The Relationship between Health Literacy, Health status and Healthy behaviors among Elderly in...

12
* ﭘﺎﻳﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﻣﻲ اﺻﻔﻬﺎن ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻠﻮم داﻧﺸﮕﺎه در ارﺷﺪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ. 1 . ارﺷﺪ، ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﺠﻮي داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻤﻴﺘﻪ، و ﺑﻬﺪاﺷﺖ آﻣﻮزش ﮔﺮوه ﺑﻬﺪاﺷﺖ داﻧﺸﻜﺪه ﺳﻼﻣﺖ، ارﺗﻘﺎي اﻳﺮان اﺻﻔﻬﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻠﻮم داﻧﺸﮕﺎه، . 2 . اﻳﺮان اﺻﻔﻬﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻠﻮم داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻬﺪاﺷﺖ، داﻧﺸﻜﺪه ﺳﻼﻣﺖ، ارﺗﻘﺎي و ﺑﻬﺪاﺷﺖ آﻣﻮزش ﮔﺮوه اﺳﺘﺎدﻳﺎر،. 3 . ﻣﺮﺑﻲ، ﻏﺬاﻳﻲ، اﻣﻨﻴﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﻛﺰ اﭘﻴﺪﻣﻴ و آﻣﺎر ﮔﺮوه اﻳﺮان اﺻﻔﻬﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻠﻮم داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻬﺪاﺷﺖ، داﻧﺸﻜﺪه ﻮﻟﻮژي،. 4 . اﻳﺮان اﺻﻔﻬﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻠﻮم داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻬﺪاﺷﺖ، داﻧﺸﻜﺪه ﺳﻼﻣﺖ، ارﺗﻘﺎي و ﺑﻬﺪاﺷﺖ آﻣﻮزش ﮔﺮوه اﺳﺘﺎد،. ) ﻣﺴﺆول ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه( Email: [email protected] ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻈﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺠﻠﻪ/ ﻫﻔﺘﻢ ﺳﺎل/ ﺷﻤﺎ ره ﭼﻬﺎر م/ دي و آذر1390 469 راﺑﻄﻪ ﺳﻮاد ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ در ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن رﺋﻴﺴﻲ ﻣﻬﻨﻮش1 ، ﻣﺼﻄﻔﻮي ﻓﻴﺮوزه2 ، ﺣﺴﻦ اﻛﺒﺮ زاده3 ، ﺷﺮﻳﻔﻲ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ راد4 ﭼﻜﻴﺪه ﻣﻘﺪﻣﻪ: ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻧﺪن، درك ﻛﺮدن و ﻋﻤﻞ ﻛﺮدن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺳﻼ ﻣﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد. اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ، ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻛﻤﺘﺮي اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻮﺷﺘﺎري و ﮔﻔﺘﺎري اراﻳﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺳﻼﻣﺘﻲ را درك ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات داده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آن ﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮي دارﻧﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. د ر ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﺮوزه ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ. رو اﻳﻦ از ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ، ﺗﻌﻴﻴﻦ ارﺗﺒﺎط ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ رﻓﺘﺎرﻫﺎي و ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺗﺨﺎذ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮا ﻧﻪ در ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﺮوه آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮ د. روش ﻫﺎ: ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ- ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ روي354 ﻧﻔﺮ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ) 60 ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺎﻻ( در ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮﺷﻪ اي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺑﻮد. ﺟﻬﺖ ﭘﺮﺳﺶ از ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺳﻼﻣﺖ ﺳﻮاد ﺳﻨﺠﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن) TOFHLA ﻳﺎTest of functional health literacy in adults ( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﻼﻣﺖ وﺿﻌﻴﺖ) 1 ﺳﺆال( از اﺳﺘﻔﺎده وﺿﻌﻴﺖ، درﻣﺎﻧﻲ ﺧﺪﻣﺎت) 3 ﺳﺆال( رﻓﺘﺎر اﺗﺨﺎذ و ﭘﻴﺶ ﻫﺎي ﮔﻴﺮاﻧﻪ) 3 ﺳﺆل( ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻗﺮار ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻮرد دﻫﻲ ﮔﺮﻓﺖ. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، داده ﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ روش ﭘﺮﺳﺸﮕﺮي درب ﻣﻨﺎزل ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪ. اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺮم اﻓﺰار18 SPSS و ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺑﻪ آزﻣﻮن ﻫﺎي آﻣﺎريMann whitney ، Kruskal-Wallis و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲSpearman ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ: ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﻨﻲ آزﻣﻮدﻧﻲ ﻫﺎ97 / 6 ± 67 ﺳﺎل ﺑﻮد. ﺣﺪود57 درﺻﺪ از اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮد و43 درﺻﺪ زن ﺑﻮدﻧﺪ. ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ6 / 79 درﺻﺪ از ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان در ﺣﺪ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ،6 / 11 درﺻﺪ ﻣﺮزي ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ8 / 8 درﺻﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ. ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ در اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻨﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ) 001 / 0 < P ( ، ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻣﻴﺰان ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻛﻤﺘﺮ) 001 / 0 < P ( ، در ا ﻣﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ) 001 / 0 < P ( و زﻧﺎن) 001 / 0 = P ( ﺷﺎﻳﻊ ﺗﺮ ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ) 003 / 0 = P ( و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﺴﺘﺮي ﺷﺪن در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن) 01 / 0 = P ( را داﺷﺘﻨﺪ. در ا ﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ارﺗﺒﺎط آﻣﺎري ﻣﻌﻨﻲ داري ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اورژاﻧﺲ در اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﺪه ﻧﺸﺪ. اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ، وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺧﻮد را ﺑﻬﺘﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮدﻧﺪ) 001 / 0 < P ( . آن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﺶ ﻫﺎ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎل ﺮيPSA ) Prostate-specific antigen test ( ﺟﻬﺖ ﻏﺮﺑﺎل ﮔﺮي ﺳﺮﻃﺎن ﭘﺮوﺳﺘﺎت در ﻣﺮدان) 001 / 0 < P ( وFOBT ) Fecal occult blood test ( ﺟﻬﺖ ﻏﺮﺑﺎل ﮔﺮي ﺳﺮﻃﺎن ﻛﻮﻟﻮرﻛﺘﺎل) 003 / 0 = P ( ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲ ورزﻳﺪﻧﺪ. ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ و اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻣﻮﮔﺮاﻓﻲ در زﻧﺎن ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ ارﺗﺒﺎط آﻣﺎري ﻣﻌﻨﻲ دار دﻳﺪه ﻧﺸﺪ. ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي: ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ را در ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ را ﺑﻪ اﻣﺮ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ. رو اﻳﻦ از ﺑﺎ ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ، اﻳﺠﺎد رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﻮاد آﻣﻮزﺷﻲ ﺳﺎده و ﻗﺎﺑ ﻓﻬﻢ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪاﺧﻼت آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﺎر ا ﻣﺪ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺎﻣﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮداﺷﺖ. ﻣﻲ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺗﻮان ﻣﻨﻔﻲ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻮاد ﺳﻼﻣﺖ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﺎﻫﺶ داد. واژه ﻛﻠﻴﺪي ﻫﺎي: ﺳﻮاد ﻼﻣﺖ، وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ، اﺗﺨﺎذ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ،. ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮع: ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ: 29 / 2 / 90 ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮش: 1 / 6 / 90 www.mui.ac.ir

Transcript of The Relationship between Health Literacy, Health status and Healthy behaviors among Elderly in...

