YEREL HALKIN SURİYE İÇ SAVAŞININ HATAY TURİZMİNE OLAN ETKİLERİNİ ALGILAMA VE TUTUMLARINA...

2. Uluslararası Davraz Kongresi, Küresel Sorunlar ve Çözüm Arayışları, 29-31 Mayıs 2014

YEREL HALKIN SURİYE İÇ SAVAŞININ HATAY TURİZMİNE OLAN

ETKİLERİNİ ALGILAMA VE TUTUMLARINA YÖNELİK BİR

ARAŞTIRMA

AN INVESTIGATION ON LOCAL PEOPLE'S PERCEPTIONS AND

ATTITUDES ABOUT THE IMPACT OF THE CIVIL WAR IN SYRIA ON

HATAY TOURISM

Yrd.Doç.Dr. İsmail KERVANKIRAN

1

Yrd.Doç.Dr. Murat ÇUHADAR2

ÖZET

Turizm, çeşitli politik, siyasal, güven ya da huzur ortamını bozucu olaylar ve iç savaş gibi olağan dışı

gelişmelerden etkilenen bir sektör konumundadır. Hatay ili, tarihi; kültürel ve doğal turizm değerleri

bakımından son derece zengin imkânlara sahiptir. Suriye’de devam eden iç savaş, tüm bölgeyi olduğu

gibi, sınır ilimiz olan Hatay ilini de siyasi, güvenlik, diplomatik ve ekonomik alanlarda doğrudan ve

dolaylı olarak etkilediği bilinmektedir. Bu çalışmada Suriye’deki iç savaşın Hatay ili Turizmine olan

etkilerinin, yerel halk tarafından algılama ve tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada veri

toplama yöntemi olarak anket yöntemi seçilmiştir. Çalışmanın ana kütlesini Hatay ili merkezinde

yaşayan 20-50 üzeri yaş grubundaki bireyler oluşturmaktadır. Çalışmada, ana kütleyi oluşturan birey

sayısının fazla olması, zaman ve maliyet gibi kısıtlılıklar nedeniyle örneklemeye gidilmiştir.

Katılımcılar tarafından doldurulan 430 anket formunun 428 adedinin istatistiksel analizlere uygun

olduğu görülmüştür. Elde edilen verilerin analizi, frekans analizleri, Mann-Whitney U testi ve

Kruskall-Wallis analizleri ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ayrıca, yıllar itibariyle Hatay iline gelen

yerli ve yabancı turist istatistikleri, Hatay ilinin konaklama ve yatak kapasitesi, turizm yatırımlarının

gelişimi ve Hatay ilinin turizm değerleri hakkında bilgiler de verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Hatay Turizmi, Suriye İç Savaşı, Yerel Halk,

Jel Sınıflandırması: L83, H56, F52

ABSTRACT

Tourism is in a state of sector influenced by various political events or some events that destroy the

atmosphere of peace and the extraordinary developments as civil wars. Hatay is a rich city in terms of

historical, cultural and natural tourism values. The ongoing civil war in Syria affects the border city of

Hatay as well as the whole district in terms of politics, security and finance directly or indirectly. In

this study, the perceptions and attitudes of local people towards the effects of the civil war in Syria on

the tourism of Hatay province province was aimed. Questionnaire method was chosen as data

gathering method. The majority of research group was composed of individuals between the ages of

20-50 living in Hatay Province City center. Due to the number of research group, time and financial

restrictions a sample group was determined. 428 of the questionnaires among 430 forms completed by

the participants were evaluated as suitable for the statistical analysis. The analysis of the gatered data

was put forward by frequency, Mann-Whitney U test and Kruskall-Wallis analysis. In the study,

domestic and foreign tourist statistics, the improvement of the investments in the city, the capacity of

accomodation and bedding, and finally tourism values of the city according to the years were given.

Keywords: Hatay Tourism, Civil War in Syria, Local People

JEL Classification:L83, H56, F52

1 Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü. 2 Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Meslek Yüksekokulu, Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı.


1. GİRİŞ

Ekonomik koşulların iyileşmesi, küreselleşme, değişen tatil anlayışı ve kitle iletişim,

haberleşme ve ulaşım sektöründeki gelişmeler; hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte

olan ülkelerde ulusal ve uluslar arası turizm hareketlerinin gittikçe artmasına neden

olmuştur. Dünya turizm sektörünün ileriki yıllarda da ciddi ilerleme göstereceği

öngörülmektedir. Bununla birlikte son yıllarda dünyada meydana gelen ekonomik ve siyasi

krizler turizmi uluslar arası, ulusal ve bölgesel olarak etkilemektedir.

Politik istikrarsızlık; politik sistemin normal işleyişinin dışında gerçekleşen elemanların,

devlet otoritesinin şartlarını, mekanizma ve kurallarını, siyasi geçerlilik boyutunda

zorlaması durumudur. Politik istikrarsızlık; bir ülkenin içinde bulunduğu, toplumsal

düzenin kontrolü ve korunması için gereken temel ön şartların süreli olarak kesintiye

uğradığı ve dengesiz bir durum da olabilir. Siyasi istikrarın tam anlamıyla yerleşmediği

kanısı bölgeye yönelik turizm talebini ani ve hızlı biçimde etkileyebilir. Böyle durumlarda

çoğunlukla turistler alternatif destinasyonlara yönelmektedirler (Isaac, 2010: 22). İnsanlar

politik kargaşanın bulunduğu ülkelerin ürünlerini ithal ederek belki satın almaya devam

edebilmektedir ancak bu ürünlerin üretildiği ülkelere gitme konusunda ihtiyatlı

olmaktadırlar (İçöz ve Kozak, 2002). Turizm talebi savaş, politik istikrarsızlık ve terörizm

gibi konulara çok duyarlıdır. Bir ülkeye yönelik turizm talebinin korunması ve

sürdürülebilmesi için ülkenin güvenilir olarak algılanmasının sağlanması gerekmektedir.

Turistik bölgelerin güvenilir olarak algılanmasını engelleyen olaylar genel olarak terörizm,

savaşlar ve politik istikrarsızlıklar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu konuda ülke

yönetimlerinin ve turizm işletmelerinin önlem almaları gerekmektedir. Günümüzde

uluslararası bir boyut kazanan terörizm, turizm endüstrisini hedef alarak endüstriye ciddi

zararlar vermektedir. Bir ülke ya da bölgeye yönelik terör tehditleri ve terör eylemleri

turistik tüketicilerin can ve mal güvenliği endişesi duyarak ilgili ülke ya da bölgeye

seyahatlerini erteleme ya da iptal etme kararı almalarına yol açmaktadır (Yılmaz, 2004, 76-

77).

Turizm veya başka değişle bacasız sanayinin gelişmiş batılı ülkelerde ve ülkemize kattığı

değer ve ekonomik getirisi herkesçe malumdur. Turizm ve özellikle uluslararası turizmin

faaliyet sahasına giren ülkeler ekonomik kalkınma ve döviz girdisinin yanı sıra istihdam ve

ülkenin sosyal yönden gelişmesinde büyük katkı sağlamaktadır. Unutulmaması gereken

batılı turistlerin ve tur şirketlerinin bir ülkeye girmesinde turizm alt yapısı ve tesislerin

dünya standardında bulunmasının yanı sıra söz konusu ev sahibi ülkenin siyasal istikrarı ve

toplumsal barışının bulunması olmazsa olmaz şartlardan biri konumundadır (Karaağaçlı,

2013). Gerçekte, toplumsal ve politik istikrar birçok turizm pazar dilimi için talebi

doğrudan etkileyen turizm ürününün bir özelliği olarak kabul edilmiştir. Toplumsal ve

politik koşullar bir bölgedeki çok verimli kaynakların bir unsuru olmaktan çok, turizm

sektörünün değerlendirilmesi bakımından kısa dönemli dalgalanmalardan sorumlu bir

değişken olarak kabul edilmektedir (İçöz ve Kozak, 2002). Çoğu araştırmacı turizm

gelişimini ve turizm sektörünün destinasyonlar üzerindeki etkisini incelemektedir ve son

zamanlardaki yapılan çalışmalar sürdürülebilir kalkınma için turizm planlaması ve

politikasının gerekliliği üzerinde yoğunlaşmaktadır. Diğer taraftan turizm talebinin fazla

olduğu bazı destinasyonlar politik istikrarsızlık ve güvenlik gibi problemlerle

karşılaşmalarına rağmen çok az araştırmacı bu tür sosyo-politik gerilim ve etnik çatışmanın

turizm üzerindeki etkisini araştırmaktadır (Burns, 1995). Aslında turizm talebini etkileyen

önemli faktörlerden biri de, turistin gerek kendi ülkesinde, gerekse gittiği ülkede ki ve bu

iki ülke arasındaki siyasi durumdur. Seyahat talebinde bulunacak kişinin ülkesindeki politik

rejim, iç ve dış turizmi engelleyici nitelikte ise turizm faaliyetinden söz edilemez. Turizm

liberal bir özellik taşımaktadır ve o nedenle dış turizm talebini sınırlayıcı yasaların ve


turizmin önündeki bürokratik, politik, askeri, ticari vb. engellerin olmaması gerekmektedir.

Turist kabul eden ülkelerdeki iç savaş, terör, uluslar arası gerginlikler, politik

istikrarsızlıklar vb. olaylar talebi olumsuz yönde etkileyebilecektir. İnsanlar, rahat olmak,

istediklerini yapmak ve gönlünce eğlenmek için turizm hareketine katılmaktadır. Ancak,

davranışlarının kontrol altında tutulduğu, istedikleri, arzu ettikleri şeyleri yapamayacakları

ya da tatillerini arzu ettikleri gibi geçiremeyeceklerini anladıkları bir ortamdaki turizm

ülkesine, hiçbir turist gitmek istemeyecektir (Bahar ve Kozak, 2005). Turistler turizm

destinasyonlarındaki pek çok problemle (siyasi ve ekonomik istikrarsızlık, güvenlik

problemi vb.) karşı karşıya kalabilmektedir. Ancak turistler bu problemlere her zaman hazır

değillerdir (Pierre, 2002).

