LAPORAN KASUSCa MammaeDokter Pembimbing :Dr. Budi Suanto Sp.BDisusun Oleh :Rimenda Dwirana Barus(11.201.10!BAGIAN ILMU BEDAHFAUL!AS ED"!ERAN UNI#ERSI!AS RIS!EN RIDA $ACANARUMAH SAI! IMANUEL% BANDAR LAM&UNGE&ANI!ERAAN LINILA&"RAN ASUS ILMU BEDAHFAUL!AS ED"!ERAN URIDASMF ILMU BEDAHRUMAH SAI! IMANUEL% BANDAR LAM&UNGN"m" #"h"sis$": Rimen%" D$ir"n" &"rusN'#: 11 201 10("n%" ("ng"nDokter )embimbing: %r. &u%i Su"nto S).& ....................I. IDEN!I!AS &ASIENN"m" : N*.# +enis kel"min: Perem)u"nUmur : ,0 t"hun St"tus )erk"$in"n: K"$inPen%i%ik"n: D Ag"m": 'sl"mPeker-""n : guru SD Al"m"t: Dusun 1 #"rgo Agung. +"ti Agung. L"m)ung Sel"t"nNo /#: 10012, ("ngg"l m"suk RS : 22 +uli 201,("ngg"l %ik"susk"n : 22 +uli 201,II. ANAMNESISAutoanamnesis. t"ngg"l 2 +uli 201,e'u(an utama P"sien %"t"ng ke )oliklinik be%"h Rum"h S"kit 'm"nuel %eng"n keluh"n kontrol keluh"nsetel"h o)er"si )eng"ngk"t"n tumor )"*u%"r".Riwa)at &en)a*it Se*aran+Se-"k 1 bul"n S#RS )"sien meng"t"k"n ter%")"t ben-ol"n )"%" )"*u%"r" k"n"n.&en-ol"n ter"b" ker"s %"n ti%"k n*eri. P"sien ti%"k ing"t ")"k"h ben-ol"n tersebut mu%"h "t"usulit %iger"kk"n. P"sien ti%"k ing"t ")"k"h )ermuk""n ben-ol"n li3in "t"u ti%"k. (i%"k ter%")"tkeluh"n l"in. P"sien ti%"k melih"t "%"n*" )erub"h"n bentuk m"u)un ukur"n )"*u%"r" b"ik kirim"u)un k"n"n. Puting susu ti%"k men%es"k m"suk ke %"l"m. (i%"k "%" 3"ir"n *"ng kelu"r %"ri)"*u%"r" kiri m"u)un k"n"n. P"sien ti%"k mer"s" n*eri )"%" )"*u%"r" kiri %"n k"n"n. (i%"k "%")enurun"nber"t b"%"nsebelumm"u)unsetel"h)"sienmenemuk"nben-ol"ntersebut. P"%"t"ngg"l 2 #ei 201, )"sien mel"kuk"n )emeriks""n )enun-"ng beru)" m"mogr"4i *"ngmenun-ukk"n h"sil t"n%" keg"n"s"n )"%" )"*u%"r" k"n"n. P"%"t"ngg"l 25#ei 201,)"sienmen-"l"ni o)er"si )eng"ngk"t"n%"nbio)si tumor)"*u%"r" k"n"n. P"sienmeng"t"k"nh"sil )emeriks""ntumor menun-ukk"n"%"n*" k"nker)"*u%"r" k"n"n. P"sien kemu%i"n memeriks"k"n %iri %"n %iberi s"r"n untuk mel"kuk"n)eng"ngk"t"n seluruh )"*u%"r" k"n"n. 1Riwa)at Reprodu*si". Ri$"*"t h"i%: P"sien )ert"m" k"li h"i% usi" 12 t"hun. 6"i% ter"tur seti") bul"n. ti%"k "%" n*eri)erut *"ng mengg"nggu "kti7it"s s""t )erio%e h"i%.b.Ri$"*"t K& : P"sienmenggun"k"n K&)ert"m"k"lis""tberusi"2, t"hun.P"sien )ern"hmenggun"k"n K& suntikbul"n sel"m"t"hun. K& )il sel"m"t"hun. K& susuk sel"m" 1t"hun. %"n K& s)ir"l sel"m" , t"hun (hingg" sek"r"ng!.3. Ri$"*"t mel"hirk"n: )"sienmemiliki or"ng"n"k. m"sing8m"singberusi"2,t"hun. 21t"hun. %"n19t"hun. Ketig""n"k)"sienl"hir %eng"n)ers"lin"nnorm"l. %"n%iberi AS's"m)"i m"sing8m"sing r"t"8r"t" berusi" 1., t"hun. Riwa)at &en)a*it Da(u'uRi$"*"t "sm" (8!. Ri$"*"t "lergi (8!. Ri$"*"t (& (8!. Ri$"*"t 6( (8!. Ri$"*"t D# (8!.Ri$"*"t m""g (8!. Ri$"*"t he)"titis (8!Riwa)at &en)a*it e'uar+a(i%"k"%"kelu"rg"*"ngmemiliki ri$"*"t s"kit tumor m"u)unk"nker sebelumn*".Ri$"*"t "sm" (8!. Ri$"*"t "lergi (8!. Ri$"*"t (& (8!. Ri$"*"t 6( (8!. Ri$"*"t D# (8!. Ri$"*"tm""g (8!. Ri$"*"t he)"titis (8!Riwa)at Sosia' E*onomiP"sien memiliki ri$"*"t sosi"l ekonomi meneng"h. %im"n" )eker-""n )"sien %"n su"mi)"sien seb"g"i guru Sekol"h D"s"r.III. &EMERISAAN1. Pemeriksaan Fisikeadaan umum : ("m)"k s"kit ring"nesadaran : /om)os mentis!anda ,ita' :(ek"n"n %"r"h : 10:50 mm6gN"%i : 09;:menit. reguler. ku"t "ngk"t. isi %"n teg"ng"n 3uku)N"4"s : 12;:menit. s)ont"n.2Suhu : 9.9P ,82 3m62O.!(ora.'ns)eksi : &entukthor";norm"l. b"rrel 3hest (8!. )erger"k"n%"%"simetriss""t st"tis%"n %in"mis. ti)e )ern")"s"n thor"3o"b%omin"l. retr"ksi sel" ig" '/S (8!P"%" )"*u%"r" k"n"n ter%")"t luk" bek"s -"hit"n o)er"si.P"l)"si : Sel" ig" ti%"k meleb"r. n*eri tek"n (8! m"ss" (8!&u'moAnterior Posterior'ns)eksiSimetris k"n"n %"n kiri. ti%"k "%"%"%" tertingg"l.>ertebr" : Norm"l. Kulit ti%"k "%"lesi )"tologisP"l)"siSel" ig" ti%"k meleb"r. 4remitust"ktil k"n"n %"n kiri norm"lsimetris. n*eri tek"n (8!Sel"ig"ti%"kmeleb"r. 4remitust"ktil k"n"n %"n kiri norm"lsimetris. n*eri tek"n (8!PerkusiPulmo %e;tr" et sinistr" : sonorPulmo %e;tr" et sinistr" : Sonorse)"n-"ng line" s3")ul"ris.Auskult"siPulmo %e;tr" et sinistr" :Su"r"n"4"s 7esikuler. $hee?ing(8:8!. rhonki (8:8!Pulmo %e;tr" et sinistr" :Su"r"n"4"s 7esikuler. $hee?ing(8:8!. rhonki (8:8!Cor'ns)eksi : '3tus 3or%is ti%"k terlih"tP"l)"si : '3tus 3or%is ter"b" %i '/S '> line" mi%3l"7i3ul" sinistr"Perkusi : ti%"k %il"kuk"n )emeriks""nAuskult"si : &+ '8'' regul"r murni. murmur (8!. g"llo) (8!A-domen'ns)eksi : D"t"r. ti%"k ter%")"t lesi kulit. ben-ol"n (8!. luk" bek"s o)er"si (8!P"l)"si : n*eri tek"n ku"%r"n k"n"n "t"s. n*eri tek"n e)ig"strium (8!

6"ti : (i%"k ter"b"Lien : (i%"k ter"b"@in-"l : (i%"k ter"b"Perkusi : (im)"niAuskult"si : &U (=!. normo)erist"ltikGenita' : (i%"k %il"kuk"n )emeriks""nCo'o* Du-ur : (i%"k %il"kuk"n )emeriks""nE*stremitas :Su)erior 'n4eriorSianosis 8:8 8:8Edema 8:8 8:8A*ra' (an+at =:= =:=Status Lo*a'is#"m"e De;tr" #"m"e Sinistr"Inspe*si &en-ol"n(8!retr"ksi )uting(8!nipple discharge (-)(er%")"t lesi beru)" luk"-"hit"n A3m )"%" %"er"hsu)erol"ter"l &en-ol"n(8!retr"ksi )utingnipple discharge (8! lesi (8!&a'pasi #"ss" (8! /"ir"n (8! #"ss" (8! 3"ir"n (8!2. Pemeriksaan Penunjang&emeri*saan La-oratorium tan++a' /0 1u'i /203 Hemato'o+i Len+*ap6emoglobin 1.0g:%l L: 12810P: 1181,6em"tokrit 0.9 B 08,1Critrosit 1.,, -ut":uL .,8,.,(rombosit 221 ribu:uL 1,08,0Leukosit 0.0 :uL ,000810.000Segmen 0 B ,0800Lim)osit 20 B 2,810#onosit , B 2821Cosin 2 B 281#/6/ 1.9 g:%L 189#/6 22.9 )g 2082#/> 22.9 4l 00851#P> 10.2 4l 2812Gam-aran: Critrosit norm"l(rombosit norm"lHemostasis :D"ktu Per%"r"h"n01.0E ('>F! menit Duke 18 '7* 18,D"ktu Pembeku"n 10.00E menit 581,imia Dara(Di"betes@DS 10 mg:%l 008200Gungsi h"tiS@O( 12 u:L L: H2 I P: H 2S@P( 10 u:L L: 589 I P: 581@in-"l J 6i)ertensiUre" 21 mg:%l 108,0&UN 10 mg:%l 9820/re"tinin0.2, mg:%l L: H 1. I P: 1.1&emeri*saanMammo+rap() tan++a' /4 Mei /203#"m"e De;tr"8 /utis %"n sub3utis t"k meneb"l8 ("k t"m)"k retr"ksi )")ill" m"m"e8 ("m)"k lesi o)"K. te)i ireguler berukur"n sekit"r 2 3m ; 1.0 3m %i ku"%r"n in4erol"ter"l%eng"n stell"te 4orm"tion. ("k t"m)"k mikrok"lsi4ik"si8 t"m)"klesi o)"K. te)i regul"r.t"kt"m)"kh"losign. ber%i"metersekit"r0.,3m%iku"%r"n su)erome%i"l. ("k t"m)"k mikrok"ls4ik"si m"u)un stell"te 4orm"tion. #"m"e Sinistr"8 /utis %"n sub3utis t"k meneb"l8 ("k t"m)"k retr"ksi )")ill" m"m"e8 Densit"s -"ring"n 4ibrogl"n%ul"r norm"l. ("k t"m)"k lesi o)"K. mikrok"lsi4ik"sim"u)un stell"te 4orm"tion. Kes"n :#"ss" 3en%erung m"lign" %i ku"%r"n in4erol"ter"l m"m"e %e;tr",#"ss" 3en%erung benign %i su)erome%i"l m"m"e %e;tr"("k t"m)"k kel"in"n %i m"m"e sinistr"&emeri*saan &ato'o+i Anatomi tan++a' /5 Mei /203Lok"si#"mm"e/"r" )eroleh"n &io)siKeter"ng"n Klinik(umor #"m"e#"krosko)ikDiterim" 1 )otong -"ring"n ;2.,;2 3m. ken*"l )"%"t. kuning ke3okl"t"n. P"%" l"mil"sit"m)"k #( )utih )"%"t b"t"s ti%"k teg"s.#ikrosko)ikSe%i""n m"ss" tumor ter%iri %"ri sel8sel bentuk bul"t. o7"l. )ol*gon"l berkelom)ok. 