Appendix
Transcript of Appendix
Lampiran 1: Hasil identifikasi tumbuhan
Sampel yang digunakan adalah daun I yaitu: jenis Melaleuca leucadendra (L). L
Dari Bab III halaman 21 pada identifikasi sampel
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 2. Gambar pohon kayu putih
Pohon kayu putih
Dari Bab III halaman 20
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 3. Gambar daun kayu putih segar dan kering
Daun kayu putih kering
Daun kayu putih segar
Dari Bab III halaman 20 pada bahan – bahan yang digunakan
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 4. Gambar mikroskopik daun kayu putih
Mikroskopik serbuk daun kayu putih Keterangan:
1. Epidermis bawah dengan stomata
2.Rambut penutup
3. Fragmen pembuluh kayu dengan penebalan spiral
4. Epidermis atas dengan stomata
5. Serbuk hablur
6. Hablur kalsium oksalat bentuk prisma (dibesarkan)
7. Jaringan bunga karang
8. Kelenjar minyak lesigen dengan butir minyak
Dari Bab III halaman 27 pada pemeriksaan serbuk simplisia
1
2
3
6
7
5
4
8
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 5. Perhitungan hasil pemeriksaan karakterisasi simplisia Perhitungan hasil penetapan kadar air.
1. Sampel I
Berat sampel = 5,050 g
Volume air = 0,35 ml
Kadar air = 0,35 5,050
x 100 %
= 6,93 %
2. Sampel II
Berat sampel = 5,030 g
Volume air = 0,3 ml
Kadar air = 0,3 5,003
x 100 %
= 5,96 %
3. Sampel III
Berat sampel = 5,040 g
Volume air = 0,35ml
Kadar air = 0,35 5,005
x 100 %
= 6,94 % Kadar air rata-tata = 3
6,93 + 5,96+6,94
= 6,61 %
Kadar air = Volume air ( ml ) x 100 % Berat sampel ( g )
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 6. Perhitungan hasil penetapan kadar sari larut dalam air
1. Sampel I
Berat simplisia = 5,000 g
Berat sari = 0,165 g
Kadar sari larut dalam air = 0,165 x 100 x 100 % 5,000 20 = 16,5 %
2. Sampel II
Berat simplisia = 5,003 g
Berat sari = 0,164 g
Kadar sari larut dalam air = 0,164 x 100 x 100 % 5,003 20 = 16,68 %
3. Sampel III
Berat simplisia = 5,000 g
Berat sari = 0,154 g
Kadar sari larut dalam air = 0,154 x 100 x 100 % 5,000 20 = 16,4 %
Kadar sari larut dalam air rata-rata = 3
16,5 % + 16,68 % + 16,4 %
= 16,52 %
Kadar sari larut dalam air = Berat Sari x 100 x 100 % Berat Simplisia 20
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 7. Perhitungan hasil penetapan kadar sari larut dalam etanol
1. Kadar sari larut dalam etanol I
Berat simplisia = 5,002 g
Berat sari = 0,189 g
Kadar sari larut dalam etanol = 0,189 x 100 x 100 % 5,002 20 = 18,89 %
2. Kadar sari larut dalam etanol II
Berat simplisia = 5,005 g
Berat sari = 0,187 g
Kadar sari larut dalam etanol = 0,187 x 100 x 100 % 5,005 20 = 18,68 %
3. Kadar sari larut dalam etanol III
Berat simplisia = 5,009 g
Berat sari = 0,187 g
Kadar sari larut dalam etanol = 0,187 x 100 x 100 % 5,009 20 = 18,67 % Kadar sari larut dalam etanol rata-rata =
18,89 % + 18,68 % + 18,67 %
= 18,74 %
Kadar sari larut dalam etanol = Berat Sari x 100 x 100 % Berat Simplisia 20
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 8. Perhitungan hasil penetapan kadar abu total
1. Sampel I
Berat simplisia = 2,0000 g
Berat abu = 0,0975 g
Kadar abu total = 0,0975 x 100 % 2,000
= 4,87 %
2. Sampel II
Berat simplisia = 2,001 g
Berat abu = 0,1091 g
Kadar abu total = 0,1091 x 100 % 2,001
= 5,46 %
3. Sampel III
Berat simplisia = 2,000 g
Berat abu = 0,0958 g
Kadar abu total = 0,0958 x 100 % 2,000
= 4,79 %
Kadar abu total rata-rata = 3
4,84 % + 5,46 % + 4,79 %
= 5,04 %
Kadar abu total = Berat Abu x 100 % Berat Simplisia
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 9. Perhitungan hasil penetapan kadar abu tidak larut dalam asam