Ekonomisinde, turizm endüstrisinin önemli bir yere sahip olduğu bir ülkede turistik

tüketicileri hedef alan saldırılar ya da turistik tüketicilere yönelik saldırı tehditleri, ilgili

ülkenin ve bazen de dünya turizmine yönelik talebi düşürmesinin yanı sıra, ülke

ekonomisinde yarattığı uzun dönemli zararlar nedeniyle de üzerinde ciddi araştırmalar

yapılması gereken bir konu haline gelmiştir (WTO, 2005, 3). Bazı ekonomik ve siyasi

problemler küresel olarak turizmi etkilemektedir. 1974 petrol fiyatlarındaki ani yükselişten

dolayı ortaya çıkan petrol krizi, 1990’lı yıllardaki Ortadoğu’daki karışıklıklar, 2001

yılındaki 11 Eylül saldırısı ve son yıllarda Akdeniz havzası ve Ortadoğu’da gelişen Arap

Baharı gibi olaylar sonucu ortaya çıkan siyasi istikrarsızlık ve ekonomik problemler

ülkelerin birçok sektörünü etkilediği gibi turizm sektörünü de ciddi olarak etkilemiştir.

WTO 2005 raporunda; 11 Eylül saldırılarının ardından turizm endüstrisi küresel ölçekte

zarar görmüş, 2001 yılında tüm dünyada turist sayısında 2 milyon düşüş olduğu, turizm

endüstrisinin dünyadaki yıllık büyümesi %-0,3 oranında gerçekleştiği ve bu olayı izleyen

aylarda Kuzey Amerika’da % 22.6, Karayipler’de %14.5, Batı Avrupa’da % 7.7 oranında

gelen turist sayısının azaldığı belirtilmektedir. Ayrıca dünyanın genelinde gelişen böyle

siyasi istikrarsızlıklar, sadece olayın geçtiği ülkeyi değil kilometrelerce uzaklıktaki turizm

destinasyonlarını da etkilemektedir. Örneğin 2002 yılında bir önceki yıla göre Nepal’e

gelen turist sayısı % 21, Hindistan’a gelen turist sayısı % 33 oranında azalmıştır. Bu

bölgedeki siyasi karışıklıkların etkisi olmakla birlikte asıl etkinin dünyanın genelini

etkileyen 11 Eylül sonrası oluşan güvenlik sorunu olduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte

bazı bölgesel ve ulusal krizler de sadece kendi bölgelerindeki veya ülkelerindeki turizm

gelişimini etkilemektedir. Turizm endüstrisindeki geçmişe ülke bazında bakılacak olursa;

Portekiz’deki ihtilal, Fas’taki Sahra anlaşmazlığı, Lübnan’daki iç savaş, Kıbrıs adasının

ikiye bölünmesi, Yunanistan’daki hükümet darbesi, İtalya’daki kolera salgını, İspanya ve

Fransa’daki deniz kirliliği yönünde yapılan propagandalar, bu ülkelere yönelik turizm

hareketlerinde bir azalmaya yol açmıştır (Baykal, 1992). Akdeniz destinasyonunda bulunan

İsrail’in 2000’li yıllardan sonra siyasi istikrarsızlığı ve savaş durumu kendine yönelecek

olan turizm talebini olumsuz etkilemiştir (Bozok ve Köroğlu, 2007). Benzer bir şekilde

politik, ekonomik, etnik ve dini çatışmalardan dolayı Endonezya 1998’den beri ziyaretçi

çekme konusunda hala zorlanmaktadır (Hall vd., 2003). Son yıllarda dünyanın birçok

bölgesinde meydana gelen siyasi ve ekonomik karışıklıklar sonucu turizmde önemli

derecede talep azalması yaşayan ülkelerden birisi de Mısır’dır. Arap Baharı diye

adlandırılan siyasi karışıklıklar sonucu Mısır’da meydana gelen iç savaş; ülkenin (2013

yılı) Hurghada ve Sharm El-Sheikh gibi önemli turizm bölgelerindeki rezervasyonların

yılın ilk üç ayı itibarıyla yüzde 30’lara düşmesine ve Mısır’ın turizm gelirlerinin yılın ilk üç

ayında % 12 oranında gerilemesine neden olmuştur. Bununla birlikte bazı araştırmacılar,

bölgesel ve ulusal karışıklıkların turizmi kısa süreli etkileyeceğini ve siyasi istikrarın

oluşmaya başlamasıyla tekrar turizm sektörünün canlanacağını belirtir. Örneğin Murat vd.,

2013; terör faaliyetleri, ekonomik krizler, doğa felaketleri gibi şokların Akdeniz


destinasyonunda, gelen turist sayısında başta bir değişim yaratsa da, gelen turistlerin

sayısının izlediği seyir bir süre sonra eski haline geleceğini savunmaktadır.

Her ne kadar Hall, 1994; turizmin bu yönü birçok araştırmacı tarafından önemsiz olarak

görüldüğünden literatürde yeteri kadar yer almadığını belirtse de, özellikle 11 Eylül terör

saldırısı sonrası; turizm ve terör, siyasi istikrarsızlık, ülke içi karışıklıklar, savaş ilişkisi ile

ilgili literatürde birçok çalışma bulunmaktadır (Pizam ve Fleischer 2001, Drakos ve kutan

2001, Aly ve Strazicich 2002, Hall vd., 2003, Emsen ve Değer 2004, Thompson 2008,

Gazpoulou 2011, Altay vd. 2013, Murat vd., 2013, Karaçuka ve Çelik 2014). Bu

çalışmaların bazılarında ülkede meydana gelen çatışmaların turizmi etkilediği bazılarının

ise etkilemediği yönünde sonuçların ortaya çıktığı görülmektedir. Örneğin Gazpoulou

2011; Yunanistan’da 1980-2009 yılları arası döneme ait yıllık veriler göre kurguladığı

modele göre, araştırma sahasında sanılanın aksine terör olaylarının turizm talebine etkisinin

çok düşük olduğu bulgusunu tespit ederken, Pizam ve Fleischer 2001; İsrail’de 1991-2001

yılları arası terör olaylarının sertlik ve sıklık derecelerine göre turizm talebi üzerindeki

etkisinin araştırıldığı çalışmasında, terör olaylarının sertlik derecesinden ziyade sıklık

derecesinin daha büyük etkiye sahip olduğunu tespit etmiştir. 1999 yılından beri Türkiye-

Suriye ilişkileri gelişmiş ve bu dönemde vizelerin kaldırılması iki ülke arasındaki turizmi

hareketlendirmiştir. Ancak 2010 yılında başlayan, günümüzde hala devam eden ve “Arap

Baharı” olarak adlandırılan; Tunus, Mısır, Libya, Bahreyn, Cezayir, Ürdün, Yemen gibi

ülkelerde başlayan iç karışıklıklar, 15 Mart 2011 tarihi itibari ile Suriye’ye de sıçramış ve

bu olay Türkiye-Suriye arasında siyasi bir çatışmanın başlamasına neden olmuştur. Türkiye

bu çatışma ortamında komşu olma münasebetiyle en fazla etkilenenler arasındadır. Bu

savaşın olumsuz etkileri özellikle Suriye’ye komşu olan Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz

bölgelerinde varlığını uzun yıllar hissettirecektir (ORSAM, 2013). Suriye krizinin farklı

şekillerde Türkiye’ye etkisinin olabileceğine dönük Mart 2011’den itibaren analizler ve

değerlendirmeler yapılmaktaydı. Türkiye-Suriye arasında yaşanan kriz, birçok açıdan

Türkiye’nin özelde Suriye ile genelde de tüm Orta Doğu ve Batı ile olan ilişkisini

etkilemiştir. Bununla birlikte Türkiye-Suriye krizinden en fazla etkilenen yerleşim

yerlerinin başında Hatay bölgesinin geldiğini belirtmek gerekir. Hatay, coğrafi konumu

itibarıyla Türkiye ile Suriye arasındaki sınır şehri olmasının ötesinde, toplumsal ve

ekonomik düzeyde Suriye ile yoğun bir etkileşim içerisinde olan bir şehirdir. Nitekim

Suriye’deki iç savaşın ortaya çıkardığı en önemli sorunlardan biri olan sığınmacı-mülteci

krizinin de doğrudan Hatay ilini etkilediği açıktır. Esasında Hayat’ın Suriye’deki krizden en

fazla etkilenmesinin nedenleri arasında Hatay’ın tarihsel, coğrafi, toplumsal ve ekonomik

açıdan Suriye ile yoğun bir ilişkisi olmasından kaynaklanmaktadır. Bu kapsamda etkinin

birinci boyutunun toplumsal düzeyde olduğu açıktır. İkinci boyutta ise ekonomik etki

gelebilir. Türkiye ile Suriye arasındaki siyasi ilişkilerin zayıf olduğu dönemlerde bile Hatay

ile Suriye arasındaki ticari ilişkiler, bölge ekonomisi açısından önemli olmuştur (Reçber ve

Ayhan, 2013).

Politik krizlerin ülke ekonomisini ve özellikle de turizmi olumsuz yönde etkilemesi

şüphesiz ki arzulanan bir durum değildir. Politik krizlerin; yaşanan krizin derinliğine,

boyutuna, önemine ve şiddeti ile süresine bağlı olarak, değişen ölçülerde turizmi

etkilediğini ortaya koymaktadır (Kesimli, 2011). Suriye’de yaşanan iç savaş ve Türkiye-

Suriye arasındaki siyasi gerginlik Hatay, Kilis, Gaziantep, Adana, Mersin, Şanlıurfa,

Mardin gibi illerin turizm hareketlerine olumsuz yansırken, turizm yatırımlarını da kısmen

etkilemiştir. Suriye’de yaşanan olaylar sadece turist talebini değil, turizm yatırımlarını da

etkilemiştir. Örnek olarak Hatay’ın Yayladağı ilçesinde Hatay Valiliği ve Doğu Akdeniz

Kalkınma Ajansı tarafından yapılması planlanan 500 bin liralık “Bungalov Evler Projesi”

askıya alınmıştır. Benzer şekilde Hatay’daki lokanta ve otel sahipleri, Ortadoğulu turistlerin


zevklerine hitap etmek için çeşitli yatırımlar yapmışlar ve bu yatırımlarını finanse etmek

için bankalardan kredi çekmişlerdir. Ancak sınır kapısının kapanmasından sonra, şehre

gelen turist sayısı azalmış ve işyeri sahipleri kredilerini ödemekte zorlanır hale gelmişlerdir

(Çay, 2012: 19). Suriye’den gelen ziyaretçi sayısı azalırken, Suriyelilerin bölgede yarattığı

ekonomik hareketlilik de yerini durgunluğa bırakmıştır. İki ülke arasında politik ilişkilerin

normal olduğu 2010 yılında Suriye’den gelen turist sayısı 899.494 kişi iken 2011 yılında bu

rakam 974.054 kişiye çıkmıştır. Günübirlik ziyaretçilerle birlikte bu sayı 1,5 milyon

seviyelerine ulaşmaktaydı. Ancak iki ülke arasında yaşanan gerginlik nedeniyle Suriye’den

gelen turist sayısı hızla düşmeye başlamıştır. 2012 yılında % 25’lik düşüşle 730.039 kişiye

düşen Suriyeli ziyaretçi sayısı, 2013’te Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verilerine göre

