Suriye sorunu ve türk dış politikasına toplumsal bakış

Chp ve bd

SURİYE SORUNU VE

TÜRK DIŞ POLİTİKASINA

TOPLUMSAL BAKIŞ

BİLGE ADAMLAR

STRATEJİK ARAŞ TIRMALAR MERKEZİ

SURİYE SORUNU VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA TOPLUMSAL BAKIŞ

Anket ve Ölçek Tasarımı: Dr. Salih Akyürek

Danışmanlık ve İstatistiki Destek: Prof. Dr. Cengiz Yılmaz

Raporlama: Dr. Salih Akyürek, M. Ali Yılmaz

Kapak Tasarımı: Kaan Tuğcuoğlu

BİLGESAM YAYINLARI

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies

Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93 Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A. Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90 www.bilgesam.org [email protected] Copyright © BİLGESAM TEMMUZ 2012 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.

http://www.bilgesam.org/

mailto:[email protected]

Bu araştırmanın alan çalışması 600 bin üyesi ile Türkiye’nin

en büyük şikayet platformu olan Sikayetvar.com’un

katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.

İÇİNDEKİLER

YÖNETİCİ ÖZETİ __________________________________________________ 1

1. ÇALIŞMA METODOLOJİSİ VE ÖRNEKLEM ___________________________ 6

2. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASINA BAKIŞ _________________________ 8

3. TÜRK UÇAĞININ DÜŞÜRÜLMESİ _________________________________ 12

4. ŞİDDET OLAYLARI VE SURİYE’YE MÜDAHALE ______________________ 16

5. SURİYE’NİN PARÇALANMASI VE MUHTEMEL SONUÇLARI ____________ 24

6. ORTADOĞU’DA BARIŞ VE İRAN’IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİ ____________ 30

7. TÜRKİYE’NİN ETKİ SAHASI VE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI _______ 36

EK- UYGULANAN ANKET FORMU ___________________________________ 41

SUNUŞ

Türkiye-Suriye ilişkileri Cumhuriyet döneminde ve özellikle son 30 yılda iniş çıkışları ve

gerginlikleri çok olan bir seyir izlemektedir. Suriye’nin uzun yıllar PKK terör örgütüne ev

sahipliği yapmış olması, sonrasında yaşanan geçici bahar dönemi ve son bir yıldır ülkede

yaşanan karışıklıklar ve çatışma ortamı Suriye’yi Türk dış politikasında önemli bir yere

oturtmuştur. Yaşanan şiddet olayları ve katliamlar nedeniyle gösterilen tepki ve bugün

diplomatik ilişkilerin nerdeyse kesilmiş olması, Türkiye’yi Suriye sorununda doğrudan taraf

haline getirmiştir. Türkiye, Suriye halkı ile bağları ve yaşanan yoğun göç nedeniyle, şiddet

olaylarından ve sorunun genel seyrinden en çok etkilenen ülkelerden birisi durumundadır.

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM), ifade edilmiş misyonu

çerçevesinde Türkiye’de ve dünyada gerçekleştirdiği pek çok alan çalışması ile toplumsal

algıları ortaya koymakta, karar alıcılara ışık tutmaya ve destek olmaya çalışmaktadır. Bu

çalışma da, yaşanan şiddet olayları ile gündemde olan Suriye sorunu ve genelde bölgeye

dönük Türk dış politikası konusundaki toplumsal algıları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu

noktada, Türkiye’de alan çalışmalarına duyulan ihtiyacı ve son yıllarda bu konuda artan

çabaları bir umut kaynağı olarak vurgulamak gerekmektedir.

Çalışmanın akademisyenlere ve Türk dış politikasını yöneten bürokratlara faydalı olmasını

temenni eder, araştırmanın alan çalışmasını gerçekleştiren Şikayetvar Firmasına, raporu

hazırlayan Prof. Dr. Cengiz Yılmaz, Dr. Salih Akyürek ve katkı sağlayan BİLGESAM personeline

teşekkür ederim.

Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

BİLGESAM Başkanı

1

Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış

YÖNETİCİ ÖZETİ

Hükümetin Suriye Politikasına Bakış

Çalışma bulgularına göre, Türkiye’nin Suriye politikasını doğru bulanların oranı %45

düzeyindedir. Kürtlerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%48,8) Türklere göre (%44,9)

daha olumludur. Bu durum, terör nedeniyle büyük sıkıntılar çeken Kürtlerin Hükümetin

politikasını daha barışçıl bulması ve bölgede savaş ve karışıklık istememesi ile açıklanabilir.

Sünnilerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%49,4) Alevilere göre (%14,5) çok daha

olumludur. Suriye politikalarına en olumlu bakış %70 ile AKP seçmeninde iken en olumsuz

bakış %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. CHP seçmeninin (%14,4) ve MHP seçmeninin bakışı

(%22,1) ise yine oldukça olumsuzdur.

Halkın sadece 40,9’u Türkiye’nin Suriye’deki muhalif gruplara destek olması gerektiği

görüşündedir. Bu görüş; Kürtler arasında (%53,7) Türklere göre (%40,5) ve Sünniler arasında

(%44,3) Alevilere göre (%17,7) çok daha fazla destek bulmaktadır. Aynı görüş; %60,2 ile AKP

seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında %17-31

aralığında çok daha düşük bir destek bulmaktadır.

Türk Uçağının Düşürülmesi

Türk uçağının düşürülmesi olayına tepki olarak Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; %53’lük bir

kesim Türkiye’nin sergilediği mevcut tavrı doğru bulurken, toplamda %47’lik bir kesim farklı

şekillerdeki askeri müdahaleyi savunmuştur. Bu noktada bir askeri müdahale seçeneğini

destekleyenlerin oranının hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olduğunun vurgulanması

gerekmektedir.

Genel olarak bakıldığında tüm farklı gruplarda, Suriye’ye karşı bir askeri müdahale seçeneği

içinde; “Türkiye’nin Suriye’ye savaş ilan etmesi” %1-8 aralığında bir destek bulurken,

“Türkiye’nin Suriye’nin hava savunma sistemlerini vurması” ve “Türkiye’nin NATO desteğini

de alarak askeri müdahalede bulunması” görüşlerinden her biri genel olarak %15-26

aralığında destek görmüştür.

Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrını destekleme oranı Türkler ve Kürtler

arasında aynı düzeyde olmakla birlikte, Türklerin bir askeri müdahaleye Kürtlere göre daha

sıcak baktığı söylenebilir. Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenler, Türkiye’nin mevcut

tavrını diğer illerde ikamet edenlere göre daha doğru bulmaktadır. Bunun yanında, Sünniler

Türkiye’nin mevcut tavrını Alevilere göre daha olumlu bulmaktadır.

2


Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrı %58 ile AKP seçmeni arasında en yüksek

desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında bu destek %33-38 aralığındadır. CHP ve

MHP seçmeni arasında; askeri müdahale seçeneğinin -fikri olmayanlar dikkate

alınmadığında- %60’lar düzeyinde ve çok daha fazla destek bulduğu ve bu iki partinin bu

noktada benzeştiği görülmektedir.

Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye’nin uluslararası imajına etkisi sorgulandığında;

her üç kişiden ikisi (%65,1) bu olayın Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğine inanmaktadır.

“Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin uluslararası imajını olumsuz etkilemiştir” görüşü

en yüksek oranda desteği %70-73 düzeyi ile CHP ve MHP seçmeninden almıştır. Suriye

politikalarında AKP’ye en yüksek desteği veren seçmeni de %60 oranında bu olayın

Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğini düşünmektedir.

Şiddet Olayları ve Suriye’ye Müdahale

Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; %43,4 ile en büyük

kitlenin sorunun görüşmeler yoluyla çözülmesi, örneklemin %32,7’si bu konunun Suriye’nin

iç sorunu olduğu ve Türkiye’yi ilgilendirmediği ve 21,8’lik bir kesim ise uluslararası askeri

müdahale görüşünü desteklemiştir.

