Appendix rancangan

360
LAMPIRAN A PERHITUNGAN NERACA MASSA Pra-Rancangan Pabrik Pembuatan Asam Benzoat dari Toluena dengan proses oksidasi menggunakan mangan asetat sebagai katalisator dilaksanakan untuk kapasitas produksi sebesar 6.000 ton/tahun, dengan ketentuan sebagai berikut: 1 tahun operasi = 330 hari kerja 1 hari kerja = 24 jam Basis = 1 jam operasi Kemurnian = 99,9% Maka kapasitas asam benzoat dalam bentuk kristal adalah: = 6.000 ton 1.000 kg 1 tahun 1 hari x x x 1 tahun 1 ton 330 hari 24 jam = 757,576 Kg/Jam Bahan Baku dan Berat Molekul Bahan Baku yang digunakan antara lain (Kirk, Othmer 1989) : Toluena (C 7 H 8 ) = 92,14 gr / mol Oksigen (O 2 ) = 32 gr / mol Mangan Asetat MnCH 3 COO.4H 2 O = 249,09 gr / mol Asam Benzoat (C 6 H 5 -COOH) = 122,12 gr / mol Misal : N = Laju alir mol (kmol/jam) F = Laju alir massa (kg/jam) x = fraksi mol cair y = fraksi mol uap P = Tekanan (kPa) T = Temperatur (K) Vd = vapour destilat Vb = vapor reboiler LA-1 Ld = liquid destilat Universitas Sumatera Utara

Transcript of Appendix rancangan

  • LAMPIRAN A

    PERHITUNGAN NERACA MASSA

    Pra-Rancangan Pabrik Pembuatan Asam Benzoat dari Toluena dengan proses

    oksidasi menggunakan mangan asetat sebagai katalisator dilaksanakan untuk

    kapasitas produksi sebesar 6.000 ton/tahun, dengan ketentuan sebagai berikut:

    1 tahun operasi = 330 hari kerja

    1 hari kerja = 24 jam

    Basis = 1 jam operasi

    Kemurnian = 99,9%

    Maka kapasitas asam benzoat dalam bentuk kristal adalah:

    =6.000 ton 1.000 kg 1 tahun 1 harix x x1 tahun 1 ton 330 hari 24 jam

    = 757,576 Kg/Jam

    Bahan Baku dan Berat Molekul Bahan Baku yang digunakan antara lain

    (Kirk, Othmer 1989) :

    Toluena (C7H8) = 92,14 gr / mol Oksigen (O2) = 32 gr / mol Mangan Asetat MnCH3COO.4H2O = 249,09 gr / mol Asam Benzoat (C6H5-COOH) = 122,12 gr / mol

    Misal : N = Laju alir mol (kmol/jam)

    F = Laju alir massa (kg/jam)

    x = fraksi mol cair

    y = fraksi mol uap

    P = Tekanan (kPa)

    T = Temperatur (K)

    Vd = vapour destilat

    Vb = vapor reboiler

    LA-1

    Ld = liquid destilat

    Universitas Sumatera Utara

  • Lb = liquid reboiler

    AsBen = Asam Benzoat

    MnAs = Mangan Asetat

    Benz = Benzaldehide

    BenAl = Benzil Alkohol

    Oks = Oksigen

    Tol = Toluena

    Perhitungan Neraca Massa dengan Cara Perhitungan Alur Mundur.

    LA.1. Drum Dryer (DE-201) Fungsi : mengurangi kandungan air dengan cara diuapkan dalam produk sehingga

    didapatkan produk asam benzoat dalam fasa padat yang murni.

    H2O (g)

    AsBenz (s)

    H2O (l)

    Drum Dryer ( DE-201 )

    (34) (37)

    (34a)

    AsBenz (s)

    H2O (l)

    Diinginkan produk yang keluar dari drum drier dengan komposisi:

    Neraca Massa Total F37 = 757,576 kg/jam

    Dengan Komposisi : Asam Benzoat :

    37AsBenF 756,818 kg/jam=

    37AsBenN 6,197 kmol/jam=

    Air :

    37AirF 0,758 kg/jam=

    2

    37H ON 0,042 kmol/jam=

    Sehingga, kemurnian asam benzoat yang dihasilkan adalah 99,9%.

    Neraca Massa Total : Neraca Masuk = Neraca Keluar

    F34 = F34a + F37

    Neraca Massa Komponen

    Produk terdiri dari : 99,9 % Asam Benzoat dalam keadaan kristal dan 0,1%

    berupa air.

    Universitas Sumatera Utara

  • Digunakan drum drier (DE-201) dengan efisiensi alat = 70%

    Neraca Massa Air

    2 2

    37 34H O H OF (1-0,7) x F=

    0,758 = 0,3 x 2

    34H OF

    2

    34H OF 2,525 kg jam=

    2

    34H ON 0,140 kmol jam=

    Sehingga, air yang teruapkan akibat proses pengeringan sebesar :

    2

    34aH OF = 2,525 - 0,758 = 1,768kg jam

    2

    34aH ON = 0,098 kmol jam

    Neraca Massa Asam Benzoat

    Diasumsikan bahwa tidak ada asam benzoat dalam bentuk padat yang ikut menguap

    bersama dengan air pada alat drum dryer (DE-201) sehingga:

    34 37AsBen AsBenF = F = 756,818 kg/jam

    34AsBenN = 6,197 kmol jam

    Tabel LA.1 Neraca massa pada drum dryer (DE-201)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 34 Alur 34a Alur 37

    N F N F N F

    AsBen 122,120 6,197 756,818 - - 6,197 756,818

    H2O 18,010 0,140 2,525 0,098 1,768 0,042 0,758

    Total 6,338 759,343 0,098 1,768 6,239 757,576

    6,338 759,343 6,338 759,343

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.2. Crystallizer (CR-201) Fungsi : Membentuk kristal kristal asam benzoat dari larutan induk (mother liquor)

    asam benzoat yang telah dimurnikan melalui proses pendinginan.

    SAsBen (aq)H2O (l)

    CF

    AsBen (aq)H2O (l)

    crystallizer

    (CR-201)

    (26a)

    AsBen (aq)H2O (l)

    (28) (34)

    Neraca massa total : (Geankoplis, 2003) F = S + C + W

    Asumsi bahwa tidak ada asam benzoat dan air yang hilang sehingga W = 0

    Dengan F : Feed (kg/jam) ; S : Mother Liquor (kg/jam) ; C : Kristal yang terbentuk

    (kg/jam).

    Digunakan operasi pada crystallizer (CR-201) dengan suhu operasi yaitu:

    28oC, dimana kelarutan asam benzoat pada suhu tersebut adalah 0,38 kg/100 kg air.

    (Kirk Othmer, 1998).

    Neraca massa komponen

    Alur 28

    0,89 F = 756,818 kg/jam.

    F = 852,425 kg/jam.

    Sehingga S = F C = 852,425 kg/jam - 756,818 kg/jam = 93,539 kg/jam.

    Asumsi bahwa komposisi air yang terdapat pada mother liquor (S) adalah sebesar

    90% dari total komposisi pada mother liquor (S) tersebut. Sehingga:

    26a -1 -1air93,539F = kg.jam = 935,39 kg.jam(1-0,9)

    Mother liquor yang tidak membentuk asam benzoat dalam bentuk kristal

    dengan sejumlah air yang ikut dalam campuran, kemudian dialirkan ke dalam mixer

    (M-102) untuk dilakukan homogenasi dengan asam benzoat.

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-5

    Komposisi Mother Liquor :

    F26aair =935,39 kg/jam. 26aAsBenF = 93,539 kg/jam

    Feed yang masuk ke dalam crystallizer (CR-201) : 28 26 34AsBen AsBen AsBenF = F + F

    28AsBenF = 93,539 kg/jam + 756,818 kg/jam = 850,358 kg/jam

    28AirF = 937,919 kg/jam

    Tabel LA.2 Neraca Massa Crystallizer (CR-201)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 28 Alur 26a Alur 34

    N F N F N F

    Asam Benzoat 122,120 6,963 850,358 0,766 93,539 6,197 756,818

    Air (H2O) 18,010 52,078 937,919 51,937 935,393 0,140 2,525

    Total 59,041 1.788,276 52,703 1.028,933 6,338 759,343

    59,041 1.788,276 59,041 1.788,276

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.3. Mixer (M-102) Fungsi : Menghomogenkan antara air dan asam benzoat untuk kemudian dapat

    dilakukan kristalisasi sebelum masuk ke dalam kristaliser (CR-201).

    Mixer

    (M-102)

    Diketahui:

    Neraca Massa Keluar (Alur 28)

    28AsBenF = 850,358 kg/jam

    28AirF = 937,919 kg/jam

    F28 = 1788,276 kg/jam.

    Pada alur 25 keluaran kolom destilasi diketahui:

    25AsBenF = 850,358 kg/jam

    25AirF = 2,067 kg/jam

    Sehingga, air yang dibutuhkan untuk pelarutan asam benzoat adalah:

    26AirF = 937,919 kg/jam - 2,067 kg/jam

    = 935,851 kg/jam.

    Tabel LA.3 Neraca Massa Mixer II (M-201)

    Komponen BM

    ALUR MASUK ALUR KELUAR

    Alur 25 Alur 26 Alur 28

    %WT N F %WT N F %WT N F

    AsBen 122,120 0,998 6,963 850,358 - - - 0,476 6,963 850,358

    H2O 18,010 0,002 0,115 2,067 1,000 51,963 935,851 0,524 52,078 937,919

    Total 1,000 7,078 852,425 1,000 51,963 935,851 1,000 59,041 1788,276

    59,041 1788,276 59,041 1788,276

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.4. Kolom Destilasi I (T-201)

    J-206

    24

    D-201

    J-203 J-205

    V-201 LC

    RB-201

    21 25

    22

    23F

    Vd, Xd

    Ld, Xd

    Lb, Xb

    J-204

    27

    B, Xb

    D, Xd

    19

    20E-203

    Vb, Xb

    ==

    Fungsi: Memisahkan produk asam benzoat dari campuran by-product yang masih

    kotor mengandung by-product sehingga didapatkan asam benzoat yang

    benar benar murni.

    Data komposisi bottom adalah sebagai berikut:

    AsBen : 850,358 kg/jam 25 28AsBen AsBenF F= 6,963 kmol/jam 25 28AsBen AsBenN =N

    Air: 2,067 kg/jam 2 2

    25 28H O H OF = F =

    0,114 kmol/jam

    2 2

    25 28H O H ON = N =

    Total : 7,078 kmol/jam 25N =

    852,425 kg/jam 25F =

    Dari data diatas didapatkan perhitungan untuk menentukan nilai Z.

    Maka : Z25AsBen = 850,357852,425

    = 0,997

    Z25H2O = 2,067

    852,424 = 0,0024

    Universitas Sumatera Utara

  • Data Freepatentsonline, 1964 25

    19

    N 2=N 3

    X19As = 0,656 Ben

    X19Ben = 0,2197 Al

    X19Be = 0,1095 nz

    X = 0,0148 2

    19H O

    Tabel LA. 4 Derajat Kebebasan Kolom Destilasi T-201

    Keterangan

    Jumlah variabel

    Jumlah neraca TTSL

    Spesifikasi:

    Komposisi

    Laju alir

    Hubungan pembantu:

    Rasio laju alir

    10

    5

    4

    0

    -

    1

    N19AsBen , N19Benz , N19BenAl,

    N19H2O, N27AsBen, N27Benz,

    N27BenAl, N27H2O, N25AsBen,

    N25H2O, AsBen, BenAl, Benz, H2O

    N25/ N19

    Jumlah 0

    25

    19

    N 2=N 3

    Neraca Massa Total : Alur Masuk = Alur Keluar

    N19 = N27 + N25

    Diketahui : N25 = 7,078 kmol /jam

    Maka Persamaan diatas menjadi:

    N19 = N27 + 6,402

    N19 N27 = 7,078 Kmol / Jam

    Universitas Sumatera Utara

  • N19 = 25 2N /3

    N19 = 10,617 kmol /jam

    N27 = 10,617 7,078

    N27 = 3,582 kmol/jam

    Feed terdiri dari:

    Asam Benzoat: 65,6% ; Benzil Alkohol 21,97% ; Benzaldehide: 10,95% ; Air:

    1,48%

    XF = 65,6/122,12

    65,6/122,12 21,97/108,12 + 10,95/106,12+1,48/18,01+ =58,026 % = 0,58026

    Bottom terdiri dari:

    Asam Benzoat: 98,378% ; Air:1,622%

    XW = 98,378/122,12

    98,378/122,12+1,622/18,01=89,95 % = 0,8995

    Destilat terdiri dari:

    Asam Benzoat: 0,043%; Benzil Alkohol: 65,91% ; Benzaldehide: 32,85%; Air:

    1,196%

    XD =0,043/122,12

    0,043/122,12 65,91/108,12 + 32,85/106,12+1,196/18,01+ =0,03597%= 0,00036

    Neraca Massa Total:

    F = D + W

    D = F - W

    F.XF = D.XD + W.XW

    F (0,58026) = (F 7,078).(0,00036) + 7,078 x (0,8995)

    F = 10,974 kmol/jam

    D = F-W = 10,974 7,078

    D = 3,896 kmol/jam.

    W= 7,078 kmol/jam.