2013 yılının ilk 7 ayında Suriye’den gelen ziyaretçi sayısı önceki yılın aynı dönemine göre

yüzde 131,90 artışla 769 bin 582 kişiye ulaşmıştır. Bununla beraber Suriye’de yaşanan iç

savaş nedeniyle sığınmacı olarak binlerce kişinin Türkiye’ye giriş yaptığı da bilinen bir

gerçektir. Dolayısıyla son verileri, sınırdan giriş yapan mültecileri ve Türkiye’ye yerleşmek

için giriş yapan Suriyelileri kapsadığından turistik amaçlı ziyaret olarak değerlendirmek

oldukça güçtür (Turizm&Yatırım, 2013). Suriye’de devam etmekte olan iç savaş, etkisini

sadece Hatay iline turistik amaçla gelen Suriyeli ziyaretçi sayısında ve turistik yatırımlar

üzerinde göstermemiş, aynı zamanda Hatay iline gerek yurtiçinden, gerekse yurtdışından

turist talebini etkileyerek göstermiştir. Bu konuyla ilgili istatistikler ve bilgi müteakip

bölümde ayrıntılı olarak verilmiştir. Özetle, Suriye’de devam eden iç savaşın, tüm bölgeyi

olduğu gibi, sınır ilimiz olan Hatay ilini de siyasi, güvenlik, diplomatik ve ekonomik

alanlarda doğrudan ve dolaylı olarak etkilediği görülmektedir. Bu çalışmada Suriye’de

devam etmekte olan iç savaşın Hatay ili Turizmine olan etkilerinin, yerel halk tarafından

algılama ve tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.

2. HATAY İLİ TURİZMİNİN ARZ VE TALEP DURUMU

Hatay İli ülkemizin güneyinde, İskenderun körfezinin doğu kıyılarında yer alır. Batıdan

Akdeniz, güney ve doğudan Suriye, kuzeybatıdan Adana, kuzeyden Osmaniye ve

kuzeydoğudan Gaziantep ile çevrilidir. Hatay; Antakya, Altınözü, Belen, Dörtyol, Erzin,

Hassa, İskenderun, Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı, Samandağ ve Yayladağı ilçelerinden

oluşur. Yüzölçümü göller hariç 5.827 km² olup, il topraklarının % 46,1’ini dağlar, %

33,5’ini ovalar ve % 20,4’ünü platolar oluşturur. İlin en önemli yer şekilleri; dağ, plato,

graben alanı ve ovalardan oluşur. En önemli dağlık alan, Amik ovasının içinde yer aldığı

graben alanı ile Akdeniz arasında adeta bir set gibi yükselen ve kuzeydoğu-güneybatı

yönünde uzanış gösteren Amanos Dağları’dır. İlin en önemli akarsuyu ise Asi Nehri’dir.

İlde yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı karakteristik Akdeniz iklimi egemendir.

Yıllık sıcaklık ortalamalarının 15.1 - 20 °C dereceler arasında değiştiği Hatay’da aylık

sıcaklık ortalamaları yaz aylarında en fazla kış aylarında ise en düşük değerlere

ulaşmaktadır (Korkmaz vd., 2011).

Hatay ve çevresi, Anadolu’da yerleşmenin ilk görüldüğü alanlardan biridir. Burada ilk

insan faaliyetlerine ait izler M.Ö. III. bine kadar uzanır. Tarihin belirli dönemlerindeki

yoğun yerleşme ve nüfus özellikleriyle oldukça dikkat çekmiştir. Günümüzde (2012) il

nüfusu 1.483.674 olup, bunun 743.385’i erkek, 740.289’u ise kadındır. Nüfusun % 50,05’i

(742.590 kişi) il ve ilçe merkezlerinde yaşarken, geri kalan % 49,95’lik bölümü

ise (741.084 kişi) belde ve köylerde yaşamaktadır. Günümüzde Hatay, km2’

ye düşen 255

kişiyle ülkemizdeki iller arasında nüfus yoğunluğu yönüyle 6.sırada yer alır. Hatay’da 2011

yılı sayımına göre çalışan nüfusun % 25,3’ü tarım, % 50,3’ü hizmetler, % 24.3’ü ise

sanayide istihdam edilmiştir. Hatay ekonomisinde, özellikle Cilvegözü ve Yayladağı sınır

kapılarına bağlı olarak Suriye başta olmak üzere, diğer Arap ülkeleriyle yapılan ticaret


önemli bir pay oluşturur. Bu ticaret daha çok sanayi ve tarım ürünlerine dayalıdır

(www.hatay.gov.tr). Hatay ili, tarihi, kültürel ve doğal değerleri bakımından zengin olan

fakat bugüne kadar bu potansiyelin tam olarak değerlendirilemediği illerimizden biridir. Bu

potansiyeli oluşturan değerlerden ilki ve en önemlisi, yörenin tarihsel, kültürel ve inanç

özellikleridir. Antakya ve çevresinin tarih sürecindeki yeri ve önemi, Hıristiyanlık için bazı

ilkleri bünyesinde barındırması ve günümüzde dahi üç semavi din ve bunların mezheplerine

mensup toplulukların barış içerisinde burada yaşıyor olması turizm açısından en büyük

değerleri oluşturmaktadır (Tosun ve Bilim, 2004). Hatay Yöresi alternatif turizm ve turistik

ürün çeşitlendirmesi konularında diğer birçok turistik merkeze göre avantajlı durumdadır.

Çünkü yöre, coğrafi yönden diğer yerlere göre merkez dışında kalmış ve doğal yapısı

tahribata uğramamış durumdadır (Tosun vd, 2003).

Hatay ilinin turizm açısından tarihi, kültürü, yemekleri, antik yapıları gibi en önemli

kültürel çekiciliklerinin yanında; doğal peyzajı, iklim özellikleri, yaylaları, mağaraları,

kaplıcaları gibi doğal çekicilikleri de bulunmaktadır. İlin en aktif turizm türünü kültür

turizmi, inanç turizmi ve termal turizm oluşturmaktadır. Ayrıca; doğa turizmi, deniz

turizmi, yayla turizmi, gastronomi turizmi ilin diğer potansiyel turizm türleridir. İlin en çok

ilgi gören turistik mekanları; St. Pierre Kilisesi, Hatay Arkeoloji Müzesi ve Antakya’nın en

eski camisi olan Habib-i Neccar Camii’dir. Ayrıca Çevlik'teki Vespasianus-Titus Tüneli ve

Kaya Mezarları (Beşikli Mağara), Antakya'daki sur kalıntıları, Atçana görülmeye değer

tarihi-ören yerleri arasındadır. Hatay ili, yaylalar bakımından da zengindir. Samandağ'da

Batıayaz Yaylası, Belen'de Güzelyayla, Nergislik ve Atık Yaylası, Dörtyol'da Kuzuculu

Yaylası, Kırıkhan'da Alan Yaylası rekreasyonel faaliyetlerde kullanılan mekânlardır. Erzin

içme ve kaplıcası ile Reyhanlı Hamamat kaplıcası ilin en önemli termal turizm

destinasyonlarını oluşturur ve genellikle hafta sonları kalabalık olan kaplıcalardır.

Hatay mutfağı oldukça zengindir. Tarihi geçmişinde birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış

olan Antakya, bu medeniyetlerin yemek kültürünü de mutfağında yaşamış ve yörenin

güzellikleri, renkleri ve tatları mutfağa yansıtılmıştır. Bu nedenle gastronomi turizmi

açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Hatay ilinin sahip olduğu tarihi, kültürel ve doğal

çekicilikler, Ek.1’de harita üzerinde görsel olarak sunulmuştur. Hatay ilinde 2012 yılı

itibari ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan yatırım ve işletme Belgeli toplam 53 tesiste

8.607 yatak kapasitesi bulunmaktadır (Tablo 1). Hatay ili, turizm işletme belgeli tesis ve

yatak sayısında son 12 yılda yaklaşık iki kat artış olduğu görülmektedir. Yatak

kapasitesinin son 12 yıldaki artışı düzenli olup gerek yatırım gerekse işletme belgeli

tesislerdeki yatak sayısının sürekli artması, Hatay’ın turizm yatırımları bakımından önemli

bir il olduğunu göstermektedir.

Tablo 1: Hatay İli Bakanlık Belgeli Tesis, Oda ve Yatak Sayıları Durumu (2000 - 2012)

Turizm Yatırım Belgeli Turizm İşletme Belgeli Yıl Tesis Sayı Oda Sayı Yatak Sayı Tesis Sayı Oda Sayı Yatak Sayı

2000 9 357 731 16 668 1.372 2002 10 573 1.198 16 723 1.490

2004 6 435 906 20 873 1.812

2006 4 496 1.094 22 926 1.919 2008 4 403 912 25 1.118 2.316

2009 8 743 1.383 23 1.274 2.597 2010 15 1.984 5.005 23 1.274 2.597

2011 22 2.271 4.693 26 1.417 2.881 2012 23 2.556 5.338 30 1.606 3.269

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı tesis istatistikleri.

http://www.hatay.gov.tr/


Tablo 2’de, yıllar itibariyle Hatay ilindeki turizm işletme belgeli konaklama işletmelerinde

konaklayan kişi ve geceleme sayıları verilmiştir. Hatay ilindeki konaklama tesislerine

yönelik son on iki yıldaki talep incelendiğinde; konaklama ve geceleme sayılarının özellikle

2006 yılından itibaren 2010 yılına kadar artış gösterdiği ancak 2010 yılından sonra gerek

yabancı gerekse yerli turist sayısının düşüşe geçtiği dikkat çekmektedir. 2000 yılında

80.187 kişi olan yerli ve yabancı konaklayan kişi sayısı, 2010’a kadar sürekli artmış ve

232.822 kişiye yükselmiştir. Ancak özellikle 2011 yılından itibaren şiddetlenen Suriye’deki

iç savaş ve politik istikrarsızlık, Hatay iline yönelik turist talebinin azalmasına neden olmuş

ve 2012 yılında toplam konaklayan turist sayısı 201.910’a düşmüştür. Konaklayan kişi

sayısındaki düşüş geceleme sayılarında da görülmektedir. Ortalama kalış sürelerinde 12

yıllık sürede sürekli artış yaşanırken, doluluk oranlarında ise 2010 yılına kadar artmış ancak

bu tarihten sonra tekrar düşmüştür.

