รายงาน ของ

คณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ ดานการสอสารมวลชน

สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ

เรอง “ผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรป การใชสอโซเชยลมเดย (Social Media)"

๙/๑๑ สปท. ส านกกรรมาธการ ๑

ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร ปฏบตหนาทส านกงานเลขาธการสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ

สารบญ รายงานของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน

เรอง “ผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media)”

๑. แผนการปฏรป ๑ ๒. วธการปฏรป ๔ ๓. ก าหนดระยะเวลาในการปฏรป ๕ ๔. แหลงทมาของงบประมาณ ๕ ๕. หนวยงานทรบผดชอบ ๕ ๖. ผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media) ๖ ๗. ภาคผนวก ก. บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปดานสอออนไลนใน

คณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน สภาขบเคลอน การปฏรปประเทศ ครงท ๙๕ วนศกรท ๙ มถนายน ๒๕๖๐ ณ กระทรวงดจทล เพอเศรษฐกจและสงคม

ข. บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปดานสอออนไลนในคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน สภาขบเคลอน การปฏรปประเทศ ครงท ๙๓ วนพธท ๓๑ มถนายน ๒๕๖๐ ณ กระทรวงศกษาธการ

ค. ขอเสนอเรอง “การพฒนากฎหมายปกปองคมครองเดกและเยาวชนในสอออนไลน” (Children Online Prvacy and Protection Act: Coppa Acts) โดย นายธาม เชอสถาปนศร

ง. ผลงานวจยเรอง“รปแบบของการสอสารในสอดจทลทสงผลกระทบในแงลบตอเดกและเยาวชนและแนวทางการดแลปองกน และเสรมสรางความรเทาทนสอดจทลส าหรบเดกและเยาวชน: กรณศกษาจากประเทศไทยและตางประเทศ” โดย ผชวยศาสตราจารย ดร. วรชญ ครจต

รายงาน ของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน

เรอง “ผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media)” ๑. แผนการปฏรป

หลกการและเหตผล การปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media) เปนแนวทางการขบเคลอนการปฏรปดานสอออนไลน

อกดานหนงทคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน ไดก าหนดใหมการศกษา และหาแนวทางเพอใหเกดการปฏรปทเปนรปธรรมอยางจรงจง ภายใตสภาพการณของสงคมไทยในปจจบน ท ม การใชส อออนไลน กนอย างกวางขวางจน เกดสภาพ "ส งคมกมหน า" ในทกพนท ท กเพศ และทกวย ซงผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media) จะเนนดานแผนปฏบตการ ทจะตองด าเนนการใหสอดคลองกบรายงานเรอง “ผลการศกษาและขอเสนอแนะดานยทธศาสตรและแนวทาง การขบเคลอนการปฏรปการใชสออยางสรางสรรค” โดยเสนอใหมการแตงตงคณะกรรมการขบเคลอนการใช สออยางสรางสรรค ซงเปนคณะกรรมการระดบชาต เพอท าหนาทในการจดท าแผนยทธศาสตร แผนแมบท และนโยบายเกยวกบการรณรงคสงเสรมการใชสออยางสรางสรรค เพอน าไปสการปฏบต การตดตาม การประสานงาน การส งการ และการประเมนผลงานของหนวยงานภาครฐท มหนาท รบผดชอบ ใหมความสอดคลองและเปนไปตามแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ซงไดผานการพจารณาและความเหนชอบจาก สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศไปแลว เมอวนท ๒ พฤษภาคม ๒๕๖๐ และไดรบการจดล าดบความส าคญ เปนวาระการปฏรปทส าคญและเรงดวน (๒๗ วาระ) ทตองด าเนนการใหแลวเสรจในป ๒๕๖๒

ในการวางแผนการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย ของคณะกรรมาธการฯ ในครงน ไดใหความหมาย ของค าวา "สอออนไลน" กบ "สอโซเชยลมเดย" แบบเดยวกน โดยมไดแบงแยกวา สอออนไลนเปนค ารวม และ "สอโซเชยลมเดย" เปนค าเฉพาะในเรองการตดตอสอสารกนดวยซอฟตแวรทมการใชงานกนอย ทงน เนองจากแผนการปฏรปสมควรทจะด าเนนการใหครอบคลมในทกกจกรรม ไมวาจะเปนการใชสอในรปของเวบไซต เพจ ทเผยแพรขอมลประเภทเนอหา รปภาพ คลปวดโอ กระดานสนทนา หรอการสนทนาผานซอฟตแวรประเภทแชท เน องจากความก าวหน าทางเทคโน โลยการส อสาร ท าให ส อ เหล าน ถกหลอมรวมเขาด วยกน และสามารถใชงานหรอท ากจกรรมไดหลายประเภทในซอฟตแวรเดยวกน

เปนทยอมรบวาสอออนไลนเปนสอทใหขอมลขาวสารไปถงประชาชนไดอยางรวดเรวและการท ากจกรรม ตาง ๆ ผานสอออนไลนมอตราเตบโตอยางกาวกระโดด เปนเรองทมความส าคญและน าไปสนโยบายเศรษฐกจดจทลของประเทศ จะเหนไดวา สอออนไลนไดกลายเปนสวนหนงของสงคม ไทย แตปจจบนกลบมการใช ทไมเหมาะสม เพราะผใชสอขาดความรเทาทนสอ ขาดความรและความเขาใจในการใชสทธเสรภาพการสอสารบนพนฐานของความรบผดชอบตอสงคม หรอขาดมาตรฐานจรยธรรมในการใชสอออนไลน กอปรกบขาดประสทธภาพในการก ากบดแลจากผทเกยวของ จนสงผลกระทบตอสงคม การเมอง เศรษฐกจ และสถาบนหลกของประเทศ จงจ าเปนตองมการปฏรปในเรองน เปนวาระเรงดวนเพอใหเกดผลสมฤทธในป ๒๕๖๒ และในระยะยาว ซงเปนวาระตอเนองทสอดคลองกบแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป

๒

สภาพปญหา เทคโนโลยการสอสารในปจจบนมความกาวหนาอยางรวดเรว เกดภาวะสอหลอมรวมหลากหลาย

ทงจากดานการใหบรการ ดานผผลต และดานผใชสอ เทคโนโลยสมยใหมยงเออใหเกดสอทผใชสอเปนผผลต และสรางสรรคขนเอง เผยแพรตอสาธารณะผานชองทางสอออนไลน การใชสอออนไลน เพอเผยแพรขอมล ภาพ คลปเสยง ตอสาธารณชน เปนปรากฏการณใหมของวถชวตสงคมไทย ซงเปลยนจากสภาพสงคมปกปด ไปเปนสภาพการกลาเปดเผยแบบสงคมตะวนตก และยดถอสอออนไลนในการด าเนนชวตอยางทไมอาจหลกเลยงได ทส าคญเดกและเยาวชนไทยไดใชสอออนไลนตดตามกระแสอยางเอาจรงเอาจงมากขนและใชเวลา ในการใชสอออนไลนมากกวาในการท ากจกรรมอน จนกลายเปนสวนหนงของชวต และถกหลอหลอมทงในทาง ทถกและผดอยางตอเนอง โดยครอบครวไมอาจดแลไดอยางทวถง กลาวไดวาสอโซเชยลมเดยและสอออนไลน มอทธพลทท าใหพฤตกรรมของเดกและเยาวชนเปลยนแปลงไปจากเดมอยางมาก สงทนาวตกอยางยงกคอ การทคนในวยดงกลาวมโลกสวนตวอยบนสอออนไลนอยางแนบแนน และถอเปนพนทการระบายความรสกนกคดโดยเฉพาะในทางทไมเหมาะสม รนแรง และไมสนใจบคคลอน ๆ ในขณะทกลมนกศกษา และผทอยในวยท างานตางใชสอออนไลนเปนสวนหนงในการศกษา และประกอบอาชพของตน แมแตในกลมผสงวยกเหนวาสอออนไลน เปนสงจ าเปนในการด าเนนชวตในสภาพสงคมปจจบน เมอเทคโนโลยการสอสารมการพฒนาอยางรวดเรว และเปลยนแปลงตลอดเวลา ผใชงานทรไมทน หรอขาดการไตรตรอง ตรวจสอบขอมลอาจตกเปนเหยอไดโดยงาย เชน การคลกเพอเชอมตอไปยงลงคทมไวรส หรอน าไปสการกระท าความผดดานอาชญากรรมทางเทคโนโลย

มผใชสอออนไลนจ านวนมากในทกวยและทกสถานะทใหความเชอถอตอขอมลขาวสาร ภาพ และ คลปเสยงทเผยแพรทางสอออนไลน แลวน าไปเผยแพรตอโดยขาดการตรวจสอบจากแหลงขอมลทเชอถอได ทงน เพราะขาดความตระหนกร ขาดความเขาใจ ทงจากเนอหาสาระและขอกฎหมาย ทงทเปนเรองทไมเหมาะสม หรอเปนขอมลเทจ สงผลใหเกดกระแสความหลงเชอในทางทผดแพรกระจายอยางกวางขวาง ผทตกเปนเหยอ ของการเผยแพรดงกลาวไดรบความเสยหายในดานชอเสยงและภาพลกษณ โดยไมสามารถแกตวไดทน

สอออนไลนกลายเปนเครองมอของผทตองการท าธรกจอยางกวางขวาง เพราะไดรบการส งเสรม จากนโยบายของรฐ แตมการใชสอออนไลนในการโฆษณาชวนเชอทเกนความเปนจรง โดยไมมการเขามาตรวจสอบของหนวยงานภาครฐอยางทนทวงท ท าใหมผหลงเชอจ านวนมาก นอกจากนยงมผไมหวงด หรอทมเจตนาหลอกลวง ใชเปนเครองมอสอสารเพอเขาถงผใชสอออนไลน มการโฆษณาเพอชกชวนใหรวมลงทนและใหผลก าไรเปนดอกผลสงสดอยางเปดเผย ทงทการด าเนนธรกจตามปกตไมอาจใหผลตอบแทนสงดงกลาวได สงผลใหเกด คดหลอกลวงเพอเอาทรพยหรอฉอโกงจ านวนมากขน ทงนเพราะขาดการประชาสมพนธ การแจงเตอนภย ใหกบประชาชนไดรบรถงภยดงกลาว ขาดการน าเรองราวหรอวธการฉอโกงทเคยถกด าเนนคดมาเปนกรณตวอยาง ใหประชาชนไดใชศกษาและเตอนใจในการตดสนใจลงทนทางออนไลน

เชนเดยวกบทมการเผยแพรขอมลเกยวกบสอลามกอนาจารอยางเปดเผยและกวางขวาง และเปดโอกาส ใหเดกและเยาวชนเขาถงขอมลดงกลาวไดอยางงายดาย สงผลใหผทอยในวยดงกลาวเกดความเขาใจผดในเรอง การด าเนนชวต เกดการแสดงในลกษณะยวยวนผานสอออนไลน ทงเพอความสนกสนาน คกคะนอง และการหารายไดขาดความยบยงชงใจในการกระท า สงผลใหเกดการหลอกลวงเดกและเยาวชนไปในทางทผด หรอน าไปสปญหาการขายบรการทางเพศทางสอออนไลน โดยมการจดท าเวบไซต เพจ และใชชองทางสอออนไลนหลายประเภท เชน ไลนแชท หรอเฟสบค เพอท าธรกจคามนษยดงกลาวจ านวนมาก นอกจากน ยงมการใชสอออนไลน

๓

ในการกระท าผดกฎหมายหลายอยางทมเพมมากขน และก าลงสรางปญหาใหกบสงคมไทย เชน การพนนออนไลนเปนปญหาส าคญอกประการหนงทมการขยายตวอยางมาก ประชาชนสามารถเลนการพนนโดยปราศจาก การควบคม การเขาถงปญหาการขายสนคาทผดกฎหมาย เชน ยาเสพตด อาวธปน เปนตน

สงทนาวตกในปจจบนกคอ การทสอกระแสหลกไดใชสอออนไลนมาใชแขงขนในการน าเสนอขาวจนเกนไป จนลมนกถงการก าหนดวาระทางสงคม (หมายถง วธการทสอมวลชนใชในการจดการกบขาวเพอท าใหวาระขาวสารของสอกลายเปนวาระขาวสารของสาธารณะ ตวอยางเชน การตดสนใจเลอกวาอะไรบางทจะเปนขาวและอะไรบางทจะถกตดทงไป) จนเกดกระแสในสงคมในทางลบ เชน กรณทเกดเหตการณ "ฆาห นศพ" ในชวง เดอนพฤษภาคม ๒๕๖๐ ซงไดรบความสนใจจากสงคมอยางมาก เนองจากผ เปนฆาตกรเปนผหญง และสอกระแสหลก ไดน าเสนอขอมลทงดานการตดตามจบกมตวและเรองสวนตวของฆาตกร ท าใหเกดกระแส "Glorification of Violence" กลาวคอ การท าให การกออาชญากรรมเปนเรองนาชนชมยนด และผลกระทบท เกดขน คอ มผใชสอออนไลนจ านวนหนงอาจหลงใหลไปกบพฤตกรรมของฆาตกรจนถงขนการจดท าเพจในระบบเฟสบค แสดงความเหนใจกบฆาตกร จนเกดกระแสปฏกรยาจากสงคมทเรยกรองใหสอกระแสหลกทบทวนหลกการน าเสนอขาว เนองจากเกรงวาจะเกดลทธเลยนแบบได