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-10

    Alur 19 (Feed = F)

    Total : N19 = 10,617 kmol/jam

    Asam Benzoat : X 19 N19 = 0,656 x 10,617 = 6,965 kmol/jam AsBen

    Benzil Alkohol: X19Ben N19 = 0,2197 x 10,617 = 2,333 kmol/jam Al

    Benzaldehide : X19 N19 = 0,1095 x 10,617 = 1,163 kmol/jam Benz

    H2O : X N19 = 0,0148 x 10,617 = 0,157 kmol/jam 2

    19H O

    Alur 25 (Bottom = B)

    Total : N25 = 7,078 kmol/jam

    Asam Benzoat : X N25 = 0,984 x 7,078 = 6,963 kmol/jam 25AsBen

    Benzil Alkohol: X N25 = 0 x 7,078 = 0 kmol/jam 25BenAl

    Benzaldehide : X N25 = 0 x 7,078 = 0 kmol/jam 25Benz

    H2O : X N25 = 0,0162 x 7,078 = 0,115 kmol/jam 2

    25H O

    Alur 27 (Destilat = D)

    Total : N27 = N19 N25 = 3,539 kmol/jam

    Asam Benzoat : N = N19 - N 25As = 6,965 - 6,963 = 0,0015 kmol/jam 27AsBen AsBen Ben

    X 27As = Ben27AsBen

    27

    NN

    = 0,00153,539

    = 0,00043

    Benzil Alkohol: N = N19 - N = 2,333 0 = 2,333 kmol/jam 27AsBen BenAl25BenAl

    X 27Ben = Al27BenAl

    27

    NN

    = 2,3333,539

    = 0,65910

    Benzaldehide : N = N19 - N = 10,103 0 = 10,103 kmol/jam 27AsBen Benz25Benz

    X 27Be = nz27Benz

    27

    NN

    = 1,1623,539

    = 0,3285

    H2O : N 27As = N - N = 0,157 0,114 = 0,0423 kmol/jam Ben 219H O 2

    25H O

    X = 2

    27H O

    2

    27H O27

    NN

    = 0,0423,539

    = 0,012

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.5 Neraca Massa Kolom Destilasi I (T-201)

    Komponen BM

    ALUR MASUK ALUR KELUAR

    Alur 19 Alur 27 Alur 25

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    Asam Benzoat 122,120 6,965 850,544 0,0015 0,1871 6,963 850,3575

    Benzil Alkohol 108,120 2,333 252,199 2,333 252,198 - -

    Benzaldehide 106,120 1,163 123,372 1,163 123,372 - -

    H2O 18,010 0,157 2,830 0,0423 0,7627 0,115 2,067

    Total 10,617 1.228,946 3,539 376,521 7,078 852,425

    10,617 1.228,946 10,617 1.228,946

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.4.1 Kondensor I (E-203)

    J-206

    24

    D-201

    J-203 J-205

    V-201 LC

    RB-201

    21 25

    22

    J-204

    2723F

    B, Xb

    D, Xd

    Vd, Xd

    Ld, Xd

    Lb, Xb

    19

    E-203

    Vb, Xb

    20

    Tekanan uap komponen, dapat dihitung dengan menggunakan Persamaan Antoine :

    ln P = A - ( )CTB+ (Reklaitis, 1983)

    Keterangan :

    P = tekanan (mmHg)

    A,B,C = konstanta Antoine

    T = temperatur (K)

    Tabel LA.6 Konstanta Antoine Komponen

    Komponen A B C

    Toluena 16,0137 3.096,52 -53,67 Asam Benzoat 17,1634 4.190,70 -125,20 Benzil Alkohol 17,4582 4.384,81 -73,15 Benzaldehide 16,3501 3.748,62 -66,12 H2O 18,3036 3.816,44 -46,13

    (Coulson & Richardson , 1990)

    Universitas Sumatera Utara

  • Menentukan kondisi umpan

    Untuk mengetahui suhu pada destilat, maka perlu perhitungan suhu umpan masuk

    sampai syarat Ki,Xi = 1 terpenuhi.

    P = 2,5 Psia = 17,236 kPa (Freepatentsonline.com)

    Trial : T = 421,594 K

    Tabel LA.7 Titik Didih Umpan Masuk Destilasi

    Komponen XiF Pi

    (mmHg)

    Pi

    (KPa) Ki XiF Ki

    if =

    Ki/Khk

    Asam Benzoat 0,6560 20,5827 2,7441 0,1592 0,1044 1,0000

    Benzil Alkohol 0,2197 130,8729 17,4480 1,0122 0,2224 6,3584

    Benzaldehide 0,1095 331,8514 44,2424 2,5667 0,2811 16,1229

    H2O 0,0148 3425,5032 456,6881 26,4949 0,3921 166,4265

    Total 1,0000 3908,8102 521,1226 30,2330 1,0000

    Maka, suhu umpan (F) adalah 421,594 K = 148,444 oC

    Menentukan kondisi operasi atas (kondensor total)

    Untuk mengetahui suhu pada destilat, maka perlu perhitungan trial dew point sampai

    syarat yid/Ki = 1 terpenuhi.

    P = 2,5Psia = 17,236 kPa

    Trial : T = 414,739 K

    Tabel LA.8 Dew Point Destilat

    Komponen YiD Pi

    (mmHg)

    Pi

    (KPa) Ki YiD/Ki

    iD =

    Ki/Khk

    Asam Benzoat 0,0004 14,7273 1,9634 0,1139 0,0038 1,0000

    Benzil Alkohol 0,6591 101,6659 13,5541 0,7863 0,8382 6,9032

    Benzaldehide 0,3285 269,7053 35,9571 2,0861 0,1575 18,3133

    H2O 0,0120 2835,4991 378,0287 21,9314 0,0005 192,5337

    Total 1,0000 3221,5976 429,5034 1,0000

    Maka, suhu destilat (D) adalah 414,739 K = 141,589 oC

    Universitas Sumatera Utara

  • Menentukan kondisi operasi bottom (reboiler)

    Untuk mengetahui suhu pada Vb, maka perlu perhitungan trial bubble point sampai

    syarat xi.Ki = 1 terpenuhi.

    P = 2,5 Psia = 17,236 kPa

    Trial : T = 438,367 K

    Tabel LA.9 Boiling Point Produk Bawah

    Komponen XiB Pi

    (mmHg)

    Pi

    (KPa) Ki Ki.XiB

    iB=

    Ki/Khk

    Asam Benzoat 0,984 43,8915 5,8660 0,3403 0,3348 1

    H2O 0,016 5290,4908 707,0667 41,0206 0,6652 1,9868

    Total 1,000 5334,3824 712,9327 1,0000

    Maka suhu pada bottom (B) adalah 438,367 K = 165,217oC

    Refluks Minimum Destilat

    Umpan dimasukkan dengan fraksi uap (f)= 0,1023 sehingga

    q = 1- f

    q = 0,898

    = .xq1 i iFi sehingga i iFi .x 0,898

    = Untuk mengetahui suhu pada Vb, maka perlu perhitungan trial omega sampai syarat

    i iF

    i

    .x 0,898

    = terpenuhi. Trial : = 1,092

    Tabel LA.10 Omega Point Destilasi

    Komponen XiF iF .xi iFi Asam Benzoat 0,6560 1,0000 0,5607

    Benzil Alkohol 0,2197 6,3584 0,2140

    Benzaldehide 0,1095 16,1229 0,1084

    H2O 0,0148 166,4265 0,0148

    Total 1,0000 0,8978

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.11 .xi iDi Komponen Yid iD .xi iDi

    Asam Benzoat 0,0004 1,0000 -0,0047

    Benzil Alkohol 0,6591 6,9032 0,7830

    Benzaldehide 0,3285 18,3133 0,3493

    H2O 0,0120 192,5337 0,0120

    Total 1,0000 218,7502 1,1396

    i DiDm

    i

    Dm

    Dm

    .xR 1

    R 1 1,1396R 0,11396

    + = + =

    =

    RD = 1,5 RDm (Geankoplis, 2003)

    RD = 1,5 x 0,11396

    RD = 0,214073227

    Jika : Rd = =DLd 0,214073227

    Ld=0,21407 x 3,896= 0,817 kmol/jam

    Vd = Ld + D

    Vd = 0,816 + 3,896 = 4,712 Kmol/jam

    Komposisi :

    Alur 27 (D)

    Asam Benzoat : X = X = X = 0,00043 27AsBenVdAsBen

    LdAsBen

    Benzil Alkohol: X = X = X = 0,6591 27BenAlVdBenAl

    LdBenAl

    Benzaldehide : X = X = X = 0,3285 27BenzVdBenz

    LdBenz

    H2O : X = X = X 2

    27H O 2

    VdH O 2

    LdH O = 0,0119

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-16

    Alur 20 (Vd)

    Total : N20 = N23 + N27 = 4,712 kmol/jam

    Asam Benzoat : X N20 = 0,00043 x 4,712 = 0,002 kmol/jam 20AsBen

    Benzil Alkohol: X N20 = 0,65910 x 4,712 = 3,106 kmol/jam 20BenAl

    Benzaldehide : X N20 = 0,3285 x 4,712 = 1,548 kmol/jam 20Benz

    H2O : X N15 = 0,0119 x 4,712 = 0,056 kmol/jam. 2

    20H O

    Alur 23 (Ld)

    Total : N23 = 1,1728 kmol/jam

    Asam Benzoat : X N23 = 0,0004 x 1,1728 = 0,0005 kmol/jam 23AsBen

    Benzil Alkohol: X N23 = 0,6591 x 1,1728 = 0,7730 kmol/jam 23BenAl

    Benzaldehide : X N23 = 0,3285 x 1,1728 = 0,3853 kmol/jam 23Benz

    H2O : X N23 = 0,0120 x 1,1728 = 0,0140 kmol/jam. 2

    23H O

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.12 Neraca Massa Kondensor I (E-203)

    Komponen BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 20 (Vd) Alur 23 (Ld) Alur 27 (D)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    AsBen 122,120 0,0020 0,2492 0,0005 0,0620 0,0015 0,1872

    BenAl 108,120 3,1056 335,7746 0,7730 83,5760 2,3326 252,1986

    Benz 106,120 1,5478 164,2567 0,3853 40,8843 1,1626 123,3724

    H2O 18,010 0,0564 1,0155 0,0140 0,2528 0,0424 0,7627

    Total 4,7118 501,2960 1,1728 124,7751 3,5390 376,5208

    4,7118 501,2960 4,7118 501,2960

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.4.2 REBOILER I (RB 201)

    J-206

    24

    D-201

    J-203 J-205

    V-201 LC

    RB-201

    21 25

    22

    J-204

    2723F

    B, Xb

    D, Xd

    Vd, Xd

    Ld, Xd

    Lb, Xb

    19

    E-203

    Vb, Xb

    20

    Karena umpan merupakan sebagian uap sebagian cair maka:

    Vd = Vb + (1-q) F (McCabe,1997)

    4,713 = Vb + (1 - 0,898) x 10,974

    Vb = 3,590 kmol/jam

    Lb = Vb + W

    Lb = 3,590 + 6,402 1

    Lb = 10,66831 kmol/jam

    Komposisi :

    Air : X = X = X = 0,0162 2

    25H O 2

    VbH O 2

    LbH O

    Asam Benzoat : X = X = X = 0,983 25AsBen 2VbH O 2

    LbH O

    Alur 21 (Lb)

    Total : N21 = 10,66831 kmol/jam

    Air : X N21 = 0,0162 x 10,66831 = 0,1730 kmol/jam 2

    21H O

    Asam Benzoat : X N21 = 0,983 x 10,66831 = 10,4953 kmol/jam 2

    21H O

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-19

    Alur 24 (Vb)

    Total : N24 = 3,5902 kmol/jam

    Air : X N24 = 0,0162 x 10,66831 = 0,0582 kmol/jam 2

    24H O

    Asam Benzoat : X N24 = 0,983 x 10,66831 = 3,5320 kmol/jam 24AsBen

    Tabel LA.13 Neraca Massa Reboiler I (RB-201)

    Komponen BM

    (kg/kmol)

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 21 (Lb) Alur 24 (Vb) Alur 25 (W)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    Toluena 92,140 - - - - - -

    Asam Benzoat 122,120 10,4953 1.281,687 3,5320 431,329 6,963 850,357

    Benzil Alkohol 108,120 - - - - - -

    Benzaldehide 106,120 - - - - - -

    H2O 18,010 0,1730 3,1158 0,0582 1,0486 0,115 2,0672

    Total 10,668 1.284,803 3,5902 432,378 6,402 852,424

    10,668 1.284,803 10,668 1.284,803

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.5. Kolom Destilasi II (T-202)

    J-211

    35

    D-201

    J-208 J-210

    V-202 LC

    RB-202

    33 36

    31

    J-209

    3832F

    Vd, Xd

    Ld, Xd

    Lb, Xb

    B, Xb

    D, Xd

    29

    30E-206

    Vb, Xb

    Fungsi: Untuk memisahkan antara benzaldehide dengan benzil alkohol sehingga

    didapatkan by-product masing masing yang murni.

    Alur 29 (Feed) 29AsBenN = 0,0015 kmol/jam

    29BenAlN = 2,3326 kmol/jam

    29BenzN = 1,1626 kmol/jam

    2

    29H ON = 0,0424 kmol/jam

    Fraksi mol umpan benzaldehide:

    2

    2929 BenzBenz 29 29 29 29

    AsBen BenAl Benz H O

    NX = N + N + N + N

    = 1,1626 0,3290,0015+ 2,3326+ 1,1626 + 0,0424

    =

    Universitas Sumatera Utara

  • Diinginkan, destilat dengan komposisi 99% benzaldehide (fraksi massa) dari

    umpan benzaldehide yang masuk.

    Alur 38 (destilat)

    Asumsi: tidak ada asam benzoat yang ikut menjadi destilat karena penguapan,

    sehingga 38AsBenF = 0 kg/jam

    38BenzF = 0,99 123,3724 kg/jam = 122,139 kg/jam

    Sebanyak 1% benzil alkohol dari umpan benzil alkohol menjadi destilat dan

    selebihnya menjadi produk bawah (bottom) sehingga: 38BenAlF = 0,01 252,199 kg/jam = 2,522 kg/jam

    Air yang ikut menguap menjadi destilat sebesar 75% dari umpannya dan selebihnya

    ikut menjadi produk bawah (bottom), sehingga:

    2

    38H OF = 0,75 0,763 kg/jam = 0,572 kg/jam

    Dari perhitungan diatas didapatkan bahwa : Xd = 0,954 dan Xw =0,005

    Neraca Massa Total

    F = D + W

    F.XF = D. XD + W. XW

    3,539. 0,329 = D. 0,954 + (3,539 D). 0,005

    D = 1,206 kmol/jam.

    W = 2,333 kmol/jam.

