: SJe heg®<e:

hejer#Ùeles~(*) hejes#es keâeÙe&nvleejb, ØelÙe#es efØeÙeJeeefoveb efJe<ekegâcYeb

heÙeescegKeb meÂMeb Ûe efce$eb Jepe&Ùesled~(Ûe) yeeueeveeb yeueb jesoveb cetKee&Ceeb Ûe yeueb ceewveced

Deefmle~(Ú) ÛeewjeCeeb yeueceefmle Deve=leced~

—

(keâ)—Ùen cesje nw, Ùen Gmekeâe nw, Fme

Øekeâej keâer ieCevee Úesšs ueesie keâjles nQ peyeefkeâGoej ùoÙe JeeueeW kesâ efueS meejer he=LJeer nerheefjJeej nw~

(Ke)—ve efkeâmeer keâe keâesF& efce$e nw ve keâesF&

efkeâmeer keâe Me$eg, JÙeJenej mes ner efce$e Deewj Me$eghewoe nesles nQ~

—

(keâ) veceefvleÙes pevee: iegefCeve: YeJeefvle les meoe ~

(Ke) hejer#ÙeleskeâefMÛeoefhe heg®<e: Ûelege|JeOe:ÙeLee—lÙeeiesve Meeruesve, iegCesve keâce&Cee Ûe~

(ie) Jepe&Ùesledhejes#es keâeÙe&nvleejb ØelÙe#es efØeÙeJeeefoveced SleeÂMebefce$eb MeerIeÇcesJe ~

=

=

=

(Ie) YeJesledmeJex<eeb peveeveeb ùoÙes DevÙeeved peerJeeved ØeefleoÙeeYeeJevee Devegjeie: Ûe

(*) heÙe:Ùeefo JeÙeb mehee&ved heeÙeefÙe<Ùeece: leg les<eebkesâJeueb efJe<eJeOe&veced SJe YeefJe<Ùeefle~ me: Demceekebâefce$eb ve YeefJe<Ùeefle~

(Ûe) efvepe:DeÙeb leled DehejmÙe FlÙesJeb ieCeveeueIegÛesleeme: kegâJe&efvle~

(Ú) JemegOewJeGoejÛeefjleeveeb ke=âles leg mechetCee&kegâšgcyekeâced Deefmle~

—

Je=#ee: Ûeefce$eced SJekeâ: efÛeledÛeewjeCeeced Deve=lecedcetKee&: Ûe

—

keâvekeâcedJe=#e:JemegOeeogiOecedefce$eced

—

efJe<ecedefjheg:JemegOeeogpe&ve:ØelÙe#es

=

=

=

=

+ =

+ =

+ =

+ =

+ =

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

nesvee ÛeeefnS~

YeJesled~otOe~

heÙe:

Dehevee~efvepe:

he=LJeer ner~JemegOewJe

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe keâerefpeSJe=#eeMÛeefce$ecesJekeâefMÛeledÛeewjeCeeceve=lecedcetKee&MÛe

efvecveefueefKele MeyoeW kesâ heÙee&ÙeJeeÛeer efueefKeSmJeCe&cedle®:Oeje#eerjcemegùod

efvecveefueefKele MeyoeW kesâ efJeueesce Meyo efueefKeSDece=lecedefce$ecedieieve:meppeve:hejes#es

4.

5.

6.

75mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

DeeefokeâefJe: .......................................... efJeJeenb ke=âleced~

DevegJeeo—DeeefokeâefJe cene|<e Jeeuceerefkeâ ves ‘jeceeÙeCe' keâerjÛevee keâer~ FmeefueS Ùen DeeefokeâeJÙe keâne peelee nw~ ÙeneB

YeieJeeve ßeerjece keâe mebhetCe& Ûeefj$e Jee|Cele efkeâÙee ieÙee nw~ØeeÛeerve keâeue ceW DeÙeesOÙee ceW jepee oMejLe Les~ Gvekeâer leerveheeflveÙeeB LeeR—keâewMeuÙee, kewâkesâÙeer Deewj megefce$ee~ Gvemes Ûeejheg$e ngS—keâewMeuÙee kesâ ßeerjece, kewâkesâÙeer kesâ Yeejle, megefce$ee kesâ

ßeerjeceÛeefjlecedÉeoMe: hee":

ue#ceCe Deewj Me$egIve~ yeÛeheve ceW Fve meYeer ves Jesoeefo meYeerefJeÅeeSB heÌ{eR~ßeerjece Deewj ue#ceCe efJeMJeefce$e kesâ Deeßece ieS~ Gve oesveeWkegâceejeW ves efJeMJeeefce$e mes Oevege|JeÅee meerKeer~ JeneB Deveskeâ je#emeeWkeâes Yeer Gve oesveeW ves ceeje~ Fmekesâ yeeo efJeMJeeefce$e kesâ meeLejece-ue#ceCe efceefLeuee veiejer ieS~ JeneB mJeÙebJej ceW ßeerjece vesefMeJepeer kesâ Oeveg<e keâes leesÌ[keâj jepee pevekeâ keâer heg$eer meerlee kesâmeeLe efJeJeen efkeâÙee~

—DeÙeesOÙee ceW oMejLe ves ßeerjece keâe ÙegJejepe kesâ¤he ceW DeefYe<eskeâ keâjvee Ûeene~ leYeer kewâkesâÙeer ves ßeerjece kesâefueS Ûeewon Je<e& keâe JeveJeeme Deewj Yejle kesâ efueS ÙegJejepe heokesâ efueS oMejLe mes ØeeLe&vee keâer~ yengle meceÙe henues oMejLe vesGmes oes JeÛeve efoS Les~ FmeefueS efhelee kesâ JeÛeve keâe heeuevekeâjves kesâ efueS ßeerjece Jeve keâes ieS~ jece kesâ efJeÙeesie mes oMejLeves ØeeCe ÚesÌ[ efoS~ Gme meceÙe Yejle Deheves veevee kesâ Iej Les~veevee kesâ Iej mes Jeeheme Deeves hej Yejle ßeerjece kesâ Jeve-ieceve mesyengle ner #egyOe ngS~ Gvekeâes JeveJeeme mes Jeeheme ueeves kesâ efueS JesefÛe$eketâš kesâ pebieue ceW jece mes efceues~ eEkeâleg ßeerjece efhelee keâerDee%ee keâe heeueve keâjles ngS Jeve mes veneR ueewšs~ ßeerjece ves Yejlekeâes Deheveer heeogkeâe os oeR~ Yejle ves heeogkeâe efmebnemeve hejjKekeâj ßeerjece kesâ mesJekeâ kesâ meceeve Meemeve efkeâÙee~

—ßeerjece meerlee Deewj ue#ceCe kesâ meeLe yengle-mes JeveeWceW Ietcekeâj hebÛeJešer kesâ Jeve ceW jnves ueies~ eEkeâleg Skeâ yeej uebkeâekesâ jepee jeJeCe ves Gme Jeve mes OeesKes mes meerlee keâe DehenjCe keâjefueÙee~ Gvekesâ efyevee ßeerjece JÙeekegâue nes ieS~ GvneWves efkeâef<keâvOeekesâ Jeevejjepe meg«eerJe kesâ meeLe efce$elee keâer~ Gvekesâ ceb$eer ceneJeerjnvegceeve ves uebkeâe ceW peekeâj meerlee keâer Keespe keâer~ßeerjece, ue#ceCe Deewj Jeevej mesvee kesâ meeLe mecegõ hej hegueyeveekeâj uebkeâe keâes ieS~ JeneB GvneWves kegâcYekeâCe&, cesIeveeo DeeefomeYeer yeeBOeJeeW kesâ meeLe og<š jeJeCe keâes ceeje Deewj meerlee keâesØeehle efkeâÙee~ Fmekesâ yeeo meerlee Deewj ue#ceCe kesâ meeLe Jes heg<hekeâefJeceeve mes DeÙeesOÙee keâes Jeeheme ueewš DeeS~DeÙeesOÙee ceW ßeerjece keâe jepÙeeefYe<eskeâ ngDee~ jece Øepee keâesyengle ner KegMe keâjves Jeeues Les~ Gvekesâ jepÙe ceW YeÙe, DehejeOe,DemeeceefÙekeâ ce=lÙeg, jesie, DeveeÛeej Deeefo kegâÚ Yeer DevegefÛelekeâeÙe veneR Lee~ meYeer ueesie megKe Deewj meoeÛeejhetJe&keâ jnles Les~FmeefueS Deepe Yeer jecejepÙe keâes ner Meemeve keâe DeeoMe& ceevelesnQ~ ueesie Deepe Yeer ‘jeceeÙeCe' keâes yengle ner ßeæe mes heÌ{les nQ~

DevegJeeo

DevegJeeo

¸

DeÙeesOÙeeÙeeb ........................................ Meemevecekeâjesled~

meerleeue#ceCeeYÙeeb ....................... hejceßeæÙee he"efvle~

DeYÙeeme:

1.

2.

3.


efoS ieS MeyoeW kesâ GefÛele ¤heeW mes efjkeäle mLeeveeW keâerhete|le keâerefpeS

megefce$eeÙee:ØeeCee:

he_ÛeJešdÙeeb

YejleeÙeÚuesve

efveoxMeevegmeej Meyo¤he efueefKeS Deewj Gvekeâe JeekeäÙeeWceW ØeÙeesie keâerefpeS

je%e: je%e:

Jeevejw: Jeevejw:

heeogkesâ heeogkesâ

DeÙeesOÙeeÙeeceDeÙeesOÙeeÙeeb

jeceue#ceCeew jeceue#ceCeew

—

(keâ) DeeefokeâefJe: cene|<e: Jeeuceerefkeâ: keâLÙeles~ me:‘jeceeÙeCeced' Fefle «evLeb jefÛeleJeeved~

(Ke) kewâkesâÙÙee: heg$e: Yejle: Deemeerled~(ie) efJeMJeeefce$esCe men jeceue#ceCeew efceefLeueeced

DeieÛÚleeced~(Ie) Yejle: Jeves ßeerjeceb JeveJeemeeled ØelÙeeJele&efÙelegb iele:~(*) JeevejjepesCe meg«eerJesCe men ßeerjece: cew$eerced

Dekeâjesled~(Ûe) jeJeCeb ßeerjece: Denveled~(Ú) heg<hekeâefJeceevesve ßeerjece: DeÙeesOÙeeb ØelÙeeieÛÚled~(pe) ßeerjecemÙe jepÙes YeÙe:, DehejeOe: DekeâeuecejCeb,

jesie:, DeveeÛeej: FlÙeeefo efkeâceefhe ve Deemeerled~

—

(keâ) heg$e: ue#ceCe: Deemeerled~(Ke) ßeerjeceb efJevee oMejmLemÙe efveie&lee:~(ie) meerleeue#ceCeeYÙeeb men ßeerjece:

vÙeJemeled~(Ie) ßeerjece: heeogkesâ DeÙeÛÚled~(*) jeJeCe: meerleeced Denjled~

—

(keâ) jepeved (<e<"er SkeâJeÛeve)— pevekeâmÙe megleeÙee: veece meerlee

Deemeerled~(Ke) Jeevej: (le=leerÙee yengJeÛeve)

—ßeerjece: meneÙeleÙee mecegõmÙeesheefjmesleg-efvecee&Ceced Dekeâjesled~

(ie) heeogkeâe (efÉleerÙee efÉJeÛeve)—Yejle: ßeerjecemÙe veerlJee

DeÙeesOÙeeb ØelÙeeieÛÚled~(Ie) DeÙeesOÙee (mehleceer SkeâJeÛeve)

d—ßeerjecemÙe ØelÙeeiecevespevew: Oe=leoerhekeâe: ØepJeefuelee:~

(*) jeceue#ceCe (ØeLecee efÉJeÛeve)—efJeMJeeefce$esCe men

efceefLeuee veieÙeeË DeieÛÚleeced~

76 mebmJe=âle-8

(Ûe) leled (hegbefueÁ, ÛelegLeea SkeâJeÛeve)—cene|<eCee Jeeuceerefkeâvee DeeKesškeâeÙe

Meeheb oòeced~

—

GÛÛemLetueogye&ueefmLej

lemcew lemcew

efoS ieS MeyoeW ceW ‘lJe' SJeb ‘leued' ØelÙeÙe peesefÌ[SDeewj Gvekesâ ØeLecee SkeâJeÛeve kesâ ¤he efueefKeS

GÛÛelJeced GÛÛeleemLetuelJeced mLetueleeogye&uelJeced ogye&ueleeefmLejlJeced efmLejlee

4.

=

=

=

=

ueIeg—

(keâ) DeÙeesOÙeeÙee: ve=he: oMejLe: Deemeerled~(Ke) jecesCe men meg«eerJesCe cew$eer ke=âlee~(ie) Yejlesve eEmenemeves ßeerjecemÙe heeogkesâ mLeehÙe Meemeveb

ke=âleced~(Ie) jecemÙe jepÙes meJex megKesve Jemeefvle mce~(*) DeÅeeefhe jecejepÙeb MeemevemÙe DeeoMe&: cevÙeles~

= ueIeglJeced ueIegleemebmke=âle ceW DevegJeeo keâerefpeS5.

[e@0 jepesvõ Øemeeo:$eÙeesoMe: hee":

eEnoer DevegJeeo

osMejlveb ............................................. cesOeeJeer Deemeerled~

F&meJeerÙes ................................. pevemesJeecekeâjesled~

YeejlemÙe ................................. DevegkeâjCeerÙe-cesJeeefmle~

1990

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

—osMejlve [e@0 jepeWõ Øemeeo mJeleb$e Yeejle kesâhenues je<š^heefle Les~ Gmekeâe keâeÙe&keâeue ueieYeie ome Je<eeX keâeLee~ Gme meceÙe osMe keâer Øeieefle Gòece Leer~jepesvõ Øemeeo keâe pevce ceW efomebyej cenerves keâer leermejer

leejerKe ceW efyenej kesâ meejCe efpeues ceW peerjeosF&ieeBJe ceW ngDee Lee~ efMe#ee kesâ ØeejbefYekeâ keâeue mes ner Ùes yenglecesOeeJeer Les~

— F&0 ceW ‘FCš^Wme' hejer#ee ceW FvneWves hetjskeâesuekeâelee efJeMJeefJeÅeeueÙe ceW ØeLece mLeeve Øeehle efkeâÙee~ FvneWvesSce0 S0, Sue0 Sue0 yeer0 keâer hejer#ee ceW Yeer meJe&ØeLece mLeeveØeehle efkeâÙee~ meYeer Gvekeâer ÙeesiÙelee Deewj efJeÉllee mes cegiOe Les~efMe#ee meceehle keâjkesâ Ùes henues keâesuekeâelee ceW, Fmekesâ yeeohešvee veiej ceW DeefOeJekeälee (Jekeâerue) ngS~ JekeâerueeW ceW FvekeâerØeefle<"e Gòece Deewj Oeveepe&ve DeefOekeâ Lee~eEkeâleg ceneheg®<eeW keâe peerJeve Deheves megKe kesâ efueS veneR neslee nw~ceneheg®<e lees meYeer kesâ megKe Deewj efnle kesâ efueS peerles nQ~F&0 ceW efyenej kesâ ÛecheejCe ceW ieebOeer peer ves Deb«espe Meemeve kesâefJejesOe ceW Deeboesueve Meg¤ efkeâÙee~ leye jepeWõ cenesoÙe GvekesâefMe<Ùe nes ieS~ GvneWves Jekeâerue keâe heo Deewj Oeveepe&ve ÚesÌ[efoÙee Deewj osMe-mesJee keâe ›ele mJeerkeâej efkeâÙee~ F&0 ceWpeye efyenej ceW YeÙebkeâj Yetkebâhe DeeÙee Lee leye GvneWves ueesieeW keâeryengle mesJee keâer~

—Yeejle kesâ mJeleb$elee-meb«eece ceW ieebOeer peer kesâDevegÙeeefÙeÙeeW ceW jepeWõ cenesoÙe efJeMes<e Les~ Jes efve<"eJeeve,

