Post on 30-Apr-2023
SURİYE SORUNU VE
TÜRK DIŞ POLİTİKASINA
TOPLUMSAL BAKIŞ
BİLGE ADAMLAR
STRATEJİK ARAŞ TIRMALAR MERKEZİ
SURİYE SORUNU VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA TOPLUMSAL BAKIŞ
Anket ve Ölçek Tasarımı: Dr. Salih Akyürek
Danışmanlık ve İstatistiki Destek: Prof. Dr. Cengiz Yılmaz
Raporlama: Dr. Salih Akyürek, M. Ali Yılmaz
Kapak Tasarımı: Kaan Tuğcuoğlu
BİLGESAM YAYINLARI
Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies
Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93 Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A. Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90 www.bilgesam.org bilgesam@bilgesam.org Copyright © BİLGESAM TEMMUZ 2012 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.
Bu araştırmanın alan çalışması 600 bin üyesi ile Türkiye’nin
en büyük şikayet platformu olan Sikayetvar.com’un
katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.
İÇİNDEKİLER
YÖNETİCİ ÖZETİ __________________________________________________ 1
1. ÇALIŞMA METODOLOJİSİ VE ÖRNEKLEM ___________________________ 6
2. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASINA BAKIŞ _________________________ 8
3. TÜRK UÇAĞININ DÜŞÜRÜLMESİ _________________________________ 12
4. ŞİDDET OLAYLARI VE SURİYE’YE MÜDAHALE ______________________ 16
5. SURİYE’NİN PARÇALANMASI VE MUHTEMEL SONUÇLARI ____________ 24
6. ORTADOĞU’DA BARIŞ VE İRAN’IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİ ____________ 30
7. TÜRKİYE’NİN ETKİ SAHASI VE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI _______ 36
EK- UYGULANAN ANKET FORMU ___________________________________ 41
SUNUŞ
Türkiye-Suriye ilişkileri Cumhuriyet döneminde ve özellikle son 30 yılda iniş çıkışları ve
gerginlikleri çok olan bir seyir izlemektedir. Suriye’nin uzun yıllar PKK terör örgütüne ev
sahipliği yapmış olması, sonrasında yaşanan geçici bahar dönemi ve son bir yıldır ülkede
yaşanan karışıklıklar ve çatışma ortamı Suriye’yi Türk dış politikasında önemli bir yere
oturtmuştur. Yaşanan şiddet olayları ve katliamlar nedeniyle gösterilen tepki ve bugün
diplomatik ilişkilerin nerdeyse kesilmiş olması, Türkiye’yi Suriye sorununda doğrudan taraf
haline getirmiştir. Türkiye, Suriye halkı ile bağları ve yaşanan yoğun göç nedeniyle, şiddet
olaylarından ve sorunun genel seyrinden en çok etkilenen ülkelerden birisi durumundadır.
Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM), ifade edilmiş misyonu
çerçevesinde Türkiye’de ve dünyada gerçekleştirdiği pek çok alan çalışması ile toplumsal
algıları ortaya koymakta, karar alıcılara ışık tutmaya ve destek olmaya çalışmaktadır. Bu
çalışma da, yaşanan şiddet olayları ile gündemde olan Suriye sorunu ve genelde bölgeye
dönük Türk dış politikası konusundaki toplumsal algıları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu
noktada, Türkiye’de alan çalışmalarına duyulan ihtiyacı ve son yıllarda bu konuda artan
çabaları bir umut kaynağı olarak vurgulamak gerekmektedir.
Çalışmanın akademisyenlere ve Türk dış politikasını yöneten bürokratlara faydalı olmasını
temenni eder, araştırmanın alan çalışmasını gerçekleştiren Şikayetvar Firmasına, raporu
hazırlayan Prof. Dr. Cengiz Yılmaz, Dr. Salih Akyürek ve katkı sağlayan BİLGESAM personeline
teşekkür ederim.
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
BİLGESAM Başkanı
1
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
YÖNETİCİ ÖZETİ
Hükümetin Suriye Politikasına Bakış
Çalışma bulgularına göre, Türkiye’nin Suriye politikasını doğru bulanların oranı %45
düzeyindedir. Kürtlerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%48,8) Türklere göre (%44,9)
daha olumludur. Bu durum, terör nedeniyle büyük sıkıntılar çeken Kürtlerin Hükümetin
politikasını daha barışçıl bulması ve bölgede savaş ve karışıklık istememesi ile açıklanabilir.
Sünnilerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%49,4) Alevilere göre (%14,5) çok daha
olumludur. Suriye politikalarına en olumlu bakış %70 ile AKP seçmeninde iken en olumsuz
bakış %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. CHP seçmeninin (%14,4) ve MHP seçmeninin bakışı
(%22,1) ise yine oldukça olumsuzdur.
Halkın sadece 40,9’u Türkiye’nin Suriye’deki muhalif gruplara destek olması gerektiği
görüşündedir. Bu görüş; Kürtler arasında (%53,7) Türklere göre (%40,5) ve Sünniler arasında
(%44,3) Alevilere göre (%17,7) çok daha fazla destek bulmaktadır. Aynı görüş; %60,2 ile AKP
seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında %17-31
aralığında çok daha düşük bir destek bulmaktadır.
Türk Uçağının Düşürülmesi
Türk uçağının düşürülmesi olayına tepki olarak Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; %53’lük bir
kesim Türkiye’nin sergilediği mevcut tavrı doğru bulurken, toplamda %47’lik bir kesim farklı
şekillerdeki askeri müdahaleyi savunmuştur. Bu noktada bir askeri müdahale seçeneğini
destekleyenlerin oranının hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olduğunun vurgulanması
gerekmektedir.
Genel olarak bakıldığında tüm farklı gruplarda, Suriye’ye karşı bir askeri müdahale seçeneği
içinde; “Türkiye’nin Suriye’ye savaş ilan etmesi” %1-8 aralığında bir destek bulurken,
“Türkiye’nin Suriye’nin hava savunma sistemlerini vurması” ve “Türkiye’nin NATO desteğini
de alarak askeri müdahalede bulunması” görüşlerinden her biri genel olarak %15-26
aralığında destek görmüştür.
Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrını destekleme oranı Türkler ve Kürtler
arasında aynı düzeyde olmakla birlikte, Türklerin bir askeri müdahaleye Kürtlere göre daha
sıcak baktığı söylenebilir. Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenler, Türkiye’nin mevcut
tavrını diğer illerde ikamet edenlere göre daha doğru bulmaktadır. Bunun yanında, Sünniler
Türkiye’nin mevcut tavrını Alevilere göre daha olumlu bulmaktadır.
2
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrı %58 ile AKP seçmeni arasında en yüksek
desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında bu destek %33-38 aralığındadır. CHP ve
MHP seçmeni arasında; askeri müdahale seçeneğinin -fikri olmayanlar dikkate
alınmadığında- %60’lar düzeyinde ve çok daha fazla destek bulduğu ve bu iki partinin bu
noktada benzeştiği görülmektedir.
Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye’nin uluslararası imajına etkisi sorgulandığında;
her üç kişiden ikisi (%65,1) bu olayın Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğine inanmaktadır.
“Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin uluslararası imajını olumsuz etkilemiştir” görüşü
en yüksek oranda desteği %70-73 düzeyi ile CHP ve MHP seçmeninden almıştır. Suriye
politikalarında AKP’ye en yüksek desteği veren seçmeni de %60 oranında bu olayın
Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğini düşünmektedir.
Şiddet Olayları ve Suriye’ye Müdahale
Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; %43,4 ile en büyük
kitlenin sorunun görüşmeler yoluyla çözülmesi, örneklemin %32,7’si bu konunun Suriye’nin
iç sorunu olduğu ve Türkiye’yi ilgilendirmediği ve 21,8’lik bir kesim ise uluslararası askeri
müdahale görüşünü desteklemiştir.