    Alur 36 (bottom) 36 29AsBen AsBenF = F = 0,1871 kg/jam

    3636 AsBenAsBen

    AsBen

    F 0,1871 kg/jamN = = = 0,002 kmol/jamBM 122,12 kg/kmol

    36BenzF = 0,01 123,3724 kg/jam = 1,234 kg/jam

    3636 BenzBenz

    Benz

    F 1,234 kg/jamN = = = 0,012 kmol/jamBM 106,120 kg/kmol

    36BenAlF = 0,99 252,199 kg/jam = 249,677 kg/jam

    3636 BenAlBenAl

    BenAl

    F 249,677 kg/jamN = = = 2,309 kmol/jamBM 108,120 kg/kmol

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-22

    2

    36H OF = 0,25 0,763 kg/jam = 0,191 kg/jam

    2

    2

    2

    36H O36

    H OH O

    F 0,191 kg/jamN = = = 0,011 kmol/jamBM 18,01 kg/kmol

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.14 Neraca Kolom Destilasi II (T-202)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 29 Alur 38 Alur 36

    X N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam) X

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam) X

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    AsBen 122,120 0,0004 0,002 0,187 - - - 0,001 0,002 0,187

    Benz 108,120 0,329 1,163 123,372 0,954 1,151 122,139 0,005 0,012 1,234

    BenAl 106,120 0,659 2,333 252,199 0,019 0,023 2,522 0,990 2,309 249,677

    Air 18,010 0,012 0,042 0,763 0,026 0,032 0,572 0,005 0,011 0,191

    Total 1,000 3,539 376,521 1,000 1,206 125,233 1,000 2,333 251,288

    Total 3,539 376,521 3,539 376,521

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.5.1 Kondensor II (E- 206)

    J-211

    35

    D-202

    J-208 J-210

    V-202 LC

    RB-202

    33 36

    31

    J-209

    3832F

    B, Xb

    D, Xd

    Vd, Xd

    Ld, Xd

    Lb, Xb

    29

    E-206

    Vb, Xb

    30

    Tekanan uap komponen, dapat dihitung dengan menggunakan Persamaan Antoine :

    ln P = A - ( )CTB+ (Reklaitis, 1983)

    Tabel LA.15 Konstanta Antoine Komponen

    Komponen A B C

    Toluena 16,0137 3.096,52 -53,67 Asam Benzoat 17,1634 4.190,70 -125,20 Benzil Alkohol 17,4582 4.384,81 -73,15 Benzaldehide 16,3501 3.748,62 -66,12 H2O 18,3036 3.816,44 -46,13

    (Coulson & Richardson , 1990)

    Keterangan :

    P = tekanan (mmHg)

    A,B,C = konstanta Antoine

    T = temperatur (K)

    Menentukan kondisi umpan

    Untuk mengetahui suhu pada destilat, maka perlu perhitungan suhu umpan masuk

    sampai syarat Ki,Xi = 1 terpenuhi.

    Asumsi Psat = 5,6 Psia = 38,610 kPa

    Universitas Sumatera Utara

  • Trial : T = 428,15 K

    Tabel LA.16 Titik Didih Umpan Masuk Destilasi

    Komponen XiF Pi

    (mmHg)

    Pi

    (KPa) Ki XiF Ki

    if =

    Ki/Khk

    Asam Benzoat 0,0004 27,9502 3,7263 0,0965 0,0000 1,0000

    Benzil Alkohol 0,6591 165,1118 22,0127 0,5701 0,3758 5,9074

    Benzaldehide 0,3285 401,6794 53,5519 1,3870 0,4556 14,3713

    H2O 0,0120 4078,3282 543,7227 14,0822 0,1685 145,9141

    Total 1,0000 4673,0695 623,0136 16,1358 1,0000

    Maka, suhu umpan (F) adalah 428,15 K = 155oC

    Menentukan kondisi operasi atas (kondensor total)

    Untuk mengetahui suhu pada destilat, maka perlu perhitungan trial dew point sampai

    syarat yid/Ki = 1 terpenuhi.

    Asumsi Psat = 5,6 Psia = 38,610 kPa

    Trial : T = 417,3 K

    Tabel LA.17 Dew Point Destilat

    Komponen YiD Pi

    (mmHg)

    Pi

    (KPa) Ki YiD/Ki

    Asam Benzoat 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000

    Benzil Alkohol 0,0193 111,8563 14,9127 0,3862 0,0501

    Benzaldehide 0,9543 291,7056 38,8902 1,0072 0,9475

    H2O 0,0263 3045,4722 406,0224 10,5158 0,0025

    Total 1,0000 3449,0341 459,8252 1,0000

    Maka, suhu destilat (D) adalah 417,3 K = 144,150oC

    Menentukan kondisi operasi bottom (reboiler)

    Untuk mengetahui suhu pada Vb, maka perlu perhitungan trial bubble point sampai

    syarat xi.Ki = 1 terpenuhi.

    Asumsi Psat = 5,6 Psia = 38,610 kPa

    Trial : T = 441,98 K

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.18 Boiling Point Produk Bawah

    Komponen XiB Pi

    (mmHg)

    Pi

    (KPa) Ki Ki.XiB

    iB=

    Ki/Khk

    Asam Benzoat 0,0007 51,1287 6,8333 0,1770 0,0001 1,0000

    Benzil Alkohol 0,9898 262,3735 35,0658 0,9082 0,8989 7732,2723

    Benzaldehide 0,0050 587,9562 78,5795 2,0352 0,0101 87,2330

    H2O 0,0045 5781,8172 772,7318 20,0135 0,0908 781,2475

    Total 1,000 5334,3824 712,9327 1,0000

    Maka suhu pada bottom (B) adalah 441,98 K = 168,83oC

    Refluks Minimum Destilat

    Umpan dimasukkan dengan fraksi uap (f)= 0,1068 sehingga

    q = 1- f

    q = 0,8932

    = .xq1 i iFi sehingga i iFi .x 0,8932

    = Untuk mengetahui suhu pada Vb, maka perlu perhitungan trial omega sampai syarat

    i iF

    i

    .x 0,8932

    = terpenuhi. Trial : = 1,902

    Tabel LA.19 Omega Point Destilasi

    Komponen XiF iF .xi iFi Asam Benzoat 0,0004 1,0000 0,0002

    Benzil Alkohol 0,6591 5,9074 0,5720

    Benzaldehide 0,3285 14,3713 0,3091

    H2O 0,0120 145,9141 0,0119

    Total 1,0000 0,8932

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.20 .xi iDi Komponen Yid iD .xi iDi

    Asam Benzoat 0,0000 1,0000 0,0000

    Benzil Alkohol 0,0193 6,6900 0,0231

    Benzaldehide 0,9543 17,4466 1,0180

    H2O 0,0263 182,1463 0,0265

    Total 1,0000 207,2829 1,0677

    i DiDm

    i

    Dm

    Dm

    .xR 1

    R 1 1,0677R 0,0677

    + = + =

    =

    RD = 1,5 RDm (Geankoplis, 2003)

    RD = 1,5 x 0,0677

    RD = 0,1015

    Jika : Rd = =DLd 0,1223

    Ld=0,1223 x 1,2060 = 0,1223 kmol/jam

    Vd = Ld + D

    Vd = 0,1223 + 1,2060 = 1,3284 Kmol/jam

    Komposisi :

    Alur 38 (D)

    Asam Benzoat : X = X = X = 0 38AsBenVdAsBen

    LdAsBen

    Benzil Alkohol: X 38Ben = X = X = 0,019 AlVdBenAl

    LdBenAl

    Benzaldehide : X = X = X = 0,954 38BenzVdBenz

    LdBenz

    H2O : X = X = X 2

    38H O 2

    VdH O 2

    LdH O = 0,026

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-28

    Alur 32 (Ld)

    Total : N32 = 0,1224 kmol/jam

    Asam Benzoat : X N32 = 0 x 0,1224 = 0 kmol/jam 32AsBen

    Benzil Alkohol: X 32 N32 = 0,019 x 0,1224 = 0,0024 kmol/jam BenAl

    Benzaldehide : X N32 = 0,954 x 0,1224 = 0,1168 kmol/jam 32Benz

    H2O : X N32 = 0,026 x 0,1224 = 0,0032 kmol/jam 2

    32H O

    Alur 30 (Vd)

    Total : N30 = N32 + N38 = 1,3284 kmol/jam

    Asam Benzoat : = 0 kmol/jam 30 32 38AsBen AsBen AsBenN = N + N

    Benzil Alkohol: = 1,1533 kmol/jam 30 32 38BenAl BenAl BenAlN = N + N

    Benzaldehide : = 0,1401 kmol/jam 30 32 38Benz Benz BenzN = N + N

    H2O : = 0,0350 kmol/jam. 2 2

    30 32 38H O H O H ON = N + N 2

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.21 Neraca Massa Kondensor II (E-206)

    Komponen BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 30 (Vd) Alur 32 (Ld) Alur 38 (D)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    Asam Benzoat 122,120 - - - - - -

    Benzaldehide 106,120 1,1533 134,53 0,0024 12,39 1,1509 122,1386

    Benzil Alkohol 108,120 0,1401 2,78 0,1168 0,26 0,0233 2,5220

    H2O 18,010 0,0350 0,6301 0,0032 0,0581 0,0318 0,5721

    Total 1,3284 137,94 0,1224 12,71 1,2060 125,2327

    1,3284 137,94 1,3284 137,94

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-30

    LA.5.2 REBOILER II (RB 202)

    J-211

    35

    T-202

    J-208 J-210

    V-202 LC

    RB-202

    33 36

    31

    J-209

    3832F

    B, Xb

    D, Xd

    Vd, Xd

    Ld, Xd

    Lb, Xb

    29

    E-206

    Vb, Xb

    30

    Karena umpan merupakan sebagian uap sebagian cair maka:

    Vd = Vb + (1-q) F (McCabe,1997)

    1,3284 = Vb + (1 - 0,893) x 3,539

    Vb = 0,019 kmol/jam

    Lb = Vb + W

    Lb = 0,019 + 2,333

    Lb = 2,3520 kmol/jam

    Komposisi :

    Asam Benzoat : X 36As = X = X = 0,001 BenVbAsBen

    LbAsBen

    Benzil Alkohol : X 36Be = X = X = 0,990 nAlVbBenAl

    LbBenAl

    Benzaldehide : X 36Be = X = X = 0,005 nzVbBenz

    LbBenz

    Air : X 36H O = X = X = 0,005 2 2VbH O 2

    LbH O

    Universitas Sumatera Utara

  • Alur 33 (Lb)

    Total : N33 = 2,3520 kmol/jam

    Asam Benzoat : X N33 = 0,001 x 2,3520 = 0,0015 kmol/jam 33AsBen

    Benzaldehide: X N33 = 0,005 x 2,3520 = 0,0117 kmol/jam 33BenAl

    Benzil Alkohol: X 33Be N33 = 0,990 x 2,3520 = 2,3280 kmol/jam nz

    H2O : X N33 = 0,005 x 2,3520 = 0,0107 kmol/jam 2

    33H O

    Alur 35 (Vb)

    Total : N35 = N33 - N36 = 0,9505 kmol/jam

    Asam Benzoat : = 0,0000125 kmol/jam 35 33 36AsBen AsBen AsBenN = N - N

    Benzil Alkohol: = 0,0188 kmol/jam 35 33 36BenAl BenAl BenAlN = N - N

    Benzaldehide : = 0,0001 kmol/jam 35 33 36Benz Benz BenzN = N - N

    H2O : = 0,0001 kmol/jam. 2 2

    35 33 36H O H O H ON = N - N 2

    Tabel LA.22 Neraca Massa Reboiler II (RB-202)

    Komponen BM

    (kg/kmol)

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 33 (Lb) Alur 35 (Vb) Alur 36 (W)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    Asam Benzoat 122,120 0,0015 0,1887 0,0000 0,0015 0,0015 0,1872

    Benzil Alkohol 108,120 2,3280 251,7078 0,0188 2,0312 2,3093 249,6766

    Benzaldehide 106,120 0,0117 1,2438 0,0001 0,0100 0,0116 1,2337

    H2O 18,010 0,0107 0,1922 0,0001 0,0016 0,0106 0,1907

    Total 2,3520 253,3325 0,0190 2,0443 2,3330 251,2881

    2,3520 253,3325 2,3520 253,3325

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.6. Flash Drum (D-201)

    ToluenaBenzaldehideBenzil AlkoholAsam BenzoatH2O

    16

    ToluenaBenzaldehide

    Benzil AlkoholAsam Benzoat

    H2O

    BenzaldehideBenzil AlkoholAsam BenzoatH2O

    Flash Drum(D-201)

    17

    18

    Fungsi: Memisahkan fasa cair asam benzoat dari campuran fasa gasnya.

    Tabel LA.23 Derajat Kebebasan Flash Drum D-201

    Keterangan

    Jumlah variabel

    mlah neraca TTSL

    i

    mbantu:

    1

    F16Benz ,

    H2O, F

    F AsBen,

    s BenAl, Benz, H2O

    17/ N18

    Ju

    Spesifikasi:

    Komposis

    Laju alir

    Hubungan pe

    Rasio laju alir

    1

    5

    4

    1

    -

    1

    F16Tol , F16AsBen , F16BenAl, F16 F17Tol, 17H2O, F18Benz, 18BenAl ,F18

    F18H2O

    A Ben,

    N

    Jumlah 0

    Universitas Sumatera Utara

  • Diketahui:

    Alur keluar ke Kolom Destilasi I (alur 18) diketahui:

    Neraca massa total F18 = F19 = 1.228,9455 kg / jam

    Neraca massa komponen: Asam Benzoat : F18As = F

    19 = 850,5446 kg / jam Ben AsBen

    Benzil Alkohol: F18Be = F19

    = 252,1985 kg / jam nAl BenAl

    Benzaldehide : F18Be = F19 = 123,372 kg / jam nz Benz

    Air : F = F = 2,830 kg / jam 2

    18H O 2

    19H O

    Misalkan L = F18 = 1.228,9455 kg/jam

    Tekanan Operasi = 2,5 Psi = 0,1701 atm (17,236 kPa)

    Temperatur = 473,15 K (200oC)

    3.096,52Tol = Exp(16,0137- ) = 747,63 kPa(473,15-53,67)

    4.190,70AsBen = Exp(17,1634- ) = 22,30kPa(473,15-125,20)

    3.748,62Benz = Exp(16,3501- ) =168,25 kPa(473,15-66,12)

    4.384,81BenAl = Exp(17,4582- ) = 88,34 kPa(473,15-73,15)

    3.816,44Air = Exp(18,3036- ) =1558,12 kPa(473,15-46,13)

    Perhitungan Flash Drum

    Xi = Zi

    Yi = Ki.Zi

    PPiKi =

    +++== 44332211 ..... PXPXPXpXPXP iibubble (Smith, 2001) Pdew =

    i

    i

    PY

    1 (Smith, 2001)

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.24 Hasil Perhitungan Pbubble dan Pdew

    Komponen Zi Pa Xi.Pi K yi Yi/Pi Tol 0,0468 747,63 35,0238 2,2086 0,1035 0,0030

    AsBen 0,6240 22,30 13,9415 0,8791 0,5497 0,0394

    BenAl 0,2129 88,34 18,4990 1,1665 0,1156 0,0066

    Benz 0,1022 168,25 17,5599 1,1073 0,2443 0,0132

    Air 0,0141 1558,12 21,9799 1,3860 0,0196 0,0009

    Total 1,0000 107,0040 1,0000 0,0631

    Pbubble 107,0040

    Pdew 13,827

    Pdew < P < Pbuble terjadi kesetimbangan uap-cair

    13,827 < 15,85794 < 107,0040 kPa maka terjadi kesetimbangan uap-cair.

