Προσωρινά Μέτρα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (2000)

Προσωρινά μέτρα ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου

2


3


4


5


Κύριες Συντομογραφίες .

AFDI Annuaire Francais de Droit International

AJIL American Journal of International Law

BYBIL Brittish Yearbook of International Law

GAOR United Nations General Assembly. OfficialRecords .

ICJ Pleadings International Court of Justice -Pleadings ,Oral Arguments, Documents

ICJYB International Court of Justice . Yearbook.

LNTS League of Nations Treaty Series

PCIJ Ser. A Publications of the Permanent Court ofInternational Justice . Collection ofJudgements

PCIJ Ser. Β Publications of the Permanent Court ofInternational Justice . Collection of AdvisoryOpinions. (μέχρι 1930) .

PCIJ Ser. Α/Β Publications of the Permanent Court ofInternational Justice . Judgments, Orders andAdvisory Opinions .

PCIJ ser. C Publications of the Permanent Court ofInternational Justice. Acts and DocumentsRelating to Judgements and Advisory OpinionsGiven by the Court μέχρι . Pleadings , OralJudgements and Documents .

PCIJ Ser. D Publications of the Permanent Court ofInternational Justice. Acts and DocumentsConcerning the organization of the Court .

PCIJ Permanent Court of international Justice .

RBDI Revue Belge de Droit International

6


RCADI Recueil de Cours. Academie de droitinternational de la Haye .

RHDI Revue Hellenique de Droit International .

SCOR United Nations , Security Council .OfficialRecords .

SyracuseJ.Int.L.Comm

Syracuse Journal of International Law andCommerce .

Sydney LR The Sydney Law Review .

UNCIO Documents of the United Nations Conference onInternational Organization .

UNTS United Nations Treaty Series .

ZAoRV Zeitschrift Für Ausländisches öffentlichesRecht und Völkerrecht .

ΕΕΣχΝΟΕ Επιστημονική Επετηρίδα Σχολής Νομικών καιΟικονομικών Επιστημών .

ΙCJ Reports International Court of Justice . Reports ofJudgements , Advisory Opinions and Orders .

ΚτΕ Κοινωνία των Εθνών

Τ.Α.Μ Recueil des Decisions des Tribunaux ArbitrauxMixtes .

Δ.Δ.Δ.Δ. Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης

Δ.Δ. Διεθνές Δικαστήριο

ΕυρΣΔΑ Ευρωπαϊκή Σϋμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

ΚατΔΔ Καταστατικό Διεθνούς Δικαστηρίου

ΚατΔΔΔΔ Καταστατικό Διαρκούς Δικαστηρίου ΔιεθνούςΔΙκαιοσύνης

ΜΔΔ Μικτά Διαιτητικά Δικαστήρια

7


Κύριες Συντομογραφίες .

1 Τα προσωρινά μέτρα ως γενική αρχή του διεθνούς δικαίου

2 Η διαχρονική εξέλιξη του θεσμού της προσωρινής δικαστικήςπροστασίας ενώπιον των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων .

2.1 Οι πρώτες θεσμικές ρυθμίσεις

2.2 Οι Συνθήκες Μπραϊαν και η σημασία τους στην περαιτέρωθεσμική εξέλιξη της προσωρινής δικαστικής προστασίας στηνδιεθνή δίκη

2.3 Τα Mικτά Διαιτητικά Δικαστήρια

3 Προσωρινά μέτρα ενώπιον του ΔΔΔΔ

3.1 Η διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου περί προσωρινώνμέτρων ενώπιον του ΔΔΔΔ .

3.2 Η εφαρμογή του άρθρου 41 ΚατΔΔΔΔ από τη νομολογία τουΔΔΔΔ

3.2.1 Υπόθεση της καταγγελίας της Σινοβελγικής συνθήκηςτου 1865

3.2.2 Υπόθεση εργοστασίου Chorzow

3.2.3 Υπόθεση της Νοτιανατολικής Γροιλανδίας

3.2.4 Οι υπόλοιπες υποθέσεις προσωρινών μέτρων ενώπιοντου ΔΔΔΔ .

4 Προσωρινά μέτρα ενώπιον άλλων διεθνών δικαιοδοτικώνοργάνων και μεθοδολογική τους κατάταξη

8


4.1 Επισκόπηση των διατάξεων περί προσωρινών μέτρων σταυπόλοιπα διεθνή δικαστήρια .

4.2 Διακρίσεις των προσωρινών μέτρων αναλόγως τουεπιδιωκόμενου σκοπού

4.3 Διάκριση των ασφαλιστικών μέτρων αναλόγως του οργάνουπου τα διατάσσει

4.4 Ιδιομορφίες και γενικά χαρακτηριστικά των επιμέρουςσυμβατικών ρυθμίσεων για τα προσωρινά μέτρα ενώπιονδιεθνών δικαιοδοτικών οργάνων

5 Το νομικό πλαίσιο για τα προσωρινά μέτρα ενώπιον τουΔιεθνούς Δικαστηρίου

5.1 Η μεταπολεμική εξέλιξη του κανονιστικού πλαισίου τωνπροσωρινών μέτρων ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου .

5.2 Προϋποθέσεις διαταγής προσωρινού μέτρου .

5.3 Διαδικαστικά ζητήματα

5.3.1 Κατάθεση της αίτησης .

5.3.2 Ορισμός δικασίμου και συζήτηση της αίτησης

5.3.3 Η απόφαση περί προσωρινών μέτρων .

5.4 Τα Προσωρινά μέτρα ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου

5.4.1 Υπόθεση της Angloiranian Oil co.

5.4.2 Υπόθεση Interhandel ( πράξη της 24.10.1957)

5.4.3 Yποθέσεις δικαιοδοσίας αλιείας

5.4.4 Υπόθεση Πυρηνικών δοκιμών

9


5.4.5 Υπόθεση Πακιστανών αιχμαλώτων πολέμου

5.4.6 Υπόθεση υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου

5.5 Η νομολογία του ΔΔ υπό τον ΚανΔΔ/1978

5.5.1 Υπόθεση αμερικάνων ομήρων στην Τεχεράνη

5.5.2 Υπόθεση στρατιωτικών και παραστρατιωτικώνδραστηριοτήτων κατά της Νικαράγουα

5.5.3 Υπόθεση συνοριακής διαφοράς

5.5.4 Υπόθεση της διαιτητικής απόφασης της 31.6.1989

5.5.5 Υπόθεση της ελεύθερης διέλευσης από το Storebaelt

5.5.6 Υπόθεση εφαρμογής της Σύμβασης για την πρόληψη καιτιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας

5.5.7 Υπόθεση αίτησης για επανεξέταση της συμμόρφωσηςτης Γαλλικής κυβέρνησης με την απόφαση του Δικαστηρίουτης 20ης Δεκεμβρίου1974 για τις πυρηνικές δοκιμές.

5.5.8 Υπόθεση οριοθέτησης των θαλασσίων και χερσαίωνσυνόρων μεταξύ Καμερούν και Νιγηρίας

5.5.9 Υπόθεση σχετικά με τη Σύμβαση της Βιέννης για τιςπροξενικές σχέσεις

5.5.10 Υπόθεση Legrand

5.5.11 Υπόθεση σχετικά προς τη νομιμότητα της χρήσηςβίας

Βιβλιογραφία

Παράρτημα:

10


ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΜΕΤΡΑ .

Α. Το Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου

Β. Ο Κανονισμός του Διεθνούς Δικαστηρίου του 1978

Οι ενότητες 1,2,4 και 5.1 έως 5.3, έχουν γραφεί από την κ.Νάσκου- Περράκη. Οι ενότητες 3 και 5.4 έως 5.11 έχουνγραφεί από τον κ. Γιαννόπουλο , ο οποίος είχε και τηνεπιμέλεια των παραρτημάτων. Σε κάθε περίπτωση πάντως ηπαρούσα μελέτη αποτελεί προϊόν κοινής συγγραφικήςπροσπάθειας, απότοκης της γόνιμης ανταλλαγής απόψεων μεταξύτων δύο συγγραφέων .

11


1 Τα προσωρινά μέτρα ως γενική αρχή τουδιεθνούς δικαίου

Η προσωρινή δικαστική προστασία αποτελεί θεσμό αυτονόητο σεκάθε απόπειρα δημιουργίας ενός δικονομικού συστήματος.Επομένως η ύπαρξη ιδιαίτερα μεγάλου αριθμού διεθνώνσυμβατικών διατάξεων 1 που ρυθμίζουν τη δυνατότητα και τιςπροϋποθέσεις της διαταγής τέτοιων μέτρων , όπως και ηαντίστοιχα ιδιαίτερα εκτεταμένη νομολογία των ΔιεθνώνΔικαστηρίων στο αντικείμενο των προσωρινών μέτρων, κάθεάλλο παρά πρέπει να ξενίσει .

Εννοιολογικά η προσωρινή δικαστική προστασία αποτελεί απλάένα minimum, οποιουδήποτε δικαιϊκού συστήματος φιλοδοξεί ναείναι αποτελεσματικό 2. Δικαστική προστασία σε οποιοδήποτεεπίπεδο ( εσωτερικού ή διεθνούς δικαίου) χωρίς θεσμικούςμηχανισμούς προστασίας του αντικειμένου της δίκης μέχρι ναεκδοθεί οριστική απόφαση για το κύριο αντικείμενο τηςεπιδικίας , αποτελεί κενό γράμμα. Η αναγκαιότητα αυτήκαθίσταται ακόμη πιο έντονη στο επίπεδο της ΔιεθνούςΔικαιοσύνης, όπου τόσο η καθυστέρηση της έκδοσης οριστικώναποφάσεων όσο και οι παράλληλοι κίνδυνοι για το"αντικείμενο της επιδικίας" αυξάνονται γεωμετρικά.

Το νομικό πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίαςενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, συντίθεται από το άρθρο41 του ΚατΔΔΔΔ αρχικά και ΚατΔΔ στη συνέχεια καθώς και από

1 Βλ. κατωτέρω § 4.1.

2 D UMB AU LD, Interim measures of protection in internationalcontroversies , 1932, 177. ο οποίος χαρακτήρισε τα προσωρινά μέτρα ωςτη "λογική αναγκαιότητα τη σύγχρονης πολιτικής δικονομίας". Βλ.περαιτέρω και την εκτενέστατη ανάλυση του τελευταίου των παραμέτρωντου θεσμού της προσωρινής δικαστικής προστασίας στο εσωτερικό δίκαιοδιαφόρων κρατών διαχρονικά ( Ρωμαϊκό , Αυστριακό , Γερμανικό ,Γαλλικό και Ουγγρικό ) δίκαιο από την οποία προκύπτει σαφώς ηοικουμενικότητα του θεσμού των προσωρινών μέτρων . Βλ . επίσης Cheng,General principles of law as applied by International Courts andTribunals, 1953, 273 επ .

12


τις επιμέρους διατάξεις των Κανονισμών του Δικαστηρίου πουίσχυσαν στη διάρκεια της λειτουργίας του . .

Ανεξάρτητα από τα ερμηνευτικά ζητήματα των άρθρων αυτών, ταοποία θα εξετασθούν στη συνέχεια , ένα πρώτο πρόβλημα, πουανακύπτει κατά την εξέταση του θεσμού αφορά το κατά πόσοντα προσωρινά μέτρα στη διεθνή δίκη αποτελούν απλή συμβατικήρύθμιση ή γενική αρχή του διεθνούς δικαίου η οποίααποκρυσταλλώνεται στο άρθρο 41 ΚατΔΔ ή προκειμένου για άλλαδιεθνή δικαιοδοτικά όργανα ,στις αντίστοιχες διατάξεις τωννομικών κειμένων που διέπουν τη λειτουργία τους .

Το πρόβλημα διατηρεί αξιόλογη πρακτική σημασία. Αν γίνειδεκτό το πρώτο ενδεχόμενο προσωρινά μέτρα μπορούν ναδιαταχθούν μόνο όταν προβλέπονται από διεθνές συμβατικόκείμενο και μόνο στα πλαίσια και υπό τους όρους που αυτόπροδιαγράφει . Αντίθετα σε περίπτωση που θεωρηθεί ότι οθεσμός των προσωρινών μέτρων στηρίζεται σε γενική αρχή τουδιεθνούς δικαίου, πρέπει αντίστοιχα να θεωρηθεί, ότι είναινοητή η διαταγή τέτοιων ακόμη και αν το θεσμικό πλαίσιολειτουργίας του διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου δενπροβλέπει ρητά τέτοια εξουσία.

Η απάντηση στο πρόβλημα αυτό δίχασε επί δεκαετίες τη θεωρίατου διεθνούς δικονομικού δικαίου.

Κατά τον Hammarskjold 3 από τη στιγμή που ο θεσμός τωνπροσωρινών μέτρων προβλεπόταν ρητά από το άρθρο 41ΚατΔΔΔΔ , θα έπρεπε περαιτέρω να αντιμετωπισθεί ως μιαοποιαδήποτε συμβατική διάταξη , με περαιτέρω συνέπεια τηναδυναμία διαταγής τους πέρα από τις προϋποθέσεις τουδιεθνούς συμβατικού πλαισίου που τα διέπει . Εν τούτοις τοεπιχείρημα αυτό παραγνωρίζει το ενδεχόμενο τηςκωδικοποιητικής λειτουργίας του διεθνούς συμβατικού δικαίουκαι ως εκ τούτου δεν μπορεί να θεωρηθεί πειστική 4.

3 H A MMA RS KJO LD, Qulques aspects de la question des mesuresconservatoires en droit IInternational positif, ZAoRV 1935, 10 .

4 Όπως επισημαίνει εύστοχα ο F ITZ MA URI CE , General principles ofsources of law, BYBIL 1935, 58, όπου και κριτική των απόψεων τουανωτέρω συγγραφέα .

13


To ΔΔΔΔ στην υπόθεση προσωρινών μέτρων για την ΗλεκτρικήΕταιρεία Σόφιας το 1939 , φάνηκε να υιοθετεί τη θέση ότι ταπροσωρινά μέτρα αποτελούν γενική αρχή του δικαίουεπισημαίνοντας ότι :" … η εν λόγω διάταξη του Καταστατικού( αναφέρεται στο άρθρο 41 ΚατΔΔΔΔ) εφαρμόζει τηνοικουμενικά δεκτή αρχή των Διεθνών Δικαστηρίων ότι τα μέρηυποχρεούνται κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας να απέχουναπό τη λήψη μέτρων τα οποία θα μπορούσαν να επιδράσουν στηδυνατότητα εκτέλεσης της απόφασης επί του κύριου ζητήματοςόταν αυτή εκδοθεί και γενικά να απέχουν από τη λήψη μέτρωνπου θα μπορούσαν να επιδεινώσουν ή να επεκτείνουν τηδιαφορά" 5.

Ενεργότερη στάση υπέρ της προσέγγισης του θεσμού τωνπροσωρινών μέτρων, έλαβε το Βρεττανογερμανικό ΜΔΔ στηνυπόθεση Gramophone LTD , όπου διέταξε προσωρινά μέτρα, παράτο γεγονός ότι δεν προβλεπόταν τέτοια αρμοδιότητα από τονκανονισμό λειτουργίας του 6.

Με εξαίρεση τον Hammarskjold 7, η συντριπτική πλειοψηφία τωνσυγγραφέων 8 δέχεται την άποψη ότι τα προσωρινά μέτρα

5 Electricity company of Sofia and Bulgaria (provisional measures)case, PCIJ Ser. A/B 79 1939, 199 .

6 Τ.Α.Μ. 1922, 857επ . Για τα προσωρινά μέτρα στα ΜΔΔ , βλ. κατωτέρω:§ 2.3 .

7 Οπ.π. σημ 3 . Ο Hammarkjold απέρριπτε τη σημασία μια συγκριτικήςανάλυσης της αντιμετώπισης των προσωρινών μέτρων στο εσωτερικό καιστο δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, θεωρώντας ότι δεν υφίστατο αναλογίαμεταξύ των δύο δικαιοδοτικών τάξεων. Μεταπολεμικά η ίδια άποψηυποστηρίχθηκε και από τον A D EDE ( The rule in Interlocutoryinjunctions under domestic law and Interim measures of protectionunder international law: Some critical differences, SyracuseJ.Int.L.Comm. 1977, 277 ).

8 Βλ. σχετικά:D UMB AU LD, οπ.π.σημ2, 177. G U GGE NH EIM,Les mesuresconsevatoires dans la procedure arbitrale et judiciaire, RCADI1932ΙΙΙ, 649 . Οι συγγραφείς αυτοί χαρακτηρίζουν μεν τα προσωρινάμέτρα γενική αρχή του δικαίου , θεωρούν όμως ότι δεν είναι δυνατόνΔιεθνές Δικαστήριο να διατάξει προσωρινά μέτρα χωρίς να το προβλέπειειδικά κάποια συμβατική διάταξη . Αντίθετα ο N I EME YE R,Einstweilligeverfφgungendes weltgerichtshofs, ihr Wesen und ihre Grenzen, 1932, 15επ , τάσσεται πιο τολμηρά υπέρ της του χαρακτήρα των προσωρινώνμέτρων ως γενικής αρχής του δικαίου , αποσυνδέοντας τη δυνατότηταδιαταγής τους από τη ρητή πρόβλεψη συμβατικής διάταξης . Παρόμοιαθέση υποστήριξε και o C H ENG, οπ.π. σημ 2, 273 επ.

14


αποτελούν γενική αρχή του δικαίου, και μάλιστα κατά τονCheng αποτελούν έννοια σύμφυτη προς την ιδέα του δικαίου 9.

Η αντιμετώπιση του ζητήματος θα ήταν σκόπιμο να κινηθεί σεδύο άξονες. Αρχικά πρέπει να επισημανθεί ότι πράγματι ταπροσωρινά μέτρα, έχουν εξελιχθεί ως το αναγκαίο συμπλήρωμακάθε μορφής δικαιοδοτικής δραστηριότητας , τόσο στοεσωτερικό όσο και στο δημόσιο διεθνές δίκαιο . Η συχνότηταμε την οποία απαντώνται οι σχετικές ρυθμίσεις σεκαταστατικά Διεθνών Δικαστηρίων και σε δικονομίες τωνεσωτερικών δικαστηρίων κάθε δικαιοδοσίας και πολιτείας ,φαίνεται όντως να επαληθεύει τη θέση ότι τα προσωρινά μέτρααποτελούν γενική αρχή του δικαίου , υπό την έννοια τουάρθρου 38 ΚατΔΔ 10.

Μένει επομένως να εξετασθεί το κατά πόσον τα διεθνήδικαιοδοτικά όργανα, είναι σε θέση να διατάξουν προσωρινάμέτρα σε περιπτώσεις που δεν προβλέπονται από τοκαταστατικό τους ή παρά το γεγονός ότι το καταστατικό τουςδεν προβλέπει τη δυνατότητα διαταγής προσωρινών μέτρων .

Το ζήτημα δεν επιδέχεται ενιαίας αντιμετώπισης, αφού τα δύοζητήματα διαφέρουν μεταξύ τους .