Genelde %32,7’lik bir destek bulan “Suriye’deki şiddet olaylarının ülkenin iç sorunu olduğu ve
Türkiye’yi ilgilendirmediği” görüşü en büyük desteği %51,6 ile Alevilerden, %49,6 ile CHP
seçmeninden ve %45 ile MHP seçmeninden almaktadır. En az destek ise %17,1 ile Kürtlerden
gelmektedir. “Türkiye’nin sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemesi” görüşü ise
en büyük desteği %61,5 ile BDP seçmeninden ve %56,1 ile Kürtlerden bulmaktadır.
“Türkiye’nin Suriye’ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemesi” görüşü ise en büyük
desteği %31 ile AKP seçmeninden alırken bu konudaki en düşük destek %7,7 ile BDP seçmeni
arasındadır.
Suriye’ye karşı bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü sorgulandığında; insanların %36,8’lik
bir kesimi “Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları
desteklememesi” görüşünü savunurken, %38’lik bir kesim “Türkiye’nin BM veya NATO
şemsiyesi altında düzenlenecek operasyonlara sadece destek vermesi” görüşünü
desteklemektedir. Bu durum, insanların yaklaşık %75’lik bir kesiminin Türkiye’nin Suriye’ye
karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer almasını istemediğini göstermektedir.
Türkiye’nin Suriye’ye tek başına bir askeri müdahalede bulunması görüşü ise ancak %3,3 gibi
çok düşük bir düzeyde destek bulmaktadır.
3
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
“Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi”
görüşü en büyük desteği %76,9 ile BDP seçmeninden, %61,3 ile Alevilerden ve %50,7 ile CHP
seçmeninden görmektedir. Türkiye’nin Suriye’ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili
olarak yer alması görüşü ise en büyük desteği %28,8 ile AKP seçmeninden bulurken en düşük
desteği %7,7 ile BDP seçmeninden bulmaktadır.
Suriye’deki mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorgulandığında:
%38,3 ile ABD, %38,1 ile İsrail ve %14,1 ile Rusya bu çatışma ortamından en çok yararlanan
ilk üç ülke olarak öne çıkmaktadır. Bu üç ülkeyi işaret edenlerin toplam oranı yaklaşık
%90’dır. Mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorusunda, CHP, BDP
ve MHP seçmeni %50-60 aralığında öncelikle ABD’yi işaret ederken, AKP seçmeni %45,9 ile
öncelikle İsrail’i işaret etmektedir.
Suriye’ye yönelik bir askeri müdahalenin en çok hangi ülkenin çıkarına hizmet edeceği,
sorulduğunda; insanların %72’si cevap olarak batılı emperyal güçleri işaret etmektedir. Bir
uluslararası askeri müdahalenin Suriye halkının menfaatlerine hizmet edeceğine inananlar
%27,5’te kalırken, müdahalenin Ortadoğu barışına hizmet edeceğini düşünenler %18,6 ve
Türkiye’nin menfaatlerine hizmet edeceğini düşünenler %17,6’da kalmaktadır. “Müdahalenin
batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet edeceği” görüşü en yüksek desteği %80-88
aralığında Alevilerden ve sırasıyla CHP, BDP ve MHP seçmeninden almaktadır. Aynı görüş AKP
seçmeninden ise %63,2 destek bulmaktadır.
Suriye’nin Parçalanması ve Muhtemel Sonuçları
Esad yönetiminin/rejiminin düşmesinin muhtemel sonuçları bu bölümde üç soru ile
ölçülmüştür. Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananların oranı
%44,6’dır. Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananlar BDP seçmeni
içinde %69,2 gibi yüksek bir orana çıkarken aynı oran CHP ve MHP seçmeni içinde %56, AKP
seçmeni içinde %34,4’tür.
Suriye’nin parçalanması durumunda kuzeyde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların
oranı %58,1’dir. Bu oran; Kürtler arasında Türklere göre (%61 ve %57,4), Aleviler arasında
Sünnilere göre (%75,8-%55,3) ve Suriye’ye sınır illerde yaşayanlarda diğer illere göre daha
yüksektir (%65,4-%57,7). Suriye’nin kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananlar BDP
seçmeni içinde %92,3 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %73,6, MHP
seçmeni içinde ise %65,7’dir. En düşük oran ise %46,8 ile AKP seçmenindedir. Bu çalışmanın
alan uygulamasının Suriye güçlerinin ülkenin kuzeyinden henüz çekilmeden ve Kürt gruplar
4
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
bazı yerleşim yerlerini henüz ele geçirmeden önce 21-23 Temmuz 2012 tarihlerinde
gerçekleştirildiğini belirtmekte de fayda var.
Suriye’de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine
inananların oranı %61,8’dir. Bu oran; Kürtler ve Türklerde %61 ile aynı düzeyde iken,
Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%66,1 ve %60,4). Aynı oran; BDP seçmeni
içinde %76,9 ile en yüksek düzeyde iken, CHP seçmeni içinde %72,1 ve MHP seçmeni içinde
%68,6 ve AKP seçmeni içinde %53,7’dir.
Ortadoğu’da Barış ve İran’ın Nükleer Teknolojisi
Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke sorgulandığında: %66,3 ile İsrail ve %19,6 ile ABD
en çok öne çıkan iki ülke konumundadır. İran’ı barış için tehdit olarak görenlerin oranı ise
%3,5’te kalmaktadır. Ortadoğu barışı için İsrail’i öncelikli tehdit olarak görenlerin oranı,
%78,4 ile AKP seçmeni ve %69,7 ile Sünni inanca sahip kişiler arasında en yüksek düzeydedir.
Bu konudaki en düşük oran ise %30,8 ile BDP seçmeni arasındadır. Ortadoğu barışı için
ABD’yi tehdit olarak görenler ise en yüksek oranda %38,5 ile BDP seçmeni, %34,8 ile CHP
seçmeni ve %35,5 ile Aleviler arasındadır. İlginç bir bulgu ise, BDP seçmeninin Ortadoğu
barışı için %15,4 oranında Türkiye’yi tehdit olarak görmesidir.
İran’ın nükleer teknolojisi sorgulandığında; İran’ın sahip olduğu nükleer enerjiyi gelecekte
silaha dönüştüreceğine inananlar %78,8 gibi yüksek bir orandadır. Bu konuda farklı
demografik gruplarda birbirine çok yakın görüşlerin olduğunu vurgulamak gerekmektedir.
Toplumun %59,4’ü nükleer silahlara sahip bir İran’ı Türkiye için tehdit olarak görmektedir. Bu
konudaki tehdit algısı en yüksek grup ise %68,9 ile CHP seçmenidir.
Türkiye’nin Etki Sahası ve Muhtemel Çatışma Alanları
Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi sorgulandığında: %41,9 ile Türk-Kürt iç
savaşı, %14,5 ile Türkiye-Suriye çatışması, %9,6 ile Türkiye-İsrail çatışması ve %9 ile Türkiye-
Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi çatışması öne çıkmaktadır. Türk–Kürt iç savaşı Alevilerle birlikte,
CHP-MHP ve BDP seçmenince %46-56 aralığında daha fazla öne çıkarılırken, bu çatışmaya en
az ihtimal veren parti seçmeni %34,1 ile AKP’lilerdir. Türkiye-Suriye çatışması ise Suriye’ye
sınır illerde yaşayanlar ve BDP seçmenince diğer gruplara göre daha fazla öne çıkarılmaktadır
(%30,8 ve %26,9).
5
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Çalışmada “Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır?”
sorusu da yöneltilerek, Türkiye’nin algılanan muhtemel etki ve ilgi alanları ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Kişiler tarafından, Kıbrıs (%72,9) ve müteakiben Kuzey Irak (%62,6) Türkiye’nin
müdahil olması gereken en önemli etki alanı içinde tanımlanmaktadır. Ege Adaları (%48,3) ve
Suriye (42,3) bu iki alanı takiben gelmektedir. Bunun yanında Balkanlar, Gürcistan ve
Afganistan Türkiye’nin müdahil olması gereken ülke ve bölgeler arasında en gerilerde
kalmaktadır.