    Dimana; L = 1-V

    )1( ii KZ + )1(1 iKV =1

    )1(1 +=Zixi Kiv

    Yi = Ki.Zi

    Setelah dilakukan trial terhadap V, maka diperoleh

    V = 0,5520

    L = 0,4480

    Tabel LA. 25 Hasil Iterasi Flash Drum (D-201)

    Komponen )1(1 += KivZixi Yi = Ki.Zi

    Tol 0,0621 0,1371

    AsBen 0,5890 0,5178

    BenAl 0,1091 0,1208

    Benz 0,2237 0,2610

    Air 0,0161 0,0223

    Total 1,0000 1,0000

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-35

    Jika, N18 (L) = 10,6396 kmol /jam = 1.228,9455 kg/jam. Maka:

    16 10,6396N = = 23,749 kmol/jam0,4480

    Jumlah mol fasa cair = 0,4480 x 23,749 = 10,6396 kmol/jam.

    Jumlah mol fasa uap = 0,5520 x 23,749 = 13,1094 kmol/jam

    Dari hasil diatas diperoleh, pada destilat terdapat toluena, asam benzoat,

    benzil alkohol, benzaldehide, dan air. Sedangkan toluena tidak terdapat pada bagian

    bottom karena telah menguap semua ke bagian destilat (temperatur Flash Drum

    (200oC (473,15 K)) jauh melebihi titik didih senyawa tersebut pada 0,1565 atm

    (15,8579 kPa)).

    Alur 16 Total : N16 = 23,749 kmol /jam

    Toluena : N16Tol = 1,1126 kmol/jam

    Asam Benzoat : N16AsBen = 14,8495 kmol/jam

    Benzil Alkohol : N16BenAl = 4,9732 kmol/jam

    Benzaldehide : N16Benz = 2,4787 kmol/jam

    Air : N16Air = 0,3350 kmol/jam

    Alur 17 Total : N17 = 13,8831 kmol /jam

    Toluena : N17Tol = 1,1126 kmol/jam

    Asam Benzoat : N17AsBen = 6,7883 kmol/jam

    Benzil Alkohol : N17BenAl = 3,4213 kmol/jam

    Benzaldehide : N17Benz = 1,5839 kmol/jam

    Air : N17Air = 0,2929 kmol/jam

    Alur 18 Total : N18 = 10,6396 kmol /jam

    Asam Benzoat : N18AsBen = 6,9648 kmol/jam

    Benzil Alkohol : N18BenAl = 2,3765 kmol/jam

    Benzaldehide : N18Benz = 1,1411 kmol/jam

    Air : N18Air = 0,1571 kmol/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.26 Neraca Massa Flash Drum (D-201)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 16 Alur 17 Alur 18

    %mol N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam) %mol

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam) %mol

    N

    (kmol/jam)

    F

    (kg/jam)

    Toluena 92,1400 0,0468 1,1126 52,8884 0,1035 1,1126 52,8884 - - -

    Asam Benzoat 122,1200 0,6240 14,8495 935,5991 0,5497 6,7883 85,0545 0,6546 6,9648 850,5447

    Benzaldehide 106,1200 0,1022 2,4787 135,7096 0,1156 1,5839 12,3372 0,1072 1,1411 123,3724

    Benzil Alkohol 108,1200 0,2129 4,9732 277,4184 0,2443 3,4213 25,2199 0,2234 2,3765 252,1985

    Air 18,0100 0,0141 0,3350 3,1130 0,0196 0,2929 0,2830 0,0148 0,1571 2,8300

    Total 1,0000 23,749 1.404,7285 1,0000 13,8831 175,7829 1,0000 10,6396 1.228,9455

    23,749 1.404,7285 23,749 1.404,7285

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.7. Vaporizer (E-110)

    Fungsi: Untuk memisahkan antara toluena, by-product dan asam benzoat yang

    mengalir dari katalis mangan asetat.

    Diketahui dari perhitungan sebelumnya bahwa:

    F15 = 1.404,7285 kg/jam

    Neraca Massa Total :

    Laju Massa Masuk = Laju Massa Keluar

    F10 = F12 + F15

    Alur 15

    Toluena : F15To = 52,8884 kg / jam luena

    Asam Benzoat : F15As = 935,5991 kg / jam Ben

    Benzil Alkohol: F15Ben = 277,4184 kg / jam Al

    Benzaldehide : F15Be = 135,7096 kg / jam nz

    H2O : F = 3,1130 kg / jam 2

    15H O

    Fout total = F15Tol + F15AsBen + F15BenAl + F15Benz + F15H2O

    = 52,8884 kg/jam + 935,5991 kg/ jam + 277,4184 kg/jam + 135,7096

    kg/jam + 3,110 kg/jam.

    F15 = 1.404,7285 kg / jam

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-38

    Alur 10 (Alur Masuk)

    Asumsi : Asam Benzoat, Benzaldehide dan Benzil Alkohol tidak ikut terbuang

    melalui alur 12.

    Alur keluaran dari reaktor.

    Neraca Massa Komponen:

    Toluena : F10To = 52,8884 kg/jam l

    Asam Benzoat : F10As = 935,5991 kg/jam Ben

    Benzil Alkohol: F10Be = 277,4184 kg/jam nAl

    Benzaldehide : F10Be = 135,7096 kg/jam nz

    Untuk efisiensi alat vaporizer 98% diperoleh neraca massa sebagai berikut:

    Neraca Komponen Mangan Asetat dan Air:

    Air : F = 2

    10H O

    2

    15H OF

    0,98 = 3,1129

    0,98 = 3,1765 kg / jam

    Mangan Asetat: 100% Mangan Asetat yang keluar dari reaktor dan masuk ke dalam

    Vaporizer dikembalikan ke tangki mangan asetat untuk diregenerasi.

    F10Mn = 24,600 kg/jam. As

    Fin total = F10Tol + F10AsBen + F10BenAl + F10Benz + F10H2O + F10MnAs

    = 52,8884 kg/jam +935,5991 kg/ jam + 277,4184 kg/jam + 135,7096

    kg/jam + 3,1765 kg/jam + 24,600 kg / jam

    F10 = 1.431,8520 kg / jam

    Alur 12

    Neraca Massa Komponen

    Mangan Asetat: 100% Mangan Asetat yang keluar dari reaktor dan masuk ke dalam

    Vaporizer dikembalikan ke gudang mangan asetat sementara untuk di regenerasi.

    Mangan Asetat: F12Mn = F10 = 27,06 kg/jam. As MnAs

    Air : F = F - F 2

    12H O 2

    10H O 2

    15H O

    = 3,1765 kg / jam - 3,11297 kg / jam

    = 0,0635 kg / jam.

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.27 Neraca Massa Vaporizer (V-101)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 10 Alur 15 Alur 12

    X N F X N F X N F

    Toluena 92,140 0,0465 0,574 52,888 0,0468 0,574 52,888 - - -

    Asam Benzoat 122,120 0,6201 7,661 935,599 0,6253 7,661 935,599 - - -

    Mangan Asetat 249,090 0,0080 0,099 24,600 - - - 0,966 0,099 24,600

    Benzil Alkohol 108,120 0,2077 2,566 277,418 0,2094 2,566 277,418 - - -

    Benzaldehide 106,120 0,1035 1,279 135,710 0,1044 1,279 135,710 - - -

    Air 18,010 0,0143 0,173 3,17 0,0141 0,173 3,113 0,034 0,004 0,064

    Total 1,0000 12,352 1.429,39 1,0000 12,253 1.404,728 1,0000 0,103 24,664

    12,352 1.429,39 12,352 1.429,39

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.8. Reaktor (R-101)

    H2O (g)Toluena (g)Oksigen (g)

    ToluenaBenzaldehideBenzil AlkoholAsam BenzoatH2OMangan Asetat

    Reaktor(R-101)

    7

    9Oksigen

    MnAsToluena

    5

    6

    8

    Diketahui:

    Data keluaran dari reaktor yang masuk ke dalam vaporizer sebagai berikut:

    ALUR 9

    Neraca Massa Total: F9 = 1.429,39 kg/jam

    Toluena: = 52,8884 kg/jam 9TolF

    Asam Benzoat: = 935,5991 kg/jam 9AsBenF

    Mangan Asetat: F = 24,600 kg/jam 9MnAs

    Benzil Alkohol: = 277,4184 kg/jam 9BenAlF

    Benzaldehide: = 135,7096 kg/jam 9BenzF

    Air : = 3,1765 kg/jam 2

    9H OF

    Sehingga: Laju total massa keluar reaktor (downstream) :

    Fin total = F9Tol + F9AsBen + F9MnAs + F9BenAl + F9Benz + F9H2O

    = 52,8884 kg/jam + 935,5991 kg/jam + 24,600 kg/jam +

    277,4184 kg/jam + 135,7096 kg/jam + 3,1765 kg/jam

    F9 = 1.429,39 kg / jam.

    Universitas Sumatera Utara

  • Reaksi yang terjadi dalam reaktor:

    1. Reaksi Pembentukan Asam Benzoat

    C6H5CH3 (l) + 32

    O2 (g) Mn C6H5COOH (l) + H2O (l)

    Konversi toluena dalam pembentukan Asam Benzoat = 60% (XA = 0,6)

    (freepatentsonline, 1962)

    Toluena = 1

    Oksigen = 3/2

    Asam Benzoat = 1

    Air = 1

    Asam Benzoat: = 935,5991 kg/jam 9AsBenF

    = 7,661 kmol/jam 9AsBenN

    Mula mula dalam reaktor, tidak terdapat asam benzoat, sehingga:

    = A + R 9AsBenN sBen mula - mula

    7,661 kmol/jam = 0,696 kmol/jam + r

    r = 6,965 kmol/jam

    Neraca Massa Komponen:

    1. Toluena

    r = 6,965 kmol/jam =6 6

    Toluena Toluena Toluena

    Toluena

    N x X N x0,6=- -(-1)

    6ToluenaN x 0,6 =6,965 kmol/jam

    -(-1)

    6Toluena6,965 kmol/jamN =

    0,6

    = 11,608 kmol/jam 6ToluenaN

    Jadi, toluena yang diperlukan untuk masuk ke dalam reaktor = 11,608 kmol/ jam.

    6ToluenaF = 11,608 kmol/jam x 92,14 kg/kmol = 1.069,59 kg/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • 2. Mangan Asetat ( Katalis ) Mangan asetat yang diperlukan = 2,3 % dari massa toluena. Mangan asetat

    merupakan katalisator yang berfungsi untuk mempercepat terjadinya reaksi akan

    tetapi mangan asetat tidak ikut bereaksi.(freepatentsonline, 1962) 6MnAsF = 0,023 x 1.069,565 kg/jam = 24,60 kg/jam

    3. Oksigen

    7 5Oksigen Oksigen

    5Oksigen

    5Oksigen

    3N = N - r2

    3 8,519 kmol/jam = N - (6,965) kmol/jam2

    N = 16,139 kmol/jam

    5Oksigen F = 16,139 kmol/jam x 32 kg/kmol = 516,464 kg/jam

    Jadi, oksigen yang diperlukan dalam reaksi tersebut adalah sebesar 516,464

    kg/jam.

    2. Reaksi Pembentukan Benzil Alkohol

    Benzil Alkohol yang terbentuk = 22% dari fraksi massa toluena yang bereaksi

    dengan oksigen secara proses oksidasi, sehingga:

    C6H5CH3 (l) + 12

    O2 (g) Mn C6H5CH2 (l)

    Konversi toluena dalam pembentukan Benzil Alkohol = 22% (XA = 0,22)

    (freepatentsonline, 1962)

    Toluena = 1

    Oksigen = 1/2

    Benzil Alkohol = 1

    9BenAlN =

    6 6Toluena Toluena Toluena

    Toluena

    N x X N x 0,22=- -(-1)

    9BenAl N = 11,608 kmol/jam x 0,22 = 2,566 kmol/jam

    9BenAlF = 2,566 kmol/jam x 108,12 kg/kmol = 277,418 kg/jam

    3. Reaksi Pembentukan Benzaldehide

    Benzaldehide yang terbentuk = 10,01% dari fraksi massa toluena yang

    bereaksi dengan oksigen secara proses oksidasi, sehingga:

    C6H5CH3 (l) + O2 (g) Mn C6H5COH (l) + H2O (l)

    Universitas Sumatera Utara

  • Konversi toluena dalam pembentukan Benzaldehide = 11% (XA = 0,11)

    (freepatentsonline, 1962)

    Toluena = 1

    Oksigen = 1

    Benzil Alkohol = 1

    9BenzN =

    6 6Toluena Toluena Toluena

    Toluena

    N x X N x 0,11=- -(-1)

    9Benz N =0,11 x 11,608 kmol/jam =1,279 kmol/jam

    9BenzF = 1,279 kmol/jam x 106,12 kg/kmol = 135,710 kg/jam

    Untuk toluena yang tidak habis bereaksi dikeluarkan dari reaktor dan ditampung di

    drum penyimpanan sementara untuk dapat di recycle kembali ke dalam reaktor.