แมจะเกดสญญาณทดในเรองการก ากบดแลกนเองของกลมผใชสอออนไลน ดงจะเหนไดจากมการน าภาพ คลปวดโอตาง ๆ มาเผยแพรตอสาธารณะ เมอเกดเหตการณหรอการกระท าทไมเหมาะสม และขดตอศลธรรมอนดหรอวฒนธรรมของสงคมไทย รวมทงเพอใหหนวยงานภาครฐทมอ านาจหนาทเขามาจดการปญหา แตการเปดโอกาสใหมการแสดงความคดเหนตอเรองราวดงกลาวโดยไรขอบเขตการก ากบดแล ท าใหผใชสอออนไลน ใชการตดสนใจดวยตวเองหรอเปนไปตามกระแส ดวยการแสดงความคดเหนในลกษณะสรางอารมณรวม ใหสงคมลงโทษบคคลทกระท าความผด การชกชวนโนมนาวใหประณาม ยวย คกคาม หรอขอาฆาต ซงเปน การกระท าทเกนขอบเขตของกฎหมาย หรอลวงละเมดสทธเสรภาพของบคคลจนเกนไป ซงปญหาเหลานเกดขนเนองจากขาดการเชอมตอของหนวยงานภาครฐในการรวมแกปญหา

ปญหาขางตนเหลาน สงผลกระทบตอสงคมไทยอยางทไมเคยเกดขนมากอน หากไมไดรบการแกไข กจะสงผลกระทบในดานอน ๆ ตามมา โดยเฉพาะเมอสอออนไลนไดถกน าไปใชในทางการเมอง มการปลอยขอมลขาวสารในลกษณะเพอสรางความวนวาย เพอให เกดผลกระทบทางเศรษฐกจและการบรหารราชการ ของรฐบาล หรอตอสถาบนหลกของประเทศ ท าใหการใชสอออนไลนในลกษณะดงกลาวกลายเปนปญหา ดานความมนคงของประเทศในขณะน

แนวทางปฏรป มปจจยหลายอยางทท าใหเกดปญหาการใชสอออนไลน ซงคณะกรรมาธการฯ จะน ามาใชเปนประเดน

ในการศกษาเพอพจารณาเปนแนวทางปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media) ไดแก ๑. ผใชสอออนไลนสามารถปกปดสถานะทแทจรงได และเชอวาไมสามารถถกตรวจสอบไดโดยงาย

เนองจากผใหบรการสอออนไลนซงสวนใหญอยในตางประเทศไมใหความรวมมอในการใหขอมลผใชงานโดยอางวาเปนเรองสทธเสรภาพและไดรบความคมครองจากรฐธรรมนญของประเทศเหลานน

๒. กลไกภาครฐทมหนาทเกยวของในการก ากบดแลขาดประสทธภาพ ไมสามารถชแจงท าความเขาใจในทางทถกตองอยางทนทวงท เพราะขาดระบบการเฝาระวงทสามารถทราบถงสถานการณการเผยแพรของขอมล

๔

ดงกลาวไดอยางทนตอสถานการณ ขาดเครองมอเทคโนโลยในการแกปญหาททนสมย และขาดการบรณาการ ในการปฏบตหนาทระหวางหนวยงานทเกยวของในเรองน ๓. ประชาชนผใชงานขาดความรความเขาใจดานเทคโนโลย ขาดความตระหนกรดานการใชสอออนไลน และดานกฎหมาย เดกและเยาวชนเปนกลมเสยงทอาจตกเปนเหยอและยดตดกบการใชสอออนไลนมากกวา กลมอน จงจ าเปนตองมมาตรการเรงดวนโดยเฉพาะดานกฎหมายมาเปนเครองมอในการปกปองและแกปญหา ๔. ขาดการสรางจตส านก หรอปลกฝงการใชสอออนไลนทด ทเหมาะสม มจรยธรรม และอยางสรางสรรค ใหกบเดกตงแตระดบอนบาลขนไป รวมทงขาดการเสรมสรางจตส านกเพอการพฒนาตอเนอง ๕. ขาดการสงเสรมให เกดความรวมมอในลกษณะประชารฐ ประชาสงคม และการมสวนรวม ของภาคประชาชนในการรวมกนก ากบดแล และการไดรบการสนบสนนจากภาครฐอยางเปนรปธรรม

๒. วธการปฏรป คณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน ไดมอบหมายใหคณะอน

กรรมาธการขบเคลอนการปฏรปดานสอออนไลนจดตงคณะท างานเพอท าการศกษา วเคราะหแนวทางและวธการเพอใหเกดการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media) ดงน

๒.๑ ศกษาจากพระราชบญญตทเกยวของ อาท ๒.๑.๑ พระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. ๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม ๒.๑.๒ พระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๓ วาดวยการจดต งศนยเฝาระวง ทางวฒนธรรมในสถานศกษา และคมอการจดตงศนยเฝาระวงทางวฒนธรรมในสถานศกษา (พมพครงท ๒) ของกระทรวงวฒนธรรม ในเรอง "สถานการณเกยวกบเดกและเยาวชนและผลกระทบทเกดขน" ๒.๑.๓ พระราชบญญตกองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค พ.ศ. ๒๕๕๘ เกยวกบอ านาจหนาทของคณะกรรมการกองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค และกองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

๒.๒ ศกษาจากนโยบายของรฐบาล ในขอ ๔.๑๐ มนโยบายดานการปลกฝงคานยมและจตส านกทด รวมทงสนบสนนการผลตสอคณภาพ เพอเปดพนทสาธารณะใหเยาวชนและประชาชนไดมโอกาสแสดงออก อยางสรางสรรค

๒.๓ ศกษาจากรางกรอบยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๗๙) ของคณะกรรมการจดท าแผนยทธศาสตร ซงไดวางกรอบแนวทางทส าคญของยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป ในดานการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน ในขอท ๓ เกยวกบการปลกฝงระเบยบวนย คณธรรม จรยธรรม คานยมท พ งประสงค และดานการสรางโอกาสความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคมในขอ ๕ เกยวกบพฒนาการสอสารมวลชน ใหเปนกลไกในการสนบสนนการพฒนา

๒.๔ การเชญผแทนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของกบสอ Social Media ภาคธรกจดานการใหบรการอนเทอรเนตมาใหขอมลกบคณะกรรมาธการฯ เชน กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงวฒนธรรม กองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเทคโนโลย (บก.ปอท.) ส านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) บรษท แอดวานซ อนโฟร เซอรวส จ ากด (มหาชน) บรษท โทเทล แอดเซส คอมมนเคชน จ ากด (มหาชน) บรษท ทร คอรปอเรชน จ ากด (มหาชน)

๕

๒.๕ การจดสมมนาเพอระดมความคดเหนจากตวแทนภาคประชาชนในพนทสวนกลางและภมภาค เชน จงหวดอบลราชธาน เมอวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๖๐

๒.๖ การรวบรวมขอมลเกยวกบนโยบายดานการปฏบต และการด าเนนการในระดบกระทรวง โดยการประชมรวมกบผบรหารกระทรวงศกษาธการ และผเกยวของ เมอวนท ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๐ (รายละเอยด ตามภาคผนวก ก) และการเขาพบรฐมนตรวาการกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม เมอวนท ๙ มถนายน ๒๕๖๐ (รายละเอยดตามภาคผนวก ข)

๒.๗ ศกษาจากเอกสารรายงานทางวชาการและกรณ ตวอยางจากตางประเทศ โดยเฉพาะ เรอง “การพฒนากฎหมายปกปองคมครองเดกและเยาวชนในสอออนไลน” ของอาจารยธาม เชอสถาปนศร (รายละเอยดตามภาคผนวก ค)

๒.๘ ศกษาจากเอกสารรายงานทางวชาการ เรอง “รปแบบของการสอสารในสอดจทลทสงผลกระทบ ในแงลบตอเดกและเยาวชน และแนวทางการดแล ปองกน และเสรมสรางความรเทาทนสอดจทลส าหรบเดกและเยาวชน : กรณศกษาจากประเทศไทยและตางประเทศ” โดย ผศ.ดร. วรชญ ครจต (รายละเอยดตามภาคผนวก ง)

๓. ก าหนดระยะเวลาในการปฏรป ๓.๑ ระยะท ๑ (๑ เมษายน ๒๕๖๐ - ๓๐ มถนายน ๒๕๖๐) เปนการศกษาและจดท ารายงาน

"ผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media)" เพอเสนอสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ เพอพจารณาใหความเหนชอบ และสงใหคณะรฐมนตรพจารณาด าเนนการ

๓.๒ ระยะท ๒ ด าเนนการปฏรปเปนระยะเรงดวน และระยะยาวตามแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป คอ ๓.๒.๑ ระยะเรงดวน ภายในป ๒๕๖๐ - ๒๕๖๒ เรงรดใหเกดการด าเนนการปฏรปใหเกดขน

เพอน าไปปฏบตใหเกดผลสมฤทธ ตามผลการศกษาในขอ ๖.๒ ๓.๒.๒ การปฏรปตามหวงเวลาใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ตามผลการศกษา

ใน ขอ ๖.๓ ขอ ๖.๔ ขอ ๖.๕ ขอ ๖.๖ และ ขอ ๖.๗

๔. แหลงทมาของงบประมาณ ๑. กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ๒. กระทรวงวฒนธรรม ๓. กระทรวงศกษาธการ ๔. ส านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต ๕. กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

๕. หนวยงานทรบผดชอบ ๑. กระทรวงกลาโหม ๒. กระทรวงการตางประเทศ ๓. กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ๔. กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ๕. กระทรวงมหาดไทย

๖

๖. กระทรวงวฒนธรรม ๗. กระทรวงศกษาธการ ๘. กรมประชาสมพนธ ๙. ส านกงบประมาณ ๑๐. ส านกงานต ารวจแหงชาต ๑๑ ส านกขาวกรองแหงชาต ๑๒. สภาความมนคงแหงชาต ๑๓. ส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร ๑๔. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ๑๕. กรมการศาสนา ๑๖. ส านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต ๑๗. กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

๖. ผลการศกษาและขอเสนอแนะการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดย (Social Media) ๖.๑ รปแบบปญหาจากการใชโซเชยลมเดย จากการศกษาพบวา ผใชงานสอออนไลนตองเผชญกบปญหาหลากหลายทงทเปนปญหาทเคยรบร

จากการเตอนภยมากอน และไมเคยรบรมากอน มแนวโนมวาจะเกดความรนแรง ซงรปแบบปญหาในการใชสอ จ าแนกไดดงน

๑) การเขาถงการใชสอสงคมออนไลน (Social media, Social network) ยงไมมกฎหมายคมครองปองกนหรอยงไมมขอบงคบก ากบควบคมใหเปนไปอยางเหมาะสมโดยเฉพาะกบเดกและเยาวชน ๒) ขาดมาตรการสงเสรมการตระหนกร ขาดภมคมกนการรเทาทนสอและฐานขอมลประชากร การใชสอ Social media ของเดกและเยาวชน

๓) ผประกอบการหรอผใหบรการขาดจรยธรรม เนองจากสภาพการแขงขนทเนนความเปนทนยม จนขาดการควบคมกนเองทางจรยธรรม

๔) ผ เสพส อขาดความระมดระวง ขาดความรและแนวทางการใชส ออย างสรางสรรค ภาคประชาชนไมเขมแขงในการตรวจสอบ ไมมอ านาจตอรองเพยงพอ

๕) ขาดองคความรทตองสงเสรมในสถานศกษาเพอการปรบตวใหเทาทนตอการเปลยนแปลง อยางรวดเรวของสอ Social Media

๖) ขาดเจาภาพหลกทตองดแลและเฝาตดตามปญหา ปจจบนจงเปนเพยงการแกไขตามปญหา ทเกดขนเฉพาะหนา

๗) เทคโนโลยเปลยนแปลงอยางรวดเรว และสวนมากมาจากตางประเทศ ตองใชองคความร ททนตอเหตการณจงไมใชเรองงายทจะตดตามได ดงนน ท าใหมผไมหวงดใชเทคโนโลยดงกลาวมาเปนเครองมอ หาประโยชนจากผทขาดความรไดงาย

๘) จากงานวจยของ ผศ.ดร.วรชญ ครจต ไดพบวา มรปแบบผลกระทบในดานลบตอการใช สอออนไลนท เกดขนจ านวน ๓๑ ประเภท โดยแยกตามลกษณะของการกระท า เนอหา อารมณ ความรสก การกระท าผดกฎหมาย ดงน

๗

๑. การลอลวง ๑.๑ การลอลวงทางเพศ ๑.๒ การลอลวงเพอฉอโกงธรกรรมทางการเงน ๑.๓ การลอลวงดวยการโฆษณาออนไลน ๒. เนอหาทไมเหมาะสม ๒.๑ เนอหาทยวยทางเพศ ๒.๒ เนอหาทมการใชภาษาทไมเหมาะสม หยาบคาย ดถก ผดหลกภาษา ๒.๓ เนอหาทรนแรง ภาพสยดสยอง ๒.๔ เนอหาทผดศลธรรม ๒.๕ เนอหาทขดตอวฒนธรรมไทย ๒.๖ เนอหาทสงเสรมการพนน ๒.๗ เนอหาทสงเสรมความเชอทางไสยศาสตรอยางงมงาย ขาดเหตผล ๒.๘ เนอหาทลวงละเมดสทธ ดถกดหมนเรองสวนตว ๒.๙ เนอหาทกอใหเกดความเกลยดชง (Hate Speech) ๒.๑๐ เนอหาทเปนการหมนสถาบนเบองสง ๓. การแกลง รงแกกนทางออนไลน ๓.๑ การรงแกกนทางออนไลน (Cyber Bullying) ๓.๒ การแอบตดตามและสอดสองขอมลของผอนทางออนไลน (Cyber Stalking) ๓.๓ การยวยใหเกดความไมพอใจเพอแอบดกถายคลป (Cyber Baiting) ๔. การกอใหเกดความไมพอใจ ๔.๑ การกอใหเกดความซมเศราหรออจฉารษยาคนอน ๔.๒ การน าไปสความรนแรง ๕. การกอใหเกดความเขาใจผด ๕.๑ การหลอกลวงหรอเขาใจผดจากการใชภาพ ๕.๒ การหลอกลวงหรอเขาใจผดจากขอมล ๖. การใชเวลาในทางทไมสรางสรรค ๖.๑ การลดเวลาทใชในการอานหนงสอ หรอท ากจกรรมอน เพอหนมาเลนเกมออนไลน ๖.๒ การเกดการเสพตด เลนเกม เกดปญหาทางสขภาพ ๗. การกระท าผดกฎหมาย ๗.๑ การกระท าตามพระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. ๒๕๖๐ ๗.๒ การกระท าผดกฎหมายอาญา เชน การหมนประมาท ๗.๓ การกระท าผดกฎหมายลขสทธ และกฎหมายอนๆ ๘. การกอใหเกดพฤตกรรมทไมเหมาะสม ๘.๑ การถายภาพตวเอง (Selfie) อยางไมเหมาะสม ๘.๒ การโชวภาพตนเองทไมเหมาะสมทางออนไลน

