हिंदी साहित्य का इतिहास

1

ŸÖéiÉÒªÉ ´É¹ÉÇ Eò±ÉÉ

Ê½þÆnùÒ Ê´É¶Éä¹É - 3 ( S-III )

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ

¯ÖÓ“Ö´Ö ÃÖ¡Ö

2

¯ÖÓ“Ö´Ö ÃÖ¡Ö (Semister V): HIN - 352 ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ (S-3)

¯ÖÖšËüµÖ�Ï ´Ö :

1) ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ‡×ŸÖÆüÖÃÖ �úÖ �úÖ»Ö ×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö…

2) †Ö×¤ü�úÖ»Ö :

i) ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö - ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, ¬ÖÖÝ´Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú…

ii) †Ö×¤ü�úÖ»ÖßÖ �úÖ¾µÖ �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑÓ…

iii) ¸üÖÃÖÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ÃÖÓ×�Ö¯ŸÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ…

iv) ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ ‹¾ÖÓ †´Öß¸ü �ÖãÃÖ¸üÖê �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯Ö× ü“ÖµÖ…ü

3) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö :

i ) ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö - ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, ¬ÖÖÝ´Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú…

ii) ×Ö´Ö×»Ö×�ÖŸÖ ¯ÖÏ Öã�Ö �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ†Öë ŸÖ£ÖÖ ˆÖÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ¯ÖÏ Öã�Ö �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ -

–ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ - �ú²Öß¸ü

¯ÖÏê ÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ - •ÖÖµÖÃÖß

¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ - ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ - ÃÖæ ü¤üÖÃÖ †Öî ü ´Öß üÖÑÓ

4) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö :

i) ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö - ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, ¬ÖÖÝ´Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú…

ii) ¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ �úÖ¾µÖ �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑÓ…

iii) �ú×¾Ö ¯Ö×¸ü“ÖµÖ - ×²ÖÆüÖ¸üß, ‘ÖÖÖÖÓ¤ü, �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ ‹¾ÖÓ ³ÖæÂÖ�Ö �úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ…

5) ×™ü¯¯Ö�Öß ÆêüŸÖã ×Ö´Ö×»Ö×�ÖŸÖ �úÖ¾µÖ �éú×ŸÖµÖÖë �úÖ ÃÖÓ×�Ö¯ŸÖ †¬µÖµÖÖ:

¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê (“ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô), ¯Ö©Ö¾ÖŸÖ (•ÖÖµÖÃÖß), ¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ (ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ), ¸üÖ´Ö“ÖÓÓ×¦ü�úÖ (�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ) ŸÖ£ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ²ÖÖ¾ÖÖß (³ÖæÂÖ�Ö)…

………………

3

¯ÖÓ“Ö´Ö ÃÖ¡Ö (Semister V): HIN - 352 ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ (S-3)

¯ÖÏ¿Ö¯Ö¡Ö �úÖ Ã¾Öºþ¯Ö ‹¾ÖÓ †Ó�ú ×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ

ÃÖ´ÖµÖ - ¤üÖê ‘ÖÓ™êü †Ó�ú - 40

¯ÖÏ. 1) †Ö×¤ü�úÖ»Ö ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ× üŸÖ ¤ßü‘ÖÖì¢Ö üß ¯ÖÏ¿Ö †Ó�ú - 10

†£Ö¾ÖÖ

†Ö×¤ü�úÖ»Ö ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ× üŸÖ »Ö‘Öã¢Ö¸üß ¯ÖÏ¿Ö (ŸÖßÖ ´Öë ÃÖê ¤üÖê)

¯ÖÏ. 2) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ ¤ßü‘ÖÖì¢Ö¸üß ¯ÖÏ¿Ö †Ó�ú - 10

†£Ö¾ÖÖ

³ÖÛŒŸÖü�úÖ»Ö ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ »Ö‘Öã¢Ö¸üß ¯ÖÏ¿Ö (ŸÖßÖ ´Öë ÃÖê ¤üÖê)

¯ÖÏ. 3) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ ¤ßü‘ÖÖì¢Ö¸üß ¯ÖÏ¿Ö †Ó�ú - 10

†£Ö¾ÖÖ

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ¯Ö ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ »Ö‘Öã¢Ö¸üß ¯ÖÏ¿Ö (ŸÖßÖ ´Öë ÃÖê ¤üÖê)

¯ÖÏ. 4) †) �úÖ¾µÖ �éú×ŸÖµÖÖë ¯Ö¸ü ×™ü ¯Ö�Öß (¤üÖê ´Öë ÃÖê ‹�ú) †Ó�ú - 04

†Ö) ‹�ú ¾ÖÖŒµÖßµÖ ˆ¢Ö ü¾ÖÖ»Öê ¯ÖÏ¿Ö (”û: ´Öë ÃÖê ”û:) †Ó�ú - 06

ÃÖæ“ÖÖÖ :-

‹�ú ¾ÖÖŒµÖßµÖ ¯ÖÏ¿Ö †Ö×¤ü�úÖ»Ö, ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö ŸÖ£ÖÖ ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ¯Ö¸ü �Îú´Ö¿Ö: ¤üÖê-¤üÖê ¯ÖÏ¿Ö ¯Öæ”êû •ÖÖ‹…

...........................

4

1) ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ‡×ŸÖÆüÖÃÖ �úÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö :

†) �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ :-

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ‹�ú ²ÖÆãüŸÖ ²Ö›Íüß ÃÖ´ÖÃµÖÖ Æîü… ŒµÖÖë×�ú ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ †Ö¸Óü³Ö �ú²Ö ÃÖê ´ÖÖÖÖ •ÖÖ‹ ‡ÃÖ ÃÖÓÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ×¾Ö«üÖÖÖë ´Öë ¯ÖµÖÖÔ ŸÖ ´ÖŸÖ³Öê¤ü Æîü… ´ÖÖÖê×¾Ö–ÖÖÖ �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ×�úÃÖß ³Öß �úÖ»ÖÖ¾Ö×¬Ö �úÖê ÃÖÖ´ÖÖµÖŸÖ: ŸÖßÖ ³ÖÖ�ÖÖë ´Öë ×¾Ö³ÖÖ×•ÖŸÖ ×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü - †Ö×¤ü (¯ÖÏÖ¸Óü×³Ö�ú), ´Ö¬µÖ †Öî ü †ÓŸÖ (†Ö¬Öã×Ö�ú) �úÖ»Ö… •ÖÆüÖÑ ŸÖ�ú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Æîü, ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ‡×ŸÖÆüÖÃÖ �úÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�ÖŸÖµÖÖ �éú×ŸÖ, �úŸÖÖÔ, ¯Ö¬¤ü×ŸÖ †Öî ü ×¾Ö¾Öê“µÖ ×¾ÖÂÖµÖ �úÖê ¥üÛÂ™ü ´Öë ¸ü�Ö�ú¸ü ×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

†Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú »Ö�Ö³Ö�Ö 900 ¾ÖÂÖÖí �êú ‡×ŸÖÆüÖÃÖ �úÖê ×Ö´ÖÖÓ×�úŸÖ “ÖÖ¸ü �úÖ»ÖÖë ´Öë ×¾Ö³ÖÖ×•ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü -

†Ö×¤ü�úÖ»Ö (¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö) - ÃÖÓ¾ÖŸÖË 1050 ÃÖê 1375 ŸÖ�ú

¯Öæ¾ÖÔ ´Ö¬µÖ�úÖ»Ö (³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö) - ÃÖÓ¾ÖŸÖË 1375 ÃÖê 1700 ŸÖ�ú

ˆ¢Ö¸ü ´Ö¬µÖ�úÖ»Ö (¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö) - ÃÖÓ¾ÖŸÖË 1700 ÃÖê 1900 ŸÖ�ú

†Ö¬Öã×Ö�ú �úÖ»Ö (�Öª�úÖ»Ö) - ÃÖÓ¾ÖŸÖË 1900 ÃÖê †²Ö ŸÖ�ú

†Ö�Öê “Ö»Ö�ú¸ü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ-‡×ŸÖÆüÖÃÖ�úÖ¸ü ×´ÖÁÖ²ÖÓ¬Öã†Öë Öê †¯ÖÖê ¯ÖÏµÖÖÃÖ¯Öæ¾ÖÔ�ú †¬µÖµÖÖ «üÖ¸üÖ ×Ö´ÖÖÓ×�úŸÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Æîü -

1) †Ö¸Óü³Ö �úÖ»Ö : �ú) ¯Öæ¾ÖÖÔ Óü×³Ö�ú �úÖ»Ö - 700 ÃÖê 1343 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú �Ö) ˆ¢Ö üÖ¸Óü×³Ö�ú �úÖ»Ö - 1344 ÃÖê 1444 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú

2) ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú �úÖ»Ö : �ú) ¯Öæ¾ÖÔ ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú �úÖ»Ö - 1445 ÃÖê 1560 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú �Ö) ¯ÖÏÖîœÍü ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú �úÖ»Ö- 1561 ÃÖê 1680 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú

3) †»ÖÓ�éúŸÖ �úÖ»Ö : �ú) ¯Öæ¾ÖÔ †Ó»Ö�éúŸÖ �úÖ»Ö - 1681 ÃÖê 1790 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú �Ö) ˆ¢Ö ü †Ó»Ö�éúŸÖ �úÖ»Ö - 1791 ÃÖê 1889 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú

4) ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔÖ �úÖ»Ö : - 1890 ÃÖê 1925 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú 5) ¾ÖŸÖÔ ÖÖÖ �úÖ»Ö : - 1926 ÃÖê ¾ÖŸÖÔ ÖÖÖ ÃÖ´ÖµÖ ŸÖ�ú

†Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö «üÖ¸üÖ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ †¯Öê�ÖÖ�éúŸÖ ¯Ö×¸üÂ�éúŸÖ ‹¾ÖÓ †×¬Ö�ú ŸÖ�ÔúÃÖÓ�ÖŸÖ »Ö�ÖŸÖÖ Æîü… ˆÖ�êú «üÖ¸üÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ ¾Ö�Öá�ú¸ü�Ö †ŸµÖÓŸÖ ÃÖÓ×�Ö¯ŸÖ, ÃÖ¸ü»Ö ‹¾ÖÓ ÃÖãÃ¯ÖÂ™ü ÆüÖêÖê �êú �úÖ¸ü�Ö Æüß †Ö•ÖŸÖ�ú ØÆü¤üß •Ö�ÖŸÖË ´Öë ÃÖ¾ÖÔÃ¾Öß�éúŸÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê “ÖÖ¸üÖë �úÖ»ÖÖë �êú ¤üÖêÆü êü ÖÖ´Ö ¤êü�ú ü ¯ÖÏŸµÖê�ú �úÖ»Ö �úß ‹�ú ×¾Ö×¿ÖÂ™ü ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö �úÖê ³Öß ¸êü�ÖÖÓ×�úŸÖ ×�úµÖÖ Æîü…

5

†Ö) �úÖ»Ö-ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö :-

ÃÖÖ´ÖÖµÖŸÖ: ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ‡×ŸÖÆüÖÃÖ �úÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö �éú×ŸÖ, �úŸÖÖÔ, ¯Ö¬¤ü×ŸÖ †Öî ü ×¾ÖÂÖµÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê �ú ü ×»ÖµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… �ú³Öß-�ú³Öß ‹êÃÖß ÛÃ£Ö×ŸÖ ³Öß ¯Öî¤üÖ ÆüÖêŸÖß Æîü ×�ú ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö �êú ×�úÃÖß šüÖêÃÖ †Ö¬ÖÖ¸ü �êú †³ÖÖ¾Ö ´Öë ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ �úÖ»Ö �êú ×�úÃÖß �µÖÖŸÖÖÖ´Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ�úÖ ü �êú †Ö¬ÖÖ¸ü¯Ö¸ü ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö ×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… �ú³Öß-�ú³Öß ‹êÃÖÖ ³Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×�ú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ-ÃÖ•ÖÔÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¿Öî×»ÖµÖÖë �úÖê †Ö¬ÖÖ ü ²ÖÖÖ�ú¸ü �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… †²Ö Æü´Ö ¯ÖÏŸµÖê�ú �úÖ»Ö �êú ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö ¯Ö¸ü ×¾ÖÃŸÖéŸÖ “Ö“ÖÖÔ �ú ëü�Öê…

1) †Ö×¤ü�úÖ»Ö :- ¾Öß¸ü¸üÃÖ ¯ÖÏ¬ÖÖÖ �ÖÏÓ£ÖÖêÓ �úß ¯ÖÏ“Öã üŸÖÖ �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü †Ö“ÖÖµÖÔ üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê

`¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö` �úÆüÖ Æîü… ×´ÖÁÖ ²ÖÓ¬Öã†Öë Öê ¸üÖÃÖÖê �ÖÏÓ£ÖÖë �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü †Ö×¤ü�úÖ»Ö �úÖê ` üÖÃÖÖê �úÖ»Ö` �êú ÖÖ´Ö ÃÖê ÃÖÓ²ÖÖê×¬ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… Ø�úŸÖã ×´ÖÁÖ²ÖÓ¬Öã†Öë Öê �êú¾Ö»Ö †¯ÖÖÖ ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö ¸üÖÃÖÖê �ÖÏÓ£ÖÖë ŸÖ�ú Æüß ÃÖß×´ÖŸÖ ü�ÖÖ Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ˆÖ�êú «üÖ üÖ ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ ÖÖ´Ö ¯Ö× ü¯Öæ�ÖÔ ÖÆüà Æîü… ŒµÖÖë×�ú ¸üÖÃÖÖê �ÖÏÓ£Ö ‡ÃÖ µÖã�Ö �úß ÃÖ³Öß ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖë �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸ¾Ö ÖÆüà �ú¸üŸÖê… �ãú”û ×¾Ö«üÖÖÖë Öê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê `²Öß•Ö¾Ö¯ÖÖ �úÖ»Ö`, `¯ÖÏÖ¸Óü×³Ö�ú �úÖ»Ö`, `×ÃÖ¬¤ü-ÃÖÖ´ÖÓŸÖ �úÖ»Ö` ³Öß �úÆüÖ Æîü…

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ ×»Ö�ÖÖê¾ÖÖ»Öê ×¾Ö«üÖÖÖë ´Öë †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö �úÖ ÖÖ´Ö †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü… †Ö×¤ü�úÖ»Ö �úÖê ˆÆüÖëÖê ¾Öß ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö �úÆüÖ Æîü… Ø�úŸÖã †µÖ ×¾Ö«üÖÖÖë �êú ´ÖŸÖÖÖãÃÖÖ¸ü ¿ÖãŒ»Ö •Öß Öê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß †µÖ ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖë �úß ˆ¯Öê�ÖÖ �úß Æîü… ›üÖò. üÖ´Ö�ãú´ÖÖ¸ü ¾Ö´ÖÖÔ Öê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê `†Ö×¤ü�úÖ»Ö` �úÆü�ú¸ü ÃÖÓ²ÖÖê×¬ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�êú «üÖ üÖ ×¤üµÖê �ÖµÖê `†Ö×¤ü�úÖ»Ö` ‡ÃÖ ÖÖ´Ö �úÖê ´ÖÖµÖŸÖÖ ³Öß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æãü‡Ô Æîü… 2) ³ÖÛŒŸÖü�úÖ»Ö :-

³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö �úÖê `³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö` �êú ºþ¯Ö ´Öë �ú‡Ô ×¾Ö«üÖÖÖë Öê ´ÖÖµÖŸÖÖ ¤üß Æîü… ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ×»Ö‹ ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö µÖÆü ÖÖ´Ö Æüß ˆ×“ÖŸÖ Æîü… ŒµÖÖë×�ú ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ³ÖÛŒŸÖ-ÃÖÖ×ÆüŸµÖ Æüß ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ×»Ö�ÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë –ÖÖÖ´ÖÖ�Öá, ¯ÖÏê´Ö´ÖÖ�Öá, üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ †Öî ü �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú †Öê�ú �ú×¾Ö Æãü‹ Æïü… ×•ÖÖ´Öë �ú²Öß¸ü, •ÖÖµÖÃÖß, ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ, ÃÖæ ü¤üÖÃÖ †Öî ü ´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô ¯ÖÏ Öã�Ö Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë �úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ¯ÖÏ Öã�Ö ºþ¯Ö ÃÖê ×Ö�ÖãÔ�Ö ‹¾ÖÓ ÃÖ�Öã�Ö ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… ³ÖÛŒŸÖ �úß ‡ÃÖß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ �êú �úÖ¸ü�Ö ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖ ÖÖ´Ö `³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö` ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… �ãú”û ×¾Ö«üÖÖÖë Öê ‡ÃÖê `´Ö¬µÖ�úÖ»Ö` ³Öß �úÆüÖ Æîü, ×�úŸÖã ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö ÆüÖêÖê �êú �úÖ¸ü�Ö ‡ÃÖê `³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö` �úÆüÖÖ Æüß †×¬Ö�ú ˆ×“ÖŸÖ Æîü…

3) üß×ŸÖü�úÖ»Ö :-

‡ÃÖ µÖã�Ö �úÖê †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê `¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö` ÖÖ´Ö ×¤üµÖÖ Æîü… ¸üß×ŸÖ ÃÖê ˆÖ�úÖ ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ �úÖ¾µÖ �êú †Ó�Ö †£ÖÖÔŸÖË ¸üÃÖ, †»ÖÓ�úÖ¸ü †Öî ü ”Óû¤ü ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ �ú‡Ô »Ö�Ö�Ö �ÖÏÓ£Ö ×»Ö�Öê �ÖµÖê… ‡Ö »Ö�Ö�Ö �ÖÏÓ£ÖÖë �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü Æüß ‡ÃÖê `¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö` �úÆüÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú �ÖÏÓ£ÖÖë ´Öë †»ÖÓ�úÖ¸üÖë �êú ¾Ö�ÖÔÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ ÆüÖ êÖê �úß ¾Ö•ÖÆü ÃÖê �ãú”û ×¾Ö«üÖÖÖë Öê ‡ÃÖê `†»ÖÓ�úÖ¸ü �úÖ»Ö` ³Öß �úÆüÖ Æîü…

‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�ú ü“ÖÖÖ‹Ñ ³Öß †×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë ´Öë ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ÃÖÖï¤üµÖÔ �úÖ �ú‡Ô ¯ÖÏ�úÖ¸ü ÃÖê ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… ×²ÖÆüÖ¸üß, ‘ÖÖÖÖÓ¤ü †Ö×¤ü �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë

6

¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�úŸÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ‡Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�ú ¸ü“ÖÖÖ†Öë �êú †Ö¬ÖÖ ü ¯Ö¸ü Æüß ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê �ãú”û ×¾Ö«üÖÖÖë Öê `¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úÖ»Ö` ³Öß �úÆüÖ Æîü…

4) †Ö¬Öã×Ö�ú �úÖ»Ö :-

‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ¯Öæ¾ÖÔ Æüß ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë †Ó�ÖÏê•ÖÖë �úÖ †Ö�Ö´ÖÖ ÆüÖê “Öã�úÖ £ÖÖ †Öî ü ˆÆüÖëÖê ‡ÃÖ �úÖ»Ö ŸÖ�ú ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë †¯ÖÖê ¯Öî ü •Ö´ÖÖ ×»Ö‹ £Öê… †Ó�ÖÏê•ÖÖë �êú †ÖÖê ÃÖê ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë †Ö¬Öã×Ö�ú ™êüŒÖÖò»ÖÖò•Öß ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ ÆüÖêÖê »Ö�Öß £Öß… ´Öã¦ü�Ö �ú»ÖÖ �úÖ ³Öß ×¾Ö�úÖÃÖ Æãü†Ö… †Ó�ÖÏê•Öß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úß �ú‡Ô �Öª ×¾Ö¬ÖÖ‹Ñ ÃÖÖ´ÖÖê †ÖµÖß… ‡Ö ÃÖÖ¸üß ²ÖÖŸÖÖëê ÃÖê †Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ �úÖ ²ÖÖê¬Ö ÆüÖêÖê »Ö�ÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê `†Ö¬Öã×Ö�ú �úÖ»Ö` �úÆü�ú¸ü ÃÖÓ²ÖÖê×¬ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ…

†Ö¬Öã×Ö�ú �úÖ»Ö �úÖ �úÖ»Ö�Ö�›ü ²ÖÖ¤ü ´Öë �ú‡Ô ×ÆüÃÃÖÖë ´Öë ×¾Ö³ÖÖ×•ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ… •ÖîÃÖê - ³ÖÖ¸üŸÖë¤ãü µÖã�Ö, ×«ü¾Öê¤üß µÖã�Ö, ¯ÖÏê´Ö“ÖÓ¤ü µÖã�Ö, ”ûÖµÖÖ¾ÖÖ¤üß µÖã�Ö, ”ûÖµÖÖ¾ÖÖ¤üÖê¢Ö¸ü µÖã�Ö, Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ¯Öæ¾ÖÔ µÖã�Ö, Ã¾ÖÖŸÖÓ¡µÖÖê¢Ö ü µÖã�Ö, ÃÖÖšüÖê¢Ö¸üß µÖã�Ö, ˆ¢Ö ü¿ÖŸÖß, †Ó×ŸÖ´Ö ¤ü¿Ö�ú †Ö×¤ü… ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü Æü´Ö ¤êü�ÖŸÖê Æîü ×�ú †»Ö�Ö-†»Ö�Ö �úÖ»ÖÖë �úÖê ×¾Ö«üÖÖÖë Öê †¯ÖÖê-†¯ÖÖê œÓü�Ö ÃÖê ÃÖÓ²ÖÖê×¬ÖŸÖ ×�úµÖÖ ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖ�úÖ �úÖ»Ö-×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ ×�úµÖÖ…

-----------------

†Ö×¤ü�úÖ»Ö

1) †Ö×¤ü�úÖ»Ö �úß ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö / ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖÑ / ¯Ö× ü¾Öê¿Ö :-

¯ÖÏŸµÖê�ú µÖã�Ö �úÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †¯ÖÖê �úÖ»Ö �úß ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, ¬ÖÖÙ´Ö�ú, ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú †Ö×¤ü ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë ÃÖê ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ¸üÆüŸÖÖ Æîü… ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖÑ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö ´Öë ÃÖÆüÖµÖ�ú ×ÃÖ¬¤ü ÆüÖêŸÖß Æîü… ‡Ö ¯Ö× üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖê •ÖÖÖê ²Ö�Öî¸ü ˆÃÖ µÖã�Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖê ÃÖÆüß œÓü�Ö ÃÖê ÃÖ´Ö—ÖÖ ÖÆüà •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ… †ŸÖ: ‡Ö ¯Ö× üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖ †¬µÖµÖÖ †ŸµÖÓŸÖ †Ö¾Ö¿µÖ�ú Æïü…

¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö (¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ / ¯Ö× ü¾Öê¿Ö) :-

¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¥üÛÂ™ü ÃÖê µÖÆü µÖã�Ö ¯Ö¸üÖ•ÖµÖ �úÖ µÖã�Ö Æîü… ‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ ×¾Ö¤êü¿Öß †Ö�Îú´Ö�Ö ÆüÖêŸÖê üÆêü ŸÖ£ÖÖ ¸üÖ•ÖÖ†Öë �êú †Öê�ú ³ÖßŸÖ¸üß �ú»ÖÆü £Öê… ¸üÖ•ÖÖ ÆüÂÖÔ¾Ö¬ÖÔÖ �êú ¯Ö¿“ÖÖŸÖ �ëú¦üßµÖ ÃÖ¢ÖÖ �úÖ ¯ÖŸÖÖ ÆüÖê “Öã�úÖ £ÖÖ… ØÃÖ¬Ö ´Öë ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë Öê ¯ÖÏ¾Öê¿Ö �ú ü ×»ÖµÖÖ £ÖÖ… ´ÖÖêÆü´´Ö¤ü ×²ÖÖ �úÖ×ÃÖ´Ö Öê ØÃÖ¬Ö �êú ¸üÖ•ÖÖ ¯Ö¸ü †Ö�Îú´Ö�Ö ×�úµÖÖ… †Ö¯ÖÃÖß ±æú™ü �êú �úÖ¸ü�Ö ¾ÖÆüÖÑ �êú ¸üÖ•ÖÖ �úÖê ³ÖÖ�ÖÖÖ ¯Ö›ÍüÖ… ¤üÃÖ¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß ´Öë �Ö•ÖÖß �úÖ ¸üÖ•µÖ ´ÖãÆü´´Ö¤ü �Ö•ÖÖß �êú ÆüÖ£Ö †ÖµÖÖ… ˆÃÖÖê †Ö�Îú´Ö�Ö �ú¸ü ÃÖÖê ÖÖÖ£Ö �úÖ ´ÖÓ×¤ü ü »Öæ™ü ×»ÖµÖÖ… ¤üÛ�Ö�Ö ´Öë “ÖÖê»Ö ¸üÖ•ÖÖ †¯ÖÖê üÖ•µÖ �úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü �ú ü ¸üÆüÖ £ÖÖ… ˆÃÖÖê ˆ×›üÃÖÖ, ”û¢ÖßÃÖ�ÖœÍü †Öî ü ²ÖÓ�ÖÖ»Ö �úÖê ³Öß •ÖßŸÖ ×»ÖµÖÖ… 11 ¾ÖßÓ †Öî ü 12 ¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß ´Öë ×¤ü»»Öß ´Öë ŸÖÖê Ö¸ü, †•Ö´Öê ü ´Öë “ÖÖîÆüÖÖ †Ö×¤ü ¿ÖÛŒŸÖ¿ÖÖ»Öß üÖ•ÖÖ £Öê… 1150 ´Öë †•Ö´Öê ü �êú “ÖÖîÆüÖÖ Öê ×¤ü»»Öß †Öî ü —ÖÖÑÃÖß ÃÖê »Öê�ú ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ŸÖ�ú †¯ÖÖÖ ÃÖÖ´ÖÏÖ•µÖ ±îú»ÖÖ ×¤üµÖÖ…

´ÖÖêÆü´´Ö¤ü ‘ÖÖê üß Öê ³ÖÖ¸üŸÖ •ÖßŸÖÖê �úÖ ×Ö¿“ÖµÖ ×�úµÖÖ… ¯Ö¸ÓüŸÖã ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö “ÖÖîÆüÖÖ •ÖÖ�ÖéŸÖ £Öê… »Öê×�úÖ •ÖµÖ“ÖÓ¤ü �êú ÂÖ›üµÖÓ¡Ö �êú �úÖ¸ü�Ö ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö “ÖÖîÆüÖÖ ´ÖãÆü´´Ö¤ü ‘ÖÖê üß ÃÖê ¯Ö üÖ×•ÖŸÖ Æãü‹ †Öî ü

7

´ÖÖ¸êü �ÖµÖê… ×¤ü»»Öß ´Öë ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖ ÃÖ»ŸÖÖŸÖ Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ Æãü‡Ô… ¬Öß êü-¬Öß¸êü ˆÃÖ�úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü Æãü†Ö… ÃÖÖ êü ˆ¢Ö ü ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ‡Ã»ÖÖ´Öß ¯ÖŸÖÖ�úÖ »ÖÆü¸üÖÖê »Ö�Öß… ØÆü¤ãü†Öë ´Öë ÃÖÓ�ãú×“ÖŸÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖŸÖÖ £Öß… ×¾Ö¤êü¿Öß †Ö�Îú´Ö�Ö �êú ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö›ÍüÖêÃÖß ¸üÖ•µÖ ŸÖ™üÃ£Ö üÆüŸÖê £Öê… µÖ×¤ü ‹�ú×¡ÖŸÖ ºþ¯Ö ´Öë ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �êú ØÆü¤ãü ¸üÖ•ÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ�úÖ¸ü �ú¸üŸÖê ŸÖÖê †Ö•Ö ³ÖÖ¸üŸÖ �úÖ ºþ¯Ö �ãú”û †Öî ü ÆüÖêŸÖÖ… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ †Ö¯ÖÃÖ ´Öë «êüÂÖ, ‡ÔÂµÖÖÔ, �ú»ÖÆü ²ÖÆãüŸÖ •µÖÖ¤üÖ £Öê… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü Æü´Ö ¤êü�ÖŸÖê Æîü ×�ú µÖÆü �úÖ»Ö ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¯ÖŸÖÖ �úÖ �úÖ»Ö £ÖÖ…

ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

¬Ö´ÖÔ †Öî ü ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¯ÖŸÖÖ �úß †¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë †Ö¤ü¿ÖÔ ÃÖ´ÖÖ•Ö �úß †Ö¿ÖÖ ÖÆüà �úß •ÖÖ ÃÖ�úŸÖß… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¾Ö�ÖÔ-¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ �Öã�ÖÖë �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü Ö ÆüÖê�ú ü •ÖÖ×ŸÖ �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ´ÖÖÖß •ÖÖÖê »Ö�Öß £Öß… ×•ÖÃÖÃÖê ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ×¾ÖÂÖ´ÖŸÖÖ ²ÖœÍüÖê »Ö�Öß… ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë ºþ×œÍüµÖÖë �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö ²ÖœÍü �ÖµÖÖ… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¾ÖÓ¿Ö †Öî ü �ãú»ÖßÖŸÖÖ �úÖ ²ÖÖê»Ö²ÖÖ»ÖÖ £ÖÖ… ¾Öß üŸÖÖ †Öî ü ²Ö×»Ö¤üÖÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú üÖ•Ö¯ÖæŸÖÖë �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ £Öß…

‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë `Ã¾ÖµÖÓ¾Ö¸ü` ×¾Ö¾ÖÖÆü-¯Ö¬¤ü×ŸÖ £Öß… Ã¾ÖµÖÓ¾Ö¸ü �êú †¾ÖÃÖ ü ¯Ö¸ü �ÖæÖ �úß Ö×¤üµÖÖÑ ²ÖÆü •ÖÖŸÖß £Öß… ×¾Ö¾ÖÖÆüÖ ë �êú ¯ÖÏÃÖÓ�Ö ¯Ö¸ü Æü¸ü�Ö �úß ‘Ö™üÖÖ‹Ñ †Ö´Ö ²ÖÖŸÖ £Öß… ¸üÖ•Ö‘Ö¸üÖ�ÖÖë ´Öë ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †ÖÃÖÛŒŸÖ £Öß… •ÖÖÃÖÖ´ÖÖµÖ ´Öë ´ÖÖÖê²Ö»Ö �ú´Ö £ÖÖ… üÖ•ÖÖ†Öë �úß �ú‡Ô ¯ÖÛŸÖµÖÖÑ Æãü†Ö �ú¸üŸÖß £Öß… ÃÖÖ£Ö Æüß ÃÖÖ£Ö ¾Öê ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ ´Öë †¯ÖÖÖ †×¬Ö�ú ÃÖ´ÖµÖ ×²ÖŸÖÖŸÖê £Öê… ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë ÖÖ üß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ˆ““Ö ³ÖÖ¾Ö ÖÆüà £Öê… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖÑ ³Öß ×²Ö�Ö›Íüß Æãü‡Ô £Öß…

¬ÖÖÙ´Ö�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

¾Öî×¤ü�ú ‹¾ÖÓ ¯ÖÖî üÖ×�Ö�ú ¬Ö´ÖÔ �êú ÃÖÖ£Ö •ÖîÖ †Öî ü ²ÖÖî¬¤ü ¬Ö´ÖÔ ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë †¯ÖÖê ¾ÖÖÃŸÖ×¾Ö�ú †Ö¤ü¿ÖÖí ÃÖê ¤æü¸ü Æü™ü �ÖµÖê £Öê… ²ÖÖî¬¤ü¬Ö´ÖÔ ´ÖÆüÖµÖÖÖ †Öî ü ÃÖÆü•ÖµÖÖÖ ‡Ö ¤üÖê ×ÆüÃÃÖÖë ´Öë ²ÖÑ™ü �ÖµÖÖ £ÖÖ… ‡Ö´Öë †»ÖÖî×�ú�ú ¿ÖÛŒŸÖµÖÖë �úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×»Ö‹ ÆüÖê›Íü ´Ö“Öß Æãü‡Ô £Öß… ÃÖ´ÖÖ•Ö �úÖ Öî×ŸÖ�ú ÃŸÖ¸ü ×�Ö¸ü �ÖµÖÖ £ÖÖ… ¬Ö´ÖÔ �êú ÖÖ´Ö ¯Ö ü »ÖÖê�ÖÖë �úÖê šü�ÖÖ •ÖÖÖê »Ö�ÖÖ †Öî ü †¬Ö´ÖÔ �úÖ ¯ÖÏ“ÖÖ ü Æãü†Ö… ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖ: ÖÖ¸üß �úÖê ³ÖÖê�Ö �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¤êü�ÖÖ �ÖµÖÖ… ¯ÖŸÖÖ �êú ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´ÖêÓ ÖÖ£Ö ¯ÖÓ×£ÖµÖÖë Öê ×¾Ö¿ÖêÂÖ ºþ¯Ö ÃÖê �Öãºþ �ÖÖê ü�ÖÖÖ£Ö Öê µÖÖê�Ö �úß ¯ÖÏ×ŸÖÂšüÖ �úß †Öî ü ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë ÃÖÓµÖ´Ö ŸÖ£ÖÖ ÃÖ¤Ëü×¾Ö“ÖÖ üÖë �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö ²ÖœÍüÖµÖÖ… ¤ü×�Ö�Ö ´Öë ³Öß �ú‡Ô ¾ÖîÂ�Ö¾Ö ÃÖÓŸÖ Æãü‹… ˆÖ�êú ÃÖÖ£Ö ×¿Ö¾Ö ³ÖŒŸÖÖë (¿Öî¾Ö) Öê ³Öß ³ÖÛŒŸÖ �úÖ �ú»µÖÖ�Ö�úÖ¸üß ºþ¯Ö ÃÖ´ÖÖ•Ö �êú ÃÖÖ´ÖÖê ¸ü�ÖÖ… ‡Ö ÃÖ´ÖÃŸÖ ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖê ¤êü�ÖŸÖê Æãü‹ Æü´Ö �úÆü ÃÖ�úŸÖê Æîü ×�ú ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖ ¬ÖÖÙ´Ö�ú ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü�Ö †ŸµÖÓŸÖ ¤æü×ÂÖŸÖ £ÖÖ…

ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

µÖÆü �úÖ»Ö ³ÖßŸÖ¸üß �ú»ÖÆü †Öî ü ²ÖÖÆü üß ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ �úÖ �úÖ»Ö £ÖÖ… ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë ÃÖÓÃ�éúŸÖ ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ×»Ö�ÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… •µÖÖê×ŸÖÂÖ, ¤ü¿ÖÔÖ¿ÖÖÃ¡Ö †Ö×¤ü ×¾ÖÂÖµÖÖë ¯Ö¸ü �ÖÏÓ£Ö ×»Ö�Öê •ÖÖŸÖê £Öê… ÖÖ™ü�ú, �ú×¾ÖŸÖÖ †Ö×¤ü ´Öë ³Ö¾Ö³Öæ×ŸÖ ŸÖ£ÖÖ ¸üÖ•Ö¿Öê�Ö¸ü •ÖîÃÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ�úÖ¸ü Æãü‹… ‡Ö�êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ¯ÖÖÓ×›üŸµÖ �úÖ ¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë ¸üÖ•ÖÖ ×¾Ö«üÖÖ ÆüÖêÖê �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö �ú×¾ÖµÖÖë �êú †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ ³Öß £Öê…

‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë •ÖµÖ¤êü¾Ö, ×¾ÖÀ¾ÖÖÖ£Ö †Ö×¤ü †Ö“ÖÖµÖÔ �ú×¾Ö Æãü‹… ¯Ö ÓüŸÖã †Ö×¤ü�úÖ»Ö �êú ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯Ö¸ü ‡Ö�úÖ �úÖê‡Ô ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ÖÆüà ¯Ö›ÍüÖ… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ²ÖÖî¬¤ü ŸÖ£ÖÖ ×ÃÖ¬¤üÖë Öê �úÖ¾µÖ-¸ü“ÖÖÖ

8

�úß… ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ ´Öë �êú¾Ö»Ö ¤üÖ¿ÖÔ×Ö�ú ×¾Ö“ÖÖ ü Æüß ¯ÖÏ�ú™ü Æãü‹… ‡Ö�êú †»ÖÖ¾ÖÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë �ãú”û •ÖîÖ �ÖÏÓ£ÖÖë �úÖ ³Öß ×Ö´ÖÖÔ�Ö Æãü†Ö… ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë �úß ³ÖÖÂÖÖ †¯Ö³ÖÏÓ¿Ö ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ £Öß…

------------------

†Ö×¤ü�úÖ»ÖßÖ �úÖ¾µÖ �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑ

µÖã�Ö �úß ´ÖÖÑ�Ö �êú †ÖãÃÖÖ¸ü Æüß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ±ú»ÖŸÖ: ‡ÃÖ µÖã�Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ ü †Öî ü ¾Öß¸ü ‡Ö ¤üÖê üÃÖÖë �úÖê Æüß ¯ÖÏÖ¬ÖÖµÖ ×´Ö»ÖÖ… †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ†Öë �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ˆ»»Öê�ÖÖßµÖ ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö £Öß… µÖÆü Ã¾ÖÖ³ÖÖ×¾Ö�ú ³Öß £ÖÖ, ŒµÖÖë×�ú †¯ÖÖê †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ†Öë �úÖê �Öã¿Ö ¸ü�ÖÖê ¯Ö ü Æüß †Ö×ÁÖŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß †Ö•Öß×¾Ö�úÖ †Öî ü ÃÖã ü×�ÖŸÖŸÖÖ ×Ö³ÖÔ ü £Öß… †Ö×¤ü�úÖ»ÖßÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯Ö¸ü ‹�ú ¥üÛÂ™ü¯ÖÖŸÖ �ú¸üÖê ¯Ö¸ü ¯ÖÏŸÖßŸÖ ÆüÖê�ÖÖ ×�ú µÖÆü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¾ÖÃŸÖã�ÖŸÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑ ‹¾ÖÓ �úÖ¾µÖ-ºþ¯Ö�ÖŸÖ ÃÖÓ Ö¤üÖ �úß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯Ö¬¤ü×ŸÖµÖÖë �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê †Öê�úÖÓ�Öß Æîü… ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úß ˆ»»Öê�ÖÖßµÖ ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑ ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ ü Æïü -

1) ¾Öß¸ü üÃÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ :- ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ¾Öß¸ü üÃÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üÖê¾ÖÖ»Öê �ÖÏÓ£Ö †×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ×»Ö�Öê �ÖµÖê… ¸üÖÃÖÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †Öî ü •Ö�Ö×Ö�ú �úÖ `†Ö»ÆüÖ�ÖÓ›ü` ‡ÃÖ�êú ¯ÖÏ ÖÖ�Ö Æîü… ‡Ö ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ¾Öß¸ü üÃÖ �úÖ ×Öºþ¯Ö�Ö ²ÖÆãüŸÖ †“”ûß ŸÖ¸üÆü ÃÖê Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê `¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö` �úÆüÖ Æîü… ¾Öß¸ü¸üÃÖ �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¸üÃÖ �úÖ ³Öß ¯ÖÏ“Ö»ÖÖ Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¾Öß¸ü ¸üÃÖ ŸÖ£ÖÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü üÃÖ ‡Ö ¤üÖêÖÖë �úÖ ÃÖãÓ¤ü ü ÃÖ´Ö¾ÖµÖ Æãü†Ö Æîü… ‡Ö ¤üÖêÖÖë ¸üÃÖÖë �úÖ ‡ŸÖÖÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ÃÖ´Ö¾ÖµÖ-×Öºþ¯Ö�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü ×�ú �úÆüà ³Öß ×¾Ö¸üÖê¬ÖÖ³ÖÖÃÖ ´ÖÆüÃÖæÃÖ ÖÆüà ÆüÖêŸÖÖ…

2) ÃÖÓ�ãú×“ÖŸÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖŸÖÖ :- ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú “ÖÖ¸ü�Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖê-†¯ÖÖê †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ üÖ•ÖÖ†Öë �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ´ÖãŒŸÖ �Óúšü ÃÖê �úß… ×�úŸÖã ‡ÃÖ´Öë ¾ÖÙ�ÖŸÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖŸÖÖ ÃÖÓ�ãú×“ÖŸÖ £Öß… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ `¸üÖÂ™Òü` ¿Ö²¤ü ÃÖê ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ³ÖÖ¸üŸÖ µÖÆü †£ÖÔ ÖÆüà ×»ÖµÖÖ �ÖµÖÖ… ²ÖÛ»�ú †¯ÖÖÖ-†¯ÖÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †Öî ü †¯ÖÖê-†¯ÖÖê ¸üÖ•µÖ �êú †£ÖÔ ´Öë �ÖÏÆü�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �êú üÖ•ÖÖ†Öë Öê †¯ÖÖê 50 �ÖÖÑ¾ÖÖë �úÖê Æüß †¯ÖÖÖ ¸üÖÂ™Òü ÃÖ´Ö—Ö ¸ü�ÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ ‡Ö üÖ•ÖÖ†Öë �êú †Ö×ÁÖŸÖ �ú×¾Ö ³Öß ˆÆüà �êú ¯Ö¤ü×“ÖÅÖÖë ¯Ö¸ü “Ö»Ö ¸üÆêü £Öê…

3) ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�úŸÖÖ �úÖ †³ÖÖ¾Ö :- †Ö×¤ü�úÖ»Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ¸ü×“ÖŸÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú ŸÖ£µÖ ŸÖ£ÖÖ ‘Ö™üÖÖ†Öë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ ÃÖê ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖµÖÖ… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ¿Öã¬¤ü ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú �úÃÖÖî™üß ¯Ö¸ü �Ö¸üÖ ÖÆüà ˆŸÖ¸üŸÖÖ… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë «üÖ üÖ ¾ÖÙ�ÖŸÖ ÃÖÓ¾ÖŸÖË †Öî ü ×ŸÖ×£ÖµÖÖÑ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ ÃÖê ´Öê»Ö ÖÆüà �ÖÖŸÖß… ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ‡×ŸÖÆüÖÃÖ �úß †¯Öê�ÖÖ �ú»¯ÖÖÖ �úß ´ÖÖ¡ÖÖ †×¬Ö�ú Æîü…

4) ÃÖÓ×¤ü�¬Ö ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ :- ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖêÖê¾ÖÖ»Öß ÃÖ³Öß ¾Öß ü�ÖÖ£ÖÖ†Öë �úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ ÃÖÓ¤êüÆü �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¤êü�Öß �Ö‡Ô Æîü… ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë �úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ ¯Ö¸ü �ú‡Ô ¯ÖÏ¿Ö-×“ÖÅÖ »Ö�ÖÖ‹Ñ �ÖµÖê… ÃÖ´ÖµÖ-ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü

9

�ú×¾ÖµÖÖë Öê �ãú”û ³ÖÖ�ÖÖë �úÖê µÖÖ †Ó¿ÖÖë �úÖê •ÖÖê›Íü ×¤üµÖÖ Æîü… ¯Ö×¸ü�ÖÖ´ÖŸÖ: ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë �úß ´Öæ»Öºþ¯Ö �úß ¯ÖÆü“ÖÖÖ �ú×šüÖ ÆüÖê �Ö‡Ô Æîü…

5) ¸üÖÃÖÖê �ÖÏÓ£ÖÖêÓ �úÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö :- ¸üÖÃÖÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ÃÖ³Öß �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ÖÖ´Ö �êú ÃÖÖ£Ö ¸üÖÃÖÖê ¿Ö²¤ü •Öã›ÍüÖ Æãü†Ö Æîü… •ÖÖê ×�ú �úÖ¾µÖ ¿Ö²¤ü �úÖ ¯ÖµÖÖÔµÖ¾ÖÖ“Öß Æîü… �ãú”û »ÖÖê�Ö ŸÖÖê ` üÖÃÖÖê ¿Ö²¤ü �úÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ` üÆüÃµÖ` ÃÖê •ÖÖê›ÍüŸÖê Æïü… ×�úŸÖã µÖÆü šüß�ú ÖÆüà Æîü… ´Öæ»Öºþ¯Ö ´Öë ‡ÃÖ ¿Ö²¤ü �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö `�ÖÖÖê �êú ºþ¯Ö ´Öë Æüß ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ¸üÖÃÖÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ¸üÖ•ÖÖ†Öëê �úÖ �Öã�Ö�ÖÖÖ ŸÖ£ÖÖ ˆÖ�úß ¾Öß¸üŸÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê, ¯Ö¸ü´ÖÖ»Ö ¸üÖÃÖÖê, ²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö üÖÃÖÖê, �Öã ÖÖÖ ¸üÖÃÖÖê †Ö×¤ü ¸üÖÃÖÖê �ÖÏÓ£Ö ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¤êüÖ Æîü… 6) �úÖ¾µÖ �êú ¤üÖê ºþ¯Ö :- ¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ‹Ñ ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö ‹¾ÖÓ ´ÖãŒŸÖ�ú ¤üÖ êÖÖë ºþ¯ÖÖë ´Öë ×´Ö»ÖŸÖß Æîü… ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö ºþ¯Ö �úÖ ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö �ÖÏÓ£Ö ²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö ¸üÖÃÖÖê Æîü †Öî ü ¤æüÃÖ¸üÖ ¯ÖÏÖ“ÖßÖ �ÖÏÓ£Ö ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê Æîü… ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ •ÖîÃÖê �ú×¾ÖµÖÖë Öê ´ÖãŒŸÖ�ú ºþ¯Ö �úÖê †¯ÖÖÖµÖÖ Æîü… ‡Ö ¤üÖê �úÖ¾µÖ-ºþ¯ÖÖë �êú †»ÖÖ¾ÖÖ ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë †µÖ �úÖê‡Ô �úÖ¾µÖ-ºþ¯Ö ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ÖÆüà £ÖÖ…

7) Ø›ü�Ö»Ö †Öî ü Ø¯Ö�Ö»Ö ³ÖÖÂÖÖ �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö :- ‡ÃÖ µÖã�Ö �êú �úÖ¾µÖ �úß µÖÆü ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ µÖÆü Æîü ×�ú ‡ÃÖ´Öë Ø›ü�Ö»Ö ³ÖÖÂÖÖ �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö

×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úß ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß ³ÖÖÂÖÖ �úÖê Ø›ü�Ö»Ö ÖÖ´Ö ÃÖê ÃÖÓ²ÖÖê×¬ÖŸÖ ×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… µÖÆü ³ÖÖÂÖÖ ¾Öß¸üŸÖÖ �êú Ã¾Ö¸ü �êú ×»Ö‹ ²ÖÆãüŸÖ Æüß ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ £Öß… ‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �êú “ÖÖ¸ü�Ö �ú×¾Ö †¯ÖÖß ¸ü“ÖÖÖ†Öë �úÖê ²ÖÆãüŸÖ ‰Ñú“Öê Ã¾Ö¸ü ´Öë ¯ÖœÍüŸÖê £Öê †Öî ü Ø›ü�Ö»Ö ³ÖÖÂÖÖ ‡ÃÖ�êú ×»Ö‹ †Öã�æú»Ö £Öß… µÖÆü “ÖÖ¸ü�Ö �ú×¾Ö ‡¬Ö¸ü-ˆ¬Ö¸ü ‘Öæ´ÖŸÖê ¸üÆüŸÖê £Öê, ‡ÃÖ×»Ö‹ ˆÖ�úß ³ÖÖÂÖÖ �úÖê Ø¯Ö�Ö»Ö ³Öß �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ…