    Toluena sisa = 11,608 kmol/jam (6,965 + 2,566 + 1,279) = 1,148 kmol/jam

    Asumsi bahwa toluena sisa sebagian menjadi downstream dan upstream sehingga:

    9ToluenaN =

    1,148 0,574 kmol/jam2

    = dan 7ToluenaN = 0,574 kmol/jam

    Perincian dari reaktor sebagai berikut:

    Alur 6

    Neraca Komponen:

    Toluena : = 11,608 kmol/jam 6ToluenaN

    6ToluenaF =11,608 kmol/jam x 92,14 kg/kmol =1.069,565 kg/jam

    Mangan Asetat: 6MnAsF = 0,023 x 1.069,565 kg/jam = 24,600 kg/jam

    Neraca total : F6 = 1.094,165 kg/jam

    Alur 5

    Neraca Komponen:

    Oksigen : 5OksigenN = 16,139 kmol/jam

    5Oksigen F = 16,139 kmol/jam x 32 kg/kmol = 516,464 kg/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-44

    Neraca total : F5 = 742,912 kg/jam.

    Neraca Komponen Air

    Pada reaksi 1 : Air yang terbentuk sebesar = 6,965 kmol/jam = 125,439 kg/jam

    Pada reaksi 3 : Air yang terbentuk sebesar = 1,279 kmol/jam = 23,034 kg/jam

    Air yang terbentuk melalui reaksi = 8,244 kmol/jam = 148,4744 kg/jam.

    Diinginkan pada keluaran reaktor yang masuk ke dalam vaporizer (alur 9) adalah air sebesar = 0,176 kmol/jam = 3,176 kg/jam.

    Maka: air yang berubah menjadi uap air = 8,068 kmol/jam = 145,305 kg/jam.

    Asumsi : terdapat uap air yang tidak terkondensasi sempurna, sehingga keluar

    sebagai NCG (non-condensate gas) sebesar = 3,995 kmol/jam.

    Alur 7

    Neraca Komponen:

    Uap Air : 8,068 kmol/jam. 2

    7H ON =

    Oksigen : Yang tidak habis bereaksi akibat reaksi oksidasi dalam reaktor:

    Oksigen sisa = 16,139 kmol/jam 7,620 kmol/jam = 8,519 kmol/jam. 2

    7ON =

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LA.28 Neraca Massa Reaktor (R-101)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 6 Alur 5 Alur 8 Alur 9 Alur 7

    N F N F N F N F N F

    Toluena 92,14 11,608 1.069,565 - - 1,148 105,777 0,574 52,888 0,574 52,888

    AsBen 122,12 - - - - 0,696 85,054 7,661 935,599 - -

    MnAs 249,09 0,099 24,600 - - - - 0,099 24,600 - -

    BenAl 108,12 - - - - 0,233 25,220 2,566 277,418 - -

    Benz 106,12 - - - - 0,116 12,337 1,279 135,710 - -

    Air 18,01 - - - - 4,089 73,643 0,173 3,113 8,764 157,835

    Oksigen 32 - - 16,139 516,464 - - - - 8,519 272,608

    Total 11,707 1.094,165 16,139 516,464 6,285 302,031 12,352 1.429,328 17,857 483,332

    1.912,660 kg/jam 1.912,660 kg/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.9. Drum (V-101)

    13

    14

    11

    ToluenaAsam BenzoatBenzil AkoholBenzaldehide

    Air

    ToluenaAsam BenzoatBenzil AlkoholBenzaldehide

    Air

    AirToluena

    V-101

    Fungsi: Sebagai tempat penampungan sementara untuk mengumpulkan by-product

    dan bahan baku yang belum bereaksi sempurna untuk dikembalikan ke

    reaktor yang kemudian direaksikan kembali.

    MASUK:

    Alur 14 (dari Flash Drum)

    Toluena : = 52,888 kg/jam 14TolF

    Asam Benzoat: = 85,054 kg/jam 14AsBenF

    Air : = 0,2899 kg/jam 2

    14H OF

    Benzil Alkohol: = 25,220 kg/jam 14BenAlF

    Benzaldehide : = 12,337 kg/jam 14BenzF

    Total : F14 = 175,789 kg/jam

    Alur 11 (dari Reaktor)

    Air : = 73,353 kg/jam 2

    11H OF

    Tol : = 52,888 kg/jam 11TolF

    Total : = 126,248 kg/jam 11F

    Universitas Sumatera Utara

  • LA-47

    KELUAR (alur 13)

    Toluena : = 105,777 kg/jam 13TolF

    Asam Benzoat : = 85,054 kg/jam 13AsBenF

    Benzil Alkohol: = 25,220 kg/jam 13BenAlF

    Benzaldehide : = 12,337 kg/jam 13BenzF

    Air = 73,643 kg/jam 2

    13H OF

    Total : F14 = 302,031 kg/jam

    Tabel LA.29 Neraca Massa Drum (V-101)

    KOMPONEN BM

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 14 Alur 11 Alur 13

    N F N F N F

    Toluena 92,14 0,574 52,888 0,574 52,888 1,148 105,777

    Asam Benzoat 122,12 0,696 85,054 - - 0,696 85,054

    Mangan Asetat 249,09 - - - - - -

    Benzil Alkohol 108,12 0,238 25,220 - - 0,238 25,220

    Benzaldehide 106,12 0,114 12,337 - - 0,114 12,337

    Air 18,01 0,016 0,283 4,073 73,360 4,089 73,643

    Oksigen 32 - - - - - -

    Total 1,638 175,783 4,647 126,248 6,285 302,031

    6,285 302,031 6,285 302,031

    Universitas Sumatera Utara

  • LA.10. Mixer I (M-101)

    LI

    M-101

    4

    1

    2

    Mangan Asetat

    Toluena

    Mangan AsetatToluena

    Fungsi: Sebagai tempat pencampuran antara katalis mangan asetat dan toluena

    sebelum dimasukkan ke dalam reaktor untuk dipanaskan melalui heater.

    Neraca Total : Neraca Massa Masuk = Neraca Massa Keluar

    F1 + F2 = F4

    Neraca Komponen:

    Mangan Asetat : 4 1 2MnAs MnAs MnAsF = F + F

    1MnAs24,600 kg/jam = F + 0

    F 1MnAs = 24,600 kg/jam

    Toluena : F = 4 1 2Tol Tol Tol F + F

    2Tol1.069,565 kg/jam = 0 + F

    F 2Tol = 1.069,565 kg/jam

    Tabel LA.30 Neraca Massa Mixer I (M-101)

    Komponen BM

    (kg/kmol)

    Alur Masuk Alur Keluar

    Alur 1 Alur 2 Alur 4

    N F N F N F

    Toluena 92,140 - - 11,608 1.069,565 11,608 1.069,565

    Mangan Asetat 249,09 0,099 24,600 - - 0,099 24,600

    Total 0,099 24,600 11,608 1.069,565 11,707 1.094,165

    11,707 1.094,165 11,707 1.094,165

    Universitas Sumatera Utara

  • LAMPIRAN B

    PERHITUNGAN NERACA PANAS

    Kapasitas Produk : 6000 ton/tahun

    Basis perhitungan : 1 jam operasi

    Satuan operasi : kJ/jam

    Temperatur basis : 298,15 K

    Perhitungan beban panas pada masing-masing alur masuk dan keluar.

    Q = H = (Smith dan Van Ness, 1975) TTref dTxCpxnTabel LB.1 Kapasitas Panas Gas Cpg TK = a + bT + cT2 + dT3 + eT4 [ J/molK ]

    Komponen a b c d e

    Toluena 3,18200E+01 -1,61654E-02 1,44465E-03 -2,28948E-06 1,13573E-09

    Asam Benzoat 1,6158E+01 2,8234E-01 1,7811E-04 -3,218E-07 1,0752E-10

    Benzil Alkohol -3,8244E+01 5,729E-01 -1,9618E-04 -1,788E-07 1,2218E-10

    Benzaldehide -8,9000E-01 4,4758E-01 -1,8566E-04 -3,620E-08 3,1110E-11

    Oksigen 2,99883E+01 -1,13842E-02 4,33779E-05 -3,70052E-08 1,01006E-11

    H2O 3,40471E+01 -9,65064E-03 3,29983E-05 -2,04467E-08 4,30228E-12

    Sumber : Yaws, C.L , 1996

    Tabel LB.2 Kapasitas Panas Cair Cpl TK = a + bT + cT2 + dT3 [ J/molK ]

    Sumber : Yaws C.L, 1996

    Komponen A b c d

    Toluena 0,18082E+01 8,12223E-01 1,51267E-03 1,63001E-06

    Asam Benzoat -15,7517E+01 2,3735E+00 -4,8280E-03 3,6876E-06

    Benzaldehide 6,7015E+01 7,0427E-01 -1,7065E-03 1,7622E-06

    Benzil Alkohol 9,7570E+01 8,6633E-01 -2,1388E-03 2,1700E-06

    Oksigen 1,11E+03 -3,34E+01 0,350211 -1,21E-03

    H2O 1,82964E+01 4,72118E-01 -1,33878E-03 1,31424E-06

    LB-1

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LB.3 Panas reaksi pembentukan pada 298K [ kJ/mol ]

    Komponen Hf Toluena 50,20

    Asam Benzoat -290,10

    Benzaldehide -36,80

    Benzil Alkohol -100,40

    Oksigen 0

    H2O -241,80

    Sumber : Yaws C.L, 1996

    Tabel LB.4 Panas Laten [ kJ/mol]

    Komponen

    BM

    (gr/mol)

    BP

    (K)

    Tc

    (K)

    Pc

    (Bar) Hvl

    kJ/kmol

    Toluena 92,14 383,78 591,8 41,10 33.460,6

    Asam Benzoat 122,12 522,40 751,0 44,70

    Benzaldehide 106,12 451,90 695,0 46,50

    Benzil Alkohol 108,14 477,85 677,0 45,50

    Oksigen 32 90,15 154,6 50,50

    H2O 18,016 373,15 647,1 220,5 40.656,2

    Sumber : Reklaitis, 1983

    Tabel LB.5 Tekanan Uap Antoine (mmHg) Bln P = A - C + T

    T dalam K

    Komponen A B C

    Toluena 16,0137 3.096,52 -53,67

    Asam Benzoat 17,1634 4.190,70 -125,20

    Benzaldehide 16,3501 3.748,62 -66,12

    Benzil Alkohol 17,4582 4.384,81 -73,15

    Oksigen 15,4075 734,55 -6,45

    H2O 18,3036 3.816,44 -46,13

    Sumber : Richardson Coulson , 2005

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LB.6 Estimasi Kapasitas Panas solid pada T = 298,15K untuk mangan asetat

    Elemen atom

    (J/mol K)

    N.

    (J/mol K)

    Mn 28,06 1 (28,06) =28,06

    C 10,89 4 (10,89) = 43,56

    H 7,56 14 (7,56) = 105,84

    O 13,42 8 (13,42) = 107,36

    Total 284,82

    Tabel LB.7 Data Uap Jenuh dan Air Pendingin yang Digunakan

    T in (oC) H(kJ/kg) T out (oC) HVL HL (kJ/kg)

    Saturated

    Steam

    200

    (1554 kPa) 2790,9

    200

    (1544,9 kPa)1938,6 852,4 1938,6

    Saturated

    Liquid 28 117,3 60 - 251,1 -

    Estimasi panas latent berdasarkan hukum Trouton sebagai berikut:

    2

    2

    8,32 BT zLv =(T+C)

    dimana 0,5

    r3r

    Pz = 1-

    T

    Benzaldehide: Diketahui: BP = 451,90 K

    Tc = 695 K

    Pc = 46,5 Bar

    Antoine Constants: A = 16,3501; B = 3748,62; C = -66,12

    Pada titik didih : Pr = 1 0,02150

    46,5= Tr = 451,9 0,6502

    695=

    0,5

    3

    0,02150z = 1- 0,9600956

    0,6502 =

    Sehingga: 2 2

    2 2

    8,32 BT z (8,32)(3748,62)(451,90) (0,9600956)Lv =(T+C) (451,90 66,12)

    =

    = 41.087 kJ/kmol.

    Universitas Sumatera Utara

  • Asam Benzoat Diketahui: BP = 522,40 K

    Tc = 751 K

    Pc = 44,7 Bar

    Antoine Constants: A = 17,1634; B = 4190,70 ; C = -125,20

    Pada titik didih : Pr = 1 0,02237

    44,7= Tr = 522,4 0,6956

    751=

    0,5

    3

    0,02237z = 1- 0,96619

    0,6956 =

    Sehingga: 2 2

    2 2

    8,32 BT z (8,32)(4190,70)(522,40) (0,96619)Lv =(T+C) (522,40 125,2)

    =

    = 58.272 kJ/kmol.

    Benzil Alkohol Diketahui: BP = 477,85 K

    Tc = 677 K

    Pc = 45,5 Bar

    Antoine Constants: A = 17,4582; B = 4384,81 ; C = -73,15

    Pada titik didih : Pr = 1 0,02197

    45,5= Tr = 477,85 0,7058

    677=

    0,5

    3

    0,02197z = 1- 0,9682

    0,7058 =

    Sehingga: 2 2

    2 2

    8,32 BT z (8,32)(4384,81)(477,85) (0,9682)Lv =(T+C) (477,85 73,15)

    =

    = 49.244 kJ/kmol.

    Oksigen Diketahui: BP =90,15 K

    Tc = 154,6 K

    Pc = 50,5 Bar

    Antoine Constants: A = 15,4075; B = 734,55; C = -6,45

    Universitas Sumatera Utara

  • Pada titik didih : Pr = 1 0,01980

    50,5= Tr = 90,15 0,5834154,5 =

    0,5

    3

    0,01980z = 1- 0,9488

    0,5834 =

    Sehingga: 2 2

    2 2

    8,32 BT z (8,32)(734,55)(90,15) (0,9488)Lv =(T+C) (90,15 6,45)

    =

    = 6.726 kJ/kmol.