.باشد نامه دانشجويي كارشناسي ارشد در دانشگاه علوم پزشكي اصفهان مي اين مقاله حاصل پايان* .، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايرانارتقاي سالمت، دانشكده بهداشت گروه آموزش بهداشت و ،كميته تحقيقات دانشجويي دانشجوي كارشناسي ارشد،. 1 .استاديار، گروه آموزش بهداشت و ارتقاي سالمت، دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايران. 2 .ولوژي، دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايرانگروه آمار و اپيدميمركز تحقيقات امنيت غذايي، مربي، . 3 )نويسنده مسؤول(. استاد، گروه آموزش بهداشت و ارتقاي سالمت، دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايران .4

Email: [email protected]

469 1390 آذر و دي/ مچهارره شما/ سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت

اصفهان شهر سالمندان در بهداشتي رفتارهاي و عمومي سالمت وضعيت سالمت با سواد رابطه

4راد غالمرضا شريفي، 3زاده اكبر حسن ،2فيروزه مصطفوي، 1مهنوش رئيسي

چكيده

تعريف متيسال و بهداشتي هاي توصيه اساس بر كردن عمل و كردن درك خواندن، توانايي صورت به توان مي را سالمت سواد :مقدمه درك را سالمتي متخصصان توسط شده ارايه گفتاري و نوشتاري اطالعات كمتري احتمال با ناكافي، سالمت سواد با افراد. نمود را بيشتري پزشكي هاي هزينه و دارند تري ضعيف سالمتي وضعيت همچنين .كنند مي عمل ها آن توسط شده داده دستورات به و كنند مي

تعيين مطالعه، اين از هدف از اين رو. آيد مي شمار به جهاني تهديد يك عنوان به ناكافي سالمت سواد امروزه نتيجه رد. شوند مي متحمل خدمات از استفاده عمومي و رفتارهاي بهداشتي همچون سالمت وضعيت با سالمت سواد سطح ارتباط تعيين سالمت، سواد وضعيت .دبو پذير آسيب گروه يك عنوان به اصفهان شهر سالمندان در نهگيرا پيش رفتارهاي اتخاذ همچنين و درماني

گيري نمونه روش. شد انجام اصفهان شهر در) باال به سال 60( سالمند نفر 354 روي بر كه بود تحليلي - توصيفي نوع از حاضر مطالعه :ها روشبزرگساالن عملكردي سالمت سواد نامه سنجش سواد سالمت سالمندان از پرسش جهت .بود حجم با متناسب اي خوشه صورت به)TOFHLA يا Test of functional health literacy in adults (وضعيت سالمت عمومي . شد استفاده)وضعيت استفاده از )سؤال 1 ،

پژوهش، اين در. گرفت دهي مورد ارزيابي قرار به صورت خود گزارش) سؤل 3(گيرانه هاي پيش و اتخاذ رفتار) سؤال 3( خدمات درماني به كارگيري با و 18SPSS افزار نرم طريق از شده آوري جمع اطالعات. شد آوري جمع منازل درب پرسشگري روش به اطالعات و ها داده

.گرفت قرار تحليل و تجزيه مورد Spearman همبستگي و Mann whitney، Kruskal-Wallis آماري هاي آزمون

سالمت سواد. بودند زن درصد 43 و مرد مطالعه مورد افراد از درصد 57 حدود. بود سال 67 ± 97/6 ها آزمودني سني ميانگين :ها يافته برخوردار كافي سالمت سواد از كنندگان شركت درصد 8/8 تنها وبود مرزي درصد 6/11 ناكافي، حد در سالمندان از درصد 6/79

تر پايين مدادر ،)P > 001/0(كمتر تحصيالت ميزانافراد با ، )P > 001/0( باالتر سنين با افراد در ناكافي سالمت سواد سطح. بودند )001/0 < P( زنان و)001/0 =P( كردند مي مراجعه پزشك به سايرين از بيش سالمت سواد پايين سطح با افراد همچنين. بود تر شايع)003/0 =P( بيمارستان در شدن بستري سابقه و )01/0 =P( و سالمت سواد سطح بين داري معني آماري ارتباط مطالعه، ينا در. داشتند را

ارزيابي بهتر را خود عمومي سالمت وضعيت باالتر، سالمت سواد سطح با افراد .نشد ديده مطالعه مورد افراد در اورژانس بخش به مراجعه )Prostate-specific antigen test( PSA ريگ غربال هاي آزمايش انجام به نسبت سايرين از ها بيش همچنين آن. )P > 001/0(كردند سرطان گري غربال جهت) Fecal occult blood test( FOBT و )P > 001/0(مردان در پروستات سرطان گري غربال جهت

.نشد ديده دار معني آماري ارتباط سالمند زنان در ماموگرافي انجام و سالمت سواد سطح بين. ورزيدند مي مبادرت) P= 003/0(كولوركتال

امر بهرا بيشتر توجه لزوم خود اين كه داد نشان ناكافي بسيار سالمندان در را سالمت سواد سطح پژوهش اين كلي طور به :گيري نتيجه لقاب و ساده آموزشي مواد و ها رسانه ايجاد جامع، هاي برنامه تدوين با از اين رو. رساند مي سالمت ارتقاي هاي برنامه در سالمت سواد و سالمت سواد هاي مهارت توسعه براي مؤثر گامي توان مي ناكافي سالمت سواد با افراد براي مداكار آموزشي مداخالت همچنين و فهم

.داد كاهش جامعه در را سالمت سواد پايين سطح منفي توان تأثيرات در نهايت بدين طريق مي .برداشت جامعه در سالمت ارتقاي .پيشگيرانه، سالمندان رفتارهاي اتخاذ درماني، خدمات از استفاده عمومي، سالمت وضعيت المت،س سواد :هاي كليدي واژه

تحقيقي :نوع مقاله

1/6/90 :پذيرش مقاله 29/2/90 :مقاله دريافت

www.mui.ac.ir

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد

1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت 470

مقدمه

براي فرد ظرفيت ميزان از عبارت سالمت سواد تعريف، به بنا است سالمتي خدمات و اوليه اطالعات درك تفسير، كسب،

سواد). 1(باشد مي الزم متناسب گيري تصميم براي كه شنيدن، خواندن، هاي مهارت از اي مجموعه شامل سالمت اين كارگيري به توانايي و گيري تصميم تحليل، و تجزيه هاي سال به لزوماً كه است سالمتي هاي موقعيت در ها مهارت هم ).2(گردد بر نمي عمومي خواندن توانايي يا تحصيل

در جهاني بحث و مسأله يك عنوان به سالمت سواد كنونا جهاني سازمان اساس اين بر). 3(است شده معرفي 21 قرن

به )WHO يا Word health organization( بهداشت از يكي عنوان به را سالمت سواد گزارشي، در تازگي

همچنين. نمود معرفي سالمت امر هاي كننده تعيين بزرگترين تمامي از متشكل كرد كه انجمني توصيه جهان كشورهاي به

هاي فعاليت هماهنگي و پايش جهت امر اين از متأثر افراد جوامع در سالمت سواد سطح ارتقاي خصوص در استراتژيك،