1. Sampel I
Berat simplisia = 2,000 g
Berat abu = 0,0076 g
Kadar abu tidak larut dalam asam = 0,0076 x 100 % 2,0000 = 0,38 %
2. Sampel II
Berat simplisia = 2,0001 g
Berat abu = 0,0094 g
Kadar abu tidak larut dalam asam = 0,0094 x 100 % 2,0001 = 0,48 %
3. Sampel III
Berat simplisia = 2,0000 g
Berat abu = 0,0065 g
Kadar abu tidak larut dalam asam = 0,0065 x 100 % 2,0000 = 0,33 % Kadar abu tidak larut dalam asam rata-rata =
3 0,38 % + 0,48 % + 0,33 %
= 0,39
Kadar abu tidak larut dalam asam = Berat Abu x 100 % Berat Simplisia
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 10. Perhitungan hasil penetapan kadar minyak atsiri
Kadar Minyak Atsiri= Volume minyak atsiri Berat sampel
x 100%
1. Sampel I
Volume minyak atsiri = 0,1 ml
Berat sampel = 15,000 g
Kadar minyak atsiri = 0,1 x 100 % 15,000 = 0,66 %
2. Sampel II
Volume minyak atsiri = 0,12 ml
Berat sampel = 15,000 g
Kadar minyak atsiri = 0,12 ml x 100 % 15,000 = 0,8 ml %
3. Sampel III
Volume minyak atsiri = 0,11 ml
Berat sampel = 15,011 g
Kadar minyak atsiri = 0,11 ml x 100 % 15,000 g = 0,73 % Kadar minyak atsiri rata-rata =
3 0,66 % + 0,8 % + 0,73 %
= 0,73%
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 11. Penetapan bobot jenis minyak atsiri dari daun kayu putih
1. daun kayu putih segar
Sampel I
Bobot piknometer kosong = 8,5415
Bobot piknometer + minyak atsiri = 10,2735
Bobot piknometer + air suling = 10,5417
Bobot jenis minyak atsiri = 10,5417 - 8,5415
10,2735 - 8,5415
= 0,8651
Sampel II
Bobot piknometer kosong = 8,5415
Bobot piknometer + minyak atsiri = 10,2737
Bobot piknometer + air suling = 10,5417
Bobot jenis minyak atsiri = 10,5417 – 8,5415
10,2737 – 10,5415
= 0,8659
Sampel III
Bobot piknometer kosong = 8,5415
Bobot piknometer + minyak atsiri = 10,2735
Bobot piknometer + air suling = 10,5417
Bobot jenis minyak atsiri = 10,5417 - 8,5415
10,2735 – 8,5415
= 0,8659
Bobot jenis minyak atsiri rata- rata = 3
0,8651 + 0,8659 + 1,0659
= 0,8659
Universitas Sumatera Utara
1. daun kayu putih kering
Sampel I
Bobot piknometer kosong = 8,5415
Bobot piknometer + minyak atsiri = 10,2734
Bobot piknometer + air suling = 10,5417
Bobot jenis minyak atsiri = 10,5417 - 8,5415
10,2734 - 8,5415
= 0,8653
Sampel II
Bobot piknometer kosong = 8,5415
Bobot piknometer + minyak atsiri = 10,2736
Bobot piknometer + air suling = 10,5417
Bobot jenis minyak atsiri = 10,5417 – 8,5415
10,2736 – 8,54155
= 0,8659
Sampel III
Bobot piknometer kosong = 8,5415
Bobot piknometer + minyak atsiri = 10,2736
Bobot piknometer + air suling = 10,5417
Bobot jenis minyak atsiri = 10,5417 - 8,5415
10,2736 – 8,5415
= 0,8659
Bobot jenis minyak atsiri rata- rata = 3
0,8653 + 0,8659 + 0,8659
= 0,8659
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 12. Penetapan indeks bias minyak atsiri dari daun kayu putih
1. daun kayu putih segar
Sampel I = 1,463
Sampel II = 1,463
Sampel III = 1,463
Indeks bias minyak atsiri rata- rata = 3
1,463 + 1,463 +1,463
= 1,463
2. daun kayu putih kering
Sampel I = 1,465
Sampel II = 1,465
Sampel III = 1,465
Indeks bias minyak atsiri rata- rata = 3
1,465 + 1,465 +1,465
= 1,465
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 13. Flowsheet isolasi minyak atsiri dari daun kayu putih segar
Daun kayu putih segar
Minyak atsiri dan air
Indeks bias Bobot jenis
Air Minyak atsiri dengan kemungkinan adanya air
Na2SO4 x H2O
Secara Fisika Secara Fisikokimia
Minyak atsiri
ditambah Na2SO4 anhirat
dengan GC-MS
dipisahkan
Dicuci
ditiriskan
diidentifikasi
didestilasi