1884

(3-12-1884)

1990

1917

1934

Glmeener, cesnveleer Deewj mJeleb$elee-meb«eece kesâ mesveeveer Les~F&0 kesâ DemenÙeesie Deeboesueve ceW, F&0 kesâ Yeejle ÚesÌ[esDeeboesueve ceW Deewj otmejs mJeleb$elee Deeboesueve ceW GvneWves yengleyeej pesue keâer Ùeelevee mener~ F&0 ceW peye osMe DeepeeongDee leye jepeWõ cenesoÙe henues KeeÅeceb$eer ngS~ Fmekesâ yeeoGvneWves osMe kesâ ØeLece je<š^heefle keâe heo Deuebke=âle efkeâÙee~heâjJejer ceW Gvekeâe osneJemeeve nes ieÙee~ jepeWõ ØemeeomJeYeeJe mes mejue Deewj ceOegj Yee<eer Les~ Jes YeejleerÙe mebmke=âefle kesâØeMebmekeâ Deewj mebJeOe&keâ Les~ ‘meeoe peerJeve GÛÛe efJeÛeej' FmeYeeJevee kesâ Jes ØelÙe#e GoenjCe Les~ GvneWves DeepeerJeve YeejleerÙeJem$e henves~ melÙe Deewj mejuelee Gvekesâ peerJeve kesâ ceb$e Les~ Fveceneheg®<e keâer ceneve osMe-mesJee Deewj Gòece Ûeefj$e nce meYeer kesâefueS DevegkeâjCeerÙe nw~

—

(keâ) [e@0 jepesvõ ØemeeomÙe pevce efyenej ØeevlesDeYeJeled~

(Ke) ‘FCš^svme' hejer#eeÙeeced DeÙeb mechetCe&s keâesuekeâeleeefJeMJeefJeÅeeueÙes ØeLeceb mLeeveb ØeehleJeeved~

(ie) efyenejs Yeer<eCe: Yetkeâche: F&meJeerÙes Deeiele:~(Ie) jepesvõ cenesoÙe: efve<"eJeeved, Glmeener, heefjßeceer Ûe

mJelev$elee me*d«eece mesveeveer Deemeerled~(*) me: YeejleerÙe mebmke=âles: ØeMebmekeâ: Deemeerled~(Ûe) melÙeb mejuelee Ûe FlÙesleew peerJevecev$eew Deemleeb

jepesvõ cenesoÙemÙe~(Ú) DemceeefYe: DemÙe ceneheg®<emÙe cenleer osMemesJee

Gòeceb Ûe Ûeefj$eced DevegkeâjCeerÙeced~—

(keâ) jepesvõ ØemeeomÙe pevce F&meJeerÙes efomecyej

1921

1942

1947

28

1963

1934

1.

2.

1884



DeYÙeeme:

77mebmJe=âle-8

cememÙe le=leerÙeefovee*dkesâ efyenejmÙe‘peerjeosF&' «eecesÓYeJeled~

(Ke) efMe#eeÙee: ØeejcYekeâeuele: SJe S<eesÓleerJeDeemeerled~

(ie) ceneheg®<eeCeeb pevce ve YeJeefle~(Ie) jepesvõØemeeo: mJeYeeJesve mejue:

~(*) me: YeejleerÙemebmke=âles:

Deemeerled~(Ûe) lesve DeepeerJeveb Oeeefjleced~

—

(keâ) osMejlve [e@0 jepesvõ Øemeeo mJeleb$e Yeejle kesâØeLece je<š^heefle Les~

(Ke) efMe#ee kesâ ØeejbefYekeâ keâeue mes ner Ùes yengle cesOeeJeerLes~

(ie) efMe#ee meceehle keâjkesâ Ùes henues keâesuekeâelee ceW,Fmekesâ yeeo hešvee veiej ceW GÛÛe vÙeeÙeeueÙe ceWJekeâerue ngS~

(Ie) JekeâerueeW ceW Gvekeâer Øeefle<"e Gòece Deewj Oeveepe&veyengle DeefOekeâ Lee~

(*) Fmekesâ yeeo GvneWves osMe kesâ ØeLece je<š^heefle kesâ heokeâes Debueke=âle efkeâÙee~

meejCeceC[ues

cesOeeJeer

DeelceemegKeeceÙeceOegjYee<eer Ûe

DeemeerledØeMebmekeâ: mebJeOe&keâ: Ûe

YeejleerÙeJem$ebeEnoer ceW DevegJeeo keâerefpeS3.

(Ûe) Yeejle kesâ mJeleb$elee meb«eece ceW ieebOeer peer kesâDevegÙeeefÙeÙeeW ceW jepesvõ cenesoÙe efJeefMe<š Les~

—

(keâ) [e@0 jepesvõ Øemeeo: Demceekebâ osMemÙe ØeLece:je<š^heefle: Deemeerled~

(Ke) [e@0 jepesvõ Øemeeo: Skeâ: ØecegKe: mJelev$elee-mesveeveer Deemeerled~

(ie) ieeefvOe ceneYeeiesve men jepesvõ Øemeeo: keâejJeemesDeefhe DeieÛÚled~

(Ie) ceneheg®<eeCeeb peerJeveb mejueb efJeÛeeje: Ûe Gvvelee:YeJeefvle~

(*) efMe#eeb meceehÙe [e@0 jepesvõ Øemeeo: GÛÛevÙeeÙeeueÙes DeefOeJekeälee DeYeJeled~

—

DeOÙeehekeâesÓefhemelÙee«encedDemceeefYejsJeefkeâef_ÛeledmJeeielecedDelÙeefOekeâced

4.

5.

+

+

+

+

+

+


efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSDeOÙeehekeâ: DeefhemelÙe Dee«encedDemceeefYe: SJeefkeâced efÛeledmeg DeeielecedDeefle DeefOekeâced

=

=

=

=

=

=

eEnoer DevegJeeo

Skeâefmceved ................................................. GheieÛÚefle~

DevegJeeo

KejieesMe ves keânekeâÚgDeeKejieesMe

keâÚgDee

KejieesMe

—Skeâ pebieue ceW Skeâ KejieesMe jnlee Lee~ Jen yengleIeceb[er Lee~ Skeâ yeej Skeâ keâÚgS ves Gmes osKee Deewj hetÚe,‘‘efce$e! keâneB pee jns nes?''

—ceQ Skeâ leeueeye hej pee jne ntB~—ceQ Yeer legcnejs meeLe Ûeuelee ntB~—(nBmee Deewj Gmemes keâne) legce Oeerjs-Oeerjs peeles

nes, ceQ lespeer mes Ûeuelee ntB, cesjs meeLe legcneje peevee kewâmes mebYeJenw? legce cesjs meeLe peeves ceW keâYeer Yeer meceLe& veneR nes~

—ceQ lespeer mes Ûeuelee ntB Ùee ceboieefle mes, eEkeâleg leeueeyehej peuoer hengBÛe peeGBâiee~

—Ùen kewâmes mebYeJe nw? cesjs meeLe legcneje peevee keâYeerYeer mebYeJe veneR nw~

keâÚgDee

DevegJeeo


—lees efheâj nce oesveeW Ûeueles nQ Deewj osKeles nQ efkeâkeâewve leeueeye hej peuoer hengBÛelee nw~

—leye Jes oesveeW Ûeueles nQ~ KejieesMe lespe oewÌ[lee nw,Jen Lekeâ peelee nw~ kegâÚ meesÛekeâj Gmeves jemles ceW efJeßeeceefkeâÙee~ keâÚgDee lespeer mes veneR oewÌ[lee nw, eEkeâleg Jen ueieeleejÛeuelee nw Deewj leeueeye hej peuoer hengBÛe peelee nw~ KejieesMeJeneB osj mes hengBÛelee nw~ keâÚgDee efJepeÙeer ngDee~ ueieeleejkeâesefMeMe keâjves Jeeuee ner ncesMee peerlelee nw~ Deewj keâne nw—‘‘jemles hej Oeerjs-Oeerjs Ûeueles jnes, Oeerjs-Oeerjs yeÌ{les jneskeäÙeeWefkeâ Oeerjs-Oeerjs ner heJe&le keâes ueeBIee pee mekeâlee nw~''

—

(keâ) MeMekeâ: iee|Jele: Deemeerled~1.

leoe leew .............................................. heJe&leue‹veced~''

DeYÙeeme:

Denbkeâejer MeMekeâ:Ûelego&Me: hee":

78 mebmJe=âle-8

(Ke) MeMekeâ: Jesiesve DeOeeJeled~(ie) keâÛÚhe: cevoielÙee DeÛeueled~(Ie) efvejvlejb Ûeuevesve keâÛÚhe: efJepeÙeer DeYeJeled~(*) MeMekeâ: Dele: hejeefpele: Ùeleesefn me: Jesiesve OeeJeefle

ßeevle: Ûe YeJeefle Ùesve ceeiex efJeßeeceb keâjesefle~—

(keâ) MeMekeâ: OeeJeefle~(Ke) keâÛÚhe: Jesiesve ve(ie) ceÙee men leJe ve keâoeefhe mecYeJeced~(Ie) keâÛÚhe: DeYeJeled~(*) efvejvlejb meoe peÙeefle~

—

MeMekeâ: le=leerÙee efÉJeÛevekeâÛÚhe: mehleceer SkeâJeÛevemejesJejced ØeLecee yengJeÛevepeueeMeÙe: ÛelegLeea yengJeÛeve

—

(keâ) Jen yengle Ieceb[er Lee~(Ke) KejieesMe lespeer mes oewÌ[lee nw, Jen Lekeâ peelee nw~(ie) Gmeves jemles ceW efJeßeece efkeâÙee~(Ie) KejieesMe osj mes JeneB Deelee nw~(*) keâÚgDee efJepeÙeer ngDee~

—

2.

3.

4.

5.

efjkeäle mLeeve YeefjSJesiesve

OeeJeefle~ieceveb

efJepeÙeerÙelveMeerue: SJe

efveoxMeevegmeej Meyo ¤he efueefKeSMeMekeâeYÙeecedkeâÛÚhesmejesJeje:peueeMeÙesYÙe:



=

=

=

=

(keâ) keâeEmceefMÛeod Jeves Skeâ: iee|Jele: MeMekeâ: efveJemeeflemce~

(Ke) Skeâoe me: Skesâve keâÛÚsheve DeheMÙeled~(ie) keâÛÚhe: DekeâLeÙeled, ‘‘efce$e! kegâ$e ieÛÚefme?''(Ie) Denb Jesiesve Ûeueeefce, lJeÙee men cece ieceveb mecYeJeb

veeefmle~(*) MeMekeâ: MeerIeÇb-MeerIeÇced DeÛeueled ßeevlees YetlJee Ûe

efJeßeececed Dekeâjesled~(Ûe) keâÛÚhe: Mevew:-Mevew: DeÛeueled hejb efvejvlejced

DeÛeueled~(Ú) Devles keâÛÚhe: efJeefpele:~

—

(keâ) Jesiesve MeMekeâ: OeeJeefle hejb hegvejefhehejeefpelees YeJeefle~

(Ke) cevoielÙee keâÛÚhe: Ûeueefle hejbefvejvlejb Ûeueefle~

(ie) MeMekeâ: Deefle iee|Jele: Deemeerled~(Ie) GheieÛÚefle keâÛÚhe: Mevew:-Mevew: peueeMeÙeced

~(*) keâÛÚhe: MeMekebâ Â<šdJee lesve men

Jeelee&ueehe: keâjesefle~(Ûe) peueeMeÙeced lemceeled mLeeveeled otjced

Deemeerled~

6. efvecveefueefKele MeyoeW mes JeekeäÙe yeveeFSJesiesve

cevoielÙee

MeMekeâ:

GheieÛÚeflekeâÛÚhe:

peueeMeÙeb

=

=

=

=

=

=

eEnoer DevegJeeo

iegCeeveeceeOeejes .................................... Yeemkeâj®efÛe:~~

DeÙeb ......................................................... Jeveceeieeled~

DevegJeeo

DevegJeeo

—iegCeeW kesâ DeeOeej DeLee&led Yeb[ej, JesoeW kesâ peevevesJeeues, Meem$eeLe& ceW efvehegCe, heeflele ueesieeW keâe Gæej keâjves Jeeues,ueesieeW kesâ ceve keâes njves Jeeues, Deheveer Deelcee keâes hetjer lejn mesmJeeLe& jefnle neskeâj otmejeW kesâ keâuÙeeCe ceW ueieeves Jeeues, metÙe& kesâmeceeve GppJeue mJeeceer oÙeevevo keâer Fme mebmeej ceW peÙe nes~

—Fve cenelcee ves iegpejele jepÙe kesâ šbkeâeje ieeBJe ceWF&0 ceW pevce efueÙee~ Fvekesâ efhelee keâ<e&Ce efleJeejer Deewj

ceelee ®efkeäceCeer LeeR~ Meem$eefJeefOe keâe DevegmejCe keâjles ngS Fvekesâefhelee ves omeJeW efove Fvekeâe cetueMebkeâj (cetue peer) veecekeâjCeefkeâÙee~ Dee"JeW Je<e& ceW Fvekeâe GheveÙeve mebmkeâej efkeâÙee~ lesjnmeeue kesâ nesves hej efhelee ves FvnW efMeJejeef$e keâe ›ele jKeves keâe

1824

DeeosMe efoÙee~ efMeJejeef$e kesâ ›ele kesâ meceÙe jele ceW FvneWvesefMeJeeEueie hej ÛeÌ{eS ieS Øemeeo Deeefo keâes Keeles ngS Skeâ Ûetnskeâes osKee~ leye eEÛelee ceW efIejs ceve ceW ceÛes ÉbÉ mes FvneWves efhelee mesefMeJe kesâ meÛÛes mJe¤he kesâ efJe<eÙe ceW hetÚe—‘‘keäÙee Ùen cetefle&¤he efMeJe melÙe nw! Ùee efheâj melÙe efMeJe keâesF& otmeje ner nw?''Fmekesâ efhelee Fvekeâer efpe%eemee keâe meceeOeeve keâjves ceW meceLe& veneRnes mekesâ~ leye GvneWves meÛÛes efMeJe keâes Keespeves keâer Øeefle%ee keâer~Iej ceW Deheveer yenve Deewj ÛeeÛee kesâ efveOeve keâes osKekeâj, kewâmescees#e keâer Øeeefhle nes Deewj pevce-ce=lÙeg kesâ yebOeve mes efveJe=òe neW,Ùen JewjeiÙe Glhevve nes ieÙee~ Jes Iej Deewj ceelee-efhelee keâesÚesÌ[keâj Jeve ceW Dee ieS~

—Fmekesâ yeeo efnceeueÙe ceW peekeâj lehe efkeâÙee Deewjyeeo ceW ÙeleerMJej (mebvÙeeefmeÙeeW kesâ mebvÙeemeer) efJejpeevebo peer keâerDevegJeeo

lelees ............................................... mecegvcetueÙe'' Fefle~

cenef<e&: oÙeevevo:he_ÛeoMe: hee":

79mebmJe=âle-8

Øeefmeefæ megvekeâj Gvekesâ heeme hengBÛes~ Gve %eeve¤heer metÙe& mesJÙeekeâjCe Deeefo keâe DeOÙeÙeve efkeâÙee~ Jeso Meem$eeefo keâer efMe#eeØeehle keâjkesâ ieg®-oef#eCee kesâ ¤he ceW GvnW ueeQie oeR Deewj ieg® vesDeeosMe efoÙee—‘‘JesoefJeÅee keâe ØekeâeMe keâjes, Meem$eeW keâe %eevehewâueeDees, mebmeej ceW Jewefokeâ Oece& keâer pÙeesefle ØepJeefuele keâjes, peesMeem$e mener nQ Gvekeâe Gæej keâjes, efJeefYevve celeeW ceW hewâueerDeefJeÅee ¤heer jeef$e keâes nšeDees, heeKebef[ÙeeW keâes peÌ[ mes GKeeÌ[heWâkeâes~''