6
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
1. ÇALIŞMA METODOLOJİSİ VE ÖRNEKLEM
Suriye sorununun ana başlıkları ve bölgeye dönük Türk dış politikası ve bu konudaki temel
tartışma alanları tespit edilerek Ek’te nihai şekli bulunan 23 soruluk anket formu
hazırlanmıştır. Uzman görüşlerinin alınması ve 30 kişilik bir pilot uygulamayı müteakip anket
formuna son şekli verilmiştir.
600 bin Şikayetvar üyesi içinde, sosyal sorumluluk çerçevesinde anket doldurmaya istekli
olduğunu beyan eden 33 bin kişi aşağıdaki sebep ve sınırlılıklarla araştırma evreni olarak
belirlenmiştir:
Kitlenin Sosyal sorumluluğunun ve toplumsal sorunlara duyarlılığının daha yüksek olması
Güncel politikaları ve sorunları takip eden daha eğitimli bir kitle olması
Çalışmanın zaman ve maliyet konusundaki sınırlılıkları
Anket doldurmaya istekli 33 bin Şikayetvar üyesine, hazırlanan anketin uygulama linki e-
posta yoluyla gönderilmiş ve üç günlük bir online uygulama sonrasında ankete cevap veren
1547 kişi yeterli görülerek uygulama sonlandırılmıştır.
1547 kişilik örneklem içinden Türkiye profilinin özelliklerini daha iyi yansıtmak üzere siyasi
parti oy verme davranışları temelinde tabakalı rassal elimininasyon yöntemiyle 1033 kişilik
bir örneklem seçilerek analizler yapılmış, grafik ve tablolar bu veri üzerinden
oluşturulmuştur. Görüş ve algılardaki ana kırılmanın özellikle siyasi eğilimler temelinde
olması nedeniyle, Türkiye profilinin oluşturulmasında öncelikle çalışmaya katılanların oy
verdiği siyasi parti ve 2011 genel seçimlerindeki oy dağılımı dikkate alınmıştır. Bu uygulamaya
rağmen 1033 kişilik örneklemin interneti daha aktif kullanan ve sosyal sorumluluğu daha
yüksek bir kitlenin görüşlerini daha fazla ortaya koyduğu ifade edilebilir.
Çalışmadaki toplumsal algı ve görüşlerin; eğitim durumu, etnisite, mezhep, oy verilen siyasi
parti ve ikamet edilen bölge temelinde analiz edilerek tablolara yansıtılması, farklı toplum
kesimlerinin görüşlerinin ortaya konulması ile birlikte, yukarıda açıklanan örneklem
temelindeki sınırlılığın da analizlerde önemli oranda aşılmasını sağlamıştır.
Anketlerin herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan bu konudaki gönüllü kişilerce doldurulmuş
olması da, alan çalışması aşamasında ortaya çıkabilen pek çok hatayı ortadan kaldırmış ve
çalışma verilerinin geçerliliği ve güvenirliğini artırmıştır.
7
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Anket formlarından elde edilen veriler SPSS istatistik programı marifetiyle değerlendirmeye
tabi tutulmuştur. Yapılan analizlerinden elde edilen bilgiler en anlaşılır ve kısa şekilde
kamuoyu ile nasıl paylaşılır düşüncesi ile değerlendirilerek rapor haline dönüştürülmüştür.
Analiz ve raporlamada cevapların frekans dağılımları yanında, öğrenim durumu, etnisite,
mezhep, oy verilen siyasi parti ve ikamet edilen bölge temelindeki farklılaşmalar da tablolara
yansıtılmıştır. Türkiye’nin Suriye sınırında yer alan illerde Kürt nüfusun da yoğun olarak
yaşıyor olması ve Suriye’nin kuzeyinde önemli sayıda bir Kürt nüfusun yaşıyor olması
nedenleriyle analizlerde Kürtlerin farklılaşan görüşleri ayrıca incelenmiştir. Suriye halkının
ağırlıklı olarak Sünni ve Esad yönetiminin Nusayri ağırlıklı olması nedeniyle Türkiye’deki Alevi
ve Sünnilerin olaylara bakışındaki farklılaşma analizlere yansıtılmıştır. Görüş ve algıların
Suriye’ye komşu illerde ikamet edilen bölge temelinde diğer illerden farklılaşabileceği
değerlendirilerek; sınırda veya ikinci kuşak bölgede yer alan Adıyaman, Şanlıurfa, Gaziantep,
Kilis, Batman, Hatay, Mardin, Şırnak, Siirt, Hakkari, Diyarbakır illeri ayrı bir grup yapılarak
diğer illerle kıyaslamaya tabi tutulmuştur.
Yukarıda verilen beş farklı demografik ayrımdaki görüş ve algılar, çalışma amacına uygun
olarak sadece ana gruplar (Türk-Kürt ve Sünni-Alevi gibi) temelinde tablolara yansıtılmış diğer
alt grupların görüşleri sadece Türkiye ortalamasının verildiği genel grafiklerde dikkate
alınmıştır.
Raporun teknik bir rapor olması nedeniyle, tablo değerlerinin istatistiki okuması ve kısa
yorumları ile yetinilmiş ve analizlere ait istatistiki anlamlılık değerleri verilmemiştir. Algı ve
görüşlerde yaşa göre anlamlı farklılaşmalar gözlenmediği için bu değerler tablolara
konmamıştır.
Anketin alan uygulaması Suriye Ordusunun ülkenin kuzeyinden henüz çekilmediği 21-23
Temmuz 2012 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.
8
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
2. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASINA BAKIŞ
Bulgulara göre, Türkiye’nin Suriye politikasını doğru bulanların oranı %45 düzeyindedir. Suriye politikalarına bakış demografik profile göre farklılık göstermektedir. Bu farklılaşma şu şekilde özetlenebilir:
Kürtlerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%48,8) Türklere göre (%44,9) daha olumludur.
Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenlerin Suriye politikasına bakışı (%46,2) ile diğer illerde ikamet edenlerin bakışı (%44,9) benzerdir.
Sünnilerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%49,4) Alevilere göre (%14,5) çok daha olumludur.
Lise mezunları diğer öğrenim düzeylerine göre Suriye politikasını %55,1 ile daha olumlu algılamaktadır.
Suriye politikalarına en olumlu bakış %70 ile AKP seçmeninde iken en olumsuz bakış %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. CHP seçmeninin bakışı %14,4 ile ve MHP seçmeninin bakışı %22,1 ile yine oldukça olumsuzdur.
Doğru Buluyorum;
45,0 Yanlış
Buluyorum; 55,0
Hükümetin Suriye politikasını...
9
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Hükümetin Suriye Politikasını Doğru / Yanlış Buluyorum (%).
Doğru
Buluyorum
Yanlış
Buluyorum Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 44,9 55,1 100
Kürt 48,8 51,2 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 49,4 50,6 100
Alevi 14,5 85,5 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 46,2 53,8 100
Diğer İller 44,9 55,1 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 100
Lise Mezunu 55,1 44,9 100
Üniversite ve Lisans Üstü 43,1 56,9 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 70,0 30,0 100
CHP 14,4 85,6 100
MHP 22,1 77,9 100
BDP* 7,7 92,3 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
10
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Örneklemin sadece 40,9’u Türkiye’nin Suriye’deki muhalif gruplara destek olması gerektiği görüşündedir. Suriye’deki muhalif gruplara destek konusundaki görüşler demografik profile göre farklılık göstermektedir:
Türkiye’nin Suriye’deki muhalif gruplara destek olması görüşü Kürtler arasında (%53,7) Türklere göre (%40,5) daha fazla destek bulmaktadır.
Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenlerin muhalif gruplara desteğe bakışı (40,4) diğer illerde ikamet edenlerle (%40,9) aynı düzeydedir.
Sünniler muhalif gruplara desteğe (%44,3) Alevilere göre (%17,7) çok daha olumlu bakmaktadır.
Muhalif gruplara destek konusundaki görüşler öğrenim durumuna göre anlamlı farklılaşmamaktadır.
Suriye’deki muhalif gruplara destek olunması görüşü %60,2 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında %17-31 aralığında çok daha düşük bir destek bulmaktadır.
Destek Olmalıdır;
40,9 Destek Olmamalıdır;
59,1
Türkiye Suriye'deki muhalif gruplara...
11
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Türkiye Suriye’deki Muhalif Gruplara Destek Olmalıdır /
Olmamalıdır (%).
Destek
Olmalıdır
Destek
Olmamalıdır Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 40,5 59,5 100
Kürt 53,7 46,3 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 44,3 55,7 100
Alevi 17,7 82,3 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 40,4 59,6 100
Diğer İller 40,9 59,1 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 100
Lise Mezunu 42,8 57,2 100
Üniversite ve Lisans Üstü 40,4 59,6 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 60,2 39,8 100
CHP 17,4 82,6 100
MHP 22,1 77,9 100
BDP* 30,8 69,2 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
12
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
3. TÜRK UÇAĞININ DÜŞÜRÜLMESİ
Türk uçağının düşürülmesi olayına tepki olarak Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; örneklemin %46,4’ü Türkiye’nin sergilediği mevcut tavrı doğru bulurken, toplamda %38,7’lik bir kesim farklı şekillerdeki askeri müdahaleyi savunmuştur. Bu konuda fikri olmayan %14,9’luk kesim dikkate alınmadığında çoğunluğun (yaklaşık %53) Türkiye’nin mevcut tavrını desteklediği görülmektedir. Bu noktada bir askeri müdahale seçeneğini destekleyenlerin oranının da %45 ile hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olduğunun vurgulanması gerekmektedir.
Genel olarak bakıldığında tüm farklı gruplarda, Suriye’ye karşı bir askeri müdahale seçeneği içinde; “Türkiye’nin Suriye’ye savaş ilan etmesi” %1-8 aralığında bir destek bulurken, “Türkiye’nin Suriye’nin hava savunma sistemlerini vurması” ve “Türkiye’nin NATO desteğini de alarak askeri müdahalede bulunması” görüşlerinden her biri genel olarak %15-26 aralığında destek görmüştür. Bu konudaki görüşler de örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir:
Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrını destekleme oranı Türkler ve Kürtler arasında %46 ile aynı düzeyde olmakla birlikte, Türklerin %39,2 ile bir askeri müdahaleye Kürtlere göre (%29,3) daha sıcak baktığı söylenebilir.
Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenler, Türkiye’nin mevcut tavrını %53,8 ile diğer illerde ikamet edenlere göre (%46) daha doğru bulmaktadır.
13
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Sünniler Türkiye’nin mevcut tavrını %49 ile Alevilere göre (%24,2) daha olumlu bulmaktadır.
Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrı %58 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında bu destek %33-38 aralığındadır. CHP ve MHP seçmeni arasında; askeri müdahale seçeneğinin -fikri olmayanlar dikkate alınmadığında- %60’lar düzeyinde ve çok daha fazla destek bulduğu ve bu iki partinin bu noktada benzeştiği görülmektedir.
Türk uçağının düşürülmesi olayında Türkiye’nin tavrı ne olmalıydı? (%)
Türkiye’nin
mevcut
tavrı
doğruydu
Türkiye
Suriye’nin
hava
savunma
sistemlerini
havadan
vurmalıydı
Türkiye
Suriye’ye
savaş ilan
etmeliydi
NATO
desteğini
de alarak
Suriye’ye
askeri
müdahalede
bulunmalıydı Fikr
im Y
ok
Top
lam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 46,5 17,7 2,9 18,6 14,2 100
Kürt 46,3 12,2 4,9 12,2 24,4 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 49,0 17,5 3,0 18,0 12,5 100
Alevi 24,2 22,6 1,6 21,0 30,6 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 53,8 17,3 3,8 9,6 15,4 100
Diğer İller 46,0 17,5 2,9 18,8 14,9 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 52,6 10,5 5,3 26,3 5,3 100
Lise Mezunu 47,9 15,6 4,8 17,4 14,4 100
Üniversite ve Lisans Üstü 45,9 17,9 2,5 18,4 15,3 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 58,0 15,5 2,1 17,0 7,4 100
CHP 32,7 20,4 1,9 20,8 24,2 100
MHP 33,6 21,4 7,9 23,6 13,6 100
BDP* 38,5 7,7 - 15,4 38,5 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
14
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye’nin uluslararası imajına etkisi sorgulandığında; her üç kişiden ikisi (%65,1) bu olayın Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğine inanmaktadır. Bu konudaki görüşler örneklemin demografik profiline göre çok fazla bir farklılık göstermemektedir. “Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye’nin uluslararası imajını olumsuz etkilemiştir” görüşü en yüksek oranda desteği %70-73 düzeyi ile CHP ve MHP seçmeninden almıştır. AKP’ye Suriye politikalarında en yüksek desteği veren seçmeni bile %60 oranında bu olayın Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğini düşünmektedir.
Olumsuz Etkilemiştir;
65,1
Olumsuz Etkilememiştir;
34,9
Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin imajını…
15
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin imajını olumsuz etkilemiştir
/ olumsuz etkilememiştir (%).
Olumsuz
etkilemiştir
Olumsuz
etkilememiştir Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 65,4 34,6 100
Kürt 65,9 34,1 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 64,2 35,8 100
Alevi 71,0 29,0 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 65,4 34,6 100
Diğer İller 65,1 34,9 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 63,2 36,8 100
Lise Mezunu 58,1 41,9 100
Üniversite ve Lisans Üstü 66,6 33,4 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 59,7 40,3 100
CHP 70,7 29,3 100
MHP 72,9 27,1 100
BDP* 61,5 38,5 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
16
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
4. ŞİDDET OLAYLARI VE SURİYE’YE MÜDAHALE
Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; %43,4 ile en büyük kitlenin sorunun görüşmeler yoluyla çözülmesi, örneklemin %32,7’si bu konunun Suriye’nin iç sorunu olduğu ve Türkiye’yi ilgilendirmediği ve 21,8’lik bir kesim ise uluslararası askeri müdahale görüşünü desteklemiştir. Bu konudaki görüşler de örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir:
Genelde %32,7’lik bir destek bulan “Suriye’deki şiddet olaylarının ülkenin iç sorunu olduğu ve Türkiye’yi ilgilendirmediği” görüşü en büyük desteği %51,6 ile Alevilerden, %49,6 ile CHP seçmeninden ve %45 ile MHP seçmeninden almaktadır. En az destek ise %17,1 ile Kürtlerden gelmektedir.
“Türkiye’nin sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemesi” görüşü ise en büyük desteği %61,5 ile BDP seçmeninden ve %56,1 ile Kürtlerden bulmaktadır.
“Türkiye’nin Suriye’ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemesi” görüşü ise en büyük desteği %31 ile AKP seçmeninden alırken bu konudaki en düşük destek %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır.
17
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı ne olmalıdır? (%)
Suriye’nin iç
sorunudur,
bizi
ilgilendirmez
Sorunun
görüşmeler
yoluyla
çözümünü
desteklemelidir.
Suriye’ye
uluslararası bir
askeri
müdahaleyi
desteklemelidir.
