Sistem Pengajian Pondok Melahirkan Pelajar Berakhlak Mulia

Sistem Pengajian Pondok Melahirkan Pelajar BerakhlakMulia

ABDUL MUNIR BIN ISMAILJabatan Pengajian IslamFakulti Sains Kemanusiaan

Universiti Pendidikan Sultan IdrisEmail : [email protected]

NURUL FARHANA BINTI ABDUL SAMATJabatan Pengajian IslamFakulti Sains Kemanusiaan

Universiti Pendidikan Sultan IdrisEmail : [email protected]

Abstrak

Sistem pengajian pondok merupakan salah satu kaedah alternatifmasyarakat Melayu di Malaysia menuntut ilmu. Sehingga kiniinstitusi pengajian pondok mendapat tempat di hati masyarakat.Terdapat keunikan yang tersendiri dalam sistem pengajian pondok.Objektif kajian ialah mengkaji sejauh manakah sistem pengajianpondok dapat membentuk akhlak muslim. Kajian ini menggunakanmetode kajian perpustakaan dan kajian lapangan. Lokasi kajian diPondok Kampung Telong Bachok Kelantan. Data mentah soal selidikdianalisis menggunakan statistik diskriptif dan frekuensi untukmendapatkan kekerapan dan peratus. Dapatan kajian menunjukkansistem pengajian pondok terhadap pembentukan akhlak muslim beradadi tahap tertinggi. Antaranya pelajar dilatih solat awal waktusecara berjemaah. Pelajar memperaku sistem pondok mendidik anakmendoakan, bersalaman dan mengucup tangan kedua ibu dan bapa,bersopan santun dengan guru, berdoa kesejahteraan serta berterimakasih kepada guru. Dalam kajian ini diberi cadangan iaitupengurusan pondok perlu merancang program bersifat kreatif-inovatif, seiring dengan permasalahan remaja untuk mengelakpelajar menjauhi perbuatan keji. Juga bekerjasama dengan pihakluar seperti polis dan Agensi Anti Dadah Kebangsaan bagi memberikefahaman kepada pelajar tentang bahaya dadah dan jenayah.

1

Kata kunci : pendidikan, akhlak, pengajian pondok.

Abstract

Cottage education system is one of the alternative methods of theMalay community in Malaysia study. Until now learninginstitutions hut appeal to many people. There is a uniqueness ofits own in the cottage education system. The objective of thestudy is to examine to what extent the education system huts toform a Muslim character. This study uses library research methodsand field studies. The study in Pondok Kampung Telong BachokKelantan. The raw data been analyzed using simple descriptivestatistics and frequency to frequency and percentage. The resultsshow that the system of moral education of Muslim huts are at thehighest level. Among the students are trained in congregationalprayer early in the season. Student acknowledges hut system ofeducating children praying, shaking hands and kissing his motherand father, polite to the teacher, praying and thanking well-being of teachers. In this study, a recommendation which shouldshed management plan to be creative, innovative programs, alongwith the problems of youth to prevent students away fromindecency. Also work with external parties such as the police andthe National Drug Agency to enlighten students about the dangersof drugs and crime.

Keywords: education, moral, education booths.

1.0 PENDAHULUAN

Menyusuri sejarah awal sistem pendidikan di Malaysia, terdapat

perubahan besar dari aspek perkembangan dan kemajuan pendidikan

itu sendiri. Ini kerana kehadiran penjajah British yang

dicatatkan sekitar abad ke-19 telah membawa perubahan khususnya

2

dalam aspek pendidikan, aspek ekonomi dan aspek pentadbiran

negara (Syed Husin, 1968). Bertitik-tolak daripada itu, wujudnya

dualisme dalam sistem pendidikan yang diamalkan di Tanah Melayu

(pada ketika itu) iaitu sistem pendidikan tradisional Islam yang

diwarisi sekian lama dan juga sistem pendidikan moden yang

kurikulumnya berasaskan barat. Sistem pendidikan tradisional

Islam pada kedudukannya lebih mengutamakan pengajaran dalam aspek

keagamaan. Manakala sistem pendidikan moden, secara umum

menitikberatkan ilmu-ilmu moden dan sekular. Pendidikan agama

tidak mendapat tempat dalam pembelajaran arus perdana moden.

Dengan erti kata yang lain, pendidikan agama setaraf dengan seni

lukisan sahaja. Justeru, sebahagian daripada orang Melayu tidak

setuju terhadap sistem pendidikan moden dengan menghantar anak

mereka menerusi sistem pengajian pondok bersifat tradisional.

Sistem pengajian pondok bermula sejak awal kedatangan Islam ke

Tanah Melayu kurun ke 19 Masihi. Ia merupakan kaedah alternatif

masyarakat Melayu di Malaysia menuntut ilmu khususnya bidang

agama. Sistem pengajian ini terus berkembang maju di beberapa

negeri seperti Kelantan, Terengganu, Kedah, Pulau Pinang, Perak

dan Negeri Sembilan. Luqman Yusuf (2000) menjelaskan melalui

sistem pengajian ini masyarakat Melayu lebih memahami hukum

hakam, akidah dan masalah-masalah yang berhubung dengan Islam.