— veJebyej, F&0 ceW keâeMeer ceW ‘cete|lehetpee JesoefJe®æ' Fme efJe<eÙe keâes DeeOeej ceevekeâj Fvekeâe keâeMeer kesâefJeÉeveeW kesâ meeLe Meem$eeLe& ngDee Deewj JeneB efJepeÙe ßeer ves FvnWJejCe efkeâÙee~ Gvekeâer efJepeÙe keâe GodIees<e Gme meceÙe kesâheeÙeesefveÙej, efnvog%eeveoeefÙeveer pewmes meceeÛeej-he$eeW ves hewâueeÙee~GvneWves DeØewue, F&0 ceW cegbyeF& veiejer ceW meJe&ØeLeceDeeÙe&meceepe keâer mLeehevee keâer~ YeejleJe<e& kesâ efJeefYevve ØeosMeeW ceWØeÛeejeefo efJeefOe kesâ Éeje FvneWves Jewefokeâ Oece& kesâ efmeæebleeW keâeØemeej efkeâÙee~ peesOehegj veiej ceW efmelebyej, F&0 ceWvevneR veece keâer JesMÙee kesâ JeMe ceW neskeâj Fvekesâ jmeesFÙes peievveeLeves FvnW otOe ceW efJe<e efceueekeâj os efoÙee~ Deewj Gmekesâ yeeoDekeäštyej, F&0 ceW cebieueJeej kesâ efove oerheeJeueer kesâ heJe&hej %eeve kesâ Yeb[ej Ùes ÙeleerMJej Fme Yeeweflekeâ Mejerj Deewj ÙeMekeâes ÚesÌ[keâj Ûeues ieS~

—

(keâ) cene|<e oÙeevevomÙe pevce iegpe&j Øeevlee ie&lesšbkeâeje «eeces F&meJeerÙes DeYeJeled~

(Ke) efMeJejeef$e ›elekeâeues oÙeevevo: je$eew DeheMÙeled ÙeledSkeâ: cet<ekeâ: efMeJeesòeceeÁced DeemeeÅe vewJesÅecedDeMveeefle~

(ie) mJeYeefievÙee: efhele=JÙemÙe Ûe efveOeveb efJeueeskeäÙeoÙeevevomÙe ceveefme JewjeiÙe: GodYetle:~

(Ie) ÙeleerMJej efJejpeevevomÙe KÙeeefleb mebßeglÙe oÙeevevo:lemÙe heeMJex iele:~

(*) veJebyej, F&meJeerÙes ‘cete|lehetpeeJesoefJe®æe' Fefle efJe<eÙes keâeMeermLewe|JeÉodefYe:menoÙeevevomÙe Meem$eeLe&: DeYeJeled~

(Ûe) Dekeäštyej, F&mJeerÙes ceÁueJeemejsoerheeJeefue heJe&efCe Devesve cenelcevee YeeweflekeâMejerjcedDelÙepeled~

DevegJeeo

efvecveefueefKele ØeMveeW kesâ Gòej mebmke=âle ceW efueefKeS

10 1869

12 1875

29 1883

30

1883

10 1869

30 1883

1.

vle1824

keâeMÙeeb .......................................................... DeÙeeled~

DeYÙeeme:

2.

12 1875

3.

4.

efjkeäle mLeeve keâer hete|le keâerefpeS

cetueMebkeâjefveOeveb

cees#eJeeefhle:JewjeiÙeced

meceeÛeej-he$ew:

cegcJeehegÙeeË

ceÁueoerheeJeefue

ÙeMe: Mes<eleecedefvecveefueefKele MeyoeW keâer JeekeäÙe-jÛevee mebmke=âle ceWkeâerefpeS

efhelejew

DeemeeÅe

DevJes<šgced

heefjlÙepÙe

cees#eJeeefhle:

heeÛekeâ:

efvecveefueefKele Meyo-¤heeW kesâ efueÁ, efJeYeefkeäle SJebJeÛeve efueefKeS

Meyo¤he: efueÁ: efJeYeefkeäle: JeÛevecedhegefuueÁ: efÉleerÙee SkeâJeÛevecedhegefuueÁ: mehleceer SkeâJeÛevecedvehegbmekeâefueÁ: efÉleerÙee yengJeÛevecedvehegbmekeâefueÁ: le=leerÙee yengJeÛevecedvehegbmekeâefueÁ: mehleceer SkeâJeÛevecedm$eerefueÁ: mehleceer SkeâJeÛevecedhegefuueÁ: mehleceer SkeâJeÛevecedm$eerefueÁ: efÉleerÙee SkeâJeÛeveced

—

(keâ) Meem$eefJeefOeced Devegme=lÙe pevekeâesÓmÙe oMecesÓefveFefle veeceOesÙeced Dekeâjesled~

(Ke) ie=ns mJeYeefievÙee: efhele=JÙemÙe Ûe efJeueeskeäÙekeâLeb pevcece=lÙegyevOeveefveJe=efòeMÛemÙeeefoefle GodYetle:~

(ie) lemÙe efJepeÙeesodIees<emleoeveervlevew:heeÙee se fveÙej-efnvog-%eeveoee fÙevee r-ØeYe =e flee fYe:Øemeeefjle:~

(Ie) me: DeØewue, F&meJeerÙesmeJe&ØeLeced DeeÙe&meceepeced DemLeeheÙeled~

(*) leleMÛe me: Dekeäštyej, F&meJeerÙesJeemejs heJe&efCe %eevejeefMeÙe&leerMJejeÓÙebYeeweflekeâMejerjb efJeneÙe DeÙeeled~

—

(keâ) efhelejew ßeJeCekegâceej: mJemkeâvOes efveOeeÙeleerLe&Ùee$eeÙew ØeefmLele:~

(Ke) DeemeeÅe Skeâ: cet<ekeâ: efMeJeesòeceeÁcedvewJesÅeced DeMveeefle~

(ie) DevJes<šgced oÙeevevo: melÙeb efMeJecedyeng<eg mLeeves<eg meeOetveeb Ûe heeMJex iele:~

(Ie) heefjlÙepÙe cenelcee yegæ: efveJee&Ce-ØeehlÙeLeË jepeØeemeeob Jeves DeieÛÚled~

(*) cees#eJeeefhle: oÙeevevomÙe ceveefme mJeYeefievÙee:efveOeveb efJeueeskeäÙe keâLeb YeJesled FefleJewjeiÙe: GodYetle:~

(Ûe) heeÛekeâ: cen<ex: vevneR JesMÙeeÙee:JeMeesYetlJee lemcew efJe<eced Deooeled~

—

efhelejcedYegJevesMeeme$eeefCemeceeÛeejhe$ew:peesOehegjveiejskeâeMÙeecedmecJelmejsle=efhleced

30 1993

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

80 mebmJe=âle-8

5. efvecveefueefKele MeyoeW keâe hejmhej cesue keâerefpeSleeleesÓmÙeDeheMÙeledDeeJeemesJeejeCemÙeecedØeefleceeÛe&veelÙekeälJee

—

pevekeâesÓmÙeDeõe#eerledie=nskeâeMÙeecedcete|lehetpeeefJeneÙe

6. GoenjCe keâe DevegmejCe keâjkesâ efjkeäle mLeeveeW keâer hete|lekeâerefpeS

oerheeJeuÙeew oerheeJeuÙe: oerheeJeuÙeecedpeesOehegÙeez peesOehegÙe&: peesOehegÙee&cedcegcyeF&hegÙeez cegcyeF&hegÙe&: cegcyeF&hegÙee&ced

heelekeäÙeew heelekeäÙe: heelekeäÙeeced%eeveoeefÙevÙeew %eeveoeefÙevÙe:

%eeveoeefÙevÙeeced

—

oerheeJeueer —peesOehegjer —cegcyeF&hegjer —heelekeâer —%eeveoeefÙeveer —

Jeerj: Deyogue nceero:<ees[Me: hee":

eEnoer DevegJeeo

YeejleJemegvOeje ................................. mLeeveced DeueYeled~

DevegJeeo

leces .................................................. ØeehleJeeved~

DevegJeeo

—meejs mebmeej ceW Øeefmeæ nw efkeâ YeejleYetefce MetjJeerjeWkeâer peveveer nw~ ØeeÛeerve keâeue mes Deepe lekeâ DemebKÙe JeerjeW vesYeejleYetefce hej pevce efueÙee~ GveceW Deyogue nceero keâe veeceyengle ßeæe mes Ùeeo efkeâÙee peelee nw~ Fme Jeerj ßes<" keâe pevce

F&0 ceW Gòej ØeosMe kesâ ieepeerhegj efpeues ceW ‘Oeecehegj'veecekeâ ieeBJe ceW ngDee Lee~ Fvekeâer heeefjJeeefjkeâ efmLeefle yenglemeeceevÙe Leer~ yeÛeheve mes ner Deyogue nceero keâer ®efÛe kegâMleer,uee"er Ûeueeves Deewj ue#ÙeYeso keâjves ceW Leer~ FmeefueS meleleDeYÙeeme mes Fve KesueeW ceW Ùes yengle kegâMeue nes ieS~Deyogue nceero ves F&0 ceW efomebyej cenerves keâer meeleJeeRleejerKe ceW YeejleerÙe mesvee ceW ØeJesMe hee efueÙee~ JeneB FvneWvesDeheveer efve<"e Deewj ÙegæefvehegCelee mes mesvee kesâ DeefOekeâeefjÙeeW keâerÂef<š ceW efJeMes<e mLeeve Øeehle efkeâÙee~

— F&0 ceW heeefkeâmleeve osMe ves nceejs osMe hejDee›eâceCe efkeâÙee~ leye Deyogue nceero keâes ueenewj kesâ Ùegæ#es$e ceW‘keâmetj' veecekeâ mLeeve hej Ùegæ ceW ueieeÙee ieÙee~ heeefkeâmleeveosMe kesâ Øeefle Decesefjkeâe osMe keâe he#eheele meJe&efJeefole nw~FmeefueS Gme meceÙe Yeer Decesefjkeâe ves heeefkeâmleeve keâes DeYesÅe otjlekeâ ceej keâjves Jeeues hewšve šQkeâ meneÙelee kesâ efueS os efoS~ GmeÙegæ ceW YeejleerÙe mewefvekeâeW ves Me$eg mewefvekeâeW kesâ DeYesÅe Dem$eeW keâehetjs Glmeen kesâ meeLe ØeeflejesOe efkeâÙee~ Gve mewefvekeâeW ceW Deyoguenceero ves Deheves ØeeCeeW keâe YeÙe ÚesÌ[keâj hegâšyee@ue keâer lejnDeodYegle Ùegæ-keâewMeue Øeoe|Mele efkeâÙee~ Ùegæ ceW heeefkeâmleeveermewefvekeâeW kesâ heWâkesâ ieS ieesues ÙeÅeefhe DeYesÅe~ Deewj yengle Meefkeäle-mebhevve Les eEkeâleg Deyogue nceero ves GvnW ieWo kesâ meceeve ceevekeâjpeerhe hej ÛeÌ{keâj Deheves osMe keâer j#ee kesâ efueS DeodYegle keâewMeue

1933

1954

1965

1965

Øeoe|Mele efkeâÙee~ DeÛeevekeâ šQkeâeW ves meew neLe otj mes Deyoguenceero kesâ Thej yengle ner YeÙebkeâj ieesueeW keâes heWâkeâvee Meg¤ keâjefoÙee efheâj Yeer GvneWves OewÙe& OeejCe keâjkesâ JeneB nLeieesuesheWâkeâkeâj Me$eg mewefvekeâeW kesâ šQkeâ keâes ve<š efkeâÙee~ OevÙe nw JenMetjJeerj efpemeves Deheves jCekeâewMeue mes meeceevÙe meeOevee nesves hejYeer meeOevemebhevve heeefkeâmleeveer mesvee jeskeâ oer~ eEkeâleg neÙe!heeefkeâmleeveer mewefvekeâeW kesâ leermejs šQkeâ Éeje heWâkesâ ieS Skeâ ieesuesmes Deyogue nceero Jeerjieefle keâes Øeehle nes ieS~

—

(keâ) Yeejle JemegvOeje MetjJeerjeCeeb peveveer Deefmle,DeleSJe S<ee Øeefmeæe Deefmle~

(Ke) Deyogue nceero: Gòej ØeosMemÙe ieepeerhegj peveheos‘Oeecehegj' Fefle «eeces leces Je<ex pevce DeueYeled~

(ie) yeeuÙekeâeueeosJe nceeromÙe DeefYe®efÛe: ceuueefJeÅeeÙeeb,Ùeef<škeâeÛeeueves ue#ÙeYesos Ûe FlÙeslee<eg ›eâer[emegDeemeerled~

(Ie) me: mesveeÙee: DeefOekeâeefjCeeb Â<šew mJeefve<"Ùee ÙegæefvehegCeleÙee Ûe efJeMes<eb mLeeveceueYeled~

(*) YeejleheeefkeâmleeveÙegæs Deyogue nceero: mJeØeeCeeveebYeÙeb lÙekeälJee keâvogkeâ ›eâer[veced FJe DeodYeglebÙegækeâewMeueb Øeoe|MeleJeeved~

(Ûe) me: heeefkeâmleevemewefvekeâeveeb le=leerÙesve šw*dkesâveØeef#ehlesve Skesâve ieesuekesâve Jeerjieefleb ØeehleJeeved~

—

(keâ) ØeeÛeervekeâeueeosJe YeejleYetceew DemebKÙee:pevce DeueYeved~

(Ke) Demceekebâ osMes Deyogue nceeromÙe veecemceÙe&les~

1.

2.


efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSJeerje:

yengßeæÙee

1933

DeYÙeeme:

81mebmJe=âle-8

(ie) Deyogue nceeromÙe pevce«eeces

DeYeJeled~(Ie) heeefkeâmleeveosMeb Øeefle he#eheele:

meJe&efJeefole: Deefmle~(*) le=leerÙesve šw*dkesâve Øeef#ehlesve

Jeerjieefleb ØeehleJeeved~—

(keâ) Deyogue nceeromÙe pevce ieepeerhegj peveheos DeYeJeled~(Ke) Deyogue nceeromÙe yeeuÙeeosJe ›eâer[emeg efJeefMe<še

®efÛe: Deemeerled~(ie) Deyogue nceerosve Me$egmesveeÙee: Deveskeâe: šw*dkeâe:

veeefMelee:~(Ie) lesve mJeØeeCeeveeb lÙeeieb ke=âlJee osMemÙe ieewjJemÙe j#ee

ke=âlee~(*) Deyogue nceeromÙe osMeYeefkeäle: Demceekebâ ke=âles

DevegkeâjCeerÙee Deefmle~—

(keâ) MetjJeerj: YeejleYetceew Deyogue nceero veecve: Skeâ:DeYeJeled~

(Ke) hejcekegâMeue: DeefYecevÙeg: Oevege|JeÅeeÙeebDeefmle~

(ie) DeYesÅe: DecesefjkeâeosMesve heeefkeâmleeve osMeeÙešw*dkeâ: Øeoòe:~

1933

3.