Genelde %32,7’lik bir destek bulan “Suriye’deki şiddet olaylarının ülkenin iç sorunu olduğu ve

Türkiye’yi ilgilendirmediği” görüşü en büyük desteği %51,6 ile Alevilerden, %49,6 ile CHP

seçmeninden ve %45 ile MHP seçmeninden almaktadır. En az destek ise %17,1 ile Kürtlerden

gelmektedir. “Türkiye’nin sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemesi” görüşü ise

en büyük desteği %61,5 ile BDP seçmeninden ve %56,1 ile Kürtlerden bulmaktadır.

“Türkiye’nin Suriye’ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemesi” görüşü ise en büyük

desteği %31 ile AKP seçmeninden alırken bu konudaki en düşük destek %7,7 ile BDP seçmeni

arasındadır.

Suriye’ye karşı bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü sorgulandığında; insanların %36,8’lik

bir kesimi “Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları

desteklememesi” görüşünü savunurken, %38’lik bir kesim “Türkiye’nin BM veya NATO

şemsiyesi altında düzenlenecek operasyonlara sadece destek vermesi” görüşünü

desteklemektedir. Bu durum, insanların yaklaşık %75’lik bir kesiminin Türkiye’nin Suriye’ye

karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer almasını istemediğini göstermektedir.

Türkiye’nin Suriye’ye tek başına bir askeri müdahalede bulunması görüşü ise ancak %3,3 gibi

çok düşük bir düzeyde destek bulmaktadır.

3


“Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi”

görüşü en büyük desteği %76,9 ile BDP seçmeninden, %61,3 ile Alevilerden ve %50,7 ile CHP

seçmeninden görmektedir. Türkiye’nin Suriye’ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili

olarak yer alması görüşü ise en büyük desteği %28,8 ile AKP seçmeninden bulurken en düşük

desteği %7,7 ile BDP seçmeninden bulmaktadır.

Suriye’deki mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorgulandığında:

%38,3 ile ABD, %38,1 ile İsrail ve %14,1 ile Rusya bu çatışma ortamından en çok yararlanan

ilk üç ülke olarak öne çıkmaktadır. Bu üç ülkeyi işaret edenlerin toplam oranı yaklaşık

%90’dır. Mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorusunda, CHP, BDP

ve MHP seçmeni %50-60 aralığında öncelikle ABD’yi işaret ederken, AKP seçmeni %45,9 ile

öncelikle İsrail’i işaret etmektedir.

Suriye’ye yönelik bir askeri müdahalenin en çok hangi ülkenin çıkarına hizmet edeceği,

sorulduğunda; insanların %72’si cevap olarak batılı emperyal güçleri işaret etmektedir. Bir

uluslararası askeri müdahalenin Suriye halkının menfaatlerine hizmet edeceğine inananlar

%27,5’te kalırken, müdahalenin Ortadoğu barışına hizmet edeceğini düşünenler %18,6 ve

Türkiye’nin menfaatlerine hizmet edeceğini düşünenler %17,6’da kalmaktadır. “Müdahalenin

batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet edeceği” görüşü en yüksek desteği %80-88

aralığında Alevilerden ve sırasıyla CHP, BDP ve MHP seçmeninden almaktadır. Aynı görüş AKP

seçmeninden ise %63,2 destek bulmaktadır.

Suriye’nin Parçalanması ve Muhtemel Sonuçları

Esad yönetiminin/rejiminin düşmesinin muhtemel sonuçları bu bölümde üç soru ile

ölçülmüştür. Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananların oranı

%44,6’dır. Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananlar BDP seçmeni

içinde %69,2 gibi yüksek bir orana çıkarken aynı oran CHP ve MHP seçmeni içinde %56, AKP

seçmeni içinde %34,4’tür.

Suriye’nin parçalanması durumunda kuzeyde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların

oranı %58,1’dir. Bu oran; Kürtler arasında Türklere göre (%61 ve %57,4), Aleviler arasında

Sünnilere göre (%75,8-%55,3) ve Suriye’ye sınır illerde yaşayanlarda diğer illere göre daha

yüksektir (%65,4-%57,7). Suriye’nin kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananlar BDP

seçmeni içinde %92,3 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %73,6, MHP

seçmeni içinde ise %65,7’dir. En düşük oran ise %46,8 ile AKP seçmenindedir. Bu çalışmanın

alan uygulamasının Suriye güçlerinin ülkenin kuzeyinden henüz çekilmeden ve Kürt gruplar

4


bazı yerleşim yerlerini henüz ele geçirmeden önce 21-23 Temmuz 2012 tarihlerinde

gerçekleştirildiğini belirtmekte de fayda var.

Suriye’de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine

inananların oranı %61,8’dir. Bu oran; Kürtler ve Türklerde %61 ile aynı düzeyde iken,

Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%66,1 ve %60,4). Aynı oran; BDP seçmeni

içinde %76,9 ile en yüksek düzeyde iken, CHP seçmeni içinde %72,1 ve MHP seçmeni içinde

%68,6 ve AKP seçmeni içinde %53,7’dir.

Ortadoğu’da Barış ve İran’ın Nükleer Teknolojisi

Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke sorgulandığında: %66,3 ile İsrail ve %19,6 ile ABD

en çok öne çıkan iki ülke konumundadır. İran’ı barış için tehdit olarak görenlerin oranı ise

%3,5’te kalmaktadır. Ortadoğu barışı için İsrail’i öncelikli tehdit olarak görenlerin oranı,

%78,4 ile AKP seçmeni ve %69,7 ile Sünni inanca sahip kişiler arasında en yüksek düzeydedir.

Bu konudaki en düşük oran ise %30,8 ile BDP seçmeni arasındadır. Ortadoğu barışı için

ABD’yi tehdit olarak görenler ise en yüksek oranda %38,5 ile BDP seçmeni, %34,8 ile CHP

seçmeni ve %35,5 ile Aleviler arasındadır. İlginç bir bulgu ise, BDP seçmeninin Ortadoğu

barışı için %15,4 oranında Türkiye’yi tehdit olarak görmesidir.

İran’ın nükleer teknolojisi sorgulandığında; İran’ın sahip olduğu nükleer enerjiyi gelecekte

silaha dönüştüreceğine inananlar %78,8 gibi yüksek bir orandadır. Bu konuda farklı

demografik gruplarda birbirine çok yakın görüşlerin olduğunu vurgulamak gerekmektedir.

Toplumun %59,4’ü nükleer silahlara sahip bir İran’ı Türkiye için tehdit olarak görmektedir. Bu

konudaki tehdit algısı en yüksek grup ise %68,9 ile CHP seçmenidir.

Türkiye’nin Etki Sahası ve Muhtemel Çatışma Alanları

Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi sorgulandığında: %41,9 ile Türk-Kürt iç

savaşı, %14,5 ile Türkiye-Suriye çatışması, %9,6 ile Türkiye-İsrail çatışması ve %9 ile Türkiye-

Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi çatışması öne çıkmaktadır. Türk–Kürt iç savaşı Alevilerle birlikte,

CHP-MHP ve BDP seçmenince %46-56 aralığında daha fazla öne çıkarılırken, bu çatışmaya en

az ihtimal veren parti seçmeni %34,1 ile AKP’lilerdir. Türkiye-Suriye çatışması ise Suriye’ye

sınır illerde yaşayanlar ve BDP seçmenince diğer gruplara göre daha fazla öne çıkarılmaktadır

(%30,8 ve %26,9).

5


Çalışmada “Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır?”

sorusu da yöneltilerek, Türkiye’nin algılanan muhtemel etki ve ilgi alanları ortaya konulmaya

çalışılmıştır. Kişiler tarafından, Kıbrıs (%72,9) ve müteakiben Kuzey Irak (%62,6) Türkiye’nin

müdahil olması gereken en önemli etki alanı içinde tanımlanmaktadır. Ege Adaları (%48,3) ve

Suriye (42,3) bu iki alanı takiben gelmektedir. Bunun yanında Balkanlar, Gürcistan ve

Afganistan Türkiye’nin müdahil olması gereken ülke ve bölgeler arasında en gerilerde

kalmaktadır.