Kerana itu, sistem pengajian pondok di Malaysia sudah tidak

asing dalam kalangan masyarakat Melayu. Kewujudan sistem

pengajian pondok bermula daripada abad ke 18 sehingga abad ke 20

3

(S. Ishak & Shafie, 1998). Istilah pondok sepertimana yang

digunakan di negara ini secara terminologinya adalah berasal

daripada perkataan Arab iaitu funduq yang bermaksud, tempat

menginap (Mohamed, 2003). Hal ini bersesuaian dengan ciri-ciri

pada pusat pengajian tradisional Islam ini yang menempatkan

rumah-rumah atau pondok-pondok kecil sebagai kediaman pada

pelajar. Pondok-pondok kecil ini dibina secara tersusun

berhampiran dengan masjid dan juga kediaman pemilik pondok atau

guru. Gabungan elemen-elemen seperti rumah kecil, masjid,

madrasah, kediaman guru inilah yang kemudian dipanggil pondok.

Pemimpin atau guru di sekolah pondok pula lebih dikenali dengan

panggilan tok guru. (Mohd Izzuddin, 2013).

Ramli Awang (2006) mengatakan sistem pengajian pondok adalah

merujuk kepada institusi pengajian alternatif menyediakan

kurikulum yang tersendiri. pelajar-pelajar yang diterima masuk

ke sekolah pondok tidak dihadkan umurnya. Begitu juga dengan

pembiayaan pembelajaran, kebanyakan daripada pondok yang terdapat

di Malaysia tidak mengenakan sebarang yuran pengajian. Tempoh

pengajian juga tidak terhad kepada tempoh masa tertentu,

sebaliknya ia bergantung kepada tahap kemajuan dan kebolehan

pelajar. Pengajian pondok dipimpin oleh seorang ketua dan dibantu

oleh beberapa orang guru bagi menyempurnakan pengurusan dan

pentadbiran pengajian pondok. Sistem pengajian pondok telah

menghasilkan tokoh-tokoh pejuang kemerdekaan, alim ulama dan

4

tokoh masyarakat yang disegani dalam pelbagai bidang pengajian

Islam.

1.2 Pernyataan Masalah

Sistem pengajian pondok bermatlamat untuk menyebarkan ilmu Islam

kepada masyarakat dengan memberi penekankan pendidikan berasaskan

akhlak Islam secara menyeluruh mencakupi aspek akidah, syariat

dan akhlak. Bagi mencapai matlamat tersebut beberapa ilmu asas

Islam diajar kepada para pelajar. Antaranya ialah Tauhid,

Fiqah, Tasawuf, Usul Fiqh dan Tarikat Islam (Abdullah, 1976).

Sementara itu A. Ishak, (1995) menjelaskan dalam pengajian pondok

dipelajari juga ilmu-ilmu Islam seperti al-Quran, Tajwid, Ilmu

Logika (Mantik) dan Sejarah Islam. Nurul Farhana (2013)

mengatakan antara ilmu yang diajar di Pusat Pengajian Pondok

Kandis ialah Al-Quran, Tafsir, Hadis, Feqah, Tauhid, Tasawuf,

Usul Tafsir, Usul Hadis, Musthalah Hadis, Usul Fiqh, Tarikh

Islam, Bahasa Arab, Mantiq, Saraf, Arudh, Nahu, Falsafah dan

Balaghah. Bidang ilmu ini diajar mengikut kitab-kitab yang telah

ditetapkan pada setiap peringkat pengajian. Setiap pelajar

dikehendaki menguasai kesemua ilmu yang diajar. Kitab-kitab yang

menjadi rujukan adalah kitab-kitab lama karangan ulama terkenal

di zaman silam, kitab-kitab lama ini juga digunakan di pusat-

pusat pengajian tinggi Islam.

Sebagai sebuah institusi pendidikan Islam tradisional, struktur

dan bentuk pembelajarannya juga mengambil sifat yang sama. Secara

5

umumnya sistem pengajian pondok di negara ini mengguna pakai

kurikulum yang tersendiri. Namun dilihat dari aspek pendekatan

menyampaikan ilmu kepada para pelajar, sistem pengajian pondok

mempunyai beberapa keistimewaan yang tersendiri. Luqman Yusuf,

(2000) mengatakan antara sistem pengajian pondok diasaskan secara

berdikari, setengah pengajarannya menyerupai cara pengajian

tinggi seperti penyampaian kuliah, sistem muzakarah dan tempat

tinggal para pelajar adalah dibina rumah kecil yang boleh

memuatkan seorang atau dua orang. Taburan waktu belajar juga

tidak terhad dan meluas dari subuh hingga ke malam. Keberkesanan

sistem pengajian pondok adalah gabungan dua aspek iaitu aspek

kurikulum dan ko kurikulum. Nurul Farhana (2013) menjelaskan

kegiatan ko-kurikulum ini dibahagikan kepada tiga bidang iaitu

kerohanian, akliah dan jasmaniah bertujuan untuk membentuk

kecergasan, berinteraksi, berkomunikasi serta meningkatkan

kekuatan fizikal dan mental. Para pelajar diwajibkan solat lima

waktu berjemaah. Pada malam Jumaat diadakan aktiviti membaca

surah yasin, bertahlil dan mengerjakan solat sunat seperti

tahajjud dan solat duha. Kegiatan aqliah diwujudkan seperti majlis

muzakarah (perbincangan), kuliah umum diadakan selepas solat

maghrib. Pelajar digalakkan menghafaz al-Quran dan mengadakan

perbincangan berkaitan isu semasa di waktu yang ditetapkan.

