เรื่อง...

เรอง

การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา :

กรณศกษา นายแพทยสงวน นตยารมพงศ

โดย

รองศาสตราจารย ดร. ศภสวสด ชชวาลย

เสนอ

สถาบนพระปกเกลา

พฤษภาคม 2562

ก

สารบญ

หนา

ค าน า ...................................................................................................................................................

สารบญ ............................................................................................................................................. ก

Teaching Notes .......................................................................................................................... (1)

ภาคแรก : บทน ากบแนวคดทเกยวของกบการศกษา ................................................................... 1

บทท 1 บทน า .................................................................................................................................. 2

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา ..................................................................................... 2

1.2 วตถประสงคของงานวจย ............................................................................................... 4

1.3 ขอบเขตของงานวจย ...................................................................................................... 5

1.4 วธการศกษา ................................................................................................................... 6

1.4.1 การเกบรวบรวมขอมล ................................................................................... 6

1.4.2 การวเคราะหและสรปผลจากการเกบรวบรวมขอมล ...................................... 7

1.4.3 การจดท าตวแบบของการศกษาและการน าเสนองานวจยฉบบสมบรณ .......... 7

1.5 ประโยชนของงานวจย .................................................................................................... 8

1.6 การน าเสนองานวจย ...................................................................................................... 8

1.7 Teaching Notes ประกอบดวย ................................................................................ 10

บทท 2 แนวคดผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ................................................ 12

ภาคสอง : ประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ......................................................... 20

บทท 3 เสนทางชวตสความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ........... 21

- วยเยาว ............................................................................................................................ 21

- อดมศกษา : จดเรมตนของความเปนผน าทรงภมปญญา .................................................. 22

- ราศไศล : จดเรมตนของเสนทางชวตผน าทรงภมปญญาสแนวคดหลกประกนสขภาพ ..... 25

ข

สารบญ (ตอ) หนา

- กาวเขาสสวนกลาง : ศกษา สรางสรรค พฒนา และทดลองสตนแบบหลกประกนสขภาพ

ของผน าทรงภมปญญา ................................................................................................... 29

- สการขบเคลอนตามความใฝฝนของผน าทรงภมปญญา : ส านกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต (สปสช.) ........................................................................................................... 39

บทท 4 การแลกเปลยนทศนคตเพอกาวสเสนทางการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ ............... 42

บทท 5 สการเปนผน าทรงภมปญญาของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต .............. 45

- การวจยเพอพฒนาตนแบบในการกาวสการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ...... 45

- ทดลองปฏบตจรงในระดบพนท เ พอพฒนาตนแบบการเปลยนแปลงระบบบรการ

สาธารณสข ..................................................................................................................... 48

- สการเปนผน าทรงภมปญญาในผลกดนนโยบายเพอปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาต ......................................................................................................................... 54

ภาคสดทาย : การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน

นตยารมพงศ ........................................................................................................ 60

บทท 6 การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตของนายแพทย

สงวน นตยารมพงศ .................................................................................................... 61

6.1 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน า ทรงภมปญญาสามารถแยกแยะ

ผดชอบชวด .................................................................................................................... 61

6.2 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาสามารถรเทาทนสถานการณ

....................................................................................................................................... 64

6.3 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสรางบรรยากาศแหงความ

รวมมอ ........................................................................................................................... 67

6.4 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสอสารสาระส าคญ

อยเสมอ .......................................................................................................................... 69

ค

สารบญ (ตอ) หนา

6.5 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสามารถบรหารอ านาจในเชง

การเมองได ..................................................................................................................... 72

6.6 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสนบสนนใหผอนใชปญญา

....................................................................................................................................... 75

บทท 7 บทสรป ........................................................................................................................ 77

7.1 ชวประวตชวตนายแพทยสงวน นตยารมพงศ .............................................................. 77

7.2 ตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ 82

บรรณานกรม ............................................................................................................................. 84

(1)

Teaching Notes

ประเดน : การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) กรณศกษา : นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ภาพรวม : การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา : กรณศกษา นายแพทยสงวน นตยารม

พงศ นนเปนการอธบายชวประวตของเสนทางชวตความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทย ส ง วน ผ ม แนวค ด อ ดมคต และช วท ศน ทมงอทศตนเพอขบเคลอนการสรางระบบหลกประกนสขภาพโดยมงหวงใหประชาชนชาวไทยทกคนสามารถเขาสการบรการทางสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง โดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และสถานะทางสงคมทยงคงมความแตกตางกนอยางมากภายใตบรบทเศรษฐกจและสงคมไทย โดยงานวจยนแบงออกเปน 5 สวนส าคญ คอ

สวนแรก : กลาวถงทมาและความส าคญของการสรางตวแบบผน าท ทรงภมปญญาทปรากฏอยางโดดเดนของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ผมบทบาทส าคญตอการผลกดน ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

ส ว น ท ส อ ง : ก ล า ว ถ ง แ น ว ค ด แ น ว ค ด ผ น า ท ร ง ภ ม ป ญ ญ า (The Wise Leadership) ผานกรอบการวเคราะหผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi)

สวนทสาม : เปนการกล าวถ งชวประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทมบทบาทส าคญต อการผล กด นระบบหล กประกนส ขภาพแห ง ช าต ตงแตแรกเกดในครอบครวชาวจนจวบจนวาระสดทายของชวต

(2)

สวนทส : เปนการพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญา ( The Wise Leadership) เ ช ง ป ฏ บ ต ข อ ง น า ย แ พท ย สงวน นตยารมพงศ ผานการวเคราะหตามกรอบแนวคดผน าท มปญญาเช งปฏบ ต ใน 6 ด าน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) และ

สดทาย: เปนบทสรปของงานวจย กลมเปาหมาย : นกศกษาและผสนใจโดยทวไป วตถประสงค : 1. เมอศกษากรณศกษาจบผศกษาจะไดรบรถ งชวประวตชวตของ

นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership)

2. เมอศกษากรณศกษาดงกลาวจนจบผศกษาจะไดรบรถงเสนทางการขบเคลอนการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาของประเทศไทย

3. เมอศกษากรณศกษาดงกลาวจนจบผศกษาจะเหนความเปนผน าท ทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ทมปญญาเชงปฏบตทง 6 ดาน ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ซงสรางคณปการตอวงการสาธารณสขของประเทศไทยและสรางคณภาพชวตทดขนใหกบประชาชนชาวไทย

จ านวนชวโมง : 4 ชวโมง กจกรรมทผเรยนตองท า : 1. ผเรยนควรศกษาหนงสอชวประวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

เพมเตมเพอใหผเรยนเขาถงตวตนความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

2. ผเรยนควรสรปองคความรทไดรบจากกรณศกษา 3. ผ เรยนจะตองท าแบบทดสอบเพอประเมนตนเองหลงการศกษา

กรณศกษาดงกลาวจบ แบบทดสอบ : ขอ 1. องคประกอบส าคญ 6 ประการของแนวคดผน าทรงภมปญญา

(The Wise Leadership) ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) นนประกอบดวยอะไรบาง

ตอบ : (หนง) ผน าทรงภมปญญาสามารถแยกแยะผดชอบชวด (สอง) ผน าทรงภมปญญาสามารถรเทาทนสถานการณ (สาม) ผน าทรงภมปญญาสรางบรรยากาศแหงความรวมมอ (ส) ผน าทรงภมปญญาสอสารสาระส าคญอยเสมอ

(3)

(หา) ผน าทรงภมปญญาสามารถบรหารอ านาจในเชงการเมองได และ

(หก) ผน าทรงภมปญญาสนบสนนใหผอนใชปญญา ขอ 2. การสรางตนแบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวน

นตยารมพงศ นนเปนผลสบเนองมาจากการวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขในโครงการใดบาง

ตอบ : การสรางตนแบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ นนเรมตนจากการวจยเชงปฏบตการสาธารณสขในระดบอ าเภอทโครงการขนหาญ จนพฒนามาเปนระดบจงหวดทโครงการอยธยา สโครงการวจยในระดบประเทศภายใตชอโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข (Health Care Reform Project)

ขอ 3. ณ โรงพยาบาลราศไศล ความเปนผน าทรงภมปญญาทมงสนบสนนผอนใหใชปญญาของนายแพทย สงวน นตยารมพงศ ปรากฏในรปแบบใด

ตอบ : นายแพทยสงวน นตยารมพงศ มงใหทมงานสาธารณสขเรยนรทจะสนกกบงาน โดยมงใหความส าคญกบประชาชนคอหวใจของการท างาน สงใดทเปนประโยชนตอประชาชนใหท าเลยไมตองรอ อกทงนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ยงมงใหความส าคญกบทมงานและมงสนบสนนให เ พอนรวมงานรถงความเชยวชาญและความเหมาะสมตองานแตละประเภทของแตละบคคล

ขอ 4. ทฤษฎทนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ใชเพอขบเคลอนใหการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาสามารถขบเคลอนไปจนประสบผลส าเรจนน คอ ทฤษฎใดและมองคประกอบของทฤษฎอยางไร

ตอบ : ทฤษฎสามเหลยมเขยอนภเขา โดยเหลยมทงสาม ประกอบดวย หนง คอ เหลยมทางดานปญญาคอความรจรงในเรองทจะแกไข สอง คอ เหลยมทางดานการเคลอนไหวทางสงคมทงการมสวนรวมและการเปนเจาของของผคนในสงคมทตองการแกไขและรวมแรงรวมใจในการเปลยนแปลงแกไขปญหา และสาม คอ เหลยมทางการเมองไดแกการตดสนใจทางการเมองในการแกไขปญหา ซงการทเหลยมการเมองเปนเหลยมสดทายนนเพราะเปนเหลยมทใหพลงทางดานนโยบาย ทางดานทรพยากรทจะชวยใหเกดการแกไข

(4)

ปญหาทเกดขนไดอยางแทจรง ทงนเหลยมทงสามจะตองเกอกลและเสรมซงกนและกน จงจะกอใหเกดการแกไขปญหาไดอยางแทจรง

1

ภาคแรก

บทน ากบแนวคดทเกยวของกบการศกษา

ส าหรบการศกษาถงการสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) กรณศกษา “นายแพทยสงวน นตยารมพงศ” นนถอเปนหนงในประเดนการศกษาทมงใหผอานไดเรยนรและทราบถงความเปนผน าทรงภมปญญาของบคคลผซงกอใหเกดการเปลยนแปลงในวงกวางตอวงการสาธารณสขไทยและหลกประกนสขภาพแหงชาตทเสรมสรางใหประชาชนในทกชนชนและทกสถานะทางสงคมไดมหลกประกนชวตและคณภาพชวตทดขน โดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และสถานะทางสงคมทมความแตกตางกนอยางมากภายใตบรบทเศรษฐกจและสงคมไทย ส าหรบในภาคแรกของการวจยเรอง “การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา : กรณศกษา นายแพทยสงวน นตยารมพงศ” นนจะเปนการกลาวถงทมาและความส าคญของปญหา วตถประสงคของงานวจย ขอบเขตของงานวจย วธการศกษา ประโยชนของงานวจย ตลอดจนแนวคดทเกยวของกบการศกษา โดยแบงการน าเสนอออกเปน 2 บท ดงน

บทท 1 บทน า และ บทท 2 แนวคดผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership)

2

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

“นายแพทยสงวน นตยารมพงศ” นบเปนผน าทรงภมปญญา (Wise Leadership) ซงมบทบาทส าคญในทางปฏบตตอการเปลยนแปลงดานสาธารณสขทเกดขนของประเทศไทย ตลอดชวงระยะเวลาเกอบสองทศวรรษทผานมา ดงเหนไดจากการทนายแพทยสงวน นตยารมพงศ กาวเขามาเปนผน าทมบทบาทหลกตอการขบเคลอนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต จนกอให เกดการเปลยนแปลงในวงกว างตอระบบบรการสาธารณสขของประเทศไทย 1 โดยเฉพาะอยางยงความเปนผน าททรงภมปญญาดงกลาวไดน าพาใหประชาชนชาวไทยกาวเขาส “ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา” หรอทรจกกนในรปของนโยบาย 30 บาทรกษาทกโรค นอกจากนความเปนผน าททรงภมปญญาดงกลาวยงดงกลาวยงมสวนส าคญยงตอการปรบระบบความสมพนธระหวางผปวยกบบคลากรทางการแพทยใหเปนไปในทศทางทดขน ภายใตบรบทสงคมโลกทมแนวโนมไปตามกระแสการเรยกรองในการคมครองผบรโภค2

โดยการเปลยนแปลงระบบบรการสาธารณสขไทยทเกดขนภายใตการน าพาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ไดกลายเปนการพลกโฉมหนาใหมใหกบวงการสาธารณสขไทย ครงยงใหญ จนสามารถกลาวไดวาการพลกโฉมหนาประวตศาสตรของวงการสาธารณสขทเกดขนสงผลใหวงการสาธารณสขไทยไดกาวเขาสศตวรรษใหมของระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงการพลกโฉมหนาประวตศาสตรทเกดขนไดเสรมสรางใหประชาชนชาวไทยกวา 48,852,000 คน3 ซงอยนอกระบบหลกประกนสขภาพสามารถเขาสการบรการทางสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง โดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และสถานะทางสงคมทยงคงมความแตกตางกนอยางมากภายใตบรบทเศรษฐกจและสงคมไทย

1 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา , พมพครงท 2 (กรงเทพ: ส.พจตร, 2550), 97.

2 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนสหลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม (ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ม.ป.ป.), 91. 3 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , คมอบรหารกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต เลมท 1 ปงบประมาณ 2557: การบรหารงบบรการทางการแพทยเหมาจายรายหว , พมพครงท 1 ( นนทบร: ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2556), 13.

3

ทงนการพลกโฉมหนาประวตศาสตรทเกดขนภายใตการน าพาของผน าทรงภมปญญาอยางนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ไดสรางใหประชาชนชาวไทยทกคนครอบคลมทกชนชนและทกสถานะทางสงคมไดม “หลกประกนชวต” และ “คณภาพชวต” ทดขน ตามความใฝฝนทจะเหนประชาชนชาวไทยทกคนสามารถเขาถงระบบหลกประกนสขภาพอยางถวนหนาและบรการทไดรบตองมคณภาพไมใชบรการชนสองหรอชนสาม4 ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ทเกดจากการสงสมประสบการณช ว ตต ง แตสมย เป นน กศ กษา แพทย ท อยากเห นความเปนธรรมในส ง คม จนไดมโอกาสเขาไปเปนแพทยชนบททไดเหนความยากไรและความดอยโอกาสของประชาชนทจะเขาถงบรการสขภาพ5 ประกอบกบการไดแลกเปลยนกบประเทศตาง ๆ และการท างานทดลองโครงการในพนท ลวนเปนแรงผลกดนอยางแรงกลาทจะผลกดนนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาในระดบชาต6

จากบทบาทผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ทน าพาใหเกดการ

เปลยนแปลงในวงกวางตอระบบบรการสาธารณสขของประเทศไทยนนไดสรางใหเกดคณปการแกการ

สาธารณสขไทยในหลากหลายมต ท ง ในมตท เปนรปธรรมทปรากฏในรปของการสร าง

เสาหลกประกนสขภาพส าหรบคนไทยทกคนทจะมสทธและมหลกประกนในการเขาถงระบบบรการ

สขภาพโดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และสถานะทางสงคม และในมตทเปน

นามธรรม ทไดสรางใหเกดระบบบรการสขภาพทางจตใจใหกบผปวยทเรยกวามตรภาพบ าบด

(Friendship Support) ซ ง เปนระบบการบรการรกษาสขภาพท เข ามามบทบาทส าคญตอ

การปองกน เยยวยา และบ าบดรกษาความเจบปวยใหกบผปวย7 บนหลกการทวาผมทกขยอมเหน

และเขาใจความทกขของผอน8 จากคณปการในขางตนทเกดขนจากความคด ความใฝฝน สความเปน

จรงในวงการสาธารณสขและระบบบรการสาธารณสขของประเทศไทยภายใตการน าพาของผน าทรง

4 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส

หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม (ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ม.ป.ป.), 60.

5 เรองเดยวกน, 61. 6 เรองเดยวกน, 71.

7 ประเวศ วะส, “ปาฐกถาเกยรตยศ ชวต อดมการณเพอประชาและสงคม” ใน อรจตต บ ารงสกลสวสด บรรณาธการ, Friendship Support มตรภาพบ าบด ศรทธาอาลย 1 ป ทจากไป น.พ. สงวน นตยารมพงศ(กรงเทพ: บรษท ศนยการพมพแกนจนทร จ ากด, 2552), 21.

8 พนต มโนการ, มลนธมตรภาพบ าบด (กรงเทพ: มลนธมตรภาพบ าบด (กองทนนายแพทยสงวน นตยารมพงศ), ม.ป.ป.)

4

ภมปญญาเฉกเชนนายแพทยสงวน นตยารมพงศ นน ท าใหนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ไดรบการ

ยกยองจากบคคลากรทางการแพทยวาเปน “บดาแหงหลกประกนสขภาพ9”

ดวยบทบาทความเปนผน าทรงภมปญญาอยางโดดเดนจวบจนวาระสดทายของชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ทสรางเสรมและพฒนาใหประชาชนชาวไทยทกคนครอบคลม ทกชนชนและทกสถานะทางสงคมไดมหลกประกนสขภาพและสามารถเขาถงบรการสาธารณสขทมคณภาพกนอยางทวหนา จนสามารถยกระดบคณภาพชวตและความเปนอยทดขนใหกบประชาชน ชาวไทยไดอยางทวถงตลอดชวงระยะเวลาเกอบสองทศวรรษทผานมา สงผลใหนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ไดกลายเปนหนงในตวแบบผน าทรงภมปญญาทมบทบาทอยางโดดเดนจนถกจารกไวหนงในหนาประวตศาสตรของวงการสาธารณสขไทย ดงนนงานวจยนจงมเปาหมายเพอศกษาชวประวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาผานกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) เพอพฒนาไปสการเปนตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตในบรบทสงคมไทยและเปนคมอการเรยนการสอน (teaching notes) เรองภาวะผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทสงคมไทย 1.2 วตถประสงคของงานวจย

1. เ พอศกษาถงประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าท ทรงภมปญญา (The Wise Leadership)

2. เพอสรางตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ผานกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi)

9 ชาตร เ จ รญ ชวะก ล และ อภ ว นท น ตยาร มพงศ , บรรณาธ ก าร , แสงดาวแห งศ ร ท ธ า

น.พ. สงวน นตยารมพงศ (กรงเทพ: บรษท สหมตรพรนตงแอนดพบลสซง จ ากด, ม.ป.ป.), 26.

5

1.3 ขอบเขตของงานวจย

ส าหร บ การ ว จ ย เ ร อ งกา รสร า งต ว แบบผ น า ทร งภ ม ปญญา : ก รณ ศ กษ า นายแพทยสงวน นตยารมพงศ นผวจยไดก าหนดขอบเขตดานเนอหาของงานวจยโดยแบงออกเปน 3 สวนหลก ดงน

สวนแรก เปนสวนของบทน าทชใหเหนถงคณปการของนายแพทย สงวน นตยารมพงศ ทมตอระบบสาธารณสขของไทย ซงท าใหเราควรตองสนใจทจะตองหยบเอาชวตและงานของทานมาเปนกรณศกษา และการทบทวนถงแนวคดทฤษฎซงใชเปนกรอบแนวคดหลกของงานศกษาวจยชนน ซงนนกคอ แนวคด “ผน าทรงภมปญญา (Wise Leadership)” ของ Ikujiro Nonaka และ Hirotaka Takeuchi ซงแนวคดดงกลาวมการเสนอถงคณสมบต 6 ประการทส าคญของผน าทรงภมปญญา ซงคณสมบตดงกลาวนบไดวาเปนคณสมบตทส าคญและจ าเปนส าหรบบคคลทเปนผน าทงในองคกรของภาครฐและเอกชน ซงกรอบแนวคดน ผศกษาวจยจะอาศยเปนกรอบในการวเคราะหกรณศกษาของนายแพทย สงวน นตยารมพงศ รวมทงการสรางตวแบบตอไป

สวนทสอง เปนการศกษาถงประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทมบทบาทส าคญตอการผลกดนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต อนเปนเสนทางชวตทเตมเปยมไปดวยอดมการณเพอเพอนมนษย โดยมงสรางใหเกดความเปนธรรมในสงคม บนพนฐานของความเขาใจ การเขาถงประชาชน และความมงมนในการพฒนาระบบบรการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพของคนไทยใหมคณภาพและสามารถตอบสนองไดอยางทวถง ตงแตจดเรมตนของชวตในครอบครวชาวจน จนเขาสเขาสเสนทางเพอสงคมในระดบอดมศกษา เรอยมาจนถงการเขาสเสนทางบทบาทนายแพทยทโรงพยาบาลราศไศล ซงเปนจดเรมตนของความพยายามในการขบเคลอนแนวคดหลกประกนสขภาพ จนกลายเปนผมบทบาทหลกตอการปฏรประบบบรการสขภาพแหงชาตและการพฒนาระบบหลกประกนสขภาพใหกบปวงชนชาวไทยหรอ ทคนไทยรจกในรปของ 30 บาท รกษาทกโรค ซงบทบาททส าคญดงกลาวสงผลใหบคคลากรทางการแพทยยกยองนายแพทยสงวน นตยารมพงศ วาเปน “บดาแหงหลกประกนสขภาพ”10 อนเปนบทบาทส าคญในฐานะผน าทรงภมปญญาจวบจนวาระสดทายของชวต และ

สวนสดทาย เปนการพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตผานการวเคราะหแนวคดและหลกการท างานของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro

10 ชาตร เ จ รญ ชวะก ล และ อภ ว นท น ตยาร มพงศ , บรรณาธ ก าร , แสงดาวแห งศร ทธา

น.พ. สงวน นตยารมพงศ (กรงเทพ: บรษท สหมตรพรนตงแอนดพบลสซง จ ากด, ม.ป.ป.), 26.

6

Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) ทมองวาผน าทรงภมปญญาหรอทใชปญญาเพอขบเคลอนงานนนจะตองประกอบไปดวยคณสมบตทส าคญคอ

หนง ตองเปนผน าทมงตดสนใจเพอสรางสงทดและมคณประโยชนใหกบสงคมและองคกร (Can Judge Goodness)

สอง ตองเปนผน าทสามารถจบประเดนส าคญตาง ๆ ทมผลกระทบทงในทางตรงและทางออมตอธรรมชาต มนษย และเหตการณตาง ๆ ทจะเกดขนไดเรว (Can Grasp the Essence)

สาม ตองเปนผน าทสงเสรมใหผบรหารและบคลากรในองคกรมปฏสมพนธกน เพอน าไปสการความหมายใหมขนมา (Create Shared Contexts)

ส ตองเปนผน าทสามารถเลาเรอง อธบาย และเปรยบเปรยองคความรตาง ๆ เพอแบงปนองคความรใหกบผอนได (Communicate the Essence)

หา ตองเปนผน าทสามารถใชบารม (การไดรบความเคารพนบถอจากผอน) ใหผคนกาวเขามาประสานความรวมมอกนในการขบเคลอนการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ (Exercise Political Power) และ

สดทาย ตองเปนผน าทสามารถเปนผสอนงานและพเลยงใหกบผอนได โดยมเปาหมายเพอเสรมสรางการใชปญญา (Foster Practical Wisdom in Others)

โดยการวเคราะหงานและชวประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน นนจะกอใหเกดตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทสงคมไทย อนจะกลายเปนคมอและบทเรยนทส าคญตอการเรยนการสอนเรองภาวะผน าของสงคมไทย

1.4 วธการศกษา

งานวจยเรอง “การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา : กรณศกษานายแพทยสงวน นตยารมพงศ” ถอเปนงานศกษาวจยในเชงคณภาพ (Qualitative research) ทม งศกษาถง ประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญา รวมทงมงวเคราะหแนวคดและหลกการท างานของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ตามกรอบแนวคดผน าทมปญญา เ ช ง ปฏ บ ต ใ น 6 ด า น (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ข อ ง อ ก จ โ ร โ นน า ก ะ ( Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) เ พอพฒนาไปเปนตวแบบการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทสงคมไทยดงกลาว ผวจยมวธการศกษา ดงน

7

1.4.1 การเกบรวบรวมขอมล

(1) การวจยจากเอกสาร (Documentary research) โดยผวจยจะท าการ

ส ารวจหนงสอ บทความ งานวจย เอกสาร และขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบงานวจยนใน 2 สวนส าคญ

ประกอบดวย หนง ชวประวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะตวแบบผน าทรงภมปญญา

ของการวจยน และสอง แนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis

Leaders) ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi)

จากแหลงขอมลตาง ๆ อาท หองสมด เวบไซต และจากหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกบการวจยน

2) การวจยภาคสนาม (Field research) ผวจยจะใชวธการสมภาษณเชงลก (In-

depth interview) กบบคคลทเกยวของกบนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ทงในสวนของญาต เพอน

ลกศษย บคคลทมความใกลชด หรอผทเคยรวมงานกบนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

1.4.2 การวเคราะหและสรปผลจากการเกบรวบรวมขอมล

ส าหรบการวเคราะหขอมลของงานวจยน ผวจยจะท าการวเคราะหขอมลและสรป

ผลการวจยทไดจากการวจยเอกสาร (Documentary research) และการวจยภาคสนาม (Field

research) ถงงานและชวประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญา

(The Wise Leadership) เชงปฏบตตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six

Abilities of Phronesis Leaders) ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช

(Hirotaka Takeuchi) เพอพฒนาไปเปนตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตท

เหมาะสมและสอดคลองกบบรบทสงคมไทย อนจะกลายเปนคมอและบทเรยนทส าคญตอการเรยน

การสอนเรองภาวะผน าของสงคมไทย

1.4.3 การจดท าตวแบบของการศกษาและการน าเสนองานวจยฉบบสมบรณ

โดยในสวนของการจดท าตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญา (The Wise

Leadership) ตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis

Leaders) และการน าเสนองานวจยฉบบสมบรณ ผวจยจะน าเสนองานวจยในรปแบบของการ

พรรณนาถงผลการวจยตามวตถประสงคทไดก าหนดไว เพอใหผลการวจยในครงน ไดกลายเปน

ตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตในบรบทสงคมไทยและยงเปนคมอการเรยนการ

8

สอน (Teaching Notes) เรองภาวะผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบท

สงคมไทย

1.5 ประโยชนของงานวจย

1. องคความรเกยวกบเพอศกษาถงประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership)

2. เกดตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน ของอกจโร โนนากะ ( Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi)

3. เกดคมอการเรยนการสอน (teaching notes) เรองภาวะผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) เชงปฏบตทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทสงคมไทย 1.6 การน าเสนองานวจย

การน าเสนอผลการวจยเรอง “การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา : กรณศกษานายแพทยสงวน นตยารมพงศ” นนทางผวจยไดก าหนดโครงสรางการน าเสนอผลการวจย โดยแบงออกเปน 3 ภาค ดงน

ภาคแรก : บทน ากบแนวคดทเกยวของกบการศกษา เปนการกลาวถงทมาและความส าคญของปญหา วตถประสงคของงานวจย ขอบเขตของงานวจย วธการศกษา ประโยชนของงานวจย ตลอดจนแนวคดทเกยวของกบการศกษา โดยแบงการน าเสนอออกเปน 2 บท ดงน

บทน า เปนการกลาวถงทมาและความส าคญของการสรางตวแบบผน าท ทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ทปรากฏอยางโดดเดนของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ผซงมบทบาทส าคญตอการผลกดนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต จนประชาชนชาวไทยในทกระดบสามารถเขาถงระบบการรกษาสขภาพไดมคณภาพและมประสทธภาพ

บทท 2 แนวคดผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) เปนการกลาวถงแนวคดแนวคดผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ผานกรอบก า ร ว เ ค ร า ะ ห ผ น า ท ม ป ญ ญ า เ ช ง ป ฏ บ ต ใ น 6 ด า น (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ข อ ง อ ก จ โ ร โ นน ากะ

9

(Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) ซงเปนแนวคดหลกของการวเคราะหผน าทรงภมปญญาทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทของสงคมไทยตามเปาหมายสงสดของงานวจยน

ภาคสอง : ประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ เปนการกลาวถงประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ทมบทบาทส าคญตอการผลกดนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ตงแตแรกเกดในครอบครวชาวจนผานการแลกเปลยนเรยนรประสบการณในเสนทางชวตเพอประชาชน ส การเปนผน าทรงภมปญญาของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตจวบจนวาระสดทายของชวต โดยการน าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ นนผเขยนแบงการน าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศในสวนนออกเปน 3 บท (บทท 3 ถงบทท 5) ดงน

บทท 3 เสนทางช วตส ความเปนผ น า ทรงภ มปญญาของนายแพทย สงวน นตยารมพงศ : เปนการกลาวถงประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ต งแตแรกเกดในครอบครวชาวจน ยานเยาวราช ผานประสบการณศกษาเรยนรทงในหองเรยนและนอกหองเรยนยง คณะแพทยศาสตรรามาธบด มหาวทยาลยมหดล จนกาวเรมเสนทางผน าทรงภมปญญาในการสรางแนวคดหลกประกนสขภาพ ณ ราศไศล จากนนไดกาวเขาสสวนกลางเพอศกษา สรางสรรค พฒนา และทดลองสตนแบบหลกประกนสขภาพ สการเปนผน าทรงภมปญญาในการขบเคลอนตามความใฝฝนเพอปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตจวบจนวาระสดทายของชวต

บทท 4 การแลกเปลยนทศนคตเพอกาวสเสนทางการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ : เปนการกลาวถงกระบวนการกลม ณ สามพราน ทมบทบาทในการแลกเปลยนทศนคตทหลากหลายของบคคลทสนใจดานการปฏรประบบสขภาพ จนกอเกดองคความรและความเขาใจในประเดนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงมบทบาทสงเสรมและสนบสนนใหนายแพทยสงวน นตยารมพงศ กาวสการเปนผน าทรงภมปญญาของวงการสาธารณสขไทยในการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต และ

บทท 5 สการเปนผน าทรงภมปญญาของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต : เปนการกลาวถงเสนทางของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในการการวจยเพอพฒนาตนแบบสรางระบบหลกประกนสขภาพ

10

แหงชาต จนน าไปสการผลกดนนโยบายเพอปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต จนเกดการพลกโฉมวงการสาธารณสขไทยทประชาชนชาวไทยทวประเทศมหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนาและมคณภาพชวตทดขน

ภาคสดทาย : การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ เปนการวเคราะหถงความเปนผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ และสรปผลการวจย โดยแบงการน าเสนอออกเปน 2 บท ดงน