'nti)olimor4i. khrom"tin k"s"r. mitosis %itemuk"n. Sel8sel tumor mengin7"si -"ring"nsekit"rn*".Kesim)ul"nInvasive ductal carcinoma mammae grade III&emeri*saan radio'o+i tan++a' // 1u'i /203/or : t"m)"k se%ikit membes"r (/(R A ,2.0 B!Pulmo: ti%"k t"m)"k in4iltr"te : 3r"ni"lis"si : konsoli%"siSinus %"n %i"4r"gm" : norm"l Kes"n: @"mb"r"n k"r%iomeg"li ring"nPulmo t"m)"k m"sih %"l"m b"t"s norm"lResume Seor"ng$"nit" berusi" ,0t"hun%"t"ngke )oliklinikbe%"hRum"hS"kit 'm"nuel%eng"nkeluh"ningin)emeriks""n)"*u%"r"sesu%"ho)er"si )eng"ngk"t"n%"nbio)si tumor)"*u%"r". Se-"k 1 bul"n S#RS ter%")"t ben-ol"n )"%" )"*u%"r" k"n"n )"sien *"ng ter"b" ker"s.P"sien mel"kuk"n )emeriks""n m"mogr"4i )"%" t"ngg"l 2 #ei 201, %eng"n h"sil "%"n*" m"ss"3en%erung m"lign" )"%" m"m"e %e;tr" %"n m"ss" 3en%erung benign )"%" m"m"e sinistr". P"sienkemu%i"n %il"kuk"n o)er"si )eng"ngk"t"n %"n bio)si tumor t"ngg"l 25 #ei 201,. %eng"n h"sil"%"n*" invasive ductal carcinoma mammae grade III9Dia+nosa *er6a/" %u3t"l in7"si7e m"m"e %e;tr" )ost eksision"l bio)si.&enata'a*sanaan #o%i4ie% R"%i3"l #"stektomi #"m"e De;tr"/e4t"?i%ime 1 gr '>Fo''ow Up!an++a' Fo''ow up22 +uli 201, S : ti%"k "%" keluh"n" : KU L t"m)"k s"kit ring"nKes"%"r"n L /om)os mentis(D L 120:00 mm6gI 6R 01 ;:menitI RR L 20; )ermenitI Suhu L 9.1 (hor"; : ("m)"k luk" bek"s o)er"si )"%" l"ter"l )"*u%"r" k"n"n/or : ti%"k "%" kel"in"nPulmo : ti%"k "%" kel"in"nAb%omen : ti%"k "%" kel"in"nCkstremit"s : "kr"l h"ng"t. u%em (8!A : 3" %u3t"l in7"si7e m"mm"e %e;tr" )ost eksision"l bio)s*. )romo%i4ie% r"%ik"l m"stektomi& : /e4t"?i%ime 1 gr ' 2 +uli 201, S : n*eri %isekit"r luk" o)er"si " : KU L t"m)"k s"kit ring"nKes"%"r"n L /om)os mentis(D L 120:00 mm6gI 6R 01 ;:menitI RR L 20; )ermenitI Suhu L 9.1 /I (hor"; : ("m)"k luk" bek"s o)er"si tertutu) el"sti3 7erb"n %i seluruhl")"ng %"%"/or : ti%"k "%" kel"in"nPulmo : ti%"k "%" kel"in"nAb%omen : ti%"k "%" kel"in"nCkstremit"s : "kr"l h"ng"t. u%em (8!A : )ost mo%i4ie% r"%ik"l m"stektomi m"m"e %e;tr" h"ri ke810& : /e4t"?i%ime 2 ; 1 gr '>R"niti%ine 2 ; 1 "m)ule '>/"rb"?o3rome; 1 "m)ule '>21 +uli 201, S : n*eri %isekit"r luk" o)er"si " : KU L t"m)"k s"kit ring"nKes"%"r"n L /om)os mentis(D L 120:00 mm6gI 6R 02 ;:menitI RR L 20; )ermenitI Suhu L 9.9 (hor"; : ("m)"k luk" bek"s o)er"si tertutu) el"sti3 7erb"n %i seluruhl")"ng %"%"/or : ti%"k "%" kel"in"nPulmo : ti%"k "%" kel"in"nAb%omen : ti%"k "%" kel"in"nCkstremit"s : "kr"l h"ng"t. u%em (8!A : )ost mo%i4ie% r"%ik"l m"stektomi m"m"e %e;tr" h"ri ke82& : /e4t"?i%ime 2 ; 1 gr 'R"niti%ine 2 ; 1 "m)ule '>/"rb"?o3rome; 1 "m)ule '>2, +uli 201, S : n*eri %isekit"r luk" o)er"si m"sih bis" %itoler"nsi" : KU L t"m)"k s"kit ring"nKes"%"r"n L /om)os mentis(D L 120:00 mm6gI 6R 01 ;:menitI RR L 20; )ermenitI Suhu L 9.1 (hor"; : ("m)"k luk" bek"s o)er"si tertutu) el"sti3 7erb"n %i seluruhl")"ng %"%"/or : ti%"k "%" kel"in"nPulmo : ti%"k "%" kel"in"nAb%omen : ti%"k "%" kel"in"nCkstremit"s : "kr"l h"ng"t. u%em (8!A : )ost mo%i4ie% r"%ik"l m"stektomi m"m"e %e;tr" h"ri ke81& : /e4t"?i%ime 2 ; 1 gr 'R"niti%ine 2 ; 1 "m)ule '>/"rb"?o3rome; 1 "m)ule '>P"sien boleh )ul"ng. kontrol r"$"t -"l"n2!IN1AUAN &US!AACARCIN"MA MAMAELatar Be'a*an+/"r3inom" m"mm"e "t"u k"nker )"*u%"r" "%"l"h tumor g"n"s *"ng ber"s"l %"ri kelen-"r)"*u%"r". (erm"suk s"lur"n kelen-"r "ir susu %"n -"ring"n )enun-"ngn*" *"ng tumbuh in4iltr"ti4.%estrukti4. sert" %")"t bermet"st"se.K"nker )"*u%"r" meru)"k"n s"l"h s"tu m"s"l"h keseh"t"n%i %uni".1&er%"s"rk"n l")or"n %"riD6O. t"hun 2001%i)erkir"k"n,15.000 $"nit" meningg"lk"ren" k"nker )"*u%"r" %"n %"ri "ngk" itu. 95B kem"ti"n ter-"%i %i neg"r" berkemb"ng.P"%"t"hun 2005. %i)erkir"k"n 152.00 k"sus b"ru %"ri in7"si7e 3"r3inom" m"mm"e %i%i"gnosis %iAmerik" Serik"t %"n 92.220 k"sus b"ru 3"r3inom" m"mm"e insitu.1D"t" %i 'n%onesi".k"nker)"*u%"r" men%u%uki tem)"t ke%u" (11.,B! setel"h k"nker leher r"him. Di 'n%onesi"%i)erkir"k"nter%")"t20.000k"susb"ruk"nker)"*u%"r")ert"hun%"nlebih%"ri ,0Bk"susber"%" %"l"m st"%ium l"n-ut.2..1 Ctiologi *"ng belum%iket"hui %eng"n )"sti. )er-"l"n"n )en*"kit *"ngti%"k %")"t%i)erkir"k"n sert" us"h" )en3eg"h"n *"ng sulit %il"kuk"n sert" "%"l"h m"s"l"h *"ng s"m)"i s""tini belum ter"t"si. N"mun %emiki"n us"h"8us"h" untuk men%eteksi %ini %")"t %il"kuk"n %eng"nb"ik%eng"nmengikutsert"k"nm"s*"r"k"t mel"lui )en*uluh"n. Sel"initu. kem"-u"n%"l"m%eteksi %ini *"ng %ilengk")i %eng"n kem"-u"n ter")i. b"ik teknik o)er"si. r"%i"si. ter")ihormon"l sert" khemoter")i. *"ng %i%"s"rk"n )"%" kete)"t"n )enentu"n st"%ium %"n )engen"l"nsi4"t8si4"t biologis k"nker. sem"kin memb"$" h"r")"n b"ru untuk )en%erit" k"nker )"*u%"r" ini.Anatomi &a)udaraP"*u%"r" %e$"s" norm"ln*" terlet"k %i hemithor"ks k"n"n %"n kiri %eng"n %"s"rn*" terlet"k%"ri kir"8kir" ig" ke%u" s"m)"i ig" keen"m. &"gi"n me%i"l )"*u%"r" men3")"i )inggir sternum%"n %i l"ter"l se-"-"r g"ris "ksil"ris "nterior. P"*u%"r" melu"s ke "t"s mel"lui su"tu ekor "ksil"berbentuk )ir"mi%. P"*u%"r" terlet"k %i "t"s l")is"n 4"s3i" otot )ektor"lis m"*or )"%" %u" )ertig"su)erome%i"l %"n otot ser"tus "nterior )"%" se)ertig" l"ter"l b"$"h. P"%" 1,B k"sus -"ring"n)"*u%"r" melu"s ke b"$"h g"ris te)i ig" %"n 2B mele$"ti )inggir "nterior otot l"tissimus %orsi.1P"*u%"r" *"ng "simetri sering %i-um)"i %i"nt"r" $"nit" norm"l %"n )en%erit" ti%"k begitumen*"%"rin*" "t"u mungkin menerim"n*" seb"g"i 7"ri"si norm"l. Seteng"h $"nit" mem)un*"i5)erbe%""n 7olume 10B "nt"r" )"*u%"r" kiri %"n k"n"n %"n se)erem)"tn*" %eng"n )erbe%""n20B. P"*u%"r" kiri sel"lu lebih bes"r %ib"n%ing *"ng sebel"h k"n"n.1 P"*u%"r" ter%iri %"ri berb"g"i struktur *"itu )"renkim e)iteli"l.-"ring"n lem"k.)embuluh%"r"h. s"r"4. %"ns"lur"nget"hbeningsert"otot%"n4"s3i". P"renkime)iteli"l%ibentukolehkur"ng lebih 1,820 lobus. #"sing J m"sing lobus %i"liri oleh sistem %uktus %"ri sinus l"kti4erous(bil"%istensi mem)un*"i %i"meter,J2mm!terbuk")"%"ni)el. %"nm"sing8m"singsinusmenerim" su"tu %uktus lobulus %eng"n %i"meter 2 mm "t"u kur"ng. Di %"l"m lobus ter%")"t 10"t"u lebih lobulus. S"tu lobulus mem)un*"i %i"meter 2J mm %"n %")"t terlih"t %eng"n m"t"tel"n-"ng. #"sing8m"sing lobulus meng"n%ung 10 s"m)"i 100 "l7eoli ("3ini! *"ng meru)"k"nunit %"s"r sekretori. P"*u%"r" %ibungkus oleh 4"s3i" )ektor"lis su)er4isi"lis *"ng b"gi"n "nterior%"n )osteriorn*" %ihubungk"n oleh lig"mentum /oo)er seb"g"i )en*"ngg".2.1.9A Du3tusB LobulusC Sinus l"3ti4erousD Puting susu (ni))le!E +"ring"n lem"kF Otot )e3tor"lism"*orG(ul"ng 'g"&em-esaran:Asel norm"lB membr"ne b"s"lC lumen (s"lur"n teng"h!10>"skul"ris"si P"*u%"r"2.1.,". ArteriP"*u%"r" men%")"t )er%"r"h"n %"ri:1. /"b"ng83"b"ng)er4or"ntes ". m"mm"ri" intern" *"ngmem)er%"r"hite)i me%i"l gl"n%ul" m"mm"e2. R"mi )ektor"lis ". thor"ko"kromi"lis *"ng mem)er%"r"hi gl"n%ul" m"mm"eb"gi"n %"l"m (deep surface!. A. thor"k"lis l"ter"lis (". m"mm"ri" ekstern"! *"ng mem)er%"r"hi b"gi"n l"ter"l)"*u%"r"Pembuluh %"r"h l"in*"ng-ug" )enting "rtin*" meski)unti%"k mem)er%"r"hi gl"n%ul"m"mm"e "%"l"h ". thor"ko%ors"lis. P"%" tin%"k"n r"%ik"l m"stektomi )er%"r"h"n *"ng ter-"%i"kib"t )utusn*" "rteri ini sulit %ikontrol sehingg" %"er"h ini %in"m"k"n Mthe bloody angleE.b. >en"P"%" %"er"h )"*u%"r" ter%")"t tig" gru) 7en" *"itu:1. /"b"ng 3"b"ng )er4or"ntes 7. m"mm"ri" intern"2. /"b"ng83"b"ng 7. "ksil"ris". 7. thor"ko8"kromi"lisb. 7. thor"ko8%ors"lis3. 7. thor"ko l"ter"lis. >en"87en" ke3il *"ng bermu"r" )"%" 7.interkost"lis>en" interkost"lis bermu"r" )"%" 7. 7ertebr"lis kemu%i"n bermu"r" )"%" 7. "?