๘

๘.๓ การทาทะเลาะววาทออนไลน ๘.๔ การแฉความลบหรอขอมลสวนตว ๘.๕ การปลอยภาพหรอคลปสวนตวเพอแกแคน (Revenge Porn) ๘.๖ การสงตอเนอหาลามกอนาจาร (Sexting) หรอภาพตดตอ

๖.๒ จากผลการศกษาปญหาการใชโซเชยลมเดยขางตน คณะกรรมาธการฯ จงมขอเสนอแนะ การปฏรปการใชโซเชยลมเดย โดยด าเนนการเปนสองระยะ คอ ระยะเรงดวน ๒ แนวทาง และระยะยาว ตามแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป เปน ๕ แนวทาง รวมทงหมด ๗ แนวทาง ดงน ๖.๒.๑ การปฏรปในระยะเรงดวน เปนการปฏรปการใชโซเชยลมเดยทหวงใหเกดผลสมฤทธ ไดอยางชดเจน (quick win) เพอใหตรงกบความตองการของประชาชนและใหเกดการแกไขปญหาอยางเรงดวน สอดคลองกบแนวทางการปฏรปประเทศในวาระส าคญและเรงดวน ๒๗ วาระ ทจะมการด าเนนการในชวงเวลาตอไป การปฏรปในระยะเรงดวนนควรด าเนนการใหเสรจสนภายในป ๒๕๖๐ - ๒๕๖๒ ซงม ๒ แนวทาง คอ ๖.๒.๑.๑ การจดระบบการเขาถงสอออนไลน แมจะมการด าเนนมาตรการจากหนวยงานภาครฐเพอจดการกบปญหาการใชสอออนไลนแลวกตาม แตสวนใหญเปนมาตรการในดานการก ากบดแลเกยวกบเนอหา (Content) ทมการเผยแพรเทานน เมอเทคโนโลยพฒนามากขน ท าใหการใชงานบนสอออนไลนมความเกยวของกบอปกรณการใชงานทจะตอง มความสะดวกใชและพกพาไปไดในทกพนท ท าใหการใชงานบนโทรศพทมอถอมเพมมากขน และจากสถต ผใชโทรศพทมอถอทวประเทศประมาณ ๙๐ ลานเครอง มมากกวา ๕๐ ลานเครองทมการใชงานสอออนไลน เชน มผใชโทรศพทมอถอลงทะเบยนใชงานระบบเฟสบคมากกวา ๓๐ ลานเลขหมาย และตามปกตระบบเฟสบค จะมการตงคาใหมการปกปดขอมลโทรศพทมอถอไว ดงนน เพอเปนการลดปญหาการใชสอออนไลนทไมเหมาะสม และผดกฎหมาย ควรมการเสรมมาตรการในดานเทคนคและดานอน ๆ เพอชวยเหลอในการใชมาตรการก ากบดแล สอออนไลนใหมประสทธภาพและแกไขปญหาไดรวดเรวทนทวงทมากขน ดงน ๑) การเพมมาตรการจดระเบยบการลงทะเบยนโทรศพทมอถอโดยเฉพาะระบบเตมเงน ใหมประสทธภาพมากยงขน เนองจากสอออนไลนตางประเทศทกประเภทไดก าหนดใหใชโทรศพทมอถอเปนหลกในการสมครเปนสมาชกเพอใชบรการ และเพอใชแสดงความเปนตวตนและความเปนเจาของในการใชงาน ดงนน หากสามารถท าใหการลงทะเบยนโทรศพทมอถอระบตวตนไดอยางถกตองแลว จะเปนมาตรการทางจตวทยาทจะชวยลดปญหาการใชสอออนไลนทไมเหมาะสมหรอผดกฎหมายไดอยางมาก เพราะผใชงานสอออนไลนจะเกดความตระหนกและเกรงกลววาสามารถถกตรวจสอบได อยางไรก ด แมวา กสทช. จะประสบความส าเรจในการด าเนนการลงทะเบยนการใชโทรศพทมอถอประเภทเตมเงน และท าใหผ ใชโทรศพทมอถอทกคายจะตองลงทะเบยนแสดงความเปนเจาของแลวกตาม แตยงคงเกดปญหาหลายประการ เชน ผใชโทรศพทมอถอประเภทเตมเงนสามารถจดทะเบยนไดหลายหมายเลขเพราะไมมขอหามไว ดงนน อาจมบคคลอนน าไปใชแทนได แนวทางการปฏรป คอ กสทช. ควรมมาตรการเสรมการจดระเบยบการลงทะเบยนโทรศพทมอถอประเภทเตมเงน เพมเตม ดงน

(๑) การท กสทช. มแผนท จะใชลายน วมอ ใบหนา ควบคกบการลงทะเบยนโทรศพทมอถอดวยบตรประชาชน โดยจะเรมใชบงคบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตทมเหตการณความขดแยงรนแรงภายในป ๒๕๖๐ นน ควรปรบเปลยนเปนการใชบงคบทวประเทศ หรอเรมทกจงหวดยกเวนในพนท

๙

จงหวดชายแดนภาคใต จากนนจงคอยมาใชบงคบในพนทจงหวดชายแดนภาคใต เนองจากเปนผลทางจตวทยาเพราะในปจจบนประชาชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมความรสกวาถกตรวจสอบและก ากบดแลสงกวา พนทอน ซงท าใหเกดแรงตอตานตอภาครฐ จงจะเปนผลดตอการวางแผนในดานการรกษาความปลอดภยทกพนท ทวประเทศใหเขมขนมากขนดวย การด าเนนการของ กสทช. ควรประสานความรวมมอกบส านกบรหาร การทะเบยนของกรมการปกครองทก ากบดแลขอมลประชาชนในการด าเนนการในเรองดงกลาว ในกรณท ยงไมสามารถเชอมโยงกบระบบของกรมการปกครองได กสทช. ควรออกหลกเกณฑใหบรษท Operator หาวธการจดเกบรปภาพของผลงทะเบยนซมในชวงการลงทะเบยนไวเพอเปนหลกฐาน

(๒) ในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ควรมมาตรการเสรมในการจ ากดขอบเขตการใชงานโทรศพทมอถอเฉพาะพนท กลาวคอ กสทช. ควรก าหนดหลกเกณฑทางเทคนค เพอใหบรษท ผใหบรการโทรศพทมอถอหรอผใหบรการอนเทอรเนต (ISP) ประสานงานและรวมมอกนในการก าหนดหมายเลขโทรศพท หรอ MSISDN (Mobile Subscriber Integrated Services Digital Network Number) หมายเลขอปกรณโทรศพท หรอ IMEI (International Mobile Equipment Identity) และหมายเลขประจ า SIM Card หรอ IMSI ทใชงานเฉพาะในแตละจงหวด หากผใชงานไดขามเขตพนทควรมระบบแจงเตอน (alert) ใหทราบวา ไดใชงานขามเขตและตองแสดงตวตนในการรบทราบ เพอยอมรบการเขาใชงานอกครงหนง ทงน เพอประโยชน ในการวางแผนการรกษาความปลอดภยทมความเขมงวด หนวยงานทท าหนาทในการใชอ านาจในพนทดงกลาว อาจจ าเปนตองออกประกาศ ค าสง ระเบยบ หรอขอบงคบเสรมเพมจากประกาศของ กสทช. เพอใหหนวยงานภาครฐทเกยวของใชประโยชนในการวางมาตรการรกษาความปลอดภย หรอการตรวจสอบหาพยานหลกฐาน เมอเกดเหตไดโดยงายยงขน ทส าคญคอจะท าใหการระบตวตนจรง พนทการใชงาน มความถกตองแมนย า มากยงขน หากการด าเนนการของ กสทช. ประสบความส าเรจ กสมควรขยายพนทการใชงานทวประเทศในชวงระยะเวลาปฏรปตอไป

(๓) จดตงศนยกลางบรหารจดการขอมลผ ใชโทรศพท มอถอ เพอประโยชนในการตรวจสอบ เนองจากปจจบนการจดเกบขอมลผใชโทรศพทมอถออยในความครอบครองของ ผใหบรการโทรศพท (Operator) และมลกษณะตางคนตางจดเกบ เพราะยงไมมกฎหมายทบงคบใหมหนวยงานกลางในการก ากบดแลเหมอนเชนกรณของบตรเครดต ทงทการพฒนาเทคโนโลยไดกาวไกลไปถงขนตอนการน าระบบโทรศพทมอถอมาใชในการท าธรกจทางการเงนมาระยะหนงแลว ไมเพยงผใชโทรศพทมอถอสามารถใช ในการซอขายออนไลนเพอหกบญชทางธนาคาร แตยงสามารถใชในการโอนเงนใหกนและกนไดดวย ดงนน กสทช. ควรจะตองจดตงศนยกลางบรหารขอมลโทรศพทเปนของตนเอง โดยตองปรบแกหลกเกณฑการใหสมปทาน กบบรษททใหบรการโทรศพทมอถอตองด าเนนการสงขอมลใหกบศนยกลางบรหารขอมลโทรศพทมอถอทกครง ทมการจดทะเบยนและยกเลกการใชงาน เพอใหศนยกลางบรหารขอมลผใชโทรศพทมอถอ เปนทรวมขอมลการใชงานจากทก Operator โดยสมควรทจะตองมการจดเกบขอมลทางเทคนคควบคไปดวย เชน ขอมลเกยวกบ IMEI และ IMSI

ศนยกลางบรหารจดการขอมลผใชโทรศพท จะตองมการปรบขอมลใหทนสมยอยเสมอ และตองเออประโยชนหรอเปดโอกาสใหกบพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายทเกยวของ อาท พระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม พนกงานสบสวนสอบสวนตามประมวลกฎหมายอาญา ตรวจสอบขอมลไดตลอดเวลาและจากทกพนท ท งน โดยมระบบในการ

๑๐

ควบคมและรกษาความปลอดภยในการใชงาน รวมถงการตรวจสอบเพอมใหน าไปใชในทางสวนตว โดยก าหนดใหมการรายงานผลการใชงานใหกบผบงคบบญชาทกระดบชนไดรบทราบ รวมทงจะตองไมน าไปเปดเผยใหบคคลภายนอกไดรบรโดยใชเกณฑเดยวกบกฎหมายตาง ๆ ทมขอบงคบและบทก าหนดโทษไว (๔) การจ ากดจ านวนการลงทะเบยนการใชงานของแตละบคคล ทเหมาะสม จากกรณทมการกวานซอซมโทรศพทมอถอประเภทเตมเงน เพอประกอบอาชพในการสรางจ านวนไลคในระบบโซเชยลมเดย ซงชใหเหนวามจดออนในการลงทะเบยนซมโทรศพทมอถอประเภทเตมเงน เนองจากการก าหนดหลกเกณฑการจ าหนายซมโทรศพทมอถอทเนนเชงพาณชยจนเกนไป ท าใหผคารายยอยยอมทจะลงทะเบยนซมโทรศพทมอถอประเภทเตมเงนดวยตวเอง และลงทะเบยนเปนจ านวนมากนบพนหมายเลข โดยบคคลคนเดยว ซงเปนเรองทผดปกตในการใชงาน ดงนน กสทช. ควรก าหนดหลกเกณฑใหบคคลแตละคนสามารถลงทะเบยนการใชงานโทรศพทมอถอประเภทเตมเงนของบคคลไดจ านวนเทาใดตามทเหมาะสม ดงนน การจดตง "ศนยกลางบรหารจดการขอมลผใชโทรศพทมอถอ" จงมความส าคญอยางยง เพราะจะสามารถควบคมและตรวจสอบไดวาบคคลใดไดลงทะเบยนซมโทรศพทมอถอจ านวนเทาใด นอกจากนควรก าหนดบทลงโทษส าหรบบรษท Operator ผเปนเจาของคลนความถและเจาของหมายเลขซมโทรศพทมอถอประเภทเตมเงนหากมการละเมดกฎเกณฑดงกลาว โดยไมผลกภาระใหเฉพาะผคารายยอยตองรบผดชอบฝายเดยว (๕) การก าหนดชวงเวลาส าหรบการลงทะเบยนรอบใหม แมวาการลงทะเบยนซมโทรศพทมอถอจะเปนเรองทคอนขางจะยงยากหรออาจสงผลตอการท าธรกจประเภทน แตเมอสงคมไทยไดแปรเปลยนเปนยคสงคมธรกจออนไลน ท าใหหมายเลขโทรศพทมความส าคญอยางยงในการท าธรกรรมออนไลน ดงนน เพอเปนการสรางความมนใจในการพสจนตวตนผใชงานแลว กสทช. ควรมกฎเกณฑใหมการลงทะเบยนรอบใหมโดยการก าหนดชวงเวลาใหชดเจน เพราะไมเพยงแตจะท าใหไดทราบวาเครองโทรศพทดงกลาวยงมผใชงานจรงคนเดยวหรอไมแลว ยงสงผลทางดานจตวทยาทจะท าใหผไมหวงดไมกลากระท าผด ๒) การเปดเผยขอมลพนฐานของผครอบครองโทรศพทมอถอ เปนวธการปฏบตอกทางหนงทจะชวยลดปญหาการใชสอออนไลนทไมเหมาะสมหรอทผดกฎหมาย เพราะหากประชาชน มสทธและสามารถตรวจสอบผครอบครองโทรศพทมอถอไดอยางเปดเผยภายใตขอบเขตและหลกเกณฑทก าหนด นอกจากเปนผลดานจตวทยาแลว ยงเปนการปองปรามมใหผ ใชสอออนไลนกลากระท าผดหรอแสดงออก อยางไมเหมาะสมเพราะสอออนไลนสวนใหญไดบงคบใหใชโทรศพทมอถอในการยนยนตวตนจรง กสทช. จะตองก าหนดหลกเกณฑเพมเตมใหมการเปดเผยขอมลดงกลาว ซงประกอบดวย ชอบคคลผลงทะเบยนใชโทรศพ ท ทกประเภทและหมายเลขโทรศพทโดยจดใหมระบบตรวจสอบเพอใหบคคลทวไปทตองการตรวจสอบสามารถมหนงสอสอบถามไปยง กสทช. พรอมทงหลกฐานการแสดงตวตนของตนเองหรอหลกฐานการเกดเหตทางคด หรอจดใหมการตรวจสอบทางออนไลนโดยมระบบตรวจสอบทตองระบความเปนตวตนของผตรวจสอบ ทงน ขอมลพนฐานดงกลาวควรจะตองมการปรบปรงใหทนสมยเมอมการเปลยนแปลงของผครอบครองดวย ๓) การก าหนดใหระบบจดเกบขอมลของบรการ CDN (Content Delivery Network) และ Caching Server ของสอออนไลนตางประเทศ ทตดตงในประเทศตองขนทะเบยนการใหบรการกบ กสทช. และตองก าหนดใหมการจดเกบ log เพอประโยชนในการสบสวนสอบสวนทางคด โดย กสทช. ควรประสานกบกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม เพอใชอ านาจตามพระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. ๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม ในสวนการบงคบใหผใหบรการจะตองจดเกบขอมลผใชงานไว