Sistem pengajian pondok mengambil berat berkaitan pembentukan

sahsiah pelajar. Untuk mencegah pengaruh luar merosakkan minda

pelajar, peraturan menetapkan bahawa para pelajar dilarang keras

6

menyimpan buku-buku seks, bahan bacaan lucah, majalah hiburan dan

merokok.

Jika diteliti kesan daripada sistem pengajian pondok hingga

kini, didapati telah menghasilkan pelajar yang berakhlak mulia

dan mereka berjaya dalam kehidupan. Jauh sekali alumni pengajian

pondok melakukan sesuatu perbuatan yang melanggar hukum syarak

dan peraturan semasa negara. Sekurang-kurangnya pelajar lepasan

pondok menduduki tempat mulia dalam masyarakat, memegang jawatan

sebagai pegawai masjid dan beberapa lagi jawatan yang dimuliakan

dalam masyarakat. Oleh itu, kajian ini cuba menyelidiki dimensi

pendidikan ilmu Islam yang dipelajari secara langsung dan tidak

langsung dalam sistem pengajian pondok mampu melahirkan pelajar

berakhlak mulia dan terus relevan hingga kini.

1.3 Objektif Kajian

Berdasarkan isu yang telah ditimbulkan di atas, maka objektif

kajian ini adalah untuk mengkaji sistem pengajian pondok mencapai

tiga dimensi akhlak mulia iaitu membentuk pelajar berakhlak mulia

kepada Allah SWT, membentuk pelajar berakhlak mulia terhadap ibu

bapa dan terakhir membentuk pelajar berakhlak mulia terhadap

guru.

2.0 METODOLOGI KAJIAN

Kajian ini merupakan sebuah kajian lapangan yang bersifat

kuantitatif. Bagi menyempurnakan kajian ini pengkaji menggunakan

7

kaedah soal selidik. Di samping itu pengumpulan data menggunakan

kajian perpustakaan (library research) ataupun data sekunder.

Data-data kajian perpustakaan dikumpulkan melalui buku, jurnal

dan tesis yang berkaitan dengan sistem pengajian pondok secara

khusus di Malaysia. Data-data yang telah terkumpul kemudian

disaring menggunakan kerangka teori akhlak. Analisis data

dilakukan melalui kaedah analisis kandungan (content analysis).

Sebagaimana yang dijelaskan oleh Prasad (2008), analisis

kandungan ialah merupakan sebuah kaedah untuk memahami makna,

konteks dan hasrat yang terkandung di dalam mesej. Pengkaji

menjelaskan perkembangan sistem pengajian pondok di Malaysia

serta menerangkan kesan pengajiannya terhadap akhlak dilihat dari

aspek akhlak terhadap Allah, akhlak terhadap ibu bapa dan akhlak

terhadap guru.

2.1 Lokasi, Instrument dan Batasan Kajian

Lokasi kajian ialah bertempat di Pusat Pengajian Pondok Kampung

Telong Kandis Bachok Kelantan. Kumpulan sasar responden ialah

pelajar lelaki berjumlah 60 orang. Manakala instrument kajian

dibahagikan kepada tiga bahagian iaitu bahagian A soalan tentang

akhlak mulia terhadap Allah, bahagian B soalan tentang akhlak

mulia terhadap ibu bapa dan bahagian C akhlak mulai terhadap

guru. Skop kajian memfokuskan tentang akhlak pelajar terhadap

Allah S.W.T., akhlak pelajar terhadap ibu bapa dan akhlak

pelajar terhadap guru. Data yang diperoleh dianalisis menggunakan

perisian Statistical Package for Social Science (SPSS) versi 17.0.

8

3.0 DAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Dalam subtajuk ini akan membincangkan pendapat responden

berkaitan akhlak mulia terhadap Allah, akhlak mulia terhadap ibu

bapa dan akhlak mulai terhadap guru. Ketiga-tiga aspek ini amat

penting dikaji kerana pembentukan sahsiah pelajar yang sempurna

akan mempengaruhi jiwa dan tingkah laku pelajar. Jika akhlak baik

(mahmudah), maka diterjemahkan melalui tingkah laku dan perbuatan

baik. Jika akhlak rosak (mazmumah), maka diterjemahkan melalui

tingkah laku buruk.