*gos (mel"lui7en"87en" ini met"st"se %")"t l"ngsung ter-"%i %i )"ru!.Pers"r"4"n P"*u%"r"2.1.,11Kulit )"*u%"r" %i)ers"r"4i oleh 3"b"ng )leksus ser7ik"lis %"n n. interkost"lis se%"ngk"n-"ring"n gl"n%ul" m"mm"e sen%iri %i)ers"r"4i oleh sistem sim)"tis. Pers"r"4"n sensoris %i b"gi"nsu)erior %"n l"ter"l ber"s"l %"ri ner7us su)r"kl"7ikul"r (/ %"n /1! %"ri 3"b"ng l"ter"l ner7usinterkost"l tor"sik(J1!. &"gi"nme%i"l )"*u%"r" %i)ers"r"4i oleh3"b"ng"nterior ner7usinterkost"l tor"sik. Ku"%r"n l"ter"l "t"s )"*u%"r" %i)ers"r"4i terut"m" oleh ner7usinterkostobr"ki"lis ( /2 %"n (1 !. P"%"m"stektomi %eng"n%iseksi "ksil"n. interkostobr"ki"lis%"nn. kut"neusbr"kiusm"%i"lis *"ng mengurus sensibilit"s %"er"h "ksil" %"n b"gi"n me%i"l leng"n "t"s se%")"tmungkin %i)ert"h"nk"n "g"r ti%"k ter-"%i m"ti r"s" %i %"er"h tersebut.Sistem Lim4"tik P"*u%"r"2.1.9 ". Pembuluh get"h bening1. Pembuluh get"h bening "ksil"2. Pembuluh get"h bening m"m"ri" inten". Pembuluh get"h bening %i %"er"h te)i me%i"l ku"%r"n me%i"l b"$"h )"*u%"r"b. Kelen-"r get"h bening "ksil"(er%")"t beber")" gru) kelen-"r get"h bening "ksil":1. Kelen-"r get"h bening m"mm"ri" ekstern"@ru) ini %ib"gi %"l"m %u" kelom)ok:i. Kelom)ok su)erior setinggi interkost"l ''8'''ii. Kelom)ok in4erior setinggi interkost"l '>8>'2. Kelen-"r get"h bening sk")ul". Kelen-"r get"h bening sentr"l (central nodes!Kelen-"r get"h bening ini meru)"k"n kelen-"r "ksil" *"ng terbes"r %"n terb"n*"k-uml"hn*". terlet"k%i %"l"m-"ring"nlem"k%i )us"t keti"k. &eber")"%i "nt"r"n*"terlet"ks"ng"t su)er4isi"l %i b"$"hkulit %"n4"s3i"kir"8kir")"%")erteng"h"nli)"tketi"k sehingg" rel"ti4 )"ling mu%"h %ir"b".1. Kelen-"r get"h bening inter)ektor"l (Rotters nodes! ,. Kelen-"r get"h bening 7. Aksil"ris9. Kelen-"r get"h bening subkl"7ikul"0. Kelen-"r get"h bening )re)ektor"l122. Kelen-"r get"h bening m"mm"ri" intern"#et"st"sis K"nker P"*u%"r"1.#et"st"sis k"nker )"*u%"r" %")"t ter-"%i mel"lui %u" -"l"n:". #et"st"sis mel"lui sistem 7en"#el"lui sistem7en"k"nker)"*u%"r"%")"t bermet"st"siske)"ru8)"ru. 7ertebr". %"norg"n8org"n l"in. >. m"mm"ri" intern" meru)"k"n -"l"n ut"m" met"st"sis k"nker )"*u%"r" ke)"ru8)"ru mel"lui sistem 7en" se%"ngk"n met"st"sis ke 7ertebr" ter-"%i mel"lui 7en"87en"ke3il *"ng bermu"r" ke 7.interkost"lis *"ng sel"n-utn*" bermu"r" ke %"l"m 7. 7ertebr"lis.b. #et"st"sis mel"lui sistem lim4e#et"st"sis mel"lui sistem lim4e )ert"m" k"li "k"n mengen"i K@& region"l terut"m" K@&"ksil". K@& sentr"l (central nodes! meru)"k"n K@& "ksil" *"ng )"ling sering (50B! terken"met"st"sis se%"ngk"n K@& m"mm"ri" ekstern" "%"l"h *"ng )"ling -"r"ng terken". K"nker)"*u%"r" -ug" %")"t bermet"st"sis ke K@& "ksil" kontr"l"ter"l t")i -"l"nn*" m"sih belum-el"s. %i%ug" mel"lui deep lymphatic fascial plexus %i b"$"h )"*u%"r" kontr"l"ter"l mel"luikol"ter"l lim4"tik. +"lur ini men-el"sk"n meng")" bis" ter-"%i met"st"sis ke kelen-"r "ksil"kontr"l"ter"l t"n)" met"st"sis ke )"*u%"r" kontr"l"ter"l. 3. #et"st"siskeK@&su)r"kl"7ikul"%")"t ter-"%i se3"r"l"ngsungm"u)unti%"kl"ngsung.Pen*eb"r"n l"ngsung *"itu mel"lui kelen-"r subkl"7ikul" t"n)" mel"lui sentinel no%es.Pen*eb"r"nti%"kl"ngsungmel"lui sentinel no%es*"ngterlet"k%i sekit"rgrandcentrallim4"tik terminus *"ng men*eb"bk"n st"sis "lir"n lim4e sehingg" ter-"%i "lir"n b"lik menu-uke K@& su)r"kl"7ikul". %. #et"st"sis ke kelen-"r get"h bening m"mm"ri" intern" ter-"%i lebih sering %"ri *"ng %i%ug".&i"s"n*" ter-"%i )"%" k"rsinom" m"mm" %i sentr"l %"n k$"%r"n me%i"l. Di"nbi"s"n*"ter-"%i setel"h ter-"%i met"st"sis ke "ksil".e. #et"st"sis kehe)"r sel"inmel"lui sistem7en"%")"t -ug"ter-"%i mel"lui sistemlim4e.Ke"%""n ini %")"t ter-"%i bil" tumor )rimer terlet"k %i te)i me%i"l b"gi"n b"$"h )"*u%"r"1%"n ter-"%i met"st"sis ke kelen-"r )re)erik"r%i"l. Sel"n-utn*" ter-"%i st"sis "lir"n lim4e *"ngber"kib"t "%"n*" "lir"n b"lik lim4e ke he)"r.Epidemio'o+iK"nker)"*u%"r")"%"$"nit"men%u%uki tem)"t nomor%u"setel"hk"rsinom"ser7iksuterus. Di Amerik" Serik"t. k"nker )"*u%"r" meru)"k"n 22B k"nker )"%" $"nit" kulit )utih. %"n2,B )"%" $"nit" kulit hit"m.Kur7"insi%ensusi"berger"kn"ikterusse-"kusi"0t"hun. K"nker ini -"r"ngsek"li%itemuk"n )"%" $"nit" usi" %ib"$"h 20 t"hun. Angk" tertinggi ter%")"t )"%" usi" 1,899 t"hun.'nsi%ens k"nker )"*u%"r" )"%" lel"ki h"n*" 1B %"ri ke-"%i"n )"%" )erem)u"n.,Etio'o+i an*er &a)udaraK"nker )"*u%"r" meru)"k"n h"sil %"ri mut"si )"%" s"l"h s"tu "t"u beber")" gen. Du" %i"nt"r"n*" terlet"k )"%" kromosom 10. @en *"ng )"ling ber)eng"ruh %isebut %eng"n &R/A81()"%" lokus 10K21!. *"ng l"inn*" "%"l"h gen ), ()"%" lokus 10)1!. @en ketig" "%"l"h &R/A82 *"ng terlet"k )"%" kromosom 1. @en keem)"t *"ng -ug" terlib"t "%"l"h gen rese)tor "n%rogen)"%"kromosomF.#ut"si genini berhubung"n%eng"ninsi%enk"nker )"*u%"r")"%")ri".Ctiologi k"nker )"*u%"r"m"sihbelum%iket"hui %eng"n)"sti hingg"sek"r"ngn"mun*"ng)"ling%i*"kiniseb"g"i)en*eb"b"%"l"h)")"r"nterh"%")mut"gen. #ut"geninibis"beru)"mut"gen en%ogen *"itu r"%ik"l beb"s se)erti li)i% )eroksi%"se %"n m"lon%*"l%ehi%" (#DA! -ug"mut"gen eksogen *"itu r"%i"si. >irus -ug" %i%ug" seb"g"i )en*eb"b n"mun belum%")"t%ibuktik"n )"%" m"nusi".9.2Fa*tor Resi*o an*er &a)udaraS""tini.)en*eb"b )"sti k"nker )"*u%"r" belum%iket"huise3"r")"sti.n"munberb"g"i)eneliti"n %"n )engum)ul"n bukti8bukti e)i%emiologi tel"h %il"kuk"n untuk men3"ri t"hu 4"ktor84"ktor *"ng meningk"tk"n risiko terken" k"nker )"*u%"r". &erb"g"i 4"ktor itu "nt"r" l"in :".Usi"K"nker )"*u%"r" -"r"ng %i-um)"i )"%" usi" %i b"$"h 0 t"hun t")i insi%enn*" meningk"tt"-"mhingg" usi" sekit"r ,0 t"hun (0.,B!. Setel"h usi" ,0 t"hun 4rekuensin*" tet")11meningk"t t")i )erl"h"n. Perbe%""n insi%en ber%"s"rk"n usi" ini %iinter)ret"sik"n seb"g"i e4ek%"ri hormon o7"rium )"%" )erkemb"ng"n )en*"kit.2..1Sekit"r 1 hingg" 2 ke-"%i"n k"nker )"*u%"r" *"ng in7"si4 %itemuk"n )"%" $"nit" *"nglebih mu%" %"ri usi" 1, t"hun. se%"ngk"n 2 hingg"ke-"%i"n %itemuk"n )"%" $"nit" berusi",, t"hun ke"t"s.b.@eogr"4i 'nsi%en k"nker )"*u%"r" s"ng"t ber7"ri"si %i "nt"r" neg"r"8neg"r" %iseluruh %uni".D"nit" "si"n8his)"ni3 memiliki risiko ke-"%i"n k"nker )"*u%"r" *"ng lebih ren%"h %"ri)"%"$"nit" "4i3"n8"meri3"n.Angk" ke-"%i"n k"nker )"*u%"r" %i Amerik" Ut"r" sekit"r lim" k"lilebihtinggi %"ri)"%" %i +e)"ng. &"hk"n%i %"l"ms"tuneg"r" insi%enk"nker )"*u%"r"berbe%"8be%". #is"ln*" %i 'sr"el. keturun"n +e$s mem)un*"i risiko em)"t k"li lebih tinggi%"ri)"%" non8+e$s %"n %i 't"li" ter%")"t )erbe%""n "ngk" ke-"%i"n sekit"r %u" k"li li)"t "nt"r"%"er"hut"r" %"nsel"t"n. >"ri"si geogr"4is ini lebih %iseb"bk"noleh4"ktor lingkung"n%"ri)"%"genetikk"ren")en%u%uk*"ngbermigr"si %"ri neg"r"berisikoren%"hkeneg"r"berisiko tinggi meng"l"mi )eningk"t"n 4rekuensi k"nker )"*u%"r".2.03.