Tablo 2: Hatay İli Turizm İşletme Belgeli Tesislerde Konaklama, Geceleme Sayısı,

Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranları (2000 – 2012)

Konaklama Sayısı Geceleme Sayısı Ort.

Kalış

Süre

Doluluk

Oranı

(%)

Yıllar Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam

2000 15.977 64.210 80.187 19.085 80.998 100.083 1,2 20,8

2002 29.860 71.026 100.886 40.809 100.954 141.763 1,4 27,2

2004 17.150 94.912 112.062 27.384 142.498 169.882 1,5 27,4

2006 15.430 107.480 122.910 34.667 169.512 204.179 1,7 32,5

2008 24.981 124.800 149.781 49.606 211.698 261.304 1,7 33,9

2009 39.169 123.183 162.352 65.106 217.568 282.674 1,7 35,4

2010 57.879 174.943 232.822 104.827 304.951 409.778 1,8 40,8

2011 37.157 176.133 213.290 80.562 312.189 392.751 1,8 35,1

2012 35.473 116.437 201.910 84.101 299.856 383.957 1,9 33

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı İstatistikleri.

3. VERİ VE YÖNTEM

Çalışmada veri toplama yöntemi olarak, birincil verilerin elde edilmesinde en çok

başvurulan yöntemlerden biri olan anket yöntemi seçilmiştir. Bu amaçla, konuyla ilgili yerli

ve yabancı yazın taraması yapılarak Hatay ili merkezinde (Antakya) ikamet eden yerel

halka yönelik olarak anket formu geliştirilmiştir. Çalışmanın ana kütlesini Hatay ili

merkezinde yaşayan 20-50 üzeri yaş grubundaki bireyler oluşturmaktadır. Türkiye İstatistik

Kurumu, 2013 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi veri tabanı bilgilerine göre Hatay ili

merkez ilçe nüfusu; 175.992’si erkek (% 50,57), 171.982’si’i kadın (% 49,42) olmak üzere

toplam 347.974 kişiden oluşmaktadır (TÜİK, 2013). Çalışmada, ana kütleyi oluşturan birey

sayısının fazla olması, zaman ve maliyet gibi kısıtlılıklar nedeniyle örneklemeye

gidilmiştir. Örneklem hacmi, % 95 güven aralığında, ± % 5 yanılma payı ile 383 kişi olarak

belirlenmiştir. Hatalı ve eksik doldurulabileceği ihtimaline karşı toplam 430 adet anket

formu katılımcılara dağıtılmış, gerekli açıklamalar yapılarak doldurmaları istenmiştir. İki

adet form hatalı doldurulmuş olması nedeniyle değerlendirmeye alınmamış, sonuç olarak

428 adet anket formunun istatistiksel analizlere uygun olduğu görülmüştür. Anket

formlarından elde edilen verilerin analizi, SPSS 17 istatistik programı yardımıyla


gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla öncelikle veriler bilgisayara yüklenerek veritabanı

oluşturulmuş, verilerin bilgisayara yüklenmesinin ardından çalışmanın amacına uygun

olarak analiz aşamasına geçilmiştir. Elde edilen verilerin analizi, frekans analizleri, Mann-

Whitney U testi ve Kruskall-Wallis analizleri ile gerçekleştirilmiştir.

3.1. Analiz ve Bulgular

Çalışmada kullanılan anket formları iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, ankete

katılanların cinsiyet, yaş aralığı, meslek, gelir, eğitim ve medeni durumu gibi demografik

bilgilere ilaveten katılımcıların kaç yıldır Hatay ilinde yaşadıkları ve Hatay’da bulunma

nedenlerine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Anket formunun ikinci bölümünde ise,

katılımcıların Suriye’deki iç savaşın Hatay ili Turizmine olan etkilerini algılama ve

tutumlarının belirlenmesine yönelik olarak geliştirilen ifadeler yer almaktadır. Anket

formunun ikinci bölümünde yer alan ifadeler; “1: Kesinlikle Katılıyorum” - 5: Kesinlikle

Katılmıyorum” sıra düzeni ile beşli “Likert” türünde hazırlanmıştır. Dolayısıyla, veriler

niteldir ve nitel veriler için parametrik olmayan (Yeşiltaş ve Demirçivi, 2010: 205) testler

uygulanmıştır. Bireylerin Suriye’deki iç savaşın Hatay ili Turizmine olan etkilerine ilişkin

görüşlerinin cinsiyet, yaş grubu ve eğitim durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı

Kruskall-Wallis testi ile sınanmıştır. Uygulanan Kruskall-Wallis testi sonucunda gruplar

arasında bir farklılık saptandığında, farkın hangi gruplardan kaynaklandığını belirlemek

için ise Mann-Whitney U testine başvurulmuştur. Çalışmada kullanılan istatistiksel

analizlerin anlamlılık derecesini belirlemede 0,05 anlamlılık düzeyi kabul edilmiştir.

Çalışmada öncelikle, anketi cevaplayan bireylerin demografik özellikleri ile anket

formunun ikinci bölümünde yer alan ifadelere katılımlarına ilişkin verilerin normal dağılım

gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Kolmogorov-Smirnov testi uygulanmıştır.

Test sonucunda çalışmada kullanılan verilerin anlamlılık değerlerinin tümünün (p<0,05)

0,05’den küçük olduğu görülmüş, bu durumda verilerin normal dağılmadığı tespit

edilmiştir.

Tablo 1’de katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin bilgileri yer almaktadır.

Araştırmaya katılan bireylerin cinsiyetlerine göre dağılımı incelendiğinde kadın–erkek

oranı oranının (Hatay ili merkez ilçe nüfusu kadın-erkek oranını temsil edecek şekilde)

birbirine yakın olduğu, katılımcıların % 59,1’inin erkek, % 40,9’unun ise bayanlardan

oluşmuştur. Araştırmaya katılan bireylerle ilgili diğer demografik bulgular incelendiğinde,

katılımcıların önemli bir bölümünün (% 60) 31-50 aralığında yer alan orta yaş grubunda yer

aldığı; % 19,9’unun ise 50 ve üzeri yaş aralığında olduğu görülmektedir. Eğitim durumuna

bakıldığında, ilköğretim (ilk ve ortaokul) mezunları ilk sırada yer almakta (53,3), lise

mezunlarının oranının % 26,6 ve lisans mezunlarının oranının ise % 16,4 olduğu

görülmektedir. Katılımcıların büyük çoğunluğu (% 75, 9) evli olduğunu belirtmiştir.

Meslek dağılımları incelendiğinde, işçi, tüccar, memur, serbest meslek ve emekli olanların

birbirlerine yakın oransal dağılıma (± %10) sahip oldukları dikkat çekmektedir.

Katılımcıların % 24,3’ü ev hanımı, % 14,7’sinin de öğrencidir. Katılımcıların gelir

durumlarına bakıldığında, % 28’inin 1000 TL altında, % 26,9’unun 1001-2000 TL aylık

geliri olduğu; % 25,5’inin ise düzenli bir gelirinin olmadığı görülmektedir. Katılımcıların

büyük çoğunluğu, Hatay ilinde bulunma nedeni olarak “Burada doğdum/ memleketim”

cevabını vermiştir (Tablo 2.). Benzer şekilde katılımcıların büyük çoğunluğu (% 75) 20

yıldan uzun zamandır, % 12,6’sı ise 10-20 yıl arasında bir süredir Hatay’da yaşadığını

beyan etmiştir (Tablo 3.).


Tablo 1: Bireylerin Demografik Özelliklerine İlişkin Bilgiler

n %

Cinsiyet Erkek 253 59,1 Kadın 175 40,9

n %

Yaş grupları

-20 30 7 20-30 56 13,1

31-40 116 27,1 41-50 141 32,9

50+ 85 19,9

n %

Eğitim durumu

İlköğretim 228 53,3

Lise 114 26,6 Ön lisans 16 3,7

Lisans 61 14,3

Lisansüstü 9 2,1

n %

Medeni durum

Evli 325 75,9 Bekâr 86 20,1

Diğer 17 4

n %

Mesleki durum

İşçi 45 10,5

Tüccar 47 11 Memur 46 10,7

Serbest Meslek 46 10,7 Emekli 38 8,9

Çiftçi 13 3

Ev Hanımı 104 24,3 Öğrenci 63 14,7

Diğer 26 6,1

n %

Gelir Durumu

-1000 120 28

1001-2000 115 26,9 2001-3000 59 13,8

3001+ 25 5,8 Düzenli bir gelirim yok 109 25,5

Tablo 2: Bireylerin Hatay İlinde Bulunma Nedenleri

n %

Burada doğdum/ memleketim 350 81,8

İş imkânları 33 7,7

Devlet memuru/ tayin 24 5,6

Diğer 21 4,9

Toplam 428 100


Tablo 3: Bireylerin Hatay İlinde Yaşadıkları Yıl

n %

1 yıldan az 4 0,9

1-5 yıl arası 22 5,1

5-10 yıl arası 27 6,3

10-20 yıl arası 54 12,6

20 yıldan fazla 321 75

Toplam 428 100

Hazırlanan anket formunun ikinci bölümünde, yerel halkın Suriye’de devam etmekte olan

iç savaşın Hatay ili turizmine etkilerini algılama ve tutumlarına yönelik ifadeler yer

almaktadır. Anket formunun bu bölümünde yer alan 22 afet ifadenin 7 tanesi genel olarak

turizmin toplumsal, kültürel, ekonomik ve çevresel etkileri ile, 8 tanesi, Hatay ili turizmine

yerel halkın bakış açısı ile ve 7 tanesi de son yıllarda Hatay iline sınır teşkil eden Suriye’de

devam etmekte olan iç savaşın Hatay turizmine olası etkileri ile ilgili olarak

yapılandırılmıştır. Ankette kullanılan beşli dereceleme ölçeğine uygun olarak elde edilen

ortalama puanların yorumlanması ve derecelendirilmesi, Tablo 4’de verilen puan sınırları

kriterine göre değerlendirilmiştir. Tablo 4.’de yer alan puan sınır değerleri, bireylerin anket

formunda yer alan ifadelere katılma durumlarına ait cevapların aritmetik ortalamasının eşit

dört aralığını ifade etmektedir.