كنفرانس پنجمين در اين سازمان). 4( ايجاد شود مختلف صورت به را سالمت سواد مكزيك، در سالمت ارتقاي جهاني و هنگيزا هدـكنن تعيين كه جتماعيا و اختي شن هايي مهارت به اطالعات به كارگيري و درك ،تيابيـسد در ادفرا قابليت گردد، ها آن سالمت ارتقاي و حفظ به منجر كه طريقي نه سالمت سواد كه شد بيان كنفرانس اين در. نمود معرفيبه بايستي بلكه فردي مشخصه و ويژگي يك عنوان به فقط در سالمتي و بهداشت يدـكلي هدـكنن نـتعيي كـي انوعنـ

).5(شود گرفته نظر در جمعيت سطح

تا سالمت سواد كه نيست معلوم درستي به هنوز چه گر زيادي داليل اما است، تأثيرگذار سالمتي نتايج بر حد چه

با مرتبط ناخوشايند نتايج از بسياري كه است آن از حاكي طبق). 6(است ناكافي تسالم سواد نتيجه در سالمتي، افراد آمريكا، سالمتي مراقبت هاي استراتژي مركز مطالعات اطالعات كمتري احتمال با اندك سالمتي سواد داراي

را سالمتي متخصصان توسط شده ارايه گفتاري و نوشتاري وضعيت بنابراين. كنند مي عمل شده داده دستورات به و درك

مراجعه و شدن بستري زانمي ،)7(دارند تري ضعيف سالمتي خود هاي مهارت در ،)8، 9(است بيشتر ها آن در پزشك به

گيرانه پيش مراقبت ،)10(كنند مي عمل ضعيف مراقبتي را بيشتري پزشكي هاي هزينه نتيجه در و) 11(دارند كمتري سطح در كه ملي بررسي يك). 12(شوند مي متحمل سالمت سواد شيوع شد، انجام مريكاآ كشور در اي گسترده درصد 11 تنها مطالعه اين در. كرد برآورد درصد 48 را ناكافي

در تنها ).13( بودند برخوردار كافي سالمت سواد از بزرگساالندرصد از 6/56اي كه در ايران در اين زمينه انجام شد، مطالعه

درصد از افراد، 1/28افراد سواد سالمت ناكافي داشتند و تنها ).14(الي سواد سالمت برخوردار بودند از سطح با

جمعيت سالمندان، گروه در سالمت سواد پايين سطح روان سالمت با افراد ،مدادر كم افراد سواد، بي افراد مهاجر،دو و نوع ديابت مانند مزمن هاي بيماري به مبتال افراد و پايين

عنوان به افراد اين نتيجه در .است تر شايع فشارخون سواد پايين سطح ناخوشايند اثرات خطر معرض در يها گروه

نيز مختلف مطالعات ).10، 15-18( آيند مي شمار به سالمت با سالمندان، در سالمت سواد پايين سطح كه داد نشان

انجام عدم ،)19(ميرايي ميزان افزايش چون پيامدهايي ،)20(غربالگري هاي آزمايش مانند كننده گيري پيش رفتارهاي

با كلي طور به و) 21(بهداشتي پرخطر رفتارهاي برخي خاذاتاست مرتبط گروه اين در نامطلوب رواني و جسماني سالمت

6 حدود حاضر حال در گزارشات، اساس بر طرفي از .)22( سال 60 باالي سالمند افراد را ايران جمعيت كل ازدرصد نفر هزار 562 و ميليون 4 معادل كه دهند مي تشكيل

رقم اين كه شود مي بيني پيش سني، هرم بر اساس .باشند ميدرصد 26 معادل نفر هزار 393 و ميليون 26 به 2050 سال تا

).23(رسيد خواهد كشور جمعيت كل

بهداشتي سيستم در اطالعات و ها آموزش بيشتر امروزه افراد براي چه آن از باالتر سطحي در و نوشتاري صورت به

و بنابراين آموختن). 24-27( گردد مي يهارا باشد، فهم قابلدر بااليي مهارت نيازمند بهداشتي جديد اطالعات درك

اين در .باشد مي گيري تصميم مهارت و محاسبات خواندن،

www.mui.ac.ir

و همكاران مهنوش رئيسي

471 1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت

در سالمندان اغلب كه كردند ثابت مطالعات است كه حالي. كنند مي عمل ضعيف و ندارند كافي مهارت زمينه سه اين

با همراه كه ادراكي و حسي غييراتت دليل به همچنين و خواندن در سالمندان توانايي بر پيوندد، مي وقوع به سالمندي

علل از خود موارد اين .گذارد مي تأثير بهداشتي اطالعات درك محسوب پذير آسيب گروه اين در سالمت سواد پايين سطح سالمت سواد امر به بيشتر توجه لزوم دهنده نشان و شود مي .)28(باشد مي سالمندان وهگر در

سالمت در كيفيت سواد امر زياد بسيار اهميت وجود با اين به ايران در متأسفانه زندگي و ارتقاي سالمت سالمندان،

در زمينه اين در شواهدي و آمار و نشده است پرداخته موضوع با مطالعه اين فوق، مطالب به توجه با بنابراين .نيست دست سالمت، سواد وضعيت تعيين( بخش هس بر مشتمل هدفي و عمومي سالمت وضعيت با سالمت سواد سطح ارتباط تعيين

همچنين و درماني خدمات از رفتارهاي بهداشتي چون استفاده به اصفهان شهر سالمندان در) گيرانه پيش رفتارهاي اتخاذ .گرفت صورت پذير آسيب گروه يك عنوان

ها روش

اصفهان شهر در كه بود تحليلي -توصيفي نوع از مطالعه اين اين در. شد انجام) باال به سال 60( سالمندان گروه روي بر و

منازل درب پرسشگري روش به اطالعات و ها داده پژوهش، متناسب اي خوشه صورت به گيري نمونه روش. شد آوري جمع

درماني به عنوان -در اين مطالعه مراكز بهداشتي .بود حجم بابا توجه به بيشتر بودن جمعيت . ر نظر گرفته شدها د سرخوشه

تحت پوشش شبكه دو بهداشت و درمان شهر اصفهان، تعداددرماني از -مركز بهداشتي 6 و دو شبكه از مركز بهداشتي 8

به حركت با سپس .شد انتخاب تصادفي صورت شبكه يك به و بهداشت مركز هر درب از خروج هنگام( راست سمت با. شد مطالعه وارد سالمند نفر 28 تعداد خوشه هر از ،)درمان با مصاحبه شيوه به ها داده آوري جمع روش كه اين به توجه

روشن و شفاف طور به پژوهش اهداف بود، كنندگان شركت به تمايل كه سالمنداني نهايت در .شد داده توضيح ها آن براي

آن از. گرفتند قرار بررسي مورد داشتند، را مطالعه در شركت گاهي كه بود از آن حاكي مطالعات از برخي نتايج جايي كه

تكميل و خواندن به قادر اين كه بيان از سواد بي افراد مسأله اين رفع براي ،)29، 30(دارند شرم نيستند، نامه پرسش

با را اي ساده متن تا شد خواسته افراد از مصاحبه ابتداي در و خواندن به قادر كه رادياف طريق اين از .بخوانند بلند صدايدر نهايت .شدند شناسايي نبودند، نامه پرسش تكميلافرادي كه توانايي خواندن را توسط سالمت سواد نامه پرسش

بودن زياد به توجه با .گشت تكميل داشتند، به طور كامل پوشش افزايش براي نامه، پرسش اين سؤاالت تعداد

برخي سالمند، فرد تمايل و نياز صورت در پرسشگري، مطالعه اين در .شد تكميل مرحله دو در ها نامه پرسش

