Rynek fonograficzny w Polsce: ludzie, instytucje, procesy

Plik na licencji Creative Commons. Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska

Rynek

fonograficzny w

Polsce: ludzie,

instytucje,

procesy

Katarzyna M. Wyrzykowska

[email protected]

Podstawowe informacje o

projekcie

• Badanie polskich firm fonograficznych przeprowadzonym w ramach projektu „Rynem muzyczny w Polsce z perspektywy firm fonograficznych” zrealizowanego w 2013 przez Instytut Muzyki i Tańca oraz Polskie Centrum Informacji Muzycznej ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zespół badawczy : Patryk Gałuszka, Anna Iwanicka-Nijakowska, Aleksandra Jagiełło-Skupińska, Mieczysław Kominek (kierownik), Katarzyna Korzeniewska, Katarzyna M. Wyrzykowska.

Badacze terenowi : Joanna Dąbrowska, PawełMaranowski, Małgorzata Michałowicz, Małgorzata Owczarska, Agata Rozalska, Ziemowit Socha, Krzysztof Stachura, Kinga Zawadzka.



projekcie

• Cel projektu : próba spojrzenia na polski rynek muzyczny (jego dynamikę, wyróżniki, zachodzące procesy/zmiany itd.) z perspektywy działających w jego obszarze „firm” fonograficznych.

• Dlaczego warto si ę tym zaj ąć?– Firmy fonograficzne funkcjonują od koło 25 lat w stanie

permanentnej zmiany;– 2012: szczególny rok dla fonografii;– Zmiany na rynku fonograficznym/muzycznym prowokują

pytania o status i stan dóbr kultury (własność intelektualna, prawo autorskie itd.) oraz charakter praktyk kulturowych.


projekcie

• Problematyka badawcza:

R.A.Peterson, N. Anand, The Production of Culture Perspective, Annual Review of Sociology, vol. 30, 2004.

6 głównych obszarów:Technologia;

Prawo i regulacja;Struktura branży;

Struktura organizacyjna;Ścieżki kariery;

Rynek.



projekcie

• Na jakim materiale pracowali śmy?– Dane zastane

• Raporty IFPI;• Raporty i komunikaty ZPAV, ZAIKSu, UOKIKu, Komisji

Europejskiej itd.;• Akty prawne (ustawy, wyroki Sądu Najwyższego i Sądu

Administracyjnego, rozporządzenia MK/MKiDN, dyrektywy PE itd.).

– Badanie jako ściowe.

Moduł jakościowy

[ogólne informacje o badaniu]


Ogólne informacje o badaniu

• Badanie jakościowe :– 50 wywiadów pogłębionych;– Czas realizacji bada ń terenowych : wrzesień –

październik 2013.

• Jakie kryterium doboru?• Zróżnicowanie ze względu na specjalizację muzyczna• Zróżnicowanie ze względu na wielkość podmiotu

Z kim rozmawialiśmy? [1]

Pełna lista zob. Rynek fonograficzny... Tabela 3.1. Lista podmiotów biorących udział w badaniu, s. 17-18.

.... i wiele innych!


Z kim rozmawialiśmy? [2]

Pełna lista zob. Rynek fonograficzny... Tabela 3.1. Lista podmiotów biorących udział w badaniu, s. 17-18.

Kim są respondenci?

Płeć: M 45, K 5;

Stanowisko : Właściciel, Prezes, Dyrektor (wykonawczy, zarządzający, programowy itd.), Kierownik, Manager.

• Co ich łączy?

Staż pracy : średnio ok. 10 lat w branży;

Wykształcenie: • Muzyczne i kierunkowe (np. inżynieria dźwięku);

• Inne (grafika, archeologia, filozofia, ekonomia, dziennikarstwo i inne).


O czym będzie ta prezentacja?

• Rynek fonograficzny a rynek muzyczny ;• Struktura bran ży fonograficznej ;• Firma fonograficzna , czyli co?• Struktura organizacyjna podmiotów

fonograficznych ;• Technologie, no śniki muzyki a bran ża

fonograficzna ;• „Polskie” wydawnictwa fonograficzne – co

je łączy, co je dzieli?

Fonografia i rynek muzyczny

[podstawowe pojęcia]


• Majors : globalne koncerny muzyczne– Universal Music Group, Sony Music Entertainment, Warner Music Group

(Parlophone, dawne EMI);– Posiadają około 75% udziału w światowym rynku nagrań.