4.

leces F&0 Je<ex GòejØeosMemÙe ieepeerhegj peveheos ‘Oeecehegj' Fefle

Decesefjkeâe osMemÙe

Skesâve ieesuekesâveDeyogue nceero:


efvecveefueefKele MeyoeW mes JeekeäÙe yeveeFS

MetjJeerj:

hejcekegâMeue:

DeYesÅe:

=

=

=

(Ie) Dee™{: DeMJes cenejeCe Øeleehe:Me$egmewefvekeâeved keâoueerJe=#ee: FJe Dekeâòe&Ùeled~

(*) Jeerjieefle: keâewMeuehetJe&kebâ Ùegæb kegâJe&ved nceero:osMej#eeÙew ØeehleJeeved~

—

ØeehleJeevedØeoòe:efueefKele:ke=âle:heef"leJeeved

—

—meejs mebmeej ceW Øeefmeæ nw efkeâ YeejleYetefceMetjJeerjeW keâer peveveer nw~ ØeeÛeerve keâeue mes Deepe lekeâDemebKÙe JeerjeW ves YeejleYetefce hej pevce efueÙee~ GveceWDeyogue nceero keâe veece yengle ßeæe mes Ùeeo efkeâÙee peeleenw~ Fme Jeerj ßes<" keâe pevce F&0 ceW Gòej ØeosMe kesâieepeerhegj efpeues ceW ‘Oeecehegj' veecekeâ ieeBJe ceW ngDee Lee~Fvekeâer heeefjJeeefjkeâ efmLeefle yengle meeceevÙe Leer~ yeÛeheve mesner Deyogue nceero keâer ®efÛe kegâMleer, uee"er Ûeueeves Deewjue#ÙeYeso keâjves ceW Leer~ FmeefueS meleled DeYÙeeme mes FveKesueeW ceW Ùes yengle kegâMeue nes ieS~

—


=

=

=

=

=

=

=

1933

Dee™{:

JeerjieeflebefvecveefueefKele MeyoeW ceW ØelÙeÙe efveoxMe keâerefpeS

keäleJelegkeälekeälekeälekeäleJeleg

ØeLece DevegÛÚso keâe eEnoer ceW DevegJeeo keâerefpeSYeejleJemegvOeje .............. hejcekegâMeue: DeYeJeled~DevegJeeo

efvecveefueefKele keâes Ùeeo keâerefpeSGòej

5.

6.

7.

cetKe&ceC[uecedmehleoMe: hee":

eEnoer DevegJeeo

ke=â<CehegjmÙe ............................................... oemÙeefle~'

DevegJeeo—ke=â<Cehegj kesâ heeme Skeâ Jeve ceW Skeâ mesceue keâe hesÌ[Lee~ JeneB efmevOegkeâ veece keâe keâesF& he#eer jnlee Lee~ Gmekeâer yeeršceW mJeCe& (meesvee) Glhevve neslee Lee DeLee&led Gmekeâer yeerš meesveeceW yeoue peeleer Leer~ Skeâ yeej keâesF& efMekeâejer Gme pebieue ceWDeelee nw~ Gmekesâ meeceves ner Jen yeerš keâjlee nw~ Yetefce hej efiejlesner Jen yeerš meesvee nes ieF&~ Gmekeâes osKekeâj efMekeâejerDeeMÛeÙe&Ûeefkeâle neslee nw~ Jen peeue hewâueekeâj Gme he#eer keâeshekeâÌ[lee nw Deewj efhebpejs ceW jKelee nw~ efheâj Gmes Iej ueekeâj JenefJeÛeej keâjlee nw—‘‘Fmes jepee keâes oslee ntB lees mebleg<š neskeâjjepee cegPes yengle meeje Oeve osiee~'

SJeb efJeÛeeÙe& ........................................ cetKe&ceC[ueced~~

DevegJeeo—Ssmee efJeÛeej keâjkesâ jepecenue peekeâj efveJesovekeâjlee nw—‘‘jepeved! he#eer meesves keâer yeerš keâjlee nw~ Deehe Fmes«enCe keâjW~'' Gmes heekeâj jepee KegMe neslee nw~ ceb$eer keâesyegueekeâj keânlee nw—‘‘ns ceb$eer! Fme efJeue#eCe he#eer keâes «enCekeâjes~'' leye ceb$eer yeesuee—‘‘jepeved! Ùen efMekeâejer cetKe& nw~efkeâmeer ves Yeer keâYeer Yeer keâesF& Yeer he#eer meesves keâer yeerš keâjlee ngDeeve osKee nw Deewj ve ner megvee nw~ Ùen efMekeâejer lees OeveueesYe kesâkeâejCe Pet" yeesue jne nw~ Fmes eEhepeÌ[s mes cegkeäle keâjkesâ ÚgÌ[JeeoerefpeS~'' ceb$eer keâer yeele megvekeâj jepee Gme he#eer keâes ÚesÌ[ osleenw~ leye Jen he#eer peuoer mes GÌ[keâj Éej kesâ Thej yew" ieÙee~meYeer kesâ meeceves Jen meesves keâer yeerš keâjlee nw Deewj Fmekesâ yeeo

82 mebmJe=âle-8

heMÛeelleehe keâjles ngS Jes peye lekeâ Gmekeâes hekeâÌ[ves keâe ØeÙelvekeâjles nQ leye lekeâ Jen GÌ[keâj Ûeuee ieÙee Deewj Gmeves ÙenMueeskeâ yeesuee—henues lees ceQ cetKe& ntB otmeje efMekeâejer~ Fmekesâ yeeo jepee Deewjceb$eer, ÙeneB lees meYeer cetKeeX keâe mecetn nw~

—

(keâ) efmevOegkeâ: veecve: he#eer Skeâefmceved Jeves Meeuceefue:Je=#es Jemeefle mce~

(Ke) heef#eCe: mJeCe&hegjer<eb Â<šdJee JÙeeOe: DeeMÛeÙe&-Ûeefkeâle: DeYeJeled~

(ie) DeeKesškeâ: leb he#eeR «enerlegb peeueb ØemeejÙeefle~(Ie) ØeLece: cetKe&: mJeÙeb he#eer Deefmle~(*) meJez: cetKee&Ceeb ceC[ueced Deefmle~

—

(keâ) lemÙe hegjer<es GlheÅeles mce~(Ke) Skeâoe keâefMÛeod leefmceved Jeves DeeieÛÚefle~(ie) JÙeeOe: ØemeejÙeefle~(Ie) Sveb efveJesoÙeeefce Ûesled mebleg<šes jepee ØeYegleb

ce¢eb oemÙeefle~(*) Yees ceefv$eved! efJeue#eCeesÓÙeb ie=nerleJÙe:~(Ûe) efÉleerÙe: cetKe&: ~

—

(keâ) efmevOegkeâ veecve: he#eer mJeCe&hegjer<eb keâjesefle mce~(Ke) JÙeeOesve peeueb ØemeeÙe& he#eer ie=nerle:~(ie) DeeKesškeâ: leb he#eeR je%e: heeMJex DeveÙeled~

1.

2.

3.


efjkeäle mLeeve YeefjSmJeCe&ced

JÙeeOe:leb he#eeR «enerlegb peeueb

je%es Oeveb

he#eeRheeMeyevOekeâ:


DeYÙeeme:

(Ie) ceefv$eCee me: he#eer DeefJeceesÛeÙeled~(*) heef#eCee Gkeäleb Ùeled De$e leg meJex cetKee&: meefvle~

—

ieÛÚefleieÛÚle:ieÛÚefvleieÛÚefmeieÛÚLe:ieÛÚeefceieÛÚeJe:ieÛÚece:

—

(keâ) mJeCe&cedheef#eCe: hegjer<es GlheÅeles mce~

(Ke) hegjle:Ûeewj: je%e: SJe heueeefÙele:~

(ie) ØemeeÙe&mee m$eer mJeheg$emÙe j#eeÙew nmleew peveevedDeenJeÙeefle~

(Ie) Øeemeeosheef#eCee Gkeäleb Ùeled Deefmceved leg meJex cetKee&:ØeleerÙevles~

(*) heeMeyevOekeâ:S<e: leg cenecetKe&: Deefmle~

4.

5.

hejmhej cesue keâerefpeSJele&ceeve keâeue: Yetlekeâeue:

DeieÛÚledDeieÛÚlecedDeieÛÚvedDeieÛÚ:DeieÛÚlecedDeieÛÚcedDeieÛÚeJeDeieÛÚece


meesvee~mJeCe&ced

meeceves~hegjle:

hewâueekeâj~ØemeeÙe&

dcenue ceW~

Øeemeeos

efMekeâejer~heeMeyevOekeâ:

=

=

=

=

=

OeÇgJe:De<šeoMe: hee":

eEnoer DevegJeeo

hegje ....................................................... hetjefÙe<Ùeefle~''

DevegJeeo—ØeeÛeerve keâeue ceW Gòeeveheeo veece kesâ Skeâ jepee Les~Gvekeâer oes heeflveÙeeB LeeR—megveerefle Deewj meg®efÛe~ megveerefle yeÌ[erDeewj meg®efÛe Úesšer Leer~ Úesšer helveer meg®efÛe jepee keâes yenglehÙeejer Leer~ meg®efÛe keâe heg$e Gòece efhelee keâe yengle hÙeeje Lee~eEkeâleg megveerefle keâe heg$e OegÇJe Gme Gòeeveheeo keâe Jewmee mvesn keâehee$e veneR Lee~Skeâ yeej jepee Gòeeveheeo eEmenemeve hej yew"s Les~ Gvekeâer ieeso ceWGòece yew"e Lee~ Gmes osKekeâj OegÇJe ves Yeer ieeso ceW ÛeÌ{vee Ûeene~leye meg®efÛe ves F&<Ùee& Deewj Ieceb[ mes [eBšles ngS keâne—‘‘Jelme!

legcneje ceveesjLe yeskeâej ner nw~ meewle kesâ ieYe& mes Glhevve legce cesjsheg$e kesâ yejeyej kewâmes nesvee Ûeenles nes? Fme jepeeEmenemeve kesâÙeesiÙe cesje heg$e Gòece ner nw~''Fme Deheceeve mes Deenle yeeuekeâ OegÇJe ves ceeB kesâ heeme peekeâjDeheves og:Ke keâes yeleeÙee~ Fmekesâ yeeo megveerefle yeesueer—‘‘heg$e!og:Ke cele keâjes~ YeieJeeve keâer MejCe ceW peeDees~ Jes ner Deheveerke=âhee mes legcneje ceveesjLe hetCe& keâjWies~''

—ceelee keâer Dee%ee mes OegÇJe ceOeg veecekeâ ceneJeve ceWieÙee~ mehle $e+ef<eÙeeW kesâ hejeceMe& mes Gmeves JeneB Ieesj lehemÙee keâer~lehemÙee mes Øemevve neskeâj YeieJeeve efJe<Ceg ves Gme yeeuekeâ keâesoMe&ve efoS~ YeieJeeve keâer ke=âhee mes OegÇJe ves ßes<" mes ßes<" heo Øeehle

DevegJeeoceeleg: Dee%eÙee ................................................. veeefmle~

83mebmJe=âle-8

efkeâÙee~ efhelee keâe cenue Deewj jepeheo Øeehle efkeâÙee~ Deewj cejves kesâyeeo Jen DeekeâeMe ceW Gòej efoMee ceW mehlee|<e ceb[ue kesâ heeme ceWOegÇJeleeje kesâ ¤he ceW efmLej nes ieÙee~ Deewj Gmekeâer ceelee yengle nerefvece&ue leeje neskeâj ve#e$e ceb[ue meoe kesâ efueS efmLele nw~yeeuekeâ OegÇJe ves Yeer ÂÌ{ mebkeâuhe mes meJeexÛÛe heo keâes Øeehle efkeâÙee~meÛe nw, ÂÌ{ FÛÚeMeefkeäle efve<heâue veneR peeleer nw~ ceveeskeâeceveeDeeWkeâe ceeie& ÂÌ{ mebkeâuhe kesâ meeceves efve<heâue veneR nw~

—

(keâ) jepee GòeeveheeomÙe helvÙees: veeefcve mle: —

megveerefle: meg®efÛeMÛe~(Ke) OegÇJemÙe efheleg: veece Deefmle Gòeeveheeo:~(ie) OegÇJe: mJeefheleg: GòeeveheeomÙe De¿s Deejes{gced

SsÛÚled~(Ie) Gòece: meg®Ûes: heg$e: Deemeerled~(*) OegÇJe: lehe: keâlegË ceOegveecekebâ ceneJeveced DeieÛÚled~(Ûe) OegÇJee FÛÚeMeefkeäle: efve<heâuee ve peeÙeles~

—

(keâ) GòeeveheeomÙe És Deemleeced~(Ke) OegÇJe: heg$e: Deemeerled~(ie) lemÙe De¿s Deemeerve: Deemeerled~(Ie) OegÇJeesÓefhe efheleg: Deejes{gced ~(*) MejCeb ieÛÚ~

—

(keâ) ØeeÛeervekeâeue ceW Gòeeveheeo veece kesâ Skeâ jepee Les~(Ke) Gvekeâer oes heeflveÙeeB LeeR~(ie) Úesšer jeveer meg®efÛe jepee keâes yengle efØeÙe Leer~

1.

2.

3.

efvecveefueefKele ØeMveeW keâe mebmke=âle ceW Gòej oerefpeS

efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeShelvÙeew

megveerles:Gòece:

De¿s SsÛÚledYeieJele:


DeYÙeeme:

(Ie) heg$e! legcneje ceveesjLe JÙeLe& ner nw~(*) Jes ner Deheveer ke=âhee mes legcnejs ceveesjLe keâes hetCe&

keâjWies~—

(keâ) OegÇJe: je%e: GòeeveheeomÙe heg$e: Deemeerled~(Ke) lesve cenòehe: ke=âle:~(ie) YeieJele: ke=âheÙee OegÇJesCe Gòece: heo: Øeehle:~(Ie) F&MJej: lemcew oMe&veced Deooeled~(*) OegÇJee FÛÚeMeefkeäle: JÙeLee& ve peeÙeles~(Ûe) DemceeefYe: heefjßeceer YeefJeleJÙe:~(Ú) Ùe$e ceveesjLe: Deefmle le$e efve<heâuee veeefmle~

—

lemÙe SJecenled lehe:efve: heâueeeEmen: Deemeveced

—

(keâ) helveer je%e: GòeeveheeomÙe keâefve<"eF&<Ùee&ueg ØeJe=lÙee: Deemeerled~

(Ke) meceerhes OegÇJe: mJeefheleg: DeieÛÚled lemÙeDe¿s Ûe GheJesefMelegced SsÛoled~

(ie) ceeleg: OegÇJe: Dee%eÙee lehe: keâlegË ceOegveecekesâceneJeves DeieÛÚled~

(Ie) efØeÙelej: Gòece: je%e: heg$e: Deemeerled~(*) OegÇJeme¿uhe: keâoeefhe efve<heâue: ve

YeJeefle~

4.

5.