    Tabel LB.8 Estimasi nilai panas laten untuk masing masing komponen

    Komponen

    Hvl (kJ/kmol)

    Asam Benzoat 58.272

    Benzaldehide 41.087

    Benzil Alkohol 49.244

    Oksigen 6.726

    Persamaan untuk menghitung kapasitas panas (Reklaitis, 1983) : 32 dTcTbTaCp +++= .................................................................................... (1)

    Jika Cp adalah fungsi dari temperatur maka persamaan menjadi :

    dTdTCTbTaCpdTT

    T

    T

    T

    )( 322

    1

    2

    1

    +++= .................................................................. (2)

    )(4

    )(3

    )(2

    )( 414

    23

    13

    22

    12

    212

    2

    1

    TTdTTcTTbTTaCpdTT

    T

    +++= ...................... (3) Untuk sistem yang melibatkan perubahan fasa persamaan yang digunakan adalah :

    ++= 221 1

    T

    Tv

    T

    T

    T

    TVll

    b

    b

    dTCpHdTCpCpdT ................................................................... (4)

    Perhitungan energi untuk sistem yang melibatkan reaksi :

    += 21

    2

    1

    T

    Tout

    T

    ToutR CpdTNCpdTNHrdt

    dQ .............................................................. (5)

    Universitas Sumatera Utara

  • LB.1 Heater (E-101)

    Pada Heater (E-101) terjadi proses pemanasan untuk menaikkan temperatur

    toluena agar tidak terjadi perbedaan temperatur yang sangat besar di dalam reaktor.

    Neraca Panas masuk heater (T = 300C)

    Toluena (C7H8) Tekanan di dalam heater = 6 atm = 607,975 kPa = 4.560 mmHg

    Titik didih toluena pada tekanan 4.560 mmHg

    ln 4.560 = 3096,5216,0137 - T - 53,67

    8,425 = 3096,5216,0137 - T - 53,67

    3096,52 7,588T - 53,67

    =

    T = 461,7177 K = 188,567oC

    Neraca Panas Masuk (Alur 4) 30

    25Cp dT = 303,15298,15 Cpl dT

    30

    25Cp dT =

    303,15-01 -03 2 -06 3

    298,15

    1,81 + 8,12.10 T + 1,51.10 T + 1,63.10 T dT -01 -03 -06

    2 2 3 3 4 42 1 2 1 2 1 2 1

    8,12.10 1,51.10 1,63.101,81(T -T ) + (T -T ) + (T -T ) + (T -T )2 3 4

    -01 -032 2 3 3

    -064 4

    8,12.10 1,51.101,81(303,15-298,15) + (303,15 -298,15 ) + (303,15 -298,15 ) 2 3

    1,63.10+ (303,15 -298,15 )4

    Universitas Sumatera Utara

  • Qin toluena = N.Cpl.dT

    = 11,608 kmol/jam . 2.135,185 kJ/kmol

    = 24785,328 kJ/jam

    Qin MnAs = N.Cps.dT

    = 0,099 kmol/jam . 1.424,1 kJ/kmol

    = 140,643 kJ/jam

    Tabel LB.9 Panas masuk heater (E-101)

    Komponen N4

    (kmol/jam)303,15

    298,15Cp dT 303,154 298,15N Cpl dT

    Toluena 12,768 2.135,185 24.785,328 Mangan Asetat 0,099 1424,1 140,643 Total 24.925,972

    Neraca Panas Keluar (Alur 6)

    Toluena 148,89

    25Cp dT = 422,04298,15 Cpl dT

    148,89

    25Cp dT =

    422,04-01 -03 2 -06 3

    298,15

    1,81 + 8,12.10 T + 1,51.10 T + 1,63.10 T dT -01 -03 -06

    2 2 3 3 4 42 1 2 1 2 1 2 1

    8,12.10 1,51.10 1,63.101,81(T -T ) + (T -T ) + (T -T ) + (T -T )2 3 4

    -01 -032 2 3 3

    -064 4

    8,12.10 1,51.101,81(422,04-298,15) + (422,04 -298,15 ) + (422,04 -298,15 ) 2 3

    1,63.10+ (422,04 -298,15 )4

    Qout toluena = N.Cp.dT

    = 11,608 kmol/jam . 70.707,51 kJ/kmol

    = 820.776,008 kJ/jam

    Qout MnAs = N.Cp.dT

    = 0,099 kmol/jam . 35286,35 kJ/kmol

    = 3484,862 kJ/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LB.10 Panas keluar heater (E-101)

    Komponen N6

    (kmol/jam) 422,04

    298,15Cpl dT 422,046 298,15N Cpl dT

    Toluena 11,608 70.707,51 820.776,008 Mangan Asetat 0,099 35.286,35 3.484,862 Total 824.260,869

    Panas yang dibutuhkan :

    Q = Q out Q in

    = (824.260,869 - 24.925,972) kJ/jam

    = 799.334,90 kJ/jam.

    = 1.938,6 kJ/kg

    Massa steam yang diperlukan:

    Q 799.334,90 kJ/jamm 1.938,6 kJ/kg

    = =

    = 412,33 kg/jam

    Tabel LB.11 Neraca panas heater (E-101)

    Masuk (kJ/jam) Keluar

    (kJ/jam) Umpan 24.925,97 -Produk - 824.260,87Panas yang dibutuhkan 799.334,90 -Total 824.260,87 824.260,87

    LB.2 Pemanas Oksigen (Heater) (E-102)

    Universitas Sumatera Utara

  • Pada Heater (E-102) terjadi proses pemanasan untuk menaikkan temperatur

    oksigen agar temperatur oksigen masuk ke dalam reaktor seragam.

    Neraca Panas masuk heater (T = 300C)

    Tekanan di dalam heater = 3.800 mmHg = 506,625 kPa

    Dimana Oksigen, pada tekanan dan temperatur tersebut merupakan fasa gas.

    Oksigen (O2) 30

    25Cp dT = 303,15298,15 Cpg dT

    30

    25Cp dT = 303,15 -02 -05 2 -08 3 -11 4

    298,15

    29,9 + -1,14.10 T + 4,34.10 T + -3,70.10 T + 1,01.10 T dT 2

    -02 -05 -082 2 3 3 4 4

    2 1 1 2 1 2 1

    -115 52 1

    -1,14.10 4,34.10 -3,70.1029,9 (T -T ) + (T -T ) + (T -T ) + (T -T ) 2 3 4

    1,01.10+ (T -T )5

    -02 -052 2 3 3

    -08 -114 4 5 5

    -1,14.10 4,34.1029,9 (303,15-298,15) + (303,15 -298,15 ) + (303,15 -298,15 ) 2 3

    -3,70.10 1,01.10+ (303,15 -298,15 ) + (303,15 -298,15 )4 5

    Qin = N.Cp dT

    = 16,139 kmol/jam. 147,292 kJ/kmol

    = 2.377,218 kJ/jam

    Tabel LB.12 Panas masuk heater (E-102)

    Komponen N3

    (kmol/jam)298,15

    298,15Cp dT 298,153 298,15N Cp dT

    Oksigen 16,139 147,292 2.377,218 Total 2.377,218

    Neraca panas keluar heater (alur 5)

    Oksigen (O2) 148,89

    25Cp dT = 422,04298,15 Cpg dT

    Universitas Sumatera Utara

  • 422,04148,89 -02 -05 2 -08 3 -11 4

    25298,15

    Cp dT 29,9 + -1,14.10 T + 4,34.10 T + -3,70.10 T + 1,01.10 T dT = 2

    -02 -05 -082 2 3 3 4 4

    2 1 1 2 1 2 1

    -115 52 1

    -1,14.10 4,34.10 -3,70.1029,9 (T -T ) + (T -T ) + (T -T ) + (T -T ) 2 3 4

    1,01.10+ (T -T )5

    -02 -052 2 3 3

    -08 -114 4 5 5

    -1,14.10 4,34.1029,9 (422,04-298,15) + (422,04 -298,15 ) + (422,04 -298,15 ) 2 3

    -3,70.10 1,01.10+ (422,04 -298,15 ) + (422,04 -298,15 )4 5

    148,895

    25N . Cp dT = 85.898,41 kJ/jam

    Tabel LB.13 Panas keluar heater (E-102)

    Komponen N5

    (kmol/jam)

    422,04

    298,15Cpg dT

    outQ

    Oksigen 16,139 3.699,966 59.715,586 Total 59.715,586

    Panas yang dibutuhkan :

    Q = Q out Q in

    = (59.715,586 - 2.377,218) kJ/jam

    = 57.338,368 kJ/jam.

    = 1.938,6 kJ/kg

    Massa steam yang diperlukan:

    Q 57.338,368 kJ/jamm 1.938,6 kJ/kg

    = =

    = 29,577 kg/jam

    Tabel LB.14 Neraca panas heater (E-102)

    Masuk (kJ/jam) Keluar

    (kJ/jam) Umpan 2.377,218 -Produk - 59.715,586Panas yang dibutuhkan 57.338,368 -Total 59.715,586 59.715,586

    Universitas Sumatera Utara

  • LB.3 Heater (E-103)

    Pada Heater (E-103) terjadi proses pemanasan untuk menaikkan temperatur

    toluena, asam benzoat dan air agar temperatur di dalam reaktor seragam.

    Neraca Panas masuk heater (T = 133oC)

    Tekanan di dalam heater = 5.320 mmHg = 709,275 kPa = 7 atm.

    Dimana toluena, asam benzoat dan air pada tekanan dan temperatur tersebut

    merupakan fasa cair.

    Toluena 406,15

    133 -01 -03 2 -06 3

    25298,15

    Cpl dT 1,81 + 8,12.10 T + 1,51.10 T + 1,63.10 T dT = -01 -03 -06133 2 2 3 3 4 4

    2 1 2 1 2 1 2 125

    8,12.10 1,51.10 1,63.10Cpl dT 1,81(T -T ) + (T -T ) + (T -T ) + (T -T )2 3 4

    = -01 -03

    2 2 3 3

    -064 4

    8,12.10 1,51.101,81(406,15-298,15) + (406,15 -298,15 ) + (406,15 -298,15 ) 2 3

    1,63.10+ (406,15 -298,15 )4

    = 59.372,44 kJ/kmol.

    133

    25Cpl dT

    Qtol = N13tol . = 1,148 kmol/jam. 59.372,44 kJ/kmol. 133

    25Cpl dT

    = 68.159,56 kJ/jam

    Asam Benzoat : = 13325

    Cp dT 406,15298,15 Cpl dT = 25890,18 kJ/kmol

    13313AsBen 25

    N Cp dT = 0,696 kmol/jam . 25890,18 kJ/kmol

    Universitas Sumatera Utara

  • = 18032,06 kJ/jam

    Benzaldehide: = 13325

    Cp dT 406,15298,15 Cpl dT = 19494,79 kJ/kmol

    13313Benz 25

    N Cp dT

    dT

    = 0,116 kmol/jam . 19494,79 kJ/kmol

    = 2224,49 kJ/jam

    Benzil Alkohol : = 13325

    Cp dT 406,15298,15 Cpl dT = 25091,6 kJ/kmol

    13313BenAl 25

    N Cp = 0,238 kmol/jam . 25091,6 kJ/kmol = 5963,121 kJ/jam

    Air : = 13325

    Cp dT 406,15298,15 Cpl dT = 3219,56 kJ/kmol

    2

    13313H O 25

    N Cp dT = 4,089 kmol/jam . 3219,56 kJ/kmol = 13164,78 kJ/jam

    Tabel LB.15 Panas masuk heater (E-103)

    Komponen N13

    (kmol/jam)406,15

    298,15Cp dT 406,1513 298,15N Cp dT

    Toluena 1,148 59372,44 68159,56 Asam Benzoat 1,462 25890,18 18032,06 Benzaldehide 0,114 19494,79 2224,49 Benzil Alkohol 0,238 25091,6 5963,121 Air 4,089 3219,56 13164,78 Total 107.544

    Neraca panas keluar heater (alur 8)

    1. Toluena: = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 106469,58 kJ/kmol

    = 1,148 kmol/jam . 106469,58 kJ/kmol 148,898

    tol 25N Cp dT

    = 122.227,1 kJ/jam.

    Universitas Sumatera Utara

  • 2. Asam Benzoat : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 23.326,285 kJ/kmol 148,898

    AsBen 25N Cp dT = 0,696 kmol/jam . 23326,285 kJ/kmol = 16.246,35 kJ/jam

    3. Benzaldehide : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 22445,729 kJ/kmol 148,898

    Benz 25N Cp dT = 0,114 kmol/jam . 22445,729 kJ/kmol = 2561,212 kJ/jam

    4. Benzil Alkohol : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 29178,896 kJ/kmol 148,898

    BenAl 25N Cp dT

    dT

    = 0,238 kmol/jam . 29178,896 kJ/kmol

    = 6934,485 kJ/jam

    5. Air : = 148,89

    25Cp dT BP 422,04298,15 BPCpl dT HVL + Cpg dT+

    = 10.733,06 + 40.656,2 + 968,398

    = 52.358 kJ/kmol

    2

    148,898H O 25

    N Cp = 4,089 kmol/jam . 52.358 kJ/kmol = 214090,476 kJ/jam

    Tabel LB.16 Panas keluar heater (E-103)

    Komponen N8

    (kmol/jam) ( )

    298,15

    BP

    lCp dT

    Hvl (kJ/kmol)

    422,04

    ( )gBP

    Cp dT

    outQ

    Toluena 1,148 106469,58 - - 122227,1Asam Benzoat 0,696 23326,285 - - 16246,35Benzaldehide 0,114 22445,729 - - 2561,212Benzil Alkohol 0,238 29178,896 - - 6934,485Air 4,089 10733,063 40.656 968,3982 214090,476Total 362.059,6

    Universitas Sumatera Utara

  • Panas yang dibutuhkan :

    Q = Q out Q in

    = (362.059,6 107.544) kJ/jam

    = 254.516 kJ/jam.