Tablo 4: Hatay Turizmi Anket Sorularının Puan Sınırları

Puan Ortalama aralığı

Kesinlikle katılıyorum 1 1.00 – 1.79

Katılıyorum 2 1.80 – 2.59

Kararsızım 3 2.60 – 3.39

Katılmıyorum 4 3.40 – 4.19

Kesinlikle katılmıyorum 5 4.20 – 5.00

Yerel halkın, Suriye’de yaşanan iç savaşın Hatay ili turizmine etkilerine ilişkin anket

formunda yer alan ifadelere katılma dereceleri Tablo 5’te verilmiştir. Buna göre, anketi

dolduran bireylerin “Turizm sayesinde Hatay'ın tanınması beni mutlu eder” ve “Turizm

ekonomiyi geliştiren bir faaliyettir” ifadelerine çok yüksek katılım gösterdikleri

görülmüştür. Bu durum, bireylerin Hatay ilinin turizm değerlerinin tanınması yolu ile

turizmin gelişmesine ve ekonomik olarak katkı sağlamasına verdikleri desteği göstermesi

açısından önemlidir. Benzer şekilde, ankete cevap veren bireylerin “Turizmin gelişmesi

bölge halkına gelir sağlar”, “Hatay'ın kültürel yönden zenginliği turizmin gelişimine olumlu

katkı yapmaktadır”, “Hatay'da turizm mekânları daha fazla korunmalı ve tanıtılmalıdır”,

“Hatay'da turizmin gelişimi yerel halkın yaşam standardını artırır”, “Hatay'da turizm

konusunda yerel halk daha fazla bilinçlendirilmelidir”, “Hatay ili turizm yönünden her türlü

olanağa sahiptir” ve “Turizm çevreyi, doğayı ve kültürü koruyan bir faaliyettir” ifadelerine

katılım dereceleri de yüksektir. Bu durum, Hatay ilinde yaşayan bireylerin turizmin

ekonomik, toplumsal, fiziksel ve çevresel faydaları konularında sahip oldukları bilinci

göstermektedir. Anketi cevaplayan bireylerin “Turizmin geliştiği bölgelerde kirlilik

fazladır”, “Suriye’deki olaylar Hatay turizminde herhangi bir olumsuzluğa neden

olmamıştır”, “Turizmin geliştiği bölgelerde diğer ekonomik sektörler zayıflar”, “Turizm


Hatay'ın kültürünü olumsuz yönde etkilemektedir” ve “Hatay'da turizmin gelişmesini

istemiyorum” ifadelerine katılım dereceleri ise düşük olarak gerçekleşmiştir. Bu sonuçlar,

yerel halkın genel olarak turizme ve Hatay ilinde turizmin gelişimine verdiği önem ile ilgili

ifadelere katılım dereceleri ile uyumludur. Yerel halkın, anket formunda yer alan Suriye’de

devam eden iç savaşın Hatay turizmine etkileri ile ilgili ifadelerden “Suriye’deki olaylar

Hatay'da turizmin gelişimini olumsuz etkilemiştir”, “Suriye’deki olaylar sonucunda turistler

Hatay'ı tercih etmiyorlar” ve “Son yıllarda Hatay'a turistlerin az gelmesinin nedeni güvenlik

sorunudur”, ifadelerine katılım derecelerinin yüksek; “Suriye’deki olaylar Hatay turizminde

herhangi bir olumsuzluğa neden olmamıştır” ifadesine katılımlarının ise düşük çıkmış

olması, yöre halkının Suriye’deki iç savaşın etkilediği ekonomik sektörlerden birisinin de

turizm sektörü olduğu savını destekler niteliktedir.

Tablo 5: Bireylerin Suriye’de Yaşanan İç Savaşın Hatay İli Turizmine Etkilerine İlişkin

İfadelere Katılma Dereceleri

n S.S. ̅

Katılma

Derecesi

1 Turizm sayesinde Hatay'ın tanınması beni mutlu eder 428 0,816 1,53 Çok Yüksek

2 Turizm ekonomiyi geliştiren bir faaliyettir 428 0,728 1,68 Çok Yüksek

3 Turizmin gelişmesi bölge halkına gelir sağlar 428 0,759 1,83 Yüksek

4 Hatay'ın kültürel yönden zenginliği turizmin

gelişimine olumlu katkı yapmaktadır 428 0,994 1,86 Yüksek

5 Hatay'da turizm mekânları daha fazla korunmalı ve

tanıtılmalıdır 428 0,923 1,87 Yüksek

6 Hatay'da turizmin gelişimi yerel halkın yaşam

standardını artırır 428 0,951 2,12 Yüksek

7 Hatay'da turizm konusunda yerel halk daha fazla

bilinçlendirilmelidir 428 1,057 2,14 Yüksek

8 Hatay ili turizm yönünden her türlü olanağa sahiptir 428 1,081 2,25 Yüksek

9 Turizm çevreyi, doğayı ve kültürü koruyan bir

faaliyettir 428 0,967 2,25 Yüksek

10 Suriye’deki olaylar Hatay'da turizmin gelişimini

olumsuz etkilemiştir 428 1,159 2,35 Yüksek

11 Suriye’deki olaylar sonucunda turistler Hatay'ı tercih

etmiyorlar 428 1,125 2,48 Yüksek

12 Son yıllarda Hatay'a turistlerin az gelmesinin nedeni

güvenlik sorunudur 428 1,154 2,51 Yüksek

13 Suriye’deki olaylar Hatay'a dışarıdan yapılan turizm

yatırımlarını azaltmıştır 428 1,044 2,61 Orta

14 Turizm ile yerel halk turizm değerlerine daha fazla

sahip çıkmaya başlamıştır 428 0,964 2,62 Orta

15 Hatay'ın turizm değerlerinin yeteri kadar

kullanılamadığını düşünüyorum 428 1,05 2,86 Orta

16 Turizmin gelişmesiyle birlikte kültürel yozlaşma

başlar 428 1,167 3,21 Orta

17 Suriye’deki olumsuz siyasi gelişmelere rağmen

Hatay'a gelen turist sayısı sürekli artmaktadır 428 1,3 3,35 Orta


18 Turizmin geliştiği bölgelerde kirlilik fazladır 428 1,074 3,43 Düşük

19 Suriye’deki olaylar Hatay turizminde herhangi bir

olumsuzluğa neden olmamıştır 428 1,213 3,46 Düşük

20 Turizmin geliştiği bölgelerde diğer ekonomik

sektörler zayıflar 428 0,97 3,61 Düşük

21 Turizm Hatay'ın kültürünü olumsuz yönde

etkilemektedir 428 1,188 3,92 Düşük

22 Hatay'da turizmin gelişmesini istemiyorum 428 1,26 4,07 Düşük

Anket sorularını cevaplayan bireylerin cinsiyetleri ile bireylerin Suriye’de devam etmekte

olan iç savaşın Hatay ili turizmine olan etkilerine ilişkin ifadelere verdikleri cevapların

dağılımları arasında istatistiksel olarak anlamalı farklılığın olup olmadığını araştırmak

amacıyla Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Bilindiği üzere, iki ortalama arasındaki

farkın test edilmesinde t testleri kullanılmaktadır. Ancak çalışmada kullanılan verilerin

isimsel (nominal) ve sıralı (ordinal) ölçüm seviyesinde derlenmiş olması ve normal

dağılmaması nedeniyle Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Bu test, t testinin parametrik

olmayan (non-parametrik) karşılığı olup, iki ortalamayı değil, iki dağılımı

karşılaştırmaktadır. Bu nedenle hipotezler; dağılımlar arasında fark bulunup bulunmadığı

üzerine kurulmaktadır (Büyüköztürk vd., 2014: 202). Uygulanan test sonuçları Tablo 6’da

verilmiştir.

Tablo 6: Cinsiyete Göre Suriye’deki İç Savaşın Hatay İli Turizmine Olan Etkilerine İlişkin

İfadelere Katılım Dağılımları Mann-Whitney U Testi Sonuçları

Cinsiyet n Mean

Rank Sum of Ranks p

Turizm ekonomiyi geliştiren bir faaliyettir Erkek 253 211,62 53540,5

0,52 Kadın 175 218,66 38265,5

Turizmin gelişmesi bölge halkına gelir sağlar Erkek 253 211,96 53626

0,57 Kadın 175 218,17 38180

Turizm çevreyi, doğayı ve kültürü koruyan

bir faaliyettir

Erkek 253 218,85 55370 0,356

Kadın 175 208,21 36436

Turizmin geliştiği bölgelerde kirlilik fazladır Erkek 253 216,32 54730

0,703 Kadın 175 211,86 37076

Turizmin geliştiği bölgelerde diğer

ekonomik sektörler zayıflar

Erkek 253 210,67 53299 0,412

Kadın 175 220,04 38507

Turizmin gelişmesiyle birlikte kültürel

yozlaşma başlar

Erkek 253 219,81 55611,5 0,271

Kadın 175 206,83 36194,5

Hatay ili turizm yönünden her türlü olanağa

sahiptir

Erkek 253 211,15 53421 0,479

Kadın 175 219,34 38385

Hatay'da turizmin gelişimi yerel halkın

yaşam standardını artırır

Erkek 253 211,28 53453 0,489

Kadın 175 219,16 38353


Tablo 6. (devamı)

