خصوصيات روان سنجي پرسشنامهي عوامل پيشبيني كنندگي...

1392بهار/1شماره/21دوره مجله دانشگاه علوم پزشكي سبزوار 69

بيني كنندگي پوسيدگي ي عوامل پيشپرسشنامهخصوصيات روان سنجي عامل برازش نظريه با روش تحليل: دندان در نوجوانان

5، بهشته ملك افضلي4ابراهيم حاجي زاده، 3احمدي... فضل ا ،2غفراني پور... فضل ا ،1آرزو فالحي

انشگاه تربيت مدرس، تهران، ايراندانشجوي دكتري، گروه آموزش بهداشت، دانشكده پزشكي، د 1 ايران ،تهران ،دانشيار، گروه آموزش بهداشت، دانشكده پزشكي، دانشگاه تربيت مدرس2 تهران، ايران استاد، گروه پرستاري، دانشكده علوم پزشكي، دانشگاه تربيت مدرس، 3 ران، ايراندانشيار، گروه آمار زيستي، دانشكده علوم پزشكي، دانشگاه تربيت مدرس، ته 4 دانشيار، گروه اطفال، دانشكده دندانپزشكي، دانشگاه شهيد بهشتي، تهران، ايران 5

غفراني پور... آموزش بهداشت، فضل ا گروهدانشكده علوم پزشكي، تهران، بزرگراه جالل آل احمد، دانشگاه تربيت مدرس، :نشاني نويسنده مسئول

E-mail: [email protected]

18/10/92:، پذيرش3/9/92:، اصالح27/7/92:وصول

چكيدهو نيز ي زمينه اينوجوانان بر اساس مطالعه پوسيدگي دندان در معتبر براي عوامل پيش بيني كنندهكمبود ابزار قابل اعتماد و :زمينه و هدف

پرسشنامه ي سنجي پژوهش حاضر با هدف طراحي و روان .مشهود است اين زمينه در جهت پيشگيري از پوسيدگي دندان هاي مناسب ارائه مدل .انجام شدپيشگيري ها ي و ارائه مدلبا روش تحليل عامل در نوجوانان عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندان

پيشگيري از مدل در ابتدا . گرديددر نوجوانان ساكن تهران انجام 1391- 92تحليلي در سال - اين مطالعه توصيفي :مواد و روش ها سپس. اي كيفي با روش گراندد تئوري طراحي شد بر اساس مطالعه و پرسشنامه ي عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندانپوسيدگي دندان

سيستماتيكنمونه گيري ساله در بخش آناليز فاكتور تأييدي با روش 12-16دانش آموز 400دانش آموز در بخش آناليز فاكتور اكتشافي و 607باز آزمون و آلفاي كرونباخ و روايي آن با استفاده از روش هاي روايي صوري، محتوا –با استفاد از روش هاي آزمون بزاراپايايي . انتخاب شدند

8/8نسخه lisrel ستفاده از نرم افزارو آناليز فاكتور تأييدي با ا 16نسخه SPSSبا استفاده از نرم افزار آناليز فاكتور اكتشافي. و سازه تعيين شد .در اين زمينه ارائه گرديد پيشگيري كننده هاي مناسب مدلو انجام

عوامل رفتاري، هراس، حمايت اجتماعي، باورهاي انگيزشي، نقش (به استخراج هشت عامل تحليل عامل اكتشافي پرسشنامه، :يافته هاعاملي براي 8مدل نتايج تحليل عامل تأييدي نشان داد كه. انجاميد )صادي و ارزش دنداناقت- مدرسه، عناصر ياد دهنده، وضعيت اجتماعي

درصد از رفتار 76 مي باشد و ترين مدل در اين زمينه قوي عاملي آن 4مدل و پيشگيري از پوسيدگي دندان در نوجوانان برازش مناسب دارد و 74/0بازآزمايي و همساني دروني كل پرسشنامه به ترتيب برابر با نمره چنين هم .هاي مرتبط به سالمت دهان و دندان را پيش بيني مي كند

.بود 85/0داراي ،در رابطه با عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندان گويه اي 38ي بر اساس يافته هاي پژوهش حاضر، پرسشنامه :نتيجه گيري

هاي چنين در فعاليت هم. اند در طراحي برنامه هاي آموزشي قابل استفاده باشدروايي و پايايي مناسب بوده و مدل هاي ارائه شده مي تو .مي توان اين ابزار را به كار برد انهاي متفاوت دانش آموز پژوهشي آينده و در گروه

.، سالمت دهانسنجي، پرسشنامه روايي، پايايي، روان :واژه هاي كليدي

مقاله پژوهشي

بيني كنندگي پوسيدگي دنداني عوامل پيشخصوصيات روان سنجي پرسشنامه


مقدمه ADA)Americanآمريكا، دندانپزشكي انجمن

Dental Association( ،از ساختار را حالتي دهان سالمت

و رواني جسمي، رفاه جهت در كه دهان دانسته بافت وه ب و داشته بر گام فرد زندگي از بردن لذت و اجتماعي و خوردن غذا كردن، صحبت به قادر افراد آن وسيله

منجر نه تنها عدم رعايت آن .)1(شوند مي شدن اجتماعيمي هاي دنداني، درد و از دست دادن دندان به عفونتو باعث )2(بر جسم وذهن فرد اثر گذاشته هشود بلك عفونت درد، ناراحتي، آهن، افزاش كمبود رشد، كاهش

