ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

download ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

of 64

Transcript of ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    1/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O

       R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

     

    Tim Fasilitator Perawatan, Dukungan dan Pengobatan HIV/ART

    Kementerian Kesehatan Republi In!"nesia

    Diret"rat #en!eral Pen$en!alian Pen%ait !an Pen%ehatan &in$un$an

    201

    Interaksi antar obat dalam

    terapi ARV

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    2/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Interaksi Obat

    ' Pada pasien HIV sering terjadi interaksi obat yangsignifikan

    ' Berperan pada masalah kegagalan terapi

    ' Toksisitas yang tumpang tindih dapatmeningkatkan risiko efek samping

    ' Interaksi obat yang menguntungkandipergunakan untuk meningkatkan efektivitas danmenurunkan toksisitas

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    3/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Obat dengan kadar terapeutik

    • Untuk mencapai kadar terapeutik termasuk

     !T" obat tersebut dalam darah haruslah

    mencapai kadar terapeutik dalam #aktu

    tertentu$

    • %ika kadar terapeutik !T dalam darah tidak

    tercapai" maka replikasi virus tidak dapatditekan & berakibat pada kegagalan terapi$

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    4/64

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    5/64

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    6/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Apa itu interaksi obat?

    • Interaksi farmakologis

     ' (engubah konsentrasi obat dalam darah

    ) bila konsentrasi obat meningkat dapat

    menyebabkan toksisitas berlebihan

    ) bila konsentrasi obat menurun dapat

    menyebabkan resistensi

    T*+,I,IT, (- . !-,I,T-/,I

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    7/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    “All drugs known to humans are poisons, only the

    amount or dose determine the effects.”

    Paracelsus, 1490 - 1541

    !lasi"kasi Interaksi #bat

    Farmakokinetik

    0 pd absorpsi" distribusi"

    metabolisme atau

    eksresi obat

    Farmakodinamik0 dari efek farmakologis pd konsentrasi

    obat standar 

    atau0 dari efek farmakologis akibat dari

    paparan yg dipengaruhi farmakokinetik

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    8/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    kadarcairan

    biologis

    kadar

    di

    sasaran

    efekfarmakologis

    farmakokinetik farmakodinamik

    dosisobat

    Hubungan antara Farmakokinetikdan Farmakodinamik 

    1 2$V$ 3letcher" 4556

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    9/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Interaksi antar #bat

    Interasi (arma"ineti ' Abs"rpsi

     ' Distribusi ' Metab"lisme

     ' Esresi

    Interasi (arma"!inami ' Anta$"nis ' S%ner$is

     '  T"sisitas tumpan$ tin!ih

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    10/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Farmakokinetik 

    • Absor$si) ba$aimana "bat masu e !alam !arah –  #umlah asam lambun$ atau maanan men$ubah *umlah

    "bat %an$ !iserap• Inilah sebabn%a men$apa beberapa "bat harus !iminum

    !en$an atau tanpa maanan atau ti!a !apat !iminum

    bersama antasi!

    • Distribusi) ba$aimana per*alanan "bat !alam!arah !an men+apai atau eluar !ari !aerah lain!ari tubuh

    • %etabolisme) ba$aimana tubuh men$ubah "bat,biasan%a !i usus !an hati

    • &liminasi #bat) ba$aimana tubuh men$eluaran"bat)

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    11/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Absorpsi

    • ddI  membutuhkan pH rendah

    • Buffered  menurunkan asiditas dalam

    lambung• *bat7obat yang membutuhkan pH rendah8

     ' I9V" !TV" :uinolones" itracona;ole"

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    12/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Distribusi

    • Protein7binding

     ' >arfarin8 ??@ protein bound

     ' EFV resiko perdarahan

     ' Hypo albuminemia Amalnutrisi berat  

    menaikkan konsentrasi free drug

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    13/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Interaksi antar obat: perubahan

    metabolisme

    • Interaksi yang penting dan sering terjadi

    dengan !T

    • //!TI dan PI8 dimetabolisasi melalui sistem

    2CP6D5" terutama 2CPE6

    Bertanggung a!ab untuk eliminasi obat

    melalui hepar 

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    14/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Variabilitas Farmakokinetik 