6


1. ÇALIŞMA METODOLOJİSİ VE ÖRNEKLEM

Suriye sorununun ana başlıkları ve bölgeye dönük Türk dış politikası ve bu konudaki temel

tartışma alanları tespit edilerek Ek’te nihai şekli bulunan 23 soruluk anket formu

hazırlanmıştır. Uzman görüşlerinin alınması ve 30 kişilik bir pilot uygulamayı müteakip anket

formuna son şekli verilmiştir.

600 bin Şikayetvar üyesi içinde, sosyal sorumluluk çerçevesinde anket doldurmaya istekli

olduğunu beyan eden 33 bin kişi aşağıdaki sebep ve sınırlılıklarla araştırma evreni olarak

belirlenmiştir:

Kitlenin Sosyal sorumluluğunun ve toplumsal sorunlara duyarlılığının daha yüksek olması

Güncel politikaları ve sorunları takip eden daha eğitimli bir kitle olması

Çalışmanın zaman ve maliyet konusundaki sınırlılıkları

Anket doldurmaya istekli 33 bin Şikayetvar üyesine, hazırlanan anketin uygulama linki e-

posta yoluyla gönderilmiş ve üç günlük bir online uygulama sonrasında ankete cevap veren

1547 kişi yeterli görülerek uygulama sonlandırılmıştır.

1547 kişilik örneklem içinden Türkiye profilinin özelliklerini daha iyi yansıtmak üzere siyasi

parti oy verme davranışları temelinde tabakalı rassal elimininasyon yöntemiyle 1033 kişilik

bir örneklem seçilerek analizler yapılmış, grafik ve tablolar bu veri üzerinden

oluşturulmuştur. Görüş ve algılardaki ana kırılmanın özellikle siyasi eğilimler temelinde

olması nedeniyle, Türkiye profilinin oluşturulmasında öncelikle çalışmaya katılanların oy

verdiği siyasi parti ve 2011 genel seçimlerindeki oy dağılımı dikkate alınmıştır. Bu uygulamaya

rağmen 1033 kişilik örneklemin interneti daha aktif kullanan ve sosyal sorumluluğu daha

yüksek bir kitlenin görüşlerini daha fazla ortaya koyduğu ifade edilebilir.

Çalışmadaki toplumsal algı ve görüşlerin; eğitim durumu, etnisite, mezhep, oy verilen siyasi

parti ve ikamet edilen bölge temelinde analiz edilerek tablolara yansıtılması, farklı toplum

kesimlerinin görüşlerinin ortaya konulması ile birlikte, yukarıda açıklanan örneklem

temelindeki sınırlılığın da analizlerde önemli oranda aşılmasını sağlamıştır.

Anketlerin herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan bu konudaki gönüllü kişilerce doldurulmuş

olması da, alan çalışması aşamasında ortaya çıkabilen pek çok hatayı ortadan kaldırmış ve

çalışma verilerinin geçerliliği ve güvenirliğini artırmıştır.

7


Anket formlarından elde edilen veriler SPSS istatistik programı marifetiyle değerlendirmeye

tabi tutulmuştur. Yapılan analizlerinden elde edilen bilgiler en anlaşılır ve kısa şekilde

kamuoyu ile nasıl paylaşılır düşüncesi ile değerlendirilerek rapor haline dönüştürülmüştür.

Analiz ve raporlamada cevapların frekans dağılımları yanında, öğrenim durumu, etnisite,

mezhep, oy verilen siyasi parti ve ikamet edilen bölge temelindeki farklılaşmalar da tablolara

yansıtılmıştır. Türkiye’nin Suriye sınırında yer alan illerde Kürt nüfusun da yoğun olarak

yaşıyor olması ve Suriye’nin kuzeyinde önemli sayıda bir Kürt nüfusun yaşıyor olması

nedenleriyle analizlerde Kürtlerin farklılaşan görüşleri ayrıca incelenmiştir. Suriye halkının

ağırlıklı olarak Sünni ve Esad yönetiminin Nusayri ağırlıklı olması nedeniyle Türkiye’deki Alevi

ve Sünnilerin olaylara bakışındaki farklılaşma analizlere yansıtılmıştır. Görüş ve algıların

Suriye’ye komşu illerde ikamet edilen bölge temelinde diğer illerden farklılaşabileceği

değerlendirilerek; sınırda veya ikinci kuşak bölgede yer alan Adıyaman, Şanlıurfa, Gaziantep,

Kilis, Batman, Hatay, Mardin, Şırnak, Siirt, Hakkari, Diyarbakır illeri ayrı bir grup yapılarak

diğer illerle kıyaslamaya tabi tutulmuştur.

Yukarıda verilen beş farklı demografik ayrımdaki görüş ve algılar, çalışma amacına uygun

olarak sadece ana gruplar (Türk-Kürt ve Sünni-Alevi gibi) temelinde tablolara yansıtılmış diğer

alt grupların görüşleri sadece Türkiye ortalamasının verildiği genel grafiklerde dikkate

alınmıştır.

Raporun teknik bir rapor olması nedeniyle, tablo değerlerinin istatistiki okuması ve kısa

yorumları ile yetinilmiş ve analizlere ait istatistiki anlamlılık değerleri verilmemiştir. Algı ve

görüşlerde yaşa göre anlamlı farklılaşmalar gözlenmediği için bu değerler tablolara

konmamıştır.

Anketin alan uygulaması Suriye Ordusunun ülkenin kuzeyinden henüz çekilmediği 21-23

Temmuz 2012 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.

8


2. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASINA BAKIŞ

Bulgulara göre, Türkiye’nin Suriye politikasını doğru bulanların oranı %45 düzeyindedir. Suriye politikalarına bakış demografik profile göre farklılık göstermektedir. Bu farklılaşma şu şekilde özetlenebilir:

Kürtlerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%48,8) Türklere göre (%44,9) daha olumludur.

Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenlerin Suriye politikasına bakışı (%46,2) ile diğer illerde ikamet edenlerin bakışı (%44,9) benzerdir.

Sünnilerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%49,4) Alevilere göre (%14,5) çok daha olumludur.

Lise mezunları diğer öğrenim düzeylerine göre Suriye politikasını %55,1 ile daha olumlu algılamaktadır.

Suriye politikalarına en olumlu bakış %70 ile AKP seçmeninde iken en olumsuz bakış %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. CHP seçmeninin bakışı %14,4 ile ve MHP seçmeninin bakışı %22,1 ile yine oldukça olumsuzdur.

Doğru Buluyorum;

45,0 Yanlış

Buluyorum; 55,0

Hükümetin Suriye politikasını...

9


Hükümetin Suriye Politikasını Doğru / Yanlış Buluyorum (%).

Doğru

Buluyorum

Yanlış

Buluyorum Toplam

Etnik Kökene Göre Farklılaşma

Türk 44,9 55,1 100

Kürt 48,8 51,2 100

Mezhebe Göre Farklılaşma

Sünni 49,4 50,6 100

Alevi 14,5 85,5 100

İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma

Suriye’ye Sınır İller 46,2 53,8 100

Diğer İller 44,9 55,1 100

Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma

İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 100

Lise Mezunu 55,1 44,9 100

Üniversite ve Lisans Üstü 43,1 56,9 100

Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma

AKP 70,0 30,0 100

CHP 14,4 85,6 100

MHP 22,1 77,9 100

BDP* 7,7 92,3 100

*Örneklem sayısı 30’un altındadır

10


Örneklemin sadece 40,9’u Türkiye’nin Suriye’deki muhalif gruplara destek olması gerektiği görüşündedir. Suriye’deki muhalif gruplara destek konusundaki görüşler demografik profile göre farklılık göstermektedir:

Türkiye’nin Suriye’deki muhalif gruplara destek olması görüşü Kürtler arasında (%53,7) Türklere göre (%40,5) daha fazla destek bulmaktadır.

Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenlerin muhalif gruplara desteğe bakışı (40,4) diğer illerde ikamet edenlerle (%40,9) aynı düzeydedir.

Sünniler muhalif gruplara desteğe (%44,3) Alevilere göre (%17,7) çok daha olumlu bakmaktadır.

Muhalif gruplara destek konusundaki görüşler öğrenim durumuna göre anlamlı farklılaşmamaktadır.

Suriye’deki muhalif gruplara destek olunması görüşü %60,2 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında %17-31 aralığında çok daha düşük bir destek bulmaktadır.

Destek Olmalıdır;

40,9 Destek Olmamalıdır;

59,1

Türkiye Suriye'deki muhalif gruplara...

11


Türkiye Suriye’deki Muhalif Gruplara Destek Olmalıdır /

Olmamalıdır (%).

Destek

Olmalıdır

Destek

Olmamalıdır Toplam


Türk 40,5 59,5 100

Kürt 53,7 46,3 100


Sünni 44,3 55,7 100

Alevi 17,7 82,3 100









AKP 60,2 39,8 100

CHP 17,4 82,6 100

MHP 22,1 77,9 100

BDP* 30,8 69,2 100


12


3. TÜRK UÇAĞININ DÜŞÜRÜLMESİ

Türk uçağının düşürülmesi olayına tepki olarak Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; örneklemin %46,4’ü Türkiye’nin sergilediği mevcut tavrı doğru bulurken, toplamda %38,7’lik bir kesim farklı şekillerdeki askeri müdahaleyi savunmuştur. Bu konuda fikri olmayan %14,9’luk kesim dikkate alınmadığında çoğunluğun (yaklaşık %53) Türkiye’nin mevcut tavrını desteklediği görülmektedir. Bu noktada bir askeri müdahale seçeneğini destekleyenlerin oranının da %45 ile hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olduğunun vurgulanması gerekmektedir.

Genel olarak bakıldığında tüm farklı gruplarda, Suriye’ye karşı bir askeri müdahale seçeneği içinde; “Türkiye’nin Suriye’ye savaş ilan etmesi” %1-8 aralığında bir destek bulurken, “Türkiye’nin Suriye’nin hava savunma sistemlerini vurması” ve “Türkiye’nin NATO desteğini de alarak askeri müdahalede bulunması” görüşlerinden her biri genel olarak %15-26 aralığında destek görmüştür. Bu konudaki görüşler de örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir:

Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrını destekleme oranı Türkler ve Kürtler arasında %46 ile aynı düzeyde olmakla birlikte, Türklerin %39,2 ile bir askeri müdahaleye Kürtlere göre (%29,3) daha sıcak baktığı söylenebilir.

Suriye’ye sınır ve yakın illerde ikamet edenler, Türkiye’nin mevcut tavrını %53,8 ile diğer illerde ikamet edenlere göre (%46) daha doğru bulmaktadır.

13


Sünniler Türkiye’nin mevcut tavrını %49 ile Alevilere göre (%24,2) daha olumlu bulmaktadır.

Uçak düşürülmesi olayında Türkiye’nin mevcut tavrı %58 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında bu destek %33-38 aralığındadır. CHP ve MHP seçmeni arasında; askeri müdahale seçeneğinin -fikri olmayanlar dikkate alınmadığında- %60’lar düzeyinde ve çok daha fazla destek bulduğu ve bu iki partinin bu noktada benzeştiği görülmektedir.

Türk uçağının düşürülmesi olayında Türkiye’nin tavrı ne olmalıydı? (%)

Türkiye’nin

mevcut

tavrı

doğruydu

Türkiye

Suriye’nin

hava

savunma

sistemlerini

havadan

vurmalıydı

Türkiye

Suriye’ye

savaş ilan

etmeliydi

NATO

desteğini

de alarak

Suriye’ye

askeri

müdahalede

bulunmalıydı Fikr

im Y

ok

Top

lam


Türk 46,5 17,7 2,9 18,6 14,2 100

Kürt 46,3 12,2 4,9 12,2 24,4 100


Sünni 49,0 17,5 3,0 18,0 12,5 100

Alevi 24,2 22,6 1,6 21,0 30,6 100


Suriye’ye Sınır İller 53,8 17,3 3,8 9,6 15,4 100

Diğer İller 46,0 17,5 2,9 18,8 14,9 100


İlk Öğretim Mezunu ve Altı 52,6 10,5 5,3 26,3 5,3 100

Lise Mezunu 47,9 15,6 4,8 17,4 14,4 100

Üniversite ve Lisans Üstü 45,9 17,9 2,5 18,4 15,3 100


AKP 58,0 15,5 2,1 17,0 7,4 100

CHP 32,7 20,4 1,9 20,8 24,2 100

MHP 33,6 21,4 7,9 23,6 13,6 100

BDP* 38,5 7,7 - 15,4 38,5 100


14


Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye’nin uluslararası imajına etkisi sorgulandığında; her üç kişiden ikisi (%65,1) bu olayın Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğine inanmaktadır. Bu konudaki görüşler örneklemin demografik profiline göre çok fazla bir farklılık göstermemektedir. “Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye’nin uluslararası imajını olumsuz etkilemiştir” görüşü en yüksek oranda desteği %70-73 düzeyi ile CHP ve MHP seçmeninden almıştır. AKP’ye Suriye politikalarında en yüksek desteği veren seçmeni bile %60 oranında bu olayın Türkiye’nin imajını olumsuz etkilediğini düşünmektedir.

Olumsuz Etkilemiştir;

65,1

Olumsuz Etkilememiştir;

34,9

Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin imajını…

15


Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin imajını olumsuz etkilemiştir

/ olumsuz etkilememiştir (%).

Olumsuz

etkilemiştir

Olumsuz

etkilememiştir Toplam


Türk 65,4 34,6 100

Kürt 65,9 34,1 100


Sünni 64,2 35,8 100

Alevi 71,0 29,0 100









AKP 59,7 40,3 100

CHP 70,7 29,3 100

MHP 72,9 27,1 100

BDP* 61,5 38,5 100


16


4. ŞİDDET OLAYLARI VE SURİYE’YE MÜDAHALE

Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı sorgulandığında; %43,4 ile en büyük kitlenin sorunun görüşmeler yoluyla çözülmesi, örneklemin %32,7’si bu konunun Suriye’nin iç sorunu olduğu ve Türkiye’yi ilgilendirmediği ve 21,8’lik bir kesim ise uluslararası askeri müdahale görüşünü desteklemiştir. Bu konudaki görüşler de örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir:

Genelde %32,7’lik bir destek bulan “Suriye’deki şiddet olaylarının ülkenin iç sorunu olduğu ve Türkiye’yi ilgilendirmediği” görüşü en büyük desteği %51,6 ile Alevilerden, %49,6 ile CHP seçmeninden ve %45 ile MHP seçmeninden almaktadır. En az destek ise %17,1 ile Kürtlerden gelmektedir.

“Türkiye’nin sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemesi” görüşü ise en büyük desteği %61,5 ile BDP seçmeninden ve %56,1 ile Kürtlerden bulmaktadır.

“Türkiye’nin Suriye’ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemesi” görüşü ise en büyük desteği %31 ile AKP seçmeninden alırken bu konudaki en düşük destek %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır.

17


Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı ne olmalıdır? (%)

Suriye’nin iç

sorunudur,

bizi

ilgilendirmez

Sorunun

görüşmeler

yoluyla

çözümünü

desteklemelidir.

Suriye’ye

uluslararası bir

askeri

müdahaleyi

desteklemelidir.