دچار يا داشتند، شنوايي و بينايي حاد مشكل كه سالمنداني نامه پرسش تكميل به قادر و بودند ادراكي و رواني اختالالت .شدند خارج مطالعه از نبودند،

از مطالعه مورد افراد در سالمت سواد ارزيابي براييا TOFHLA( بزرگساالن عملكردي سالمت سواد امهن پرسش

Test of functional health literacy in adults(، استفاده هاي نامه پرسش معتبرترين و ترين مهم از يكي نامه پرسش اين .شد

آن ترجمه تاكنون و است جهان سطح در سالمت سواد سنجش پايايي سنجش جهت. است شده اعتبارسنجي دنيا زبان چندين به

اطمينان ضريب با Cronbach's alpha آزمون از نامه پرسش پايايي .شد استفاده 05/0 داري معني سطح بادرصد 95

درك بخش براي و 79/0 محاسبات بخش براي نامه پرسش بخش 2 شامل نامه پرسش اين. به دست آمد 88/0 خواندن

ا ر فرد توانايي محاسبات بخش. بود خواندن درك و محاسبات كه هايي توصيه اساس بر كردن عمل و كردن درك براي

نياز و دادند مي وي به سالمت امر گانددهن آموزش و پزشكان بخش اين. داد مي قرار سنجش مورد داشت، محاسبات به

تجويز داروهاي زمينه در بهداشتي دستور يا توضيح 10داراي ايه كمك از استفاده مراحل پزشك، به مراجعه زمان شده، اين. بود طبي آزمايش يك نتيجه از مثال يك و مالي

قرار ها آزمودني اختيار در هايي كارت قالب در توضيحات

www.mui.ac.ir

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد

1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/متمجله تحقيقات نظام سال 472

در اين فرد نمره. شد پرسيده فرد از مربوطه سؤاالت و گرفت .شد گرفته نظر در 50 تا 0 بين بخش در كنندگان شركت توانايي خواندن، درك بخش در

عناوين تحت كه متن 3 فهميدن و خواندن خصوص گوارش دستگاه از برداري عكس براي شدن آماده دستورالعمل

نامه و بيمه هاي فرم در بيمار هاي مسؤوليت و حقوق فوقاني، قرار سنجش مورد بود، بيمارستاني نامه رضايت استاندارد فرم

گرفته نظر در 50 تا 0 بين فرد نمره نيز بخش اين در. گرفت سالمت سواد كل نمره بخش، 2 اين تنمرا مجموع از. شد نمره نهايت در. شد محاسبه است، 100 تا 0 بين عددي كه

ناكافي سطح سه به ها آزمودني عملكردي سالمت سواد در .شد تقسيم) 75-100( كافي و) 60-74(مرزي ،)59-0(

وضعيت جنس، سن، شامل فردي مشخصات نامه پرسش اين سالمت وضعيت. بود وارخان مدادر و تحصيالت سطح تأهل،

افراد به صورت درك فرد از وضعيت سالمتي خود و با عموميمورد خوب بسيار تا ضعيف خيلي از ليكرت مقياس در پاسخي با درماني خدمات از استفاده وضعيت. گرفت قرار سنجش حداقل گذشته ماه 3 در آيا( سؤال چهار به خير و بلي هاي پاسخ مثبت صورت در داشتيد؟ پزشك به سرپايي مراجعه بار يك سال يك در آيا بود؟ چه پزشك به مراجعه دليل پاسخ، بودن

گذشته سال يك در آيا شديد؟ منتقل اورژانس بخش به گذشته .ارزيابي شد ،)داشتيد؟ را بيمارستان در شدن بستري سابقه ها آزمودني نيز گيرانه پيش رفتارهاي اتخاذ وضعيت مورد در

غربالگري آزمايش سه انجام جهت مشاركت خصوص در )PSA )Prostate-specific antigen testماموگرافي، آزمايش

FOBT آزمايش و پروستات سرطان غربالگري براي)Fecal occult blood test( سرطان غربالگري براي

هاي داده. گرفتند قرار ارزيابي مورد كولوركتال آمار توسط و 18SPSS افزار نرم كمك آوري شده به جمع

درصد معيار، انحراف ميانگين، تعيين براي( توصيفي مورد افراد در سالمت سواد سطح و فردي مشخصات

،Mann whitneyهاي آزمون(تحليلي آمار و) مطالعهKruskal-Wallis و همبستگي Spearman ( مورد

.تجزيه و تحليل قرار گرفت ها يافته

67 ± 97/6 سني ميانگين اب سالمند نفر 354 تعداد مجموع در 60 ترتيب به افراد سن حداكثر و حداقل. شدند مطالعه وارد سال

43 و مرد مطالعه مورد افراد ازدرصد 57 حدود. بود سال 91و نظر از و )درصد 7/77( متأهل ها آزمودني بيشتر. بودند زندرصد تنها و بودند) درصد 2/47(سواد بي تحصيالت سطح

. داشتند دانشگاهي تحصيالت ها آزمودني ازدرصد 9/9 و داشتند تومان هزار 600 تا 300 بين درامدي ها آن ازدرصد 61 بازنشستگي حقوق از ها آن ازدرصد 67 از بيش خانوار درامد منبع اقتصادي وضعيت ها آزمودني ازدرصد 46 حدود كلي طور به. بود و ضعيف ياربس و ضعيف حد دردرصد 43 متوسط، حد در را خود). 1 جدول(دانستند مي خوب بسيار و خوب حد دردرصد 3/9 تنها

± 45/30 مطالعه مورد افراد در سالمت سواد نمره ميانگين حد در سالمندان ازدرصد 7/79 سالمت سواد. بود 100 از 07/29

درصد 8/8 تنها وبود مرزيدرصد 6/11 و ناكافيدر اين . بودند خورداربر كافي سالمت سواد از كنندگان شركت

سن، جنس، وضعيت تأهل، با سالمت سواد سطح مطالعه بينداري مشاهده خانوار ارتباط آماري معني درامد تحصيالت و ميزان سنين با افراد در ناكافي سالمت سواد سطح طوري كه به شد؛

تر، افراد مطلقه و پايين درامد كمتر، تحصيالت ميزان با باالتر، ).1 جدول(بود تر شايع زنان درهمچنين ه و همسر فوت شد

از استفاده و عمومي سالمت وضعيت سالمت، سواد

درماني خدمات

خود عمومي سالمت وضعيت ها از آزمودني درصد 6/37 حدود مورد افراد گزارشات به بنا. نمودند ارزيابي متوسط حد در را

اقلحد گذشته ماه 3 طي در ها آن از درصد 73 حدود مطالعه، ازدرصد 71 مراجعه دليل .كردند مراجعه پزشك به بار يك شده عارض ها آن بر كه بود سالمتي مشكالت و بيماري ها، آن آپ چك دليل به تنها مطالعه، مورد افراد ازدرصد 20 فقط .بود. نمودند مراجعه پزشك به غربالگري هاي آزمايش انجام يا و

ها آزمودني از درصد 21 حدود اخير سال يك طي در همچنين

www.mui.ac.ir

و همكاران مهنوش رئيسي

473 1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت

سابقه ها آن از درصد 22 حدود و كردند مراجعه اورژانس بخش به Mann whitneyآزمون . داشتند را بيمارستان در شدن بستري

سابقه و پزشك به سرپايي مراجعه با سالمت سواد سطح بين. نشان داد دار معني آماري ارتباط بيمارستان در شدن بستري

بين سطح سواد سالمت و Kruskal-Wallisهمچنين آزمون داري نشان داد؛ به دليل مراجعه به پزشك ارتباط آماري معني