8) ¯ÖÏ�éú×ŸÖ-×“Ö¡Ö�Ö :- ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÏ�éú×ŸÖ �úÖ †Ö»ÖÓ²ÖÖ ‹¾ÖÓ ˆ§üß¯ÖÖ ¤üÖêÖÖë ºþ¯ÖÖë ´Öë ×“Ö¡Ö�Ö

×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… Ö�Ö ü, �ÖÖÑ¾Ö, Ö¤üß, ¯Ö¾ÖÔŸÖ, —Ö¸üÖê, ¯Öê›Íü, ±æú»Ö, »ÖŸÖÖ‹Ñ, ÃÖ´Öã¦ü †Ö×¤ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú �ÖÏÓ£ÖÖë ´ÖêÓ †ÖŸÖÖ Æîü… ‡Ö ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ¯ÖÏ�éú×ŸÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö †ŸµÖÓŸÖ ÃÖãÓ¤ü üŸÖÖ ÃÖê Æãü†Ö Æîü… ¯ÖÏ�éú×ŸÖ-×“Ö¡Ö�Ö �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ †ŸµÖÓŸÖ †Öã Ö´Ö †Öî ü †×«üŸÖßµÖ Æîü…

9) ”Óû¤üÖêÓ �úÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÏµÖÖê�Ö :- ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ”Óû¤üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×•ÖŸÖÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ºþ¯ÖÖë ´Öë Æãü†Ö Æîü, ˆŸÖÖÖ

¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖê ”ûÖê›Íü�ú¸ü †µÖ ×�úÃÖß �úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ÖÆüà Æãü†Ö Æîü… ¤üÖêÆüÖ, ¸üÖê»ÖÖ, �ãÓú›ü×»ÖÖß †Ö×¤ü ”Óû¤üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �ú»ÖÖŸ´Ö�úŸÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë ”Óû¤üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö “Ö´ÖŸ�úÖ¸ü ¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ �êú ×»Ö‹ ÖÆüà, ²ÖÛ»�ú ³ÖÖ¾ÖÖë �úÖê •ÖÖ�ÖéŸÖ �ú¸üÖê �êú ×»Ö‹ Æãü†Ö Æîü…

10) •ÖÖ-•Öß¾ÖÖ ÃÖê ÃÖÓ Ö�Ôú ÖÆüà :- ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ •ÖÖ-•Öß¾ÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö �úÖê‡Ô ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÖÆüà Æîü… ¤ü¸ü²ÖÖ¸üß

�ú×¾ÖµÖÖë ÃÖê •ÖÖ-•Öß¾ÖÖ �úß ×¾ÖÃŸÖéŸÖ ¾µÖÖ�µÖÖ �úß †¯Öê�ÖÖ ³Öß ÖÆüà �úß •ÖÖ ÃÖ�úŸÖß… ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖê †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ†Öë �êú ÃÖã�Ö-¤ãü:�Ö, ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ †Öî ü ¾Öß¸üŸÖÖ-¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ �êú ×»Ö‹ Æüß �úÖ¾µÖ �úÖ

10

×Ö´ÖÖÔ�Ö ×�úµÖÖ Æîü… †ŸÖ: ‡Ö ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�Ö ´ÖÖãÂµÖ �êú •Öß¾ÖÖ �êú ×“Ö¡Ö�Ö �úÖ †³ÖÖ¾Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü…

11) µÖã¬¤üÖë �úÖ ÃÖ•Öß¾Ö ×“Ö¡Ö�Ö :- µÖã¬¤üÖ ëê �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö †Ö×¤ü�úÖ»ÖßÖ �ÖÏÓ£ÖÖë �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ×¾ÖÂÖµÖ Æîü… µÖã¬¤ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ‡ÃÖ

�úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ‡ŸÖÖÖ ÃÖ•Öß¾Ö ²ÖÖ ¯Ö›ÍüÖ Æîü ×�ú ÃÖÓÃ�éúŸÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ³Öß ‡ÃÖ�úß ²Ö¸üÖ²Ö üß ÖÆüà �ú ü ÃÖ�úŸÖÖ… ‡ÃÖ�úÖ �úÖ ü�Ö µÖÆü Æîü ×�ú “ÖÖ¸ü�Ö �ú×¾Ö ÃÖ´ÖµÖ-ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü üÖ•ÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö ÃÖ´Ö¸ü-³Öæ×´Ö ¯Ö¸ü •ÖÖµÖÖ �ú¸üŸÖê £Öê †Öî ü µÖã¬¤ü �êú ¥ü¿µÖÖë �úÖê †¯ÖÖß �Öã»Öß †ÖÑ�ÖÖë ÃÖê ¤êü�ÖŸÖê £Öê… ¯Ö×¸ü�ÖÖ´ÖŸÖ: ‡Ö�êú «üÖ¸üÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ µÖã¬¤üÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ÃÖ•Öß¾Ö ²ÖÖ ¯Ö›ÍüÖ Æîü…

---------------

üÖÃÖÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ÃÖÓ×�Ö¯ŸÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ

†Ö×¤ü�úÖ»Ö ´Öë ¸ü×“ÖŸÖ ¸üÖÃÖÖê �úÖ¾µÖ †¯ÖÖê †Ö¯Ö ´Öë ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ×ÃÖ¬¤ü Æãü†Ö Æîü… ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë ´Öë †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ†Öë �êú “Ö×¸ü¡Ö, ˆÖ�úÖ µÖã¬¤ü �úÖî¿Ö»Ö ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ²ÖÖŸÖêÓ Æîü… ¸üÖÃÖÖê �ÖÏÓ£ÖÖë �úÖê ¤êü�ÖÖê ÃÖê ¯ÖŸÖÖ “Ö»ÖŸÖÖ Æîü ×�ú ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ü“Ö×µÖŸÖÖ †¯ÖÖê-†¯ÖÖê ¸üÖ•ÖÖ†Öë �êú “Ö×¸üŸÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üŸÖê £Öê… †Ö×¤ü�úÖ»Ö ´Öë ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ ü �êú �ÖÏÓ£ÖÖë �úß †×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ×ÖÙ´Ö×ŸÖ Æãü‡Ô Æîü… ˆÖ´Öë ÃÖê �ãú”û ¯ÖÏ Öã�Ö ¸üÖÃÖÖê �úÖ¾µÖ ×Ö´Ö×»Ö×�ÖŸÖ Æïü :-

1) �Öã ÖÖ�Ö ¸üÖÃÖÖê :- †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ‡ÃÖê Ö¾Ö¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß �úß ¸ü“ÖÖÖ ´ÖÖÖÖ Æîü… ŒµÖÖë×�ú ‡ÃÖ´Öë

ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �êú ×“Ö¢ÖÖî›Íü Ö¸êü¿Ö `�Öã ÖÖ�Ö` �êú µÖã¬¤üÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Æîü… ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ¸üÖ•ÖÖ†Öë �úÖ ÃÖ•Öß¾Ö ¾Ö�ÖÔÖ ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úß ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖ –ÖÖÖ ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ÆüÃŸÖ×»Ö×�ÖŸÖ ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖæÖÖ �êú ÃÖÓ�ÖÏÆüÖ»ÖµÖ ´Öë ÃÖã ü×�ÖŸÖ Æîü… ×¾Ö«üÖÖÖë Öê `¤ü»Ö¯Ö×ŸÖ ×¾Ö•ÖµÖ` �úÖê ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úÖ ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ ´ÖÖÖÖ Æîü…

µÖÆü ¯ÖÖÑ“Ö Æü•ÖÖ¸ü ”Óû¤üÖë �úÖ ×¾Ö¿ÖÖ»Ö �úÖ¾µÖ-�ÖÏÓ£Ö Æîü… ¸üÖ•ÖÖ†Öë �êú µÖã¬¤üÖë †Öî ü ×¾Ö¾ÖÖÆüÖë �êú ÃÖ¸üÃÖ ¾Ö�ÖÔÖÖë ÃÖê ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ �úß ³ÖÖ¾Ö³Öæ×´Ö �úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü Æãü†Ö Æîü… ÃÖÓ¤ü³ÖÔ �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ÖÖ×µÖ�úÖ-×“Ö¡Ö�Ö, ¯ÖÏ�éú×ŸÖ-×“Ö¡Ö�Ö †Ö×¤ü ³Öß ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü… ¸üÖ•ÖÖ†Öë �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ×¾ÖÂÖµÖ Æîü… ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¸üÃÖ �úÖ ³Öß ¾Ö�ÖÔÖ ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¤üÖêÆüÖ, ÃÖ¾ÖîµÖÖ †Ö×¤ü ”Óû¤üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ�úß ³ÖÖÂÖÖ ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß ØÆü¤üß (Ø›ü�Ö»Ö) Æîü… üÖ•ÖÖ �êú ¾Ö�ÖÔÖ ¯Ö ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ ÆüÖêÖê ¯Ö¸ü ³Öß ‡ÃÖ´Öë �úÖ¾µÖÖŸ´Ö�ú ÃÖ¸üÃÖ ¾Ö�ÖÔÖÖë �úß †×¬Ö�úŸÖÖ Æîü…

2) ²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö ¸üÖÃÖÖê :- ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úß ¸ü“ÖÖÖ �ú×¾Ö Ö¸ü¯Ö×ŸÖ ÖÖ»Æü Öê 1155 ‡. ÃÖ. ´Öëê �úß £Öß… ØÆü¤üß �êú

†Ö×¤ü�úÖ»ÖßÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úß µÖÆü ‹�ú ÁÖêÂšü �éú×ŸÖ Æîü… µÖÆü “ÖÖ¸ü �ÖÓ›üÖë �úÖ ×¾Ö¸üÆü-�úÖ¾µÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öëê ³ÖÖê•Ö ¯Ö¸ü´ÖÖ¸ü �úß ¯Öã¡Öß ¸üÖ•Ö´ÖŸÖß †Öî ü †•Ö´Öê ü �êú “ÖÖîÆüÖÖ ¸üÖ•ÖÖ ²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö ŸÖéŸÖßµÖ �êú ×¾Ö¾ÖÖÆü ‹¾ÖÓ ¯ÖãÖÙ´Ö»ÖÖ �úß �ú£ÖÖ ÃÖ üÃÖ ¿Öî»Öß ´Öë ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ �úß �Ö‡Ô Æîü… ÃÖÖ´ÖÓŸÖß •Öß¾ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ �ÖÆü¸üß †ºþ×“Ö �úÖ ÃÖ•Öß¾Ö ×“Ö¡Ö ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ ´Öë ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü…

11

²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö ¸üÖÃÖÖê �úß ³ÖÖ¾Ö³Öæ×´Ö ¯ÖÏê´Ö �úß ×Ö¿“Ö»Ö †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ ÃÖê ÃÖ¸üÃÖ Æî… �ú×¾Ö Öê ¯ÖÏ�éú×ŸÖ �êú ü´Ö�ÖßµÖ ×“Ö¡ÖÖë ÃÖê ³Öß ³ÖÖ¾Ö-×“Ö¡Ö�Ö �úÖê ÃÖÖï¤üµÖÔ ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ Æîü… ²ÖÖ¸üÆü´ÖÖÃÖÖë ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö×³Ö®Ö ŠúŸÖã†Öë �êú ¯ÖÏÖ�éú×ŸÖ�ú ×“Ö¡ÖÖë �úÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö ÃÖÓµÖÖê�Ö †Öî ü ×¾ÖµÖÖê�Ö ¤üÖêÖÖë �úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ´Öë ˆ§üß¯ÖÖ �êú ×»Ö‹ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ×¾Ö üÆü �úß ×¾Ö×³Ö®Ö ¤ü¿ÖÖ†Öë �êú ¾Ö�ÖÔÖ ´Öë ÃÖ´ÖÃŸÖ ¯ÖÏ�éú×ŸÖ ÃÖÆüÖµÖ�ú Æãü‡Ô Æîü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖÖê †Öã³Öæ×ŸÖµÖÖë �úÖê ³Öß †ŸµÖÓŸÖ ÃÖã�ãú´ÖÖ üŸÖÖ ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß Æîü… ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úß ³ÖÖÂÖÖ ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß Æîü… ´Öæ»ÖŸÖ: �ÖêµÖ �úÖ¾µÖ ÆüÖêÖê ÃÖê ‡ÃÖ�êú ´Öæ»Ö ºþ¯Ö ´Öë ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔÖ ÆüÖêŸÖÖ üÆüÖ Æîü…

3) Æü´´Öß¸ü üÖÃÖÖê :- Æü´´Öß¸ü ¸üÖÃÖÖê �êú �ãú”û ”Óû¤ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖê Æïü… †Öî ü ˆÆüà �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü †Ö“ÖÖµÖÔ

¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ‡ÃÖ�êú †ÛÃŸÖ¢¾Ö �úß �ú»¯ÖÖÖ �úß £Öß… ˆÖ�úÖ †Öã ÖÖÖ £ÖÖ ×�ú ‡ÃÖ´Öë Æü´´Öß¸ü †Öî ü †»ÖÖˆ§üßÖ �êú µÖã¬¤üÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ŸÖ£ÖÖ Æü´´Öß ü �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ ÆüÖê�Öß… ›üÖò. Æü•ÖÖ¸üß¯ÖÏÃÖÖ¤ü ×«ü¾Öê¤üß �úÖ �ú£ÖÖ Æîü ×�ú Æü´´Öß¸ü ¿Ö²¤ü †´Öß¸ü �úÖ ×¾Ö�éúŸÖ ºþ¯Ö Æîü, •ÖÖê ×�úÃÖß ¯ÖÖ¡Ö �úÖ ÖÖ´Ö Ö ÆüÖê�ú¸ü ‹�ú ×¾Ö¿ÖêÂÖ�Ö �êú ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ÆüÖêŸÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †³Öß ŸÖ�ú ‡ÃÖ�úß �úÖê‡Ô ¯ÖÏ×ŸÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÖÆüà Æãü‡Ô Æîü…

4) ¯Ö¸ü´ÖÖ»Ö ¸üÖÃÖÖê :- ¯Ö¸ü´ÖÖ»Ö ¸üÖÃÖÖê �úÖê ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Öë `†Ö»ÆüÖ�ÖÓ›ü` ÖÖ´Ö ÃÖê ³Öß •ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… µÖÆü

¸üÖÃÖÖê »ÖÖê�ú-�ÖêµÖ �úÖ¾µÖ £ÖÖ… †ŸÖ: ‡ÃÖ�êú ´Öæ»Ö ºþ¯Ö �úß ÃÖã ü�ÖÖ ÖÆüà ÆüÖê ÃÖ�úß… ‡ÃÖ´Öë †Öê�ú †Ó¿Ö ²ÖÖ¤ü ´Öë •ÖÖê›Íêü �Ö‹ Æïü ŸÖ£ÖÖ †Öê�ú †Ó¿ÖÖë �êú ¾Ö�ÖÔÖ †Öî ü ³ÖÖÂÖÖÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔÖ ×�ú‹ �ÖµÖê ÆîÓü… ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü `†Ö»ÆüÖ` »ÖÖê�ú-�ÖßŸÖ �úß ‹�ú ¿Öî»Öß Æüß ²ÖÖ �ÖµÖÖ…

¯Ö¸ü´ÖÖ»Ö ¸üÖÃÖÖê �êú ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ •Ö�Ö×Ö�ú �ú×¾Ö ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê ÆîüÓ… •ÖÖê ´ÖÆüÖê²ÖÖ �êú ¸üÖ•ÖÖ ¯Ö¸ü´ÖÖÙ¤ü¤êü¾Ö �êú †Ö×ÁÖŸÖ £Öê… ˆÆüÖëÖê ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ ´Öë `†Ö»ÆüÖ` †Öî ü `‰ú¤ü»Ö` ÖÖ´Ö �êú ¤üÖê ¿Öæ ü ÃÖ¸ü¤üÖ¸üÖë �úß ¾Öß¸üŸÖÖ¯Öæ�ÖÔ »Ö›ÍüÖ‡ÔµÖÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… µÖÆü ÃÖÓ³Ö¾ÖŸÖ: 13 ¾Öà ¿ÖŸÖß �úß ¸ü“ÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¾Öß ü ³ÖÖ¾ÖÖÖ �úÖ ×•ÖŸÖÖÖ ¯ÖÏÖîœÍü ºþ¯Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü, ˆŸÖÖÖ †µÖ¡Ö ¤ãü»ÖÔ³Ö Æîü… ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ ´Öë µÖã¬¤üÖë �êú †ŸµÖÓŸÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö¿ÖÖ»Öß ¾Ö�ÖÔÖÖë �úß ³Ö¸ü´ÖÖ¸ü Æîü… †Ö•Ö ³Öß •Ö²Ö �ÖÖµÖ�ú ‡ÃÖê ÃÖÓ�ÖßŸÖ �êú ÃÖÖ£Ö �ÖÖŸÖê Æïü, ŸÖ²Ö ¤ãü²ÖÔ»ÖÖë ´Öë ³Öß ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü “Ö»ÖÖÖê �úß Ã±æúÙŸÖ †Ö •ÖÖŸÖß Æîü… �ÖêµÖŸÖÖ �Öã�Ö ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ �úÖê ×¾Ö�úÃÖÖ¿Öß»Ö »ÖÖê�ú-�ÖÖ£ÖÖ �úÖ¾µÖ �úß ÁÖê�Öß ´Öë »Öê •ÖÖŸÖÖ Æîü… µÖÆü †ŸµÖÓŸÖ »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ �úÖ¾µÖ Æîü…

5) ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê :- ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô �úÖ ×»Ö�ÖÖ Æãü†Ö ‹�ú ÁÖêÂšü ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö �úÖ¾µÖ Æîü… µÖÆü

²ÖÆãüŸÖ Æüß ×¾Ö¿ÖÖ»Ö �úÖ¾µÖ-�ÖÏÓ£Ö Æîü… ‡ÃÖ´Öë »Ö�Ö³Ö�Ö 1500 ¯ÖéÂšü ŸÖ£ÖÖ ‹�ú »ÖÖ�Ö ÃÖê ³Öß †×¬Ö�ú ”Óû¤ü Æîü… ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô Öê ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö “ÖÖîÆüÖÖ �êú •Ö´Ö ÃÖê »Öê�ú¸ü ¿ÖÆüÖ²Öã§üßÖ �ÖÖê üß «üÖ üÖ ¯Ö�ú›Íêü •ÖÖÖê ŸÖ�ú �úÖ ÃÖ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… µÖÆü †¯ÖÖê µÖã�Ö �úÖ ¯ÖÏÖ×ŸÖ×Ö×¬Ö�ú �ÖÏÓ£Ö Æîü…

¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê �êú ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô ØÆü¤üß ³ÖÖÂÖÖ �êú ¯ÖÏ£Ö´Ö ´ÖÆüÖ�ú×¾Ö ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æïü… “ÖÓ¤ü �úÖê ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö “ÖÖîÆüÖÖ �úÖ ÃÖ´Ö�úÖ»ÖßÖ ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… µÖê •Ö�ÖÖ×ŸÖ �ÖÖê¡Ö �êú ³Ö¼ü ²ÖÎÖÉ�Ö £Öê †Öî ü ˆÖ�úÖ •Ö´Ö »ÖÖÆüÖî ü ´Öë Æãü†Ö £ÖÖ… “ÖÓ¤ü ¯Öé£¾Öß üÖ•Ö �êú ¸üÖ•Ö�ú×¾Ö Æüß ÖÆüà £Öê, †×¯ÖŸÖã ˆÖ�êú ÃÖ�ÖÖ †Öî ü ÃÖÖ´ÖÓŸÖ ³Öß £Öê… “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô ¾µÖÖ�ú¸ü�Ö, �úÖ¾µÖ, ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ”Óû¤ü¿ÖÖÃ¡Ö, •µÖÖê×ŸÖÂÖ, ¯Öã üÖ�Ö †Ö×¤ü ´Öë ¤ü�Ö £Öê… µÖê ÃÖ³ÖÖ, µÖã¬¤ü, ×¿Ö�úÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ µÖÖ¡ÖÖ †Ö×¤ü ´Öë ÃÖ¤üÖ ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö � êú ÃÖÖ£Ö ¸üÆüÖ �ú¸üŸÖê £Öê…

12

“ÖÓ¤ü Öê ¯Öé£¾Öß üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê ´Öë †Öê�ú ‘Ö™üÖÖ†Öë �úÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ×�úµÖÖ Æîü… �ãú”û ‘Ö™üÖÖ‹Ñ “ÖÖ¸ü�ÖÖë Öê ²ÖÖ¤ü ´Öë •ÖÖê›Íüß… ×•ÖÃÖÃÖê ‹êÃÖÖ »Ö�ÖŸÖÖ Æîü ×�ú µÖÆü �úÖ¾µÖ ‹�ú ‘Ö™üÖÖ �úÖê¿Ö Æîü… †ŸÖ: ‡ÃÖê ´ÖÆüÖ³ÖÖ¸üŸÖ �úß ŸÖ¸üÆü ‹�ú ×¾Ö¿ÖÖ»Ö ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ ´ÖÖÖ ÃÖ�úŸÖê Æîü… ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ ´Öë ¤üÖê ¯ÖÏ Öã�Ö ¸üÃÖ Æîü - ¾Öß ü ¸üÃÖ †Öî ü ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü üÃÖ… µÖÆü ¤üÖêÖÖë ¸üÃÖ ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö “ÖÖîÆüÖÖ �êú “Ö×¸ü¡Ö ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ Æïü… ¾ÖÆü ×•ÖŸÖÖÖ ¾Öß¸ü Æîü, ˆŸÖÖÖ Æüß ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¯ÖÏê Öß ³Öß Æîü… �ú×¾Ö Öê ‹�ú †Öê ü ŸÖÖê µÖã¬¤ü �êú ¾Ö�ÖÔÖ ´Öë ¾Öß¸üŸÖÖ †Öî ü ¯Ö¸üÖ�Îú´Ö �úß †¤Ëü³ÖãŸÖ ÃÖéÛÂ™ü �úß Æîü, ŸÖÖê ¤æüÃÖ üß †Öê ü ºþ¯Ö-ÃÖÖï¤üµÖÔ �êú ³Öß ÃÖ¸üÃÖ ×“Ö¡Ö ˆŸÖÖ êü Æïü… ÖÖ üß ¤üÖêÖÖë ¸üÃÖÖë �êú �ëú¦ü ´Öë Æîü… ˆÃÖê ¯ÖÖÖê �êú ×»Ö‹ †Öî ü ˆÃÖê ¯ÖÖ�ú ü •Öß¾ÖÖ �úÖ ×¾Ö»ÖÖÃÖ ¯Ö�Ö †¯ÖÖß ¯Öæ üß ¸ü´Ö�ÖßµÖŸÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö ˆ³Ö¸üŸÖÖ Æîü… ¯ÖÏê Ö †Öî ü ¿ÖÖîµÖÔ �êú ×“Ö¡Ö�Ö ´Öë �ú×¾Ö Öê Öî×ŸÖ�ú ´ÖµÖÖÔ¤üÖ†Öë �úÖ ×Ö¾ÖÖÔÆü ×�úµÖÖ Æîü…

¯Öé£¾Öß üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖë ´Öë �ú×¾Ö Öê ²Ö›Íüß ŸÖ´ÖµÖŸÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö Ö�Ö¸üÖë, ¾ÖÖÖë, ÃÖ¸üÖê¾Ö¸üÖë, ¯Öê›Íü-¯ÖÖî¬ÖÖë, Ö¤üß-—Ö¸üÖÖêÓ †Ö×¤ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… µÖã¬¤üÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ‡ŸÖÖß ÃÖ•Öß¾ÖŸÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü ×�ú ¾ÖÆü ÃÖ¸üÃÖ †Öî ü üÖê“Ö�ú ²ÖÖ ¯Ö›ÍüÖ Æîü… ¯Öé£¾Öß üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖë �úß ³ÖÖÂÖÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ³Öß �úÖ±úß ×¾Ö¾ÖÖ¤ü ¸üÆüÖ Æîü… ¾ÖÃŸÖãŸÖ: µÖÆü �úÖ¾µÖ `Ø¯Ö�Ö»Ö` ¿Öî»Öß ´Öë ×»Ö�ÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ×•ÖÃÖ´Öë ²ÖÎ•Ö ³ÖÖÂÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß ²ÖÖê×»ÖµÖÖë �úÖ ×´ÖÁÖ�Ö Æîü…

ÃÖÓµÖÖê×�ÖŸÖÖ Æü¸ü�Ö, ´ÖãÆü´´Ö¤ü �ÖÖê üß �êú ÃÖÖ£Ö µÖã¬¤ü †Ö×¤ü ‘Ö™üÖÖ†Öë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÖÙ´Ö�úŸÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ˆ¯Ö´ÖÖ, ºþ¯Ö�ú, †Öã ÖÏÖÃÖ, µÖ´Ö�ú, ¿»ÖêÂÖ †Ö×¤ü †»ÖÓ�úÖ¸üÖë �úÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ×Öºþ¯Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖ´Öë 68 ¯ÖÏ�úÖ¸ü �êú ”Óû¤ü ¯ÖÖµÖê •ÖÖŸÖê Æîü… ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ ´Öë •Ö�ÖÆü-•Ö�ÖÆü ¯Ö ü �ú×¾Ö “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô �úß ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ �êú ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖê Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ´ÖÆüÖ�ú×¾Ö “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô †Öî ü ¯Öé£¾Öß üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æïü… µÖÆü ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ †×«üŸÖßµÖ �úÖ¾µÖ Æîü… ‡ÃÖ�úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ×¾Ö«üÖÖÖë ´Öë ´ÖŸÖ³Öê¤ü Æîü, ¯Ö ÓüŸÖã ‡ÃÖ�úß ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú �Ö×¸ü ÖÖ †Öî ü ‡Ö�êú �úÖ¾µÖ-ÃÖÖï¤üµÖÔ �úÖê ÃÖ²ÖÖê ´ÖãŒŸÖ �Óúšü ÃÖê Ã¾Öß�úÖ¸ü ×�úµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖ: ¾Öß¸ü †Öî ü ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ‡Ö ¤üÖêÖÖë ¸üÃÖÖë �úÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ¯Ö×¸ü¯ÖÖ�ú Æãü†Ö Æîü…

---------------------

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯Ö×¸ü“ÖµÖ

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úÖê ØÆü¤üß �úÖ †Ö×¤ü �ÖßŸÖ�úÖ¸ü �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ¾Öê `´Öî×£Ö»Öß �úÖê×�ú»Ö` ÖÖ´Ö ÃÖê ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü Æîü… �ú×¾Ö¾Ö ü ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úß •Ö´Ö³Öæ×´Ö ×²ÖÆüÖ ü Æîü… ‡Ö�úÖ •Ö´Ö ÃÖÓ. 1425 ´Öë Æãü†Ö… ´Ö¬Öã ü �ÖßŸÖÖë �êú ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ ÆüÖêÖê �êú �úÖ¸ü�Ö ‡Æëü `†×³ÖÖ¾Ö •ÖµÖ¤êü¾Ö` �êú ÖÖ´Ö ÃÖê ³Öß ¯Öã�úÖ¸üÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ÃÖÓ. 1460 ´Öë ×ŸÖ¸üÆãüŸÖ �êú ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖØÃÖÆü �êú ¤ü¸ü²ÖÖ¸ü ´Öë ‡Ö�êú ¸üÆüÖê �êú ¯ÖÏ ÖÖ�Ö ³Öß ×´Ö»ÖŸÖê Æïü… ‡ÃÖ ¸üÖ•Ö¾ÖÓ¿Ö ÃÖê ‡Ö�úÖ ‘Ö×ÖÂšü ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö £ÖÖ… ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖØÃÖÆü �êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ¸üÖÖß »Ö×�Ö´ÖÖ¤êü¾Öß ³Öß ‡Ö�úß ²Ö›Íüß ³ÖŒŸÖ £Öß… †Ö•Ö ÃÖê »Ö�Ö³Ö�Ö 60-70 ¾ÖÂÖÔ ¯ÖÆü»Öê ²ÖÓ�ÖÖ»Öß »ÖÖê�Ö ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úÖê ²ÖÓ�ÖÖ»Ö �úÖ �ú×¾Ö ÃÖ´Ö—ÖŸÖê £Öê, ×�úŸÖã ˆÖ�êú •Öß¾ÖÖ �úß ‘Ö™üÖÖ†Öë �úß •ÖÖÑ“Ö-¯Ö›üÍŸÖÖ»Ö �êú ²ÖÖ¤ü µÖÆü ³ÖÏÖÓ×ŸÖ ¤æü ü ÆüÖê �ÖµÖß…

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ †¯ÖÖê üÖ¬ÖÖ-�éúÂ�Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ´Ö¬Öã ü �ÖßŸÖÖë �êú »Ö‹ ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ÃÖ¤îü¾Ö †´Ö¸ü ¸üÆëü�Öê… ˆÖ�êú ¯ÖÆü»Öê Æü´Öë ØÆü¤üß ´Öë �úÖê‡Ô †µÖ �ú×¾Ö ‹êÃÖÖ ÖÆüà ×´Ö»ÖŸÖÖ, ×•ÖÃÖÖê ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ •ÖîÃÖê ´Ö¬Öã ü †Öî ü »Ö×»ÖŸÖ �ÖßŸÖÖë �úß ü“ÖÖÖ �úß ÆüÖê… ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖê ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úß ¤æüÃÖ¸üß ¤êüÖ µÖÆü ´ÖÖÖß

13

•ÖÖŸÖß Æîü ×�ú ‡ÆüÖëÖê Æüß ÃÖ²ÖÃÖê ¯ÖÆü»Öê ¸üÖ¬ÖÖ �êú ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�ú ºþ¯Ö �úÖê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ �úÖ ×¾ÖÂÖµÖ ²ÖÖÖµÖÖ £ÖÖ… †Ö�Öê “Ö»Ö�ú¸ü ÃÖæ ü¤üÖÃÖ †Öî ü �éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë ŸÖ£ÖÖ üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ¸üß �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �êú �úÖ¾µÖ ÃÖê Æüß ¯ÖÏê ü�ÖÖ �ÖÏÆü�Ö �ú ü ¸üÖ¬ÖÖ-�éúÂ�Ö �úÖê †¯ÖÖÖ �úÖ¾µÖ-×¾ÖÂÖµÖ ²ÖÖÖµÖÖ £ÖÖ…

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ ‹�ú ´ÖÆüÖÖ ¯ÖÓ×›üŸÖ £Öê… ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ÃÖÓÃ�éúŸÖ, †¯Ö³ÖÏÓ¿Ö †Öî ü ´Öî×£Ö»Öß ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ×»Ö�Öß Æïü… ÃÖÓÃ�éúŸÖ ¯Ö¸ü ‡Ö�úÖ †ÃÖÖ´ÖÖµÖ †×¬Ö�úÖ¸ü £ÖÖ †Öî ü ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖß †×¬Ö�úŸÖ¸ü ü“ÖÖÖ‹Ñ ÃÖÓÃ�éúŸÖ ´Öë Æüß ×»Ö�Öà… ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ ÃÖÓ�Îú´Ö�Ö-�úÖ»Ö �êú �ú×¾Ö £Öê… ‹�ú †Öê ü ¾Öê ¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸ¾Ö �ú¸üŸÖê Æïü, ŸÖÖê ¤æüÃÖ¸üß †Öê ü ¾Öê ØÆü¤üß ´Öë ³ÖÛŒŸÖ †Öî ü ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úß ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ �êú ¯ÖÏ¾ÖŸÖÔ�ú ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æïü… `�úßÙŸÖ»ÖŸÖÖ` †Öî ü `�úßÙŸÖ¯ÖŸÖÖ�úÖ` ´Öë ˆÖ�úÖ ¾Öß¸ü-�ú×¾Ö �úÖ ºþ¯Ö Æîü, ŸÖÖê `¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß` ´Öë ˆÖ�úÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-�ú×¾Ö �úÖ ºþ¯Ö Æîü…

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úß †�ÖµÖ �úßÙŸÖ �úÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ˆÖ�êú ŸÖßÖ �ÖÏÓ£Ö Æîü - `¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß`, `�úßÙŸÖ»ÖŸÖÖ` †Öî ü `�úßÙŸÖ¯ÖŸÖÖ�úÖ`… `×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ ¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß` ´Öë ‡ÆüÖëÖê ¸üÖ¬ÖÖ-�éúÂ�Ö �úß ¯ÖÏ�ÖµÖ-»Öß»ÖÖ†Öë �úÖ †ŸµÖÓŸÖ ´Ö´ÖÔÃ¯Ö¿Öá ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úÖ ¾µÖÛŒŸÖŸ¾Ö ³Öß ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ �úß Æüß ŸÖ üÆü ×¾Ö×¾Ö¬Ö´Öã�Öß Æîü… ˆÖ´Öë ¯ÖÖÓ×›üŸµÖ, �ú»ÖÖ- ü×ÃÖ�úŸÖÖ †Öî ü ³ÖÖ¾Öã�úŸÖÖ �úÖ †¤Ëü³ÖãŸÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ Æîü… �úÖ»Ö�Îú´Ö �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ˆÖ�úÖ †Ö×¾Ö³ÖÖÔ¾Ö `†Ö×¤ü�úÖ»Ö` ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æî… ×�úŸÖã ×¾ÖÂÖµÖ�Îú´Ö �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¾Öê �éúÂ�Ö-³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ �êú ¿Öãºþ†ÖŸÖ ´Öë †ÖŸÖê Æîü…

`�úßÙŸÖ»ÖŸÖÖ` ˆÖ�úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ¸ü“ÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ Öê †¯ÖÖê †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ �úßÙŸÖØÃÖÆü �úß ¾Öß¸üŸÖÖ ‹¾ÖÓ µÖ¿ÖÖê�ÖÖ£ÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÃÖ µÖã�Ö �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×²Ö´²Ö ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü… �ú×¾Ö Öê †¯ÖÖê µÖã�Ö �úß ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú, ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, †ÖÙ£Ö�ú ‹¾ÖÓ ÃÖÖÓÃ�éú×ŸÖ�ú ÃÖ³Öß ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö ‡ÃÖ ¸ü“ÖÖÖ ´Öë ˆŸÖÖ¸üÖ Æîü… ØÆü¤æü, ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖ, �ÖÖÖ, ¾Öê¿µÖÖ†Öë ŸÖ£ÖÖ ÃÖî×Ö�úÖë �êú ÃÖ•Öß¾Ö ‹¾ÖÓ ¯Ö�Ö¯ÖÖŸÖ ü×ÆüŸÖ ×“Ö¡Ö�Ö ÃÖê �ÖÏÓ£Ö �êú ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ÃÖÖï¤üµÖÔ ´Öë “ÖÖ¸ü “ÖÖÑ¤ü »Ö�Ö �ÖµÖê Æïü… ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ Öê †¯ÖÖê “Ö×¸üŸÖ-ÖÖµÖ�ú �êú “Ö×¸ü¡Ö-×“Ö¡Ö�Ö ´Öë ²Ö›Íêü “ÖÖŸÖãµÖÔ ÃÖê �úÖ´Ö ×»ÖµÖÖ Æîü… »Öê�Ö�ú Öê �úÆüà ³Öß ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú ŸÖ£µÖÖë �úÖê ×¾Ö�éúŸÖ �ú üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖŸÖ ÖÆüà ×�úµÖÖ Æîü…

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ �úÖê �ú£ÖÖ-�úÖ¾µÖ Ö �úÆü�ú ü `�úÖÆüÖ�Öß` �úÆüÖ Æîü… �úßÙŸÖ»ÖŸÖÖ ´Öë ²Öß“Ö-²Öß“Ö ´Öë �Öª �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö Æãü†Ö Æîü… ³ÖÖÂÖÖ �êú ×¾Ö�úÖÃÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ³Öß µÖÆü �ÖÏÓ£Ö ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¯Ö×¸ü×ÖÛÂšüŸÖ, ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú †¯Ö³ÖÏÓ¿Ö ÃÖê �ãú”û †Ö�Öê ²ÖœÍüß Æãü‡Ô ³ÖÖÂÖÖ �êú ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖ ê Æîü… ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ Öê ‡ÃÖê `†¾ÖÆü¼ü` �úÆüÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ´Öî×£Ö»Öß ³ÖÖÂÖÖ �úÖ ÃÖÛ´´ÖÁÖ�Ö Æîü… `�úßÙŸÖ¯ÖŸÖÖ�úÖ` ³Öß �ú×¾Ö �úß ‹�ú ÁÖêÂšü ¸ü“ÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ³Öß �ú×¾Ö �úß ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ �êú ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖê Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �úÖ ×Öºþ¯Ö�Ö †ŸµÖÓŸÖ ÃÖÓã¤ü¸üŸÖÖ ÃÖê Æãü†Ö Æîü…

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ‡ÃÖ ÃÖÓ×�Ö¯ŸÖ ×¾Ö¾Öê“ÖÖ �êú ²ÖÖ¤ü ×ÖÂ�úÂÖÔ ºþ¯Ö ´Öë �úÆüÖ •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ Æîü ×�ú ¾Öê ¾Öß¸ü-�ú×¾Ö, ³ÖŒŸÖ �ú×¾Ö †Öî ü ¿ÖéÓ�ÖÖ üß �ú×¾Ö ÃÖ³Öß ºþ¯ÖÖë ´Öë ¯Ö×¸ü Öæ�ÖÔ ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖê Æïü… ‹�ú †Öê ü ŸÖÖê ˆÖ�úß `�úßÙŸÖ»ÖŸÖÖ` †Öî ü `�úßÙŸÖ¯ÖŸÖÖ�úÖ` “ÖÖ ü�Ö-�úÖ¾µÖ �úß ¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ†Öë �úÖ Ã´Ö¸ü�Ö ×¤ü»ÖÖŸÖß Æïü, ŸÖÖê ¤æüÃÖ¸üß †Öê ü ˆÖ�úß ¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß �éúÂ�Ö-³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë, ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖ: ¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü¯Ö¸ü�ú ÃÖã�úÖê Ö»Ö ³ÖÖ¾Ö-ÃÖÖ´Ö�ÖÏß �úß ´Öæ»Ö ¯ÖÏê ü�ú ×ÃÖ¬¤ü ÆüÖêŸÖß Æîü…

-------------------

14

†´Öß¸ü �ÖãÃÖ¸üÖê �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ü

†Ö×¤ü�úÖ»ÖßÖ »ÖÖê�ú-ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë †´Öß¸ü �ÖãÃÖ üÖê �úÖ Ã£ÖÖÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü… †´Öß ü �ÖãÃÖ¸üÖê �úÖ ´Öæ»Ö ÖÖ´Ö †²¤ãü»Ö ÆüÃÖÖ £ÖÖ… `†´Öß¸ü �ÖãÃÖ¸üÖê ‡Ö�úÖ ˆ¯ÖÖÖ´Ö Æîü… ‡Ö�úÖ •Ö´Ö ÃÖÓ. 1312 ´ÖÓê ¯Ö×™üµÖÖÖß ×•Ö»ÖÖ ‹™üÖ ´Öë Æãü†Ö… ‡ÆüÖëÖê †¯ÖÖß †ÖÑ�ÖÖë ÃÖê �Öã»ÖÖ´Ö ¾ÖÓ¿Ö �úÖ ¯ÖŸÖÖ, ×�Ö»Ö•Öß ¾ÖÓ¿Ö �úÖ ˆŸ£ÖÖÖ ŸÖ£ÖÖ ŸÖã�Ö»Ö�ú ¾ÖÓ¿Ö �úÖ †Ö¸Óü³Ö ¤êü�ÖÖ £ÖÖ… �ÖãÃÖ¸üÖë ²Ö›Íêü Æüß ¯ÖÏÃÖ®Ö×“Ö¢Ö, ×´Ö»ÖÖÃÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ ˆ¤üÖ¸ü £Öê… ˆÆëü •ÖÖê �ãú”û ¬ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ, ˆÃÖê ¾Öê ²ÖÖÑ™ü ¤êüŸÖê £Öê… ¾Öê ×¾ÖÖÖê¤üß Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö �êú ¾µÖÛŒŸÖ £Öê †Öî ü ±úÖ¸üÃÖß �êú ÃÖ±ú»Ö ¿ÖÖµÖ¸ü £Öê… •ÖÖ-•Öß¾ÖÖ ´ÖêÓ ‘Öã»Ö-×´Ö»Ö�ú¸ü �úÖ¾µÖ-¸ü“ÖÖÖ �ú¸üÖê¾ÖÖ»Öê �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë †´Öß¸ü �ÖãÃÖ¸üÖê �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Ã£ÖÖÖ Æîü… ¾Öê †¸ü²Öß, ±úÖ üÃÖß, ŸÖã�úá †Öî ü ØÆü¤üß �êú ×¾Ö«üÖÖ £Öê ŸÖ£ÖÖ ˆÆëü ÃÖÓÃ�éúŸÖ �úÖ ³Öß £ÖÖê›ÍüÖ-²ÖÆãüŸÖ –ÖÖÖ £ÖÖ… †Ö×¤ü�úÖ»Ö ´Öë �Ö›Íüß ²ÖÖê»Öß �úÖê �úÖ¾µÖ �úß ³ÖÖÂÖÖ ²ÖÖÖÖê¾ÖÖ»Öë �ÖãÃÖ¸üÖê ¯ÖÆü»Öê �ú×¾Ö Æîü…

†´Öß ü �ÖãÃÖ¸üÖê Öê •ÖÖŸÖÖ �êú ´ÖÖÖê Óü•ÖÖ �êú ×»Ö‹ `¯ÖÆêü×»ÖµÖÖÑ †Öî ü `´Öã�ú×¸üµÖÖÑ ×»Ö�Öß £Öà… ‡Ö�êú «üÖ¸üÖ ¸ü×“ÖŸÖ �ÖÏÓ£ÖÖë �úß ÃÖÓ�µÖÖ »Ö�Ö³Ö�Ö ÃÖÖî ²ÖŸÖÖ‡Ô •ÖÖŸÖß Æîü… ×•ÖÖ´Öë †²Ö ²ÖßÃÖ-‡Œ�úßÃÖ Æüß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö Æïü… ‡Ö´Öë `�ÖÖ×»Ö�ú²ÖÖ¸üß`, `¤üÖê ÃÖã�ÖÖê , `�ÖÌ•ÖÌ»Ö` †Ö×¤ü †×¬Ö�ú ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü Æïü… ‡Ö�úÖ ŸÖã�úá-†¸ü²Öß - ±úÖ¸üÃÖß †Öî ü ØÆü¤üß �úÖ `¯ÖµÖÖÔµÖ �úÖê¿Ö` ÖÖ´Ö�ú �ÖÏÓ£Ö ³Öß ²Ö›ÍüÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü Æîü… ˆÆüÖëÖê ±úÖ¸üÃÖß ÃÖê †×¬Ö�ú ØÆü¤üß ³ÖÖÂÖÖ ´ÖêÓ ×»Ö�ÖÖ Æîü… ‡Ö�úß ¯ÖÆêü×»ÖµÖÖÑ-´Öã�ú×¸üµÖÖÑ †Öî ü ±ãú™ü�ú¸ü �ÖßŸÖÖë ´Öë ‡Ö�êú ×¾ÖÖÖê¤üß Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö �úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖ.