مثبت تكلم، تصور ذهني و صدا كيفيت، مزمن و حاد هاي

عزت بر منفي ثيرأت روان، سالمت آن تبع به و خود از

كاهشتولد نوزاد كم وزن و ،اضطراب و درد ايجاد نفس،

دهان هاي بيماري .)4-3(مي شود اجتماعي هاي عملكرد

ها لثه عفونت(پريودنتال و دندان پوسيدگي مانند دندان و

هاي بيماري ترين شايع جمله از )ها محافظ دندان بافت و

بيماري پوسيدگي دندان،. )5(روند مي شمار به جهان

آهكي هاي بافت تخريب موجب كه هاست دندان عفوني

به انساني جامعه افراد %99از بيش .)6(شود مي دندانعمر طول در افرادي معدود تنها پوسيدگي دندان مبتال و

.)7(نشده اند دچار خودترين نياز برآورده نشده اين بيماري معمول

كه داشتن طوريه ب، )8(مراقبت سالمت در كودكان بوده

از شاخصي نوجوانان در مدرسه، و پايين كودكان عملكرد

DMFT شاخص .)10-9(باشد مي دندان درمان براي نياز

)Decayed Missing Filled Teeth ( ،شاخص پوسيدگي ،، 76/2آمريكا در دندان كشيده يا افتاده و دندان پر شده،

مي 48/1وغرب اقيانوس آرام 3/1، آفريقا 57/2اروپا با شاخص پوسيدگي دندان در ايران در مقايسه .)11(باشد

ساله 12در كودكان )13- 12(كشور هاي همسايه پايينو 66/2به ترتيب ساله 16 و 15 افراد و در )14( 9/1

در دو 5/1به 4از DMFTبا وجود كاهش . مي باشد 76/2دهه گذشته در ايران، هنوز سطح رضايت بخشي از اين

بيماري كاهش راه ترين مهم .)15(ردشاخص وجود ندا

بيماري از پيشگيري امر به آوردن روي دندان و دهان هاي

بهداشت، آموزش عنصر سه ازطريق دندان و دهان هاي

يكي از مسائلي .)16( مي باشد سالمتي حفظ و پيشگيريمرتبط با پوسيدگي دندان مورد برنامه هاي آموزشي كه در

از . تأكيد است نياز به ابزار هايي عيني، معتبر و پايا استدير باز پژوهش هايي در زمينه طراحي ابزارهاي مرتبط با

در كشور ما .است سالمت دهان و دندان صورت گرفتهنيز برخي تالش هاي ارزشمند در جهت طراحي ابزارهاي

هاي اما عليرغم تالشانجام شده معتبر و پايا در اين زمينه صورت گرفته، كمبود ابزار قابل اعتماد و معتبر براي عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندان در نوجوانان با

تماعي و نيز بر توجه به زمينه هاي مختلف فرهنگي و اجطراحي . چنان مشهود است اساس مطالعه اي زمينه اي هم

ابزارها در اين زمينه بيشتر متوجه طراحي ابزارهايي بنابراين از است هاي آموزش بهداشت بوده براساس مدل

ديدگاه پژوهشگران وجود ابزاري معتبر و پايا جهت از نگاهبررسي عوامل ايجاد كننده پوسيدگي دندان

وجوانان اين امكان را براي گروه هاي تخصصي فراهم نمي آورد كه با آسودگي خاطر به ابزارهاي تخصصي بخش خود پرداخته و مطالعات مؤثر و كارايي را در اين زمينه

با پرسشنامه هاي متفاوت مطالعات متعددي. طراحي كنند ندر زمينه ي رفتارهاي مرتبط با سالمت دهان و دندا

بر پايه اما از ديدگاه جوانان به بررسي موضوع گرفتهانجام در )17, 15, 4(است نشده پرداختهي يك مطالعه كيفي

قدرت پيش بيني كنندگي بااليي مطالعه مروتي و هاشميان، )17, 15(بيان نشدهدر جهت پيشگيري از پوسيدگي دندان به سازه هاي نيز و در مطالعه تيموري و همكاران

رفتارهاي سالمت دهان و مانند موانع و فوايد محدوديبي فايده بودن، گران و .)4( دندان اشاره شده است

تكراري بودن مداخالت آموزشي طراحي شده در سالمت عدم كارايي الزم و توان پيش ،)19-18(دهان و دندان

هاي آموزش بهداشت در بهبود و ارتقاء گويي پايين مدل

فالحي و همكاران


لزوم طراحي مطالعات )23-20(بهداشت دهان و دندانكيفي از طريق بحث گروهي و مصاحبه هاي عميق براي

ندان و درك بيشتر از عدم انجام رفتار تميزكردن بين ددانش آموزان و هاي مختلف گروهپوسيدگي دندان در

طراحي مدلي مؤثر و كارا بر اساس اين مطالعات كه به هاي متخصصان آموزش سالمت توان طراحي فعاليت

مطالعه اي در زمينه سبب گرديد )26-24(دهدرا كاراتري ه اي در رابطه با عوامل پيش بيني اعتبار سنجي پرسشنام

با استفاده از نظريه اي كه پوسيدگي دندان گيكنند .گيردصورت باشد زمينه ايكيفي و رفته از مطالعه اي گبر

مواد و روش هادانش آموزان را حاضر پژوهش ي جامعه

1391-92راهنمايي دختر و پسر شهر تهران در سال گروه حاضر، تحليلي-در پژوهش توصيفي. تشكيل دادندپيشگيري از پوسيدگي يالگوپس از طراحي نويسندگان

براي اولين كه كيفي دندان در نوجوانان بر اساس مطالعهجزئيات اين مطالعه كيفي را مي (بار در ايران انجام گرفت

مدل نظري ،)26- 25(قبلي بخوانيد هاي توانيد در مقاله اوليه ي گويه ي 95 .اوليه مطالعه را طراحي كردند

5در قالب درجه اي ليكرت 5بر مبناي مقياس امهپرسشن، درك اهميت دهان و )سوال 15(سازه دروني سازي كنترل