บทท 6 การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ เปนการพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ผานการวเคราะหตามกรอบแนวคดผน าทมปญญา เชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ของ อกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) และ

บทท 7 บทสรป เปนการสรปผลการวจยเรอง “การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา : กรณศกษานายแพทยสงวน นตยารมพงศ” ตงแตในสวนของชวประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ และตวแบบของการศ กษาผ น า ทรงภ ม ปญญา เช งปฏบ ต ของนายแพทย ส ง วน นตยารมพงศ

1.7 Teaching Notes ประกอบดวย

หนง ภาพรวมกรณศกษา ซงประกอบไปดวยค าบรรยายโดยยอของกรณศกษา และประเดนส าคญของการศกษา

สอง กลมเปาหมาย ระดบความยากงาย และความรทเคยมมากอน สาม วตถประสงคในการเรยนร ส รายละเอยดการสอน

(1) จ านวนชวโมงเรยนทเหมาะสมกบกรณศกษา (2) เสนอแนะงานทใหนกศกษาตองท า (Student Assignment) (3) แนวทางการปพนเพอเขาสกรณศกษา (4) ตวอยางค าถามททาทาย และธงค าตอบ

11

(5) แนวทางการสรปกรณศกษา (6) อปกรณเสรมอน ๆ

12

บทท 2 แนวคดผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership)

แนวคดเรอง The Wise Leadership หรอผน าทรงภมปญญาถอเปนแนวคดท

สบเนองมาจากแนวคดเรององคความร (Knowledge) ท Ikujiro Nonaka และ Hirotaka Takeuchi

ไดกลาวถงไวใหในหนงสอ The Knowledge-Creating Company ซงตพมพเมอ ค.ศ. 1995 หนงสอ

เลมดงกลาวไดกลาวถงความส าคญขององคความรทเปนปจจยส าคญในการขบเคลอนองคกรให

ประสบความส าเรจ และเพมขดความสามารถทางการแขงขนไดอยางยงยน โดยแนวคดดงกลาวมง

เรยนร การจบประเดนองคความร ส าคญขององคกรให ได มการจด เกบอย าง เปนระบบ

น าองคความรเหลานนไปใช และตอยอดใหกลายเปนนวตกรรมขององคกร

อยางไรกตาม องคความรเหลานกมไดชวยใหผน าขององคกรกลายเปนผน าทรงภม

ปญญา (Wise leadership) เนองจากองคความรเหลานน อาจจะไมไดถกน ามาใชอยางเหมาะสม

ถกท ถกเวลา อกทงยงไมมการปลกฝงการน าองคความรไปใชใหแพรหลายในองคกรดวย

ในโลกทมการเปลยนแปลงตางๆ อยางรวดเรว และคาดไมถง องคกรทยงสามารถ

ด าเนนกจการของตนเองไดอยางราบรน จงมใชเพยงองคกรทมผลประกอบการด มก าไรเทานน แต

ผน าองคกรตองเปนผทมความชาญฉลาดในการน าภายใตความไมแนนอน และความเปลยนแปลงได

ดงนน ความรทางดานการบรหารธรกจ การตลาด หรอการเงนอาจจะไมเพยงพอ เพราะความ

เปลยนแปลงทเกดขนมใชเพยงการเปลยนแปลงทางธรกจ แตรวมไปถงการเปลยนแปลงเชง

ประชากรศาสตร เทคโนโลย สภาพแวดลอม ไปจนถงวถชวตของผคนในสงคม และคนทท างานใน

องคกรดวย ผน าจงตองสามารถทจะสรางการยอมรบใหเกดขนทงภายใน และภายนอกองคกรของตน

ความรบผดชอบของผน าและองคกรจงแผขยายออกไปถงภายนอกองคกรดวย ผน าตองเขาใจสงทเปน

Common good หรอ สงทกคนเขาใจรวมกนวาเปนความด ความเหมาะสม และตดสนใจด าเนน

กจการของตนไปในทศทางดงกลาว ในขณะทองคกรกยงสามารถบรรลเปาหมายขององคกรไดไป

พรอมกนดวย องคกรในปจจบนจงไดหนมาค านงถงการด าเนนธรกจทมความรบผดชอบตอสงคม

สรางรายไดใหองคกรไปพรอมกบสรางคณคาใหสงคม ชมชน และสงแวดลอม

ผน าในองคกรเชนนจะตองสามารถตดสนใจไดในบรบททแตกตางออกไปจากเดม

ภายใตความเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลา แตองคกรยงสามารถด าเนนการตางๆ ไดเหมาะสมกบ

13

จงหวะเวลา ทส าคญอยางยง ผน าเหลานจะตองแยกแยะสงทด สงทสงคมยอมรบ และบรหารจดการ

เรองปลกยอยตางๆ ในองคกรไดโดยค านงถงภาพรวม และอนาคตขององคกรดวย ซงการใชองค

ความรชดแจง และความรแอบแฝง (explicit and tacit knowledge) ไมเพยงพออกตอไป ผน า

จ าเปนตองมสงทเรยกวา practical wisdom หรอ ปญญาเชงปฏบตดวย

Practical wisdom หรอ ปญญาเชงปฏบต เปนความรแอบแฝง (tacit knowledge) ท

เกดขนจากประสบการณ ทชวยใหสามารถตดสนสงตางๆ ไดอยางรอบคอบ และแสดงออกไดตรงกบ

สถานการณทก าลงเผชญ โดยอาศยคานยมและคณธรรมเปนหลกในการคดและการกระท า เมอผน า

ไดปลกฝงปญญาในลกษณะเชนนใหกบทกคนในองคกร นอกจากจะท าใหทกคนสามารถสรางองค

ความรใหมๆ ไดแลว ยงชวยสรางวธการตดสนใจในเรองตางๆ อยางชาญฉลาดดวย

Practical wisdom หรอ ปญญาเชงปฏบต เปนแนวคดทมาจากอรสโตเตล ซงได

กลาวถงความรวาม 3 ประเภท ไดแก

Epistme คอ รในสาเหตของสงตางๆ (Know-why)

Techne คอ รในกระบวนการของสงตางๆ (Know-how)

Phronesis คอ รวาอะไรควร ไมควร (Know-what-should-be-done) ดงนน ปญญาเชงปฏบตจงไดพฒนาขนจากการรวาอะไรควร ไมควร (Phronesis) ซง

เปนความรทมมาตรฐานทางจรยธรรมเปนตวก าหนดการกระท า ชวยใหผคนสามารถตดสนสงตางๆ

ไดโดยใชส านกทางจรยธรรมเปนเกณฑ ท าใหผน าหรอผบรหารสามารถตดสนไดวาอะไรด หรอไมด

ภายใตเวลาและสถานการณทเหมาะสม และด าเนนการตางๆ ในวถทางทดทสด ตามความคาดหวง

ของสงคม

หลกการส าคญของปญญาเชงปฏบตจงเปนเรองความสามารถในการตดสนใจทถกตอง

(Right decision) และการแสดงออกทถกตอง (Right action) ดงนน ผน าทตองการทจะตดสนใจได

อยางถกตอง จ าเปนตองเขาใจถงเหตผลในการคงอยขององคกร เพราะหากองคกรตองการทจะคงอย

เพอท าใหตนเองมก าไร มผลประกอบการทด แมกระบวนการท างานขององคกรจะท าใหเกดปญหากบ

สภาพแวดลอม ระบบนเวศ หรอท าใหสงคมออนแอ องคกรไมสามารถสราง Common good หรอสง

ทดงามรวมกบสงคมได องคกรเหลานกจะไมสามารถสรางความยงยนใหกบตนเอง และสงคมได

องคกรทสามารถคงอยไดอยางยงยนตองสรางคณคาใหกบลกคา หรอผคนในสงคม สรางอนาคตท

คแขงไมสามารถท าได รวมทงการรกษาสงทดงามในสงคมใหคงอย

14

Ikujiro Nonaka และ Hirotaka Takeuchi ศกษาบรษทช นน า ในประเทศญ ป น

ภายหลงเหตการณแผนดนไหว และสนามครงใหญในประเทศญปน เมอป 2011 เกยวกบการตดสนใจ

และการแสดงออก รวมทงมมมองความคดของผน าในองคกรตางๆ เพอแสดงใหเหนถงการใหคณคา

กบสงดงามตางๆ ในสงคม และการสรางผน ารนใหมขององคกร โดยใชหลกการปญญาเชงปฏบตน ามา

สรางมลคาทางเศรษฐกจ และคณคาทางสงคมไปพรอมกน

องคประกอบส าคญ 6 ประการของผน าทรงภมปญญา ทสามารถน าปญญาเชงปฏบตมา

ใชในการน าองคกรไดนน ประกอบดวย

1. ผน าทรงภมปญญามความสามารถในการคดและตดสนใจเพอสรางสงทดแกองคกรและสงคม

ผน าทรวาอะไรควร ไมควร ตองสามารถทจะตดสนใจ และลงมอกระท าในสงท

ถกตองเหมาะสมไดในทกสถานการณ โดยมคานยมและคณธรรมประจ าตนเปนเครองยดเหนยว

ผบรหารบรษทเครองแตงกายของญปน Uniqlo ไดกลาวถงการคงอยของบรษทวา บรษทของเขานน

ไมเพยงแตจะตองสามารถเขากบบรบทของสงคมไดแลว แตยงตองท าใหสงคมยอมรบในบรษทดวย

ดงนน บรษทตองอทศตนเพอสงคม สรางสมดลระหวางผลประโยชนขององคกร กบสงทสงคมจะไดรบ

เพราะทกคนในองคกรของ Uniqlo นอกจากจะเปนพนกงานของบรษทแลว ยงเปนสมาชกของสงคม

นอกดวย ดงนนหากนกถงแตองคกรของตนแตเพยงอยางเดยว ยอมจะน ามาซงความลมเหลว

การแยกแยะผดชอบชวดสามารถสรางหรอปลกฝงใหเกดขนไดโดย 4 วธ ไดแก

เกดจากประสบการณโดยตรงของแตละบคคล โดยเฉพาะอยางยงเมอมเหตการณทยากล าบาก หรอเกดความผดพลาด เพราะจะสามารถใหเกดการเรยนรจากเหตการณเหลานนไดดทสด

ถอดบทเรยนจากประสบการณโดยตรง ใหกลายเปนหลกการในการด าเนนชวต หรอการท างาน

มตวอยางหรอแบบอยางทด การด าเนนชวตโดยมบคคลทเปนแบบอยางทดจะท าใหเราตระหนกถงคณคาของความด และมแนวทางในการด าเนนชวตทด

ศกษาจากวรรณกรรมตางๆ เชน ปรชญา ประวตศาสตร หรองานเขยนอนๆ เพราะการบรหารองคกร หรอการเปนผน านน เปนทงศาสตร และศลป ดงนน การศกษาในศาสตร

15

และศลปตางๆ นอกเหนอจากหลกการบรหารจดการแลว จะชวยใหสามารถเขาใจถงองคความรและปญญาทลกซงได

2. ผน าทรงภมปญญาสามารถเขาใจสาระส าคญของสถานการณ และสงตาง ๆ ท

เกดขนจรงอยางลกซงและรอบดาน กอนทจะตดสนใจในเรองใด ผน าทรงภมปญญายอมสมผสไดอยางรวดเรวถงสงท

อยเบองหลงของเหตการณตางๆ สามารถคาดเดาถงผลทจะเกดขนจากเหตการณนนๆ และสามารถ

ตดสนใจกระท าการตางๆ ตามทไดใครครวญแลว ปญญาเชงปฏบตท าใหผน าสามารถรเทาทน

สถานการณตามความเปนจรงของมนษย สรรพสง และเหตการณทแตกตางกนออกไป

การทจะเขาใจถงสถานการณตางๆ ไดดนน ผน าตองใหความส าคญกบรายละเอยด

ของสงตางๆ รอบตว การพฒนาความสามารถของบคคลใหสามารถรเทานนสถานการณตางๆ ไดดขน

จะตองฝกกระท าสงตอไปนใหคนชนจนเปนนสย ไดแก

คนหาสาเหตของปญหา หรอสถานการณทก าลงเกดขน เชน หลก 5-Why ของบรษทโตโยตา ไดถกสรางขนเพอเปนเครองมอในการคนหาสาเหตทเปนตนตอของปญหา (route cause) โดยการตงค าถามวา “ท าไม” 5 ครง เพอใหคนลกเขาไปในสาเหตทแทจรงของปญหาตางๆ

ศกษารายละเอยดของเรองตางๆ โดยไมละเลยภาพรวม ผทจะสามารถเขาใจสถานการณตางๆ ไดดตองเหนทงรายละเอยด และภาพรวมไปพรอมๆ กน ผบรหารของ 7-11 ประเทศญปนมค ากลาววา เราจ าเปนทจะตองมองใหเหนตนไมแตละตนในปาใหญ เพราะการบรหารจดการ หรอแกไขปญหาเลกๆ เพยงปญหาเดยว แตเปนปญหาทกระทบกบภาพรวมของระบบ จะชวยใหสามารถแกปญหาในภาพรวมขององคกรได ผน าจงตองเขาใจความส าคญของสงเลกๆ นอยๆ ทมผลกบภาพใหญดวย

ตง และพสจนขอสมมตฐานอยเสมอ ตวอยางของรานสะดวกซอ 7-11 ในญปน การทแตละรานจะสงสนคาตางๆ มาจ าหนาย เกดจากพนกงานหนารานไดตงสมมตฐานเกยวกบสงทลกคาตองการ ซงมความแตกตางกนไปในแตละพนท ดงนน สนคาทจ าหนายในราน 7-11 แตละแหงจงแตกตางกน เพราะการตงสมมตฐานถงความตองการของลกคา และการพสจนสมมตฐานซงไดผลออกมาแตกตางกนออกไปในแตละแหง เปนตน

16

3. ผน าทรงภมปญญามสามารถสรางพนทและความรวมมอทเ ออใหทกคนไดแลกเปลยนเรยนรรวมกนเพอสรางองคความรใหม

ผน าทรงภมปญญาจะตองสรางโอกาสใหผบรหาร และพนกงานทกระดบในองคกร

สามารถเรยนร และแบงปนความรซงกนและกนได นอกจากจะท าใหเกดการแบงปนองคความร

ภายในองคกรแลว ยงเปนการสรางความสมพนธอนดตอกนภายในองคกรดวย

ในภาษาญปน ใชค าวา บะ (ba) หมายถงสถานททผคนไดมาปฏสมพนธกน ซง

องคกรสามารถสรางสถานทเชนนไดทงแบบทเปนทางการ และไมเปนทางการ ทงทรเรมจากผบรหาร

สพนกงาน (Top-down) และรเรมจากพนกงานขนไป (Bottom-up) บรรยากาศแหงความรวมมอ

สามารถสรางไดหลายวธการ เชน สรางบรรยากาศในหองประชม กจกรรมการอบรมสมมนา กจกรรม

ชมรม การแขงขนกฬา แมแตในรานอาหาร รานกาแฟ รวมทงในเวบไซต หรอ เวบบลอก (Blog) ของ

องคกรกได

ตวอยางของผบรหารบรษทมตซย ไดเรมโครงการประชมโตะกลมขนในป 2002

โดยใหมการประชมเดอนละ 1 – 2 ครง ในชวงรบประทานอาหารกลางวน หรอหลงเลกงาน พนกงาน

สามารถสมครเขารวมประชมโตะกลมไดผานทางเวบไซตของบรษท ซงหวขอในการประชมจะเนนท

การพฒนาคณภาพของงาน การพฒนาองคกร และการชวยเหลอสงคม กจกรรมนด าเนนการตอเนอง

เปนเวลา 6 ป พบวามการประชมโตะกลมเกดขน 117 ครง มพนกงานทเขารวมประมาณ 2,000 คน

ท าใหผเขารวมไดทบทวนถงการด าเนนงานตางๆ ภายในองคกร และวางแผนอนาคตขององคกร

รวมกน

4. ผน าทรงภมปญญาสามารถสอสารถงสาระส าคญของสถานการณและสงตาง ๆ ใหผอนเขาใจ

การสอสารเปนสงส าคญส าหรบผน า และตองเปนการสอสารในรปแบบทจะท าให

ทกคนในองคกรสามารถเขาใจ และเขาถงได ในบางเหตการณทองคกรตองเผชญ อาจจะเปนการยาก

ทจะสอสารใหทกคนเขาใจถงแกนแทของเรองราว ดงนนจงตองใชวธการตางๆ ในการถายทอด เพอให

กลมคนทตางกน สามารถเขาใจถงสาระเหลานนได

วธการสวนใหญทถกน ามาใชในการสอสาร ไดแก การเลาเรอง (story telling)

การอปมาอปมย (metaphor) และการสอดวยภาพ (figure)

17

การเลาเรองเปนการอธบายรายละเอยดทชวยใหผฟงสามารถเขาใจเน อหาตางๆ

รวมถงสามารถสอสารถงสงทตองการจะใหผ ฟงเหนภาพในอนาคตรวมกนดวย บางองคกร

ตวอยางเชน บรษทมตซยไดน ากระบวนการเลาเรองเขามาเปนองคประกอบหนงของการทบทวน

กระบวนการท างานขององคกร เนองจากผน า คอ Utsuda ตองการเปลยนเกณฑการวดประสทธภาพ

ขององคกร ใหเนนการวดเชงคณภาพมากกวาเชงปรมาณ ในการประเมนผลงาน พนกงานจะไดรบ

โอกาสใหเลาถงเปาหมายของตนเองและองคกร การเชอมโยงคานยมสวนบคคล และคานยมของ

องคกร ท าใหเกดการเปลยนแปลงในวฒนธรรมองคกรของมตซย เพราะพนกงานกลาทจะแสดงความ

คดเหนตองานมากขน พนกงานใหความส าคญกบคณคาของงานทตนรบผดชอบเพมขน และมากกวา

ความส าคญของการคดก าไรขาดทน

การอปมาอปมยเปนวธการทชวยใหบคคลเขาใจถงสงตางๆ โดยการเปรยบเทยบ

กบสงอน แตกตางจากการเลาเรอง ซงเปนการบอกกลาวกนตามสงทตองการจะสอ แตการใชอปมา

อปมยจะใชการเทยบเคยงเรองราวทมความสมพนธกน ท าใหผฟงเหนภาพของสงนนไดงายขน

อยางไรกด ทงสองวธน ผน าจะตองมความสามารถในการสรางเนอเรองทจะเลา ซงการอาน

วรรณกรรมตางๆ จะชวยใหผน าสามารถพฒนาทกษะนไดด

นอกจากน วธการสอสารแบบประชดประชนยงใชไดด ในการสอสารบาง

สถานการณ เพราะวธนจะเขาไปกระทบกบจตใจของผฟงไดมาก

ผน าทรงภมปญญามกจะเขารวมในวงสนทนาตางๆ อยเสมอ และใหความสนใจกบ

การพดคย ตวอยางของ Uniqlo ทตองการแขงขนในตลาดเครองแตงกาย ซงมคแขงอยาง Gap Zara

หรอ H&M ผบรหารจ าเปนจะตองสอสารวสยทศน และเปาหมายองคกรออกไป ภายในระยะเวลา 3

เดอนผบรหาร Uniqlo ตองพดในสงทซ าๆ กนในทกๆ สถานททไป ทงประเทศและตางประเทศ ใน

การประชมผบรหาร และการพดคยแบบตวตอตว โดยมความเชอทวา การสอสารจะชวยท าใหความ

ฝนขององคกร สามารถเปนจรงได

5. ผน าทรงภมปญญาสามารถบรหารจดการอ านาจเพอขบเคลอนใหทกคนสามารถท างานรวมกนได

การใชปญญาเชงปฏบตนน จะตองท าใหผคนตางๆ สามารถเขามารวมมอกน

ท างาน และแสดงผลงานใหบรรลเปาหมายรวมกนใหได ซงจ าเปนจะตองใชทกวถทางทจะท าให

18

เกดผลลพธ ในบางกรณ กอาจจะตองใชวธทคาดไมถง โดยเฉพาะกบกลมคนทตอตาน ถาสามารถท า

ใหเขายอมรบและรวมมอได องคกรมกจะไดรบขอเสนอหรอวธการท างานทนาสนใจจากคนเหลาน

ผน าทรงภมปญญาจะตองเขาใจจดยน และอารมณความรสกของบคคลทแตกตาง

กน ซงเปนธรรมชาตของมนษยโดยทวไป การจะท าใหเกดความรวมมอไดนน จะตองอาศยการสอสาร

ทเหมาะสมกบจงหวะเวลาและโอกาส ผน าจงตองคอยสงเกตการณ และเลอกวธการสอสารท

เหมาะสม

ผน าจะตองจดการกบความแตกตาง ความขดแยง ความเหนตรงขาม โดยค านงถง

ความตองการของคความขดแยงทกฝายใหไดรบความพงพอใจ หรอไดรบประโยชนตามสมควร แตยง

อยบนพนฐานของหลกจรยธรรม

Yanai ผบรหารของ Uniqlo ยงไดใชวธการลมความส าเรจในอดต มาเปน

เครองมอผลกดนใหพนกงานสรางผลงานทดขน เพราะเขาเชอวาการท าในสงทคดวาดทสดเปน

ระยะเวลาตอเนองยาวนาน จะท าใหองคกรตดกบดกความส าเรจในอดตและไมสามารถพฒนาขนได

6. ผน าทรงภมปญญาสรางความเปนผน ารนใหมทมปญญาเชงปฏบต การใชปญญาเชงปฏบตจะไมสามารถเหนผลไดจรง หากมเพยงผน า หรอผบรหาร

ขององคกรทมปญญาเชงปฏบต ผน าผมปญญาทแทจรงจะตองสนบสนนใหทกคนในองคกรสามารถ

ตดสนใจและแสดงพฤตกรรมตางๆ ไดโดยใชปญญาเชงปฏบต เพราะจะชวยท าใหองคกรสามารถ

ด าเนนการตางๆ รวมทงตอบสนองตอสภาวะความเปลยนแปลงไดอยางสรางสรรค

การสนบสนนใหเกดปญญาเชงปฏบตทวทงองคกรนน วธการสงเกตจากพฤตกรรม

ของผน าทเปนแบบอยางเปนวธหนงทสามารถท าไดงาย เชน การยดถอแนวคด แนวทางในการท างาน

ตามแบบอยางของผกอตงทเปนตนแบบของผน าทงหลายในองคกร เมอถงชวงเวลาวกฤตคบขน หรอ

ตองเผชญกบการตดสนใจทยากล าบาก บคลากรในองคกรจะชวยกนตงค าถามวา หากเปนชวงเวลา

ของผน าทเปนตนแบบนน ทานจะตดสนใจอยางไร ทานจะเลอกหนทางใด ทเปนเชนนเพราะพนกงาน

ในองคกรนนไดเหนผน าทานนนเปนแบบอยางของความมปญญาเชงปฏบต

ระบบการพฒนาบคลากรตามมาตรฐานขององคกรกสามารถใชเปนเครองมอใน

การสรางผน าผมปญญารนใหมได เชน Uniqlo ไดมอบหมายภารกจใหกบพนกงาน 200 คน ในการ

พฒนาผลตภณฑ การบรหารจดการราน และงานบรหารทวไป (การเงน บญช บคคล กฎหมาย

19

เทคโนโลยสารสนเทศ) โดยแตงตงผบรหารใหท าหนาทพเลยงของโครงการน ใหพนกงานไดเสนอ

โครงการ และด าเนนการในระยะเวลา 6 เดอน ท าให Uniqlo เกดโครงการใหมๆ กวา 600 โครงการ

แตยงไปกวานน กลมพนกงานทมผน าเปนพเลยงในการท างาน ไดกลายเปนผน าทรงภมปญญารนใหม

ขององคกร

ปจจบน แนวคด เร องการสร างองคความร ในองคกร ( Knowledge-creating

company) ไดเปลยนแปลงมาสการใชปญญาเชงปฏบตในองคกร ดงนน ผน าในองคกรจงได

เปลยนแปลงสถานะและบทบาทไปจากเดมทเปนผบรหารองคกร เพราะในแนวคดนผน าจะตองเปน

นกปรชญาทรเทาทนและมความลกซงในธรรมชาตของสงตางๆ ทเกดขน ผน าตองเปนศลปนทเขาใจ

อารมณความรสกของผคนรอบตว ผน าตองเปนนกอดมคตทแสดงออกในสงทสงคมเชอวาเปนความด

ความเหมาะสมทงตอสงคมภายนอกและตอองคกร ผน าตองเปนนกการเมองทสามารถจงใจใหคน

อยากจะรวมมอ ผน าตองเปนนกประพนธทสามารถใชภาษาถอยค าไดด เลาเรอง เปรยบเทย บ

หรอสรางแรงกระตนใหกบคนอน รวมถงผน ายงตองเปนครทสรางและถายทอดคานยมและหลกการ

รนสรน

20

ภาคสอง

ประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

หากกลาวถงความเปลยนแปลงครงยงใหญอนเปนการพลกโฉมหนาประวตศาสตรให

วงการสาธารณสขไทยไดกาวเขาสศตวรรษใหมของระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตทประชาชน

ชาวไทยกวา 48,852,000 คน1 ซงอยนอกระบบหลกประกนสขภาพสามารถเขาสการบรการทาง

สาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง โดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และ

สถานะทางสงคมทมความแตกตางกนอยางมากภายใตบรบทเศรษฐกจและสงคมไทย จะพบวาความ

เปลยนแปลงทเกดขนถอเปนผลลพธทมาจากการผลกดนและการขบเคลอนการสรางหลกประกน

สขภาพถวนหนาอยางกระตอรอรนและตอเนองของ “นายแพทยสงวน นตยารมพงศ” บคคลผซงม

ความเปนผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ทมแบบแผนการด าเนนวถชวตของตนเองเพอ

รบใชประชาชน โดยมงหวงใหประชาชนในทกระดบสามารถเขาถงบรการสาธารณสขทมคณภาพได

อยางทวถง ทงนวถแหงความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ นนมจดเรมตน

มาจากการสงสมประสบการณชวตตงแตวยเยาวจวบจนวาระสดทายของชวต โดยผวจยจะขอน าเสนอ

ชวประวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาตงแตวยเยาวไปจวบจนถง

วาระสดทายของชวตเพอระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตและวงการสาธารณสขไทย โดยแบงการ

น าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ออกเปน 3 บท ดงน

บทท 3 เ ส นทางช ว ตส ค ว าม เป นผ น า ทรงภ ม ปญญาของนายแพทย ส ง วน นตยารมพงศ

บทท 4 การแลกเปลยนทศนคตเพอกาวสเสนทางการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ และ

บทท 5 สการเปนผน าทรงภมปญญาของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

1 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , คมอบรหารกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต เลมท 1 ปงบประมาณ 2557: การบรหารงบบรการทางการแพทยเหมาจายรายหว, พมพครงท 1, 13.

21

บทท 3

เสนทางชวตสความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

ส าหรบการน าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในสวนแรกนเปนการ

น าเสนอชวประวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ทมแบบแผนการด าเนนวถชวตของตนเองเพอ

รบใชประชาชนสการเปนผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ของหลกประกนสขภาพ

แหงชาตและวงการสาธารณสขไทย ผานมมมองเสนทางชวตตงแตแรกเกดในครอบครวชาวจนยาน

เยาวราช ผานประสบการณศกษาเรยนรทงในหองเรยนและนอกหองเรยนยงคณะแพทยศาสตร

รามาธบด มหาวทยาลยมหดล จนกาวเรมเสนทางผน าทรงภมปญญาในการสรางแนวคดหลกประกน

สขภาพ ณ ราศไศล จากนนไดกาวเขาสสวนกลางเพอศกษา สรางสรรค พฒนา และทดลองสตนแบบ

หลกประกนสขภาพ สการเปนผน าทรงภมปญญาในการขบเคลอนตามความใฝฝนในการสราง

หลกประกนสขภาพถวนหนาจวบจนวาระสดทายของชวต ดงน

วยเยาว

เสนทางชวตของเดกชายสงวน แซโคว หรอ นายแพทยสงวน นตยารมพงศ

เกดเมอวนท 18 มนาคม พ.ศ. 24951 โดยเดกชายสงวนเปนบตรคนสดทองของครอบครวชาวจน

ชนชนกลางยานเยาวราชทมอาชพคาขาย ซงการทเดกชายสงวนเปนบตรคนสดทองจากพนองทง

6 คน ท าใหเดกชายสงวนไมมภาระรบผดชอบตอครอบครวตางจากพ ๆ คนอน โดยมหนาทเพยงอยาง

เดยวคอ “การเรยนหนงสอ” ดวยเหตนจงท าใหชวตวยเยาวของเดกชายสงวนเปนชวงระยะเวลาท

เตมไปดวยความสขสบาย ไดรบความรก ความอบอน และการอบรมสงสอนจากพอแม ควบคไปกบม

พ ๆ ชวยดแล และมโอกาสทางการศกษาทมากกวาพ ๆ คนอน2

โดยค าสอนทส าคญทสดทเดกชายสงวนไดน ามาเปนสวนหนงของวธคดในการ

ด าเนนชวตนนคอค าสอนของ “แม” ทสงสอนตลอดเวลาวา

1 เรองเดยวกน, 19. 2 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส

หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 14.