A. Sistem Pengajian Pondok Membentuk Pelajar Berakhlak Muliaterhadap Allah SWT

Jadual 1 : Solat pada awal waktu secara berjemaah dan solatsunat

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Sederhana

setuju

Jumlah

30

26

4

60

50

43.3

6.7

100.00

Sumber: Kajian sampel, Mei 2013

Berdasarkan Jadual 1 di atas menunjukkan seramai 30 orang

responden (50%) mengatakan sangat setuju berbanding 26 responden

(43.3%) mengatakan setuju dan 4 orang (6.7%) mengatakan sederhana

9

setuju sistem pengajian pondok mendidik para pelajar supaya

solat pada awal waktu secara berjemaah dan menunaikan solat-solat

sunat. Dapatan kajian menunjukkan 50% responden sangat setuju

bahawa peranan sistem pondok banyak memberi pengaruh kepada

responden melakukan solat sunat seperti sunat sebelum dan selepas

solat fardu, solat tahajud, solat duha dan sebagainya. Pengajian

pondok banyak mempengaruhi perlakuan pelajar dalam melakukan

aktiviti seharian termasuklah dalam soal ibadat. Perlakuan solat

yang sempurna menunjukkan konsep pendidikan pondok mendidik

pelajar menyembah Allah yang dilakukan secara konsisten dan dalam

ajaran Islam Rasulullah SAW menjelaskan barang siapa yang

meninggalkan sembahyang, maka dia meruntuhkan agamanya. Justeru,

pengajian sistem pondok berjaya membentuk pelajar berakhlak mulia

dengan Allah SWT.

Sistem pengajian pondok mendidik pelajar membaca al-Quran secara

berterusan

Jadual 2 : Membaca al-Quran secara berterusan

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Sederhana

setuju

Jumlah

47

12

1

60

78

20

2

100.00


10


responden (78%) mengatakan sangat setuju berbanding 12 orang (20

%) mengatakan setuju dan seorang responden (2 %) mengatakan

sederhana setuju bahawa sistem pengajian pondok mendidik

responden membaca al-Quran sebagai amalan rutin harian. Orang

yang menjadikan al-Quran sebagai bacaan harian akan diberkati

Allah dan dihiasi perangai pembaca itu dengan akhlak al-Quran.

Al-Quran akan membimbing akhlak dengan tingkahlaku yang baik,

percakapan yang berhikmah dan tindakan yang sesuai dengan syariat

Islam. Demikianlah pentingnya al-Quran itu dituntut untuk dibaca

secara konsisten supaya dapat membentuk akhlak mulia seseorang.

Sistem pengajian pondok mengajar berdoa dan bertawakal kepada

Allah SWT

Jadual 3: Berdoa dan tawakal kepada Allah SWT

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

47

14

60

78

22

100.00



responden (78 %) mengatakan sangat setuju berbanding 14 orang

responden (22 %) mengatakan setuju sistem pengajian pondok

11

mendidik para pelajar supaya berdoa dan bertawakal kepada Allah

SWT setiap waktu dan ketika dan amalan berdoa serta bertawakal

selepas melakukan usaha ikhtiar. Berdoa dan bertawakal kepada

Allah SWT merupakan suatu tuntutan dalam Islam bertujuan untuk

menyerah diri semata-mata kepada Allah. Orang yang berdoa dan

seterusnya bertawakal adalah orang yang mempunyai jiwa yang

kental. Mereka tidak mengharap sesuatu bantuan kepada manusia

selain Allah tempat bermunajat. Melalui konsep berdoa dan

bertawakal yang diajarkan kepada pelajar, mereka dilihat

mempunyai akhlak terpuji di sisi Allah SWT.

Sistem pengajian pondok mendidik pelajar menjauhi perkara maksiat

Jadual 4: Mendidik menjauhi perkara maksiat

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

55

5

60

92

8

100.00





mendidik para pelajar menjauhi serta membenci perbuatan maksiat.

12

Membenci perbuatan maksiat bermaksud menolak unsur-unsur yang

berkaitan amalan yang dilarang Allah melalui kaedah mencegah

dalam hati, mencegah melalui lisan, mencegah melalui tindakan

tangan atau merubah dengan cara berhikmah. Semua perbuatan itu

amat berkait rapat dengan akhlak mulia. Mendidik pelajar dengan

cara menanam perasaan benci kepada semua bentuk maksiat adalah

suatu usaha murni yang berterusan bertujuan untuk membentuk jati

diri pelajar pondok berakhlak mulia.

Sistem pengajian pondok mendidik supaya bersabar dan bersyukur

Jadual 5: Mendidik bersikap sabar dan bersyukur

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

48

12

60

80

20

100.00





mendidik para pelajar supaya sentiasa bersabar dengan ujian yang

diberi serta bersyukur dengan rezeki yang diberi oleh Allah SWT.