، حمايت اجتماعي )13(، عوامل مؤثر بر تصميم)16(دندانو اصالح رفتارهاي مرتبط با پوسيدگي ) 36(و محيطي

براي .بودحاصل اين مطالعه زمينه اي ) سوال 18(دندانوايي پرسشنامه طراحي شده، از دو روش تعيين روايي محت

در روش كيفي، پرسشنامه در . كيفي و كمي استفاده شدنفر از استادان صاحب نظر در زمينه آموزش 10اختيار

در اين . پزشكي قرار گرفت بهداشت و متخصصين دندانمرحله از ايشان درخواست گرديد تا پرسشنامه را بر

در گويه هارار گيري اساس استفاده از كلمات مناسب، قز دهي مناسب اجاي مناسب، رعايت دستور زبان و امتي

اصالحات خواسته . بررسي و بازخورد الزم ارائه گردد

شده ايشان، براي رسيدن ابزار به روايي مطلوب در چنين سؤاالت براي بررسي از هم. پرسشنامه اعمال گرديد

جام و مرتبط بودن و اننظر عدم ابهام، طوالني بودن سپس . نوجوان قرار گرفت 10ي در اختيار اصالحات جزي

، براي تعيين نسبت روايي محتوا، در خصوص ابزار حاصلدر اختيار گويهضرورت و يا عدم ضرورت هر

CVR )Content مقاديرو گذاشته شدهمتخصصين

Validity Ratio( بر اساس جدول الوشه 62/0باالتر ازسپس شاخص روايي .)27(مورد پذيرش قرار گرفت

CVI )Content محتوا، Validity Index( ، معيارهاير بررسي و مقادي گويهمرتبط بودن، وضوح و سادگي هر

چنين در هم. )28(مورد پذيرش قرار گرفت 79/0باالتر از هاي نامناسب و گويهمرحله براي كاهش و حذف اين

، از روش كمي تأثير گويه هاتعيين اهميت هر يك از قابل قبول 5/1امتياز تأثير باالي . نيز استفاده گرديد گويه

هاي با توجه به امتيازات در بخش .در نظر گرفته شد والس 74 به سوال اوليه، 94 ،گويهروايي محتوا و تأثير

با اطالعات حاصل و تحليل عامل اكتشافي كاهش يافتدختر و 233مشتمل بر ساله 12- 16دانش آموز 607از

به روش مؤلفه هاي 7/13 ± 8/0پسر با ميانگين سني 374اين چرخش متغيير ها به (اصلي با چرخش واريماكس

ترين كه هر فاكتور بيش طوريه حداقل كاهش داده بloading باشد بنابراين تفسير را ساده تر مي را داشته

در اين . انجام شد ١۶SPSS ، با استفاده از نرم افزار)نمايد مطالعه بعد از تحليل عامل اكتشافي، تحليل عامل تأييدي

227دختر و 173دانش آموز مشتمل بر 400با استفاده از نرم افزار ليزرل قاز طري 6/13 ± 8/0 پسر با ميانگين سني

8/8 )lisrer( هاي پيشنهادي جهت طراحي و مدلانجام عامليدر روش تحليل .مداخالت بهتر ارائه گرديد

شاخص هاي متعددي براي بررسي برازش الگوي مورد نظر وجود دارد كه از ميان آنها جذر برآورد واريانس

با ) ريشه دوم ميانگين مربعات(RMSEA،خطاي تقريبت مجذور كاي به درجه نسب، 1/0ميزان قابل قبول كمتر از



)28(2با ميزان قابل قبول مساوي يا كمتر از ) χ²/df(آزادي) P≥05/0(عدم معني داري آزمون مجذور كايو در نهايت عامليهاي اصلي برازش الگوها در تحليل از شاخص

شاخص برازش ( CFIهاي ديگر از جمله شاخص. استمقدار نسبي ، )شاخص برازندگي(GFI ،)تطبيقي

ها را به گونه مشترك از طريق ها و كوواريانس واريانسبا )شاخص برازش افزايشي(IFIو ،كند مدل ارزيابي مي

نشانده برازش مطلوب 9/0هاي قابل قبول باالتر از ميزاناين شاخص ها .يك الگو در معادالت ساختاري است

مدل (نوعا يك مدل پيشنهاد شده را با يك مدل صفرپايايي پرسشنامه با استفاده از .مقايسه مي كنند) مستقلمون انجام باز آز –هاي آلفاي كرونباخ و آزمون روشنفر از افراد 40پرسشنامه ميان در آلفاي كرونباخ. شد

تخراج سجامعه مورد مطالعه توزيع و پس از گردآوري و ا. داده ها مقدار ضريب آلفاي كرونباخ، محاسبه گرديد

مناسب در نظر گرفته 7/0مقدار ضريب برابر و يا بيشتر از دانش آموزان ابزار ،باز آزمون –در روش آزمون . )29(شد

. هفته تكميل كردند 2را در دو مرحله با فاصله زماني اساس توصيه هاي بنتلر و چائو ازبراي تعيين حجم نمونه

روش نمونه گيري در اين مطالعه .)30(استفاده گرديداز مناطق كه طوريه بوده ب روش نمونه گيري سيستماتيك

و از رسهمد 8، ق و غرب شهر تهرانجنوب، شمال، شرهر مدرسه چند كالس انتخاب گرديده و در نهايت تعداد

در معيار ورود . وارد مطالعه شدند مورد نظردانش آموزان اين مطالعه دانش آموزان دختر و پسر سال اول تا سوم راهنمايي و معيار خروج عدم رضايت آگاهانه و عدم

در اين مطالعه نوجوانان .ودتمايل براي شركت در مطالعه ببدون حضور معلم و با آگاهي از اهداف مطالعه به

االت پرسشنامه ي كه بي نام بوده پاسخ داده و در ؤسدر دانش آموز 1007از نهايت داده هاي جمع آوري شده