22

“…เวลาทเราคดวาเราแยใหเรามองคนทแยกวาเรา เวลาทเราคดวาดให

มองคนทดกวาเรา…3”

จากค าสอนททรงคณคาของ “ผเปนแม” ไดกลายเปนชวทศนหรอทศนะทควรม

ในการครองตนใหกบเดกชายสงวนหรอนายแพทยสงวนตองตระหนกรอยตลอดเวลา โดยเฉพาะอยาง

ยงในหลาย ๆ ครงค าสอนดงกลาวท าใหเดกชายสงวนหรอนายแพทยสงวนมก าลงใจในเวลาท

ประสบกบปญหา เวลาทเราคดรวมกบผอน หรอแมกระทงเมอเราประสบความส าเรจค าสอนดงกลาว

ไดเตอนสตเราท าใหเราไมเยอหยงและไมหยงยโสจนเกนไป4 ดวยการอบรมสงสอนจากครอบครว

เดกชายสงวนในวยเยาวสงผลใหสงทเดกชายสงวนเกลยดทสดคอ “การคดโกง การอจฉา และ

ความเหนแกตว”5 จากบคลกภาพสวนตวของเดกชายสงวนตามทกลาวมา ณ ขางตน ประกอบกบ

การอบรมสงสอนของครอบครวในวยเยาวกลายเปนหนงในสวนส าคญของการหลอหลอมให

เดกชายสงวน แซโคว ไดกาวสการเปนนายแพทยสงวน นตยารมพงศ กลาย ผน าทรงภมปญญาของ

วงการสาธารณสขไทยและหลกประกนสขภาพแหงชาต

อดมศกษา : จดเรมตนของความเปนผน าทรงภมปญญา

ความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ มจดเรมตนขน

ภายหลงจากการทนายสงวน จบการศกษาระดบมธยมตอนปลายจากโรงเรยนเตรยมอดมศกษาและ

เขาศกษาตอยงคณะแพทยศาสตรรามาธบด มหาวทยาลยมหดล6 ณ มหาวทยาลยแหงนเสนทางชวต

ของความเปนผน าทรงภมปญญาทสมบกสมบนของนายแพทยสงวน ไดเรมตนขนพรอมกบความคด

และอดมการณในการท างานเพอสรางใหเกดความเปนธรรมในสงคม โดยเฉพาะอยางยงการลด

ชองวางระหวางคนจนกบคนรวย ทมเปาหมายเพอสรางเสรมใหประเทศมความยตธรรมและ

ประชาชนทกคนมศกดศรไมถกทอดทง สอดคลองกบเปาหมายของขบวนการกจกรรมนกศกษาในชวง

3 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ , บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน

นตยารมพงศ, 49. 4 เรองเดยวกน, 49. 5 เรองเดยวกน, 18. 6 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส


23

กอน 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จนถง 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 ทมงเรยกรองสทธ เสรภาพ รฐธรรมนญ

และความเปนธรรมในสงคมทนายแพทยสงวนไดเขารวมและมบทบาทส าคญในกจกรรมทางการเมอง

ดงกลาว

การกาวเขาส เสนทางนกกจกรรมของนายแพทยสงวนเรมตนจากการเปน

บรรณาธการหนงสอพมพของมหาวทยาลยมหดลตงแตเปนนกศกษาแพทยชนปสอง ถดมาพอขนชนป

ส นายแพทยสงวนไดรบความไววางใจให เปนประธานฝ ายวชาการของสโมสรนกศกษา

มหาวทยาลยมหดล เมออยชนปทหานายแพทยสงวนไดรบความไววางใจให เขามาท างานในต าแหนง

รองประธานศนยนสตนกศกษาแพทยแหงประเทศไทย และในปทหกหรอปสดทายของการเรยนแพทย

ตรงกบ พ.ศ. 2519 นายแพทยสงวนไดรบความไววางใจใหขนสการเปนนายกสโมสรนกศกษา

มหาวทยาลยมหดล จนสามารถกลาวไดวานายแพทยสงวนไดเขารวมขบวนการกจกรรมนกศกษา

ตงแตในชวงกอนเหตการณในวนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จนกระทงขบวนการกจกรรมนกศกษา

ถกท าลายลงในวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 อยางไรกตามการเขารวมขบวนการกจกรรมนกศกษาของ

นายแพทยสงวนและนกศกษามหาวทยาลยมหดลดงกลาว มไดเปนการเขารวมในรปแบบการเปน

แกนน าถอไมคไฮปารค แตรปแบบการเขารวมสไตลของนกศกษามหาวทยาลยมหดลนนจะมรปแบบ

กจกรรมทมงไปเสรมไปรวมกบนกศกษามหาวทยาลยอน ๆ ตามแนวทางเฉพาะของนกศกษา

มหาวทยาลยมหดล

ภายหลงจากการทขบวนการกจกรรมนกศกษาถกปราบปรามอยางเหยมโหดและ

เลวราย จนมนกศกษาจ านวนมากตองเสยชวตในเหตการณเมอวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 ปรากฏวา

มชอของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ปรากฏอยในบญชทตองถกจบกมเฉกเชนเดยวกบนกศกษา

กจกรรมคนอน ๆ จ านวนมาก ดวยสภาวการณทเกดขนประกอบกบบรบททางการเมองในขณะนน

สงผลใหทางเลอกในการตอสของนกศกษาในขณะนนมเพยงสองทางเลอกหลก คอ หนง การออกจาก

เมองไปอยในชนบทและเขาปาเพอจบปนตอสกบรฐบาล และสอง การอยตอสในเมองตอไป

โดยการสทนายแพทยสงวนไดตดสนใจเลอกนน คอ เลอกทจะตอสอยในเมองตอไป แมวาตองอยอยาง

หลบ ๆ ซอน ๆ กตาม ซงการตดสนใจเลอกทจะตอสอยในเมองตอไปนนเปนผลสบเนองจากการท

นายแพทยสงวนและนกศกษามหาวทยาลยมหดลสวนใหญมความเชอพนฐานทไมเชอในแนวทางการ

ตอสดวยการใชความรนแรงมาแตตน ดวยเลงเหนวาการใชความรนแรงจะท าใหนกศกษาถกโดดเดยว

มากขนและไมเปนทยอมรบของสงคม อยางไรกตามแมวานายแพทยสงวนจะมรายชอปรากฏอยใน

24

บญชทตองถกจบกมกตาม แตในทายทสดการจบกมนกศกษาเพมขนนนกลบไมสามารถกระท าได

อยางงายดายเนองจากรฐบาลถกนานาชาตจบตามองและประณามอยางตอเนอง ประกอบกบการท

อธการมหาวทยาลยมหดลในขณะนนและอาจารยผใหญหลาย ๆ ทานไดใหการปกปองและใหความ

ชวยเหลอแกนายแพทยสงวน สงผลใหในทายทสดนายแพทยสงวนไมถกจบกม แมจะออกมาปรากฏ

ตวแลวกตาม7

การเคลอนไหวของขบวนการกจกรรมนกศกษาท เกดขน ในครงนนถอเปน

ปรากฏการณการเคลอนไหวทนายแพทยสงวนมองวาเปน “สงคมอดมคต” โดยใหเหตผลวา

“…ชวตการเปนนกศกษาในขณะนนเปนสงคมททรวมหมททกคน

ชวยเหลอซงกนและกน เอาใจใสซงกนและกนโดยมเปาหมายรวมกนคอ

การปรารถนาทจะสรางสงคมทเปนธรรมและกท าใหประเทศชาตเปน

ประเทศทมความยตธรรม ประชาชนทกคนมศกดศรไมถกทอดทง…8”

ย ง ไปกว านนการเคล อน ไหวของขบวนการกจกรรมนกศกษา ท เ ก ดข น

ตลอดชวงระยะเวลาดงกลาวไดกลายเปนบทเรยนส าคญทกลอมเกลาใหนายแพทยสงวน รบรถงความ

ทมเทชวตทงทางรางกายและจตใจของเพอนนกศกษาโดยมเปาหมายเพอรบใชประชาชนและสวนรวม

ตาม “ชวทศน” หรอทรรศนะทบคคลควรจะมในการครองตนการปฏบตตนทควรจะเปน

ของนกศกษาในขณะนนทวา “…การจะเปนคนดตองรบใชสงคมตองไมฟมเฟอยตองท าตวเปน

แบบอยาง และท างานเพอสงคมเปนหลก…” ซงความทมเทอยางเสยสละทงทางรางกายและจตใจของ

เพอนนกศกษา ประกอบกบชวทศนของนกศกษาในสมยนน ไดกลายเปนแรงบนดาลใจทส าคญตอ

แนวคด อดมคต และชวทศนความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนในการปฏรประบบ

หลกประกนสขภาพแหงชาต ดงทนายแพทยสงวนไดกลาวไววา

“…แรงบนดาลใจและตวอยางจากคนเหลาน ท าใหผมมแนวคดและม

ความฝงใจวาอยากจะเหนสงคมรวมหมทดททกคนแบงปนเออเฟอซงกน

และกน ซงแนวความคดนเปนฐานคดทส าคญของระบบ หลกประกน

7 เรองเดยวกน, 16-23. 8 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ, บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน นตยารม

พงศ, 47.

25

สขภาพถวนหนาทวาเราจะไมปลอยใหพนองในสงคมเดยวกนนตองปวย

และตายไปโดยไมไดรบการดแลดวยเหตวาเขาไมมเงน…”

จากการแสวงหาความรดานแพทยศาสตรและศาสตร อน ๆ อยางตอเนอง

ประกอบกบการสงสมประสบการณชวตของนายแพทยสงวนทงในและนอกรวมหาวทยาลยมหดล

ภายใตบรบททางการเมองทมงเรยกรองสทธ เสรภาพ รฐธรรมนญ และความเปนธรรมในสงคม

จนกอเกดแนวคด อดมคต และชวทศน ทมงหวงเหนสงคมรวมหมทดททกคนแบงปนเออเฟอ

ซงกนและกน ฉะนนการเขาศกษายงรวมหาวทยาลยมหดลกลายเปนจดเรมตนท “สราง” ผน าทรงภม

ปญญาทมบทบาทส าคญตอวงการสาธารณสขไทยและหลกประกนสขภาพแหงชาต

ราษไศล: จดเรมตนของเสนทางชวตผน าทรงภมปญญาสแนวคดหลกประกนสขภาพ

เสนทางชวตผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ เรมตนขน

ภายหลงจบการศกษาจากคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล ใน พ.ศ. 2520 โดยนายแพทยสงวน

ไดเรมขบเคลอนแนวคด อดมคต และชวทศนของตนผานการเขาสเสนทางของการเปน “แพทย”

อยางเตมตว ณ โรงพยาบาลราศไศล ต าบลเมองคง อ าเภอราษไศล จงหวดศรสะเกษ ซงเปน

โรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง ตงอยในพนทชนบททยากจนทสดแหงหนงของประเทศไทย

ทบคลากรดานสาธารณสขของโรงพยาบาลมสภาพการท างานและการด าเนนวถชวตเปรยบเสมอน

เปนการท างานรวมกนของคนในครอบครวทประกอบไปดวย แพทย พยาบาล ทนตแพทย และ

นกเทคนคการแพทย9

เสนทางการท างาน ณ โรงพยาบาลราศไศล ในขณะนนมสวนส าคญตอการสรางให

นายแพทยสงวนกลายเปนผน าทรงภมปญญา ถกด าเนนไปภายใตสภาพปญหาตาง ๆ เปนจ านวนมาก

อนเนองมาจากพนทอ าเภอราศไศลประสบกบสภาพปญหาอทกภยครงยงใหญ สงผลใหสภาพการ

ท างานของนายแพทยสงวนและทมสาธารณสขของโรงพยาบาลราศไศลจ าตองออกพนทดวยเรอ

เพอใหบรการกบผปวยเกอบทกวน ตอมาภายหลงน าลดนายแพทยสงวนยงไดมการน าทมแพทยออก

ตรวจรกษาผปวยอยางตอเนอง ท าใหนายแพทยสงวนไดรบรสภาพวถชวตและปญหาความแรนแคน

ทกขยากของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงปญหาทางดานสาธารณสขตาง ๆ อาท ปญหาเดก

9 เรองเดยวกน, 25.

26

ขาดสารอาหาร ปญหาประชาชนเขาไมถงระบบบรการสาธารณสขจงตองพงพงตนเองดวยการซอยา

กนเอง ปญหาการแพรระบาดของโรควณโรค ฯลฯ ขณะทโรงพยาบาลราศไศลเมอมการใหบรการ

สาธารณสขทดจนมชอเสยง สงผลใหผปวยเขารบบรการเปนจ านวนมาก จนเกดสภาพปญหาผปวยลน

โรงพยาบาล10 จากสภาพปญหาตาง ๆ ทเกดขน สงผลใหนายแพทยสงวนและทมสาธารณสขของ

โรงพยาบาลราศไศลตองแบงการท างานเพอแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนออกเปน 2 สวนหลก คอ

สวนแรก การท างานเชงรบ : ถอเปนการท าหนาทใหบรการดานสาธารณสขใน

รปแบบตาง ๆ ใหกบประชาชนทเขามารบบรการสาธารณสข ณ โรงพยาบาลราศไศล อาท

การใหบรการรกษาพยาบาล การผาตด ท าคลอด ฯลฯ และ

สวนทสอง การท างานเชงรก : ถอเปนการท าหนาทในการปองกนปญหาดาน

สาธารณสขในมตตาง ๆ ใหกบประชาชนในพนทอ าเภอราศไศลและพนทใกลเคยงผานการรณรงคให

ความรเพอสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคใหกบหมบานตาง ๆ โดยการรณรงคทเกดขนม

เปาหมายเพอตอสกบ “ความไมร” และ “ความเขาใจผด” เกยวกบยาชดซงเปนอนตรายตอสขภาพ

ทชาวบานนยมใชรกษาบรรเทาอาการเจบปวย ควบคไปกบท าหนาทในการออกหนวยใหบรการ

สาธารณสขเคลอนทใหกบประชาชนในหมบานตาง ๆ11

ขณะเดยวกนในการท างานเชงรกเพอแกไขปญหาดานสาธารณสขของประชาชนใน

พนทอ าเภอราศไศลและพนทใกลเคยง โดยเฉพาะอยางยงปญหาทเกดขนจากการใชยาชดทเปน

อนตรายตอสขภาพนน นายแพทยสงวนและทมสาธารณสขของโรงพยาบาลราศไศล จงมแนวคดใน

การจดตง “กองทนยา” เพอท าหนาทจดหายาจ าเปนและไมเปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนมา

ไวใชในทกหมบาน

ทงนการจดตงกองทนยาทเกดขน นายแพทยสงวนและทมสาธารณสขของ

โรงพยาบาลราศไศลตองการทจะใหเปนการด าเนนไปบนรากฐานของการมสวนรวมของประชาชนใน

ทกหมบาน กลาวคอ การจดตงกองทนยาดงกลาวจะตองเปนกองทนทรวมกนระหวางประชาชนในแต

ละหมบานทจะตองรวบรวมเงนจากหนตาง ๆ ของประชาชนภายในหมบานขนมารวมจดตง กบ

10 ปน นนทเสน, “ราศไศล : ตนก าเนดนกพฒนาแหงวงการสาธารณสขไทย”, ใน อรจตต บ ารงสกลสวสด

บรรณาธการ, Friendship Support มตรภาพบ าบด ศรทธาอาลย 1 ป ทจากไป น.พ. สงวน นตยารมพงศ, 39-41. 11 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส

หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 28-30.

27

ฝายรฐหรอทมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลทจะใหชวยหาเงนสมทบในการจดตงกองทนยา

ดวยวธการททมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลจะท าการออกไปเปดบรการหนวยแพทยเคลอน

ใหบรการในชวงเวลากลางคนภายในชมชนตาง ๆ โดยเกบคาบรการ คนละ 5 บาท จากนนจะน าเงน

ทไดจากการรกษาทงหมดใหกบชาวบานเพอเปนทนส าหรบกองทนยาส าหรบชมชน

อยางไรกตามการขบเคลอนแนวคดในการจดตงกองทนยาของนายแพทยสงวน

และทมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลในระยะแรกนน ยงประสบกบสภาพปญหาในหลากหลาย

ประการ อาท ประชาชนจ านวนมากยงคงขาดความรและความเขาใจตอโครงการดงกลาว จนสงผลให

ในระยะแรกมหมบานเพยงไมกแหงเขารวมโครงการดงกลาว ตอมาภายหลงประชาชนมความรและ

ความเขาใจตอโครงการดงกลาวเพมสงขน จงเกดความตนตว อยากไดกองทนยา และสามารถรวบรวม

เงนของหมบานมาจ านวนหนงไดทางทมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลจงท าการออกไปเปดบรการ

หน ว ยแพทย เ คล อน ให บ ร ก า ร หร อแม ก ระท ง ปญหาด านก ารบร ห า รจ ด การ ภ าย ใน

ทมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลทการใหบรการของหนวยแพทยเคลอนทไมสามารถด าเนนการได

ในเวลาปกต เนองจากโรงพยาบาลราศไศลมแพทย เพยง 4 – 5 คน ทจะตองปฏบตหนาทประจ าใน

การใหบรการดานสาธารณสขภายในโรงพยาบาลราศไศลตงแตเชาจรดเยน สงผลใหนายแพทยสงวน

และทมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลสามารถออกหนวยใหบรการสาธารณสขไดเพยงชวง

เวลากลางคนเทานน12

ยงไปกวานน ณ โรงพยาบาลราศไศลแหงน นายแพทยสงวนยงไดมการรเรมน าเอา

“แนวคดหลกประกนสขภาพ” ทนายแพทยสงวนไดออกแบบไวมา “ทดลองปฏบต” ในระดบพนท

จรงดวยการน าแนวคดดงกลาวมาทดลองใชในชวงระหวาง พ.ศ. 2522 – 2524 ผานการจดท าระบบ

กองทนประกนสขภาพโรงพยาบาลราษไศล โดยการทดลองดงกลาวไดทดลองท าไว 2 รปแบบ คอ

หนง แบบ 200 บาท รกษาฟร 1 ป ตอคน และ สอง แบบ 300 บาท รกษาฟร 1 ป ตอคน เฉพาะ

หญงตงครรภจะไดรบการท าคลอดฟรดวย ภายหลง (พ.ศ. 2526 – 2529) โครงการดงกลาวไดขยาย

ไปสการทดลองในระดบนโยบายของกระทรวงสาธารณสข คอ โครงการประกนสขภาพ 500 บาท

รกษาฟรทงครอบครว

12 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ, บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน นตยารม

พงศ, 55-58.

28

ซงตอมาภายหลงแนวคดหลกประกนสขภาพของนายแพทยสงวนดงกลาวถก

พฒนามาเปนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของประเทศไทยในปจจบน13

ดวยการท างานทงในเชงรบและการท างานในเชงรก โดยเฉพาะอยางยงการออก

หนวยแพทยใหบรการสาธารณสขของทมสาธารณสขโรงพยาบาลราศไศลตลอดระยะเวลาหลายปท

ผานมา ท าใหนายแพทยสงวนเกดความใกลชดกบประชาชน รบร และเขาใจถงปญหาความแรนแคน

ทกขยากของประชาชน จนเลงเหนวาการแกไขปญหาดานสาธารณสขทเกดขนในชนบทนนจะตอง

แกไขปญหาทางดานอน ๆ ควบคกนไปจงจะสามารถแกไขปญหาท เกดขนไดอยางแทจรง

ดงทนายแพทยสงวนกลาวไววา

“…การแกไขปญหาสาธารณสขแตเพยงอยางเดยวคงไมสามารถแกไข

ปญหาได จะตองแกไขปญหาทางดานอน ๆ ไมวาจะเปนดานการเกษตร

ดานการศกษา อาชพ ถงจะสามารถแกไขปญหาใหประชาชนไดอยาง

แทจรง เพราะคนชนบทนนเขาเผชญกบความยากล าบากหลาย ๆ ดาน

พรอมกน แมวาบางคนจะขยนดนรนท ามาหากนมากแคไหนแตภายใต

สภาพทขาดแคลนปจจยทเออบางทความขยนอยางเดยวกไมไดชวยให

เขามชวตทดได ภยแลงกด น าทวมกด หรอการไมมถนนหนทางกด

ลวนมผลตอชวตความเปนอยของเขาทงสน…14”

ณ โรงพยาบาลราศไศล แหงนถอเปนกาวแรกสเสนทางชวตทนายแพทยสงวนได

เรยนร เขาใจ และเขาถงสภาพวถชวตทแรนแคนทกขยากของประชาชนและปญหาทางดาน

สาธารณสขตาง ๆ ทประชาชนไมสามารถเขาถงระบบบรการสขภาพไดอยางทวถง จนเลงเหนถงความ

จ าเปนทจะตองพฒนาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตเพอใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน

อนน าไปสการพฒนาและทดลองโครงการสาธารณสขตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงไดมการน าเอาแนวคด

หลกประกนสขภาพทภายหลงไดพฒนามาเปนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของประเทศไทยมา

ทดลองใชดวยการจดท าระบบกองทนประกนสขภาพ โรงพยาบาลราษไศล ย ง ไปกวานน

13 ปน นนทเสน, “ราศไศล ตนก าเนดนกพฒนาแหงวงการสาธารณสขไทย”, อรจตต บ ารงสกลสวสด

บรรณาธการ, Friendship Support มตรภาพบ าบด ศรทธาอาลย 1 ป ทจากไป น.พ. สงวน นตยารมพงศ, 43-44. 14 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ , บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน

นตยารมพงศ, 58.

29

ตลอดระยะเวลาการท าหนาทแพทยและผอ านวยการโรงพยาบาลราษไศล (พ.ศ. 2524-2525) 15

นายแพทยสงวนยงไดแสดงใหเหนถงความเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถสรางใหเกดบรรยากาศ

แหงความรวมมอ ควบคไปกบสามารถบรหารจดการและสนบสนนทมงานสาธารณสขของโรงพยาบาล

ราษไศลในการใชความคดและองคความรทเทาทนสถานการณตาง ๆ ในการขบเคลอนงานสาธารณสข

เพอประโยชนสขของประชาชนเปนทตง จนไดรบคดเลอกเปนแพทยดเดนในชนบทประจ าป 2528

ดวยผลงานจากขยายเตยงรองรบผปวยจาก 30 เตยง เปน 60 เตยง การจดตงกองทนยา และท างาน

เชงรกรณรงคสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคในหมบานหางไกล16

กาวเขาสสวนกลาง : ศกษา สรางสรรค พฒนา และทดลองสตนแบบหลกประกน

สขภาพของผน าทรงภมปญญา

หลงจากนายแพทยสงวน นตยารมพงศ เรมขบเคลอนแนวคด อดมคต และ

ชวทศนของตนผานการเขาสเสนทางของการเปนแพทยอยางเตมตว ณ โรงพยาบาลราศไศล ตงแต

พ.ศ. 2521 เรอยมาจนเปนระยะเวลาถง 5 ป สงผลใหนายแพทยสงวนไดเรยนร เขาใจ และเขาถง

สภาพวถชวตทแรนแคนทกขยากของประชาชนและปญหาทางดานสาธารณสขตาง ๆ จนเลงเหนถง

ความจ าเปนทจะตองพฒนาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ตอมาใน พ.ศ. 2526 – 2527

นายแพทยสงวนไดรบทนใหไปศกษาตอปรญญาโทดานสาธารณสข (Master of Public Health)

ณ สถาบนเวชศาสตรเขตรอนแหงอนทเวรป (Institute of Tropical Medicine Antwerp) ประเทศ

เบลเยยม เมอจบการศกษาแลวใน พ.ศ. 2528 นายแพทยสงวนยงไดเขาศกษาตอจนส าเรจการศกษา

ประกาศนยบตรดานเศรษฐศาสตรสาธารณสข ณ วทยาลยสขอนามยและเวชศาสตรเขตรอน

แหงลอนดอน (London School of Hygiene & Tropical Medicine) และเมอส าเรจการศกษา

15 โรงพยาบาลราศไศล , “ท าเนยบผอ านวยการโรงพยาบาลราศไศล ,” โรงพยาบาลราษไศล ,

http://www.rasihosp.com/modules.php?name=history (สบคนเมอวนท 16 พฤศจกายน 2561). 16 หอจดหมายเหตหลกประกนสขภาพไทยออนไลน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , “นพ.สงวน

นตยารมภพงศ ผมคณปการตอระบบหลกประกนสขภาพไทย ,” NHSO ARCHIVES, https://www.nhso.go.th /ARCHIVES/section2/detail1.aspx (สบคนเมอวนท 24 พฤศจกายน 2561)

30

นายแพทยสงวนไดกลบมารบหนาทแพทยประจ า ณ โรงพยาบาลบวใหญ ต าบลบวใหญ อ าเภอ

บวใหญ จงหวดนครราชสมา ควบคไปกบท าหนาทผอ านวยการโรงพยาบาลบวใหญ17

ณ โรงพยาบาลบวใหญ แหงน นายแพทยสงวนและทมงานสาธารณสขของ

โรงพยาบาลบวใหญตางท างานกนอยางหนก กลาวคอ โรงพยาบาลบวใหญถอเปนโรงพยาบาลระดบ

อ าเภอทมแพทยประจ าอกเพยง 6 คน ประกอบกบการทอ าเภอบวใหญเปนอ าเภอใหญและมการ

คมนาคมสะดวก สงผลใหแพทยทกคนจะตองท างานกนอยางหนก โดยเฉลยแลวแพทย 1 คน จะตอง

อยเวรประจ า 6 คน/เดอน อยางไรกตามการท างานอยางหนกของแพทยทง 6 คน ลวนเปนไป

บนพนฐานของความตงใจและมงมนในการใหบรการสาธารณสข เนองจากแพทยทกคนลวน ม

จดมงหมายเดยวกนโดยไมจ าเปนตองมานงปรบความเขาใจหรอมานงถกเถยงกนมาก จงสงผลใหทก

คนตางทมเทท างานกนอยางเตมทและมการเสยสละชวยเหลอกนมาก

โดยเฉพาะอยางยงแพทยทกคนจะเสยสละและใหความชวยเหลอแกนายแพทย

สงวนดวยการไมใหนายแพทยสงวนตองมาอยเวรแพทยประจ า แตแพทยทกคนจะเฉลยมาอยใหแทน

อนเนองมาจากการแพทยทกคนตางเลงเหนวานายแพทยสงวนเหนอยเกนไป เพราะนอกเหนอจาก

นายแพทยสงวนจะท าหนาทเปนแพทยและผอ านวยการโรงพยาบาลบวใหญแลว นายแพทยสงวนยง

ไดรบหนาทเปนประธานชมรมแพทยชนบทอกดวย ดวยเหตนจงสงผลใหนายแพทยสงวนตองเดนทาง

ไปมาระหวางสวนกลางและโรงพยาบาลบวใหญอยบอยครง ขณะเดยวกนนายแพทยสงวนยงตอง

รบผดชอบโครงการโคราชพฒนาทก าลงเรงเพอใหบรรลความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) ในทกครวเรอน

ชาวบาน สงผลใหในชวงระยะเวลาดงกลาวนายแพทยสงวนจ าตองรบผดชอบงานทงในสวนกลาง

รวมทงเปนวทยากรของจงหวด และงานในพนท อาท การออกหนวยหรอไปจดตงกองทน

หมบาน ฯลฯ 18

ชวงระยะเวลาเดยวกนน เองนายแพทยสงวนยงไดมโอกาสรวมท าวจยเชง

ปฏบตการระบบสาธารณสข (Health System Research) ทมชอวา “โครงการขนหาญ : การพฒนา

ระบบบรการสาธารณสขในระดบอ าเภอ โดยการวจยปฏบตการ” การวจยปฏบตการดงกลาว


พงศ, 19, 61. 18 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส


31

ด าเนนการวจยในพนทอ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ ระหวาง พ.ศ. 2529 – 2531 ซงเปน

การศกษาถงสภาพปญหาในมตตาง ๆ ของระบบบรการสาธารณสขประเทศไทย โดยมเปาหมายเพอ

ใชในการพฒนาและแกไขปญหาดานสาธารณสขของประเทศไทยใหเปนไปในทศทางทถกตองและ

สอดคลองกบปญหาทผปฏบตงานประสบอย การศกษาพบวาระบบบรการสาธารณสขประเทศไทย

ประสบกบสภาพปญหาตาง ๆ อาท ปญหาประชาชนไมนยมไปใชบรการสถานอนามยแตกลบไปไปรบ

บรการทโรงพยาบาลชมชนหรอโรงพยาบาลจงหวด ปญหาการรกษากรณเจบปวยขนตนทประชาชน

นยมดแลตนเอง (Self-Care) ตงแตการซอยากนเองและการใชยาสมนไพร ปญหาผปวยทมา

โรงพยาบาลสวนใหญเปนโรคงาย ๆ ไมซบซอน ปญหาขดจ ากดในการใหบรการของสถานอนามยทท า

ใหประชาชนเกดความไมเชอถอ ตลอดจนยงพบวาระบบสาธารณสขของไทยยงมจดออนของการดแล

ผปวยโรคเรอรงและการสรางเสรมภมคมกนโรค และทศนะของผปวยทมกคดวาการบรการของ

โรงพยาบาลดกวาสถานอนามย19 ซงโครงการวจยเชงปฏบตการดงกลาวนบไดวาเปนจดเรมตนของ

นายแพทยสงวนทแสดงใหเหนถงความพยายามในการปฏรประบบบรการสาธารณสขและการ

ขบเคลอนความฝนในการสรางระบบหลกประกนสขภาพของประเทศไทย

หลงจากนายแพทยสงวนท าหนาทแพทยและผอ านวยการโรงพยาบาลบวใหญ

อ าเภอบวใหญ จงหวดนครราชสมา ได 3 ป ใน พ.ศ. 2529 เสนชวตของนายแพทยสงวนกไดรบการ

โยกยายใหเขามาท างานในกระทรวงสาธารณสข โดยต าแหนงงานแรกในราชการบรหารสวนกลางของ

นายแพทยสงวนคอ รองผ อ านวยการส าน กงานคณะกรรมการสาธารณสข มลฐาน

ซงถอเปนหนวยงานทเนนการมสวนรวมของประชาชนผานการจดตงผสอขาวสาธารณสข (ผสส.) และ

อาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ซงถอเปนภาระงานทสอดคลองกบความคดของนายแพทยสงวนทม

ความเชอในเรองของการมสวนรวมของประชาชนมาตงแตสมยเปนนกศกษาเรอยมา โดยการท างาน

ของนายแพทยสงวนยงส านกงานดงกลาวนนนายแพทยสงวนมง ใชสาธารณสขมลฐานเปนกลยทธ

ส าคญของการแกปญหาตงกองทนยา กองทนโภชนาการหมบานและชมชน และอน ๆ อยางไรกตาม

การท างาน ณ ส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน กลบเปนระยะเวลาสน ๆ เพยง 2 ป

เนองจากการท างานยงหนวยงานดงกลาวไมไดเปนไปตามท นายแพทยสงวนคดไว กลาวคอ

19 สงวน นตยารมภพงศ, บรรณาธการ, โครงการขนหาญ : การพฒนาระบบบรการสาธารณสขในระดบ

อ าเภอ โดยการวจยปฏบตการ (กรงเทพฯ : มลนธสาธารณสขแหงชาต, 2533), 1-96.