• Wytwórnie niezale żne: przynajmniej trzy możliwości: – wytwórnia jest związana kapitałowo z jednym z majors (tzn. jest po

części jego własnością), jednak ma samodzielną strukturę i działa w miarę niezależnie od swojego właściciela;

– wytwórnia nie ma związków kapitałowych z majors, współpracuje z nimi jednak w obszarze dystrybucji;

– wytwórnia nie ma żadnych związków z majors, sama organizuje dystrybucję swoich produktów lub korzysta z usług niezależnych dystrybutorów.

• Stare/tradycyjne/fizyczne no śniki to: kaseta, CD, LP (winyl)

• Nowe/cyfrowe no śniki to: plik, streaming, dzwonek, halodzwonek, podcast


Rynek fonograficzny a

rynek muzyczny

• Rynek fonograficzny jest częścią większego rynku dóbr kultury i rozrywki;

• Pojęcia „rynek fonograficzny” i „branża fonograficzna” sąwęższe niż pojęcia „rynek muzyczny” i „branża muzyczna”;

• Rynek fonograficzny � rynek nagrań (muzyki zapisanej na nośnikach);

• Rynek muzyczny � obejmuje także rynek występów na żywo, zarządzania prawami autorskimi, etc. (zob. Gałuszka, 2009).


• Czym dla respondentów jest rynek muzyczny? – Rynek to artyści, wydawcy muzyki, kontrahenci,

dziennikarze, fani/nabywcy;– Rynek to artyści, wykonawcy, kompozytorzy i utwory;– Rynek to odbiorcy muzyki;– Rynek to relacje między wydawcami muzyki.

„No to są wydawcy, którzy tworzą nową muzykę, dostarczają ją potem do rozgłośni radiowych, do mediów i potem eksploatują to w formie fizycznej czy cyfrowej. Także tym się zajmujemy, jesteśmy pewnymi instytucjami

do wynajęcia dla artystów”.

Struktura branży

fonograficznej


Globalny rynek fonograficzny

FIRMY FONOGRAFICZNE: UDZIAŁY W RYNKU (%)

Nośniki

fizyczne

Dystrybucja

cyfrowa

Razem

2010 2011 2010 2011 2010 2011

EMI 10.5 10.3 9.3 9.3 10.2 9.9

Sony 23.0 22.4 22.7 21.1 23.0 21.9

Universal 28.7 27.5 28.5 28.7 28.7 27.9

Warner 14.6 15.0 15,2 15.3 14.9 15.1

Niezależne 23.1 24.9 24.3 25.6 23.2 25.2

2010 2011

Majors 76,8% 74,8%

Niezależne 23,2% 25,2%

Źródło: Music&copyright blog 2012

Polski rynek fonograficzny

Wytwórnia % wpływów ze

sprzedaży nośników

fizycznych w 2011 r.

% wpływów ze

sprzedaży muzyki w

formatach cyfrowych

w 2011r.Universal 20 - 30% 60 - 70%

EMI 20 - 30% 5 – 10 %

Sony 6 - 10% 10 - 20 %

Warner 30 - 40% 0 – 5 %

Wytwórnie niezależne 30 - 40% 10 – 20 %

2011

Nośniki fizyczne Formaty cyfrowe

Majors 60 – 70% 80 – 90%

Niezależne 30 – 40% 10 – 20%

Źródło: KE 2013


Klasyfikacja firm fonograficznych

według kryterium wielkości

• Globalne koncerny ;

• Firmy średniej wielkości;

• Małe firmy i mikrowytw órnie ;• Wytwórnie będące częścią większego

przedsi ębiorstwa lub instytucji.

W Europie 99% biznesów muzycznych to mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwa (IMPALA, 2013).

ILE jest w Polsce podmiotów wydających muzykę? ☺

Ok 250 (lista otwarta, zob. katalog w aneksie do raportu)

Największe polskie wytwórnie niezależne (w

porządku alfabetycznym)

2009 2011 2012

Agora Production Agora Production Agora

Fonografika Fonografika Dux

Metal Mind Metal Mind Fonografika

Reader’s Digest Reader's Digest Metal Mind Production

Sonic Sonic MJM

Mystic Production

Polskie Nagrania

Reader's Digest

Sonic

Źródło: IFPI 2010, 2012, 2013


Firma

fonograficzna,

czyli co?