تجزيه و تحليل دو بخش تحليل عامل اكتشافي و تأييدي . گرديد

يافته هايازات اخذ شده از بر اساس محاسبه امت

و شاخص روايي محتوا ميانگين نسبت رواييكارشناسان، و 8/0برابر با به ترتيب محاسبه شده براي كل پرسشنامه

در چنين نتايج بررسي پايايي انجام شده هم .بود 8/0روش باز آزمايي و بررسي مورد هر يك از سازه ها، با دو

سشنامه به كار همبستگي دروني نشان داد كه سازه هاي پرو بوده ررفته در اين مطالعه از پايايي مطلوبي بر خوردا

85/0و 74/0برابر با ها به ترتيب امتياز كلي اين شاخصوارد مرحله بررسي سازه با استفاده از كه )1جدول( بود

ي سازه 5 ي گويه 74. تحليل عامل اكتشافي شدند، 5/0از بيشتر loadingبا معيار حاصل از طراحي الگو

Eigen(با ارزش ويژه و چرخش واريماكس Value (‐Kaiserآزمون .آناليز فاكتور اكتشافي شد 1 باالتر از

Meyer‐Olkin )KMO ( كه شاخص كفايت نمونه برداريو معنا داري آزمون كرويت بارتلت 81/0خوانده مي شود

001/0 P< سؤال در قالب 38و در نهايت دست آمده ه بكه به استناد محتواي سؤاالت و پايه ي ديدسازه ي ج 8

در مرحله ).2جدول (، حاصل شدنظري نامگذاري شدندييد ساختار حاصل از تحليل عامل أبعد به منظور ت

با توجه به .اكتشافي، تحليل عامل تأييدي انجام شد، مقادير شاخص كاي به دست آمده هاي برازش شاخص

و ) 1/0 < 04/0(RMSEA، )7/1 > 2(دو به درجه آزادي) 9/0 > 94/0(CFIو) IFI )9/0 > 94/0هاي، شاخص

به عاملي حاصل از تحليل عامل اكتشافي 8اعتبار مدل در نتيجه اين مدل به سطح مطلوبي .شدطور كامل تأييد

از برازش دست يافته و بر اساس آن ساختار حاصل از ، ضرايب 1در شكل . تحليل عاملي اكتشافي تأييد مي شود

. ها و گويه ها ارائه شده است روابط بين مقياس ،اندارداستها و گويه هاي مرتبط در همه ي روابط مزبور بين مقياس

به عبارت ديگر روابط . معني دار بودند 001/0سطح ) تحليل عاملي تأييدي(تعريف شده در مدل اندازه گيري

هم .براي سازه هاي موجود در پرسشنامه تأييد گرديد



ط بين سازه ها در قالب مدل هاي نظري و مدل چنين روابهاي پيشنهادي مبتني بر داده ها توسط ليزرل كه براي آنها

بي و نتايج حاصل از داليل نظري كافي وجود داشت ارزيادياگرام مسيري روابط بين سازه ، 2شكل .ديگرد آنان ارائه

با .ها در مدل ساختاري شماره ي يك را نشان مي دهد < 2(قادير شاخص كاي دو به درجه آزاديتوجه به م

31/10( ،RMSEA)1/0 > 15/0 (هاي و شاخص،IFI

اعتبار مدل تاييد نمي ) 9/0 < 57/0(CFIو) 56/0 > 9/0(دياگرام مسيري روابط بين سازه ها در مدل ، 3شكل .شود

با توجه به مقادير . را نشان مي دهد دوساختاري شماره ي RMSEA، )7/5 < 2(يشاخص كاي دو به درجه آزاد

IFIهای و شاخص) 1/0= 1/0( , )9/0 < 74/0 (، 4شكل .اعتبار مدل تاييد نمي شود) CFI)9/0 < 73/0و

دياگرام مسيري روابط بين سازه ها در مدل ساختاري با توجه به مقادير شاخص . را نشان مي دهد سهشماره ي

< 1/0(RMSEAو ) 9/1 > 2(كاي دو به درجه آزادي چنين مقادير شاخص هم. اعتبار مدل تأييد مي شود) 09/0

به ) 9/0 < 88/0(CFIو ) IFI )9/0 < 89/0برازشهاي نزديك بوده و كفايت مدل را در حد 9/0مقدار اسمي

با توجه به اين مقادير، اين مدل قوي منطقي تأييد نمودندكه ضريب ترين مدل اين مجموعه مي باشد به طوري

. بود 76/0ار تميز كردن دندان با اطمينان استاندارد بين رفتبا و سازه هراس حذف گرديد چهارم دياگرام مسيري در

) 5/2<2(توجه به مقادير شاخص كاي دو به درجه آزادي .نشداعتبار مدل تأييد

مدل ارائه شده در اين بخش مدل 4با توجه به كه توانسته طوريه ترين مدل بوده ب قوي 3شماره ي

را به خود ) %76(ضريب پيشگويي رفتار باالترينبنابراين در طراحي برنامه آموزشي مي اختصاص دهد،

توان به سازه هاي اين مدل توجه بيشتري داشته و نيز

"عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندان در نوجوانان"يباز آزمون پرسشنامه-آلفاي كرونباخ و نتايج آزمون: 1جدول

كرونباخα مقياس

n=40 باز آزمون- آزمون

n=56 94/0 78/0 دروني سازي كنترل

80/0 7/0 درك اهميت دهان و دندان 82/0 8/0 عوامل مؤثر بر تصميم

92/0 86/0 حمايت اجتماعي و محيطي 82/0 72/0 اصالح رفتارهاي مرتبط با پوسيدگي دندان

. قرار داشتند ≥001/0Pدربازآزمايي در سطح معني داري) r(كليه ضرايب همبستگي پيرسون .در نظر گرفته شده است) 7/0(قابل قبول براي هر سازه )Coefficient alpha(ميزان همبستگي دروني