32

ตลอดระยะเวลาของการท างานยงหนวยงานดงกลาวนายแพทยสงวนรสกวาการมสวนรวมของ

ประชาชนในระบบราชการนนเปนไปในลกษณะของการท าแบบสงการหรอทอปดาวน (Top down)20

ชวงระยะเวลาเดยวกนน (พ.ศ.2529) นายแพทยสงวน ยงไดมโอกาสเขารวมเปน

สมาชกของ “กลมสามพราน” ซงเปนกลมทเกดจากการรวมตวกนของกลมแพทยชนบท ซงพฒนามา

จากคณะกรรมการระบาดวทยาแหงชาต โดยกลมดงกลาวมกระบวนการแลกเปลยนทศนคตท

หลากหลายของบคคลทสนใจดานการปฏรประบบสขภาพเฉกเชนเดยวกบนายแพทยสงวนทม

ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยประเวศ วะส เปนเสาหลกของกลมสามพราน21 มเปาหมาย

รวมกนในการพฒนางานสาธารณสขในชนบทและการพฒนาสงคมโดยรวม22 เพอน าไปสการผลกดน

มตตาง ๆ ในแพทยสภาผานกระบวนการทเรยกวา “หมาหม” อกทงยงถอเปนหนงในกระบวนการท

ภายหลงเขามามบทบาทในการผลกดนและสนบสนนใหนายแพทยสงวนเกดองคความรและความ

เขาใจในประเดนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต จนสามารถกาวสการเปนผน าทรงภม

ปญญาของวงการสาธารณสขไทยทสามารถขบเคลอนใหเกดการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

ใหกบประชาชนชาวไทยทกคนไดอยางถวนหนา (โดยผเขยนจะกลาวถงในล าดบถดไป)23

ต อม า ใน พ . ศ . 2530 น า ยแพทย ส ง วนย ง ไ ด ร บ เ ก ย ร ต อ ย า ง ส ง จ า ก

ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทย ประเวศ วะส เสนอชอนายแพทยสงวนใหถกรบเชญใหไปรวม

แสดงปาฐกถาโกมล คมทอง ประจ าป พ.ศ. 2530 ซงปาฐกถาดงกลาวเปรยบเสมอนรางวลโนเบล

สาขาสนตภาพของประเทศไทย โดยนายแพทยสงวนไดปาฐกถาในประเดน “มตใหมระบบบรการ

สาธารณสข” บนพนฐานการตกผลกทางความคดของนายแพทยสงวนตอแนวคดเรองการปฏรประบบ

20 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนสหลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 63 -65. และ หอจดหมายเหตหลกประกนสขภาพไทยออนไลน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, “นพ.สงวน นตยารมภพงศ ผมคณปการตอระบบหลกประกนสขภาพไทย ,” NHSO ARCHIVES, https:// (สบคนเมอวนท 24 พฤศจกายน 2561)

21 ประเวศ วะส, สมภาษณโดย ศภสวสด ชชวาลย, ปทมธาน, 26 พฤษภาคม 2557. 22 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ, บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน นตยารม

พงศ, 112. 23 พระนครสาสน, เปดโฉมแกนน าสามพรานฟอรม ขาใหญวงการหมอ ทมแบคอพแพทยชนบท!! (ขาว

พาดหววนท 6 มถนายน 2557 http://www.phranakornsarn.com/democrat /1474.html (สบคนเมอวนท 6 มถนายน 2557)

33

หลกประกนสขภาพ ปาฐกถาดงกลาวนายแพทยสงวนไดใหทศนะถงแนวทางทจะแกไขปญหา

วกฤตการณของระบบบรการสาธารณสขไทยทจะตองด ารงอยบนหลกการส าคญ 6 ประการ คอ

หนง : สขภาพทดนนเปนสทธมนษยชนทมนษยทกคนเกดมาจะตองม กลาวคอ

มนษยทกคนตองมความเทาเทยมกนในโอกาสทจะสามารถไปถงการมสขภาพทดไดโดยไมเลอกชน

วรรณะ และควรไดรบหลกประกนในแงของการไดรบบรการสาธารณสขทเทาเทยมและการไดรบ

ปจจยอน ๆ ทดตอสขภาพ โดยจะตองมสถานพยาบาลทเพยงพอกบประชาชนในทกระดบ อกทง

อตราคาบรการสาธารณสขควรจะเปนไปในทศทางทเหมาะสมกบฐานะของผรบบรการ และการ

จดระบบบรการสาธารณสขควรจดใหเกดความเหมาะสมกบชมชน

สอง : สทธมนษยชนเกดขนโดยสมบรณไมได หากปราศจากซงหนาทและความ

รบผดชอบ กลาวคอ ประชาชนทกคนตองมหนาทและความรบผดชอบในการท าใหสขภาพทดของ

ตนเองด ารงอยไดโดยไมตองพงพาอาศยผอนแตเพยงอยางเดยว

สาม : การแกไขปญหาสขภาพตาง ๆ ทถกตองนนควรกระท าในลกษณะองครวม

ของสงคมมากกวาการแกไขปญหาแยกเปนสวน ๆ กลาวคอ การมสขภาพดนนไมไดถกก าหนดโดยการ

สถานพยาบาล มแพทย และพยาบาลทเพยงพออยางเดยวเทานน แตยงถกก าหนดโดยปจจยทาง

สงคมอน ๆ ทงการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนาธรรม ฯลฯ ดงนนหากตองการแกไขปญหาสขภาพ

อยางแทจรงจงควรแกไขปญหาในดานอน ๆ ควบคกนไปดวย

ส : กายและจตไมอาจแยกจากกน การดและรกษาสขภาพจะตองค านงถง

ความสมพนธเกยวเนองอยเสมอของกายและใจ กลาวคอ โรคทางกายอาจคลายไดหากไดรบความ

เออเฟอทางใจอยางเพยงพอ ในทางกลบกนปญหาทางอารมณหรอความโดดเดยวจากสงคม อาจท าให

บคคลลมปวยไดแมจะมรางกายทแขงแรงกตาม ดงนนการแกไขปญหาทถกตองควรใหความส าคญใน

การดแลกายและใจไปพรอม ๆ กน

หา : ระบบบรการสาธารณสขทมอยในปจจบนไมสามารถตอบสนองตอการทม

สขภาพทดของประชาชนไดเทาทควร ดงนนตองมการปฏรปโครงการสรางของระบบบรการ

สาธารณสขใหสามารถตอบสนองตอประชาชนไดอยางทวถงและมประสทธภาพอยางแทจรง กลาวคอ

ระบบบรการสาธารณสขทมอยนนไมสามารถตอบสนองตอการมสขภาพทดของประชาชนไดเทาทควร

เพราะปญหาสขภาพของประชาชนยงมอยมากมาย ดงนนการทจะใหระบบบรการสาธารณสขทมอย

ในปจจบนสามารถตอบสนองตอการมสขภาพดของประชาชนไดนน จะตองมการปฏรปโครงสรางของ

34

ระบบบรการสาธารณสขใหสามารถหนเหเพอตอบสนองตอประชาชนไดอยางทวถง และม

ประสทธภาพอยางแทจรง และ

สดทาย : การจะบรรลสขภาพทดของประชาชนไดทวถงนนจะตองยดหลก

ประหยด พงตนเอง และพยายามประยกตใชเทคโนโลยทเหมาะสมและทรพยากรทมอยแลวใหม

ประโยชนมากทสด กลาวคอ การยดหลกประหยดหมายความวาจะท าอยางไรจงจะสามารถท าให

คาใชจายตอหวในดานสาธารณสขเราลดลง ดงนนเราจะสามารถประหยดไดหากเราแสวงหาการพงพา

ตนเองอยางจรงจง โดยจะตองพฒนาและประยกตใชเทคโนโลยใหเหมาะสมกบสถานการณสามารถ

ถกใชใหเกดประโยชนสงสดและไมฟมเฟอย24

ซงปาฐกถาดงกลาวไดแสดงใหเหนถงการตกผลกทางความคดถงมตใหมระบบ

บรการสาธารณสขทนายแพทยสงวนเลงเหนวามตใหมระบบบรการสาธารณสขนนตองมงให

ความส าคญกบการมสขภาพทดอนเปนสทธมนษยชนทมนษยทกคนเกดมาจะตองม ขณะเดยวกน

ประชาชนทกคนยงมหนาทและความรบผดชอบในการท าใหสขภาพของตนเองดดวยการดแลกายและ

ใจไปพรอม ๆ กน นอกจากนการแกไขปญหาสขภาพตาง ๆ ควรกระท าในลกษณะองครวมของสงคม

โดยจะตองมการปฏรปโครงสรางของระบบบรการสาธารณสขใหสามารถหนเหเพอตอบสนองตอ

ประชาชนไดอยางทวถงและมประสทธภาพบนพนฐานการประหยด พงตนเอง และพยายาม

ประยกตใชเทคโนโลยทเหมาะสมและทรพยากรทมอยแลวใหมประโยชนมากทสด

ทงน หากพจารณาในรายละเอยดของปาฐกถาดงกลาวยงไดแสดงใหเหนถงความ

เปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนทสามารถรเทาทนสถานการณปญหาของระบบบรการ

สาธารณสขไดอยางรอบดาน อกทงยงสามารถสอสารและถายถอดสาระส าคญของสภาพปญหาของ

ระบบบรการสาธารณะสขและสามารถเสนอทศทางการของการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางชดเจน

จนท าใหผรบสารสามารถโดยทวไปสามารถเขาใจและเขาถงสภาพปญหาของระบบบรการสาธารณสข

และทศทางทควรจะเปนในการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ อนเปนการแสดงใหเหน

ถงความเปนผน าทรงภมปญญาในการขบเคลอนใหเกดการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

มาอยางตอเนอง

24 สงวน นตยารมภพงศ, “มตใหมของสาธารณสขไทย”, ใน จากวกฤตการณสมตใหมของสาธารณสขไทย,

บรรณาธการโดย พภพ ธงไชย สมถวล ลอชาพฒนพร และฐตมา คณตรานนท (กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง , 2530), 19 - 38.

35

ตอมาใน พ.ศ. 2533 นายแพทยสงวนไดยายมาด ารงต าแหนง ผอ านวยการกอง

แผนงานสาธารณสข ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข25 ซงเปนหนวยงานทมองภาพรวมของ

นโยบายดานการบรหารระบบสาธารณสขทวประเทศ ณ กองแผนงานสาธารณสขแหงน ถอเปนท

ท างานทท าใหนายแพทยสงวนคดถงเรองการปฏรประบบบรการสขภาพอยางจรงจงอกครง

ขณะเดยวกนชวงระยะเวลาดงกลาวนายแพทยสงวนยงไดม โอกาสด าเนนการจดท าวจย

ดานสาธารณสขครงยงใหญ อกครง โดยการท าวจยในครงนนบไดวา เปน “จดก าเนด” ของ

“โครงการ 30 บาทรกษาทกโรค” ซงถอเปนเปนโครงการทแสดงใหเหนถงความเปนผน าทรงภม

ปญญาของนายแพทยสงวนทมบทบาทตอการพลกโฉมใหมของระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของ

ประเทศไทยในระยะตอมา กลาวคอ หลงจากนายแพทยสงวนไดยายเขามาท างานยงส านกงาน

คณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน นายแพทยสงวนไดมโอกาสรวมด าเนนโครงการวจยทดลองเชง

ปฏบตการเพอการพฒนาระบบสาธารณสข ซงเปนโครงการตอยอดโดยขยายพนทจากการท าในระดบ

อ าเภอ (อ าเภอขนหาญ) มาเปนการท าในระดบจงหวด คอ “โครงการอยธยา” ดวยความรวมมอของ

กองแผนงานสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข ศนยเวชศาสตรชมชนคณะแพทยศาสตร โรงพยาบาล

รามาธบด และสถาบนโรคเขตรอน ประเทศเบลเยยม ระหวาง พ.ศ. 2532 -2537 โดยมเปาหมายเพอ

สร างให เกดระบบสาธารณสขแบบบรณาการ ( Integrated Health System) ท แพทยและ

สถานพยาบาลเปนเจาของ “คนไข” ไมใชเปนเจาของ “ไข”

การวจยดงกลาวนายแพทยสงวนและคณะวจย พบวา ระบบบรการสาธารณสขใน

จงหวดอยธยามจดออนทส าคญ คอ สถานอนามยในเขตชนบททมอยไมไดรบการยอมรบจาก

ประชาชน สงผลใหประชาชนมงแสวงหาการบรการในโรงพยาบาลจงหวด ขณะทโรงพยาบาลระดบ

จงหวดนนมคนไขจ านวนมาก สงผลใหการดแลการตดตามผปวยอยางตอเนองนนเปนไปไดยาก

คณะผวจยจงตดสนใจสรางสถานพยาบาลระดบตน (Primary care) ในรปแบบของศนยแพทยชมชน

(Community Medical Center) ขนในเขตเทศบาลเมองพระนครศรอยธยาเพอเปนตนแบบ

(Model) ของการดแลสขภาพของประชาชนแบบบรณาการ โดยใหบรการขนต า (Minimal Package)

ทงคลนกรกษาทวไป (Sick Clinic) และคลนกรกษาโรคเรอรง (Special Clinic) โดยใหประชาชนม

25 ปจจบนกองแผนงานสาธารณสข ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดยกฐานะเปนส านกนโยบาย

และยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

36

สวนรวมรบรการตดสนใจในการรกษา ควบคไปกบมการตดตามและดแลผปวยอยางตอเนอง บน

พนฐานของการจดเกบคารกษาพยาบาลทประชาชนสามารถเขาถงได โดยใชรปแบบการจดเกบคา

รกษาพยาบาลในลกษณะการเหมาจาย ซ ง เปนตวเลขท “เฉลยทกข เฉลยสข” ทงชมชน

ในอตราเดยวกน “70 บาท รกษาทกโรค”

ภายหลงการเปดใหบรการของศนยแพทยชมชนปรากฏวาประชาชนภายในทองถน

ไดใหความสนใจเขารวมเปนสมาชกและใชบรการสาธารณสขแบบบรณาการเพมขนอยางตอเนอง

โดยทศนยแพทยชมชนสามารถเลยงตวเองไดภายใตการสนบสนนงบประมาณรฐในระบบปกต

จากความส าเรจทเกดขนของศนยแพทยชมชนสงผลใหเกดการจดตงศนยแพทยชมชนแหงท 2 ขน

ณ ชมชนปอมเพชร จนเกดการขยายตวและแพรกระจายทางแนวคดระบบสาธารณสขแบบบรณาการ

และถกน าไปทดลองใชยง 6 จงหวดทวประเทศ ประกอบดวย จงหวดนครราชสมา จงหวดสงขลา

จงหวดพะเยา จงหวดยโสธร จงหวดขอนแกน และจงหวดสมทรสาคร ภายใตโครงการในชอวา

“โครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข” (Health Care Reform) ภายใตการสนบสนนงบประมาณ

จากสหภาพยโรป (European Union) ซงนบเปนจดเรมตนทส าคญของการสราง “ระบบหลกประกน

สขภาพถวนหนา” และไดถกขยายและพฒนากลายเปนสวนหนงของโครงการ “30 บาทรกษาทก

โรค”26 ซงถอเปนการพลกโฉมวงการสาธารณสขไทยในปจจบนภายใตการน าของนายแพทยสงวน

นอกจากน ในชวงระยะเวลาทนายแพทยสงวนด ารงต าแหนงผอ านวยการ

กองแผนงานสาธารณสขดงกลาว นายแพทยสงวนและทมงานยงไดกาวเขามามบทบาทส าคญในการ

วางรากฐานระบบหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนในระบบแรงงานทวประเทศรวมกบกรมแรงงาน

กระทรวงมหาดไทย (สงกดในขณะนน) ผานการวางรากฐานระบบบรการทางการแพทย ในระบบ

ประกนสงคมของประเทศไทย ซงเปนการเปดศกราชใหมใหกบประชาชนในระบบแรงงานทวประเทศ

ไดมหลกประกนชวตและคณภาพชวตทดขน ขณะเดยวกนนายแพทยสงวนยงไดเขาไปมบทบาทส าคญ

ในการจดตงคณะกรรมการแพทยตามพระราชบญญตประกนสงคม และไดรบการแตงตงใหด ารง


หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม , 116 - 119. และ หอจดหมายเหตหลกประกนสขภาพไทยออนไลน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , “นพ.สงวน นตยารมภพงศ ผมคณปการตอระบบหลกประกนสขภาพไทย ,” NHSO ARCHIVES, https:// (สบคนเมอวนท 27 พฤศจกายน 2561)

37

ต าแหนงกรรมการในคณะกรรมการแพทยตามพระราชบญญตประกนสงคมชดแรก ซงการเขารวม

เปนกรรมการดงกลาวท าใหนายแพทยสงวนไดกาวเขามามสวนรวมในการตดสนใจในประเดนส าคญ

ของระบบประกนสงคมถง 3 ประเดน ประกอบดวย

หนง : นายแพทยสงวนไดเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจใชระบบเหมาจาย

คาบรการสาธารณสขแทนการจายตามทโรงพยาบาลเรยกเกบ ซงท าใหระบบประกนสงคมสามารถ

ควบคมคาใชจายไดอยางมคณภาพและมประสทธภาพ โดยอตราเหมาจายเรมท 700 บาท/คน/ป

สอง : นายแพทยสงวนไดเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจใหระบบประกนสงคมใช

โรงพยาบาลทงของโรงพยาบาลรฐและโรงพยาบาลเอกชนทมอยแลวเปนผใหบรการสาธารณสข

โดยระบบประกนสงคมจะไมสรางโรงพยาบาลของตนเอง เนองจากเพราะโรงพยาบาลทมอยม

ศกยภาพเพยงพอทจะรองรบคนไขในระบบประกนสงคม และ

สดทาย : นายแพทยสงวนไดเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจวางรากฐานใหระบบ

ประกนสงคมเปนผซอบรการและไมควรเปนผจดท าบรการสาธารณสขเอง อนท าใหกองทน

ประกนสงคมมความมนคงและระบบประกนสงคมมการพฒนามาอยางตอเนอง

ซงการทนายแพทยสงวนไดกาวเขาไปรวมเปนกรรมการในคณะกรรมการแพทย

ตามพระราชบญญตประกนสงคมชดแรกนน ไดท าใหนายแพทยสงวนไดมโอกาสสงสมประสบการณ

และองคความรทจ าเปนตอการขบเคลอนนโยบายสาธารณสขสการปฏบตอยางเปนรปธรรม

ทงประสบการณและองคความรในเรองระบบการเงน การคลง การใชพลงทางดานการเงน (Financial

Power) ในการจดสรรงบประมาณเพอก ากบทศทางของสถานพยาบาลในการใหบรการสาธารณสข

ตลอดจนการเกดเครอขายของสถานพยาบาลของโรงพยาบาลทจบกลมกบคลนกเอกชน และการ

เลอกสถานพยาบาลของประชาชนใหเหมาะสม27 ซงเปนลวนเปนประสบการณและองคความรท

จ าเปนตอการกาวสการเปนผน าทรงภมปญญาในการพลกโฉมระบบประกนสขภาพแหงชาตใน

ระยะเวลาถดมา

ตอมาใน พ.ศ. 2535 นายแพทยสงวนไดรบการแตงต ง ใหด ารงต าแหนง

ผชวยปลดกระทรวงสาธารณสขดานนโยบายและแผน ควบคไปด ารงต าแหนงผอ านวยการ

27 หอจดหมายเหตหลกประกนสขภาพไทยออนไลน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , “นพ.สงวน

นตยารมภพงศ ผมคณปการตอระบบหลกประกนสขภาพไทย,” NHSO ARCHIVES, https:// (สบคนเมอวนท 28 พฤศจกายน 2561)

38

ส านกงานประกนสขภาพ ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข28 ชวงระยะเวลาดงกลาวนายแพทย

สงวนไดเขามามสวนส าคญตอการปฏรปโครงสรางกระทรวงสาธารณสขครงท 2 ใน พ.ศ. 2535 ผาน

การรวมในการผลกดนพระราชบญญตจดตงสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ขนเปนหนวยงาน

อสระ โดยมเปาหมายเพอใหสถาบนวจยระบบสาธารณสขเปนหนวยสนบสนนเรองการวจยสราง

ความรและเสนอแนะนโยบายตาง ๆ ใหกบกระทรวงสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยงไดกลายเปน

หนวยงานทมบทบาทส าคญในการพฒนาใหเกดหนวยงานใหม ๆ ทท าหนาทในการพฒนาระบบ

สาธารณสขรปแบบใหม ๆ ทไมยดตดอยกบระบบราชการ ตวอยางเชน ส านกงานกองทนสนบสนน

การเสรมสรางสขภาพ (สสส.) ส านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (สปรส.) ตอมาไดเปลยนมาเปน

ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) และสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล

(พรพ.) ส านกงานกลางสารสนเทศบรการสขภาพ (สกส.) เปนตน29

นอกจากต าแหนงในขางตนแลวนนเสนทางชวตการท างานของผน าทรงภมปญญา

ของนายแพทยสงวนภายในราชการบรหารสวนกลางกระทรวงสาธารณสข ยงไดรบความไววางใจจาก

ผ บ ง ค บ บ ญ ช า แ ล ะ เ พ อ ร ว ม ง า น ใ ห ร บ หน า ท ท ส า ค ญ หล า ก ห ล า ย ต า แ หน ง เ ร อ ยม า

อาท การ เป นผ แทนประ เทศไทยในการประช มสม ชชาองค ก ารอนาม ย โลก ( WHO)

ประธานแผนกการศกษาและจรยธรรมแพทยกรรมการบรหารแพทยสมาคม รองเลขาธการแพทยสภา

กรรมการในองคกรกลางการเลอกตง กรรมาธการการสาธารณสขและอนกรรมการพจารณายกราง

พระราชบญญตประกนสขภาพ สภาผแทนราษฎร กรรมาการผทรงคณวฒสาขาการแพทย ส านกงาน

ขาราชการพลเรอน ประธานการประชมขององคการอนามยโลกภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

(SEARO-WHO) กรรมการบรหารสมาคมขาราชการพลเรอนแหงประเทศไทย รวมทงการไดกาวเขามา

เปนผอ านวยการส านกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข กรรมการในคณะกรรมการปฏรป

ระบบราชการ ตลอดจนการไดรบเชญใหเปนทปรกษาในการปฏรประบบสาธารณสขของรฐบาลจน

จนทายทสดนายแพทยสงวนไดรบความไววางใจจากผบงคบบญชาและเพอนรวมงานใหกาวขนส


พงศ, 21. 29 หอจดหมายเหตหลกประกนสขภาพไทยออนไลน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , “นพ.สงวน

นตยารมภพงศ ผมคณปการตอระบบหลกประกนสขภาพไทย ,” NHSO ARCHIVES, https:// (สบคนเมอวนท 28 พฤศจกายน 2561)

39

ต าแหนง “รองปลดกระทรวงสาธารณสข” (พ.ศ.2544-2546) ซงเปนต าแหนงสดทายของนายแพทย

สงวนในราชการบรหารสวนกลางกระทรวงสาธารณสข30

สการขบเคลอนตามความใฝฝนของผน าทรงภมปญญา : ส านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต (สปสช.)

หลงจากนายแพทยสงวนไดรบความไววางใจจากผบงคบบญชาใหด ารงต าแหนง

รองปลดกระทรวงสาธารณสข นบเปนชวงระยะเวลาเดยวกนกบทบรรยากาศทางการเมองเกด

การเคลอนไหวครงยงใหญในการผลกดนการสรางหลกประกนสขภาพของประชาชน ทงนความ

เปลยนแปลงคร งย ง ใหญของวงการสาธารณสขประเทศไทยท เกดขนภายใตการน าของ

นายแพทยสงวน สวนหนงเปนผลสบเนองมาจากการทนายแพทยสงวนเกดความเขาใจและตระหนก

ถงความส าคญของทฤษฎสามเหลยมเขยอนภเขาท ศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยประเวศ วะส

เปนผเสนอทมงใหการขบเคลอนหลกประกนสขภาพแหงชาตจะตองด าเนนไปทงในเหลยมของ

องคความร เหลยมของภาคประชาชน และเหลยมการเมองทมพลงในทางนโยบายและอ านาจในการ

ท าใหประสบผลส าเรจอยางเปนรปธรรม

การตระหนกรถงความส าคญของสามเหลยมดงกลาว สงผลใหนายแพทยสงวน

ปรบเปลยนทศทางการขบเคลอนหลกประกนสขภาพถวนหนาดงกลาว ไปสการด าเนนการขบเคลอน

เหลยมทงสามควบคกนไป โดยในสวนของเหลยมความรนนนายแพทยสงวนไดมการเรยนร ทดลอง

และแลกเปลยนองคความรตาง ๆ กบผทรงคณวฒทเกยวของ เหลยมภาคประชาชนทประเดนดงกลาว

ไดรบความสนใจเพมขนจากภาคประชาสงคมหลายสวนจนเกดการแลกเปลยนถงหลกการ เนอหา

และรวมขบเคลอนกฎหมายหลกประกนสขภาพดงกลาว และเหลยมการเมองทนายแพทยสงวนไดกาว

ไปสการขายความคดเรองการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ตงแตในสวนของ ระบบการ

คลงสาธารณสข การจดสรรงบประมาณ และการด าเนนกจกรรมและการใหบรการทางสาธารณสข

ใ ห ก บ น ก ก า ร เ ม อ ง แ ล ะ พ ร ร ค ก า ร เ ม อ ง ต า ง ๆ อ า ท ค ณ ป ร ะ ย ท ธ ศ ร พ า น ช

จากพรรคชาตไทย คณจาตรนต ฉายแสง จากพรรคความหวงใหม31 โดยเฉพาะอยางยงไดมโอกาสขาย


พงศ, 19-21. 31 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 78-79, 89-96.

40

ความคดดงกลาวกบ พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ชนวตร คณสมคด จาตศรพทกษ และพนศกด วญญรตน

จากพรรคไทยรกไทย โดยไดรบการตดตอจากนายแพทยสรพงษ สบวงศล ซงการขายความคด

หลกประกนสขภาพในครงนนปรากฏวาไดรบความสนใจอยางยงจาก พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ชนวตร

หวหนาพรรคไทยรกไทย จนแนวคดดงกลาวไดถกน าไปใชเปนนโยบายในการหาเสยงของพรรค

ตอมาภายหลงปรากฏวาพรรคไทยรกไทยสามารถชนะการเลอกตงและไดคะแนน

เสยงขางมากในรฐสภาและสามารถจดตงรฐบาลพรรคเดยว ท าใหการขบเคลอนนโยบายหลกประกน

สขภาพถวนหนาเกดเปนจรงไดในระยะเวลาอนรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงไดมการออกกฎหมายท

ส าคญ คอ “พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พทธศกราช 2545” นบไดวาเปนการเปด

ศกราชใหมของวงการสาธารณสขไทยและเปนจดเรมตนของกระบวนการปฏรประบบบรการสขภาพ

แหงชาต32

ทงนภายหลงการประกาศใชพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต

ณ วนท 19 พฤศจกายน พ.ศ. 2545 กอใหเกดการจดตงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(สปสช.) ขน เ พอท าหนาท เปนผบรหารงบประมาณกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต

โดยนายแพทยสงวนในฐานะผน าทรงภมปญญาทมบทบาทส าคญตอการพลกโฉมวงการสาธารณสข

และหลกประกนสขภาพของประเทศไทย ไดถกเชญใหเขามาด ารงต าแหนงเลขาธการส านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) อยางไรกตามเจตนารมณแรกเรมของนายแพทยสงวนในการ

ผลกดนพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พทธศกราช 2545 นายแพทยสงวนมความตงใจ

ทจะไมรบต าแหนงดงกลาว เนองจากกลวถกครหาวานายแพทยสงวนมงผลกดนกฎหมายฉบบน

เพอใหเกดการจดตงองคกรใหมขนมารองรบตน

อยางไรกตามความคดดงกลาวของนายแพทยสงวนไดเปลยนไปอยางสนเชง

อนเปนผลสบเนองมาจากเหตผลทส าคญ 3 ประการ คอ

ประการแรก นายแพทยสงวน นกถงทมงานทรวมกนมา

ประการทสอง ศาสตราจารยพเศษ อมมาร สยามวาลา ทานไดชแนะวาสงหนงท

ตองค านงถงในการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาของประเทศไทยนน คอ การสราง



41

วฒนธรรมองคกรหลกทท าหนาทในการขบเคลอนระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาตงแตเรมตน

โดยมเปาหมายเพอใหองคกรดงกลาวเปนองคกรทด าเนนไปตามเจตนารมณของระบบหลกประกน

สขภาพถวนหนา เพราะหากวฒนธรรมองคกรเสยตงแตเรมตน จะสงผลใหการขบเคลอนหลกประกน

สขภาพถวนหนานนเกดปญหาจ านวนมากและการแกไขปญหาทเกดขนนนจะเปนไปไดยากใน

ภายหลง และ

ประการสดทาย คณสดารตน เกยราพนธ รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

และ พนต ารวจโท ดร.ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร ในขณะนนเสนอวาหากนายแพทยสงวนไมมารบ

ต าแหนงเลขาธการส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) กอยากใหเปนผชวยรฐมนตร

ซงในทศนะของนายแพทยสงวน นายแพทยสงวนไมพรอมทจะเลนการเมองและนายแพทยสงวนยง

กลวทมงานทท างานมาดวยกนจะรสกไมด33

ดวยเหตผลทงสามประการในขางตน ท าใหในทายทสดนายแพทยสงวนจงตดสนใน

ทจะเขามารบต าแหนงเปน “เลขาธการส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)” โดยม

เปาหมายเพอผลกดนระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาใหประสบความส าเรจและมคณภาพเพอให

ประชาชนชาวไทยทกคนสามารถเขาถงระบบหลกประกนสขภาพอยางถวนหนาและบรการทไดรบ

ตองมคณภาพ โดยนายแพทยสงวนไดด ารงต าแหนงเลขาธการส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(สปสช.) ตงแต พ.ศ. 2547 จวบจน วาระสดทายทมะเรงไดพรากชวตของนายแพทยสงวนไปใน

พ.ศ. 2551 อนถอเปนเสนทางชวตของความเปนผน าทรงภมปญญาทมบทบาทส าคญตอการพลกโฉม

และสรางคณปการตอวงการสาธารณสขไทย จนสงผลใหประชาชนชาวไทยทกคนเขาถงระบบบรการ

สาธารณสขไดอยางถวนหนา

33 เรองเดยวกน, 94-95.

