SELF ORYANTALİZM BAĞLAMINDA TÜRK MEDYASININ ARAP AKTİVİZMİNE YAKLAŞIMI

Hazırlayan: Arş. Gör. Merve Zeynep DOĞAN İstanbul Üni. İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü

Oryantalizm jeopolitik bir duyarlılığın estetik, akademik, ekonomik, sosyolojik, tarihsel ve filolojik metinlere dağıtılması

Batı’nın Doğuyu sürekli bir şekilde yorumlama ve dünyayı bu yoruma göre konumlandırma biçimi

Batı şuuruyla ambalajlanmış bir takdim projesi

19.yy ile II.Dünya Savaşı arasında Oryantalizm Fransa ve İngiltere egemenliğinde /Sonrası Amerika

Oryantalizm

Oryantalizm Said’in düşüncesinde Gramsci’nin hegemonya kavramı önemli.

Öncü bir kültürün egemenliği etkili

Doğu, Oryantalizm yüzünden bağımsız bir inceleme nesnesi olamadı.

Oryantalizm

Şark adı altında karmaşık bir bilgi dizini oluştu Oryantalizm başlığına aşağıdakiler aynı anda girebilir:

*Sistematik bir araştırma,buluş ve pratik fayda oluşunun bilim disiplini,pozitif bir doktrin

*Akademik bir gelenek ve uzmanlık alanı Örn: Silvestre de Sacy’nin Chrestromathie arabe (Arap Yazını Seçkisi)

*Batılı yazar,şair,ressam, seyyah,vb’larının hayalleri ve fantezileri Örn: Setven Marcus : “Şehvet Düşkünü Türk” çözümlemesi

Oryantalist :Doğuyla ilgili her türlü bilgiyi getiren kişi oryantalist olabilir. Akademik bir uzmana gönderme yapar

Gizli ve Açık Oryantalizm Açık oryantalizm : Doğunun kültürüne,edebiyatına,toplum biçimlerine yönelik geniş bir ilgi ve araştırma alanı

Gizli Oryantalizm (Latent): Doğulu toplumlar içerisinde yerleştirilen bilinçdışı ve sorgulanmaz bir düşünce biçimi

Orient Avrupa’ya eklenmiş gizli bir alan, bir tiyatro sahnesi haline geliyor . Batı karşısında geri kalmış Doğu düşüncesi

Self oryantalizm (Oto-Oryantalizm)

Kavram ilk defa “Apunte historico de las chinas en Cuba” isimli çalışmada Çin topluluğunun temsili konusunda kullanıldı.

Kendi kendini doğululaştırmak

Batı’nın Doğu’ya dair yorumlarının Doğu tarafından da kabul edilmiş biçimi.

Oryantalizmin post kolonyal intelijansiya ve post kolonyal devlet pratiklerinde içselleştirilmesi

Self Oryantalizm

Doğunun içinde yeni doğular yaratan bir ötekileştirme süreci

“Sürekli çoğalan oryantalizmler” (Bakic-Hayden)

Örneğin: Asya Avrupa’ya göre Doğu Avrupa’da Balkanlar Çin’de Konfüçyanizm Türkiye’ye göre Ortadoğu daha doğulu olarak değerlendirilir.

Self Oryantalizmi İnşa eden Araçlar

Birincil temas bölgeleri Taşıyıcı elitler/organik aydınlar (Gramsci)

Entelektüel canlanma Ulus devlet Baskın kültür Medya

1839 sonrası Batılılaşmayla başlayan süreç Taşıyıcı elitler : Cumhuriyetçi kadrolar Kemalist epistemoloji içselleştirilmiş oryantalizm boyutuna sahip (Kahraman,2002)

Türkiye’de oryantalizm Batılılaşma doğrultusunda ilerliyor İdeal olan Batı gelişme çizgisi Sadece tutucu dini paradigma değil toplumun bütünü self oryantalizm sürecinin temel inceleme alanı

Medeniyet Batıyla özdeş Ortadoğu’ya bakış da bu yönde.

Türkiye ve Self Oryantalizm

Arap Baharı Süreci

Arap sonbaharı Model

ülke?