Ως προς τη δυνατότητα διαταγής προσωρινών μέτρων απόΔιεθνές Δικαστήριο καθ' υπέρβαση των ορίων που τάσσονταιαπό το καταστατικό ή τον κανονισμό του Δικαστηρίου , θαμπορούσαν να γίνουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις . Κατά τοάρθρο 38 § 1 Κατ ΔΔ, το Δικαστήριο εφαρμόζει μεταξύ άλλωνκαι "…γ) τας γενικάς αρχάς του δικαίου" τας παραδεδεγμέναςυπό των πολιτισμένων κρατών". Η διάταξη αυτή κατά γενικήαποδοχή αποτελεί την εγκυρότερη σύγχρονη απαρίθμηση τωνπηγών του διεθνούς δικαίου 11 . Περαιτέρω γίνεται δεκτό ότι

9 Ibid.

1 0 Για την έννοια των γενικών αρχών του δικαίου στο Διεθνές Δίκαιο,βλ. ενδεικτικά:Ι ΩΆΝ ΝΟ Υ σε ΙΩΆΝΝΟΥ/ΟΙΚΟΝΟΜΊΔΗ/ΡΟΖΆΚΗ/ΦΑΤΟΥΡΟΥ , ΔημόσιοΔιεθνές Δίκαιο. Η θεωρία των πηγών, 1988, 387 επ.

1 1 Βλ. ενδεικτικά Φ Α ΤΟΎ ΡΟ ΣΕ ΙΩΆΝΝΟΥ/ΟΙΚΟΝΟΜΊΔΗ/ΡΟΖΆΚΗ/ΦΑΤΟΥΡΟΥ ,οπ.π.σημ10, 25 επ.

15


μεταξύ των κανόνων που απαριθμεί το άρθρο 38 § 1 Κατ ΔΔ δενκαθιερώνεται κάποιου είδους ιεραρχική σχέση 12 . Επομένως οικανόνες αυτοί ισχύουν παράλληλα , περαιτέρω δε στοενδεχόμενο συγκρούσεως μεταξύ τους, οι συγκρούσεις αυτέςαίρονται με βάση τις ερμηνευτικές αρχές του δικαίου 13.Μεταξύ αυτών εξάλλου, πρέπει να θεωρηθεί ότι ισχύειπροφανώς και το αξίωμα ότι lex specialis derogat generali14. Μια διεθνής συμβατική ρύθμιση η οποία προβλέπει τηδυνατότητα διαταγής προσωρινών μέτρων, υπό ορισμένεςπροϋποθέσεις και κατόπιν τήρησης μιας ορισμένηςδιαδικασίας, είναι εξορισμού ειδικότερη από την αντίστοιχηγενική αρχή που προβλέπει τη δυνατότητα υπόδειξηςπροσωρινών μέτρων κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας . Στηνπερίπτωση εξάλλου που ενώπιον διεθνούς δικαιοδοτικούοργάνου ανακύπτει ζήτημα σχετικό με την διαταγή προσωρινώνμέτρων πέραν του πλαισίου που προδιαγράφει η δικονομίατου , ανακύπτει σύγκρουση μεταξύ των δύο αυτών ρυθμίσεων .Κατά το συμβατικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία τουΔικαστηρίου, δεν επιτρέπεται η υπόδειξη μέτρου στηνπροκείμενη περίπτωση, ενώ αντίθετα κατά τη γενική αρχή τουδιεθνούς δικαίου στην οποία στηρίζεται ο θεσμός τωνπροσωρινών μέτρων κάτι τέτοιο είναι νοητό . Επειδή όμως ησυμβατική διάταξη που ρυθμίζει την επιβολή του μέτρου,είναι ειδικότερη της γενικής αρχής, πρέπει περαιτέρω ναγίνει και δεκτό ότι κατισχύει.

Επομένως, με βάση τα ανωτέρω , όταν το πλαίσιολειτουργίας ενός Διεθνούς Δικαστηρίου, περιέχει διατάξειςκαθορίζουσες τη δυνατότητα διαταγής και τις προϋποθέσειςλήψης προσωρινών μέτρων, τα μέτρα αυτά μπορούν ναυποδειχθούν μόνο στα πλαίσια που προδιαγράφονται από τιςρυθμίσεις του διεθνούς συμβατικού δικαίου 15.

1 2 I B ID.

1 3 Βλ. Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ οπ.π. σημ 10, 387 επ.

1 4 I B ID , 406

1 5 Βλ. ενδεικτικά και την πρόσφατη απόφαση του ΔΔ στην υπόθεση τηςαίτησης για επανεξέταση της συμμόρφωσης της Γαλλικής Κυβέρνησης μετην απόφαση του Δικαστηρίου της 20ης Δεκεμβρίου1974 για τις πυρηνικέςδοκιμές (βλ. κατωτέρω § 5.5.7.). Στην υπόθεση αυτή το Δικαστήριο

16


Αντίθετα, όταν το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίαςδιεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου δεν περιέχει ειδική ρύθμισηγια τη δυνατότητα λήψης προσωρινών μέτρων, τότε δενανακύπτει σύγκρουση μεταξύ της γενικής αρχής και τηςγραπτής ειδικής διάταξης, οπότε περαιτέρω συνάγεται και ότιείναι δυνατή η διαταγή προσωρινών μέτρων παρά το γεγονόςότι δεν υπάρχει ειδική πρόβλεψη του διεθνούς συμβατικούδικαίου. Ενόψει των ανωτέρω , η θέση την οποία έλαβε τοΒρεττανογερμανικό ΜΔΔ στην υπόθεση Gramophone πρέπει ναθεωρηθεί ορθή .

2 Η διαχρονική εξέλιξη του θεσμού τηςπροσωρινής δικαστικής προστασίας ενώπιοντων διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων .

2.1 Οι πρώτες θεσμικές ρυθμίσεις

Η πρώτη φάση της διαμόρφωσης του θεσμού της προσωρινήςδικαστικής προστασίας ενώπιον των θεσμικών οργάνων τηςδιεθνούς δικαιοσύνης τοποθετούνται στις αρχές του 20 ουαιώνα στην Κεντρική Αμερική .

Ειδικότερα στη συνθήκη περί διαιτητικής επίλυσης τωνδιαφορών μεταξύ των κρατών της Κεντρικής Αμερικής πουυπογράφηκε στις 20.1.1902 , προβλεπόταν ότι μπορούσε ναδιαταχθεί η προσωρινή αναστολή των εχθροπραξιών,προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των μέσωνεπίλυσης της διαφοράς που προβλεπόταν στη συνθήκη 16.

απέρριψε την αίτηση προσωρινών μέτρων της Ν. Ζηλανδίας με τηναιτιολογία ότι δε στοιχειοθετείτο εκκρεμοδικία υπό την έννοια τουάρθρου 41 ΚατΔΔ.

1 6 Το κείμενο της Σύμβασης αυτής έχει δημοσιευτεί σε: U.S. For. Rel.1902, 881-882. Σχετικά με τη συνθήκη αυτή βλ. εκτενή αναφορά σεP O LIT IS , La justicia internationale , 1924, 140. D UMB AU LD, οπ.π. σημ2, 92 επ. G UGE NH EIM,οπ.π. σημ 8 , 660 επ. Χ Ρ ΙΣΤ ΟΔ ΟΥΛ ΊΔ Η, Η δικαιοδοσίατου Διεθνούς Δικαστηρίου προς λήψιν προσωρινών μέτρων , ΕΕΣχΝΟΕ 1970(τ.ΙΒ: Αφιέρωμα εις Χαράλαμπον Φραγκίσταν) , ανάτυπο, 11.

17


Η αποτελεσματικότητα της ρύθμισης αυτής δεν άργησε ναδοκιμαστεί από τις εξελίξεις : το Δεκέμβριο του 1906ξέσπασε στην Ονδούρα επανάσταση, η οποία είχε υποκινηθείαπό την κυβέρνηση της Νικαράγουα. Τμήματα του τακτικούστρατού της Ονδούρα καταδίωξαν του επαναστάτες στο έδαφοςτης Νικαράγουα .

Η Νικαράγουα διαμαρτυρήθηκε και απαίτησε αποζημίωσηγια τις ζημιές που υπέστει. Χάρη στη μεσολάβηση των ΗΠΑ καιτων υπόλοιπων Κεντροαμερικανικών κρατών που δεν ήταναναμειγμένα στη σύρραξη , η διαφορά οδηγήθηκε σε ΔιαιτητικόΔικαστήριο το οποίο συγκροτήθηκε κατ’ εφαρμογή τωνδιατάξεων της ανωτέρω σύμβασης . Το Δικαστήριο που συνήλθεγια πρώτη φορά στο Σαν Σαλβαδόρ την 1.2.1907, δήλωσε κατ'εφαρμογή του άρθρου 11 της εν λόγω Σύμβασης , ότιπροκειμένου να διευκολυνθεί κατά την εκδίκαση τηςυπόθεσης , ήταν αναγκαίο τα στρατεύματα των δύο εμπολέμωνδυνάμεων να αποσυρθούν .

Η Ονδούρα δέχθηκε να συμμορφωθεί προς στη διαταγή αυτή. Η Νικαράγουα αρνήθηκε , προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι τοΔικαστήριο είχε διαπράξει υπέρβαση εξουσίας . Στις 8.2.1907το Διαιτητικό Δικαστήριο διαλύθηκε αφού ξέσπασε πόλεμοςανάμεσα στα δύο κράτη .

Τελικά η ειρήνη αποκαταστάθηκε κατόπιν επέμβασης τωνΗΠΑ και του Μεξικού 17. Προκειμένου δε να αποφευχθούνμελλοντικές παρόμοιες διενέξεις , οι ΗΠΑ πρότειναν τησύγκληση συνδιάσκεψης των Κρατών της Κεντρικής Αμερικής. Ησυνδιάσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 1907 καιμεταξύ των αποφάσεων της ήταν και η σύσταση του Δικαστηρίουτων Κρατών της Κεντρικής Αμερικής, με τη Σύμβαση τηςWashington της 20.12.1907 18 .

1 7 Περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την επέμβαση αυτή βλ. σε G U GEN HE IM,Les mesures provisoires de procedure international et leur influencesur le developement dudroit des gens , 1931, 34-35

1 8 Για το Καταστατικό του Δικαστηρίου, βλ. AJIL 1908(suppl.) 238. Γιατον Κανονισμό (1911) και τον Οργανισμό ( 1912) του Δικαστηρίου βλ.AJIL 1914, 179 επ και 194 επ. αντίστοιχα . Περαιτέρω στοιχεία σχετικάμε το όργανο αυτό , βλ. περαιτέρω: Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η, 73 επ.

18


Σύμφωνα με το άρθρο 18 του Κανονισμού του, τοΔικαστήριο είχε την εξουσία : “ Από τη στιγμή που ασκείταιπροσφυγή κατά μιας ή περισσότερων κυβερνήσεων, μέχρι τηδημοσίευση της οριστικής απόφασης , το Δικαστήριο μπορείκατόπιν αίτησης οποιουδήποτε διάδικού , να ρυθμίσειπροσωρινά την κατάσταση κατά τρόπο δεσμευτικό για τα μέρη ,προκειμένου να μην επιδεινωθεί η κατάσταση και ναδιατηρηθεί το status quo κατά τη διάρκεια τηςεκκρεμοδικίας” 19.

Κατά τη διάρκεια της σύντομης λειτουργίας του τοόργανο αυτό εκδίκασε δύο υποθέσεις προσωρινών μέτρων, χωρίςιδιαίτερη επιτυχία, αφού οι αποφάσεις του αντιμετωπίσθηκανμε έντονο σκεπτικισμό από τους διαδίκους.

Η πρώτη από τις υποθέσεις αυτές, αφορούσε μια προσφυγήτης Ονδούρα και της Νικαράγουα κατά του Ελ Σαλβαδόρ και τηςΓουατεμάλα, με αφορμή την υποκίνηση και στήριξη από τουςκαθ’ ών η προσφυγή, επαναστατικών κινημάτων σε βάροςτους .

Το Δικαστήριο εξέδωσε διαταγή εφαρμόζοντας τιςρυθμίσεις του άρθρου 18 του Καταστατικού, με την οποίακαλούνταν οι διάδικοι να απόσχουν από οποιαδήποτεδραστηριότητα στο έδαφος της Ονδούρα, η οποία θα παραβίαζετη συμφωνηθείσα ουδετερότητα, να απέχουν από οποιασδήποτεμορφής αρωγή προς τους επαναστάτες, να επιτηρούναυστηρότατα τα σύνορα τους προς εξασφάλιση των ανωτέρω , ναπεριορίσουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης τους αυτοεξόριστουςαντικαθεστωτικούς από την Ονδούρα κ.ο.κ.

Η απόφαση αυτή δίχασε τον επιστημονικό κόσμο .

Ο Guggenheim , επέκρινε έντονα τη διαταγή αυτήθεωρώντας ότι αποτελούσε παρέμβαση σε εσωτερικά ζητήματατων διαδίκων πολιτειών 20. Αντίθετα ο Dumbauld, επικρότησε τοπεριεχόμενο της , υποστηρίζοντας ότι : “ ταΚεντροαμερικανικά κράτη σε άλλα άρθρα της συνθήκης είχαν

1 9 Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι δημοσιευμένο σε AJIL 1908 ,835 επ.

19


αναλάβει εκτεταμένες και αναλυτικές υποχρεώσεις για τηνπρόληψη πραξικοπηματικών και επαναστατικών κινήσεων στηνπεριοχή. Κατά συνέπεια το περιεχόμενο των προσωρινών μέτρωνκαι η έκταση αυτών πρέπει να θεωρηθεί σε αναλογία με τοεύρος του εφαρμοστέου ουσιαστικού δικαίου” 21.

Υπό το πρίσμα των σύγχρονων εξελίξεων στο χώρο τουδιεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, η διαταγή αυτή φαίνεταιούτως ή άλλως αναχρονιστική, αφού επέβαλλε μια σειρά απόπαραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αντικαθεστωτικών:

(α) οι διατάξεις της απόφασης σχετικά με τη δημιουργίαστρατοπέδων συγκέντρωσης για τους αντικαθεστωτικούς ή οιδιώξεις και οι διακρίσεις σε βάρος των αυτοεξόριστωνστρατιωτικών, είναι αδιανόητες υπό το σύγχρονο δίκαιο γιατην προστασία των προσφύγων και των δικαιωμάτων τουανθρώπου,

(β) αποδείχθηκε από την περαιτέρω εξέλιξη της διαμάχης, ότιη έκδοση της δεν ήταν απαραίτητη , αφού πέντε μέρες ,επιτεύχθηκε συμβιβαστική λύση μεταξύ των εμπλεκομένωνκρατών , χάρη στην οποία αποφεύχθηκε τελικά ο πόλεμος . 22

2 0 G UGE NH EIM, οπ.π. σημ 17. G UGE NH EIM , οπ.π. σημ 8,649 και 665αντίστοιχα.

2 1 D U MBA UL D, οπ.π.σημ2,97. Ακολουθώντας την άποψη αυτή αρκετοίσυγγραφείς υποστήριξαν ότι η απόφαση καταδεικνύει την πλήρη αναλογίαμεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου. Βλ . σχετικά:The first decisionof the Central American Court of Justice (editorial comment), AJIL1909, 436. H A MMA RS KJO LD, Jurisdiction Internationale, 1938, 428. D EM A GYA RY, La juridiction de la Cour permanante de justiceinternationale , 1931, 102, 105. Πρβλ πάντως και D ESC AM PS σεPermanent Court of Justice. Proces Verbaux of the Proceedings of theAdvisory Committee of Jurists, June 16th- July 24th 1920 , 1920, ed.League of Nations, 532-533, κατά τον οποίο η σύγχυση μεταξύεσωτερικής και διεθνούς απονομής δικαιοσύνης πρέπει να αποφεύγεταιγιατί είναι πρακτικά αδύνατον να επιτευχθεί αναλογία μεταξύ αυτών τωνδύο δικαιοδοτικών τάξεων . Επίσης τις σύμφωνες γνώμες των A D ATC I καιR O OT ( Permanent Court of Justice. Proces Verbaux of the Proceedingsof the Advisory Committee of Jurists, June 16th- July 24th 1920 ,1920, ed. League of Nations, 529 και 532 )

2 2 Βλ. τις παρατηρήσεις των ELKIND, Ο Π. Π. ΣΗΜ22, Interim Protection : Afunctional approach,1982, 38 επ και S ZTU CK I, Interim measures at theHague Court, 1983, 3.

20


Παρά το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις του Σαν Σαλβαδόρ και τηςΓουατεμάλα δεν αρνήθηκαν την συμμόρφωση τους προς στηναπόφαση , εν τούτοις ο Πρόεδρος της Γουατεμάλα δενπαρέλειψε να επισημάνει το μάταιο χαρακτήρα αυτής. Ηεπανάσταση στην Ονδούρα υποχώρησε ταχύτατα , καθιστώνταςτην περαιτέρω ενασχόληση με το ζήτημα άνευ αντικειμένου .

Η δεύτερη υπόθεση προσωρινών μέτρων ανέκυψε ενώπιον τουΔικαστηρίου των Κρατών της Κεντρικής Αμερικής με αφορμή τηδιένεξη μεταξύ Γουατεμάλα και ΕΛ Σαλβαδορ με τη Νικαράγουα,αναφορικά προς την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων τηςτελευταίας στον κόλπο Φονσέκα.

Στις 8 Φεβρουαρίου 1913 , οι ΗΠΑ , υπέγραψαν συνθήκη με τηΝικαράγουα με την οποία τους παραχωρείτο - χωρίς χρονικούςπεριορισμούς - η δυνατότητα να κατασκευάσουν διώρυγα μεταξύΕιρηνικού και Ατλαντικού ενώ αποκτούσαν και το δικαίωμα νακατασκευάσουν μια ναυτική βάση στο κόλπο Φονσέκα . Παρά τογεγονός ότι δεν υπήρχαν άμεσα σχέδια για την κατασκευή τηςδιώρυγας , η Κόστα Ρίκα και το Ελ Σαλβαδόρ, αντέδρασαν στησυνθήκη .

Η μεν Κόστα Ρίκα, επειδή θεώρησε ότι κατά αυτό τον τρόποπαραβιαζόταν παλαιότερη συνθήκη που είχε συνάψει με τηΝικαράγουα , με την οποία τα συμβαλλόμενα κράτη αναλάμβαναντην υποχρέωση να μην συνάπτουν συνθήκες με τρίτα κράτη ,αναφορικά με την περιοχή των παραποτάμιων συνόρων μεταξύτων δύο κρατών, ώστε να μην περιορίζεται η ελευθερίαναυσιπλοΐας της Κόστα Ρίκα 23, το δε Ελ Σαλβαδόρ, επειδήθεώρησε ότι η δημιουργία της ναυτικής βάσης θα έθετε σεκίνδυνο την ασφάλεια και την ουδετερότητα του .

Τελικά ασκήθηκε προσφυγή από το Ελ Σαλβαδόρ ενώπιον τουΔικαστηρίου στις 14.8.1916 24.