42

บทท 4

การแลกเปลยนทศนคตเพอกาวสเสนทางการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

สวนตอมาของการน าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ นนเปนการ

น าเสนอถงกระบวนการทมความส าคญอยางยง ซงเขามามบทบาทในการผลกดนและสนบสนนให

นายแพทยสงวน นตยารมพงศ กาวสการเปนผน าทรงภมปญญาของวงการสาธารณสขไทยทสามารถ

ขบเคลอนใหเกดการปฏรประบบหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนชาวไทยทกคนไดอยางถวนหนา

นนคงหลกหนไมพนกระบวนการทเรยกวา “กระบวนการกลม” โดยกระบวนการดงกลาวถอเปนการ

แลกเปลยนทศนคตทหลากหลายของบคคลทสนใจดานการปฏรประบบสขภาพเฉกเชนเดยวกบ

นายแพทย ส ง วน โ ดยการแลก เปล ยนท ศนคต ท เ ก ด ข น ด ง กล า ว ได น า ไปส ก า ร ส ร า ง

“องคความร” และ “ความเขาใจ” ใหกบนายแพทยสงวนในประเดนการปฏรประบบหลกประกน

สขภาพแหงชาต โดยการอธบายในสวนนจะเปนการกลาวถงกระบวนการกลมทมบทบาทส าคญในการ

ขบเคลอนและสนบสนนใหนายแพทยสงวนกาวสการเปนผน าทรงภมปญญาของวงการสาธารณสข

ไทยในการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงกระบวนการกลมทมบทบาทส าคญดงกลาว

คอ “กระบวนการกลม ณ สามพราน”

กระบวนการกลม ณ สามพราน ถอเปนการรวมตวกนของกลมแพทยชนบท ทพฒนามา

จากคณะกรรมการระบาดวทยาแหงชาต โดยกลมสามพรานจะจดใหมการประชมกนเปนประจ าใน

ทกเดอนทอ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม ตงแต พ.ศ. 2529 เปนตนมาจนถงปจจบน การประชม

ในแตละครงจะใชระยะเวลาประมาณครงวน โดยทมศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยประเวศ วะส

เปนเสาหลกของกลมสามพราน1 นอกจากนยงมแพทยชนบทอกหลากหลายทานเปนสมาชกส าคญ

ของของกลม อาท นายแพทยวชย โชคววฒน นายแพทยสวทย วบลผลประเสรฐ นายแพทยมงคล

ณ สงขลา นายแพทยเกรยงศกด วชระนกลเกยรต รวมทงนายแพทยสงวน นตยารมภพงศ2

1 ประเวศ วะส, สมภาษณโดย ศภสวสด ชชวาลย, ปทมธาน, 26 พฤษภาคม 2557. 2 พระนครสาสน, เปดโฉมแกนน าสามพรานฟอรม ขาใหญวงการหมอ ทมแบคอพแพทยชนบท!! (ขาวพาด

หววนท 6 มถนายน 2557 http://www.phranakornsarn.com/democrat /1474.html (สบคนเมอวนท 6 มถนายน 2557)

43

โดยการรวมกลมของแพทยชนบททเกดขนดงกลาวเปนความพยายามของแพทยชนบท

ในการกนเปนกลมกอนเพอแลกเปลยนความคดและประสบการณการท างานของแตละคน อกทงยง

เปนวธการหนงทส าคญในการสราง “ฅน” ของศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยประเวศ วะส3

เพอท าใหสมาชกภายในกลมสามพรานสามารถชวยเหลอซงกนและกน รวมทงสามารถผดงความ

มงมน และอดมการณของกนและกนได โดยมเปาหมายมเปาหมายรวมกนในการพฒนางาน

สาธารณสขในชนบทและการพฒนาสงคมโดยรวม4 เพอน าไปสการผลกดนมตตาง ๆ ในแพทยสภา

ผานกระบวนการทเรยกวา “หมาหม” อนเปนผลสบเนองมาจากการลยเดยวในการขบเคลอนใน

ประเดนตาง ๆ ในแพทยสภานนอาจไมประสบความส าเรจอยางเปนรปธรรมได5

ทงน กระบวนการกลมสามพรานทเกดขนไดกลายเปนเวททสรางใหเกดการเรยนร

รวมกนผานการน าเสนอผลการศกษาจากพนทตาง ๆ โดยไมมงหาขอยตในประเดนการเรยนรรวมกน

แตมงใหเกดการน าสงทไดจากการเรยนรรวมกนไปปรบใชในการท างาน อนจะน าไปสการเรยนรท

แทจรงและตอเนอง มากกวาการเปนเพยงการแลกเปลยนความคดเหนทแตกตางกนเพอหาขอยตใน

ประเดนการเรยนรและมงใหอกฝายยอมรบแนวคดของตนเอง6

โดยเปาหมายสงสดในการขบเคลอนของกลมสามพราน คอ “การสรางใหเกด

สขภาวะดถวนหนา (Health For All)” ทงในดานสขภาวะทางกาย สขภาวะจตใจ และสขภาวะ

ทางปญญา ซงกระบวนการกลมสามพรานทเกดขนนบเปนความพยายามทส าคญของกลมแพทย

ชนบทในการขบเคลอน “กระบวนทศนใหมดานสาธารณสข (New Public Health Paradigm)”7

ดวยเหตน กระบวนการกลม ณ สามพราน จงถอเปนเวททส าคญในการผลกดน

ครงยงใหญใหกบนายแพทยสงวนไดกาวเขาสเสนทางการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

เนองจากเวทดงกลาวเปนเวททท าใหนายแพทยสงวนกาวเขาไปสการมสวนรวมในการสรางสรรคความ


หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 128-129. 4 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ, บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน นตยารม

พงศ, 112. 5 สทธสวสด ยอดบางเตย, การเสวนาร าลกชวตและผลงานน ายแพทยสงวน นตยารมภพงศ : นายแพทย

นกพฒนาเพอความเปนธรรมในสงคม (กรงเทพ: สถาบนปรด พนมยงค, 2551), 10-11. 6 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 46-47. 7 ประเวศ วะส, สมภาษณโดย ศภสวสด ชชวาลย, ปทมธาน, 26 พฤษภาคม 2557.

44

ฝนทอยากจะใหประชาชนชาวไทยมหลกประกนสขภาพถวนหนา โดยในเวทดงกลาวนายแพทยสงวน

จะไดรบมอบหมายจากกลมใหเขาไปมสวนรวมในการผลกดนโครงการประกนสงคมตามการ

ประกาศใชพระราชบญญตประกนสงคม พทธศกราช 2533 ซงเปนโครงการททางกลมสามพราน

เลงเหนรวมกนวาควรทจะเขาไปมสวนรวมและเรยนรอยางแทจรง ประกอบกบการทนายแพทยสงวน

ถกชกชวนจากศาสตราจารยนคม จนทรวทร ผมบทบาทในการตอสเพอใหเกดพระราชบญญต

ประกนสงคมเปนระยะเวลากวา 30 ป ดวยเหตนจงท าใหนายแพทยสงวนเตมใจทจะเขาไปมสวนรวม

ในการเรมตนวางแผนระบบหลกประกนสขภาพ8 โดยมเปาหมายเพอใหการประกนสขภาพตาม

พระราชบญญตประกนสงคมดงกลาวด าเนนไปสทศทางทถกตอง เนองจากการประกนสงคมทจะ

เกดขนดงกลาวยอมสงผลกระทบอยางมากตอระบบบรการสาธารณสขของประเทศไทย

ซงนบจากการทนายแพทยสงวนไดเขาไปมสวนรวมในโครงการดงกลาวไดท าใหนายแพทยสงวนเกด

ความเขาใจในโครงการหลกประกนสขภาพอน ๆ มาอยางตอเนองมากขน จนสามารถกลาวไดวา

นายแพทยสงวนไดกาวเขาไปมสวนรวมในทกโครงการดานการประกนสขภาพมาอยางตอเนอง9

ดงนน กระบวนกลม ณ สามพราน จงถอเปนเวททท าใหนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

ไดสานความฝนเพอทจะไดเหนประชาชนชาวไทยทกคนและทกชนชนสามารถเขาถงระบบ

หลกประกนสขภาพไดจรง กลาวคอกระบวนกลม ณ สามพราน เปนกระบวนการทท าให

นายแพทยสงวนสามารถเขาไปมสวนรวมในการแลกเปลยนความคดเหนผานการเรยนรรวมกนใน

ประเดนการสรางประกนสขภาพแหงชาต จนน าไปสการตอยอดองคความรดานหลกประกนสขภาพ

แหงชาตของนายแพทยสงวน ซงการตอยอดองคความรทเกดขนจากกระบวนการกลมสามพรานสงผล

ใหนายแพทยสงวนไดน าองคความรดานหลกประกนสขภาพไปปรบใชอยางจรงจงในการขบเคลอน

การท างานบนเสนทางของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต จนสามารถกลาวไดวา

กระบวนการกลม ณ สามพราน ถอเปนกระบวนการทมสวนส าคญตอการเสรมสรางและพฒนาให

นายแพทยสงวนกลายเปนผน าทมความทรงภมปญญาตอวงการสาธารณสขไทย

8 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 52. 9 เรองเดยวกน, 48-49.

45

บทท 5

สการเปนผน าทรงภมปญญาของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

ส าหรบในสวนสดทายของการน าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

นนเปนการน าเสนอถงเสนทางของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ สการเปนผน าทรงภมปญญา (The

Wise Leadership) ของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ถอเปนเสนทางตามความใฝฝน

ของนายแพทยสงวนทจะไดเหนประชาชนชาวไทยกวา 48,852,000 คน1 ซงอยนอกระบบหลกประกน

สขภาพสามารถเขาสระบบบรการสาธารณสขไดอยางถวนหนา โดยไมถกจ ากดจากรายไดและสถานะ

ทางสงคม ยงไปกวานนระบบบรการสาธารณสขทประชาชนจะตองไดรบตองเปนระบบบรการ

สาธารณสขทมคณภาพมใชการบรการสาธารณสขชนสองหรอชนสาม2 อนถอเปนการสรางใหเกด

ความเปลยนแปลงครงยงใหญทงในเชงนโยบายและเชงโครงสรางของวงการสาธารณสขของไทย ทงน

การขบเคลอนตามความใฝฝนของนายแพทยสงวนนนไดด าเนนไปบนพนฐานทเตมเปยมไปดวยความ

เพยรพยายามและอดมการณ เ พอมวลชนภายใตปญหาและอปสรรคหลากหลายประการ

โดยการน าเสนอประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในสวนนจงเปนการกลาวถงเสนทางส

การเปนผน าทรงภมปญญาของการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวน

นตยารมพงศ ดงน

การวจยเพอพฒนาตนแบบในการกาวสการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

หากยอนกลบไปพจารณาถงเสนทางของการกาวสการเปนผน าทรงภมปญญาใน

การขบเคลอนตามความใฝฝนของนายแพทยสงวนทอยากจะใหประชาชนชาวไทยทกคนเขาถงระบบ

หลกประกนสขภาพอยางถวนหนาและ ไดรบบรการสาธารณสขทมคณภาพไม ใชบร การ

ชนสองหรอชนสาม3 นนเกดขนภายหลงจากการทนายแพทยสงวนไปศกษาตอดานการพฒนา

1 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , คมอบรหารกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต เลมท 1 ปงบประมาณ 2557: การบรหารงบบรการทางการแพทยเหมาจายรายหว, 13.

2 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนสหลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 60.


46

สาธารณสข ทสถาบนโรคเขตรอน ประเทศเบลเยยม โดยในหลกสตรดงกลาวมแกนกลางของการสอน

ทแนนอน คอ การเปลยนแปลงระบบบรการสาธารณสขโดยเนนสถานพยาบาลระดบตน ซงมงเนนให

แพทยดแลประชาชนแบบองครวมทงทางกาย จตใจ และครอบครว โดยมเปาหมายเพอใหเกด

การบรการสขภาพแกประชาชนทมคณภาพ คมคา และมประสทธภาพเพอตอบสนองตอความ

ตองการและความคาดหวงในบรการสาธารณสขของประชาชน

เมอนายแพทยสงวนจบการศกษาจากสถาบนโรคเขตรอน ประเทศเบลเยยม

แลวนน ปรากฏวาอาจารยจากสถาบนโรคเขตรอนชกชวนใหนายแพทยสงวนและนายแพทยรวนนท

ศรกนกวไล เพอนทไปเรยนดวยกนรวมกนด าเนนการวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขขนเพอ

ใหประเทศไทยเปนกรณศกษาของประเทศตาง ๆ ในทวปเอเชย ทงนการไดรบการชกชวนจากอาจารย

ดงกลาวสอดคลองกบความปรารถนาทมรวมกนมาอยางแรงกลาของนายแพทยทงสองทจะกลบมา

สรางระบบบรการสขภาพระดบปฐมภมทดในเมองไทย4 จนน ามาสการสรางความรวมมอกนในการท า

วจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขขน5

การกลบมาท าวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขทเกดขนของนายแพทยสงวนนน

ไดด าเนนการท าโครงการวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขในการเปลยนแปลงระบบบรการ

สาธารณสขโดยเนนสถานพยาบาลระดบตนแบบองครวม โดยการวจยดงกลาวมงพฒนาตนแบบ

(Model Development) ขนในประเทศไทย ทงนการเลอกพนทท าวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสข

ดงกลาวนายแพทยสงวนไดเรมทดลองในพนทเลก ๆ เพอปรบเปลยนระบบบรการสาธารณสขใน

อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ หรอทรจกกนในนามของ “โครงการขนหาญ” (นายแพทยสงวน

ด า เ น น ก า ร ว จ ย โ ค ร ง ก า ร ด ง ก ล า ว ส ม ย เ ป น ผ อ า น ว ย ก า ร โ ร ง พ ย า บ า ล บ ว ใ ห ญ )

โดยการท าวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขในโครงการขนหาญเพยงอ าเภอเดยวนนปรากฏวา

นายแพทยสงวนไดใชระยะเวลาในการด าเนนการวจยเกอบ 5 ป จงแลวเสรจ6


หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 118. 5 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 38-39. 6 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส


47

นอกเหนอจากการท าวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขจรงในพนทแลวนน

นายแพทยสงวนยงไดมการแลกเปลยนและเรยนรรวมกนกบกลยาณมตรและนกวชาการทมความ

เชยวชาญในสาขาตาง ๆ โดยมเปาหมายเพอวางรากฐานระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

โดยเฉพาะอยางยงนายแพทยสงวนไดมการเรยนรดานการเงนและการจดสรรงบประมาณเพอใหการ

บรการจดการงบประมาณเกดความยงยนผานวธการจดสรรงบประมาณใหกบสถานพยาบาลแบบ

เหมาจายรายหว เพอสรางใหเกดความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลแมวาผปวยจะปวยดวยโรคทม

คาใชจายสง ซงการแลกเปลยนความรทเกดขนดงกลาวถอเปนวธการส าคญในการสรางองคความร

ของนายแพทยสงวน7

ทงนการแลกเปลยนความรครงส าคญทสดของนายแพทยสงวนคอการแลกเปลยน

ความรท เกดขนในครงทมการทบทวนการเงนการคลงทางดานสาธารณสขของประเทศไทย

ซงจดขนทหวหน จงหวดเพชรบร ใน พ.ศ. 2536 โดยสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตรวมกบ

ธนาคารโลก (World Bank) ไดมการเชญนกวชาการระดบโลกอยางศาสตราจารย Willaim Chiao

แหงมหาวทยาลยฮารวารด สหรฐอเมรกา มารวมวเคราะหและน าเสนอผลการวเคราะหถงเรอง

ของการเงนและการคลงของโครงการทเกยวของกบการสรางหลกประกนสขภาพทกโครงการทมอยใน

ประเทศไทย ทงโครงการประกนสงคม โครงการสวสดการประชาชนดานการรกษาพยาบาล (สปร .)

โครงการบตรสขภาพ โครงการกองทนเงนทดแทน โครงการสวสดการการรกษาพยาบาลขาราชการ

และโครงการประกนสขภาพของเอกชน

ทประชมดงกลาวไดผลสรปทส าคญคอ “พมพเขยว” ในการเปลยนแปลงการเงน

การคลงภาคสาธารณสขทจะท าใหบรรลถงเปาหมายการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาในประเทศ

ไทย8 ดงนนพมพเขยวดงกลาวจงเปรยบเสมอนหนงธงน าทท าใหมทศทางทท าใหทกฝายมจดรวมของ

การพฒนาดานการเงนการคลงสาธารณสขและไดกลายเปนจนตภาพของนายแพทยสงวนทางดานการ

พฒนาระบบการเงนการคลงสาธารณสขของประเทศทนายแพทยสงวนไดยดถอมาใชในการปรบ

โครงการหลกประกนสขภาพถวนหนาแตละโครงการใหเปนไปในทศทางเดยวกน อกทงยงท าใหเกด

ความเปนไปไดในการด าเนนงานตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาตในปจจบน9

7 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 58-59. 8 เรองเดยวกน, 64. 9 เรองเดยวกน, 64-65.

48

ทดลองปฏบตจรงในระดบพนทเพอพฒนาตนแบบการเปลยนแปลงระบบบรการ

สาธารณสข

การมพมพเขยวเพยงอยางเดยวในขณะนน คงไมสามารถท าให เกดการ

เปลยนแปลงระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาไดหากไมมการน าไปพฒนาดวยการทดลองปฏบต

รวมทงเตรยมสภาพแวดลอมทส าคญ โดยเฉพาะการพฒนาก าลงคนและความรทจ าเปน เพอเปนฐาน

ก าลงทท าใหสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาเกดขนจรงในระยะเวลาตอมา โดยการน าเอาพมพเขยว

ทเกดขนจากการประชมแลกเปลยนความรในแวดวงวชาการนนมาทดลองปฏบตจรงนนปรากฏวา

นายแพทยสงวนไดน าเอาพมพเขยวดงกลาวมาปรบใชปฏบตจรงในพนท10 ผานการทดลองท าใน

ลกษณะการวจยเพอพฒนาตนแบบ (Model Development) ในการเปลยนแปลงระบบบรการ

สาธารณสขโดยเนนสถานพยาบาลระดบจงหวด ซงเปนโครงการตอยอดจากการวจยในระดบอ าเภอท

โครงการขนหาญ โดยการท าวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขดงกลาวนายแพทยสงวนและคณะไดม

การด าเนนการวจยในระดบจงหวดทจงหวดพระนครศรอยธยาหรอทร จกกนในนามของ

“โครงการอยธยา” 11 (ด าเนนการวจยขณะทนายแพทยสงวนปฏบตหนาท ณ กระทรวงสาธารณสข

ชวง พ.ศ. 2532-2538)12

การด าเนนการวจยในโครงการอยธยานนนายแพทยสงวนตองการทจะสราง

รปแบบระบบบรการสาธารณสขทมคนไขเปนศนยกลางทแพทยและสถานพยาบาลระดบตนหรอ

ปฐมภมจะตองเปนเจาของ “คนไข” ไมใชเปนเจาของ “ไข” โดยจะตองดแลคนไขแบบรจกคนไข

ทงคน เปนเจาของคนไข ตามดแลคนไขจนหายจรง ๆ มใชการรกษาคนไขตามทคนไขมาหาเปนครง ๆ

เทานน ทงนการขบเคลอนใหเกดรปแบบระบบบรการสขภาพอยางบรณาการดงกลาวจ าตองมการ

10 เรองเดยวกน, 61-64. 11 เรองเดยวกน, 39. 12 สมาล ประทมนนท, “Health Care Reform Project ผลงานชนเอกของ น.พ. สงวน นตยารมพงศ”

ในวารสารโรงพยาบาลชมชน (ปท 9 ฉบบท4: มกราคม-กมภาพนธ 2551 ), 18.

49

ประสานงานทดระหวางสถานพยาบาลระดบตนและโรงพยาบาลขนาดใหญหรอโรงพยาบาลประจ า

จงหวด13

ส าหรบโครงการอยธยานายแพทยสงวนไดทดลองพฒนาสถานพยาบาลใกลบานให

มคณภาพเพอท าหนาทดแลประชาชนถงครอบครวและชมชน โดยเรมตนจากศนยแพทยชมชน

วดอนทร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ท ณ ขณะนนมนายแพทยยงยทธ

พงษสภาพ เปนหมอประจ าครอบครวของชมชนเปนผดแล ตอมาโครงการดงกลาวไดขยายตอไปยง

ศนยแพทยชมชนปอมเพชร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา จนไดมการขยาย

ตอไปจนครบทกพนทในอ าเภอพระนครศรอยธยา โดยกระบวนการทดลองดานการเงนการคลงใน

ขณะนนเรมตนดวยการเปลยนการจายเงนแกสถานพยาบาลของประชาชน โดยไดมการปรกษาหารอ

กบชมชน จนไดขอปฏบตรวมกนวาชมชนยนดทจะจาย 70 บาท ทกคร งทมารบบรการท

สถานพยาบาล โดยสถานพยาบาลจะดแลประชาชนอยางตอเนองในแตละครงจนสนสดการรกษาไม

วาเปนโรคอะไรกตาม ทงนการก าหนดอตรา 70 บาท นนเปนผลสบเนองมาจากการทสถานพยาบาล

ยงไดรบงบประมาณจากรฐบาลจ านวนนอย เมอเทยบกบการเกดขนของนโยบาย 30 บาทรกษา

ทกโรค โดยการทดลองปฏบตในพนททเกดขนนนนายแพทยสงวนพบวาสามารถด าเนนในโครงการ

ดงกลาวนนเปนไปดวยดและประชาชนยงมความพงพอใจในโครงการดงกลาว14

โดยการทดลองวจยในโครงการอยธยาประกอบดวยการทดลองทส าคญอยางนอย

3 ประการ ดงน

ประการแรก : “การปฏรประบบการเงนการคลง” เปนการปฏรปสถานะทาง

“การเงน” ทเปนอปสรรคทส าคญตอการตดสนใจของประชาชนในการเขาถงบรการสาธารณสข

เพอใหผปวยและญาตทจะตองเสยคาใชจายไปเรอย ๆ โดยไมทราบภาระทแนชดของการเจบปวยใน

แตละครง สามารถปรบเปลยนมาเปนวาผปวยจะเสยคาใชจายเพยงอตราเดยว แตใหไดรบความมนใจ

วาจะไดรบการดแลรกษาอาการเจบปวยนนจนถงทสด อนเปนการสรางความมนใจใหกบผปวยวา

จะตองเสยคาใชจายเพยงอตราเดยวทพอจะรบได อกทงจะท าใหผปวยไมเกดความลงเลในการให


หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 118-119. 14 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 61-62.

50

สถานพยาบาลดแลตงแตเนน ๆ ซงจะท าใหเปนผลดตอสขภาพของผปวยและยงเปนผลดตอภาพรวม

ของคาใชจายในระยะยาวของผปวย

การเสยคาใชจายในอตราเดยวส าหรบการดแลทกโรค นอกจากจะสรางใหเกด

ความมนใจกบผปวยวาผปวยจะไมเสยเงนมากเกนไปในการรกษาแลวนนและยงสรางใหเกดการ

“เฉลยทกขเฉลยสขในสงคม” เพราะการเสยเงนเพยงอตราเดยวซงเปนอตราเฉลยจะท าใหคนทปวย

ไมมากไดชวยคนทปวยมาก ซงการทดลองในโครงการอยธยานนไดมการจดเกบเพยงอตราเดยว คอ

70 บาท ส าหรบการดแลรกษาทกโรค ทงนการก าหนดอตราคาบรการสาธารณสขดงกลาวเกดจากการ

แลกเปลยนระหวางทมงานของโครงการอยธยากบชมชนถงความเปนไปไดในการบรหารจดการแบบ

ยงยนซงจะตองมความคมทน โดยทสถานพยาบาลทรบอตรา 70 บาท ตอการดแลรกษาทกโรคนนยง

จะไดรบการสนบสนนทางดานการเงนจากรฐบาลเพมเตม15

ประการทสอง : “การปฏรประบบการใหบรการสาธารณสข” โดยมงให

สถานพยาบาลทประชาชนในภมล าเนานน ๆ มารบบรการมการขนทะเบยนประชาชนเพอให

สถานพยาบาลดงกลาวเปน “สถานพยาบาลประจ าครอบครว” กลาวคอ สถานพยาบาลดงกลาว

ไมเพยงแตจะตองดแลสขภาพของประชาชนในเชงตงรบ แตยงจะรกเขาไปหาประชาชนเพอสงเสรม

สขภาพและปองกนโรค ควบคไปกบมการเกบรวบรวมขอมลประชาชนทกครวเรอน เพอไมใหการดแล

รกษาเฉพาะ “โรค” แตยงจะดแล “คน” แบบองครวมทครอบคลมทงดานสงเสรม ปองกน

รกษาพยาบาล และฟนฟสภาพ ควบคไปกบดแลดานจตใจและสงคมโดยรวม

นอกจากนการปฏรปดงกลาวยงจะท าใหสถานพยาลครอบครวและโรงพยาบาล

ขนาดใหญมความสมพนธทดระหวางกนและเปรยบเสมอนเปนหนงเดยวกน เพอใหการสงตอผปวยนน

ไมจ าตองมการท าประวตหรอตรวจรางกายซ า แตกตางจากการสงตอโดยทวไป อนจะท าใหประชาชน

มความอนใจในบรการทไดรบ16 และ

ประการสดทาย : “การปฏรประบบความสมพนธกบชมชน” ถอเปนการ

เปลยนแปลงการดแลรกษาพยาบาลโดยทวไปทผปวยจะมาสถานพยาบาลจะมกจะรจกกบแพทยและ

พยาบาลเพยงแคในหองตรวจผปวย อนท าใหประชาชนไมมความรสกเปนเจาของสถานพยาบาล

15 เรองเดยวกน, 39-41. 16 เรองเดยวกน, 41.

51

ซงสถานพยาบาลจะอยรอด มการพฒนา หรอเกดปญหา และเกดความลาหลงกเปนเรองของ

หนวยงานเจาของสถานพยาบาลเทานน ซงการปฏรปทเกดขนเพอใหชมชนมความรสกในการเปน

เจาของสถานพยาบาล ตลอดจนมสวนในการตดสนใจตอความอยรอดของสถานพยาบาล อนจะท าให

สถานพยาบาลสามารถสรางความมนใจใหกบชมชนไดอยางมนคง

โดยจากการทดลองในโครงการอยธยาทด าเนนการเกบคาใชจายในการดแลโรค

70 บาท กเปนตวอยางของการตกลงกบชมชนเปนพนฐานททงสองฝายตองการใหเกดขน และ

ภายหลงจากโครงการดงกลาวไดด าเนนการไปได 2 ป ชมชนไดมการตกลงรวมกนในการเพมคาใชจาย

จาก 70 บาท เปน 100 บาท เนองจากชมชนเลงเหนวาสถานพยาบาลตองรบภาระมากเกนกวาท

อตราเดมสามารถรบได ความสมพนธทเกดขนแสดงใหเหนถงการเพมความมนคงใหกบสถานพยาบาล

ขณะเดยวกนยงเปนการเพมความเปนเจาของสถานพยาบาลของชมชน ซงจะท าใหสถานพยาบาลม

ความอนใจในการพฒนามากขน17

หลงจากการขบเคลอนการวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขเพอพฒนาตนแบบ

ในระดบจงหวดทจงหวดพระนครศรอยธยาหรอโครงการอยธยาแลวนน ตอมาใน พ.ศ. 2543-2546

นายแพทยสงวนและคณะไดมการขยายขอบเขตการวจยเชงปฏบตการไปในระดบประเทศคอ

“โครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข (Health Care Reform Project)” โดยไดรบการ

สนบสนนจากสหภาพย โรป (EU) โครงการดงกลาวไดขยายเ พมจ านวนพนทจากจงหวด

พระนครศรอยธยาไปเปน 6 จงหวด18 ประกอบดวยจงหวดพะเยา จงหวดนครราชสมา จงหวดยโสธร

จงหวดขอนแกน จงหวดสงขลา และอ าเภอบานแพว จงหวดสมทรสาคร19 เพอทจะศกษาวาถาจะตอง

ปฏรประบบบรการสขภาพทงระบบทงเรองการเงนการคลง เรองบคลาการ เรองระบบการสงตอ

รวมทงระบบบรการอน ๆ นนควรจะเปนอยางไร20

17 เรองเดยวกน, 41-42. 18 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส

หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 66-67. 19 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 62. 20 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส


52

การวจยเพอพฒนาตนแบบในระดบประเทศทเกดขนของนายแพทยสงวนนน

ปรากฏใหเหนผลลพธทส าคญ คอ การพฒนาสถานอนามยใหเปนสถานทบรการเวชศาสตรครอบครว

ตลอดจนการจ ดต ง คล น กบร การ เ วชปฏบ ต ครอบคร ว ให บร การช มชนท ม ช อ เ ร ย กว า

“ศนยแพทยชมชนเมอง” โดยศนยแพทยชมชนเมองหมายถงการจดใหมบรการปฐมภมแกประชาชน

ในเขตรบผดชอบทก าหนดไวคอ 5,000 คนตอคลนก 1 แหง ขณะเดยวกนนายแพทยสงวนยงไดเรมม

การด าเนนการปฏรประบบการเงนการคลงระดบจงหวดตงแต พ.ศ. 2541 เปนตนมา อกทงยงไดการ

ปฏรปในสวนของการสรางความรวมมอทางสงคมผานการผลตสอเพอสอสารกบกลมตาง ๆ

อยางตอเนอง ควบคไปกบจดเวทสมมนาวชาการและสรางเครอขายวชาการทงในและตางประเทศ21

จากการวจยเพอพฒนาตนแบบ (Model Development) ในพนทศกษาทง

สามระดบของนายแพทยสงวน ท าใหนายแพทยสงวนเกดความคดทชดเจนขนในการปฏรประบบ

บรการสขภาพถวนหนา ซงถอเปนสตรการปฏรปของนายแพทยสงวน อนประกอบดวย 5 หลกการ

ทใชเปนหลกการในการขบเคลอนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ดงน

ประการแรก การจดระบบการเงนการคลงสขภาพรวมหม โดยมเปาหมายเพอใหม

การก ากบคาใชจายดานสขภาพของประเทศใหมประสทธภาพมากยงขน แทนทประชาชนจะตองควก

เงนในกระเปาจายเอง ขณะคนทไมมเงนกจะขาดโอกาสทจะไดรบการรกษา เปลยนมาเปน

แตละคนจายตามฐานะของตวเอง กคอจายผานระบบภาษแลวน าเงนมารวมกนเปนกองทนขนาดใหญ

ซงจะมพลงก ากบระบบบรการสขภาพใหเปนไปตามทศทางทเหมาะสม มากกวาทจะจายแบบกระจด

กระจาย

ประการทสอง การเนนการพฒนาสถานพยาบาลใกลบานใหมความเขมแขง

ควบคไปกบการกระจายเทคโนโลยระดบสงหรอการแพทยเฉพาะทางออกไปอยางทวถง โดยม

เปาหมายเพอใหผปวยทอยหางไกลไดรบการดแลรกษาพยาบาลอยางมคณภาพทดเทยมกบคนในเมอง

ใหญ และประหยดคาใชจายในดานเทคโนโลยสขภาพทมกจะมการใชเกนจ าเปน

ประการทสาม การปรบระบบความสมพนธระหวางผปวยกบวชาชพ โดยเปลยน

จากระบบทมกพดกนวารกษาแตโรคไมรกษาคน มาสการพฒนาใหมระบบหมอประจ าครอบครว

21 สมาล ประทมนนท, “Health Care Reform Project ผลงานชนเอกของ น.พ. สงวน นตยารมพงศ”

ในวารสารโรงพยาบาลชมชน (ปท 9 ฉบบท4: มกราคม-กมภาพนธ 2551 ), 19.