    = 1.938,6 kJ/kg

    Massa steam yang diperlukan:

    Q 254.516 kJ/jamm 1.938,6 kJ/kg

    = =

    = 131,213 kg/Jam

    Tabel LB.17 Neraca panas heater (E-103)

    Masuk (kJ/jam) Keluar

    (kJ/jam) Umpan 107.544 -Produk - 362.060Panas yang dibutuhkan 254.516 -Total 362.060 362.060

    LB.4 Reaktor (R-101)

    Pada reaktor terjadi reaksi oksidasi untuk menghasilkan asam benzoat. Reaksi

    digambarkan sebagai berikut:

    1. Reaksi Pembentukan asam benzoat

    C6H5CH3 + 32

    O2 2+

    2Mn [O ] C6H5COOH + H2O

    Reaksi berlangsung pada temperatur 300oF (148,89oC) secara eksotermis (diperoleh

    melalui perhitungan dengan menggunakan persamaan (

    ), sehingga digunakan air pendingin 280C

    untuk menjaga temperatur operasi dalam reaktor tetap tersedia sesuai yang

    diinginkan.

    0 00

    Re tan Pr(148,89 ) 298,15ak r odukC KHr H H H= + +

    Oks148,89 oC Tol

    AsBenMnAsBenAlBenzAir

    Air Pendingin 28 oC

    Air Pendingin Bekas 60 oC

    6

    9

    Reaktor

    TolMnAs

    148,89 oC

    5

    7Air

    OksigenToluena

    148,89 oC

    8Tol

    AsBenMnAsBenAlBenzAir

    Universitas Sumatera Utara

  • Panas Masuk Reaktor

    Qin Reaktor : Qout Heater E-101 = 824.260,87 kJ/jam

    Qout Heater E-102 = 59.715,586 kJ/jam

    Qout Heater E-103 = 362.038,11 kJ/jam

    Tabel LB.18 Panas masuk Reaktor (R-101)

    Alur Qin kJ/jam Alur 6 824.260,87Alur 5 59.715,586Alur 8 362.038,11Total 1.246.014,570

    Panas Keluar Reaktor Alur 9

    Panas keluar reaktor = 422,04

    9

    298,15SN Cp d T

    Tekanan keluar reaktor P = 6 atm = 607,95 kPa.

    Tout reaktor 148,89oC 422,04 K P operasi 4560 mmHg 607,95 kPa Ln P 7,732

    Tabel LB.19 Kondisi Operasi pada reaktor (R-101)

    Komponen T sat (K) Tc (K) Pc (atm) V pr = 1/Pc Toluena 470,18 591,8 40,56255 0,024653 Asam Benzoat 613,39 751 45,0037 0,02222 Benzaldehide 548,51 695 45,99062 0,021744 Benzil Alkohol 566,99 677 45,99062 0,021744 Oksigen 114,02 154,6 49,83962 0,020064 H2O 438,59 647,1 217,6616 0,004594

    Universitas Sumatera Utara

  • Perhitungan untuk masing masing komponen:

    1. Toluena: = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 106.472,47 kJ/kmol

    = 0,574 kmol/jam . 106.472,47 kJ/kmol 148,899

    tol 25N Cp dT

    dT

    dT

    = 61.115,2 kJ/jam.

    2. Asam Benzoat : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 41.894,47 kJ/kmol 148,899

    AsBen 25N Cp dT = 7,661 kmol/jam . 41.894,47 kJ/kmol = 320.966,5 kJ/jam

    3. Benzaldehide : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 31.319,18 kJ/kmol 148,899

    Benz 25N Cp dT = 1,279 kmol/jam . 31.319,18 kJ/kmol = 40051,952 kJ/jam

    4. Benzil Alkohol : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cpl dT

    = 40.105,82 kJ/kmol 148,899

    BenAl 25N Cp = 2,566 kmol/jam . 40.105,82 kJ/kmol = 102905,042 kJ/jam

    5. Mangan Asetat : = 148,89

    25Cp dT 422,04298,15 Cps dT

    = 47.944,691 kJ/kmol 148,899

    MnAs 25N Cp dT = 0,099 kmol/jam . 47.944,691 kJ/kmol = 4734,993 kJ/jam

    6. Air : = 148,89

    25Cp dT BP298,15 Cpl dT

    = 10252,03 kJ/kmol

    2

    148,899H O 25

    N Cp = 0,173 kmol/jam . 10252,03 kJ/kmol = 1772,029 kJ/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LB.20 Panas keluar Reaktor (R-101) alur 9

    Komponen

    N9 (kmol/jam)

    dTCpBP

    l298

    )( Hvl

    (kJ/kmol)

    422,04

    ( )gBP

    Cp dT

    422,049

    298

    N Cp d

    Reaksi:

    1. Reaksi pembentukan asam benzoat

    C6H5CH3 (l) + 32

    O2 (g) 2+

    0 0 0

    2Mn [O ] C6H5COOH (l) + H2O (g)

    T

    Toluena 0,574 106472,47 61115,195Asam Benzoat 7,661 41894,47 320966,533MnAs 0,099 284,82 47944,691Benzaldehide 1,279 31319,18 40051,953Benzil Alkohol 2,566 40105,82 102905,042H2O 0,173 10252,03 1772,0293

    Total 574.755,442 kJ/jam

    r1= 6,965 kmol/jam

    Panas reaksi pada keadaan standar:

    f produk f ReaktanHr = (H - H )

    0

    rH = [(H0f , AsBen + H0f , Air) (H0f, Toluena)] = [(-290,10 + (-241,80)) - (50,20)] kJ/mol

    = -582,1 kJ/mol = -582.100 kJ/kmol

    Panas reaksi pada 148,89oC = 422,04 K

    Hr(422,04) = + + - 0rH422,04

    (l)AsBen298,15

    Cp dT 2

    422,04

    H O298,15

    Cp dT

    422,04

    (l)tol298,15

    Cp dT

    = -582.100 - 41.894,47 - 52357,78 + (106472,47)

    = -569.879,784 kJ/kmol.

    r1= 6,965 kmol/jam

    0r 1422,04 KQ = Hr .r

    =-569.879,784 kJ/kmol . (6,965 kmol/jam) = -3.967.336,868 kJ/jam.

    Universitas Sumatera Utara

  • 2. Reaksi pembentukan benzil alkohol

    C6H5CH3 (l) + 12

    O2 (g) 2+

    0 0 0

    2Mn [O ] C6H5CH2OH (l)

    r2 = 2,566 kmol/jam

    Panas reaksi pada keadaan standar:

    f produk f ReaktanHr = (H - H )

    0

    rH = [(H0f , BenAl) (H0f, Toluena)] = [(-100,40) - (50,20)] kJ/mol

    = -150,6 kJ/mol = -150.600 kJ/kmol

    Panas reaksi pada 148,89oC = 422,04 K

    Hr(422,04) = + - 0rH422,04

    (l)BenAl298,15

    Cp dT

    422,04

    (l)tol298,15

    Cp dT

    = -150.600 - 40.105,82 + (106472,47)

    = -84.233,357 kJ/kmol.

    R2= 2,566 kmol/jam

    0r 2422,04 KQ = Hr .r

    =-84.233,357 kJ/kmol . (2,566 kmol/jam) = -216.129,1477 kJ/jam

    3. Reaksi pembentukan benzaldehide

    C6H5CH3 (l) + O2 (g) 2+

    0 0 0

    2Mn [O ] C6H5CHOH (l) +H2O (g)

    r3= 1,279 kmol/jam

    Panas reaksi pada keadaan standar:

    f produk f ReaktanHr = (H - H )

    0

    rH = [(H0f , Benz+ H0f , Air) (H0f, Tol)] = [(-36,8+ -241,8) - (50,20)] kJ/mol

    = -328,8 kJ/mol = -328.800 kJ/kmol

    Panas reaksi pada 148,89oC = 422,04 K

    Hr(422,04) = + + - 0rH422,04

    (l)Benz298,15

    Cp dT

    422,04

    (l)air298,15

    Cp dT

    422,04

    (l)tol298,15

    Cp dT

    Universitas Sumatera Utara

  • = -328.800 31.319,18 - 52357,78 + (106472,47)

    = -306.004,492 kJ/kmol.

    r3= 1,279 kmol/jam

    0r 2422,04 KQ = Hr .r

    =-306.004,492 kJ/kmol . (1,279 kmol/jam) = -390983,737 kJ/jam

    Total Panas Reaksi = =-4.574.449,754 kJ/jam 1 2Hr + Hr + Hr3

    T

    Alur 7

    Panas keluar reaktor = 422,04

    7S

    BP

    N Cp d

    Oksigen (O2) 148,89

    25Cp dT = 422,04298,15 Cpg dT

    422,04148,89 -02 -05 2 -08 3 -11 4

    298,15298,15

    Cp dT 29,9 + -1,14.10 T + 4,34.10 T + -3,70.10 T + 1,01.10 T dT = 2

    -02 -05 -082 2 3 3 4 4

    2 1 1 2 1 2 1

    -115 52 1

    -1,14.10 4,34.10 -3,70.1029,9 (T -T ) + (T -T ) + (T -T ) + (T -T ) 2 3 4

    1,01.10+ (T -T )5

    -02 -052 2 3 3

    -08 -114 4 5 5

    -1,14.10 4,34.1029,9 (422,04-298,15) + (422,04 -298,15 ) + (422,04 -298,15 ) 2 3

    -3,70.10 1,01.10+ (422,04 -298,15 ) + (422,04 -298,15 )4 5

    ( )148,897oks BPN Cp dT + Hvl = 150.889,844 kJ/jam Uap Air

    148,89

    BPCp dT = 422,04BP Cpg dT

    422,04148,89 -03 -05 2 -08 3 -12 4

    BP328,31

    Cpg dT 34,0 + -9,65.10 T + 3,30.10 T + -2,04.10 T + 4,30.10 T dT = -03 -05

    2 2 3 32 1 2 1 2 1148,89

    -08 -12BP4 4 5 52 1 2 1

    -9,65.10 3,30.1034,0(T -T ) + (T -T ) + (T -T ) 2 3Cpg dT=

    -2,04.10 4,30.10+ (T -T ) + (T -T )4 5

    Universitas Sumatera Utara

  • -03 -052 2 3 3

    148,89

    -08 -12BP4 4 5 5

    -9,65.10 3,30.1034,0(422,04-BP) + (422,04 -BP ) + (422,04 -BP ) 2 3Cpg dT=

    -2,04.10 4,30.10+ (422,04 -BP ) + (422,04 -BP )4 5

    = 1180,221 kJ/kmol

    148,89

    BPCpg dT

    N7H2O . = 8,519 kmol /jam . (1180,221+40656,2) kJ/kmol 148,89

    BPCpg dT + Hvl

    = 443741,5386 kJ/jam

    Toluena: = 148,8925

    Cp dT 422,0425 Cp dT = 140692,25 kJ/kmol

    = 0,574 kmol/jam . 140692,25 kJ/kmol 148,897

    tol 25N Cp dT

    = 80757,35401 kJ/jam

    Perhitungan Kebutuhan Air Pendingin

    dTdQ = Qr + Hout - Hin

    = - 4.574.449,754 kJ/jam + 1.214.165,77 kJ/jam - 1.354.644,97 kJ/jam

    = - 4.606.240,04 kJ/jam

    Tanda negatif (-) menunjukkan bahwa sistem melepaskan kalor.

    Media pendingin yang digunakan adalah air pendingin yang masuk pada suhu

    28 0C dan keluar 60 0C.

    Air pendingin = H(280C) = 117,3 kJ/kg

    = H(600C) = 251,1 kJ/kg

    Air pendingin yang dibutuhkan :

    = 0 0/

    (28 ) (60 )dQ dT

    H C H C

    = - 5.399.213,124 kJ/jam(117,3 251,1) kJ/kg

    = 34426,308 kg/jam.

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LB.21 Neraca Panas Reaktor (R-101)

    Masuk

    (kJ/jam) Keluar

    (kJ/jam) Umpan 1.246.014,570 -Produk - 1.214.165,77 Panas Reaksi r.Hr 4.574.449,754 -Panas yang dilepaskan - 4.606.240,04Total 5.820.464,32 5.820.464,32

    LB.5 Kondensor (E-104)

    Produk keluaran reaktor (R-101) yang berupa uap akan dikondensasikan

    dengan kondensor (E-104) pada temperatur 133 0C untuk mendapatkan komponen

    komponen masing masing dalam fasa cair sehingga akan mempermudah proses

    recycle ke dalam reaktor kembali.