Fikrim

Yok Toplam


Türk 33,0 43,2 21,7 2,1 100

Kürt 17,1 56,1 22,0 4,9 100


Sünni 30,4 44,1 23,3 2,1 100

Alevi 51,6 32,3 14,5 1,6 100


Suriye’ye Sınır İller 38,5 38,5 19,2 3,8 100

Diğer İller 32,4 43,7 22,0 2,0 100


İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 42,1 15,8 - 100

Lise Mezunu 31,1 43,1 22,2 3,6 100

Üniversite ve Lisans Üstü 32,7 43,6 21,9 1,8 100


AKP 20,3 46,8 31,0 1,9 100

CHP 49,6 38,5 10,4 1,5 100

MHP 45,0 36,4 16,4 2,1 100

BDP* 30,8 61,5 7,7 - 100


18


Suriye’ye karşı bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü sorgulandığında; insanların %36,8’lik bir kesimi “Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi” görüşünü savunurken, %38’lik bir kesim “Türkiye’nin BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenecek operasyonlara sadece destek vermesi” görüşünü desteklemektedir. Bu durum, insanların yaklaşık %75’lik bir kesiminin Türkiye’nin Suriye’ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer almaması düşüncesinde olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin Suriye’ye tek başına bir askeri müdahalede bulunması görüşü ise ancak %3,3 gibi çok düşük bir düzeyde destek bulmaktadır. Bu konudaki görüşler örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir:

“Türkiye’nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi” görüşü en büyük desteği %76,9 ile BDP seçmeninden, %61,3 ile Alevilerden ve %50,7 ile CHP seçmeninden görmektedir.

Türkiye’nin Suriye’ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer alması görüşü ise en büyük desteği %28,8 ile AKP seçmeninden bulurken en düşük desteği %7,7 ile BDP seçmeninden bulmaktadır.

19


Suriye’ye karş ı muhtemel bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü ne

olmalıdır? (%)

Suri

ye’y

e ka

rşı h

içb

ir a

sker

i

op

eras

yon

a ka

tılm

amal

ı ve

bu

op

eras

yon

ları

des

tekl

emem

elid

ir

BM

vey

a N

ATO

şem

siye

si a

ltın

da

dü

zen

len

ebile

cek

op

eras

yon

lara

sad

ece

des

tek

verm

elid

ir

BM

vey

a N

ATO

şem

siye

si a

ltın

da

dü

zen

len

ebile

cek

op

eras

yon

lara

mu

har

ip g

üçl

eri i

le b

izza

t

katı

lmal

ıdır

Suri

ye’y

e ka

rşı t

ek b

aşın

a as

keri

mü

dah

aled

e b

ulu

nm

alıd

ır

Fikr

im Y

ok

Top

lam


Türk 36,0 38,4 17,7 3,7 4,1 100

Kürt 43,9 36,6 19,5 - - 100


Sünni 34,0 39,6 19,3 3,2 4,0 100

Alevi 61,3 19,4 14,5 3,2 1,6 100


Suriye’ye Sınır İller 46,2 32,7 19,2 - 1,9 100

Diğer İller 36,3 38,3 18,0 3,5 3,8 100


İlk Öğretim Mezunu ve Altı 47,4 26,3 10,5 10,5 5,3 100

Lise Mezunu 34,3 42,2 16,9 2,4 4,2 100

Üniversite ve Lisans Üstü 37,1 37,5 18,5 3,4 3,6 100


AKP 24,4 43,8 25,7 3,1 3,1 100

CHP 50,7 33,7 8,9 3,3 3,3 100

MHP 47,1 30,7 12,9 5,7 3,6 100

BDP* 76,9 15,4 7,7 - - 100


20


Suriye’deki mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorgulandığında: %38,3 ile ABD, %38,1 ile İsrail ve %14,1 ile Rusya bu çatıma ortamından en çok yararlanan ilk üç ülke olarak öne çıkmaktadır. Bu üç ülkeyi işaret edenlerin toplam oranı yaklaşık %90’dır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorusunda, CHP, BDP ve MHP seçmeni %50-60 aralığında öncelikle ABD’yi işaret ederken, AKP seçmeni %45,9 ile öncelikle İsrail’i işaret etmektedir.

21


Suriye’deki çatışma ortamı en çok hangi ülkenin işine yaramaktadır? (%)

Esad

Yönetimi Türkiye ABD Rusya İran İsrail Çin Toplam


Türk 3,7 1,5 38,6 14,1 3,8 37,8 0,4 100

Kürt 4,9 4,9 41,5 14,6 7,3 26,8 - 100


Sünni 3,6 1,5 35,8 14,7 4,5 39,6 0,3 100

Alevi 1,6 3,2 48,4 11,3 - 33,9 1,6 100


Suriye’ye Sınır İller 3,8 1,9 28,8 7,7 9,6 48,1 - 100

Diğer İller 3,6 1,6 38,8 14,5 3,6 37,5 0,4 100


İlk Öğretim Mezunu ve Altı - 10,5 52,6 10,5 21,1 5,3 100

Lise Mezunu 6,0 3,0 36,7 16,9 2,4 34,3 0,6 100

Üniversite ve Lisans Üstü 3,2 1,1 38,2 13,7 4,3 39,2 0,2 100


AKP 4,4 2,1 22,6 18,8 5,6 45,9 0,6 100

CHP 4,1 ,4 60,4 9,6 2,2 23,0 0,4 100

MHP 0,7 0,7 50,7 10,7 2,9 34,3 - 100

BDP* 7,7 15,4 53,8 - - 23,1 - 100


22


Suriye’ye yönelik bir askeri müdahalenin en çok hangi ülkenin çıkarına hizmet edeceği, aynı soru içinde dört şıklı olarak ve birden fazla cevap işaretlenebilecek şekilde sorgulanmıştır. Bulgulara göre; insanların %72’si bu soruya cevap olarak batılı emperyal güçleri işaret etmektedir. Bir uluslararası askeri müdahalenin Suriye halkının menfaatlerine hizmet edeceğine inananlar %27,5’te kalırken aynı soruda Ortadoğu barışı ve Türkiye’nin menfaatleri son iki sırada gelmektedir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: “müdahalenin batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet edeceği” görüşü en yüksek desteği %80-88 aralığında Alevilerden ve sırasıyla CHP, BDP ve MHP seçmeninden almaktadır. Aynı görüş AKP seçmeninden ise %63,2 oranında destek bulmaktadır.

72,0

27,5 18,6 17,6

0

20

40

60

80

100

Batılı emperyaldevletlerin

menfaatlerinehizmet eder.

Suriye halkınınmenfaatlerinehizmet eder.

Ortadoğu’da barış ve huzura

hizmet eder.

Türkiye’nin menfaatlerine hizmet eder.

Suriye’ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale

23


Suriye’ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale…

Suriye

halkının

menfaatlerine

hizmet eder

Türkiye’nin

menfaatlerine

hizmet eder

Ortadoğu’da

barış ve

huzura

hizmet eder

Batılı

emperyal

devletlerin

menfaatlerine

hizmet eder


Türk 27,8 17,4 18,4 72,3

Kürt 26,8 24,4 19,5 78,0


Sünni 29,8 18,6 20,2 70,5

Alevi 11,3 17,7 8,1 88,7


Suriye’ye Sınır İller 25,0 17,3 19,2 80,8

Diğer İller 27,6 17,6 18,6 71,6


İlk Öğretim Mezunu ve Altı 47,4 15,8 15,8 42,1

Lise Mezunu 36,5 16,2 22,2 55,7

Üniversite ve Lisans Üstü 25,6 18,2 18,2 77,0


AKP 38,4 25,8 26,0 63,2

CHP 13,7 7,8 9,6 85,2

MHP 20,0 8,6 10,7 80,0

BDP* 23,1 23,1 15,4 84,6


24


5. SURİYE’NİN PARÇALANMASI VE MUHTEMEL SONUÇLARI

Esad yönetiminin/rejiminin düşmesinin muhtemel sonuçları bu bölümde üç soru ile ölçülmüştür. Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananların oranı %44,6’dır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: Esad’ın düşmesi durumunda Suriye’nin parçalanacağına inananlar BDP seçmeni içinde %69,2 gibi yüksek bir orana çıkarken aynı oran CHP ve MHP seçmeni içinde %56’dır. Aynı oran AKP seçmeni içinde %34,4 ile tüm alt gruplar içinde en alt düzeydedir.