๑๑

ตองแกไขในประกาศของกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม เพมเตมหรอระบใหชดเจนวาจะตองจดเกบอยางไร ๔) การเรงรดใหใชมาตรการทางภาษกบผใหบรการสอออนไลนตางประเทศโดยเรว เพอใชควบคกบการท าใหการบงคบใชมาตรการการเกบภาษผบรโภค (VAT) กบการใชโฆษณาหรอการซอขายผานสอออนไลนใหเปนจรง โดยกรมสรรพากรเปนเจ าภาพหลกในการด าเนนการเรองดงกลาว ดวยการปรบปรงกฎหมายประมวลรษฎากร โดยใหถอวาการประกอบธรกจออนไลนในไทยของตางประเทศอยในเกณฑตองเสยภาษ เนองจากผลการศกษาของคณะกรรมาธการฯ ไดยนยนผลการศกษาแลววา ผใหบรการสอออนไลนตางประเทศหลายแหงไดตดตงระบบ CDN หรอ Caching Server ในประเทศไทย โดยสภาพทางดานเทคนคพบวาเนอหา ภาพ และคลปเสยงทใชในการโฆษณา หรอเผยแพรในระบบถกบนทกอยในระบบดงกลาวอยางถาวร มการก าหนดหมายเลข IP Address ประเภท static ไว โดยไมจ าเปนตองดงขอมลจากระบบในตางประเทศ นอกจากนกรมสรรพากรควรพจารณาวา การทเนอหาและภาพโฆษณาเปนภาษาไทยเปนการแสดงใหเหนวาผบรโภคเปน คนไทยเทานน ในกรณทไมสามารถเกบภาษ VAT จากผใหบรการสอออนไลน จะตองด าเนนการเรยกเกบจากผบรโภคโดยตรง เพราะในปจจบนการซอสนคาผานผใหบรการสอออนไลนตางประเทศผกตดกบบรษท Operator ทกคาย ดงนน กสทช. จะตองมมาตรการมาบงคบใชกบบรษท Operator ใหแสดงขอมลดงกลาว ๕) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงมหาดไทย และ กสทช. ควรเจรจากบผใหบรการสอออนไลนตางประเทศ เพอใหมการลงทะเบยนการใชงานโดยใชขอมลทางราชการ เพอการยนยนตวบคคล เนองจากปจจบนมผใหบรการสอออนไลนตางประเทศหลายราย เชน บรษทเฟสบค ทพยายามจะใหสมาชกตองระบความเปนตวตนจรงในการใชงานอยแลว แตยงไมประสบความส าเรจ หากกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ในฐานะเปนผประสานงานอยางเปนทางการ เสนอใหผใหบรการ สอออนไลนเหลานนก าหนดใหผใชงานลงทะเบยนโดยเพมขอมลเกยวกบหมายเลขประจ าตวประชาชน และเปดโอกาสใหมการแลกเปลยนขอมลระหวางกนแลวจะเปนการสรางผลทางจตวทยาทท าใหผทไมหวงดไมกลา ใชสอออนไลนในการกระท าผดกฎหมาย ขณะเดยวกน การแบงปนขอมลดงกลาวจะเปนผลดในดานการท าธรกจออนไลนทสามารถยนยนตวบคคลไดมากกวาอาศยเครองมออน ๖.๒.๑.๒ การจดตงศนยกลางเฝาระวง เปนการปฏรปในระยะเรงดวนอกแนวทางหนง นบตงแตสอออนไลนไดเขามามอทธพลตอชวตของคนในสงคมไทย ไดเกดปญหาดานการใชสอทไมเหมาะสม และผดกฎหมายมาตามล าดบ โดยหลงจากป ๒๕๔๙ ทมการเปลยนแปลงทางการเมองไดทวความรนแรง มากยงขน ท าใหหนวยงานภาครฐหลายแหงไดจดตงสวนงานหรอองคกรเพอท าภารกจการตดตามและตรวจสอบการใชสอออนไลน เพอถอวาเปนมาตรการแรกในการทจะท าใหรบรปญหาและน าไปสการแกไขปญหา เชน กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมไดจดตงศนยปฏบตการความมนคงปลอดภยทางไซเบอร (Cyber Security Operation Center หรอ CSOC) โดยมผแทนจากหนวยงานดานความมนคงไดเขารวมปฏบตการดวย แตศนยดงกลาวด าเนนการไมตอเนอง ตอมาจงจดตงเปนศนยประสานการปฏบตงานการรกษาความปลอดภยทางไซเบอร (Cyber Security Coordination Center - CSCC เม อป ๒๕๖๐ เพอท าหนาท เปนศนยกลางขอมลและ การประสานงานหนวยงานท เกยวของกบการด าเนนการตอการกระท าความผดทางเทคโนโลย ท าหนาท เฝาระวงตลอด ๒๔ ชวโมงทกวน ในขณะทกองบงคบการปราบปรามการกระท าความผด เกยวกบอาชญากรรม ทางเทคโนโลย หรอ บก.ปอท. ไดจดหนวยชดเฝาตรวจทางอนเทอรเนตในลกษณะเปนหนวยเฝาระวง รวมถง สรางความรวมมอกบภาคประชาชน เพอชวยกนแกปญหาการใชส อออนไลน แตการด าเนนการดงกลาว

๑๒

ขาดความตอเนองทงดานงบประมาณ ขาดแคลนบคลากร และขาดการน าเทคโนโลยทนสมยมาใช จากการท บก.ปอท. จะมการปรบขยายโครงสราง ภารกจ ตามแนวทาง การปฏรปดานกลไกบงคบใชกฎหมายททางคณะกรรมาธการฯ ไดเคยเสนอไวนน จงสมควรทจะมการปรบภารกจเฉพาะงานเฝาระวงของกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ใหกบ บก.ปอท. เปนผด าเนนการแทน เพราะในปจจบน บก.ปอท. ไดจดตง "ศนยเฝาระวงสอสงคมออนไลน" อยแลว หากมการปรบโครงสรางของ บก.ปอท. จะมบคลากรเพมขนจาก ๑๗๐ อตรา เปนมากกวา ๓๐๐ อตรา ในชวงแรก (เตมอตรา ๗๐๐ ต าแหนง) ทงน การจดท าภารกจเปนศนยกลางดานการเฝาระวงทางสอออนไลน ควรมลกษณะเปนงานบรณาการดานปฏบตการรวมกบหนวยงานตาง ๆ ทมภารกจเกยวของ และมการน าเทคโนโลยททนสมยมาสนบสนนการท างานตามภารกจ โดยมเครอขายภาคประชาชนใหการสนบสนน ศนยกลางเฝาระวง นอกจากตองใชบคคลากรจ านวนหนง เพอใหสามารถตดตอประสานงานไดตลอดเวลาแลว ควรมการน าเทคโนโลยสมยใหมมาใชในการตดตามเนอหา เรองราว ความเคลอนไหวของบคคลตาง ๆ ในโลกสอโซเชยลมเดย มการปฏบตการเฝาตรวจในลกษณะบรณาการทงดานการขาวและดานการสบสวนโดยการประสานความรวมมอจากหนวยงานตาง ๆ ดานความมนคงและทเกยวของ รวมถงเครอขายภาคประชาชน นอกจากนควรจะมการปฏบตการใหครบวงจร ตงแตการเฝาตรวจเพอหาขอมล เบาะแส รองรอย ไปจนถงการใชมาตรการปราบปรามดวยการจบกมด าเนนคด เพอยตพฤตกรรมของผทใช สอออนไลน รวมถงการประสานงานกบหนวยงานทมหนาทหลกเพอชแจงท าความเขาใจตอสาธารณชนใหทนเวลา ดงน ๑) ควรน าเทคโนโลยการตดตามและตรวจสอบขอความ รปภาพ คลปเสยง ในสอออนไลนทกประเภท โดยเฉพาะในระบบเฟสบค และยทป เพอใหสามารถตดตามสถานการณไดอยางรวดเรว และน าไปสการตรวจสอบเพอแกไขสถานการณหรอปญหาไดอยางทนทวงท ระบบเทคโนโลยทน ามาใชเพอหาบคคลทปรากฏในสอโซเชยลมเดยมหลายดาน เชน (๑.๑) ดานการตรวจสอบใบหนาบคคล (Face Scanning) โดยน าเทคโนโลยดานการรจ าใบหนา (Face Recognition) มาใช ดวยการเปรยบเทยบกบใบหนาจากรปภาพทงจากภาพวดโอ หรอภาพถาย ทมอยในฐานขอมล หรอในสอออนไลน ทงน ในปจจบนมหลายประเทศทน าระบบนมาใชงาน เชน ประเทศญปน และประเทศไตหวน โดยคณะกรรมาธการฯ เคยเชญผจ าหนายผลตภณฑ ATLANTEX GORILLA ซงเปนบรษททบรหารจดการระบบการเฝาตรวจในประเทศไตหวน มาสาธตขดความสามารถ ของผลตภณฑพบวา ระบบดงกลาวสามารถตรวจสอบใบหนาของบคคล รถยนต เพอน าไปเปรยบเทยบจาก ภาพวดโอ หรอ CCTV ได หรอการน าภาพไปเปรยบเทยบในโซเชยลมเดย เชน ระบบเฟสบค เพอตดตามบคคล หรอรวบรวมขอมลทเกยวของได (๑.๒) ดานการตรวจคนเรองราวหรอเนอหาในสอออนไลน โดยใชเทคโนโลย Web Crawler หรอ DATA ANALYTICS หรอดานการตรวจจบถอยค าเพอแสดงเนอหาทตองการเมอมการเผยแพรเนอหา ขอความในโซเชยลมเดย เปนตน ทงน ในปจจบนมบรษทผผลตผลตภณฑในไทยทสามารถท างานไดตามตองการไดหลายแหง แมวาเปาหมายหลกของผลตภณฑจะท าหนาทในลกษณะ Online Marketing tools กตาม แตสามารถปรบสภาพใหเขากบงานตามภารกจได เชน ผลตภณฑแสนร (Zanroo) ซงมชองทางตดตอ