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 14. Flowsheet isolasi minyak atsiri dari daun kayu putih kering
diserbuk
dikarakterisasi
Daun kayu putih kering
Serbuk simplisia Minyak atsiri dan air
Indeks bias Bobot jenis
Air Minyak atsiri dengan kemungkinan adanya air
Na2SO4 x H2O
Secara Fisika Secara Fisikokimia
Minyak atsiri
ditambah Na2SO4 anhirat
dengan GC-MS
dipisahkan
Dicuci
dikeringkan
Simplisia
1. Mikroskopis 2. Makroskopis 3. PK Air 4. PK Abu
-Total -Tidak larut asam
5. PK Sari -Larut air -Larut etanol
6. PK Minyak Atsiri
diidentifikasi
didestilasi air
ditiriskan
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 15. Pola fragmentasi minyak atsiri dari daun kayu putih
a. Senyawa α- pinene
C10H16
m/z 136 - CH3 - 15 C9H13
m/z 121 - CH4 - 16
C8H9
m/z 105 - C3H2 - 38
C5H7 m/z 67
- CH2 - 14 C4H5
m/z 53 - CH2 - 14
C3H3
m/z 39
Universitas Sumatera Utara
b. Senyawa sineol
C10H18O m/z 154
-CH2
- 14
C9H16O m/z 139
-CH3 - 15
C8H13O m/z 125
- HO - 18
C8H12 m/z 108 -CH2 - 14
C7H10 m/z 81
-CH2 - 14
C6H8
m/z 69 -C2H2 - 28
C4H6 m/z 43
-CH2 - 14
C3H4
m/z 29
Universitas Sumatera Utara
(Lanjutan)
c. Senyawa Caryophyllen
C15H24
m/z 204 - CH3 - 15
C14H21 m/z 189
- CH2 - 14
C13H19
m/z 175 - CH2 - 14
C12H17 m/z 161
- CH2 - 14
C11H15 m/z 147
- CH2 - 14
C10H13
m/z 133 - C2H4 - 28
C8H9 m/z 105
- C2H2 - 26
Universitas Sumatera Utara
C6H7 m/z 79
- C3H2
- 38
C3H5 m/z 41
- CH2 - 14
C2H3 m/z 27
d. Senyawa α- Caryophyllen
C15H24
m/z 204 - CH3 - 15
C14H21 m/z 189
- C2H4 - 28
C12H17
m/z 161 - CH2 - 14
C11H15 m/z 147
- C2H2 - 26
C9H13 m/z 121
- CH2 - 14
Universitas Sumatera Utara
C8H11
m/z 107 - CH2 - 14
C7H9 m/z 93
- C2H2 - 26
C5H7 m/z 67
- C3H2
- 38
C3H5 m/z 41
- CH2 - 14
C2H3 m/z 27
e. Senyawa α- Terpineol
C10H18O m/z 154
- H2O - 18
C10H16 m/z 136
- CH3 - 15
C9H13
m/z 121 - CH2 - 14
Universitas Sumatera Utara
C8H11
m/z 107 - CH2 - 14
C7H9 m/z 93
- C4H2 - 50
C3H7
m/z 43 f. Senyawa Ledol
C15H26 m/z 222
- H2O - 18
C15H24 m/z 204
- CH3 - 15
C14H21
m/z 189 - C2H4 - 28
C12H17 m/z 161
- CH2 - 14
C11H15 m/z 147
Universitas Sumatera Utara
lanjutan - CH2 - 14
C10H13
m/z 133 - C3H2 - 38
C7H11 m/z 95
- CH2 - 14
C6H9 m/z 81
- C3H2
- 38
C3H7 m/z 43
- CH4 - 16
C2H3 m/z 27
g. Senyawa Elemol
C15H26
m/z 222 - H2O - 18
C15H24 m/z 204
- CH3 - 15
C14H21
m/z 189
Universitas Sumatera Utara
- C2H4 - 28
C12H17 m/z 161
- C2H2 - 26
C10H15 m/z 135
- CH4 - 16
C9H11
m/z 119 - C2H2 - 26
C7H9
m/z 93 - CH2 - 14
C6H9 m/z 81
- C4H4
- 52
C3H5 m/z 41
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 16. Alat – alat yang digunakan dalam penelitian
Alat Stahl
Dari bab III halaman 24 untuk penetapan kadar minyak atsiri
Alat destilasi air
Dari Bab III halaman 24 untuk isolasi minyak atsiri dari daun kayu putih segar dan kering
Universitas Sumatera Utara
Alat untuk Penetapan Kadar Air
Dari Bab III halaman 22 untuk penetapan kadar air
(lanjutan)
Alat Refraktometer Abbe
Dari Bab III halam 25 untuk penentuan indeks bias
Universitas Sumatera Utara
Alat Piknometer
Dari Bab III halaman 26 untuk penentuan bobot jenis
Alat Kromatografi GC-MS
Dari Bab III halaman 26 untuk analisis komponen minyak atsiri
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 17. Kromatogaram GC minyak atsiri dari daun kayu putih segar
Universitas Sumatera Utara
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 18. Kromatogram GC minyak atsiri daun kayu putih kering
Universitas Sumatera Utara
Universitas Sumatera Utara
Lampiran 18. Kromatogram GC minyak atsiri daun kayu putih kering
Universitas Sumatera Utara
Universitas Sumatera Utara
Universitas Sumatera Utara