Evet Parçalanır;

44,6 Hayır Parçalanmaz;

55,4

Suriye’de Esad düşerse Suriye parçalanır mı?

25


Suriye’de Esad düşerse Suriye parçalanır mı? (%)

Evet

Parçalanır

Hayır

Parçalanmaz Toplam


Türk 44,2 55,8 100

Kürt 48,8 51,2 100


Sünni 42,1 57,9 100

Alevi 62,9 37,1 100









AKP 34,4 65,6 100

CHP 56,5 43,5 100

MHP 56,4 43,6 100

BDP* 69,2 30,8 100


26


Suriye’nin parçalanması durumunda kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı %58,1’dir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; Suriye’nin parçalanması durumunda kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı:

Kürtler arasında Türklere göre daha yüksektir (%61 ve %57,4).

Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%75,8-%55,3).

Suriye’ye sınır illerde yaşayanlarda diğer illere göre daha yüksektir (%65,4-%57,7).

BDP seçmeni içinde %92,3 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %73,6, MHP seçmeni içinde ise %65,7’dir. En düşük oran ise %46,8 ile AKP seçmenindedir.

Evet Kurulur; 58,1

Hayır Kurulmaz;

41,9

Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu?

27


Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu? (%)

Evet

Kurulur

Hayır

Kurulmaz Toplam


Türk 57,4 42,6 100

Kürt 61,0 39,0 100


Sünni 55,3 44,7 100

Alevi 75,8 24,2 100









AKP 46,8 53,2 100

CHP 73,6 26,4 100

MHP 65,7 34,3 100

BDP* 92,3 7,7 100


28


Suriye’de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı %61,8’dir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; Suriye’de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı:

Kürtler ve Türklerde %61 ile aynı düzeydedir.

Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%66,1 ve %60,4).

Suriye’ye sınır illerde yaşayanlar ile diğer illerde yaşayanlarda aynı düzeydedir (%61,9 ve %59,6).

BDP seçmeni içinde %76,9 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %72,1 ve MHP seçmeni içinde ise %68,6’dır. En düşük oran ise %53,7 ile AKP seçmenindedir.

Evet Birleşir; 61,8

Hayır Birleşmez;

38,2

Suriye’de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi?

29


Suriye’de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt

Yönetimi ile birleşir mi? (%)

Evet

Birleşir

Hayır

Birleşmez Toplam


Türk 61,1 38,9 100

Kürt 61,0 39,0 100


Sünni 60,4 39,6 100

Alevi 66,1 33,9 100









AKP 53,7 46,3 100

CHP 72,1 27,9 100

MHP 68,6 31,4 100

BDP* 76,9 23,1 100


30


6. ORTADOĞU’DA BARIŞ VE İRAN’IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİ

Bu bölümde Ortadoğu barışı ve İran’ın nükleer teknolojisi üç farklı soru ile ölçülmüştür. Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke sorgulandığında: %66,3 ile İsrail ve %19,6 ile ABD en çok öne çıkan iki ülke konumundadır. İran’ı barış için tehdit olarak görenlerin oranı ise %3,5’te kalmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde:

Ortadoğu barışı için İsrail’i öncelikli tehdit olarak görenlerin oranı %78,4 ile AKP seçmeni ve %69,7 ile Sünni inanca sahip kişiler arasında en yüksek düzeydedir. Bu konudaki en düşük oran ise %30,8 ile BDP seçmeni arasındadır.

Ortadoğu barışı için ABD’yi tehdit olarak görenler en yüksek oranda %38,5 ile BDP seçmeni, %34,8 ile CHP seçmeni ve %35,5 ile Aleviler arasındadır.

İlginç bir bulgu ise, BDP seçmeninin Ortadoğu barışı için %15,4 oranında Türkiye’yi tehdit olarak görmesidir.

31


Sizce Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke/yönetim hangisidir? (%)

İran

İsra

il

Türk

iye

AB

D

Irak

Mer

kezi

Yö

net

imi

K.

Irak

Bö

lges

el

Yö

net

imi

Esad

Yö

net

imi

Ham

as

Top

lam


Türk 3,6 66,5 1,2 19,2 1,0 3,6 3,5 1,4 100

Kürt 2,4 63,4 4,9 19,5 - - 4,9 4,9 100


Sünni 2,9 69,7 1,1 16,9 0,9 3,4 3,6 1,5 100

Alevi 8,1 45,2 3,2 35,5 - 4,8 1,6 1,6 100


Suriye’ye Sınır İller 5,8 61,5 3,8 15,4 1,9 - 5,8 5,8 100

Diğer İller 3,4 66,5 1,2 19,8 0,8 3,5 3,3 1,3 100


İlk Öğretim Mezunu ve Altı 5,3 52,6 10,5 10,5 5,3 - 10,5 5,3 100

Lise Mezunu 5,4 64,5 ,6 17,5 1,8 2,4 5,4 2,4 100

Üniversite ve Lisans Üstü 3,1 66,9 1,3 20,3 0,6 3,6 2,9 1,3 100


AKP 3,3 78,4 1,0 8,8 1,0 2,7 4,6 ,4 100

CHP 4,4 47,4 1,9 34,8 1,5 3,7 2,6 3,7 100

MHP 2,1 61,4 ,7 27,1 - 5,7 1,4 1,4 100

BDP* - 30,8 15,4 38,5 - - 7,7 7,7 100


32


İran’ın nükleer teknolojisi sorgulandığında; İran’ın sahip olduğu nükleer enerjiyi gelecekte silaha dönüştüreceğine inananlar %78,8 gibi yüksek bir orandır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; bu konuda farklı demografik gruplar arasında önemli bir farklılaşma ve kırılmanın olmadığı görülmektedir.

33


Sizce İran sahip olduğu nükleer teknolojiyi gelecekte silaha

dönüştürecek mi? (%)

Evet

Dönüştürecek

Hayır

Dönüştürmeyecek Toplam


Türk 79,3 20,7 100

Kürt 73,2 26,8 100


Sünni 78,5 21,5 100

Alevi 82,3 17,7 100









AKP 77,2 22,8 100

CHP 81,9 18,1 100

MHP 82,1 17,9 100

BDP* 76,9 23,1 100


34


Nükleer silahlara sahip bir İran sorgulandığında; örneklemin %59,4’ü nükleer silahlara sahip bir İran’ı Türkiye için tehdit olarak görmektedir. Bu konudaki tehdit algısı en yüksek grup ise %68,9 ile CHP seçmenidir.

Evet Tehdittir; 59,4

Hayır Tehdit Değildir; 40,6

Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir?

35


Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir? ()

Evet

Tehdittir

Hayır

Tehdit

Değildir Toplam


Türk 61,2 38,8 100

Kürt 56,1 43,9 100


Sünni 60,0 40,0 100

Alevi 58,1 41,9 100









AKP 57,3 42,7 100

CHP 68,9 31,1 100

MHP 56,4 43,6 100

BDP* 38,5 61,5 100


36


7. TÜRKİYE’NİN ETKİ SAHASI VE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI

Bu bölümde Türkiye’nin etki ve ilgi alanları ile muhtemel çatışma alanları iki farklı soru ile ölçülmüştür. Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi sorgulandığında: %41,9 ile Türk-Kürt iç savaşı, %14,5 ile Türkiye-Suriye çatışması, %9,6 ile Türkiye-İsrail çatışması ve %9 ile Türkiye-Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi çatışması öne çıkmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde:

Türk–Kürt iç savaşı Alevilerle birlikte, CHP-MHP ve BDP seçmenince %46-56 aralığında daha fazla öne çıkarılırken, bu çatışmaya en az ihtimal veren parti seçmeni %34,1 ile AKP’lilerdir.