๑๓

ได ท https://www.facebook.com/zanroo ผล ตภ ณฑ Social Enable ม ช องทางต อต อได ท http://socialenable.com หรอผลตภณฑ บรษท อนฟอรเมตกซ พลส จ ากด เปนตน (๑.๓) บคลากรทท าหนาทในการใชเครองมอหรอใชเทคโนโลยขางตน จ าเปนตองมความรอบรและความช านาญทางดานการใชงานในโซเชยลมเดย มประสบการณในงานดานการสบสวน ดานกฎหมาย ดานการขาว เพอจะท าหนาทในการวเคราะหขอมลทเปนผลผลตจากเครองมอหรอจากการใชเทคโนโลยในการเฝาตรวจหรอเฝาระวงการเผยแพรเนอหาบนสอออนไลน ๒) ควรก าหนดภารกจใหชดเจนระหวางศนย CSCC ของกระทรวงดจทล เพอเศรษฐกจและสงคม กบศนย Cyber Security Operation Center - CSOC และศนยเฝาระวงของแตละหนวยงาน โดยอาจก าหนดภารกจในระดบอ านวยการ การตดสนใจปญหารวมกนระหวางหนวยงาน การสงการ ไปยงผปฏบต ท งน ศนย CSCC ควรท าหนาท ในระดบการอ านวยการ ประสานงานระหวางศนย CSOC ของหนวยงานตาง ๆ ทอยในเครอขาย เพอใหศนย CSCC ลงไปปฏบตการในแตละปญหา ทงน เพอไมใหเกดการซ าซอนในการแกปญหา และการสงการเมอเกดสถานการณรนแรงหรอวกฤต ๓) การบรณาการในการปฏบตการในงานเฝาระวง ควรจดต งหนวยงานทท าหนาทเปนศนยกลางในการเฝาระวงการเผยแพรเนอหาทางสอออนไลนทไมเหมาะสมหรอผดกฎหมาย อยางเปนทางการ โดยกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรเปนเจาภาพหลกของการด าเนนการ เพอใหเปนหนวยงานทถกตองตามกฎหมาย หรอมอบหมายภารกจใหกบ บก.ปอท. เปนผด าเนนการ ในฐานะผปฏบตการ เนองจาก บก.ปอท. มความพรอม และสามารถปฏบตงานไดอยางตอเนอง อกทงการปฏบตการในดานนจ าเปนตองอาศยความช านาญหรอประสบการณ เปนส าคญ เนองจากการเฝาตรวจตองใชความอดทนสง นอกจากนหนวยงานดงกลาวควรเปนศนยกลางในการบรณาการของทกหนวยงานภาครฐทมภารกจในลกษณะเดยวกน เพอเกดการอ านวยการดานการปฏบตการในทางเดยวกน มใหเกดความซ าซอน รวมถงการตดสนใจ ในการแกไขสถานการณ และการออกปฏบตการเพอน าไปสการด าเนนคดตามกระบวนการยตธรรมดวย โดยศนยกลางในการเฝาตรวจ ควรมชองทางการประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ทมภารกจหรอมการจดตงหนวยงานเพอการเฝาระวงในปญหาของตนเอง เพอใหเกดการบรณาการในการตดตามการเผยแพรเนอหาทาง สอออนไลนทจะสงผลกระทบปญหาของสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม การศาสนา การทหาร และการเมองของประเทศ เพอมใหเกดความซ าซอนในปญหาหรอประเดนการเฝาตรวจ ทงน โดยอาจใชรปแบบ (๓.๑) การจดตงเปนคณะท างานเพอบรหารศนยกลางเฝาตรวจ โดยมกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม หรอ บก.ปอท. เปนผบรหารจดการและอ านวยการ โดยอาจใชการตดตอสอสารมาเปนเครองมอในการปฏบตการแทนการประชมบนโตะ (๓.๒) มการปฏบตการด านการว เคราะหทางการขาว เพอประเมนสถานการณของเนอหาทเผยแพรในโซเชยลมเดย ทจะสงผลกระทบในทกมต เพอจดท าสรปเปนรายงานเปนประจ า หรอเปนเฉพาะกรณ ใหกบกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม หรอเพอหนวยงานดานการปฏบต เพอน าไปใชประโยชน ๔) ควรจดใหมสวนงานดานการประชาสมพนธอยในศนยเฝาระวง เพอท าหนาทชแจงท าความเขาใจถงขอมลทถกตองหรอเชอถอไดใหกบประชาชนไดรบรรบทราบไดอยางทนเวลา ทงน เพอเปนการระงบยบยงมใหเกดการหลงเชอขอมลเทจ หรอตกเปนเหยอของผไมหวงดขยายไปในวงกวาง โดยมการ

๑๔

ประสานกบศนย CSCC หรอศนยประสานรบเรองราวรองทกขในขอ (๗) ในสวนของการตอบโตหรอการท าความเขาใจในเรองการใชสอโซเชยลมเดยทยงไมเปนการกระท าผดกฎหมาย แตเปนเรองผดศลธรรมอนดและวฒนธรรมไทย หรอเปนเรองราวทอาจกอใหเกดผลกระทบตอสภาพสงคมไทยในอนาคต เชน กรณทมเยาวชนซงรจกกนในนาม "Baitoey supattra" เขาไปเทยวในผบและมการเตนในลกษณะทไมเหมาะสมกบสงคมไทย และมผกดไลคจ านวนมาก แตกลบไดรบการชนชมจากสอกระแสหลก แลวน ามาเผยแพรตอในสอโซเชยลมเดย หรอกรณมนกรองหญงบางคน ไดแสดงทาเตนและการแตงกายทไมเหมาะสม ซงไดรบการวจารณกนอยางกวางขวางในสอโซเชยลมเดย และอาจเกดการเลยนแบบจากกลมเดกและเยาวชนได ๕) รวมมอและใหการสนบสนนดานงบประมาณ หรออปกรณกบภาคประชาชน โดยเฉพาะองคกรทมการจดตงโดยไมหวงผลก าไรทมโครงการหรอด าเนนกจกรรมเฝาระวงและการตรวจสอบ การใชสอออนไลน เชน มลนธอนเทอรเนตรวมพฒนาไทย เพอใหเกดการท ากจกรรมหรอโครงการในลกษณะ "ประชารฐ" อยางตอเนอง และสนบสนนเกอกลซงกนและกนในดานขอมลจากการปฏบตการ ๖) จดท าโครงการเครอขายน าดไลน าเสย ดวยการสรางเนอหาทมสาระ และเปนประโยชนในการพฒนาประเทศ โดยเนนการสรางความรวมมอกบองคกรภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ในการผลตเนอหาและใหเกดการเผยแพรอยางกวางขวาง ศนยกลางเฝาระวงโดยกระทรวงดจทล เพอเศรษฐกจและสงคม และ บก.ปอท. ควรจดท าโครงการหรอจดสรรงบประมาณเพอด าเนนการในเรองนอยางเปนรปธรรมและมความตอเนอง การสนบสนนกบเครอขายภาคประชาสงคม ควรเนนในเรองบประมาณ อปกรณ องคความร เพอสรางแนวทางทเปนมาตรฐานเดยวกน มการประสานงานระหวางกนทเปนระบบ ๗) เพ อ ให ม ม าต รก าร เส ร ม ก ารป ฏ บ ต ก ารขอ งศ น ย ก ล าง เฝ า ระว ง ส านกนายกรฐมนตรควรจดตงศนยประสานงานรบเรองรองเรยนการใชสอออนไลนทไมเหมาะสม หรอผดกฎหมาย เปนการเฉพาะ เพราะการรบเรองรองเรยนจ าเปนตองมผรบเรองทมประสบการณและความช านาญดานการใช สอออนไลนหรอดานเทคนค โดยการรองเรยนกระท าผานทงทางโทรศพท และออนไลน โดยสามารถสงหลกฐานทางออนไลนไดทนทเพอใหมการตรวจสอบ และลงโทษได นอกจากน ส านกนายกรฐมนตร หรอหนวยงานทมภารกจเกยวของกบการเฝาระวง ตองมการบรณาการกนเพอใหมการชแจงขอรองเรยนอยางทนทวงท

๖.๒.๒ การปฏรปในระยะยาว ทควรด าเนนการใหสอดคลองกบชวงเวลาของแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ม ๕ แนวทาง ดงน ๖.๒.๒.๑ การเสรมสรางปลกจตส านกทดมจรยธรรมในการใชสอออนไลน (๑) การสรางจตส านกดานศลธรรม คณธรรม และจรยธรรม เปนหวใจส าคญยงในการทจะท าใหเกดการหลอหลอมทางความคดในทางทดใหกบผใชสอออนไลน เพราะเปนเรองทจะตองจงใจหรอชกน าใหคน กลมคน ประชาชนหรอพลเมองใหกระท าการในสงหนงสงใดหรองดเวนกระท าการในสงหนงสงใด การปลกฝงอดมการณชวต การสรางคานยมทพงประสงคในสงคม เพอใหไดสงคมดมสนตสข จ าเปนอยางยง ทจะตองสรางจตส านกใหเกดขนกอน กลไกภาครฐทเกยวของ โดยเฉพาะกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงวฒนธรรม และส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ควรมบทบาทส าคญในการสรางและปลกฝงจตส านกดานศลธรรม คณธรรม และจรยธรรม ในการใชสอออนไลน โดยควรมการจดท าโครงการในระยะยาว และใหสอดคลองกบระดบการศกษาตงแตชนอนบาลไปจนถงอดมศกษา เมอมการจดท าโครงการเสรจสนควรน ามา

๑๕

เผยแพรเปนองคความร หรอใหเกดการเรยนรตลอดเวลาของคนในสงคม เพราะการสรางจตส านกไม ใชการด าเนนการเปนครงคราว หรอในระยะสน ๆ แตตองเปนเรองแผนระยะยาว (๒) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ส านกนายกรฐมนตร และ กสทช. ควรบรณาการในการเผยแพร หรอสงเสรมใหเกดการเผยแพรเนอหาเชงบวกในสอออนไลน อยางจรงจงและเปนรปธรรม ตอเนอง เปนแผนระยะยาว โดยเฉพาะการเปดโอกาสใหมการจดชวงเวลา "สงทมสาระ ประโยชน หรอคณคาตอสงคม" ออกอากาศผานทางกลไกในสงกดในแตละวน เพอเปนการสรางความคดหรอจตส านกใหผใชสอออนไลนอยางตอเนอง โดยควรพจารณาถงชวงเวลาการน าเสนอเพอใหเกดการเขาถงของทงกลมเดก และกลมผสงวย โดย กสทช. อาจออกเปนขอบงคบใหมสดสวนการออกอากาศเปนรายการหรอสปอรตเพอสงเสรมความรเรองสอโซเชยลมเดยอยางสรางสรรค (๓) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรมโครงการจดอบรมใหกบบคลากรภาครฐในการใชสออยางปลอดภยและสรางสรรค ส งเสรมใหภาคเอกชน โดยเฉพาะสอมวลชน กลมผใหบรการอนเทอรเนตหรอบรการโทรศพท กลมธรกจโฆษณา ไดเขามามสวนในการจดการศกษาอบรมดงกลาว (๔) กระทรวงวฒนธรรม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ส านกจฬาราชมนตร หรอองคกรทางศาสนา ควรมการบรณาการในการจดท าโครงการหรอกจกรรมฝกอบรมใหกบพระภกษ สามเณร นกพรต นกบวช ผทอยในดานการศาสนา เพอใหเปน "ตนแบบ" ในการชวยการเผยแพรการใชสอออนไลนในทาง ทเหมาะสมและเชงสรางสรรค โดยเฉพาะการสอดแทรกเนอหาและแนวคดดานคณธรรมและจรยธรรมในการ ใชงาน เพอใหเปนมาตรฐานเดยวกน โดยยดโยงกบสาระส าคญของแตละศาสนา โดยควรจะตองด าเนนการตามโครงการดงกลาวในระยะยาวอยางตอเนองใหสอดคลองแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (๕) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมควรเปนหนวยงานหลกในการจดการประกวดโครงการ จดท าโครงการตนแบบ มอบรางวลระดบชาต ใหกบหนวยงาน องคกร เครอขาย กลมบคคล หรอบคคล เพอใหเปนตนแบบแกสงคมในการน าสอสรางสรรคไปใชงานและเผยแพรสสาธารณะ ในวงกวาง เชน ตนแบบเยาวชน net idol ตนแบบเครอขายรวมดวยชวยกนออนไลน ตนแบบเครอขายเฝาระวงการกระท าความผดของภาครฐและเอกชน หรอใหการสนบสนนตนแบบเยาวชนทมอยแลวในแตละชวงเวลา เพอใหเขามารวมสนบสนนงานตามภารกจนของกระทรวงหรอหนวยงานทเกยวของ (๖) ในการพฒนาคณธรรมและจรยธรรมของผผลตและผ ใชสอออนไลน ควรด าเนนการเปนการจดท าโครงการระยะยาว โดยเรมตงแตสามารถใชสอออนไลนในทกระดบ ดงนน หนวยงานภาครฐจงมความจ าเปนทจะตองสรางความเขมแขงใหประชาชนมความรเทาทนสอ การปลกฝงคานยม หลกคด จรยธรรมของเยาวชน โดยเรมตงแตระดบอนบาลจนถงระดบอดมศกษา และส านกงบประมาณควรมบทบาท ในการพจารณาสนบสนนงบประมาณเพอใหมการจดโครงการเหลานใหมความตอเนอง หรอก าหนดหนวยงานทมหนาทในเรองนเปนผด าเนนการหลกเทานน ๖.๒.๒.๒ การใหความรทางดานเทคโนโลย การสรางภมคมกน และความตระหนกร รฐบาลซงม พล.อ.ประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตร ไดใหความส าคญในการก าหนดแนวทางการบรหารประเทศในเรองโซเชยลมเดย ไว ๒ ขอ คอ การสราง "ภมคมกน" ในการเสพสอและการใชโซเชยลมเดยอยางรเทาทนและมวจารณญาณกบการท าใหสอมวลชน ผผลตสอโซเชยลมเดย และคนไท ย ทกคนมความตระหนกร เขาใจผลกระทบในการเสนอขาว รวมถงประชาชนควรมหลกคดทถกตองในการใช