Στις 9.3.1918 το Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση με την οποίαδιέταξε να παραμείνει αμετάβλητη η κατάσταση στον Κόλπο

2 3 ELKIND, Ο Π. Π. ΣΗΜ22, ibid, 40

2 4 P O LIT IS, οπ.π.σημ16, 146-151

21


Φονσέκα, πριν τη σύναψη της επίμαχης σύμβασης μεταξύ ΗΠΑκαι Νικαράγουα, επειδή έκρινε ότι η κατασκευή της βάσηςαπειλούσε την εθνική ασφάλεια του Ελ Σαλβαδόρ και παραβίαζετα κυριαρχικά του δικαιώματα στον κόλπο. Περαιτέρω δεδιέταξε τη Νικαράγουα να χρησιμοποιήσει κάθε διαθέσιμο μέσοπροκειμένου να αποκαταστήσει το status quo που υφίστατοπριν από την σύναψη της συνθήκης . Εν τούτοις δεναπαγόρευσε στις ΗΠΑ να αξιώσουν την εκτέλεση της συνθήκης .

Η Νικαράγουα αντέδρασε δηλώνοντας δια της διπλωματικής οδούότι θεωρούσε την απόφαση ανίσχυρη , ως εκδοθείσα καθ’υπέρβαση δικαιοδοσίας, αφού -κατά την κρίση της- είχεεκδοθεί επί ζητήματος εξαιρετικά κρίσιμου για την εθνικήτης ασφάλεια 25.

Το Δικαστήριο απάντησε στη δήλωση της Νικαράγουα ,καλώντας την να εφαρμόσει την απόφαση και απευθύνοντας -επί ματαίω - έκκληση στο περί δικαίου αίσθημα των υπόλοιπωντεσσάρων δημοκρατιών 26.

Η εκδίκαση της υπόθεσης δεν ολοκληρώθηκε , αφού η θητείατων δικαστών του Δικαστηρίου είχε λήξει στο μεταξύ (από τατέλη του 1917) και τα κράτη μέλη δυσαρεστημένα από τη μέχριτότε λειτουργία του , στάθηκαν απρόθυμα να διορίσουν νέουςδικαστές 27/28.

2 5 Ibid, 150

2 6 Ibid, 151

2 7 G U GEN HE IM, οπ.π.σημ17, 45.

2 8 Αυτό ήταν ουσιαστικά και το τέλος των προσπαθειών για τη δημιουργίαενός περιφερειακού διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου στην προπολεμικήKεντρική Αμερική. Μια προσπάθεια επανασύστασης του οργάνου που έγινετο 1923 , δεν απέφερε κανένα αποτέλεσμα. Ειδικότερα κατά τη διάρκειατης 5ης Παναμερικανικής Συνδιάσκεψης, καταρτίσθηκε η Σύμβαση για τηναντιμετώπιση και την πρόληψη των συρράξεων μεταξύ των ΑμερικανικώνΚρατών ( Σαντιάγκο 3.5.1923). Σύμφωνα με το άρθρο V του παραρτήματοςτης, η Επιτροπή Διακανονισμού ( η σύσταση της οποίας προβλεπόταν στοάρθρο 1 της Σύμβασης) είχε την εξουσία να υποδεικνύει προσωρινά μέτραμέχρι να εκδώσει την απόφαση της . Εξάλλου κατά τη διάρκεια της 6ηςΠαναμερικανικής Συνδιάσκεψης ( υιοθετήθηκε ψήφισμα υπέρ τηςΔιαιτητικής επίλυσης των διαφορών. Ενόψει μιας συνοριακής διαφοράςπου ξέσπασε , μεταξύ Βολιβίας/Παραγουάης, η συνδιάσκεψη πρότεινε ναληφθεί το ανωτέρω ψήφισμα ως βάση για την υπογραφή ενός πρωτοκόλλουΦιλίας και Διαιτητικής επιλύσεως των διαφορών το οποίο υπογράφηκε

22


Συνοψίζοντας λοιπόν τη πρώτη αυτή περίοδο της θεσμικήςανάπτυξης των προσωρινών μέτρων στη διεθνή δίκη η οποίαέλαβε χώρα στη Λατινική Αμερική , θα μπορούσε ναυποστηριχθεί δόκιμα ότι χαρακτηρίζεται από πληθώρα καλώνπροθέσεων , οι οποίες στην πράξη προσέκρουσαν καιματαιώθηκαν από την κακόπιστη συμπεριφορά των εμπλεκομένωνκρατών 29.

2.2 Οι Συνθήκες Μπραϊαν και η σημασία τους στην περαιτέρω θεσμικήεξέλιξη της προσωρινής δικαστικής προστασίας στην διεθνή δίκη

Η σημαντικότερη εξέλιξη της θεσμικής ρύθμισης τωνπροσωρινών μέτρων στο χώρο του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίουκατά τη διάρκεια της πρώτης εικοσαετίας του αιώνα, ήταν οιΣυνθήκες για την προώθηση της ειρήνης του 1914, οι οποίεςέμειναν στην Ιστορία ως συνθήκες Μπραϊαν, από τον υπουργόεξωτερικών των ΗΠΑ , William Jennings Bryan , οποίοςδιεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις για λογαριασμό των ΗνωμένωνΠολιτειών .

Οι Συνθήκες αυτές συνήφθησαν μεταξύ ΗΠΑ αφενός και Κίνας ,Γαλλίας και Σουηδίας υπό τύπο διμερών συμβάσεων 30 . Το κοινόσε όλες τις ανωτέρω συνθήκες άρθρο 4 § 2 της κάθε μιας απόαυτές τις συνθήκες προέβλεπε ότι: “ Σε περίπτωση διένεξης ηοποία συνίσταται σε τέλεση ορισμένων πράξεων ή σε επικείμενη τέλεσηορισμένων πράξεων , η επιτροπή θα υποδείξει αμελλητί τα ενδεικνυόμεναμέτρα που πρέπει να διαταχθούν προληπτικά, προκειμένου να διατηρηθούντα δικαιώματα του κάθε διαδίκου κράτους κατά τη διάρκεια τουδιαστήματος που μεσολαβεί μέχρι τη δημοσίευση της αναφοράς της” .

τελικά στις 3.1.1929 ( AJIL 1929 ( suppl) , 98) . Σύμφωνα με την § 8του Πρωτοκόλλου, η Διαιτητική Επιτροπή θα είχε την εξουσία ναυποδεικνύει προσωρινά μέτρα .Βλ. Περαιτέρω για τις προσπάθειες πουέγιναν στη διάρκεια της πέμπτης και έκτης ΠαναμερικανικήςΣυνδιασκέψεως για τη θεσμοθέτηση διαδικασιών προσωρινών μέτρων σεπεριφερειακό- Παναμερικανικό επίπεδο , βλ. σχετικά S C OTT, The fifthInternational Conference of American States, A.J.I.L. 1923 , 518.S C OTT, The Pan-American Conference on conciliation and arbitration,AJIL 1929, 143 . M URD OC K, Arbitration and Conciliation in Pan-America, AJIL 1929, 273

2 9 Βλ. περαιτέρω: S COT T, The closing of the Central American Court ofJustice, AJIL 1918, 458 επ.

3 0 United States Treaties , 1914, 607, 609, 617

23


Η ρύθμιση αυτή έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία αφού αποτέλεσετο νομοτεχνικό υπόδειγμα για τη ρύθμιση του άρθρου 41 τουΔΔΔΔ31 .

2.3 Τα Μικτά Διαιτητικά Δικαστήρια

Τα Μικτά Διαιτητικά Δικαστήρια συστάθηκαν κατ’ επιταγήντου άρθρου 304 της Συνθήκης των Βερσαλλιών του 1920, μετάτο τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, με αντικείμενο τηνεκδίκαση των αξιώσεων πολιτών των νικητριών δυνάμεων , πουαπέρρεαν από περιουσιακές ζημίες τους 32. Ο αριθμός τωνδικαστηρίων αυτών ήταν εξαιρετικά μεγάλος, γιατί συστάθηκανσε διμερή βάση.

Οι Κανονισμοί τους προέβλεπαν , όλοι σχεδόν ρυθμίσεις γιατη λήψη προληπτικών μέτρων 33.

3 1 Βλ. έτσι : S ZTU CK I, οπ.π. σημ 22 , 2 σημ 3. ELKIND, Ο Π. Π. ΣΗΜ22, οπ.π.σημ 22 ,41

3 2 Βλ. το κείμενο αυτής στον τόμο: The Τreaties of peace, The CarnegieEndowment for International Peace (1919-1923), 1924, 200 επ. Παρόμοιαάρθρα περιείχαν και οι άλλες δύο Συνθήκες Ειρήνης του Α' ΠαγκοσμίουΠολέμου. Για τη συνθήκη του Αγίου Γερμανού βλ. ανωτ. 413 και για ταΣυνθήκη του Τριανόν, οπ.π. 603. Για τα ΜΔΔ βλ. εκτενέστερα σεΙ Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η, Εισαγωγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη, 1984, τ. Ι: ΓενικήΘεωρία, 78 επ. B L USG DO RN, Le fonctionement et la jurisprudence destribunaux arbitraux mixtes crée par les traitées de Paris, RCADI 1935III, 141 επ. T EYS SA IRE/D E SOL AI RES, Les Tribunaux arbitraux mixtes,Paris, 1931, passim .

3 3 Επί συνόλου 36 ΜΔΔ που λειτούργησαν τελικά , μόνο το Αγγλογερμανικό, το ΓερμανοΙαπωνικό και ΑυστροΙαπωνικό δεν περιείχαν ρυθμίσεις στουςΚανονισμούς λειτουργίας τους για τη λήψη προσωρινών μέτρων ( Ησχετική πληροφορία από: ELKIND,οπ.π.σημ 22,41 και σημ. 27-29 ). ΤαΜΔΔ δεν είχαν ενιαίο κανονισμό λειτουργίας κάτι μάλλον αναμενόμενοαφού δημιουργήθηκαν εξορισμού προκειμένου να δικάσουν αξιώσειςιδιωτών και προοριζόνταν να λειτουργήσουν στο μεταίχμιο μεταξύ κρατώνπου ανήκαν σε τελείως διαφορετικούς δικαιικούς κλάδους . Για το λόγοαυτό δημιουργήθηκαν πέντε υποδείγματα κανονισμών : το “γαλλικό” , το“αγγλικό” , το “ Βελγικό” , το “Ιταλικό” και της “Λοζάννης” . Ανεξαιρέσει κανείς το αγγλικό υπόδειγμα , τα υπόλοιπα τέσσερα είχανμάλλον επουσιώδεις διαφορές. Ενδεικτικά για τις εφαρμογές τωντεσσάρων προτύπων βλ. Κανονισμός του Γαλλογερμανικού ΜΔΔ της 2.4.1920T.A.M 1, 49-50, Κανονισμό του Βελγογερμανικού ΜΔΔ της 19.10.1920 σεΤΑΜ 1,39, Κανονισμό του ΑυστροΒρετανικού ΜΔΔ της 16.9.1921, ΤΑΜ 1,631-632, Κανονισμό του Ιταλογερμανικού ΜΔΔ της 20.12.1921 σε ΤΑΜ 1,810-811 και Κανονισμό του Ρουμανοτουρκικού ΜΔΔ της 24.12.1925 σε ΤΑΜ5, 1010-1011

24


Εξάλλου ακόμη και σε μια από τις λίγες περιπτώσεις ΜΔΔ πουο Κανονισμός λειτουργίας ενός ΜΔΔ δεν περιείχε ρητέςρυθμίσεις σχετικά με τη διαταγή περιοριστικών μέτρων, τοΑγγλογερμανικό ΜΔΔ δε δίστασε να διατάξει προληπτικά μέτραστην υπόθεση Gramophone LTD34.

3 Προσωρινά μέτρα ενώπιον του ΔΔΔΔ

3.1 Η διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου περί προσωρινών μέτρωνενώπιον του ΔΔΔΔ .

Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του ΔΔΔΔ , το νομικόπλαίσιο για τη λήψη προσωρινών μέτρων αποτελούταν από τοάρθρο 41 ΚατΔΔ και τις επιμέρους ειδικές διατάξεις τωνΚανονισμών του Δικαστηρίου που ίσχυσαν καθ' όλη τη διάρκειατης λειτουργίας του .

Το Καταστατικό του ΔΔΔΔ καταρτίσθηκε από μια συμβουλευτικήεπιτροπή (Αdvisory Committee- στο εξής αναφέρεται ωςΕπιτροπή) , η οποία αποτελούταν από δέκα μέλη τα οποίαορίσθηκαν από το Συμβούλιο της ΚτΕ, το Φεβρουάριο του1920, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 14 του Συμφώνου της ΚτΕ.

Η Επιτροπή υπέβαλλε το Σχέδιο Καταστατικού του Δικαστηρίουστο Συμβούλιο της ΚτΕ κατά την 8 η σύνοδο του τον Οκτώβριοτου 1920 . Το Σχέδιο με όσες τροποποιήσεις επέφερε σε αυτότο Συμβούλιο της ΚτΕ παρουσιάσθηκε στην 1 η σύνοδο της ΓΣτης ΚτΕ , η οποία με την απόφαση της 13 ης Δεκεμβρίου 1920 τοενέκρινε με κάποιες ακόμη περαιτέρω τροποποιήσεις. ΟΚανονισμός και το Πρωτόκολλο του, υπογράφηκαν στις16.12.1920 και τέθηκαν σε ισχύ τον Οκτώβριο του 1921 35.

3 4 ΤΑΜ 2, 857 . Βλ. Περαιτέρω και τις κριτικές παραπομπές για τηνορθότητα της επιλογής του εν λόγω Δικαστηρίου, ανωτέρω σε § 1 .

3 5 Η ακριβής ημερομηνία της θέσης σε ισχύ του Καταστατικού παρέμεινεαδιευκρίνιστη, αφού η απόφαση μνημόνευε ότι έπρεπε αυτό να κυρωθείαπό την πλειοψηφία των μελών της ΚτΕ, χωρίς να διευκρινίζει αναναφερόταν στην πλειοψηφία των μελών της ΚτΕ κατά το χρόνο τηςυπογραφής ή κατά τον Οκτώβριο του 1921 ( Η σχετική παρατήρηση απόSztucki, οπ.π. σημ 22, 23 σημ.1) .

25


Σύμφωνα με το άρθρο 41 ΚατΔΔΔΔ 36:

“ Το Δικαστήριο θα έχει την εξουσία να λαμβάνει εάν νομίζειότι αι περιστάσεις το απαιτούσι παν προσωρινόν μέτρον όπερθα έδει να ληφθή προς διαφύλαξιν των οικείων δικαιωμάτωνεκάστου διαδίκου.

Προ της οριστικής απόφασης τα λαμβανόμενα μέτρα θαγνωστοποιούνται αμέσως εις τους διαδίκους και εις τοΣυμβούλιον”.

Το άρθρο αυτό εξάλλου επηρέασε την θεσμική εξέλιξη τωνπροσωρινών μέτρων στη διεθνή δικαιοσύνη κατά το μεσοπόλεμοόχι μόνο άμεσα με την εφαρμογή του, αλλά και έμμεσα .

Ειδικότερα οι 107 από τις 139 Συνθήκες για την ειρηνικήεπίλυση των διαφορών που υπογράφηκαν κατά την περίοδοαυτή ,αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στο ενδεχόμενο διαταγήςπροσωρινών μέτρων , προβλέποντας τη δυνατότητα διαταγήςτους από Διαιτητικά όργανα , από επιτροπές μεσολάβησης ήαπό το Συμβούλιο της ΚτΕ 37.

3 6 Για τις εργασίες της Αdevisor Committee of Jurists πουεπεξεργάσθηκε το μετέπειτα άρθρο 41ΚατΔΔΔΔ, και ιδιαίτερα για ταπροβλήματα που ανέκυψαν από τις αποκλίσεις της διατύπωσης μεταξύ τουγαλλικού και του αγγλικού κειμένου , βλ. ενδεικτικά S ZTU CK I,οπ.π. σημ22, 23 επ , ELKIND,οπ.π.σημ 22, 42 επ . Επίσης βλ. το μνημόνιο τηςΓραμματείας της ΚτΕ (PCIJ: Advisory Committee of Jurists: Documents,1920, 1-121) που προετοιμάστηκε προκειμένου να διευκολύνει τιςεργασίες της Επιτροπής, και περιείχε μια συστηματική καταγραφήδιεθνών συμβατικών ρυθμίσεων διεθνούς δικαιοσύνης και διάφορεςπροτάσεις που είχαν διατυπωθεί διεθνώς σε σχετικά ζητήματα και τοΣχέδιο για την ίδρυση του Διαρκούς Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνηςτων πέντε ουδέτερων δυνάμεων ( Νορβηγία, Ολλανδία, Νορβηγία,Σουηδία , Ελβετία) ( σε PCIJ: Advisory Committee of Jurists.Documents, 1920, 301-335) , το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως μια πρώτηβάση στις συζητήσεις των επιτροπών. Οι συζητήσεις των μελών τηςΣυντακτικής επιτροπής του Καταστατικού , περιέχονται στην έκδοσηPermanent Court of Justice. Proces Verbaux of the Proceedings of theAdvisory Committee of Jurists, June 16th- July 24th 1920 , 1920, ed.League of Nations, passim. Η αξία των κειμένων αυτών για τηνκατανόηση του ιστορικού υπόβαθρου του άρθρου 41 ΚατΔΔ , είναιπροφανής .

3 7 Για τις συνθήκες αυτές βλ. H ABI CH T, Post-War treaties for thepacific settlement of international disputes, 1931, passim.

26


Η πιο διαδεδομένη διατύπωση που ακολουθήθηκε ήταν αυτή τουάρθρου 33 της Γενικής πράξης του 1928, σύμφωνα με τηνοποία:

“ Σε κάθε περίπτωση στην οποία το αντικείμενο της διαφοράςαφορά ...... , δικαστικές διαδικασίες και ιδιαίτερα αν τοαντικείμενο της διαφοράς αφορά ήδη τετελεσμένες ενέργειεςδιαδίκου ή επικείμενες πράξεις των οποίων η τέλεσηεπίκειται άμεσα , το ΔΔΔΔ, ενεργώντας σύμφωνα με το άρθρο41 του Καταστατικού λειτουργίας του , θα προτείνει προςυιοθέτηση αμελλητί , προσωρινά μέτρα . Τα διάδικα μέρηδεσμεύονται να αποδεχθούν τα μέτρα αυτά” 38 .

Επίσης πολύ συνηθισμένη υπήρξε και η ίδια διατύπωση , χωρίςόμως την προσθήκη του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 33 τηςΓενικής Πράξης 39.

Τέλος, ένας τρίτος τύπος ρήτρας προέβλεπε την υποχρέωση τωνμερών να απέχουν από ενέργειες που θα μπορούσαν ναεμποδίσουν την εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου καιόριζε ότι προς εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού [χωρίς άμεσηαναφορά στο άρθρο 41 ΚατΔΔΔΔ] το Δικαστήριο θα είχε τηνεξουσία να προτείνει προς λήψη , προσωρινά μέτρα 40.