Türkiye-Suriye çatışması ise Suriye’ye sınır illerde yaşayanlar ve BDP seçmenince diğer gruplara göre daha fazla öne çıkarılmaktadır (%30,8 ve %26,9).

37


Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi hangisidir:

Türk

– K

ürt

İç S

avaş

ı

Türk

iye

– K

. Ira

k B

öl.

Yö

net

imi Ç

atış

mas

ı

Türk

iye

– Su

riye

Çat

ışm

ası

Türk

iye

– Y

un

anis

tan

/

GK

RK

Çat

ışm

ası

Türk

iye

– İs

rail

Çat

ışm

ası

Türk

iye

– İr

an

Çat

ışm

ası ı

Türk

iye

– Er

me

nis

tan

Çat

ışm

ası

Türk

iye

– R

usy

a

Çat

ışm

ası

Türk

iye

– A

BD

Çat

ışm

ası

Hiç

bir

isi

Top

lam


Türk 41,8 9,5 14,6 ,7 9,3 5,9 ,7 1,1 1,6 14,9 100

Kürt 43,9 2,4 14,6 17,1 7,3 14,6 100


Sünni 40,7 9,2 14,2 ,7 10,0 6,0 ,6 1,2 1,6 15,8 100

Alevi 56,5 8,1 12,9 6,5 3,2 1,6 1,6 9,7 100


Suriye’ye Sınır İller 36,5 5,8 26,9 13,5 5,8 1,9 9,6 100

Diğer İller 42,1 9,2 13,8 ,6 9,4 5,9 ,6 1,0 1,7 15,6 100


İlk Öğr.Mez. ve Altı 31,6 10,5 15,8 10,5 10,5 21,1 100

Lise Mezunu 49,1 7,8 13,2 1,2 7,2 4,2 ,6 ,6 2,4 13,8 100

Üni. ve Lisans Üstü 40,6 9,2 14,7 ,5 10,1 6,1 ,6 1,2 1,4 15,5 100


AKP 34,1 9,2 14,4 ,6 14,6 6,5 ,6 1,7 1,0 17,4 100

CHP 54,4 8,5 16,7 4,1 4,8 ,4 1,1 10,0 100

MHP 46,4 7,9 10,7 1,4 5,7 6,4 ,7 1,4 4,3 15,0 100

BDP* 46,2 30,8 7,7 7,7 7,7 100


38


Bu soru ile Türkiye’nin algılanan muhtemel etki ve ilgi alanları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Kişiler tarafından, Kıbrıs ve müteakiben Kuzey Irak Türkiye’nin müdahil olması gereken en

önemli etki alanı içinde tanımlanmaktadır. Ege Adaları ve Suriye bu iki alanı takiben

gelmektedir. Bunun yanında Balkanlar, Gürcistan ve Afganistan Türkiye’nin müdahil olması

gereken ülke ve bölgeler arasında en gerilerde kalmaktadır. Bu konudaki görüşlerin

demografik profile göre farklılaşması müteakip tabloda verilmiştir.

39


Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır? (%)

Ku

zey

Irak

Suri

ye

Dağ

lık K

arab

ağ

Afg

anis

tan

Gü

rcis

tan

-Ose

tya-

Ab

haz

ya

Kıb

rıs

Ege

Ad

alar

ı

Bal

kan

lar

Fili

stin

-Gaz

ze


Türk 64,0 41,9 35,9 20,3 22,6 73,2 49,2 27,0 39,5

Kürt 51,2 61,0 31,7 22,0 22,0 78,0 39,0 22,0 63,4


Sünni 64,8 45,3 37,3 22,6 24,4 73,8 49,5 28,5 44,8

Alevi 54,8 25,8 27,4 9,7 17,7 67,7 45,2 19,4 11,3


Suriye’ye Sınır İller 61,5 36,5 42,3 17,3 23,1 78,8 38,5 32,7 44,2

Diğer İller 62,7 42,6 35,6 20,8 23,1 72,6 48,8 26,6 40,8


İlk Öğr. Mez. ve Altı 47,4 52,6 36,8 10,5 21,1 52,6 21,1 21,1 21,1

Lise Mezunu 57,5 41,3 29,3 21,6 19,8 64,7 42,5 20,4 46,1

Üni. ve Lisans Üstü 64,9 42,9 37,7 21,0 24,2 76,0 50,8 28,7 41,0


AKP 69,1 60,1 41,8 30,3 29,0 75,8 50,0 33,6 57,1

CHP 53,0 22,6 23,3 5,9 11,9 71,9 43,7 15,9 13,3

MHP 62,1 22,1 41,4 14,3 22,9 73,6 55,0 25,7 32,9

BDP* 53,8 53,8 23,1 15,4 23,1 53,8 38,5 15,4 53,8


40


41


EK- UYGULANAN ANKET FORMU

42


43


23 sorudan oluşan ve en fazla 5 dakikanızı alacak bu anket formu, Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu

politikasına ışık tutmak amacıyla Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) tarafından

hazırlanmıştır. Genel eğilim ve algıları ortaya koymayı amaçlayan anketten elde edilen veriler kişisel

olarak değerlendirilmeyecek ve bu anlamda hiç kimse ile paylaşılmayacaktır. Araştırma sonuçları iki

hafta içinde www.bilgesam.org adresinde yayımlanacaktır. Emek ve katkılarınız için teşekkür ederiz.

1. Hükümetin Suriye Politikasını:

a. Doğru Buluyorum

b. Yanlış Buluyorum

2. Türkiye Suriye’deki muhalif gruplara:

c. Destek Olmalıdır

d. Destek Olmamalıdır

3. Türk uçağının düşürülmesi olayında Türkiye’nin tavrı ne olmalıydı:

a. Türkiye’nin mevcut tavrı doğruydu

b. Türkiye Suriye’nin hava savunma sistemlerini havadan vurmalıydı

c. Türkiye Suriye’ye savaş ilan etmeliydi

d. NATO desteğini de alarak Suriye’ye askeri müdahalede bulunmalıydı

e. Fikrim Yok

4. Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye’nin imajını:

a. Olumsuz Etkilemiştir

b. Olumsuz Etkilememiştir

5. Suriye’deki şiddet olaylarına karşı Türkiye’nin tavrı ne olmalıdır.

a. Suriye’nin iç sorunudur, bizi ilgilendirmez.

b. Sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemelidir.

c. Suriye’ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemelidir.

d. Fikrim Yok

6. Suriye’ye karşı muhtemel bir askeri müdahalede Türkiye’nin rolü ne olmalıdır?

a. Suriye’ye karşı hiçbir askeri operasyona katılmamalı ve bu operasyonları desteklememelidir.

b. BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara sadece destek vermelidir.

c. BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara muharip güçleri ile bizzat katılmalıdır.

d. Suriye’ye karşı tek başına askeri müdahalede bulunmalıdır.

e. Fikrim Yok

http://www.bilgesam.org/

44


7. Suriye’deki çatışma ortamı en çok hangi ülkenin işine yaramaktadır:

a. Esad Yönetiminin

b. Türkiye’nin

c. ABD’nin

d. Rusya’nın

e. İran’ın

f. İsrail’in

g. Çin’in

8. Suriye’ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale (Birden fazla cevap işaretlenebilir):

a. Suriye halkının menfaatlerine hizmet eder.

b. Türkiye’nin menfaatlerine hizmet eder.

c. Ortadoğu’da barış ve huzura hizmet eder.

d. Batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet eder.

e. Fikrim Yok

9. Sizce Ortadoğu’da barışı en çok tehdit eden ülke/yönetim hangisidir:

a. İran

b. İsrail

c. Türkiye

d. ABD

e. Irak Merkezi Yönetimi

f. Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi

g. Esad Yönetimi

h. Hamas

10. Suriye’de Esad düşerse Suriye parçalanır mı?

a. Evet Parçalanır

b. Hayır Parçalanmaz

11. Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu?