Kenapa sifat sabar dan syukur ini penting dalam pembentukan

akhlak pelajar? Sifat sabar dan syukur merupakan akhlak mahmudah

yang tidak boleh dilihat dari mata kasar seseorang. Sifat sabar

13

dan syukur dapat dipamerkan melalui tindakan spontan seseorang

hasil daripada latihan berterusan. Kedua-dua sifat ini perlu

dipraktikkan kepada para pelajar agar mereka dapat mengamalkan

pada setiap waktu dan ketika. Dapatan kajian menunjukkan bahawa

sistem pengajian pondok memang ada melatih para pelajar agar

bersifat sabar dan syukur dari segi rohani dan jasmani.

Sistem pengajian pondok mendidik supaya sentiasa berzikir kepada

Allah

Jadual 6: Sentiasa mengingati Allah

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Sederhana

setuju

Jumlah

52

7

1

60

87

11

2

100.00




responden (11 %) mengatakan setuju dan seorang (2 %) mengatakan

sederhana setuju bahawa sistem pengajian pondok mendidik para

pelajar agar sentiasa berzikir kepada Allah. Dengan mengingati

Allah, hati menjadi tenteram dan damai. Orang yang ingat kepada

Allah (berzikir) adalah orang yang hidup di sisi Allah sementara

14

orang lalai daripada mengingati Allah adalah orang yang mati

hatinya di sisi Allah SWT. Sistem pengajian pondok adalah

berusaha menghidupkan hati para pelajar dengan menganjurkan

majlis berzikir kepada Allah. Ia dilakukan dalam jadual waktu

yang ditetapkan iaitu selepas solat fardu dan malam hari

tertentu. Aktiviti berzikir lazimnya dilakukan secara berjemaah.

Manakala aktiviti zikir secara individu dilakukan mengikut

kesesuaian waktu.

Sistem pengajian pondok mendidik beristiqamah berbuat kebaikan

Jadual 7: Istiqamah berbuat kebajikan

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

49

11

60

81.7

18.3

100.00



responden (81.7 %) mengatakan sangat setuju berbanding 11

responden (18.3 %) menyatakan setuju bahawa sistem pengajian

pondok mendidik pelajar supaya beristiqamah dalam melakukan

kebaikan. Beristiqamah atau tetap pendirian dalam melakukan

15

kebaikan adalah suatu tuntutan dalam Islam. Orang beristiqamah

adalah orang yang kuat pendirian dan tidak mudah diganggu gugat.

Sikap ini perlu disemai ke dalam jiwa pelajar supaya mereka

mempunyai jiwa yang kental khususnya dalam aspek akidah, syariat

(ibadah) dan akhlak. Sistem pengajian pondok menekankan kepada

aspek pembinaan sahsiah serta ideologi berteraskan fahaman ahli

sunah waljamaah. Disebut dalam satu hadis yang bermaksud amalan

yang baik dan diterima Allah ialah orang yang melakukan ibadah

secara sedikit tetapi berterusan. Ini bermaksud Allah tidak

menyukai orang yang berbuat ibadah secara jumlah yang banyak

tetapi tidak berterusan. Konsep inilah yang dipraktikkan dalam

sistem pengajian pondok khususnya di pondok Kandis.

B. Sistem Pengajian Pondok Membentuk Pelajar Berakhlak Mulia

Terhadap Ibu bapa

Sistem pengajian pondok mengajar mendoakan kesejahteraan ibu bapa

Jadual 8: Mendoakan kesejahteraan ibu bapa

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

57

3

60

95

5

100.00


16



responden (5 %) mengatakan setuju bahawa sistem pengajian pondok

mendidik para pelajar supaya mendoakan kesejahteraan ibu bapa.

Dalam Islam, tuntutan anak berakhlak mulia kepada kedua ibu dan

bapa merupakan suatu perintah Allah. Hal ini disebut dalam Surah

Luqman ayat 14 yang mewajibkan manusia berbuat baik kepada ibu

bapa dan ibu menjadi keutamaan kerana mengandung dan menyusukan

anak dalam tempoh dua tahun.

Sebagai balasan pengorbanan ibu bapa mengasuh, memberi kasih

sayang dan menjaga dengan baik dan sempurna terhadap anak, maka

tanggungjawab anak ialah mendoakan kesejahteraan, memberi khidmat

bakti dan menjaga kebajikan kedua ibu bapa semasa masih hidup.

Sistem pengajian pondok mengajar menjauhi perbuatan yang dibenci

ibu bapa

Jadual 9: Menjauhi perbuatan yang dibenci oleh ibu bapa

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

54

6

60

90

10

100.00




17

responden (10 %) mengatakan bahawa sistem pengajian pondok

mendidik para pelajar supaya menjauhi perkara yang dibenci ibu

bapa. Selain menjauhi perbuatan yang dilarang Allah SWT, anak-

anak hendaklah peka terhadap larangan yang dibenci oleh ibu bapa.