Το άρθρο 41 ΚατΔΔΔΔ εξετάσθηκε εκ νέου από μια επιτροπήνομικών, η οποία είχε οριστεί από την ΚτΕ το Δεκέμβριο του1928, με σκοπό την επισήμανση των διατάξεων εκείνων τουΚαταστατικού των οποίων η τροποποίηση θα ήταν επιθυμητή .

3 8 Γενική Πράξη της Γενεύης για την ειρηνική επίλυση των διεθνώνδιαφορών της 26.1.1928 ,LNTS vol. XCIII, No 2123, 357. Εκτενήςαναφορά σε άλλες συνθήκες που ακολουθούν τη διατύπωση αυτή , σε:Sztucki, οπ.π. σημ 22, 26 σημ 25.

3 9 Εκτενής αναφορά σε άλλες συνθήκες που υιοθέτησαν τη διατύπωσηαυτή , σε:. Sztucki,οπ.π. σημ 22, 26 σημ 26. Πρβλ όμως : ΣύμβασηΓερμανίας- Λουξεμβούργου (11.9.1929)[ LNTS, vol CXVIII, 110, no 2715]κατά το άρθρο 21 της οποίας το Δικαστήριο θα δίνει οδηγίες για τοποια προσωρινά μέτρα θα έπρεπε να ληφθούν και το άρθρο 22 ΣύμβασηςΛουξεμβούργου- Ισπανίας ( 16.11.1928) κατά το οποίο “ το Δικαστήριοθα αποφασίζει ποια προσωρινά μέτρα θα υιοθετηθούν” ( LNTS , volCIX,149 , no 2533) .

4 0 Βλ. περαιτέρω σε : Sztucki,ibid ,26 σημ 27

27


Κατά τις συνεδριάσεις της επιτροπής αυτής που διεξήχθησανστη Γενεύη το Μάρτιο του 1929, συζητήθηκε η σκοπιμότηταμιας τροποποίησης του άρθρου 41 ΚατΔΔΔΔ.

Το κύριο ζήτημα που τέθηκε αφορούσε το κατά πόσον θα ήτανσκόπιμο να μνημονευθεί και να κατοχυρωθεί στο άρθρο 41ΚατΔΔΔΔ, η εξουσία του Προέδρου του ΔΔΔΔ να διατάσσειπροσωρινά μέτρα, η οποία προβλεπόταν κατά το άρθρο 57 τουΚανονισμού του Δικαστηρίου .

Προς αντίκρουση της εν λόγω προσπάθειας , προβλήθηκε τοβάσιμο αντεπιχείρημα, ότι οι αναφορές στο άρθρο 41 ΚατΔΔΔΔήταν πολυπληθέστατες σε μια σειρά από συμβατικά κείμενατης εποχής, και κατά συνέπεια μια ενδεχόμενη τροποποίησητης εν λόγω διάταξης του Καταστατικού, θα διαφοροποιούσετις ανειλημμένης διεθνείς συμβατικές υποχρεώσεις τωνσυμβαλλομένων μερών στις συνθήκες αυτές , χωρίς την σύμφωνηγνώμη των κρατών αυτών 41.

Τελικά αντί να κατοχυρωθεί η εξουσία του Προέδρου τουΔικαστηρίου για την διαταγή προσωρινών μέτρων στοΚαταστατικό του Δικαστηρίου, καταργήθηκε με την επόμενητροποποίηση του Κανονισμού το 1931 .

Εκτός όμως από το άρθρο 41 του Καταστατικού του ΔΔΔΔ,εξίσου σημαντικοί για την κατανόηση τόσο της δογματικήςεξέλιξης των προσωρινών μέτρων, όσο και του νομικούπλαισίου υπό το οποίο δικάστηκαν οι 6 υποθέσειςασφαλιστικών μέτρων , που αντιμετώπισε το ΔΔΔΔ, είναι καιοι ρυθμίσεις για τα προσωρινά μέτρα των Κανονισμών πουκατάρτισε το ίδιο το Δικαστήριο στα πλαίσια τηςεξουσιοδότησης του άρθρου 30 ΚατΔΔΔΔ 42 .

4 1 Τα πρακτικά της επιτροπής αυτής είναι δημοσιευμένα στον τόμο:League of Nations. Committee of Jurists on the Statute of thePermanent Court of International Justice. Minutes of the session (Doc. C.166.M.66.1929.V), 1929 , passim .

4 2 30 § 1 : “ το Δικαστήριον θα καταρτίσει Kανονισμόν περί τηςεκτελέσεως των καθηκόντων του . Ιδιαιτέρως θα καταρτίσειΔικονομομικόν Kανονισμόν”

28


Το πρώτο σχέδιο Κανονισμού που παρουσιάστηκε το 1922,περιείχε μόνο μια διάταξη σχετικά με τα προσωρινά μέτρα,γιατί όπως αναφέρεται στα πρακτικά της συντακτικήςεπιτροπής “ ... Από τη στιγμή που το Δικαστήριο δεν είχετην εξουσία να εκτελέσει αποφάσεις αναφορικά με τηνυπόδειξη προσωρινών μέτρων, θα ήταν άσκοπο περαιτέρω ναδημιουργήσει αναλυτικούς κανόνες για τη διαδικασίαυποδείξεως αυτών των μέτρων. Εν τούτοις σκόπιμο θα ήταν νακαταρτισθούν κανόνες σχετικά με την προστασία των τρίτωνκρατών 43”.

Κατά τις τελικές διεργασίες για την κατάρτιση τουΚανονισμού μάλιστα παραλείφθηκε επιπλέον και η μνεία σταδικαιώματα των τρίτων κρατών .

Το τελικό κείμενο του άρθρου 57 του Κανονισμού έλαβε τοακόλουθο περιεχόμενο:

“ Τις περιόδους που το Δικαστήριο δεν συνεδριάζει , ταμέτρα για την προστασία στο μεταξύ των επίδικων δικαιωμάτωνυποδεικνύονται από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου .

Οποιαδήποτε άρνηση των διαδίκων να συμμορφωθούν με τιςυποδείξεις του Δικαστηρίου ή του Προέδρου , θακαταγράφεται 44”

Παρά το γεγονός ότι ο Κανονισμός του Δικαστηρίουαναθεωρήθηκε το 1926 και τροποποιήθηκε το 1927, το άρθρο 57δεν υπέστη αλλαγές .

Αντίθετα η αναθεώρηση του Κανονισμού του Δικαστηρίου το1931, επέφερε δύο σημαντικές μεταβολές στο νομικό πλαίσιογια τα προσωρινά μέτρα ενώπιον του ΔΔΔΔ. Ειδικότερα, με τονέο κείμενο του Κανονισμού:

(ι) καταργείτο η αρμοδιότητα του Προέδρου του Δικαστηρίουνα διατάξει προσωρινά μέτρα

4 3 PCIJ Ser. D 1922, 302

4 4 Ibid, 104

29


(ιι) καταργείτο η δυνατότητα διαταγής προσωρινών μέτρων μεex parte διαδικασία 45.

Το άρθρο 57 ΚανΔΔΔΔ 1931 έλαβε έτσι την ακόλουθη διατύπωση:

“ Η αίτηση που ασκείται ενώπιον του Δικαστηρίου από ένα ήκαι τα δύο διάδικα κράτη , για την υπόδειξη προσωρινώνμέτρων , θα έχει προτεραιότητα έναντι όλων των άλλωνυποθέσεων . Η έκδοση απόφασης θα αντιμετωπίζεται ως ζήτημαεπείγον και σε περίπτωση που το Δικαστήριο δεν συνεδριάζειεκείνη την περίοδο θα συγκαλείται αμελλητί από τον Πρόεδρογια το σκοπό αυτό .

Αν το Δικαστήριο δε συνεδριάζει εκείνη την περίοδο και δενυποβληθεί αίτηση, ο Πρόεδρος μπορεί να συγκαλέσει τοΔικαστήριο και να του θέσει ενώπιον του το ζήτημα τηςσκοπιμότητας λήψης τέτοιων μέτρων .

Σε κάθε περίπτωση το Δικαστήριο δεν μπορεί να υποδείξειπροσωρινά μέτρα χωρίς προηγούμενη ακρόαση των διαδίκων” 46 .

Κατά την αναθεώρηση του Κανονισμού το 1936, το άρθρο 57αναθεωρήθηκε ολοκληρωτικά, και αριθμήθηκε πλέον ως άρθρο 61. Η νέα ρύθμιση ήταν σαφώς αναλυτικότερη τόσο σε σχέση μεεκείνη του 1922, όσο και σε σχέση με εκείνη του 1931. Απότις δύο και τρεις παραγράφους αντίστοιχα των προηγούμενωνρυθμίσεων, στον ΚανΔΔΔΔ1936, τα προσωρινά μέτρα ρυθμιζόντανπλέον σε 9 παραγράφους. Με τη νέα ρύθμιση εξάλλου επανήλθεκαι η αρμοδιότητα του Προέδρου για την έκδοση προσωρινώνδιαταγών .

Σύμφωνα με το άρθρο 61 ΚανΔΔΔΔ 1936:

“ § 1. Η αίτηση για την υπόδειξη προσωρινών μέτρων μπορείνα ασκηθεί οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια της κύριας δίκης .

4 5 Για τις τροποποιήσεις του ΚανΔΔΔΔ το 1931 βλ. εκτενέστερα: H UDS ON,Amended Rules of the permanent court of International Justice, AJIL1931, 427-435 .

4 6 PCIJ Ser. D 1931, 42

30


Η αίτηση πρέπει να αναφέρει την κύρια υπόθεση , το δικαίωματου οποίου ζητείται η προστασία και τα προσωρινά μέτρα τωνοποίων ζητείται η υπόδειξη .

§ 2. Οι αιτήσεις για την υπόδειξη προσωρινών μέτρων θαεξετάζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με όλες τις άλλεςυποθέσεις . Η έκδοση της απόφασης θα αντιμετωπίζεται ωςεπείγον ζήτημα.

§ 3. Αν η αίτηση ασκηθεί σε περίοδο που το Δικαστήριο δεσυνεδριάζει, τα μέλη του θα πρέπει να συγκληθούν άμεσα απότον Πρόεδρο . Μέχρι να συνεδριάσει το Δικαστήριο , οΠρόεδρος μπορεί - αν το απαιτούν οι περιστάσεις - να λάβειόποια μέτρα κρίνει σκόπιμο , προκειμένου να διασφαλίσει τηναποτελεσματικότητα της απόφασης που θα λάβει τοΔικαστήριο .

§ 4. Το Δικαστήριο μπορεί να υποδείξει και προσωρινό μέτροάλλο από εκείνο το οποίο ζητεί το αιτών κράτος

§ 5. Η απόρριψη μιας αιτήσεως για την υπόδειξη προσωρινώνμέτρων, δεν εμποδίζει το διάδικο που την άσκησε να εγείρεινέα αίτηση για την ίδια απόφαση, που βασίζεται σε νέαπεριστατικά .

§ 6. Το Δικαστήριο μπορεί να υποδείξει προσωρινά μέτρα καιαυτεπαγγέλτως. Αν το Δικαστήριο δε συνεδριάζει , ο Πρόεδροςμπορεί να συγκαλέσει τα μέλη προκειμένου να θέσει ενώπιοντους το ζήτημα αν είναι αναγκαία η υπόδειξη τέτοιων μέτρων

§ 7.Το Δικαστήριο μπορεί ανά πάσα στιγμή, σε περίπτωσημεταβολής των περιστάσεων να ανακαλέσει ή να τροποποιήσειτα προσωρινά μέτρα προστασίας

§ 8. Το Δικαστήριο υποδεικνύει τα προσωρινά μέτρα μόνο αφούδώσει στους διαδίκους την ευκαιρία να εκθέσουν τις απόψειςτους για το ζήτημα . Ο ίδιος κανόνας ισχύει και προκειμένουγια την ανάκληση ή τροποποίηση απόφασης με την οποίαυποδεικνύεται προσωρινό μέτρο .

31


§ 9. Όταν ο Πρόεδρος χρειάζεται να συγκαλέσει τα μέλη τουΔικαστηρίου, οι δικαστές που ορίζονται κατά το άρθρο 31 τουΚαταστατικού του Δικαστηρίου ( αναφέρεται στους ad hocδικαστές) , θα συγκαλούνται μόνο αν η παρουσία τους κατάτην καθορισμένη ημερομηνία για την ακρόαση των διαδίκων,είναι βέβαιη” 47 .

Η ρύθμιση του Κανονισμού του 1936 αποδείχθηκε η πλέονανθεκτική έως σήμερα , αφού ίσχυσε με μικρές τροποποιήσεις 48

μέχρι το 1978.

3.2 Η εφαρμογή του άρθρου 41 από τη νομολογία του ΔΔΔΔ

Συνολικά ενώπιον του ΔΔΔΔ ανέκυψαν έξη υποθέσεις προσωρινώνμέτρων. Υπό τον Κανονισμό του 1922/26/27, το Δικαστήριοδίκασε τις υποθέσεις του εργοστασίου Chorzow και τηςκαταγγελίας της ΣινοΒελγικής της συνθήκης του 1865.

Υπό τον Κανονισμό του 1931 , τις υποθέσεις του Νομικούκαθεστώτος της Νοτιανατολικής Γροιλανδίας, της Διοίκησηςτου Πρίγκιπα του Πλες και της Πολωνικής ΑγροτικήςΜεταρρύθμισης .

Τέλος υπό τον Κανονισμό του 1936 , το Δικαστήριο δίκασεμόνο την υπόθεση του Ηλεκτρικού εργοστασίου της Σόφιας .

3.2.1 Υπόθεση της καταγγελίας της Σινοβελγικής συνθήκης του1865

Βέλγιο/Κίνα

Η διαφορά αυτή ανέκυψε ύστερα από τη μονομερή καταγγελίααπό μέρους της Κίνας της Συνθήκης Ειρήνης, Εμπορίου καιΝαυσιπλοΐας που είχε συνάψει με το Βέλγιο στις 2.11.1865 .Το άρθρο 46 της συνθήκης προέβλεπε ότι 10 χρόνια μετά τηνανταλλαγή των εγγράφων επικυρώσεως της συνθήκης , ηκυβέρνηση του Βελγίου μπορούσε να ζητήσει

4 7 PCIJ Ser. D 1936, 48 .

4 8 Σχετικά με αυτές βλ. κατωτέρω § 5.1.

32


επαναδιαπραγμάτευση της συνθήκης ανακοινώνοντας τηνπρόθεση της αυτή στην Κινεζική Κυβέρνηση . Σε αντίθετηπερίπτωση η συνθήκη θα έπρεπε να παραμείνει ενεργή γιαάλλα δέκα χρόνια, μετά την πάροδο των οποίων η Βελγικήκυβέρνηση θα μπορούσε να ασκήσει το δικαίωμαεπαναδιαπραγματεύσεως εκ νέου . Αντίστοιχο δικαίωμα δενπροβλεπόταν για την κινεζική κυβέρνηση.

Η συνθήκη ρύθμιζε ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα τωνπολιτών των συμβαλλομένων στη χώρα του αντισυμβαλλόμενουκράτους .

Στις 26. 4. 1926 , η κινεζική κυβέρνηση ειδοποίησε τηνΒελγική ότι θα θεωρούσε τη σύμβαση λήξασα στις 27.10.1926 .Η Βελγική κυβέρνηση αρνήθηκε ότι η Κίνα είχε δικαίωμαμονομερούς καταγγελίας της ανωτέρω συνθήκης και ζήτησε ναδιεξαχθούν διαπραγματεύσεις για τον ειρηνικό διακανονισμότης διαφοράς .

Οι διαπραγματεύσεις αυτές απέβησαν άκαρπες και η Βελγικήκυβέρνηση πρότεινε την υπαγωγή της διαφοράς στο ΔΔΔΔ . Ηκινεζική κυβέρνηση αρνήθηκε και προέβη σε μονομερήκαταγγελία της σύμβασης με Προεδρικό διάταγμα 49 , ενώ αμέσωςμετά άρχισε να λαμβάνει μέτρα τα οποία ήταν αντίθετα προςτις ρυθμίσεις και το περιεχόμενο της σύμβασης .

Το Βέλγιο προσέφυγε στο ΔΔΔΔ ζητώντας να αναγνωρισθεί ότι ηΚίνα δεν είχε δικαίωμα μονομερούς καταγγελίας της σύμβασης.Με την αίτηση του εξάλλου ζητούσε τον καθορισμό μέτρων γιατην προστασία των συμφερόντων του στην Κίνα καθώς επίσηςκαι των συμφερόντων των Βέλγων υπηκόων .

Η προσφυγή ασκήθηκε σε περίοδο δικαστικών διακοπών. Τηναίτηση προσωρινών μέτρων δίκασε στα πλαίσια τηςαρμοδιότητας του κατά το άρθρο 57 ΚανΔΔΔΔ 1922/26/27, οΠρόεδρος του Δικαστηρίου (Max Huber). Με την πράξη της

4 9 Sinobelgian treaty ( provisional measures) case PCIJ ser. C 16-Ι,1926, 75

33


20.12.1926 αρνήθηκε αρχικά να διατάξει προσωρινά μέτρα λόγωμη συνδρομής επείγουσας περίστασης 50.

Στη συνέχεια , ενόψει της επιδείνωσης της κατάστασης,μετέβαλλε την απόφαση του και εξέδωσε τη διαταγή της8.1.1927 με την οποία δέχθηκε τη Βελγική αίτηση 51.

Σύμφωνα με τη δεύτερη αυτή διαταγή , από τη στιγμή που ησυνθήκη είχε καταγγελθεί μονομερώς από την Κίνα και κατά τηΒελγική κυβέρνηση διατηρούσε την ισχύ της , εξεταστέο ήτανμόνο το ζήτημα των δικαιωμάτων των Βέλγων που θα παρέμενανστην Κίνα, κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας. Εξαιτίαςτου Κινεζικού Προεδρικού Διατάγματος καταγγελίας τηςΣυνθήκης , η τύχη των δικαιωμάτων αυτών είχε καταστείαμφίβολη .

Μια ενδεχόμενη βλάβη των δικαιωμάτων αυτών δεν θα ήταν -κατά το περιεχόμενο της δεύτερης διαταγής , επανορθώσιμη μεαποζημίωση ή με ανόρθωση της με άλλα υλικά μέσα . Περαιτέρω, το Δικαστήριο θεώρησε, ότι σκοπός του θεσμού τωνπροσωρινών μέτρων είναι ακριβώς η πρόληψη τέτοιωνκαταστάσεων και ως εκ τούτου επιβαλλόταν η λήψη προσωρινώνμέτρων .