a. Evet Kurulur

b. Hayır Kurulmaz

12. Suriye’de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi?

a. Evet Birleşir

a. Hayır Birleşmez

45


13. Sizce İran sahip olduğu nükleer teknolojiyi gelecekte silaha dönüştürecek mi?

a. Evet Dönüştürecek

b. Hayır Dönüştürmeyecek

14. Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir?

a. Evet Tehdittir

b. Hayır Tehdit Değildir

15. Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi hangisidir:

a. Türk - Kürt İç Savaşı

b. Türkiye – Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Çatışması

c. Türkiye – Suriye Çatışması

d. Türkiye – Yunanistan / Kıbrıs Rum Kesimi Çatışması

e. Türkiye – İsrail Çatışması

f. Türkiye – İran Çatışması

g. Türkiye – Ermenistan Çatışması

h. Türkiye – Rusya Çatışması

i. Türkiye – ABD Çatışması

j. Hiçbirisi

16. Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır

a. (Birden fazla cevap işaretlenebilir):

b. Kuzey Irak

c. Suriye

d. Dağlık Karabağ

e. Afganistan

f. Gürcistan-Osetya-Abhazya

g. Kıbrıs

h. Ege Adaları

i. Balkanlar

j. Filistin – Gazze

17. Öğrenim Durumunuz:

a. İlkokul Mezunu (5 yıllık)

b. İlköğretim Mezunu (8 yıllık)

c. Lise Mezunu

d. Üniversite Mezunu (Ön lisans-Lisans)

e. Yüksek Lisans – Doktora

46


18. Cinsiyetiniz:

a. Kadın

b. Erkek

19. Yaşınız:

a. 18-29

b. 30-39

c. 40-49

d. 50 yaş ve üzeri

20. 2011 Genel Seçimlerinde oy verdiğiniz siyasi parti

a. AKP

b. CHP

c. MHP

d. BDP

e. Diğer

21. Etnik Kökeniniz

a. Türk

b. Kürt

c. Zaza

d. Arap

e. Diğer

22. Mezhebiniz

a. Hanefi

b. Şafii

c. Alevi

d. Diğer

23. İkamet ettiğiniz İl: …… (Listeden seçmeli olabilir)

47


BİLGESAM YAYINLARI

Kitaplar

Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Değişen Dünyada Türkiye'nin Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye'nin Bugünü ve Yarını E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye Cumhuriyeti'nin Ortadoğu Politikası E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye’nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Selected Articles of Hydrogen Phenomena Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Özgür, Demokratik ve Güvenli Seçim Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Terörle Mücadele Stratejisi (Bilge Adamlar Kurulu Raporu ) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye’de Kürtler ve Toplumsal Algılar Dr. Mehmet Sadi BİLGİÇ Dr. Salih AKYÜREK Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

48


Raporlar

Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin Özellikleri Prof. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye’nin Güvenlik Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 3: Avrupa Birliği ve Türkiye E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileri Prof. Dr. Ersin ONULDURAN Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-Fırsatlar Prof. Dr. İlter TURAN Rapor 6: Irak'ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye'ye Etkileri E. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Demokratikleşme Prof. Dr. Fuat KEYMAN Rapor 8: Türkiye'de Bağımsızlık ve Milliyetçilik Anlayışı Doç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN Rapor 9: Laiklik, Türkiye'deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika Önerileri Prof. Dr. Hakan YILMAZ Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/Düzeltilmesi Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye’nin Bitmeyen Senfonisi Prof. Dr. Zühtü ARSLAN Rapor 12: Türkiye'nin 2013 Yılı Teknik Vizyonu Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileri E. Büyükelçi Güner ÖZTEK Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve Geleceği Prof. Dr. Hasret ÇOMAK, Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER

49


Rapor 15: Uluslararası Politikalar Ekseninde Kafkasya Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 16: Afrika Vizyon Belgesi Hasan ÖZTÜRK Rapor 17: Terör ve Terörle Mücadele M. Sadi BİLGİÇ Rapor 18: Küresel Isınma ve Türkiye'ye Etkileri Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER Rapor 19: Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Doç. Dr. Mazhar BAĞLI, Müstecep DİLBER Onur OKYAR Rapor 20: Kürt Sorununun Çözümü İçin Demokratikleşme, Siyasi ve Sosyal Dayanışma Açılımı

E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 21: Türk Dış Politikasının Bölgeselleşmesi E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 22: Alevi Açılımı, Türkiye’de Demokrasinin Derinleşmesi Doç. Dr. Bekir GÜNAY, Gökhan TÜRK Rapor 23: Cumhuriyet, Çağcıl Demokrasi ve Türkiye’nin Dönüşümü Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu Dr. Salih AKYÜREK Rapor 25: Türkiye-Ermenistan İlişkileri (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 26: Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere Bakış Dr. Salih AKYÜREK Rapor 27: Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 28: Mısır’da Türkiye ve Türk Algısı

50


M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Rapor 29: ABD’nin Irak’tan Çekilmesi ve Türkiye’ye Etkileri Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 30: Demokratik Açılım ve Toplumsal Algılar (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Dr. Salih AKYÜREK Rapor 31: Ortadoğu’da Devrimler ve Türkiye Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Mustafa YETİM, Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 32: Güvenli Seçim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 33: Silahlı Kuvvetler ve Demokrasi Prof. Dr. Ali L. KARAOSMANOĞLU Rapor 34: Terör Önleme Birimleri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 35: İran, Şii Hilali ve Arap Baharı Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALİHİ Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler BİLGESAM Rapor 37: Etnik Çatışma Teorileri Işığında Dağlık Karabağ Sorunu Yrd. Doç. Dr. Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV Rapor 38: Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye’de Tutuklama (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Rapor 39: Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı BİLGESAM Rapor 40: Kaos Senaryolarının Merkezinde İran Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 41: Ermenistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 42: Yasa dışı Göç ve Türkiye (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Emine AKÇADAĞ

51


Rapor 43: Kırgızistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 44: Kazakistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 45: Çatışma Çözümü ve Türkiye’de Kürt Meselesi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Erdem KAYA Rapor 46: Afganistan’ da Sivil Ölümleri Dr. Salih AKYÜREK, Nursema KIBRIS, Dilara ÜNAL Rapor 47: İran Nükleer Krizinin Türkiye’ye Olası Etkileri (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 48: Çağcıl Hukuk Sistemleri ve Türkiye’de İşkence Erkam MALBELEĞİ Rapor 49: Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı Dr. M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Demokratikleşme ve Sosyal Dayanışma Açılımı Bilge Adamlar Kurulu Raporu İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Sonuç Raporu BİLGESAM İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2011) Sonuç Raporu BİLGESAM

Dergiler

Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2009 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Güz 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 5, Güz 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012

52


Söyleş iler

Bilge Söyleşi-1: Türkiye-Azerbaycan İlişkileri Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-2: Nabucco Projesi Arzu Yorkan ile Söyleşi Elif KUTSAL, Eren OKUR

Bilge Söyleşi-3: Nükleer İran E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-4: Avrupa Birliği Dr. Can BAYDAROL ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-5: Anayasa Değişikliği Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-6: Son Dönem Türkiye-İsrail İlişkileri E. Büyükelçi Özdem SANBERK ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-7: BM Yaptırımları ve İran Doç. Dr. Abbas KARAAĞAÇLI ile Söyleşi Sina KISACIK Bilge Söyleşi-8: Füze Savunma Sistemleri ve Türkiye Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-9: Gelişen ve Değişen Türk Deniz Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını E. Oramiral Salim DERVİŞOĞLU ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ Bilge Söyleşi-10: Soru ve Cevaplarla Yeni Anayasa Kasım ESEN ile Söyleşi Özdemir AKBAL

53


Bilge Söyleşi-11: Türk Hava Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını E. Hv. Korgeneral Şadi ERGÜVENÇ ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ

Bilge Söyleşi-12: Arap Baharı Süreci, Mısır Seçimleri, Türkiye-Suriye Krizi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Ali SEMİN

Suriye sorunu ve türk dış politikasına toplumsal bakış

Documents

Transcript of Suriye sorunu ve türk dış politikasına toplumsal bakış