๑๖

สอออนไลน ไมใชสทธเสรภาพจนเกนขอบเขต ในขณะท ดร. พเชฐ ดรงคเวโรจน รฐมนตรวาการกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ไดแสดงความเหนวา การศกษาเรอง Social Media ตองพจารณาแบบ Clustering และใช E-government มาเปนตวชวยวเคราะห และหาชองทาง หรอวธเขาถงคนรนใหมโดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชน เพอทราบตวตนทแทจรง และรทนความคดเหนของคนรนใหมวาเปนอยางไร ซงปจจบนถอเปนรอยตอระหวางคนสองยค แตกลบยงไมมงานวจยใด ๆ ทสนบสนน บงชพฤตกรรมของคนรนใหมไดอยางแทจรงและชดเจน ดงนน สถาบนการศกษาตองตระหนกและใหความส าคญกบการท างานวจยเพอเปนตวชวดใหทราบถงพฤตกรรมของคนรนใหมอยางชดเจน รวมถงการจดระเบยบสอใหท างานอยางเปนระบบและเคารพสทธซงกนและกน คณะกรรมาธการฯ เหนวา ในการปฏรปการใชสอโซเชยลมเดยควรทจะมการด าเนนการใหสอดคลองกบแนวทางของรฐบาล ดงน ๑) การท าใหผใชสอออนไลนสามารถตดตามขอมลขาวสาร การใชอปกรณ ทเชอมตออนเทอรเนต โดยเฉพาะ smart phone และไมตกเปนเหยอของเทคโนโลย หรอขอมลขาวสารเทจ จ าเปนทกลไกภาครฐจะตองหาวธการทจะท าใหผเสพสอทงสอกระแสหลก หรอสอออนไลน เขาใจในหลายมต อนไดแก การรเทาทนสอ และการรเทาทนสอดจตอลหรอสอออนไลน รวมถงมความรในการใชงานใหทนตอ การพฒนาเปลยนแปลงทางเทคโนโลยการสอสาร ตลอดจนความรในดานกฎหมาย เพอใหการใชงานมขอบเขตจ ากดทจะไมลวงละเมดสทธเสรภาพของบคคลอนหรอละเมดกฎหมาย "การร เทาทนสอ" (Media Literacy) มค านยามหลากหลาย แตค านยาม ทยอมรบกนหมายถง ความสามารถในการเขาถง วเคราะห ประเมน และผลตสอไดในหลากหลายรปแบบ หรอหมายถง ความเขาใจสอมวลชนอยางรอบดานในเชงวจารณญาณ ซงรวมถงการตรวจสอบรปแบบวธการน าเสนอ เทคโนโลยทใช และองคกรทเกยวของในการกระบวนการผลตสอ โดยสามารถวเคราะหและวจารณเนอหาของสอ และเขาใจบทบาทของผรบสารในการสรางความหมายจากเนอหาเหลานน สวน "การรเทาทนสอดจทล หรอสอออนไลน" (Digital Literacy) เปนเรองเฉพาะในเรองการรบร เกยวกบขอมลขาวสารท เผยแพรทาง สอออนไลน โดยในประเทศสหรฐอเมรกา มองคกร Common Sense ซงเปนองคกรไมหวงผลก าไร ไดแบงทกษะทส าคญส าหรบความรเทาทนสอออนไลนทเยาวชนควรจะตองเรยนร ๘ ดาน ดงน (๑) การใชอนเทอรเนตอยางปลอดภย (Internet Safety) เยาวชนจ าเปนจะตองเรยนรในการใชอนเทอรเนตไดอยางปลอดภย เชน การแยกแยะระหวางเพอนทรจกกนทางออนไลนทมความนาเชอถอหรอบคคลทควรระวง หนวยงานหลกทควรท าหนาทในเรองน ควรมการบรณาการระหวางกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงศกษาธการ โดยมกองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเทคโนโลย ในการสรางความตระหนกรในเรองดงกลาว หรออาจจะมการเผยแพรประชาสมพนธอยางตอเนอง ทงน เพราะเดกหรอเยาวชนยอมมวจารณญาณทต ากวาวยอน ขณะเดยวกนระบบสงคมในครอบครวควรมบทบาทส าคญในการกระตนเตอนเดกและเยาวชนทอยในความดแลใหเขาใจในเรองเหลาน (๒) การปกปองความเปนสวนตวและขอมล (Privacy & Security) คอทกษะการจดการขอมลสวนตวของตนเองในสอออนไลนใหมความปลอดภยจากความเสยงในการใชสอออนไลนตาง ๆ เชน การขโมยตวตน การลอลวงตาง ๆ เชน ตองสามารถตงรหสผานทเหมาะสม หลกเลยงการถกลอลวง และการเขาใจนโยบายความเปนสวนตวของเวบไซตตาง ๆ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรด าเนนการในการ

๑๗

ก าหนดหลกเกณฑ ประกาศ ระเบยบ ในเรองการปกปองขอมลของเดกและเยาวชน ซงอาจจ าเปนตองใชมาตรการทางกฎหมาย (๓) การรกษาความสมพนธและการสอสาร (Relationships & Communication) คอ ทกษะในการมความสมพนธกบผอนเพอสรางการสอสารในเชงบวกและการเปนสวนหนงของสมาชกชมชนออนไลนทด เชน การเรยนรเรองของหนาทและจรยธรรมในการใชสอออนไลน รวมถงมารยาทในการใช สอออนไลน และตระหนกถงพฤตกรรมของตนเองและสะทอนใหผ อนรไดวาเปนอยางไร กระทรวงดจทล เพอเศรษฐกจและสงคม และกระทรวงศกษาธการ ควรบรณาการในเรองหลกสตรการเรยนการสอนใหมการก าหนดเรองนไวดวย (๔) การปองกนและแกไขปญหาการถกกลนแกลงทางออนไลน (Cyber-Bullying) เยาวชนจ าเปนตองเรยนรวา หากตกอยในสถานการณถกกลนแกลงทางออนไลน เรยนรวา บทบาททงดานบวกและลบของการใชสอออนไลนทเกดขนจะเกดผลกระทบอยางไรกบทงตวเอง เพอน และสงคมชมชนออนไลน เพอทจะไมมพฤตกรรมในทางลบ และสามารถแกไขปญหาในทางบวกหากตกเปนเหยอหรอเขาไปเกยวของ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และ บก.ปอท. ควรมบทบาทหลกในการใหความรและการเตอนสตกบผตกเปนเหยอ โดยเฉพาะไมแสดงความโกรธแคนหรอการแสดงตอบโตกลบดวยความรนแรง อนอาจท าใหเกดการละเมดทางดานกฎหมาย (๕) การปกปองขอมลและชอเสยงทางออนไลน (Digital Footprint & Reputation) คอ เรยนรทจะปกปองขอมลสวนตวและเคารพขอมลสวนตวของผอน เรยนรวาขอมลในโลกออนไลนนนจะคงอยตลอดไป การโพสตแตละครงจะทง "รองรอยทางดจทล" (Digital Footprint) เอาไวในโลกออนไลน ซงอาจจะมผลกระทบในอนาคต ทงการเรยน การงาน หรอเรองสวนตว จงจ าเปนตอง "ไตรตรองกอนเปดเผยตวตน" (Sefl-Reflect before Self-Reveal) เนองจากเนอหาออนไลนทสรางขนนน ไมวาจะเปนการโพสต แชร หรอกดไลค สามารถสรางผลกระทบตอตนเองและผอนไดทงสน กลไกภาครฐ โดยเฉพาะ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และ บก.ปอท. ควรบรณาการในการด าเนนการเรองน การจดท าโครงการเตอนสตกอนแชร กดไลค ท บก.ปอท. ไดเผยแพรทางออนไลนนน อาจยงไมครอบคลมในทกพนท หรอเปนโครงการทมงใหความรกบคนทกวยจนเกนไป จงอาจตองก าหนดใหเจาะจงในกลมเดกและเยาวชนซงรปแบบการน าเสนอจะตองสรางความสนใจจากกลมคนวยดงกลาวทควรแตกตางจากวยอน การเนนในเรองความผดทางกฎหมายอาจกลายเปนสงนากลวของกลมเดกและเยาวชนจนอาจสงผลเสยทจะกลาใชสอออนไลนเชงบวกได (๖) การสรางอตลกษณสวนตวในโลกออนไลน (Self-Image & Identity) เยาวชนจ าเปนตองตระหนกรวา อตลกษณทตนเองสรางขนในโลกออนไลนคออะไร และแตกตางกบตวตนในโลกจรง (offline) หรอไม อยางไร และความแตกตางนน มผลกระทบและความเสยงอยางไรตอการมองตวเอง ความเคารพนบถอตวเอง รวมทงการไดรบการยอมรบจากผอน และความสมพนธกบผอนในโลกจรง รวมทงการใชสอออนไลนอยางมสมดลกบกจกรรมอน ๆ ในโลกจรงดวย (๗) ความรเทาทนขอมลออนไลน (Information Literacy) คอ ความสามารถในการร ระบเจาะจง คนหา วเคราะห และใชขอมลออนไลนไดอยางมประสทธภาพ เชน ทกษะการใช Search Engine รวมไปถงการประเมนคณภาพ ความนาเชอถอ ความเปนกลางของทงเนอหาและเวบไซตทพบ

๑๘

(๘) การใชขอมลออนไลนอยางสรางสรรคและไมละเมดลขสทธของผอน (Creative Credit & Copyright) ปจจบนนเปนวฒนธรรมการ "ลอกแลวแปะ" (copy and paste) ท าใหเกดคานยมวา ขอมลออนไลนเปนสงทสามารถน าไปใชประโยชนไดงาย เยาวชนโดยเฉพาะในวยเรยน จงจ าเปนทจะตองตระหนกถงความรบผดชอบและสทธของผสรางสรรคเนอหาในโลกออนไลน มความเขาใจในเรองลขสทธ ทรพยสนทางปญญา การละเมดลขสทธ (piracy) การอางองขอมลเนอหาอยางเหมาะสมเมอน าไปเผยแพรตอ เพอไมใหเปนการแอบอางความเปนเจาของ (Plagiarism) ๒) นอกจากเดกและเยาวชนควรไดรบการศกษาเรยนรเกยวกบ "การรเทาทนสอ" ขางตนแลว ในสวนของคนในสงคมไทยกลมอน ๆ โดยเฉพาะผสงวย ผทประกอบอาชพอสระ หรอแมบาน ควรไดรบขอมลจากสอตาง ๆ โดยเฉพาะสอกระแสหลก เพอให "รเทา ทนสอ" เพราะคนกลมนอาจถกชน าหรอ โนมนาวใหหลงเชอไดงายเชนเดยวกน กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรรวมกบส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร บรณาการในการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอท าความเขาใจอยางถกตองกบเนอหาจากเฟสบคและแอปพลเคชนไลนในประเดนเรองสขภาพ โรคภย หรอขาวสารทเปนเทจอยางทนทวงท และน ามาเผยแพรตอสาธารณชนอยางตอเนอง เพราะเปนการสรางความตระหนกรและรเทาทนเรองดงกลาว ๓) การรเทาทนดานเทคโนโลยเปนสงจ าเปนในการใชงานสอออนไลน เพราะเมอเทคโนโลยมการพฒนาและเปลยนแปลงอยตลอดเวลา หากไมมการเรยนรและเขาใจแลว ผใชงานอาจตกเปนเหยอได เพราะในปจจบน มผไมหวงดทพยายามใชความรทางดานเทคโนโลยเพอทจะหลอกลวงเหยอเพอขโมยขอมล อนน าไปสการขโมยทรพยสนของเหยอ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และ บก.ปอท. ควรเปนเจาภาพหลกในการเผยแพรความรในเรองนสสาธารณชน นอกจากน กสทช. อาจตองก าหนดหลกเกณฑหรอประกาศ บงคบใหผจ าหนายโทรศพทมอถอ หรออปกรณสอสารออนไลนทใชเทคโนโลยททนสมย จดท าคมอการใชงานเปนภาษาไทย เผยแพรตอสาธารณชนทางออนไลน โดยเปดโอกาสใหเขาถงไดทกเวลาและทกพนท รวมถงไมจ ากดการดาวนโหลดซอฟตแวรทจ าเปนส าหรบการตดตงแตละอปกรณ (driver) เพอใหผใชเครองมอดงกลาว สามารถใชงานไดคมคาโดยไมจ าเปนตองเปลยนอปกรณใหมอยเสมอ นอกจากน ควรมการจดท าคมอการใชซอฟตแวรส าหรบการปกปองและคมครองการรกษาความปลอดภยของผใชงาน และเปดโอกาสใหดาวน โหลดไดโดยเสยคาใชจายต าหรอไมเสยคาใชจาย กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรทจะผลตซอฟตแวรปองกนไวรสหรอซอฟตแวรประสงคราย (malware) ขนเองแทนทจะพงพาจากตางประเทศ ๔) กระทรวงศกษาธการ ควรก าหนดใหมการเรยนการสอนในสถาบนการศกษา ตงแตระดบอนบาลจนถงระดบอดมศกษา รวมทงการจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรการใชสอออนไลน อยางสรางสรรค โดยก าหนดใหเปนหนงในตวชวดการประเมนคณภาพการเรยนการสอน ๕) ส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร และหนวยงานทเกยวของ เชน กรมการศาสนา ส านกงานเอกลกษณของชาต กรมประชาสมพนธ จะตองด าเนนการผลตสอสรางสรรค เพอใหประชาชน มความตระหนกทางดานเทคโนโลย ดานกฎหมาย และความตระหนกรทางดานการใชสอโซเชยลมเดยอยางถกตอง โดยใหมกจกรรมและโครงการเผยแพรอยางนอยเดอนละ ๑ ครง และ กสทช. ควรเพมหลกเกณฑการก ากบดแลส าหรบผ ใหบรการสอต าง ๆ เชน สถานวทย โทรทศน เคเบ ลทว ใหมการจดรายการหรอน าผลผลต ของส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร และหนวยงานทเกยวของ ไปเผยแพรตามหวงเวลาทเหมาะสม

๑๙

๖) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงศกษาธการ กระทรวงวฒนธรรม ส านกนายกรฐมนตร ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และ กสทช. ควรบรณาการกนจดท าคมอเผยแพรการใชสอออนไลนอยางสรางสรรค เพอใชเปนแบบอยางทดแกสงคม และแจกจายในการจดอบรมใหกบหนวยงานภาครฐทเกยวของ และสงเสรมภาคประชาสงคมใหเกดสงคม “การรเทาทนสอ (Media Literacy)” เพอสรางภมคมกนในการใชสอออนไลนดวยการตระหนกรการใชสออยางมจรยธรรมในทกระดบชน ๖.๒.๒.๓ การใชมาตรการทางกฎหมาย

ปจจบน ไทยมกฎหมายทใชในการก ากบดแลการใชสอออนไลนทใหการคมครองผใชสอ หรอผตกเปนเหยอ โดยตรงเพยงฉบบเดยวคอ พระราชบญญตวาดวยการกระท า ความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. ๒๕๕๐ และทแกไขเพมเตม ซงแมจะมการปรบแกไขมาเพอใหทนตอสถานการณในปจจบน และยงมกฎหมายอาญาเพอใชลงโทษผกระท าผดกตาม แตยงจ าเปนทจะตองใหมกฎหมายในดานอนดวย โดยเฉพาะกฎหมายทปกปองคมครองเฉพาะกลมเดกและเยาวชน การแกไขกฎหมายวาดวยการคมครองเดกหรอเพมกฎระเบยบทใหอ านาจหรออ านวยความสะดวกใหกบกลไกภาครฐทจะเขาไปแกไขปญหาไดมากขน โดยเรองนสมควรเปนการปฏรปอยางตอเนองและใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ดงน