ÖÆêü»Öß : ‹�ú £ÖÖ»Ö ´ÖÖêŸÖß ÃÖê ³Ö¸üÖ, ÃÖ²Ö�êú ×ÃÖ¸ü ¯Ö¸ü †Öï¬ÖÖ ¬Ö¸üÖ… “ÖÖ¸üÖë †Öê ü ¾ÖÆü £ÖÖ»Ö ×±ú¸îü, ´ÖÖêŸÖß ‹�ú Ö ˆÃÖÃÖê ×�Ö¸îü… (†Ö�úÖ¿Ö)

Öã�ú¸üß : ²Ö¸üÃÖÖ ²Ö¸üÃÖ ¤êüÃÖ ´Öë †Ö¾Öî, ´ÖãÑÆü �úÖê ´ÖãÑÆü »Ö�ÖÖ ‡ÃÖ ¯ÖÖ¾Öî… ¾ÖÖ �ÖÖ×ŸÖ¸ü ´Öï �Ö¸ü“Öæ ¤üÖ´Ö ŒµÖÖë ÃÖ×�Ö ÃÖÖ•ÖÖ ? ÖÖ ÃÖ×�Ö †Ö´Ö

¤üÖê ÃÖã�ÖÖê : ¯ÖÖÖ ÃÖ›ÍüÖ ŒµÖÖë ? ‘ÖÖê›ÍüÖ †›ÍüÖ ŒµÖÖë ? (±êú¸üÖ Ö £ÖÖ) œü�úÖêÃÖ»ÖÖ : �Öß¸ü ¯Ö�úÖ‡Ô •ÖŸÖÖ ÃÖê “Ö�ÖÖÔ ×¤üµÖÖ “Ö»ÖÖ…

†ÖµÖÖ �ãú¢ÖÖ �ÖÖ �ÖµÖÖ ²Öîšüß œüÖê»Ö ²Ö•ÖÖ…

ØÆü¤üß �ÖÌ•ÖÌ»Ö �úÖ †Ö Óü³Ö †´Öß¸ü �ÖãÃÖ üÖê ÃÖê ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê ±úÖ¸üÃÖß-ˆ¤æÔü �êú ¿Ö²¤üÖë �úÖ †¯ÖÖß �ÖÌ•ÖÌ»ÖÖë ´Öë ØÆü¤üß�ú¸ü�Ö ×�úµÖÖ… •ÖîÃÖê - �ÖŸÖ �úÖ �Ö×ŸÖµÖÖÑ, ¸üÖŸÖ �úÖ ¸ü×ŸÖµÖÖÑ †Ö×¤ü… †´Öß¸ü �ÖãÃÖ¸üÖê ±úÖ¸üÃÖß �êú �ÖÌ•ÖÌ»Ö�úÖ¸ü ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß ˆÖ�úß ØÆü¤üß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ˆ¤üÖ¢Ö ³ÖÖ¾ÖÖÖ £Öß… ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö ´Öë ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖß �ÖÌ•ÖÌ»ÖÖë �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê ²ÖÖ¤ü �êú ØÆü¤üß �ú×¾ÖµÖÖë �êú ×»Ö‹ �ÖÌ•ÖÌ»Ö �úß ™êüœÍüß-´ÖêœÍüß ¯Ö�Ö›Óü›üß ¯ÖÏ¿ÖÃŸÖ �úß ×•ÖÃÖ ¯Ö¸ü “Ö»Ö�ú¸ü �úÖ»ÖÖÓŸÖ¸ü ´Öë ¾Öê ØÆü¤üß �ÖÌ•ÖÌ»Ö �êú ¸üÖ•Ö¯Ö£Ö ¯Ö ü ¯ÖÆãÑü“Ö ÃÖ�êú… †´Öß ü �ÖãÃÖ¸üÖê «üÖ¸üÖ ×»Ö×�ÖŸÖ ØÆü¤üß �úß ¯ÖÏ£Ö´Ö �ÖÌ•ÖÌ»Ö �úÖ ‹�ú ¿Öê ü ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö Ã¾Öºþ¯Ö ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ Æîü -

•Ö²Ö µÖÖ¸ü ¤êü�ÖÖ ÖîÖ ³Ö ü, ×¤ü»Ö �úß �Ö‡Ô Ø“ÖŸÖÖ ˆŸÖ ü, ‹êÃÖÖ ÖÆüà �úÖê‡Ô †•Ö²Ö, üÖ�Öê ˆÃÖê ÃÖ´Ö—ÖÖµÖ �ú ü…

�ÖãÃÖ¸üÖê �êú ¾µÖÛŒŸÖŸ¾Ö †Öî ü �éú×ŸÖŸ¾Ö ÃÖê ‹�ú ²Ö›ÍüÖ ´Ö•Öê¤üÖ¸ü ŸÖ£µÖ ˆ•ÖÖ�Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×�ú ØÆü¤üß �úß ¯ÖÏ�éú×ŸÖ ‹¾ÖÓ Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö �êú �úÖ¸ü�Ö ¾Öê †Ö¸Óü³Ö ÃÖê Æüß ÃÖÖ´¯ÖÏ¤üÖ×µÖ�úŸÖÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ ÃÖê ´ÖãŒŸÖ ¸üÆêü Æïü… ˆÖ´Öë ×�úÃÖß •ÖÖ×ŸÖ †£Ö¾ÖÖ ÃÖ´¯Ö¦üÖµÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¾Öî ÖÖÃµÖ, ‘Öé�ÖÖ µÖÖ «êüÂÖ �úÖê ³Ö›Íü�úÖÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖÃÖ

15

×¤ü�ÖÖ‡Ô ÖÆüà ¤êüŸÖÖ… ‡Ö�êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ØÆü¤æü-´ÖãÛÃ»Ö´Ö ‹�úŸÖÖ �úÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö ¯ÖÏµÖŸÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖ´Öë ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ‹�úŸÖÖ �úÖ †Ö¤ü¿ÖÔ ³Öß ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü…

-------------------

³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö

1) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö �úß ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö / ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖÑ / ¯Ö×¸ü¾Öê¿Ö :-

¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

ÃÖÓ¾ÖŸÖË 1295 ´Öë †»ÖÖˆ§üßÖ ×�Ö»Ö•Öß �Ö§üß ¯Ö¸ü ²ÖîšüÖ… ˆÃÖÖê ´ÖÖ»Ö¾ÖÖ †Öî ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü �úÖê •ÖßŸÖÖ… ×•ÖÃÖ�êú �úÖ¸ü�Ö ¤ü×�Ö�Ö ´Öë ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖÖ ¯ÖÆãÑü“ÖÖ… ˆÃÖ�êú ´Ö¸üÖê �êú ²ÖÖ¤ü ¿ÖÖÃÖ�úÖë ´Öë Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �úß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö †ÖÖê »Ö�Öß… ¯Ö×¸ü�ÖÖ´ÖŸÖ: ¤ü×�Ö�Ö ´Öë ×¾Ö•ÖµÖÖ�Ö¸ü �êú ØÆü¤ãü ¸üÖ•µÖ �úÖ ˆ¤üµÖ Æãü†Ö…

1398 ´Öë ŸÖî Öã ü Öê ×¤ü»»Öß ¯Ö¸ü †Ö�Îú´Ö�Ö ×�úµÖÖ… ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖ ´Öë ´Öê¾ÖÖ›Íü �úß ˆ®Ö×ŸÖ Æãü‡Ô… ´ÖÖ»Ö¾ÖÖ, �Öã•Ö¸üÖŸÖ, •ÖÖîÖ¯Öã ü, �ú¿´Öß¸ü ‡ŸµÖÖ×¤ü Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö × üµÖÖÃÖŸÖë £Öß… 1530 �êú »Ö�Ö³Ö�Ö ²ÖÖ²Ö¸ü Öê ×¤ü»»Öß ¯Ö¸ü ¸üÖ•µÖ ×�úµÖÖ… ²ÖÖ²Ö¸ü �úÖ ¸üÖ�ÖÖ ÃÖÖÓ�ÖÖ ÃÖê µÖã¬¤ü Æãü†Ö… ˆÃÖ´Öë ²ÖÖ²Ö ü �úß ÆüÖ¸ü Æãü‡Ô… ×�úŸÖã ¸üÖ�ÖÖ ÃÖÖÓ�ÖÖ �êú ¯Ö¿“ÖÖŸÖ ¸üÖ•Ö¯ÖæŸÖÖë ´Öë ¯ÖÏ×ŸÖ�úÖ ü �úß ¿ÖÛŒŸÖ Ö üÆüß… Æãü´ÖÖµÖÑæ �êú �úÖ»Ö ´Öë ¯ÖšüÖ�Ö ¿ÖÖÃÖ�ú ¿Öê ü¿ÖÆüÖÑ ÃÖã×¸ü Öê Æãü´ÖÖµÖæÑ �úÖê ¯Ö¸üÖ×•ÖŸÖ ×�úµÖÖ… ²ÖÖ¤ü ´Öë †�ú²Ö ü ×¤ü»»Öß �úÖ ÃÖ´ÖÏÖ™ü ²ÖÖÖ… ”ûÖê™êü-”ûÖê™êü ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖ üÖ•ÖÖ ˆÃÖ�êú †¬ÖßÖ ÆüÖê �ÖµÖê… ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ´Öë Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �êú ×»Ö‹ ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ¸üÖ•Öê Öê µÖã¬¤ü †Ö¸Óü³Ö �ú ü ×¤üµÖÖ… ×¾Ö¤êü¿Öß †Ö�Îú´Ö�Ö�úÖ× üµÖÖë �úÖ ¤êü¿Öß ¿ÖÖÃÖ�úÖë Öê ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë �ãú”û ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖ�úÖë «üÖ¸üÖ ØÆü¤ãü •ÖÖŸÖÖ ¯Ö¸ü †ŸµÖÖ“ÖÖ¸ü ³Öß Æãü‹… ÃÖ³Öß ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖ�ú †ŸµÖÖ“ÖÖ¸üß £Öê ‹êÃÖÖ ÖÆüà, ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¯ÖÏ•ÖÖ ³Öß ÃÖã�Öß ÖÆüà £Öß… ˆÖ´Öë ³Öß ×¿ÖµÖÖ †Öî ü ÃÖã®Öß ‹êÃÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ “Ö»ÖŸÖÖ ¸üÆüŸÖÖ £ÖÖ…

´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖ�ú ¾Ö�ÖÔ ´Öë ŸÖß¾ÖÎ ¸üÖ•µÖ×»Ö¯ÃÖÖ £Öß… üÖ•µÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×»Ö‹ ÆüŸµÖÖ‹Ñ ŸÖ�ú Æãü‡Ô… †�ú²Ö¸ü, •ÖÆüÖÑ�Öß¸ü †Öî ü ¿ÖÆüÖ•ÖÆüÖÑ �êú �ãú”û ÃÖ´ÖµÖ �úÖê ”ûÖê›Íü�ú¸ü ¿ÖêÂÖ ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖ�úÖë �úÖ �úÖ»Ö ´ÖÖ¸ü�úÖ™ü, †ÖŸÖÓ�ú, †ŸµÖÖ“ÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ µÖã¬¤ü �úÖ Æüß ¸üÆüÖ… �ãú”û ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖ�ú ˆ¤üÖ¸ü ³Öß £Öê… ˆÆüÖëÖê ÃÖÓÃ�éúŸÖ ŸÖ£ÖÖ »Ö×»ÖŸÖ �ú»ÖÖ†Öë �úÖê ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆüÖ ×¤üµÖÖ… †�ú²Ö¸ü �êú �úÖ´Ö ´Öë ØÆü¤üß ³ÖÖÂÖÖ �úÖê †ÖÁÖµÖ ×´Ö»ÖÖ… ‡Ö ÃÖÖ¸üß ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë ´Öë ‡ÃÖ µÖã�Ö �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê ³ÖÛŒŸÖ �úß ¾ÖÖ�Öß ÃÖê ¿ÖÖÓ×ŸÖ �úÖ ÃÖÓ¤êü¿Ö ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ…

ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´ÖÖë ´Öë •Öß¾ÖÖ �êú ¯ÖÏŸµÖê�ú �Öê¡Ö ´Öë †Ö¤üÖÖ-¯ÖÏ¤üÖÖ Æãü†Ö… ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë �êú †Ö�Ö´ÖÖ ÃÖê ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´ÖÖë ´Öë ÃÖÖ´ÖÓ•ÖÃµÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö Æãü†Ö… ¤üÖêÖÖë �êú ²Öß“Ö ×¾Ö¾ÖÖÆüÖë �êú �ãú”û ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö ³Öß ×´Ö»ÖŸÖê Æïü… ‡ÃÖ�êú ×�Ö»ÖÖ±ú ³Öß ˆÃÖ µÖã�Ö ´Öë †Ö¾ÖÖ•Ö ˆšüÖµÖß �ÖµÖß… ¿Öê ü¿ÖÆüÖ ÃÖã×¸ü Öê •Ö´Öà¤üÖ üß ¯ÖÏ£ÖÖ ÖÂ™ü �úß… ´Öã�Ö»ÖÖë Öê ‡ÃÖ ¯ÖÏ£ÖÖ �úÖê ×±ú¸ü ÃÖê ¿Öãºþ ×�úµÖÖ… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¬Ö´ÖÖÕŸÖ ü ³Öß Æãü‹… �ãú”û †¯ÖÖß ‡“”ûÖ ÃÖê, ŸÖÖê �ãú”û ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü �êú ²Ö»Ö ÃÖê Æãü‹… ´ÖãÛÃ»Ö´Ö »Ö›Íü×�úµÖÖë ÃÖê ¿ÖÖ¤üß �ú¸üÖê¾ÖÖ»Öê �úÖê ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ²ÖÖÖÖ ¯Ö›Íêü�ÖÖ ‹êÃÖÖ ±ú¸ü´ÖÖÖ Æüß ¿ÖÆüÖ•ÖÆüÖÑ Öê ×Ö�úÖ»ÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ�úß ¯ÖÏ×ŸÖ×�ÎúµÖÖ ØÆü¤ãü ¬Ö´ÖÔ ´Öë �ú¼ü üŸÖÖ �êú ºþ¯Ö ´Öë Æãü‡Ô…

16

‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ØÆü¤ãü ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë ¯Ö¸ü¤üÖ ¯ÖÏ£ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ²ÖÖ»Ö ×¾Ö¾ÖÖÆü �úß ¯ÖÏ£ÖÖ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ £Öß… ØÆü¤ãü†Öë ´Öë ×Ö¬ÖÔÖŸÖÖ ²ÖœÍüŸÖß �ÖµÖß… üÖ•µÖ ´Öë ˆÆëü †×¬Ö�úÖ¸ü �êú ¯Ö¤ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÖÆüà ÆüÖ êŸÖê £Öê… ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤ãü†Öë ´Öë ¿ÖÖêÂÖ�ú ŸÖ£ÖÖ ¿ÖÖê×ÂÖŸÖ ‹êÃÖÖ ³Öê¤ü £ÖÖ… ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü ¾Öê ‹�ú-¤æüÃÖ¸êü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ˆ¤üÖ¸ü ³Öß ÆüÖêÖê »Ö�Öê… ×“Ö¡Ö�ú»ÖÖ ‹¾ÖÓ ×¿Ö»¯Ö�ú»ÖÖ ´Öë ‡ÃÖ�êú ¯ÖÏ ÖÖ�Ö ³Öß ×´Ö»ÖŸÖê Æîü…

¬ÖÖÙ´Ö�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :- ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¬ÖÖÙ´Ö�ú ¯Ö× üÛÃ£Ö×ŸÖ �úÖê ŸÖßÖ ³ÖÖ�ÖÖë ´Öë ²ÖÖÑ™üÖ •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ Æîü -

1) ²ÖÖî¬¤ü ¬Ö´ÖÔ �úß ×¾Ö�éúŸÖ ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ, 2) ¾ÖîÂ�Ö¾Ö ¬Ö´ÖÔ �úß ¯Ö Óü¯Ö üÖ�ÖŸÖ ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ ‹¾ÖÓ 3) ×¾Ö¤êü¿Öß ¬ÖÖÙ´Ö�ú ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ…

ÃÖÖ´ÖÖµÖ •ÖÖŸÖÖ �úß ¬ÖÖÙ´Ö�ú ³ÖÖ¾ÖÖÖ ¤ü²ÖŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß £Öß… »ÖÖê�ÖÖë �úÖ Çü¤üµÖ ¬Ö´ÖÔ ÃÖê ¤æü ü Æü™üŸÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ £ÖÖ… ²ÖÖî¬¤ü ¬Ö´ÖÔ ´Öë ×¾Ö�éú×ŸÖ †Ö �ÖµÖß £Öß… ´ÖÆüÖµÖÖÖ ÃÖ´¯ÖÏ¤üÖµÖ ´ÖÓ¡Ö-ŸÖÓ¡Ö �êú “Ö´ÖŸ�úÖ ü �êú �úÖ¸ü�Ö ´ÖÓ¡ÖµÖÖÖ ²ÖÖ �ÖµÖÖ… ‡ÃÖ´Öë ¿Ö¸üÖ²Ö, ´ÖÖÓÃÖ †Ö×¤ü �úÖê †¯ÖÖÖµÖÖ �ÖµÖÖ… ÖÖ¸üß �úÖê ÃÖÖ¬ÖÖÖ �úÖ †Ö¾Ö¿µÖ�ú †Ó�Ö ÃÖ´Ö—ÖÖ �ÖµÖÖ… ¿ÖÓ�ú¸üÖ“ÖÖµÖÔ Öê ²ÖÖî¬¤ü ¬Ö´ÖÔ �úß ×¾Ö�éú×ŸÖµÖÖë ¯Ö¸ü ¯ÖÏÆüÖ¸ü ×�úµÖÖ… ²ÖÖ¤ü ´Öë ¾Ö•ÖÏµÖÖÖ ¯ÖÓ£Ö ×Ö�ú»ÖÖ… ˆÃÖ´Öë 84 ×ÃÖ¬¤ü ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ Æãü‹… ‡Æüà ×ÃÖ¬¤üÖë ´Öë ÃÖê `ÖÖ£Ö¯ÖÓ£Ö` ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ Æãü†Ö…

‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ ¾Ö�ÖÔ ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ³Öß ×¾Ö�éúŸÖ †¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë ¯ÖÆãÑü“Ö �ÖµÖß £Öß… ¾Ö�ÖÔ-¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë �Öã�ÖÖë �úÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Öß”êû ”æû™ü �ÖµÖÖ £ÖÖ †Öî ü •ÖÖ×ŸÖ �úÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ÃÖÖ´ÖÖê †Ö �ÖµÖÖ £ÖÖ… ÖÖ£Ö ÃÖ´¯ÖÏ¤üÖµÖ Öê �ú´ÖÔ�úÖÓ›ü ŸÖ£ÖÖ ¾Ö�ÖÔ-¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ �úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ… ‡ÔÀ¾Ö ü ×Ö�ÖãÔ�Ö †Öî ü ×Ö¸üÖ�úÖ ü Æîü ŸÖ£ÖÖ ¾ÖÆü ÃÖ¾ÖÔ¾µÖÖ¯ŸÖ Æîü, µÖÆü ÖÖ£Ö ¯ÖÓ×£ÖµÖÖë �úß ´ÖÖµÖŸÖÖ £Öß… ˆÆüÖëÖê ‡ÔÀ¾Ö¸ü ³ÖÛŒŸÖ ´Öë �Öãºþ �êú ´ÖÆü¢¾Ö �úÖê ¯ÖÏ×ŸÖ¯ÖÖ×¤üŸÖ ×�úµÖÖ… ‡ÃÖ ŸÖ üÆü Æü´Ö ¤êü�ÖŸÖê Æîü ×�ú ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¬ÖÖÙ´Ö�ú ÛÃ£Ö×ŸÖ ²ÖÆãüŸÖ †“”ûß ÖÆüà £Öß…

ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :- ‡ÃÖ ¬ÖÖÙ´Ö�ú ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ �êú µÖã�Ö ´Öë �Öª ´Öë ×¾Ö“ÖÖ¸ü ¯ÖÏ�ú™ü ÆüÖêÖê �êú ²Ö•ÖÖ‹ ˆÆëü ”Óû¤ü²Ö¬¤ü

ºþ¯Ö ×´Ö»ÖÖ… ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¯ÖÖ¤üÖ ŸÖ£ÖÖ ³ÖÛŒŸÖ ¯ÖÏÃÖÖ¸ü �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ˆ““Ö •ÖÖ×ŸÖ �êú ØÆü¤ãü ÃÖÓÃ�éúŸÖ ´Öë ü“ÖÖÖ �ú¸üŸÖê £Öê… ±úÖ¸üÃÖß ´ÖêÓ ³Öß ¯ÖÏ“Öã ü ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë �úÖ¾µÖ �úß ¸ü“ÖÖÖ Æãü‡Ô… �ãú”û ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¿ÖÖÃÖ�ú ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤ãü ¸üÖ•ÖÖ†Öë Öê ØÆü¤üß �úÖê ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆüÖ ×¤üµÖÖ… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö ŸÖ£ÖÖ ´ÖãŒŸÖ�ú ¤üÖêÖÖë ¯ÖÏ�úÖ ü �úß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ×»Ö�Öß �ÖµÖß… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ³ÖÛŒŸÖ-ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ×»Ö�ÖÖ �ÖµÖÖ, ˆÃÖ�êú �úÖ¸ü�Ö ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖÓÃ�éú×ŸÖ �úß ¸ü�ÖÖ Æãü‡Ô… ³ÖÛŒŸÖ ¸üÃÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ³ÖÛŒŸÖ �úÖ»Ö �úÖê ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ `Ã¾Ö�ÖÔ �úÖ»Ö` �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

-----------------

–ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë �ú²Öß¸ü �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ

–ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ¯Ö× ü“ÖµÖ :- ¯ÖÏÖ“ÖßÖ �úÖ»Ö ÃÖê ×Ö�ÖãÔ�Ö µÖÖ –ÖÖÖ´ÖÖ�Öá ³ÖÛŒŸÖ ¯Ö¬¤ü×ŸÖ “Ö»Öß †Ö ¸üÆüß Æîü… ‡ÃÖê

†Ö×¤ü�úÖ»Ö �êú ×ÃÖ¬¤üÖë †Öî ü ÖÖ£Ö¯ÖÓ×£ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖß ÃÖÖ¬ÖÖÖ†Öë ´Öë �ÖÏÆü�Ö ×�úµÖÖ… –ÖÖÖ´ÖÖ�ÖÔ Öê ³ÖÛŒŸÖ †Öî ü ÃÖÖ¬ÖÖÖ �úß ˆ““Ö�úÖê×™ü �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úß… –ÖÖÖ´ÖÖ�ÖÔ �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖê ÃÖÓŸÖ-ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ³Öß �úÆüÖ

17

•ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ�êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �ú²Öß¸ü, ¸îü¤üÖÃÖ, ÖÖÖ�ú †Ö×¤ü ¯ÖÏ Öã�Ö �ú×¾Ö †ÖŸÖê Æïü… ×Ö�ÖãÔ�Ö ¯ÖÓ£Ö �êú ²ÖÖ êü ´Öë �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×�ú µÖÆü ¯ÖÓ£Ö ÃÖ¾ÖÔ ÖÏ£Ö´Ö ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë �êú ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë †Ö�ú¸ü ²ÖÃÖ •ÖÖÖê �úß Ö¾ÖßÖ ¯Ö× üÛÃ£Ö×ŸÖ ´Öë ‹�ú ÃÖÖ´ÖÖµÖ ³ÖÛŒŸÖ´ÖÖ�ÖÔ �êú ºþ¯Ö ´Öë “Ö»ÖÖ £ÖÖ †Öî ü µÖÆü ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ÃÖ�Öã�Ö ˆ¯ÖÖÃÖÖÖ ÃÖê ×³Ö®Ö ‹�ú ‹êÃÖß ÃÖÖ¬ÖÖÖ ¯Ö¸ü ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ Æãü‡Ô •ÖÖê ‹�êúÀ¾Ö ü¾ÖÖ¤ü ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ× üŸÖ £Öß… ‡ÃÖ´Öë •ÖÖ×ŸÖ-¯ÖÖ×ŸÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ �úÖê �úÖê‡Ô Ã£ÖÖÖ ÖÆüà £ÖÖ… ‡ÃÖ�êú †»ÖÖ¾ÖÖ ‡ÃÖ ³ÖÛŒŸÖ-¯Ö¬¤ü×ŸÖ ´Öë ³ÖÛŒŸÖ �êú ÃÖ´ÖÖÖ †×¬Ö�úÖ¸ü �úß ²ÖÖŸÖë £Öß…

×Ö�ÖãÔ�Ö �úÖ¾µÖ �úÖê ÃÖÓŸÖ �úÖ¾µÖ ³Öß �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ÃÖÓŸÖ ´ÖŸÖ ´Öë ‹êÃÖê ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ Ã¾Öß�úÖ¸ü �úß �ÖµÖß Æîü, •ÖÖê ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´Ö �úÖê ³Öß �ÖÏÖÊ ÆüÖê ÃÖ�êú… ØÆü¤ãü†Öë �êú ` üÖ´Ö` †Öî ü ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë �êú `¸üÆüß´Ö` µÖê ¤üÖêÖÖë ‹�ú Æüß ‡ÔÀ¾Ö¸ü �êú ¯ÖÏŸÖß�ú ´ÖÖÖê �ÖµÖê… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ²ÖÖÊ †ÖÓ›ü²Ö¸üÖë �úÖ ¯Öæ�ÖÔ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ… ˆÆüÖëÖê ¾Öê¤ü, ¯Öã üÖ�Ö, �ãú¸üÖ�Ö †Ö×¤ü ¬Ö´ÖÔ�ÖÏÓ£ÖÖë �êú †¬µÖµÖÖ �úÖê ˆŸÖÖÖ ´ÖÆü¢¾Ö ÖÆüà ×¤üµÖÖ, ×•ÖŸÖÖÖ †ÖŸ´Ö–ÖÖÖ �úÖê †Öî ü †Öã³Ö¾Ö �úÖê… ¾Öê ×»Ö�Öß Æãü‡Ô ²ÖÖŸÖÖë �úß †¯Öê�ÖÖ ¤êü�Öß Æãü‡Ô ²ÖÖŸÖÖë ¯Ö¸ü ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ �ú üŸÖê £Öê… ÃÖÓŸÖ ´ÖŸÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖê ³ÖÛŒŸÖ ´ÖÖ�ÖÔ ´Öë �Öãºþ �úÖê ²ÖÆãüŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö ×¤üµÖÖ Æîü… ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ £Öß ×�ú �Öãºþ �êú ×²ÖÖÖ –ÖÖÖ �úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÖÆüà ÆüÖê ÃÖ�úŸÖß… ‡ÃÖ ¿ÖÖ�ÖÖ Öê ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖµÖ �êú ×»Ö‹ ³ÖÛŒŸÖ �êú «üÖ¸ü �ÖÖê»Ö ×¤ü‹…

–ÖÖÖ´ÖÖ�Öá ¿ÖÖ�ÖÖ �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ :-

1) ×Ö�ÖãÔ�Ö �úß ˆ¯ÖÖÃÖÖÖ :- –ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ �úß ´Öæ»Ö ³ÖÖ¾ÖÖÖ ×Ö�ÖãÔ�Ö �úß ˆ¯ÖÖÃÖÖÖ Æîü… ¾Öê ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úÖê ×Ö�ÖãÔ�Ö-

×Ö¸üÖ�úÖ¸ü ´ÖÖÖŸÖê Æîü… ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ‡ÔÀ¾Ö¸ü ÃÖ¾ÖÔ¾µÖÖ¯ŸÖ Æîü… ¾ÖÆü �ú�Ö-�ú�Ö ´Öë ÃÖ´ÖÖµÖÖ Æãü†Ö Æîü… ¾ÖÆü †¾Ö�ÖÔÖßµÖ Æîü… ˆÃÖ�úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ÖÆüà ×�úµÖÖ •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ Æîü… ˆÃÖ�úß †Öã³Öæ×ŸÖ �ÖæÑ�Öê �êú �Öã›Íü �úß ŸÖ üÆü ÆüÖêŸÖß Æîü, •ÖÖê �Öã›Íü �úß ×´ÖšüÖÃÖ ¾µÖŒŸÖ ÖÆüà �ú¸ü ¯ÖÖŸÖÖ… ‡ÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë �ú²Öß¸ü �úÖ ‹�ú ¤üÖêÆüÖ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ Æîü -

¯ÖÖ¸ü²ÖÎÉ � êú ŸÖê•Ö �úÖ �îúÃÖÖ Æîü ˆ´ÖÖÖ… �ú×Æü²Öî �æú ÃÖÖê³ÖÖ ÖØÆü ¤êü�µÖÖ Æüß ¯Ö ü´ÖÖÖ……

2) ºþ×œÍü¾ÖÖ¤ü ‹¾ÖÓ †Ö›Óü²Ö ü �úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö :- ‡ÃÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê ºþ×œÍü¾ÖÖ¤ü †Öî ü †Ö›Óü²Ö ü �úÖ •Ö´Ö�ú¸ü ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ Æîü…

×ŸÖ»Ö�ú »Ö�ÖÖÖÖ, ´ÖÖ»ÖÖ ±êú¸üÖÖ, ¸üÖê•ÖÖ ¸ü�ÖÖÖ, ´ÖãÓ›ü ´ÖãÓ›üÖÖÖ, Ö´ÖÖ•Ö ¯ÖœÍüÖÖ †Ö×¤ü �ú´ÖÔ�úÖÓ›üÖë �êú ×¾Ö¸üÖê¬Ö ´Öë ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖß »Öê�ÖÖß “Ö»ÖÖ‡Ô… ×¤ü�ÖÖ¾Öê �úß ²ÖÖŸÖÖë ´Öë ‡Æëü ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ ÖÆüà £ÖÖ… ˆÆüÖëÖê ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¤üÖêÖÖë ¬Ö´ÖÖí �êú �ú´ÖÔ�úÖÓ›ü �úÖ �Öã»Ö�ú¸ü ×¾Ö üÖê¬Ö ×�úµÖÖ… ‡Ö´Öë �ú²Öß¸ü �ú´ÖÔ�úÖÓ›ü ¯Ö ü ¯ÖÏÆüÖ¸ü �ú¸üÖê ´Öë ÃÖ²ÖÃÖê †Ö�Öê £Öê -

�úÖÓ�ú¸ü ¯ÖŸ£Ö¸ü •ÖÖê×¸ü�îú, ´ÖÛÃ•Ö¤ü »Ö‡Ô ²ÖÖÖµÖ… ŸÖÖ “Ö×œÍü ´Öã»»ÖÖ ²ÖÖÑ�Ö ¤êü, ²Ö×Æü üÖ Æãü†Ö �Öã¤ üÖµÖ… x x x ´ÖÖ»ÖÖ ±êú¸üŸÖ •Öã�Ö �ÖµÖÖ, �ÖµÖÖ Ö ´ÖÖ �úÖ ±êú¸ü… �ú¸ü �úÖ ´ÖÖ�úÖ ”ûÖÑ×›ü�êú, ´ÖÖ�úÖ ´ÖÖ�úÖ �úÖ ±êú¸ü…

18

3) �Öãºþ-´Ö×Æü ÖÖ :-

–ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ �êú ¯ÖÏŸµÖê�ú �ú×¾Ö Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë �Öãºþ �úß ´Ö×Æü´ÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú �Öãºþ Æüß ˆ×“ÖŸÖ ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔ�ú Æîü… ×²ÖÖÖ �Öãºþ �êú –ÖÖÖ-¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÃÖÓ³Ö¾Ö ÖÆüà… �Öãºþ †–ÖÖÖ ºþ¯Öß †Ó¬Ö�úÖ¸ü �úÖê ¤æü¸ü Æü™üÖ�ú¸ü –ÖÖÖ ºþ¯Öß ¯ÖÏ�úÖ¿Ö ±îú»ÖÖŸÖÖ Æîü… ¾ÖÆü Æü´Öë ŸÖ´ÖÃÖ ÃÖê †Ö»ÖÖê�ú �úß †Öê ü »Öê •ÖÖŸÖÖ Æîü… ¾ÖÆü Æü´ÖÖ¸êü –ÖÖÖ “Ö�Öã �ÖÖê»ÖÖê �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �úÖµÖÔ �ú üŸÖÖ Æîü… Æü´ÖÖ¸êü ´ÖÖ �úß ³Ö™ü�úÖ ¯Ö¸ü ×ÖµÖÓ¡Ö�Ö ¸ü�ÖÖÖ ×ÃÖ�Ö»ÖÖŸÖÖ Æîü… �ú²Öß¸ü �Öãºþ �úß ´Ö×Æü´ÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üŸÖê Æãü‹ �úÆüŸÖê Æïü -

ÃÖ¤Ëü�Öãºþ �úß ´Ö×Æü´ÖÖ †ÖÓŸÖ, †ÖÓŸÖ ×�úµÖÖ ˆ¯Ö�ÖÖ¸ü…

»ÖÖê“ÖÖ †ÖÓŸÖ ˆ‘ÖÖ×›ÍüµÖÖ, †ÖÓŸÖ ×¤ü�ÖÖ¾Ö�Ö ÆüÖ¸ü…

4) ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö �úÖ ×¾Ö üÖê¬Ö :- ‡ÃÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê ‰Ñú“Ö-Öß“Ö, •ÖÖ×ŸÖ-¯ÖÖÑ×ŸÖ †Öî ü ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ

�úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ Æîü… ‡Ö�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ´ÖÖãÂµÖ †¯ÖÖß •ÖÖ×ŸÖ ÃÖê ÖÆüà ²ÖÛ»�ú †¯ÖÖê �ú´ÖÔ †Öî ü �Öã�ÖÖë ÃÖê ÁÖêÂšü ÆüÖêÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ³ÖÛŒŸÖ´ÖÖ�ÖÔ ´Öë •ÖÖ×ŸÖ �êú †Ö¬ÖÖ ü¯Ö ü ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö ˆ×“ÖŸÖ ÖÆüà Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ³ÖÛŒŸÖ´ÖÖ�ÖÔ ÃÖ²Ö�êú ×»Ö‹ �Öã»ÖÖ £ÖÖ… ´ÖÖãÂµÖ ×�úÃÖ •ÖÖ×ŸÖ �úÖ Æîü, ‡ÃÖÃÖê ‡Æëü �úÖê‡Ô »ÖêÖÖ-¤êüÖÖ ÖÆüà £ÖÖ… ˆÃÖ´Öë ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ �úÖ ÆüÖêÖÖ •Öºþ¸üß £ÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ �ú²Öß¸ü Öê µÖÆü ÖÖ¸üÖ ×¤üµÖÖ -

•ÖÖ×ŸÖ -¯ÖÖÑ×ŸÖ ¯Öæ”êû ÖÆüà �úÖê‡Ô… Æü×¸ü �úÖê ³Ö•Öê ÃÖÖê Æü×¸ü �úÖ ÆüÖê‡Ô…

5) ¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤üß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö :- –ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ Æü´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤ü �êú ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖê Æîü… ‡ÃÖ

¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤ü �úÖ ´Öæ»ÖÖ¬ÖÖ ü †«îüŸÖ¾ÖÖ¤üß ×“ÖÓŸÖÖ Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ²ÖÎÉ †Öî ü •Öß¾Ö (†ÖŸ´ÖÖ) �úÖê ‹�ú Æüß ´ÖÖÖÖ Æîü… ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú µÖÆü •Ö�ÖŸÖ (ÃÖÓÃÖÖ ü) ÖÀ¾Ö¸ü Æîü, �êú¾Ö»Ö ‡ÔÀ¾Ö ü Æüß ÃÖŸµÖ Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ‹�êúÀ¾Ö ü¾ÖÖ¤ü �úÖê ´ÖÆü¢¾Ö ×¤üµÖÖ… ‡ÆüÖëÖê ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �úÖê ¯ÖãºþÂÖ ºþ¯Ö ´Öë †Öî ü •Öß¾Ö �úÖê ÖÖ¸üß ºþ¯Ö ´Öë ´ÖÖÖÖ Æîü…

6) ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�Ö ¬Ö´ÖÔ �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¯ÖÖ¤üÖ :- ØÆü¤üã †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´Ö, ‰Ñú“Ö †Öî ü Öß“Ö †Ö×¤ü �êú ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö ×´Ö™üÖ�ú¸ü ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë

ÃÖ´ÖÖÖŸÖÖ �úß ¯ÖÏ×ŸÖÂšüÖ Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú¸üÖê �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �úÖµÖÔ ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×�úµÖÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê ×•ÖÃÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�Ö ¬Ö´ÖÔ �úß �ú»¯ÖÖÖ �úß Æîü ˆÃÖê ´ÖÖÖ¾Ö ¬Ö´ÖÔ µÖÖ ´ÖÖÖ¾ÖŸÖÖ¾ÖÖ¤üß ¬Ö´ÖÔ ³Öß �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

7) ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úÖ ÖÖ´ÖÃ´Ö¸ü�Ö :- ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ‡ÔÀ¾Ö ü-¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×»Ö‹ ÖÖ´ÖÃ´Ö¸ü�Ö �úÖê ¯Ö¸ü´Ö †Ö¾Ö¿µÖ�ú ´ÖÖÖÖ Æîü…

Ø�úŸÖã ‡Ö�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ÖÖ´ÖÃ´Ö¸ü�Ö ´ÖÖ Æüß ´ÖÖ ÆüÖêÖÖ “ÖÖ×Æü‹, ¯ÖÏ�ú™ü ºþ¯Ö ´Öë ˆÃÖ�úÖ ×¤ü�ÖÖ¾ÖÖ µÖÖ œüÖë�Ö ÖÆüà ÆüÖêÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ¾Öê ´ÖÖÖŸÖê Æîü ×�ú ÖÖ´ÖÃ´Ö ü�Ö �êú «üÖ¸üÖ ´ÖÖãÂµÖ ‡ÃÖ ÃÖÓÃÖÖ¸ü ºþ¯Öß ³Ö¾ÖÃÖÖ�Ö¸ü ÃÖê ´ÖãÛŒŸÖ ¯ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ Æîü…

19

8) ¿ÖéÓ�ÖÖ ü-¾Ö�ÖÔÖ :- –ÖÖÖ´ÖÖ�Öá ¿ÖÖ�ÖÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ †»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö �úÖ †£ÖÖÔŸÖË †¬µÖÖÛŸ´Ö�ú ºþ¯Ö �úÖ

¾Ö�ÖÔÖ Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ¿ÖéÓ�ÖÖ ü ¸üÃÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ Ã¾ÖÖ³ÖÖ×¾Ö�ú Æîü… ¯ÖÏ�ÖµÖ �úß ¤üÖêÖÖë †¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë ÃÖÓµÖÖê�Ö ŸÖ£ÖÖ ×¾ÖµÖÖê�Ö �úÖ †ŸµÖÓŸÖ �ú»ÖÖŸ´Ö�ú ¥üÛÂ™ü ÃÖê ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… •ÖÆüÖÑ †ÖŸ´ÖÖ †Öî ü ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �êú ×´Ö»ÖÖ �úß ²ÖÖŸÖ �úß �Ö‡Ô Æîü, ¾ÖÆüÖÑ ÃÖÓµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ Æãü†Ö Æîü… †Öî ü •ÖÆüÖÑ ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �êú ×´Ö»ÖÖ �êú ×»Ö‹ †ÖŸ´ÖÖ ŸÖ›Íü¯ÖŸÖß Æîü, ¾ÖÆüÖÑ ×¾Ö¸üÆü †£ÖÖÔŸÖË ×¾ÖµÖÖê�Ö �úÖ ´ÖÖÙ´Ö�ú ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… †ÖŸ´ÖÖ †Öî ü ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �úß †Ö¬µÖÖÛŸ´Ö�ú ÃÖãÆüÖ�Ö¸üÖŸÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üŸÖê Æãü‹ �ú²Öß ü Öê �úÆüÖ Æîü ×�ú -

ÖîÖÖ �úß �ú×¸ü �úÖêšü üß, ¯ÖãŸÖ üß ¯Ö»ÖÓ�Ö ×²Ö”ûÖµÖ… ¯Ö»Ö�úÆüÖ �úß ×“Ö�Ëú ›üÖ× ü �îú, ×¯ÖµÖ �úÖê »Öê‡Ô ×¸ü—ÖÖµÖ…

9) ÖÖ¸üß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö :- –ÖÖÖ´ÖÖ�Öá �ú×¾ÖµÖÖë Öê ÖÖ¸üß �úÖê ´ÖÖµÖÖ �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú ´ÖÖÖÖ Æîü… †Ö¿“ÖµÖÔ �úß ²ÖÖŸÖ µÖÆü

Æîü ×�ú •ÖÆüÖÑ ‹�ú †Öê ü ˆÆüÖëÖê ÖÖ¸üß �úß ²ÖÆãüŸÖ ØÖ¤üÖ �úß Æãü‡Ô Æîü, ¾ÖÆüÖÑ ¤æüÃÖ üß †Öê ü ÃÖŸÖß ‹¾ÖÓ ¯Ö×ŸÖ¾ÖÎŸÖÖ ÖÖ¸üß �êú †Ö¤ü¿ÖÔ �úß ³Öß ´ÖãŒŸÖ�Óúšü ÃÖê ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ �úß Æîü…

10) ÖÖµÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ :- –ÖÖÖ´ÖÖ�Öá �ú×¾ÖµÖÖë Öê ´ÖÖêÆü-´ÖÖµÖÖ ÃÖê ÃÖÖ¾Ö¬ÖÖÖ üÆüÖê �úß ´ÖÖãÂµÖ �úÖê “ÖêŸÖÖ¾ÖÖß ¤üß

Æîü… ŒµÖÖë×�ú ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ‡ÔÀ¾Ö¸ü-×´Ö»ÖÖ �êú ´ÖÖ�ÖÔ ´Öë ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Íüß ºþ�úÖ¾Ö™ü ´ÖÖµÖÖ Æüß Æîü… µÖÆü ´ÖÖµÖÖ ´ÖÖãÂµÖ �úÖê ³ÖÛŒŸÖ-´ÖÖ�ÖÔ ÃÖê ³Ö™ü�úÖ ¤êüŸÖß Æîü… ˆÃÖ�êú †Ö�úÂÖÔ�Ö ´Öë ¯Ö›Íü�ú¸ü ´ÖÖãÂµÖ ¯Ö¤ü-³ÖÏÂ™ü ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ �ú²Öß¸ü Öê ´ÖÖµÖÖ �úÖê `´ÖÆüÖšü×�ÖÖß` �úÆüÖ Æîü †Öî ü ˆÃÖÃÖê ÃÖÖ¾Ö¬ÖÖÖ ¸üÆüÖê �úß “ÖêŸÖÖ¾ÖÖß ¤üß Æîü…

11) ²ÖÆãü¤êü¾Ö¾ÖÖ¤ü ŸÖ£ÖÖ †¾ÖŸÖÖ ü¾ÖÖ¤ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ :- –ÖÖÖ´ÖÖ�Öá �ú×¾ÖµÖÖë Öê ²ÖÆãü¤êü¾Ö¾ÖÖ¤ü ŸÖ£ÖÖ †¾ÖŸÖÖ ü¾ÖÖ¤ü ¯Ö ü †×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ �ú¸üŸÖê Æãü‹

ˆÃÖ�úÖ ¯Öæ�ÖÔºþ¯Ö ÃÖê �ÖÓ›üÖ ×�úµÖÖ Æîü… ØÆü¤ãü ŸÖ£ÖÖ ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë ´Öë ‹�úŸÖÖ Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú¸üÖê �êú ×»Ö‹ ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ‹�êúÀ¾Ö¸ü¾ÖÖ¤ü ¯Ö¸ü ²Ö»Ö ×¤üµÖÖ… ‡ÆüÖëÖê ²ÖÆãü¤êü¾Ö¾ÖÖ¤ü �úÖ ‘ÖÖê ü ×¾Ö üÖê¬Ö ×�úµÖÖ ŸÖ£ÖÖ †¾ÖŸÖÖ¸ü¾ÖÖ¤ü �úß ¬ÖÖ¸ü�ÖÖ �úÖê ³Öß ´ÖÖµÖŸÖÖ ÖÆüà ¤üß… ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ £Öß ×�ú ‡ÔÀ¾Ö ü †ÖÖ×¤ü-†ÖÓŸÖ Æîü…

-----------------

–ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë �ú²Öß¸ü �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ

�ú²Öß ü –ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ �êú ¯ÖÏ Öã�Ö �ú×¾Ö ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æîü… ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ×¾Ö¿ÖêÂÖ�ú¸ü –ÖÖÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë �ú²Öß¸ü �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… Ã¾ÖÖ´Öß ¸üÖ´ÖÖÖÓ¤ü �ú²Öß ü �êú �Öãºþ £Öê… �ú²Öß¸ü �êú •Ö´Ö �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë †Öê�ú �úÆüÖ×ÖµÖÖÑ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æïü… �ãú”û »ÖÖê�ÖÖë �úÖ �úÆüÖÖ Æîü ×�ú ‹�ú ×¾Ö¬Ö¾ÖÖ ²ÖÎÖÉ�Öß Öê `»ÖÆü üŸÖÖ üÖ` ŸÖÖ»ÖÖ²Ö �êú ×Ö�ú™ü ˆÆëü ²Ö“Ö¯ÖÖ ´Öë ±ëú�ú ×¤üµÖÖ £ÖÖ… ˆÖ�úÖ ¯ÖÖ»ÖÖ-¯ÖÖêÂÖ�Ö ‹�ú •Öã»ÖÖÆüÖ ¯Ö×ŸÖ-¯ÖŸÖß Ößºþ †Öî ü Öß´ÖÖ Öê ×�úµÖÖ… �ú²Öß¸ü Öê ³Öß †¯ÖÖê

20

†Ö¯Ö�úÖê •Öã»ÖÖÆüÖ �úÆüÖ Æîü… �ú²Öß¸ü �úß ¯ÖŸÖß �úÖ ÖÖ´Ö »ÖÖê‡Ô £ÖÖ… ˆÖ�êú ¯Öã¡Ö �úÖ ÖÖ´Ö �ú´ÖÖ»Ö †Öî ü ¯Öã¡Öß �úÖ ÖÖ´Ö �ú´ÖÖ»Öß £ÖÖ…

�ú²Öß¸ü Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö ÃÖê ˆ¤üÖ¸ü †Öî ü †ØÆüÃÖÖ¾ÖÖ¤üß £Öê… ¾Öê ÃÖŸµÖ †Öî ü ¯ÖÏê Ö �êú ¯Öã•ÖÖ¸üß ŸÖ£ÖÖ †Ö›Óü²Ö¸ü �êú ‘ÖÖê ü ×¾Ö¸üÖê¬Öß £Öê… ´ÖÃŸÖ ´ÖÖî»ÖÖ¯ÖÖ †Öî ü ±úŒ�ú›Íü¯ÖÖ ˆÖ�êú Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ £Öß… ¤ãü¸üÖ“ÖÖ¸ü †Öî ü †ŸµÖÖ“ÖÖ¸ü �úÖ ×¾Ö üÖê¬Ö �ú¸üÖÖ ˆÖ�êú Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö ´Öë £ÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ ˆÆüÖëÖê ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ¬ÖÙ´Ö�ú ×¾ÖÃÖÓ�Ö×ŸÖµÖÖë ¯Ö¸ü •Ö´Ö�ú¸ü ¯ÖÏÆüÖ¸ü ×�úµÖê…

`²Öß•Ö�ú` �ú²Öß¸ü �úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ¸ü“ÖÖÖ Æîü… `²Öß•Ö�ú` �êú ŸÖßÖ ³ÖÖ�Ö Æïü - 1) ÃÖÖ�Öß (¤üÖêÆêü), 2) ÃÖ²Ö¤ü †Öî ü 3) ü´Öî�Öß… �ú²Öß¸ü �úÖ �úÖ¾µÖ ´ÖãŒŸÖ�ú �úÖ¾µÖ Æîü… �ú²Öß¸ü ×Ö�ÖãÔ�Ö †Öî ü ×Ö üÖ�úÖ ü¾ÖÖ¤üß Æîü… ˆÃÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú –ÖÖÖ ÃÖê Æüß ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÃÖÓ³Ö¾Ö Æîü… ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ Æü´ÖÖ¸êü ³ÖßŸÖ¸ü ²ÖÃÖŸÖÖ Æîü, ˆÃÖê ²ÖÖÆü¸ü �ÖÖê•ÖÖê �úß †Ö¾Ö¿µÖ�úŸÖÖ ÖÆüà… �ú²Öß¸ü �êú ´ÖŸÖÖÖãÃÖÖ¸ü ¸üÖ´Ö ¤ü¿Ö¸ü£Ö ¯Öã¡Ö ÖÆüà, ²ÖÛ»�ú ²ÖÎÉ �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú Æîü… �ú²Öß¸ü ‹�êúÀ¾Ö¸ü¾ÖÖ¤üß Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ¾Öê ²ÖÆãü¤êü¾Ö¾ÖÖ¤ü �úÖ �ú›ÍüÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö �ú¸üŸÖê Æîü… �ú²Öß¸ü �úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �êú¾Ö»Ö ¿ÖÖÃ¡ÖÖë �êú –ÖÖÖ ÃÖê ÖÆüà ×´Ö»ÖŸÖÖ, ²ÖÛ»�ú ¾ÖÆü ¯ÖÏê Ö¯Öæ�ÖÔ ³ÖÛŒŸÖ ÃÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…

�ú²Öß¸ü ‡ÔÀ¾Ö¸ü-³ÖÛŒŸÖ ´Öë �ú´ÖÔ�úÖÓ›ü †Öî¸ü †Ö›Óü²Ö ü �úÖê ´ÖÆü¢¾Ö ÖÆüà ¤êüŸÖê… ¾Öê ×Ö¸üÖ�úÖ¸ü ³ÖÛŒŸÖ �úÖê ´ÖÆü¢¾Ö ¤êüŸÖê Æîü… �ú²Öß ü Öê ´ÖÖµÖÖ �úÖê ³ÖÛŒŸÖ-´ÖÖ�ÖÔ ´Öë ²ÖÖ¬ÖÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö �ú¸üÖê¾ÖÖ»ÖÖ ŸÖ¢¾Ö ´ÖÖÖÖ Æîü… �ú²Öß¸ü ‰Ñú“Ö-Öß“Ö �úÖ ³Öê¤ü ÖÆüà ´ÖÖÖŸÖê, ‡ÃÖ×»Ö‹ ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ-¯Ö¬¤ü×ŸÖ ÃÖ²Ö�êú ×»Ö‹ �Öã»Öß Æîü… †ŸÖ: ¾Öê �úÆüŸÖê Æîü -