Jak definiować firmę

fonograficzną?• Już na etapie planowania badania pojawiły się kłopoty;

• Definicja naukowa : wytwórnia/firma fonograficzna to organizacja, która podpisuje umowy z artystami „celem stworzenia nagrań, które ma potem nadzieję sprzedać publiczności. Firma taka zazwyczaj podpisuje z artystą kontrakt nagraniowy, w którym obiecuje zapłacićartyście tantiemy za sprzedane nagrania w zamian za zobowiązanie się artysty do wyłącznej współpracy z daną firmą” (Hull 2004, s. 20).

• Czy wszyscy wydawcy, których chcielibyśmy objąć badaniem spełniaj ą wymienione kryteria ? Co z instytucjami, działalno ściąjednoosobow ą, hobbystyczn ą, „nielegaln ą” ?


Na co si ę zdecydowali śmy?

Podmioty dla których jednym z głównych obszarów aktywności jest czynna działalno ść

fonograficzna


fonograficzną?

• Przyjęcie szerokiego rozumienia „firmy fonograficznej”okazało się dobrym posunięciem, gdyż definicja Hulla nie pasuje do znacznej części podmiotów działających na polskim rynku nagraniowym. :– znaczna część polskich wytwórni muzycznych nie finansuje

procesu nagrania muzyk ;– znaczna część polskich wytwórni muzycznych nie

podpisuje z wydawanymi artystami długoterminowych umów ;

– znaczna część firm fonograficznych funkcjonujących w Polsce w du żym lub bardzo du żym stopniu zleca wykonywanie pewnych usług innym firmom .


fonograficzną?


Jak respondenci definiują

„firmę fonograficzną”?

– Firma fonograficzna jako podmiot wydający muzykę;

– Firma fonograficzna jako podmiot organizacyjny zajmujący się zarządzaniem muzyką;

– Firma fonograficzna jako pośrednik;– Firma fonograficzna jako hobby/pasja;– Firma fonograficzna jako relikt.

„W tej chwili jest jakby częścią takiego przewodu pokarmowego, który zaczyna się powiedzmy że artysta jest na samym początku, potem jest firma fonograficzna, na końcu jest klient, tak to w tej chwili wygląda, coraz częściej się pojawia, skraca się ten przewód pokarmowy i pojawia się artysta bezpośrednio połączony z klientem, ale firma fonograficzna jest jakby pomiędzy klientem i artystą, to wszystko organizuje, przetwarza i podaje klientowi w takie sposób, żeby mógł to kupić, skorzystać, posłuchać”.

Struktura

organizacyjna

podmiotów

fonograficznych


Źródło: Opracowanie własne na podstawie Hull, 2004, s. 119.

Powyższy schemat można odnieść właściwie wyłącznie do trzech największych firm fonograficznych funkcjonujących w Polsce.

Wytwórnie średniej wielkości• Zatrudniają kilka/kilkanaście osób;• Na tle innych wytwórni posiadają znaczny udział w rynku

fonograficznym;

Przykłady:• Niektóre wytwórnie hip-hopowe/rapowe

– Wyróżnik: łączenie działalności fonograficznej z odzieżową, tradycyjnie nie postrzeganą jako element działalności fonograficznej (ale [!!] muzyka + styl ubierania � cecha charakterystyczna kultury hip-hop).

• Firmy prowadz ące działalno ść muzyczn ą wykraczaj ącąpoza w ąsko rozumian ą fonografi ę (tłoczenie nośników, menedżment, organizacja koncertów � umowy 360°).


Mikro-wytwórnie i małe

wytwórnie

• Prowadzone najczęściej przez jedną lub dwie osoby, z reguły będące założycielami;

• Jednoosobowa działalność + outsourcing;

• Przykłady:– Muzyka elektroniczna;– Wytwórnie wydające niszowe gatunki zorientowane

na lokalnych artystów/odbiorców.

Wytwórnie będące częścią

większego przedsiębiorstwa lub

instytucji• Mogą one być zarówno małymi, jak i średnimi wytwórniami;

• Ulokowanie w strukturze wi ększego przedsi ębiorstwa np. stacji radiowej, przedsiębiorstwa produkcyjno-handlowego, firmy rodzinnej etc.