    • Prinsip un+i) !"sis %$ sama ti!a men$hasilan a!ar%$ sama !i antara pasien arena a!a perbe!aan antarpasien !alam hal) abs"rpsi, !istribusi, metab"lisme !anesresi

    • (at"r %$ memperbesar .ariabilitas -arma"ineti) ' Interasi "bat / maanan

     ' Interasi antar "bat

     ' Interasi "bat / pen%ait

    • Men$ubah -un$si 0I, $in*al !an hati• Kehamilan

     ' Perbe!aan *enis elamin !alam -arma"ineti

     ' Perbe!aan $eneti !alam -arma"ineti

     ' Perbe!aan !alam usia

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    15/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Faktor lain

    • %enis kelamin• +ehamilan• -tnis8

     ' frika dan hispanik mempunyai clearance lbh rendah dari

    -3V" karena variasi genetik 2CP4BF ' ,tudi terakhir di Thailand8 tidak perlu menambah dosis-3V jika dikombinasi dengan rifampicin

     ' Indinavir8 BB lebih rendah" 2maG lebih tinggi padapasien Thai

    •   obat baru hrs diteliti pada kelompok orang yang berbeda

    • Cang perlu diingat8 ,TU 9*,I, TI9+ 9PT9IB-!

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    16/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Farmakodinamik 

    • Efek Additif  ' Ati.itas 1 "bat a!alah sama !en$an *umlah 1

    "bat se+ara terpisah

     ' 23 4 3 5 16 mis7 8i!".u!ine plus $an+i+l".ir• Antagonis

     ' Alti.itas 1 "bat a!alah uran$ !ari *umlah 1"bat se+ara terpisah

     ' 23 4 3 5 96 mis7 8i!".u!ine plus sta.u!ine• Synergis

     ' Ati.itas 1 "bat a!alah lebih besar !ari *umlah1 "bat se+ara terpisah

     ' 23 4 3 5 :6 mis7 8i!".u!ine plus lami.u!ine

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    17/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    'omenklatur

    • Substrat  – Men*alani metab"lisme atau transp"rtasi

    • Inhibitor  – Menurunan emampuan is"8%me atau

    transp"rter ut memetab"lisme atautransp"rt substrat

     – Dapat berupa substrat

    • Inducers – Menin$atan emampuan is"8%me atau

    transp"rter ut memetab"lisme atautransp"rt substrat

     – Dapat berupa substrat

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    18/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    ()to*+rome P-0 .A ubstrat,In+ibitor, dan Indu*er

    Substrat ' amprena.ir, a+etamin"phen, alpra8"lam, astemi8"le,

    ata8ana.ir, +larithr"m%+in, +l"na8epam, +"rti+"ster"i!s,+%+l"sp"rine, !aps"ne, !aruna.ir, !r"nabin"l, e-a.iren8,estr"$ens, in!ina.ir, itra+"na8"le, et"+"na8"le,l"pina.ir, meperi!ine, nel;na.ir, ne.irapine, "ral+"ntra+epti.es, ri-ampin, ri-abutin, rit"na.ir, sa

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    19/64

    Obat "ang dicerna oleh #"tochrome $%&'

    Cytochrome P450

    Obat antiretro(iral//!TI

    Protease Inhibitor Obat anti infeksi spt

    +etocona;ol

    !ifampicin

    9apson

    Oral kontrasepsiAnti)histamin

    Antikoagulan>arfarin

    Obat penurun *ipid,imvastatin

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    20/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    $enggunaan $olifarmaka pada OD,A

    • Profilaksis I* = terapi

    •  !T

    • Herbal"recreational drugs• Penanganan untuk adiksi

    • *bat tradisional

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    21/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    %asala+ PoliarmakaInteraksi #bat

    - obat .n/ $otensi - interaksi

    0 '