Cadı Kazanı

KAOS öteki

Şiddet

Atalet İslami

Terör

Toy Demokrasi

Bataklık

Tahrir Meydanı

Ortadoğu F.Jameson: “küreselleşmeye karşı direnme enerjisi gösteren tek

din ya da dini gelenek tahmin edilebileceği gibi İslam’’ Batı’nın ötekisi : İslam Müslüman yönetimlerin halklara yönelik baskıcı imajı parlatıldı Müslüman coğrafya sadece geri kalmışlığın, şiddetin, diktanın

hakim olduğu kaotik bir coğrafya olarak lanse edildi Ortadoğu’lu halklar demokratik hak talep etmez algısı Kaos,şiddet,cadı kazanı kelimeleri Ortadoğu ile özdeş oldu Türkiye’nin de Ortadoğu’ya bakışı bu yönde oldu

Tunus Devrimi Sürecin ateşleyicisi Çözüm İslam’dır sloganı yerine Çözüm Tunus

Sidi bu Zeyd kasabasında Muhammed Bouazizi kendini yaktı.

Kuzeni bu anları internette yaydı. Tepkiler çığ gibi büyüdü

Facebook, Youtube, Twitter temel araçlar

Tunus Devrimi Tunus’ta sadece internet ağları değil

Toplumsal ağlar da etkili oldu. Eğitimli ve işsiz gençlerin etkisiyle başladı

Örgütlü,lidersiz,gevşek bir gözlem ağı

Temel çıkış noktası: İş İslami bir hareket değildi. İslami gruplar gösterilere sonradan katıldı.

Tunus Devrimi İnternet,sosyal ağlar ve El Cezire’nin etkisi

üç temel unsur 1-İşsiz eğitimli gençlerin oluşturduğu gruplar

2-Yıllardır rejime muhalif sibereylemcilik kültürünün varlığı

3-İnternet kullanımının Arap ülkelerine göre daha yüksek olması

Mısır Devrimi Baskı,polis şiddeti,adaletsizlik,işsizlik,cinsiyetçiliğe duyulan derin tepkinin sonucu

Halid Said’in polis tarafından öldürülmesi üzerine Hepimiz Halid Saidiz başlıklı bir grup kuruldu.

Grubun kurucuları Wael Ghonim (google’da yönetici) Abdül Rahman Mansur

Mısır Devriminin Aktörleri Genç Eğitimli Mısırlılar Müslümanlar Kıpti Hristyanlar Laikler Kadınlar demokratik taleplerle toplandılar

Çıkış noktaları din değildi. Ama İslami gruplar da hareketin içine katıldı.

Mısır -25 Ocak olayları Esma Mahfuz sokaklara çıkın diye çağrı yaptığı videosunu facebookta paylaştı. (Devrimin kıvılcımını çakan vlog)

Tahrir Meydanı (özgürlük meydanı) devrimin kamusal mekanı oldu.

Mübarek ile Ordu arasında iktidar mücadelesi Ordu devrimi üstlenmeye çalıştı. Sonra ise devrim hareketi ile çatışmaya başladı. Müslüman kardeşler devrimin kurucu aktörleri değildi.

Teun A. van Dijk'ın Eleştirel Söylem Analizi

Sentaktik ve semantik olmak üzere iki dilsel çözümleme türü

Sentaktik çözümlemede haber metninde kullanılan cümlelerin gramatik yapılarına odaklanılır.

Semantik çözümlemede ise sözcüklerin, cümlelerin, kısacası bütün söylemin anlamı üzerinde durulur.

Eleştirel söylem çözümlemesi modeli makro yapının ve mikro yapının ayrı ayrı çözümlendiği iki ana bölümden oluşur

Makro Yapı : Tematik ve Şematik Çözümleme

Tematik Yapı İncelemesi:BaşlıklarHaber Girişleri

Şematik Yapı İncelemesi Şematik yapı durum ve yorum olarak iki bölümde ele alınır. Durum bölümünde haber ana olayın sunumu, sonuçlar, ardalan ve bağlam bilgisi çerçevesinde değerlendirilir.

Mikro Yapı Haber metninin mikro yapısının çözümlenmesinde;

Sentaktik çözümleme,

Bölgesel uyum,

Sözcük seçimleri ve

Retorik çözümlemeleri yapılmaktadır.