Ενόψει των ανωτέρω το Δικαστήριο υπέδειξε τα ακόλουθαμέτρα, τα οποία ουσιαστικά συνίσταντο στην προσωρινήδιατήρηση κάποιων από τις σημαντικότερες ρυθμίσεις τηςσυνθήκης μέχρι την οριστική επίλυση της διαφοράς :

(α) κάθε Βέλγος πολίτης ο οποίος είχε χάσει το διαβατήριοτου ή κατηγορείται για παραβίαση κινέζικων νόμων , θα είχε

5 0 Το Βέλγιο πληροφορήθηκε την απόρριψη της αίτησης του με επιστολήπου απέστειλε ο Γραμματέας του Δικαστηρίου . Ο πρωτοφανής αυτόςτρόπος κοινοποίησης μόνο στην απειρία των διαδίκων και τουδικαστηρίου σχετικά με το νεαρό ακόμη θεσμό των προσωρινών μέτρων στηδιεθνή δίκη μπορεί να αποδοθεί ( η σχετική εκτίμηση από Sztucki,οπ.π.σημ 22, 35-36) . Tο κείμενο της επιστολής είναι δημοσιευμένο σεSinobelgian treaty (provisional measures) case PCIJ ser. C 16-Ι,1926, 306.

5 1 Sinobelgian treaty (provisional measures)case, PCIJ Ser. Α 8 ,1927, 6-8 .

34


το δικαίωμα να οδηγηθεί με ασφάλεια στο πλησιέστερο ΒελγικόΠροξενείο 52

(β) οι Βέλγοι πολίτες που βρισκόντουσαν στο εσωτερικό τηςχώρας , δικαιούταν προστασία από οποιαδήποτε βίαιη πράξη σεβάρος τους 53

(γ) διατηρούταν το δικαίωμα ετεροδικίας των Βέλγωνυπηκόων 54

(δ) απαγορευόταν οποιαδήποτε διαταγή, κατάσχεση,εθνικοποίηση κ.ο.κ. από την κινεζική κυβέρνηση 55, η οποίαθα ήταν αντίθετη προς τις αρχές του διεθνούς δικαίου καιοι βανδαλισμοί κατά περιουσιακών στοιχείων της βελγικήςκυβέρνησης ή Βέλγου πολίτη .

ε) Η κινεζική κυβέρνηση όφειλε να προστατεύσει το δικαίωμαακρόασης των φυσικών και νομικών προσώπων που είχαν ΒελγικήΙθαγένεια ή έδρα στο Βέλγιο, δίνοντας τους τη δυνατότητα νατο ασκήσουν , σε όσες περιπτώσεις θα ήταν διάδικοι ενώπιονκινεζικών αρχών , ενώπιον σύγχρονων δικαστηρίων, τα οποίαθα εφάρμοζαν σύγχρονες δικαιικές ρυθμίσεις 56. Επίσης ηΚινεζική κυβέρνηση όφειλε να κατοχυρώσει τον β’ βαθμόδικαιοδοσίας, προκειμένου για διαφορές στις οποίες ταανωτέρω πρόσωπα θα ήταν διάδικοι καθώς και τα δικαιώματασε δίκαιη δίκη και το δικαίωμα παραστάσεως μετά δικηγόρου (υπερασπίσεως ) και μεταφραστού στα δικαστήρια αυτά .

5 2 Άρθρο 10 της ΣινοΒελγικής Συνθήκης της .2.11.1865

5 3 Άρθρα 15 και 17 της ΣινοΒελγικής Συνθήκης της .2.11.1865.



5 6 Η διατύπωση της διαταγής στο συγκεκριμένο σημείο είναιπαραπλανητική, υπό την έννοια ότι δίνει την εντύπωση ότι ουσιαστικάαποτελεί ευχολόγιο. Στην πραγματικότητα όμως αναφέρεται σεσυγκεκριμένα Dικαστήρια και κώδικες, τα οποία είχαν επακριβώςκαθορισθεί από τον Κινέζο εκπρόσωπο στην επιτροπή Ειρηνικού και ΆπωΑνατολής κατά τη Συνδιάσκεψη της Washington , με τη δήλωση του της25.11.1921 ( η πληροφορία από ELKIND,οπ.π.σημ22,89) .

35


Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις υποδείξεις τουΠροέδρου του Δικαστηρίου, αφορούσαν την κατοχύρωσηιδιωτικών και δικονομικών δικαιωμάτων , τα οποία λίγο πολύυπό το σύγχρονο δίκαιο θα μπορούσαν να θεωρηθούν κατά τομάλλον ή ήττον αυτονόητα , εν τούτοις η διαταγή είναισημαντική ενόψει της περιόδου κατά την οποία εκδόθηκε .

Ο Πρόεδρος του ΔΔΔΔ βάσισε τη δικαιοδοσία του στοΠρωτόκολλο της 16.12.1920, το οποίο είχαν υπογράψει οιδιάδικοι και στη ρήτρα του άρθρου 36 § 2 ΚατΔΔΔΔ, τηνοποία επίσης είχαν αποδεχθεί.

Στις 3.2.1927 η Βελγική κυβέρνηση ειδοποίησε το Δικαστήριοδια του Προέδρου του ότι είχε επιτευχθεί συμφωνία με τηνκινεζική κυβέρνηση σχετικά με την υιοθέτηση ενός προσωρινούκαθεστώτος για τους Βέλγους υπηκόους . Ο Πρόεδρος τουΔικαστηρίου, ενεργώντας και στην περίπτωση αυτή ωςμονομελές όργανο , εξέδωσε διαταγή στις 15.2.1927 57 σύμφωναμε την οποία το καθεστώς που υιοθέτησαν συμβατικά ο δύοδιάδικοι θα αντικαθιστούσε εκείνο της προηγούμενηςδιαταγής.

Ύστερα από την οριστική συμφωνία μεταξύ των διαδίκων με τησυνθήκη του Νανκινγκ στις 22.11.1928 , το Βέλγιο απέσυρετην προσφυγή του, στις 13.2.1929 .

3.2.2 Υπόθεση εργοστασίου Chorzow

Γερμανία/Πολωνία

H υπόθεση αυτή αποτελεί μια μόνο από μια σειράγερμανοπολωνικών διαφορών , που αφορούσαν την Πολωνικήεπαρχία της Άνω Σιλεσίας .

Το ιστορικό της διένεξής εν προκειμένω έχει ως αφετηρίατην υπόθεση των Γερμανικών συμφερόντων στην Άνω Σιλεσία,στην οποία το ΔΔΔΔ είχε δεχθεί ότι η κρατικοποίηση από τοΠολωνικό κράτος των βιομηχανιών του Chorzow , αποτελούσε

5 7 Sinobelgian treaty ( provisional measures) case, PCIJ Ser. Α 81927, 9-11 .

36


παραβίαση της Γερμανοπολωνικής Σύμβασης της Γενεύης της15.5.1922 .

Η σύμβαση είχε υπογραφεί στα πλαίσια ενός γενικότερουπλαισίου συμβάσεων οι οποίες είχαν συναφθεί ανάμεσα στα δύοκράτη μετά το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου καισκοπούσαν στην προστασία των γερμανικών συμφερόντων στηνΠολωνία και ιδιαίτερα στην προστασία των δικαιωμάτων τηςΓερμανικής μειονότητας στην περιοχή .

Οι συνθήκες αυτές είχαν μια σειρά από κοινά χαρακτηριστικάγνωρίσματα , εκ των οποίων ως κυριότερα θα μπορούσαν ναθεωρηθούν : α- ότι έδιναν στα μέλη της γερμανικήςμειονότητας το δικαίωμα ν α ασκούν προσφυγές ενώπιον τουΣυμβουλίου της ΚτΕ προς εξέταση των παραπόνων τους , β-ότι η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να παρεμβαίνει υπέρτων αιτήσεων των γερμανικής καταγωγής Πολωνών σαν ναπροερχόντουσαν από δικούς της πολίτες αν και επρόκειτο γιαάτομα πολωνικής ιθαγένειας και τέλος γ- ότι οι διαφορέςσχετικά με την ερμηνεία και την εφαρμογή τους θαυπαγόντουσαν στη δικαιοδοσία του ΔΔΔΔ .

Μετά την απόφαση του ΔΔΔΔ για τα γερμανικά συμφέροντα στηνΆνω Σιλεσία 58 , οι δύο κυβερνήσεις άρχισαν διαπραγματεύσειςσχετικά με το ύψος των αποζημιώσεων που δικαιούνταν οιδύο εταιρίες που είχαν υποστεί τις ζημίες από την πράξητης πολωνικής κυβέρνησης .

Στις 8.2.1927 , η Γερμανία προσέφυγε εκ νέου στο ΔΔΔΔθεωρώντας ότι οι διαπραγματεύσεις είχαν οδηγηθεί σεαδιέξοδο και ότι η πολωνική κυβέρνηση όφειλε να καταβάλειως αποζημίωση το ποσόν των 76 εκατομμυρίων μάρκων .

Στις 8 .7.1927 το Δικαστήριο έκρινε ότι είχε δικαιοδοσίανα δικάσει την υπόθεση .

Στις 15.11.1927 η Γερμανική κυβέρνηση προσέφυγε εκ νέουζητώντας τη λήψη προσωρινών μέτρων . Βάση της πρoσφυγής

5 8 Certain German Interests in Upper Silesia ( provisional measures)case , PCIJ Ser A12, 1926, 4.

37


αυτής ήταν ο ισχυρισμός ότι δεν ήταν κρίσιμο μόνο το ύψοςτης αποζημίωσης αλλά και ο χρόνος καταβολής της .Ειδικότερα η Γερμανία υποστήριζε ότι αν οι εταιρίεςυποχρεωνόντουσαν να περιμένουν για πολύ μεγάλο χρονικόδιάστημα , θα έχαναν πολλές και σημαντικές ευκαιρίες γιατην οικονομική τους αναδιοργάνωση. Αντικείμενο της αίτησηςήταν η επιδίκαση ποσού 30 εκ. μάρκων .

Από νομικής πλευράς το αίτημα στηριζόταν σε ένα obiterdictum των εργασιών της Συντακτικής Επιτροπής τουΚαταστατικού του Δικαστηρίου. Κατά τη συζήτηση σχετικά μετο άρθρο 41 ΚατΔΔΔΔ, κρίθηκε σκόπιμο να διαγράφούν οιλέξεις “ πράξη τετελεσμένη ή επικείμενη” με το σκεπτικόότι κατ’ αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να ενταχθούν στο πεδίοεφαρμογής του άρθρου και ζημιογόνες παραλείψεις εκτός απόθετικές ενέργειες 59 . Βασιζόμενη σ' αυτή την ιστορική –τελεολογική προσέγγιση του άρθρου 41 ΚατΔΔΔΔ η Γερμανικήκυβέρνηση υποστήριξε ότι ήταν δυνατή η διαταγή μέτρων προςαποτροπή ή ανόρθωση αποθετικών ζημιών .

Το Δικαστήριο στις 21.11. 1927 σε διαδικασία στην οποία δεσυμμετείχαν οι ad hoc δικαστές που είχαν ορισθεί στηνυπόθεση και χωρίς προηγούμενη ακρόαση της πολωνικήςκυβέρνησης, απέρριψε την αίτηση της Γερμανίας με τηναιτιολογία ότι ενδεχόμενη αποδοχή της θα οδηγούσε στηνοριστική ικανοποίηση του δικαιώματος 60.

Στις 13.9.1928 το ΔΔΔΔ έκρινε αναφορικά προς την κύριαδίκη ότι η πολωνική κυβέρνηση όφειλε να καταβάλει έναεύλογο χρηματικό ποσό ως αποζημίωση 61. Το ύψος του ποσούκαθορίσθηκε μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ των διαδίκωνκαι η υπόθεση ολοκληρώθηκε στις 25.5.1929 .

5 9 PCIJ Ser D:Procèss Verbaux of the meetings of the subcomitee of thethird committee, 11th Meeting ( 8.12.1920), 172 .

6 0 Chorzow factory (provisional measures)case, PCIJ Ser A9 , 1927,10 .

6 1 Ibid , PCIJ Ser A17 , 1928, 4 .

38


3.2.3 Υπόθεση της Νοτιανατολικής Γροιλανδίας

Νορβηγία/Δανία

Η αφορμή για την έναρξη της υπόθεσης αυτής , δόθηκε όταν ηκυβέρνηση της Δανίας ανακοίνωσε ότι θα έστελνε μια αποστολήμε συνοδεία αστυνομικής δυνάμεως στην περιοχή τηςΝοτιανατολικής Γροιλανδίας. Η Δανία είχε ήδη από το 1931εμπλακεί σε δικαστική διένεξη με τη Νορβηγία ενώπιον τουΔΔΔΔ, στην υπόθεση της Ανατολικής Γροιλανδίας.

Η Νορβηγία αντέδρασε στις 12.7.1932, προσαρτώντας τηΝοτιανατολική Γροιλανδία με διάταγμα , με το επιχείρημαότι επρόκειτο για res nullius .

Η κυβέρνηση της Δανίας αρνήθηκε να αναγνωρίσει τηνεγκυρότητα της Νορβηγικής πράξης , υποστηρίζοντας ότιεπρόκειτο για αδικαιολόγητη και απρόκλητη μεταβολή τουυφιστάμενου status quo.

Στις 18.7.1932 οι δύο κυβερνήσεις , προσέφυγαν στο ΔΔΔΔ. ΗΝορβηγία με αίτημα την αναγνώριση του κύρους τηςπροσάρτησης των διαφιλονικούμενων εδαφών και η Δανίαζητώντας ανταγωγικά την ακύρωση της, επειδή είχεσυντελεστεί κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου .

Επειδή εντωμεταξύ είχε προηγηθεί μια σειρά εξτρεμιστικώνδημοσιευμάτων στον τύπο της Δανίας, η κυβέρνηση τηςΝορβηγίας κατέθεσε μαζί με την προσφυγή της και αίτησηπροσωρινών μέτρων, υποστηρίζοντας ότι συνέτρεχαν βάσιμοιφόβοι, ότι η κυβέρνηση της Δανίας θα μπορούσε ναπροχωρήσει σε βιαιοπραγίες σε βάρος Νορβηγών υπηκόων οιοποίοι θα κατοικούσαν και θα συνέχιζαν να ασκούνεπαγγελματικές δραστηριότητες στη διαφιλονικούμενηπεριοχή , εμπιστευόμενοι το διάταγμα περί προσαρτήσεως τηςΝορβηγικής κυβέρνησης.

Η Νορβηγική κυβέρνηση ζητούσε τη διαταγή προσωρινών μέτρων,ώστε να προληφθούν ατυχή περιστατικά σε βάρος Νορβηγών

39


πολιτών , τα οποία πιθανότατα δε θα ήταν δυνατόν ναανορθωθούν εκ των υστέρων με την καταβολή αποζημιώσεων .

Η Νορβηγική αίτηση απορρίφθηκε στις 3.8.1932 62, γιατί στις22.7.1932 η Δανική κυβέρνηση προέβη σε δήλωση ότι θασυνέχιζε ανεπιφύλακτα την πρακτική της να επιτρέπει σεΝορβηγούς πολίτες να διαμένουν και να εργάζονται στηνανατολική ακτή της Γροιλανδίας. Από τη δήλωση αυτή τοΔικαστήριο θεώρησε ότι η μόνη περίπτωση στην οποία θαμπορούσαν Νορβηγοί πολίτες να εμπλακούν σε δυσάρεσταπεριστατικά ήταν ύστερα από υπαιτιότητα τους, αφού από τηνμέχρι του σημείου εκείνου συμπεριφορά των δύο κυβερνήσεων ,μπορούσε να συναχθεί το συμπέρασμα ότι δεν είχαν σε καμίαπερίπτωση την πρόθεση να αποκλίνουν από τις εκδηλωμένεςπροθέσεις τους .

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο σημεία του σκεπτικούτου Δικαστηρίου, όπου επισημαίνεται ότι :

(Α) σκοπός των ασφαλιστικών μέτρων είναι η αποτροπήανεπανόρθωτης βλάβης νομικού ή εν τοις πράγμασι δικαιώματοςκατά συνέπεια δε , από τη στιγμή που η αίτηση τηςΝορβηγικής κυβέρνησης δε στηριζόταν σε επίκληση κάποιουδικαιώματος της Νορβηγικής κυβέρνησης , αλλά σκοπούσε απλώςστην πρόληψη δυσάρεστων περιστατικών -κατά την ρητήδιατύπωση της αιτήσεως της Νορβηγίας- η αίτηση προσωρινώνμέτρων, έπρεπε να απορριφθεί ως απαράδεκτη . Το ΔΔΔΔαπέρριψε την αίτηση βασιζόμενο κατά κύριο λόγο στηδιαπίστωση αυτή .

(Β) ότι το Δικαστήριο αντί να θεωρήσει ότι είχεδικαιοδοσία να διατάξει τα ασφαλιστικά μέτρα βασιζόμενο στοάρθρο 33 § 1 της Γενικής Πράξης του 1928 για την ειρηνικήεπίλυση των διαφορών 63 , την οποία είχαν υπογράψει και οιδύο κυβερνήσεις , προτίμησε να θεωρήσει δεδομένο ότι τόσο ηΝορβηγία όσο και η Δανία θα συμμορφωνόντουσαν με το άρθρο

6 2 Southeastern Greenland case (provisional measures) PCIJ Ser A/B 48,1932, 277 επ.

6 3 Οπ.π. σημ 38.

40


33 § 3 , αντί να εξετάσει το κατά πόσον το άρθρο αυτό τηςέδινε δικαιοδοσία να διατάξει προσωρινά μέτρα, απλά καιμόνο προς αποφυγή δυσάρεστων και ανεπανόρθωτων συμβάντων .

Η υπόθεση τερματίσθηκε στις 11.5.1933 , ύστερα από βασιλικόδιάταγμα της Νορβηγίας , με το οποία ανακαλούταν ηπροσάρτηση της Νοτιανατολικής Γροιλανδίας .

3.2.4 Οι υπόλοιπες υποθέσεις προσωρινών μέτρων ενώπιον τουΔΔΔΔ .

Ενώπιον του ΔΔΔΔ ανέκυψαν και άλλες τρεις υποθέσεις στιςοποίες ζητήθηκε η λήψη προσωρινών μέτρων : στην υπόθεσηπρίγκιπας του Πλες ( Γερμανία κατά Πολωνίας) 64, στην υπόθεσητης Πολωνικής Αγροτικής Μεταρρύθμισης ( Γερμανία κατάΠολωνίας ) 65 και στην υπόθεση της Ηλεκτρικής Εταιρίας Σόφιας( Βέλγιο κατά Βουλγαρίας ) 66 .

Και στις τρεις περιπτώσεις όμως η εκδίκαση της κύριαςεπίδικης διαφοράς δεν ολοκληρώθηκε ποτέ :στις δύο πρώτεςπεριπτώσεις εξαιτίας της αποχώρησης της Γερμανίας από τηνΚτΕ και στην τρίτη λόγω της έναρξης τους 2 ου ΠαγκοσμίουΠολέμου . Για το λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμο να μηνπαρατεθούν ολόκληρες οι αποφάσεις αυτές. Στοιχεία τουδιατακτικού τους που παρουσιάζουν γενικότερα ενδιαφέρον,τίθονται κατά παραπομπή στα οικεία τμήματα της συνέχειαςτης μελέτης .

6 4 Prince of Pless administration( provisional measures) ( order of11.5.1932) case, PCIJ SerA/B 54, 1933, 150

6 5 Polish Agrarian Reform ( provisional measures)(order of 29.7.1933)case, PCIJ Ser A/B 58, 1933, 175.

6 6 The Electricity Company of Sofia and Bulgaria ( provisionalmeasures)(order of 5.12.1939) case, PCIJ Ser A/B 79, 1939, 194 επ.