•ÖÖ×ŸÖ - ¯ÖÖÑ×ŸÖ ¯Öæ”êû ÖÆüà �úÖê‡Ô… Æü×¸ü �úÖê ³Ö•Öê ÃÖÖê Æü×¸ü �úÖ ÆüÖê‡Ô…

�ú²Öß¸ü Öê ³ÖÛŒŸÖ-´ÖÖ�ÖÔ ´Öë ¯ÖÏê Ö �úÖê †Ö¾Ö¿µÖ�ú ´ÖÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖß ¯ÖÏê Ö ü ÃÖê ³ÖÛŒŸÖ ´Ö¬Öã ü ²ÖÖ •ÖÖŸÖß Æîü… ‡ÃÖß ¯ÖÏê Ö �êú «üÖ¸üÖ ¾Öê ²ÖÎÉ ÃÖê ‹�úß�ú¸ü�Ö “ÖÖÆüŸÖê Æîü… ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë �ú²Öß¸ü ¯ÖÏ£Ö´Ö ¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤üß �ú×¾Ö ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æïü… ¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤ü ²ÖÎÉ ÃÖê †ÖŸ´ÖÖ �êú ŸÖÖ¤üÖŸ´µÖ �úÖ ¯ÖÏ�úÖ¿ÖÖ Æîü… ¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤ü �úß ¯ÖÏ£Ö´Ö †¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë †ÖŸ´ÖÖ ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �êú ×¤ü¾µÖ ¤ü¿ÖÔÖ ÃÖê †Ö�úÙÂÖŸÖ †Öî ü “Ö×�úŸÖ ÆüÖê •ÖÖŸÖß Æîü… ×«üŸÖßµÖ †¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë ¯Ö ü´ÖÖŸ´ÖÖ ÃÖê ×´Ö»ÖÖê �úß †ÖŸÖã üŸÖÖ ¯ÖÏ�ú™ü �úß •ÖÖŸÖß Æîü… ŸÖéŸÖßµÖ †¾ÖÃ£ÖÖ †ÖŸ´ÖÖ †Öî ü ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �êú ×´Ö»ÖÖ �úß Æîü… ‡ÃÖ †¾ÖÃ£ÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú²Öß¸ü Öê †ŸµÖÓŸÖ ÃÖãÓ¤ü üŸÖÖ ÃÖê ×�úµÖÖ Æîü -

»ÖÖ»Öß ´Öê êü »ÖÖ»Ö �úß ×•ÖŸÖ ¤êü�Öæ ×ŸÖŸÖ »ÖÖ»Ö… »ÖÖ»Öß ¤êü�ÖÖ ´Öï ³Öß �Ö‡Ô, ´Öï ³Öß ÆüÖê �Ö‡Ô »ÖÖ»Ö…

�ú²Öß ü ‹�ú ÃÖÖ£Ö ³ÖŒŸÖ, ÃÖÓŸÖ, �ú×¾Ö, �ÎúÖÓ×ŸÖ�úÖ¸üß, ÃÖ´ÖÖ•ÖÃÖã¬ÖÖ¸ü�ú ŸÖ£ÖÖ µÖã�Ö-ÖêŸÖÖ ³Öß Æîü… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úß ¬ÖÖÙ´Ö�ú ‹¾ÖÓ ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ¯Ö× üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖÑ �ú²Öß ü �úÖê ¯Ö¸êü¿ÖÖÖ �ú¸üŸÖß £Öß ‡ÃÖ×»Ö‹ �ú²Öß ü Öê ²ÖÖÊ †Ö›Óü²Ö¸ü ŸÖ£ÖÖ †Ó¬Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ ¯Ö ü ¯ÖÏÆüÖ ü ×�úµÖÖ Æîü -

´ÖÖ»ÖÖ ±êú üŸÖ •Öã�Ö �ÖµÖÖ, �ÖµÖÖ Ö ´ÖÖ �úÖ ±êú¸ü… �ú¸ü �úÖ ´ÖÖ�úÖ ”ûÖÑ×›ü �îú, ´ÖÖ �úÖ ´ÖÖ�úÖ ±êú¸ü…

21

ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¤üÖêÆêü �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �ú²Öß¸ü Öê ´ÖÖ»ÖÖ •Ö¯ÖÖÖ ŸÖ£ÖÖ �êú¾Ö»Ö ¿Ö¸üß¸ü �úß Ã¾Ö“”ûŸÖÖ ¯Ö¸ü ¬µÖÖÖ ¤êüÖÖ †Ö×¤ü ²ÖÖŸÖÖë ¯Ö ü ¾µÖÓ�µÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�úÖ �úÆüÖÖ Æîü ×�ú ¾µÖÛŒŸÖ �úÖ ´ÖÖ ³Öß Ã¾Ö“”û ÆüÖêÖÖ “ÖÖ×Æü‹…

�ú²Öß¸ü �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ÃÖ´ÖÃµÖÖ†Öë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ ´Öã�Ö»ÖÖë �úÖ ¿ÖÖÃÖÖ £ÖÖ… ¾Öê »ÖÖê�Ö ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü �êú ²Ö»Ö ¯Ö ü ¬Ö´ÖÔ �úÖ ¯ÖÏ“ÖÖ ü-¯ÖÏÃÖÖ¸ü �ú ü ¸üÆêü £Öê… ØÆü¤ãü ¬Ö´ÖÔ ´Öë ³Öß †Öê�ú ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ £Öê… ¾Ö�ÖÔ-¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ×¾Ö�éúŸÖ ÆüÖê �ÖµÖß £Öß ˆÃÖß ÃÖ´ÖµÖ Ã¾ÖÖ´Öß ¸üÖ´ÖÖÖÓ¤ü �êú ÖêŸÖéŸ¾Ö ´Öë ³ÖÛŒŸÖ �úÖ †ÖÓ¤üÖê»ÖÖ ¤ü×�Ö�Ö ÃÖê ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ¯ÖÆãÑü“ÖÖ… ×•ÖÃÖ´Öë ‰Ñú“Ö-Öß“Ö �úÖ ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö ÖÆüà £ÖÖ… �ú²Öß¸ü ‹�ú †Öê ü ¯ÖÓ×›üŸÖÖë �úÖê �Ö¸üß-�ÖÖê™üß ÃÖãÖÖŸÖê £Öê, ŸÖÖê ¤æüÃÖ¸üß †Öê ü ´Öã»»ÖÖ†Öë �úß ³Öß �ú™ãü †Ö»ÖÖê“ÖÖÖ �ú¸üŸÖê £Öê… �ú²Öß ü �úß ´ÖÖµÖŸÖÖ £Öß ×�ú ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¤üÖêÖÖë �úÖê ³Öß ˆ×“ÖŸÖ ´ÖÖ�ÖÔ ÖÆüà ×´Ö»Ö ¯ÖÖµÖÖ… ¤üÖêÖÖë ³Ö™ü�úÖ¾Ö �úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ´Öë Æüß ²ÖÖê ¸üÆêü… ¾Öê �úÆüŸÖê Æïü -

‡Ö ¤üÖê‰úÖ ¸üÖÆü Ö ¯ÖÖµÖß, ØÆü¤ãü¾ÖÖ �úß ØÆü¤ãü¾ÖÖ‡Ô ¤êü�Öß, ¤êü�Öß ŸÖã ü�úÖ �úß ŸÖã ü�úÖ‡Ô…

---------------------

¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá / ¯ÖÏê ÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë •ÖÖµÖÃÖß �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ

¯ÖÏê ÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ¯Ö× ü“ÖµÖ :

¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá ¿ÖÖ�ÖÖ ÃÖæ±úß´ÖŸÖ ÃÖê ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ Æîü… ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �úÖ ´Öã�µÖ ŸÖ¢¾Ö Æîü - ¯ÖÏê Ö… ¯ÖÏê´Ö´ÖÖ�Öá ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë ¿Öã¬¤ü, Ã¾Ö“”Óû¤üŸÖÖ¯Öæ�ÖÔ ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö ÃÖê ÃÖÖï¤üµÖÔ ‹¾ÖÓ ¯ÖÏ�ÖµÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ÃÖæ±úß´ÖŸÖ �úÖê ‡Ã»ÖÖ´Ö ¬Ö´ÖÔ �úÖ †Ó�Ö ´ÖÖÖÖ �ÖµÖÖ Æîü, Ø�úŸÖã ÃÖæ±úß´ÖŸÖ ‡Ã»ÖÖ´Ö ¬Ö´ÖÔ �úß ¿Ö üßµÖŸÖ (�ú´ÖÔ�úÖÓ›ü) �úß ¯ÖÏ×ŸÖ×�ÎúµÖÖ �úÖ ±ú»Ö Æîü… ‡ÃÖ ¬Ö´ÖÔ (ÃÖæ±úß) ´Öë ×�úÃÖß ¯ÖÏ�úÖ¸ü �úß �ú¼ü¸üŸÖÖ ÖÆüà Æîü… ÃÖæ±úß´ÖŸÖ �úß †Ö¬ÖÖ¸ü×¿Ö»ÖÖ ¯ÖÏê´Ö³ÖÖ¾Ö Æîü… ÃÖæ×±úµÖÖë �êú ¯Öæ¾ÖÔ ¯ÖãºþÂÖ `Ö²Öß` Æîü… •ÖÖê ÃÖ´ÖÖ•Ö †ÖÖÓ¤ü �êú ˆ¯ÖÖÃÖ�ú £Öê… ¾Öê †ÖŸ´Ö¿ÖãÛ¬¤ü �êú ×»Ö‹ ¯ÖÏê Ö �úÖ ¸üÖ�Ö †»ÖÖ¯ÖŸÖê £Öê… ÃÖæ±úß´ÖŸÖ �êú ×¾Ö×³Ö®Ö ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ²ÖÖê ‡Ö´Öë ÃÖ²ÖÃÖê ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ×“ÖÛ¿ŸÖµÖÖÑ ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ Æîü… ×•ÖÃÖ�êú ¯ÖÏ Öã�Ö �¾ÖÖ•ÖÖ ´ÖÖê‡ÔÖã§üßÖ ×“Ö¿ŸÖß £Öê… ‡ÆüÖëÖê ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ÃÖæ±úß´ÖŸÖ �úÖ ¯ÖÏ“ÖÖ¸ü-¯ÖÏÃÖÖ¸ü ×�úµÖÖ…

ÃÖæ±úß´ÖŸÖ �úÖ ÃÖî¬¤üÖÓ×ŸÖ�ú ¯Ö�Ö :-

ÃÖæ×±úµÖÖë ´Öë †Öê�ú ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æîü… ÃÖ³Öß Ã¾Öß�úÖ¸ü �ú¸üŸÖê Æîü ×�ú ‡ÔÀ¾Ö ü ×ÖÙ¾Ö�úÖ üü Æîü… ‡ÔÀ¾Ö ü �êú ÃÖÖ£Ö ‹�úß�ú¸ü�Ö �êú ×»Ö‹ ¯ÖÏê Ö •Öºþ üß Æîü… †Æü´ÖË ³ÖÖ¾Ö �úÖ ×¾ÖÃÖ•ÖÔÖ ÆüÖêÖÖ †Ö¾Ö¿µÖ�ú Æîü, ŒµÖÖë×�ú †ÖŸ´ÖÃÖ´Ö¯ÖÔ�Ö ÃÖê Æüß ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úÖ ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡Ö�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ÃÖÓÃÖÖ¸ü �úß ÃÖ´ÖÃŸÖ ¾ÖÃŸÖã†Öë ´Öë ‡ÔÀ¾Ö ü �úß —Ö»Ö�ú ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ¯ÖÏ�éú×ŸÖ ´Öë ÃÖæ±úß ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �úß ”ûÖµÖÖ ¤êü�ÖŸÖê Æïü… ÃÖæ±úß´ÖŸÖ ´Öë ¿ÖîŸÖÖÖ �úß ÃÖ¢ÖÖ �úÖê ´ÖÖÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… `¿ÖîŸÖÖÖ` ÃÖÖ¬Ö�ú �êú ´ÖÖ�ÖÔ ´Öë ²ÖÖ¬ÖÖ ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ �ú üŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ‡ÆüÖëÖê `¿ÖîŸÖÖÖ` �úÖê ŸÖã“”û Ö ´ÖÖÖ�ú ü ÁÖêÂšü ´ÖÖÖÖ Æîü, ŒµÖÖë×�ú ‡ÃÖÃÖê ÃÖÖ¬Ö�ú �úß ÃÖ““Öß ¯Ö¸üß�ÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü… ÃÖæ±úß´ÖŸÖ ´Öë �Öãºþ µÖÖ ¯Öß¸ü ÃÖÖ¬Ö�ú �úÖê ×ÃÖÛ¬¤ü �úß

22

†Öê ü †Ö�Öê ²ÖœÍüÖŸÖÖ Æîü… ÃÖæ±úß´ÖŸÖ ´Öë ¯ÖÏê Ö ‡ÔÀ¾Ö ü ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �úÖ ‹�ú ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß ÃÖÖ¬ÖÖ Æîü… µÖÆü ¯ÖÏê´Ö »ÖÖî×�ú�ú ÃÖê †»ÖÖî×�ú�ú �úß †Öê ü ˆ´ÖãŒŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖê ÃÖæ±úß´ÖŸÖ ´Öë ‡¿�ú-‹-´Ö•ÖÖ•Öß (»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö) ÃÖê ‡¿�ú-‹-Æü�úß�úß (†»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö) �úß †Öê ü •ÖÖÖÖ �úÆüŸÖê Æîü… ÃÖÖ¬Ö�ú ÃÖÓÃÖÖ¸ü �úß ²ÖÖŸÖÖë �úÖê ³Öæ»Ö�ú¸ü ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ ´Öë »ÖßÖ ÆüÖê •ÖÖÖÖ “ÖÖÆüŸÖÖ Æîü…

¯ÖÏê ÖÖÁÖµÖß �úÖ¾µÖ¬ÖÖ üÖ �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ / ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑ :-

1) ¯ÖÏê ÖŸÖ¢¾Ö �úÖ ¯ÖÏÖ¬ÖÖµÖ : ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ ´Öë `¯ÖÏê ÖŸÖŸ¾Ö` �úÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ºþ¯Ö ÃÖê ×Öºþ¯Ö�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê »ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê †»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úß Æîü… †ÖŸ´ÖÖºþ¯Öß ÖÖµÖ�ú ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖºþ¯Öß ÖÖ×µÖ�úÖ �úÖê †Öê�ú �ú×šüÖÖ‡µÖÖë �úÖê ¯ÖÖ ü �ú¸ü�êú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú¸üŸÖÖ Æîü… ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ˆÃÖ�úÖ †ÃÖß´Ö, †ÖÓŸÖ ¯ÖÏê Ö Æîü… µÖÆüß `¯ÖÏê ÖŸÖŸ¾Ö` ‡Ö�êú �úÖ¾µÖ-�ÖÏÓ£ÖÖë �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö †Ö¬ÖÖ ü Æîü…

2) ¿ÖîŸÖÖÖ :- ÃÖæ±úß ´ÖŸÖ ´Öë `¿ÖîŸÖÖÖ` �úß ÃÖ¢ÖÖ Ã¾Öß�úÖ¸ü �úß �Ö‡Ô Æîü, •ÖÖê `´ÖÖµÖÖ` �êú ÃÖ´ÖÖÖ Æîü…

¿ÖîŸÖÖÖ ÃÖÖ¬Ö�ú �êú ´ÖÖ�ÖÔ ´Öë ºþ�úÖ¾Ö™ëü ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ �ú¸ü ¤êüŸÖÖ Æîü… ÃÖæ×±úµÖÖë Öê ¿ÖîŸÖÖÖ �úÖê ÆêüµÖ Ö ´ÖÖÖ�ú ü ÁÖêµÖÃ�ú ü ´ÖÖÖÖ Æîü, ŒµÖÖë×�ú ˆÃÖÃÖê ÃÖÖ¬Ö�ú �úß ÃÖ““Öß ¯Ö üß�ÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü… ¿ÖîŸÖÖÖ �êú �úÖ¸ü�Ö ÃÖÖ¬ÖÖÖ ´Öë †Öî ü ³Öß ¯Ö×¸ü¯ÖŒ¾ÖŸÖÖ †Ö •ÖÖŸÖß Æîü…

3) �Öãºþ �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö :- ÃÖæ±úß ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ �êú †ÖãÃÖÖ ü ¯ÖÏê Öß ×Ö¸ÓüŸÖ¸ü ¯ÖÏê Ö-¯Ö£Ö ¯Ö¸ü †�ÖÏÃÖ¸ü ÆüÖê�ú¸ü ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ �úÖê

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú¸üÖÖ “ÖÖÆüŸÖÖ Æîü, Ø�úŸÖã ¿ÖîŸÖÖÖ ˆÃÖ�êú ´ÖÖ�ÖÔ ´Öë ²ÖÖ¬Ö�ú ÆüÖê�ú ü ˆÃÖê ¯Ö£Ö-³ÖÏÂ™ü �ú¸üÖÖ “ÖÖÆüŸÖÖ Æîü… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �Öãºþ Æüß ÃÖÆüß ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔÖ �ú¸üŸÖÖ Æîü… ×²ÖÖÖ �Öãºþ-�éú¯ÖÖ �êú ¯ÖÏê Ö-¯Ö£Ö ¯Ö¸ü ¥üœÍü ÖÆüà ¸üÆüÖ •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ… †ŸÖ: ‡ÃÖ ¯ÖÏê ÖÖÁÖµÖß ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë �Öãºþ �úÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ´ÖÆü¢¾Ö Æîü…

4) ¿ÖéÓ�ÖÖ ü-¸üÃÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ :- ¾ÖîÃÖê ŸÖÖê ÃÖæ±úß ¯ÖÏê Ö-�úÖ¾µÖ ´Öë ¾Öß ü, ¿ÖÖÓŸÖ ŸÖ£ÖÖ ²Öß³ÖŸÃÖ ¸üÃÖÖë �úÖ ¯Ö×¸ü¯ÖÖ�ú Æãü†Ö Æîü,

×�úŸÖã ÖÖµÖ�ú-ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ×´Ö»ÖÖ-¯ÖÏµÖÖÃÖ �êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¸üÃÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ Æîü… �úÆüÖê �úÖê ŸÖÖê ÃÖæ±úß ¯ÖÏê Ö-�úÖ¾µÖÖë ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �êú ÃÖÓµÖÖê�Ö †Öî ü ×¾ÖµÖÖê�Ö ¤üÖêÖÖë ¯Ö�ÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… Ø�úŸÖã ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ ×¾ÖµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úß Æîü… †ÖŸ´ÖÖ �úÖê ¯Ö ü´ÖÖŸ´ÖÖ �úÖ ÃÖÓµÖÖê�Ö-ÃÖã�Ö ‹�ú »ÖÓ²Öê ×¾Ö¸üÆü-�úÖ»Ö �êú ²ÖÖ¤ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×¾Ö¸üÆü-³ÖÖ¾ÖÖÖ �úß ŸÖß¾ÖÎ †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úß Æîü… ×¾Ö¸üÆü-¯Öß›ÍüÖ ÃÖÆüÖÖ `ÃÖæ±úß´ÖŸÖ` �êú †ÖãÃÖÖ¸ü †×Ö¾ÖÖµÖÔ Æîü…

5) ´ÖÓ›üÖ-¯ÖÏ�ÖÖ»Öß �úÖ Ã¾Öß�úÖ¸ü :- ÃÖæ±úß �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×Ö�ÖãÔ�Ö ÃÖÓŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß ŸÖ¸üÆü ×�úÃÖß ¬Ö´ÖÔ, •ÖÖ×ŸÖ µÖÖ ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ � ê

×¾Ö“ÖÖ¸üÖë �úÖ �ÖÓ›üÖ ÖÆüà ×�úµÖÖ… ˆÆüÖëÖê `¯ÖÏê Ö-ŸÖ¢¾Ö` �êú †Ö¬ÖÖ¸ü¯Ö¸ü ØÆü¤ãü-´ÖãÛÃ»Ö´Ö ¤üÖêÖÖë �êú ×»Ö‹ ‡ÔÀ¾Ö¸ü-¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �úÖ ´ÖÖ�ÖÔ ¯ÖÏ¿ÖÃŸÖ ×�úµÖÖ… ‡ÃÖß×»Ö‹ ¾Öê †×¬Ö�ú »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ ²ÖÖ ÃÖ�êú… ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖê ¯ÖÏê ÖÖ�µÖÖÖ �úÖ¾µÖ ´Öë �ÖÓ›üÖ �êú Ã£ÖÖÖ ¯Ö ü ´ÖÓ›üÖ ¯ÖÏ�ÖÖ»Öß �úÖ Ã¾Öß�úÖ ü ×�úµÖÖ…

6) ÖÖ¸üß �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ :- ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê ÖÖ¸üß �úÖê ÃÖ¾ÖÖì““Ö Ã£ÖÖÖ ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�êú

†ÖãÃÖÖ¸ü ÖÖ¸üß ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú ‹¾ÖÓ ÃÖÖ¬ÖÖÖ �úÖ �ëú¦ ü Æîü… ÖÖ üß ¾ÖÆü Öæ ü Æîü, ×•ÖÃÖ�êú ×²ÖÖÖ ×¾ÖÀ¾Ö

23

ÃÖæÖÖ Æîü… ÃÖÓŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë Öê •ÖÆüÖÑ ÖÖ¸üß �úß ØÖ¤üÖ �úß Æîü, ¾ÖÆüÖÑ ÃÖæ×±úµÖÖë Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öëê ÖÖ¸üß �úÖê ÃÖ¾ÖÖì Ö×¸ü ´ÖÆü¢¾Ö ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê ÖÖ¸üß �úÖê †¯ÖÖß ¯ÖÏê Ö-ÃÖÖ¬ÖÖÖ �êú ÃÖÖ¬µÖ �êú ºþ¯Ö ´Öë Ã¾Öß�úÖ¸ü ×�úµÖÖ Æîü…

7) ¯ÖÏ�éú×ŸÖ-×“Ö¡Ö�Ö :-

ÃÖæ×±úµÖÖë Öê †¯ÖÖê ¯ÖÏê ÖÖ�µÖÖÖ �úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÏ�éú×ŸÖ �úÖê ³Öß ´ÖÆü¢¾Ö ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�úÖ ²ÖÎÉ ¯ÖÏ�éú×ŸÖ ´Öë ³Öß ¯ÖÏ×ŸÖØ²Ö×²ÖŸÖ Æîü… `ÂÖ™ËüŠúŸÖã-¾Ö�ÖÔÖ` ŸÖ£ÖÖ `²ÖÖ¸üÆü´ÖÖÃÖÖ` ´Öë ‡Ö�úÖ ¯ÖÏ�éú×ŸÖ-×“Ö¡Ö�Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü…

8) ØÆü¤æü-•Öß¾ÖÖ �êú ¯ÖÏê ÖÖ�µÖÖÖÖë �úÖ Ã¾Öß�úÖ¸ü :- ÃÖæ×±úµÖÖë �êú �úÖ¾µÖ-�ÖÏÓ£ÖÖë ´Öë ØÆü¤æü-•Öß¾ÖÖ ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ¯ÖÏê Ö-�ú£ÖÖ†Öë �úÖê Ã£ÖÖÖ ×¤üµÖÖ

�ÖµÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö �êú ×»Ö‹ `¯Ö©Ö¾ÖŸÖ` ´Öë •ÖÖµÖÃÖß Öê ×“Ö¢ÖÖî›Íü �êú ¸üÖ•ÖÖ ¸üŸÖÃÖêÖ †Öî ü ØÃÖÆü»Ö«üß¯Ö �úß ¸üÖ•Ö�ãú´ÖÖ üß ¯Ö×©Öß �úß ¯ÖÏê Ö�ú£ÖÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ �úß Æîü… ‡ÃÖ ŸÖ üÆü ˆÆüÖëÖê ØÆü¤æü-´ÖãÛÃ»Ö´Ö ‹�úŸÖÖ �úÖ ´ÖÖ�ÖÔ ¯ÖÏ¿ÖÃŸÖ ×�úµÖÖ…

9) “Ö×¸ü¡Ö-×“Ö¡Ö�Ö :- ¯ÖÏê ÖÖ�µÖÖÖ �úÖ¾µÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ‡Ö�êú ÖÖµÖ�ú ÃÖÖÓ ÖŸÖß, ˆ““Ö�ãú»Ö �êú ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü�Ö ÃÖê

ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ Æîü… ¾Öê ¸üÖ•Ö�ãú´ÖÖ ü ÆüÖêÖê �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¯Ö¸üÖ�Îú´Öß ³Öß £Öê… ×�úŸÖã ˆÖ�úÖ µÖÆü ¯Ö�Ö ‡ŸÖÖÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ÖÆüà Æîü… ŒµÖÖë×�ú ¾Öê ÃÖ³Öß ÃÖÖ¬Ö�ú �êú ÖÖŸÖê ¯ÖÏê Ö �êú ™êüœÍêü-´ÖêœÍêü ¸üÖÃŸÖÖë ¯Ö¸ü “Ö»ÖÖê¾ÖÖ»Öê ¯ÖÏê Ö-¾Öß¸ü £Öê…

10) ÖÏ²ÖÓ¬ÖÖŸ´Ö�ú ¿Öî»Öß :- ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê »ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê †»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö �úß

†×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úß Æîü… ‡Ö�úß µÖÆü ¯ÖÏê Ö �úÆüÖ×ÖµÖÖÑ ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö-�úÖ¾µÖ �úß �úÖê×™ü ´Öë †ÖŸÖß Æîü… ¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �úÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö�úÖ¾µÖ •ÖÖµÖÃÖß «üÖ¸üÖ ¸ü×“ÖŸÖ `¯Ö©Ö¾ÖŸÖ` Æîü…

---------------------

¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë •ÖÖµÖÃÖß �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ

´Ö×»Ö�ú ´ÖãÆü ´Ö¤ü •ÖÖµÖÃÖß ÃÖæ±úß ±ú�úß¸ü ´ÖÖê‡ÔÖã§üßÖ ×“Ö¿ŸÖß �êú ×¿ÖÂµÖ £Öê… ¿Öê üÖê-¿ÖÖµÖ¸üß �êú �úÖ»Ö ´Öë ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖß ¸ü“ÖÖÖ†Öë �úÖ ÃÖé•ÖÖ ×�úµÖÖ… ˆÖ�úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë �êú †Ö¬ÖÖ¸ü¯Ö¸ü ˆÖ�úÖ •Ö´Ö 1498 ´Öë ŸÖ£ÖÖ ´ÖéŸµÖã 1582 ´Öë Æãü‡Ô… µÖÆü ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×�ú ¾Öê `•ÖÖµÖÃÖ` Ö�Ö ü ´Öë •Ö´Öê £Öê… ´ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ �úß ´ÖéŸµÖã ÆüÖê •ÖÖÖê �êú �úÖ¸ü�Ö ¾Öê ±ú�úß¸üÖë �úß ÃÖÓ�ÖŸÖ ´Öë üÆüÖê »Ö�Öê £Öê… •ÖÖµÖÃÖß �ãúºþ¯Ö, �úÖ»Öê †Öî ü ²ÖÆü¸êü £Öê… ˆÆëü ‹�ú �úÖÖ ÃÖê ÃÖãÖÖ‡Ô ÖÆüà ¤êüŸÖÖ £ÖÖ… ×�úŸÖã ‹�ú �ú×¾Ö �êú ºþ¯Ö ´Öë ¾Öê ´ÖÆüÖÖ £Öê… ‡Ö�úß ŸÖßÖ ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö ´Öë †ÖµÖß - †Ö�Ö üß �ú»ÖÖ´Ö, †�Ö¸üÖ¾Ö™ü ‹¾ÖÓ ¯Ö©Ö¾ÖŸÖ… `†Ö�Ö¸üß �ú»ÖÖ´Ö` ´Öë ´ÖãÆü´´Ö¤ü ÃÖÖÆü²Ö �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ Æîü… `†�Ö üÖ¾Ö™ü` �úÖ ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ´ÖÆü¢¾Ö Æîü… µÖÆü ÃÖæ±úß ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖÖë �úÖ �ÖÏÓ£Ö Æîü… ‡ÃÖ´Öë •Öß¾Ö, ÃÖéÛÂ™ü, ²ÖÎÉ, �Öãºþ †Ö×¤ü �úÖ ÃÖî¬¤üÖÓ×ŸÖ�ú ×¾Ö¾Öê“ÖÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü…

`¯Ö©Ö¾ÖŸÖ` µÖÆü ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �ÖÏÓ£Ö Æîü… ¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá �úÖ¾µÖ ´Öë ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ÖÏÓ£Ö �êú ºþ¯Ö ´Öë ˆÃÖê ´ÖÖµÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¸üÖ•ÖÖ üŸÖÖÃÖêÖ †Öî ü ¸üÖÖß ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úß

24

»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö-¬ÖÖ¸üÖ �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê †»ÖÖî×�ú�ú ¯ÖÏê Ö �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úß �Ö‡Ô Æîü… •ÖÖµÖÃÖß Öê »ÖÖê�ú ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ �ú£ÖÖ ´Öë ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�úŸÖÖ �úÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ÃÖ´Ö¾ÖµÖ ×�úµÖÖ Æîü… ¯ÖÏê´Ö �úß ÃÖÖ¬ÖÖÖ †Öî ü ×ÃÖÛ¬¤ü ‡Ö ¤üÖêÖÖë †¾ÖÃ£ÖÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ‡ÃÖ´Öë ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ¸üÆüÃµÖ¾ÖÖ¤ü �úß ³Öß ÃÖÓã¤ü¸ü ÃÖéÛÂ™ü Æãü‡Ô Æîü… ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖÓÃ�éú×ŸÖ�ú ¤üÖêÖÖë ¥üÛÂ™ü ÃÖê ²Ö›ÍüÖ ´ÖÆü¢¾Ö Æîü… ¯ÖÏê´Ö �êú ˆ¤üÖ¢Ö Ã¾Öºþ¯Ö �úß †×³Ö¾µÖ×ŒŸÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê µÖÆü ØÆü¤üß �úÖ ˆŸ�éúÂ™ü �ÖÏÓ£Ö ´ÖÖÖÖ �ÖµÖÖ Æîü…

ØÃÖÆü»Ö«üß¯Ö �êú ¸üÖ•ÖÖ �ÖÓ¬Ö¾ÖÔ ÃÖêÖ £Öê… ˆÖ�úß �úµÖÖ ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß ºþ¯Ö †Öî ü �Öã�ÖÖë ÃÖê †×«üŸÖßµÖ £Öß… ˆÃÖ�êú ¯ÖÖÃÖ Æüß¸üÖ´ÖÖ ŸÖÖêŸÖÖ (�Öãºþ) £ÖÖ… ¾ÖÆü ²Ö›ÍüÖ ¾ÖÖ“ÖÖ»Ö †Öî ü ¯ÖÓ×›üŸÖ £ÖÖ… ¸üÖ•ÖÖ �ÖÓ¬Ö¾ÖÔ ÃÖêÖ ×�úÃÖß �úÖ ü�Ö ÃÖê ˆÃÖ ŸÖÖêŸÖê ¯Ö¸ü �ÎúÖê¬Ö �ú¸üŸÖê Æîü †Öî ü ˆÃÖê ˆ›ÍüÖ ¤êüŸÖê ÆîüÓ… ŸÖÖêŸÖê �êú ˆ›Íü •ÖÖÖê ÃÖê ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß ×¾Ö»ÖÖ¯Ö �ú¸üŸÖß Æîü… ˆÃÖ ŸÖÖêŸÖê �úÖê ²ÖÆêü×»ÖµÖÖ ¯Ö�ú›Íü »ÖêŸÖÖ Æîü… ²ÖÖê»ÖÖê¾ÖÖ»ÖÖ ŸÖÖêŸÖÖ ¤êü�Ö�ú¸ü ¾ÖÆü ²ÖÆêü×»ÖµÖÖ ˆÃÖê ×“Ö¢ÖÖî›Íü �êú ²ÖÎÖÉ�Ö �úÖê ²Öê“Ö ¤üêŸÖÖ Æîü… ²ÖÖê»ÖÖê¾ÖÖ»Öê ŸÖÖêŸÖê �úß �úßÙŸÖ ÃÖãÖ�ú ü ×“ÖŸÖÖî›Íü �úÖ ¸üÖ•Ö�ãú´ÖÖ ü ¸üŸÖÖÃÖêÖ ˆÃÖê �Ö üß¤ü »ÖêŸÖÖ Æîü… ¸üÖ•ÖÖ üŸÖÖÃÖêÖ �úß ¯ÖŸÖß ÖÖ�Ö´ÖŸÖß ˆÃÖ ŸÖÖêŸÖê ÃÖê ¯Öæ”ûŸÖß Æîü ×�ú ŸÖæ µÖ×¤ü –ÖÖÖß Æîü, ŸÖÖê ²ÖŸÖÖ ´Öã—ÖÃÖê ³Öß •µÖÖ¤üÖ ‡ÃÖ ÃÖÓÃÖÖ ü ´Öë �úÖê‡Ô ÃÖãÓ¤ü¸ü Æîü ? ŸÖ²Ö ŸÖÖêŸÖê Öê ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úÖ ÃÖÖï¤üµÖÔ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ… ŸÖ²Ö ÖÖ�Ö´ÖŸÖß Öê ŸÖÖêŸÖê �úÖê ´ÖÖ¸ü ¤êüÖê �úß †Ö–ÖÖ ¤üß… »Öê×�úÖ ¤üÖÃÖß Öê ˆÃÖê ×”û¯ÖÖ ×¤üµÖÖ… ‹�ú ×¤üÖ ´ÖÖî�úÖ ¯ÖÖ�ú¸ü ŸÖÖêŸÖê Öê ¸üÖ•ÖÖ ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ �úÖê ³Öß ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úß ÃÖãÓ¤ü üŸÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ÃÖãÖÖµÖÖ… ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úÖ †»ÖÖî×�ú�ú ¾Ö�ÖÔÖ ÃÖãÖŸÖê Æüß üÖ•ÖÖ ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ ²ÖêÆüÖê¿Ö ÆüÖê �ÖµÖÖ †Öî ü †¯ÖÖê ÃÖÖê»ÖÆü Æü•ÖÖ¸ü µÖÖê×�ÖµÖÖë �êú ÃÖÖ£Ö ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úß �ÖÖê•Ö ´Öë ×Ö�ú»Ö ¯Ö›ÍüÖ… ¾ÖÆü �úØ»Ö�Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö �úß †Öê ü ÃÖê •ÖÖŸÖÖ Æãü†Ö ØÃÖÆü»Ö«üß¯Ö ¯ÖÆãÑü“ÖÖ… ŸÖÖêŸÖÖ ˆÃÖ�êú ÃÖÖ£Ö Æüß £ÖÖ… ¾ÖÆü ˆÃÖ�úÖ ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔÖ �ú¸ü ¸üÆüÖ £ÖÖ… ŸÖÖêŸÖê Öê †Ö�Öê •ÖÖ�ú¸ü ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úÖê ¸üÖ•ÖÖ ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ �êú †Ö�Ö´ÖÖ �úß ÃÖæ“ÖÖÖ ¤üß… ¤üÖêÖÖë ´ÖÓ×¤ü ü ´Öë ×´Ö»ÖŸÖê Æïü… ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �êú ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖê Æüß üŸÖÖ ÃÖêÖ ¯ÖãÖ: ²ÖêÆüÖê¿Ö ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü… �ÖÓ¬Ö¾ÖÔ ÃÖêÖ �êú ×¾Ö¸üÖê¬Ö �êú �úÖ¸ü�Ö ˆÃÖê ×¾Ö¾Ö¿Ö ÆüÖê�ú ü ØÃÖÆü»Ö�ÖœÍü ¯Ö¸ü †Ö�Îú´Ö�Ö �ú¸üÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… ²ÖÖ¤ü ´Öë ¤üÖêÖÖë �úÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü…

¸üŸÖÖÃÖêÖ ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úÖê »Öê�ú ü ¾ÖÖ¯ÖÃÖ †ÖŸÖÖ Æîü… üŸÖÖ ÃÖêÖ �êú ¤ü ü²ÖÖ ü ´Öë ` üÖ‘ÖÖê“ÖêŸÖÖ` ÖÖ´Ö �úÖ ¯ÖÓ×›üŸÖ £ÖÖ… ×�úÃÖß �úÖ¸ü�Ö ˆÃÖê ¤êü¿Ö×Ö�úÖ»ÖÖ ¤Óü›ü ×´Ö»ÖÖ… ¾ÖÆü ×¤ü»»Öß ´Öë `†»ÖÖˆ§üßÖ` � êú ¯ÖÖÃÖ ¯ÖÆãÑü“ÖÖ… ˆÃÖÖê ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �êú �Óú�ÖÖ ˆÃÖê ×¤ü�ÖÖµÖê †Öî ü ˆÃÖ�úÖ ÃÖÖï¤üµÖÔ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ… ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úÖê ¯ÖÖÖê �êú ×»Ö‹ †»ÖÖˆ§üßÖ Öê ×“Ö¢ÖÖî›ü ¯Ö¸ü †Ö�Îú´Ö�Ö ×�úµÖÖ… ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ ÃÖê ”û»Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ÃÖÓ×¬Ö-¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö ¸ü�ÖÖ, ˆÃÖÖê ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖØ²Ö²Ö †Ö‡ÔÖê ´Öë ¤êü�ÖÖ †Öî ü ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ �úÖê �îú¤ü ×�úµÖÖ… �ÖÖê üÖ †Öî ü ²ÖÖ¤ü»Ö ‡Ö ¤üÖê ¾Öß¸üÖë Öê üÖ•ÖÖ ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ �úÖê †»ÖÖˆ§üßÖ �êú �îú¤ü ÃÖê ”ãû›üÖµÖÖ… Ø�úŸÖã ‡ÃÖ »Ö›ÍüÖ‡Ô ´Öë �ÖÖê üÖ †Öî ü ²ÖÖ¤ü»Ö ´ÖÖ êü �ÖµÖê ŸÖ£ÖÖ ¸üÖ•ÖÖ üŸÖÖ ÃÖêÖ ³Öß ´ÖÖ¸üÖ �ÖµÖÖ… †ÓŸÖ ´Öë ¤üÖêÖÖë ¸üÖ×ÖµÖÖÑ ÖÖ�Ö´ÖŸÖß †Öî ü ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß ÃÖŸÖß ÆüÖê �ÖµÖß…

`¯Ö©Ö¾ÖŸÖ` ´Öë ¯Ö©Ö¾ÖŸÖß ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ (´ÖÖ¿Öæ�ú) �úÖ †Öî ü ¸üŸÖÖ ÃÖêÖ †ÖŸ´ÖÖ (†Ö×¿Ö�ú) �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú Æîü… †»ÖÖˆ§üßÖ †Öî ü ¸üÖ‘ÖÖê“ÖêŸÖÖ ¿ÖîŸÖÖÖ �êú ºþ¯Ö ´Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ Æîü… Æüß üÖ´ÖÖ ŸÖÖêŸÖÖ �Öãºþ �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú Æîüü… ¯Ö©Ö¾ÖŸÖ ØÆü¤üß �úÖ »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ Æîü… ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ �êú ÃÖ³Öß »Ö�Ö�Ö ‡ÃÖ´Öë ×¾Öª´ÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü Æü´Ö ¤êü�ÖŸÖê Æîü ×�ú ¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá �úÖ¾µÖ¬ÖÖ üÖ �úß ÃÖ´ÖÃŸÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ •ÖÖµÖÃÖß �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü…

--------------

25

¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ

¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ Ã¾Öºþ¯Ö :-

¾Öî×¤ü�ú ¬Ö´ÖÔ �êú �ú´ÖÔ�úÖÓ›ü �úß ¯ÖÏ×ŸÖ×�ÎúµÖÖ ´Öë ‹�ú Æüß ÃÖÖ£Ö ¤üÖê ¬Ö´ÖÖí �úÖ ˆ¤üµÖ Æãü†Ö - ²ÖÖî¬¤ü ¬Ö´ÖÔ †Öî ü ¾ÖîÂ�Ö¾Ö ¬Ö´ÖÔ… ¾ÖîÂ�Ö¾Ö ¬Ö´ÖÔ ´Öë ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úß ³ÖÛŒŸÖ �úÖ †ÖÁÖµÖ ×»ÖµÖÖ �ÖµÖÖ… üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ †¾ÖŸÖÖ ü¾ÖÖ¤ü ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ Æîü… †¾ÖŸÖÖ¸ü¾ÖÖ¤ü �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ ´Öë ×¾ÖÂ�Öã �êú ¤üÖê ºþ¯Ö ¸üÖ´Ö †Öî ü �éúÂ�Ö ´ÖÖÖê �ÖµÖê… ³ÖÛŒŸÖ �úß µÖÆüß ¬ÖÖ¸üÖ ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ¯ÖÏ�ú™ü Æãü‡Ô… µÖÆü ¬ÖÖ¸üÖ †Ö¸Óü³Ö ´Öë ¤ü×�Ö�Ö ´Öë ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ ÆüÖê “Öã�úß £Öß… ³ÖÛŒŸÖ �êú ¯ÖÏ“ÖÖ¸ü �êú ×»Ö‹ Ã¾ÖÖ´Öß üÖ´ÖÖÖã•ÖÖ“ÖÖµÖÔ Öê ¥üœÍü †Ö¬ÖÖ¸ü Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ ×�úµÖÖ… ˆÖ�úß ´ÖÖµÖŸÖÖ £Öß ×�ú ³ÖÛŒŸÖ �êú «üÖ üÖ Æüß ‡ÔÀ¾Ö¸ü �úß ×Ö�ú™üŸÖÖ �úÖ »ÖÖ³Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖê ÃÖ�úŸÖÖ Æîü… ¸üÖ´ÖÖÖã•ÖÖ“ÖÖµÖÔ �úß ×¿ÖÂµÖ ¯Ö Óü¯Ö¸üÖ ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ±îú»Ö �Ö‡Ô… ³ÖÛŒŸÖ´ÖÖ�ÖÔ �úß †Öê ü •ÖÖŸÖÖ †Ö�úÙÂÖŸÖ ÆüÖêÖê »Ö�Öß… “ÖÖî¤üÆü¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß ´Öë ‡ÃÖ ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ �êú ¯ÖÏ¬ÖÖÖ †Ö“ÖÖµÖÔ üÖ‘Ö¾ÖÖÖÓ¤ü Æãü‹… ‡ÆüÖëÖê ¤êü¿Ö³Ö¸ü ¯ÖµÖÔ™üÖ �ú¸ü�êú ‡ÃÖ ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ �úÖ ¯ÖÏ“ÖÖ ü ×�úµÖÖ… ×¾ÖÂ�Öã �êú Ã£ÖÖÖ ¯Ö ü ¸üÖ´Ö �úÖ †ÖÁÖµÖ ×»ÖµÖÖ… ¸üÖ´Ö �úÖê ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖÖ ‡Â™ü ¤êü¾Ö ´ÖÖÖÖ… ˆÆüÖëÖê ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö �úÖê ×´Ö™üÖ�ú¸ü ³ÖÛŒŸÖ �úÖê ÃÖ¾ÖÔ•ÖÖ ÃÖã»Ö³Ö ²ÖÖÖµÖÖ… �ú´ÖÔ �êú �Öê¡Ö ´Öë ‡Ö »ÖÖê�ÖÖë Öê ¿ÖÖÃ¡Ö �úß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ†Öë �úÖê ´ÖÖÖÖ…

µÖê »ÖÖê�Ö ˆ¯ÖÖÃÖÖÖ �êú �Öê¡Ö ´Öë ×�úÃÖß ¯ÖÏ�úÖ¸ü �úÖ ²ÖÓ¬ÖÖ ÖÆüà ´ÖÖÖŸÖê £Öê… üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úÖ Ã£ÖÖÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü Æîü… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �êú ²ÖÖ¤ü ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ ´Öë ‹�ú ÖµÖÖ ´ÖÖê›Íü †ÖµÖÖ… ‡ÃÖ ÖµÖê ´ÖÖê›Íü �êú ¯ÖÏ¾ÖŸÖÔ�ú `†�ÖÏ¤üÖÃÖ` £Öê… ‡ÆüÖëÖê `†�ÖÏ†»Öß` ÖÖ´Ö ÃÖê ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ×»Ö�Öß… ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖ ‡ŸÖÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö •ÖÖ´ÖÖÖÃÖ ¯Ö ü Æãü†Ö ×�ú ¾ÖŸÖÔ ÖÖÖ µÖã�Ö ´Öë �ú‡Ô ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ ×»Ö�Öê �ÖµÖê… �úÆüÖ •ÖÖÖê »Ö�ÖÖ ×�ú -

¸üÖ´Ö ŸÖã ÆüÖ¸üÖ •Öß¾ÖÖ Ã¾ÖµÖÓ �úÖ¾µÖ Æîü �úÖê‡Ô �ú×¾Ö ²ÖÖ •ÖÖ‹ ÃÖÆü•Ö ÃÖÓ³ÖÖ¾µÖ Æî…

‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ´Öî×£Ö»Öß¿Ö¸ü�Ö �Öã ŸÖ ŸÖ£ÖÖ ×Ö üÖ»ÖÖ ˆ»»Öê�ÖÖßµÖ Æîü… ØÆü¤üß �úß ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¬ÖÖ¸üÖ ´Öë †Öê�ú �ú×¾Ö Æãü‹… ×�úŸÖã üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¬ÖÖ¸üÖ ´ÖÆüŸ¾Ö †�êú»Öê ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �êú �úÖ ü�Ö Æîü… ˆÖ�êú «üÖ üÖ ¸ü×“ÖŸÖ `¸üÖ´Ö“Ö× üŸÖ´ÖÖÖÖÃÖ` ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ‹¾ÖÓ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ÖÏÓ£Ö ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

---------------------

¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ / ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑ :-

1) ¸üÖ´Ö �úÖ Ã¾Öºþ¯Ö :- ‡ÃÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ¸üÖ´Ö ×¾ÖÂ�Öã �êú †¾ÖŸÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ ²ÖÎÉÃ¾Öºþ¯Ö Æîü… ³ÖŒŸÖ �ú×¾Ö

´ÖÖÖ¾Ö ºþ¯Ö ´Öë ˆÖ�úÖ ÃÖÖ¬Ö�ú Æîü… ¾Öê ¯ÖÖ¯Ö �úÖ ×¾ÖÖÖ¿Ö †Öî ü ¬Ö´ÖÔ �úÖ ˆ¨üÖ¸ü �ú¸üÖê �êú ×»Ö‹ µÖã�Ö-µÖã�Ö ´Öë †¾ÖŸÖÖ¸ü »ÖêŸÖê Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×�ú -

•Ö²Ö-•Ö²Ö ÆüÖêŸÖß ¬Ö´ÖÔ �úß ÆüÖ×Ö, †Öî ü ¯ÖÖ¯Ö ²ÖœÍü •ÖÖŸÖÖ Æîü… ŸÖ²Ö »ÖêŸÖê †¾ÖŸÖÖ¸ü ¯ÖÏ³Öã •Öß, ×¾ÖÀ¾Ö ¿ÖÖÓ×ŸÖ ¯ÖÖŸÖÖ Æîü…

26

¸üÖ´Ö �êú ¾µÖÛŒŸÖ¢¾Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ¿Öß»Ö ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖï¤üµÖÔ �úÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ Æîü… ¾Öê †¯ÖÖê “ÖÖ×¸ü×¡Ö�ú �Öã�ÖÖë ÃÖê »ÖÖê�ÖÖë �úÖê ×¿Ö�ÖÖ ¤êüŸÖê Æïü… ¾Öê �úºþ�ÖÖ´ÖµÖß Æîü ŸÖ£ÖÖ ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ¯ÖãºþÂÖÖê¢Ö´Ö Æîü… ˆÆëü †×ŸÖ´ÖÖÖ¾Ö ³Öß �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