+enis kel"minK"nker )"*u%"r" 100 k"li lebih sering ter-"%i )"%" )erem)u"n %"ri)"%" l"ki8l"ki. Al"s"nut"m"n*" "%"l"hk"ren" )"%" $"nit". sel8sel )"%" )"*u%"r" lebihseringtereks)ose olehhormon8hormon estrogen %"n )rogesteron *"ng mem)eng"ruhi )eertumuh"n sel8sel )"%")"*u%"r". Angk" ke-"%i"n k"nker )"*u%"r" )"%" l"ki8l"ki h"n*" 1 B.2%. #enstru"si #en"r3he )"%"usi" %ini %"nmeno)"use*"ngterl"mb"t %")"t meningk"tk"nrisikok"nker )"*u%"r". #en"r3he sebelum usi" 12 t"hun mem)un*"i risiko k"nker )"*u%"r" 20Blebihbes"r%"ri men"r3hesetel"husi"1,t"hun. Risikok"nker)"*u%"r"berkur"ngsekit"rseteng"hn*" -ik"meno)"useter-"%i sebelumusi"1,t"hun%ib"n%ingk"n-ik"meno)"useter-"%i setel"husi" ,,t"hun.2..96"l ini mungkin%iseb"bk"nk"ren" eks)osure hormonestrogen%"n)rogesterone *"ngberke)"n-"ng"n*"ngmem)eng"ruhi )ertumbuh"nsel8sel)"*u%"r".e.Re)ro%uksi St"tus re)ro%uksi -ug"mem)eng"ruhi risikoterken"k"nker )"*u%"r". D"nit"*"ngti%"k )ern"h mel"hirk"n (nulli)"r"! "t"u *"ng )ert"m" k"li mel"hirk"n "n"k )"%" usi" lebih1,%"ri 1 t"hun mem)un*"i risiko tig" hingg" em)"t k"li lebih bes"r %ib"n%ingk"n )erem)u"n*"ng mel"hirk"n "n"k )ert"m"n*" sebelum berusi" 12 t"hun. D"nit" *"ng mem)un*"i b"n*"k"n"k (multi)"r"! %i"sosi"sik"n %eng"n berkur"ngn*" risiko k"nker )"*u%"r". tentun*" setel"hmem)erhitungk"nusi"s""t mel"hirk"n"n"k)ert"m". #en*usui lebihl"m"-ug"%i"ngg")%")"t menurunk"n risiko k"nker )"*u%"r".2.1.94. Diet Perbe%""n insi%en k"nker )"*u%"r" %i berb"g"i bel"h"n %uni" menun-ukk"n b"h$" %ietmungkin memeg"ng )er"n"n )enting %"l"m )erkemb"ng"n k"nker )"*u%"r". &ukti8bukti *"ng"%" men*ebutk"n b"h$" tinggin*" konsumsi k"lori. lem"k. %"ging %"n "lkohol %")"tmeningk"tk"n risiko se%"ngk"n tinggin*" konsumsi ser"t. s"*ur. bu"h. 7it"min %"nphytoestrogens%")"t menurunk"n risiko. Diet %i neg"r"8neg"r" &"r"t bi"s"n*" meng"n%unglem"k %"n gul" *"ng tinggi se%"ngk"n %i Asi" %"n neg"r" *"ng belum berkemb"ng %ietn*"lebih b"n*"k meng"n%ung 7it"min %"n ser"t. D"nit"8$"nit" %"ri neg"r" &"r"t mem)un*"i risiko terken" k"nker )"*u%"r" en"m k"lilebih tinggi %ib"n%ingk"n $"nit"8$"nit" Asi" %"n neg"r" berkemb"ng l"inn*". Risiko ini "k"nberub"h-ik")en%u%uk%"ri neg"r"berisikoren%"hmigr"si keneg"r"berisikotinggi %"nmeng"%")t"si )ol" m"k"n %i neg"r" tersebut. #eski)un %emiki"n )eng"ruh %iet )"%" insi%enk"nker )"*u%"r" t"m)"kn*" ter-"%i )"%" usi" mu%" se)erti "n"k8"n"k %"n rem"-". (i%"k "%"%"t" *"ng membuktik"n b"h$" )erub"h"n )ol" m"k"n %"ri %iet tinggi lem"k ke %iet ren%"hlem"k )"%" usi" )erteng"h"n %"n tu" %")"t menurunk"n risiko k"nker )"*u%"r".2.1.9g. Ukur"n tubuhUkur"n tubuh *"ng men3ermink"n st"tus gi?i %"n )ol" m"k"n %eng"n sen%irin*" %")"tmem)eng"ruhi risiko terken" k"nker )"*u%"r". Usi" ter-"%in*" men"r3he s"ng"t %i)eng"ruhioleh ukur"n tubuh %eng"n %emiki"n gi?i )"%" m"s" "n"k8"n"k "k"n mem)eng"ruhi )"%" usi"ber")" men"r3he ter-"%i. (inggi b"%"n *"ng lebih *"ng -ug" %itentuk"n oleh ke"%""n nutrisi%iteliti %")"t se%ikit meningk"tk"n risiko k"nker )"*u%"r" terut"m" setel"h meno)"use. P"%"usi" %e$"s". tubuh *"ng kurus %")"t meningk"tk"n risiko k"nker )"*u%"r" sebelummeno)"use se%"ngk"n obesit"s %")"t meningk"tk"n risiko sesu%"h meno)"use. Lem"k tubuh"%"l"hsitus kon7ersiandrostenedionemen-"%ioestradiol. s"tu8s"tun*" sumber en%ogenikestrogen setel"h meno)"use. mungkin inil"h *"ng meme%i"si e4ek ber"t b"%"n terh"%") risikok"nker )"*u%"r" )"%" $"nit" )ost8meno)"use.2.1.919h. Ri$"*"t kelu"rg"'nsi%enor"ng8or"ng%"l"ms"tukelu"rg"bes"r terken"k"nker )"*u%"r"ter-"%i )"%"sekit"r 12B k"sus. ,B %i "nt"r"n*" ben"r8ben"r %i$"risi se3"r" 4"mili"l ber%"s"rk"n "n"lisispedigree. Deng"n %emiki"n in%i7i%u *"ng memiliki ri$"*"t kelu"rg" k"nker )"*u%"r" berisikotinggi untuk terken" k"nker )"*u%"r". (inggin*" risiko ini %i)eng"ruhi oleh -uml"h "nggot"kelu"rg"*"ngmen%erit"k"nker)"*u%"r". se-"kusi"ber")"merek"men%erit"k"nker%"nhubung"n merek" terh"%") in%i7i%u tersebut. Risiko k"nker )"*u%"r" meningk"t kir"8kir" %u" k"li )"%" "n"k )erem)u"n *"ng ibun*"men%erit"k"nker %"n)"%"$"nit"*"ngs"u%"r")erem)u"nn*"men%erit"k"nker. K"nker4"mili"l ini 3en%erung ter-"%i )"%" usi" lebih mu%" %"n bil"ter"l. Peningk"t"n risiko seb"gi"nbes"r %iseb"bk"n oleh )e$"ris"n gen8gen *"ng mem)re%is)osisi k"nker )"*u%"r". P"%"kelu"rg" berisiko tinggi. %eng"n em)"t "t"u lebih "nggot" kelu"rg" terken" k"nker )"*u%"r".B%i "nt"r"n*" meng"l"mi mut"si &R/A81. Su"tu stu%i )o)ul"si menemuk"n mut"si&R/A81 )"%" 12 %"ri 15 $"nit" (9.2B! *"ng terken" k"nker )"*u%"r" sebelum usi" , t"hun%"n )"%" 1, %"ri 202 $"nit" (0.2B! %eng"n ri$"*"t k"nker )"*u%"r" )"%" "nggot" kelu"rg"tingk"t )ert"m"(first-degreerelatives!. K"nker )"*u%"r"4"mili"l -ug"seringberhubung"n%eng"n keg"n"s"n )"%" org"n l"in se)erti 3olon. o7"rium %"n uterus.2.1.9i. 6ormonG"ktor menstru"si %"n re)ro%uksi *"ng tel"h %i-el"sk"n sebelumn*" menun-ukk"n )er"nhormon seks %"l"m )erkemb"ng"n k"nker )"*u%"r". 6ormon seks mem)eng"ruhi )roli4er"sisel8sel %"n -"ring"n )"*u%"r" sert" meningk"tk"n k"rsinogenesis )"*u%"r" )"%" he$"n)er3ob""n. n"munbukti8bukti e)i%emiologisn*" )"%" m"nusi" m"sihmeru)"k"n kon4lik.#ungkin h"l ini %iseb"bk"n oleh kesulit"n %"l"m )engukur"nn*". Sebu"h stu%i )o)ul"si )"%"$"nit")ostmeno)"use*"ngber"s"l %"ri neg"r"berisikotinggi menun-ukk"nle7el serumoestradiolr"t"8r"t" sekit"r 20B lebih tinggi %"ri)"%" $"nit"8$"nit" *"ng ber"s"l %"ri neg"r"berisiko ren%"h. Stu%icase-controll"in menun-ukk"n $"nit" %eng"n k"nker )"*u%"r"mem)un*"i le7elprogesterone*"nglebihtinggi %"ri kelom)okkontrol )"%""n"lisis*"ngterb"t"s )"%" s""t o7ul"si. Prolactin "%"l"h mitogen %"l"m -"ring"n )"*u%"r" %"n meru)"k"n hormon *"ng )entinguntuk )erkemb"ng"n tumor )"*u%"r" )"%" he$"n )er3ob""n t")i )er"nn*" )"%" k"nker)"*u%"r"m"nusi"belum-el"s. #eski)un%emiki"nter%")"t bukti8bukti *"ngme*"kink"n10b"h$" le7el )rol"ktin %i)eng"ruhi oleh se-uml"h e7en *"ng -ug" mem)eng"ruhi risiko k"nker)"*u%"r". Sel"in hormon seks en%ogen. hormon seks eksogen se)erti ter")i )engg"nti hormon%"n kontr"se)si or"l -ug" %i"ngg") ber)eng"ruh terh"%") risiko k"nker )"*u%"r". (er")i )engg"nti hormon meningk"tk"n risiko k"nker )"*u%"r" )"%" or"ng8or"ng *"ngb"ru "t"u se%"ng menggun"k"n (%"l"m -"ngk" $"ktu lim" t"hun!. Risiko meningk"t sekit"r 2Buntukseti")s"tut"hun)enggun""n. Kontr"se)si or"l -ug"%ik"t"k"n%")"t meningk"tk"nrisiko bil" %igun"k"n -"ngk" )"n-"ng. P"%" )eneliti"n terbukti kontr"se)si or"l h"n*" se%ikitmeningk"tk"n risiko k"nker )"*u%"r" *"itu sebes"r 1.21B)"%" or"ng *"ng se%"ngmenggun"k"n%"nsebes"r 1.19B)"%"or"ng*"ngtel"hberhenti menggun"k"n181t"hunsebelumn*".2.1.9-.R"%i"siP"%"he$"n)er3ob""nterbukti "%"n*")er"n"nsin"rr"%i"si seb"g"i 4"ktor)en*eb"bk"nker )"*u%"r". D"ri )eneliti"n e)i%emiologi setel"h le%"k"n bom "tom "t"u )eneliti"n )"%"or"ngsetel"h)"-"n"nsin"r rontgen. )er"n"nsin"r ionis"si seb"g"i 4"ktor )en*eb"b)"%"m"nusi" lebih -el"s.2Dia+nosis an*er &a)udara". An"mnesisAn"mnesis %imul"i %eng"n)en3"t"t"ni%entit"s )en%erit"se3"r"lengk")%il"n-utk"n%eng"n keluh"n ut"m". Keluh"n ut"m" )en%erit" %")"t beru)": "%"n*" ben-ol"n )"%")"*u%"r"I r"s" n*eriI kelu"r 3"ir"n %"ri )uting susuI retr"ksi )uting susuI "%"n*" ek?em" %isekit"r "reol"I keluh"n kulit beru)" dimpling. 7enekt"si. ulser"si "t"u "%"n*" peau dorangeI"%"n*"ben-ol"n %i keti"kI e%em"leng"n %"nt"n%" met"st"sis-"uhmis"ln*"n*eritul"ng(7ertebr"e. 4emur!. r"s" )enuh %i ulu h"ti. b"tuk. ses"k. %"n s"kit ke)"l" heb"t.2..9.2&en-ol"n )"*u%"r" %")"t %i%eteksi )"%" 50B)"sien %eng"n k"nker )"*u%"r" %"nmeru)"k"n t"n%" *"ng )"ling umum. &en-ol"n k"nker 3en%erung soliter. unil"ter"l.)"%"t.ker"s. ireguler. ti%"k %")"t %iger"kk"n (nonmobile!. 3e)"t membes"r %"n ti%"k n*eri. /"ir"n*"ngkelu"rse3"r"s)ont"n%"ri )utingsusu(nippledischarge!"%"l"ht"n%"ke%u"*"ng)"ling umum %"ri k"nker )"*u%"r". K"r"kter nipple discharge %")"t memb"ntu meneg"kk"n%i"gnosis. /"ir"n se)erti susu men"n%"k"n g"l"ktore. 3"ir"n )urulen %iseb"bk"n oleh in4eksi.