• Czasami większe przedsiębiorstwo, do którego należy taka wytwórnia, prowadzi działalność związaną z muzyką (np. stacjęradiową), zdarza się jednak również tak, że działalność firmy-matki nie ma z muzyką nic wspólnego (np. jest działalnościądeweloperską).


Technologie i nośniki

muzyki a branża

fonograficzna

„Technologia dostarcza narzędzi, za pomocą których ludzie i instytucje zwiększają swoje zdolności komunikacyjne, a zmiany w technologiach komunikacyjnych dogłębnie destabilizują stare i stwarzają nowe możliwości w kulturze i sztuce” (Peterson, Anand, 2004, s. 314).

• W przypadku rynku muzycznego szczególne znaczenie odgrywają dwa czynniki:

– Upowszechnienie się Internetu – Cyfryzacja.

Współwystępowanie & współoddziaływanie


Konsekwencje zmian

technologicznych w odniesieniu do

rynku fonograficznego

• Zwiększenie wygody prowadzenia biznesu oraz zmiana tempa prowadzenia działalno ści fonograficznej

• Postępująca globalizacja rynku fonograficznego.

Konsekwencje zmian…

Postępowanie procesu upowszechniania si ę nowych nośników oraz sposobów dystrybucji nagra ń w Internecie.

Źródło: ZPAV 2013

+ 77%


Konsekwencje zmian…

Postępowanie procesu upowszechniania si ę nowych nośników oraz sposobów dystrybucji nagra ń w

Internecie.

Konsekwencje zmian…• Zmiana tempa komunikacji i ewolucja relacji pomi ędzy wytwórniami

muzycznymi, artystami i fanami.

„te zmiany są ogromne (…) to zbliżenie między artystą, a odbiorcą jest coraz bardziej ważne, coraz bardziej postępujące, i to jest zmiana, która pewnie będzie kroczyła sobie powoli, te firmy fonograficzne będą miały coraz (…) mniejszą przestrzeń do działania [czym się będą zajmować] może organizacją i zarządzaniem prawami, wydawaniem fizycznych egzemplarzy również, bo to jeszcze trochę potrwa, natomiast cała dystrybucja cyfrowa będzie powoli trafiać w ręce artystów, jeśli sobie będą tego życzyć”.

• Rosn ąca poda ż nagrań oraz wi ążące si ę z tym zjawisko szumu informacyjnego.

„To jest śmietnik, jak kosmos, 99,9 % tego co jest w Internecie to się do niczego nie nadaje. Tak jak my tutaj dostajemy demówki, to na 100 może jedna jest dobra”.

• Zjawisko tzw. piractwa nagraniowego/internetowego


„Polskie” podmioty

fonograficzne – co je

łączy, co je dzieli?

Podstawowe osie różnicowania,

o których była już mowa:

– Gatunek/rodzaj muzyki;

– Wielkość podmiotów;

– Struktura organizacyjna;

– Związek (częściowy lub brak) z globalnymi koncernami muzycznymi.


Misja/wizja swojej działalności

1. „Misja to jest zachowanie, zarejestrowanie najbardziej wartościowych dokonań w tej muzyce klasycznej”;

2. „Wydawać muzykę, która budzi emocje w ludziach, która jest dobrą muzyką, w sensie, że wierzymy, że ci artyści robią z pasji, a nie dla jakiś tam celów zarobkowych, czy innych (…) jeśli chodzi o artystów, to staramy się dawać im jak najlepszą obsługę i jak najlepiej po pierwsze promować i sprzedawać ich produkty, po drugie też otaczać ich (…) opieką, jakby może większąniż by to wynikało z samego kontraktu, fonograficznego”;

3. „Firmę zakłada się, żeby mieć zysk – nie oszukujmy się”.

Specyfika codziennej pracy • Działalno ść fonograficzna jako główne źródło dochodu;

• Rodzaj/gatunek muzyki;• Wielko ść firmy/podmiotu;

– Charakter struktury organizacyjnewydawnictwa;

– Funkcja/stanowisko i zakres obowiązków respondenta.

• Przestrze ń pracy/otoczenie przedmiotowe.


Nośniki muzyki

– Płyta CD to ciągle jeszcze format dominujący.

ALE !!

– Wydania „audiofilskie” oraz renesans „starych”formatów (winyl, a nawet kaseta!).