6.


efvecveefueefKele mebefOe keâerefpeSlemÙewJecenòehe:efve<heâueeeEmenemeveced

efvecveefueefKele MeyoeW mes JeekeäÙe-jÛevee keâerefpeShelveer

meceerhes

ceeleg:

efØeÙelej:OegÇJeme¿uhe:

+ =

+ =

+ =

+ =

=

=

=

=

=

eEnoer DevegJeeo

pejemevOe: ............................................ meb%ee DeYeJeled~

DevegJeeo—pejemebOe jepee ye=nõLe keâe heg$e Lee~ meceÙe yeerleveskesâ meeLe peye jepee ye=nõLe kesâ keâesF& mebleeve veneR ngF&~ leye Jenyengle eEÛeeflele ngS~ Skeâ yeej Skeâ efmeæ heg®<e Gvekesâ cenue ceWGheefmLele ngS~ leye Gve efmeæ heg®<e ves jepee ye=nõLe kesâ efueSSkeâ GheeÙe efkeâÙee~ efmeæ heg®<e ves jepee keâes Skeâ Deece efoÙee~Gme heâue keâes ueskeâj jepee ves Deheveer oesveeW heeflveÙeeW keâes DeeOee-DeeOee Yeeie keâjkesâ Keeves kesâ efueS efoÙee~ keâeueeblej ceW Gve oesveeWmes DeeOes-DeeOes Mejerj kesâ ¤he ceW Skeâ-Skeâ heg$e ngS~ Gve Mejerj

kesâ eEhe[eW keâes peje veece keâer efveMeeÛejer (je#emeer) ves SkeâekeâejDeLee&led Skeâ keâj efoÙee~ FmeefueS Gvekesâ heg$e keâe veece ‘pejemebOe'nes ieÙee~

—ceneYeejle keâeue ceW peye keâewjJe-heeb[JeeW kesâ yeerÛeÙegæ ngDee leye Fme Jeerj ves ogÙeexOeve kesâ he#e ceW Ùegæ efkeâÙee~pejemebOe kesâ meeLe Yeerce keâe ceuueÙegæ (kegâMleer) ngDee~ GmeÙegæ ceW Yeerce keâes nleeslmeeefnle osKekeâj ßeerke=â<Ce ves ketâšveerefle kesâDevegmeej Yeerce kesâ Øeefle mebkesâle efkeâÙee~ mebkesâle kesâ Éeje ßeerke=â<Ceves Skeâ Ieeme ueskeâj Gmes yeerÛe mes efJeYeeefpele efkeâÙee~ FMeejs cee$e

DevegJeeo

ceneYeejlekeâeues ........................................... ØeehleJeeved~

pejemevOe:SkeâesveeEJeMeefle: hee":

84 mebmJe=âle-8

mes Yeerce ves Yeer pejemebOe kesâ hewj kesâ Thej Dehevee hewj jKekeâjDeewj otmejs neLe ceW hekeâÌ[keâj Gmekesâ Mejerj keâes oes YeeieeW ceWyeeBš efoÙee~ Mejerj yeBš peeves mes pejemebOe Jeerjieefle keâes Øeehle nesieÙee~

—

(keâ) jepee ye=nõLemÙe heg$emÙe veece pejemevOe: Deemeerled~(Ke) jepee ye=nõLemÙe jepeØeemeeos Skeâ: efmeæ: heg®<e:

GheefmLele: DeYeJeled~(ie) Deeced! JehegefheC[ew peje veeceeKÙee efveMeeÛeÙee&

Skeâekeâej: ke=âleJeleer~(Ie) ceneYeejles keâewjJe-heeC[JeÙeesce&OÙeW Ùegæced

DeYeJeled~(*) pejemevOesve men YeercemÙe ceuueÙegæced DeYeJeled~(Ûe) Yeerce: pejemevOemÙe Jehegb YeeieÉÙes DeefJeYeepeÙeled

Ùesve me: Jeerjieefleb ØeehleJeeved~—

(keâ) pejemevOemÙe efheleg: veece Deemeerled~(Ke) efmeæheg®<e: GheefmLele: DeYeJeled~(ie) men YeercemÙe Ùegæced DeYeJeled~(Ie) Yeerce: pejemevOeÙeesce&OÙes nleeslmeeefnle:

DeYeJeled~(*) ie=nerlJee ke=â<Ce: leled efJeYeepeveb ke=âle:~

—

(keâ) pejemevOe: ÙegækeâueeÙeeb efvehegCe: Deemeerled~(Ke) efmeæheg®<esCe je%es heâueced Deooeled~(ie) ceneYeejles keâewjJe-heeC[JeÙeesce&OÙes Ùegæ: DeYeJeled~(Ie) ke=â<Cesve ketâšveereflevee: Yeerceb Øeefle mebkesâleb ke=âleJeeved~(*) Yeerce: pejemevOemÙe heeoesheefj heeob mLeeheefÙelJee leced

DeÛeerjÙeled~(Ûe) pejemevOe: Jeerjieefleb ØeehleJeeved~

—

(keâ) meceÙe yeerleves hej jepee ye=nõLe kesâ peye keâesF&mebleeve veneR ngF& leye Jen eEÛeeflele ngS~

(Ke) Gve Mejerj kesâ šgkeâÌ[eW keâes peje veece keâer efveMeeÛejerves efceueekeâj Skeâ keâj efoÙee~

(ie) leye pejemebOe veece kesâ Fme Jeerj ves keâewjJe he#eDeLeJee ogÙeexOeve kesâ he#e ceW Ùegæ efkeâÙee~

1.

2.

3.

4.


GefÛele heo mes efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSye=nõLe:

jepeØeemeeospejemevOesve

Yeerce:

le=Cebmebmke=âle ceW DevegJeeo keâerefpeS


DeYÙeeme:

(Ie) Gme ceuueÙegæ ceW Yeerce keâes nleeslmeeefnle osKekeâjßeerke=â<Ce ves ketâšveerefle kesâ Devegmeej Yeerce keâes mebkesâleefkeâÙee~

(*) ßeerke=â<Ce kesâ mebkesâle kesâ Devegmeej Yeerce ves pejemebOekesâ hewj kesâ Gâhej hewj jKekeâj Deewj otmejs neLe meshekeâÌ[keâj Mejerj keâes oes YeeieeW ceW yeeBš efoÙee~

(Ûe) Mejerj kesâ yeBš peeves mes pejemebOe Jeerjieefle keâes Øeehlenes ieÙee~

—

(keâ) keâeueevlejsje%e: ye=nõLemÙe helvÙeeYÙeeced Deæ&-

Deæ& MejerjYeeies Éew heg$eew DeYeJeleeced~(Ke) Øeemeeos

Skeâoe je%e: Skeâ: efmeæheg®<e: Deeiele:~(ie) ceuueÙegæced ~

Yeerce-pejemevOeÙeesce&OÙes DeYeJeled~(Ie) efJeYeeefpele:

Yeercesve pejemevOemÙe Mejerjb ÉÙees: YeeieÙees:~

(*) ie=nerlJeeYeercesve pejemevOemÙe heeob me: Yetceewheeeflele:~

—

Depe&gve:Yeerce:ogÙeexOeve:vekegâue-menosJe:ke=â<Ce:õesheoer

—

keâeueevlejsjepeØeemeeo:Skeâekeâej:nleeslmeeefnle:ketâšveerlÙeevegmeejcedheeoesheefj

5.

6.

7.

+

+

+

+

+

+


meceÙe yeerleves hej~keâeueevlejs

cenue ceW~ØeemeeoskegâMleer

ceuueÙegæcedyeeBš efoÙee~

efJeYeeefpele:hekeâÌ[keâj~

ie=nerlJee

efvecveefueefKele MeyoeW ceW cesue keâerefpeSieeC[erJecedceuueÙegæcedieoeOevegyee&CeJesCeg:JesCeer

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSkeâeue Devlejsjepe Øeemeeo:Skeâ Deekeâej:nle Glmeeefnle:ketâšveerlÙee: Devegmeejcedheeo Gheefj

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

85mebmJe=âle-8

efÛeefkeâlmekeâ: Ûejkeâ:eEJeMeefle: hee":

eEnoer DevegJeeo

MejerjceeÅeb ............................................ Deew<eOeb oerÙeles~

hejb ..................................................... mJemLeeÛejCeced~

DeYÙeeme:

DevegJeeo

DevegJeeo -


—Mejerj henuee Oece& keâe meeOeve nw, Meem$e keâe ÙenJeekeäÙe hetjer lejn mes GefÛele nw~ mJemLe Mejerj kesâ efyevee peerJevekeâer Ùee$ee kewâmes efmeæ (meheâue) nes mekeâleer nw~ efÛeefkeâlmeeMeem$eceW Ûejkeâ mebefnlee veece keâe DeeÙegJexo keâe «ebLe ve kesâJeue meyemeshegjevee nw Deefheleg meyemes ßes<" Yeer nw~ efkeâme jesie keâe keäÙee ue#eCenw, keäÙee efnlekeâj nw Deewj keäÙee GheÛeej nw? Ùen meye ÙeneBefÛeefkeâlmeeÛeeÙe& Ûejkeâ ves efJemleej mes Jee|Cele efkeâÙee nw~ cene|<eÛejkeâ keânles nQ—Ùen Mejerj efveefMÛele ¤he mes heeBÛe YeeweflekeâlelJeeW mes yevee nw~ Deewj Fme Mejerj keâer heeBÛe FbefõÙeeB nQ DeewjFbefõÙeeW keâes JeMe ceW jKevee mJemLe jnves keâe lejerkeâe nw~Deewj Yeer Fme Mejerj kesâ leerve oes<e nQ—Jeele (JeeÙeg), efheòe Deewjkeâheâ~ Fve leerveeW oes<eeW kesâ Demeceeve nesves hej Mejerj ceW jesie Glhevvenesles nQ~ Fme Øekeâej Mejerj kesâ oes<eeW keâe Demeblegefuele nesvee ner jesienw Deewj Fve oes<eeW keâe meceeve jnvee GheÛeej nw~ Fve oes<eeW keâercee$eeDeeW ceW meblegueve nes FmeefueS jesieer keâes Deew<eefOe oer peeleer nw~

—eEkeâleg Ùeefo Deenej DeeÛeej kesâ efJe<eÙe ceW JÙeefkeälemebÙeceer nes lees Mejerj kesâ oes<e mJeÙeb ner meceeve cee$ee ceW jnles nQ~keâype nesves hej Yeespeve keâjvee efJe<e kesâ meceeve nw—FmeefueSJÙeefkeäle keâes efnlekeâejer Yeespeve keâjves Jeeuee, meblegefuele cee$ee ceWKeeves Jeeuee Deewj $e+leg kesâ Devegketâue Keeves Jeeuee nesvee ÛeeefnS~ceve Deewj Mejerj Skeâ-otmejs hej Deeefßele nQ~ mJeemLÙe keâer j#eekesâ efueS ve kesâJeue Megæ Deenej, mJeÛÚ JeeÙeg, efvece&ue peue,ÙeLeesefÛele JÙeeÙeece DeeJeMÙekeâ nw Deefheleg ceve keâer Megefæ Yeer yengleDeeJeMÙekeâ nw~ FmeefueS meoeÛeejer Deewj mebÙeceer nesvee mJeemLÙekesâ efueS Deefle DeeJeMÙekeâ nw~

—

(keâ) Mejerjced~(Ke) Ûejkeâ mebefnlee~(ie) he_Ûe~(Ie) $eÙe:~(*) Deenej-DeeÛeej efJe<eÙes~(Ûe) jesieced~(Ú) Yeespeveced~

1.

2.

3.

4.

5.

6.

efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeShe_ÛeYetleelcekeâ:

efheòe: oes<ee:Yeespeveb

efnleYegJedâ, efceleYegJedâ $e+legYegJedâ

jbieerve heoeW kesâ DeeOeej hej ØeMve efvecee&Ce keâerefpeS

efvecveefueefKele keâLeve Megæ nQ DeLeJee DeMegæefueefKeS

DeMegæ:DeMegæ:

DeMegæ:

Megæ:Megæ:

efvecveefueefKele MeyoeW mes JeekeäÙe yeveeFSMejerjced

Ghehevvecedefveoeveb

GheÛeej:

efJe<ecedmeoeÛeej:

efvecve MeyoeW kesâ DeLe& efueefKeShenueemeyemes hegjeveeFueepejesieer kesâ efueS

—

(keâ) efn osn:~(Ke) Jeele:, keâheâ: Fefle $eÙe: MejerjmÙe~(ie) DepeerCex efJe<eced~(Ie) Dele: peve: Ûe

mÙeeled~—

(keâ) kebâ efJevee peerJeveÙee$ee ve efmeæb YeefJelegcen&efle?(Ke) Deew<eOeb keâmcew oerÙeles?(ie) mJemLe: YeefJelegb keâmÙe Megefæ: Deefhe Dehesef#elee YeJeefle?(Ie) Mejerjs kesâ<eeb ØeceeCes efJe<eces peeles jesiee: peeÙevles?(*) jesieb eEkeâ keâleg&ced Deew<eOeb oerÙeles?

—

(keâ) Ûejkeâmebefnlee DeeOegefvekeâlece: «evLe: Deefmle~

(Ke) MejerjmÙe he_Ûe oes<ee: YeJeefvle~(ie) DemebÙecesve MejerjmÙe oes<eeCeeb meceleesueveb YeJeefle~

(Ie) mJeemLÙe-j#eeÙew oes<eeCeeb meceleesueveb YeJeefle~

(*) FefvõÙe-efve«en: mJemLeeÛejCeced~—

(keâ) Mejerjced DeeÅeb Oece&meeOeveb Deefmle~(Ke) Ghehevveced mJemLeMejerjb efyevee peve: efkeâceefhe efmeæb

ve keâlegË Mekeäveesefle Fefle Meem$e JeekeäÙeb meJe&Lee~

(ie) efveoeveced Deew<eOesCe jesieeCeeb YeJeefle~(Ie) GheÛeej: oes<eeCeeb meceleesueves jesiemÙe

mecYeJeced~(*) efJe<eced DepeerCe&s Yeespeveb Deefmle~(Ûe) meoeÛeej: mJeemLÙeeÙe DelÙeeJeMÙekeâ:

Deefmle~—

DeeÅecedØeeÛeervelece:GheÛeej:®iCeeÙe

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

86 mebmJe=âle-8

metÙe&mÙe Meefkeäle:SkeâeEJeMeefle: hee":

eEnoer DevegJeeo

Deefmceved ............................................. $e+leJe: YeJeefvle~

DeeOegefvekesâ ................................................. mJeeref›eâÙeles~

SJecesJe ........................................................ Gheemevles~

DevegJeeo

DevegJeeo

DevegJeeo

—Fme yeÇÿeeb[ ceW yengle meejs «en-ve#e$e nQ~ DeekeâeMeceW efoKeeF& osves Jeeues cebieue, yegOe, ieg®, Meefve Deeefo «en-ve#e$eeWceW metÙe& Yeer Skeâ ve#e$e (leeje) nw~ Fmekesâ ØekeâeMe mes ner he=LJeer,Ûebõeefo ØekeâeefMele nesles nQ~ Ùen ve#e$e Tpee& keâe (Meefkeäle keâe)ceneœeesle nw~ Fmeer mes ner Ùen mebmeej ieefleMeerue nw~ Jew%eeefvekeâFmekeâer Tpee& kesâ Øeefle efJeMes<e ¤he mes GvcegKe (GÅele) nQ~ metÙe&mebmeej keâes ØekeâeefMele keâjves Jeeuee nw~ Ùen ve kesâJeue DebOekeâejner ve<š keâjlee nw Deefheleg meceÙe kesâ efveÙeceve mes cenerveeW Deewj$e+legDeeW keâe pevekeâ Yeer nw~ Fmekeâer T<cee keâer DeefOekeâlee mesJemeble, «eer<ce, Je<ee& Deewj keâceer mes Mejod, nsceble Deewj efMeefMej$e+legSB nesleer nQ~

—DeeOegefvekeâ Ùegie ceW ceMeerve Deeefo kesâ mebÛeeueve kesâefueS Deewj Keevee yeveeves kesâ keâeÙe& ceW metÙe& keâer Tpee& keâe GheÙeesieefkeâÙee peelee nw~ ieeBJeeW ceW peneB efJeÅegle kesâ meeOeve keâce nQ, JeneBefove ceW Ùeb$eeW kesâ ceeOÙece mes Skeâef$ele keâer ieF& efJeÅegle ner ØeÙeesiekeâer peeleer nw~ Deye Kesleer kesâ keâeÙeeX ceW Yeer Fmekeâe GheÙeesie efkeâÙeepeelee nw~ kegâSB kesâ peue mes KesleeW keâer eEmeÛeeF& kesâ efueS veS Ùeb$emetÙe& keâer Meefkeäle mes mebÛeeefuele nesles nQ~peerJeve kesâ mJeemLÙe kesâ efueS Yeer metÙe& keâer yengle yeÌ[er Yetefcekeâenw~ yengle-meer Ùeesie-ef›eâÙeeSB Fmekeâer Oethe ceW ner keâer peeleer nQ~Fmekeâer efkeâjCeeW kesâ ØeYeeJe mes lJeÛee kesâ Deveskeâ jesie ve<š neslesnQ~ $e+ef<e DeLeJe& kesâ Devegmeej Gieles metÙe& keâer efkeâjCeeW Éeje DeeOesefmej ceW nesves Jeeueer heerÌ[e otj keâer pee mekeâleer nw~ FmeefueSefÛeefkeâlmee kesâ #es$e ceW Yeer Øeeke=âeflekeâ efÛeefkeâlmee kesâ ¤he ceW metÙe&nceeje Ghekeâej keâjves Jeeuee nw~ Meejerefjkeâ Meem$e ceW metÙe& keâerefkeâjCeeW keâe mesJeve hees<eCe kesâ ¤he ceW mJeerkeâej efkeâÙee peelee nw~

—Ssmes ner heÙee&JejCe kesâ j#eCe ceW Yeer metÙe& keâeÙeesieoeve DeefJemcejCeerÙe nw~ keäÙeeWefkeâ Fmekeâer efkeâjCeW peue ceW"b[keâ Deewj heefJe$elee keâes ueeleer nQ~ heewOeeW Deewj JevemheefleÙeeW keâeefJekeâeme Yeer metÙe& keâer T<cee kesâ efyevee mebYeJe veneR nw~ FmekeâerefkeâjCeeW kesâ DeYeeJe ceW Ùen Jeve-mebheoe efJeve<š ner nes peeS~FmeefueS he=LJeer hej meYeer keâe peerJeve metÙe& hej ner DeeOeeefjle nw~Fme Øekeâej metÙe& nceW peerJeve Deewj Tpee& oskeâj yengle yeÌ[eGhekeâej keâjlee nw~ FvneR iegCeeW kesâ keâejCe ueesie Fmekeâes hetpeles nQ~

DeYÙeeme:

1.