%"n3"ir"nmulti$"rn""t"ulengket men"n%"k"nekt"si"%uktus(comedomastitis!. /"ir"n12serous. seros"nguinus. ber%"r"h "t"u se)erti "ir mungkin men"n%"k"n )")ilom" (20B! "t"uk"rsinom" intr"%ukt"l (20B!.9Sel"in itu -ug" )erlu %it"n*"k"n mengen"i )eng"ruh siklus menstru"si terh"%") keluh"ntumorI menstru"si )ert"m" )"%" usi" ber")"I bil" su%"h meno)"use. )"%" usi" ber")"I usi"s""t )ert"m" k"li mel"hirk"n"n"kI men*usui "t"uti%"kI ri$"*"t k"nker )"*u%"r""t"uk"nker l"inn*"%"l"mkelu"rg"I ri$"*"t )em"k"i"nob"t8ob"t hormon"lI ri$"*"t o)er"situmor )"*u%"r" "t"u tumor ginekologikI %"n ri$"*"t r"%i"si %i %"er"h %"%". G"ktor84"ktorrisiko ini )erlu %it"n*"k"n "g"r %okter %")"t mem)ertimb"ngk"n untuk mel"kuk"n)emeriks""nm"mogr"4i )"%")en%erit"*"ngberisikotinggi. %"nb"gi )"sien"g"r lebih$"s)"%" %"n rutin mel"kuk"n )emeriks""n )"*u%"r" sen%iri. Keluh"n )"sien %i org"n l"in*"ng berhubung"n %eng"n met"st"sis )erlu %it"n*"k"n se)erti b"tuk. ses"k. r"s" )enuh %i uluh"ti. n*eri tul"ng. %"ns"kit ke)"l"heb"t. ("n%"8t"n%"umumtent"ngn"4sum"k"n%"n)enurun"n ber"t b"%"n -ug" )erlu %it"n*"k"n.2.b. Pemeriks""n GisikP"%" st"tus gener"lis. sel"in t"n%" 7it"l )erlu -ug" %i)eriks" performance status )en%erit".K"ren")"*u%"r"%i)eng"ruhi oleh4"ktor hormon"l "nt"r"l"inestrogen%"n)rogesteronm"k" seb"ikn*" )emeriks""n )"*u%"r" %il"kuk"n s""t )eng"ruh hormon ini seminim"lmungkin. *"itusetel"hlebihkur"ngs"tuminggu%"ri h"ri )ert"m"menstru"si. Deng"n)emeriks""n 4isik *"ng b"ik %"n teliti. kete)"t"n )emeriks""n untuk k"nker )"*u%"r" se3"r"klinis 3uku) tinggi.(eknik )emeriks""n2.1.Pen%erit" %i)eriks" %eng"n b"%"n b"gi"n "t"s terbuk"1. Posisi teg"k (%u%uk!Leng"n)en%erit"-"tuhbeb"s%i s"m)ingtubuh. )emeriks"ber%iri %i %e)"n%"l"m)osisi *"nglebihkur"ngs"m"tinggi. P"%"ins)eksi %ilih"t simetri )"*u%"r"kiri %"nk"n"nI )erub"h"n kulit beru)" peau dorange. kemer"h"n.dimpling. e%em". ulser"si %"nno%ul s"telitI kel"in"n )uting susu se)erti retr"ksi. erosi. krust" %"n "%"n*" discharge. 2. Posisi berb"ringPen%erit" berb"ring %"n %ius"h"k"n "g"r )"*u%"r" -"tuh terseb"r r"t" %i "t"s l")"ng"n%"%". -ik" )erlu b"hu "t"u )unggung %ig"n-"l %eng"n b"nt"l ke3il terut"m" )"%" )en%erit"*"ng)"*u%"r"n*"bes"r. P"l)"si %il"kuk"n%eng"nmem)ergun"k"n4"l"ng%ist"l %"n154"l"ngme%i"l -"ri ''. ''' %"n'>*"ng%iker-"k"nse3"r"sistem"tismul"i %"ri kr"ni"lsetinggi ig"ke%u"s"m)"i ke%ist"l setinggi ig"keen"m. -ug"%il"kuk"n)emeriks""n%"er"hsentr"l sub"reol"r %"n)")il. P"l)"si -ug"%")"t %il"kuk"n%"ri te)i kesentr"l(sentri4ug"l!ber"khir%i %"er"h)")il. (er"khir%i"%"k"n)emeriks""nk"l"u"%"3"ir"nkelu"r %eng"n menek"n %"er"h sekit"r )")il. Pemeriks""n %eng"n r"b""n h"lus "k"n lebihteliti %"ri)"%" %eng"n r"b""n ku"t k"ren" r"b""n h"lus "k"n %")"t membe%"k"n ke)"%"t"nm"ss" )"*u%"r".P"%" )emeriks""n ini %itentuk"n lok"si tumor ber%"s"rk"n ku"%r"n )"*u%"r" (l"ter"l"t"s. l"ter"l b"$"h. me%i"l "t"s. me%i"l b"$"h. %"n %"er"h sentr"l!. ukur"n tumor(%i"meter terbes"r!. konsistensi. )ermuk""n. bentuk %"n b"t"s8b"t"s tumor. -uml"h tumorsert"mobilit"sn*"terh"%")-"ring"nsekit"r )"*u%"r". kulit. m.)ektor"lis %"n%in%ing%"%". 3. Pemeriks""n kelen-"r get"h bening region"l1. Aksil"Seb"ikn*" %"l"m )osisi %u%uk k"ren" %"l"m )osisi ini 4oss" "ksil" -"tuh ke b"$"hsehingg" mu%"h untuk %i)eriks" %"n lebih b"n*"k *"ng %")"t %i3")"i. P"%" )emeriks""n"ksil"k"n"nt"ng"nk"n"n)en%erit"%ilet"kk"n"t"u%i-"tuhk"nlem"s%i t"ng"n:b"huk"n"n )emeriks"%"n"ksil"%i)eriks" %eng"n t"ng"nkiri)emeriks".Dir"b" kelom)okK@& m"mm"ri ekstern" %i b"gi"n "nterior %"n %i b"$"h te)i m.)ektor"lis "ksil"I K@&subsk")ul"ris %i )osterior "ksil"I K@& sentr"l %i b"gi"n )us"t "ksil"I %"n K@& ")ik"l %iu-ung "t"s 4oss" "ksil"ris. P"%" )er"b""n %itentuk"n ukur"n. konsistensi. -uml"h. ")"k"hter4iks"si s"tu s"m" l"in "t"u ke -"ring"n sekit"rn*". 2. Su)r" %"n in4r"kl"7ikul" sert" leher ut"m". b"gi"n b"$"h %i)"l)"si %eng"n 3erm"t %"nteliti. Sel"in)"*u%"r"%"nK@&. org"nl"in*"ngikut %i)eriks""%"l"h)"ru. tul"ng.he)"r. %"n ot"k untuk men3"ri met"st"se -"uh.%. Pemeriks""n Penun-"ng1. #"mmogr"4i#"mmogr"4i meru)"k"nsu"tu)emeriks""n%eng"nsoft tissuetechnic*"ng%")"tmen%eteksi 2,B k"nker )"*u%"r". #eski)un 1,B k"nker )"*u%"r" ti%"k bis"%i7isu"lis"sik"n %eng"n m"mmogr"4i. 1,B k"nker )"*u%"r" %")"t %ilih"t )"%"m"mmogr"4isebelummerek"%")"t%ir"b".A%"n*")roseskeg"n"s"n"k"nmemberik"n20t"n%"Jt"n%" )rimer %"n sekun%er. ("n%" )rimer beru)" 4ibrosis re"kti4.comet sign.mikrok"lsi4ik"si. %e)osit k"lsium b"ik %"l"m )ol" mulberrr* "t"u 3ur7iline"r. %"n %istorsi%uktus m"m"ri". ("n%"8t"n%" sekun%er beru)" bert"mb"hn*" 7"skul"ris"si. "%"n*" bridgeof tumor%"n-"ring"n4ibrogl"n%uler ti%"kter"tur.#"mmogr"4i s"ng"t b"ik%igun"k"nuntuk%i"gnosis%ini %"nskrining. h"n*"s"-"untukskriningh"rg"n*"m"h"l sehingg"%i"n-urk"n )enggun""n *"ng selekti4 *"itu untuk $"nit"8$"nit" %eng"n risiko tinggi.Sensiti4it"s m"mmogr"4i sekit"r 0,B %"n s)esi4isit"sn*" h"m)ir 50B.9Ultr"sonogr"4i bergun" terut"m" untuk membe%"k"n lesi )"%"t "t"u kistik -ug" untukmem"n%u GNA& %"n core-needle biopsy. #"mmogr"4i %"n US@ )"*u%"r" %il"kuk"n )"%"tumor *"ng berukur"n H 3m.Pemeriks""ntermogr"4i%itemuk"nolehL"$son t"hun 15,9.Deng"nmenggun"k"nsin"rin4r"mer"h)emeriks""nini mem"n4""tk"n)erbe%""nsuhu%i m"n"suhuk"nker)"*u%"r" lebih tinggi %ib"n%ing -"ring"n sekit"rn*".Nerogr"4i meru)"k"n )emeriks""n *"ng menggun"k"n sistem )en3itr""n 4oto elektrik.Kete)"t"nn*" men3")"i 5,.B %eng"n 4"lse )ositi7e A ,B.S3intim"mogr"4i meru)"k"n teknik )emeriks""n r"%ionuklir menggun"k"n r"%ioisoto)(3 55m. Sensiti4it"sn*" %"l"mmenil"i "kti4it"s sel k"nker )"*u%"r" 3uku) tinggi.Pemeriks""n ini -ug" %")"t men%eteksi lesi *"ng multi)el %"n "%"n*" keterlib"t"n K@&region"l. 2. Pemeriks""n histo)"tologi -"ring"n (gold standard!Pemeriks""nhistologi -"ring"nmeru)"k"n3"r" untukmeneg"kk"n%i"gnosis )"stik"nker )"*u%"r". &"h"n )emeriks""n %")"t %i"mbil mel"lui bio)si eksision"l (untukukur"n tumor H 3m! "t"u bio)si insision"l (untuk tumor o)er"bel %eng"n ukur"n O 3msebelumo)er"si %e4initi4 %"nuntuktumor *"ngino)er"bel! *"ngkemu%i"n%i)eriks")otong beku "t"u PA. Untuk bio)si kel"in"n *"ng ti%"k %")"t %ir"b" se)erti temu"n )"%"m"mmogr"4i %")"t %il"kuk"n ultrasound "t"u stereotactic core biopsy *"itu )ungsi %eng"n-"rum bes"r *"ng "k"n mengh"silk"n su"tu silin%er -"ring"n *"ng 3uku) untuk )emeriks""nterm"suk teknik biokimi".2..9. Pemeriks""n sitologi21Pemeriks""n sito)"tologi %il"kuk"n %eng"n GNA&(fine needle aspiration biopsy).Sensiti7it"sn*" %"l"m men%i"gnosis keg"n"s"n %il")ork"n sebes"r 5085,B bil" te)"t 3"r")eng"mbil"n %"n %ieks)ertise oleh "hlin*".2.1. Pemeriks""n l"bor"toriumPemeriks""nl"bor"toriumrutin%"nkimi" %"r"h%il"kuk"nsesu"i %eng"n)erkir""nmet"st"sis mis"ln*" "lk"li 4os4"t"se %"n liver function tests untuk met"st"sis ke he)"r "t"uk"%"r k"lsium %"n 4os4or untuk met"st"se tul"ng.2..9,. Pemeriks""n met"st"se -"uhPemeriks""n l"in se)erti 4oto thor"ks.bone scanning%"n:"t"ubone survey. US@"b%omen. %"n /(s3"n %il"kuk"n untuk men3"ri met"st"sis -"uh. Pemeriks""n *"ng%irekomen%"sik"n oleh PCRA&O' "%"l"h 4oto thor"ks %"n US@ "b%omen se%"ngk"n bonescanning %"n:"t"u bone survey (bil" sitologi %"n:"t"u klinis s"ng"t men3urig"k"n )"%" lesiO ,3m! %"n /( s3"n %il"kuk"n "t"s in%ik"si.#et"st"sis%i )"renkim)"ru)"%"4otorontgenmem)erlih"tk"ng"mb"r"ncoinlesion*"ngmulti)el %eng"nukur"n*"ngberm"3"m8m"3"m. #et"st"sis%")"t )ul"mengen"i)leur"*"ng"k"nmenimbulk"ne4usi)leur". #et"st"sisketul"ng7ertebr""k"nterlih"t)"%" 4oto rontgen seb"g"i g"mb"r"n osteolitik:%estruksi *"ng %")"t men*eb"bk"n 4r"ktur)"tologis.2.9. Pemeriks""n )en"n%" tumor (tumor marker! %"n imunohistokimi"Pemeriks""nk"%"r/CA %"n/A 20.25(/A 1,8!mungkinbergun"untukmem"nt"ures)onterh"%")ter")i )"%")en*"kit *"ngsu%"hl"n-ut. Pemeriks""nimunohistokimi"se)erti CR. PR. 38erb82 (6CR82 neu!. 3"the)sin8D. %"n ), bersi4"t situ"sion"l.9'asi7i*asi an*er &a)udara". Sistem (N# 2 (umor )rimer ((!