Fikrim
Yok Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 33,0 43,2 21,7 2,1 100
Kürt 17,1 56,1 22,0 4,9 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 30,4 44,1 23,3 2,1 100
Alevi 51,6 32,3 14,5 1,6 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 38,5 38,5 19,2 3,8 100
Diğer İller 32,4 43,7 22,0 2,0 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 42,1 15,8 - 100
Lise Mezunu 31,1 43,1 22,2 3,6 100
Üniversite ve Lisans Üstü 32,7 43,6 21,9 1,8 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 20,3 46,8 31,0 1,9 100
CHP 49,6 38,5 10,4 1,5 100
MHP 45,0 36,4 16,4 2,1 100
BDP* 30,8 61,5 7,7 - 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
18
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’ye karşı bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü sorgulandığında; insanların %36,8’lik bir kesimi “Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi” görüşünü savunurken, %38’lik bir kesim “Türkiye’nin BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenecek operasyonlara sadece destek vermesi” görüşünü desteklemektedir. Bu durum, insanların yaklaşık %75’lik bir kesiminin Türkiye’nin Suriye’ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer almaması düşüncesinde olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin Suriye’ye tek başına bir askeri müdahalede bulunması görüşü ise ancak %3,3 gibi çok düşük bir düzeyde destek bulmaktadır. Bu konudaki görüşler örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir:
“Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi” görüşü en büyük desteği %76,9 ile BDP seçmeninden, %61,3 ile Alevilerden ve %50,7 ile CHP seçmeninden görmektedir.
Türkiye’nin Suriye’ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer alması görüşü ise en büyük desteği %28,8 ile AKP seçmeninden bulurken en düşük desteği %7,7 ile BDP seçmeninden bulmaktadır.
19
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’ye karş ı muhtemel bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü ne
olmalıdır? (%)
Suri
ye’y
e ka
rşı h
içb
ir a
sker
i
op
eras
yon
a ka
tılm
amal
ı ve
bu
op
eras
yon
ları
des
tekl
emem
elid
ir
BM
vey
a N
ATO
şem
siye
si a
ltın
da
dü
zen
len
ebile
cek
op
eras
yon
lara
sad
ece
des
tek
verm
elid
ir
BM
vey
a N
ATO
şem
siye
si a
ltın
da
dü
zen
len
ebile
cek
op
eras
yon
lara
mu
har
ip g
üçl
eri i
le b
izza
t
katı
lmal
ıdır
Suri
ye’y
e ka
rşı t
ek b
aşın
a as
keri
mü
dah
aled
e b
ulu
nm
alıd
ır
Fikr
im Y
ok
Top
lam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 36,0 38,4 17,7 3,7 4,1 100
Kürt 43,9 36,6 19,5 - - 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 34,0 39,6 19,3 3,2 4,0 100
Alevi 61,3 19,4 14,5 3,2 1,6 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 46,2 32,7 19,2 - 1,9 100
Diğer İller 36,3 38,3 18,0 3,5 3,8 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 47,4 26,3 10,5 10,5 5,3 100
Lise Mezunu 34,3 42,2 16,9 2,4 4,2 100
Üniversite ve Lisans Üstü 37,1 37,5 18,5 3,4 3,6 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 24,4 43,8 25,7 3,1 3,1 100
CHP 50,7 33,7 8,9 3,3 3,3 100
MHP 47,1 30,7 12,9 5,7 3,6 100
BDP* 76,9 15,4 7,7 - - 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
20
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’deki mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorgulandığında: %38,3 ile ABD, %38,1 ile İsrail ve %14,1 ile Rusya bu çatıma ortamından en çok yararlanan ilk üç ülke olarak öne çıkmaktadır. Bu üç ülkeyi işaret edenlerin toplam oranı yaklaşık %90’dır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorusunda, CHP, BDP ve MHP seçmeni %50-60 aralığında öncelikle ABD’yi işaret ederken, AKP seçmeni %45,9 ile öncelikle İsrail’i işaret etmektedir.
21
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’deki çatışma ortamı en çok hangi ülkenin işine yaramaktadır? (%)
Esad
Yönetimi Türkiye ABD Rusya İran İsrail Çin Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 3,7 1,5 38,6 14,1 3,8 37,8 0,4 100
Kürt 4,9 4,9 41,5 14,6 7,3 26,8 - 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 3,6 1,5 35,8 14,7 4,5 39,6 0,3 100
Alevi 1,6 3,2 48,4 11,3 - 33,9 1,6 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 3,8 1,9 28,8 7,7 9,6 48,1 - 100
Diğer İller 3,6 1,6 38,8 14,5 3,6 37,5 0,4 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı - 10,5 52,6 10,5 21,1 5,3 100
Lise Mezunu 6,0 3,0 36,7 16,9 2,4 34,3 0,6 100
Üniversite ve Lisans Üstü 3,2 1,1 38,2 13,7 4,3 39,2 0,2 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 4,4 2,1 22,6 18,8 5,6 45,9 0,6 100
CHP 4,1 ,4 60,4 9,6 2,2 23,0 0,4 100
MHP 0,7 0,7 50,7 10,7 2,9 34,3 - 100
BDP* 7,7 15,4 53,8 - - 23,1 - 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
22
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’ye yönelik bir askeri müdahalenin en çok hangi ülkenin çıkarına hizmet edeceği, aynı soru içinde dört şıklı olarak ve birden fazla cevap işaretlenebilecek şekilde sorgulanmıştır. Bulgulara göre; insanların %72’si bu soruya cevap olarak batılı emperyal güçleri işaret etmektedir. Bir uluslararası askeri müdahalenin Suriye halkının menfaatlerine hizmet edeceğine inananlar %27,5’te kalırken aynı soruda Ortadoğu barışı ve Türkiye’nin menfaatleri son iki sırada gelmektedir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: “müdahalenin batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet edeceği” görüşü en yüksek desteği %80-88 aralığında Alevilerden ve sırasıyla CHP, BDP ve MHP seçmeninden almaktadır. Aynı görüş AKP seçmeninden ise %63,2 oranında destek bulmaktadır.
72,0
27,5 18,6 17,6
0
20
40
60
80
100
Batılı emperyaldevletlerin
menfaatlerinehizmet eder.
Suriye halkınınmenfaatlerinehizmet eder.
Ortadoğu’da barış ve huzura
hizmet eder.
Türkiye’nin menfaatlerine hizmet eder.
Suriye’ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale
23
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale…
Suriye
halkının
menfaatlerine
hizmet eder
Türkiye’nin
menfaatlerine
hizmet eder
Ortadoğu’da
barış ve
huzura
hizmet eder
Batılı
emperyal
devletlerin
menfaatlerine
hizmet eder
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 27,8 17,4 18,4 72,3
Kürt 26,8 24,4 19,5 78,0
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 29,8 18,6 20,2 70,5
Alevi 11,3 17,7 8,1 88,7
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 25,0 17,3 19,2 80,8
Diğer İller 27,6 17,6 18,6 71,6
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 47,4 15,8 15,8 42,1
Lise Mezunu 36,5 16,2 22,2 55,7
Üniversite ve Lisans Üstü 25,6 18,2 18,2 77,0
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 38,4 25,8 26,0 63,2
CHP 13,7 7,8 9,6 85,2
MHP 20,0 8,6 10,7 80,0
BDP* 23,1 23,1 15,4 84,6
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
24
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
5. SURİYE’NİN PARÇALANMASI VE MUHTEMEL SONUÇLARI
Esad yönetiminin/rejiminin düşmesinin muhtemel sonuçları bu bölümde üç soru ile ölçülmüştür. Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananların oranı %44,6’dır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananlar BDP seçmeni içinde %69,2 gibi yüksek bir orana çıkarken aynı oran CHP ve MHP seçmeni içinde %56’dır. Aynı oran AKP seçmeni içinde %34,4 ile tüm alt gruplar içinde en alt düzeydedir.
Evet Parçalanır;
44,6 Hayır Parçalanmaz;
55,4
Suriye’de Esad düşerse Suriye parçalanır mı?