2.

3.

4.

5.


efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSpeieledDemÙe

ceemeeveeb $e+letveebÛekeâefleheÙe:



jbieerve MeyoeW kesâ DeeOeej ØeMveeW keâe efvecee&Ce keâerefpeS

—

(keâ) yeÇÿeeC[s «enve#e$eeefCe meefvle~(Ke) metÙe&: Tpee&Ùee: ceneœeesle: Deefmle~(ie) DeeOegefvekesâ Ùegies Ùev$eeoerveeb mebÛeeueveeÙe

heekeâkeâce&efCe Ûe metÙeexpe&me: GheÙeesie: ef›eâÙeles~(Ie) metÙe&mÙees<ceCe: DeeefOekeäÙesve Jemevle-«eer<ce-Je<ee&

Fefle $e+leJe: YeJeefvle~(*) metÙe&mÙees<ceeCeb efJevee heeoheeveeb Jevemheefleveeb Ûe

efJekeâeme: ve YeefJe<Ùeefle~(Ûe) metÙe&: DemceYÙeb peerJeveced Tpee& Ûe olJee

cenoghekeâjesefle~—

(keâ) metÙexvewJe Fob ieefleMeerueceefmle~(Ke) ke=âef<ekeâce&meg GheÙeesie: ef›eâÙeles~(ie) keâeuemÙe efveÙeecekeâlJeeled metÙe&:

pevekeâeshÙeefmle~(Ie) Ùeesieef›eâÙee: metÙe&mÙeehelehes ef›eâÙevles~

—

(keâ) Deefmceved yeÇÿeC[s yentefve «enve#e$eeefCe meefvle~(Ke) metÙe&mÙe ØekeâeMesve he=LJeer Ûevõcee Ûe ØekeâeMesles~(ie) DeeOegefveJebâ Ùegies metÙe&mÙe MekeälÙee: yeng GheÙeesie:

ef›eâÙeles~(Ie) mJemLes peerJeves Deefhe metÙe&mÙe cenleer Yetefcekeâe Deefmle~(*) metÙe&: DemceYÙeb peerJeveced Tpee& Ûe olJee

cenoghekeâjesefle~—

(keâ) Fmekesâ ØekeâeMe mes ner he=LJeerÛebõeefo ØekeâeefMele nesles nQ~(Ke) metÙe& Tpee& keâe ceneœeesle nw~(ie) yengle-meer Ùeesieeef›eâÙeeSB Fmekeâer Oethe ceW ner keâer

peeleer nQ~(Ie) Fmekeâer efkeâjCeeW kesâ ØeYeeJe mes ner lJeÛee kesâ Deveskeâ

jesie ve<š nesles nQ~(*) peerJeeW kesâ mJeemLÙe kesâ efueS metÙe& keâer yengle yeÌ[er

Yetefcekeâe nw~—

(keâ) #es$eeCeeb mesÛeveeLeË vetleveeefve Ùev$eeefCe keâLebmebÛeeefueleeefve YeJeefvle?

87mebmJe=âle-8

(Ke) keâmÙe ØekeâeMesvewJe he=LJeerÛevõeoÙeMÛe ØekeâeMevles?(ie) metÙeex<ceeCeb efJevee kesâ<eeb efJekeâeme: ve mecYeJeefle?(Ie) peerJeeveeb keâmÙeeLeË metÙe&mÙe cenleer Yetefcekeâe Deefmle?(*) metÙe&mÙe jMceerveeceYeeJes keâe efJeve<še YeefJe<Ùeefle?

—

ÛevõesoÙe:YetefcekeâeefmleDevesve SJeDemÙeesheÙeesiecedDemÙe Tpe&me:metÙe& DeeOeeefjleced

—

6.

+

+

+

+

7.

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe DeLeJee mebefOe-efJeÛÚsokeâerefpeS

Ûevõ DeeoÙe:Yetefcekeâe DeefmleDevesvewJeDemÙe GheÙeesiecedDemÙeespe&me:metÙee&Oeeefjleced

efvecveefueefKele MeyoeW mes mebmke=âle ceW JeekeäÙe-jÛeveekeâerefpeS

=

=

+ =

=

+ =

+ =

(keâ) yentefve Deefmceved yeÇÿeeC[s «enCe #e$eeefCemeefvle~

(Ke) Tpe&me: metÙe&: ceneœeesle: Deefmle~(ie) jMceerveeced metÙe&mÙe ØeYeeJesCe peues MewlÙeb

heeJevelJe_Ûe YeJeefle~(Ie) ØekeâeMekeâ: metÙe&: mebmeejmÙe Deefmle~(*) lJeÛeeÙee: metÙe&mÙe jMceerveeb ØeYeeJesCe

Deveskeâe: jesiee: veMÙeefvle~—

ØekeâeMevlesTpe&me:mesÛeveeLe&cedlJeÛeeÙee:mebheesef<ekeâeGheemevles

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

=

yentefve

Gâpe&me:jMceerveeb

ØekeâeMekeâ:lJeÛeeÙee:

efvecveefueefKele MeyoeW kesâ DeLe& efueefKeSØekeâeefMele nesles nQTpee& keâemeeRÛeves kesâ efueSlJeÛee kesâhees<eCe keâjves Jeeueerhetpee keâjles nQ

8.

eEnoer DevegJeeo

DeYÙeeme:

DeeÛeej: ........................................................ YegpÙeles~


DeeMeÙe efueefKeS

u

u

u

u

u

u

u

u

u

u

DeeÛejCe meyemes yeÌ[e Oece& nw~ßeæeueg %eeve Øeehle keâjlee nw~efJeÉeve meye peien Deeoj heelee nw~ueeueÛe heehe keâe keâejCe nw~DeÛÚeF&-yegjeF& mebieefle mes hewoe nesleer nw~meceÙe keâes yeyee&o keâjves hej efJeÅee keâneB?efJeJeskeânervelee Ieesj DeeheoeDeeW keâer peveveer nw~$egefšÙeeW mes cegmeeryeleW yeÌ{ peeleer nQ~LeesÌ[er (DeOekeâÛejer) efJeÅee YeÙeevekeâ nw~pewmee efkeâÙee peelee nw Jewmee Yeesiee peelee nw~

—

(keâ) DeefJeJeskeâ: hejceeheoeb heoced Deefmle~(Ke) ßeæeJeeved %eeveb ueYeles~(ie) efJeÉeved meJe&$e hetpÙeles~(Ie) ueesYe: heehemÙe keâejCeced Deefmle~(*) efÚõs<eg DeveLee&: yengueer YeJeefvle~

—

(keâ) Ùe: efJeÅeeÙee: Deuheced DeOeÙeÙeveb keâjesefle lemÙeLe&cedDeLekeâ DevÙes<eeb ke=âles mee og:KeoeÙeer YeefJelegcen&efle~

1.

2.

me: DeLe&mÙe DeveLeË keâlegË Mekeäveesefle lemÙe yegæÙee:mechetCe&: efJekeâeme: ve YeJeefle Ùesve me: efkeâceefhe keâeÙeËmecÙekeäleÙee hetCeË ve keâlegË MekeäÙeles~ Dele: ÙeeÓefheefJeÅee he"sce lemÙeeced Demceekebâ hetCeË %eeveb YeJesled~

(Ke) Ùe: Skeâced Skebâ #eCeb Deeceesosve-Øeceesosve ÙeeheÙeefleme: keâoeefhe efJeÅeeueeYeb ve Øeehlegb MekeäÙeles ÙeleesefnefJeÅeeÙew leg megKeeefve lÙepeveeefve YeJeefvle~Dele: SleeÂMesYÙe: Úe$esYÙe: keâoeefhe efJeÅee veueYeles Ùesve mechetCex peerJeves Flemlele: Yeüceved SJemJekeâeueb ÙeeheÙeefvle~

(ie) Ùe: peve: ueesYe: keâjesefle me: DevegefÛelekeâeÙeË keâjCesmeoe De«es efle<"efle~ lemÙe efJeJeskeâ: kegâefC"le:YeJeefle~ SJeb me: heeheielex heleefle~ Dele: keâoeefheueesYe: ve keâòe&JÙe:~

(Ie) DeefJeJeskeâer peve: ØeeÙe: Deeheoemeg efle<"efle Ùeleesefnme: ve peeveeefle Ùeled keâleceb keâeÙeË mecÙeJedâ Deefmlekeâleceb Ûe Deefnlekeâjced~ keâemceved ueeYe: ØeehlegbMekeäÙeles keâefmceved neefve: YeefJe<Ùeefle~ Dele: meJexÓefheheg®<ee: efJeJeskeâMeeruee: YeJesÙeg:~

—

(keâ) efJeog<e: meJe&$e hetpee YeJeefle~(Ke) Deuhee efJeÅee YeÙe¿jer Deefmle~(ie) mevlees<e: SJe hejceb Oeveceefmle~

3. mebbmke=âle ceW DevegJeeo keâerefpeS

metkeäleÙe:ÉeeEJeMeefle: hee":

88 mebmJe=âle-8

(Ie) Demceekeâced DeeÛejCeb YeJesled~(*) ßeæeJeeved SJe %eeveb ueYeles~(Ûe) meceÙe: Deveceesue: Deefmle~

—

(keâ) DeeÛejCe meyemes yeÌ[e Oece& nw~(Ke) oes<e Deewj iegCe mebieefle mes hewoe nesles nQ~(ie) ßeæeueg %eeve Øeehle keâjlee nw~(Ie) $egefšÙeeW mes cegmeeryeleW yeÌ{leer nQ~

—

(keâ) keâejCecedueesYe: heehemÙe Deefmle~

(Ke) kegâle:megKeee|Leve: efJeÅee?

(ie) YegpÙelesÙeLee ef›eâÙeles leLee Sleled Meem$eeCeebJeekeäÙeced~

(Ie) meJe&$eÙe: efJeÉeved YeJeefle lemÙe Deeojb YeJeefle~

(*) ueYeles

4.

5.


efoS ieS MeyoeW kesâ DeLe& efueefKeS Deewj JeekeäÙeyeveeFS

keâejCe~keâejCeced

keâneB mes~kegâlees

Yeesiee peelee nw~YegpÙeles

meye peien~meJe&$e

Øeehle neslee nw~

=

=

=

=

=

ueYelesefvecveefueefKele MeyoeW keâer efJeYeefkeäleÙeeB efueefKeS

<e<"er ØeLeceeØeLecee mehleceer

efvecveefueefKele MeyoeW keâe Deheves JeekeäÙeeW ceW ØeÙeesiekeâerefpeS

mebmeie&pee

heocedefÚõs<egßeæeJeeved

meJe&$eMeyoeW keâe mener efceueeve keâerefpeS

meJe&$e hetpÙeleshejcees Oece&:leLee YegpÙelesYeÙe¿jerkegâlees efJeÅee

Ùe: heefjßecesCe keâeÙeË keâjesefle lemcew SJe meheâuelee~

—

heehemÙe ßeæeJeevedmegKeeefve efÚõs<eg

—

(keâ) mebmeie&pee peves oes<eiegCee: Ske peeÙevles~(Ke) heoced Ùe: efJeJeskeânerve: YeJeefle me: meJe&oe

Deeheoeveeb Øeehveesefle~(ie) efÚõs<eg DeveLee&: SJe YeJeefvle~(Ie) ßeæeJeeved Ùe: YeJeefle me: %eeveb

ueYeles~(*) meJe&$e efJeÉeved meceeefõÙeles cetKe&: ve~

—

efJeÉevedDeeÛeej:ÙeLee ef›eâÙelesDeuheefJeÅee#eCelÙeeies

6.

7.

8.

= =

= =

=

=

=

=

=

jepekegâceej: Yeespe:$eÙeeseEJeMeefle: hee":

(ØeLece: Yeeie:)

eEnoer DevegJeeo

Deeoew ............................................................. cegceesÛe~

DevegJeeo—hegjeves meceÙe ceW Oeeje jepÙe ceW efmevOegue veece kesâjepÙe ves yengle meceÙe lekeâ Deheveer Øepee keâe meye lejn mes heeueveefkeâÙee~ Je=æ nesves hej Gvekesâ ÙeneB Yeespe veece keâe heg$e hewoe ngDee~peye Jen heeBÛe meeue keâe Lee leye Gmekesâ efhelee ves Deheves Deehekeâesyeerceej peevekeâj cegKÙe DeceelÙe (ØeOeeveceb$eer) keâes yegueeÙee DeewjDeheves Úesšs YeeF& ceg_pe keâes yeueJeeve osKekeâj Deewj heg$e keâesyeeuekeâ osKekeâj meesÛee—‘Ùeefo ceQ Fme jepeue#ceer keâes OeejCekeâjves ceW meceLe& Deheves meies YeeF& keâes ÚesÌ[keâj jepÙe heg$e keâesoslee ntB lees ueeskeâeEveoe nesieer Deewj Ùeefo ceg_pe cesjs heg$e keâes jepÙeheeves kesâ ueeueÛe ceW efJe<e Deeefo oskeâj ceej osiee leye Jees efoÙeengDee jepÙe Yeer yeskeâej Deewj heg$e kesâ ve nesves mes JebMe meceehle~meÛe keâne nw—‘‘ueesYe heehe keâes DeeßeÙe osves Jeeuee nw DeewjÉs<e, ›eâesOe Deeefo keâe pevekeâ nw~ ueesYe heehe keâe keâejCe nw~''

Ssmee meesÛekeâj ceg_pe keâes jepÙe oskeâj Gmekeâer ieeso ceW Deheves heg$eYeespe keâes ÚesÌ[ efoÙee~

—Fmekesâ yeeo jepee kesâ cej peeves hej jepemebheefòe keâesheekeâj ceg_pe ves yegefæmeeiej veece kesâ JÙeefkeäle keâes cegKÙe DeceelÙeefveÙegkeäle efkeâÙee~JÙeeheej kesâ yeneves otj Yespekeâj Gmekesâ heo hej otmejs keâesefveÙegkeäle efkeâÙee~ Fmekesâ yeeo ieg®DeeW mes jepee eEceOegue kesâ heg$e keâesheÌ{Jeeves ueiee~ Fmekesâ kegâÚ meceÙe yeeo meYee ceW pÙeesefle<ed Meem$eceW heejbiele, meYeer efJeÅeeDeeW ceW efvehegCe Skeâ yeÇeÿeCe Deekeâj jepeekeâes DeeMeerJee&o oskeâj yew" ieÙee~ Deewj Gmeves keâne—‘‘osJe! Ùenmebmeej cegPes meye kegâÚ peeveves Jeeuee keânlee nw~ FmeefueS kegâÚYeer hetÚes~'' Fmekesâ yeeo jepee Yeer yeÇeÿeCe keâer ieJe&Ùegkeäle cegõe mesÛecelke=âle ngDee~ Gmekeâer yeele megvekeâj nceejs pevce mes ueskeâj Fme#eCe lekeâ pees-pees cesjs Éeje DeeÛejCe efkeâÙee ieÙee Jen meye kegâÚDeehe yeesues, Deehe meJe&%e ner nQ, Ssmee keâne~ leye yeÇeÿeCe ves Yeerjepee ves pees-pees efkeâÙee Lee Jen meye yeleeÙee, efÚhekeâj efkeâS ieS