Antara contoh perbuatan yang dibenci oleh ibu bapa dan lazim

dilakukan oleh pelajar ialah melengah-lengahkan solat, gemar

makan dan minum, leka dengan hiburan yang melalaikan seperti

menonton tv, mendedah aurat, berkawan dengan kawan buruk akhlak

dan sebagainya. Berdasarkan hasil kajian, menunjukkan peranan

sistem pengajian pondok penting dalam membentuk kehidupan pelajar

menghormati kedua ibu bapa dengan menjauhi perkara-perkara yang

dibenci ibu bapa supaya hidup diredai Allah SWT.

Sistem pengajian pondok mengajar bersalaman dan mengucup tangan

kedua-dua ibu bapa

Jadual 10: Menjauhi perbuatan yang dibenci oleh ibu bapa

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Sederhana

setuju

Jumlah

55

4

1

60

92

7

1

100.00


18



responden (7 %) mengatakan setuju dan seorang responden

mengatakan sederhana setuju bahawa sistem pengajian pondok

mendidik pelajar supaya bersalaman dan mengucup tangan kedua-dua

ibu bapa pada waktu sesuai sebagai tanda penghormatan yang

tertinggi kepada kedua-dua ibu bapa.

Sistem pengajian pondok mendidik pelajar mendengar dan mematuhi

nasihat ibu bapa

Jadual 11: Mendengar dan mematuhi nasihat ibu bapa

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

57

3

60

97

5

100.00





mendidik pelajar supaya mendengar dan menuruti nasihat kedua-dua

ibu bapa mereka. Anak yang soleh sentiasa patuh dan taat kepada

ibu bapa mereka dalam semua keadaan. Perintah anak menuruti

nasihat ibu bapa adalah jelas. Anak derhaka kepada kedua-dua ibu

bapa ialah menyalahi perintah keduanya, sebagaimana bakti

19

keduanya, maka anak wajib mentaati suruhannya, jika perintah

itu bukan maksiat. Meskipun pada asalnya perintah itu termasuk

kategori harus (mubah), begitu juga termasuk kategori mandub

(sunat).

Sistem pengajian pondok mengajar bercakap secara lemah

lembut/sopan dengan ibu bapa

Jadual 12: Mendengar dan mematuhi nasihat ibu bapa

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Tidak pasti

Jumlah

48

11

1

60

80

18.3

1.7

100.00


Berdasarkan Jadual 12 di atas menunjukkan seramai 48 responden

(80 %) mengatakan Dapatan sangat setuju berbanding 11 orang

responden (18.3 %) mengatakan setuju dan seorang responden

mengatakan tidak pasti bahawa pengajian sistem pondok mendidik

pelajar bercakap secara lemah lembut dan bersopan dengan ibu

bapa. Komunikasi berkesan amat penting dipelajari dan

dipraktikkan kepada kedua-dua ibu bapa. Dengan itu, gaya

percakapan yang sesuai dan menarik hendaklah diajar dalam sistem

pengajian pondok supaya pelajar memahami kemahiran bercakap

dengan cara yang lemah lembut dan sopan.

20

Sistem pengajian pondok mendidik menghargai pemberian ibu bapa

Jadual 13: Menghargai pemberian ibu bapa

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Tidak pasti

Jumlah

54

5

1

60

90

8.3

1.7

100.00


Sistem pengajian pondok mendidik menghargai pemberian ibu bapa



responden (8.3 %) mengatakan setuju dan seorang responden

mengatakan sederhana setuju bahawa sistem pengajian pondok

mendidik pelajar menghargai pemberian ibu bapa. Pemberian ibu

bapa kepada anak-anak merupakan salah satu bentuk kasih sayang

dipamerkan kepada anaknya. Kaedah ini sesuai dipraktikkan kepada

anak-anak yang berumur 12 tahun hingga usia matang. Kaedah

pemberian sesuatu barangan (contoh, wang, makanan kesukaan anak,

barangan berharga, barangan hiasan diri, kenderaan dan sesuatu

yang berupa kemewahan dalam kehidupan) merupakan antara kategori

contoh pemberian kepada anak-anak. Terdapat sebahagian anak masa

kini yang tidak tahu menghargai pemberian ibu bapa. Mereka

21

mengkhianati sesuatu pemberian ibu bapa dengan berbuat tindakan

yang mengguriskan hati ibu bapa. Pengajian sistem pondok sentiasa

menekankan akhlak mulai dengan menghargai sesuatu pemberian ibu

bapa atau orang lain kepada anak-anak.

C. Membentuk Pelajar Berakhlak Mulia Terhadap Guru

Pengajian sistem pondok mengajar bersopan santun ketika bercakap

dengan guru

Jadual 14: Bersopan ketika bercakap dengan guru

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

58

2

60

97

3

100.00




responden (3 %) mengatakan setuju bahawa pengajian sistem pondok

mendidik para pelajar bersopan santun ketika bercakap dengan

guru. Guru adalah orang yang perlu dihormati kerana tugas guru

ialah mendidik dan membimbing seseorang menjadi orang berguna

kepada agama dan bangsa. Jika ingin bertanya minta izin terlebih

dahulu. Cari masa yang sesuai untuk bertanya. Hindari daripada

22

menyinggung perasaan guru. Bercakap dengan baik dengan guru,

dengan menggunakan bahasa yang baik. Tidak meninggikan suara

semasa bercakap dengan guru. Dalam sistem pengajian pondok guru

adalah sangat dimuliakan kerana ketinggian ilmu dan akhlaknya

yang mulia. Justeru, sudah menjadi budaya dalam pengajian pondok

pelajar memuliakan guru termasuklah dalam pertuturan, berdiskusi,

perdebatan dengan guru.