25
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’de Esad düşerse Suriye parçalanır mı? (%)
Evet
Parçalanır
Hayır
Parçalanmaz Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 44,2 55,8 100
Kürt 48,8 51,2 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 42,1 57,9 100
Alevi 62,9 37,1 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 55,8 44,2 100
Diğer İller 44,0 56,0 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 31,6 68,4 100
Lise Mezunu 43,4 56,6 100
Üniversite ve Lisans Üstü 45,2 54,8 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 34,4 65,6 100
CHP 56,5 43,5 100
MHP 56,4 43,6 100
BDP* 69,2 30,8 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
26
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’nin parçalanması durumunda kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı %58,1’dir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; Suriye’nin parçalanması durumunda kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı:
Kürtler arasında Türklere göre daha yüksektir (%61 ve %57,4).
Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%75,8-%55,3).
Suriye’ye sınır illerde yaşayanlarda diğer illere göre daha yüksektir (%65,4-%57,7).
BDP seçmeni içinde %92,3 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %73,6, MHP seçmeni içinde ise %65,7’dir. En düşük oran ise %46,8 ile AKP seçmenindedir.
Evet Kurulur; 58,1
Hayır Kurulmaz;
41,9
Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu?
27
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu? (%)
Evet
Kurulur
Hayır
Kurulmaz Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 57,4 42,6 100
Kürt 61,0 39,0 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 55,3 44,7 100
Alevi 75,8 24,2 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 65,4 34,6 100
Diğer İller 57,7 42,3 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 63,2 36,8 100
Lise Mezunu 49,1 50,9 100
Üniversite ve Lisans Üstü 59,9 40,1 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 46,8 53,2 100
CHP 73,6 26,4 100
MHP 65,7 34,3 100
BDP* 92,3 7,7 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
28
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı %61,8’dir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; Suriye’de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı:
Kürtler ve Türklerde %61 ile aynı düzeydedir.
Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%66,1 ve %60,4).
Suriye’ye sınır illerde yaşayanlar ile diğer illerde yaşayanlarda aynı düzeydedir (%61,9 ve %59,6).
BDP seçmeni içinde %76,9 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %72,1 ve MHP seçmeni içinde ise %68,6’dır. En düşük oran ise %53,7 ile AKP seçmenindedir.
Evet Birleşir; 61,8
Hayır Birleşmez;
38,2
Suriye’de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi?
29
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Suriye’de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt
Yönetimi ile birleşir mi? (%)
Evet
Birleşir
Hayır
Birleşmez Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 61,1 38,9 100
Kürt 61,0 39,0 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 60,4 39,6 100
Alevi 66,1 33,9 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 59,6 40,4 100
Diğer İller 61,9 38,1 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 63,2 36,8 100
Lise Mezunu 62,3 37,7 100
Üniversite ve Lisans Üstü 61,7 38,3 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 53,7 46,3 100
CHP 72,1 27,9 100
MHP 68,6 31,4 100
BDP* 76,9 23,1 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
30
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
6. ORTADOĞU’DA BARIŞ VE İRAN’IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİ
Bu bölümde Ortadoğu barışı ve İran’ın nükleer teknolojisi üç farklı soru ile ölçülmüştür. Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke sorgulandığında: %66,3 ile İsrail ve %19,6 ile ABD en çok öne çıkan iki ülke konumundadır. İran’ı barış için tehdit olarak görenlerin oranı ise %3,5’te kalmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde:
Ortadoğu barışı için İsrail’i öncelikli tehdit olarak görenlerin oranı %78,4 ile AKP seçmeni ve %69,7 ile Sünni inanca sahip kişiler arasında en yüksek düzeydedir. Bu konudaki en düşük oran ise %30,8 ile BDP seçmeni arasındadır.
Ortadoğu barışı için ABD’yi tehdit olarak görenler en yüksek oranda %38,5 ile BDP seçmeni, %34,8 ile CHP seçmeni ve %35,5 ile Aleviler arasındadır.
İlginç bir bulgu ise, BDP seçmeninin Ortadoğu barışı için %15,4 oranında Türkiye’yi tehdit olarak görmesidir.
31
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Sizce Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke/yönetim hangisidir? (%)
İran
İsra
il
Türk
iye
AB
D
Irak
Mer
kezi
Yö
net
imi
K.
Irak
Bö
lges
el
Yö
net
imi
Esad
Yö
net
imi
Ham
as
Top
lam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 3,6 66,5 1,2 19,2 1,0 3,6 3,5 1,4 100
Kürt 2,4 63,4 4,9 19,5 - - 4,9 4,9 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 2,9 69,7 1,1 16,9 0,9 3,4 3,6 1,5 100
Alevi 8,1 45,2 3,2 35,5 - 4,8 1,6 1,6 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 5,8 61,5 3,8 15,4 1,9 - 5,8 5,8 100
Diğer İller 3,4 66,5 1,2 19,8 0,8 3,5 3,3 1,3 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 5,3 52,6 10,5 10,5 5,3 - 10,5 5,3 100
Lise Mezunu 5,4 64,5 ,6 17,5 1,8 2,4 5,4 2,4 100
Üniversite ve Lisans Üstü 3,1 66,9 1,3 20,3 0,6 3,6 2,9 1,3 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 3,3 78,4 1,0 8,8 1,0 2,7 4,6 ,4 100
CHP 4,4 47,4 1,9 34,8 1,5 3,7 2,6 3,7 100
MHP 2,1 61,4 ,7 27,1 - 5,7 1,4 1,4 100
BDP* - 30,8 15,4 38,5 - - 7,7 7,7 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
32
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
İran’ın nükleer teknolojisi sorgulandığında; İran’ın sahip olduğu nükleer enerjiyi gelecekte silaha dönüştüreceğine inananlar %78,8 gibi yüksek bir orandır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; bu konuda farklı demografik gruplar arasında önemli bir farklılaşma ve kırılmanın olmadığı görülmektedir.
33
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Sizce İran sahip olduğu nükleer teknolojiyi gelecekte silaha
dönüştürecek mi? (%)
Evet
Dönüştürecek
Hayır
Dönüştürmeyecek Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 79,3 20,7 100
Kürt 73,2 26,8 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 78,5 21,5 100
Alevi 82,3 17,7 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 80,8 19,2 100
Diğer İller 78,7 21,3 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 78,9 21,1 100
Lise Mezunu 84,4 15,6 100
Üniversite ve Lisans Üstü 77,7 22,3 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 77,2 22,8 100
CHP 81,9 18,1 100
MHP 82,1 17,9 100
BDP* 76,9 23,1 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
34
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Nükleer silahlara sahip bir İran sorgulandığında; örneklemin %59,4’ü nükleer silahlara sahip bir İran’ı Türkiye için tehdit olarak görmektedir. Bu konudaki tehdit algısı en yüksek grup ise %68,9 ile CHP seçmenidir.
Evet Tehdittir; 59,4
Hayır Tehdit Değildir; 40,6
Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir?
35
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir? ()
Evet
Tehdittir
Hayır
Tehdit
Değildir Toplam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 61,2 38,8 100
Kürt 56,1 43,9 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 60,0 40,0 100
Alevi 58,1 41,9 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 69,2 30,8 100
Diğer İller 58,9 41,1 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 100
Lise Mezunu 56,3 43,7 100
Üniversite ve Lisans Üstü 60,4 39,6 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 57,3 42,7 100
CHP 68,9 31,1 100
MHP 56,4 43,6 100
BDP* 38,5 61,5 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
36
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
7. TÜRKİYE’NİN ETKİ SAHASI VE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI
Bu bölümde Türkiye’nin etki ve ilgi alanları ile muhtemel çatışma alanları iki farklı soru ile ölçülmüştür. Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi sorgulandığında: %41,9 ile Türk-Kürt iç savaşı, %14,5 ile Türkiye-Suriye çatışması, %9,6 ile Türkiye-İsrail çatışması ve %9 ile Türkiye-Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi çatışması öne çıkmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde:
Türk–Kürt iç savaşı Alevilerle birlikte, CHP-MHP ve BDP seçmenince %46-56 aralığında daha fazla öne çıkarılırken, bu çatışmaya en az ihtimal veren parti seçmeni %34,1 ile AKP’lilerdir.