– Nośniki a gatunki muzyczne• Poważna/Klasyczna � CD• Elektroniczna � Kaseta, winyl• Disco polo � halodzwonki itd.

Stosunek i zakres

wykorzystywania Internetu• Krytyka : „Internet zabił to wszystko – kiedyś kupowało się cały

album dla jednego utworu, a dziś się go kopiuje z Internetu”;

• Pogodzenie si ę: „Przerzucimy się na sprzedaż plików bardziej, w to się zaangażujemy. Kolej rzeczy (…) to się będzie musiało rozwinąć, naturalna droga (…) raczkuje ten cały system sprzedaży. Jeżeli będą możliwości i ten system się będzie rozrastać, to będziemy z niego korzystać, jak najbardziej”;

• Umiarkowany entuzjazm : „staramy się z tego Internetu wyciągnąćjak najwięcej korzyści i wykorzystać możliwości, które on daje, jakby nie stawać w pozycji osób, czy też organizacji, która jest pokrzywdzona przez Internet i MP3”.


Wykorzystanie Internetu w

prowadzonej działalności

• Minimalne

• Średnio-zaawansowane

• Zaawansowane

„Duże miasta, (…) nie będę ukrywał, że muzyka hiphopowa, (…) jej głównym odbiorcą są ludzie młodzi, więc jak patrzymy na słupki jakieś, wykresy, na naszym (…) kanale YouTube i tam mamy dostęp do tego, jacy ludzie słuchająnaszej muzyki, to jest to przedział 14-21, czyli ludzie uczący się, młodzi, głównie duże miasta, (…) mamy samych polskojęzycznych artystów, więc jakby wnioskuję, że nawet jeżeli słuchają tego ludzie w innych krajach, to są to Polacy mieszkający tam (…) często teżkoncertujemy w innych państwach z przyczyny prostej, że Polonie czy w Wielkiej Brytanii czy w Holandii są na tyle duże, że jakby jest sens jechać tam na koncert”.

Zakres uwarunkowany gatunkiem muzyki � specyfika/profil odbiorcy i jego oczekiwań / nawyków / zachowań

Stosunek do tzw. piractwa

nagraniowego• „Ja nie uważam, aby było rozsądne ścigać tych młodych ludzi, bo

zabranianie im niczego dobrego nie robi, trzeba stawiać tu na edukację, na to, żeby ci ludzie rozumieli, że jeśli jakiś zespół im siępodoba i jeśli go słuchają i uważają, że to jest fajne, żeby po prostu kupowali te płyty sami z siebie, (…) jeśli byli na koncercie, to był fajny koncert, że wręcz należy kupić płytę, koszulkę, jakoś wesprzećzespół, że ma to przełożenie, że zespół nagrywa dla nich i że trzeba ich wspierać, tego w ogóle w Polsce nie ma i to jest dla mnie duży problem, że tych ludzi, którzy to rozumieją jest bardzo mało” .

• Potrzeby zmian w ramach systemu prawa;• Lepsze ukierunkowanie edukacji kulturalnej i medialnej.


Stosunek i oczekiwania wobec

państwa i powiązanych z nim

instytucji/organizacji

– Dwa wymiary:

• Państwo jako regulator/gwarant systemu prawnego;

• Państwo jako mecenas kultury.

• Duże różnice pomiędzy firmami fonograficznymi biorącymi udział w badaniu pozwalają zaryzykować tezę, że w Polsce współistnieje kilka rynków muzycznych/fonograficzny ch ;

• Rynki globalne (polskie filie globalnych koncernów a firmy-matki; ekspansja muzyki poważnej i elektronicznej na zagraniczne rynki itd.);

• Rynki lokalne – wytwórnia muzyczna jako animator lokalnej sceny muzycznej;

• Kultury kultury muzycznej a kształt poszczególnych gałęzi rynku fonograficznego.

Nie „rynek

muzyczny/fonograficzny” a

„rynki muzyczne/fonograficzne”


Bardzo dziękuję za uwagę!

☺☺☺☺

Katarzyna M. Wyrzykowska

[email protected]

Pełen raport dostępny jest pod adresem http://imit.org.pl/uploads/materials/files/Raport%

20-%20Rynek%20fonograficzny.pdf

Rynek fonograficzny w Polsce: ludzie, instytucje, procesy

Documents

Transcript of Rynek fonograficzny w Polsce: ludzie, instytucje, procesy