Cinsiyet n Mean Rank Sum of Ranks p

Turizm ile yerel halk turizm değerlerine

daha fazla sahip çıkmaya başlamıştır

Erkek 253 222,6 56317,5 0,082

Kadın 175 202,79 35488,5

Turizm sayesinde Hatay'ın tanınması beni

mutlu eder

Erkek 253 216,29 54722,5 0,676

Kadın 175 211,91 37083,5

Hatay'da turizm mekanları daha fazla

korunmalı ve tanıtılmalıdır

Erkek 253 212,22 53692 0,622

Kadın 175 217,79 38114

Hatay'ın kültürel yönden zenginliği turizmin

gelişimine olumlu katkı yapmaktadır

Erkek 253 211,04 53392,5 0,452

Kadın 175 219,51 38413,5

Hatay'ın turizm değerlerinin yeteri kadar

kullanılamadığını düşünüyorum

Erkek 253 209,32 52957,5 0,276

Kadın 175 221,99 38848,5

Turizm Hatay'ın kültürünü olumsuz yönde

etkilemektedir

Erkek 253 212,35 53725 0,648

Kadın 175 217,61 38081

Hatay'da turizmin gelişmesini istemiyorum Erkek 253 214,36 54232,5

0,975 Kadın 175 214,71 37573,5

Hatay'da turizm konusunda yerel halk daha

fazla bilinçlendirilmelidir

Erkek 253 205,81 52069 0,065

Kadın 175 227,07 39737

Suriye’deki olaylar Hatay'da turizmin

gelişimini olumsuz etkilemiştir

Erkek 253 215,63 54553,5 0,814

Kadın 175 212,87 37252,5

Suriye’deki olaylar sonucunda turistler

Hatay'ı tercih etmiyorlar

Erkek 253 213,34 53974 0,808

Kadın 175 216,18 37832

Son yıllarda Hatay'a turistlerin az gelmesinin

nedeni güvenlik sorunudur

Erkek 253 213,1 53914,5 0,771

Kadın 175 216,52 37891,5

Suriye’deki olaylar Hatay'a dışarıdan yapılan

turizm yatırımlarını azaltmıştır

Erkek 253 218,45 55268,5 0,402

Kadın 175 208,79 36537,5

Suriye’deki olaylar Hatay turizminde

herhangi bir olumsuzluğa neden olmamıştır

Erkek 253 224,16 56713 0,045

P<0.05 Kadın 175 200,53 35093

Suriye’deki olumsuz siyasi gelişmelere

rağmen Hatay'a gelen turist sayısı sürekli

artmaktadır

Erkek 253 225,89 57150 0,019

P<0.05 Kadın 175 198,03 34656

Uygulanan Mann-Whitney U testi sonuçlarına göre, ankete cevap veren bireylerin

cinsiyetleri ile “Suriye’deki olaylar Hatay turizminde herhangi bir olumsuzluğa neden

olmamıştır” (p= 0,0450>0,05) ve “Suriye’deki olumsuz siyasi gelişmelere rağmen Hatay'a

gelen turist sayısı sürekli artmaktadır” ifadelerine (p= 0,019>0,05) katılım dağılımları

arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmüş ve alternatif hipotezler kabul

edilmiştir. Bu sonuçlara göre, bireylerin Suriye’de devam etmekte olan iç savaşın Hatay ili

turizmine olan etkilerine ilişkin anket formunda yer alan 22 ifadenin 20’sine katılım


düzeyleri ile cinsiyet dağılımları arasında istatistiki bakımdan anlamlı bir farklılık

bulunamadığı; ifadelere müşterek katılımın gerçekleştiğini söylemek mümkündür.

Anket sorularını cevaplayan bireylerin yaş grupları ile Suriye’de devam etmekte olan iç

savaşın Hatay ili turizmine olan etkilerine ilişkin ifadelere verdikleri cevapların sıra

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığın olup olmadığını araştırmak

amacıyla Kruskal-Wallis testi uygulanmış, sonuçları Tablo 7’de verilmiştir.. Katılımcılar

tarafından cevaplanan anket formunun demografik bilgiler bölümünde yer alan yaş

aralıkları 5 grupta derlendiğinden, ikiden fazla grup ortalaması arasındaki farkın test

edilmesinde yaygın olarak kullanılan Kruskal-Wallis testi uygun görülmüştür. Verilerin

parametrik testlerin varsayımlarını karşılamaması durumunda kullanılan alternatif test,

Kruskall-Wallis testidir. Bu test, tek yönlü varyans analizinin parametrik olmayan karşılığı

olup ikiden fazla gruba ilişkin sıra ortalamaları arasında fark olup olmadığının

araştırılmasında kullanılmaktadır (Büyüköztürk vd., 2014: 217; Alpar, 2012: 252).

Tablo 7: Bireylerin Yaş Gurupları İle Suriye’deki İç Savaşın Hatay İli Turizmine Olan

Etkilerine İlişkin İfadelere Katılım Ortalamaları Kruskal-Wallis Testi Sonuçları

Yaş n Sıra Ortalaması

(Mean Rank) p değeri

Gruplar Arası

Anlamlı Fark

Turizm ekonomiyi geliştiren bir

faaliyettir

-20 30 231,23

0,71 -

20-30 56 207,97

31-40 116 217,78

41-50 141 206,26

50+ 85 222,09

Turizmin gelişmesi bölge halkına

gelir sağlar

-20 30 237,23

0,074 -

20-30 56 207,58

31-40 116 230,37

41-50 141 194,98

50+ 85 221,76

Turizm çevreyi, doğayı ve kültürü

koruyan bir faaliyettir

-20 30 221,05

0,863 -

20-30 56 226,81

31-40 116 208,03

41-50 141 216,75

50+ 85 209,17

Turizmin geliştiği bölgelerde

kirlilik fazladır

-20 30 234,05

0,368 -

20-30 56 189,85

31-40 116 209,48

41-50 141 217,3

50+ 85 226,04

Turizmin geliştiği bölgelerde diğer

ekonomik sektörler zayıflar

-20 30 236,6

0,069 -

20-30 56 220,48

31-40 116 205,59

41-50 141 199,01

50+ 85 240,61

Turizmin gelişmesiyle birlikte

kültürel yozlaşma başlar

-20 30 246,4

0,001 2-3

3-5

20-30 56 240,71

31-40 116 180,27

41-50 141 208,27

50+ 85 243,02


Tablo 7. (devamı)


(Mean Rank)

p

değeri

Gruplar Arası

Anlamlı Fark

Hatay ili turizm yönünden her

türlü olanağa sahiptir

-20 30 172,97

0,011

1-2

1-4

2-3

20-30 56 238,27

31-40 116 206,57

41-50 141 233,53

50+ 85 192,75

Hatay'da turizmin gelişimi yerel

halkın yaşam standardını artırır

-20 30 187,83

0,005

3-5

1-3

2-3

4-5

20-30 56 193,12

31-40 116 238,12

41-50 141 226,13

50+ 85 186,48

Turizm ile yerel halk turizm

değerlerine daha fazla sahip

çıkmaya başlamıştır

-20 30 202,43

0,054 -

20-30 56 253,65

31-40 116 206,29

41-50 141 218,45

50+ 85 197,62

Turizm sayesinde Hatay'ın

tanınması beni mutlu eder

-20 30 205,52

0,68 -

20-30 56 217,77

31-40 116 217

41-50 141 221,31

50+ 85 200,81

Hatay'da turizm mekânları daha

fazla korunmalı ve tanıtılmalıdır

-20 30 235,37

0,253 -

20-30 56 241,96

31-40 116 211,09

41-50 141 206,18

50+ 85 207,5

Hatay'ın kültürel yönden

zenginliği turizmin gelişimine

olumlu katkı yapmaktadır

-20 30 194,25

0,058 -

20-30 56 195,87

31-40 116 228,47

41-50 141 227,82

50+ 85 192,76

Hatay'ın turizm değerlerinin

yeteri kadar kullanılamadığını

düşünüyorum

-20 30 235,42

0,184 -

20-30 56 244,32

31-40 116 203,92

41-50 141 205,83

50+ 85 216,29

Turizm Hatay'ın kültürünü

olumsuz yönde etkilemektedir

-20 30 191,1

0,149 -

20-30 56 226,82

31-40 116 196,11

41-50 141 228,68

50+ 85 216,22

Hatay'da turizmin gelişmesini

istemiyorum

-20 30 231,03

0,49 -

20-30 56 235,1

31-40 116 209,86

41-50 141 212,84

50+ 85 204,18


Tablo 7. (devamı)


(Mean Rank)

p

değeri

Gruplar Arası

Anlamlı Fark

Hatay'da turizm konusunda yerel

halk daha fazla

bilinçlendirilmelidir

-20 30 244,02

0,138 -

20-30 56 219,74

31-40 116 208,02

41-50 141 199,69

50+ 85 234,04

Suriye’deki olaylar Hatay'da

turizmin gelişimini olumsuz

etkilemiştir

-20 30 217,52

0,005

2-3

2-4

3-5

4-5

20-30 56 172,26

31-40 116 233,75

41-50 141 228,02

50+ 85 192,56

Suriye’deki olaylar sonucunda

turistler Hatay'ı tercih etmiyorlar

-20 30 227,78

0,008

1-2

2-3

2-4

3-5

4-5

20-30 56 173,82

31-40 116 231,83

41-50 141 227,06

50+ 85 192,12

Son yıllarda Hatay'a turistlerin az

gelmesinin nedeni güvenlik

sorunudur

-20 30 205,85

0,17 -

20-30 56 195,13

31-40 116 225,89

41-50 141 226,59

50+ 85 194,72

Suriye’deki olaylar Hatay'a

dışarıdan yapılan turizm

yatırımlarını azaltmıştır

-20 30 203,72

0,416 -

20-30 56 197,49

31-40 116 221,23

41-50 141 208,05

50+ 85 231,04

Suriye’deki olaylar Hatay

turizminde herhangi bir

olumsuzluğa neden olmamıştır

-20 30 221,18

0,000

2-3

2-4

3-4

3-5

4-5

20-30 56 257,67

31-40 116 178,44

41-50 141 208,59

50+ 85 242,71

Suriye’deki olumsuz siyasi

gelişmelere rağmen Hatay'a gelen

turist sayısı sürekli artmaktadır

-20 30 224,25

0,000

2-3

2-4

3-5

4-5

20-30 56 267,8

31-40 116 184,57

41-50 141 200,48

50+ 85 240,04 (Gruplar Arası Anlamlı Fark sütununda 1= -20, 2= 21-30, 3= 31-40, 4= 41-50, 5= 50+ yaş gruplarını temsil etmektedir)

Tablo 7’de verilen Kruskall-Wallis testi sonuçlarına göre, ankete cevap veren bireylerin yaş

guruplarına göre anket formunun ikinci bölümünde yer alan ifadelere katılım ortalamaları

arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığın ortaya çıktığı ilk ifadenin; “Turizmin

gelişmesiyle birlikte kültürel yozlaşma başlar (p= 0,001)” olduğu görülmektedir. Yaş

gruplarının sıra ortalamaları dikkate alındığında, en yüksek ortalamaya 50 ve üzeri yaş

grubunun, en düşük ortalamaya ise 31-40 yaş aralığındaki bireyler olduğu görülmektedir.

Test sonucunda istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların ortaya çıktığı diğer ifadelerin

“Hatay ili turizm yönünden her türlü olanağa sahiptir (p= 0,011)”, “Hatay'da turizmin


gelişimi yerel halkın yaşam standardını artırır (p= 0,005)”, “Suriye’deki olaylar Hatay'da

turizmin gelişimini olumsuz etkilemiştir (p= 0,005)”, “Suriye’deki olaylar sonucunda

turistler Hatay'ı tercih etmiyorlar (p= 0,008)”, “Suriye’deki olaylar Hatay turizminde

herhangi bir olumsuzluğa neden olmamıştır (p= 0,000)”, “Suriye’deki olumsuz siyasi

gelişmelere rağmen Hatay'a gelen turist sayısı sürekli artmaktadır (p= 0,000)” olduğu

gözlenmiştir. Kruskall-Wallis testi ile tespit edilen, bireylerin yaş grupları ile ifadelere

katılım ortalamaları arasındaki istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların, hangi yaş grupları

arasında ortaya çıktığını belirlemek amacıyla Mann-Whittney U testi uygulanmıştır.