Türkiye-Suriye çatışması ise Suriye’ye sınır illerde yaşayanlar ve BDP seçmenince diğer gruplara göre daha fazla öne çıkarılmaktadır (%30,8 ve %26,9).
37
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi hangisidir:
Türk
– K
ürt
İç S
avaş
ı
Türk
iye
– K
. Ira
k B
öl.
Yö
net
imi Ç
atış
mas
ı
Türk
iye
– Su
riye
Çat
ışm
ası
Türk
iye
– Y
un
anis
tan
/
GK
RK
Çat
ışm
ası
Türk
iye
– İs
rail
Çat
ışm
ası
Türk
iye
– İr
an
Çat
ışm
ası ı
Türk
iye
– Er
me
nis
tan
Çat
ışm
ası
Türk
iye
– R
usy
a
Çat
ışm
ası
Türk
iye
– A
BD
Çat
ışm
ası
Hiç
bir
isi
Top
lam
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 41,8 9,5 14,6 ,7 9,3 5,9 ,7 1,1 1,6 14,9 100
Kürt 43,9 2,4 14,6 17,1 7,3 14,6 100
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 40,7 9,2 14,2 ,7 10,0 6,0 ,6 1,2 1,6 15,8 100
Alevi 56,5 8,1 12,9 6,5 3,2 1,6 1,6 9,7 100
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 36,5 5,8 26,9 13,5 5,8 1,9 9,6 100
Diğer İller 42,1 9,2 13,8 ,6 9,4 5,9 ,6 1,0 1,7 15,6 100
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğr.Mez. ve Altı 31,6 10,5 15,8 10,5 10,5 21,1 100
Lise Mezunu 49,1 7,8 13,2 1,2 7,2 4,2 ,6 ,6 2,4 13,8 100
Üni. ve Lisans Üstü 40,6 9,2 14,7 ,5 10,1 6,1 ,6 1,2 1,4 15,5 100
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 34,1 9,2 14,4 ,6 14,6 6,5 ,6 1,7 1,0 17,4 100
CHP 54,4 8,5 16,7 4,1 4,8 ,4 1,1 10,0 100
MHP 46,4 7,9 10,7 1,4 5,7 6,4 ,7 1,4 4,3 15,0 100
BDP* 46,2 30,8 7,7 7,7 7,7 100
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
38
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Bu soru ile Türkiye’nin algılanan muhtemel etki ve ilgi alanları ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Kişiler tarafından, Kıbrıs ve müteakiben Kuzey Irak Türkiye’nin müdahil olması gereken en
önemli etki alanı içinde tanımlanmaktadır. Ege Adaları ve Suriye bu iki alanı takiben
gelmektedir. Bunun yanında Balkanlar, Gürcistan ve Afganistan Türkiye’nin müdahil olması
gereken ülke ve bölgeler arasında en gerilerde kalmaktadır. Bu konudaki görüşlerin
demografik profile göre farklılaşması müteakip tabloda verilmiştir.
39
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır? (%)
Ku
zey
Irak
Suri
ye
Dağ
lık K
arab
ağ
Afg
anis
tan
Gü
rcis
tan
-Ose
tya-
Ab
haz
ya
Kıb
rıs
Ege
Ad
alar
ı
Bal
kan
lar
Fili
stin
-Gaz
ze
Etnik Kökene Göre Farklılaşma
Türk 64,0 41,9 35,9 20,3 22,6 73,2 49,2 27,0 39,5
Kürt 51,2 61,0 31,7 22,0 22,0 78,0 39,0 22,0 63,4
Mezhebe Göre Farklılaşma
Sünni 64,8 45,3 37,3 22,6 24,4 73,8 49,5 28,5 44,8
Alevi 54,8 25,8 27,4 9,7 17,7 67,7 45,2 19,4 11,3
İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma
Suriye’ye Sınır İller 61,5 36,5 42,3 17,3 23,1 78,8 38,5 32,7 44,2
Diğer İller 62,7 42,6 35,6 20,8 23,1 72,6 48,8 26,6 40,8
Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma
İlk Öğr. Mez. ve Altı 47,4 52,6 36,8 10,5 21,1 52,6 21,1 21,1 21,1
Lise Mezunu 57,5 41,3 29,3 21,6 19,8 64,7 42,5 20,4 46,1
Üni. ve Lisans Üstü 64,9 42,9 37,7 21,0 24,2 76,0 50,8 28,7 41,0
Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma
AKP 69,1 60,1 41,8 30,3 29,0 75,8 50,0 33,6 57,1
CHP 53,0 22,6 23,3 5,9 11,9 71,9 43,7 15,9 13,3
MHP 62,1 22,1 41,4 14,3 22,9 73,6 55,0 25,7 32,9
BDP* 53,8 53,8 23,1 15,4 23,1 53,8 38,5 15,4 53,8
*Örneklem sayısı 30’un altındadır
43
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
23 sorudan oluşan ve en fazla 5 dakikanızı alacak bu anket formu, Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu
politikasına ışık tutmak amacıyla Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) tarafından
hazırlanmıştır. Genel eğilim ve algıları ortaya koymayı amaçlayan anketten elde edilen veriler kişisel
olarak değerlendirilmeyecek ve bu anlamda hiç kimse ile paylaşılmayacaktır. Araştırma sonuçları iki
hafta içinde www.bilgesam.org adresinde yayımlanacaktır. Emek ve katkılarınız için teşekkür ederiz.
1. Hükümetin Suriye Politikasını:
a. Doğru Buluyorum
b. Yanlış Buluyorum
2. Türkiye Suriye’deki muhalif gruplara:
c. Destek Olmalıdır
d. Destek Olmamalıdır
3. Türk uçağının düşürülmesi olayında Türkiye’nin tavrı ne olmalıydı:
a. Türkiye’nin mevcut tavrı doğruydu
b. Türkiye Suriye’nin hava savunma sistemlerini havadan vurmalıydı
c. Türkiye Suriye’ye savaş ilan etmeliydi
d. NATO desteğini de alarak Suriye’ye askeri müdahalede bulunmalıydı
e. Fikrim Yok
4. Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin imajını:
a. Olumsuz Etkilemiştir
b. Olumsuz Etkilememiştir
5. Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı ne olmalıdır.
a. Suriye’nin iç sorunudur, bizi ilgilendirmez.
b. Sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemelidir.
c. Suriye’ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemelidir.
d. Fikrim Yok
6. Suriye’ye karşı muhtemel bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü ne olmalıdır?
a. Suriye’ye karşı hiçbir askeri operasyona katılmamalı ve bu operasyonları desteklememelidir.
b. BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara sadece destek vermelidir.
c. BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara muharip güçleri ile bizzat katılmalıdır.
d. Suriye’ye karşı tek başına askeri müdahalede bulunmalıdır.
e. Fikrim Yok
44
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
7. Suriye’deki çatışma ortamı en çok hangi ülkenin işine yaramaktadır:
a. Esad Yönetiminin
b. Türkiye’nin
c. ABD’nin
d. Rusya’nın
e. İran’ın
f. İsrail’in
g. Çin’in
8. Suriye’ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale (Birden fazla cevap işaretlenebilir):
a. Suriye halkının menfaatlerine hizmet eder.
b. Türkiye’nin menfaatlerine hizmet eder.
c. Ortadoğu’da barış ve huzura hizmet eder.
d. Batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet eder.
e. Fikrim Yok
9. Sizce Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke/yönetim hangisidir:
a. İran
b. İsrail
c. Türkiye
d. ABD
e. Irak Merkezi Yönetimi
f. Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi
g. Esad Yönetimi
h. Hamas
10. Suriye’de Esad düşerse Suriye parçalanır mı?
a. Evet Parçalanır
b. Hayır Parçalanmaz
11. Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu?