41


4 Προσωρινά μέτρα ενώπιον άλλων διεθνώνδικαιοδοτικών οργάνων και μεθοδολογικήτους κατάταξη

4.1 Επισκόπηση των διατάξεων περί προσωρινών μέτρων σταυπόλοιπα Διεθνή Δικαστήρια .

Εκτός από τις διατάξεις του Καταστατικού του ΔΔΔΔ και τωνΚανονισμών του ανωτέρω Δικαστηρίου, που εκτέθηκαν ανωτέρω (και τις αντίστοιχες ρυθμίσεις που διέπουν τα προσωρινάμέτρα ενώπιον του διαδόχου οργάνου του, ΔΔ, οι οποίες θαεκτεθούν στη συνέχεια), το κανονιστικό πλαίσιο για ταπροσωρινά μέτρα στο Διεθνές Δικονομικό Δίκαιο αποτελείταικαι από έναν εξαιρετικά μεγάλο όγκο ρυθμίσεων διεθνούςσυμβατικού δικαίου, οι οποίες προβλέπουν τη δυνατότηταλήψης προσωρινών μέτρων , ενώπιον περιφερειακών ή ειδικώνδικαστηρίων ή προκειμένου για ειδικού τύπου διαφορές. Ηεξαντλητική απαρίθμηση των ρυθμίσεων αυτών θα ήταν άτοπηλόγω του μεγάλου όγκου τους . Ενδεικτικά πάντως θαμπορούσαν να αναφερθούν εν προκειμένω οι ακόλουθες :

i. το άρθρο 16 της πράξης της Μπογκοτά της 30.4.1948,προβλέπει τη δυνατότητα διαταγής ασφαλιστικών μέτρωναπό το Συμβούλιο του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών 67

ii. τα άρθρα 39 § 2 και 3 και 92 § 3 ΕΚΑΧ, το άρθρο36 του Κανονισμού ΔΕΚ και σε μια σειρά άλλων διατάξεωνπου αφορούν τη λειτουργία των οργάνων της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης

iii. το άρθρο 12 του Χάρτη του Διαιτητικού Δικαστηρίουτης ΔΕΕ

iv. το άρθρο 17 των διαδικαστικών κανόνων τουΔιεθνούς Δικαστηρίου για την περιοχή του Σααρ

v. το άρθρο 46 § 2 της ιδρυτικής συνθήκης της Μπενελούξ

6 7 UNTS 30.449, 88.

42


vi. τα άρθρα 50,51,52 του Καταστατικού τουΔικαστηρίου της Μπενελούξ της 1.3.1975

vii. το άρθρο 24 § 1 των κανόνων του ΔΔΔ του 1962 γιατη διαδικαστική ρύθμιση διαφορών μεταξύ κρατών καιιδιωτών

viii. το άρθρο 47 της σύμβασης της Washington της18.3.1965, που προβλέπει τη δυνατότητα διαταγήςασφαλιστικών μέτρων για διαφορές που υπάγονται σεδιαιτησία στο Κέντρο για την επίλυση Διαφορών σχετικάμε τις επενδύσεις , η οποία παρουσιάζει την ιδιομορφίαότι καθιστά την εφαρμογή των ασφαλιστικών μέτρωνπροαιρετική

ix. το άρθρο 63 της Αμερικανικής ΣύμβασηςΔικαιωμάτων του Ανθρώπου

x. τα άρθρα 265 και 290 της Σύμβασης του Montego Bay γιατο Δίκαιο Θάλασσας

Από την απαρίθμηση που προηγήθηκε, συνάγεται πέρα από κάθεαμφιβολία ότι τα προσωρινά μέτρα στη διεθνή δίκη αφενόςμεν, αποτελούν θεσμό απόλυτης αποδοχής στο διεθνές δίκαιο ,όπως αποδεικνύει ο μεγάλος αριθμός ετερόκλητων διεθνώνσυμβατικών κειμένων που προβλέπουν ρητά τη δυνατότητα καιτο θεσμικό πλαίσιο διαταγής τους. Η πληθώρα όμως τωνρυθμίσεων αυτών, οδηγεί περαιτέρω στο φαινόμενο, ακριβώςλόγω της ποικιλομορφίας των διεθνών συμβατικών κειμένων σταοποία περιέχονται να χαρακτηρίζεται ως “προσωρινά μέτρα” ,μια σειρά περιπτώσεων προσωρινής ρύθμισης κατάστασης, πουσυχνότατα ελάχιστα κοινά έχουν μεταξύ τους . Ηποικιλομορφία αυτή επιβάλλει μια περαιτέρω απόπειραμεθοδολογικής καταγραφής και ταξινόμησης των ρυθμίσεωναυτών .

43


4.2 Διακρίσεις των προσωρινών μέτρων αναλόγως του επιδιωκόμενουσκοπού

Οι κυριότερες διαφορές μεταξύ των μέτρων αυτών ,εστιάζονται κυρίως είτε στο όργανο που τα διατάσσει, είτεστο σκοπό που καλούνται να εξυπηρετήσουν .

Παρά το γεγονός, ότι η απαρίθμηση που προηγήθηκε, μόνοενδεικτική αξία έχει, είναι εν τούτοις δυνατόν να διακρίνεικανείς τις ακόλουθες υποκατηγορίες προσωρινών μέτρωνανάλογα με τον επιδιωκόμενο σκοπό 68:

i. Προσωρινά μέτρα τα οποία αποσκοπούν στην διατήρηση τουεπιδίκου δικαιώματος

ii. Προσωρινά μέτρα τα οποία αποσκοπούν στην αποφυγήτης επιδείνωσης της διαφοράς

iii. Προσωρινά μέτρα με τα οποία αναστέλλεται ηεφαρμογή ή η εκτέλεση αποφάσεων άλλων οργάνων

iv. Προσωρινά μέτρα τα οποία αποσκοπούν στηδιασφάλιση της ορθής απονομής της δικαιοσύνης στησυγκεκριμένη διαφορά

v. Προσωρινά μέτρα που αποβλέπουν στην προσωρινήικανοποίηση του κύριου επιδίκου δικαιώματος ή τηςεπίδικης αξίωσης

vi. Προσωρινά μέτρα που αποβλέπουν στην κήρυξη τηςαπόφασης κάποιου οργάνου ως προσωρινά εκτελεστής .

Στο διεθνές δίκαιο, οι πλέον συνηθισμένες περιπτώσειςπροσωρινών μέτρων είναι αυτές των περιπτώσεων ( i) και (ii). Οι περιπτώσεις αυτές προσωρινών μέτρων παρουσιάζουνκαι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στα πλαίσια της παρούσαςμελέτης, αφού είναι τα μόνα που μπορεί να διατάξει το ΔΔ,ενώ τα μέτρα της υποπερίπτωσης (iii) αφορούν κυρίως διεθνή

6 8 S Z TUC KI, οπ.π. σημ 22, 12 .

44


δικαστήρια τα οποία λειτουργούν ως συνταγματικά ήδιοικητικά όργανα με χαρακτηριστικότερο τέτοιο παράδειγματo ΠΕΚ όταν δικάζει υπαλληλικές προσφυγές .

Και οι τρεις ανωτέρω κατηγορίες προσωρινών μέτρων πάντωςέχουν δύο κοινά:

(α) διατάσσονται από δικαιοδοτικά όργανα

(β) αποσκοπούν στην διατήρηση του λεγόμενου status quopendente lite , δηλαδή στην διαφύλαξη της υφιστάμενηςεννόμου κατάστασης , μέχρι την έκδοση της οριστικήςαπόφασης επί της διαφοράς .

Τα μέτρα του τύπου ( iv) και (vi) είναι μάλλον ασυνήθισταως φαινόμενο στο διεθνές δίκαιο 69, ενώ μέτρα του τύπου (v)απαντώνται κατά κανόνα στην πρακτική Διαιτητικών οργάνων 70.

4.3 Διάκριση των ασφαλιστικών μέτρων αναλόγως του οργάνου πουτα διατάσσει

Περαιτέρω , ανάλογα προς το χαρακτήρα του οργάνου που ταδιατάσσει , τα ασφαλιστικά μέτρα διακρίνονται σε δικαστικά,οιονεί δικαστικά και σε πολιτικά 71.

Η διάκριση αυτή έχει γνωρίσει κατά καιρούς επικρίσεις, λόγωτης δυσχέρειας διαχωρισμού μεταξύ “πολιτικών” και“δικαστικών” προσωρινών μέτρων στο διεθνές δίκαιο 72, ενώσυχνά απαντάται το φαινόμενο συρροής της δικαιοδοσίας

6 9 Ειδικά δε για μια από τις ελάχιστες ρυθμίσεις που προβλέπουν τηλήψη μέτρων του τύπου ( vi) βλ. άρθρο 11 της Σύμβασης του 1957 για τονέλεγχο της πυρηνικής ενέργειας ( Η σχετική εκτίμηση από S Z TUC KI, ibid)

7 0 S Z TUC KI, οπ.π. σημ 22, 12

7 1 Υπέρ της σκοπιμότητας της διακρίσεως αυτής, S ZTU CK I,οπ.π. σημ 22,12-13, G U GEN HE IM,οπ.π.σημ17, 12-13. Κατά της σκοπιμότητας τηςδιακρίσεως αυτής S T EIN IT Z, Vorlaufige Massnahmen in offentlich-rechtlichen Streitigkeiten unter besonderer Berucksichtigung desstandigen Internatioinalen Gerichtshofs und des SweizerBundesgerichts, Basel, 1933, 79-80

7 2 S T EIN IT Z,οπ.π.σημ 71, 79- 80

45


"πολιτικών" και "δικαστικών" οργάνων για την υπόδειξηπροσωρινών μέτρων 73.

Εντούτοις η διάκριση διατηρεί ακέραια τη δογματική τηςαξία, αφού τα προσωρινά μέτρα που διατάσσονται από διεθνήδικαιοδοτικά όργανα, διατηρούν μια σειρά από επιμέρουςχαρακτηριστικά που απορρέουν από το γεγονός ότι τα διεθνήδικαιοδοτικά όργανα ασχολούνται με νομικές διαφορές ενώ ταπολιτικά όργανα των Διεθνών Οργανισμών με διαμάχες υπό τηνευρεία του όρου έννοια 74.

Τα προσωρινά μέτρα σε μια δικαστική διαδικασία διακρίνονταιαπό δύο εκ των προτέρων προσδιορίσιμα χαρακτηριστικά : ( α)τις κύριες επίδικες αξιώσεις των διαδίκων, όπως αυτέςπροσδιορίζονται από τα αρχικά δικόγραφα των διαδίκων και(β) την απόφαση επί της κύριας υπόθεσης 75 .

Αντίθετα , όταν η επίλυση της διαμάχης εκκρεμεί ενώπιονενός “πολιτικού” οργάνου , αυτά τα δύο εξαρχής οριστάσημεία αναφοράς , ελλείπουν. Τα αρχικά αιτήματα καιεπιχειρήματα υπόκεινται σε απεριόριστες αλλαγές , όσο η“διαμάχη” εξελίσσεται, ενώ τελική απόφαση με την έννοια πουχρησιμοποιείται ο όρος προκειμένου για διεθνή δικαιοδοτικάόργανα είναι πιθανόν να μην εκδοθεί ποτέ ή αν εκδοθεί ναμην έχει σχέση με τα αρχικά αιτήματα 76.

Επομένως, η διάκριση μεταξύ προσωρινών μέτρων πουδιατάσσονται από πολιτικά όργανα και προσωρινών μέτρων πουδιατάσσονται από δικαιοδοτικά και οιονεί δικαιοδοτικά

7 3 Eτσι π.χ. μέτρα τα οποία αποσκοπούν στη γενικότερη πρόληψη τηςεπιδείνωσης μιας διαμάχης , είναι νοητό να διαταχθούν από έναδικαστικό όργανο ( πρβλ όμως και την υ. της ΝοτιανατολικήςΓροιλανδίας, ανωτέρω § 3.2.3) , ενώ μέτρα τα οποία αποσκοπούν στηνπροσωρινή προστασία του επιδίκου δικαιώματος ή του υφιστάμενου statusquo, δεν είναι ασυνήθιστο να διαταχθούν από “πολιτικό” όργανο ( βλ.πχ. άρθρο 40 Χάρτη ΟΗΕ ) .

7 4 Για την έννοια της διαφοράς στο Διεθνές Δίκαιο βλ. περαιτέρωΙ Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η, οπ.π. σημ 32, 6 επ.

7 5 S Z TUC KI,οπ.π. σημ 22, 13

7 6 Ibid .

46


όργανα , πρέπει να γίνει επί τη βάση αυτού του κριτηρίου,δηλαδή :

(α) την ύπαρξη προκαθορισμένου, αμετάβλητου , διακριτού καιδεσμευτικού για τους διαδίκους αντικειμένου της κύριαςδιαφοράς

(β) την υποχρεωτική επίλυση της κύριας διαφοράς με τηνέκδοση απόφασης, η οποία θα αποφαίνεται επί των αρχικώςτεθειμένων ζητημάτων που αποτελούν το αντικείμενο τηςαντιδικίας .

4.4 Ιδιομορφίες και γενικά χαρακτηριστικά των επιμέρουςσυμβατικών ρυθμίσεων για τα προσωρινά μέτρα ενώπιον διεθνώνδικαιοδοτικών οργάνων

Όπως έχει επισημανθεί και ανωτέρω εξάλλου, ακόμη καιμε τον αποκλεισμό των περιπτώσεων όπου τα προσωρινά μέτραδιατάσσονται από πολιτικά όργανα - αφού το αντικείμενο τηςπαρούσας μελέτης, εστιάζεται αποκλειστικά στην εξέταση τουφαινομένου των ασφαλιστικών μέτρων στη διεθνή δίκη- καιπάλι οι επιμέρους ρυθμίσεις των ασφαλιστικών μέτρωνπαρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις αναλόγως του οργάνου ήτου συμβατικού κειμένου που τα ρυθμίζει .

Οι κυριότερες αποκλίσεις των ρυθμίσεων αυτών από το μοντέλορύθμισης των προσωρινών μέτρων που είχε υιοθετηθεί στο ΔΔΔΔκαι στη συνέχεια στο ΔΔ, είναι οι ακόλουθες :

i. Σε ορισμένες περιπτώσεις η αποδοχή των ασφαλιστικώνμέτρων είναι προαιρετική για τους διαδίκους ή ηδεσμευτική ισχύς τους περιορίζεται ratione materiae 77

ii. Σε ορισμένες περιπτώσεις επιτρέπεται η κατάθεσητης αίτησης προσωρινών μέτρων πριν από την άσκηση της

7 7 Π.χ. άρθρο 6 § 18 της Σύμβασης μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και τηςΔιεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας ( 15.6.1964) σχετικά με τηνεφαρμογή μέτρων ασφαλείας στους πυρηνικούς αντιδραστήρες

47


κύριας προσφυγής 78, αν και συνήθως προβλέπεται τοαντίθετο 79

iii. Σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται το διάδικοκράτος να αποδείξει ότι πιθανολογείται σφόδρα τοβάσιμο της κύριας αξίωσης του , προκειμένου να γίνειδεκτή η αίτηση προσωρινών μέτρων του 80

iv. Σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται ως προϋπόθεσηγια τη διαταγή ενός προσωρινού μέτρου, η συνδρομή τωνστοιχείων της “ επείγουσας περίστασης” ή του“επικείμενου κινδύνου ανεπανόρθωτης βλάβης” 81, σε άλλεςπροβλέπεται η λήψη προσωρινών μέτρων στις περιπτώσειςαυτές χωρίς όμως να αντιμετωπίζεται και ως sine quanon προϋπόθεση 82 και σε κάποια συμβατικά κείμενα τέλος,καταλείπεται πλήρης ελευθερία στο Δικαστήριο, στονπροσδιορισμό των συνθηκών που δικαιολογούν τη διαταγήπροσωρινών μέτρων.

v. Αποκλίσεις παρουσιάζονται επίσης στα διάφορα συμβατικάκείμενα στις υιοθετούμενες ρυθμίσεις αναφορικά με τοζήτημα της κλήτευσης του αντιδίκου κράτους . Συνήθωςεπιλέγεται η λύση της υποχρεωτικής κλήτευσης τουαντιδίκου, όμως οι περιπτώσεις, όπου η διαταγή τωνπροσωρινών μέτρων χωρεί και ως ex parte διαδικασία ανκαι σπανιότερες, αφορούν όργανα απονομής της διεθνούςδικαιοσύνης τα οποία συνέβαλλαν καθοριστικά στηνδιαμόρφωση των προσωρινών μέτρων στη διεθνή δίκη 83.

7 8 Π.χ. στα ΜΔΔ , βλ. ανωτέρω § 2.3.

7 9 Όπως π.χ. στο ΔΔ . Βλ κατωτέρω § 5.2

8 0 Π.χ. άρθρο 49 του Κατ.Ευρ.Δικαστηρίου Πυρηνικής Ενέργειας, άρθρο,83 § 2 ΚατΔΕΚ

8 1 63 § 2 του Καταστατικού του Αμερικανικού Δικαστηρίου Δικαιωμάτωντου Ανθρώπου

8 2 Π.χ. το Διαιτητικό Δικαστήριο της Άνω Σιλεσίας

8 3 ΜΔΔ, ΔΕΚ και περαιτέρω το Δικαστήριο της Μπενελούξ

48


vi. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατή η διαταγήπροσωρινών μέτρων και αυτεπαγγέλτως αν και τοφαινόμενο αυτό είναι μάλλον σπάνιο, με τα περισσότεραδιεθνή συμβατικά κείμενα να αποφεύγουν να προβλέπουνρητά τέτοια δυνατότητα 84

vii. Η διαταγή προσωρινού μέτρου υπό τον όρο κάποιαςμορφής εγγυοδοσίας , είναι επίσης μια άλλη περίπτωσηαρκετά διαδεδομένης νομοτεχνικής επιλογής 85

viii. Η δυνατότητα του Προέδρου του οργάνου να διατάξειπροσωρινά μέτρα αποτελεί ένα άλλο ζήτημα στο οποίοπαρατηρούνται εκτεταμένες αποκλίσεις. Ορισμένασυμβατικά κείμενα προβλέπουν την αρμοδιότητα αυτή μόνογια τον Πρόεδρο, άλλα μόνο για την πλήρη σύνθεση τουΔικαστηρίου, ενώ επίσης είναι σύνηθης η κατ’ αρχήν 86, ηεναλλακτικής 87 ή η επικουρική δικαιοδοσίας 88 τουΠροέδρου του Δικαστηρίου να διατάξει τα προσωρινάμέτρα

ix. Σε ορισμένες περιπτώσεις κατοχυρώνεται ρητά ηδυνατότητα άσκησης ενδίκων μέσων κατά της απόφασηςπροσωρινών μέτρων, ιδιαίτερα από τρίτα κράτη 89 ή όταντο προσωρινό μέτρο διατάσσεται ex parte90

8 4 Π.χ. το Ευρωπαϊκό και το Αμερικανικό Δικαστήριο Δικαιωμάτων τουΑνθρώπου . Το ΔΔ έχει και αυτό την εξουσία να προβεί σε αυτεπάγγελτηδιαταγή προσωρινών μέτρων (άρθρο 75 § 1, αν και δεν έχει κάνει μέχριστιγμής , χρήση αυτής του της δυνατότητας, βλ. κατωτέρω § 5.3.2.) .