    1 0

    2 2

    % 3

    & 0'

    4eningkatkan risiko interaksi obat dgn bertambahn"a

     umlah obat "g dipergunakan bersama)sama

    » $otensi - interaksi 5

    » #ontoh:

    n

    4An74

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    22/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    (P-0 dan %etabolisme #bat

    #6$0A1 #6$1E0

    #6$2A%

    #6$1#

    #6$1D3

    Joodman and JilmanKs The Pharmacological Basis of Therapeutics" ? th ed$

    7itik kunci• +ebanyakan obat

    dimetabolisme oleh

    2CPE6 dan 2CP49F• 2CPE6 dan 2CP49F

    secara ekstensif terlibat

    dgn metabolisme PI=//!TI• -n;ym dpt diinduksi atau

    diinhibisi

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    23/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    E6

    42L? 49F 42?

    L4 4-L 4F 4BF 42M

    Induksi oleh8 !TV" /3V" TPV

    -3V" /VP

    Inhibisi oleh8 !TV" /3V" I9V"

     PV" ,NV" 9

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    24/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Interaksi Obat 8R7I

    • idovudine8 – *bat yg menyebabkan efek additif menekan sumsum

    tulang Amis$ ganciclovir" flucytosine" pentamidine"ribavirin

     –  ntagonisme dengan stavudine Akompetisi untukaktifasi intraseluler

    • 9idanosine AddI8 – (enghambat absorpsi macam4 obat akibat buffer ddI

    dalam VideGQ A3Ns" tetracyclines" dapsone"ketocona;ole" indinavir" delavirdine

     – !ibavirin secara bermakna ↑ kadar ddI ' jangangunakan bersamaan

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    25/64

     

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

     

    Interaksi Obat 8R7I

    • 9idanosine" ,tavudine" alcitabine – *bat yg menyebabkan efek additif neurotoksik

    Avincristine" cisplatin" isonia;id

     – *bat yg menyebabkan additif pankreatoksikAalkohol" pentamidine" valproic acid

    •  bacavir  –

    9imetabolisme oleh alcohol dehydrogenaseAalcohol dapat meningkatkan kadar dantoksisitas abacavir

       

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    26/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi Obat 88R7I

    • ,emua //!TI dimetabolisme oleh en;im

    2CPE6

    • 9elavirdine dapat menghambat en;im 2CPE6

    • /evirapine dapat menginduksi en;im 2CPE6

    • -faviren; dapat menghambat atau menginduksi

    en;im 2CPE6

       

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    27/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi obat $I

    • ,emua PI dimetabolisme seluruhnya atau

    sebagian oleh sistem en;im 2CPE6

    ,emua PI dapat menghambat en;im2CPE6 – !itonavir R inhibitor paling poten

     – ,a:uinavir R inhibitor kurang poten

    • !itonavir dapat juga menginduksi 2CPL4

       

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    28/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    4etadon 

    • (-T9*/8 substitusi opiat yang bekerja lama

    dimetabolisme oleh 2CPE6

    • Berinteraksi dengan nevirapine and efaviren;

    •    

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    29/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi 4etadon dengan 88R7I

    Efek +eterangan

    -faviren; (etadon U2 ↓ DS@ (onitor thd gejala#ithdra#al opiat

    /evirapine (etadon U2 ↓ DL@ (onitor thd gejala#ithdra#al opiat

    9elavirdine -fek thd metadon belumditeliti

    (onitor thd gejalatoksisitas opiat

    • >ithdra#al *piate8 lakrimasi" rhinorrhea" diaphoresis"

    restlessness" insomnia" pupil dilatasi" piloerection

    • Toksisitas *piate8 miosis" mengantuk" !!↓ dan pernapasan

    dangkal" mual" muntah" konstipasi" bradicardi" hypotension

       

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    30/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi 4etadon dgn 8R7I