a. Evet Kurulur
b. Hayır Kurulmaz
12. Suriye’de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi?
a. Evet Birleşir
a. Hayır Birleşmez
45
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
13. Sizce İran sahip olduğu nükleer teknolojiyi gelecekte silaha dönüştürecek mi?
a. Evet Dönüştürecek
b. Hayır Dönüştürmeyecek
14. Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir?
a. Evet Tehdittir
b. Hayır Tehdit Değildir
15. Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi hangisidir:
a. Türk - Kürt İç Savaşı
b. Türkiye – Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Çatışması
c. Türkiye – Suriye Çatışması
d. Türkiye – Yunanistan / Kıbrıs Rum Kesimi Çatışması
e. Türkiye – İsrail Çatışması
f. Türkiye – İran Çatışması
g. Türkiye – Ermenistan Çatışması
h. Türkiye – Rusya Çatışması
i. Türkiye – ABD Çatışması
j. Hiçbirisi
16. Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır
a. (Birden fazla cevap işaretlenebilir):
b. Kuzey Irak
c. Suriye
d. Dağlık Karabağ
e. Afganistan
f. Gürcistan-Osetya-Abhazya
g. Kıbrıs
h. Ege Adaları
i. Balkanlar
j. Filistin – Gazze
17. Öğrenim Durumunuz:
a. İlkokul Mezunu (5 yıllık)
b. İlköğretim Mezunu (8 yıllık)
c. Lise Mezunu
d. Üniversite Mezunu (Ön lisans-Lisans)
e. Yüksek Lisans – Doktora
46
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
18. Cinsiyetiniz:
a. Kadın
b. Erkek
19. Yaşınız:
a. 18-29
b. 30-39
c. 40-49
d. 50 yaş ve üzeri
20. 2011 Genel Seçimlerinde oy verdiğiniz siyasi parti
a. AKP
b. CHP
c. MHP
d. BDP
e. Diğer
21. Etnik Kökeniniz
a. Türk
b. Kürt
c. Zaza
d. Arap
e. Diğer
22. Mezhebiniz
a. Hanefi
b. Şafii
c. Alevi
d. Diğer
23. İkamet ettiğiniz İl: …… (Listeden seçmeli olabilir)
47
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
BİLGESAM YAYINLARI
Kitaplar
Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Değişen Dünyada Türkiye'nin Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye'nin Bugünü ve Yarını E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye Cumhuriyeti'nin Ortadoğu Politikası E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye’nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Selected Articles of Hydrogen Phenomena Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Özgür, Demokratik ve Güvenli Seçim Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Terörle Mücadele Stratejisi (Bilge Adamlar Kurulu Raporu ) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye’de Kürtler ve Toplumsal Algılar Dr. Mehmet Sadi BİLGİÇ Dr. Salih AKYÜREK Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
48
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Raporlar
Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin Özellikleri Prof. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye’nin Güvenlik Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 3: Avrupa Birliği ve Türkiye E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileri Prof. Dr. Ersin ONULDURAN Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-Fırsatlar Prof. Dr. İlter TURAN Rapor 6: Irak'ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye'ye Etkileri E. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Demokratikleşme Prof. Dr. Fuat KEYMAN Rapor 8: Türkiye'de Bağımsızlık ve Milliyetçilik Anlayışı Doç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN Rapor 9: Laiklik, Türkiye'deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika Önerileri Prof. Dr. Hakan YILMAZ Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/Düzeltilmesi Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye’nin Bitmeyen Senfonisi Prof. Dr. Zühtü ARSLAN Rapor 12: Türkiye'nin 2013 Yılı Teknik Vizyonu Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileri E. Büyükelçi Güner ÖZTEK Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve Geleceği Prof. Dr. Hasret ÇOMAK, Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER
49
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Rapor 15: Uluslararası Politikalar Ekseninde Kafkasya Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 16: Afrika Vizyon Belgesi Hasan ÖZTÜRK Rapor 17: Terör ve Terörle Mücadele M. Sadi BİLGİÇ Rapor 18: Küresel Isınma ve Türkiye'ye Etkileri Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER Rapor 19: Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Doç. Dr. Mazhar BAĞLI, Müstecep DİLBER Onur OKYAR Rapor 20: Kürt Sorununun Çözümü İçin Demokratikleşme, Siyasi ve Sosyal Dayanışma Açılımı
E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 21: Türk Dış Politikasının Bölgeselleşmesi E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 22: Alevi Açılımı, Türkiye’de Demokrasinin Derinleşmesi Doç. Dr. Bekir GÜNAY, Gökhan TÜRK Rapor 23: Cumhuriyet, Çağcıl Demokrasi ve Türkiye’nin Dönüşümü Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu Dr. Salih AKYÜREK Rapor 25: Türkiye-Ermenistan İlişkileri (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 26: Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere Bakış Dr. Salih AKYÜREK Rapor 27: Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 28: Mısır’da Türkiye ve Türk Algısı
50
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Rapor 29: ABD’nin Irak’tan Çekilmesi ve Türkiye’ye Etkileri Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 30: Demokratik Açılım ve Toplumsal Algılar (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Dr. Salih AKYÜREK Rapor 31: Ortadoğu’da Devrimler ve Türkiye Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Mustafa YETİM, Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 32: Güvenli Seçim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 33: Silahlı Kuvvetler ve Demokrasi Prof. Dr. Ali L. KARAOSMANOĞLU Rapor 34: Terör Önleme Birimleri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 35: İran, Şii Hilali ve Arap Baharı Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALİHİ Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler BİLGESAM Rapor 37: Etnik Çatışma Teorileri Işığında Dağlık Karabağ Sorunu Yrd. Doç. Dr. Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV Rapor 38: Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye’de Tutuklama (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Rapor 39: Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı BİLGESAM Rapor 40: Kaos Senaryolarının Merkezinde İran Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 41: Ermenistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 42: Yasa dışı Göç ve Türkiye (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Emine AKÇADAĞ
51
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Rapor 43: Kırgızistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 44: Kazakistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 45: Çatışma Çözümü ve Türkiye’de Kürt Meselesi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Erdem KAYA Rapor 46: Afganistan’ da Sivil Ölümleri Dr. Salih AKYÜREK, Nursema KIBRIS, Dilara ÜNAL Rapor 47: İran Nükleer Krizinin Türkiye’ye Olası Etkileri (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 48: Çağcıl Hukuk Sistemleri ve Türkiye’de İşkence Erkam MALBELEĞİ Rapor 49: Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı Dr. M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Demokratikleşme ve Sosyal Dayanışma Açılımı Bilge Adamlar Kurulu Raporu İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Sonuç Raporu BİLGESAM İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2011) Sonuç Raporu BİLGESAM
Dergiler
Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2009 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Güz 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 5, Güz 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012
52
Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış
Söyleş iler
Bilge Söyleşi-1: Türkiye-Azerbaycan İlişkileri Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-2: Nabucco Projesi Arzu Yorkan ile Söyleşi Elif KUTSAL, Eren OKUR
Bilge Söyleşi-3: Nükleer İran E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-4: Avrupa Birliği Dr. Can BAYDAROL ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-5: Anayasa Değişikliği Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-6: Son Dönem Türkiye-İsrail İlişkileri E. Büyükelçi Özdem SANBERK ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-7: BM Yaptırımları ve İran Doç. Dr. Abbas KARAAĞAÇLI ile Söyleşi Sina KISACIK Bilge Söyleşi-8: Füze Savunma Sistemleri ve Türkiye Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-9: Gelişen ve Değişen Türk Deniz Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını E. Oramiral Salim DERVİŞOĞLU ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ Bilge Söyleşi-10: Soru ve Cevaplarla Yeni Anayasa Kasım ESEN ile Söyleşi Özdemir AKBAL