پزشك به بيشتر تر، پايين سالمت سواد سطح با افراد طوري كه

در شدن بستري سابقه سايرين از بيش و كردند مراجعه باالتر سالمت سواد سطح با افراد همچنين. داشتند را بيمارستان

با افراد و غربالگري هاي آزمايش انجام و آپ چك رايب بيشتر سالمتي مشكالت و بيماري دليل به بيشتر پايين سالمت سواد اين در. كردند مراجعه پزشك به ،بودگشته عارض ها آن بر كه

و سالمت سواد سطح ميان داري معني آماري ارتباط بخش ).2 جدول(نشد مشاهده اورژانس بخش به مراجعه

اد سالمت در سالمندان شهر اصفهانارتباط بين مشخصات فردي و سطح سو: 1ل جدو

درصد تعداد

نمره سواد سالمت عملكردي

سواد سالمت ناكافي

سواد سالمت مرزي

سواد سالمت كافي

P

انحراف ميانگين درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد معيار

8/8 31 6/11 41 6/79 282 45/30 07/29 100 354 تعداد كل سن 8/12 23 5/14 26 6/72 130 68/31 86/35 6/50 179 سال65-60

001/0 < P

7/7 6 3/10 8 1/82 64 71/29 23/26 22 78 سال70-66 1/2 1 5/8 4 4/89 42 11/26 74/22 3/13 47 سال75-71 0 0 9/6 2 1/93 27 35/23 48/15 2/8 29 سال80-76 3/6 1 3/6 1 5/87 14 03/29 25/16 5/4 16 الس85-8185> 5 4/1 10 56/14 5 100 0 0 0 0

جنس 8/10 22 8/15 32 4/73 149 46/30 26/36 3/57 203 مذكر

001/0 =P 6 9 6 9 88 133 73/27 42/19 7/42 151 نثؤم وضعيت تأهل

9/10 30 7/12 35 4/76 210 98/30 44/32 7/77 275 متأهل003/0 =P 3/1 1 6/7 6 1/91 72 39/25 36/17 3/22 79 مطلقه يا همسر فوت شده

ميزان تحصيالت 0 0 0 0 100 167 0 0 9/46 166 سوادبي

001/0 < P 1/1 1 2/12 11 7/86 78 22/15 77/45 4/25 90 ابتدايي

2/22 14 4/25 16 4/52 33 74/17 07/59 8/17 63 متوسطه 7/45 16 40 14 3/14 5 59/13 05/70 9/9 35 دانشگاهي

ماهانه خانوارمدادر 0 0 6/5 5 4/94 84 37/22 33/13 1/25 89 هزار تومان و كمتر300

001/0 < P 5/6 14 1/11 24 5/82 179 31/29 36/29 3/61 217 هزار تومان 600تا300 9/35 14 6/25 10 5/38 15 19/30 43/56 11 39 ميليون تومانهزار تا يك 600

3/33 3 2/22 2 4/44 4 27/21 22/59 5/2 9 ميليون1بيش از

www.mui.ac.ir

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد

1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت 474

.ارتباط بين وضعيت سالمت عمومي و استفاده از خدمات درماني با سطح سواد سالمت در سالمندان شهر اصفهان: 2جدول

سواد سالمت كافي سواد سالمت مرزي سواد سالمت ناكافي

P درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد

خود ارزيابي وضعيت سالمت عمومي 7/9 3 8/26 11 6/49 140 بسيار ضعيف و ضعيف

001/0 < P 3/32 10 39 16 9/37 107 متوسط 1/58 18 1/34 14 4/12 35 خوب و بسيار خوب

مراجعه سرپايي به پزشك 1/58 18 61 25 77 217 بلي

003/0 =P 9/41 13 39 16 23 65 خير دليل مراجعه به پزشك

50 9 36 9 1/16 35 چكاپ001/0 < P 4/44 8 56 14 1/75 163 بيماري

6/5 1 8 2 8/8 19 چكاپ و بيماري مراجعه به بخش اورژانس

3/90 28 78 32 77 217 خير P= 193/0 7/9 3 22 9 23 65 بلي سابقه بستري شدن در بيمارستان

7/9 3 2/12 5 5/24 69 بلي014/0 =P 3/90 28 8/78 36 5/75 213 خير

در گيرانه پيش رفتارهاي انجام و سالمت سواد مطالعه مورد افراد

ازدرصد 2/23 تنها اخير، سال 2 طي در افراد گزارشات به بنا از. كردند اقدام ماموگرافي آزمايش انجام به نسبت سالمند زنان اخير سال يك طي در ها آن ازدرصد 30 تنها مردان ميان

19 تنها و پروستات سرطان غربالگري براي را PSA آزمايش آزمايش گذشته سال يك طي در مطالعه مورد افراد ازدرصد كولوركتال سرطان غربالگري براي را مدفوع در مخفي خون سالمت سواد سطح بين Mann whitney آزمون. ددادن انجام

سالمندان در PSA و FOBT غربالگري هاي آزمايش انجام و سالمت سواد با افراد طوري كه به. داد نشان دار معني آماري ارتباط مبادرت گيرانه پيش رفتارهاي انجام به نسبت سايرين از بيش باالترداري بين سطح معني در اين مطالعه ارتباط آماري .ورزيدند مي

).3جدول (سواد سالمت و انجام ماموگرافي ديده نشد

بحث گروه در سالمت سواد سطح كه داد نشان حاضر مطالعه نتايج

ازدرصد 79 حدود طوري كه به است؛ پايين بسيار سالمندانحالي در اين. باشند مي ناكافي سالمت سواد داراي سالمندان

آن متعاقب و مزمن هاي بيماري بيشتر شيوع دليل به كه است وجود خود و از مراقبت هاي مهارت در توانايي به نياز

غربالگري هاي آزمايش انجام لزوم مانند ويژه هاي نيازمندي اهميت افراد گروه اين در سالمت سواد بحث سالمندان، در

سواد مطالعات از بسياري اساس بر چرا كه يابد؛ مي دوچنداني بنابراين طيف. دارد عوامل اين بر ستقيمم تأثيري سالمت براي هشداري سالمندان، در ناكافي سالمت سواد وسيع

امر متوليان و سالمت بخش گذاران سياست مسؤولين، .گردد مي محسوب سالمت

www.mui.ac.ir

و همكاران مهنوش رئيسي

475 1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد سطح گيرانه و اتخاذ رفتارهاي پيش بين ارتباط: 3 جدول

سواد سالمت

فيناكاسواد سالمت

مرزيسواد سالمت

P كافي درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد

سابقه انجام ماموگرافي075/0 =P 6/55 5 2/22 2 1/21 28 بلي

4/44 4 8/77 7 9/78 105 خير PSAآزمايش سابقه انجام

001/0 < P 3/77 17 4/34 11 1/22 33 بلي 7/22 5 6/65 21 9/77 116 خير

سابقه انجام آزمايش خون مخفي در مدفوع003/0 =P 6/51 16 3/7 3 5/14 41 بلي

4/48 15 7/92 38 5/85 241 خير

طيف نيز دنيا كشورهاي ديگر در مختلف مطالعات نتايج در طوري كه به ؛داد نشان را ناكافي سالمت سواد از وسيعي آمريكا كشور در ملي سطح رد كه همكاران و Kutner مطالعه

)National assessment of adult literacy ياNAAL ( باال سالمت سواد از سطح سالمندان ازدرصد 3 تنها شد، انجام