Uygulanan Mann-Whitney U testi sonucunda istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların tespit

edildiği yaş grupları Tablo 7’de yer alan “Gruplar Arası Anlamlı Fark” sütununda

özetlenmiştir. Anket sorularını cevaplayan bireylerin eğitim durumları ile Suriye’de devam

etmekte olan iç savaşın Hatay ili turizmine olan etkilerine ilişkin ifadelere verdikleri

cevapların sıra ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığın olup olmadığını

araştırmak amacıyla Kruskal-Wallis testi uygulanmış, test sonuçları Tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8: Bireylerin Eğitim Durumu İle Suriye’deki İç Savaşın Hatay İli Turizmine Olan

Etkilerine İlişkin İfadelere Katılım Ortalamaları Kruskal-Wallis Testi Sonuçları

Eğitim

Durumu n

Sıra Ortalaması

(Mean Rank) p değeri

Gruplar Arası

Anlamlı Fark

Turizm ekonomiyi geliştiren

bir faaliyettir


0,579 -

Lise 114 214,21

Ön lisans 16 223,72

Lisans 61 193,2

Lisansüstü 9 210,94

Turizmin gelişmesi bölge

halkına gelir sağlar


0,240 -

Lise 114 214,46


Lisans 61 186,75


Turizm çevreyi, doğayı ve

kültürü koruyan bir faaliyettir


0,105 -

Lise 114 238,95


Lisans 61 198,12



kirlilik fazladır


0,959 -

Lise 114 213,36


Lisans 61 218,79



diğer ekonomik sektörler

zayıflar


0,003 1-2

1-4

Lise 114 229,35


Lisans 61 253,24



Tablo 8. (devamı)

Eğitim

Durumu n

Sıra

Ortalaması

p değeri Gruplar Arası

Anlamlı Fark

Turizmin gelişmesiyle birlikte

kültürel yozlaşma başlar


0,019 1-2

1-4

Lise 114 232,11


Lisans 61 237,57


Hatay ili turizm yönünden her

türlü olanağa sahiptir


0,721 -

Lise 114 203,86


Lisans 61 211,57


Hatay'da turizmin gelişimi

yerel halkın yaşam standardını

artırır


0,000

1-2, 1-3

1-4

1-5

2-5

4-5

Lise 114 192,73


Lisans 61 194,38


Turizm ile yerel halk turizm

değerlerine daha fazla sahip

çıkmaya başlamıştır


0,805 -

Lise 114 219,19


Lisans 61 212,55


Turizm sayesinde Hatay'ın

tanınması beni mutlu eder


0,555 -

Lise 114 209,5


Lisans 61 199,87


Hatay'da turizm mekânları daha

fazla korunmalı ve

tanıtılmalıdır


0,229 -

Lise 114 231,64


Lisans 61 226,1


Hatay'ın kültürel yönden

zenginliği turizmin gelişimine

olumlu katkı yapmaktadır


0,000 1-4

2-4

Lise 114 213,49


Lisans 61 151,02


Hatay'ın turizm değerlerinin

yeteri kadar kullanılamadığını

düşünüyorum


0,210 -

Lise 114 212,6


Lisans 61 236,36


Hatay'da turizmin gelişmesini

istemiyorum


0,020 1-2

1-4

Lise 114 232,83


Lisans 61 232,61



Tablo 8. (devamı)

Eğitim

Durumu n

Sıra

Ortalaması

p değeri Gruplar Arası

Anlamlı Fark

Hatay'da turizm konusunda

yerel halk daha fazla

bilinçlendirilmelidir


0,641 -

Lise 114 212,01


Lisans 61 197,75


Suriye’deki olaylar Hatay'da

turizmin gelişimini olumsuz

etkilemiştir


0,007

1-4

1-5

2-4

Lise 114 212,27


Lisans 61 175,8


Suriye’deki olaylar sonucunda

turistler Hatay'ı tercih

etmiyorlar


0,006

1-4

1-5

2-4

2-5

Lise 114 211,73


Lisans 61 175,28


Son yıllarda Hatay'a turistlerin

az gelmesinin nedeni güvenlik

sorunudur


0,081 -

Lise 114 215,86


Lisans 61 192,12


Suriye’deki olaylar Hatay'a

dışarıdan yapılan turizm

yatırımlarını azaltmıştır


0,660 -

Lise 114 215,89


Lisans 61 197,28


Suriye’deki olaylar Hatay

turizminde herhangi bir

olumsuzluğa neden olmamıştır


0,000

1-2

1-3

1-4

1-5

2-4

Lise 114 218,39


Lisans 61 278,79


Suriye’deki olumsuz siyasi

gelişmelere rağmen Hatay'a

gelen turist sayısı sürekli

artmaktadır


0,000

1-2

1-3

1-4

2-4

Lise 114 225,36


Lisans 61 269,28

Lisansüstü 9 201,56 (Gruplar Arası Anlamlı Fark Sütununda 1= İlköğretim, 2= Lise, 3= Ön Lisans, 4= Üniversite, 5= Lisansüstü

eğitim düzeyine sahip grupları temsil etmektedir)

Tablo 8’de verilen Kruskall-Wallis testi sonuçlarına bakıldığında, ankete cevap veren

bireylerin yaş guruplarına göre anket formunun ikinci bölümünde yer alan ifadelere katılım

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gözlenmiştir. Diğer bir ifadeyle,

bireylerin bu ifadelere katılım ortalamaları eğitim durumlarına göre değişmektedir.

İstatistiksel olarak anlamlı farklılığın ortaya çıktığı ifadelerin; “Turizmin geliştiği

bölgelerde diğer ekonomik sektörler zayıflar (p= 0,003)”, “Turizmin gelişmesiyle birlikte

kültürel yozlaşma başlar (p= 0,019)”, “Hatay'da turizmin gelişimi yerel halkın yaşam

standardını artırır (p= 0,000)”, Hatay'ın kültürel yönden zenginliği turizmin gelişimine


olumlu katkı yapmaktadır (p= 0,000)”, “Turizm Hatay'ın kültürünü olumsuz yönde

etkilemektedir (p= 0,017)”, “Hatay'da turizmin gelişmesini istemiyorum (p= 0,02)”,

Suriye’deki olaylar Hatay'da turizmin gelişimini olumsuz etkilemiştir (p= 0,007)”,

Suriye’deki olaylar sonucunda turistler Hatay'ı tercih etmiyorlar (p= 0,006)”, Suriye’deki

olaylar Hatay turizminde herhangi bir olumsuzluğa neden olmamıştır (p= 0,000)”,

Suriye’deki olumsuz siyasi gelişmelere rağmen Hatay'a gelen turist sayısı sürekli

artmaktadır (p= 0,000)” olduğu görülmüştür. Kruskall-Wallis testi ile tespit edilen,

bireylerin eğitim durumları ile Suriye’de devam etmekte olan iç savaşın Hatay ili turizmine

olan etkilerine ilişkin ifadelere katılım ortalamaları arasında gözlenen farklılıkların, hangi

eğitim durumuna mensup gruplar arasında ortaya çıktığını belirlemek amacıyla Mann-

Whittney U testi uygulanmıştır. Uygulanan Mann-Whitney U testi sonucunda istatistiksel

olarak anlamlı farklılıkların tespit edildiği eğitim durumu grupları Tablo 8’de yer alan

“Gruplar Arası Anlamlı Fark” sütununda özetlenmiştir.

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Suriye’de devam eden iç savaşın, tüm bölgeyi olduğu gibi, sınır ilimiz olan Hatay ilini de

siyasi, güvenlik, diplomatik ve ekonomik alanlarda doğrudan ve dolaylı olarak etkilediği

görülmektedir. Özellikle Suriyeli turistlerin bir kısmının hafta sonu kaldığı Harbiye bölgesi

esnafı ve Hatay merkez Kapalı çarşı esnafı ile birlikte krizden etkilenen en önemli iki kesim

olmuştur. Tüm bunların yanı sıra, sınır ticaretinin durması da Hatay’da yerel ekonomide

ciddi bir daralmaya yol açtığı söylenebilir. Suriye’de devam etmekte olan iç savaşın

etkilediği sektörlerden birisi de turizm sektörüdür. Bölgedeki olaylar etkisini sadece Hatay

iline turistik amaçla gelen Suriyeli ziyaretçi sayısında ve turistik yatırımlar üzerinde

göstermemiş, aynı zamanda Hatay iline gerek yurtiçinden, gerekse yurtdışından turist

talebini etkileyerek göstermiştir. Bu çalışmada Suriye’de devam etmekte olan iç savaşın

Hatay ili Turizmine olan etkilerinin, yerel halk tarafından algılama ve tutumlarının

belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, konuyla ilgili yerli ve yabancı yazın taraması

yapılarak Hatay ili merkezinde (Antakya) ikamet eden yerel halka yönelik olarak anket

formu geliştirilmiştir. Çalışmada kullanılan anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci

bölümde, ankete katılanların cinsiyet, yaş aralığı, meslek, gelir, eğitim ve medeni durumu

gibi demografik bilgilere ilaveten katılımcıların kaç yıldır Hatay ilinde yaşadıkları ve

Hatay’da bulunma nedenlerine ilişkin bilgiler; ikinci bölümünde ise, katılımcıların

Suriye’deki iç savaşın Hatay ili Turizmine olan etkilerini algılama ve tutumlarının

belirlenmesine yönelik olarak geliştirilen ifadeler yer almıştır. Anket cevaplayan bireylerin

“Turizm sayesinde Hatay'ın tanınması beni mutlu eder” ve “Turizm ekonomiyi geliştiren

bir faaliyettir” ifadelerine çok yüksek katılım gösterdikleri görülmüştür. Benzer şekilde