53

โดยทสถานบรการสามารถพฒนาคณภาพไปในลกษณะทจะใหบรการอยางเปนองครวม กลาวคอ

สถานพยาบาลสามารถดแลทงครอบครวไดอยางตอเนองทง ดานการสงเสรม ปองกน และรกษา

โดยเฉพาะการสงเสรมสขภาพปองกนโรคทสถานบรการขนาดเลกใกลบานถอเปนหวใจของ

ความส าเรจอยในการปองกนและรกษาโรค นอกจากนจะตองพฒนาใหเกดประชาคมสาธารณสข

ตาง ๆ และใหประชาคมเหลานนมสวนรวมในการพฒนาระบบ ซงจะรวมไปถงการพฒนาระบบสทธ

ของผบรการในเรองขอมลขาวสาร การดแลตนเอง หรออาจกลาวไดว าสตรประการทสามนนมงให

ประชาชนกบวชาชพมการสอสารแลกเปลยนกนมากขน อนจะเปนระบบความสมพนธทไมใช

ประชาชนพงพาวชาชพและวชาชพเปนผตดสนใจเทานน

ประการทส การปฏรประบบก าลงคนสาธารณสขเพอรองรบระบบบรการสขภาพ

ใหม ซงครอบคลมทงเรองจ านวนบคลากร ทกษะ ความรความสามารถทจ าเปน และระบบสราง

แรงจงใจตางๆ และ

ประการสดทาย การปฏรประบบหลกประกนสขภาพ จะตองมกระบวนการทาง

สงคมใหเกดการตระหนกรรวมกนในวงกวาง มไดเปนการด าเนนการในทางลบหรอเงยบ ๆ

เฉพาะในวงการแพทยและสาธารณสขเทานน โดยการด าเนนการทเกดขนจกตองอาศยกระบวนการ

ทางกฎหมายเพอทจะใหเกดความยงยนของการด าเนนการในระยะยาว22

จากการวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขเพอพฒนาตนแบบในการกาวสการ

ปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตตงแตการรเรมโครงการปฏรประบบรการสาธารณสขใน

ระดบอ าเภอทโครงการขนหาญ ตลอดจนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนกบกลยาณมตรและนกวชาการ

ทมความเชยวชาญในสาขาตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงการแลกเปลยนเรยนรรวมกนดานการเงนการ

คลงสาธารณสขของไทยจนไดผลสรปทส าคญ คอ “พมพเขยว” ในการเปลยนแปลงการเงนการคลง

ภาคสาธารณสขทจะท าใหบรรลถงเปาหมายการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาในประเทศไทย

รวมทงเตรยมสภาพแวดลอมทส าคญเพอเปนฐานก าลงในสรางหลกประกนสขภาพผานการทดลอง

ปฏบตจรงเพอตอยอดโครงการปฏรประบบรการสาธารณสขจากในระดบอ าเภอมาเปนระดบจงหวดท

โครงการอยธยา สโครงการวจยในระดบประเทศภายใตชอโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข



54

(Health Care Reform Project) ทท าใหนายแพทยสงวนสามารถเรยนร ท าความเขาใจกบสภาพ

ปญหาทเกดขนในพนทเพอทนายแพทยสงวนจะไดสรางใหทนทางความรทส าคญในการปฏรประบบ

บรการสาธารณสขแหงชาต ซงการวจยเพอพฒนาตนแบบทเกดขนไดปรากฏผลลพธทส าคญ

คอ การมบรการ “70 บาทรกษาทกโรค” ตอมาโครงการดงกลาวไดกลายเปนตนแบบทพฒนาไปส

โครงการ “30 บาทรกษาทกโรค” ทมบทบาทในการพลกโฉมวงการสาธารณสขไทยสในศตวรรษใหม

แหงหลกประกนสขภาพถวนหนา

สการเปนผน าทรงภมปญญาในผลกดนนโยบายเพอปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาต

เสนทางของนายแพทยสงวน นตยารมพงษ ในการการผลกดนนโยบายเพอปฏรป

ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตนนถอเปนเสนทางทแสดงใหเหนถงความเปนผน าทรงภมปญญา

อยางชดเจนในการเปดศกราชใหมของวงการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพของประเทศ

ไทย โดยมเปาหมายสงสดเพอไทยใหประชาชนชาวไทยทอยนอกหลกระบบประกนสขภาพกวา

48,852,000 คน23 ใหเขามาอยในระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา ซงจะสรางใหประชาชน

ทกคนมหลกประกนทางดานสขภาพใหกบชวตของตนเอง โดยมถกจ ากดจากคาใชจายทใชในการ

รกษาทผปวยบางกลมไมมศกยภาพเพยงพอในการรกษา โดยเสนทางการปฏรประบบหลกประกน

สขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวนนนเตมไปดวย “ศรทราทแรงกลา” ทมงหวงจะเหนประชาชน

ชาวไทยทกคนมปลกประกนสขภาพอยางเทาเทยมและทวถง ดวยเหตนจงท าใหนายแพทยสงวน

เปรยบเสมอน “แสงดาวแหงศรทรา” ทมอบแสงสวางในชวตใหแกประชาชนชาวไทย

ทงนหากยอนกลบไปพจารณาถงบทบาทของนายแพทยสงวนในการผลกดน

นโยบายเพอปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตนน จะพบวาการผลกดนนโยบายของนายแพทย

สงวนดงกลาวเกดขนภายหลงจากการทนายแพทยสงวนไดมการแลกเปลยนและเรยนรรวมกนกบ

กลยาณมตรและนกวชาการทมความเชยวชาญในสาขาตาง ๆ จนน ามาซงผลลพธทส าคญ คอ

“พมพเขยว” ในการเปลยนแปลงการเงนและการคลงภาคสาธารณสข โดยภายหลงจากการม

23 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต , คมอบรหารกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต เลมท 1 ปงบประมาณ 2557: การบรหารงบบรการทางการแพทยเหมาจายรายหว, 13.

55

พมพเขยวดงกลาวแลวนนนายแพทยสงวนไดน าเอาพมพเขยวดงกลาวมาวจยและทดลอง

ในภาคปฏบตจรงในพนทตาง ๆ โดยมเปาหมายเพอพฒนาตนแบบในการปฏรประบบหลกประกน

สขภาพถวนหนาของประเทศไทย จนท าใหนายแพทยสงวนเกดความคดและสตรทชดเจนในการ

ปฏรประบบบรการสขภาพถวนหนา

การผลกดนแนวความคดของนายแพทยสงวนในการปฏรประบบหลกประกน

สขภาพถวนหนาของประเทศไทยเกดขนหลงจากการทนายแพทยสงวนถกรบเชญใหเขาไปเปนท

ปรกษาของคณะกรรมาธการสาธารณสข สภาผแทนราษฎร 24 ณ บทบาททปรกษาดงกลาวท าให

นายแพทยสงวนไดมโอกาส “ขายความคด” ในเรองการออกกฎหมายหลกประกนสขภาพใหกบ

คณะกรรมาธการสาธารณสขชดดงกลาว ซงภายหลงจากทนายแพทยสงวนไดน าเสนอความคด

ดงกลาวตอกรรมาธการสาธารณสขแลวนน ปรากฏวากรรมาธการชดดงกลาวไดมมตเหนชอบตอ

ความคดของนายแพทยสงวน จนไดมการแตงตงคณะท างานขนมาชดหนงเพอด าเนนการยกราง

กฎหมายหลกประกนสขภาพ ซงการด าเนนการยกรางกฎหมายหลกประกนสขภาพทเกดขนถอเปน

กาวแรกของความพยายามทเปนรปธรรมในการปฏรประบบหลกประกนสขภาพของประเทศไทย25

ภายใตการน าของผน าทรงภมปญญาเฉกเชนนายแพทยสงวน นตยารมพงษ

หลงจากด าเนนการยกรางกฎหมายหลกประกนสขภาพแหงชาตดงกลาวเปนท

เรยบรอยแลวนน นายแพทยสงวนและคณะท างานมความพยายามทจะน ารางกฎหมายไปรบฟงความ

คดเหนจากนกวชาการและหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ ผลปรากฏวารางกฎหมายฉบบดงกลาวนน

กลบถกคดคาน อนเนองมาจากคนสวนใหญเลงเหนวาแมรางกฎหมายฉบบดงกลาวจะมหลกการทด

แตประเทศไทยยงคงไมมความพรอมทเพยงพอ โดยเฉพาะอยางยงความพรอมในดานงบประมาณท

เพยงพอในการด าเนนการ ประกอบกบเมอมการเปลยนผบรหารของกระทรวงสาธารณสขซงเปน

หนวยงานทรบผดชอบหลกในการสรางหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนปรากฏวาผบรหารของ

กระทรวงสาธารณสขชดใหมกลบไมเหนชอบและไมมความกระตอรอรนในการผลกดนกฎหมาย

หลกประกนสขภาพดงกลาว จงท าใหรางกฎหมายฉบบดงกลาวตกไปโดยไมไดรบการพจารณา

24 ณ ชวงระยะเวลานน นายแพทยสงวน นตยารมพงษ ด ารงต าแหนงเปนผอ านวยการส านกงานประกน

สขภาพ ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 25 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 65-68.

56

อยางไรกตามการทนายแพทยสงวนและคณะท างานไมสามารถผลกดนกฎหมาย

ดงกลาวได สงผลใหนายแพทยสงวนไดหนกลบมาทบทวนถงบทเรยนและปญหาตาง ๆ ทนายแพทย

สงวนไดเรยนรมาและมงแสวงหาความรเพมเตมอยางตอเนอง ควบคไปกบแลกเปลยนองคความรกบ

กลมประชาคมตาง ๆ เพอพฒนา “ยทธวธทางปญญา” ในการศกษาและหาค าตอบจากประเดน

ตาง ๆ เพอใหเกดความรและความมนใจทมากขนวาประเทศไทยมความพรอมหรอไมส าหรบการสราง

หลกประกนสขภาพถวนหนา ซงการศกษาดงกลาวของนายแพทยสงวนจกน าไปสการผลกดนใน

ประเดนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพอยางไมหยดนง ขณะเดยวกนนายแพทยสงวนยงไดมการ

สรางความมนใจตอความเปนไปไดในดานการเงนการคลงในการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา

โดยนายแพทยสงวนไดมการสนบสนนใหมการศกษาดานมหภาคในประเดนนผานยทธวธทางปญญาท

เรยกวา “ไมมพรรค ไมมพวก มแตเปาหมายทประชาชนรวมกน”26

การศกษาในประเดนด านการสร างระบบหลกประกนสขภาพท เกดขน

ณ ขณะนนไดมหลายภาคสวนทใหความสนใจทงภาคประชาสงคมทน าโดย อาจารยจอน องภากรณ

จากมลนธเขาถงเอดส ดร.ธรนาถ กาญจนอกษร จากกลมเศรษฐศาสตรการเมอง และคณเดช พมคชา

จากคณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชน ทได เขามามสวนรวมอยางกระตอรอรนและให

ความชวยเหลอจนเกดการเขามามสวนรวมจากประชาสงคมตาง ๆ ตลอดจนไดเขามามสวนในการ

ชแจงแลกเปลยนถงหลกการและเนอหากฎหมายหลกประกนสขภาพดงกลาวกบภาคประชาสงคม

ตาง ๆ โดยมเปาหมายเพอใหภาคประชาสงคมเขามามสวนชวยในการผลกดนกฎหมายฉบบดงกลาว

ขณะเดยวกนประเดนดงกลาวยงเรมไดรบความสนใจทเพมขนจากภาคการเมอง ดงเหนไดจากการท

นายแพทยสงวนไดรบเชญจากพรรคชาตไทยโดยคณประยทธ ศรพานช ใหไปน าเสนอถงหลกการของ

กฎหมายฉบบน รวมทงยงไดมการพดคยกบคณจาตรนต ฉายแสง จากพรรคความหวงใหม

ซงด ารงต าแหนงรฐมนตรชวยวาการกระทรวงการคลงในขณะนนใหชวยผลกดนกฎหมายฉบบดานการ

สรางหลกประกนสขภาพถวนหนา27

จากการทนายแพทยสงวนไดสรางใหเกดมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ทเกดขน

ไดสรางใหเกดผลดตอการกอก าเนดของกฎหมายหลกประกนสขภาพแหงชาตในระยะตอมาเปนอยาง

26 เรองเดยวกน, 68-74. 27 เรองเดยวกน, 78-79.

57

ยง ดงสะทอนใหเหนจากการทภาคประชาสงคมทน าโดยอาจารยจอน องภากรณ ไดเขามามบทบาท

ในการผลกดนกฎหมายหลกประกนสขภาพดวยการขบเคลอนทางสงคมอยางกวางขวาง นอกจากน

คณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชนยงไดถอเอาภารกจนเปนเปาหมายทส าคญขององคกร

พฒนาเอกชนทจะผลกดนอยางแขงขนใหมการออกกฎหมายดงกลาว จนในทสดภาคประชาชน

ประสบความส าเรจในการรวบรวมรายชอจากประชาชนมากกวา 50,000 รายชอ28เพอเสนอกฎหมาย

จากภาคประชาชน คอ พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาตภาคประชาชน29

ตอมาใน พ.ศ. 2544 ซงถอเปนชวงระยะเวลาของการเลอกตงครงส าคญภายหลง

การปฏรปสถาบนทางการเมองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร ไทย พทธศกราช 2540 นน

นายแพทยสงวนไดมการขายความคดในการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาใหกบพรรคการเมอง

ตาง ๆ ภายใตบรรยากาศทางการเมองทเกดการเคลอนไหวในการผลกดนการสรางหลกประกน

สขภาพของประชาชน ซงการขายความคดใหกบพรรคการเมองท เกดขนปรากฏวาม เ พยง

“พรรคไทยรกไทย” ทไดใหความส าคญเปนพเศษกบนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา

เน องจากการสร างหลกประกนสขภาพถวนหนาเปนความตองการเบองตนอย แลวของ

พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ชนวตร หวหนาพรรคไทยรกไทย ขณะเดยวกนนโยบายดงกลาวยงสอดคลองกบ

นโยบายของพรรคไทยรกไทยทวา “คดใหม ท าใหม” เนองจากการจ าท านโยบายสรางหลกประกน

สขภาพถวนหนาใหเกดขนจรงตองใชวธคดและวธท าแบบใหมในระบบสาธารณสข 30 และจากการ

น าเสนอนโยบายในการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาของนายแพทยสงวนนนนายแพทย

สรพงษ สบวงศล แกนน าพรรคไดมการน าแนวความคดดงกลาวของนายแพทยสงวนไปเปนสวนหนง

ของนโยบายหลกของพรรคในการหาเสยง จนกระทงท าใหเกดนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา

หรอทรจกกนในนายของ “30 บาทรกษาทกโรค”31

28 เรองเดยวกน, 79. 29 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส

หลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต และมตรภาพมความหมายใหม, 71. 30 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 89-96. 31 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส


58

ตอมาเมอพรรคไทยรกไทยสามารถชนะการเลอกตงและไดคะแนนเสยงขางมากใน

รฐสภาและสามารถจดตงรฐบาลพรรคเดยวไดนนไดท าใหนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาเกด

เปนจรงไดในระยะเวลาอนรวดเรว โดยในการเสนอรางพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต

เขาไปพจารณาในสภาผแทนราษฎรเปนวาระแรกนนปรากฏวามการเสนอรางกฎหมายฉบบนพรอม

กนถง 7 ราง ประกอบดวยจากสมาชกพรรคไทยรกไทย พรรคประชาธปตย พรรคชาตไทย

ภาคประชาชน และรฐบาล และเมอมการลงคะแนนเสยงรบหลกการกฎหมายฉบบน ใน

สภาผแทนราษฎรแลวนนปรากฏวาสภาผแทนราษฎรมมตเปนเอกฉนทในการรบรางกฎหมายฉบบน

โดยไมมเสยงคานแมแตเสยงเดยวทงจากฝายรฐบาลหรอฝายคาน ตอมาเมอมการด าเนนการ

แกไขรางกฎหมายฉบบนโดยกรรมาธการสภาผแทนราษฎรนนยงปรากฏใหเหนถงความรวมมอจาก

พรรคฝายคานทน าโดย นายอภสทธ เวชชาชวะ นายแพทยบรณชย สมทรกษ และนายแพทย

อทย สดสข ทไดแสดงความกระตอรอรนอยางสรางสรรคในการรวมแกไขรางกฎหมายฉบบดงกลาว

รวมกบพรรครฐบาลภายใตการน าของนายแพทยสรพงษ สบวงศล รฐมนตรชวยวาการกระทรวง

สาธารณสข และตวแทนภาคประชาชน โดยมเปาหมายเพอใหกฎหมายดงกลาวเปนกฎหมายท

เหมาะสมส าหรบประชาชนอยางแทจรง32

จนในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2545 จงไดมการประกาศใชกฎหมายทส าคญดาน

หลกประกนสขภาพของประเทศไทย คอ “พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พทธศกราช

2545” อยางเปนรปธรรม เพอเปนกฎหมายทจะรองรบใหนโยบายการปฏรประบบบรการสขภาพม

ความเขมแขงมนคงตอไป33

ทงนความส าเรจของการผลกดนใหเกดการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาตทสรางใหนายแพทยสงวนกาวสจดสงสดของความเปนผน าทรงภมปญญานนเปนไปตามการ

ใหค าแนะน าถงทฤษฎในการขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงในสงคมไทยทเรยกวาทฤษฎ

“สามเหลยมเขยอนภเขา” ท ศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยประเวศ วะส เปนผเสนอผานการ

กลนกรองจากประสบการณ โดยหากมเหลยมครบสามดานกจะสามารถแกไขปญหายากตาง ๆ

ใหประสบความส าเรจไดตามเปาหมายทตงเปาหมายไว โดยเหลยมทงสาม ประกอบดวย

32 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 79 – 80. 33 สงวน นตยารมพงศ, งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทางสมบกสมบนส


59

เหลยมทหนง คอ เหลยมทางดานปญญาคอความรจรงในเรองทจะแกไข ซงเปน

เหลยมทส าคญทสด

เหลยมทสอง คอ เหลยมทางดานการเคลอนไหวทางสงคมทงการมสวนรวม

การเปนเจาของของผคนในสงคมทตองการแกไขและรวมแรงรวมใจในการเปลยนแปลงแกไขปญหา

เหลยมทสาม คอ เหลยมทางการเมองไดแกการตดสนใจทางการเมองในการแกไข

ปญหา ซงการทเหลยมการเมองเปนเหลยมสดทายนนเพราะเปนเหลยมทใหพลงทางดานนโยบาย

ทางดานทรพยากรทจะชวยใหเกดการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางแทจรง

ทงนเหลยมทงสามจะตองเกอกลและเสรมซงกนและกน จงจะกอใหเกดการแกไข

ปญหาไดอยางแทจรง34

จากทผวจยไดกลาวมาแลว ณ ขางตน ท าใหผอานเหนภาพถงเสนทางการกาว

สการเปนผน าทรงภมปญญาในการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวน

ทเรมตนจากการสงสมประสบการณชวตและการมอดมการณทมงมน จนกาวเขามาด าเนนการวจย

เพอพฒนาตนแบบในการกาวสการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาต สการเปนผน าทรงภม

ปญญาในการใชทรพยากรและองคความรทสงสมมาผลกดนนโยบายเพอปฏรประบบหลกประกน

สขภาพแหงชาต จนท าใหเกดการพลกโฉมวงการสาธารณสขไทยทประชาชนชาวไทยทวประเทศม

หลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนาและมคณภาพชวตทดขน จนสามารถกลาวไดวานายแพทยสงวน

นตยารมพงศ เปรยบเสมอนผน าทรงภมปญญาทเปนแสงดาวแหงศรทราทมอบแสงสวางในชวตใหแก

ประชาชนชาวไทย

34 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 85-86.

60

ภาคสดทาย

การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาของ นายแพทยสงวน นตยารมพงศ

ส าหรบในภาคสดทายของการศกษาถง การสร างตวแบบผน าทรงภมปญญา

(The Wise Leadership) กรณศกษานายแพทยสงวน นตยารมพงศ นนจะเปนการวเคราะหใหเหนถงตวแบบความเปนผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบต 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ของอกจโร โนนากะ ( Ikujiro Nonaka) และ ฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) ซงจะท าใหผอานไดเหนถงความเปนผน าทรงภมปญญาอยางชาญฉลาดของนายแพทยสงวนทเกดจากการสงสมประสบการณมาอยางยาวนานจนสามารถสรางใหเกดความเขาใจรวมทเปนไปในทศทางเดยวกนและไดรบการยอมรบจากเพอนรวมและบคคลตาง ๆ ในสงคม ในการขบเคลอนแนวคด อดมคต และชวทศนทมงหวงเหนสงคมรวมหมทดททกคนแบงปนเออเฟอซงกนและกนไดดวยการสรางหลกประกนใหกบประชาชนชาวไทยทกคนไดมหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา และยงเปนการสรปผลการวจยในครงน โดยแบงการน าเสนอออกเปน 2 บท ดงน

บทท 6 การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ และ

บทท 7 บทสรป

61

บทท 6

การพฒนาตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบต

ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

ส าหรบในสวนนจะเปนการพฒนาตวแบบการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบต

(The Wise Leadership) ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ผานการวเคราะหตามกรอบแนวคด

ผน าทมปญญาเชงปฏบต 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders) ของอกจโร โนนากะ

(Ikujiro Nonaka) และ ฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) โดยมเปาหมายเพอท าใหผอานได

เหนถงสภาวะความเปนผน าทรงภมปญญาอยางชาญฉลาดของนายแพทยสงวนท เกดจากการ

สงสมประสบการณมาอยางยาวนานจนสามารถสรางใหเกดความเขาใจรวมทเปนไปในทศทางเดยวกน

และไดรบการยอมรบจากเพอนรวมและบคคลตาง ๆ ในสงคม ในการขบเคลอนแนวคด อดมคต และ

ชวทศนทมงหวงเหนสงคมรวมหมทดททกคนแบงปนเออเฟอซงกนและกน ไดดวยการสราง

หลกประกนใหกบประชาชนชาวไทยทกคนไดมหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา ภายใตบรบท

ความไมแนนอนทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมไทย จนประสบผลส าเรจอยางเปนรปธรรมท

ประชาชนชาวไทยกวา 48,852,000 คน ทอยนอกระบบหลกประกนสขภาพสามารถเขาสการบรการ

ทางสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง โดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และ

สถานะทางสงคม ดงนนผเขยนจะขอน าเสนอการวเคราะหความเปนผน าทรงภมปญญาเชงปฏบต

ของนายแพทยสงวนผานการวเคราะหตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบต 6 ดาน ดงน

6.1 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาคดและตดสนใจเพอสรางสงทดแก

องคกรและสงคม

การเรยนรและสงสมประสบการณการแยกแยะผดชอบชวด

เมอยอนกลบไปพจารณาถงบทบาทความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนท

สามารถแยกแยะผดชอบชวด จะพบวา เสนทางชวตสการกาวขนเปนผน าทรงภมปญญาของ

นายแพทยสงวนนนถอเปนเสนทางชวตทแสดงใหเหนถงบคลกภาพความเปนผน าทสามารถแยกแยะ

62

ผดชอบชวดไดตงแตในวยเยาว ดงเหนไดจาก ในวยเยาวสงทเดกชายสงวนเกลยดทสด คอ “การคด

โกง การอจฉา และความเหนแกตว” ทงนความสามารถในการแยกแยะผดชอบชวดไดตงแตในวย

เยาวนนเปนผลสบเนองมาจากการอบรมสงสอนและการสรางแบบอยางทดจากครอบครวในการ

ด าเนนชวตของเดกชายสงวน ซงแบบอยางทดดงกลาวนนท าใหนายแพทยสงวนไดตระหนกถงคณคา

ของความด จนท าใหนายแพทยสงวนมแนวคดและชวทศนในการด าเนนชวตทด นอกจากในวยเยาว

แลวนนเสนทางชวตของนายแพทยสงวนยง ไดเรยนรจากบคคลทนบถอของนายแพทยสงวน

หลากหลายท านซ ง เป นแบบอย า งท ด ในการด า เน นช ว ตและการท า งาน เ พอส วนรวม

อาท ศาสตราจารย นายแพทย เสม พรงพวงแกว ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทย ประเวศ วะส

ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยอาร วลยะเสว ศาสตราจารยพเศษ นายแพทยไพจตร ปวะบต

เปนตน

นอกจากนความสามารถในการแยกแยะผดชอบชวดของนายแพทยสงวนยงเกดขนจาก

การเรยนรองคความรตาง ๆ ตลอดจนการสงสมประสบการณและการถอดเรยนจากประสบการณ

โดยตรงในเหตการณส าคญตาง ๆ ตามเสนทางชวตทนายแพทยสงวนเลอกเดน ซงลวนท าให

นายแพทยสงวนเกดกระบวนการเรยนร สรางความเขาใจ และจนสามารถท าการตดสนใจแยกแยะผด

ชอบชวดไดอยางมคณภาพ ดงเหนไดจากชวงระยะเวลาท นายแพทยสงวนมชอปรากฏอยในบญชท

ตองถกจบกมนนปรากฏวานายแพทยสงวนยงคงตดสนใจเลอกทจะตอสอยในเมองตอไป มากกวาการ

ออกจากเมองไปอยในชนบทและเขาปาเพอจบปนตอสกบรฐบาล เนองจากนายแพทยสงวนมความ

เชอพนฐานทไมเชอในแนวทางการตอสดวยการใชความรนแรง ดวยเลงเหนวาการใชความรนแรงจะ

ท าใหนกศกษาถกโดดเดยวมากขนและไมเปนทยอมรบของสงคม เปนตน

เชนเดยวกนกบการเลอกเขาสเสนทางการท างานอยางเตมตวของนายแพทยสงวนทได

เรมขบเคลอนแนวคด อดมคต และชวทศนของตนผานการเขาสเสนทางของการเปนแพทยอยางเตม

ตว ณ โรงพยาบาลราศไศล ซงเปนโรงพยาบาลทตงอยในพนทชนบทท ยากจนทสดแหงหนงของ

ประเทศไทย แทนการเปนแพทยประจ าในเมองทสามารถใชชวตไดอยางสขสบาย เนองจากนายแพทย

สงวนเลงเหนวาการเปนแพทยประจ าในเมองนนไมถกตอง โดยมงหวงทจะไดเรยนรคนไทย รจกคน

63

ไทย และสงคมไทย1 ทงนการทนายแพทยสงวนเลอกเรมตนเสนทางชวตการท างาน ณ โรงพยาบาล

ราศไศล นนท าใหนายแพทยสงวนไดเขาใจและเขาถงประชาชนอยางแทจรง

แมกระทงชวงระยะเวลาทนายแพทยสงวนท างานอย ณ โรงพยาบาลราศไศล

จนเกดความใกลชดกบประชาชน รบร และเขาใจถงปญหาความแรนแคนทกขยากของประชาชน

และไดคนพบวา การแกไขปญหาสาธารณสขแตเพยงอยางเดยวคงไมสามารถแกไขปญหาได จะตอง

แกไขปญหาทางดานอน ๆ ไปดวยถงจะสามารถแกไขปญหาใหประชาชนไดอยางแทจรง เพราะคน

ชนบทนนเขาเผชญกบความยากล าบากหลาย ๆ ดานพรอมกน ซงประสบการณเหลานท าให

นายแพทยสงวนสามารถตดสนใจแยกแยะผดชอบชวดในเรองตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงในประเดน

การสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาไดอยางถกตองและตรงจด บนพนฐานของการใชความคดและ

องคความรทเทาทนสถานการณตาง ๆ ในการขบเคลอนงานสาธารณสขเพอประโยชนสขของ

ประชาชนเปนทตง

สการเปนผน าทรงภมปญญาสามารถแยกแยะผดชอบชวด

จากการเรยนรจากแบบอยางทดท เขามาในเสนทางชวตของนายแพทยสงวน

ประกอบกบการเรยนรจากองคความรตาง ๆ การสงสมประสบการณและการถอดบทเรยนจาก

เหตการณตาง ๆ ทเกดขนในเสนทางชวตของนายแพทยสงวนเหลานไดกลายเปนประสบการณชวตท

ถกสงสมจนกลายเปน “คานยม” และ “คณธรรมธรรม” ประจ าใจของนายแพทยสงวนทจะตองมง

ท างานเพอหวงใหสงคมไทยเสมอภาพและประชาชนชาวไทยทกคนสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพ

ไดอยางทวถงมาปรบใชในกระบวนการท างานของนายแพทยสงวนตลอดเสนทางชวตสการเปนผน าท

ทรงภมปญญา

ท าใหกระบวนการคด การวเคราะห และการตดสนใจตาง ๆ ของนายแพทยสงวน

โดยเฉพาะอยางยงการตดสนใจวาสงใดเหมาะสมหรอสงใดไมเหมาะสมในการขบเคลอนหลกประกน

สขภาพทวหนาเพอการพฒนาคณภาพชวตและวถชวตทดขนใหกบประชาชนชาวไทยทกคนสามารถ

ด าเนนไปอยางถกตองบนพนฐานของการเขาใจสภาพปญหาตาง ๆ ทเกยวของกบระบบบรการ

1 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ , บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน

นตยารมพงศ, 51.