30 نيز همكاران و Von مطالعه در). 13(بودند برخوردار سالمت سواد ،)باال به سال 60 افراد(سالمندان ازدرصد سالمندان در ناكافي سالمت سواد حسط). 31(داشتند ناكافي

). 19(شد گزارشدرصد 5/24 همكاران، و Baker مطالعه درWolf سالمت سواد پايين سطح پژوهشي، در نيز همكاران و

).21(نمودند برآورددرصد 2/22 سالمندان در را Paasche-Orlow سيستماتيك بررسي يك در همكاران و

افراد، ازدرصد 20 در را سالمت سواد سطح فرد، 85 روي برنمودند گزارش ناكافي حد در افراد ازدرصد 26 حدود در و مرزي

سطح اي مطالعه در نيز همكاران و هاشمي بني طهراني .)32( گزارشدرصد 56/6كلي طور به را ناكافي سالمت سواد

).14(نمودند سالمت سواد سطح ميان داري معني ارتباط مطالعه اين در

طوري كه به شد؛ ديده مدادر و تحصيالت جنس، سن، با با باال، سنين با افراد در سالمت سواد پايين سطح شيوع

در نتايج اين .است بيشتر تر پايين مدادر كمتر و تحصيالت

همچنين ).1، 13، 31، 33، 34( شد گزارش نيز ديگر مطالعات كه بودندافراد متأهل از سطح سواد سالمت باالتري برخوردار

و همكاران نيز مطابقت يهاشم يبنبا نتايج مطالعه طهراني در ناكافي سالمت سواد شيوع حاضر مطالعه در). 14(داشت و Lee مطالعه در. است بيشتر مردان با مقايسه در زنان

از بيش مردان در سالمت سواد نمره ميانگين نيز همكاران و Von پژوهش در حاضر، مطالعه خالف بر). 35(بود زنان

گزارش مردان از بيش زنان در سالمت سواد سطح همكاران سطح ميان ارتباطي گونه هيچ ديگر، مطالعاتي در). 31( شد

در ).14، 19، 35(نشد گزارش جنسيت و سالمت سواد زنان در سالمت سواد سطح بودن تر پايين پژوهش حاضر

.باشد مي ها آن در تحصيالت سطح بودن پايين دليل به شايد سالمت وضعيت باالتر، سالمت سواد با افراد پژوهش اين در

به نيز مطالعات ديگر. نمودند ارزيابي بهتر را خود عمومي بر اما). 9، 22، 34، 36، 37( يافتند دست مشابهي نتايج ارتباط همكاران و Lee مطالعه در حاضر مطالعه خالف سالمت وضعيت و سالمت سواد سطح ميان داري معني

).35(نشد مشاهده افراد عمومي سطح با افراد كه داد نشان همچنين مطالعه اين هاي يافته

مراجعه پزشك به افراد ديگر از بيش سالمت، سواد پايين مطالعات در نتايج اين كه شدند بستري بيمارستان در و كردند

www.mui.ac.ir

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد

1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/متمجله تحقيقات نظام سال 476

توان مي نتايج، اين به توجه با. )8، 9( شد گزارش نيز ديگر بيشتر سالمت سواد سطح بودن پايين كه ردك استنباط چنين نيز و پزشك به مردم ضروري غير و مكرر مراجعات باعث

اين . شود مي بيمارستان در بيماران اقامت مدت شدن طوالني ديگر عبارت به يا و ها هزينه افزايش سبب خود نوبه به امر

در. شود مي سالمت بخش بودجه از بخشي رفتن هدر باعث و سالمت سواد سطح بين داري معني ارتباط گردي مطالعاتي مطالعه در). 33، 38(نداشت وجود درماني خدمات از استفاده و سالمت سواد سطح بين داري معني آماري ارتباط حاضر مطالعات نتايج با كه نشد ديده اورژانس بخش به مراجعه ).35( داشت مطابقت ديگر

سواد با راداف كه داد نشان پژوهش اين نتايج همچنين كه سالمتي مشكالت و بيماري دليل به بيشتر اندك، سالمت

بيشتر باال، سالمت سواد با افراد است و گشته عارض ها آن بر به مختلف غربالگري هاي آزمايش انجام و آپ چك جهت باالتر، سالمت سواد با افراد شايد. كردند مراجعه پزشك اين انجام لزوم و غربالگري هاي آزمايش از بيشتري آگاهي علل بيشترين كه شد سبب عوامل همين .داشتند ها آزمايش فقط نه و آپ چك انواع پزشك به دليل به افراد اين مراجعه مطلب همين مؤيد نيز مطالعه اين نتايج ديگر .باشد بيماري جهت بيشتر باالتر، سالمت سواد با افراد طوري كه به است؛ مبادرت FOBT و PSA غربالگري هاي آزمايش انجام سالمت سواد نمره چه ميانگين مطالعه اگر اين در. ورزيدند مي

در افرادي كه ماموگرافي را انجام دادند، بيش از سايرين بود، Scott در مطالعه. دار نبود اما اين اختالف از نظر آماري معني

با افراد از بيش باال، سالمت سواد با سالمندان نيز همكاران و غربالگري هاي آزمايش انجام جهت ناكافي سالمت سواد سطح بين مطالعه اين در كه تفاوت اين با نمودند؛ مي اقدام دار معني آماري ارتباط نيز ماموگرافي انجام و سالمت سواد سواد با سالمند عبارت ديگر زنان به). 11(داشت وجود

. دبودن داده انجام ماموگرافي سايرين، از بيش باالتر سالمت انجام لزوم به نسبت زنان، آگاهي عدم شايد تفاوت اين علت كه است حالي در اين .باال است سنين در حتي آزمايش اين

يا NCI(مريكا آ در سرطان ملي سازمان گزارش اساس برNational cancer institude،(، سنين در ماموگرافي انجام

تواند يم سال، 50 از باالتر سنين به خصوص سال 74 تا 40 نقش پستان سرطان ناشي از مير و مرگ ميزان كاهش در

افزايش براي ها، يافته اين به توجه با .)39(كند ءايفا مؤثري كه غربالگري هاي آزمايش انجام جهت سالمندان مشاركت

به تشخيص با و است حياتي گاهي سني گروه اين براي اندرم براي بيمار و پزشك به را بيشتري فرصت موقع، سواد با افراد در آموزشي مداخالت انجام لزوم دهد، مي

.رسد مي نظر به ضروري ناكافي سالمت از بسياري خالف بر مطالعه اين در كه است ذكر به الزم است، براي گرفته صورت كشورها ساير در كه ديگر مطالعات نامه پرسش از سالمت سواد ارزيابي كيفيت و دقت افزايش نامه پرسش جاي به بزرگساالن عملكردي تسالم سواد كامل مطالعه، اين اين كه به توجه با همچنين. شد استفاده كوتاه است، )Population-based( جمعيت بر مبتني مطالعه يك مطالعات برخي به نسبت پژوهش اين در انتخاب تورش وجود جهت كه افرادي اغلبدر اين مطالعات .باشد مي كمتر ديگر

دهنده ارايه مراكز به درماني - بهداشتي هاي بتمراق دريافت .دادند مي قرار مطالعه مورد را كردند مي مراجعه خدمات اين

60 افراد( سالمندان گروه در حاضر مطالعه اين كه به نظر تعميم قابل آمده به دست هاي يافته شد، انجام) باال به سال ديگري همچنين مطالعات. باشد نمي سني هاي گروه ساير به مختلف هاي جنبه بر را سالمت سواد اثرات تا است نياز