๑) ควรมกฎหมายทจะปกปองคมครองกลมเดกและเยาวชนเปนการโดยเฉพาะ ซงมลกษณะเหมอนกบกฎหมาย COPPA ในประเทศสหรฐอเมรกา โดยกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม อาจเปนเจาภาพหลก โดยมกระทรวงทเกยวของ เชน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ และกระทรวงสาธารณสข รวมบรณาการในการจดท ากฎหมายดงกลาว ทงน ภายใตกฎหมายนอยางนอยควรมสาระส าคญ ครอบคลมดงน

(๑) ควรก าหนดขอบเขตของกฎหมายทจะใชบงคบขนตามอายของกลมเดกและเยาวชน ใหมความชดเจน และใหสอดคลองกบกฎหมายอน ๆ รวมถงใหมความเหมาะสมกบสภาพสงคมและพนท ทงน เพราะหลายประเทศไดก าหนดหลกการใหความคมครองกบกลมเดกและเยาวชนในแตละประเภทปญหาทมความแตกตางกน เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา ใหความคมครองเดกในเรองลามกอนาจารตงแตอาย ๑๘ ปลงไป แตใหความคมครองในกรณทวไปของกลมเดกและเยาวชนตงแตอาย ๑๓ ป สวนในสงคมไทยอาจก าหนดอายใหแตกตางกนโดยใชระดบการศกษาเปนตวก าหนด เชน ในระดบอนบาล ประถมศกษา มธยมศกษา หรอระดบสถาบนอดมศกษา เปนตน

(๒) ควรก าหนดประเภทของสงทจะใหความคมครองกบกลมเดกและเยาวชนเปนการโดยเฉพาะ เชน สงลามกอนาจาร หรอการเอาเปรยบในการหาประโยชนจากการท าธรกจออนไลน เปนตน ทงน เพราะการแยกประเภทจะท าใหสามารถก าหนดขอบเขตของการใหความคมครองไดอยางชดเจนยงขน เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา มการออกกฎหมายเพอปองกนและดแลสวสดภาพของเดกมหลายฉบบ เชน Child’s Online Protection Act 1998 (COPA) Child’s Internet Protection Act 2000 (CIPA) เปนตน

(๓) วตถประสงคของกฎหมายฉบบน เพอคมครองเดกและเยาวชนในการใชอนเทอรเนต ซงควรจะตองก าหนดอายใหชดเจน เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา ก าหนดไวต ากวา ๑๓ ป ทงน เพอใหเดกมความปลอดภยในการใชงาน และปองกนไมใหหาประโยชนทางการคากบเดก ซงถอวายงเปนผทมวจารณญาณและประสบการณนอย และยงมความคดหรอตดสนใจไมเทาทนผใหญ กฎหมายฉบบนจงเปนการคมครองขอมลสวนบคคลของเดกในสวนทเกยวของกบการคาเปนหลก ทงน โดยมผเกยวของ ๓ สวน ไดแก

๒๐

(๓.๑) เดกหรอเยาวชน (child) เปนผทกฎหมายก าหนดใหความคมครอง จงควรก าหนดอายใหชดเจน เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา ก าหนดไวต ากวา ๑๓ ป

(๓.๒) ผใหบรการ (บรษท ISP และบรษท Operator) เปนผทกฎหมายก าหนดใหจะตองด าเนนการอยางไรบาง เพอใหเกดการคมครองกบเดกหรอเยาวชน อาท การเกบขอมลสวนบคคลของเดกและเยาวชน การจ ากดการเขาถงของกลมเดกและเยาวชนในดานเนอหาทมความรนแรง เปนตน (๓.๓) พอแม (parent) ซงรวมถงบคคลทใชอ านาจในการปกครองเดก (บตรบญธรรม) หรอบคคลในครอบครว ซงควรมก าหนดไวในกฎหมายวา พอแมของเดกและเยาวชนจะตอง มสวนรบผดชอบ หากเดกและเยาวชนไดใชงานในลกษณะทไมเหมาะสมหรอกระท าผดกฎหมาย ดงเชน การกระท าความผดตามพระราชบญญตการจราจรทางบก ซงใชบทบญญตของพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ.๒๕๔๖ มาตรา ๒๖ ทใหเอาผดกบบดามารดาดวย จากรายงานเรอง “การพฒนากฎหมายปกปองคมครองเดกและเยาวชน ในสอออนไลน” ของอาจารยธาม เชอสถาปนศร พบวา ประเทศไทย เดกและเยาวชนใชเวลาอยกบสอเทคโนโลยสารสนเทศมากขนจนขาดการมปฏสมพนธกบคนรอบขาง รวมถงมแนวโนมการใชเทคโนโลยไปในทางทไมเหมาะสมเพมมากขน ปญหาทเกดตามมาในกลมเดกและเยาวชน มการใชอนเทอรเนตทมากเกนไปจนท าใหเกดผลกระทบ ตอการเรยน สภาพสงคม ท าใหเสยเวลา เสยสขภาพ ขาดสมพนธภาพทดกบคนในครอบครว เพอนฝง และหนาทการงาน บางคนมอาการหนกเชนเดยวกบตดยาเสพตด เรยกวา ภาวะตดอนเทอรเนต ( Internet Addiction Disorder หรอ IAD) ซงเปนปญหาทางพฤตกรรมและจตใจ และจากขอมลรายงานผลการส ารวจพฤตกรรม การใชอนเทอรเนตของคนไทยในป ๒๕๕๙ - ๒๕๖๐ ซงเปรยบเทยบจากหลายหนวยงานทจดท าไว เชน ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ ETDA พบวา ผใชงานอนเทอรเนตและโซเชยลมเดยของคนไทยมจ านวนเพมขนอยางตอเนอง โดยกจกรรมทมผใชอนเทอรเนตผานอปกรณเคลอนท อนดบ ๑ ไดแก การใชบรการโซเชยลเนตเวรก เชน เฟสบค ซงมผใชประมาณ ๓๕ ลานบญช และทใชใกลเคยงกนคอ โปรแกรมไลน ซงมจ านวนผใชมพอ ๆ กนและมแนวโนมทจะมากขนกวาเฟสบค เนองจากผใชงานครอบคลมทกวยกวางขวางขน (๔ ) ส าหรบแนวทางปฏ รปด านกฎหมายเพอให เกดการค มครอง ควรพจารณาแนวทางด าเนนการ ดงน

(๔.๑) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมควรเปนเจาภาพ ในการบรณาการหนวยงานราชการเพอผลกดนใหมการตรากฎหมายเพอการปกปองคมครองเดกและเยาวชน ผานสออนเทอรเนต ดจทล และออนไลน ทใชก ากบกบทกประเภททกระท าธรกรรมกบเดกขนมาเปนการเฉพาะ และใหกฎหมายฉบบนขนตรงตอกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม

(๔.๒) เพอใหเกดผลสอดคลองกบการปฏรปในวาระเรงดวน ควรมการปรบแกไข พระราชบญญตคมครองเดก พ .ศ. ๒๕๔๖ ในสวนของมาตราทค านงถงสทธ ขอมล และความเปนสวนตวของเดก ใหมค านยาม และมาตราทพดถงการปกปองคมครองเดกจากสอใหครอบคลมทงสอมวลชนและ สออนเทอรเนต สอออนไลน

(๔.๓) รฐบาลควรสนบสนนภาคประชาชน อาท สมาคมสอ มลนธ ชมรม ผประกอบการธรกจสออนเทอรเนต เชน สมาคมผผลตและพฒนาเวบไทย สมาคมผผลตขาวออนไลน ออก “แนวปฏบตและมาตรฐาน” ในการผลตพฒนาเวบไซตทค านงถงหลกเกณฑการปกปองคมครอง

๒๑

ความเปนสวนตวของเดก เพอเปนตนแบบของการพฒนาโปรแกรม ผลตภณฑดานเศรษฐกจดจทล โดยจะเหนไดวา ในตางประเทศ จากกฎหมาย COPPA ท าใหสอออนไลนตางประเทศตองพฒนาโปรแกรมใหสอดคลองกบมาตรการ คมครองเดก เชน กรณเฟสบคทไมยนยอมใหเดกทอายต ากวา ๑๓ ปเขาใชงาน และโปรแกรมยงฉลาด ในระดบหนงทสามารถวเคราะหไดวา แมเดกจะการปลอมแปลงอายตนเองในขณะสมคร กไมสามารถเขาใชงานได ในขณะท เปรยบเทยบของโปรแกรมท พฒนาโดยคนไทยยงไมมการค านงถงการคมครองหรอปองกน ไมใหเดกเขาใชงานแตอยางใด

(๔.๔) ควรก าหนดใหผประกอบการวางกรอบมาตรฐาน “ขนต าส าหรบ การออกแบบพฒนาผลตภณฑ และใหบรการ” ตองค านงถงหลกการเกบรกษาขอมลความเปนสวนตว หลกการอนญาต ยนยอม หลกการเยยวยา และรบผดชอบลบขอมลสวนตว และใหกฎหมายมลกษณะฟองเรยกรองคาเสยหายได ๒) ก าหนดใหภาคสวนทเกยวของ เชน กสทช. และผใหบรการออกระเบยบขอก าหนด ระเบยบเกยวกบการเขาถงสอ Social Media เพอสงเสรมการตระหนกรเทาทนสอแกเดกและเยาวชน อยางเหมาะสม โดยอาจมการก าหนดใหโอเปอเรเตอรออกผลตภณฑและบรการทเปนทางเลอกส าหรบพอแมผปกครองทมบตรหลานเปนเดกเยาวชน เชน (๑) กสทช. ควรเปนหนวยงานหลกในการประสานหารอกบหนวยงานอน ๆ ก าหนดใหผใหบรการโทรศพทเคลอนทออกผลตภณฑ “ซมโทรศทพมอถอส าหรบเดกและเยาวชน (ทต ากวา ๑๓ ป)” และออกแพคเกจคาบรการราคาประหยดและปลอดภย (save and secure package) ในกรณทพอแมผปกครองเลอกใชผลตภณฑดงกลาว โดย กสทช. อาจมสวนสนบสนนดานงบประมาณหรอก าหนดมาตรการเพอใหเกดการลดภาระทางภาษ โดยการประสานหารอกบกรมสรรพากร (๒) กสทช. ควรเปนหนวยงานหลกในการประสานหารอกบหนวยงานอน ๆ ก าหนดให ผใหบรการโทรศพทเคลอนท จดท า “แอพลเคชนคมอและเตอนภยการใชงาน หรอ ระบบ Parental System” ทเชอมลงกมอถอของเดกและเยาวชน เขากบมอถอและบญชของผปกครอง และเสนอเปนทางเลอกสมครใจใชบรการแกผปกครองทสนใจสมครใชบรการ (๓) กสทช. ควรเปนหนวยงานหลกในการประสานหารอกบหนวยงานอน ๆ ก าหนดเงอนไขส าหรบผรบใบอนญาตประเภท “โปรแกรมประยกต” (software license) ทใหบรการส าหรบกจการวทย กจการโทรทศน และ กจการโทรคมนาคม ตอง “ปฏบตตามกฎหมายและเงอนไขการออกแบบทปลอดภยส าหรบเดกและเยาวชน” และมาตรฐานทางอตสาหกรรมสากล ในดานความปลอดภยของผใชและขอมลความเปนสวนตว

(๔) กสทช. ควรเปนหนวยงานหลกในการประสานหารอกบหนวยงานอน ๆ ก าหนดให ผผลตหรอน าเขาเครองโทรศพทมอถอใหตดตงซอฟตแวรหรอโปรแกรมประยกต ประจ าเครองโทรศพทมอถอทกรนทกยหอ เพอใชเปนทางเลอกส าหรบพอแมผปกครองทตองการการใชสอออนไลนแบบ มคณภาพใหกบบตรและลกหลานทเปนเดกและเยาวชน ๓) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรรวมกบส านกงานต ารวจแหงชาต โดย บก.ปอท. ในการพจารณาหามาตรการการลงโทษปรบเจาของสอออนไลนตางประเทศ ทไดปลอยใหมการเผยแพรเนอหาเกยวกบเดกและเยาวชนทถกละเมดดวยความรนแรง หรอปลอยใหมการเผยแพรเนอหา

๒๒

ทมลกษณะชกชวนหรอโนมนาวใหน าไปสการกระท าทรนแรง หวาดกลวอยางมากกบผทตกเปนเหยอ เพอใหเจาของสอออนไลนตางประเทศ เชน เฟสบค ยทป มสวนรวมรบผดชอบในฐานะเปนเจาของพนททท าใหเกดการแพรหลายของเนอหาดงกลาว ในปจจบนรฐสภาแหงสหราชอาณาจกร โดยคณะกรรมการกจการภายในของสภาลาง ไดจดท ารายงานการศกษาประเดนเรองความรนแรงและการกลนแกลงกน hate crime และ abuse เผยแพร ตอสาธารณชน (รายงานเรอง Hate crime: abuse, hate and extremism online) เนองจากทผานมาปลอย ใหมการเปดด าเนนการกนอยางเสรและไรการก ากบดแลจากภาครฐ รายงานฉบบนมเนอหาทเขมขนและ ไดรบความสนใจจากประชาชนและสอมวลชนเปนจ านวนมาก เนองจากรายงานฉบบนชใหเหนถงปญหาของ ความรนแรง และการสรางความเกลยดชง รวมทงการกลนแกลงกนทางสงคมผานสอออนไลน ทาง Youtube, Facebook, Twitter จงมการเสนอใหมการทบทวน และปรบปรงกฎหมายเพอเพมประสทธภาพในการก ากบดแลและลดปญหาทางสงคม โดยในรายงานฉบบนเสนอใหมคาปรบบรษทสอออนไลนตางประเทศในกรณทไมลบขอความหรอเนอหาซงขดกบกฎหมาย และสอไปในทางของการใชความรนแรง และการสรางความเกลยดชง ขณะเดยวกนกมรายงานขาววา ทางรฐบาลเยอรมนกเสนอกฎหมายในลกษณะเดยวกนน และมการเสนอใหมคาปรบบรษทสอออนไลนตางประเทศทไมสามารถลบเนอหาทผดกฎหมายและสรางความรนแรงในวงเงนสงถง ๕๐,๐๐๐,๐๐๐ ยโร ๖.๒.๒.๔ มาตรการและแนวนโยบายของรฐ