(; : (umor )rimer ti%"k %")"t %inil"i (0 : (i%"k ter%")"t tumor )rimer (is : K"rsinom" insitu (is (D/'S! :k"rsinom" in situ h"n*" %u3t"l (is (L/'S! :k"rsinom" in situ h"n*" lobul"r22 (is(P"get!: )en*"kit P"get %"ri )utingsusut"n)"tumor(/"t"t"n: P"get)en*"kit *"ng terk"it %eng"n tumor %ikl"si4ik"sik"n menurut ukur"n tumor(1 : (umor P 23m T1a : Tumor 0,5 cm. T1b : Tumor 0,5 cm dan 1 cm. T1c : Tumor 1 cm dan 2 cm. (2 : (umor O 23m %"n H ,3m. (: (umor O ,3m (1: &er")")un ukur"n tumor %eng"n ekstensi l"ngsung ke %in%ing %"%" "t"u kulit. T4a : Ekstensi ke dinding dada tidak termasuk otot pektoralis T4b : Edema (termasuk peau dorange atau ulserasi kulit pa!udara, atausatelit nodul pada kulit. T4c : "abungan T4a dan T4b T4d : #arsinoma in$amasi (mastitis karsinomatosaKelen-"r get"h bening region"l:No%ul (N!N; : K@& region"l ti%"k bis" %inil"iN0 : (i%"k ter%")"t met"st"se K@& region"l. N1 : Di-um)"i met"st"se K@& "ksil" i)sil"ter"l *"ng mobile. N2 : (er"b" K@& "ksil" i)sil"ter"l ter4iks"si. berkonglomer"si. "t"u se3"r" klinis "%" )embes"r"n K@& m"m"ri intern" i)sil"ter"l t"n)" "%"n*" met"st"se ke K@& "ksil". %2a :Teraba #"& aksila !ang ter'ksasi atau berkonglomerasi atau melekatke struktur lain. %2b : (ecara klinis metastase )an!a di*umpaipada #"& mamariinternaipsilateral dan tidak terdapat metastase pada #"& aksila. N : #et"st"se)"%"K@&in4r"kl"7ikul"i)sil"ter"l %eng"n"t"ut"n)"keterlib"t"nK@&"ksil""t"uklinister%")"t met"st"se)"%"K@&m"m"ri"intern"i)sil"ter"l %"nse3"r"klinis terbukti "%"n*"met"st"se)"%"K@&"ksil""t"u"%"n*" met"st"se)"%"K@&su)r"kl"7ikul" i)sil"ter"l %eng"n "t"u t"n)" keterlib"t"n K@& "ksil" "t"u m"m"ri" intern" %+a :,etastase pada #"& in-rakla.ikula ipsilateral %+b :,etastase pada #"& mamaria interna ipsilateral dan #"& aksila 2 %+c: ,etastase pada #"& suprakla.ikula #et"st"se -"uh (#! #; : #et"st"se -"uh belum %")"t %inil"i #0 : (i%"k ter")"t met"st"se -"uh. #1: Di-um)"i met"st"se -"uhSt"%ium klinisSt"%ium 0 (isN0#0 St"%ium '(1N0#0 St"%ium '' A (0N1#0 (1N1#0 (2N0#0 St"%ium '' &(2N1#0 (N0#0 St"%ium ''' A(0N2#0 (1N2#0 (2N2#0 (N1#0 (N2#0 St"%ium ''' &(1N0#0 (1N1#0 (1N2#0 St"%ium ''' /Semu" (N#0 St"%ium '>Semu" (Semu" N#1 (merican !oint "ommittee on "ancer. 2002!b. 6isto)"tologi K"nker )"*u%"r"mem)un*"i beber")"ti)ehistologi khusus*"ngturut mem)eng"ruhi)rognosis. meski)unst"%iumklinislebihber)eng"ruh. P"%"st"%ium't"n)"keterlib"t"n21K@& region"l #-year survival rate sekit"r 20B untuk k"rsinom" %ukt"l in7"si4 %"n sekit"r 5085,B untuk k"rsinom" lobul"r. koloi% %"n comedocarcinoma. 2$alignant (carcinoma)%. &on invasive carcinomaa. &on invasive ductal carcinomab. 'obular carcinoma in situ(. Invasive carcinomaa. Invasive ductal carcinoma- papillobular carcinoma- solid-tubular carcinoma- schirrous carcinomab. )pecial types- mucinous carcinoma- medullary carcinoma- invasive lobular carcinoma- adenoid cystic carcinoma- s*uamous cell carcinoma- spindel cell carcinoma- apocrine carcinoma- carcinoma +ith cartilaginous and or osseous metaplasia- tubular carcinoma- secretory carcinoma- othersc. Pagets disease (i)e 6isto)"tologi- In situ Pagets disease- NOS (no otherwisespecifed)- Mucinous- Papillary (predominantly micropapillarypattern)2,- Intraductal- Pagets disease andintraductal- Invasive carcinomas- NOS- Ductal- Inammatory- Medullary! NOS- Medullary with lymphoidstroma8- "u#ular- $o#ular- Pagets disease and infltrating- %ndi&erentiated- S'uamous cell- (denoid cystic- Secretory- )ri#ri*orm @r"%"si histologis (@!8 "/ : grading tidak dapat dinilai8 "0 : low grade8 "2 : intermediate grade8 "+ : high grade&erikut )en-el"s"n beber")" ti)e histologis %"ri k"nker )"*u%"r": 2.9K"rsinom" %ukt"l K"rsinom" %ukt"l in7"si4 meru)"k"nkelom)okterbes"r (02B! %"ri seluruhtumorg"n"s )"*u%"r". Se3"r"mikrosko)ikt"m)"k)roli4er"si "n")l"stike)itel %uktus *"ng%")"t memenuhi %"n men*umb"t %uktus. K"rsinom" %ukt"l nonin7"si4 (k"rsinom" %ukt"lin situ "t"u k"rsinom" intr"%ukt"l! bi"s"n*" ter-"%i t"n)" membentuk m"ss" k"ren" ti%"k"%" kom)onen scirrhous.b. K"rsinom" lobul"r (5B!Se)"ruhk"sus k"rsinom"lobul"r %itemuk"ninsitut"n)"t"n%"8t"n%"in7"si lok"lsehingg" sering%i"ngg"))rem"lign" %"n%isebut neo)l"si" lobul"r. Se3"r" histologimenun-ukk"ng"mb"r"nsel8sel "n")l"stik*"ngsemu"n*" terlet"k%i %"l"mlobulus8lobulus. c. "omedocarcinoma (,B!Duktus *"ng %iisi oleh tumor sel ke3il %"n %ebris sentr"l.%. K"rsinom" me%ul"r (1B!@"mb"r"n histologi menun-ukk"n strom" *"ng se%ikit %"n )enuh berisi kelom)ok sel*"ng belumber%i44erensi"si. ti%"k ter"tur %"nti%"k -el"s membentuk kelen-"r "t"u29)ertumbuh"n k")iler. (er%")"t b"n*"k sebuk"n lim4osit *"ng men-olok )"%" strom" %i%"l"m tumor. e. K"rsinom" koloi% (B!Duktus %ih"mb"t oleh sel8sel k"rsinom" %"n kist" )roksim"l berkemb"ng.4. K"rsinom" mukoi%:musinus (B!(umor ini tumbuh )erl"h"n8l"h"n %"n se3"r" mikrosko)ik sel tumor *"ngmengh"silk"n musin tersusun membentuk "sinus )"%" beber")" tem)"t. +ug" t"m)"k sel8sel 3in3in stem)el (signet ring 3ells!. g. K"rsinom" skirus (schirrous!P"%" )emeriks""n mikrosko)ik tumor ter%iri %"ri strom" *"ng )"%"t %eng"nkelom)ok sel e)itel *"ng terle)"s "t"u membentuk kelen-"r. Sel8sel berbentuk bul"t "t"u)oligon"l. hi)erkrom"tik. h. K"rsinom" in4l"m"si (1B!K"rsinom" ini memiliki )rognosis )"ling buruk. Sistem lim4" %i)enuhi oleh tumormemi3u )erub"h"n )"*u%"r" %"n kulit *"ng miri) in4eksi.i. Pen*"kit P"get (1B!#eru)"k"nk"rsinom"intr"%uktus)"%"s"lur"nekskresi ut"m"*"ngmen*eb"rkekulit )uting susu %"n "reol". sehingg" ter-"%i kel"in"n men*eru)"i ek?em" *"itu "%"n*"krust" %i %"er"h)")il %"n"reol". +ik" ti%"k%itemuk"nm"ss" tumor %i b"$"hn*")en*"kit ini term"suk k"rsinom" insitu. t")i -ik" "%" m"ss" tumor term"suk k"rsinom"%ukt"l in7"si4. Kel"in"nini %itemuk"n)"%" $"nit"berusi" lebihtu"%"ri )en%erit"k"nker )"*u%"r" umumn*" %"n bersi4"t unil"ter"l. ("n%" kh"s "%"l"h "%"n*" )en*ebuk"ne)i%ermis oleh sel g"n"s *"ng %isebut sel )"get. (#"ngunkusumo. 1552. 6"rris. 155!.Dia+nosis Bandin+ an*er &a)udara ".Gibro"%enom"Gibro"%enom""%"l"hsu"tutumor -in"k%"nmeru)"k"ngolong"nterbes"r %"ri tumor)"*u%"r" *"itu 1,.22B8,0B %i RS Dr. Soetomo (Suk"r%-"!. Gibro"%enom" m"mm"e (GA#!ini se3"r" klinis %iket"hui seb"g"i tumor %i )"*u%"r" %eng"n konsistensi )"%"t ken*"l. %")"t%iger"kk"n %"ri -"ring"n sekit"rn*". berbentuk bul"t lon-ong %"n berb"t"s teg"s.20Pertumbuh"nn*" l"mb"t. ti%"k "%" )erub"h"n )"%" kulit. %"n ti%"k %isert"i r"s" n*eri. GA#ter%")"t )"%"usi"mu%"*"itu1,80t"hun. %")"t %i-um)"i bil"ter"l "t"umulti)el (1,B!.Seb"g"i tumor-in"k. ti%"k"%"met"st"seregion"l %"n-"uh. )engob"t"nn*"3uku)%eng"neksisi tumorn*".b. Pen*"kit 4ibrokistik,ibrocysticdisease(G/D!bi"s"n*"multi)el %"nbil"ter"l. %isert"i r"s"n*eri terut"m"men-el"ng h"i%. Ukur"nn*" %")"t berub"h. ter"s" lebih bes"r. )enuh %"n n*eri men-el"ng h"i%%"n"k"nmenge3il sert"n*eri berkur"ngsetel"hh"i%seles"i. 6"l ini ter-"%i k"ren"G/D%i)eng"ruhi olehkeseimb"ng"nhormon"l. (umor -enisini umumn*"ti%"kberb"t"steg"ske3u"li kist" soliter. Konsistensin*" )"%"t ken*"l. %")"t )ul" kistik. +enis *"ng )"%"t k"%"ng8k"%"ng suk"r %ibe%"k"n %eng"n k"nker )"*u%"r" %ini.Kel"in"n ini %")"t -ug" %i-um)"i t"n)"m"ss" tumor *"ng n*"t" hingg" -"ring"n )"*u%"r" ter"b" )"%"t. )ermuk""n gr"nul"r. c. "ystosarcoma philloides@"mb"r"n klinis "ystosarcoma philloides %")"t se)erti GA# *"ng bes"r. &entukn*" bul"tlon-ong. )ermuk""n berben-ol. b"t"s teg"s. ukur"n bis" men3")"i 2080 3m. Konsistensin*"%")"t )"%"t ken*"l t")i "%" b"gi"n*"ngkisteus. D"l"u)un ukur"nn*" bes"r ti%"k"%")erlek"t"n ke %"s"r "t"u kulit. Kulit )"*u%"r" teg"ng. berkil"t %"n t"m)"k 7enekt"si."ystosarcomaphilloidesti%"kbermet"st"sek"ren"ini "%"l"hkel"in"n-in"kt")i se-uml"hke3il (20B! %itemuk"n %"l"m bentuk g"n"s *"ng %isebut malignant cystosarcoma philloides.Pengob"t"nn*""%"l"hsimplemastectomyuntukmen3eg"hresi%i4. P"%"or"ngmu%""t"ubelum berkelu"rg" %")"t %i)ertimb"ngk"n untuk m"stekstomi subkut"n.