DevegJeeo

lele: .............................................................. efJeÅee~''

89mebmJe=âle-8

keâeÙe& Yeer yeleeS~ leye jepee Yeer meYeer kegâÚ mener peevekeâj mebleg<šngDee~ Deewj efheâj Jen yeesuee—‘‘pees ceelee kesâ meceeve j#ee keâjleer nw, efhelee kesâ meceeve efnle ceWueieeleer nw, Deewj helveer kesâ meceeve og:KeeW keâes otj keâjleer ngF&jceCe keâjleer nw Deesj ÙeMe keâes efoMeeDeeW ceW hewâueeleer nw Deewjue#ceer (Oeve) keâes yeÌ{eleer nw~ Ssmeer efJeÅee keâuhevee kesâ meceevekeäÙee-keäÙee keâeÙe& veneR meeOeleer nw DeLee&led efJeÅee meYeer ceveesjLeeWkeâes hetCe& keâjves Jeeueer nw~''

—Fmekesâ yeeo meYee ceW yew"s yegefæ meeiej ves jepee meskeâne—‘‘osJe! Yeespe keâer pevcehe$eer kesâ efJe<eÙe ceW yeÇeÿeCe keâeshetÚes~'' leye ceg_pe yeesuee—‘‘Yeespe keâer pevcehe$eer yeveeDees~''leye Jen yeÇeÿeCe yeesuee—‘‘efJeÅeeueÙe mes Yeespe keâes ueeDees~''leye Glmegkeâ ceg_pe ves Yeer DeOÙeÙeveMeeuee keâes MeesefYele keâjvesJeeues Yeespe keâes mewefvekeâeW Éeje yegueJeeÙee~ Fmekesâ yeeo mee#eeledefhelee kesâ meceeve jepee keâes ØeCeece keâjkesâ efJeveceühetJe&keâ GheefmLelengDee~ leye Gmekesâ ¤he hej ceesefnle nesves Jeeues, jepekegâceejeW kesâmecetn ceW DeÛÚs YeeiÙe Jeeues, he=LJeer hej DeeS cenWõ kesâ meceeveMejerj meefnle DeÛÚs YeeiÙe kesâ meceeve, meewYeeiÙe keâer cetefle& kesâmeceeve Yeespe keâes osKekeâj Jen yeÇeÿeCe yeesuee—‘‘jepeved! Yeespekesâ YeeiÙeesoÙe keâes yeleeves ceW lees yeÇÿee Yeer DemeceLe& nQ, efheâj ceQefkeâmeer lejn hesš Yejves Jeeuee yeÇeÿeCe kewâmes yelee mekeâlee nBt~ efheâjYeer kegâÚ Deheveer yegefæ kesâ Devegmeej yeesuelee ntB~ ÙeneB mes Yeespe keâesDeOÙeÙeveMeeuee ceW Yespe oes~'' leye jepee keâer Dee%ee mes Yeespe kesâDeOÙeÙeveMeeuee ceW peeves hej yeÇeÿeCe yeesuee—‘‘Ùen YeespejepeheÛeheve Je<e& meele cenerves leerve efove lekeâ Fme oef#eCeer he=efLeJeer hejMeemeve keâjsiee~'' Ùen megvekeâj jepee Ûelegjlee mes nBmeles ngS megbojcegKe Jeeuee nesles ngS Yeer lespejefnle cegKe Jeeuee nes ieÙee~

—

(keâ) jepee efmevOeguemÙe Je=ælJes Yeespe: Fefle veecve: heg$eDepeeÙeled~

(Ke) heg$eced DeJeueeskeäÙe jepee efJeÛeejÙeeceeme Ùeled ÙeefoS<ee jepÙeue#ceer meesojceheneÙe heg$eeÙe ÙeÛÚeefce legueeskeâefvevoe YeefJe<Ùeefle Dehej_Ûe ceg_pe:ueesYeJeMeeod efJe<eeefove: ces yeeueb heg$eb ceejefÙe<Ùeefle legcece heg$emleg ceefj<Ùeefle SJe ces JebMe veeMeesÓefheYeefJe<Ùeefle~

(ie) ueesYe: heeheced DeeßeÙeles ueesYeeosJe És<e ›eâesOeeoÙe:Glhevvee: YeJeefvle ueesYe: heehemÙe keâejCeceefmle~

DevegJeeo

efvecveefueefKele ØeMveeW kesâ Gòej mebmke=âle ceW efueefKeS1.

lele: ................................................................ DeYetled~

DeYÙeeme:

Dele: Sleod efJeÛeeLe& jepee jepÙeb ceg_peeÙeDeÙeÛÚled~

(Ie) ceg_pe: Yeespepevceheef$ekeâe olJee lemÙe YeeiÙemÙeefJe<eÙes yeÇeÿeCeced Dehe=ÛÚled~

(*) yeÇeÿeCe: GkeäleJeeved Ùeled Yeespe: he_ÛeeMeledhe_ÛeJe<ee&efCe mehleceemeefove$eÙeced Sveeb he=efLeJeeRYees#Ùeefle~

—

(keâ) Deeoew OeejejepÙes jepee efÛejb ØepeebheÙe&heeueÙeled~

(Ke) lele: ›eâcesCe meYeeÙeeb pÙeesefle: Meem$eheejÁle:yeÇeÿeCe: meceeiecÙe je%es

‘mJeefmle' Fefle GkeälJee GheefJe<š:~(ie) lelees jepeeefhe %eelJee

leglees<e~(Ie) jepeved YeespemÙe YeeiÙeesoÙeb Jekeälegb

veeueb keâesÓncegojbYeefjyeÇeÿeCe:~(*) leòeoekeâCÙe& jepee FJe

megcegKesÓefhe efJeÛÚeÙeJeoeveesÓYetled~

—

(keâ) meerlee jecemÙe efØeÙee Deemeerled~(Ke) me: og<šb yeeCesve Denveled~(ie) heMeJe: Ûelege|Ye: heeow: Ûeueefvle~(Ie) yeÇÿeÛeeefjCe: Oeveb efkeâced?(*) meerlee jeceeÙe efØeÙee Deemeerled~

—

(keâ) pejeced jepee DeelceefvecegKÙeeceelÙeced DeendJeÙeled~

(Ke) heehemÙe ueesYe: keâejCeceefmle~(ie) meJe&%e: me: GÛÛekegâueerve: efJeØe: Deefmle~(Ie) efJeØemÙe Yeespe: mece#es ØeCecÙe

GheefJe<š:~(*) pevceheef$ekeâeced ceg_pe: efJeØeeÙe YeespemÙe

ÙeÛÚefle~—

(keâ) Gmekesâ Je=æ nesves hej Yeespe veece keâe heg$e ngDee~(Ke) osJe! Ùen mebmeej cegPes meJe&%e keânlee nw~(ie) osJe! Yeespe keâes pevcehe$eer kesâ efJe<eÙe ceW yeÇeÿeCe keâes

2.

3.

4.

5.

efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSefmevOegueveecvees

mekeâueefJeÅee ÛeelegÙe&Jeeved

meJee&CÙehÙeefYe%eeveeefve

efJeefjef_Ûejefhe

ÛeelegÙee&ohenmeved

efvecveefueefKele JeekeäÙeeW ceW MeyoeW keâes Megæ keâerefpeSDeewj JeekeäÙe hegve: efueefKeS

efvecveefueefKele MeyoeW keâer JeekeäÙe-jÛevee mebmke=âle ceWkeâerefpeS

pejeceJeueeskeäÙe

heehemÙemeJe&%e:

efJeØemÙe

pevceheef$ekeâebeEnoer ceW DevegJeeo keâerefpeS

=

=

=

=

=

90 mebmJe=âle-8

hetÚes~(Ie) Fmekesâ yeeo mee#eeled efhelee kesâ meceeve jepee keâes

ØeCeece keâjkesâ efJeveceühetJe&keâ KeÌ[es nes ieÙee~—

(keâ) ceg_peeÙe jepee efmevOegue: jepÙeced Deooeled~(Ke) me: Øeen~(ie) ueesYe: heehemÙe keâejCeceefmle~(Ie) Yeespe: he_Ûehe_ÛeeMeled Je<exYÙe: DeefOekebâ jepÙeb

keâefj<Ùeefle~(*) efJeÅee efhelejew FJe j#eefle~(Ûe) ceg_pe: yegefæmeeiejb ceefv$eCeced DeendJeÙeled~

—

(keâ) ueesYe: Øeefle<"e heeheMÛe(Ke) És<e›eâesOeeefopevekeâes ueesYe:(ie) ceelesJe j#eefle efhelesJe(Ie) keâevlesJe(*) keâerefleË Ûe efo#eg efJeceueeb

6.

7.


mlebYe ‘De' Je mlebYe ‘ye' keâes peesÌ[keâj mener JeekeäÙeyeveeFS

mlebYe ‘De' mlebYe ‘ye'ØemetefleueexYe: SJe Ûe~heehemÙe keâejCeced~efnles efveÙeg*dkeäles~

ÛeeefYejcelÙeheveerÙe Kesoced~efJeleveesefle ue#ceerced~

keâuhelesJe efJeÅee~efjkeäle mLeeveeW keâer hetefle& keâerefpeS

KeeefolJeeefueKed

efmLelJeeheÛedefyeYed%ee

meb ùefJe%eeÙe

efJe mce=DeeoeÙe

Gled mLeeØeCecÙe

efvecveefueefKele keâes Ùeeo keâerefpeS~Gòej

(Ûe) eEkeâ eEkeâ ve meeOeÙeefle—

(keâ) keälJee ØelÙeÙe ueieekeâj—Keeod

efueefKelJee~mLee

hekeälJeeYeerlJee

%eelJee(Ke) uÙehed ØeleÙeÙe ueieekeâj—

mebùlÙeefJe %ee

efJemce=lÙeDee oe

GlLeeÙeØe veced

— (mJeÙeb keâerefpeS~)

8.

+

+

+

9.

=

=

=

=

=

=

=

+ =

=

+ =

=

+ =

jepekegâceej: Yeespe:Ûelege\JeMeefle: hee":

(efÉleerÙe: Yeeie:)

eEnoer DevegJeeo

(efmevOegue veecve: ............................................. he"le~)

lelees jepee ....................................................... peieece~

DevegJeeo

DevegJeeo

—(OeejejepÙe ceW efmevOegue veece kesâ jepee ngS Les~Gvekeâe Yeespe veece keâe heeBÛe Je<e& keâe heg$e Lee~ cejCeemevveDeJemLee ceW Jes Dehevee jepÙe Deheves Úesšs YeeF& ceg_pe keâes Dehevesheg$e meefnle oskeâj cej ieS~ ceg_pe kesâ jepeÉej hej keâesF& pÙeesefle<eMeem$e ceW heejbiele hebef[le DeeÙee~ Gmeves ceg_pe kesâ meeceves jnmÙeKeesuee (yeleeÙee) efkeâ Yeespe heÛeheve Je<e& mes DeefOekeâ jepÙekeâjsiee~ Ùen megvekeâj jepee ceg_pe lespejefnle cegKe Jeeuee nes ieÙee~Ùen Deeheves heÌ{e Deye Deeies heÌ{es~)

—leye jepee ves yeÇeÿeCe keâes Yespekeâj DeeOeer jele ceWefyemlej hej uesšs ngS Dekesâues meesÛee—‘Ùeefo jepeue#ceer,Yeespekegâceej keâes peeSieer (efceuesieer) leye lees ceQ peerlee ngDee Yeercej ieÙee ntB~ Deewj efheâj cesjs Fme keâef"ve heefjßece keâe keäÙeeueeYe? Fme eEÛelee ceW [tyee jepee mees ieÙee~' Deewj Fmekesâ yeeo

meesÛeles ngS jeef$e kesâ leermejs henj ceW Skeâ ceb$eCee keâjkesâ yebieeuekesâ jepee ceneyeueer Jelmejepe keâes yegueeves kesâ efueS Gmeves DehevesDeÁj#ekeâ keâes Yespee~ Debiej#ekeâ Jelmejepe kesâ heeme hengBÛekeâjyeesuee—‘‘jepee ceg_pe Deehekeâes yeguee jns nQ~'' Jelmejepe keâesheekeâj DeLeJee efceuekeâj ceg_pe ves jepecenue keâes efvepe&ve ceevekeâjJelmejepe keâes keâne—‘‘ns Jelmejepe! Deehe YegJevesMJejer kesâ JeveceW jeef$e kesâ ØeLece henj ceW Yeespe keâes ceej osvee~ Deewj Gmekesâ efmejkeâes Deble:hegj ceW ueevee~'' Deewj Jen G"keâj jepee keâes veceve keâjyeesuee—‘‘Deehekeâer Dee%ee meJeexheefj nw~'' Fmekesâ yeeo DehevesmesJekeâeW keâes Deheves Iej keâer j#ee kesâ efueS Yespekeâj jLe keâesYegJevesMJejer Jeve keâer Deesj keâjkesâ ieg® kesâ heeme mes jepekegâceej keâesueeves kesâ efueS Jelmejepe ves Skeâ mesJekeâ Yespee~ kegâÚ ceb$eCeekeâjkesâ efheâj hebef[le keâes Jelmejepe ves keâne—‘‘yeÇeÿeCe! Yeespekegâceej keâes ueeDees~'' Fmekesâ yeeo Fme Je=òeeble (meceeÛeej) keâespeevekeâj Yeespe ›eâesefOele ngDee~ leye Jelmejepe yeesuee—‘‘Yeespe!nce jepee keâer Dee%ee kesâ oeme nQ~'' yeeuekeâ keâes jLe ceW yew"ekeâjleueJeej keâes cÙeeve ceW jKekeâj MeerIeÇ ceneceeÙee YeJeve keâer DeesjÛeuee~

91mebmJe=âle-8

leleeshejevles ..............................................efJeOesefn, Fefle~

JewjeiÙeceehevvees ............................................... Deheleled~

DeYÙeeme:

DevegJeeo

DevegJeeo


—Fmekesâ Ghejeble ceneceeÙee YeJeve hengBÛekeâj Yeespe keâesJelmejepe ves keâne—‘‘kegâceej! mesJekeâeW kesâ owJe mes! efkeâmeerpÙeesefle<ed Meem$e ceW ØeJeerCe, yeÇeÿeCe kesâ Éeje legcnejer jepÙeØeeefhlekeâer YeefJe<ÙeJeeCeer keâjves hej jepee ves Deehekeâer nlÙee keâe DeeosMeos efoÙee~''leye Yeespe ves yejieo kesâ hesÌ[ kesâ heòes keâes ueskeâj oesvees yeveekeâjpeeBIe keâes Ûeeketâ mes keâeškeâj Gme oesves ceW jkeäle Yejkeâj eflevekesâ mesSkeâ he$e ceW keâesF& Mueeskeâ efueKekeâj Jelme keâeskeâne—‘‘ceneYeeie! Ùen he$e jepee keâes osvee~ Deye legce Yeer jepeekeâer Dee%ee keâe heeueve keâjes~''

—Fme Øekeâej, Jelmejepe keâes JewjeiÙe Glhevve nes ieÙeeDeewj ‘#ecee keâjvee’ Yeespe keâes Ssmee keânkeâj ØeCeece keâjkesâ GmesjLe ceW yew"ekeâj veiej mes yeenj Ieves DebOekeâej ceWs Iej DeekeâjlenKeeves ceW jKekeâj Gmekeâer j#ee keâer~ Deheves Deehe ner ke=âef$eceefJeÅee kesâ Éeje kegâC[ueÙegkeäle legjble yeesue peeves pewmes yebo ves$eeWJeeues Jeeues Yeespe kegâceej kesâ cemlekeâ keâes ueskeâj jepeYeJevepeekeâj jepee keâes ØeCeece keâjkesâ keâne—‘‘ßeerceeve! pewmeeDeeosMe, efoÙee Lee Jewmee keâj efoÙee nw~'' leye jepee ves heg$e keâernlÙee keâes %eevekeâj Gmekeâes keâne—‘‘Jelmejepe, leueJeej kesâØenej kesâ meceÙe Gme heg$e ves keäÙee keâne?'' Jelmejepe ves Jen he$eos efoÙee~ jepee Deheveer helveer kesâ neLeeW mes oerhekeâ ueekeâj he$e kesâGve De#ejeW keâes heÌ{lee nw—ceevOelee Deewj yengle-mes cenerheefle Fme Ùegie keâes mepeekeâj he=LJeermes Ûeues ieS, efpemeves meeiej hej hegue yeveeÙee, Jen jeJeCe keâesceejves Jeeuee keâne nQ? Deewj Yeer yengle-mes ÙegefOeef<"j pewmeshe=LJeerheeuekeâ ce=lÙeg keâes Øeehle nes ieS~ eEkeâleg he=LJeer efkeâmeer kesâmeeLe veneR ieF&~ eEkeâleg cegPes efJeMJeeme nw efkeâ ceg_pe Ùen he=LJeerDeehekesâ meeLe peeSieer~jepee Gme DeLe& keâes peevekeâj efyemlej mes Yetefce hej efiej heÌ[e~

—

(keâ) yeÇeÿeCeb Øes<eefÙelJee ceg_pe: JÙeefÛevleÙeled Ùeled Ùeefojepeue#ceer Yeespekegâceejb ieefce<Ùeefle leoe DenbpeerJevveefhe ce=le:~ hegveMÛe levveesÅecew: eEkeâogmmeeOÙeced?