ควรมการก าหนดแนวนโยบายดานการสนบสนนภาคประชาชนจากหนวยงานภาครฐอยางจรงจง ในการด าเนนนโยบายไทยแลนด ๔.๐ รฐควรมบทบาทเพมในดานการอ านวยความสะดวกใหกบภาคธรกจและภาคประชาชน และควรมงก ากบดแลใหมการปฏบตการตามระเบยบและกฎหมาย ใหสอดคลองกบแนวทางการแกปญหาการใชสอโซเชยลมเดยของรฐบาล และด าเนนการอยางเปนรปธรรมทตอเนองกบแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป และเพมประสทธภาพการประสานความรวมมอกบผใหบรการสอออนไลนตางประเทศ ดงน

๑) มการสงเสรมใหหนวยงานรฐตาง ๆ ทเกยวของสนบสนนงบประมาณในเรองการจดท าโครงการสงเสรมการใชสอออนไลนอยางสรางสรรค ดวยการสรางสอเผยแพรประชาสมพนธใหความรแกประชาชน ในการใชสอโซเชยลมเดยอยางถกตองและมวจารณญาณ การตระหนกรเทาทนสอ โดยจะตองเปนโครงการทมลกษณะ ของความตอเนอง ครอบคลมทกพนท และเขาถงทกกลมวย อาชพ ทงน เจาภาพหลกในการด าเนนการ คอ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และกระทรวงวฒนธรรม หนวยสนบสนนตาง ๆ อาท กรมประชาสมพนธ กระทรวงศกษาธการ

๒) กลไกภาครฐ โดยเฉพาะกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม กระทรวงวฒนธรรม ส านกนายกรฐมนตร กระทรวงการคลง ควรจะตองมกระบวนการ แนวทาง หรอโครงการเพอสนบสนนภาคเอกชน โดยเฉพาะทมธรกจเกยวของกบดานอนเทอรเนต โทรศพทมอถอ หรอธรกจการโฆษณา ทมการจดท าโครงการใหความรหรอสรางจตส านกการใชสออยางสรางสรรค ทงน กลไกภาครฐดงกลาวจะควรมการพจารณาถงแนวทางในการชวยเหลอภาคธรกจเหลานน ใหสามารถจดท าโครงการใหความรหรอสรางจตส านกทดในการใช สอออนไลนไดอยางตอเนองยาวนาน ดวยการหามาตรการชวยเหลอทางภาษ หรอชวยอ านวยความสะดวกใหสอ ในสงกดคดคาใชจายใหต าเปนกรณพเศษ หรอหางบประมาณสนบสนนภาคธรกจในเรองดงกลาว

๒๓

๓) กระทรวงศกษาธการควรพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนเพอการรเทาทนสอเปนหมวดวชาภาคบงคบ และใชเปนหลกสตรการศกษาในระดบชนอนบาล ถงระดบอดมศกษา หรอก าหนดใหการเรยนในแตละชวโมงมการศกษาเรยนรในเรองการรเทาทนสอหรอเรยนรดานการปลกจตส านกการใช สอออนไลนอยางมคณภาพ มจรยธรรม และในเชงสรางสรรค เพอใหเกดการสงสมดานนสยทดอยางตอเนอง ตลอดถงการท าโครงการวจยเพอการพฒนาการใชสออยางสรางสรรคเพอเดกและเยาวชน

๔) กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และหนวยงานทเกยวของเนนการสงเสรมและขยายตวดานดจทล ทงการใชงานและภาคธรกจ ดานการศกษา และดานสงคมทวไป ตามแนวนโยบาย ไทยแลนด ๔.๐ สงผลให เกดการใช อนเทอรเนตชมชน และครอบคลมท วประเทศ แตยงขาดนโยบาย ดานการปองกนผลกระทบทเกดขนจากการใชทมากขน ดงนน กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ในฐานะ ผด าเนนนโยบายดงกลาวจะตองเพมนโยบายดานการปองกนผลกระทบจากการใชอยางเปนรปธรรม และมความชดเจนใหมากขน ดวยการสนบสนนงบประมาณในการจดท าโครงการวจยในเรองดงกลาวอยางจรงจง ก าหนดกลไกภาคปฏบตการเพอรองรบเหตการณ หรอผลกระทบจากการใชงาน ใหสามารถแก ไขสถานการณ หรอผลกระทบไดอยางทนทวงท และมการสรปผลและรายงานตอสาธารณชนใหไดรบรดวย

๕) ควรมนโยบายสงเสรมใหเกดการมสวนรวมในการก ากบดแลเพอใหการใชสอ Social Media เปนไปอยางมประสทธภาพ ตลอดถงแนวทางการรวมกลมเพอการใชสออยางสรางส รรค โดยในสวนของสอออนไลนตางประเทศ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมในฐานะผประสานงานอยางเปนทางการของประเทศกบสอเหลานน จะตองมบทบาททเขมขนและด าเนนงานในเชงรกกวาทเปนอยในปจจบน โดยการเจรจากบสอออนไลนตางประเทศใหเขามามสวนรวมในการก ากบดแล และถอเปนนโยบายการปฏบตรวมกนในการแกไขปญหา หากสอออนไลนตางประเทศไมใหความรวมมอ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ควรประสานกบหนวยงานอนในการใชมาตรการกดดน เพอใหสอออนไลนตางประเทศหนมาใหความรวมมอ มากขน ดงเชนกรณการขนทะเบยนระบบ CDN ทใหบรการในประเทศไทย เปนตน

๖) ควรมนโยบายดานการสงเสรมใหเกดการพฒนาบคลากรใหสอดคลองกบเทคโนโลยสารสนเทศ โดยเฉพาะเพอรองรบการปฏบตภารกจดานการก ากบดแล การเฝาตรวจ ดานเทคนค ใหกบกลไกภาครฐอยางเปนระบบ โดยเฉพาะพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายทจะตองเขาไปเกยวของ ควรมการสงเสรมใหมหนวยงานทสามารถออกใบรบรองคณวฒหรอความช านาญแตละดานของไทย (Local Certificate) เชน การพฒนาซอฟตแวรดานการรกษาความปลอดภยระบบสารสนเทศ จะเปนการกระตนใหบคลากรในวงการ ทนตอการพฒนาและเปลยนแปลงเทคโนโลยมากขน

๗) กระทรวงการคลง โดยกรมสรรพากร ควรก าหนดนโยบายชวยเหลอแกองคกรธรกจภาคเอกชน ทสนบสนนการผลตสอ หรอจดโครงการเกยวกบการใชสอทสรางสรรคสามารถน าคาใชจายมาลดหยอนภาษไดเปนกรณพเศษจากยอดทน ามาเปนรายจายปกต หรอใหมการประกาศรางวลระดบประเทศทไดจากการผลตเนอหาเพอสงคม มาเปนหลกฐานในการลดหยอนภาษ

๘) รฐบาลควรมนโยบายสงเสรมการผลตซอฟตแวรทใชงานในสอโซเชยลมเดยเปนของตวเอง เพราะการทตองพงพาระบบสอโซเชยลมเดยตางประเทศ จะท าใหเกดความสญเสยทางดานการก ากบดแลทกฎหมายไทยไมครอบคลมถง และยงไมสามารถจดการกบปญหาการใชสอไดโดยงาย รวมถงรฐตองสญเสยรายไดจากการเกบภาษตาง ๆ มากยงขน นอกจากการมระบบสอโซเชยลมเดยของไทยใชในประเทศแลว

๒๔

ควรมนโยบายสงเสรมใหเกดการพฒนาใหเปนซอฟตแวรระดบ Global ทมการสงออกไปยงตางประเทศดวย ทงน กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม มหนวยงานในสงกดทมขดความสามารถในการพฒนาและผลตซอฟตแวรดงกลาว เชน โปรแกรม G-chat ทนาจะผลกดนใหมการใชงานไมเฉพาะในกลมขาราชการ แตควรเปดโอกาสใหประชาชนเขามาใชงานดวย นอกจากนในปจจบนมบรษทเอกชนหลายแหงทมขดความสามารถในการพฒนาซอฟตแวรทมลกษณะใกลเคยงกบโปรแกรมไลน แตขาดการสนบสนนจากภาครฐ ๖.๒.๒.๕ การมกระบวนการตรวจสอบและประเมนผล ในการทจะใหการขบเคลอนการปฏรปการใชสอ Social Media เกดผลเปนรปธรรม และเปนจรงขนไดนน จ าเปนตองมกลไกในการตรวจสอบ ตดตาม และประเมนผลอยางเปนระบบ โดยจะตองมกระบวนการในการด าเนนการอยางเปนขนตอน มรปแบบ และวธการทเปนมาตรฐาน เพอน ามาบงคบใชกบกลไกบรหารจดการและก ากบดแลของหนวยภาครฐ กบกลไกก ากบดแลกนเองของผใชสอออนไลนทรวมเปนเครอขายในการชวยเหลอภารกจของหนวยงานภาครฐ เชน ภารกจเฝาระวง ภารกจโครงการน าดไลน าเสย โครงการหรอกจกรรมการเสรมสรางการใชสออยางสรางสรรค อยางนอยควรจะม ๔ รปแบบ ดงน ๑) การก าหนดใหการจดท าโครงการ หรอกจกรรมทสงเสรมจรยธรรมใหมการใชสออยางสรางสรรค และทเปนประโยชนกบการพฒนาประเทศ เปนตวชวดของหนวยงานภาครฐ โดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ .ร.) ควรก าหนดใหการจดโครงการ หรอกจกรรมการใชสออยางสรางสรรคเปนตวชวดอยางหนง ทงน โดยอาจใหกลไกการบรหารจดการและก ากบดแลของหนวยงานภาครฐ เปนผด าเนนการออกแบบหรอประสานกบ ก.พ.ร. ในการก าหนดรายละเอยดของรปแบบของโครงการหรอกจกรรม ๒) ก าหนดกรอบระยะเวลาในการตรวจสอบ การประเมนผลใหชดเจนและสอดคลองกบการท าหนาทของกลไกบรหารจดการและก ากบดแลของหนวยงานภาครฐ และกลไกก ากบดแลกนเอง ของผใชสอออนไลนทรวมเปนเครอขาย เพอใหผทมสวนเกยวของไดทราบถงชวงเวลาทจะตองถกตรวจสอบ และประเมนผลทแนนอน โดยหนวยตรวจสอบภายในของหนวยงานดงกลาว ควรมบทบาทในเรองดงกลาว และควรใหส านกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.) เขามาตรวจสอบอกทางหนง ๓) ก าหนดใหมการรายงานจากกลไกการบรหารจดการและก ากบดแลของหนวยงานภาครฐ กบกลไกก ากบดแลกนเองของผใชสอออนไลนทรวมเปนเครอขาย ใหมความชดแจน และมกรอบเวลาก าหนดไว โดยหนวยงานภาครฐทใหการสนบสนนกลไกก ากบดแลกนเองของผใชสอออนไลนทรวมเปนเครอขายจะตองก าหนดหลกเกณฑในการรายงานใหมความชดเจน ๔) ก าหนดใหมการแสดงแนวความคดหรอวสยทศนเกยวกบกจกรรม โครงการ ทวางแผนจะจดท าตอในอนาคต เพอใหกลไกบรหารจดการและก ากบดแลของหนวยงานภาครฐ ทไดใหการสนบสนนตอผใชสอออนไลนทรวมเปนเครอขาย ไดรบทราบถงแนวความคดและวสยทศนในอนาคต เพอใชใน การวางแผนงานในอนาคต ท าใหเกดความตอเนองในการปฏบตหนาท และไดทราบถงแนวโนม ทศทาง และการปฏบตงานทจะเกดขนและสามารถประเมนผลไดอยางคมคา

ทงน ในการด าเนนการของหนวยงานทกภาคสวน ซงนอกจากจะตองด าเนนการตามขอเสนอ แนวทางการปฏรปการใชโซเชยลมเดยของคณะกรรมาธการฯ แลว ยงตองด าเนนการใหเปนไปตาม แผนยทธศาสตร แผนแมบท และนโยบายเกยวกบการรณรงคสงเสรมการใชสออยางสรางสรรค ภายใตการก ากบดแล และการประสานงานของ "คณะกรรมการขบเคลอนการใชสออยางสรางสรรค" อกดวย

ภาคผนวก ก บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปดานสอออนไลน ในคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน

สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ ครงท ๙๕

วนศกรท ๙ มถนายน ๒๕๖๐ ณ กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม

ภาคผนวก ข บนทกการประชมคณะอนกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปดานสอออนไลน ในคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานการสอสารมวลชน

สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ ครงท ๙๓

วนพธท ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๐ ณ กระทรวงศกษาธการ

ภาคผนวก ค ขอเสนอเรอง

“การพฒนากฎหมายปกปองคมครองเดกและเยาวชนในสอออนไลน” (Children Online Privacy and Protection Act : Coppa Acts)

โดย นายธาม เชอสถาปนศร

ภาคผนวก ง ผลงานวจยเรอง

“รปแบบของการสอสารในสอดจทลทสงผลกระทบในแงลบตอเดกและเยาวชนและแนวทางการดแลปองกน และเสรมสรางความรเทาทนสอดจทล

ส าหรบเดกและเยาวชน: กรณศกษาจากประเทศไทยและตางประเทศ”

โดย ผชวยศาสตราจารย ดร. วรชญ ครจต