Değerlendirme Son üç yıldan 20 haber incelendi.

Haber başlıklarında büyük oranda genelleştirme,enformasyon eksiltimi

“Arap Baharı” şemsiye kavramFarklı etnik, dini grupların farklı dinamikler taşıyan toplumsal hareketleri “Arap Baharı” başlığı altında belirtilmesi.

Arap Baharı sürecinin değersizleştirilmesi. Örn:-“Suriyeli İşi Ticarete Döktü” “Arap Baharı Dolar Olup Türkiye'ye yağdı”

Türkiye demokratik gelişimini tamamlamış rol model ülke Ortadoğu Türkiye’nin müdahalesine muhtaç İncelenen haber metinlerinin önemli bir kısmında “Arap Sonbaharı”, “Arap Kışı” gibi ifadeler.

Bu sözcükler Arap Baharı sürecinin muğlak ve belirsiz yönünü vurgulamakta ve sürece dair ümitsizliği gözler önüne sermektedir.

Haberlerde Türkiye’nin Ortadoğu’dan farkını,üstünlüğünü vurgulayacak söylem seçkinlerine yer verilmiştir

Değerlendirme

Örnek Haber Başlıkları Hangi Ortadoğu, Hangi Bahar? (Zaman, 14 Mayıs 2013)

Rusya: Türkiye’de ‘Arap Baharı’ Mümkün Değil (Habertürk, 7 Haziran 2013)

Ortadoğu'nun En büyüğü Türkiye Olacak (Habertürk, 19 Haziran 2013)

Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün, Financial Times yazısı: Mısır, Toy Demokrasisini Yeniden Tesis etmeli, Hem de Süratle (Radikal, 8 Ağustos 2013)

Suriyeli İşi Ticarete Döktü (Milliyet, 17 Ağustos 2013)

Mısır'ın İkinci Bir Türkiye Olmasını İstemiyorlar” (Anadolu Ajansı, 18 Ağustos 2013)

Örnek Haber Başlıkları Ortadoğu Halkı 'Türkiye' Dedi (Milliyet, 2 Şubat

2012)

Arap Baharı'nda Türkiye lider ülke (Yeni Şafak, 16 Ekim 2012)

Arap Baharı hızla kışa dönüştü” (Hürriyet, 7 Nisan 2013)

Bu mu devrim, Bu mu Arap Baharı Bu mu Müslümanlık?

(Odatv.com, 11 Nisan 2013) Arap Baharı' Türk İnşaatçıların Kışı Oldu: 337 Proje Durduruldu

(Akşam, 2 Mayıs 2013)

Örnek haber girişleri: “Sabah’ın sorularını yanıtlayan Müslüman Kardeşler

Sözcüsü Abdulmevcud Darderi, Mısır’da yaşanan krizin çözümü için Türkiye’nin devreye girmesi gerektiğini söyledi. “(Sabah 13.07.2013)

“Senatör, Türkiye’de yaşanan olayların Arap Baharı ile karşılaştırılmasının mümkün olmadığını belirtti.“(Habertürk 07.06.2013)

“Başbakan Yardımcısı Bozdağ, Mısır’da yapılan darbe ve sonrasında yaşanan gelişmelere ilişkin “Mısır’ın, ikinci bir Türkiye olmasını istemiyorlar” dedi. (AA 18.08.2013)

Sonuç: Medya’nın Arap Baharı’na yönelik algı eskisine oranla olumsuz

Ortadoğu’ya yönelik Türkiye’de hakem ülke imajı AKP ile Müslüman Kardeşler benzerliğinin vurgulanması

Mısır’ın Türkiye’nin geçmişine benzetilmesi Laiklikle İslamı bir arada yürüten bir model olarak Türkiye’nin Ortadoğu’ya örnek ülke olarak sunulması

Türkiye’nin Ortadoğu “bataklığına” çekilmesi hata olarak yansıtılmıştır.

Ortadoğu ile Türkiye arasında kültürel ve dini benzerlikler bulunsa da Türkiye’nin Ortadoğu’da model bir ülke olarak algılandığını söylemek güçtür.