8 5 Π.χ: ΜΔΔ, ΔΕΚ, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Πυρηνικής Ενέργειας

8 6 Π.χ:ΔΕΚ

8 7 Π.χ:Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Πυρηνικής ενέργειας

8 8 Π.χ:Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου .

8 9 Π.χ:ΜΔΔ

9 0 Π.χ: ΔΔΔ, Διαιτητική Επιτροπή για τις Ιδιοκτησιες, δικαιώματα καισυμφέροντα στη Γερμανία

49


x. Τέλος, το κατεξοχήν σημείο νομοτεχνικών αποκλίσεωνείναι το ζήτημα της δεσμευτικότητας της απόφασης πουδιατάσσει τα προσωρινά μέτρα. Σε ορισμένεςπεριπτώσεις, προβλέπεται η άμεση εκτελεστότητα τωναποφάσεων αυτών από το ίδιο το συμβατικό κείμενο πουδιέπει τη λειτουργία του οργάνου 91 . Συνήθως πάντωςυιοθετούνται ελαστικότερες νομοτεχνικές επιλογές , ενώσε ορισμένες περιπτώσεις τέλος η απόφαση που διατάσσειτα προσωρινά μέτρα έχει χαρακτήρα απλής σύστασης προςτους διαδίκους 92.

9 1 Π.χ:ΜΔΔ, ΔΕΚ

9 2 Π.χ. Επιτροπή ΕυρΣΔΑ

50


5 Το νομικό πλαίσιο για τα προσωρινά μέτραενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου

5.1 Η μεταπολεμική εξέλιξη του κανονιστικού πλαισίου τωνπροσωρινών μέτρων ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου .

Το διαγραφόμενο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και οιδιεργασίες που είχαν ήδη σηματοδοτηθεί για τη δημιουργίαενός νέου διεθνούς οργανισμού , οδήγησαν στηνεπαναδιαπραγμάτευση του προπολεμικού Καταστατικού του ΔΔΔΔτο οποίο επρόκειτο να ανασυγκροτηθεί ενόψει της επικείμενηςδημιουργίας του ΟΗΕ 93.

Η εργασία αυτή επιτελέσθηκε από μια επιτροπή νομικών ηοποία συνεδρίασε στην Ουάσιγκτον κατά το διάστημα 9 έως 21Απριλίου 1945. Το καταστατικό αυτό προοριζόταν νασυμπληρώσει το Σχέδιο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, που είχεήδη καταρτισθεί κατά τη συνδιάσκεψη του Dumbarton Oaks 94.

Κατά τις εργασίες της επιτροπής αυτής, τα ζητήματα τουτρίτου κεφαλαίου του Καταστατικού που αφορούσαν τηδιαδικασία , θεωρήθηκαν ως εκείνα που επρόκειτο ναπροκαλέσουν τις λιγότερες αντιδράσεις και ως εκ τούτου δεναποτέλεσαν αντικείμενο εκτεταμένης επεξεργασίας 95 . Ειδικάδε προκειμένου για τα προσωρινά μέτρα, η μόνη αναφορά των

9 3 Για τη μετεξέλιξη του ΔΔΔΔ σε ΔΔ βλ. περισσότερα σε Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η,οπ.π. σημ 32, 163 επ.

9 4 Περισσότερα για τις εργασίες των επιτροπών του Dumbarton Oaks καιΟυάσιγκτον , και γενικότερα για τις διεργασίες σύστασης του ΟΗΕ , βλ.σε Ι ΩΆΝ ΝΟ Υ, Η οργάνωσις της διεθνούς κοινωνίας, τ.Α', 1985, 122 επ .Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η, ibid.

9 5 Σχετικά με τις προτάσεις της επιτροπής βλ. UNCIO 14, 821 . Πρβλπάντως και τις παλαιότερες προτάσεις της άτυπης διασυμμαχικήςεπιτροπής του 1944 για το μέλλον του ΔΔΔΔ σε AJIL 1945, 1- 42.

51


πρακτικών αποτελεί η μνεία ότι στη συνεδρίαση της 13.4.1945, ο Πρόεδρος διάβασε διαδοχικά τα άρθρα 40, 41,42, 43 ταοποία έγιναν δεκτά χωρίς αντίρρηση 96.

Στη συνέχεια το άρθρο 41 του ΚατΔΔ εγκρίθηκε χωρίςαντιδράσεις κατά τη διάρκεια της ιδρυτικής Συνδιάσκεψηςτων ΗΕ στο Σαν Φρανσίσκο, την ίδια χρονιά . Όπως προκύπτειαπό την περίληψη των πρακτικών της υποεπιτροπής IV/1 πουήταν επιφορτισμένη με την επεξεργασία των διατάξεων για τοΔιεθνές Δικαστήριο , τα άρθρα 39-64 του Σχεδίου ΚατΔΔεγκρίθηκαν ομόφωνα κατά την έκτη συνεδρίαση της επιτροπήςστις 11.5.1945 97. Το τελικό κείμενο του σχεδίου του ΚατΔΔεγκρίθηκε ομόφωνα από την ολομέλεια της Επιτροπής IV στις15.6.1945 98 .

Κατ' αυτό τον τρόπο το άρθρο 41 ΚατΔΔ επαναλαμβάνειτην παλαιότερη ρύθμιση του ΚατΔΔΔΔ με τις ακόλουθεςεπουσιώδεις αποκλίσεις :

(α) τα δύο εδάφια του αρχικού κειμένου έχουν πλέοναριθμηθεί ως παράγραφοι

(β) αντί για " Συμβούλιο " το ΚατΔΔ αναφέρεται σε ΣυμβούλιοΑσφαλείας

(γ) διορθώθηκε ένα τυπογραφικό λάθος του ΚατΔΔΔΔ, το οποίοεσφαλμένα χρησιμοποιούσε τον όρο "reserve" αντί για"preserve" .

Η ρύθμιση του άρθρου 41 ΚατΔΔ επομένως , έχειπαραμείνει χωρίς ουσιώδεις μεταβολές από το 1920 .

9 6 UNCIO vol 14, 172.

9 7 UNCIO vol 13,170.

9 8 UNCIO vol 13, 59 και 96 . Ορισμένες ήσσονος σημασίας αλλαγές πουέγιναν στο Καταστατικό από την Advisory Comitee of Jurists και τηνCoordination Commitee δεν αφορούσαν το άρθρο 41 ( UNCIO vol 17, 99 και411, UNCIO vol 18, 577-578) . .

52


Κατά αντίστοιχο τρόπο εξάλλου, παρέμεινε κατά βάσηαμετάβλητο για μεγάλο διάστημα μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμοκαι το νομικό πλαίσιο του Κανονισμού ΔΔ για τα προσωρινάμέτρα .

Ο πρώτος μεταπολεμικός Κανονισμός του Δικαστηρίου,αποτελούσε αντιγραφή του Κανονισμού ΔΔΔΔ του έτους 1936 μεελάχιστες τροποποιήσεις 99. Μια από αυτές αφορούσε και ταπροσωρινά μέτρα στη δίκη ενώπιον του ΔΔ και συνίστατο στηναπαλοιφή της τελευταίας παραγράφου του άρθρου 61 Καν.ΔΔΔΔ1936 , που αφορούσε τις προϋποθέσεις κλήτευσης των ad hocδικαστών 100.

Το κείμενο του άρθρου 61 ΚανΔΔ του 1946χρησιμοποιήθηκε στην εκδίκαση των υποθέσεων AngloiranianOil co101, Interhandel 102 και στις δύο παράλληλες υποθέσειςδικαιοδοσίας αλιείας 103 .

9 9 Σχετικά με το Κανονισμό του 1936 βλ. ανωτέρω: § 3.1.

1 0 0 Οι λόγοι που οδήγησαν το Δικαστήριο να απαλείψει την παράγραφοαυτή παραμένουν αδιευκρίνιστοι, αφού τα πρακτικά τωνπροπαρασκευαστικών εργασιών του Κανονισμού ΔΔ του 1946 ουδέποτεδημοσιεύθηκαν . Η ιστορική προσέγγιση του άρθρου 61 § 9 τουΚανονισμού ΔΔΔΔ του 1936, δημιουργεί πάντως την εντύπωση ότι ηαπαλοιφή της, οφείλεται στο γεγονός ότι είχαν εκλείψει κατά το 1946οι λόγοι που οδήγησαν στη θέσπιση της . Ειδικότερα όπως προκύπτει απότα πρακτικά των προπαρασκευαστικών εργασιών της εν λόγω διάταξης( Βλ. σχετικά: PCIJ Ser D, 1936, No 2 Add. 3, 340) , η θέσπιση τηςεπιβλήθηκε για καθαρά πρακτικούς λόγους και ειδικότερα από το κατάπόσον θα ήταν δυνατόν, να φτάσουν οι ad hoc δικαστές μέσα σε λίγεςμέρες στη Χάγη . Λόγω της ανάπτυξης όμως των αεροπορικών ταξιδιώνκατά τη δεκαετία που μεσολάβησε, οι λόγοι αυτοί δε συνέτρεχαν πλέονκατά τη θέσπιση του Κανονισμού ΔΔ του 1946. Εντούτοις πρέπει νασημειωθεί ότι μεταπολεμικά σε δύο περιπτώσεις ( υπόθεση Πακιστανώναιχμαλώτων, Pakistani prisoners of War (interim protection) case, ICJPleadings, 1973 156, υπόθεση δικαιοδοσίας αλιείας, FisheriesJurisdiction case, ICJ Pleadings, τ. ΙΙ, 1972, 387) , οι δικαστέςad hoc κάποιου από τους διαδίκους ( του Πακιστάν στην πρώτη περίπτωσηκαι της ΟΔΓ στη δεύτερη) δεν συμμετείχαν στις διαδικασίες για τηνέκδοση της απόφασης προσωρινών μέτρων, επειδή δεν ήταν δυνατόν ναμεταβούν εγκαίρως στη Χάγη . Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι ηδυνατότητα συμμετοχής των ad hoc δικαστών δεν αμφισβητείται . Βλ.σχετικά: Stuzcki, 209.

1 0 1 Βλ. κατωτέρω § 5.4.1.

1 0 2 Βλ. κατωτέρω § 5.4.2

1 0 3 Βλ. κατωτέρω § 5.4.3.

53


Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, είχε αρχίσει νακαθίσταται φανερό ότι ο Κανονισμός του 1946 δενανταποκρινόταν πλέον στις απαιτήσεις ενός σύγχρονουΔιεθνούς Δικαστηρίου, έτσι το ΔΔ στα πλαίσια της εξουσίαςπου του παρέχει το άρθρο 30 ΚατΔΔ, συγκρότησε στις19.5.1967 μια επιτροπή για την Αναθεώρηση του Κανονισμούτου Δικαστηρίου 104 , η οποία επιφορτίσθηκε με το έργο να "επιχειρήσει μια συστηματική αναθεώρηση του Κανονισμού τουΔικαστηρίου στο σύνολο τους" 105 . Εντούτοις οι αποφάσειςπου λήφθηκαν στα πλαίσια της 25ης και 26ης Συνδιάσκεψης τηςΓΣ του Ο.Η.Ε. (1970, 1971) 106 και η διαμάχη που είχεξεσπάσει εκείνη την περίοδο σχετικά με το ρόλο τουΔικαστηρίου 107, εμπόδισαν το Δικαστήριο από την υιοθέτησηενός εξολοκλήρου νέου Κανονισμού 108. Έτσι κρίθηκε σκόπιμο ναγίνουν μόνο κάποιες τροποποιήσεις και προσθήκες στονΚανονισμό του 1946 στα ζητήματα εκείνα , όπου κάτι τέτοιοήταν απόλυτα επιβεβλημένο 109 . Ο αναθεωρημένος Κανονισμόςτου ΔΔ τέθηκε σε ισχύ την 1.9.1972, χωρίς να επιφέρειμεταβολές στις διατάξεις για τα προσωρινά μέτρα 110.

1 0 4 Yearbook 1967-1968 ( No 22) , 87 .

1 0 5 J IME NE Z DE A R ECH AG A, The amendments to the rules of the procedure ofthe ICJ, AJIL 1973, 1 .

1 0 6 Αποφάσεις 2723 ( XXV) της 15.12.1970 (GAOR, 25 th session, Suppl.no 28 ( resοlutions) , σ. 128) και 2818 (XXVI)της 3 Δεκεμβρίου 1971(GAOR 26th session, Suppl. no 29 ( Resolutions) 137-138 .

1 0 7 Βλ. αναλυτικό χρονικό αυτής σε R O SEN NE,The Law and practice ofInternational Court of Justice , vol. I , 1997, 107 επ .

1 0 8 Η σχετική εκτίμηση ανήκει στον S T UZC KI, οπ.π. σημ 22, 32 .

1 0 9 S Z TUC KI,οπ.π. σημ 22, 33. R OSE NN E, οπ.π. σημ 107, 1077.

1 1 0 Οι βασικές αλλαγές που επέφερε στον κανονισμό ΔΔ η αναθεώρηση του1972, αφορούσαν κυρίως τη λειτουργία των Τμημάτων του Δικαστηρίου καιτις προκαταρκτικές ενστάσεις . Στα πλαίσια αυτής της αναθεώρησηςπροστέθηκαν πέντε νέα άρθρα στον κανονισμό, με αποτέλεσμα να φτάσουνσυνολικά τα 91 . Το άρθρο 61 του Κανονισμού αριθμήθηκε ως 66. Για τιςτροποποιήσεις του Κανονισμού ΔΔ του 1972, βλ. περισσότερα σε : J IME NE ZD E A R ECH AG A, ο.π. σημ 106, 1 επ . G UYO MA R, Commentaire du Réglement dela Cour International de Justice: Interprètation et pratique,1973.R O SEN NE, The 1972 Revision of the Rules of the InternationalCourt of Justice, Israel Law Review 1973, 197. G U YOM AR, La revision durèglement de la Cour Innternational de Justice, RGDIP 1973, 751 επ.H A MBR O, Quelques observations sur la revision du reglement de la cour

54


Υπό τον Κανονισμό ΔΔ του 1946/1972 εκδικάσθηκαν οι δύοπαράλληλες υποθέσεις Πυρηνικών δοκιμών 111, η υπόθεσηΠακιστανών αιχμαλώτων πολέμου 112 και η υπόθεση υφαλοκρηπίδαςτου Αιγαίου 113.

To 1974 τερματίσθηκε η διαμάχη σχετικά με το ρόλο τουΔικαστηρίου , όταν η ΓΣ των ΗΕ συμπεριέλαβε προοίμιο στηναπόφαση 3232(XXIX) της 12.11.1974, με το οποίο επιδοκίμαζετις αναθεωρητικές δραστηριότητες του Δικαστηρίου σχετικά μετον κανονισμό του . Με την απόφαση αυτή δόθηκε το έναυσμαγια την ολοκλήρωση της αναθεωρήσεως του Κανονισμού . Ηεργασία αυτή ολοκληρώθηκε στις 14.4.1978, με τη διατύπωσηενός εξολοκλήρου νέου Κανονισμού ΔΔ, ο οποίος τέθηκε σεισχύ την 1.7.1978 114 .

Στον κανονισμό του 1978 , τα προσωρινά μέτραρυθμίζονται στα άρθρα 73–78 . Το νέο κανονιστικό πλαίσιογια τα προσωρινά μέτρα κωδικοποίησε τις νομολογιακές τάσειςπου είχαν διαμορφωθεί στα πλαίσια της εφαρμογής του άρθρου41 ΚατΔΔ και 61 ΚανΔΔ του 1946 115 .

Οι διατάξεις του Κανονισμού του 1978 , παρέμεινανέκτοτε αμετάβλητες. Σύμφωνα δε με αυτές έχουν εκδικασθείόλες οι υποθέσεις προσωρινών μέτρων που ανέκυψαν ενώπιον

international de justice, Mèlanges offertes à Ch. Rousseau, Paris ,1974, 125 επ .

1 1 1 Βλ. κατωτέρω § 5.4.4.

1 1 2 Βλ. κατωτέρω § 5.4.5.

1 1 3 Βλ. κατωτέρω § 5.4.6.

1 1 4 Τα πρακτικά της επιτροπής που επεξεργάσθηκε τον αναθεωρημένοκανονισμό του 1978 δεν εκδόθηκαν ποτέ . Για τις εκθέσεις των εργασιώντης επιτροπής βλ. ICJYB 1975/56, 118. ICJYB 1976/77 113. ICJYB1977/78 111. Γενικά για τον νέο κανονισμό του 1978 βλ. L A CHS, Revisedprocedure of the international Court of Justice, Essays on thedevelopment of the international legal order in memory of Haro F.Panhuys, 1980, 21 . G U YOM AR, Le nouveau règlement de procedure de lacour internationale de justice , AFDI 1978, 321 επ.

1 1 5 R O SEN NE, οπ.π. σημ 107, vol. III , 1425 . ELKIND,οπ.π.σημ 22, 79.S Z TUC KI, οπ.π.σημ 22, 30.

55


του ΔΔ μετά το 1978, με πρώτη την υπόθεση των αμερικανώνομήρων στην Τεχεράνη 116 .

Με βάση τα ανωτέρω το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο γιατα προσωρινά μέτρα ενώπιον του ΔΔ συντίθεται από το άρθρο41 του Καταστατικού το οποίο τάσσει τις βασικές αρχές τουθεσμού και ρυθμίζει, έστω και κατά τελείως γενικό τρόποτους όρους υπό τους οποίους μπορούν να διαταχθούν προσωρινάμέτρα σε μία υπόθεση και από τις ρυθμίσεις του Κανονισμούτου 1978, που ρυθμίζουν κατά βάση διαδικαστικά ζητήματατων προσωρινών μέτρων , ενώ θίγουν και ορισμένα ζητήματαουσιαστικού δικαίου που συνέχονται άμεσα με τη διαδικασίαενώπιον του ΔΔ.

Στη συνέχεια του παρόντος τμήματος της μελέτης θαεξετασθούν τα επιμέρους ζητήματα των προσωρινών μέτρωνενώπιον του ΔΔ.

5.2 Προϋποθέσεις διαταγής προσωρινού μέτρου .

Σύμφωνα με το άρθρο 41 ΚατΔΔ , το Δικαστήριο έχει τηνεξουσία να διατάξει οποιοδήποτε προσωρινό μέτρο επιβάλλεταιαπό τις περιστάσεις προκειμένου να διατηρηθεί το υφιστάμενοstatus quo των δικαιωμάτων των διαδίκων κατά τη διάρκειατης δίκης 117. Από τη διατύπωση του κειμένου του ΚατΔΔσυνάγεται ότι πρέπει να συντρέχουν δύο επιμέρουςπροϋποθέσεις για τη διαταγή προσωρινών μέτρων :

(α) η λήψη του μέτρου πρέπει να επιβάλλεται από τιςπεριστάσεις ,

1 1 6 Βλ. κατωτέρω § 5.5.1.