64

สาธารณสขอยางลกซง รวมทง เขาถงประชาชนในหลากหลายพนท จนสามารถพฒนาระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนาไดอยางตรงตามความตองการและความคาดหวงของประชาชนทมความ

หลากหลาย บนพนฐานทนายแพทยสงวนมองคความรและตนแบบทชดเจน เหมาะสม และสามารถ

น าไปสการปฏบตไดอยางเปนรปธรรม

อนท าใหกระบวนการขบเคลอนจากแนวคดสนโยบายและปฏบตการสรางหลกประกน

สขภาพถวนหนาใหกบประชาชนชาวไทยกวา 48,852,000 คน ทอยนอกระบบหลกประกนสขภาพ

สามารถด าเนนไปจนประสบความส าเรจอยางเปนรปธรรม โดยทปญหาและอปสรรคตาง ๆ

ทงในมตดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม และปจเจกบคคล ไมสามารถลมลางแนวคด อดมการณ

ชวทศน และปฏบตการการขบเคลอนหลกประกนสขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวนได

ดงนน จงกลาวไดวากระบวนการเรยนรอยางตอเนองจากแบบอยางทดทเขามาใน

เสนทางการด าเนนวถชวตของนายแพทยสงวน รวมถงกระบวนการเรยนรองคความรตาง ๆ

ประกอบกบการสงสมประสบการณและเรยนรบทเรยนจากเหตการณตาง ๆ ทเกดขนในเสนทางชวต

ของนายแพทยสงวนเหลานไดกลายเปน “ประสบการณชวต” ทท าใหนายแพทยสงวนสามารถ

คด การวเคราะห และแยกแยะผดชอบชวดในการตดสนใจในประเดนตาง ๆ ทเกยวของกบการสราง

หลกประกนสขภาพทวหนาไดอยางมคณภาพ จนน ามาซงความส าเรจทเปนรปธรรมตรงตามความ

ตองการและความคาดหวงของประชาชนชาวไทยทอยนอกระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต โดยท

ปญหาและอปสรรคตาง ๆ ไมสามารถลมลางแนวคด อดมการณ ชวทศน และปฏบตการการ

ขบเคลอนหลกประกนสขภาพแหงชาตของนายแพทยสงวนได อนถอเปนบคลกภาพทโดดเดนใน

ความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

6.2 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาสามารถเขาใจสาระส าคญของ

สถานการณและสงตาง ๆ ทเกดขนจรงอยางลกซงและรอบดาน

หากพจารณาถงบทบาทความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนทสามารถ

รเทาทนสถานการณตาง ๆ ทงในดานสาธารณสขและความเปลยนแปลงตาง ๆ ทางการเมอง

เศรษฐกจ และสงคมทเกดขนอยางรวดเรวและรอบดาน จะพบวาในกระบวนการคด วเคราะห และ

ตดสนใจในประเดนตาง ๆ ทเกดขนในเสนทางชวตความเปนผน าทรงภมปญญานนปรากฏวา

65

นายแพทยสงวนจะสามารถสมผสไดถงสภาพปญหาและสงตาง ๆ ทอยเบองหลงของเหตการณตาง ๆ

โดยเฉพาะอยางยงเหตการณตาง ๆ ทเกยวของกบระบบบรการสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพ

อกทงยงสามารถคาดเดาถงผลทจะเกดขนจากเหตการณดงกลาวไดผานกระบวนการคนหาสาเหตของ

สภาพปญหาตาง ๆ เกยวกบระบบบรการสาธารณสขทเกดขนดวยวธการวจยเชงปฏบตการอยาง

ละเอยดจนน าไปสการทดลอง พฒนา และแลกเปลยนความรกบผเชยวชาญในสาขาทเกยวของ

ท าใหนายแพทยสงวนสามารถด าเนนการตดสนใจ เสนอแนะ และขบเคลอนทศทางการพฒนาและ

การแกไขปญหาในประเดนตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงทเกยวของกบระบบบรการสาธารณสขและการ

สรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาไดอยางมคณภาพ

ดงเหนไดตงแตการเรมตนเสนทางชวตการท างาน ณ โรงพยาบาลราศไศล ทประชาชน

ในพนทประกบสภาพปญหาตาง ๆ ทางดานสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยงนายแพทยสงวนไดพบวา

ปญหาทส าคญและสงผลอนตรายตอสขภาพของประชาชนนน คอ ปญหายาชดทประชาชนในพนทม

การใชอยางแพรหลายโดยไมทราบถงอนตราย ดวยสภาพปญหาทเกดขนประกอบกบความรเทาทนตอ

สภาพปญหาของนายแพทยสงวนไดท าใหนายแพทยสงวนจงไดรวมกบทมสาธารณสขของโรงพยาบาล

ด าเนนการรณรงคและใหความรเพอสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคใหกบหมบานตาง ๆ โดยม

เปาหมายเพอตอสกบความไมรและความเขาใจผดเกยวกบยาชดซงเปนอนตรายตอสขภาพทชาวบาน

นยมใชรกษาบรรเทาอาการเจบปวย ควบคไปกบท าหนาทในการออกหนวยใหบรการสาธารณสข

เคลอนทใหกบประชาชนในหมบานตาง ๆ และจดตงกองทนยาขนเพอท าหนาทจดหายาจ าเปนและไม

เปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนมาไวใชในทกหมบาน จนท าใหประชาชนสามารถเขาถงยาทม

คณภาพไดอยางรวดเรวและทวถง อนเปนประโยชนสงสดตอคณภาพชวตของประชาชนในพนท

นอกจากนความเปนผน าทรงภมปญญาสามารถรเทาทนสถานการณยงปรากฏให

เหนผานการแสดงปาฐกถาโกมล คมทอง ประจ าป พ.ศ. 2530 ทนายแพทยสงวนไดปาฐกถาใน

ประเดนมตใหมระบบบรการสาธารณสข ซงการแสดงปาฐกถาดงกลาวแสดงใหเหนถงความ

รเทาทนตอสภาพปญหาดานระบบบรการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพของประเทศไทย

ไดอยางรอบดาน อกทงยงสามารถสอสารและถายถอดสาระส าคญของสภาพปญหาของระบบบรการ

สาธารณะสขและสามารถเสนอทศทางการของการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางชดเจน จนท าใหผรบ

สารสามารถโดยทวไปสามารถเขาใจและเขาถงสภาพปญหาของระบบบรการสาธารณสขและทศทางท

ควรจะเปนในการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ อนเปนการแสดงใหเหนถงความเปน

66

ผน าทรงภมปญญาในการขบเคลอนใหเกดการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตมาอยาง

ตอเนอง

นอกจากนเมอพจารณาถงความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนท

สามารถรเทาทนสถานการณตาง ๆ ในกระบวนการผลกดนและขบเคลอนใหเกดระบบหลกประกน

สขภาพถวนหนานนจะพบวาการทนายแพทยสงวนรเทาทนสถานการณตาง ๆ ทเกยวกบระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนานนเปนผลสบเนองมาจากการแสวงหาความรอยางรอบดานเกยวกบ

สภาพปญหาตาง ๆ ดานระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาดวยการวจยเชงปฏบตการเพอคนหา

สาเหตของปญหาระบบบรการสาธารณสขและหลกประกนสขภาพในพนทตาง ๆ ควบคไปกบศกษา

ในรายละเอยดตาง ๆ ท เกยวของอยางลกซ งต งแต ในระดบอ าเภอ จงหวด และประเทศ

จนน ามาซงการพฒนาตนแบบระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาและพมพเขยวทางการเงนการคลง

สาธารณสข สการทดลองในพนทจรงทงระดบอ าเภอ (โครงการขนหาญ) จงหวด (โครงการอยธยา)

และในระดบประเทศ (โครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข หรอ Health Care Reform)

สดทายไดน ามาซงการพฒนาเปนนโยบาย 30 บาท รกษาทกโรค ซงเปนการสรางหลกประกนสขภาพ

ใหกบประชาชนชาวไทยทอยนอกระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา อนเปนการตอบสนอง

อยางเทาทนตอสภาพปญหาและเปดศกราชใหใหกบระบบบรการสาธารณสขและระบบหลกประกน

สขภาพของประเทศไทย

แมกระทงในกระบวนการขบเคลอนแนวคดหลกประกนสขภาพถวนหนาสการเปน

นโยบายรฐบาลทสามารถสรางใหเกดการขบเคลอนระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาอยางเปน

รปธรรมนน นายแพทยสงวนยงเปนผน าทรงภมปญญาสามารถรเทาทนสถานการณทางการเมองและ

การบรหารราชการแผนดนทถอเปนอปสรรคใหญขดขวางการขบเคลอนแนวคดหลกประกนสขภาพ

ถวนหนาใหสามารถด าเนนไปจนประสบผลส าเรจอยางเปนรปธรรมดงกลาว โดยความรเทาทน

สถานการณของนายแพทยสงสนนนท าใหนายแพทยสงวนไดหนกลบมาทบทวนถงบทเรยนและปญหา

ตาง ๆ ทนายแพทยสงวนไดเรยนรมาและมงแสวงหาความรเพมเตมอยางตอเนอง ควบคไปกบ

แลกเปลยนองคความรกบกลมประชาคมตาง ๆ เพอพฒนายทธวธทางปญญาในการศกษาและหา

ค าตอบจากประเดนตาง ๆ จนเกดความรและความมนใจทมากขนวาประเทศไทยมความพรอมหรอไม

ส าหรบการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา การศกษาดงกลาวไดน าไปสการผลกดนในประเดนการ

ปฏรประบบหลกประกนสขภาพอยางไมหยดนง ควบคไปกบสามารถสรางความมนใจตอความเปนไป

67

ไดในดานการเงนการคลงในการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา โดยมงใชยทธวธทางปญญาท

เรยกวาไมมพรรค ไมมพวก มแตเปาหมายทประชาชนรวมกน ควบคไปกบมงใชทฤษฎสามเหลยม

เขยอนภเขาทมงใชปญญา การเคลอนไหวทางสงคม และการเมองซงใหพลงทางดานนโยบายมา

ประยกตใชในการขบเคลอน จนกอเกดศกราชใหมของวงการสาธารณสขและระบบหลกประกน

สขภาพแหงชาตของประเทศไทย

ดงนน จงกลาวไดวาการแสวงหาความรอยางรอบดานเกยวกบสภาพปญหาตาง ๆ

ดานระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาดวยการวจยเชงปฏบตการเพอคนหาสาเหต ศกษาใน

รายละเอยดตาง ๆ และแลกเปลยนความรกบผเชยวชาญในสาขาทเกยวของ จนน ามาซงการพฒนา

ตนแบบระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาและพมพเขยวทางการเงนการคลงสาธารณสข

สการทดลองในพนทจรงดงกลาว ท าใหนายแพทยสงวนสามารถสมผสไดถงสภาพปญหาและสงตาง ๆ

ทอยเบองหลงของเหตการณตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงเหตการณตาง ๆ ทเกยวของกบระบบบรการ

สาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและยงสามารถคาดเดาถงผลทจะเกดขนจากเหตการณดงกลาวได

ท าใหการขบเคลอนการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาตามแนวคด อดมการณ และ

ชวทศนของนายแพทยสงวนด าเนนไปอยางเทาทนสถานการณตาง ๆ จนน าซงความส าเรจในการสราง

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาอยางเปนรปธรรม อนถอเปนบคลกภาพทโดดเดนในความเปนผน า

ทรงภมปญญาทรเทาทนสถานการณตาง ๆ ของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

6.3 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสรางพนทและความรวมมอทเออ

ใหทกคนไดแลกเปลยนเรยนรรวมกนเพอสรางองคความรใหม

เมอยอนกลบไปพจารณาถงบทบาทความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทย

สงวนทมงสรางบรรยากาศแหงความรวมมอนน จะพบวาตลอดเสนทางชวตการท างานสความเปนผน า

ทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนนนตางเปนผน าทมงสรางบรรยากาศแหงความรวมมอและให

ความส าคญกบ “การท างานเปนทม (Teamwork)” ระหวางเพอนรวมงาน ตลอดจนผบงคบบญชา

และผใตบงคบบญชาทกระดบ โดยเฉพาะอยางยงมงสรางใหเกดการเรยนรและแบงปนความรซงกน

และกนอยางตอเนองทงภายในทมงาน องคกร และสาธารณชน ควบคไปกบสรางบรรยากาศและ

ความสมพนธทดซงกนและกนเพอใหการขบเคลอนงานดานบรการสาธารณสขและการสรางระบบ

68

หลกประกนสขภาพถวนหนาภายใตความใฝฝนและการรบผดชอบของนายแพทยสงวนด าเนนไปจน

ประสบผลส าเรจอยางมคณภาพและมประสทธภาพเพอน ามาซงประสทธผลอยางเปนรปธรรมในการ

ตอบสนองตอความตองการและความคาดหวงของประชาชน

ตวอยางทชดเจนของนายแพทยสงวนในการสรางบรรยากาศแหงความรวมมอนน

ปรากฏใหเหนตงแตแรกเรมของการกาวสเสนทางการท างาน ณ โรงพยาบาลราศไศล ทการท างาน

เพอขบเคลอนบรการสาธารณสข นายแพทยสงวนมงสรางใหบรรยากาศแหงการเรยนรและรวมมอกน

ของทมงานแพทยและบคลากรสาธารณสขประจ าโรงพยาบาลราศไศลเพอประโยชนสงสดขอ ง

ประชาชนเปนทตง ดงค ากลาวของปน นนทเสน ผเคยท างานเคยงบาเคยงไหลนายแพทยสงวน

ทกลาวไววา

“…ทานเปนคนทใหความส าคญกบทมงานทานจะสรางขวญก าลงใจให

โดยตลอดและท าตนใหเปนเยยงอยาง ทโรงพยาบาลราษไศลหมอทกคน

ทอย ในท เดยวกนจะแยงกนไปดคนไขการท างานของทานไม ใช

การท างานแบบฉายเดยว…2”

นอกจากนในกระบวนการผลกดนและขบเคลอนระบบหลกประกนสขภาพถวน

หนาทเกดขนภายใตบรบทของคดทหลากหลายและอปสรรคทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมนน

นายแพทยสงวนยงมงสรางใหเกดการเรยนรในประเดนตาง ๆ สการเปลยนความคดเหนทหลากหลาย

จากผทรงคณวฒและภาคสวนตาง ๆ ทเกยวของ จนน าไปสการเสนอตนแบบหลกประกนสขภาพถวน

หนาและพมพเขยวทางการเงนสาธารณสขใหเปนนโยบายของรฐบาล ดงเหนได จากกระบวนการ

ขบเคลอนระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ตงแตในกระบวนการวจยเชงปฏบตการดานสาธารณสข

ทนายแพทยสงวนมงด าเนนการสรางบรรยากาศการเรยน แลกเปลยน แบงปนความร และสราง

บรรยากาศแหงการท างานรวมกนภายในทมวจยจนท าใหการวจยดงกลาวประสบผลส าเรจตงแตการ

วจยเชงปฏบตการดานสาธารณสขในระดบอ าเภอ จงหวด และประเทศ

หรอแมกระทงในกระบวนการขบเคลอนความคดและความฝนสเสนทางปฏบตการ

สรางระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา ทนายแพทยสงวนมงสรางใหเกดมสวนรวมของ

2 ปน นนทเสน, ราศไศล ตนก าเนดนกพฒนาแหงวงการสาธารณสขไทย , อรจตต บ ารงสกลสวสด

บรรณาธการ, Friendship Support มตรภาพบ าบด ศรทธาอาลย 1 ป ทจากไป น.พ. สงวน นตยารมพงศ, 42.

69

ภาคสวนตาง ๆ อาท อาจารยจอน องภากรณ จากมลนธเขาถงเอดส ดร.ธรนาถ กาญจนอกษร จาก

กลมเศรษฐศาสตรการเมอง และคณเดช พมคชา จากคณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชน

ทไดเขามามสวนรวมอยางกระตอรอรนและใหความชวยเหลอจนเกดการเขามามสวนรวมจาก

ประชาสงคมตาง ๆ ควบคไปกบเขามามสวนในการชแจงแลกเปลยนถงหลกการและเนอหากฎหมาย

หลกประกนสขภาพดงกลาวกบภาคประชาสงคมตาง ๆ โดยมเปาหมายเพอใหภาคประชาสงคมเขามา

มสวนชวยในการผลกดนกฎหมายฉบบดงกลาว จนเกดความสนใจทเพมขนจากภาคการเมอง

นอกจากนในการขบเคลอนระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนาใหเกดขน

อยางเปนรปธรรมนนนายแพทยสงวนยงมงสรางบรรยากาศแหงความรวมมอกนระหวางเหลยมทง 3

ประกอบ หนง เหลยมทางดานปญญาคอความรจรงในเรองระบบหลกประกนสขภาพและระบบ

บรการสาธารณสข ซงเปนเหลยมทมความส าคญทสด สอง เหลยมทางดานการเคลอนไหวทางสงคม

ทงการมสวนรวมและการเปนเจาของของผคนในสงคมทตองการแกไขและรวมแรงรวมใจในการ

เปลยนแปลง แกไขปญหา และผลกดนใหเกดระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา และสาม

เหลยมทางการเมองทมอ านาจตดสนใจทางการเมองในการแกไขปญหาทใหพลงทางดานนโยบาย

อนจะสรางใหเกดระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนาไดอยางแทจรง

จากบคลกภาพเหลาน ไดแสดงใหเหนถงความเปนผน า ทรงภมปญญาของ

นายแพทยสงวนทมงสรางใหเกดบรรยากาศแหงการเรยนร แลกเปลยน และการรวมมอกนในการ

ขบเคลอนใหเกดระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาหรอระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตอยางเปน

รปธรรมภายใตความรวมมอตลอดเสนทางความเปนผน าทรงภมปญญาของการขบเคลอนระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนาทท าใหประชาชนกวา 48,852,000 คน ซงอยนอกระบบหลกประกน

สขภาพสามารถเขาสการบรการทางสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง โดยไมถกจ ากดจาก

ขอบเขตดานชนชน รายได และสถานะทางสงคมทยงคงมความแตกตางกนอยางมากภายใตบรบท

เศรษฐกจและสงคมไทย

6.4 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสอสารถงสาระส าคญของ

สถานการณและสงตาง ๆ ใหผอนเขาใจ

70

การสอสาระส าคญถอเปนองคประกอบทมความส าคญอยางยงตอเสนทางของผน า

ทรงภมปญญาในการขบเคลอนงานดานบรการสาธารณสขและการสรางระบบหลกประกนสขภาพ

เนองจากการสอสารสาระส าคญอยางเสมอนนจะท าใหเพอนรวมงานและสาธารณชนสามารถเขาใจ

และเขาถงไดสาระส าคญของการขบเคลอนงานบรการสาธารณสขและหลกประกนสขภาพถวนหนาได

อยางตรงกน ทงนหากพจารณาถงบทบาทความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนทมง

สอสารสาระส าคญของการบรการสาธารณสขและการสรางหลกประกนสขภาพอยเสมอ จะพบวา

ตลอดเสนทางชวตการท างานของนายแพทยสงวนผน าทรงภมปญญาในการขบเคลอนระบบบรการ

สาธารณสขและการสรางหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนถวนหนานน นายแพทยสงวนจะมง

สอสารใหทมงาน เพอนรวมงาน และสาธารณชนไดเขาใจถงสาระส าคญในมตตาง ๆ ใหเปนไปใน

ทศทางเดยวกนทงในสวนของศกยภาพขององคกร ผลกระทบทจะเกดขน และประโยชนทสาธารณชน

คาดวาจะไดรบจากการใหบรการสาธารณสขและการสรางระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา

อนท าใหการขบเคลอนการบรการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนาภายใต

การน าของผน าทรงภมปญญาเฉกเชนนายแพทยสงวนสามารถขบเคลอนไปจนประสบผลส าเรจอยางม

ประสทธภาพและเกดประสทธผลอยางเปนรปธรรมตรงตามความตองการและความคาดหวงท

หลากหลายของประชาชน

ตวอยางทชดเจนของนายแพทยสงวนทมงสอสารสาระส าคญอยเสมอนนปรากฏให

เหนตงแตแรกเรมของการกาวสเสนทางการท างาน ณ โรงพยาบาลราศไศล ทการท างานเพอ

ขบเคลอนบรการสาธารณสข ทนายแพทยสงวนไดมงสอสารสาระส าคญของการขบเคลอนงานบรการ

สาธารณสขอยเสมอ เพอใหทมงานสาธารสขไดเขาใจเปนไปในทศทางเดยวกนวาการท างานท เกดขน

นนมเปาหมายเพอประโยชนสงสดของประชาชนเปนทตง ดงค ากลาวของปน นนทเสน ผเคยท างาน

เคยงบาเคยงไหลนายแพทยสงวน ทกลาวไววา

“…นายแพทยสงวนไดใหหลกคดไววาท างานใหสนกจะไดสนกกบงาน

ประชาชนคอหวใจของการท างาน อะไรทเปนประโยชนตอประชาชนให

ท าเลยไมตองรอ การท างานของทานจงเปนการท างานแบบทมเทจรงจง

71

ไมใชเวลาสวนตวไปท าสงอน เชนท าคลนกเพอสรางผลประโยชนให

ตนเอง…3”

ตลอดจนในการท างานเชงรกของนายแพทยสงวนเพอปองกนปญหาดาน

สาธารณสขในมตตาง ๆ ใหกบประชาชนในพนทอ าเภอราศไศลและพนทใกลเคยงดวย “การรณรงค”

ใหความรเพอสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคใหกบหมบานตาง ๆ โดยการรณรงคทเกดขนม

เปาหมายเพอตอสกบความไมรและความเขาใจผดเกยวกบยาชดซงเปนอนตรายตอสขภาพนน ท

นายแพทยสงวนมงสอสารและประชาสมพนธใหชาวบานเลงเหนถงโทษของยาชดรกษาทชาวบานนยม

ใชบรรเทาอาการเจบปวย โดยเฉพาะอยางยงมงสอสารสาระส าคญใหชาวบานไดทราบถงอนตรายของ

ยาชดทมสวนผสมของสารเสตยรอยสทแมจะบรรเทาอาการปวดไดอยางชะงก แตยาชดดงกลาวกลบ

เปนยาทมโทษตอรายแรงตอรางกายของชาวบานเปนอยางยง4

แมกระทงการสอสารถงสาระส าคญถงมต ใหมระบบบรการสาธารณสขท

นายแพทยสงวนถกรบเชญใหขนแสดงปาฐกถาโกมล คมทอง ประจ าป พ.ศ. 2530 นนนายแพทย

สงวนยงแสดงปาฐกถาถงมตใหมระบบบรการสาธารณสขใหสาธารณชนไดเขาใจและเขาถง

สาระส าคญของสภาพปญหาทน าไปสความจ าเปนในการสรางมตใหมของระบบบรการสาธารณสขได

อยางมคณภาพและเทาทนสถานการณ โดยมองวาแนวทางทจะแกไขปญหาวกฤตการณของระบบ

บรการสาธารณสขไทยทจะตองด ารงอยบนหลกการส าคญ 6 ประการ ตามทไดน าเสนอไปแลวขางตน

จนท าใหผรบสารสามารถโดยทวไปสามารถเขาใจและเขาถงสภาพปญหาของระบบบรการสาธารณสข

และทศทางทควรจะเปนในการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ อนเปนการแสดงใหเหน

ถงความเปนผน าทรงภมปญญาทมงสอสารสาระส าคญอยเสมอเพอใหสาธารณชนเลงเหนถง

ความส าคญและความจ าเปนในการปฏรปและสรางระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตมา โดยม

เปาหมายเพอใหประชาชนทวไปมคณภาพชวตทดขน

ดวยบคลกภาพของนายแพทยสงวนทมงสอสารสาระส าคญตาง ๆ เหลานอยเสมอ

ไดแสดงให เหนถงภาวะความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวนทมมาต งเร มตน

เสนทางชวตการท างานเพอสรางหลกประกนสขภาพใหกบประชนชน โดยนายแพทยสงวนมงสอสาร

3 เรองเดยวกน, 42. 4 ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ , บรรณาธการ, แสงดาวแหงศรทธา น.พ. สงวน

นตยารมพงศ, 55-56.

72

ใหทมงาน เพอนรวมงาน และสาธารณชนไดเขาใจถงสาระส าคญในมตตาง ๆ ใหเปนไปในทศทาง

เดยวกน จนท าใหการขบเคลอนการบรการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพกนอยางถวน

หนาทเกดขนถกขบเคลอนไปจนประสบผลส าเรจอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผลอยางเปน

รปธรรมตรงตามความตองการและความคาดหวงทหลากหลายของประชาชน

6.5 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญาทสามารถบรหารจดการอ านาจ

เพอขบเคลอนใหทกคนสามารถท างานรวมกนได

การบรการอ านาจในเชงการเมองนนถอเปนวธการทมความส าคญอยางยงตอการ

ขบเคลอนระบบบรการสาธารณสขและการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา ทงนหากพจารณาถง

บทบาทของนายแพทยสงวนในฐานะผน าทรงภมปญญาของวงการสาธารณสขและหลกประกน

สขภาพแหงชาตนน จะพบวา การกาวสเสนทางความเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถบรการอ านาจ

ในเชงการเมองในขบเคลอนใหเกดการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาของประเทศไทยถอเปน

เสนทางทนายแพทยสงวนมงใชศกยภาพและขดความสามารถของตนเพอสรางใหเกดการไดรบการ

ยอมรบจากผคนทมความแตกตางและหลากหลายในระบบราชการและสงคมไทยใหสามารถกาวเขา

มารวมมอกนในการคด แลกเปลยน และขบเคลอนการสรางระบบบรการสาธารณสขและการสราง

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา สเปาหมายใหประชาชนชาวไทยทกคนมหลกประกนสขภาพและ

มคณภาพชวตทดขน บนพนฐานการเขาใจและเขาถงทกความคดเหนทมความแ ตกตางและ

หลากหลาย

ดงเหนไดจากในกระบวนการผลกดนใหเกดรางพระราชบญญตหลกประกนสขภาพ

แหงชาตทนายแพทยมงใชศกยภาพและขดความสามารถทเชยวดานหลกประกนสขภาพและระบบ

บรการสาธารณสขของตนเพอสรางใหคณะกรรมาธการสาธารณสข สภาผแทนราษฎร ทมาจากกล ม

ผลประโยชนทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมทหลากหลายใหเกดการยอมรบถงแนวคดในเรองการ

ออกกฎหมายหลกประกนสขภาพของนายแพทยสงวน จนท าใหเกดการกาวเขามารวมมอกนในการ

คด แลกเปลยน และขบเคลอนการยกรางกฎหมายหลกประกนสขภาพ

ตอมาเมอมการจดท าเวทแลกเปลยนความคดเหนทรางกฎหมายฉบบดงกลาวกลบ

ถกคดคานและไมไดรบความเหนชอบจากผบรหารของกระทรวงสาธารณสขชดใหมจนท าใหราง

73

กฎหมายฉบบดงกลาวตกไปโดยไมไดรบการพจารณานน ปรากฏวานายแพทยสงวนยงคงรกษาจดยน

ในการขบเคลอนหลกประกนสขภาพของตนไดอยางเหนยวแนน ควบคไปกบยอนกลบมาพจารณา

เพมเตมถงกฎหมายดงกลาวรวมกบภาคสวนตาง ๆ จนกอเกดยทธวธทางปญญาทเรยกวาไมมพรรค

ไมมพวก มแตเปาหมายทประชาชนรวมกนทนายแพทยสงวนน ามาใช

ควบคกบมงท าความเขาใจทฤษฎสามเหลยมเขยอนภเขา จนตระหนกวาเหลยม

ทางดานการเมอง ทงในสวนของการเมองภาคตวแทนและการเมองภาคประชาชน ลวนมบทบาทและ

พลงตอการขบเคลอนใหเกดการสรางหลกประกนสขภาพแหงชาต ดงทนายแพทยสงวนไดกลาวไววา

“…ปญหาบางปญหาในสงคมไทย แมจะมการศกษามาอยางลกซงจน

กระจาง แตมการรบรในกลมคนจ านวนไมมาก เมอไมมแรงเคลอนไหว

ทางสงคม หรอการตดสนใจเชงนโยบายจากทางการเมองทจะท าใหเกด

การแกไขปญหา องคความรเหลานนกจะไมถกน ามาใชอยางแทจรง การ

แกไขปญหากไมเกดขน…

…ปญหาบางปญหาในสงคมไทยสงสมมานาน มความพยายามจากหลาย

ฝายทจะแกไข มการตดสนใจทางการเมองหลายครงทจะด าเนนการ แต

เนองจากขาดความรทถองแท ขาดวธการทแจมชดเพอใหการแกไข

ปญหาไดผลอยางแทจรง เพราะเปนปญหาทซบซอน ขณะเดยวกน

สงคมไทยกยงไมไดมสวนรวมท าใหการแกไขปญหาทแทจรงไมเกดขน…

…ปญหาบางปญหาแมประชาชนจะมการรบรมากมาย เกดความรสก

อยากเปลยนแปลง แตกขาดการสนบสนนทแนวแนจากทางการเมอง

เมอไมมกระบวนการทางการเมอง การเปลยนแปลงเพอแกไขปญหาท

แทจรงไมเกด…ดงนนหากสามารถกอใหเกดกระบวนการของสามเหลยม

นขนไดกจะท าใหเกดพลงเสรมซงกนและกนอยางมหาศาลทจะท าใหเกด

การเปลยนแปลงเรองตาง ๆ ในสงคมได…5”

การตระหนกรดงกลาวท าใหนายแพทยสงวนไดน าเอาทฤษฎสามเหลยมเขยอน

ภเขามาใชในการบรหารจดการอ านาจ ทงอ านาจในเชงความรจรงทนายแพทยสงวนไดมการเรยนร

5 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 90-91.

74

ทดลอง และแลกเปลยนองคความรตาง ๆ กบผทรงคณวฒทเกยวของ ในเรองระบบบรการสาธารณสข

และหลกประกนสขภาพ ตลอดจนเหลยมอ านาจจากเครอขายภาคประชาชนทนายแพทยสงวนไดรบ

ความรวมมอจากภาคประชาสงคมทเขามามสวนรวมอยางกระตอรอรนและตอเนองในการเคลอนไหว

ทางสงคมทตองการแกไขและรวมแรงรวมใจในการเปลยนแปลงและแกไขปญหาใหประชาชนมระบบ

หลกประกนสขภาพกนอยางถวนหนา และโดยเฉพาะอ านาจในทางการเมองทเมอนายแพทยสงวน

ตระหนกและเขาใจถงความส าคญของการเมองและการบรหารอ านาจแลวนายแพทยสงวนจงได

ย น ยอมท จ ะ เ ข า ห าน กการ เม อ งจากหลากหลายพรรค อาท คณประย ทธ ศ ร พ าน ช

จากพรรคชาตไทย คณจาตรนต ฉายแสง จากพรรคความหวงใหม และโดยเฉพาะอยางยงนายแพทย

สงวนจงไดยนยอมทจะเขาหาพรรคการเมองหนาใหมทมาแรง ณ ขณะนน หรอ พรรคไทยรกไทย

โดยนายแพทยสงวนไดรบการชกชวนจากนายแพทยสรพงษ สบวงศล เพอเขามาขายความคด

เรองการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ตงแตในสวนของระบบการคลงสาธารณสข

ตลอดจนการจดสรรงบประมาณ และการด าเนนกจกรรมและการใหบรการทางสาธารณสข ใหกบ

พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ชนวตร คณสมคด จาตศรพทกษ และพนศกด วญญรตน หวหนาพรรคไทยรกไทย

และกนซอพรรคไทยรกไทย จนไดรบความสนใจอยางยงจาก พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ทจะน าแนวคด

ดงกลาวไปใชเปนนโยบายในการหาเสยงของพรรคไทยรกไทย เนองจากแนวคดการสรางหลกประกน

สขภาพถวนหนานนตรงตามความคดดงเดมของ พ.ต.ท. ดร. ทกษณ และสอดคลองกบนโยบายของ

พรรคไทยรกไทยทวา “คดใหม ท าใหม”6

ดวยภาวะความเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถเขาใจและบรหารอ านาจใน

เชงการเมองไดอยางมประสทธภาพและมคณภาพของนายแพทยสงวน จนท าใหแนวคดดงกลาวถก

พฒนากลายเปนนโยบายหลกของพรรคไทยรกไทย สงผลใหตอมาในภายหลงทพรรคไทยรกไทย

สามารถชนะการเลอกตงและไดคะแนนเสยงขางมากในรฐสภาและสามารถจดตงรฐบาลพรรคเดยว

ท าใหการขบเคลอนแนวคดหลกประกนสขภาพถวนหนาของนายแพทยสงวนถกน าไปสการปฏบตจน

เกดเปนจรงไดในระยะเวลาอนรวดเรว จนตอมาประชาชนชาวไทยกวา 48,852,000 คน ซงอยนอก

ระบบหลกประกนสขภาพสามารถเขาสการบรการทางสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง

6 สงวน นตยารมพงศ, บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา, 78-79, 89-96.