    Efek +eterangan

     bacavir   B2 peak ↓ E6@

    (eth clearance ↑ 4E@

    (onitor thd gejala#ithdra#al opiat

    9idanosinetablets ddI U2 ↓ DS@ Tdk ada interaksi dgnformulasi enteric7coated

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    31/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi 4etadon dengan $I

    Efek +eterangan

    !itonavir  (etadon U2 ↓ EF@

     PV 2min ↓ 4D@

    (onitor thd gejala#ithdra#al opiat

    ,a:uinavir=ritonavir 

    (etadon A! U2 ↓ E4@/o effect on unboundmethadone levels

    (onitor thd gejala#ithdra#al opiat

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    32/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat Recreational

    •  lkohol8 hati7hati pada efek hepatotoksik

    • (arijuana

    • -cstasy8 toksisitas signifikan8 kejadian fatalsesudah menggunakan T2 dan ritonavir 

       

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    33/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi ARV dgn Obat1 Recreational

    -fek +eterangan

     lcohol  bacavir U2 ↑ 6L@ 2linical significanceunkno#n

     mphetamines !TV may ↑ 

    amphetamine levels

    Potential amphetaminetoGicity

    Barbiturat Potential ↓ kadar PI dan

    //!TI

    Potential virologicfailure=resistance

    Ben;odia;epin ↑ +adar mida;olam and

    tria;olam dgn PI dandelavirdine Akadaralpra;olam dan

    clona;epam dpt ↑

    Potential

    ben;odia;epinetoGicity

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    34/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi ARV dgn Obat1 Recreational

    Efek +eterangan

    λ7hydroGybutyrate

    AJHB

    Potential ↑ JHB

    levels

    Potential JHB toGicity

    Heroin Potential enhanced

    heroin effect

    2linical significance

    unkno#n

    (arijuana (inimal effect onI9V and /3V

    Interaction #ith !Vsunlikely

    E"67methylenedioGy7

    methamphetamineA-cstasy

    Potential ↑ ecstasy

    levels

    Potential ecstasy toGicity

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    35/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Ben9odia9epin

    • lpra;olam• Tria;olam• 2lona;epam TI9+ dianjurkan dipakai

      bersamaan dengan !T• (ida;olam• olpidem

    •    menaikkan sedasi" menekan respirasi

    • Tema;epam" lora;epam" oGa;epam *+

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    36/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat untuk IO

    •  ;ole

     ' +etokona;ole itracona;ole8 inhibitor 

     ' 3lucona;ole menaikkan risiko toksisitas

    hepar • !ifamycin

    •  ntibiotik gol makrolid8 +laritomisin danerithromisin

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    37/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat untuk h"perlipidemia

    • ,tatin  H9

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    38/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi dgn Obat $enurun *ipid

    • ,imvastatin dan lovastatin8 kontraindikasi dgnPI atau delavirdine A//!TI

    • Pravastatin dan fluvastatin paling sedikit

    berinteraksi dgn !V• Junakan atorvastatin pd dosis rendah dgn

    hati4 AU2 ↑ SL@ dgn /3V" D G lipat dgn

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    39/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi dgn $ilkontrase$si

    • Meanisme Umum) b""ste! PI !an NNRTImen$in!usi $lu+ur"ni!asi estr"$en!an>atau pr"$esta$en

    • Dpt men$aibatan p"tensianti"nsepsin%a menurun

    • Ke+uali) me!r"?%pr"$ester"ne i7m7 !ep"t

    @C"hn et la7 CPT 199B• Alat lain) "n!"m

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    40/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi dengan antie$ile$si• Obat anti/epilepsi %$ lama @-enit"in,

    +arbama8epine, phen"barbitalB merupaanin!u+er en8%m %$ uat) menurunan a!ar

    PI !an NNRTI• ""ste! PI NNRTI *u$a !apat mempun%ai

    e-e terha!ap a!ar "bat anti/epilepsi@bai !an FB

    • Hin!ari pen$$unaan "bat %$ lama• Alternati-) lam"tri$ine, le.etira+etam

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    41/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi Rifam"cin dan $I atau 88R7I