وزن هاي عوامل استخراج شده از تحليل عاملي اكتشافي با چرخش واريماكس: 2جدول

عامل سؤال

عوامل رفتاري

حمايت هراس اجتماعي

باورهاي انگيزشي

نقش مدرسه

عناصر ياد دهنده

وضعيت اقتصادي-اجتماعي

ش ارز دندان

1 575/0 533/0 759/0 553/0 614/0 526/0 798/0 632/0 2 598/0 695/0 731/0 654/0 771/0 631/0 790/0 763/0 3 725/0 781/0 574/0 803/0 782/0 610/0 797/0 668/0 4 571/0 777/0 568/0 777/0 640/0 538/0 5 569/0 790/0 529/0 605/0 6 687/0 724/0 7 671/0 8 570/0

53/53 كل درصد واريانس بيان شده



.كردبرنامه ي آموزشي را بر اساس آن طراحي

بحث طي پژوهش حاضر ابزاري معتبر و پايا براي

نوجوانان عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندان در

كيفي با بدين منظور طي يك پژوهش. طراحي گرديدحيطه و 5ابزاري شامل استفاده از رويكرد گراندد تئوري

وارد مرحله آناليز فاكتور اكتشافي و ،گويه طراحي 74عوامل پيش بيني كنندگي تأييدي شده و در نهايت ابزار

گويه 34حيطه و 8پوسيدگي دندان در نوجوانان با

براي ارزيابي روابط بين سازه ها با گويه هاي مرتبط) تحليل عاملي تأييدي(مدل اندازه گيري : 1شكل

.معني دار بودند 001/0همه ضرايب بين مقياس ها و گويه هاي مرتبط در سطح



. گرديد حاصلهدف پژوهش حاضر تهيه ابزار عوامل پيش بيني كننده پوسيدگي دندان در نوجوان و ارائه بهترين مدل

حاضر نتايج پژوهش .گيري كننده در اين زمينه بودشپيداراي پايايي مناسبي تهيه شده ي نشان داد كه پرسشنامه

ساني و ثبات در سازه هاي يك پايايي به وجود هم. استدر يك ابزار مبين دقت وجود پايايي . اطالق مي شود ابزار

نتايج مطالعه . )29( يا صحت اندازه گيري استبراي مناسب سازهنيز روايي محتوا و بيانگرشاخص روايي

ديگر ويژگي هاي مهم پرسشنامه ها، از . پرسشنامه بودتعيين توانايي يك ابزار براي روايي است كه هدف آن،

چه كه براي اندازه گيري آن طراحي شده است سنجش آنه مي ، بهترين روش در اين زمينتحليل عاملي كه مي باشد

در اين پژوهش نتايج تحليل عاملي تأييدي .)31(باشدفي سازه پيشنهاد شده برازش كا 8نشان داد كه داده ها با

برازش به آستانه مورد دارند؛ چرا كه شاخص هاي آمار مطالعاتي كه در زمينه ساخت ابزار . )31(قبول رسيده است

و روايي و پايايي پرسشنامه هاي مربوط به رفتارهاي

ارزش دندان

وضعيت اجتماعي-اقتصادي

نقش مدرسه


هراس

حمايت اجتماعي


اطمينان رفتار

99/2

21/4

91/3

85/3

46/1

88/4

03/5

32/0

ي يكدياگرام مسيري روابط بين سازه ها در مدل ساختاري شماره: 2شكل

ارزش دندان

وضعيت اجتماعي-اقتصادي

نقش مدرسه



اطمينان رفتار

28/0

16/0

22/0

98/0

32/0

05/0

دياگرام مسيري روابط بين سازه ها در مدل ساختاري شماره ي دو: 3شكل



نيز از امتيازات مناسبي بهداشتي دهان و دندان انجام گرفته سو با يافته هاي ما مي كه مطابق و هم برخوردار بوده اند

.)32, 4(باشددست آمده از اين تحقيق حاكي از ه شواهد ب

ارتباط اصالح رفتارهاي مرتبط با پوسيدگي دندان با هاي مرتبط با سالمت دندان اطمينان فرد براي انجام رفتار

ترين كه قوي 3 ي و مدل شماره 4در جدول شماره .دارداطمينان با باالترين ضريب مدل اين مجموعه مي باشد

پاكپور و . را پيش بيني كند نسته رفتارتوا) β= 76/0(مسير شان در مطالعات بدري گرگري و حداديانهمكاران و و نتايج رفتارهاي مرتبط با سالمت را اطمينان ارتباط بين

در بسياري از مطالعات مربوط به . )34-33(بيان كرده اندترين خودكارآمدي مهم اطمينان يا سالمت دهان و دندان

عامل پيش گويي كننده رفتار بهداشتي بوده و جايگاه ويژه در اين مطالعات نيز . اي در انجام رفتار داشته است

خودكارآمدي به اطمينان و توانايي و برآورد دروني فرد ده و عامل مهمي در رفتارهاي براي انجام كارها اطالق ش

اطمينان و توانايي . خود مراقبتي دهان و دندان بوده استانجام كار با تصميم گيري و تداوم رفتار نيز در ارتباط

.)15(بوده و نقش مهمي در استمرار و پيگيري رفتار داردتا كنون مطالعه اي يافت نشده است كه ضريب مسير

براي رفتارهاي مربوط به سالمت دهان و را 70تر از باالمطالعات انجام گرفته در اين حيطه و گزارش كنددندان

4. )36-35(ضرايب رفتاري كمتري را گزارش كرده اندنقش مدرسه و سازه ارزش دندان، باورهاي انگيزشي،