%. @"l"3to3ele@"l"ktokel buk"nkel"in"nneo)l"sm" "t"u)ertumbuh"nb"rumel"ink"nsu"tum"ss"tumor kistik *"ng timbul "kib"t tersumb"tn*" %uktus l"kti4erus )"%" ibu8ibu *"ng se%"ng "t"ub"ru seles"i m"s" l"kt"si. (umor ini berb"t"s teg"s. bul"t %"n kisteus k"ren" berisi "ir susu*"ng mengent"l.e. #"stitis#"stitis "%"l"h su"tu in4eksi )"%" kelen-"r )"*u%"r" *"ng bi"s"n*" ter%")"t )"%" $"nit"*"ng se%"ng men*usui. Ditemuk"n t"n%"8t"n%" r"%"ng %"n sering su%"h men-"%i "bses. 2&enata'a*sanaan an*er &a)udara22". #o%"lit"s ter")iUntuk k"nker )"*u%"r" ter%")"t beber")" mo%"lit"s ter")i *"ng bis" %i)ilih:1. O)er"si 2...0(er%")"tbeber")"-eniso)er"siuntukter")i*"itu&/S(breastconservingsurgery!.simple mastectomy.modified radical mastectomy. %"nradical mastectomy. Di "nt"r"beber")" -enis o)er"si tersebut meto%e *"ng )"ling tu" "%"l"h m"stektomi r"%ik"l kl"sik%"ri 6"lste%. P"%" m"stektomi r"%ik"l %il"kuk"n )eng"ngk"t"n )"*u%"r" %eng"n seb"gi"nbes"r kulitn*". m.)ektor"lis m"*or. m.)ektor"lis minor. %"n semu" kelen-"r keti"ksek"ligus. Pembe%"h"n ini meru)"k"n st"n%"r b"ku se-"k "$"l "b"% ke820 hingg" t"hun,08"n n"mun sek"r"ng su%"h -"r"ng %il"kuk"n ke3u"li bil" "%" tumor )"*u%"r" *"ng s"ng"tbes"r %"n melek"t ke otot )ektor"lis.Setel"h t"hun 908"n m"stektomi r"%ik"l mul"i %ig"ntik"n oleh m"stektomi r"%ik"l *"ngtel"h %imo%i4ik"si oleh P"te*. P"%" m"stektomi r"%ik"l mo%i4ik"si ini m.)ektor"lis m"*or%i)ert"h"nk"nsehingg" su)l"i )ers"r"4"nn*" ti%"kterg"nggu%"ne4ekkosmetik)"%"%in%ing %"%" *"ng ter-"%i bil" %il"kuk"n m"stektomi r"%ik"l %")"t %ikur"ngi. #.)ektor"lisminor %")"t )ul" %i)ert"h"nk"n. "t"u %i"ngk"t. "t"u %iretr"ksi untuk men%")"tk"n "kses ke"ksil". P"%" m"stektomi sim)el %il"kuk"n )eng"ngk"t"n )"*u%"r" s"-" t"n)" meng"ngk"tlim4ono%us "t"uotot. Pembes"r"nK@&"ksil"%ir"$"t %eng"nr"%ioter")i. #eto%eini%i)o)ulerk"n oleh #"3Dhirter %i 'nggris. &il" %il"kuk"n )eng"ngk"t"n )"*u%"r")ertimb"ngk"n kemungkin"n rekonstruksi m"mm"e %eng"n im)l"nt"si )rostesis "t"u3"ngkok4l")muskulokut"n. Rekonstruksi ini %")"t %il"kuk"nsek"ligus %eng"nbe%"hkur"ti4 "t"u beber")" $"ktu setel"h r"%ioter")i "t"u kemoter")i "%-u7"n. &il" h"l ini ti%"k%")"t %il"kuk"n us"h"k"n )rostesis ekstern".Sek"r"ng. bi"s"n*" %il"kuk"n )embe%"h"n kur"ti4 %eng"n mem)ert"h"nk"n )"*u%"r"*"ng %isebut %eng"n breast conserving surgery(&/S!. &/S meru)"k"n s"tu )"ket *"ngter%iri %"ri tig"tin%"k"n*"itu)eng"ngk"t"ntumor(lum)ektomi lu"s"t"utumorektomi"t"u segmentektomi "t"u ku"%r"ntektomi! %it"mb"h %iseksi kelen-"r "ksil" %"n r"%ioter")i)"%" sis" )"*u%"r" tersebut. Pen*in"r"n %i)erluk"n untuk men3eg"h k"mbuhn*" tumor %i)"*u%"r" %"ri -"ring"ntumor *"ngtertingg"l "t"u%"ri s"r"ngtumor l"in(k"rsinom"multisentrik!. &/S se3"r" kosmetik lebih b"ik %"ri m"stektomi b"hk"n *"ng tel"h%irekonstruksi sek"li)un. (")i %iseksi "ksil" %isini lebih sulit %iker-"k"n k"ren" otot8otot25)ektor"l tet")intact%"n-"ring"n)"*u%"r" m"sih"%" sehingg" )embuk""nl")"ng"no)er"si "ksil" terh"mb"t.'n%ik"si &/S: (:3m (st"%ium ' "t"u ''! P"sien ingin mem)ert"h"nk"n )"*u%"r"n*"S*"r"t &/S: Keingin"n )en%erit" setel"h %il"kuk"n informed consent Pen%erit" %")"t mel"kuk"n kontrol rutin setel"h )engob"t"n (umor terlet"k ti%"k sentr"l Perb"n%ing"nukur"ntumor%"n7olume)"*u%"r"3uku)b"ikuntukkosmetik)"s3" &/S #"mmogr"4i ti%"kmem)erlih"tk"nmikrok"lsi4ik"si "t"ut"n%"keg"n"s"nl"in*"ng %i4us (umor ti%"k multi)el &elum )ern"h ter")i r"%i"si %i %"%" (i%"k men%erit" SLC "t"u )en*"kit kol"gen (er%")"t s"r"n" r"%ioter")i *"ng mem"%"i (meg"7olt!2. R"%i"si R"%ioter")iuntukk"nker)"*u%"r"%")"t%iberik"nseb"g"iter")i)rimer."%-u7"n"t"u)"li"ti4. R"%ioter")i kur"ti4 tungg"l ti%"kbegitue4ekti4 tet")i r"%ioter")i "%-u7"n3uku)berm"n4""t. R"%ioter")i )"li"ti4 %")"t %il"kuk"n %eng"n h"sil b"ik untuk $"ktu terb"t"s bil"tumor su%"h ti%"k o)er"bel.R"%ioter")i "%-u7"nt %iberik"n bil" %itemuk"n ke"%""n seb"g"i berikut: Setel"h tin%"k"n o)er"si terb"t"s (&/S! (e)i s"*"t"n %ek"t (( Q (2! "t"u ti%"k beb"s tumor (umor sentr"l "t"u me%i"l K@& (=! %eng"n ekstensi ekstr" k")sulerA3u"n )emberi"n r"%ioter")i:0 P"%" %"s"rn*" %iberik"n r"%i"si lokoregion"l ()"*u%"r" %"n"ksil" besert"su)r"kl"7ikul"! ke3u"li:8)"%" ke"%""n ( P (2 bil" 3N L 0 %"n )N. m"k" ti%"k %il"kuk"n r"%i"si )"%"K@& "ksil" su)r"kl"7ikul"8)"%" ke"%""n tumor %i me%i"l:sentr"l %iberik"n t"mb"h"n r"%i"si )"%" m"mm"ri"intern" Dosis lokoregion"l )ro4il"ksis "%"l"h ,0 @*. booster %il"kuk"n seb"g"i berikut:8)"%"*"ng)otensi"l ter-"%i resi%i4 %it"mb"hk"n10@*(mis"ln*"te)i s"*"t"n%ek"t tumor "t"u )ost &/S!8)"%" *"ng ter%")"t m"ss" tumor "t"u resi%u )ost o) (mikrosko)ik "t"um"krosko)ik! m"k" %iberik"n booster %eng"n %osis 20 @* ke3u"li untuk "ksil" 1,@*. Kemoter")iKemoter")i meru)"k"n s"l"h s"tu ter")i sistemik *"ng %")"t %igun"k"n seb"g"i ter")i"%-u7"n "t"u )"li"ti4. Kemoter")i "%-u7"n %")"t %iberik"n )"%" )"sien )"s3"m"stektomi *"ng)"%")emeriks""nhisto)"tologik%itemuk"nmet"st"sis %i sebu"h"t"ubeber")"kelen-"r.Kemoter")i -ug"%")"t %iberik"nsebelum)embe%"h"n)"%"k"nker )"*u%"r"*"ngbes"rn"munm"siho)er"bel )"%"st"%iumlok"l l"n-ut. &er%"s"rk"n)eneliti"nkemoter")i *"ng%isebut kemoter")i neo "%-u7"n ini %")"t menge3ilk"n ukur"n tumor sehingg" memu%"hk"n)embe%"h"n. Kemoter")i )"li"ti4 %")"t %iberik"n )"%" )"sien *"ng tel"h men%erit" met"st"sissistemik. Ob"t kemoter")i %iberik"n %"l"m bentuk kombin"si se)erti /AG (/CG!. /#G %"nA/. 2..9.01. 6ormon"l D"s"r %"ri )emberi"n ter")i hormon"l "%"l"h 4"kt" b"h$" 0810B k"nker )"*u%"r" "%"l"hhormon%e)en%en.(er")iini sem"kin berkemb"ng %eng"n%itemuk"nn*"rese)tor estrogen%"n )rogesteron. K"nker )"*u%"r" %eng"n rese)tor estrogen %"n )rogesteron *"ng meres)ons)ositi4 ter")i hormon"l men3")"i 00B. (er")i hormon"l meru)"k"n ter")i ut"m" st"%ium '>%i s"m)ingkemoter")i k"ren"ke%u"8%u"n*"meru)"k"nter")i sistemik. (er")i hormon"l1bi"s"n*" %iberik"n sebelum kemoter")i k"ren" e4ek ter")in*" lebih l"m" %"n e4eks"m)ingn*" lebih se%ikit.Sebelum )emberi"n ter")i hormon"l %il"kuk"n u-i rese)tor (estrogen re3e)tor:CR )ositi4"t"u )rogesteron re3e)tor:PR )ositi4! %"n %i)ertimb"ngk"n st"tus hormon"l )en%erit"()remeno)"use. 18,t"hunmeno)"use. %"n)"s3"meno)"use!. Setel"hitu%")"t %itentuk"n")"k"hter")i hormon"l "k"n%iberik"nse3"r" "%%iti4 "t"u"bl"ti4. (er")i "%%iti4 beru)")emberi"nob"t8ob"t"n("ntiestrogen. "rom"t"seinhibitor. megestrol "3et"te%"n"n%rogen"t"uestrogen!%il"kuk"n)"%")"sien)"s3"meno)"use.F"ngtergolong"ntiestrogen"%"l"ht"mo;i4en3itr"te. toremi4ene.%"nr"lo;i4enet")ir"lo;i4ene lebih b"n*"k%igun"k"nuntuk)engob"t"n osteo)orosis. Arom"t"se inhibitor se)erti "n"stro?ole %"n letro?ole mengh"mb"tkon7ersi "n%rogen men-"%i estrogen. (er")i "bl"ti4 beru)" o7"rektomi bil"ter"l. %il"kuk"nbil" t"n)" )emeriks""n rese)tor. )"%" $"nit" )remeno)"use %"n $"nit" *"ng su%"h 18, t"hunmeno)"use %eng"n CR (=! %"n )"%" )en*"kit *"ng bersi4"tslo+gro+ing%"n intermediategro+ing. 2..9.0,. 