    • Induksi dari #6$2A% ' !ifampicin X rifapentin X rifabutin

    • Rifampicin ' a#alnya kontraindikasi dengan PI &

    //!TI ' pada kombinasi tertentu dapat

    dipakai tetapi  ' Ritonavir (100 mg) hanya menginhibisi

    sebagian metabolisme PI 

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    42/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat anti)7B dan AR7

    Rifampicin 

     '  dalah penginduksi kuat P6D5 dan menurunkan kadarplasma //!TI dan PI$

     ' +adar 88R7I E57ES@Y penurunan ini biasanya tidaklahsignifikan secara klinis$

    Pada beberapa pasien" kadar /VP atau -3V ↓ dalam

    darah ⇒ gagal terapi

     ' +adar $I ?5@" yang dapat berakibat signifikan secaraklinis$

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    43/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi dgn Obat Disfungsi Ereksi

    • adarnya secara !ermakna dinaikkan oleh

    P" dan dela#irdine

     –$ildenafil %&iagra

    '

    () dosis maks *5 mg dalam4+ am

     – &ardenafil %-e#itra'() dosis maks *.5 mg dalam

    *4 am

     – adalafil %Cialis'() dosis maks /0 mg dalam * am

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    44/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    4etabolisme 8R7I

    • /!TI dieliminasi melalui ginjal$

    • Penyesuaian dosis /!TI diperlukan pada

    pasien dengan gagal ginjal$

    • +onsultasi dengan dokter ahli mengenai

    penyesuaian dosis$

     T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    45/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat "ang berinteraksi dengan 8V$

    Obat Interaksidgn8V$

    +omentar 

    !ifampicin /VP ↓ Tdk perlu penyesuaiandosis /VP

    Pil +B *=2 ↓ Pakai kontrasepsialternatif atau tambahan

    +etocona;ol /VP ↑" +eto ↓ Tidak direkomendasi"pakai obat anti jamur lain

    -rgotamine2ompounds

    +*/T!I/9I+,I

     

    RT

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    46/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat "ang berinteraksi dengan EFV 

    Drug Interaksi EFV +omentar 

    !ifampicin -3V ↓ -3V8 dosis tdk perlu

    disesuaikan

    -rgotamine compounds +*/T!I/9I+,I

     

    R   T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    47/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Obat "ang berinteraksi dengan $I

    Obat Interaksi +omentar  

    !ifampicin PI Boosted !TV=,NVdirekomendasi

    +etocona;ole !T/8 +eto

    ↑ 

    I9V8 I9V ↑

    Tdk boleh mele#ati dosis +eto455 mg=d

    9osis I9V disesuaikan/3V tdk perlu disesuaikan

    *ral +ontrasepsi *=2 !TV" /3V8 pakai alternatif atautambahan kontrasepsi

    I9V8 tdk perlu disesuaikan

    -rgotamine 2ompounds

    ,t %ohnKs >ort

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    48/64

    Interaksi obat yg relevan untuk PI dan NNRTI

     1&P 23& -P&r 13& "&

    etocona6ole eto789: tdk

    dianurkan: 3luco

    dk ada penelitian -P&/89: eto

     +00 !id(

    =ifampicin 1&P89 : tdk

    dianurkan kecuali

     ika tdk ada pilihan

    lain : 

    hepatotoksisitas ?

    23&*59: no

    dose adustment

    5@artlett(: or

    23& to +00 mgd

    %B;>(

    -P&59: do not

    coadminister 

     13&+09: do not

    coadminister 

    "&+D9: do not

    coadminister 

    =ifa!utin $edikit interaksi: co

    use is ok 

    =3@859: raise

    dose to 450700(

    =3@

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    49/64

    p g g g

    in the treatent of opportunisti! infe!tions %partially modified

    EE=, ecem!er /, *004(

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    50/64

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    51/64

     

    T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    52/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A

       R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

    Interaksi antar obat AR7

     

    R   T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    53/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Interaksi antar obat AR7