داده شكل اطمينان فرد را براي انجام رفتار بهداشتي هراس با باالترين ر و يا اصالح رفتار يو در نهايت منجر به تغيدر مطالعه Hallو Hollenbeck .ضريب مسير مي گردنداطمينان در افراد ذاتي نبوده بلكه خود گزارش كرده اند

ها و محيط ها، موفقيت افراد آن را از تجارب، شكستدر مطالعه خود Perry. )37(اطراف خود كسب مي كنند

درك فرد و نگرش و توانايي هاي شناختي و فراشناختيهاي افزايش اطمينان ذكر كرده و شك و از ديگر راه را

مطالعات .)38(مي داند آنتهديد را عاملي براي ترديدچون فوايد و موانع رفتار تميز كردن بسياري عواملي هم

، محيط اجتماعي و سياسي فرد را در پيش بيني ندندارفتار هاي سالمت دهان و دندان حايز اهميت دانسته

از طريق گروه همساالن و آموزش و )39, 17, 4(اند هاي به جاي روش ها روش ي اينجايگزينو معلمان

آموزشي قديمي تر در جهت سالمت دهان و دندان در نقش مدرسه را براي اين رفتار مهم را پيشنهاد و مدارس

كدام از اما هيچ .)40(جلوه داده اندتر بهداشتي پر رنگبه نقش ،اين مطالعات به سازه هراس به طور جداگانه

دندانپزشك به عنوان عامل كليدي در حمايت اجتماعي و امل انگيزشي مهم در نيز به عامل باورهاي ديني به عنوان ع

سالمت دهان و دندان نپرداخته اانجام رفتارهاي مرتبط بمي توان يا هراس يافته ها نشان داد كه با كاهش ترس. اندبنابراين توجه به اين درصد اطمينان را پيش گويي كرد 72

حايزسازه به عنوان يك فاكتور كليدي در افزايش اطمينان تاي يافته هاي اين در راس .اهميت ويژه اي است

بيان نمودند يكي از داليل Koopu و Jamiesonمطالعه عدم تمايل افراد به مراقبت دهان و دندان ترس از دندانپزشكي است كه در اعتقاد و عملكردهاي بهداشتي آنان

و همكارانش بيان مي كنند Armfield. )41(مؤثر استكارهاي كاهش ترس را در افراد يافت تا وضعيت بايد راه

-Sung. )42(بهداشت دهان و دندانشان را بهبود بخشيد

Suk 2009ر كره ي جنوبي در سال در مطالعه اش د پزشكي و گزارش مي كند كه بين اضطراب از دندان

ه خودكار آمدي رابطه معكوس معنادار وجود داشته بكه با افزايش خودكار آمدي اضطراب از طوري

سو با هم. )43(=r)409/0 (دندانپزشكي كاهش مي يابدارانش در پژوهش خود و همك Bernsonيافته هاي ما

نشان دادند كه معاينات منظم دندانپزشكي، حضور به موقع در زمان ويزيت، نشستن در اتاق انتظار و آرام شدن،

هاي همراه داشتن داروي مسكن قبل از درمان، تكنيكآرام سازي و نفس عميق، بستن چشمان خود، دور



ا پنداشتن خود از درمان و پرداختن به افكار مثبت و يهاي مادي، عاطفي و گوش دادن به موزيك، حمايتهاي نزديك و يا فردي جسمي توسط دوستان و يا فاميل

پزشكي نقش مهمي در كاهش استرس و از تيم دندانچنين توضيح مرحله به مرحله درمان هم. ترس بيمار دارد پزشك، آشنايي با وسايل و محيط دندان توسط دندان

پزشك مؤثر بين بيمار و دندان پزشكي توسط او و ارتباط . )44( در كاهش ترس و استرس مهم است

در مجموع با توجه به باال بودن روايي و پايايي ، مي توان و اهميت به سازه هاي جديد ابزار تهيه شده

گفت كه اين پرسشنامه يك مقياس خودگزارشي مفيد و مناسب براي پيشگيري از پوسيدگي دندان در نوجوانان

با اين داده ها كافي نيست؛ ءو با توجه به آن اتكا ي باشدمقاط ديگر كشور بايد بدان پژوهش هاي آتي در نوجوانان ن

اين ابزار روي نمونه هاي لذا توصيه مي شود بپيوندد ، . ت در بررسي هاي آينده به كار گرفته شودومتفا

نداشتن يك ابزار عيني، نه تنها امكان ارزيابي بلكه طراحي برنامه هاي مداخله اي ،و معتبرسيستماتيك

ابزار تدوين شده . را براي بهبود عملكرد كاهش مي دهد

طي تحقيق حاضر، با ويژگي هايي كه دارد مي تواند براي عوامل پيش بيني كنندگي پوسيدگي دندان در نوجوانان به

مسئله اي كه قابليت كاربرد اين ابزار را افزايش . كار رودكليه . عداد مناسب گويه هاي آن مي باشدمي دهد ت

امتيازات و نمره هاي محاسبه شده در اعتبار و پايايي ابزار، كه نشان دهنده معتبر و پايا بودن آن مي هب بودسمنا

بزار حتي االمكان با جزئيات، عيني و اگويه هاي اين . باشدتهيه شده اند و نمره دهي دارفهد به شكل جمالت كامالً

مبناي طيف ليكرت در نظر گرفته شده آسان مي آنها بر . باشد

تشكر و قدرداني

اين مقاله بخشي از پايان نامه دكتري آموزش بدين وسيله از معاونت محترم . بهداشت مي باشد

پژوهشي دانشگاه تربيت مدرس تهران كه اجرا و هزينه هاي اين طرح را مورد حمايت قرار داده و نيز از تمامي

زاني كه در انجام اين پژوهش ما را ياري دانش آمو .صميمانه تشكر و قدرداني مي شود ند،نمود