“Turizmin gelişmesi bölge halkına gelir sağlar”, “Hatay'ın kültürel yönden zenginliği

turizmin gelişimine olumlu katkı yapmaktadır”, “Hatay'da turizm mekânları daha fazla

korunmalı ve tanıtılmalıdır”, “Hatay'da turizmin gelişimi yerel halkın yaşam standardını

artırır”, “Hatay'da turizm konusunda yerel halk daha fazla bilinçlendirilmelidir” ifadelerine

yüksek katılım gösterdikleri görülmüştür. Bu durum, bireylerin Hatay ilinin turizm

değerlerinin tanınması yolu ile turizmin gelişmesine ve ekonomik olarak katkı sağlamasına

verdikleri desteği göstermektedir. Yerel halkın, anket formunda yer alan Suriye’de devam

eden iç savaşın Hatay turizmine etkileri ile ilgili ifadelerden “Suriye’deki olaylar Hatay'da

turizmin gelişimini olumsuz etkilemiştir”, “Suriye’deki olaylar sonucunda turistler Hatay'ı

tercih etmiyorlar” ve “Son yıllarda Hatay'a turistlerin az gelmesinin nedeni güvenlik

sorunudur”, ifadelerine katılım derecelerinin yüksek; “Suriye’deki olaylar Hatay turizminde

herhangi bir olumsuzluğa neden olmamıştır” ifadesine katılımlarının ise düşük çıkmış

olması, yöre halkının Suriye’deki iç savaşın etkilediği ekonomik sektörlerden birisinin de


sorunlar, savaş, şiddet eylemleri ve terör gibi olaylar turizm talebi ve yatırımları üzerinde

etkili olmaktadır. Bu tip olumsuz gelişmelerin meydana geldiği bölgelerde ve komşu

destinasyonlarda, iç ve dış turizm talebi keskin ve hızlı düşüş göstermektedir. Hiç şüphesiz

ki, bir turizm destinasyona yönelik turizm talebinin etkileyen faktörlerin başında politik

istikrarsızlık ve şiddet gelmektedir. Kentler özellikle şiddet tehdidine elverişli mekânlar

olması nedeniyle, buralara yönelik turist talebi üzerinde olumsuz bir algı

oluşturabilmektedir. Turizm, geniş kitlelerin turizm merkezlerinde toplanmasına ve

yatırımların bu bölgelerde yoğunlaşmasına neden olduğundan, olumsuz şiddet eylemlerinin

de odağı olabilmektedir. Sonuç olarak, Hatay ilinde ikamet eden yerel halkın Suriye’de

devam etmekte olan iç savaşın Hatay ili turizmi üzerindeki etkilerini algılama ve

tutumlarını belirlemeye yönelik olarak gerçekleştirilen anket çalışması neticesinde, yerel

halkın genel olarak iç savaşın meydana getirdiği olumsuz ekonomik etkilerden rahatsız

olduğu; bölgeye yönelik turizm talebinin ve turizm yatırımlarının azaldığı konusundaki

ifadelere yüksek katılım gösterdikleri ve dolayısıyla iç savaşın etkilediği sektörlerden

birisinin de turizm sektörü olduğunu söylemek mümkündür. Bu çalışmada yerel halka

yönelik bir anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. İleriye yönelik olarak yapılacak

çalışmalar için, bölgeye gelen turistlerin Suriye iç savaşının Hatay ili turizmi üzerindeki

etkilerine ilişkin algılama ve tutumlarını belirlemeye ve Suriye’deki iç savaşın Hatay

ilindeki diğer ekonomik sektörler üzerindeki etkilerine yönelik çalışmalar önerilebilir. Sınır

komşumuz olan Suriye’de devam etmekte olan iç savaşın bir an evvel sona ermesi ve

bölgede huzur ve güven ortamının yeniden tesis edilmesi yazarların ortak temennisidir.

KAYNAKÇA

Alpar, R. (2012). Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve

Geçerlik-Güvenirlik, Detay Yayıncılık, Ankara.

Aly, H. Y. ve Strazicich, M. C. (2002). Terrorism And Tourism: Is The Impact Permanent

Or Transitory? Time Series Evidence From Some MENA Countries.

Altay, H., Ekinci, A. ve Peçe, M.A. (2013). Ortadoğu’da Terörün Ekonomik Etkileri:

Türkiye, Mısır ve Suudi Arabistan Üzerine Bir İnceleme, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal

Bilimler Dergisi, (37): 267-287.

Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Küreselleşme Sürecinde Uluslar arası Turizm ve Rekabet

Edebilirlik, Detay Yayıncılık, Ankara.

Baykal, F. (1992). Akdeniz Havzasında Uluslararası Turizm ve Türkiye, Turizm Yıllığı,

Türkiye Kalkınma Bankası, Ankara.

Bozok, D. ve Köroğlu, A. (2007). Akdeniz Ülkelerine Yönelik Uluslararası Turizm

Hareketleri Uluslararası Turizm Hareketleri, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi

Yıl: 2007 Sayı: 1.

Burns, P. (1995). Sustaining Tourism under Political Adversity:The Case of Fiji. In Island

Tourism: Management Principles and Practice, edited by M.Conlin and

T.Baum.London:Wiley, 259-72.

Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö ve Köklü, N. (2014). Sosyal Bilimler için İstatistik, 14. Basım,

Pegem Akademi Yayınları, Ankara.

Çay, S. (2012). Suriye Krizi ve Türk Turizmi, General Management-Turizm&Yönetim

Dergisi, Yıl: 2012, Sayı: 7, 12-19.


Drakos, K. ve Kutan, A. M. (2001) Regional Effects of Terrorism on Tourism: Evidence

from Three Mediterranean Countries, Southern Illinois University Edwardsville, Working

Papers No: 01-1001.

Emsen, M.Ö. ve Değer, M.K. (2004). Turizm Üzerine Terörizmin Etkileri: 1984-2001,

Türkiye Deneyimi, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 4(7), 67-83.

Gazopoulou, H. (2011). Assensing the Impact of Terrorism on Travel Activity in Grece,

Working Papers from Bank of Greece.

Hall, C.M. (1994).Tourism and Politics: Policy, Power and Place. London: Wiley.

Hall, M.C., Dallen, J.T. and David, T.D. (2003). Safety and Security in Tourism:

Relationships, Management and Marketing. The Journal of Travel & Tourism Marketing,

Volume 15, numbers 2/3/4.

Isaac, R. K. (2010). Alternative Tourism: New Forms Of Tourism İn Bethlehem For The

Palestinian Tourism İndustry, Current Issues in Tourism, 13(1), 21-36.

İçöz, O., Kozak, M. (2002). Turizm Ekonomisi, Turhan Kitabevi, Ankara.

Kesimli, İ.G. (2011). Turizm Perspektifinden Politik Krizlerin Ekonomiye Yansımaları,

Electronic Journal of Vocational Colleges, December/Aralık 2011.

Karaağaçlı, A. (2013). Orta Asya Devletleri’nde Siyasal İstikrar Ve Ekonomik Gelişmenin

Karşılıklı Etkileşimi, Karadeniz Dergisi (Black Sea), Yıl 5 Sayı 20.

Korkmaz, H., Çetin, B., Özşahin, E., Karataş, A. ve Bom, A. (2011). Hatay Coğrafyası,

Hatay İl Yıllığı, Editör: Yakup Bulut, Hatay Valiliği, Yayın No:4.

Murat, S., Şener, S. ve Yılancı V. (2013). İktisadi Krizler, Doğal Afetler, Terör Faaliyetleri

Türkiye’ye Gelen Turistler Üzerinde Etkilimi?, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: 63, 2013/1

s, 1-15.

ORSAM (Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi), (2013). Suriye İç Savaşı, Küresel

Aktörler ve Kosova Modeli, Rapor No:166, Eylül 2013.

Pierre, P.Y. (2002). Public Authorities and Tourism Risk Management, Espaces, Tourisme

& Loisirs No.198 pp.15-24.

Pizam, A. ve Fleischer, A. (2001). Severity vs. Frequency of Acts of Terrorism: Which Has

a Larger Impact on Tourism Demand? The Center For Agricultural Economic Research,

working Paper No. 20117, Rehovot, Israel.

Reçber, K. ve Ayhan, V. (2013). Türkiye İle Suriye Arasındaki Krizin Hatay Bölgesi

Üzerindeki Etkileri, Alternatif Politika, Cilt 5, Sayı 3, 324- 340.

Thompson, A.S. (2011). Terrorism and Tourism in Developed Versus Developing

Countries, Tourism Economics, 17(3): 693-700.

Tosun, C. Ve Bilim, Y. (2004). Şehirlerin turistik açısından değerlendirilmesi: Hatay

Örneği, Anotolia: Journal of Tourism and Hospitality Research, 15(2), s:125-138.

Tosun, C., Bilim, Y. ve Temizkan, R. (2003). Alternatif Turizm ve Turistik Ürün

Çeşitlendirme Stratejileri: Hatay Örneği. Türkiye’nin Alternatif Turizm Potansiyeli ve

Güncel Sorunları Konferansı, 3-4 Mayıs 2003. Çankırı.

Turizm&Yatırım, (2013). Suriye’nin Olumsuz Etkilerine Rağmen, Bölgedeki Yatırımlar

Devam Ediyor, Turizm&Yatırım İşletme ve Endüstri Dergisi, Sayı:14, Eylül.


TÜİK (2013). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı, İlçelere göre

il/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu – 2013.

WTO (2005). World Tourism Barometer. 3(1), (Erişim: tarihi: 05.052005),

http://www.world-tourism.org/facts/barometer/WTOBarom05_1_en_excp.pdf.

Yeşiltaş, M ve Demirçivi, B.M. (2010). İş Görenlerin Yıldırma Eylemlerine Maruz Kalma

Durumları Üzerine Bir Araştırma: Antalya Örneği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi,

Cilt 21, Sayı 2, Güz: 199-217

Yılmaz, Ö.D. (2004). Turizm işletmelerinde kriz yönetimi ve konaklama işletmeleri

yöneticilerinin krizlere ilişkin yaklaşımlarına yönelik bir araştırma, Basılmamış Yüksek

Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

Hatay Valiliği Resmi Web Sayfası www.hatay.gov.tr (Erişim Tarihi: 25.04.2014).

http://www.world-tourism.org/facts/barometer/WTOBarom05_1_en_excp.pdf

http://www.hatay.gov.tr/


Ek 1. Hatay İlinin Tarihi, Kültürel ve Doğal Turizm Değerleri

YEREL HALKIN SURİYE İÇ SAVAŞININ HATAY TURİZMİNE OLAN ETKİLERİNİ ALGILAMA VE TUTUMLARINA...

Documents

Transcript of YEREL HALKIN SURİYE İÇ SAVAŞININ HATAY TURİZMİNE OLAN ETKİLERİNİ ALGILAMA VE TUTUMLARINA...