'munologik Sekit"r 1,82,B tumor )"*u%"r" menun-ukk"n "%"n*" )rotein )emi3u )ertumbuh"n "t"u6CR2se3"r"berlebih"n%"nuntuk)"siense)erti ini.trastu-umab. "ntibo%i *"ngse3"r"khusus %ir"n3"ng untuk men*er"ng 6CR2 %"n mengh"mb"t )ertumbuh"n tumor. bis" men-"%i)ilih"n ter")i. P"sien seb"ikn*" -ug" men-"l"ni tes 6CR2 untuk menentuk"n kel"*"k"n ter")i%eng"n trastu-umab.b. Pilih"n ter")i ber%"s"rk"n st"%ium P"%" st"%ium '. ''. %"n ''' "$"l (st"%ium o)er"bel! si4"t )engob"t"n "%"l"h kur"ti4 %eng"n)embe%"h"nseb"g"i ter")i )rimer. ter")i l"inn*"h"n*"bersi4"t "%-u7"n. Sem"kin3e)"t%il"kuk"n )embe%"h"n sem"kin tinggi kur"sin*". Se%"ngk"n untuk st"%ium ''' "khir %"n '>si4"t )engob"t"nn*" "%"l"h )"li"ti4 *"itu terut"m" untuk mengur"ngi )en%erit""n )"sien %"nmem)erb"iki ku"lit"s hi%u).1. K"nker )"*u%"r" st"%ium 0Dil"kuk"n &/S "t"u m"stektomi sim)el. (er")i %e4initi4 )"%" (0 terg"ntung )"%")emeriks""n blok )"r"4in. lok"sin*" %i%"s"rk"n )"%" h"sil )emeriks""n imaging.2. K"nker )"*u%"r" st"%ium %ini:o)er"bel2Dil"kuk"n &/S (h"rus memenuhi s*"r"t! "t"u m"stektomi r"%ik"l mo%i4ik"si "t"um"stektomi r"%ik"l %eng"n "t"u t"n)" ter")i "%-u7"n. (er")i "%-u7"n %iberik"nber%"s"rk"n "%" "t"u ti%"kn*" met"st"se ke kelen-"r get"h bening "ksil". rese)torestrogen "t"u rese)tor )rogesteron. %"n usi" )remeno)"use "t"u )ostmeno)"use "t"u usi"tu".("bel 1. (er")i "%-u7"n )"%" node negative (K@& histo)"tologi neg"ti4!St"tus meno)"use Rese)tor hormon"l Risiko tinggiPremeno)"use CR (=! : PR (=!CR (8! : PR (8!Ke = ("m : O7KePostmeno)"useCR (=! : PR (=!CR (8! : PR (8!("m = KemoKeUsi" tu" CR (=! : PR (=!CR (8! : PR (8!("m = KemoKe ("bel 2. (er")i "%-u7"n )"%" node positive (K@& histo)"tologi )ositi4!St"tus meno)"use Rese)tor hormon"l Risiko tinggiPremeno)"use CR (=! : PR (=!CR (8! : PR (8!Ke = ("m : O7KePostmeno)"useCR (=! : PR (=!CR (8! %"n : PR (8!Ke = ("mKeUsi" tu" CR (=! : PR (=!CR (8! %"n PR (8!("m = KemoKe . K"nker )"*u%"r" lok"l l"n-ut: locally advanced ". .perable locally advanced#"stektomi sim)el:#R# = r"%i"si kur"ti4 = kemoter")i "%-u7"nt = ter")i hormon"lb. Inoperable locally advanced8 R"%i"si kur"ti4 = kemoter")i = ter")i hormon"l8 R"%i"si = o)er"si = kemoter")i = ter")i hormon"l8Kemoter")i neo"%-u7"n = o)er"si = kemoter")i = r"%i"si = hormon"l ter")i1.K"nker )"*u%"r" l"n-ut met"st"se -"uh

(er")i )rimer )"%" st"%ium '> "%"l"h ter")i sistemik *"itu ter")i hormon"l %"nkemoter")i. (er")i lokoregion"l se)ertir"%i"si %"n)embe%"h"nh"n*"%il"kuk"n bil")erlu. R"%i"si k"%"ng %i)erluk"n untuk )"li"si )"%" %"er"h8%"er"h tul"ng+eightbearing*"ngmeng"n%ungmet"st"se"t"u)"%"tumorbed*"ngber%"r"h. %i4us. %"nberb"u *"ng mengg"nggu sekit"rn*". 2&ro+nosis an*er &a)udara Prognosis k"nker )"*u%"r" %")"t %itentuk"n ber%"s"rk"n beber")" 4"ktor *"itu9:". St"%ium klinik("bel . Prognosis k"nker )"*u%"r" ber%"s"rk"n st"%ium klinikSt"%ium Klinik , t"hun (B! 10 t"hun (B!0 O 50 50' 20 9,'' 90 1,'''A ,0 10'''& , 20'> 10 ,b. Keterlib"t"n histologik K@& "ksil"("bel 1. Prognosis k"nker )"*u%"r" ber%"s"rk"n keterlib"t"n histologik K@& "ksil"K@& "ksil" , t"hun (B! 10 t"hun (B!(i%"k "%"18 K@&OK@&209,09,101,3. Ukur"n tumor("bel ,. Prognosis k"nker )"*u%"r" ber%"s"rk"n ukur"n tumorUkur"n tumor (3m! 10 t"hun (B!H 181,80.,20,,1,%. 6istologiK"nker *"ng poor differentiated. met")l"si" %"n grade tinggi mem)un*"i )rognosis *"nglebih buruk %ib"n%ingk"n k"nker *"ng +ell differentiated.e. Rese)tor hormon1P"sien %eng"n k"nker *"ng bersi4"t CR )ositi4 mem)un*"i $"ktu sur7i7"l *"ng lebihl"m" %ib"n%ingk"n )"sien %eng"n k"nker *"ng bersi4"t CR neg"ti4.S9reenin+ dan Dete*si Awa' an*er &a)udara K"nker )"*u%"r" tergolong %"l"m keg"n"s"n *"ng %")"t %i%i"gnosis se3"r" %ini. Ameri3"n/"n3er So3iet* (A/S! merekomen%"sik"n us"h" untuk mel"kuk"n %i"gnosis %ini *"itu %eng"n2:". Periks" )"*u%"r" sen%iri (SADAR'! "t"u breast-self examinationPeneliti"nmenun-ukk"n2,B%"ri k"susk"nker)"*u%"r"%iket"hui "t"u%itemuk"nlebih%uluoleh)en%erit". Olehk"ren" itu)entingb"gi $"nit" untukmenget"hui 3"r"memeriks" )"*u%"r" *"ng ben"r "g"r bil" "%" su"tu kel"in"n %")"t %iket"hui seger".SADAR' seb"ikn*" mul"i bi"s" %il"kuk"n )"%" usi" sekit"r 20 t"hun. minim"l sek"lisebul"n. SADAR'%il"kuk"nh"ri setel"hh"i%berhenti "t"u0hingg"10h"ri %"ri h"ri)ert"m" menstru"si ter"khir. Untuk $"nit" *"ng su%"h meno)"use. SADAR' %il"kuk"n )"%"t"ngg"l *"ng s"m" seti") bul"n.b. Pemeriks""n oleh ten"g" keseh"t"n "t"u clinical breast examinationPemeriks""noleh%okterse3"r"lege"rtisseb"ikn*"%il"kuk"nseti")t"hununtuk$"nit" berusi" 20810 t"hun %"n seti") t"hun untuk $"nit" berusi" lebih %"ri 10 t"hun.3. #"mmogr"4iD"nit" berusi",85t"hunseb"ikn*" mel"kuk"ns"tuk"libaselinemammography.D"nit"berusi"10815t"hnseb"ikn*"mel"kuk"nm"mmogr"4i seti")2t"hun%"n$"nit"berusi" lebih %"ri ,0 t"hun seb"ikn*" mel"kuk"n m"mmogr"4i seti") t"hun.esimpu'an/"r3inom" m"mm"e "t"u k"nker )"*u%"r" "%"l"h tumor g"n"s *"ng ber"s"l %"ri kelen-"r)"*u%"r". (erm"suk s"lur"n kelen-"r "ir susu %"n -"ring"n )enun-"ngn*" *"ng tumbuh in4iltr"ti4.%estrukti4. sert" %")"t bermet"st"se. @en *"ng )"ling ber)eng"ruh %isebut %eng"n &R/A81 ()"%"lokus 10K21!. *"ng l"inn*" "%"l"h gen ), ()"%" lokus 10)1!. @en ketig" "%"l"h &R/A82 *"ngterlet"k )"%" kromosom 1. Peneg"kk"n %i"gnosis 3" m"m"e %il"kuk"n ber%"s"rk"n "n"mnesis.)emeriks""n4isik. %"n)emeriks""n)enun-"ng.&en-ol"nk"nker)"*u%"r"3en%erungsoliter.unil"ter"l. )"%"t. ker"s. ireguler. ti%"k %")"t %iger"kk"n (nonmobile!. 3e)"t membes"r %"n ti%"kn*eri. (er%")"t 3"ir"n *"ng kelu"r se3"r" s)ont"n %"ri )uting susu (nipple discharge!. &eber")",)emeriks""n )enun-"ng %")"t %i"n-urk"n. %eng"n )emeriks""n histo)"tologi seb"g"i "l"t%i"gnosis )"sti %"ri 3" m"m"e. &erb"g"i st"%ium3" m"m"e -ug" %")"t %itentuk"n untukmenentuk"n ter")i sert" )rognosis )en*"kit. (er")i *"ng %")"t %i"n-urk"n "%"l"h m"stektomi.r"%i"si. kemoter")i. hormon"l. %"n imunologik. Deteksi "$"l 3" m"m"e %")"t %il"kuk"n "nt"r"l"in %eng"n )emeriks""n )"*u%"r" sen%iri (SADAR'!. )emeriks""n keseh"t"n. sert" m"mogr"4i. DAF!AR &US!AA1. Dorl% 6e"lth Org"ni?"tion. /reast cancer 0 Prevention and "ontrol .2005. A7"il"ble 4rom :$$$.$ho.int.2. R"mli. #u3hlis.1ankerPayudara. Soel"rtoRekso)ro%-o%kk(e%itor!. Kum)ul"nKuli"h'lmu &e%"h. C%isi Pert"m". &in"ru)" Aks"r". 155,. 6lm: 12891. . Alb"r. R"4ir"l A?%i %kk(e%itor!.Protokol P2R/.I (334. PCRA&O'. +"k"rt". C%isiPert"m". 2001. 6lm: 281,. 1. Asrul. 5ubungan antara /esar 6umor dan 6ipe 5istologi 1anker Payudara dengan danya$etastasepada1elen7ar8etah/eningksila. &"gi"n'lmu&e%"hG"kult"sKe%okter"nUni7ersit"s Sum"ter" Ut"r". 200. A7"il"ble 4rom: htt):::$$$.usu."3.i%. ,. De +ong. Dim . &uku A-"r 'lmu &e%"h . C@/. +"k"rt". C%isi Pert"m" . 200, . 6lm : 208102.9. #"nu"b". (-"kr" D. Payudara. R. S-"msuhi%"-"t %"n Dim %e +ong (e%itor!. &uku A-"r 'lmu&e%"h. C%isi Ke%u". C@/. 2001. 6lm: 208102.0. 6"skell. /h"rles #. "n% Dennis A. /"s3i"to. /reast "ancer. Dennis A. /"s3i"to "n% &err* &.Lo$it? (e%itors!. #"nu"l on /lini3"l On3olog*. Li))in3ott Dilli"ms "n% Dilkins.Phil"%el)hi". 2000. P"ge: 11. 2. Souh"mi. Robert L. Ct "l (e%itors!. O;4or% (e;tbook o4 On3olog*. 2n% C%. O;4or% Press.P"ge: 11081199