References 1. American Dental Association. Cleaning your teeth and gums (oral hygiene). avialable

from:http;//wwwadaorg/public/topic/cleaning_faqasp#4. 2010. 2. Canadian Dental Association. Special Oral- Health Guide Maintaining Healthy Teeth and Gums. avialable

from: http://www.cda-adc.ca/en/oral_health/complications/diseases/gingivitis.asp. 2010. 3. U.S. understanding and improving health. Washington: Department of Health and Human Services. 2000. 4. Taymoori P, Fallahi A, Berry T. Development and testing of the decision balance and self efficacy for oral

self-care among Iranian adolescents. East. J. Med. 2011;16:261-8. 5. Hatami H, Razavi SM, Eftekhar AH, Majlesi F, Sayed Nozadi M. Text book of Public health, second

chapter. 1 ed. Tehran: Derakhshan 2004.[ Persian]. 6. Enwonwu CO, Phillips RS, Falker WA. Jr. Nutrition and oral infectious disease: state of the science.

Compend Contin Educ Dent. 2002;23(5):431-6. 7. Ayhan H, Suskan E, Yildirim S. The effect of nursing or rampant caries on height, body weight and head

circumference .J Clin Pediatr Dent. 1996;20(3):209-12. 8. Mouradian w, Slayton RL, Maas WR, Kleinman DV, Slavkin H, DePaola D, et al. Progress in Children's

Oral Health Since the Surgeon General's Report on Oral health. Acad Pediatr. 2009;9(6):374. 9. Crowley E, O'Brien G, Marcenes W. School league tables: a new population based predictor of dental

restorative treatment need. Community Dent Health. 2003;20:78-82. 10. Muirhead V, Marcenes W. An ecological study of caries experience, school performance and material

deprivation in 5-year-old state primary school children. Community Dent Oral Epidemiol. 2004;32(4):265-70.

11. Petersen PE, Bourgeois D, Ogawa H, Estupinan-Day S, Ndiaye C. The global burden of oral diseases and risks to oral health. Bull World Health Organ. 2005; 83(9): 641-720.

12. Al-Mutawa SA, Shyama M, Al-Duwairi Y, Soparkar P. Dental caries experience of Kuwaiti schoolchildren. Community Dent Health. 2006;23(1):31-6.



13. Meyer-Lueckel H, Bitter K, Shirkhani B, Hopfenmuller W, Kielbassa AM. Prevalence of caries and fluorosis in adolescents in Iran. Quintessence International. 2007;38:459-65.

14. Pakshir HR. Oral health in Iran. Int Dent J. 2004;54:367-72. 15. Morowati sharifabad M, Fallahi A, Nadrian H. Neamatshahrbabaki B. International cleaning behavior and

its relationship with psychological constructs based on the Transtheoretical model. Oral Health Prev Dent. 2011;9(3):211-20.

16. Zarchi M, Talebani AM. Oral health knowledge, attitudes and behavior of highschool students in Yazd (Dissertation). Shahid Sadoghi University of Medical Sciences; 1999. [Persian]

17. Hashemian M, Falahi A, Tavakoli G, Zarezadeh Y, Babaki BN , Rahaei Z. Impact of Education on Interdental Cleaning behavior based onTrans-Theoretical Model. Oral Health Prev Dent. 2012;10(1):37-46.

18. Al-Hussainia R, Al-Kandaria M, Hamadia T, Al-Mutawaa A, Honkalab S, Memona A. Dental Health Knowledge, Attitudes and Behaviour among Students at the Kuwait University Health Sciences Centre. Med Princ Pract. 2003;12:260-5.

19. Sheiham A, Watt RG. The Common Risk Factor Approach: a rational basis for promoting oral health. Community Dent Oral Epidemiol. 2000;28(6):399-406.

20. Buunk-Werkhoven Y, Dijkstra A, Van Der Schans CP. Determinants of oral hygiene behavior: a study based on the theory of planned behavior. Community Dent Oral Epidemiol. 2011;39(3):250-9.

21. Astrøm AN, Okullo I. Temporal stability of the theory of planned behavior: a prospective analysis of sugar consumption among Ugandan adolescents. Community Dent Oral Epidemiol. 2004;32(6):426-34.

22. Wind M, Kremers S, Thijs C, Brug J. Toothbrushing at school: Effects on toothbrushing behaviour, cognitions and habit strength. Health Educ Res. 2005;105(1):53-61.

23. Taylor D, Bury M, Campling N, Carter S, Garfied S, Newbould J, Rennie T. A Review of the use of the Health BeliefModel (HBM), the Theory of Reasoned Action (TRA), the Theory of Planned Behaviour (TPB) and the Trans-Theoretical Model (TTM) to study and predict health related behaviour change. London: Department of Practice and Policy.2006.

24. Pakpour AH, Hidarnia A, Hajizadeh E, Kumar S, Fridlund B. Why Iranian adolescents do not brush their teeth: a qualitative study. Int J Dent Hyg. 2012;10(2):86-90.

25. Fallahi A, Ghofranipour F, Ahmadi F, Malekafzali B, Hajizadeh E. Challenges of Iranian adolescents for preventing of dental caries. Iranian Red Crescent Medical Journal. In press.

26. Fallahi A, Ghofranipour F, Ahmadi F, Malekafzali B, Hajizadeh E. Adolescent’s perspectives on the factors that influence caries development: A qualitative study. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research. 2013; 10 (4) :65-80. [Persian].

27. Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology. 1975;28(4):563-75. 28. Bollen K, Barb K. Pearson’s r and coarsely categorized measures. Am Social Rev. 1981;46(2):232-9. 29. Tinsly H, Brown S. Handbook of applied multivariate statistic and mathematical modeling: Academic press;

2000. 30. Bentler P, Chou C. Practical issues in structural equation modeling. Sociol Method Res. 1987;16:78-117. 31. 31. Tepper K, Hoyle R. Latent variable models of need for uniqueness. Multivariate Behav Res.