    148,890C 1330C

    Air Pendingin (280C)

    Air Pendingin bekas (600C)

    Neraca panas masuk Kondensor (T = 148,890C)

    Air (H2O) 148,89

    25

    Cp dT = = + HVL + 422,04298,15

    Cp dTBP

    298,15

    Cpl dT422,04

    gBP

    Cp dT = 52088,45 kJ/kmol

    Qin = n.Cp.dT

    = n (Cpl dT + HVL + Cpg dT )

    = 8,764 kmol/jam (52088,45) kJ/kmol

    = 456.491,1 kJ /jam

    Kondensor Air (l)

    Tol (l)

    Air (g)

    Tol (g)

    Oksigen

    Universitas Sumatera Utara

  • Oksigen 148,89

    25

    Cp dT = = HVL + 422,04298,15

    Cp dT422,04

    gBP

    Cp dT = 17.217 kJ/kmol

    Qin = n.Cp.dT

    = n (Cpl dT + HVL + Cpg dT )

    = 8,519 kmol/jam (17.217) kJ/kmol

    = 146675,577 kJ /jam

    Toluena 148,89

    25

    Cp dT = = + HVL + 422,04298,15

    Cp dTBP

    298,15

    Cpl dT422,04

    gBP

    Cp dT = 140692,25 kJ/kmol

    Qin = n.Cp.dT

    = n (Cpl dT + HVL + Cpg dT )

    = 0,574 kmol/jam (140692,25) kJ/kmol

    = 80757,354 kJ /jam

    Tabel LB.22 Panas masuk kondensor (E-104)

    Komponen

    N7 (kmol/jam)

    dTCpBP

    l298

    )( Hvl

    (kJ/kmol)

    422,04

    ( )gBP

    Cp dT

    422,047

    298

    N Cp d

    T

    Toluena 0,574 106472,47 33.460,60 759,189 80757,354Oksigen 8,519 - 6.726 10491,46 146675,577

    H2O 8,764 10252,03 40.656,2 1180,221 456491,074

    Total 683924,005 kJ/jam

    Neraca panas keluar kondensor (T = 1330C)

    Air (H2O) 133

    25

    Cp dT = = 406,15298,15

    Cp dT406,15

    298,15

    Cpl dT = 8205,004 kJ/kmol

    Universitas Sumatera Utara

  • Qout = n.Cp.dT

    = 8,764 kmol/jam (8205,004) kJ/kmol

    = 71906,74 kJ /jam

    Oksigen 133

    25

    Cp dT = = 406,15298,15

    Cp dT406,15

    298,15

    Cpl dT = 3656,762 kJ/kmol

    Qout = n.Cp.dT

    = n Cpl dT

    = 8,519 kmol/jam (3656,762) kJ/kmol

    = 31151,95 kJ /jam

    Toluena 133

    25

    Cp dT = = 406,15298,15

    Cp dT406,15

    298,15

    Cpl dT = 140692,25 kJ/kmol

    Qin = n.Cp.dT

    = n Cpl dT

    = 0,574 kmol/jam (59372,44) kJ/kmol

    = 34079,78 kJ /jam

    Tabel LB.23 Panas keluar kondensor (E-104)

    Komponen

    N11 (kmol/jam)

    dTCpBP

    l298

    )( 406,48

    11

    298

    N Cp d T

    Toluena 0,574 59372,44 34079,78 Air 8,764 8205,004 71906,74

    Oksigen 8,519 3656,762 31151,95 Total 137138,5

    Panas yang dilepaskan

    = Qout - Qin

    = (137138,5 683924) kj/jam

    = -546785,53 kj/jam

    Universitas Sumatera Utara

  • Media pendingin yang digunakan adalah air yang masuk pada suhu 28 0 C

    dan keluar pada suhu 600 C. Air pendingin yang diperlukan :

    Entalpi Air pendingin pada 28oC : H(28oC)= 117,43 kJ/kg

    Entalpi Air pendingin pada 60oC : H(600C)= 251,1 kJ/kg (Geankoplis,

    2003)

    Massa Air pendingin yang diperlukan:

    0 0

    Q -546785,53 kJ/jamm H(28 C) - H(60 C) kJ/kg

    = =

    = -2.786.515 kJ/jam117,3 251,1 kJ/kg

    = 4086,588 kg/Jam

    Tabel LB.24 Neraca Panas Kondensor (E-104)

    Masuk (kJ/jam) Keluar

    (kJ/jam) Umpan 683.924 -

    Produk - 137.138,5

    Panas yang dilepas - 546.785,5

    Total 683.924 683.924

    LB.6 Cooler (E-201)

    ToluenaAsam BenzoatBenzaldehide

    Benzil AlkoholAir

    148,89 oC 30oC

    ToluenaAsam BenzoatBenzaldehide

    Benzil AlkoholAir

    28 oC

    kas 60 oC

    9 10

    Air pendingin

    Air Pendingin Be

    Universitas Sumatera Utara

  • Tabel LB.25 Panas masuk Cooler (E-201) alur 9

    Komponen

    N9 (kmol/jam)

    dTCpBP

    l298

    )( Hvl

    (kJ/kmol)

    466,48

    ( )gBP

    Cp dT

    466,489

    298

    N Cp d

    T

    Toluena 0,574 106472,47 61115,195Asam Benzoat 7,661 41894,47 320966,533MnAs 0,099 47944,69 4746,524Benzaldehide 1,279 31319,18 39311,073Benzil Alkohol 2,566 40105,82 104844,451H2O 0,173 10252,03 1772,0293

    Total 539987,090 kJ/jam

    Neraca Panas Keluar Cooler (E-201)

    1. Toluena: = 30

    25Cp dT 303,15298,15 Cpl dT

    = 2135,185 kJ/kmol

    = 0,574 kmol/jam . 2135,185 kJ/kmol 3010

    tol 25N Cp d T

    dT

    T

    dT

    = 1225,596 kJ/jam.

    2. Asam Benzoat : = 30

    25Cp dT 303,15298,15 Cpl dT

    = 1099,407 kJ/kmol 3010

    AsBen 25N Cp = 7,661 kmol/jam . 1099,407 kJ/kmol = 8422,900 kJ/jam

    3. Benzaldehide : = 30

    25Cp dT 303,15298,15 Cpl dT

    = 861,958 kJ/kmol 3010

    Benz 25N Cp d = 1,279 kmol/jam . 861,958 kJ/kmol = 1081,909 kJ/jam

    4. Benzil Alkohol : = 30

    25Cp dT 303,15298,15 Cpl dT

    = 1118,382 kJ/kmol 3010

    BenAl 25N Cp = 2,566 kmol/jam . 1118,382 kJ/kmol

    Universitas Sumatera Utara

  • = 2923,668 kJ/jam

    5. Mangan Asetat : = 30

    25Cp dT 303,15298,15 Cps dT

    = 1424,100 kJ/kmol 3010

    MnAs 25N Cp dT = 0,109 kmol/jam . 1424,100 kJ/kmol = 154,708 kJ/jam

    6. Air : = 30

    25Cp dT 303,15298,15 Cpl dT

    = 374,705 kJ/kmol 3010

    H2O 25N Cp d T = 0,173 kmol/jam . 374,705 kJ/kmol = 64,767 kJ/jam

    Tabel LB.26 Panas keluar Cooler (E-201) alur 10

    Komponen

    N10 (kmol/jam)

    dTCpBP

    l298

    )( 422,04

    10

    298

    N Cp d T

    Toluena 0,574 2135,185 1225,596 Asam Benzoat 7,661 1099,407 8422,900 MnAs 0,099 1424,100 154,708 Benzaldehide 1,279 861,958 1081,909 Benzil Alkohol 2,566 1118,382 2923,668 H2O 0,173 374,705 64,767 Total 12,352 13.873,548

    Panas yang dilepaskan

    = Qout - Qin

    = (13.873,548 540.449,058) kj/jam

    = -526.575,51 kj/jam

    Media pendingin yang digunakan adalah air yang masuk pada suhu 28 0 C

    dan keluar pada suhu 600 C. Air pendingin yang diperlukan :

    Entalpi Air pendingin pada 28oC : H(28oC)= 117,43 kJ/kg

    Entalpi Air pendingin pada 60oC : H(600C)= 251,1 kJ/kg

    Massa Air pendingin yang diperlukan:

    0 0

    Q -526.575,51 kJ/jamm H(28 C) - H(60 C) kJ/kg

    = =

    Universitas Sumatera Utara

  • = -526.575,51 kJ/jam117,3 251,1 kJ/kg

    = 3.935,541 kg/Jam

    Tabel LB.27 Neraca Panas Cooler (E-201)

    Masuk

    (kJ/jam)

    Keluar

    (kJ/jam)

    Umpan 540.449,058 -

    Produk - 13.873,548

    Panas yang dilepaskan - 526.575,51

    Total 540.449,058 540.449,058

    LB.7 Heater (E-106)

    Pada heater terjadi kenaikan suhu sebelum masuk ke dalam flash

    drum dan terjadi pemisahan uap dengan cair secara flash distillation.

    Panas Masuk Heater : Alur 15

    Tin = 190oC = 463,15 K

    P = 119 mmHg = 0,1565 atm

    Panas masuk alur 15 463,15

    15senyawa

    298,15

    N Cpl dT =

    1. Toluena

    = 2135,185 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    N15tol. = 0,574 kmol /jam . 2135,185 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    Universitas Sumatera Utara

  • = 1225,596 kJ/jam

    2. H2O (air)

    = 374,705 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    N15air . = 0,173 kmol/jam. 374,705 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    = 64,767 kJ/jam

    3. Asam Benzoat

    = 1099,407 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    = 7,661kmol/jam . 1099,407 kJ/kmol 19015

    AsBen 25N Cp dT = 8422,900 kJ/jam

    4. Benzaldehide

    = 861,958 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    = 1,279 kmol/jam . 861,958 kJ/kmol 19015

    Benz 25N Cp d T

    dT

    = 1081,909 kJ/jam

    5. Benzil Alkohol

    = 1118,382 kJ/kmol. 190

    25Cpl dT

    = 2,566 kmol/jam . 1118,382 kJ/kmol 19015

    BenAl 25N Cp = 2923,668 kJ/jam

    Tabel LB.28 Neraca Panas Masuk (alur 15) Heater (E-106)

    Komponen N15

    (kmol/jam)

    463,15

    ( )298,15

    lCp dT

    463,1515

    298,15

    N Cp d T

    Toluena 0,574 2135,185 1225,596 Asam Benzoat 7,661 1099,407 8422,900 Benzaldehide 1,279 861,958 1081,909 Benzil Alkohol 2,566 1118,382 2923,668 H2O 0,173 374,705 64,767 Total 12,278 13718,840

    Universitas Sumatera Utara

  • Panas Keluar Heater : Alur 16

    Tout : 200oC

    Pout : 0,1565 atm.

    Sebagian komponen berubah fasa menjadi fasa uap.

    Panas keluar alur 16 473,15

    16senyawa

    298,15

    N Cp dT =

    1. Toluena

    Hvl = 33.460,60 kJ/kmol

    = 23.410,674 kJ/kmol 200

    25Cpg dT

    N16tol. ( )473,15298,15 Cpg dT+Hvl = 0,574 kmol /jam.(23.410,674 +33.460,6) kJ/kmol = 32644,11 kJ/jam

    2. H2O (air)

    Hvl = 40.656 kJ/kmol

    = 5983,1 kJ/kmol 200

    25Cpg dT

    N16air. ( )473,15298,15 Cpg dT+Hvl = 0,016 kmol /jam . 46.639,30 kJ/kmol. = 732,859 kJ/jam.

    3. Asam Benzoat

    Hvl = 58.272 kJ/kmol

    = 23660,6266 kJ/kmol 200

    25Cpg dT

    N16asben. ( = 0,696 kmol /jam . 81.932,63 kJ/kmol. )473,15298,15 Cpg dT+Hvl = 57064,66 kJ/jam.

    4. Benzaldehide

    Hvl = 41.087 kJ/kmol

    = 24.886,5964 kJ/kmol 200

    25Cpg dT

    N16benz. ( = 0,1141 kmol /jam . 65.973,60 kJ/kmol = 7.528,041 kJ/jam.

    )473,15298,15 Cpg dT+Hvl

    Universitas Sumatera Utara

  • 5. Benzil Alkohol

    Hvl = 49.244 kJ/kmol

    = 25412,8323 kJ/kmol 200

    25Cpg dT

    N16benAl. = 0,238 kmol /jam.74.656,83 kJ/kmol ( )473,15298,15 Cpg dT+Hvl = 17.742,504 kJ/jam.

    Tabel LB.29 Neraca Panas Keluar (Alur 16a) Heater (E-106)

    Panas Keluar Heater : Alur 16

    Sebagian komponen menjadi fasa cair.

    Tout : 200oC

    Pout : 0,1565 atm.

    Panas keluar alur 16 473,15

    16senyawa

    298,15

    N Cp dT =

    1. H2O (air)

    = 10842,578 kJ/kmol. 200

    25Cpl dT

    N16air . = 0,1571 kmol/jam. 10842,578 kJ/kmol. 200

    25Cpl dT

    = 1.703,7299 kJ/jam

    2. Asam Benzoat

    = 43723,354 kJ/kmol. 200

    25Cpl dT

    = 6,9648 kmol/jam . 43723,354 kJ/kmol 20016

    AsBen 25N Cpl dT

    Komponen N16

    (kmol/jam) Hvl 473,15

    Cp dT ( )298,15

    g

    473,15

    ( )298,15

    gCp dT +Hvl

    473,1516

    298,15

    N Cp d

    T

    Toluena 0,574 33.460,60 23.410,674 56.871,274 32.644,111Asam Benzoat 0,696 58.272,00 23.660,627 81.932,627 57.064,656Benzaldehide 0,1141 41.087,00 24.886,596 65.973,596 7.528,041Benzil Alkohol 0,238 49.244,00 25.412,832 74.656,832 17.742,504H2O 0,016 40.656,20 5.983,100 46.639,300 732,859Total 1,638 115.712,171

    Universitas Sumatera Utara

  • = 304.525,5971 kJ/jam

    3. Benzaldehide

    = 32678,966 kJ/kmol. 200

    25Cpl dT

    = 1,1411 kmol/jam . 32678,966 kJ/kmol 20016

    Benz 25N Cpl dT = 37.288,9471 kJ/jam

    4. Benzil Alkohol

    = 41822,695 kJ/kmol. 200

    25Cpl dT

    = 2,376 kmol/jam . 41822,695 kJ/kmol 20016

    BenAl 25N Cpl dT = 99.393,3566 kJ/jam

    Tabel LB.30 Neraca Panas Keluar (alur 16) Heater (E-106)

    Panas yang dibutuhkan :

    Q = Q out Q in

    = (442.911,6279 + 115.712,171 - 13718,840) kJ/jam

    = 544.904,9589 kJ/jam.

    = 1.938,6 kJ/kg

    Massa steam yang diperlukan:

    Q 544.904,9589 kJ/jamm 1.938,6 kJ/kg

    = =

    = 281,081 kg/Jam

    Tabel LB.31 Neraca Panas Heater (E-106)

    Masuk Keluar

    Komponen N16

    (kmol/jam)

    473,15

    298,15

    Cp dT 473,1516298,15

    N Cp d T

    Asam Benzoat 6,9648 43723,354 304.525,5943 Benzaldehide 1,1411 32678,966 37.288,9471 Benzil Alkohol 2,3765 41822,695 99.393,3566 H2O 0,1571 10842,578 1.703,7299

    Total 10,6396 442.911,6279

    Universitas Sumatera Utara

  • (kJ/jam) (kJ/jam) Umpan 13718,8401 -Produk - 558.623,7990 Panas yang diperlukan 544.904,9589 -Total 558.623,7990 558.623,7990

    LB. 8 Kondensor (E-105)

    Panas yang masuk k