2) ÃÖ´Ö¾ÖµÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ :- ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �úÖ ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö †ŸµÖÓŸÖ ¾µÖÖ¯Ö�ú Æîü… ‡ÃÖ´Öë ÃÖ´Ö¾ÖµÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ Æîü…

¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ ´Öë Ö �êú¾Ö»Ö üÖ´Ö �úß ˆ¯ÖÖÃÖÖÖ Æîü, ²ÖÛ»�ú ×¿Ö¾Ö, �Ö�Öê¿Ö †Ö×¤ü ¤êü¾ÖŸÖÖ†Öë �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ³Öß �úß �ÖµÖß Æîü… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê ÃÖêŸÖã-²ÖÓ¬Ö �êú ÃÖ´ÖµÖ ¸üÖ´Ö «üÖ¸üÖ ×¿Ö¾Ö ¯Öæ•ÖÖ �ú ü¾ÖÖµÖß… µÖª×¯Ö üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖ¾µÖ ´Öë üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖê ÁÖêÂšü ´ÖÖÖÖ �ÖµÖÖ Æîü, ×±ú¸ü ³Öß ‡ÃÖ ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ ´Öë �úÆüà ³Öß �úÖê‡Ô ÃÖÓ�ãú×“ÖŸÖŸÖÖ ÖÆüà Æîü… ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë –ÖÖÖ †Öî ü �ú´ÖÔ �êú ²Öß“Ö ÃÖ´Ö¾ÖµÖ Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú¸üÖê �úÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ¯ÖÏµÖÖÃÖ ×�úµÖÖ Æîü…

3) »ÖÖê�ú-�ú»µÖÖ�Ö �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ :- »ÖÖê�ú-�ú»µÖÖ�Ö �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ-ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü…

‡ÃÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë •Öß¾ÖÖ �êú †Öê�ú ˆŸÖÖ ü-“ÖœÍüÖ¾Ö ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ×�úµÖê �ÖµÖê… ‡ÃÖ´Öë �ÖéÆüÃ£Ö-•Öß¾ÖÖ �úß ˆ¯Öê�ÖÖ ÖÆüà �úß �Ö‡Ô Æîü, ²ÖÛ»�ú »ÖÖê�úÃÖê¾Ö�ú †Öî ü †Ö¤ü¿ÖÔ �ÖéÆüÃ£Ö üÖ´Ö-ÃÖßŸÖÖ �úÖê ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ �ú¸ü�êú •Öß¾ÖÖ-ÃŸÖ¸ü �úÖê ‰Ñú“ÖÖ ˆšüÖÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖÃÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ¸üÖ´Ö †Ö¤ü¿ÖÔ ¯Öã¡Ö †Öî¸ü †Ö¤ü¿ÖÔ ¸üÖ•ÖÖ ³Öß Æîü… ÃÖßŸÖÖ †Ö¤ü¿ÖÔ ¯ÖŸÖß †Öî ü �úÖî¿Ö»µÖÖ †Ö¤ü¿ÖÔ ´ÖÖŸÖÖ Æîü… ¤æüÃÖ üÖë �êú ×ÆüŸÖÖë �êú ×»Ö‹ ¸üÖ´Ö Æü´Öê¿ÖÖ ¯ÖÏµÖŸÖ¿Öß»Ö ¸üÆüŸÖê Æïü… ¸üÖ¾Ö�Ö ¯Ö ü ¸üÖ´Ö �úß ×¾Ö•ÖµÖ †£ÖÖÔŸÖË †¬Ö´ÖÔ ¯Ö¸ü ¬Ö´ÖÔ �úß ×¾Ö•ÖµÖ Æîü…

4) ³ÖÛŒŸÖ �úÖ Ã¾Öºþ¯Ö :- ¸üÖ´Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß ³ÖÛŒŸÖ ÃÖê¾Ö�ú-ÃÖê¾µÖ ³ÖÖ¾Ö �úß Æîü… ×•ÖÃÖ ¤üÖÃµÖ ³ÖÛŒŸÖ ³Öß

�úÆüÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ³ÖÛŒŸÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö †ŸµÖÓŸÖ ˆ¤üÖ¸ü ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖê µÖÆüÖÑ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü ²ÖŸÖÖµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ×�úŸÖã †µÖ ¤êü¾Öß-¤êü¾ÖŸÖÖ†Öë �úß ³Öß †Ã¾Öß�éú×ŸÖ ÖÆüà �úß �Ö‡Ô Æîü… ˆÖ�êú †ÖãÃÖÖ¸ü •Öß¾Ö ³Öß ÃÖŸµÖ Æîü, ŒµÖÖë×�ú ¾ÖÆü ²ÖÎÉ �úÖ †Ó¿Ö Æîü… ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úß ³ÖÛŒŸÖ ÃÖ�Öã�Ö ³ÖÛŒŸÖ Æîü…

5) ¸üÃÖ-×Ö¹ý¯Ö�Ö :- ¸üÖ´Ö�ú£ÖÖ †ŸµÖÓŸÖ ¾µÖÖ¯Ö�ú Æîü, ˆÃÖ´Öë •Öß¾ÖÖ �úß ×¾Ö×¾Ö¬ÖŸÖÖ†Öë �úÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö Æîü,

Ø�úŸÖã ÃÖê¾Ö�ú-ÃÖê¾µÖ ³ÖÖ¾Ö �úß ³ÖÛŒŸÖ ÆüÖêÖê �êú �úÖ¸ü�Ö ¿ÖÖÓŸÖ ¸üÃÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ Æîü… ¸üÖ´Ö ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ¯ÖãºþÂÖÖê¢Ö´Ö Æîü †Öî ü ¸üÖ´Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾Ö ³Öß ´ÖµÖÖÔ¤üÖ¾ÖÖ¤üß Æîü… µÖÆüß �úÖ¸ü�Ö Æîü ×�ú ‡ÃÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �êú ÃÖÓµÖÖê�Ö †Öî ü ×¾ÖµÖÖê�Ö ¯Ö�Ö �úÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÖÆüà ÆüÖê ÃÖ�úÖ… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �êú `¸üÖ´Ö“Ö× üŸÖ´ÖÖÖÃÖ` ´Öë ¿ÖÖÓŸÖ ¸üÃÖ �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¯ÖÏÃÖÓ�ÖÖÖãÃÖÖ¸ü †µÖ üÃÖÖë �úÖ ³Öß ×Öºþ¯Ö�Ö Æãü†Ö Æîü…

6) ¯ÖÖ¡Ö µÖÖ “Ö×¸ü¡Ö-×“Ö¡Ö�Ö :- ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �êú ¯ÖÖ¡Ö †Ö“ÖÖ¸ü †Öî ü »ÖÖê�ú-´ÖµÖÖÔ¤üÖ �úß †Ö¤ü¿ÖÔ ¾µÖÖ�µÖÖ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ �ú¸üŸÖê

Æïü… üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �êú ¯ÖÖ¡ÖÖë �úß “ÖÖ×¸ü×¡Ö�ú ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ †Öã�ú¸ü�ÖßµÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ÃÖ••ÖÖ ¯ÖÖ¡ÖÖë �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ †Öî ü ¤ãü•ÖÔÖÖë �úß ØÖ¤üÖ �úß �Ö‡Ô Æîü… ¸üÖ´Ö �êú “Ö×¸ü¡Ö-×“Ö¡Ö�Ö ´Öë ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �úÖµÖÔ ×�úµÖÖ Æîü… ¸üÖ´Ö �úÖê †Ö¤ü¿ÖÔ ¯Öã¡Ö, †Ö¤ü¿ÖÔ ³ÖÖ‡Ô †Öî ü †Ö¤ü¿ÖÔ ¸üÖ•ÖÖ �êú ºþ¯Ö ´Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê ¸üÖ´Ö �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê †ÃÖŸµÖ ¯Ö¸ü ÃÖŸµÖ �úß ×¾Ö•ÖµÖ ×¤ü�Ö»ÖÖ‡Ô Æîü…

7) �úÖ¾µÖ-¿Öî»Öß :- ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �êú �ú×¾ÖµÖÖë Öê ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö ‹¾ÖÓ ´ÖãŒŸÖ�ú ‡Ö ¤üÖêÖÖë ¿Öî»Öß ´Öë ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ×»Ö�Öß

Æïü… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê `¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ` �êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ²ÖÓ¬ÖÖŸ´Ö�ú ¿Öî»Öß †¯ÖÖÖ‡Ô Æîü… ¸üÖ´ÖÖµÖ�Ö, ´ÖÆüÖÖÖµÖ�ú,

27

ÆüÖã ÖÖÖ †Ö×¤ü ÖÖ™ü�úÖë ´Öë ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü-¯Ö¬¤ü×ŸÖ †¯ÖÖÖ‡Ô �Ö‡Ô Æîü… �úÆüà-�úÆüà �Öß×ŸÖ-¯Ö¬¤ü×ŸÖ �êú ³Öß ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖê Æïü… †£ÖÖÔŸÖË ¸üÖ´Ö�ú£ÖÖ �úÖê ×¾Ö×³Ö®Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×¾Ö×³Ö®Ö ¿Öî×»ÖµÖÖë ´Öëê †×³Ö¾µÖŒŸÖ ×�úµÖÖ Æîü…

8) ”Óû¤ü ‹¾Ö Ó†»ÖÓ�úÖ¸ü :- ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ¤üÖêÆüÖ, “ÖÖî ÖÖ‡Ô †Öî ü ÃÖÖê üšüÖ ‡Ö ”Óû¤üÖê Ó �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ

×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… üÖ´Ö“Ö× üŸÖ´ÖÖÖÃÖ ‡ÆßÓ ”Óû¤üÖë ¯Ö ü †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ Æîü… ‡ÃÖ�êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ �ãÓú›ü×»ÖµÖÖ, ÃÖ¾ÖîµÖÖ †Ö×¤ü ”Óû¤üÖë �úÖ ³Öß ¯ÖÏµÖÖê�Ö Æãü†Ö Æîü… ¸üÖ´Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë Öê †»ÖÓ�úÖ¸üÖë �êú ¯ÖÏµÖÖê�Ö ´Öë †ŸµÖÓŸÖ ÃÖÓµÖ´Ö ŸÖ£ÖÖ �ãú¿Ö»ÖŸÖÖ ÃÖê �úÖ´Ö ×»ÖµÖÖ Æîü… �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úÖê ”ûÖê›Íü�ú¸ü ×�úÃÖß Öê ³Öß ¿Ö²¤üÖ»ÖÓ�úÖ ü �úÖ †Ö¤ü ü ÖÆüà ×�úµÖÖ… ¾ÖîÃÖê ŸÖÖê ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÏÖµÖ: ÃÖ³Öß ¯ÖÏ�úÖ¸ü �êú †»ÖÓ�úÖ¸ü ×´Ö»Ö •ÖÖŸÖê Æîü, Ø�úŸÖã ˆ¯Ö´ÖÖ †Öî ü ºþ¯Ö�ú �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö †×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë Æãü†Ö Æîü…

9) ³ÖÖÂÖÖ :- ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê †¾Ö¬Öß ŸÖ£ÖÖ ²ÖÎ•Ö ¤üÖêÖÖë ³ÖÖÂÖÖ†Öë �úÖ ÃÖ±ú»Ö ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ Æîü,

Ø�úŸÖã ²ÖÎ•Ö �úß ŸÖã»ÖÖÖ ´Öë †¾Ö¬Öß �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö †×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ÃÖãÓ¤ü¸üŸÖÖ ÃÖê Æãü†Ö Æîü… ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ ´Öë ³ÖÖê•Ö¯Öã üß, ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß, ÃÖÓÃ�éúŸÖ ŸÖ£ÖÖ ±úÖ üÃÖß ³ÖÖÂÖÖ†Öë �êú ¿Ö²¤ü ³Öß ¯ÖÏµÖãŒŸÖ Æãü‹ Æïü… ³ÖÖÂÖÖ �úÖ ÃÖ±ú»Ö ¯ÖÏµÖÖê�Ö ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ ´Öë Æãü†Ö Æîü…

-------------------

¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ ´Öë ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ :-

ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úÖ •Öß¾ÖÖ¾Öé¢Ö †³Öß ŸÖ�ú †Ó¬Ö�úÖ¸ü ´Öë Æîü, ˆÖ�êú •Öß¾ÖÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë »ÖÖê�ÖÖë ´Öë ´ÖŸÖ³Öê¤ü Æîü… �ãú”û »ÖÖê�ÖÖë �úß ´ÖÖµÖŸÖÖ Æîü ×�ú ‡Ö�úß †ÖµÖã 126 ¾ÖÂÖÔ �úß £Öß… �ãú”û »ÖÖê�ÖÖë Öê ÃÖÓ. 1589 �úÖê ˆÖ�úÖ •Ö´Ö ÃÖÓ¾ÖŸÖ ´ÖÖÖÖ Æîü… ˆÖ�êú ´ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü †Ö×¤ü �êú ²ÖÖ êü ´Öë ³Öß ´ÖŸÖ³Öê¤ü Æîü… •ÖÖÁÖé×ŸÖ �êú †ÖãÃÖÖ ü ˆÖ�êú ×¯ÖŸÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö †ÖŸ´ÖÖ¸üÖ´Ö ¤ãü²Öê ŸÖ£ÖÖ ´ÖÖŸÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö Æãü»ÖÃÖß £ÖÖ… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü ¤üßÖ²ÖÓ¬Öæ ¯ÖÖšü�ú �úß ¯Öã¡Öß üŸÖÖ¾Ö»Öß ÃÖê Æãü†Ö £ÖÖ… ¯ÖŸÖß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¾Öê ²ÖÆãüŸÖ †ÖÃÖŒŸÖ £Öê… ‡ÃÖß †ÖÃÖÛŒŸÖ �êú �úÖ ü�Ö ¸üŸÖÖ¾Ö»Öß Öê ˆÖ�úß ³ÖŸÃÖÔÖÖ �úß, ×•ÖÃÖÃÖê ˆÖ�êú •Öß¾ÖÖ �úÖ ºþ¯Ö ‹�ú¤ü´Ö ÃÖê ²Ö¤ü»Ö �ÖµÖÖ… ˆÖ�êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë µÖÆü ³Öß ‹�ú •ÖÖÁÖé×ŸÖ Æîü ×�ú ˆÖ�êú ´ÖÖŸÖÖ «üÖ¸üÖ ˆÆëü ŸµÖÖ�Ö ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ £ÖÖ… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê �úÖ¿Öß ´Öë ¸üÆü�ú¸ü ¾Öê¤ü, ¯Öã üÖ�Ö †Ö×¤ü ¿ÖÖÃ¡ÖÖêÓ �úÖ 16-17 ¾ÖÂÖÖí ŸÖ�ú †¬µÖµÖÖ ×�úµÖÖ… ˆÖ�úß ´ÖéŸµÖã ÃÖÓ. 1680 ´ÖÖÖß •ÖÖŸÖß Æîü…

�ÖÖêÃ¾ÖÖ´Öß ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ ³ÖÖ üŸÖßµÖ ÃÖÓÃ�éú×ŸÖ �êú ¯ÖÏŸÖß�ú Æîü… ˆÆëü »ÖÖê�úÖÖµÖ�ú ³Öß �úÆüÖ �ÖµÖÖ Æîü… ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ »Öê�ÖÖ �êú ÃÖ´ÖµÖ ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ÛÃ£Ö×ŸÖ ×²Ö�Ö›Íüß Æãü‡Ô £Öß… »ÖÖê�Ö †Ö¤ü¿ÖÖí �úÖê ³Öæ»ÖÖ ¸üÆêü £Öê… ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ´ÖµÖÖÔ¤üÖ†Öë �úÖ †×ŸÖ�Îú´Ö�Ö ÆüÖê ¸üÆüÖ £ÖÖ… ¬ÖÖÙ´Ö�ú �Öê¡Ö ´Öë ³Öß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö ÆüÖê �ÖµÖê £Öê… †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛÂ™ü ÃÖê ³Öß ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖ´Öé¬¤ü ÖÆüà £ÖÖ… ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ¾ÖÖ¤üß £Öê… ˆÖ�úÖ ÃÖÓ Öæ�ÖÔ �úÖ¾µÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ �úÖ ¯Ö×¸ü“ÖÖµÖ�ú Æîü… ³ÖÛŒŸÖ †Öî¸ü –ÖÖÖ, �ú´ÖÔ †Öî ü ¯ÖÏ ÖÓ“Ö, ×Ö�ÖãÔ�Ö †Öî ü ÃÖ�Öã�Ö †Ö×¤ü �úÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ ` üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ` ´Öë ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü…

ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê ¬Ö´ÖÔ �êú ÖÖ´Ö ¯Ö ü •ÖÖê †¬Ö´ÖÔ “Ö»Ö ¸üÆüÖ £ÖÖ ˆÃÖ�úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ… µÖÖê�Ö-ÃÖÖ¬ÖÖÖ �úÖê ˆÆüÖëÖê †Öã×“ÖŸÖ šüÆü¸üÖµÖÖ… ¸üÖ´Ö üÖ•µÖ �êú ¾Ö�ÖÔÖ ´Öë ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê †Ö¤ü¿ÖÔ ÃÖ´ÖÖ•Ö �úß �ú»¯ÖÖÖ �úß Æîü… ÃÖÖ´ÖÖµÖ •Öß¾ÖÖ �úÖ ´Öæ»µÖ †Ö“ÖÖ¸ü �úÃÖÖî™üß ¯Ö ü Æîü… †ŸÖ: ˆÆüÖëÖê ¾µÖÛŒŸÖ †Öî ü ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü ´Öë †Ö¤ü¿ÖÔ ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ Æîü… ¾Öê ´ÖµÖÖÔ¤üÖ¾ÖÖ¤ü �êú ¯ÖÏ²Ö»Ö ÃÖ´Ö£ÖÔ�ú £Öê…

28

ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ×¾Ö“ÖÖ¸ü ¾µÖŒŸÖ �ú¸üŸÖê Æãü‹ †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö �úÆüŸÖê Æîü, ``³ÖÖ üŸÖßµÖ •ÖÖŸÖÖ �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬Ö �ú×¾Ö µÖ×¤ü ×�úÃÖß �úÖê �úÆü ÃÖ�úŸÖê Æïü ŸÖÖê ¾Öê ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ •Öß ÆîüÓ…``

ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �êú ÖÖ´Ö ¯Ö¸ü 36 ÃÖê †×¬Ö�ú ¯ÖãÃŸÖ�êú ×´Ö»ÖŸÖß Æïü… ×•ÖÖ´Öë ÃÖê 12 �ÖÏÓ£ÖÖë �úÖê ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×•ÖÖ�êú ÖÖ´Ö ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü Æîü - ¤üÖêÆüÖ¾Ö»Öß, �ú×¾ÖŸÖÖ¾Ö»Öß, �ÖßŸÖÖ¾Ö»Öß, �éúÂ�Ö�ÖßŸÖÖ¾Ö»Öß, ×¾ÖÖµÖ ¯Ö×¡Ö�úÖ, ¸üÖ´Ö»Ö»ÖÖÖÆü”æû, ¾Öî üÖ�µÖ ÃÖÓ×¤ü¯ÖÖß, ²Ö ü¾Öî ¸üÖ´ÖÖµÖ�Ö, ¯ÖÖ¾ÖÔŸÖß ´ÖÓ�Ö»Ö, •ÖÖÖ�úß ´ÖÓ�Ö»Ö, ¸üÖ´ÖÖ–ÖÖ ¯ÖÏ¿Ö ŸÖ£ÖÖ ¸üÖ´Ö“Ö× üŸÖ´ÖÖÖÃÖ…

` üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÖÃÖ` µÖÆü üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ÖÏÓ£Ö Æîü… ¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úß �úßÙŸÖ �úÖ †´Ö¸ü ÃŸÖÓ³Ö Æîü… ³ÖÖ¾Ö †Öî ü �ú»ÖÖ ¤üÖêÖÖë �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê µÖÆü ‹�ú ˆŸ�éúÂ™ü ‹¾ÖÓ †´Ö¸ü �úÖ¾µÖ Æîü… µÖÆü ‹�ú µÖã�Ö ´Öë ¸ü“Öß �ÖµÖß ¸ü“ÖÖÖ Æîü, ×�úŸÖã †Öê�ú µÖã�ÖÖë �úß ¸ü“ÖÖÖ ²ÖÖ �ÖµÖß… µÖÆü �ÖÏÓ£Ö ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úÖê †´Ö¸ü ²ÖÖÖÖê ´Öë ÃÖ´Ö£ÖÔ Æãü†Ö… ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ •ÖÖ´ÖÖÖÃÖ �úÖê ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ �ú¸üÖê �úß †¤Ëü³ÖæŸÖ ¿ÖÛŒŸÖ ‡ÃÖ´Öë Æîü… ‹�ú †Öê ü ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖÓÃ�éú×ŸÖ �êú ˆ••¾Ö»Ö ¯Ö�Ö �úÖê »Öê�ú¸ü “Ö»Öê ŸÖÖê ¤æüÃÖ¸üß †Öê ü ˆÆüÖëÖê µÖã�Ö �úß ×¾Ö³Öß×ÂÖ�úÖ �úß †Öê ü ³Öß •ÖÖ´ÖÖÖÃÖ �úÖê †Ö�úÙÂÖŸÖ ×�úµÖÖ ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖÃÖê ²Ö“ÖÖê �êú ×»Ö‹, ÃÖÖ¾Ö¬ÖÖÖ ÆüÖêÖê �êú ×»Ö‹ ¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ �úÖ ÃÖé•ÖÖ ×�úµÖÖ… ´ÖÖÖÃÖ ´Öë †Ö¤ü¿ÖÖí �úß ¯Öæ�ÖÔ ¸ü�ÖÖ Æîü… †Ö¤ü¿ÖÔ �Öãºþ, ´ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ, ³ÖÖ‡Ô-²ÖÆüÖ, ¯Ö×ŸÖ-¯ÖŸÖß, ¯Öã¡Ö, ¸üÖ•ÖÖ, ¯ÖÏ•ÖÖ ŸÖ£ÖÖ †Ö¤ü¿ÖÔ ÃÖ´ÖÖ•Ö �úÖ ÃÖ´Ö�ÖÏ ×“Ö¡Ö�Ö ‡ÃÖ´Öë ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü…

¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ÃÖ²ÖÃÖê »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ Æîü… ×•ÖÃÖê †Ö•Ö ³Öß ˆ¢Ö ü ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ‘Ö¸ü-‘Ö¸ü ´Öë ¯ÖœÍüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ´ÖÖÖÃÖ ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖÓÃ�éú×ŸÖ �úÖ ˆ••¾Ö»Ö ¯Ö�Ö †¯ÖÖê ×Ö�Ö êü Æãü‹ ºþ¯Ö ´Öë ˆ³Ö ü�ú¸ü Æü´ÖÖ¸êü ÃÖÖ´ÖÖê †ÖŸÖÖ Æîü… �ú»ÖÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ ˆŸ�éúÂ™ü �úÖ¾µÖ-�éú×ŸÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ²Ö›Íêü Æüß Ã¾ÖÖ³ÖÖ×¾Ö�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü, †Öæšüß ˆÛŒŸÖµÖÖÑ ŸÖ£ÖÖ �ú£ÖÖ �úÖ †ŸµÖÓŸÖ ÖîÃÖÙ�Ö�ú ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ �êú »Ö�Ö�ÖÖë �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü µÖÆü �ÖÏÓ£Ö �Ö üÖ ˆŸÖ¸üŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ´Öã�µÖŸÖ: †¾Ö¬Öß ³ÖÖÂÖÖ �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö Æãü†Ö Æîü… ¤üÖ êÆüÖ, “ÖÖî ÖÖ‡Ô †Öî ü ÃÖÖê üšüÖ ‡Ö ”Óû¤üÖë �úÖ ÃÖãÓ¤ü ü ×Öºþ¯Ö�Ö ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ˆ¯Ö´ÖÖ †Öî ü ºþ¯Ö�ú †»ÖÓ�úÖ üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ³Öß ‡ÃÖ´Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü… ³ÖÖ¾Ö¯Ö�Ö †Öî ü �ú»ÖÖ¯Ö�Ö �úÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ •ÖÖê ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë Æãü†Ö Æîü ¾ÖÆü †×«üŸÖßµÖ ‹¾ÖÓ †Öã Ö´Ö Æîü… ¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ÖÏÓ£Ö ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

×ÖÂ�úÂÖÔŸÖ: Æü´Ö �úÆü ÃÖ�úŸÖê Æîü ×�ú ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ ´Öë ¾µÖÛŒŸÖ�ÖŸÖ ÃÖÖ¬ÖÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö »ÖÖê�ú¬Ö´ÖÔ �úß ³Öß †ŸµÖÓŸÖ ˆ••¾Ö»Ö ”û™üÖ ×¾Öª´ÖÖÖ Æîü… �ú×¾ÖŸÖÖ �úß ÃÖÖ¬ÖÖÖ «üÖ¸üÖ ˆÆüÖëÖê üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖ ÃÖÖ¬µÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�úÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ `Ã¾ÖÖŸÖ: ÃÖã�ÖÖµÖ` ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß `ÃÖ¾ÖÔ×ÆüŸÖÖµÖ` ×ÃÖ¬¤ü Æãü†Ö Æîü…

------------------

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ :-

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ Ã¾Öºþ¯Ö :-

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö ´Öë �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Ã£ÖÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ³Öß üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úß ŸÖ¸üÆü ÃÖ�Öã�Ö ³ÖÛŒŸÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ †ÖŸÖß Æîü… üÖ´Ö �úß ŸÖ¸üÆü �éúÂ�Ö ³Öß ×¾ÖÂ�Öã �êú †¾ÖŸÖÖ¸ü ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æüî… ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ †ŸµÖÓŸÖ »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ Æãü‡Ô… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ `ÃÖ�ÖÖ³ÖÛŒŸÖ` Æîü… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ †Ö¸üÖ¬µÖ �éúÂ�Ö �úß ×¾Ö×³Ö®Ö »Öß»ÖÖ†Öë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ

29

×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö �úß ²ÖÖ»Ö»Öß»ÖÖ†Öë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ÃÖ³Öß �éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×�úµÖÖ Æîü… �ÖÖê Ö-�ÖÖê×¯ÖµÖÖë �êú ÃÖÖ£Ö �úß �ÖµÖß � Îúß›üÍÖ‹Ñ, �ÖÖê×¯ÖµÖÖë �êú ÃÖÖ£Ö �úß �ÖµÖß ¸üÖÃÖ»Öß»ÖÖ‹Ñ, †ÃÖŸÖË ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖë �úÖ ×¾ÖÖÖ¿Ö, »ÖÖê�ú-�ú»µÖÖ�Ö �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ, �éúÂ�Ö �êú ºþ¯Ö-ÃÖÖï¤üµÖÔ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ, �éúÂ�Ö �úß ²ÖÖÑÃÖæ üß �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ †Ö×¤ü ŸÖ´ÖÖ´Ö ²ÖÖŸÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö �éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ×�úµÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ÃÖæ ü¤üÖÃÖ, ´Öß¸üÖÑ, ¸üÃÖ�ÖÖÖ †Ö×¤ü �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ˆ»»Öê�ÖÖßµÖ Ã£ÖÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ú×¾Ö �êú ºþ¯Ö ´Öë `ÃÖæ ü¤üÖÃÖ` �úÖê ´ÖÖµÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æãü‡Ô Æîü… ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �úß ŸÖ¸üÆü ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ ´Öë ³Öß †¬Ö´ÖÔ ¯Ö¸ü ¬Ö´ÖÔ �úß ×¾Ö•ÖµÖ ×¤ü�Ö»ÖÖµÖß �ÖµÖß Æîü… �éúÂ�Ö �úÖ ºþ¯Ö ³Öß `»ÖÖê�úÖÖµÖ�ú` �úß ŸÖ¸üÆü ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü…

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ :-

1) �éúÂ�Ö»Öß»ÖÖ :-

�éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ×¾ÖÂÖµÖ `�éúÂ�Ö �úß »Öß»ÖÖ†Öë �úÖ �ÖÖµÖÖ Æîü… »Öß»ÖÖ†Öë ´Öë �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ¬µÖÖÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ºþ¯Ö ÃÖê �éúÂ�Ö �êú ²ÖÖ»Ö †Öî ü ×�ú¿ÖÖê ü •Öß¾ÖÖ �úß †Öê ü Æüß �ÖµÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ, ÃÖ�µÖ ŸÖ£ÖÖ ´ÖÖ¬ÖãµÖÔ-³ÖÖ¾Ö �úß ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ¯ÖÏÖ¬ÖÖµÖ Æîü… `¾ÖÖŸÃÖ»µÖ-³ÖÖ¾Ö` �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �éúÂ�Ö �úß ²ÖÖ»Ö»Öß»ÖÖ†Öë, “ÖêÂ™üÖ†Öë ‹¾ÖÓ µÖ¿ÖÖê¤üÖ ´ÖÖÑ �êú Çü¤üµÖ �úß —ÖÖÑ�úß ×´Ö»ÖŸÖß Æîü… `ÃÖ�µÖ-³ÖÖ¾Ö` �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �éúÂ�Ö †Öî ü �¾ÖÖ»ÖÖë �êú •Öß¾ÖÖ �úß ´ÖÖÖê Óü•Ö�ú ‘Ö™üÖÖ‹Ñ ×´Ö»ÖŸÖß Æîü… `´ÖÖ¬ÖãµÖÔ-³ÖÖ¾Ö` �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �ÖÖê Öß-»Öß»ÖÖ‹Ñ ¯ÖÏ Öã�Ö Æîü… �ÖÖê Öß-»Öß»ÖÖ†Öë ´Öë ¿ÖÓé�ÖÖ¸ü �êú ¤üÖêÖÖêÓ ºþ¯Ö †£ÖÖÔŸÖË ÃÖÓµÖÖê�Ö †Öî ü ×¾ÖµÖÖê�Ö �úß ÃÖãÓ¤ü¸ü †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ ´Öë Æãü‡Ô Æîü…

2) �Öß×ŸÖ�úÖ¾µÖ ‹¾ÖÓ ÃÖÓ�ÖßŸÖÖŸ´Ö�úŸÖÖ :- �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ Æîü - ÃÖÓ�ÖßŸÖÖŸ´Ö�úŸÖÖ… ‡ÃÖ´Öë �Öß×ŸÖ�úÖ¾µÖ �úÖ

ÃÖãÓ¤ü¸ü ×¾Ö�úÖÃÖ Æãü†Ö Æîü… �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ ´Öë ¸üÖ�Ö-¸üÖ×�Ö×ÖµÖÖë �úÖ ×Öºþ¯Ö�Ö ´ÖÖÙ´Ö�úŸÖÖ ÃÖê Æãü†Ö Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ, ´Öß¸üÖÑ, Æü×¸ü¤üÖÃÖ †Ö×¤ü �êú ¯Ö¤üÖë ´Öë `ÃÖÓ�ÖßŸÖ` �úß †¯Öæ¾Ö Ô ”û™üÖ Æîü… †Ö•Ö ÃÖÓ�ÖßŸÖ �êú �Öê¡Ö ´Öë ‡Ö ¯Ö¤üÖë �úÖ ´ÖÆü¢¾Ö Æîü… †Ö•Ö �êú �ú‡Ô ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü �ÖÖµÖ�úÖë Öê ÃÖæ ü¤üÖÃÖ †Öî ü ´Öß¸üÖÑ �êú ¯Ö¤üÖë �úÖê �ÖÖµÖÖ Æîü…

3) ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö :- �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ �úß ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ Æüß Æîü… �éúÂ�Ö»Öß»ÖÖ �êú ×•ÖÖ †Ó¿ÖÖë �úÖê

�éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü, ˆÖ�êú ×»Ö‹ ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ •ÖîÃÖß ´Ö¬Öã ü †Öî ü ÃÖ¸üÃÖ ³ÖÖÂÖÖ Æüß †Ö¾Ö¿µÖ�ú £Öß… ‡ÃÖ×»Ö‹ ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ �éúÂ�Ö �úÖ¾µÖ �êú ×»Ö‹ ¯Öæ�ÖÔŸÖ: ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ×ÃÖ¬¤ü Æãü‡Ô…

4) ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß �úÖ ¯ÖÏÖ¬ÖÖµÖ :- �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ µÖÆü Æîü ×�ú ‡ÃÖ´Öë ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß �úÖê Æüß

†¯ÖÖÖµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¤üÖêÆüÖ, ¸üÖê»ÖÖ, “ÖÖî ÖÖ‡Ô, ¯Ö¤ü, �ú×¾Ö¢Ö, ÃÖ¾ÖîµÖÖ †Ö×¤ü ”Óû¤üÖ ë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö Æãü†Ö Æîü… �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ ´Öë �Öß×ŸÖ�úÖ¾µÖ �úß ²Ö›Íüß Æüß ´ÖÖÖêÆüÖ×¸ü�Öß ”û™üÖ Æîü… �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ ´Öë ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß †ŸµÖÓŸÖ »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ Æãü‡Ô…

5) ¯ÖÏ�éú×ŸÖ-×“Ö¡Ö�Ö :- �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖ¾µÖ ³ÖÖ¾ÖÖŸ´Ö�ú �úÖ¾µÖ Æîü… ¯ÖÏ�éú×ŸÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ‡ÃÖ´Öë µÖÖ ŸÖÖê ³ÖÖ¾ÖÖë

�úß ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö ´Öë Æãü†Ö Æîü µÖÖ †»ÖÓ�úÖ üÖë �êú ºþ¯Ö ´Öë Æãü†Ö Æîü… ¯ÖÏ�éú×ŸÖ �êú Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ×“Ö¡Ö�Ö �úÖ ‡ÃÖ´Öë †³ÖÖ¾Ö Æüî…

30

6) ¯ÖÖ¡Ö µÖÖ “Ö×¸ü¡Ö ×“Ö¡Ö�Ö :- ¸üÖ´Ö�úÖ¾µÖ �úß ŸÖ¸üÆü �éúÂ�Ö�úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÖ¡ÖÖë �êú “Ö×¸ü¡Ö �êú ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯Ö�Ö ÖÆüà Æîü…

�éúÂ�Ö�ú£ÖÖ �êú ÖÖµÖ�ú ÁÖß�éúÂ�Ö ´Öë `´ÖÖÖ¾Ö †Öî ü †×ŸÖ´ÖÖÖ¾Ö` �êú ŸÖ¢¾ÖÖë �úÖ ÃÖÓ×´ÖÁÖ�Ö Æîü… �éúÂ�Ö �êú ÃÖ�ÖÖ†Öë ´Öë ÃÖã¤üÖ´ÖÖ †Öî ü ˆ¬¤ü¾Ö �úÖ “Ö×¸ü¡Ö-×“Ö¡Ö�Ö ÃÖãÓ¤ü¸üŸÖÖ ÃÖê Æãü†Ö Æîü… �ÓúÃÖ �úÖê †ŸµÖÖ“ÖÖ¸üß †Öî ü †¬Ö´Öá ºþ¯Ö ´Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ˆ¬¤ü¾Ö �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê –ÖÖÖ ¯Ö ü ³ÖÛŒŸÖ �úß, ´ÖÛÃŸÖÂ�ú ¯Ö¸ü Çü¤üµÖ �úß ŸÖ£ÖÖ ×Ö�ÖãÔ�Ö ¯Ö¸ü ÃÖ�Öã�Ö �úß ×¾Ö•ÖµÖ ×¤ü�ÖÖ‡Ô Æîü…

7) ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ :- �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ `ÃÖ�ÖÖ³ÖÛŒŸÖ` Æîü… ×•ÖÃÖê ÃÖ�µÖ³ÖÛŒŸÖ ³Öß �úÆüŸÖê Æîü… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ

�úÖ¾µÖ �êú ´Öæ»Ö ´Öë ³Ö�Ö¾ÖŸÖ-¸ü×ŸÖ �úÖ´Ö �ú¸ü ¸üÆüß Æîü… •ÖÖê ×�ú ¯ÖÖ¡ÖÖë �êú Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö ³Öê¤üÖÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ, ÃÖ�µÖ †Öî ü ´ÖÖ¬ÖãµÖÔ ³ÖÖ¾Ö ´Öë ¯Ö×¸ü¾ÖÙŸÖŸÖ ÆüÖê •ÖÖŸÖß Æîü…

8) ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ¯Ö�Ö :- µÖª×¯Ö �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ-�úÖ¾µÖ »Öß»ÖÖ¾ÖÖ¤üß �úÖ¾µÖ Æîü †Öî ü »Öß»ÖÖ, »Öß»ÖÖ �êú ×»Ö‹ ÆüÖêŸÖß

Æîü… »ÖÖê�ú´ÖÓ�Ö»Ö �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ µÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖê ˆÃÖ�úÖ �úÖê‡Ô ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÖÆüà ÆüÖêŸÖÖ, Ø�úŸÖã ×±ú¸ü ³Öß ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ ´Öë ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úß ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, ¬ÖÖÙ´Ö�ú ‹¾ÖÓ ÃÖÖÓÃ�éú×ŸÖ�ú ¤ü¿ÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß ÃÖÖ¬ÖÖÖ ¾ÖîµÖÛŒŸÖ�ú ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß »ÖÖê�ú´ÖÓ�Ö»Ö �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ ÃÖê ¯Öæ�ÖÔŸÖ: ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ Æîü…

---------------------

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ :-

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú �éúÂ�Ö³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úÖ Ã£ÖÖÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü… ˆÖ�êú •Ö´Ö �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë †»Ö�Ö-†»Ö�Ö ×¾Ö«üÖÖÖë �êú †»Ö�Ö-†»Ö�Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖê Æïü… ›üÖò. Ö�Öê¦ü Öê ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úÖ •Ö´Ö-�úÖ»Ö 1478 ‡ÃÖ¾Öß ´Öë ÛÃ£Ö¸ü ×�úµÖÖ Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úÖ •Ö´Ö ×¤ü»»Öß �êú ×Ö�ú™ü `ÃÖßÆüß �ÖÏÖ´Ö` ´Öë Æãü†Ö †Öî ü ¾ÖÆüÖÑ ÃÖê ¾Öê †Ö�ÖÏÖ †Öî ü ´Ö£Öã üÖ �êú ²Öß“Ö `�Ö‰ú‘ÖÖ™ü` ´Öë üÆüŸÖê £Öê… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú †Ó¬Öê ÆüÖêÖê �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ³Öß µÖÆü ¯ÖÏ¾ÖÖ¤ü ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æîü ×�ú ¾Öê •Ö´ÖÖÓ¬Ö £Öê, ×�úŸÖã ‹�ú ²ÖÖ¸ü �ãÑú†ê ´Öë ×�Ö¸üÖê ¯Ö¸ü �éúÂ�Ö Öê ‡Æëü ¤ü¿ÖÔÖ ¤êü�ú¸ü ¥üÛÂ™ü ¤üß… »Öê×�úÖ ‡ÆüÖëÖê ³ÖÛŒŸÖ¾Ö¿Ö †Ó¬Öê ¸üÆüÖê �úÖ ¾Ö¸ü¤üÖÖ ´ÖÖÓ�Ö ×»ÖµÖÖ…

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú �Öãºþ `¾Ö»»Ö³ÖÖ“ÖÖµÖÔ £Öê… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ ÃÖÓµÖÖÃÖß �êú ¾Öê¿Ö ´Öë ´Ö£Öã üÖ ´Öë �Ö‰ú‘ÖÖ™ü ¯Ö¸ü ¸üÆüŸÖê £Öê… ¾ÖÆüÖÑ ¯Ö¸ü ˆÖ�úß ¾Ö»»Ö³ÖÖ“ÖÖµÖÔ ÃÖê ´Öã»ÖÖ�úÖŸÖ Æãü‡Ô… ˆÖ�êú �úÆüÖê ¯Ö¸ü ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê ²Ö›Íüß ŸÖ´ÖµÖŸÖÖ ÃÖê µÖÆü ¯Ö¤ü �ÖÖµÖÖ -

`¯ÖÏ³Öã ÆüÖî ÃÖ²Ö ¯Ö×ŸÖŸÖÖ �úÖê ™üß�úÖî…`

×•ÖÃÖê ÃÖãÖ�ú¸ü ¾Ö»»Ö³ÖÖ“ÖÖµÖÔ Öê ˆÖÃÖê �úÆüÖ ×�ú •Ö²Ö ŸÖã Ö ‡ŸÖÖÖ †“”ûÖ �ÖÖŸÖê ÆüÖê, ŸÖÖê �ãú”û ¯ÖÏ³Öã-»Öß»ÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üÖê… ²ÖÖ¤ü ´Öë ¾Ö»»Ö³ÖÖ“ÖÖµÖÔ Öê ˆÆëü †¯ÖÖÖ ×¿ÖÂµÖ ²ÖÖÖµÖÖ…

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê †¯ÖÖê •Öß¾ÖÖ-�úÖ»Ö ´Öë »Ö�Ö³Ö�Ö ‹�ú »ÖÖ�Ö ¯Ö¤üÖë �úß ü“ÖÖÖ �úß… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ «üÖ¸üÖ ¸ü×“ÖŸÖ ÃÖ³Öß ¯Ö¤ü ÃÖæ üÃÖÖ�Ö¸ü �úÆü»ÖÖµÖê †Öî ü `ÃÖæ üÃÖÖ�Ö¸ü` ÖÖ´Ö ÃÖê ÃÖÓ�ú×»ÖŸÖ Æãü‹… ÃÖæ üÃÖÖ�Ö¸ü, ÃÖÖ×ÆüŸµÖ »ÖÆü üß, ÃÖæ ü ÃÖÖ üÖ¾Ö»Öß †Ö×¤ü ‡Ö�êú ˆ»»Öê�ÖÖßµÖ �ÖÏÓ£Ö Æîü… `ÃÖæ üÃÖÖ¸üÖ¾Ö»Öß` ´ÖêÓ 1103 ¯Ö¤ü Æïü… ‡ÃÖ´Öë �éúÂ�Ö-•Öß¾ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ‘Ö™üÖÖ†Öë ´Öë ¾ÖîÂÖ´µÖ ¯ÖÖµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö

31

�úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ ×¾Ö¾ÖÖ¤üÖÃ¯Ö¤ü Æîü… `ÃÖÖ×ÆüŸµÖ »ÖÆü¸üß` �úÖê ÃÖæ¸üÃÖÖ¸üÖ¾Ö»Öß �úÖ Æüß †Ó¿Ö ²ÖŸÖÖµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ÃÖæ ü �êú ¾Öê ¯Ö¤ü Æïü, ×•ÖÖ´Öë ÖÖ×µÖ�úÖ ³Öê¤ü, †»ÖÓ�úÖ ü †Öî ü üÃÖ ×Öºþ¯Ö�Ö Æîü…

`ÃÖæ üÃÖÖ�Ö ü` ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úß ‹�ú´ÖÖ¡Ö ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ¸ü“ÖÖÖ ´ÖÖÖß •ÖÖŸÖß Æîü… µÖÆü ‹�ú �ÖêµÖ ´ÖãŒŸÖ�ú �úÖ¾µÖ Æîü… ³ÖÖ�Ö¾ÖŸÖ �ÖÏÓ£Ö �úÖê †Ö¬ÖÖ¸ü ²ÖÖÖ�ú¸ü ‡ÃÖ�úß ¸ü“ÖÖÖ �úß �Ö‡Ô Æîü… ‡ÃÖ´Öë ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê �éúÂ�Ö-•Öß¾ÖÖ �êú �úÖê Ö»Ö †Ó¿ÖÖë ¯Ö¸ü †ÃÖÓ�µÖ »Öß»ÖÖ¯Ö¤ü ¸ü“Öê… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê »ÖÖê�ú¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ �éúÂ�Ö �úß »Öß»ÖÖ†Öë �úÖê ÃÖæ üÃÖÖ�Ö¸ü ´Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ÃÖæ üÃÖÖ�Ö ü ´ÖãŒŸÖ�ú �úÖ¾µÖ ÆüÖêÖê ¯Ö¸ü ³Öß ˆÃÖ´Öë ¯ÖÏ²ÖÓ¬ÖÖŸ´Ö�ú ÃÖæ¡ÖÖë �úÖ ³Öß ¯ÖÖ»ÖÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü…

ÃÖ�µÖ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ÃÖæ üÃÖÖ�Ö¸ü ´Öë ¤üÖê ºþ¯ÖÖë ´Öë ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… ¯ÖÏ£Ö´Ö ºþ¯Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �¾ÖÖ»ÖÖë �êú ÃÖÖ£Ö �éúÂ�Ö �úÖ ÃÖ�ÖÖ ºþ¯Ö ´Öë ×¾Ö“Ö ü�Ö �ú üÖÖ †Öî ü �éúÂ�Ö �êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ×�úÃÖß †Öî ü ´Öë ¬µÖÖÖ Ö ¸ü�ÖÖÖ ¾ÖÙ�ÖŸÖ Æîü… �¾ÖÖ»ÖÖë �úÖ �éúÂ�Ö �êú ÃÖÖ£Ö ‹êÃÖÖ †™æü™ü ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Æîü, ×•ÖÃÖ´ÖêÓ ‰Ñú“Ö-Öß“Ö �úÖ ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö ÖÆüßÓ Æîü… ¤æüÃÖ üÖ ºþ¯Ö �ÖÖê×¯ÖµÖÖë �úÖ ÁÖß�éúÂ�Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖÏê Ö �úÖ Æîü… ˆÃÖ´Öë ×¾Ö üÆü•ÖµÖ ¾Öê¤üÖÖ �úÖ ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê ²Ö›Íüß ŸÖ´ÖµÖŸÖÖ ÃÖê ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ‡Ö ¯Ö¤üÖë ´Öë �ÖÖê×¯ÖµÖÖë �úß ´ÖÖÙ´Ö�ú ×¾Ö¸üÆü-³ÖÖ¾ÖÖÖ, ÃÖ�Öã�Ö †Öî ü ×Ö�ÖãÔ�Ö �úÖ ×¾Ö¾Öê“ÖÖ, –ÖÖÖ †Öî ü ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ŸÖÖ¸üŸÖ´µÖ ŸÖ£ÖÖ ³ÖÛŒŸÖ �úß ÃÖß´ÖÖ†Öë �úÖ ÃÖãÓ¤ü ü ×“Ö¡Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… ÃÖæ üÃÖÖ�Ö¸ü �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �úÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ÖÏÓ£Ö ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß, �ÖêµÖŸÖÖ, ÃÖÓ�ÖßŸÖÖŸ´Ö�úŸÖÖ †Öî ü ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ �úÖ ´ÖÖ¬ÖãµÖÔ ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ Æîü…

¾ÖÖŸÃÖ»µÖ ³ÖÖ¾Ö :