1996;31:467-94. 32. Pakpour A, Hidarnia A, Hajizadeh E, Plotnikoff R. Action and coping planning with regard to dental

brushing among Iranian adolescents. Psychol Health Med. 2012;17(2):176-86. 33. Litt M, Reisine S, Tinanoff N. Multidimensional Causal Model of Dental Caries Development in Low-

Income Preschool Children. Public Health Rep. 1995;110(5):607-16. 34. Badri Gargari R, Salek Hadadian N. THE ROLE OF SELF-EFFICACY AND FACTORS OF HEALTH

BELIEF MODEL IN DENTAL PATIENTS’ BRUSHING AND FLOSSING2011;9(3):130-8[ persian]. 35. Solhi M, Shojaei Zadeh D, Seraj B, Faghih Zadeh S. The application of the health belief model in oral health

education. Iran J Public Health. 2010;39(4):114-9. 36. Saied-Moallemi Z, Murtomaa H ,Tehranchi A, Virtanen JI. Oral health behavior of Iranian mothers and their

9-year-old children. Oral Health Prev Dent. 2007;5(4):263-9. 37. Hollenbeck G, Hall D. Self-confidence and leader performance. Organizational Dynamics. 2004;33(3):254-

69. 38. Perry P. Concept Analysis: Confidence/Self -confidence. Nursing Forum. 2011;46(4):218-30. 39. Morowatisharifabad M, Haerian-Ardakani A, Kamalikhah T, Dehghani_Tafti A, Hassanpour S, Rajaee-

Behbehani N. Demand for Dental Care in Household Mothers in Yazd, Iran. JCHR. 2012; 1 (2) :85-92. [ persian]

40. Haleem A, Siddiqui M, Khan A. School-based strategies for oral health education of adolescents- a cluster randomized controlled Trial. BMC Oral Health . 2012;12:54.

41. Jamieson L, Koopu P. Exploring factors that influence child use of dental services and toothbrushing in New


1392هارب/1شماره/21دوره مجله دانشگاه علوم پزشكي سبزوار 79

Zealand. Community Dent Oral Epidemiol. 2006;34(6):410-8. 42. 42. Armfield J, Slade G, Spencer A. Dental fear and adult oral health in Australia. Community Dent Oral

Epidemiol. 2009;37(3):220-30. 43. Sung-Suk B. Relationship between dental anxiety and self-efficacy that patients feel while dental hygienist

conduct scaling. J Korean Soc Dent Hyg. 2009;9(3):479-92. 44. Bernson JM, Hallberg LR, Elfstro ML, Hakeberg M. Making dental care possible –a mutual affair . A

grounded theory relating to adult patients with dental fear and regular dental treatment. Eur J Oral Sci. 2011;119(5):373-80.

Quarterly Journal of Sabzevar University of Medical Sciences, Volume 21, Number 1, Spring 2014


Psychometric properties of questionnaire of predicting factors for dental caries in adolescents: Fitness theory through factor analysis

Arezoo Fallahi, PhD Student, Department of Health Education, Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

Fazlollah Ghofranipour, Associate Professor, Department of Health Education , Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

Fazlollah Ahmadi, Professor, Department of Nursing, Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

Ebrahim Hajizadeh, Associate Professor, Department of Biostatistics, Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares University,

Beheshteh Malekafzali Associated professor, Department of Pediatrics, Faculty of Dentistry, Shahid Beheshti University. Tehran, Iran.

Received:19/10/2013, Revised:24/11/2013, Accepted:08/01/2014

Abstract Background: There is an absence of a valid and reliable tool basedon a field study for predictingfactors related to dental caries in adolescents. Also the lack of preventivemodels of tooth decay has been perceived. The aim of thisstudy was to design preventive models by assessing psychometric properties of questionnaire of predictive factors for dental caries inadolescents using factor analysis. Materials and Methods: This descriptive analytical research was done in 2013-14onadolescents who lived in Tehran city.First, model and questionnaire of predictive factors for dental caries in adolescents were designed based on qualitative research using grounded theory. Using systematic samplings,607 studentsand 400 students (12 and 16 years old) were selected for Exploratory Factor Analysis and Confirmatory Factor Analysis respectively. The reliability of the questionnairewas calculated by two different methods: Cronbach'salphaand test-retest. Also, in order to determine the validity of the scale, we used three methods including face validity, content validity, and construct validity. Exploratoryand ConfirmatoryFactorAnalysis were done bySPSS softwareversion 16 and LISLER softwareversion 8.8 respectively. Finally, appropriate models for preventing of tooth decay were presented. Results: During exploratory factor analysis, eightfactors developed: behavioral factors, fear, social support, motivational beliefs, role of school, instructive elements, socio – economic status, and value of teeth. Results of confirmatory factor analysis showed that the eight-factor model for preventing of dental caries fit Iranian adolescents and the four-factor model isthe strongest predictor of oral health behaviorwhich foresees 76% of behaviors related to oral and dental health.Also test-retest scoreobtained 0.74 and internal consistency was 0.85. Conclusion:Based on the results of this study, the validity and reliability of the38-item questionnaires of predictive factors for dental caries in adolescents is acceptable and suitable. Therefore the presented models can be used in designing educational programs. Also this tool can be applied in future researches and different groups of students. Key words: Validity, Reliability, Psychometric, Questionnaire, Oral Health.

Corresponding author: Fazlollah Ghofranipour, Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. E-mail: [email protected].

خصوصيات روان سنجي پرسشنامهي عوامل پيشبيني كنندگي...

Documents

Transcript of خصوصيات روان سنجي پرسشنامهي عوامل پيشبيني كنندگي...