Sistem pengajian pondok mengajar mematuhi peraturan sekolah

Jadual 15: Mematuhi peraturan sekolah

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Jumlah

55

5

60

92

8

100.00





mendidik pelajar mematuhi peraturan yang ditetapkan oleh pihak

sekolah. Maksud mematuhi peraturan sekolah dalam kajian ini

adalah merujuk kepada arahan kepada pelajar agar mengetahui

peraturan dan mengamalkan setiap masa seperti kehadiran tepat

pada waktunya, mematuhi peraturan etika berpakaian yang selaran

dengan ajaran Islam, melakukan sesuatu aktiviti berfaedah dengan

23

mengutamakan kepentingan menuntut ilmu seperti menghadiri kelas

muhadarah (pidato), menghadiri aktiviti kemasyarakatan (majlis

kenduri, tahlil arwah, sembahyang jenazah, majlis berbuka puasa

dan sebagainya). Pelajar juga diingatkan dari semasa ke semasa

menghindari daripada ponteng kelas tanpa alasan yang munasabah

seperti sakit, memenuhi kematian ahli keluarga terdekat dan

musibah yang tidak dapat dielakan. Di samping itu pelajar

hendaklah menjaga nama baik sekolah serta bertanggungjawab

menjaga serta memelihara harta benda sekolah dengan baik. Sistem

pengajian pondok sentiasa mendidik para pelajar mematuhi

peraturan sekolah dari semasa ke semasa.

Mendoakan kesejahteraan dan berterima kasih kepada guru

Jadual 16: Mendoakan kesejahteraan dan berterima kasih kepadaguru

Pendapat Responden

Kekerapan

Peratus

Sangat setuju

Setuju

Sederhana

setuju

Jumlah

51

7

2

60

85

11.7

3.3

100.00




(11.7 %) mengatakan setuju dan 2 orang (11.7 %) mengatakan24

sederhana setuju bahawa sistem pengajian pondok mendidik pelajar

mendoakan kesejahteraan dan berterima kasih kepada guru. Para

pelajar diingatkan supaya sentiasa mendoakan kesejahteraan guru

dilakukan selesai solat untuk mendapat keredaan dan jauhkan

kemurkaan guru. Dengan demikian ilmu yang dipelajari mendapat

keberkatan daripada Allah SWT. Maksud pelajar berterima kasih

kepada guru dalam kajian ini adalah merujuk kepada pelajar

hendaklah belajar bersungguh-sungguh bagi mencapai kejayaan

cemerlang dalam pelajaran. Peranan guru mendidik pelajar

diiktiraf oleh masyarakat dunia kini dengan diadakan sambutan

hari guru. Sempena hari guru lazimnya pelajar memberi hadiah

sebagai terima kasih kepada guru. Kemampuan kewangan pelajar

adalah amat terhad. Justeru, cukup sekadar pelajar menghadiahkan

ucapan terima kasih dengan mendoakan kesejahteraan, membuktikan

pencapaian akademi cemerlang dan sahsiah terpuji. Dapatan kajian

mendapati pelajar pondok dibimbing supaya mendoakan kesejahteraan

dan berterima kasih kepada guru.

4.0 KESIMPULAN DAN CADANGAN

Berdasarkan perbincangan di atas disimpulkan bahawa sistem

pengajian pondok mampu membentuk akhlak muslim sebagaimana yang

dianjurkan dalam al-Quran. Sistem pengajian pondok yang

konsisten, pengurusan dan pentadbiran yang baik, kewangan yang

kukuh mampu melahirkan ulama’, pentadbir, tokoh-tokoh masyarakat

yang disegani dan tokoh politik Islam yang menegakkan kalimah

Allah iaitu Islam. Walaupun sistem pengajian pondok wujud sebagai

25

lembaga pendidikan agama yang tidak formal, namun peranannya

sebagai saluran alternatif masyarakat menuntut ilmu agama tidak

dapat dinafikan lagi. Pelajar pondok bertindak sebagai model

pengembangan akhlak mulia kepada masyarakat khususnya di

Malaysia. Usaha untuk meningkatkan akhlak manusia perlu digiatkan

lagi. Antaranya pengurusan pondok perlu merancang program yang

bersifat kreatif- inovatif, seiring dengan permasalahan akhlak

remaja kini. Pihak pengurusan pondok juga menjalankan kerjasama

dengan pihak luar bagi melancarkan tugas serta mampu untuk

mencapai matlamat. Kerjasama yang baik antara masyarakat dapat

membantu kegiatan dakwah dan menjauhkan remaja daripada ancaman

bahaya dadah.