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úß ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ ‡ÔÀ¾Ö¸ü ÃÖê †Öã�ÖÏÆü �ú üÖÖ Æîü… ‡ÃÖß �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ, ÃÖ�µÖ ŸÖ£ÖÖ ´ÖÖ¬ÖãµÖÔ-³ÖÖ¾Ö �úß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏ�úÖ¸ü ÃÖê ¾µÖÓ•ÖÖÖ �úß �ÖµÖß Æîü… ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ †Öî ü ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ �úÖ “ÖÖê»Öß-¤üÖ´ÖÖ �úÖ ÃÖÖ£Ö Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú ¯Öæ¾ÖÔ ×�úÃÖß �ú×¾Ö Öê ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ �úÖ ‡ŸÖÖÖ ´ÖÖÙ´Ö�ú ×“Ö¡Ö�Ö ÖÆüà ×�úµÖÖ Æîü… ²ÖÖ»Ö-•Öß¾ÖÖ �úß ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�Ö ‘Ö™üÖÖ†Öë �úÖê †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÖÖê¾Öî–ÖÖ×Ö�ú †Öî ü �ú»ÖÖŸ´Ö�ú œÓü�Ö ÃÖê ˆÆüÖëÖê ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úÖê ²ÖÖ»Ö-´ÖÖÖê×¾Ö–ÖÖÖ �úÖ ²Öê•ÖÖê›Íü �ú×¾Ö ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úÖê ´ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ �êú Çü¤üµÖ ŸÖ£ÖÖ ²ÖÖ»Ö�úÖë �êú ´ÖÖ �úß ÃÖæ�´Ö ¯ÖÆü“ÖÖÖ Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê �éúÂ�Ö �êú ²ÖÖ»Ö-•Öß¾ÖÖ �úÖ ŸÖ£ÖÖ ×�ÎúµÖÖ-�ú»ÖÖ¯ÖÖë �úÖ †ŸµÖÓŸÖ ÃÖæ�´ÖŸÖÖ ÃÖê ×¾Ö¾Öê“ÖÖ ×�úµÖÖ Æîü… ×•ÖÃÖ�úß ¾Ö•ÖÆü ÃÖê �éúÂ�Ö �úÖ ¯ÖÖ»ÖÖê ´Öë —Öæ»ÖÖÖ, †Ó�ÖãšüÖ “ÖæÃÖÖÖ, ÆÑüÃÖÖÖ-¸üÖêÖÖ, ´Ö“Ö»ÖÖÖ, ×´Ö¼üß ´Öë �Öê»ÖÖÖ, ‘Öã™üÖÖë �êú ²Ö»Ö “Ö»ÖÖÖ, ¿Ö¸üÖ¸üŸÖ �ú üÖÖ †Ö×¤ü ¾Ö�ÖÔÖÖë ´Öë ÃÖ•Öß¾ÖŸÖÖ †Ö �ÖµÖß Æîü… ²ÖÖ»Ö�úÖë ´Öë ‹�ú-¤æüÃÖ¸êü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ‡ÔÂµÖÖÔ-³ÖÖ¾Ö Ã¾ÖÖ³ÖÖ×¾Ö�ú ÆüÖêŸÖÖ Æîü… �é Â�Ö †Öî ü ²Ö»Ö¸üÖ´Ö ´Öë ³Öß µÖÆü ²ÖÖŸÖ ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… �éúÂ�Ö µÖ¿ÖÖê¤üÖ ÃÖê ×¿Ö�úÖµÖŸÖ �ú¸üŸÖê Æãü‹ �úÆüŸÖê Æïü -

`´ÖîµÖÖ ´ÖÖê×¸ü ¤üÖ‰ú ²ÖÆãüŸÖ ×�Ö•ÖÖµÖÖê , `´ÖîµÖÖ ´Öê üß �ú²ÖÆæü ²ÖœÍêü�Öß “ÖÖê™üß…`

¿ÖéÓ�ÖÖ ü-³ÖÖ¾ÖÖÖ :

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¸üÃÖ �úÖê ³Ö¾µÖŸÖÖ ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß Æîü… ˆÖ�êú ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¾Ö�ÖÔÖ ´Öë ÃÖÖÛŸ¾Ö�úŸÖÖ ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úß ¸üÖ¬ÖÖ ¿Öãºþ ÃÖê †Ö�Ö üß ŸÖ�ú ÃÖß¬Öß-ÃÖÖ¤üß †²ÖÖê¬Ö ²ÖÖ×»Ö�úÖ Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ Öê ²Ö›Íüß ÃÖ““ÖÖ‡Ô �êú ÃÖÖ£Ö Çü¤üµÖ ´Öë ¯ÖÏê Ö �úÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö, ¯ÖÏê Ö-×´Ö»ÖÖ �úß »ÖÖ»ÖÃÖÖ, ×¯ÖÏµÖ-Ã´Öé×ŸÖ, »ÖêÖ�ú»ÖÖ•Ö †Ö×¤ü µÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ Æîü… ˆÖ�úÖ ×¾Ö¸üÆü-¾Ö�ÖÔÖ †ŸµÖÓŸÖ ÃÖÓµÖ×´ÖŸÖ ŸÖ£ÖÖ ´ÖÖÖê¾Öî–ÖÖ×Ö�ú Æîü… �éúÂ�Ö �êú

32

´Ö£Öæ üÖ �Ö´ÖÖ ÃÖê ×¾ÖµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ ü †Ö¸Óü³Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ×¾Ö¸üÆü ´Öë �ÖÖê×¯ÖµÖÖë �úÖ ¤ãü:�Ö ¯Ö ü´Ö †¾ÖÃ£ÖÖ ŸÖ�ú ¯ÖÆãÑü“Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö �êú ×²ÖÖÖ ˆÆëü ¸üÖŸÖ �úÖ»Öß ÖÖ×�ÖÖ-ÃÖß »Ö�ÖŸÖß Æîü -

`×¯ÖµÖÖ ×²ÖÖ ÃÖÖ×¯ÖÖ �úÖ×¸ü üÖŸÖ`

‡ŸÖÖÖ �úÆü�ú ü ˆÖ�úÖ Çü¤üµÖ ¾µÖ×£ÖŸÖ ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö ´Ö£Öã üÖ ÃÖê �úÖê‡Ô ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öß ÖÆüà ³Öê•ÖŸÖê… ˆÖ�úß µÖÆü �úšüÖê¸üŸÖÖ �ÖÖê×¯ÖµÖÖë �úÖê †×¬Ö�ú �Ö»ÖŸÖß Æîü… ×•ÖÃÖ�úß ¾Ö•ÖÆü ÃÖê ˆÖ�úß †ÖÑ�ÖÖë ´Öëê ×¤üÖ¸üÖŸÖ †ÖÑÃÖæ ²ÖÆüŸÖê Æïü -

×ÖÃÖ×¤üÖ ²Ö¸üÃÖŸÖ ÖîÖ Æü´ÖÖ¸êü ÃÖ¤üÖ ¸üÆüŸÖ ¯ÖÖ¾ÖŸÖ ŠúŸÖã Æü´Ö ¯Öî, •Ö²Ö ŸÖî ÃµÖÖ´Ö ×ÃÖ¬ÖÖ¸êü…

�Óú“Öã×�ú ¯Ö™ü ÃÖæ�ÖŸÖ ÖÖÆüß, ‰ú ü ²Öß“Ö ²ÖÆüŸÖ ¯ÖÖÖ¸êü…

×ÖÂ�úÂÖÔŸÖ: Æü´Ö �úÆü ÃÖ�úŸÖê Æîü ×�ú ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úÖ ×¾Ö¸üÆü ¾Ö�ÖÔÖ †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÖÙ´Ö�ú ‹¾ÖÓ Ã¾ÖÖ³ÖÖ×¾Ö�ú Æîü… ³ÖÖ¾Ö¯Ö�Ö �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú �úÖ¾µÖ ´Öë �ú»ÖÖ¯Ö�Ö ³Öß ×Ö�Ö¸üÖ Æãü†Ö ¯ÖÖµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… †Ö¿ÖµÖ ‹¾ÖÓ ×¿Ö»¯Ö �úÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ÃÖ´Ö¾ÖµÖ ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú �úÖ¾µÖ ´Öë Æãü†Ö Æîü… ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ºþ¯Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ ´Öë ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß �úÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö Æîü… ¿Ö²¤ü-“ÖµÖÖ ³Öß ³ÖÖ¾ÖÖÖã�æú»Ö Æîü… ÃÖ³Öß ¯Ö¤üÖë ´Öë �ÖêµÖŸÖÖ �úÖ ¬µÖÖÖ ¸ü�ÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… ¿ÖÖµÖ¤ü ‡ÃÖß×»Ö‹ ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ´Öë µÖÆü ¤üÖêÆüÖ �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü -

ŸÖ¢¾Ö-ŸÖ¢¾Ö ÃÖæ üÖ �úÆêü, ŸÖã»ÖÃÖß �úÆü †Öæšüß… ²Ö×“Ö-�ãú×“Ö �ú×²Ö¸üÖ �úÆêü, †Öî ü �úÆêü ÃÖÖê —Öæšüß…

-----------------

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ ´Öë ´Öß¸üÖÑ �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ :-

ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ-×Ö¸ü¯Öê�ÖŸÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö �éúÂ�Ö-³ÖÛŒŸÖ �úß ¸ü“ÖÖÖ �ú¸üÖê¾ÖÖ»Öê �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü… �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¬ÖÖ üÖ ´Öë ‹�ú �ú¾Ö×µÖ¡Öß �êú ºþ¯Ö ´Öë ´Öß¸üÖÑ �úÖ ×¾Ö×¿ÖÂ™ü Ã£ÖÖÖ Æîü… ´Öß¸üÖÑ ¸üŸÖÖØÃÖÆü ¸üÖšüÖî ü �úß ‡�ú»ÖÖîŸÖß ¯Öã¡Öß £Öß… ‡Ö�úÖ •Ö´Ö ×¾Ö. ÃÖÓ. 1560 ´Öë �ãú›Íü�úß �ÖÖÑ¾Ö ´Öë Æãü†Ö £ÖÖ… ‡Ö�úß ´ÖÖŸÖÖ �úß ´ÖéŸµÖã ‡Ö�êú ²Ö“Ö¯ÖÖ ´Öë Æüß ÆüÖê �ÖµÖß £Öß… †ŸÖ: ‡Ö�úÖ ¯ÖÖ»ÖÖ-¯ÖÖêÂÖ�Ö ‡Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ´ÖÆü ¸üÖ¾Ö ¤æü¤üÖ•Öß Öê ×�úµÖÖ… ¾Öê Ã¾ÖµÖÓ ¯Ö ü´Ö ¾ÖîÂ�Ö¾Ö £Öê… ˆÖ�êú ÃÖÓ Ö�Ôú ´Öë ¸üÆüÖê �êú �úÖ¸ü�Ö ´Öß¸üÖÑ �êú ²ÖÖ»Ö-Çü¤üµÖ ¯Ö¸ü ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ �úÖ �ÖÆü¸üÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö Æãü†Ö… ²Ö›Íüß ÆüÖêÖê ¯Ö¸ü ×“ÖŸÖÖî›Íü �êú ¸üÖ•ÖÖ ÃÖÓ�ÖÏÖ´ÖØÃÖÆü �êú ¯Öã¡Ö ³ÖÖê•Ö¸üÖ•Ö �êú ÃÖÖ£Ö ‡Ö�úÖ ×¾Ö¾ÖÖÆü ÃÖÓ Ö®Ö Æãü†Ö… ¯Ö¸ÓüŸÖã �ãú”û Æüß ¾ÖÂÖÔ ²ÖÖ¤ü ‡Ö�êú ¯Ö×ŸÖ �úß ´ÖéŸµÖã ÆüÖê �Ö‡Ô… ‡ÃÖß ÃÖ´ÖµÖ ‡Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ †Öî ü ÃÖÃÖã ü �úß ³Öß ´ÖéŸµÖã ÆüÖê �Ö‡Ô… ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü ´Öß¸üÖÑ †ÖÁÖµÖÆüßÖ ÆüÖ ê �ÖµÖß…

¯Ö×ŸÖ �úß ´ÖéŸµÖã ŸÖ£ÖÖ »Ö�ÖÖŸÖÖ¸ü ¤ãü:�Ö †Ö ¯Ö›ÍüÖê �êú �úÖ¸ü�Ö ¾Öê ÃÖÓÃÖÖ¸ü ÃÖê ×¾Ö¸üŒŸÖ ÆüÖê �Ö‡Ô †Öî ü †¯ÖÖÖ ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ¬µÖÖÖ ‡ÆüÖëÖê �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ´Öë »Ö�ÖÖ ×¤üµÖÖ… ÃÖÖ¬Öã-ÃÖÓŸÖÖë �êú ²Öß“Ö ¸üÆü�ú ü ´Öß¸üÖ Ñ ³Ö�Ö¾ÖÖÖ �êú ¬µÖÖÖ ´Öë ›æü²Ö�ú ü ÖÖ“ÖŸÖß-�ÖÖŸÖß ¸üÆüŸÖß £Öà… ‡Ö�êú ‡ÃÖ †Ö“Ö¸ü�Ö ÃÖê ŸÖ£ÖÖ »ÖÖê�úØÖ¤üÖ �êú ³ÖµÖ ÃÖê ‡Ö�êú ‘Ö¸ü¾ÖÖ»Öê ÖÖ¸üÖ•Ö üÆüŸÖê £Öê… ´Öß üÖÑ �êú ¤êü¾Ö¸ü Öê ‡Æëü †Öê�ú �úÂ™ü ×¤üµÖê… ‡Æëü †Öê�ú ²ÖÖ¸ü •ÖÆü¸ü ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ, ×¯Ö™üÖ¸üß ´Öë ü�Ö�ú¸ü ÃÖÖÑ Ö ³Öê•ÖÖ �ÖµÖÖ, �éúÂ�Ö �úß ´ÖæÙŸÖ “Öã üÖ »Öß �Ö‡Ô, �úÖ»Ö-�úÖêšü¸üß ´Öë

33

²ÖÓ¤ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ ŸÖ£ÖÖ �úÖÑ™üÖë �úß ÃÖê•Ö ¯Ö¸ü ‡Æëü ×»Ö™üÖµÖÖ �ÖµÖÖ… ‡Ö ÃÖ²Ö ²ÖÖŸÖÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ´Öß¸üÖÑ Öê †¯ÖÖê ¯Ö¤üÖë ´Öë ×�úµÖÖ Æîü… Ø�úŸÖã ´Öß¸üÖÑ †¯ÖÖê ³ÖÛŒŸÖ-¯Ö£Ö ÃÖê ŸÖ×Ö�ú ³Öß ×¾Ö“Ö×»ÖŸÖ ÖÆüà Æãü‡Ô… ´Ö£Öã üÖ, ¾ÖéÓ¤üÖ¾ÖÖ, ¯ÖãÂ�ú¸ü †Ö×¤ü ŸÖß£ÖÔ-Ã£ÖÖÖÖë �úß µÖÖ¡ÖÖ �ú¸üŸÖß Æãü‡Ô ´Öß¸üÖÑ †ÓŸÖ ´Öë «üÖ¸ü�úÖ¯Öã üß ¯ÖÆãÑü“Öß †Öî ü ¾ÖÆüà »Ö�Ö³Ö�Ö ÃÖÓ. 1603 ´Öë ‡Ö�úß ´ÖéŸµÖã ÆüÖê �ÖµÖß…

´Öß¸üÖÑ ÁÖß�éúÂ�Ö �úß ˆ¯ÖÖ×ÃÖ�úÖ £Öà… ˆÖ�úß ÃÖ³Öß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê �Öã•Ö¸üÖŸÖß, ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤üß ´Öë ¯Ö¤üÖë �úß ¸ü“ÖÖÖ �úß Æîü… ˆÖ�úß ÃÖ´Ö�ÖÏ �ú×¾ÖŸÖÖ �êú¾Ö»Ö �ÖêµÖ ¯Ö¤üÖë �úÖ ÃÖÓ�ÖÏÆü ´ÖÖ¡Ö Æîü… µÖê ¯Ö¤ü ˆÖ�úß `¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß` ´Öë ÃÖÓ�ú×»ÖŸÖ Æïü… ¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß �êú †»ÖÖ¾ÖÖ ˆÆüÖëÖê ¸üÖ�Ö �ÖÖêØ¾Ö¤ü, Ö¸üÃÖß•Öß �úÖ ´ÖÖµÖ üÖ, �ÖßŸÖ-�ÖÖêØ¾Ö¤ü �úß ™üß�úÖ, üÖ�Ö ÃÖÖê üšüÖ †Ö×¤ü ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ³Öß ×»Ö�Öß ‹êÃÖÖ ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

�éúÂ�Ö³ÖŒŸÖÖë ´Öë �ú¾Ö×µÖ¡Öß �êú ºþ¯Ö ´Öë ´Öß¸üÖÑ �úÖê ˆ““Ö Ã£ÖÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æîü… ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ ³Öß ÃÖæ ü †Öî ü ŸÖã»ÖÃÖß �êú ÃÖ´ÖÖÖ �ÖÆüÖ †Öî ü ˆ““Ö �úÖê×™ü �úß Æîü, ¯Ö¸ÓüŸÖã ‡Ö�úÖ ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ºþ¯Ö ¤üÖêÖÖë ÃÖê ×³Ö®Ö Æîü… ÃÖæ ü �úß ³ÖÛŒŸÖ ÃÖ�µÖ ³ÖÖ¾Ö �úß £Öß †Öî ü ŸÖã»ÖÃÖß �úß ¤üÖÃµÖ ³ÖÖ¾Ö �úß… »Öê×�úÖ ´Öß¸üÖÑ Öê ³Ö�Ö¾ÖÖÖ �úÖê ¯Ö×ŸÖ ‹¾ÖÓ Ã¾ÖÖ´Öß �êú ºþ¯Ö ´Öë ´ÖÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ �úÖê ¤üÖ´¯ÖŸµÖ-³ÖÖ¾Ö �úß ³ÖÛŒŸÖ ´ÖÖÖÖ •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ Æîü… �éúÂ�Ö �úß ´ÖæÙŸÖ �êú ÃÖÖ´ÖÖê ¾Öê ÖÖ“ÖÖ-�ÖÖµÖÖ �ú üŸÖß £Öà… ‡ÃÖ�êú ×»Ö‹ ˆÆëü »ÖÖê�ú»ÖÖ•Ö �úÖ ³ÖµÖ Ö £ÖÖ… ¾Öê †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê �éúÂ�Ö �úß �ÖÖê×¯Ö�úÖ ÃÖ´Ö—Ö�ú¸ü ¯ÖÏŸµÖê�ú ¯ÖÏ�úÖ¸ü ÃÖê ˆÖ�úß ÃÖê¾ÖÖ �ú¸üÖê ´Öë ŸÖ»»ÖßÖ üÆüŸÖß £Öà…

¯Ö×ŸÖ ³ÖÖê•Ö¸üÖ•Ö �êú •Öß¾ÖÖ-�úÖ»Ö ´ÖêÓ ³Öß ¾Öê ¤üÖ´¯ÖŸµÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ ÃÖê Æüß �éúÂ�Ö �úß ˆ¯ÖÖÃÖÖÖ �ú üŸÖß üÆüà… ˆÖ�úß ´ÖéŸµÖã �êú ¯Ö¿“ÖÖŸÖË ŸÖÖê ´Öß¸üÖÑ Öê �éúÂ�Ö �êú ÃÖÖ´ÖÖê †ÖŸ´Ö-ÃÖ´Ö¯ÖÔ�Ö Æüß �ú ü ×¤üµÖÖ… �éúÂ�Ö Æüß ˆÖ�êú ×»Ö‹ ÃÖ²Ö �ãú”û £Öê… ¾ÖÆü �úÆüŸÖß Æïü -

´Öê êü ŸÖÖê ×�Ö×¸ü¬Ö¸ü �ÖÖê ÖÖ»Ö, ¤æüÃÖ üÖë Ö �úÖê‡Ô… •ÖÖ�êú ×ÃÖ¸ü ´ÖÖê ü ´Öã�ãú™ü ´Öê üÖ ¯Ö×ŸÖ ÃÖÖê‡Ô…

ÁÖß�éúÂ�Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ´Öß¸üÖÑ �úÖ µÖÆü ¯ÖÏê Ö ×Ö:Ã¾ÖÖ£ÖÔ ³ÖÖ¾Ö �úÖ £ÖÖ… †£ÖÖÔŸÖË ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ ×ÖÂ�úÖ´Ö ³ÖÛŒŸÖ £Öß… †¯ÖÖê ‡ÃÖ ³ÖÛŒŸÖ �úß ˆŸ�ú™üŸÖÖ ´Öë ´Öß üÖÑ �úÆüà �éúÂ�Ö �úÖê ¯Öã�úÖ¸ü ˆšüŸÖß Æïü, ŸÖÖê �úÆüà ¯ÖÏê Ö-×¾Ö¸üÆü ´Öë ¾µÖÖ�ãú»Ö ÆüÖê�ú¸ü �úÆüÖê »Ö�ÖŸÖß Æïü -

´Öß¸üÖÑ �êú ¯ÖÏ³Öã �ú²Ö êü ×´Ö»ÖÖê�Öê ?

´Öß¸üÖÑ �úÖê ×¾Ö¸üÆü �úÖ ¤ü¤Ôü ÃÖŸÖÖŸÖÖ Æîü… ¾ÖÆü µÖÆü ´ÖÖÖŸÖß Æîü ×�ú ‡ÃÖ ¤ü¤Ôü �úÖê �úÖê‡Ô †µÖ ´ÖÆüÃÖæÃÖ ÖÆüà �ú ü ÃÖ�úŸÖÖ… ŒµÖÖë×�ú ‘ÖÖµÖ»Ö �úß �Ö×ŸÖ ‘ÖÖµÖ»Ö Æüß •ÖÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ¾ÖÆü �úÆüŸÖß Æïü -

Æêü ¸üß ´Öï ŸÖÖê ¤ü ü¤ü ×¤ü¾ÖÖ�Öß ´Öê üÖê ¤ü¸ü¤ü Ö •ÖÖ�Öê �úÖê‡Ô

´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô ³ÖŒŸÖ ¯ÖÆü»Öê £Öà, �ú×¾Ö ²ÖÖ¤ü ´Öëê… ˆÆüÖëÖê �ú×¾ÖŸÖÖ ¸ü“ÖÖê �êú ˆ§êü¿µÖ ÃÖê �ú×¾ÖŸÖÖ ÖÆüà �úß, �êú¾Ö»Ö ³Ö�Ö¾Ö¤Ëü-³ÖÛŒŸÖ ´Öë ×¾Ö³ÖÖê ü ÆüÖê�ú¸ü ¯Ö¤ü ²ÖÖÖ‹ †Öî ü �ÖÖ‹… ‡ÃÖ×»Ö‹ ˆÖ�êú ¯Ö¤üÖë ´Öë ×�úÃÖß ¯ÖÏ�úÖ¸ü �úÖ ²ÖÖÖ¾Ö-¿ÖÓé�ÖÖ¸ü ÖÆüà, ‹�ú ÃÖ““Öê ¯ÖÏê Öß �êú Çü¤üµÖ ÃÖê ×Ö�ú»Öê Æãü‹ ¾Öê ×Ö´ÖÔ»Ö

34

×¾Ö¸üÆü-ˆ¤Ëü�ÖÖ¸ü Æîü… ´Öß üÖÑ �úÖ ÃÖ´ÖÃŸÖ �úÖ¾µÖ ×¾Ö¸üÆü-¾µÖÓ•ÖÖÖ ÃÖê ³Ö üÖ Æãü†Ö Æîü… ˆÖ�êú ×¾Ö¸üÆü �êú ¯Ö¤ü ´Ö´ÖÔ³Öê¤üß, ÃÖ¸ü»Ö-ÃÖã²ÖÖê¬Ö ‹¾ÖÓ ³ÖÖ¾Ö´ÖµÖ Æïü… ˆÖ�úß �ú×¾ÖŸÖÖ ÃÖÓ�ÖßŸÖ �úß ´Ö¬Öã üŸÖÖ ÃÖê †ÖêŸÖ-¯ÖÏÖêŸÖ Æîü… �úÖ¾µÖ †Öî ü ÃÖÓ�ÖßŸÖ �úÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ×´ÖÁÖ�Ö ˆÖ�úß �ú×¾ÖŸÖÖ ´Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü… ×ÖÂ�úÂÖÔ ºþ¯Ö ´Öë Æü´Ö �úÆü ÃÖ�úŸÖê Æîü ×�ú �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ �úß �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ ´Öë ´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô ÁÖêÂšü Ã£ÖÖÖ �úß †×¬Ö�úÖ×¸ü�Öß Æîü…

-------------------

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �úß ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :- 1) ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖ †Öê�ú ¸üÖ•µÖÖë ´Öë ×¾Ö³ÖÖ×•ÖŸÖ £ÖÖ… ¸üÖ•ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö�úÖ¸üß ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ… ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü�Ö ÃÖã ü×�ÖŸÖ ÖÆüà £ÖÖ… �úÖîÖ, �ú²Ö ¸üÖ•ÖÖ ÃÖê ±ú�úß¸ü ÆüÖê •ÖÖµÖê�ÖÖ �úÆüÖ ÖÆüà •ÖÖ ÃÖ�úŸÖÖ £ÖÖ… ‹êÃÖß †¾ÖÃ£ÖÖ †Öî ü �Ö�Ö³ÖÓ�Öã üŸÖÖ �úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ´Öë ´ÖÖãÂµÖ µÖÖ ŸÖÖê µÖÖê�Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü µÖÖ ³ÖÖê�Öß… ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ¸üÖ•ÖÖ ×¾Ö»ÖÖÃÖß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö �êú £Öê… ˆÖ�úß ´ÖÖÖ×ÃÖ�úŸÖÖ ¯Ö ü ÃÖ³Öß �ãú”û ×Ö³ÖÔ ü ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ… ¸üÖ•ÖÖ ¯ÖÏÃÖ®Ö ÆüÖêÖê ¯Ö¸ü ²Ö›Íêü ÃÖê ²Ö›Íêü †¯Ö¸üÖ¬Ö �Ö´ÖÖ �ú¸ü ¤êüŸÖÖ £ÖÖ †Öî ü Æü•ÖÖ¸üÖë ºþ¯ÖµÖê, •ÖÖ�Öß ü ¯Öã¸üÃ�úÖ¸ü ´Öë ¤êüŸÖÖ £ÖÖ… »Öê×�úÖ †¯ÖÏÃÖ®Ö ÆüÖêÖê ¯Ö¸ü “ÖÖÆêü •ÖîÃÖÖ †´ÖÖÖ¾ÖßµÖ ¤Óü›ü ¤êüŸÖÖ £ÖÖ… †ŸÖ: �êú¾Ö»Ö ¸üÖ•ÖÖ �úÖê ¯ÖÏÃÖ®Ö �ú ü »ÖêÖê ÃÖê Æüß ³ÖÖ�Ö ¯Ö»Ö™ü •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… üÖ•ÖÖ �úÖê ¯ÖÏÃÖ®Ö �ú¸üÖê �êú •ÖÖê †Öê�ú ˆ¯ÖÖµÖ £Öê, ˆÖ´Öë ÃÖê ‹�ú †¯ÖÖß “Ö´ÖŸ�úÖ¸ü ÖµÖß �úÖ¾µÖ-¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ³Öß £ÖÖ… üÖ•ÖÖ ×•ÖÃÖ ºþ×“Ö �úÖ ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ, �ú×¾Ö ˆÃÖß ºþ×“Ö �êú †Öã�æú»Ö �úÖ¾µÖ-¸ü“ÖÖÖ �ú¸üŸÖÖ £ÖÖ… ¸üÖ•ÖÖ†Öë ´Öë ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ ²ÖœÍüŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß £Öß… †ŸÖ: ˆÖ�úß ×¾Ö»ÖÖÃÖß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö �êú ×»Ö‹ ¿ÖéÓ�ÖÖ× ü�ú �úÖ¾µÖ †Ö¾Ö¿µÖ�ú £ÖÖ… µÖÆüß �úÖ¸ü�Ö Æîü ×�ú üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ×•ÖŸÖÖß ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�ú �úÖ¾µÖ �úß ¸ü“ÖÖÖ Æãü‡Ô ˆŸÖÖß †µÖ ×�úÃÖß �úÖ»Ö ´Öë ÖÆüà Æãü‡Ô…

2) ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö �úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ²Ö›Íüß ¤üµÖÖßµÖ £Öß… ‹�ú ¸üÖ•ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ †Öî ü ˆÃÖ�êú †Öê�ú ÃÖÖ´ÖÓŸÖ ÆüÖêŸÖê £Öê… ¯ÖÏŸµÖê�ú ÃÖÖ´ÖÓŸÖ †¯ÖÖê-†¯ÖÖê �Öê¡Ö �úÖ ¿ÖÖÃÖ�ú ÆüÖêŸÖÖ £ÖÖ… ¾Öê ÃÖÖ´ÖÖµÖ •ÖÖŸÖÖ �úÖ ¿ÖÖêÂÖ�Ö ×�úµÖÖ �ú üŸÖê £Öê… ˆÆëü ¯ÖÏŸµÖê�ú ¯ÖÏ�úÖ ü �úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ‹Ñ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö £Öß… ×•ÖÖ�úÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö ¾Öê †¯ÖÖß ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ �êú ×»Ö‹ ×�úµÖÖ �ú üŸÖê £Öê… ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ ü ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ¿ÖÖêÂÖ�ú †Öî ü ¿ÖÖê×ÂÖŸÖ ‡Ö ¤üÖê ¯ÖÏ�úÖ üÖë ´Öë ×¾Ö³ÖÖ×•ÖŸÖ £ÖÖ…

¸üÖ•ÖÖ †Öî ü ÃÖÖ´ÖÓŸÖÖë �úß ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ �úß ¯ÖæÙŸÖ �êú ÃÖÖ¬ÖÖ �êú ºþ¯Ö ´Öë †Öê�ú ÖÖ×¸üµÖÖÑ ˆÖ�êú ´ÖÆü»ÖÖë ´Öë ÆüÖêŸÖß £Öß… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü ²ÖÖÆü¸ü-³ÖßŸÖ¸ü ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ �úÖ ÃÖÖ´ÖÏÖ•µÖ £ÖÖ… †×¬Ö�úÖ¸üß ¾Ö�ÖÔ ×¸üÀ¾ÖŸÖ�ÖÖê ü ²ÖÖ “Öã�úÖ £ÖÖ… ÃÖÖ´ÖÖµÖ •ÖÖŸÖÖ �úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ†Öë �úÖê ¤êü�ÖÖê �úß ˆÖ�êú ¯ÖÖÃÖ ±ãú üÃÖŸÖ ÖÆüà £Öß, ×•ÖÃÖ�úß ¾Ö•ÖÆü ÃÖê ÃÖ´ÖÖ•Ö ¯ÖŸÖÖ �úß †Öê ü ²ÖœÍü ¸üÆüÖ £ÖÖ…

3) ¬ÖÖÙ´Ö�úú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

¬ÖÖÙ´Ö�ú ¥üÛÂ™ü ÃÖê ‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úÖ ÃÖ´ÖÃŸÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ŸÖßÖ ÁÖê×�ÖµÖÖë ´Öë ×¾Ö³ÖŒŸÖ £ÖÖ… ¯ÖÏ£Ö´Ö ÁÖê�Öß ´Öë ¾Öê ØÆü¤ãü ¬Ö´ÖÖÔ¾Ö»ÖÓ²Öß †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´Ö ´ÖÖî»Ö¾Öß £Öê, •ÖÖê ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ�ÖŸÖ ¬Ö´ÖÔ-�ÖÏÓ£ÖÖë �êú †¬µÖµÖÖ, ´ÖÖÖ †Öî ü †ÖãÃÖ¸ü�Ö ´Öë ¯ÖÏ¾Öé¢Ö £Öê… ¾Öê ºþ×œÍü¾ÖÖ¤üß £Öê… ˆÖ�êú ×»Ö‹ †¯ÖÖê ¬Ö´ÖÔ �ÖÏÓ£ÖÖë �úß †Ö–ÖÖ ‡ÔÀ¾Ö ü �úß †Ö–ÖÖ £Öß… ØÆü¤ãü ¬Ö´ÖÔ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ¾ÖîÂ�Ö¾Ö ¬Ö´ÖÔ �úß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¿ÖÖ�ÖÖ‹Ñ £Öß… ×•ÖÖ´Öë �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ

35

¿ÖÖ�ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö�ú ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö¿ÖÖ»Öß £Öß… ¤êü¿Ö ´Öë Ã£ÖÖÖ-Ã£ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¿ÖÖ�ÖÖ †Öî ü ˆ¯Ö-¿ÖÖ�ÖÖ†Öë �êú †Ö“ÖÖµÖÔ †Öî ü ´ÖšüÖ¬Öß¿ÖÖë �úß �Ö×§üµÖÖÑ £Öß… ²Ö›Íêü-²Ö›Íêü ¸üÖ•ÖÖ-´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ‡Æëü ³Ö ü¯Öæ ü ÃÖÓ Ö×¢Ö ³Öê™ü �ú üÖê »Ö�Öê… ×•ÖÃÖÃÖê ‡Ö´Öë ³Öß ¾Öî³Ö¾Ö †Öî ü ×¾Ö»ÖÖÃÖ �úß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö ²ÖœÍüÖê »Ö�Öß… �ãú”û ÃÖ´ÖµÖ �êú ²ÖÖ¤ü ‡Ö ¬Ö´ÖÖÔ“ÖÖµÖÖí �úÖ ¾Öî³Ö¾Ö ‡ŸÖÖÖ †×¬Ö�ú ²ÖœÍü �ÖµÖÖ ×�ú ˆÖ�êú ÃÖÖ´ÖÖê ²Ö›Íêü-²Ö›Íêü ¸üÖ•ÖÖ †Öî ü Ö¾ÖÖ²ÖÖë �úÖ ¾Öî³Ö¾Ö ±úß�úÖ ÆüÖêÖê »Ö�ÖÖ…

¸üÖ¬ÖÖ †Öî ü �éúÂ�Ö �úß ³ÖÛŒŸÖ ´Öë ×¾Ö�éú×ŸÖ †Ö �ÖµÖß… ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ †Öî ü ˆ““ÖŸÖÖ �úÖ Ã£ÖÖÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�úŸÖÖ Öê �ÖÏÆü�Ö �ú¸ü ×»ÖµÖÖ †Öî ü ˆ¢Ö ü ³ÖÖ¸üŸÖ �êú ÃÖ´ÖÃŸÖ ´Öšü †Öî ü ´ÖÓ×¤ü ü ÃÖãÓ¤ü×¸üµÖÖë �êú ¯ÖÖµÖ»Ö �úß —ÖÓ�úÖ ü ÃÖê �ÖæÑ•ÖÖê »Ö�Öê… ¤æüÃÖ¸üß ÁÖê�Öß ˆÖ ÃÖÖ´ÖÖµÖ•ÖÖÖë �úß £Öß, •ÖÖê †Ó¬Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖß †Öî ü ¬Ö´ÖÔ³Ößºþ £Öê… ‡Ö�úÖ ŸÖß£ÖÔ-µÖÖ¡ÖÖ, ¾ÖÎŸÖ, ´ÖæÙŸÖ-¯Öæ•ÖÖ †Ö×¤ü †Ö›Óü²Ö¸üÖë ¯Ö¸ü †™ü»Ö ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ £ÖÖ… ŸÖéŸÖßµÖ ÁÖê�Öß ´Öë ¾Öê ÃÖÖ¬Ö�ú £Öê, •ÖÖê �ú²Öß¸ü �êú †ÖãµÖÖµÖß �êú ºþ¯Ö ´Öë ×Ö�ÖãÔ�Ö-³ÖÛŒŸÖ �úÖ ˆ¯Ö¤êü¿Ö ¤êü ¸üÆêü £Öê… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü ¬Ö´ÖÔ �êú �Öê¡Ö ´Öë ³Öß ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ ¯ÖÏ¾Öê¿Ö �ú¸ü “Öã�úß £Öß…

4) ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ¯ÖéÂšü³Öæ×´Ö :-

¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯Ö¸ü ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ¯Ö× üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖ �ÖÆü¸üÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖÖ Æîü… ¸üÖ•ÖÖ, ÃÖÖ´ÖÓŸÖ, ¬Ö´ÖÔ �êú šêü�êú¤üÖ¸ü ÃÖ³Öß ×¾Ö»ÖÖ×ÃÖŸÖÖ ´Öë ›æü²Öê Æãü‹ £Öê… †ŸÖ: ˆÆëü †“”ûÖ »Ö�Öê ‹êÃÖÖ �úÖ¾µÖ ×»Ö�ÖÖê ´Öë �ú×¾Ö ¯ÖÏ¾Öé¢Ö £Öê… ‡ÃÖß×»Ö‹ ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�ú ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ³Ö¸ü¯Öæ ü ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ×»Ö�Öß �ÖµÖß… ‡Ö�úß ü“ÖÖÖ†Öë �úÖ ‹�ú´ÖÖ¡Ö ×¾ÖÂÖµÖ ÖÖ¸üß †Öî ü ˆÃÖ�úÖ ÃÖÖï¤üµÖÔ £ÖÖ… ÖÖ¸üß �êú †Ó�Ö-¯ÖÏŸµÖÓ�Ö �úÖ ¾Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ²ÖœÍüÖ-“ÖœÍüÖ�ú ü ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üŸÖê £Öê…

‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ‹êÃÖê ³Öß †Ö“ÖÖµÖÔ �ú×¾Ö £Öê, ×•ÖÆüÖëÖê »Ö�Ö�Ö �ÖÏÓ£Ö ×»Ö�Öê… ×•ÖÆüÖëÖê †»ÖÓ�úÖ¸ü, ”Óû¤ü, ¸üÃÖ, ÖÖ×µÖ�úÖ ³Öê¤ü †Ö×¤ü ŸÖ´ÖÖ´Ö �úÖ¾µÖ¿ÖÖÃ¡ÖßµÖ †Ó�ÖÖë �êú »Ö�Ö�Ö †Öî ü ˆ¤üÖÆü¸ü�ÖÖë �úÖ †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ… ‡ÃÖ�êú ×»Ö‹ ˆÆüÖëÖê ÃÖÓÃ�éúŸÖ �ÖÏÓ£ÖÖë �úÖê †Ö¬ÖÖ¸ü ²ÖÖÖµÖÖ… ‡Ö´Öë �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ ‡ÃÖ ¥üÛÂ™ü ÃÖê ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �ú×¾Ö £Öê… ‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ µÖÆü Æîü ×�ú ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê †¯ÖÖß ²ÖÖŸÖ �úÖê �úÆüÖê �êú ×»Ö‹ ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß �úÖê †¯ÖÖÖµÖÖ… ‡ÃÖ�úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �úÖ¸ü�Ö µÖÆü Æîü ×�ú ‡Æëü †¯ÖÖß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ¤ü ü²ÖÖ¸ü ´Öë ¯Öê¿Ö �ú¸üÖß ¯Ö›ÍüŸÖß £Öß, †ŸÖ: ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö ¿Öî»Öß ×Ö¸ü£ÖÔ�ú £Öß… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ ü ¸üÃÖ �êú �úÖ¾µÖ �úß ³Ö¸ü´ÖÖ¸ü ÆüÖêÖê �êú �úÖ¸ü�Ö Æüß ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úÖ»Ö ³Öß �úÆüÖ �ÖµÖÖ Æîü…

------------------

üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ �úÖ¾µÖ �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¯ÖÏ¾Öé×¢ÖµÖÖÑ

1) ¿ÖéÓ�ÖÖ× ü�úŸÖÖ :- ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ÃÖ¾ÖÔ¡Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�úŸÖÖ �úß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-¾Ö�ÖÔÖ

¸üß×ŸÖ�úÖ¾µÖ �úÖ ´Öã�µÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¸üÆüÖ Æîü… ´ÖÖÖÖ �úß üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ¾Ö�µÖÔ-×¾ÖÂÖµÖ ÖÖ×µÖ�úÖ-³Öê¤ü, Ö�Ö-×¿Ö�Ö ¾Ö�ÖÔÖ, †»ÖÓ�úÖ ü †Ö×¤ü �úÖ »Ö�Ö�Ö ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ �ú¸üÖÖ ¸üÆüÖ Æîü, ×±ú¸ü ³Öß ˆÃÖ�êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê ˆÆüÖëÖê †¯ÖÏŸµÖ�Ö ºþ¯Ö ÃÖê ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úÖ Æüß ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ¿ÖéÓ�ÖÖ ü �êú ÃÖÓµÖÖê�Ö †Öî ü ×¾ÖµÖÖê�Ö ‡Ö ¤üÖêÖÖë ¯Ö�ÖÖë �úÖ �Öã»Ö�ú¸ü ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü… ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�úŸÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë �úÖ ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö ³ÖÖê�Ö¯Ö¸ü�ú £ÖÖ, ‡ÃÖ×»Ö‹ ¯ÖÏê Ö �êú ˆ““ÖŸÖ´Ö ÃÖÖê ÖÖÖÖë �úß †Öê ü ¾Öê ÖÆüà •ÖÖ ÃÖ�êú… ¯ÖÏê Ö �úß ×¤ü¾µÖŸÖÖ, ‹�ú×ÖÂšüŸÖÖ, ŸµÖÖ�Ö, ŸÖ´ÖµÖŸÖÖ †Ö×¤ü ˆ¤üÖ¢Ö ¯Ö�Ö �úß †Öê ü ˆÆüÖëÖê ¬µÖÖÖ ÖÆüà ×¤üµÖÖ… ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�úŸÖÖ �úß †×ŸÖ¿ÖµÖŸÖÖ �êú �úÖ¸ü�Ö Æüß ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úÖê ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-�úÖ»Ö ³Öß �úÆüÖ �ÖµÖÖ…

36

2) †Ö»ÖÓ�úÖ×¸ü�úŸÖÖ :-

†Ö»ÖÓ�úÖ×¸ü�úŸÖÖ ¸üß×ŸÖ�úÖ¾µÖ �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö Æîü… ¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ, “Ö´ÖŸ�úÖ¸ü ‹¾ÖÓ ¸ü×ÃÖ�úŸÖÖ ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë ‡ÃÖ ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö �úÖ ÆüÖêÖÖ Ã¾ÖÖ³ÖÖ×¾Ö�ú ³Öß £ÖÖ… “Ö´ÖŸ�úÖ¸ü �êú «üÖ¸üÖ ¯ÖÖšü�ú †Öî ü ÁÖÖêŸÖÖ �êú ´ÖÖ �úÖê ´ÖÖêÆü »ÖêÖÖ ‡ÃÖ µÖã�Ö �úÖ ˆ§êü¿µÖ †Öî ü ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ �úÖ ´ÖÖ¯Ö¤Óü›ü ²ÖÖ �ÖµÖÖ £ÖÖ… †Öê�ú �ú×¾ÖµÖÖë Öê ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë †»ÖÓ�úÖ¸üÖë �êú »Ö�Ö�Ö †Öî ü ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö ü“Öê… ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë †Ö»ÖÓ�úÖ×¸ü�úŸÖÖ ‡ŸÖÖß ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ±æú»Öß-±ú»Öß ×�ú †»ÖÓ�úÖ¸ü ÃÖÖ¬ÖÖ ÃÖê ÃÖÖ¬µÖ ²ÖÖ �Ö‹…

3) ³ÖÛŒŸÖ †Öî ü Öß×ŸÖ :-

¸üß×ŸÖ�úÖ¾µÖ ´Öë ³ÖÛŒŸÖ †Öî ü Öß×ŸÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÃÖæÛŒŸÖµÖÖÑ µÖ¡Ö-ŸÖ¡Ö ×²Ö�Ö¸üß Æãü‡Ô ×´Ö»Ö •ÖÖŸÖß Æîü… Ø�úŸÖã ‡Ö�êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ¸üß×ŸÖ-�ú×¾Ö �úÖê ³ÖÛŒŸÖ �úß ¯Ö Óü¯Ö¸üÖ ´Öë ×²ÖšüÖÖÖ �Ö»ÖŸÖ ÆüÖê�ÖÖ… ¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ �ú×¾ÖµÖÖë �úß ³ÖÛŒŸÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ×¸ü�úŸÖÖ �úÖ †Ó�Ö £Öß, ×¾Ö¿Öã¬¤ü ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ˆÃÖ´Öë ×ÖŸÖÖÓŸÖ †³ÖÖ¾Ö-ÃÖÖ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×�ú ³ÖÛŒŸÖ ŸÖÖê ‹�ú ²ÖÆüÖÖÖ Æîü ´Öæ»Ö ˆ§êü¿µÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-¾Ö�ÖÔÖ Æüß ¸üÆüÖ Æîü… †¯ÖÖß ‡ÃÖß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö �êú †Öãºþ¯Ö ‡Ö �ú×¾ÖµÖÖë Öê ÖÖµÖ�ú �êú ×»Ö‹ `Æü×¸ü` ŸÖ£ÖÖ ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ×»Ö‹ `¸üÖ¬ÖÖ` ¿Ö²¤ü (¸üÖ×¬Ö�úÖ) �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ Æîü…

4) �úÖ¾µÖ-ºþ¯Ö :-

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú �úÖ¾µÖ �úß ÃÖéÛÂ™ü �úÖ ˆ§êü¿µÖ ´Öã�µÖŸÖ: †¯ÖÖê ÃÖ´ÖµÖ �êú ¸üÖ•ÖÖ†Öë ‹¾ÖÓ Ö¾ÖÖ²ÖÖë �úß ¸ü×ÃÖ�úŸÖÖ �úß ¾Öé×¢Ö �úÖê ¯ÖãÂ™ü �ú üÖÖ £ÖÖ… ‹êÃÖß ÛÃ£Ö×ŸÖ ´Öë “Ö´ÖŸ�úÖ¸ü ×Ö´ÖÖÔ�Ö �êú ×»Ö‹ ŸÖ£ÖÖ `¾ÖÖÆü¾ÖÖÆüß` »Öæ™üÖê �êú ×»Ö‹ �ú×¾Ö �úÖê ´ÖãŒŸÖ�ú �úÖ¾µÖ-¿Öî»Öß †×¬Ö�ú †Öã�æú»Ö »Ö�Öß… ¾ÖÆü ÃÖ´ÖµÖ ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö�úÖ¾µÖ �êú ×Ö´ÖÖÔ�Ö �êú ×»Ö‹ ˆ¯ÖµÖÖê�Öß ÖÆüà £ÖÖ… ¸üß×ŸÖ�úÖ¾µÖ ´Öë †×¬Ö�úŸÖ¸ü ¤üÖêÆüÖ, �ú×¾Ö¢Ö †Öî ü ÃÖ¾ÖîµÖÖ •ÖîÃÖê ”Óû¤üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ… ¿ÖéÓ�ÖÖ ü ¸üÃÖ �úÖ ˆÃÖ´Öë †×¬Ö�ú ˆ¯ÖµÖÖê�Ö Æãü†Ö Æîü… ¾ÖîÃÖê ŸÖÖê ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë �ãú”û ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö �úÖ¾µÖ ³Öß ×»Ö�Öê �ÖµÖê, ×�úŸÖã ´ÖãŒŸÖ�ú �úÖ¾µÖÖë �úß ¯ÖÏ“Öã üŸÖÖ �êú ÃÖÖ´ÖÖê ¾Öê Ö�Ö�µÖ ×ÃÖ¬¤ü ÆüÖêŸÖê Æïü…

5) ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ :-

²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �úß ´Öã�µÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ³ÖÖÂÖÖ Æîü… ‹�ú ŸÖÖê µÖÆü ´Ö¬µÖ¤êü¿ÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ £Öß, ¤æüÃÖ¸êü µÖÆü ¯ÖÏ�éú×ŸÖ ÃÖê ´Ö¬Öã ü £Öß †Öî ü ÃÖÖ£Ö Æüß �úÖê Ö»Ö ¸üÃÖÖë �úß ÃÖãÓ¤ü¸ü †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úß ‡ÃÖ´Öë †¯ÖÖ¸ü �Ö´ÖŸÖÖ £Öß… ‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ ŸÖ�ú ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ ´Öë ×¾Ö¿ÖêÂÖ ×Ö�ÖÖ¸ü, ´ÖÖ¬ÖãµÖÔ ‹¾ÖÓ ¯ÖÏÖîœÍüŸÖÖ †Ö �ÖµÖß £Öß…

6) »Ö�Ö�Ö-�ÖÏÓ£ÖÖë �úÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö :-

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë `�ú×¾Ö-�ú´ÖÔ †Öî ü `†Ö“ÖÖµÖÔ-�ú´ÖÔ ‹�ú ÃÖÖ£Ö “Ö»ÖŸÖê ¸üÆêü… ¯ÖÏÖµÖ: ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ÃÖ³Öß �ú×¾ÖµÖÖë Öê »Ö�Ö�Ö-�ÖÏÓ£ÖÖë �úÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö ×�úµÖÖ Æîü… †»ÖÓ�úÖ¸ü, ÖÖ×µÖ�úÖ ³Öê¤ü, ¸üÃÖ †Ö×¤ü �êú »Ö�Ö�ÖÖë �úÖ ÃÖÖê¤üÖÆü¸ü�Ö ×¾Ö¾Öê“ÖÖ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú †Ö“ÖÖµÖÔ �ú×¾ÖµÖÖë Öê ×�úµÖÖ… ¯Ö¸ÓüŸÖã ´ÖÖî×»Ö�úŸÖÖ �êú †³ÖÖ¾Ö ´Öë ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë ÃÖê ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ �úÖ¾µÖ-¿ÖÖÃ¡Ö �úÖê �úÖê‡Ô »ÖÖ³Ö ÖÆüà Æãü†Ö…

37

7) ¾Öß¸ü üÃÖ �úß �ú×¾ÖŸÖÖ :- ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ¸üÃÖ �úß ´Öã�µÖ ¬ÖÖ üÖ �êú ÃÖÖ£Ö �ÖÖî�Ö ºþ¯Ö ´Öë ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �úß ¬ÖÖ¸üÖ ³Öß ‡ÃÖ �úÖ»Ö

´Öë ¯ÖÏ¾ÖÖ×ÆüŸÖ ¸üÆüß… ³ÖæÂÖ�Ö, ÃÖæ¤üÖ, ¯Ö©Ö�ú¸ü †Ö×¤ü �ú×¾ÖµÖÖë Öê ²Ö›Íüß †Öê•ÖÛÃ¾ÖÖß ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ¾Öß¸ü ¸üÃÖÖŸ´Ö�ú �úÖ¾µÖ �úß ÃÖéÛÂ™ü �úß… ‡Ö´Öë ³ÖæÂÖ�Ö �úÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ¸üÆüÖ… ˆÆüÖëÖê `×¿Ö¾Ö üÖ•Ö ³ÖæÂÖ�Ö` ŸÖ£ÖÖ `×¿Ö¾ÖÖ ²ÖÖ¾ÖÖß` ‡Ö �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê ¾Öß¸ü ¸üÃÖ ¯ÖÏ¬ÖÖÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ üÖ ´Öë †¯ÖÖÖ µÖÖê�Ö¤üÖÖ ×¤üµÖÖ… ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ ´Öë ¸üÖÂ™ÒüßµÖŸÖÖ �úÖ Ã¾Ö¸ü ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ºþ¯Ö ´Öë ×¾Öª´ÖÖÖ £ÖÖ…

8) ÖÖ¸üß-×“Ö¡Ö�Ö :-

¸üÖ•µÖÖ×ÁÖŸÖ ‡Ö ¤ü¸ü²ÖÖ¸üß �ú×¾ÖµÖÖë Öê ÖÖ¸üß �êú †Ó�Ö-¯ÖÏŸµÖÓ�Ö ŸÖ£ÖÖ �ú™üÖ�Ö �êú ×¾Ö»ÖÖÃÖÖŸ´Ö�ú, Óü�Öß»Öê, ³Ö›Íü�úß»Öê ×“Ö¡Ö ˆŸÖÖ ü�ú¸ü †¯ÖÖê ¸üÖ•ÖÖ �êú �ÖÆü¸êü ×¾ÖÂÖÖ¤ü (×Ö¸üÖ¿ÖÖ) �úÖê ¤æü¸ü �ú üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖŸÖ ×�úµÖÖ… ÖÖ üß �êú †Öê�ú ºþ¯ÖÖë - �ÖéÆü�Öß, •ÖÖÖß, ³Ö×�ÖÖß, ¿ÖÛŒŸÖ †Ö×¤ü ¯Ö¸ü ˆÖ�úß ¥üÛÂ™ü ÖÆüà ¯Ö›Íüß… ˆÆüÖëÖê ÃÖ¾ÖÔ¡Ö ÖÖ¸üß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ �ÖÆü¸üß †ÖÃÖÛŒŸÖ ¯ÖÏ¤üÙ¿ÖŸÖ �úß Æîü…

9) ×¾Ö×¾Ö¬Ö´Öã�Öß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ :-

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖÓÃ�éú×ŸÖ †Öî ü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ¯ÖãÖºþŸ£ÖÖÖ �úÖ �úÖ»Ö Æîü… ‡ÃÖ �úÖ»Ö ´Öë –ÖÖÖ-ÃÖÓ�ÖÏÆü �êú ºþ¯Ö ´Öë †Öê�ú ×¾ÖÂÖµÖÖë ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ‹êÃÖê �ÖÏÓ£Ö ×´Ö»ÖŸÖê Æïü, ×•ÖÖ´Öë •µÖÖê×ŸÖÂÖ, ÃÖÖ´Öã×¦ü�ú ¿ÖÖÃ¡Ö, ¸ü´Ö»Ö, �úÖ´Ö¿ÖÖÃ¡Ö, ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ, ¯ÖÖ�ú¿ÖÖÃ¡Ö, ÃÖã üÖ¯ÖÖÖ, ÃÖÓ�ÖßŸÖ, �ÖÖµÖÖ †Ö×¤ü �úÖ »Öê�ÖÖ Æîü…

10) •Öß¾ÖÖ-¤ü¿ÖÔÖ :-

¸üß×ŸÖ�úÖ¾µÖ �úß ÃÖ²ÖÃÖê ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö Æîü µÖ£ÖÖ£ÖÔ •Öß¾ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ �ÖÆü¸üß †×³Öºþ×“Ö… ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú �ú×¾Ö �úÖ ´Öã�µÖ ˆ§êü¿µÖ Æîü •Öß¾ÖÖ †Öî ü µÖÖî¾ÖÖ �êú ¾ÖÖÃŸÖ×¾Ö�ú †Öî ü ¸ü´Ö�ÖßµÖ Ã¾Öºþ¯Ö �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö �ú¸üÖÖ… •Öß¾ÖÖ �êú ÃÖÓŸÖã×»ÖŸÖ ¥üÛÂ™ü�úÖê�Ö �úÖ ‡ÃÖ´Öë ×ÖŸÖÖÓŸÖ †³ÖÖ¾Ö Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ‡ÃÖ �úÖ»Ö �êú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë •Öß¾ÖÖ-¤ü¿ÖÔÖ ×¤ü�ÖÖ‡Ô ÖÆüà ¤êüŸÖÖ…

------------------

×²ÖÆüÖ¸üß �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú µÖÖê�Ö¤üÖÖ

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú ¯ÖÏ Öã�Ö �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ×²ÖÆüÖ¸üß �úÖ �Ö�ÖÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü… ‡Ö�úÖ •Ö´Ö 1596 ‡ÃÖ¾Öà ´Öë �¾ÖÖ×»ÖµÖ¸ü ´Öë Æãü†Ö £ÖÖ… ‡Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö �êú¿Ö¾Ö¸üÖµÖ £ÖÖ… �êú¿Ö¾Ö¸üÖµÖ ×²ÖÆüÖ¸üß �êú •Ö´Ö �êú 7-8 ¾ÖÂÖÖí ²ÖÖ¤ü �¾ÖÖ×»ÖµÖ¸ü ”ûÖê›Íü�ú¸ü †Öê ü”ûÖ “Ö»Öê �ÖµÖê… ¾ÖÆüà ×²ÖÆüÖ üß Öê ØÆü¤üß �êú ÃÖã ÖÏ×ÃÖ¬¤ü �ú×¾Ö †Ö“ÖÖµÖÔ �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ ÃÖê �úÖ¾µÖ �úß ×¿Ö�ÖÖ �ÖÏÆü�Ö �úß… ¾Öê ¿ÖÆüÖ•ÖÆüÖÑ �êú �éú¯ÖÖ-¯ÖÖ¡Ö £Öê… •ÖÖê¬Ö¯Öã ü, ²ÖæÑ¤üß †Ö×¤ü †Öê�ú ×ÃÖµÖÖÃÖŸÖÖë ÃÖê ‡Æëü ¾Öé×¢Ö ×´Ö»ÖŸÖß £Öß… ‡ÆüÖëÖê †¯ÖÖß �úÖ¾µÖ ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ ÃÖê •ÖµÖ¯Öã ü �êú ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ •ÖµÖØÃÖÆü �úÖê ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ×�úµÖÖ… ×•ÖÖÃÖê ‡Æëü ¯ÖµÖÖÔ ŸÖ ¯Öã üÃ�úÖ ü †Öî ü �ÖÏÖ´Ö ×´Ö»ÖÖ… ˆÆëü ¸üÖ•Ö�ú×¾Ö ³Öß ²ÖÖÖµÖÖ �ÖµÖÖ… ¾ÖÆü ¸ü×ÃÖ�ú •Öß¾Ö £Öê… ‡Ö�úÖ Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö ×¾ÖÖÖê¤üß †Öî ü ¾µÖÓ�µÖ×¯ÖÏµÖ £ÖÖ… ÃÖÖ 1663 ´Öë ‡Ö�úÖ ×Ö¬ÖÖ Æãü†Ö…

×²ÖÆüÖ¸üß �êú �úÖ¾µÖ �úß µÖÆü ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ £Öß ×�ú ‡ÆüÖëÖê ´ÖãŒŸÖ�ú ¿Öî»Öß ´Öë �úÖ¾µÖ �úß ¸ü“ÖÖÖ �úß… ˆÖ�êú ÃÖ´ÖµÖ `ÃÖŸÖÃÖ‡Ô �úß ¯Ö Óü¯Ö¸üÖ “Ö»Öß †Ö ¸üÆüß £Öß… †ŸÖ: ‡ÆüÖëÖê ³Öß `ÃÖŸÖÃÖîµÖÖ` ÖÖ´Ö

38

�úß ü“ÖÖÖ ×»Ö�Öß… ×•ÖÃÖê `×²ÖÆüÖ¸üß ÃÖŸÖÃÖ‡Ô ³Öß �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×•ÖÃÖ´Öë ‡Ö�êú 713 ¤üÖêÆêü ÃÖÓ�ÖÏÆüßŸÖ Æîü… ‡Ö�úß µÖÆü ‹�ú´ÖÖ¡Ö ¸ü“ÖÖÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖß ÃÖŸÖÃÖ‡Ô ´Öë ‡ŸÖÖê ´ÖÖÙ´Ö�ú ¤üÖêÆêü ×»Ö�Öê Æîü ×�ú ‹êÃÖÖ »Ö�ÖŸÖÖ Æîü -

ÃÖŸÖÃÖîµÖÖ � êú ¤üÖêÆü¸êü •ÖÖê ÖÖ¾Ö�ú �êú ŸÖß¸ü… ¤êü�ÖÖ ´Öë ”ûÖê™êü »ÖÖ�ÖŸÖ ¯Ö ü ‘ÖÖ¾Ö �ú¸üŸÖ �ÖÓ³Öß¸ü…… �úÖ¾µÖ �êú ×»Ö‹ †¯Öê×�ÖŸÖ ÃÖ³Öß ×¾ÖÂÖµÖÖë �úÖ ¯ÖµÖÖÔ ŸÖ –ÖÖÖ ×²ÖÆüÖ¸üß �úÖê £ÖÖ… ‡Ö�úß

¸ü“ÖÖÖ ´Öë •µÖÖê×ŸÖÂÖ, �Ö×�ÖŸÖ �úß �ãú”û ²ÖÖŸÖë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú, ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ‹¾ÖÓ ¬ÖÖÙ´Ö�ú ²ÖÖŸÖÖë �úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ³Öß ×²ÖÆüÖ üß �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æîü… »ÖÖê�ú–ÖÖÖ ŸÖ£ÖÖ ¿ÖÖÃ¡Ö–ÖÖÖ �êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ‡Æëü �úÖ¾µÖ–ÖÖÖ ³Öß †“”ûÖ £ÖÖ… ´Öã�µÖŸÖ: ×²ÖÆüÖ¸üß �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü, ³ÖÛŒŸÖ ŸÖ£ÖÖ Öß×ŸÖ¯Ö¸ü�ú ¤üÖêÆêü ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖê Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×�ú ×²ÖÆüÖ¸üß �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ³ÖÛŒŸÖ, ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü †Öî ü Öß×ŸÖ �úß ×¡Ö¾Öê�Öß ¯ÖÏ¾ÖÖ×ÆüŸÖ Æãü‡Ô Æîü… ×²ÖÆüÖ üß �úß ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ :- ×²ÖÆüÖ¸üß �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ³ÖÛŒŸÖ-³ÖÖ¾ÖÖÖ �êú ¤ü¿ÖÔÖ ÆüÖêŸÖê Æîü… ‡Ö�êú †Ö¸üÖ¬µÖ �éúÂ�Ö †Öî ü ¸üÖ¬ÖÖ Æîü… ×•ÖÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ×�úµÖÖ Æîü… ¾Öê ¸üÖ¬ÖÖ ÃÖê µÖÆü ×Ö¾Öê¤üÖ �ú¸üŸÖê Æîü ×�ú ´Öê êü •Öß¾ÖÖ �úß •ÖÖê ´ÖãÃÖß²ÖŸÖë, ²ÖÖ¬ÖÖ‹Ñ Æî Óü ˆÆëü ¤æü¸ü �ú¸üÖê… ‡ÃÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë ‹�ú ¤üÖêÆüÖ ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö Ã¾Öºþ¯Ö ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ Æîü - ´Öê üß ³Ö¾Ö - ²ÖÖ¬ÖÖ Æü üÖî, ¸üÖ¬ÖÖ ÖÖ�Ö×¸ü ÃÖÖê‡Ô… •ÖÖ ŸÖÖ �úß —ÖÖ‡Õ ¯Ö¸ïü ÃµÖÖ´Öã Æü× üŸÖ-¤ãü×ŸÖ ÆüÖê‡Ô…… ¸üÖ¬ÖÖ †Öî ü �éúÂ�Ö �úß »Öß»ÖÖ†Öë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ³Öß ×²ÖÆüÖ¸üß Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ×�úµÖÖ Æîü… ¸üÖ¬ÖÖ �úÖê �éúÂ�Ö �úß ²ÖÖÑÃÖã üß ÃÖÖîŸÖÖ �úß ŸÖ¸üÆü »Ö�ÖŸÖß Æîü… ¾Öê Æü´Öê¿ÖÖ ²ÖÖÑÃÖã üß ²Ö•ÖÖŸÖê ¸üÆüŸÖê Æïü… ×•ÖÃÖ�êú �úÖ¸ü�Ö ¸üÖ¬ÖÖ �úÖê �éúÂ�Ö ÃÖê ²ÖÖŸÖ“ÖßŸÖ �ú¸üÖê �úÖ ´ÖÖî�úÖ ÖÆüà ×´Ö»Ö ¯ÖÖŸÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ üÖ¬ÖÖ ²ÖÖÑÃÖã üß �úÖê †¯ÖÖß ¯Ößšü ¯Öß”êû ×”û ÖÖ »ÖêŸÖß Æîü… •Ö²Ö �éúÂ�Ö ˆÃÖê ²ÖÖÑÃÖã üß ´ÖÖÓ�ÖŸÖê Æîü ŸÖ²Ö üÖ¬ÖÖ ²ÖÖÑÃÖã üß ¤êüÖê ÃÖê ‡Ö�úÖ ü �ú ü ¤êüŸÖß Æîü - ²ÖŸÖ¸üÃÖ »ÖÖ»Ö“Ö »ÖÖ»Ö �úß, ´Öã ü»Öß ¬Ö¸üß »Öã�úÖµÖ… ÃÖÖïÆü �ú îü, ³ÖÖïÆüÖ ÆÑüÃÖî, ¤êüÖ �úÆîü Ö×™ü •ÖÖµÖü…… ×²ÖÆüÖ üß �úß ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-³ÖÖ¾ÖÖÖ :- ×²ÖÆüÖ¸üß ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �êú �ú×¾Ö Æîü… ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-¾Ö�ÖÔÖ ˆÖ�úÖ ×¯ÖÏµÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¸üÆüÖ Æîü… ‡ÆüÖëÖê ºþ¯Ö-¾Ö�ÖÔÖ ¯Ö¸ü †×¬Ö�ú ¬µÖÖÖ ×¤üµÖÖ Æîü… Ö�Ö-×¿Ö�Ö ¾Ö�ÖÔÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ‡ÆüÖëÖê •µÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ¤üÖêÆêü Öê¡ÖÖë ¯Ö¸ü ×»Ö�Öë ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖ�êú †Öê�ú ¾µÖÖ¯ÖÖ ü ×¤ü�ÖÖ‹Ñ… •ÖîÃÖê-ÖîÖÖë �úÖ ÃÖÓ“ÖÖ ü, ²Öê¬Ö�úŸÖÖ, “ÖÓ“Ö»ÖŸÖÖ, ×¾Ö¿ÖÖ»ÖŸÖÖ †Ö×¤ü Öê¡ÖÖë �êú ¾Ö�ÖÔÖ ´Öë ¾Öê ‡ŸÖÖê ×Ö¯Öã�Ö Æîü ×�ú ˆÆëü ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ `Öê¡Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖ–Ö` (Eye Specialist) �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ˆÖ�úÖ ‹�ú ¤üÖêÆüÖ �úÖ±úß »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ Æîü - �úÆüŸÖ, Ö™üüŸÖ, ¸üß—ÖŸÖ, ×�Ö—ÖŸÖ, ×´Ö»ÖŸÖ, ×�Ö»ÖŸÖ, »Ö×•ÖµÖÖŸÖ… ³Ö êü ³ÖÖîÖ ´Öë �ú¸üŸÖ Æïü, ÖîÖÖã ÆüßÓ ÃÖ²Ö ²ÖÖŸÖ…… †£ÖÖÔŸÖË ÖÖµÖ�ú †Öî ü ÖÖ×µÖ�úÖ »ÖÖê�ÖÖë ÃÖê ³Ö¸êü Æãü‹ ³Ö¾ÖÖ ´Öë †¯ÖÖê ×¤ü»Ö �úß ²ÖÖŸÖÖë �úÖê †ÖÑ�ÖÖë �êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê Æüß ¾µÖŒŸÖ �ú¸ü ¸üÆêü Æïü… ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ´Öã�Ö �úß ÃÖãÓ¤ü¸üŸÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ³Öß ×²ÖÆüÖ¸üß Öê ´ÖÖÙ´Ö�úŸÖÖ ÃÖê ×�úµÖÖ Æîü… †×ŸÖ¿ÖµÖÖêÛŒŸÖ †»ÖÓ�úÖ¸ü �úÖ µÖÆü ¤üÖêÆüÖ ˆŸ�éúÂ™ü ˆ¤üÖÆü ü�Ö Æîü… ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ´Öã�Ö �úß ÃÖãÓ¤ü¸üŸÖÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú¸üŸÖê Æãü‹ ¾Öê ×»Ö�ÖŸÖê Æïü -

39

¯Ö¡ÖÖØÆü ×ŸÖ×£Ö ¯ÖÖ‡µÖŸÖ ¾ÖÖ ‘Ö ü �êú “ÖÆæü ¯ÖÖÃÖ… ×ÖŸÖË ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖæÖÖê ¸üÆêü †ÖÖÖ †Öê Ö ˆ•ÖÖÃÖ…… †£ÖÖÔŸÖË �ú×¾Ö �úÆüŸÖê Æîü ×�ú ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ‘Ö¸ü �êú ¯ÖÖÃÖ µÖ×¤ü Æü´Öë ×ŸÖ×£Ö �úÖ ¯ÖŸÖÖ »Ö�ÖÖÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê ¯ÖÓ“ÖÖ�Ö ¤êü�ÖÖÖ •Öºþ¸üß Æîü, ŒµÖÖë×�ú ÖÖ×µÖ�úÖ ´Öã�Ö Æü´Öê¿ÖÖ ¯ÖæÙ�Ö´ÖÖ �êú “ÖÖÑ¤ü �úß ŸÖ¸üÆü ×�Ö»ÖÖ ¸üÆüŸÖÖ… ×•ÖÃÖÃÖê ‹êÃÖÖ »Ö�ÖŸÖÖ Æîü ×�ú Æü´Öê¿ÖÖ ¯ÖæÙ�Ö´ÖÖ Æüß Æîü… ×²ÖÆüÖ¸üß Öê ×•ÖŸÖÖÖ ÃÖÓµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ Æîü, ˆŸÖÖß Æüß ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ˆÆüÖëÖê ×¾ÖµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ÖÆüà ×�úµÖÖ Æîü… Ø�úŸÖã ×±ú¸ü ³Öß ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ ´Öë ×¾ÖµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úß ”û™üÖ ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ˆÆüÖëÖê ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ×¾Ö¸üÆü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ †×ŸÖ¿ÖµÖÖêÛŒŸÖ¯Öæ�ÖÔ œÓü�Ö ÃÖê ×�úµÖÖ Æîü… ×²ÖÆüÖ¸üß �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ×¾Ö¸üÆü ´Öë ‡ŸÖÖß ŸÖ¯ŸÖ Æîü ×�ú ˆÃÖê ¿ÖÖÓŸÖ �ú¸üÖê �êú ×»Ö‹ ˆÃÖ�êú ×ÃÖ¸ü ¯Ö¸ü �Öã»ÖÖ²Ö •Ö»Ö ›üÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü, Ø�úŸÖã ¾ÖÆü ×ÃÖ ü ŸÖ�ú ¯ÖÆãÑü“ÖŸÖÖ Æüß ÖÆüà, ²Öß“Ö ´Öë Æüß ¾ÖÆü ²ÖÖÂ¯Ö ²ÖÖ�ú ü ˆ›Íü •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆÃÖ ÖÖ×µÖ�úÖ �úß ÃÖ×�ÖµÖÖë �ê ÃÖÖ£Ö µÖÆü ¯Ö¸êü¿ÖÖÖß Æîü ×�ú µÖ×¤ü ˆÆëü †¯ÖÖß ÃÖ�Öß ÃÖê ²ÖÖŸÖ �ú¸üÖß ÆüÖê ŸÖÖê ×�Ö»Öß “ÖÖ¤ü¸ü �úÖ ÃÖÆüÖ¸üÖ »ÖêÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… ×²ÖÆüÖ¸üß Öê �Ö×�ÖŸÖ �êú ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ³Öß †¯ÖÖê ³ÖÖ¾ÖÖë �úÖê ¾µÖŒŸÖ �ú¸üÖê �êú ×»Ö‹ ×�úµÖÖ Æîü… �Ö×�ÖŸÖ �úÖ ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ Æîü ×�ú †Ó�ú ¯Ö¸ü ‹�ú ¿ÖæµÖ †Öî ü “ÖœÍüÖ ¤êüÖê ÃÖê ˆÃÖ�úÖ ´Öæ»µÖ ¤üÃÖ �ÖãÖÖ †×¬Ö�ú ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×²ÖÆüÖ¸üß Öê ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ÃÖÖï¤üµÖÔ ´Öë ‹�ú ¿ÖæµÖ (Ø²Ö¤üß) ²ÖœÍüÖ�ú¸ü ˆÃÖê †�Ö×�ÖŸÖ �ú¸ü ×¤üµÖÖ Æîü - �úÆüŸÖê ÃÖ²Öî, ²Öë¤üß ×¤üµÖï, †ÖÑ�ãú ¤üÃÖ�ÖãÖß ÆüÖêŸÖã… ×ŸÖµÖ ×»Ö»ÖÖ¸ü ²Öë¤üß ×¤üµÖï, †×�Ö×ÖŸÖã ²ÖœÍüŸÖã ˆ¤üÖêŸÖã…… ×ÖÂ�úÂÖÔŸÖ: Æü´Ö �úÆü ÃÖ�úŸÖê Æîü ×�ú ×²ÖÆüÖ üß �úÖ ÃÖ´ÖÃŸÖ •Öß¾ÖÖ �úÖ¾µÖ �úß ÃÖÖ¬ÖÖÖ ´Öë Æüß ¾µÖŸÖßŸÖ Æãü†Ö… ¯Ö×¸ü�ÖÖ´ÖŸÖ: ˆÖ�úÖ ‹�ú-‹�ú ¤üÖêÆüÖ ´Ö´ÖÔÃ¯Ö¿Öá Æîü… Æü´ÖÖ¸êü ÃÖÖ´ÖÖê ÃÖÖï¤üµÖÔ ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏê´Ö-�Îúß›ÍüÖ �úß †Öê�ú —ÖÖÑ×�úµÖÖÑ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ �ú¸üŸÖÖ Æîü… ×²ÖÆüÖ üß Öê †¯ÖÖß ¯ÖîÖß ¥üÛÂ™ü ÃÖê •ÖÖê •Öß¾ÖÖ �úß †Öã³Öæ×ŸÖµÖÖÑ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß £Öà, ¾Öê Æüß ˆÖ�êú ¤üÖêÆüÖë ´Öë ÃÖÖ�úÖ¸ü ÆüÖê ˆšüß Æîü…

------------------ ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú µÖÖê�Ö¤üÖÖ

¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖ Ã£ÖÖÖ ×¾Ö×¿ÖÂ™ü Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú •Öß¾ÖÖ-¾Öé¢Ö �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öëê ³Öß ²ÖÆãüŸÖ ×¾Ö¾ÖÖ¤ü Æîü… †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úß •Ö´Ö×ŸÖ×£Ö ÃÖÖ 1663 �êú †ÖÃÖ¯ÖÖÃÖ ´ÖÖÖß Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü •ÖÖ×ŸÖ ÃÖê �úÖµÖÃ£Ö £Öê… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü ´Öã�Ö»Ö ²ÖÖ¤ü¿ÖÖÆü ´ÖãÆü ´Ö¤ü ¿ÖÖÆü �êú ´Öß ü ´ÖÓã¿Öß £Öê… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü ³Öß ¤ü¸ü²ÖÖ¸üß �ú×¾Ö £Öê… ˆÆüÖëÖê ³Öß †¯ÖÖê ¸üÖ•ÖÖ†Öë �úß ÃŸÖã×ŸÖ †Öî ü ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ �úß Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü `ÃÖã•ÖÖÖ` ÖÖ´Ö�ú ¾Öê¿µÖÖ ÃÖê ¯ÖÏê Ö �ú¸üŸÖê £Öê… ¤ü ü²ÖÖ ü �êú �ãú”û »ÖÖê�Ö ‘ÖÖÖÖÓ¤ü †Öî ü ÃÖã•ÖÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ «êüÂÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ ¸ü�ÖŸÖê £Öê… ‹�ú ×¤üÖ ²ÖÖ¤ü¿ÖÖÆü Öê ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖê �ÖÖÖê �êú ×»Ö‹ �úÆüÖ, Ø�úŸÖã ‘ÖÖÖÖÓ¤ü Öê ˆÃÖ�úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ×�úµÖÖ… �ãú”û »ÖÖê�ÖÖë Öê ²ÖÖ¤ü¿ÖÖÆü ÃÖê �úÆüÖ ×�ú ÃÖã•ÖÖÖ �êú �úÆüÖê ¯Ö¸ü ‘ÖÖÖÖÓ¤ü †¾Ö¿µÖ �ÖÖ ÃÖ�úŸÖê Æîü… ÃÖã•ÖÖÖ �êú �úÆüÖê ¯Ö¸ü ˆÆüÖëÖê ¤ü ü²ÖÖ ü ´Öë �ãú”û ¯Ö¤üÖë �úÖê �ÖÖ�ú¸ü ˆÃÖ´Öë ²ÖÖ¤ü¿ÖÖÆü �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ³Öß �úß… ÃÖ³Öß ¤ü¸ü²ÖÖ¸üß ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú ¯Ö¤üÖë �úÖê ÃÖãÖ�ú ü ¯ÖÏÃÖ®Ö Æãü‹…

¤ü ü²ÖÖ ü ´Öë �ÖÖŸÖê ÃÖ´ÖµÖ ‘ÖÖÖÖÓ¤ü Öê ²ÖÖ¤ü¿ÖÖÆü �úß ŸÖ ü±ú ¯Ößšü �úß, ×•ÖÃÖ�êú �úÖ¸ü�Ö ˆÆëü �ÎúÖê¬Ö †Ö �ÖµÖÖ… ¤ü¸ü²ÖÖ¸ü �êú »ÖÖê�ÖÖë �êú �úÖ¸ü�Ö ²ÖÖ¤ü¿ÖÖÆü �úÖê ‘ÖÖÖÖÓ¤ü †Öî ü ÃÖã•ÖÖÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖë �êú ²ÖÖ êü ´Öë ¯ÖŸÖÖ “Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ×•ÖÃÖ�êú �úÖ ü�Ö ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖ ´ÖÖ †ŸµÖÓŸÖ ¾µÖÖ�ãú»Ö ÆüÖê ˆšüÖ… ˆÆëü ¾Öî üÖ�µÖ †Ö �ÖµÖÖ…

40

¾ÖéÓ¤üÖ¾ÖÖ •ÖÖ�ú ü ˆÆüÖëÖê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ-ÃÖé•ÖÖ �ú¸üÖÖ ¿Öãºþ �ú ü ×¤üµÖÖ… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú ×Ö¬ÖÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×�ú ÃÖÖ 1716 ´Öë ÖÖ×¤ü¸ü¿ÖÖÆü �êú ×ÃÖ¯ÖÖ×ÆüµÖÖë Öê ˆÆëü ‘Öê ü ×»ÖµÖÖ †Öî ü `•ÖÍ ü •ÖÍ¸ü` †£ÖÖÔŸÖ ¯ÖîÃÖÖ-ÃÖÖêÖÖ ´ÖÖÑ�ÖÖ… ‡ÃÖ ¯Ö¸ü ‘ÖÖÖÖÓ¤ü Öê •ÖÌ ü �úÖ †£ÖÔ ¬Öæ»Ö ×»ÖµÖÖ †Öî ü ˆÆüÖëÖê •ÖÌ ü ¿Ö²¤ü �úÖê ˆ»Ö™ü�ú ü ` ü•Ö ¸ü•Ö` �úÆü�ú ü ×´Ö¼üß �úß ¬Öæ»Ö ˆÖ ¯Ö¸ü ±ëú�ú ¤üß… ×ÃÖ¯ÖÖ×ÆüµÖÖë Öê �ÎúÖê¬Ö ´Öë †Ö�ú¸ü ˆÖ�úÖ ÆüÖ£Ö �úÖ™ü ×¤üµÖÖ, ×•ÖÃÖ�êú �úÖ¸ü�Ö ˆÖ�úÖ ×Ö¬ÖÖ Æãü†Ö…

‘ÖÖÖÖÓ¤ü «üÖ¸üÖ ×»Ö�Öß 5 ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü Æîü : 1) ÃÖã•ÖÖÖ ÃÖÖ�Ö ü, 2) ×¾Ö¸üÆü-»Öß»ÖÖ, 3) �úÖê�ú-ÃÖÖ¸ü, 4) ¸üÃÖ-� êú×»Ö¾Ö»»Öß ŸÖ£ÖÖ 5) �éú¯ÖÖ�úÖÓ›ü… ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ¯Öî¤üÖ ÆüÖê�ú¸ü ³Öß ‡ÆüÖëÖê †¯ÖÖÖ ¬µÖÖÖ †»ÖÓ�úÖ¸ü, ”Óû¤ü, ÖÖ×µÖ�úÖ ³Öê¤ü, ¸üÃÖ-×Öºþ¯Ö�Ö †Ö×¤ü ¯Ö¸ü ÖÆüà ×¤üµÖÖ… ‡ÆüÖëÖê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë `¯ÖÏê Ö �úß ¯Öß¸ü �úÖê ¾ÖÖ�Öß ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü Öê †¯ÖÖß �ú×¾ÖŸÖÖ†Öë ´Öë ²Ö¸üÖ²Ö¸ü `ÃÖã•ÖÖÖ` �úÖê ÃÖÓ²ÖÖê×¬ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü, ×•ÖÆëü ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ´Öë ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ×»Ö‹ †Öî ü ³ÖÛŒŸÖ³ÖÖ¾Ö ´ÖêÓ ³Ö�Ö¾ÖÖÖ �éúÂ�Ö �êú ×»Ö‹ ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ´ÖÖÖÖÖ “ÖÖ×Æü‹…

‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú �úÖ¾µÖ �úÖê ÃÖ´Ö—ÖÖê �êú ×»Ö‹ ¾µÖÛŒŸÖ �úÖ ÃÖÇü¤üµÖ ÆüÖêÖÖ •Öºþ¸üß Æîü… ŒµÖÖë×�ú ×•ÖÃÖ ¾µÖÛŒŸÖ Öê ¯ÖÏê Ö �úÖ †Öã³Ö¾Ö ÖÆüà ×�úµÖÖ, ¾ÖÆü ‡ÃÖ ´ÖÖ�ÖÔ ¯Ö¸ü “Ö»ÖÖê¾ÖÖ»Öê ¾µÖÛŒŸÖ �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ �úÖê �îúÃÖê ´ÖÖ ÃÖê Ã¾Öß�úÖ¸ü �ú¸ü ÃÖ�úŸÖÖ Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖ `ÃÖã•ÖÖÖ ¯ÖÏê Ö` †»ÖÖî×�ú�ú Æîü… ˆÖ�êú ¯ÖÏê Ö �úß üß×ŸÖ ×¾Ö×“Ö¡Ö Æîü… ˆÖ�úÖ ¯ÖÏê Ö ÃÖß¬ÖÖ-ÃÖ¸ü»Ö Æîü… ˆÖ�úÖ ×¯ÖÏµÖ “ÖÖÆêü •ÖîÃÖÖ ³Öß ¾µÖ¾ÖÆüÖ ü ¸ü�Öë, ¯Ö ü ¾Öê ŸÖÖê ÃÖŸÖŸÖ ˆÃÖ�úß “ÖÖÆüŸÖ ¸ü�ÖŸÖê Æîü… ¾Öê †¯ÖÖß ×¯ÖÏµÖ ÃÖã•ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¾µÖÓ�µÖ ³Öß �ú¸üŸÖê Æîü… ¯ÖÏê Ö �êú Ã¾Öºþ¯Ö �úÖê ÃÖ´Ö—ÖÖÖê ¾ÖÖ»ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úß ÛÃ£Ö×ŸÖ �úÖê Ã¯ÖÂ™ü �ú¸üÖê¾ÖÖ»ÖÖ ‹�ú ”Óû¤ü ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ Æîü -

ŸÖã Ö �úÖîÖ ÃÖß ¯ÖÖ™üß ¯ÖœÍêü ÆüÖê »Ö»ÖÖ, ´ÖÖ »ÖêÆãü ¯Öî ¤êüÆãü ”û™üÖÑ�ú ÖÆüà… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ´Ö¬Öã ü ˆÛŒŸÖµÖÖë �úß �ú´Öß ÖÆüà Æîü… ˆÖ�úÖ �úÖ¾µÖ ×¾Ö¸üÆü �úÖ

ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �úÖ¾µÖ Æîü… ˆÖ�úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë �úß ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Íüß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ µÖÆü Æîü ×�ú µÖê ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �úß ¯Ö×¸ü¯ÖÖ™üß ¯Ö¸ü ÖÆüà ¸ü“Öß �ÖµÖß… ˆÖ�úÖ †¯ÖÖÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö `¸üß×ŸÖ´ÖãŒŸÖ` ´ÖÖ�ÖÔ Æîü… †Ö»ÖÖê“Ö�úÖë Öê ³Öß ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úß ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ �úß Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖ �úÖ¾µÖ ×¾Ö¾ÖÖ¤ü �úÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¸üÆüÖ Æîü… †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ˆÆëü `¿ÖéÓ�ÖÖ× ü�ú �ú×¾Ö` ´ÖÖÖÖ Æîü… ‡Ö�úÖ ×¾Ö¾Öê“ÖÖ ˆÆüÖëÖê ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú ±ãú™ü�ú¸ü �ú×¾ÖµÖÖë �êú ÃÖÖ£Ö ×�úµÖÖ Æîü… Æü•ÖÖ¸üß¯ÖÏÃÖÖ¤ü ×«ü¾Öê¤üß Öê ˆÖ�úß �Ö�ÖÖÖ ³ÖŒŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ³Öß �úß Æîü… ˆÖ�úÖ ×¾Ö¾Öê“ÖÖ `�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ` �êú ÃÖÖ£Ö ×�úµÖÖ Æîü… �ãú”û ×¾Ö«üÖÖÖë �úß µÖÆü ¬ÖÖ¸ü�ÖÖ Æîü ×�ú ‘ÖÖÖÖÓ¤ü ´Öæ»ÖŸÖ: ³ÖÛŒŸÖ-¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾Ö £Öê †Öî ü †¯ÖÖß ¯ÖÏê×´Ö�úÖ ÃÖã•ÖÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ˆÆüÖëÖê †¯ÖÖê †Ö¸üÖ¬µÖ ÁÖß�éúÂ�Ö �êú ×»Ö‹ Æüß ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ×�úµÖÖ Æîü… ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú �úÖ¾µÖ �úß ´Öæ»Ö ¯ÖÏê ü�ÖÖ ˆÖ�úß ¯ÖÏê×´Ö�úÖ ÃÖã•ÖÖÖ Æüß ¸üÆüß Æîü… •Öß¾ÖÖ �êú †Ó×ŸÖ´Ö �Ö�ÖÖë ŸÖ�ú ¾Öê ˆÃÖ�êú ×¾Ö¸üÆü ´Öë ŸÖ›Íü¯ÖŸÖê üÆêü… ‡ÃÖß �úÖ ü�Ö ˆÖ�úÖ ÃÖÓ Öæ�ÖÔ �úÖ¾µÖ ÃÖã•ÖÖÖ �úÖê Æüß ÃÖ´ÖÙ¯ÖŸÖ ¸üÆüÖ Æîü…

‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úß ¸ü“ÖÖÖ†Öë ÃÖê µÖÆü Ã¯ÖÂ™ü ÆüÖ êŸÖÖ Æîü ×�ú ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ ´Öë `�éúÂ�Ö-³ÖÛŒŸÖ` ×¾Öª´ÖÖÖ £Öß… ˆÖ�êú �ÖÏÓ£ÖÖë ´Öë �éúÂ�Ö �úß »Öß»ÖÖ‹Ñ, ²ÖÎ•Ö-³Öæ×´Ö †Ö×¤ü �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ˆÆëü �éúÂ�Ö-³ÖŒŸÖ ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… •ÖÆüÖÑ ŸÖ�ú ÃÖã•ÖÖÖ �úÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Æîü, µÖÆü ÃÖŸµÖ Æîü ×�ú ÃÖã•ÖÖÖ �úß µÖÖ¤ëü ˆÖ�êú •Öß¾ÖÖ �úÖ †Ó�Ö ²ÖÖ �ÖµÖß £Öß… ²ÖÖ¤ü ´Öë ˆÃÖ�úÖ Ã£ÖÖÖ �éúÂ�Ö �úß ³ÖÛŒŸÖ Öê ×»ÖµÖÖ Æîü…

‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú �úÖ¾µÖ �úß µÖÆü ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ ¸üÆüß Æîü ×�ú ˆÃÖ´Öë ÃÖ¾ÖÔ¡Ö ³ÖÖ¾Ö¯Ö�Ö Æüß ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê ²ÖÖÊ-¾Ö�ÖÔÖ �úß †¯Öê�ÖÖ †ÖÓŸÖ×¸ü�ú ³ÖÖ¾ÖÖÖ†Öë �úÖê Æüß †×¬Ö�ú ´ÖÆü¢¾Ö ×¤üµÖÖ Æîü… ºþ¯Ö-ÃÖÖï¤üµÖÔ �êú ×“Ö¡Ö�Ö ´Öë ³Öß ˆÆüÖëÖê ÖÖ¸üß �êú Ã£Öæ»Ö †Ó�ÖÖë �êú ²ÖÖÊ ×“Ö¡Ö�Ö ¯Ö¸ü ²Ö»Ö Ö ¤êü�ú¸ü ˆÃÖ�úß †ÖÓŸÖ×¸ü�ú †¾ÖÃ£ÖÖ �úÖê ´ÖÆü¢¾Ö ×¤üµÖÖ Æîü… •ÖîÃÖê- ˆÃÖ�úß ´ÖãÃ�úÖÖ, »Ö••ÖÖ †Ö×¤ü ÃÖæ�´Ö ÃÖÖï¤üµÖÔ �úÖ

41

†Ó�úÖ ×�úµÖÖ Æîü… ³ÖÖÂÖÖ-ÃÖÖï¤üµÖÔ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö Öê ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �úÖê ØÆü¤üß �úÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ú×¾Ö ´ÖÖÖÖ Æîü…

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú µÖÖê�Ö¤üÖÖ

†Ö“ÖÖµÖÔ �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ‹�ú ‹êÃÖê ÁÖêÂšü �ú×¾Ö Æïü ×�ú ×•ÖÖ�úÖ •Ö´Ö ŸÖÖê ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö ´Öë Æãü†Ö £ÖÖ, Ø�úŸÖã ü“ÖÖÖ†Öë �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ‡Ö�úß �Ö�ÖÖÖ ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ �úß •ÖÖŸÖß Æîü… ‹�ú ¯ÖÏ�úÖ¸ü ÃÖê �êú¿Ö¾Ö �úÖê ØÆü¤üß �êú ¸üß×ŸÖ�úÖ¾µÖ �úÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö �ú×¾Ö †Öî ü †Ö“ÖÖµÖÔ ´ÖÖÖÖ •ÖÖÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ‡ÆüÖëÖê ¸üÃÖ ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ �úß †¾ÖÆêü»ÖÖÖ �ú¸ü ØÆü¤üß �úÖ¾µÖ ´Öë †»ÖÓ�úÖ¸ü-×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ �úß Ã£ÖÖ¯ÖÖÖ �ú üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖÃÖ ×�úµÖÖ… ‡ÃÖß �úÖ¸ü�Ö ‡Æëü `†»ÖÓ�úÖ¸ü¾ÖÖ¤üß` �ú×¾Ö ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úÖ •Ö´Ö †Öê ü”ûÖ Ö�Ö¸ü �êú ‹�ú ÃÖÖÖŸÖÖ ²ÖÎÖÉ�Ö ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü ´Öë ×¾Ö. ÃÖÓ. 1612 ´Öë Æãü†Ö £ÖÖ… ‡Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ¯ÖÓ. �úÖ¿ÖßÖÖ£Ö ×´ÖÁÖ £ÖÖ… ¸üÖ•ÖÖ ´Ö¬Öã�ú¸ü¿ÖÖÆü ˆÖ�êú ×¯ÖŸÖÖ �úÖ¿ÖßÖÖ£Ö �úÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö¤ü¸ü-ÃÖ´´ÖÖÖ �ú¸üŸÖê £Öê… Ã¾ÖµÖÓ �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ üÖ•ÖÖ ‡Ó¦ü×•ÖŸÖØÃÖÆü �êú ¤ü ü²ÖÖ ü ´Öë ¸üÆüŸÖê £Öê… ¸üÖ•ÖÖ ÃÖÖÆü²Ö �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úÖê †¯ÖÖÖ �Öãºþ ´ÖÖÖŸÖê £Öê… ‡Ó¦ü×•ÖŸÖØÃÖÆü Öê ‡Æëü ³Öë™ü Ã¾Öºþ¯Ö 21 �ÖÖÑ¾Ö ×¤ü‹ £Öê… �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ ÃÖÓÃ�éúŸÖ �êú ×¾Ö«üÖÖ £Öê… ¯Ö¸ÓüŸÖã ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ �úÖ µÖã�Ö ÃÖÓÃ�éúŸÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ´ÖÖÖ �úÖ µÖã�Ö ÖÆüà £ÖÖ… ‡ÃÖß×»Ö‹ ˆÆüÖëÖê •ÖÖ-ºþ×“Ö �úÖê •ÖÖÖ�ú ü ÃÖÓÃ�éúŸÖ �êú Ã£ÖÖÖ ¯Ö¸ü ØÆü¤üß �úÖê †¯ÖÖÖµÖÖ…

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ Ã¾ÖÖ×³Ö´ÖÖÖß, �ÖÓ³Öß¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü�ú ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö«üÖÖ ²ÖÎÖÉ�Ö £Öê… ‡Ó¦ü•ÖßŸÖ �úß ˆÖ¯Ö¸ü ×¾Ö¿ÖêÂÖ �éú¯ÖÖ £Öß… µÖ×¤ü ¾Öê “ÖÖÆüŸÖê ŸÖÖê ˆÆëü ¬ÖÖ �úß �Öæ²Ö ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÆüÖê ÃÖ�úŸÖß £Öß… »Öê×�úÖ ‡ÃÖ †Öê ü ˆÆüÖëÖê ¬µÖÖÖ ÖÆüà ×¤üµÖÖ… ¸üÖ´Ö ˆÖ�êú ‡Â™ü ¤êü¾ÖŸÖÖ £Öê… ¾Öê ¸üÖ´Ö �êú ³ÖŒŸÖ £Öê… ¯Ö ÓüŸÖã ˆÖ�úß ³ÖÛŒŸÖ ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ �úß ³ÖÛŒŸÖ •ÖîÃÖß ÖÆüà £Öß… ˆÖ�úß ´ÖéŸµÖã ×¾Ö. ÃÖÓ. 1682 �êú »Ö�Ö³Ö�Ö ´ÖÖÖß •ÖÖŸÖß Æîü… �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úß 9 ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ´ÖÖÖß •ÖÖŸÖß Æîü… ×•ÖÖ�êú ÖÖ´Ö ‡ÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü Æïü : 1) ¸ü×ÃÖ�ú×¯ÖÏµÖÖ, 2) �ú×¾Ö×¯ÖÏµÖÖ, 3) Ö�Ö×¿Ö�Ö, 4) ”Óû¤ü-´ÖÖ»ÖÖ, 5) ¸üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ, 6) ¾Öß üØÃÖÆü¤êü¾Ö “Ö× üŸÖ, 7) ¸üŸÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß, 8) ×¾Ö–ÖÖÖ-�ÖßŸÖÖ ‹¾ÖÓ 9) •ÖÆüÖÑ�Öß¸ü-•ÖÃÖ“ÖÓ×¦ü�úÖ… ‡Ö´Öë ¯ÖÏ£Ö´Ö “ÖÖ¸ü �ÖÏÓ£Ö �úÖ¾µÖ-¿ÖÖÃ¡Ö ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ Æïü… `¸üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ Æîü, ×•ÖÃÖ´Öë üÖ´Ö �êú “Ö× ü¡Ö �úÖ �ÖÖÖ `¾ÖÖ»´Öß×�ú ¸üÖ´ÖÖµÖ�Ö` �êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… `¾Öß¸üØÃÖÆü¤êü¾Ö “Ö×¸üŸÖ`, ` üŸÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß` ŸÖ£ÖÖ `•ÖÆüÖÑ�Öß¸ü-•ÖÃÖ“ÖÓ×¦ü�úÖ` ÖÖ´Ö�ú �ÖÏÓ£ÖÖë ´Öë ˆÖ-ˆÖ ÖÖ´ÖÖë ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ¸üÖ•ÖÖ-´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ†Öë �úß ¾Öß ü-�ÖÖ£ÖÖ‹Ñ ‹¾ÖÓ µÖ¿ÖÖê�ÖÖÖ †Ó×�úŸÖ Æîü… `×¾Ö–ÖÖÖ �ÖßŸÖÖ` ‹�ú †Ö¬µÖÖÛŸ´Ö�ú �ÖÏÓ£Ö Æîü…

` üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` µÖÆü �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úß ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü ü“ÖÖÖ Æîü… ‡ÃÖ�úÖ ´Öæ»Ö ÖÖ´Ö `¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü “ÖÓ×¦ü�úÖ` Æîü… µÖÆü ¸üÖ´Ö-�ú£ÖÖ ¯Ö¸ü †Ö¬ÖÖ× üŸÖ ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ Æîü… µÖÆü �ÖÏÓ£Ö 39 ¯ÖÏ�úÖ¿ÖÖë (ÃÖ�ÖÔ) ´Öë �ú£ÖÖÃÖæ“Öß ÃÖ×ÆüŸÖ 1717 ”Óû¤üÖë ´Öë ¯Öæ üÖ Æãü†Ö… µÖª×¯Ö ‡ÃÖ´Öë ÃÖã ÖÏ×ÃÖ¬¤ü ¸üÖ´Ö-�ú£ÖÖ ¾ÖÙ�ÖŸÖ Æîü, »Öê×�úÖ µÖÆü �úÖ¾µÖ �úÖ �ÖÏÓ£Ö Æîü, ³ÖÛŒŸÖ �úÖ ÖÆüà… �êú¿Ö¾Ö ×Ö´²ÖÖ�Ôú ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ´Öë ¤üß×�ÖŸÖ ÆüÖêÖê �êú ÖÖŸÖê üÖ¬ÖÖ�éúÂ�Ö �êú ˆ¯ÖÖÃÖ�ú £Öê, üÖ´Ö �êú ÖÆüà… `¸üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` ´Öë �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ ¿ÖéÓ�ÖÖ ü ¸üÃÖ ÃÖê ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �úß †Öê ü ´Öã›Íêü Æîü…

‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö �úÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö †Ö×¤ü �ú×¾Ö ¾ÖÖ»´Öß×�ú �êú `¸üÖ´ÖÖµÖ�Ö` �êú †Ö¬ÖÖ ü ¯Ö ü Æãü†Ö, •ÖÖê �úÖ¾µÖ �úÖ �ÖÏÓ£Ö Æîü… µÖÆü †Öî ü ²ÖÖŸÖ Æîü ×�ú ˆÆüÖëÖê ¸üÖ´Ö �úÖê †¾ÖŸÖÖ¸üß ¯ÖãºþÂÖ ´ÖÖÖÖ Æîü… ˆÖ�êú ³ÖÛŒŸÖ-¯Ö£Ö ¯Ö¸ü “Ö»Öê †ÖÖê �úÖ ¯Ö×¸ü�ÖÖ´Ö µÖÆü Æãü†Ö Æîü ×�ú ˆÆüÖëÖê Ã£ÖÖÖ-Ã£ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¸üÖ´Ö «üÖ¸üÖ ˆ¯Ö¤êü¿Ö ×¤ü»ÖÖµÖê Æïü… †ŸÖ: `´ÖÖÖÃÖ` �úß ŸÖ üÆü `¸üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` ´Öë ˆ¯Ö¤êü¿ÖÖŸ´Ö�ú †Ó¿Ö †×¬Ö�ú ÆüÖê �ÖµÖÖ Æîü, ×•ÖÃÖÃÖê ˆÃÖ�êú �úÖ¾µÖŸ¾Ö �úÖê �Ö×ŸÖ ¯ÖÆãÑü“Öß Æîü… ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö�úÖ¾µÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ` üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` ÃÖ´Ö£ÖÔ ¸ü“ÖÖÖ ÖÆüà »Ö�ÖŸÖß… ¾ÖÆü ´ÖãŒŸÖ�ú ˆÛŒŸÖµÖÖë �úÖ ÃÖÓ�ÖÏÆü �ÖÏÓ£Ö •ÖÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖß Æîü…

42

ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖë �úÖ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ×¾Ö¬ÖÖÖ ‡ÃÖ�úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ �Öã�Ö Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú ¯ÖÏÃÖÓ�Ö �êú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü ŸÖÖê ×¾Ö¿ÖêÂÖ ˆ»»Öê�ÖÖßµÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ Öê �ãú”û ¯ÖÖ¡ÖÖë �úÖ “Ö×¸ü¡Ö ³Öß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ºþ¯Ö ÃÖê »Ö×�ÖŸÖ �ú¸üÖµÖÖ Æîü… »Ö¾Ö�ãú¿Ö �úß �ú£ÖÖ ´Öë �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ Öê †¯ÖÖß ×¾Ö«ü¢ÖÖ �úÖ ¯Öæ�ÖÔ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ�êú µÖã¬¤ü ¾Ö�ÖÔÖ `¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ` ÃÖê †×¬Ö�ú ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö¯Öæ�ÖÔ Æîü…

¿Öî»Öß �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ¤êü�Öê ŸÖÖê ‡ÃÖ´Öë ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏ�úÖ¸ü �êú ”Óû¤üÖë �êú ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ �ú¸üÖê �úß Æüß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö Æîü… •ÖÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü ×�ú µÖê ×�úÃÖß �úÖê Ø¯Ö�Ö»Ö �úß ¯Ö¬¤ü×ŸÖ ×ÃÖ�ÖÖ ¸üÆêü Æïü… ‹�ú ¾Ö�ÖÔ �êú ”Óû¤ü ÃÖê �Îú´Ö¿Ö: �ú‡Ô ¾Ö�ÖÖí �êú ”Óû¤üÖ ë ŸÖ�ú ¾Ö�ÖÔÖ “Ö»ÖŸÖÖ Æîü… †Ö�Öê “Ö»Ö�ú¸ü ³Öß ¾Ö�ÖÔ¾Öé¢ÖÖë �úÖ �ú´Ö ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ÖÆüà Æîü… �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ Öê ‡ŸÖÖê †×¬Ö�ú †Öî ü ‹êÃÖê ¾Ö�ÖÔ¾Öé¢ÖÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ Æîü, •ÖÖê Ø¯Ö�Ö»Ö ¯ÖÏÃŸÖÖ¸ü ÃÖê Æüß •ÖÖÖê •ÖÖ ÃÖ�úŸÖê Æîü…

` üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` �úß ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓÃ�éúŸÖ×ÖÂšü ²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ Æîü… ÃÖÓÃ�éúŸÖ ¿Ö²¤üÖë �êú †ŸµÖ×¬Ö�ú ¯ÖÏµÖÖê�Ö ŸÖ£ÖÖ †»ÖÓ�úÖ¸ü �êú “Ö´ÖŸ�úÖ¸ü �êú “ÖŒ�ú ü ´Öë ¯Ö›Íü •ÖÖÖê ÃÖê ¸ü“ÖÖÖ ²ÖÖê×—Ö»Ö †Öî ü ÛŒ»ÖÂ™ü ÆüÖê �ÖµÖß Æîü… ˆŸ¯ÖÏê�ÖÖ, ¿»ÖêÂÖ, ×¾Ö üÖê¬ÖÖ³ÖÖÃÖ †Ö×¤ü †»ÖÓ�úÖ¸üÖë �úß ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ³Ö¸ü´ÖÖ¸ü Æîü… �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úß ¯ÖÖÓ×›üŸµÖ-¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ �úß ¯ÖÏ¾Öé×¢Ö ‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë Ã£ÖÖÖ-Ã£ÖÖÖ ¯Ö¸ü ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Æîü… ‡ÃÖ´Öë �úÖê‡Ô ÃÖÓ¤êüÆü ÖÆüà Æîü ×�ú µÖÆü ¸ü“ÖÖÖ �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �êú ´ÖÆüÖÖ ¯ÖÖÓ×›üŸµÖ ‹¾ÖÓ †Ö“ÖÖÔµÖŸ¾Ö �úÖê ¯Öæ�ÖÔ ºþ¯Ö ÃÖê †×³Ö¾µÖŒŸÖ �ú¸üŸÖß Æîü… ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ ´Ö´ÖÔ–Ö ÆüÖêÖê �êú ×»Ö‹ `¸üÖ´Ö“ÖÓ×¦ü�úÖ` �úÖ †¬µÖµÖÖ ×ÖÙ¾Ö¾ÖÖ¤ü †×Ö¾ÖÖµÖÔ Æîü… ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ‡ÃÖ�úÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ Ã£ÖÖÖ Æîü…

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÖÓ×›üŸµÖ �úÖ ¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ †×¬Ö�ú ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ×�úµÖÖ… ‡Ö�úÖ ¬µÖÖÖ ³ÖÖ¾Ö¯Ö�Ö �úß †¯Öê�ÖÖ �ú»ÖÖ¯Ö�Ö ¯Ö ü †×¬Ö�ú ÆüÖêÖê ÃÖê ‡Ö�úß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖµÖß… �ú×šüÖ ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ×»Ö�ÖÖê �úß †¯Öê�ÖÖ µÖ×¤ü ¾Öê ÃÖ¸ü»Ö †Öî ü ÃÖã�Ö´Ö ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ×»Ö�ÖŸÖê ŸÖÖê ¿ÖÖµÖ¤ü ˆÆëü †×¬Ö�ú »ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖß… �ú»¯ÖÖÖ¿ÖÛŒŸÖ ÃÖÓ Ö®Ö †Öî ü �úÖ¾µÖ-³ÖÖÂÖÖ ¯ÖÏ¾Öß�Ö ÆüÖêÖê ¯Ö¸ü ³Öß ¾Öê ¯ÖÖÓ×›üŸµÖ ¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ �úÖ ´ÖÖêÆü ¸üÖê�ú ÖÆüà ¯ÖÖµÖê… ‡ÃÖß×»Ö‹ ˆÆëü `�ú×šüÖ �úÖ¾µÖ �úÖ ¯ÖÏêŸÖ` �úÆüÖ �ÖµÖÖ… ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �êú ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë »Ö�Ö�Ö �ÖÏÓ£Ö ×»Ö�ÖÖê¾ÖÖ»Öê †Ö“ÖÖµÖÔ �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ �úÖ Ã£ÖÖÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

-------------------

³ÖæÂÖ�Ö �úÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú µÖÖê�Ö¤üÖÖ

¾Öß¸ü üÃÖ �êú ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü �ú×¾Ö ³ÖæÂÖ�Ö �úÖ •Ö´Ö �úÖÖ¯Öã ü �êú ¯ÖÖÃÖ ÛÃ£ÖŸÖ ×ŸÖ�ú¾ÖÖÑ Öã ü ÖÖ´Ö�ú �ÖÖÑ¾Ö ´Öë ×¾Ö. ÃÖÓ. 1670 ´Öë Æãü†Ö… ‡Æëü ×“Ö¡Ö�æú™ü �êú Ö¸êü¿Ö ºþ¦ü ÃÖÖê»ÖÓ�úß Öê `³ÖæÂÖ�Ö` �úß ˆ¯ÖÖ×¬Ö ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß £Öß… µÖê üÖÂ™ÒüßµÖ ³ÖÖ¾ÖÖÖ �êú ²Ö›Íêü Ã¾ÖÖ×³Ö´ÖÖÖß ¯ÖãºþÂÖ £Öê… ³ÖæÂÖ�Ö †Öê�ú üÖ•ÖÖ†Öë �êú ¤ü ü²ÖÖ¸ü ´Öë ¸üÆêü †Öî ü †ÓŸÖ ´Öë ˆÆüÖëÖê ”û¡Ö¯Ö×ŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß �úÖ †ÖÁÖµÖ �ÖÏÆü�Ö �ú¸ü ×»ÖµÖÖ £ÖÖ… ‹�ú †Ö×ÁÖŸÖ �ú×¾Ö ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß ˆÆüÖëÖê †µÖ †Ö×ÁÖŸÖ �ú×¾ÖµÖÖë �êú ŸÖ¸üÆü †¯ÖÖê †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ ¸üÖ•ÖÖ†Öë �úß ×Ö¸ü£ÖÔ�ú “ÖÖ¯Ö»ÖæÃÖß ÖÆüà �úß…

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ´Öë ³ÖæÂÖ�Ö ¾Öß¸ü üÃÖ �úß �ú×¾ÖŸÖÖ �êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü Æîü… ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �úß �ú×¾ÖŸÖÖ ×»Ö�ÖÖê¾ÖÖ»Öê �ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ³ÖæÂÖ�Ö �úÖ Ã£ÖÖÖ ˆ““Ö �úÖê×™ü �úÖ Æîü… ˆÖ�úß ÃÖ´Ö�ÖÏ ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ ¸üÖÂ™Òü³ÖÛŒŸÖ †Öî¸ü ¤êü¿Ö¯ÖÏê Ö ÃÖê †ÖêŸÖ¯ÖÏÖêŸÖ Æïü… ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë •Ö²Ö †µÖ �ú×¾Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü-¸üÃÖ ´Öë ›æü²Ö�ú ü ÃÖ´ÖÖ•Ö �úß †Öê ü ÃÖê †ÖÑ�Öë ²ÖÓ¤ü ×�ú‹ ²Öîšêü †¯ÖÖê †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ†Öë �úÖ ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ-�ÖÖÖ �ú ü ¸üÆêü £Öê, ŸÖ²Ö ³ÖæÂÖ�Ö Öê †¯ÖÖß ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �úß �ú×¾ÖŸÖÖ «üÖ¸üÖ •ÖÖŸÖÖ ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤æü ¸üÖ•ÖÖ†Öë ´Öë †¤Ëü³ÖæŸÖ ¿ÖÛŒŸÖ, ÃÖÖÆüÃÖ †Öî ü ¾Öß üŸÖÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ ³Ö¸ü ¤êüÖê �úÖ ÃÖ±ú»Ö ¯ÖÏµÖÖÃÖ ×�úµÖÖ £ÖÖ… ³ÖæÂÖ�Ö Öê †ŸµÖÖ“ÖÖ¸üß †Öî Óü�Ö•Öê²Ö �úß

43

†Öî ü ˆÃÖ�êú ¤ü´ÖÖ-Öß×ŸÖµÖãŒŸÖ ¿ÖÖÃÖÖ �úß †ŸµÖÓŸÖ �ú™ãü ¿Ö²¤üÖë ´Öë ØÖ¤üÖ �úß Æîü… ³ÖæÂÖ�Ö �úÖ Çü¤üµÖ ØÆü¤ãü†Öë �úß ¤üµÖÖßµÖ ¤ü¿ÖÖ �úÖê ¤êü�Ö�ú¸ü ¾µÖ×£ÖŸÖ Æãü†Ö £ÖÖ… ˆÖ�êú Çü¤üµÖ ´Öë ØÆü¤ãü†Öë �úÖ ÃÖÓ�ÖšüÖ �ú ü ˆÆëü ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë �úß �Öã»ÖÖ´Öß ÃÖê ´ÖãŒŸÖ �ú¸üÖê �úß †Ö�Ö ³Ö›Íü�ú ˆšüß £Öß… ‡ÃÖß×»Ö‹ ¾Öê ØÆü¤æü •ÖÖ×ŸÖ †Öî ü ¬Ö´ÖÔ �úÖ ˆ¬¤üÖ ü �ú üÖê ´Öë ¾µÖÃŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö †Öî ü ”û¡ÖÃÖÖ»Ö •ÖîÃÖê ¸üÖÂ™ÒüÖÖµÖ�úÖë †Öî ü ØÆü¤æü ¾Öß¸üÖë �êú µÖ¿ÖÖê�ÖÖÖ «üÖ¸üÖ ˆÆëü ˆŸÃÖÖ×ÆüŸÖ �ú¸ü ¸üÆêü £Öê, •ÖÖê ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖÖë �êú †ŸµÖÖ“ÖÖ¸ü †Öî ü ¿ÖÖÃÖÖ �úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö �ú üÖê ´Öë •Öß •ÖÖÖ ÃÖê •Öã™êü Æãü‹ £Öê… ‡ÃÖß �úÖ ü�Ö ³ÖæÂÖ�Ö �úÖê ¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ ØÆü¤üß �úÖ¾µÖ �úÖ ¾Öß¸ü ¸üÃÖ �úÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü �ú×¾Ö �úÆü»ÖÖÖê �úÖ �ÖÖî ü¾Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æãü†Ö…

ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú �Öê¡Ö ´Öë •ÖÖê ´ÖÆü¢¾Ö ”û¡Ö¯Ö×ŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß †Öî ü ”û¡ÖÃÖÖ»Ö •ÖîÃÖê ¸üÖ•ÖÖ†Öë �úÖ ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü, ¾ÖÆüß �úÖ¾µÖ �êú �Öê¡Ö ´Öë ³ÖæÂÖ�Ö �úÖ ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ˆÆüÖëÖê ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖÖ ¿ÖÖÃÖ�úÖë «üÖ¸üÖ ØÆü¤æü •ÖÖŸÖÖ ¯Ö¸ü ¸üÖ•ÖÖß×ŸÖ�ú †Öî ü ¬ÖÖÙ´Ö�ú �Öê¡Ö ´Öë ×�úµÖê •ÖÖÖê¾ÖÖ»Öê †ŸµÖÖ“ÖÖ¸üÖë �úÖ †¯ÖÖß ¾Öß¸ü ¸üÃÖ¯Öæ�ÖÔ ¾ÖÖ�Öß «üÖ¸üÖ ¾Ö�ÖÔÖ �ú ü�êú •ÖÖŸÖÖ ´Öë ‹�ú Ö‡Ô “ÖêŸÖÖÖ ³Ö¸ü ¤üß £Öß… ˆÆüÖëÖê †ŸµÖÖ“ÖÖ¸üß †Öî Óü�Ö•Öê²Ö �úß ØÖ¤üÖ ŸÖ£ÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß †Öî ü ”û¡ÖÃÖÖ»Ö •ÖîÃÖê ¤êü¿Ö³ÖŒŸÖ ØÆü¤æü ¸üÖ•ÖÖ†Öë ŸÖ£ÖÖ ¾Öß¸ü ¯ÖãºþÂÖÖë �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ �ú¸üÖê �úÖê Æüß †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ �úÖ ´Öã�µÖ »Ö�µÖ ²ÖÖÖµÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ µÖã�Ö ´Öë Æü´Ö ³ÖæÂÖ�Ö �úÖê ØÆü¤æü ÃÖÓÃ�éú×ŸÖ †Öî ü ÃÖ³µÖŸÖÖ, ØÆü¤æü ¬Ö´ÖÔ ‹¾ÖÓ ØÆü¤æü •ÖÖ×ŸÖ �úÖ ÃÖÓ ü�Ö�ú ´ÖÖÖ ÃÖ�úŸÖê Æïü…

³ÖæÂÖ�Ö Öê ¯ÖÏÖµÖ: �ú×¾Ö¢Ö †Öî ü ÃÖ¾ÖîµÖÖë ´Öë †¯ÖÖß ¸ü“ÖÖÖ‹Ñ �úß Æïü… ‡Ö ”Óû¤üÖë �êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ¤üÖêÆüÖ †Öî ü üÖê»ÖÖ ”Óû¤üÖë �úÖ ³Öß ¯ÖÏµÖÖê�Ö ˆÆüÖëÖê ×�úµÖÖ Æîü… ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ ´Öë ˆÆüÖëÖê `×¿Ö¾Ö üÖ•Ö ³ÖæÂÖ�Ö` †Öî ü `×¿Ö¾ÖÖ ²ÖÖ¾ÖÖß` ÖÖ´Ö�ú �ÖÏÓ£Ö ×»Ö�Öê Æïü… †¯ÖÖê ŸÖßÃÖ¸êü »Ö‘Öã-�úÖ¾µÖ �ÖÏÓ£Ö `”û¡ÖÃÖÖ»Ö ¤ü¿Ö�ú` ´Öë ¤üÃÖ Æüß ”Óû¤üÖë ´Öë ”û¡ÖÃÖÖ»Ö Ö¸êü¿Ö �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ �úÖ �ÖÖÖ ×�úµÖÖ Æîü… ‡Ö ŸÖßÖ �ÖÏÓ£ÖÖë �êú †×ŸÖ× üŒŸÖ ˆÖ�êú ŸÖßÖ �ÖÏÓ£Ö †Öî ü ²ÖŸÖÖµÖê •ÖÖŸÖê Æïü - `³ÖæÂÖ�Ö-ˆ»»ÖÖÃÖ`, `¤æüÂÖ�Ö-ˆ»»ÖÖÃÖ` †Öî ü `³ÖæÂÖ�Ö-Æü•ÖÖ¸üÖ`… ¯Ö¸ÓüŸÖã µÖê ŸÖßÖÖë �ÖÏÓ£Ö †³Öß ŸÖ�ú ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÖÆüà Æïü, ‡Ö�úß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ ÃÖÓ×¤ü�¬Ö Æîü… `×¿Ö¾Ö üÖ•Ö-³ÖæÂÖ�Ö` †»ÖÓ�úÖ¸ü �ÖÏÓ£Ö Æîü… ‡ÃÖ´Öë ¤üÖêÆüÖêÓ ´Öë ‹�ú-‹�ú †»ÖÓ�úÖ¸ü �úÖ »Ö�Ö�Ö ¤êü�ú¸ü �ú×¾Ö¢Ö †Öî ü ÃÖ¾ÖîµÖÖë ´Öë ˆÖ�êú ˆ¤üÖÆü ü�Ö ×»Ö�Öê Æïü… ‡Ö ˆ¤üÖÆü¸ü�ÖÖë ´Öë ´Öã�µÖŸÖ: ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß �úß ¾Öß üŸÖÖ �êú ¯ÖÏÃÖÓ�Ö ¾ÖÙ�ÖŸÖ Æîü…

`×¿Ö¾ÖÖ ²ÖÖ¾ÖÖß` ³ÖæÂÖ�Ö �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ¸ü“ÖÖÖ ´ÖÖÖß •ÖÖŸÖß Æîü… `×¿Ö¾ÖÖ ²ÖÖ¾ÖÖß` ´Öë 52 ”Óû¤üÖë ´Öë ”û¡Ö¯Ö×ŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö �úß ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖ �úß �Ö‡Ô Æîü… µÖÆü ‹�ú ´ÖãŒŸÖ�ú ü“ÖÖÖ Æîü… �ú×¾Ö¢Ö †Öî ü ”û¯¯ÖµÖ ”Óû¤üÖêÓ ´Öë ‡ÃÖ �úÖ¾µÖ �úß ¸ü“ÖÖÖ �úß �Ö‡Ô Æîü… `×¿Ö¾ÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß` ´Öë ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß �êú ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö, ü�Ö-¯ÖÏÃ£ÖÖÖ, µÖã¬¤ü, ŸÖ»Ö¾ÖÖ ü, Ö�ÖÖ›ÍüÖ, †ÖŸÖÓ�ú, ŸÖê•Ö, ¯Ö üÖ�Îú´Ö ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö•ÖµÖ �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æïü… ‡ÃÖ´Öë †ÖÁÖµÖ¤üÖŸÖÖ �êú ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö †Öî ü †ÖŸÖÓ�ú �êú ×“Ö¡Ö�Ö †ŸµÖÓŸÖ ×¾ÖÃŸÖÖ ü ÃÖê ×�úµÖê �ÖµÖê Æïü… ‡ÃÖ´Öë ´ÖÆüÖ üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ×¾ÖÂÖµÖ�ú ¯ÖÏ Öã�Ö ‘Ö™üÖÖ†Öë �úÖ »Öê�ÖÖ-•ÖÖê�ÖÖ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Æîü… `×¿Ö¾ÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß` �úß ü“ÖÖÖ �úÖ ÃÖ´ÖµÖ 1677-79 ‡Ô. �êú »Ö�Ö³Ö�Ö ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

‡ÃÖ �ÖÏÓ£Ö ´Öë ¾Öß¸ü, ¸üÖî¦ü ŸÖ£ÖÖ ³ÖµÖÖÖ�ú ¸üÃÖÖë �úÖ ÃÖãÓ¤ü ü ×Öºþ¯Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… ³ÖæÂÖ�Ö Öê `×¿Ö¾ÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß` ´Öë ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß �êú ¿Ö¡Öã†Öë �úß ¤ãü¤Ôü¿ÖÖ �úÖ ÃÖ•Öß¾Ö ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ Æîü… ¿Ö¡Öã†Öë �úß ÖÖ× üµÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö �ú¸üŸÖê Æãü‹ ³ÖæÂÖ�Ö ×»Ö�ÖŸÖê ÆîüÓ -

ŸÖßÖ ²Öê ü �ÖÖŸÖß ¾Öê ŸÖßÖ ²Öê ü �ÖÖŸÖß Æïü… ×¾Ö•ÖÖ ›ãü»ÖÖŸÖß ŸÖê ×¾Ö•ÖÖ ›ãü»ÖÖŸÖß Æïü… ‡ÃÖ´Öë ´ÖÖ»ÖÖê Ö´ÖÖ, ºþ¯Ö�ú, †×ŸÖ¿ÖµÖÖêÛŒŸÖ, ˆ¯Ö´ÖÖ, †Öã ÖÏÖÃÖ, µÖ´Ö�ú †Ö×¤ü

†»ÖÓ�úÖ¸üÖë �úÖ †ŸµÖÓŸÖ ÃÖãÓ¤ü¸üŸÖÖ ÃÖê ×Öºþ¯Ö�Ö Æãü†Ö Æîü… `×¿Ö¾ÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß` �úß ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú

44

²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ±úÖ¸üÃÖß, ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖÖß, ²ÖÓã¤êü»Ö�ÖÓ›üß †Ö×¤ü ³ÖÖÂÖÖ†Öë �êú ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ¿Ö²¤üÖë �êú ¯ÖÏµÖÖê�Ö ³Öß ×´Ö»ÖŸÖê Æïü… µÖÆü ¸ü“ÖÖÖ ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ‹¾ÖÓ ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú ¤üÖêÖÖë ¥üÛÂ™üµÖÖë ÃÖê ¾Öß¸ü-�úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ü“ÖÖÖ ´ÖÖÖß •ÖÖŸÖß Æî ü…

³ÖæÂÖ�Ö �úß �ú×¾ÖŸÖÖ �úß ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Íüß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ Æîü ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ³ÖÖ¾ÖÖë �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ, •ÖÖê ŸÖŸ�úÖ»ÖßÖ ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö ü�Ö ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤ãü†Öë �úß ´ÖÖÖ×ÃÖ�ú ¤ü¿ÖÖ �úß ÃÖ““Öß ¯Ö×¸ü“ÖÖµÖ�ú Æîü… ˆÖ�úß �ú×¾ÖŸÖÖ �úß ¤æüÃÖ¸üß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ Æîü ˆÃÖ�úß ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú µÖ£ÖÖ£ÖÔŸÖÖ… ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú ‘Ö™üÖÖ†Öë �êú ¾Ö�ÖÔÖ ´Öë ³ÖæÂÖ�Ö Öê †¯ÖÖß ÃÖŸµÖ×¯ÖÏµÖŸÖÖ �úÖ •ÖÖê ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ Æîü ¾ÖÆü ÃÖ“Ö´Öã“Ö ¯ÖÏ¿ÖÓÃÖÖßµÖ Æîü… ³ÖæÂÖ�Ö �êú �úÖ¾µÖ �úß ŸÖßÃÖ¸üß ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ Æîü ˆÖ�úß ´ÖÖî×»Ö�ú †Öî ü ÃÖ¸ü»Ö ³ÖÖ¾ÖÖ×³Ö¾µÖÛŒŸÖ… ³ÖÖÂÖÖ �úß ÃÖ¸ü»ÖŸÖÖ ˆÖ�êú �úÖ¾µÖ �úß ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ Æîü… ˆÆüÖëÖê �úÖ¾µÖ-ˆŸ�úÂÖÔ �êú �éú×¡Ö´Ö ÃÖÖ¬ÖÖÖë ¯Ö¸ü ˆŸÖÖÖ ¬µÖÖÖ ÖÆüà ×¤üµÖÖ, ×•ÖŸÖÖÖ ÃÖß¬Öê Ø�úŸÖã ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö¿ÖÖ»Öß œÓü�Ö �êú ¾Ö�ÖÔÖ ¯Ö¸ü ×¤üµÖÖ Æîü… ‡Æüà ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ†Öë �êú �úÖ¸ü�Ö ³ÖæÂÖ�Ö Öê ¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ �úÖ¾µÖ ´Öë †¯ÖÖÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ Ã£ÖÖÖ ×Ö´ÖÖÔ�Ö ×�úµÖÖ Æîü…

-------------------

‹�ú ¾ÖÖŒµÖßµÖ ¯ÖÏ¿ÖÖê¢Ö ü

†Ö×¤ü�úÖ»Ö

1) †Ö×¤ü�úÖ»Ö �êú ¤üÖê ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ … ¾Öß¸ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö, “ÖÖ¸ü�Ö�úÖ»Ö, †Ö¬ÖÖ¸ü �úÖ»Ö, ¸üÖÃÖÖê �úÖ»Ö…

2) ¾Öß ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö �êú ÖÖ´Ö�ú¸ü�Ö �êú ×�úÆüßÓ ¤üÖê †Ö¬ÖÖ¸ü �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ … ¯Öé£¾Öß üÖ•Ö üÖÃÖÖê, �Öã ÖÖ�Ö ¸üÖÃÖÖê, ²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö ¸üÖÃÖÖê, ¯Ö¸ü´ÖÖ»Ö ¸üÖÃÖÖê, Æü´´Öß¸ü ¸üÖÃÖÖê…

3) ¸üÖÃÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ×�úÖ üÃÖÖë �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ ×´Ö»ÖŸÖß Æîü ? ¾Öß¸ü ¸üÃÖ †Öî ü ¿Öé Ó�ÖÖ¸ü ¸üÃÖ…

4) ``¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö ¸üÖÃÖÖê ` �êú ¸ü×“ÖµÖŸÖÖ �úÖîÖ Æîü ? “ÖÓ¤ü²Ö ü¤üÖ‡Ô…

5) “ÖÓ¤ü²Ö¸ü¤üÖ‡Ô �úß ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü ¸ü“ÖÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ … ¯Öé£¾Öß üÖ•Ö üÖÃÖÖê…

6) ¾Öß ü�ÖÖ£ÖÖ �úÖ»Ö ÖÖ´Ö ×�úÃÖÖê ×¤üµÖÖ Æîü ? †Ö“ÖÖµÖÔ ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦ü ¿ÖãŒ»Ö…

7) ``´Öî×£Ö»Ö �úÖê×�ú»Ö`` ×�úÃÖê �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ? ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ…

8) ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ �úß ‹�ú ¸ü“ÖÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ … 1) �úßÙŸÖ»ÖŸÖÖ 2) �úßÙŸÖ¯ÖŸÖÖ�úÖ…

9) ×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ Öê �úÖîÖÃÖß ³ÖÖÂÖÖ ´Öë �úÖ¾µÖ ×»Ö�ÖÖ Æîü ?

´Öî×£Ö»Öß…

10) �úßÝüŸÖ»ÖŸÖÖ, �úßÝŸÖ¯ÖŸÖÖ�úÖ ¸ü“ÖÖÖ‹ÑÓ ×�úÃÖÖê ×»Ö�Öß Æîü ?

×¾ÖªÖ¯Ö×ŸÖ…

11) †Ö×¤ü�úÖ»Ö ´Öë �Ö›üß²ÖÖê»Öß �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö �ú¸üÖê¾ÖÖ»Öê ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü �ú×¾Ö �úÖîÖ Æîü ?

†´Öß¸ü �ÖãÃÖ üÖê…

45

12) `²ÖßÃÖ»Ö¤êü¾Ö ¸üÖÃÖÖê ` ×�úÃÖ�úß ¸ü“ÖÖÖ Æîü ?

Ö¸ü¯Ö×ŸÖ ÖÖ»Æü…

13) ¾Öß ü�ÖÖ£ÖÖ‹ÑÓ ×�úÖ ¤üÖê ³ÖÖÂÖÖ†Öë ´Öë ×»Ö�Öß �Ö‡Ô Æîü ?

Ø›ü�Ö»Ö †Öî ü Ø¯Ö�Ö»Ö…

14) ¾Öß ü�ÖÖ£ÖÖ‹ÑÓ ×�úÖ ¤üÖê � Ö¾µÖ ¹ý¯ÖÖë ×´Ö»ÖŸÖß Æîü ?

¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö †Öî ü ´ÖãŒŸÖ�ú…

15) ÖÖ£Ö ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ �êú ¯ÖÏ¾ÖŸÖÔ�ú �úÖîÖ £Öê ?

�ÖÖê ü�ÖÖÖ£Ö…

16) †Ö×¤ü�úÖ»Ö ´Öë ×�úÖ ¬Ö´ÖÖì �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖŸÖÖ ¸üÆüß Æîü ?

1) ØÆü¤ãü (¾Öî×¤ü�ú) 2) ‡Ã»ÖÖ´Ö 3) ²ÖÖî¬¤ü 4) •ÖîÖ… 17) �ÖÖê ü�ÖÖÖ£Ö �êú ÖÖ´Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ¤üÖê �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

1) �ÖÖê ü�Ö�ÖßŸÖÖ 2) �ÖÖê ü�Ö¯Ö¬¤ü×ŸÖ… 18) †Ö×¤ü�úÖ»Ö �úÖ �úÖ»Ö ×¾Ö³ÖÖ•ÖÖ �úÆüÖÑÓ ÃÖê �úÆüÖÑÓ ŸÖ�ú ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ?

1) ÃÖÓ. 1050 ÃÖê 1375 ŸÖ�ú 2) 700 ÃÖê 1444 ×¾Ö. ÃÖÓ. ŸÖ�ú… 19) ØÆü¤üß �úÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö �ÖÌ•ÖÌ»Ö�úÖ¸ü ×�úÃÖê ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æî ?

†´Öß¸ü �ÖãÃÖ üÖê… 20) †´Öß¸ü �ÖãÃÖ¸üÖê Öê ×�úÖ ¤üÖê ÃÖÓÃ�éú×ŸÖµÖÖë �úÖ ÃÖ´Ö¾ÖµÖ ×�úµÖÖ Æîü ?

ØÆü¤ãü †Öî ü ´ÖãÛÃ»Ö´Ö (‡Ã»ÖÖ´Ö)…

³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö :

21) �ú²Öß¸ü ×�úÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬Ö �ú×¾Ö Æîü ?

×Ö�ÖãÔ�Ö �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ / –ÖÖÖÖÁÖµÖß �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ…

22) ×Ö�ÖãÔ�Ö ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ �êú ÃÖ¾ÖÔ ÖÏ£Ö´Ö �ú×¾Ö �úÖîÖ Æîü ?

�ú²Öß¸ü…

23) `²Öß•Ö�ú`` �úß ¸ü“ÖÖÖ ×�úÃÖÖê �úß Æîü ?

�ú²Öß¸ü…

24) �ú²Öß¸ü �êú �Öã¹ý �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

¸üÖ´ÖÖÖÓ¤ü… 25) �ú²Öß¸ü �êú ¯ÖÏ Öã�Ö �úÖ¾µÖ�ÖÏÓ£Ö �úÖ ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

²Öß•Ö�ú…

26) •ÖÖµÖÃÖß ×�úÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾Ö ´ÖÖÖë •ÖÖŸÖê Æîü ?

¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ…

27) ¯ÖÏê Ö´ÖÖ�ÖßÔ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾Ö �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

•ÖÖµÖÃÖß…

28) •ÖÖµÖÃÖß �êú ´ÖÆüÖ�úÖ¾µÖ �úÖ ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

¯Ö©Ö¾ÖŸÖ…

29) `¯Ö¤Ëü´ÖÖ¾ÖŸÖ` �úß ü“ÖÖÖ ×�úÖ ”Óû¤üÖëÓ ´Öë �úß �Ö‡Ô Æîü ?

¤üÖêÆüÖ †Öî ü “ÖÖî ÖÖ‡Ô…

30) ¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ´ÖÖÖÃÖ �êú ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ �úÖîÖ Æîü ?

ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ…

31) ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú ¯ÖÏ Öã�Ö �ú×¾Ö �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ…

46

32) ŸÖã»ÖÃÖß¤üÖÃÖ Öê †¯ÖÖê �úÖ¾µÖ ´Öë ×�úÖ ³ÖÖÂÖÖ†ÖÓê �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ Æîü ?

†¾Ö¬Öß ‹¾ÖÓ ²ÖÎ•Ö… 33) ÃÖæ ü¤üÖÃÖ ×�úÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾Ö ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æîü ?

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ…

34) �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ¿ÖÖ�ÖÖ �êú ×�úÆüß ¤üÖê �ú×¾ÖµÖÖë �êú ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ †Öî ü ´Öß üÖÑ²ÖÖ‡Ô…

35) ¯ÖãÛÂ™ü´ÖÖ�ÖÔ �úÖ •ÖÆüÖ•Ö ×�úÃÖê �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ?

ÃÖæ ü¤üÖÃÖ…

36) ÃÖæ ü¤üÖÃÖ ×�úÃÖ ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ´Öë ¤üßÛ�ÖŸÖ Æãü‹ £Öê ?

¯ÖãÛÂ™ü ÃÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ…

37) ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �úß ¯Ö¤ü ü“ÖÖÖ†Öë �úÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ˆ§êü¿µÖ ŒµÖÖ £ÖÖ ?

�éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ ŸÖ£ÖÖ �éúÂ�Ö �úß »Öß»ÖÖ†Öë �úÖ ²Ö�ÖÖÖ…

38) ÃÖæ ü¤üÖÃÖ �êú �úÖ¾µÖ �úß ³ÖÖÂÖÖ �úÖîÖÃÖß Æîü ?

²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ…

39) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ¯ÖÏ Öã�Ö �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ†Öë �úê ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

–ÖÖÖ´ÖÖ�Öá, ¯ÖÏê Ö´ÖÖ�Öá, ¸üÖ´Ö³ÖÛŒŸÖ, �éúÂ�Ö³ÖÛŒŸÖ…

40) ´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô �êú †Ö¸üÖ¬µÖ ¤êü¾ÖŸÖÖ �úÖîÖ £Öê ?

ÁÖß�éúÂ�Ö…

41) ´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ü“ÖÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

´Öß¸üÖÑ �úß ¯Ö¤üÖ¾Ö»Öß…

42) `¯ÖÏê Ö×¾ÖµÖÖê×�ÖÖß ×¾Ö¸ü×Æü�Öß` ×�úÃÖ �ú¾Ö×µÖ¡Öß �úÖê �úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ?

´Öß¸üÖÑ²ÖÖ‡Ô…

43) ¸üÆüß´Ö ×�úÃÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾Ö ´ÖÖÖê •ÖÖŸÖê Æîü ?

Öß×ŸÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ üÖ…

44) ¸üÆüß´Ö «üÖ¸üÖ ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ”Óû¤ü �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

²Ö¸ü¾Öî…

45) ¸üÆüß´Ö �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¸ü“ÖÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

¸üÆüß´Ö �ÖÏÓ£ÖÖ¾Ö»Öß…

46) ¸üÆüß´Ö Öê ´Öã�µÖŸÖ: ×�úÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü �êú ¤üÖêÆêü ×»Ö�Öê Æîü ?

Öß×ŸÖ¯Ö¸ü�ú…

47) ¸üÆüß´Ö �úÖ ÖÖ´Ö ŒµÖÖ £ÖÖ ?

†²¤ãü»Ö ¸üÆüß´Ö �ÖÖÖ�ÖÖÖÖ…

48) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö �úÖê ×�úÖ ¤üÖê ¯ÖÏ Öã�Ö �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ†Öë ´Öë ×¾Ö³ÖÖ×•ÖŸÖ ×�úµÖÖ Æîü ?

×Ö�ÖãÔ�Ö ‹¾ÖÓ ÃÖ�Öã�Ö…

49) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö �úÆüÖÑÓ ÃÖê �úÆüÖÑÓ ŸÖ�ú ´ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ?

ÃÖÓ. 1375 ÃÖê 1700 ŸÖ�ú…

50) ³ÖÛŒŸÖ�úÖ»Ö ×�úÃÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ÖÖ´Ö ÃÖê •ÖÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ?

ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ �úÖ Ã¾Ö�ÖÔµÖã�Ö / Ã¾Ö�ÖÔ�úÖ»Ö…

üß×ŸÖ�úÖ»Ö :

51) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú †µÖ ¤üÖê ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

†»ÖÓ�úÖ ü �úÖ»Ö, ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �úÖ»Ö…

47

52) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö �êú ¯ÖÏ¾ÖŸÖÔÖ �êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ×�úÖ ¤üÖê �ú×¾ÖµÖÖë �úÖê »Öê�ú¸ü ×¾Ö¾ÖÖ¤ü ÆüÖêŸÖÖ ¸üÆüÖ ?

†Ö“ÖÖµÖÔ �êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ †Öî ü †Ö“ÖÖµÖÔ Ø“ÖŸÖÖ´Ö×�Ö ×¡Ö¯ÖÖšüß…

53) ¸üß×ŸÖ�úÖ»ÖßÖ †×¬Ö�ú ŸÖ¸ü ü“ÖÖÖ†Öë ´Öë ×�úÃÖ ³ÖÖÂÖÖ �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü ?

²ÖÎ•Ö³ÖÖÂÖÖ…

54) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ¯ÖÏ�éú×ŸÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×�úÃÖ ¹ý¯Ö ´Öë ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü ?

ˆ§üß¯ÖÖ ºþ¯Ö ´Öë…

55) �ú×¾Ö×¯ÖÏµÖÖ, ¸ü×ÃÖ�ú×¯ÖÏµÖÖ �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ¸ü“ÖÖÖ�úÖ¸ü �úÖîÖ Æîü ?

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ…

56) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ŸÖßÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ‹ÑÓ �úÖîÖ ÃÖß Æîü ?

¸üß×ŸÖ²Ö¬¤ü, ¸üß×ŸÖ×ÃÖ¬¤ü †Öî ü ¸üß×ŸÖ´ÖãŒŸÖ…

57) ¸üß×ŸÖ²Ö¬¤ü �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú �ú×¾Ö �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ…

58) ¸üß×ŸÖ²Ö¬¤ü �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú ×�úÆüà ¤üÖê �ú×¾ÖµÖÖë �êú ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

�êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ †Öî ü Ø“ÖŸÖÖ´Ö×�Ö…

59) ¸üß×ŸÖ´ÖãŒŸÖ �úÖ¾µÖ¬ÖÖ¸üÖ �êú ×�úÆüà ¤üÖê �ú×¾ÖµÖÖë �êú ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

‘ÖÖÖÖÓ¤ü…

60) Ø“ÖŸÖÖ´Ö�Öß ×¡Ö¯ÖÖšüß �úß ¯ÖÏ Öã�Ö ¸ü“ÖÖÖ �úÖ ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

�ú×¾Ö�ãú»Ö-�ú»¯ÖŸÖ¹ý…

61) ×²ÖÆüÖ¸üß �úß ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü �úÖ¾µÖ ü“ÖÖÖ �úÖîÖÃÖß Æîü ?

×²ÖÆüÖ¸üß ÃÖŸÖÃÖ‡Ô…

62) ×²ÖÆüÖ¸üß ÃÖŸÖÃÖ‡Ô ´Öë ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ”Óû¤üÖë �úÖ ÖÖ´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …

¤üÖêÆüÖ ”Óû¤ü…

63) ×²ÖÆüÖ¸üß ÃÖŸÖÃÖ‡Ô ´ÖëÓ ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �êú ×�úÖ ¤üÖê ¯Ö�ÖÖë �úÖ ¾Ö�ÖÔÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü ?

ÃÖÓµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ ×¾ÖµÖÖê�Ö ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü…

64) ³ÖæÂÖ�Ö �úê �úÖ¾µÖ �êú ÖÖµÖ�ú �úÖîÖ Æîü ?

´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ŸÖ£ÖÖ ¸üÖ•ÖÖ ”û¡ÖÃÖÖ»Ö…

65) ³ÖæÂÖ�Ö �êú ¯ÖÏ Öã�Ö ¤üÖê �ÖÏÓ£ÖÖë �êú ÖÖ´Ö ×»Ö×�Ö‹ …

×¿Ö¾Ö¸üÖ•Ö ³ÖæÂÖ�Ö, ×¿Ö¾ÖÖ-²ÖÖ¾ÖÖß, ”û¡ÖÃÖÖ»Ö ¤ü¿Ö�ú…

66) ³ÖæÂÖ�Ö �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ¸üÃÖ �úÖîÖÃÖÖ Æîü ?

¾Öß¸ü ¸üÃÖ…

67) �ú×¾Ö-�ãú»Ö-�ú»¯ÖŸÖ¹ý, ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü ´ÖÓ×•Ö¸üß ¸ü“ÖÖÖ†Öë �êú »Öê�Ö�ú �úÖîÖ Æîü ?

Ø“ÖŸÖÖ´Ö×�Ö ×¡Ö¯ÖÖšüß…

68) `ÃÖŸÖÃÖîµÖÖ �êú ¤üÖêÆü¸êü •ÖÖê ÖÖ¾Ö�ú �êú ŸÖß¸ü` ¾ÖÖ»Öß ˆÛŒŸÖ ×�úÃÖ �ú×¾Ö �êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ×ÃÖ¬¤ü Æîü ?

×²ÖÆüÖ¸üß…

69) ‘ÖÖÖÖÓ¤ü �êú �úÖ¾µÖ ´Öë ˆÖ�úß ¯ÖÏêµÖÃÖß �úÖ ŒµÖÖ ÖÖ´Ö †ÖŸÖÖ Æîü ?

ÃÖã•ÖÖÖ…

70) ¸üß×ŸÖ�úÖ»Ö ´Öë ¿ÖéÓ�ÖÖ¸ü �êú ÃÖÖ£Ö ÃÖÖ£Ö †µÖ �úÖîÖÃÖê ¸üÃÖÖë �úÖê »Öê�ú¸ü �ú×¾ÖŸÖÖ ×»Ö�Öß �Ö‡Ô ?

¾Öß¸ü ¸üÃÖ †Öî ü ¿ÖÖÓŸÖ ¸üÃÖ…

.........................

हिंदी साहित्य का इतिहास

Documents

Transcript of हिंदी साहित्य का इतिहास