(Ke) DeÁj#ekeâ: Jelmejepeced GheslJÙe Øeen Ùeled jepeeceg_pe lJeeceekeâejÙeefle~

(ie) Ùeoe Yeespe: kegâefhele: DeYeJeled leoe Jelmejepe:

1.

DeJeoled Ùeled Yeespe! JeÙeb jepeeosMekeâeefjCe:~(Ie) ceneceeÙeeYeJeveced DemeeÅe Yeespeb Øeefle Jelmejepe:

Øeen Ùeled kegâceej! Ye=lÙeeveeb owJele! kesâveefÛeodpÙeesefle<eMeem$eefJeMeejosve yeÇeÿeCesve leJe jepÙeØeehleew~ GoerefjleeÙeeb je%ee YeJeÉOe: JÙeeefo<š:~

(*) Yeespe: he$es DeefueKeled Ùeled ceevOeelee DevÙes ÛecenerheleÙe: Ùegieced Deueke=âÁlÙe Demceeled ieleJevle:~cenesoOeew Ùesve meleg: efJejefÛele: me: oMeevejeJeCemÙeevlekeâ: ßeerjece: kegâ$e Deefmle?ÙegefOeef<"jeoÙe: jepeeve: Deefhe efoJebielee: hejbkeâesÓefhe meceb JemegceeEle veerlJee ve iele:~ hejb ceWefJeMJeemeesÓefmle Ùeled jepee ceg_pe lJeced DeJeMÙebveerlJee ieefce<Ùeefle~

—

(keâ) lelees jepee ceg_pe: yeÇeÿeCeb Øes<eefÙelJee efveMeerMesMeÙeveceemeeÅe Skeâekeâer meved

(Ke) ns Jelmejepe! lJeÙee Yeespees DejCÙesnvleJÙe: ØeLeceÙeeces efveMeeÙee:~

(ie) efkeâef_Ûelcev$eCeeb ke=âlJee hegve: heefC[leb JelmejepeØeen-efJeØe Fefle~

(Ie) lelees jepee Ûe heg$eJeOeb %eelJee leceen—‘Jelmejepe,meceÙes heg$esCe Fefle~'

(*) ceevOeelee Ûe cenerheefle: Yetleesiele:~

(Ûe) meslegÙexve efJejefÛele: keäJeemeew~

—

Oeeleg: leJÙeled ØelÙeÙeevle: DeveerÙejd ØelÙeÙeevle:DeefOe FDeefOeleJÙe:

JeefvoleJÙe:›esâleJÙe: ›esâÙeCeerÙe:

Ûej ÛejCeerÙe:efÛe ÛesleJÙeme=ped mepe&veerÙe:

—

(keâ) Je=#emÙe Yeespe: he$eb veerlJee hegškebâefvecee&heÙeefle~

(Ke) Øes<eefÙelJee je%ee ceg_pesve mesJekebâJelmejepe: Deentle:~

2.

3.

4.


JÙeefÛevleÙeled~YegJevesMJejer

Yeespe kegâceejceeveÙe

Ke*dieØenej lesve efkeâcegkeälecedke=âleÙegieeue¿ej

cenesoOeewoMeemÙeevlekeâ:


DeOÙeÙeveerÙe:Jevod JevoveerÙe:›eâer

ÛeefjleJÙe:ÛeÙeveerÙe:

me=pesleJÙe:efvecveefueefKele MeyoeW keâer JeekeäÙe-jÛevee mebmke=âle ceWkeâerefpeS

Je=#emÙe

Øes<eefÙelJee

+

=

=

92 mebmJe=âle-8

eEnoer DevegJeeo

efJeÅeeLeea-peerJeveb ....................................... ve keâòe&JÙe:~

DeelceefJekeâeme: ............................................. Øeehveesefle~

DevegJeeo

DevegJeeo

—efJeÅeeLeea-peerJeve ceeveJepeerJeve keâe mJeCe&keâeue nw~Fmeer keâeue ceW ceeveJe-peerJeve keâe efvecee&Ce neslee nw keäÙeeWefkeâ Fmeerkeâeue ceW ner Úe$e pewmee Ûeefj$e Ûegvelee nw Gmemes ner DeheveerpeerJeveÙee$ee keâe efveJee&n keâjlee nw~ efJeÅeeOÙeÙeve efJeÅeeLeea-peerJevekeâe henuee keâòe&JÙe nw~ efJeÅeeOÙeÙeve keâe meceÙe lehemÙee keâemeceÙe ner nw~ FmeefueS Fme keâeue ceW meYeer megKeeW keâes ÚesÌ[keâjDeOÙeÙeve ner Úe$e keâe keâòe&JÙe nesvee ÛeeefnS~efJeÅeee|LeÙeeW kesâ efueS Ùen DeeJeMÙekeâ nw efkeâ Jes ncesMee ieg® kesâDevegMeemeve ceW jnW~ ieg®DeeW keâer mesJee, mecceeve Deewj Dee%eeheeueveGvekeâe hejce keâòe&JÙe nesvee ÛeeefnS~ ieg® kesâ DevegMeemeve ceWjnkeâj Gmekeâer Dee%ee mes meYeer keâeÙe& efveÙece mes keâjves ÛeeefnS~meceÙe keâe og®heÙeesie keâYeer veneR keâjvee ÛeeefnS~

—DeelceefJekeâeme efJeÅeeLeea kesâ peerJeve keâe cegKÙeGodosMÙe nw~ FmeefueS Jes ncesMee DeelceefJekeâeme kesâ efueS keâesefMeMeceW ueies jnves Jeeues neW~ efJeÅeee|LeÙeeW kesâ keâòe&JÙe kesâ efJe<eÙe ceWefkeâmeer keâefJe ves keâne nw—keâewS kesâ meceeve FÛÚe, yeiegues kesâ meceeve OÙeeve, kegâòes kesâ meceeveveeRo, keâce Keeves Jeeuee Deewj Iej keâe lÙeeie keâjves Jeeuee, Ssmes nerheeBÛe ue#eCe efJeÅeeLeea kesâ nQ~

efJeÅeeLeea ncesMee keâewS kesâ meceeve FÛÚe keâjs~ pewmes yeieguee OÙeeveceW efmLej jnlee nw Jewmes ner Úe$e Yeer efJeÅeeOÙeÙeve ceW efmLej nes~pewmes kegâòee keâce ner meeslee nw Jewmes ner Úe$e Yeer keâce meesS~DeefOekeâ Yeespeve keâjves mes DeeuemÙe neslee nw, FmeefueS efJeÅeeLeeakeâes keâce ner Keevee ÛeeefnS~ yeÇÿeÛeÙe& keâe heeueve lees Gvekesâ efueSmeyemes ßes<" nw~ Fme Øekeâej Deheves keâòe&JÙe keâe heeueve keâjles ngSefJeÅeeLeea hejce Gvveefle keâes Øeehle keâjlee nw~

—

(keâ) ceeveJepeerJevemÙe mJeCe&keâeueb efJeÅeeLeea-peerJevecedDeefmle~

(Ke) meJee&efCe megKeeefve efJeneÙe DeOÙeÙevecesJe Úe$emÙekeâòe&JÙeb YeJesled~

(ie) efJeÅeeLeea-peerJevemÙe cegKÙeced GodosMÙecedDeelceefJekeme: Deefmle~

(Ie) keâekeâJeled Ûes<še, yekeâesOÙeeveb, MJeeveefveõeDeuheenejer ie=nlÙeeieer Ûe Sleeefve he_Ûe ue#eCeeefvemeefvle~

(*) mJekeâòe&JÙeb heeueÙeved efJeÅeeLeea hejceesvveefleb Øeehveesefle~—

(keâ) efJeÅeeLeea-peerJeveb ceeveJepeerJevemÙeDeefmle~

1.

2.


efjkeäle mLeeveeW keâer hete|le keâerefpeSmJeCe&keâeueced

DeYÙeeme:

(ie) DeÁj#ekeâ: Yeespeced JeveeledDeeveÙeefle~

(Ie) le=Ceced Yeespe: Skebâ veerlJee ceg_peeÙe he$ebefueKeefle~

(*) YeeÙee& jepee mJe oerhekebâ veÙeefle~

—

(keâ) jece: oC[keâejCÙeced DeefOeJemeefle~(Ke) cece ie=ns Mele hegmlekeâeefve meefvle~(ie) ieCesMeeÙe ceesokebâ jesÛeles~(Ie) nefj: ke=â<CeeÙe kegâhÙeefle~(*) JeÙeb efveOe&vesYÙe: Oeveb oemÙeece:~(Ûe) JeÙeb efMe#ekeâeled Dehe"ece~

—

=

=

=

DeÁj#ekeâ:

le=Ceb

YeeÙee&keâjsCeefvecveefueefKele JeekeäÙeeW ceW MeyoeW keâes Megæ keâerefpeSDeewj efueefKeS

efvecveefueefKele JeekeäÙeeW keâe mebmke=âle ceW DevegJeeokeâerefpeS

5.

6.

(keâ) hegje efmevOegue veecve: jepee yeYetJe~(Ke) ceg_pesve efJeØe: Øesef<ele:~(ie) efÛevleeÙeeb efveceive: jepee MeefÙele:~(Ie) Yeespeb veerlJee me: ceneceeÙee YeJeveced Deeiele:~(*) jepee he$eb he"efle~(Ûe) FÙeb JemegOee lJeÙee men ÙeemÙeefle~

—

efkeâef_Ûelecev$eCeecedØes<eefÙelJeemJeYeeÙee&keâjsCejkeäleceejeshÙe

—


7.

+

+

+

+

8.

efvecveefueefKele MeyoeW ceW mebefOe-efJeÛÚso keâerefpeSefkeâef_Ûeled cev$eCeecedØes<eÙed keälJeemJeYeeÙee& keâjsCejkeäleced DeejeshÙe

efvecveefueefKele keâes Ùeeo keâerefpeSGòej

=

=

=

=

efJeÅeeLeea-peerJevecedhe_ÛeeEJeMeefle: hee":

93mebmJe=âle-8

efJeÅeeOÙeÙeveb

GodosMÙeced

keâekeâJeledDeefOekeâenejsCe

efvecveefueefKele MeyoeW kesâ efJeueesce Meyo efueefKeS DeewjJeekeäÙe yeveeFS

Deefvlececed

DeefOekeâced

og®heÙeesie:

ieewCeced

og:Keeefve

efvecveefueefKele MeyoeW ceW JeekeäÙe ØeÙeesie keâerefpeSDeeuemÙeb

peerJevemÙe

meogheÙeesie:

(Ke) efJeÅeeLeea peerJevemÙe ØeLeceb keâòe&JÙecedDeefmle~

(ie) DeelceefJekeâeme: efJeÅeee|Leve: cegKÙebDeefmle~

(Ie) efJeÅeeLeea meowJe Ûes<šeb kegâÙee&led~(*) DeeuemÙeb YeJeefle~

—

(keâ) ØeLececed — ve=he: Jem$eeefCe oeveeceDeefvleceb efYe#egkeâceefhe DeendJeÙeefle~

(Ke) Deuheced — efJeÅeee|Levee: DeefOekebâYeespeveb ve keâòe&JÙeced~

(ie) meogheÙeesie: — kesâveeefhe pevesvemeceÙemÙe og®heÙeesie: ve keâjCeerÙe:~

(Ie) cegKÙeced — efJeÅeee|Leve: peerJeves DevÙebmegKeb ieewCeb mÙeeled~

(*) megKeeefve — og:Keeefve efJeveeMeefÙelegbDeelceesvveefle: hejceeJeMÙekeâe Deefmle~

—

(keâ) DeeuemÙeced DeefOekeâenejsCe YeJeefle~(Ke) peerJevemÙe DeelceefJevÙeeme: cegKÙe:

GodosMÙe: mÙeeled~(ie) meogheÙeesie: DemceeefYe: meJe&oe meceÙemÙe

keâjCeerÙe:~

3.

4.

=

=

=

=

=

=

=

=

(Ie) efvecee&Ceced efJeÅeeLeea-peerJeves SJe mecÙeied peerJeveYeeefvelegcen&efle~

(*) meowJe efJeÅeeefLe&ve: ieg™Ceeced Dee%eeheeueveer Ùee~

—

—efJeÅeeLeea ncesMee keâewS kesâ meceeve FÛÚe keâjs~pewmes yeieguee OÙeeve ceW efmLej jnlee nw Jewmes ner Úe$e YeerefJeÅeeOÙeÙeve ceW efmLej nes~ pewmes kegâòee keâce ner meeslee nwJewmes ner Úe$e Yeer keâce meesS~ DeefOekeâ Yeespeve keâjves mesDeeuemÙe neslee nw, FmeefueS efJeÅeeLeea keâes keâce ner KeeveeÛeeefnS~ yeÇÿeÛeÙe& keâe heeueve lees Gvekesâ efueS meyemes ßes<"nw~ Fme Øekeâej Deheves keâòe&JÙe keâe heeueve keâjles ngSefJeÅeeLeea hejce Gvveefle keâes Øeehle keâjlee nw~

—

efJekeâemeeÙepeerJevemÙeieg®CeemegKecedkeâeuesefJeÅeeLeer&

=

=

=

=

=

=

=

=

efvecee&CecedmeowJe

efvecveefueefKele DevegÛÚso keâe eEnoer ceW DevegJeeokeâerefpeS

DevegJeeo

efvecveefueefKele MeyoeW keâes yengJeÛeve ceW yeoefueSSkeâJeÛeve yengJeÛeve

efJekeâemesYÙe:peerJeveeveecedieg®efYe:megKeeefvekeâeues<egefJeÅeee|Leve:

5.

6.

efJeÅeeLeea ................................................ Øeehveesefle~

94 mebmJe=âle-8

heefjefMe<š:<e[defJebMeefle: hee":

(efJeÅeeLeea mJeÙeb keâjW~)

प्रथमः पाठः - हिंदी अनुवाद

Documents

Transcript of प्रथमः पाठः - हिंदी अनुवाद