Rujukan

Al-Qur’an Karim.

Abuddin Nata M A. (2000), Akhlak Tasawuf, cet. 3, Jakarta Utara:Rajawali Press.

Abdullah Ishak. (1995). Pendidikan Islam dan Pengaruhnya Di Malaysia.Selangor: Dewan Bahasa dan Pustaka.

A. Ishak. (1995). Pendidikan Islam dan pengaruhnya di Malaysia. KualaLumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmawati Suhid. (2009), Pendidikan Akhlak Dan Adab Islam Konsep DanAmalan, Kuala Lumpur : Utusan Publications And Distributors SdnBhd.

Ghazali Darussalam. (2003), Dinamika Ilmu Akhlak Islamiah, KualaLumpur : Utusan Publications & Distributors Sdn Bhd.

26

Ishak, S., & Shafie, F. (1998). Pondok sebagai satu pilihantempat tinggal di kalangan orang tua. Sintok: Penerbit UniversitiUtara Malaysia

Imam Ghazali. (2000), Pedoman Orang Mukmin, Singapura : PustakaNasional Pte Ltd.

Kamaruddin Salleh. (2006). Tuan Guru Najmuddin Muhammad dan PondokFalahiah: Analisis Penubuhan, dan Sumbangannya kepada Masyarakat. TesisSarjana. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Kamilah Mohamad. (2000). Persepsi Pelajar Terhadap Pendekatan Pengajaran diSekolah Pondok: Kajian Kes di Sekolah Pondok Addiniyah Badriah, Pasir Tumbuh, KotaBharu, Kelantan. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Luqman Yusuf. (2000). Keberkesanan Sistem Pengajian Pondok: Satu KajianKhusus Mengenai Pusat Pengajian Pondok, Bachok Kelantan dari Tahun 1984 Hingga1997. Tesis Sarjana. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Muhammad Al Ghazali (1991), Akhlak Seorang Muslim, Kuala Lumpur :

Victory Agencie.

Muhd Yusof (2007), Bimbingan Akhlak Mulia dan Nilai-Nilai Murni, Selangor:JasmineEnterprise.

Mahamabookhoree Aboosalae. (2001). Kedudukan Institusi Pondok DalamPembangunan Belia Islam di Patani Thailand. Universiti Putra Malaysia.

Md Ramly Mahmood. (2005). Peranan Pondok dalam Pendidikan Islam diKelantan :Suatu Kajian Di Pasir Mas, Kelantan. Universiti Malaya.

Mohamed, A. K. (2003). Pengurusan pendidikan di sekolah: huraian menurut perspektif Islam. Skudai: Universiti Teknologi Malaysia.

Mohd Izzuddin Ramli dan Mohamad Zaini Abu Bakar, (2013). Kertaskerja bertajuk Kearifan Tempatan Dalam Institusi Sekolah Pondok : Kajian KesMalaysia. Dibentangkan sempena Persidangan Serantau KearifanTempatan 2013 “Memperkukuhkan Kearifan Tempatan ke Arah

27

Pengantarabangsaan”6-7 Oktober 2013 Sutra Beach Resort,Terengganu, Malaysia.

Mohd Nasir Abd Hamid. (2008). Pondok dan Madrasah Perintis SistemPendidikan Islam Nasional. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Mohd Taher bin Abdullah. (2000) Konsep Akhlak Islamiah Menurut Imam Al-Ghazali: Satu Kajian Berdasarkan Karyanya Dalam Buku ‘Hai Anak’. Kuala Lumpur:Universiti Malaya.

Mohd Yusuf Ahmad. (2003), Pengajian Islam, Kuala Lumpur: UniversitiMalaya.

Nurul Farhana Abdul Samat. (2013). Peranan Pondok Dalam MendidikAkhlak Muslim: Kajian di Pusat Pengajian Pondok Kampung TelongKandis, Bachok, Kelantan. Tesis Sarjana Muda, UniversitiPendidikan Sultan Idris.

Prasad, B. D. (2008). Content analysis: a method in social science research. In D. K. Lal Das & V. Bhaskaran (Eds.), Research methods for Social Work (pp. 173-193). New Delhi: Rawat.

Ramli Awang. (2006), Perkembangan Institusi Pondok di Nusantara:Pengaruhnya diNegeri Kedah. Johor : Universiti Teknologi Malaysia.

Y.M Tuan Mohd Rosli Tuan Hassan, Wan Fauzi Wan Mamat, YasminHassan, Rus Sanani @Asiah Hassan. (2002), Peranan Pusat PengajianPondok Kampong Telong Kandis [PPP Kandis] Bachok Kelantan dalam MelahirkanUlamak. Universiti Institut Teknologi Mara Shah Alam.

Syed Husin, A. (1968). Patterns of rural leadership in Malaya. JMBRAS, 41,

95-145.

28

Sistem Pengajian Pondok Melahirkan Pelajar Berakhlak Mulia

Documents

Transcript of Sistem Pengajian Pondok Melahirkan Pelajar Berakhlak Mulia