    +ombinasi obat +omentar  

    +ombinasi /!TI 7dk boleh kombinasi A7dan d%7

    /!TI //!TI Interaksi tdk signifikan

    /!TI PI ddI /3V atau I9V8 lingkungan

    absorpsi optimal berbeda

    +ombinasi PI +emungkinan terjadi peningkatansecara farmakologis

     

    R   T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    54/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C

       A   R   E   S   U   P   P   O   R

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    $I boosting 

    ' +ombinasi !TV= ,NV atau !TV= I9Vmemberikan beberapa keuntungan8

    ' (eringankan beban pil dan frek#ensi dosis

    ' (emperbaiki kepatuhan berobat

    ' (eringankan resiko toksisitas

    ' (eringankan biaya

     

    T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    55/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A

       R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

    7oksisitas "ang tumpang tindih

     

    R   T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    56/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    7oksisitas "ang tumpang tindih .0/

    7oksisitassumsum tulang

    $ankreatitis 8efrotoksik ,epatotoksik

    A7

    HydroGyurea

    *bat anti kanker 

    ,ulfonamid

    Pyrimethamin

    Prima:uin

    Jancyclovir 

    !ifabutin

    DDI

    27#

    D%7

    R78

    ,ulfonamid

     lkohol

    pentamidin

     minoglikosid

     mphotericin

    3oscarnet

    IDV

    Pentamidin

    EFV

    8V$

    $rotease Inhibitor 

    3lucona;ol

    Itracona;ol

    +etocona;ol

    I/H

    !ifampicin

    !ifabutin lkohol

     

    R   T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    57/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    8europati Ruam Diare 7oksik pdmata

    DDI

    D%7

    I/H

     lkohol

    8V$

    EFV

    ,ulfonamid

    9apson

    8FV

    DDI

    R78

    +lindamisin

    -thambutol

    DDI

    !ifabutin

    7oksisitas "ang tumpang tindih .1/

     

    T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    58/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

       O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T   M

       E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P

    Rangkuman

     

    R   T

     

    I87ERA+;I OBA7

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    59/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    I87ERA+;I OBA7

    • Persiapkan tabel obat yang sering dipakai

    • ,ebelum memberikan penambahan obat baru

    pada pasien HIV dengan !T" sebaiknya cek

    dulu tabel interaksi obat$

    • (I/T ,!/ H

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    60/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O   

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    $enatalaksanaan interaksi obat 

    • Pengetahuan tentang interaksi antar obat dapat dilihat a$l$di !!!

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    61/64

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    62/64

     

    O   R   T

     

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    63/64

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P

       P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    Informasi dapat diperoleh di8

    • http8==###$hiv7druginteractions$org=

    • http8==###$medscape$com=druginfo=druginterche

    cker 

    • http8==clinicaloptions$com=hiv=• http8==###$upTo9ate$com

    • http8==###$drugs$com

    • http8==hivinsite$ucsf$edu  A[(edical  [9rug

    interaction database

     

    O   R   T

     

    T&RI%A !AIH

    http://www.hiv-druginteractions.org/http://www.medscape.com/px/hivschedulerhttp://www.medscape.com/px/hivschedulerhttp://clinicaloptions.com/hiv/http://www.uptodate.com/http://www.drugs.com/http://hivinsite.ucsf.edu/http://hivinsite.ucsf.edu/http://www.drugs.com/http://www.uptodate.com/http://clinicaloptions.com/hiv/http://www.medscape.com/px/hivschedulerhttp://www.medscape.com/px/hivschedulerhttp://www.hiv-druginteractions.org/

  • 8/17/2019 ToT - Interaksi Antar Obat Dalam ART

    64/64

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P

       P   O   R   T   A   N   D    T

       R   E   A   T

       M   E   N   T

       H   I   V

       A   R   T   C   A   R   E   S   U   P   P   O

    A   R   T   C   A   R   E   H   I   V

    \The person #ho takes medicine must

    recover t#ice" once from the disease

    and once from the medicine$\ 

    7 >illiam *sler" ($9$

    T&RI%A !AIH