ديگر از. دهد قرار بررسي مورد افراد اين در سالمتي) Self-report( دهي گزارش خود مطالعه، اين هاي محدوديت مشخصات بخش در شده آوري جمع اطالعات و ها بودن پاسخ

العاتيمط زمينه، اين در البته كه باشد مي نامه پرسش فردي ثبت تااطالع با اطالعات قبيل اين تطابق ميزان تعيين براي اكثر كه داد نشان ها پژوهش اين نتايج .گرفت صورت شده

و واقعي اطالعات با شود مي ارايه فرد توسط كه اطالعاتيهمچنين با ). 40، 41(است حقيقي و منطبق موجود مدارك

كت در مطالعه توجه به اين كه در اين پژوهش، تمايل به شر

www.mui.ac.ir

و همكاران مهنوش رئيسي

477 1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت

به عنوان معيار ورود در نظر گرفته شد، اين احتمال وجود دارد كه افراد سالمندي كه تمايل به شركت در پژوهش را داشتند،

اين مورد . از سطح سواد سالمت باالتري برخوردار بودند .تواند به عنوان محدوديت مطالعه حاضر محسوب گردد مي

اولين عنوان به مطالعه اين از حاصل هاي در مجموع يافته ابعاد با را سالمت سواد سطح ارتباط كه ايران در پژوهش خرد سطح در تواند مي داد، قرار ارزيابي مورد سالمتي مختلف

وضعيت بهبود در سزاييه ب تأثير و شود گرفته كار به كالن و به. كند ءايفا جامعه افراد سالمت ارتقاي در نهايت و سالمتي

سالمندان در را سالمت سواد سطح پژوهش اين كلي طور امر به بيشتر توجه لزوم خود اين كه داد نشان ناكافي بسيار اين .رساند مي سالمت ارتقاي هاي برنامه در را سالمت سواد مختلف هاي بخش مساعي تشريك با تنها كه است هدفي

ترين مهم از يكي عنوان جمعي كه به هاي رسانه همچون رود و به شمار مي مردم اغلب براي بهداشتي اطالعات منابع سالمت نظام كه چرا ؛است دستيابي قابل كشور سالمت نظام و بهداشتي هاي مراقبت چگونگي بر مستقيم داراي تأثيري نيز

به. باشد مي خدمت كنندگان دريافت به مناسب اطالعات ارايه

ادمو و ها رسانه ايجاد جامع، هاي برنامه تدوين با طور كلي ناكافي، سالمت سواد با افراد براي فهم قابل و ساده آموزشي كنندگان دريافت با بهداشتي اندركاران دست منظم ارتباط گامي توان مي ،مداكار آموزشي مداخالت همچنين و خدمت .برداشت جامعه در سالمت سواد هاي مهارت توسعه براي مؤثر

انيدتشكر و قدر ارتقاي و آموزش بهداشت گروه عزيز اساتيد از بدين وسيله

اهداف پيشبرد در كه اصفهان پزشكي علوم دانشگاه سالمتامه دوره كارشناسي ارشد ن اين پژوهش، به عنوان پايان

نظر به اين .صميمانه همكاري نمودند، كمال تشكر را داريم عملكردي سالمت سواد نامه پرسش از مطالعه اين كه در

ترجمه، مرز بدون پژوهشگران مؤسسه توسط كه بزرگساالناز جناب آقاي . نموديم استفاده شد، بررسي آن پايايي و اعتبار

هاشمي و سركار خانم مژگان برغمدي بنيدكتر آرش طهراني همچنين از تمامي سالمندان . نماييم صميمانه قدرداني مي

ها ما را همراهي نامه عزيزي كه صبورانه در تكميل پرسش .نماييم ي مينمودند، سپاسگزار

References 1. Bohlman LN, Panzer AM, Kindig DA. Health literacy: a prescription to end confusion. Washington (DC):

National Academies Press; 2004. 2. Sihota S, Lennard L. Health literacy: being able to make the most of health. London: National Consumer Council; 2004. 3. Nutbeam D, Kickbusch I. Advancing health literacy: A global challenge for the 21st century. Health Promot

2000; 15(3): 183-4. 4. WHO. Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health:

Commission on Social Determinants of Health final report. Geneva: World Health Organization; 2008. 5. Kichbush IS. Internal journal of health promotion and healthy lifestyle. Trans. Sarmast H, Moosavian MK.

Tehran: Publication of the Ministry of Health; 2006. 6. Williams MV, Parker RM, Baker DW, Coates W, Nurss J. The impact of inadequate functional health literacy on

patients' understanding of diagnosis, prescribed medications, and compliance. Acad Emerg Med 1995; 2: 386. 7. American Cancer Society, Joint Committee on National Health Education Standards. National health education

standards: achieving health literacy. Washington (DC): American Cancer Society; 1997. 8. Baker DW, Gazmararian JA, Williams MV, Scott T, Parker RM, Green D, et al. Functional health literacy and

the risk of hospital admission among Medicare managed care enrollees. Am J Public Health 2002; 92(8): 1278-83. 9. Baker DW, Parker RM, Williams MV, Clark WS, Nurss J. The relationship of patient reading ability to self-

reported health and use of health services. Am J Public Health 1997; 87(6): 1027-30. 10. Schillinger D, Grumbach K, Piette J, Wang F, Osmond D, Daher C, et al. Association of health literacy with

diabetes outcomes. JAMA 2002; 288(4): 475-82.

www.mui.ac.ir

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد

1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/متمجله تحقيقات نظام سال 478

11. Scott TL, Gazmararian JA, Williams MV, Baker DW. Health literacy and preventive health care use among Medicare enrollees in a managed care organization. Med Care 2002; 40(5): 395-404.

12. Howard DH, Sentell T, Gazmararian JA. Impact of health literacy on socioeconomic and racial differences in health in an elderly population. J Gen Intern Med 2006; 21(8): 857-61.

13. Kutner MA, Greenberg E, Yin J, Paulsen C, White S. The health literacy of America's adults: results from the 2003 National Assessment of Adult Literacy. Washington (DC): United States Department of Education; 2006.

14. Tehrani Banihashemi SA, Amir Khani A, Haghdoust A, Alavian M, Asghari Fard H, Baradaran H, et al. Health literacy in five province and relative effective factors. Strides in Development of Medical Education 2007; 4(1): 1-9.

15. Nielsen-Bohlman L, Institute of Medicine (U.S.), Committee on Health Literacy. Health literacy: a prescription to end confusion. Washington (DC): National Academies Press; 2004.

16. Williams MV, Baker DW, Parker RM, Nurss JR. Relationship of functional health literacy to patients' knowledge of their chronic disease. A study of patients with hypertension and diabetes. Arch Intern Med 1998; 158(2): 166-72.

17. Kalichman SC, Rompa D. Functional health literacy is associated with health status and health-related knowledge in people living with HIV-AIDS. J Acquir Immune Defic Syndr 2000; 25(4): 337-44.

18. Kalichman SC, Benotsch E, Suarez T, Catz S, Miller J, Rompa D. Health literacy and health-related knowledge among persons living with HIV/AIDS. Am J Prev Med 2000; 18(4): 325-31.

19. Baker DW, Wolf MS, Feinglass J, Thompson JA, Gazmararian JA, Huang J. Health literacy and mortality among elderly persons. Arch Intern Med 2007; 167(14): 1503-9.