75

โดยไมถกจ ากดจากขอบเขตดานชนชน รายได และสถานะทางสงคมทยงคงมความแตกตางกนอยาง

มากภายใตบรบทเศรษฐกจและสงคมไทย

ดงนน จงกลาวไดวาการบรการอ านาจในเชงการเมองทเกดขนในเสนทางการ

ด าเนนวถชวตและการท างานสการเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นนถอเปนเสนทางท

นายแพทยสงวนสามารถใชศกยภาพและขดความสามารถของตนเพอสรางใหภาคสวนตาง ๆ ในสงคม

ทมความแตกตางหลากหลายเกดการยอมรบและเขามารวมกนคด แลกเปลยน และขบเคลอนใหเกด

นโยบายสปฏบตการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาใหเปนไปในทศทางเดยวกนบนพนฐาน

ของการมจดยนทเหนยวแนนและการรบฟงความคดเหนทแตกตาง จนกอเกดยทธวธทางปญญาท

สามารถผลกดนใหเกดนโยบายสปฏบตการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาอยางเปนรปธรรม

จนท าใหประชาชนชาวไทยกวา 48,852,000 คน ซงอยนอกระบบหลกประกนสขภาพสามารถเขาส

การบรการทางสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและทวถง

6.6 นายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญามความสามารถในการสรางความ

เปนผน ารนใหมทมปญญาเชงปฏบต

การสนบสนนใหผอนใชปญญาถอเปนคณสมบตทส าคญประการสดทายของการ

เปนผน าทรงภมปญญา เนองจากการสนบสนนใหผอนใชปญญาในการตดสนใจและแสดงออกโดยใช

ปญญานน จะท าใหการด าเนนงานตาง ๆ ซงครอบคลมถงการใหบรการสาธารณสขและการสราง

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนานนสามารถด าเนนไปไดอยางอยางมประสทธภาพ มคณภาพ และม

ประสทธผลอยางเปนรปธรรมทสามารถตอบสนองตอสภาวะความเปลยนแปลงไดอยางสรางสรรค

ทงนหากพจารณาถงความเปนผน าทรงภมปญญาของนายสงวนทสามารถสนบสนนใหผอนใชปญญา

ไดนน จะพบวา เสนทางชวตตงแตแรกเรมการท างาน ณ โรงพยาบาลราศไศล สการเปนผน าทรงภม

ปญญาของนายแพทยสงวนนน นายแพทยสงวนมงใชปญญาของตนเพอสนบสนนใหผอนไดใชปญญา

ในการตดสนใจและด าเนนงานดานบรการสาธารณสขและหลกประกนสขภาพถวนหนามาอยาง

ตอเนอง จนท าใหการขบเคลอนงานบรการสาธารณสขและการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวน

หนาถกขบเคลอนไปจนประสบความส าเรจอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผลอยางเปนรปธรรม

ทมคณภาพตามความตองการและความคาดหวงทหลากหลายของประชาชน

76

โดยตวอยางทชดเจนของนายแพทยสงวนทมงสนบสนนใหผ อนใชปญญานน

ปรากฏใหเหนตงแตแรกเรมของการกาวสเสนทางการท างาน ณ โรงพยาบาลราศไศล ทนายแพทย

สงวนไดมงสนบสนนใหผอนใชปญญาในการท างาน ควบคไปกบสนบสนนใหเพอนรวมงานรถงความ

เชยวชาญและความเหมาะสมตองานแตละประเภทของแตละบคคล ดงค ากลาวของปน นนทเสน

ผเคยท างานเคยงบาเคยงไหลนายแพทยสงวน ทกลาวไววา

“…นายแพทยสงวนไดใหหลกคดไววาท างานใหสนกจะไดสนกกบงาน

ประชาชนคอหวใจของการท างาน อะไรทเปนประโยชนตอประชาชนให

ท าเลยไมตองรอ การท างานของทานจงเปนการท างานแบบทมเทจรงจง

ไมใชเวลาสวนตวไปท าสงอน เชนท าคลนกเพอสรางผลประโยชนให

ตนเอง นอกจากน ทส าคญคอทานเปนคนทใหความส าคญกบทมงาน

ทานจะสรางขวญก าลงใจใหโดยตลอดและท าตนใหเปนเยยงอยาง

ทโรงพยาบาลราษไศลหมอทกคนทอยในทเดยวกนจะแยงกนไปดคนไข

การท างานของทานไมใช การท างานแบบฉายเดยว แตทานจะดวาใครจะ

ชวยอะไรไดบางและใหความส าคญกบทกคน…7”

ดงนน จงกลาวไดวาตลอดเสนทางชวตการท างานของนายแพทยสงวนสการเปน

ผน าทรงภมปญญาทมบทบาทตอการพลกโฉมหลกวงการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพ

ถวนหนาไดนน นายแพทยสงวนลวนมงสนบสนนใหผ อนใชปญญาในการคด ตดสนใจ และ

รวมขบเคลอนงานบรการสาธารณสขและระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต จนท าใหการขบเคลอน

การใหบรการสาธารณสขและการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนานนสามารถด าเนนไปได

อยางอยางมประสทธภาพ มคณภาพ และมประสทธผลอยางเปนรปธรรมทสามารถตอบสนองตอ

ความตองการและความคาดหวงทหลากหลายของประชาชน

ทงหมดนถอเปนตวแบบการศกษาผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) เชง

ปฏบตตามกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis

Leaders) ทปรากฏอยในนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ผมบทบาทหลกตอการสรางและผลกดน


77

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาและผคดคนนโยบาย 30 บาทรกษาทกโรคทมคณปการอยางยงตอ

วงการสาธารณสขและคณภาพชวตทดขนของประชาชนชาวไทย

78

บทท 7

บทสรป

ส าหรบการศกษาในงานศกษาวจยเรอง “การสรางตวแบบผน าทรงภมปญญา : กรณศกษา นายแพทยสงวน นตยารมพงศ” นน ผวจยไดตงวตถประสงคทส าคญในการศกษาไว 2 ประการ ไดแก ประการแรก การศกษาวจยนตองการศกษาถงประวตชวตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ ในฐานะผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) และประการทสอง เพอสรางตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership) ผานกรอบแนวคดผน าทมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน ของอกจโร โนนากะ ( Ikujiro Nonaka) และ ฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) ซงจากวตถประสงคของการศกษาทง 2 ประการในขางตน งานวจยนจงสามารถสรปผลการวจยออกเปนประเดนตาง ๆ ตามวตถประสงคได ดงน

7.1 ชวประวตชวตนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

ความเปนผน าทรงภมปญญาของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ มจดเรมตนขนภายหลง

จากการทนายสงวน จบการศกษาระดบมธยมตอนปลายจากโรงเรยนเตรยมอดมศกษาและเขาศกษา

ตอยงคณะแพทยศาสตรรามาธบด มหาวทยาลยมหดล อนเปนจดเรมตนของความคดและอดมการณท

ชดเจนในการท างานของนายแพทยสงวนทมงสรางใหเกดความเปนธรรมในสงคม โดยเฉพาะอยางยง

การลดชองวางระหวางคนจนกบคนรวยเพอสรางเสรมใหประเทศมความยตธรรม และประชาชนทก

คนมศกดศรไมถกทอดทง ณ รวมหาวทยาลยแหงนนายแพทยสงวนไดเขารวมขบวนการกจกรรม

นกศกษาในชวงกอน 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จนถง 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 ซงการแสวงหาความรดาน

แพทยศาสตรและศาสตรอน ๆ อยางตอเนอง ประกอบกบการสงสมประสบการณชวตของนายแพทย

สงวนทงในและนอกรวมหาวทยาลยมหดลภายใตบรบททางการเมองทมง เรยกรองสทธ เสรภาพ

รฐธรรมนญ และความเปนธรรมในสงคม จนกอเกดแนวคด อดมคต และชวทศนทมงหวงเหนสงคม

รวมหมทดททกคนแบงปนเออเฟอซงกนและกน ฉะนนการเขาศกษายงรวมหาวทยาลยมหดล

กลายเปนจดเรมตนทสรางผน าทรงภมปญญาทมบทบาทส าคญตอวงการสาธารณสขไทยและ

หลกประกนสขภาพแหงชาต

79

เมอเรมตนชวตการท างานนายแพทยสงวนไดเขาสเสนทางของการเปนแพทยอยางเตม

ตว ณ โรงพยาบาลราศไศล ซงเปนโรงพยาบาลชมชนตงอยในพนทชนบททยากจนทสดแหงหนงของ

ประเทศไทย และ ณ โรงพยาบาลราศไศล แหงนถอเปนกาวแรกสเสนทางชวตทนายแพทยสงวนได

เรยนร เขาใจ และเขาถงสภาพวถชวตทแรนแคนทกขยากของประชาชนและปญหาทางดาน

สาธารณสขตาง ๆ ทประชาชนไมสามารถเขาถงระบบบรการสขภาพไดอยางทวถง จนเลงเหนถงความ

จ าเปนทจะตองพฒนาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตเพอใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน

อนน าไปสการพฒนาและทดลองโครงการสาธารณสขตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงไดมการน าเอาแนวคด

หลกประกนสขภาพทภายหลงไดพฒนามาเปนระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของประเทศไทยมา

ทดลองใชดวยการจดท าระบบกองทนประกนสขภาพโรงพยาบาลราษไศล ยงไปกวานนตลอด

ระยะเวลาการท าหนาทแพทยและผอ านวยการโรงพยาบาลราษไศล (พ.ศ. 2524-2525) นายแพทย

สงวนยงไดแสดงใหเหนถงความเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถสรางใหเกดบรรยากาศแหงความ

รวมมอ ควบคไปกบสามารถบรหารจดการและสนบสนนทมงานสาธารณสขของโรงพยาบาลราษไศล

ในการใชความคดและองคความรทเทาทนสถานการณตาง ๆ ในการขบเคลอนงานสาธารณสขเพอ

ประโยชนสขของประชาชนเปนทตง จนไดรบคดเลอกเปนแพทยดเดนในชนบทประจ าป 2528

ดวยผลงานจากขยายเตยงรองรบผปวยของโรงพยาบาลราศไศลจาก 30 เตยง เปน 60 เตยง

การจดตงกองทนยา และท างานเชงรกรณรงคสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคในหมบานหางไกล

ตอมาใน พ.ศ. 2526 – 2527 นายแพทยสงวนไดรบทนใหไปศกษาตอปรญญาโทดาน

สาธารณสข (Master of Public Health) ณ สถาบนเวชศาสตรเขตรอนแหงอนทเวรป (Institute of

Tropical Medicine Antwerp) ประเทศเบลเยยม จนใน พ.ศ. 2528 นายแพทยสงวนไดส าเรจ

ประกาศนยบตรดานเศรษฐศาสตรสาธารณสข ณ วทยาลยสขอนามยและเวชศาสตรเขตรอน

แห งลอนดอน (London School of Hygiene & Tropical Medicine) เม อส า เ ร จการศ กษา

นายแพทยสงวนไดกลบมารบหนาทแพทยประจ า ณ โรงพยาบาลบวใหญ ควบคไปกบท าหนาท

ผอ านวยการโรงพยาบาลบวใหญ

ระหวางนนายแพทยสงวนยงไดรบหนาทเปนประธานชมรมแพทยชนบท ตลอดจน

โครงการตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงไดมโอกาสรวมท าวจยเชงปฏบตการระบบสาธารณสข (Health

System Research) ทมชอวา “โครงการขนหาญ : การพฒนาระบบบรการสาธารณสขในระดบ

อ าเภอ โดยการวจยปฏบตการ” ซงการวจยดงกลาวเปนการศกษาถงสภาพปญหาในมตตาง ๆ ของ

80

ระบบบรการสาธารณสขประเทศไทย โดยมเปาหมายเพอใชในการ พฒนาและแกไขปญหาดาน

สาธารณสขของประเทศไทยเปนไปในทศทางทถกตองและสอดคลองกบปญหาทผปฏบตงานประสบ

ตอมาเสนทางชวตของนายแพทยสงวนกไดรบการโยกยายใหเขามาท างานในกระทรวง

สาธารณสขใน พ.ศ. 2529 โดยต าแหนงงานแรกในราชการบรหารสวนกลางของนายแพทยสงวนคอ

รองผอ านวยการส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน ซงถอเปนหนวยงานทเนนการมสวนรวม

ของประชาชน อยางไรกตามการท างาน ณ ส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน กลบเปน

ระยะเวลาสน ๆ เพยง 2 ป เนองจากการท างานยงหนวยงานดงกลาวไมไดเปนไปตามทนายแพทย

สงวนคดไว กลาวคอ ตลอดระยะเวลาของการท างานยงหนวยงานดงกลาวนนนายแพทยสงวนรสกวา

การมสวนรวมของประชาชนทอยในระบบราชการนนเปนไปในลกษณะของการท าแบบสงการ หรอ

ทอปดาวน (Top down) ในชวงระยะเวลาดงกลาวแพทยสงวนยงไดรบเกยรตจากศาสตราจารย

เกยรตคณ นายแพทย ประเวศ วะส เสนอชอนายแพทยสงวนใหไปรวมแสดงปาฐกถาโกมล คมทอง

ประจ าป พ.ศ. 2530 ในประเดน “มตใหมระบบบรการสาธารณสข” ทนายแพทยสงวนมแนวคดเรอง

การปฏรประบบหลกประกนสขภาพทชดเจนพอสมควร ซงถอเปนการสอสารถงแนวคดของ

นายแพทยสงวนในการปฏรประบบหลกประกนสขภาพตอสาธารณชนเปนครงแรก

ใน พ.ศ. 2533 นายแพทยสงวนไดยายมาด ารงต าแหนง ผอ านวยการกองแผนงาน

สาธารณสข ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ซงการท างาน ณ ทแหงนท าใหนายแพทยสงวนคดถง

เรองการปฏรประบบบรการสขภาพอยางจรงจงอกครง และยงไดมโอกาสด าเนนการจดท าวจยดาน

สาธารณสขครงยงใหญอกครง ซงเปนโครงการตอยอดโดยขยายพนทจากการท าในระดบอ าเภอ

(อ าเภอขนหาญ) มาเปนการท าในระดบจงหวด คอโครงการอยธยา โดยมเปาหมายเพอสรางใหเกด

ระบบสาธารณสขแบบบรณาการ ( Integrated Health System) ทแพทยและสถานพยาบาลเปน

เจาของ “คนไข” ไมใชเปนเจาของ “ไข” โดยการวจยดงกลาวน ามาซงรปแบบการจดเกบคา

ร กษาพยาบาล ในล กษณะการ เหมาจ าย ซ ง เป นต ว เลขท เ ฉล ยท กข เ ฉล ยส ขท ง ช มชน

ในอตราเดยวกน 70 บาท รกษาทกโรค ซงภายหลงโครงการดงกลาวไดขยายตวและแพรกระจายทาง

แนวคดระบบสาธารณสขแบบบรณาการและถกน าไปทดลองใชยง 6 จงหวด ทวประเทศ ภายใต

โครงการในชอวาโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข (Health Care Reform) ซงนบเปน

จดเรมตนทส าคญของการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาและไดถกขยายและพฒนา

กลายเปนสวนหนงของโครงการ 30 บาทรกษาทกโรค

81

ตอมาใน พ.ศ. 2535 นายแพทยสงวนไดรบการแตงต ง ใหด ารงต าแหนง

ผชวยปลดกระทรวงสาธารณสขดานนโยบายและแผน ควบคไปด ารงต าแหนงผอ านวยการส านกงาน

ประกนสขภาพ ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ชวงระยะเวลาดงกลาวนายแพทยสงวนไดเขามา

มสวนส าคญตอการปฏรปโครงสรางกระทรวงสาธารณสขครงท 2 ใน พ.ศ. 2535 ในหลากหลาย

ประการ อกทงเสนทางชวตการท างานของผน าทรงภมปญญาเฉกเชนนายแพทยสงวนภายในราชการ

บรหารสวนกลางของกระทรวงสาธารณสข ยงไดรบความไววางใจจากผบงคบบญชาและเพอรวมงาน

ใหรบหนาททส าคญหลากหลายต าแหนงเรอยมา จนทายทสดนายแพทยสงวนไดรบความไววางใจให

กาวขนสต าแหนงรองปลดกระทรวงสาธารณสข (พ.ศ.2544-2546)

ขณะทในกระบวนการขบเคลอนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตนน

นายแพทยสงวนไดด าเนนการวจยเพอพฒนาตนแบบในการกาวสการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาต ตงแตการรเรมโครงการปฏรประบบรการสาธารณสขในระดบอ าเภอทโครงการขนหาญ

ตลอดจนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนกบกลยาณมตรและนกวชาการทมความเชยวชาญในสาขาตางๆ

โดยเฉพาะอยางยงการเงนการคลงสาธารณสขของไทยจนไดผลสรปทส าคญคอพมพเขยว ในการ

เปลยนแปลงการเงนการคลงภาคสาธารณสขทจะท าใหบรรลถงเปาหมายการสรางหลกประกน

สขภาพถวนหนาในประเทศไทย รวมทงเตรยมสภาพแวดลอมทส าคญเพอเปนฐานก าลงในสราง

หลกประกนสขภาพผานการทดลองปฏบตจรงเพอตอยอดโครงการปฏรประบบรการสาธารณสขจาก

ในระดบอ าเภอมาเปนระดบจงหวดทโครงการอยธยา สโครงการวจยในระดบประเทศภายใตชอ

โครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข (Health Care Reform Project) ทท าใหนายแพทยสงวน

สามารถเรยนร ท าความเขาใจกบสภาพปญหาทเกดขนในพนทเพอทนายแพทยสงวนจะไดสรางใหทน

ทางความรทส าคญในการปฏรประบบบรการสาธารณสขแหงชาต ซงการวจยเพอพฒนาตนแบบท

เกดขนไดปรากฏผลลพธทส าคญคอ การมบรการ 70 บาทรกษาทกโรค ตอมาไดมการพฒนาจนเปน

สวนทส าคญของโครงการ 30 บาทรกษาทกโรค

ในกระบวนการผลกดนใหเกดการปฏรประบบหลกประกนสขภาพแหงชาตนน

นายแพทยสงวนไดมการแลกเปลยนทศนคตทหลากหลายของบคคลทสนใจดานการปฏรประบบ

สขภาพเฉกเชนเดยวกบนายแพทยสงวน โดยการแลกเปลยนทศนคตทมความส าคญตอการสราง

องคความรและความเขาใจใหกบนายแพทยสงวนในประเดนการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาตนนคอการเปลยนทศนคตภายในกระบวนกลม ณ สามพราน ซงการแลกเปลยนดงกลาวนน

82

นอกจากจะท าใหนายแพทยสงวนเกดแนวคดทชดเจนในการสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา

แลวนน ยงท าใหนายแพทยสงวนไดรบค าแนะน าถงทฤษฎในการขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงใน

สงคมไทยทเรยกวาทฤษฎสามเหลยมเขยอนภเขา ท ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยประเวศ วะส

เปนผเสนอผานการกลนกรองจากประสบการณ หากมเหลยมครบสามดานกจะสามารถแกไขปญหา

ยาก ๆ ตาง ๆ ไดตามทตงเปาหมายไว โดยเหลยมทงสามนนประกอบดวย เหลยมทหนง คอเหลยม

ทางดานปญญาคอความรจรงในเรองทจะแกไข เหลยมทสอง คอเหลยมทางดานการเคลอนไหวทาง

สงคมทตองการแกไขและรวมแรงรวมใจในการเปลยนแปลงแกไขปญหา และเหลยมทสาม คอ เหลยม

ทางการเมองทเปนเหลยมทใหพลงทางดานนโยบาย ทางดานทรพยากรทจะชวยใหเกดการแกไข

ปญหาทเกดขนไดอยางแทจรง

จนทายทสดนายแพทยสงวนไดน ามาซงความเปลยนแปลงครงยงใหญของวงการ

สาธารณสขประเทศไทยผานการออกกฎหมายทส าคญอนกอใหเกดการเปลยนแปลงตอวงการ

สาธารณสขกวาทศวรรษทผานมานน คอ พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พทธศกราช

2545 ทนบไดวาเปนการเปดศกราชใหมของวงการสาธารณสขไทยและเปนจดเรมตนของกระบวนการ

ปฏรประบบบรการสขภาพแหงชาต ทงนหลงการประกาศใชพระราชบญญตดงกลาวกอใหเกดการ

จดตงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ขน โดยนายแพทยสงวนถกเชญใหเขามาด ารง

ต าแหนงเลขาธการส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)

อย าง ไรกตามเจตนารมณแรกเร มของนายแพทยสงวนในการผลกดน

พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พทธศกราช 2545 นนนายแพทยสงวนมความตงใจทจะ

ไมรบต าแหนงดงกลาวเนองจากกลวถกครหาวานายแพทยสงวนมงผลกดนกฎหมายฉบบนเพอใหเกด

การจดตงองคกรใหมขนมารองรบตน อยางไรกตามความคดดงกลาวไดเปลยนไปอยางสนเชง อน

เนองมาจากเหตผลทส าคญ 3 ประการ คอ หนง นายแพทยสงวน นกถงทมงานทรวมกนมา สอง ไดรบ

การช แนะจากศาสตราจารย พ เศษ อมมาร และ ส ดท าย ถกกดดนจากฝ ายการ เม อ ง

จนในทายทสดนายแพทยสงวนตดสนในทจะเขามารบต าแหนงเปนเลขาธการส านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต (สปสช.) จวบจน วาระสดทายทมะเรงไดพรากชวตของนายแพทยสงวนไปใน พ.ศ.

2551 อนถอเปนเสนทางชวตของความเปนผน าทรงภมปญญาทมบทบาทส าคญตอการพลกโฉมและ

สรางคณปการตอวงการสาธารณสขไทย จนสงผลใหประชาชนชาวไทยทกคนเขาถงระบบบรการ

สาธารณสขไดอยางถวนหนา

83

7.2 ตวแบบของการศกษาผน าทรงภมปญญาเชงปฏบตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ

เมอว เคราะหถงตวแบบการศกษาผน าทรงภมปญญา (The Wise Leadership)

เชงปฏบตของนายแพทยสงวน นตยารมพงศ จะพบวานายแพทยสงวนถอเปนผน าทรงภมปญญาท

สอดคลองกบแนวคดการมปญญาเชงปฏบตใน 6 ดาน (The Six Abilities of Phronesis Leaders)

ของอกจโร โนนากะ (Ikujiro Nonaka) และ ฮโรทากะ ทาเคะอช (Hirotaka Takeuchi) กลาวคอ

นายแพทยสงวนถอเปนผน าทรงภมปญญามลกษณะเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถแยกแยะผดชอบ

ชวดไดอยางลกซงจนท าใหการตดสนใจในการขบเคลอนการผลกดนการสรางระบบหลกประกน

สขภาพถวนหนาใหกบประชาชนชาวไทยทกคนด าเนนไปอยางมคณภาพและเกดประสทธผลอยาง

สงสดตอคณภาพชวตและวถชวตทดขนใหกบประชาชน

ขณะเดยวกนนายแพทยสงวนถอเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถรเทาทนสถานการณ

ตาง ๆ ทงในดานสาธารณสขและความเปลยนแปลงทเกดขนอยางรอบดาน จนท าใหนายแพทยสงวน

เลงเหนถงและเขาใจถงสภาพปญหาของระบบบรการสาธารณสขไดอยางลกซง และเหนถงแนว

ทางการแกไขปญหาระบบบรการสาธารณสขไดอยางรอบดาน นอกจากน นายแพทยสงวนยงถอเปน

ผน าทรงภมปญญาทสามารถสรางบรรยากาศแหงความรวมมอใหเกดขนไดอยางมประสทธภาพ ตงแต

การเรมอาชพแพทยของนายแพทยสงวนทลวนมงใหความส าคญกบเพอนรวมงานเปนพนฐานส าคญใน

ขบเคลอนการงานตาง ๆ จนสามารถด าเนนไปจนประสบผลส าเรจ

อกท งนายแพทยสงวนยงสามารถสอสารสาระส าคญใหกบเพอนรวมงานและ

สาธารณชน ไดเขาใจและเขาถงสถานการณและทศทางทควรจะเปนของการพฒนาและแกไขปญหา

ดานระบบบรการสาธารณสขและหลกประกนสขภาพทวหนาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ

ยงไปกวานนยงสามารถบรหารอ านาจในเชงการเมองได ดวยการน าเอาทฤษฎสามเหลยมเขยอนภเขา

มาปรบใชในการขบเคลอนใหแนวคดระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา จนกลายไปเปนนโยบายของ

รฐบาลทถกน าไปใชอยางเปนรปธรรม สดทายนายแพทยสงวนยงถอเปนผน าทรงภมปญญาทสามารถ

สามารถสนบสนนใหผอนใชปญญาไดโดยมงใชปญญาของตนในการสรางโอกาสและสนบสนนเพอน

รวมงานใหสามารถใชปญญาของตนไดตามความถนดทแตกตางกนออกไป โดยมเปาหมายเพอใหการ

ขบเคลอนงานดานการบรการและพฒนาระบบบรการสาธารณสขและหลกประกนสขภาพทวหนา

84

สามารถด าเนนไปจนประสบผลส าเรจอยางมประสทธภาพ มประสทธผล และมคณภาพตอการพฒนา

คณภาพชวตทดขนใหกบประชาชนภายใตบรบทความเปลยนแปลงทเปนไปอยางรวดเรวและรอบดาน

85

บรรณานกรม

ก) หนงสอภาษาไทย

ชาตร เจรญชวะกล และ อภวนท นตยารมพงศ . บรรณาธการ. แสงดาวแหงศรทธา

น.พ. สงวน นตยารมพงศ. กรงเทพ: บรษท สหมตรพรนตงแอนดพบลสซง จ ากด ,

ม.ป.ป..

พนต มโนการ. มลนธมตรภาพบ าบด. กรงเทพ: มลนธมตรภาพบ าบด (กองทนนายแพทย

สงวน นตยารมพงศ), ม.ป.ป..

พภพ ธงไชย สมถวล ลอชาพฒนพร และฐตมา คณตรานนท. บรรณาธการ. จากวกฤตการณ

สมตใหมของสาธารณสขไทย. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง, 2530.

สงวน นตยารมพงศ. งานกบอดมคตของชวต น.พ. สงวน นตยารมพงศ :บนเสนทาง

สมบกสมบนสหลกประกนสขภาพถวนหนา ถงวนทมะเรงเปนเงอนไขใหมของชวต

และมตรภาพมความหมายใหม. ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ม.ป.ป..

สงวน นตยารมพงศ. บนเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

สพจตร, 2550.

สงวน นตยารมภพงศ. บรรณาธการ. โครงการขนหาญ : การพฒนาระบบบรการสาธารณสข

ในระดบอ าเภอ โดยการวจยปฏบตการ. กรงเทพฯ : มลนธสาธารณสขแหงชาต,

2533.

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. คมอบรหารกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต เลม

ท 1 ปงบประมาณ 2557: การบรหารงบบรการทางการแพทยเหมาจายรายหว .

พมพครงท 1. นนทบร: ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2556.

สทธสวสด ยอดบางเตย. การเสวนาร าลกชวตและผลงานนายแพทยสงวน นตยารมภพงศ :

นายแพทยนกพฒนาเพอความเปนธรรมในสงคม. กรงเทพ: สถาบนปรด พนมยงค,

2551.

86

อรจตต บ ารงสกลสวสด. บรรณาธการ. Friendship Support มตรภาพบ าบด ศรทธาอาลย

1 ป ทจากไป น.พ. สงวน นตยารมพงศ. กรงเทพ: บรษท ศนยการพมพแกนจนทร

จ ากด, 2552.

ข) บทความภาษาไทย

ส ม า ล ป ร ะ ท ม น น ท . Health Care Reform Project ผ ล ง า น ช น เ อ ก ข อ ง

น.พ. สงวน นตยารมพงศ. วารสารโรงพยาบาลชมชน ปท 9 ฉบบท4 : มกราคม-

กมภาพนธ 2551)

ค) สมภาษณ

ประเวศ วะส, สมภาษณโดย ศภสวสด ชชวาลย, ปทมธาน, 26 พฤษภาคม 2557.

ง) เวบไซตและสงพมพอเลกทรอนกสภาษาไทย

พระนครสาสน. เปดโฉมแกนน าสามพรานฟอรม ขาใหญวงการหมอ ทมแบคอพแพทย

ชนบท!!. พระนครสาสน. [เขาถงขอมลเมอวนท 6 มถนายน 2557]. แหลงทมา,

http://www. phranakornsarn.com/democrat /1474.html.

โรงพยาบาลราศไศล. “ท าเนยบผอ านวยการโรงพยาบาลราศไศล”. โรงพยาบาลราษไศล.

[เขาถงขอมลเมอวนท 16 พฤศจกายน 2561]. แหลงทมา, http://www.rasihosp.

com/modules.php?name=history.

หอจดหมายเหตหลกประกนสขภาพไทยออนไลน ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต .

“นพ.สงวน นตยารมภพงศ ผมคณปการตอระบบหลกประกนสขภาพไทย.” NHSO

ARCHIVES. [ เ ข าถ งข อม ล เม อ ว นท 28 พฤศจ กายน 2561] . แหล งท ม า ,

https://www.nhso.go.th/ARCHIVES/section2/detail1.aspx.

เรื่อง...

Documents

Transcript of เรื่อง...