20. White S, Chen J, Atchison R. Relationship of preventive health practices and health literacy: a national study. Am J Health Behav 2008; 32(3): 227-42.

21. Wolf MS, Gazmararian JA, Baker DW. Health literacy and health risk behaviors among older adults. Am J Prev Med 2007; 32(1): 19-24.

22. Wolf MS, Gazmararian JA, Baker DW. Health literacy and functional health status among older adults. Arch Intern Med 2005; 165(17): 1946-52.

23. Islamic Republic News Agency Social; Elderly [Online]. 2007 [cited 2007 Jun 3]; Available from: URL: http//www. irna.com/en/news/line-8.html/

24. Hearth-Holmes M, Murphy PW, Davis TC, Nandy I, Elder CG, Broadwell LH,et al. Literacy in patients with a chronic disease: systemic lupus erythematosus and the reading level of patient education materials. J Rheumatol 1997; 24(12): 2335-9.

25. Zion AB, Aiman J. Level of reading difficulty in the American College of Obstetricians and Gynecologists patient education pamphlets. Obstet Gynecol 1989; 74(6): 955-9.

26. Davis TC, Bocchini JA, Fredrickson D, Arnold C, Mayeaux EJ, Murphy PW. et al. Parent comprehension of polio vaccine information pamphlets. Pediatrics 1996; 97 (6 Pt 1): 804-10.

27. Davis TC, Mayeaux EJ, Fredrickson D, Bocchini JA Jackson RH, Murphy PW. Reading ability of parents compared with reading level of pediatric patient education materials. Pediatrics 1994; 93(3): 460-8.

28. Wengryn M, Jackson Hester E. Pragmatic skills used by older adults in social communication and health care contexts: Precursors to health literacy. Contemporary Issues in Communication Sciences and Disorders 2011; 38: 41-52.

29. Parikh NS, Parker RM, Nurss JR, Baker DW, Williams MV. Shame and health literacy: the unspoken connection. Patient Educ Couns 1996; 27(1): 33-9.

30. Wolf MS, Williams MV, Parker RM, Parikh NS, Nowlan AW, Baker DW. Patients' shame and attitudes toward discussing the results of literacy screening. J Health Commun 2007; 12(8): 721-32.

31. Von WC, Knight K, Steptoe A, Wardle J. Functional health literacy and health-promoting behaviour in a national sample of British adults. J Epidemiol Community Health 2007; 61(12): 1086-90.

32. Paasche-Orlow MK, Parker RM, Gazmararian JA, Nielsen-Bohlman LT, Rudd RR. The prevalence of limited health literacy. J Gen Intern Med 2005; 20(2): 175-84.

33. Cho YI, Lee SY, Arozullah AM, Crittenden KS. Effects of health literacy on health status and health service utilization amongst the elderly. Soc Sci Med 2008; 66(8): 1809-16.

34. Gazmararian JA, Baker DW, Williams MV, Parker RM, Scott TL, Green DC, et al. Health literacy among Medicare enrollees in a managed care organization. JAMA 1999; 281(6): 545-51.

35. Lee SY, Tsai TI, Tsai YW, Kuo KN. Health literacy, health status, and healthcare utilization of Taiwanese adults: results from a national survey. BMC Public Health 2010; 10: 614.

www.mui.ac.ir

و همكاران مهنوش رئيسي

479 1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت

36. Jovic-Vranes A, Bjegovic-Mikanovic V, Marinkovic J. Functional health literacy among primary health-care patients: data from the Belgrade pilot study. J Public Health (Oxf) 2009; 31(4): 490-5.

37. Tokuda T, Doba N, Butler JP, Passche-Orlow MK. Health literacy and physical and psychological wellbeing in Japanese adults. PatientEducation and Counseling 2009; 75(3): 411-7.

38. Arozullah AM, Lee SY, Khan T, Kurup S, Ryan J, Bonner M, et al. The roles of low literacy and social support in predicting the preventability of hospital admission. J Gen Intern Med 2006; 21(2): 140-5.

39. National Concer Institute. Breast Cancer Screening (PDQ) [Online]. 2011 [cited 2011 Mar 3]; Available from: URL: http: //www.cancer.gov/cancertopics/pdq/screening/breast/HealthProfessional/

40. Bush TL, Miller SR, Golden AL, Hale WE. Self-report and medical record report agreement of selected medical conditions in the elderly. Am J Public Health 1989; 79(11): 1554-6.

41. Simpson CF, Boyd CM, Carlson MC, Griswold ME, Guralnik JM, Fried LP. Agreement between self-report of disease diagnoses and medical record validation in disabled older women: factors that modify agreement. J Am Geriatr Soc 2004; 52(1): 123-7.

www.mui.ac.ir

اصفهان شهر سالمندان در سالمت سواد

* This article derived from master thesis 1- MSc Student, Students Research Committee, Department of Health Education and Promotion, School of Health, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. 2- Assistant Professor, Department of Health Education and Promotion, School of Health, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. 3- Lecturer, Research Center for Food Security, Department of Biostatistics and Epidemiology, School of Health, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. 4- Professor, Department of Health Education and Promotion, School of Health, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran. (Corresponding Author). Email: [email protected]

1390آذر و دي / چهارمشماره / سال هفتم/مجله تحقيقات نظام سالمت 480

The Relationship between Health Literacy, Health Status and Healthy Behaviors among Elderly in Isfahan, Iran 

Mahnoosh Reisi1, Firouzeh Mostafavi2, Akbar Hasanzade3,

Gholam Reza Sharifirad4

Abstract Background: Health literacy is a measure of an individual’s ability to read, comprehend, and act on medical instructions. Limited health literacy can reduce adults’ ability to comprehend and use basic health-related materials, such as prescription, food labels, health education pamphlets and articles, appointment slips and health insurance plans. Therefore, it can reduce their ability to take appropriate and timely health care actions. Nowadays, low health literacy is considered a worldwide health threat. Thus, the purpose of this study was to assess health literacy level in elderly and to investigate the relationships between health literacy and health status, as well as health care utilization and health preventive behaviors.

Methods: A cross-sectional survey of 354 elderly individuals was conducted in Isfahan, Iran. The method of sampling was clustering. Health literacy was measured using the Test of Functional Health Literacy in Adults (TOFHLA). Data was collected using home interviewing. Health status was measured based on self-rated general health. Health care utilization was measured based on self-reported outpatient clinic visits, emergency room visits, and hospitalizations. Moreover, health preventive behaviors were measured based on self-reported use of preventive health services.

Findings: Approximately 79.6% of adults were found to have inadequate health literacy. They tended to be older, have fewer years of schooling, lower household income, and being female. Inadequate health literacy was associated with poorer general health (P < 0.001). In addition, health literacy level was negatively associated with outpatient visits (P = 0.003) and hospitalization (P = 0.01). No significant association was found between health literacy level and emergency room utilization. Individuals with higher levels of health literacy have performed PSA (P < 0.001) and FOBT (P = 0.003) tests (in order to diagnose prostate and colorectal cancers, respectively) more than others. No significant association was found between health literacy level and mammogram in the last 2 years.

Conclusion: Low health literacy is more prevalent in older adults. This emphasizes the importance of health literacy issue in health promotion. Therefore, with simple educational materials and effective interventions for low health literacy group, we can improve health promotion in society and mitigate the adverse health effects of low health literacy.

Key words: Health Literacy, Health Status, Health Care Utilization, Health Preventive Behaviors, Elderly.

www.mui.ac.ir