1 1 7 Βλ. πάντως και τη θέση του δικαστή Thierry στην υπόθεση τηςΔιαιτητικής απόφασης της 31.6.1989 ( Arbitral Award of 31.6.1989 –Provisional Measures – case ΙCJ Reports 1990 , 79).

56


(β) να αποσκοπεί στη διατήρηση του επίδικου δικαιώματοςμέχρι την έκδοση της οριστικής απόφασης για την κύριαδιαφορά 118.

Με δεδομένο ότι σκοπός των προσωρινών μέτρων στηδιεθνή δίκη αποτελεί η προστασία των δικαιωμάτων τωνδιαδίκων , γίνεται δεκτό ότι προκειμένου ναστοιχειοθετηθούν περιστάσεις τέτοιες που να επιβάλλουν τηδιαταγή προσωρινού μέτρου πρέπει να απειλείται βλάβη τουεπίδικου δικαιώματος 119. Όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε τοΔικαστήριο στην πρόσφατη απόφαση του στην υπόθεση τηςΟριοθέτησης των χερσαίων και θαλασσίων συνόρων μεταξύΚαμερούν και Νιγηρίας :

" …Η εξουσία του Δικαστηρίου να διατάξει προσωρινά μέτραέχει ως αντικείμενο την προστασία των δικαιωμάτων τωνδιαδίκων κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας και προϋποθέτειότι δεν θα επέλθει στα επίδικα δικαιώματα ανεπανόρθωτηβλάβη κατά το διάστημα αυτό ,

… Συνεπώς το Δικαστήριο πρέπει να έχει ως μέλημα του ναπροφυλάξει με τη διαταγή των προσωρινών μέτρων ταδικαιώματα εκείνα τα οποία είναι πιθανόν να κριθούν ότιανήκουν είτε στον προσφεύγοντα , είτε στον καθ' ου ηπροσφυγή διάδικο .

1 1 8 Επιχείρημα εκ του άρθρου 41 § 2 ΚατΔΔ: "ενώ εκκρεμεί η έκδοση τηςοριστικής απόφασης". Βλ. περαιτέρω: Rosenne, vol III, 1441 επ.Angloiranian oil co ( Interim protection) , ICJ Reports 1952, 124 .Nuclear Test cases (interim protection) ICJ Reports 1974 , 272 και477 .

1 1 9 E LKI ND , οπ.π.σημ 22, 209 .Διχογνωμία επικρατεί πάντως σχετικά μετο κατά πόσον στοιχειοθετείται ανεπανόρθωτη βλάβη όταν η όποια ζημίαείναι δυνατόν να ανορθωθεί με την επιδίκαση χρηματικής αποζημιώσεως.Στην υπόθεση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, το Δικαστήριο έκρινε ότιη επικείμενη βλάβη των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, θα μπορούσενα επανορθωθεί με την καταβολή αποζημίωσης σε περίπτωση πουευδοκιμούσε η ελληνική προσφυγή ( Aegean sea Continental Shelf Case (Provisional measures), ICJ Reports 1976, 3 επ . Αντίθετα στην υπόθεσηδιέλευσης από το Storebaelt το Δικαστήριο έκρινε ότι η δυνατότηταδιεκδίκησης αποζημίωσης δεν αναιρεί τη δυνατότητα διαταγής προσωρινούμέτρου ( Passage through the Great belt ( Provisional measures)case,ICJ Reports 1991, 12 και 34 .

57


… Πρωτίστως δε η διαταγή τέτοιων μέτρων δικαιολογείται μόνοενόψει του επείγοντος χαρακτήρα των περιστάσεων" 120.

Προκειμένου να διαταχθεί προσωρινό μέτρο το Δικαστήριοδεν είναι υποχρεωμένο να εξετάσει την ουσία της υπόθεσης ήτο κατά πόσον στοιχειοθετείται όντως δικαιοδοσία του . Ωςπρος το πρώτο ζήτημα αρκεί να υφίσταται διαφορά 121 ενώ ωςπρος το δεύτερο ζήτημα γίνεται δεκτό ότι αρκεί ναπιθανολογείται η δικαιοδοσία του Δικαστηρίου (prima faciejurisdiction) προκειμένου να διαταχθούν προσωρινά μέτρα 122.

1 2 0 Land and Maritime Boundary between Cameroon and Nigeria( Provisional Measures) case , ICJ Reports 1996, 21 . Με παρόμοιαδιατύπωση αν και χωρίς πάντοτε να τονίζεται ο χαρακτήρας τουεπείγοντος η διατύπωση αυτή έχει επαναληφθεί σε σειρά αποφάσεων τουΔΔΔΔ και του ΔΔ . Βλ . σχετικά: Southeastern Greenland ( ProvisionalMeasures) case , PCIJ Ser. A/B48 1932,283. Polish Agrarian Reform( Provisional Measures) case, PCIJ Ser. A/B 58,1933 177. ElectricityCompany of Sophia (provisional measures) case, PCIJ Ser. A/B 79,1939, 199 . AngloIranian Oil co ( Interim Protection) case , ICJReports 1951, 93 . Interhandel ( Interim Protection) case, ICJReports 1957, 111 . Fisheries jurisdiction ( UK v. Iceland) ( InterimProtection) case 1972 , 16 και Fisheries Jurisdiction ( F.R.G. v.Iceland) , ICJ Reports 1972, 34. Military and Paramilitary activitiesin and Against Nicaragua ( Provisional measures) case, ICJ Reports1984, 180- 182 . Frontier dispute( Burkina Faso/Mali) ( ProvisionalMeasures) case , ICJ Reports 1986, 8 . Arbitral Award 31.7.1989( Provisional Measures) case, ICJ Reports 1990, 69 . Passage throughthe great belt ( Provisional measures) case , ICJ Reports 1991, 16 .Αpplication of the Genocide convention ( Provisional Measures) case,ICJ Reports 1993, 19 . Βλ. εξάλλου και τις εκτενείς παρατηρήσεις τουδικαστηρίου στην απόφαση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου για το πότεστοιχειοθετείται κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης ( Aegean SeaContinental Shelf ( provisional measures) case , ICJ Reports 1976,9 .

1 2 1 Η μόνη περίπτωση στη νομολογία του ΔΔ στην οποία απορρίφθηκεαίτηση προσωρινών μέτρων με το αιτιολογικό αυτό ήταν η υπόθεσηαιτήσεως διεξαγωγής πραγματογνωμοσύνης . Βλ . σχετικά Request forexamination case , ICJ Reports 1995, 306 . Σχετικά με το πότεστοιχειοθετείται διαφορά στο Διεθνές Δίκαιο βλ. ενδεικτικά : R O SEN NE ,vol. III, 1425, Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η, 8 επ .

1 2 2 Στη νομολογία του ΔΔ έχουν σημειωθεί μόνο τρείς περιπτώσεις στιςοποίες το Δικαστήριο είχε κρίνει καταρχήν ότι συνέτρεχεπιθανολογούμενη δικαιοδοσία να δικάσει τη διαφορά, χωρίς ναεπαληθευτεί η εκτίμηση του αυτή κατά την κύρια δίκη. Πρόκειται γιατις δύο υποθέσεις πυρηνικών δοκιμών ( βλ. κατωτέρω § 5.4.4.) και τηνυπόθεση της AngloIranian Oil co . Αναλυτικά για τη σχέση τηςδικαιοδοσίας του δικαστηρίου επί της κύριας υποθέσεως και της δίκηςτων προσωρινών μέτρων, βλ. R OSE NN E , οπ.π.σημ 107, vol III , 1425 .E L KIN D, οπ.π.σημ 22, 178 επ. S ZTU CK I, οπ.π.σημ 22, , 221 επ .D IPL OC K,Interim relief in cases of contested jurisdiction , Two cases in theinternational court of justice, The Sydney LR, 1977 , 477 επ .M E NDE LS ON, Interim measures of protection in cases of contestedjurisdiction . BYBIL 1972/73, 259 επ. C OLL IN S, Provisional and

58


Περαιτέρω πρέπει να σημειωθεί ότι η διαταγή των προσωρινώνμέτρων πρέπει να ζητείται σε σχέση προς την προστασία τουεπίδικου δικαιώματος του προσφεύγοντος. Αντίθετααπαραδέκτως ζητείται η λήψη προσωρινών μέτρων προκειμένουγια την προστασία άλλου μη επίδικου δικαιώματος τουπροσφεύγοντος 123, έστω και αν απειλείται από τον καθ' ου ήπροσφυγή, γιατί στην περίπτωση αυτή θα καταστρατηγούνταν οιρυθμίσεις για την εγκαθίδρυση της δικαιοδοσίας του ΔΔ, αφούοι διάδικοι θα μπορούσαν να καταθέτουν εικονικές προσφυγέςγια διαφορές στις οποίες στοιχειοθετείται η διεθνήςδικαιοδοσία του ΔΔ και στη συνέχεια να ζητούν προσωρινάμέτρα για άλλο δικαίωμα τους που δεν καλύπτεται από τοσυνυποσχετικό ή τη ρήτρα αποδοχής της δικαιοδοσίας του ΔΔ .

5.3 Διαδικαστικά ζητήματα

5.3.1 Κατάθεση της αιτήσεως .

Η αίτηση για την έκδοση απόφασης προσωρινών μέτρων ασκείταιαπό οποιοδήποτε διάδικο κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίαςτης υπόθεσης στα πλαίσια της οποίας ζητείται το μέτρο 124 . Ηαίτηση πρέπει να προσδιορίζει τους λόγους που επιβάλλουντην αποδοχή της, τις πιθανές συνέπειες σε περίπτωση

protective measures in international litigation, RCADI 1992III, 220επ.M E RIL LS, Interim measures of protection and the substantivejurisdiction of the International Court, Cambridge Law Journal 1977,86 επ.P E RRY, Temporary relief in the form of interim protectiongranted on prima facie evidence of jurisdiction an jurisdiction onthe merits found on basis of prior agreement to compulsory ICJjurisdiction, Vanderbilt Journal Transnational Law 1974, 512 επ .

1 2 3 Το Δικαστήριο απέρριψε με αυτή την αιτιολογία την αίτηση τηςΓουινέα Μπισσάου στην υπόθεση της διαιτητικής απόφασης της 31.6.1989.Βλ. κατωτέρω § 5.5.4 .

1 2 4 Άρθρο 73 § 1 ΚανΔΔ :"Η έγγραφη αίτηση για την υπόδειξηασφαλιστικών μέτρων μπορεί να ασκηθεί από διάδικο οποτεδήποτε κατά τηδιάρκεια της εκκρεμοδικίας της κύριας υπόθεσης ενόψει της οποίαςασκείται " . Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ερμηνευτικά ότιπροκειμένου να διαταχθούν προσωρινά μέτρα πρέπει να έχει προηγηθείέγκυρη κατάθεση προσφυγής κατά το άρθρο 38 ΚανΔΔ ( R O SEN NE , vol. III,1426) γιατί σε αντίθετη περίπτωση δεν υφίσταται υπόθεση. Βλ. σχετικήδήλωση του Προέδρου του ΔΔ Bedjaoui στην υπόθεση Αίτησης διενέργησηςέρευνας (Request for examination proceedings, CR 95/19( 11.9.1995) ,16) .

59


απορρίψεως της και το προσωρινό μέτρο του οποίου ζητείται ηδιαταγή 125. Επικυρωμένο αντίγραφο της αιτήσεως πρέπει ναεπιδίδεται σε κάθε περίπτωση στον καθ' ου η αίτηση 126. Οιαιτήσεις για τον προσδιορισμό προσωρινών μέτρων ,δικάζονται κατά προτεραιότητα λόγω του επείγοντος χαρακτήρατους127. Αν η αίτηση υποβληθεί σε περίοδο δικαστικώνδιακοπών, το Δικαστήριο συγκαλείται εκτάκτως προκειμένου νασυζητήσει επί της αιτήσεως 128.

5.3.2 Ορισμός δικασίμου και συζήτηση της αίτησης

Η ημερομηνία για τη διεξαγωγή της ακροαματικήςδιαδικασίας ορίζεται από το Δικαστήριο ( ή τον Πρόεδρο τουΔικαστηρίου αν η αίτηση έχει κατατεθεί σε περίοδοδικαστικών διακοπών), κατά τρόπο που να αφήνονται περιθώριαστους διαδίκους προκειμένου να προετοιμάσουν την υπεράσπισηκαι εκπροσώπηση τους 129. Στη διάρκεια της εκκρεμοδικίας τηςαιτήσεως προσωρινών μέτρων, ο Πρόεδρος μπορεί να ζητήσειαπό τους διαδίκους να απόσχουν από ενέργειες που θα

1 2 5 Όπως και στο εσωτερικό δίκαιο (βλ. σχετικά άρθρο 682 ΚΠολΔ) , έτσικαι προκειμένου για δίκες εκκρεμείς ενώπιον διεθνών δικαιοδοτικώνοργάνων, το προσωρινό μέτρο του οποίου ζητείται η διαταγή δεν μπορείνα κατατείνει στην οριστική ικανοποίηση του επίδικου δικαιώματος .Αντίθετα επιβάλλεται να είναι "προσωρινό" υπό την έννοια ότι η έκδοσητης απόφασης στην κύρια δίκη , τερματίζει αυτοδικαίως και τους λόγουςυπάρξεως του . Βλ. έτσι : C OLL IN S , οπ.π. σημ 123 , 231. R O SET T, volIII, 1441 επ. και από τη νομολογία του ΔΔ βλ. Diplomatic and consularstaff in Tehran case ( Interim protection) , ICJ Reports 1979, 16.Υπόθεση διαιτητικής απόφασης της 31.6.1989, κατωτέρω σε § 5.5.4.Πρβλ. πάντως και την κριτική του S Z TUC KI, 95-96.

1 2 6 73 § 2 ΚανΔΔ.

1 2 7 74 § 1 ΚανΔΔ. Για το περιεχόμενο της διατάξεως αυτής βλ. περαιτέρωσε R O SEN NE, οπ.π. σημ 107, vol III , 1439 επ . Σχετικά με το κατάπόσον ο επείγων χαρακτήρας του εν λόγω άρθρου επιβάλλει τηνπροτεραιότητα της εκδίκασης της υπόθεσης των προσωρινών μέτρων ,έναντι των λοιπών εκκρεμών υποθέσεων ενώπιον του ΔΔ, μόνο ή καιέναντι όλων των άλλων διαδικαστικών σταδίων της υπόθεσης , βλ. τιςεκτενείς σκέψεις του δικαστή Morozov υπέρ της πρώτης άποψης στηνυπόθεση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου ( Aegean Sea Continental Shelf– provisional measures – case, ICJ reports 1976, 23) . Οι πρακτικέςσυνέπειες του ζητήματος είναι προφανείς σε σχέση με το ζήτημα τουελέγχου της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου .

1 2 8 74 § 2 ΚανΔΔ. Βλ. περαιτέρω R O SEN NE,ibid ,vol III, 1441 και τιςεκεί σημειούμενες παραπομπές .

1 2 9 74 § 3 ΚανΔΔ

60


μπορούσαν να καταστήσουν την μελλοντική απόφαση προσωρινώνμέτρων άνευ αντικειμένου 130.

Οι διάδικοι μπορούν να προτείνουν παραδεκτάπραγματικούς και νομικούς ισχυρισμούς μέχρι την περάτωσητης ακροαματικής διαδικασίας 131. Καθόλη τη διάρκεια εξάλλουτης δίκης των προσωρινών μέτρων το Δικαστήριο έχει τηνευχέρεια να υποδείξει προσωρινά μέτρα στα οποία είναιυποχρεωμένοι οι διάδικοι να συμμορφωθούν 132 . Η αρμοδιότητααυτή του Δικαστηρίου εισάγεται επικουρικά προς τηναρμοδιότητα του Προέδρου να υποδείξει στους διαδίκους τηνεκούσια αποχή από ενέργειες που θα μπορούσαν να καταστήσουντην έκδοση απόφασης άνευ αντικειμένου και υποκαθιστά τηνπαλαιότερη αρμοδιότητα του Προέδρου του Δικαστηρίου υπό τοάρθρο 61 § 3 του ΚανΔΔ 1946 , κατά το οποίο ο πρόεδροςείχε την εξουσία να εκδώσει όποια μέτρα κρίνει σκόπιμομέχρι την έκδοση της απόφασης επί των προσωρινών μέτρων .Η αρμοδιότητα αυτή αναγνωριζόταν στο Δικαστήριο και υπό τονΚανΔΔ 1946 ( άρθρο 61 § 6) . Η διατήρηση της όμως κατέστηαπόλυτα επιβεβλημένη λόγω της αποδυνάμωσης της αντίστοιχηςαρμοδιότητας που αναγνωριζόταν στον Πρόεδρο του Δικαστηρίου. Πρέπει πάντως να επισημανθεί ότι ουδέποτε το Δικαστήριοπροέβη σε αυτεπάγγελτη διαταγή προσωρινών μέτρων, ούτε υπότη λειτουργία του ΔΔΔΔ ούτε υπό την παρούσα μορφή του .

5.3.3 Η απόφαση περί προσωρινών μέτρων .

Το Δικαστήριο έχει την εξουσία να υποδείξει ταπροσωρινά μέτρα που ζητά ο προσφεύγων διάδικος, να δεχθεί

1 3 0 74 § 4 ΚανΔΔ . Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΚανΔΔ περιέστειλε στοσημείο αυτό δραστικά τις εξουσίες του Προέδρου του Δικαστηρίου γιατην έκδοση προσωρινής απόφασης μέχρι τη συζήτηση της αιτήσεως . Υπότους προϊσχύσαντες Κανονισμούς του ΔΔΔΔ και ΔΔ , αναγνωριζόντουσανιδιαίτερα εκτεταμένες αρμοδιότητες στην περίπτωση που η αίτησηπροσωρινών μέτρων κατετίθετο σε περίοδο δικαστικών διακοπών. Έτσικατά το άρθρο 61 § 3 εδ. β' των Κανονισμών ΔΔΔΔ1936 και ΚανΔΔ1946( 66 § 3 εδ.β' ΚανΔΔ 1976) "Μέχρι να συνεδριάσει το Δικαστήριο ,ο Πρόεδρος μπορεί - αν το απαιτούν οι περιστάσεις - να λάβει όποιαμέτρα κρίνει σκόπιμο , προκειμένου να διασφαλίσει τηναποτελεσματικότητα της απόφασης που θα λάβει το Δικαστήριο" .

1 3 1 74 § 4 ΚανΔΔ .

1 3 2 75 § 1 ΚανΔΔ.

61


εν μέρει την αίτηση του ή να την απορρίψει . Ρητάαναγνωρίζεται εξάλλου, η εξουσία του Δικαστηρίου ναυποδείξει διαφορετικό μέτρο από αυτό που ζήτησε ο αιτώνδιάδικος 133. Η απόφαση που διατάσσει προσωρινά μέτραπρέπει να κοινοποιείται στο Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών,ώστε να διαβιβάζεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας κατά το άρθρο41 § 2 του Καταστατικού 134.

Η απόφαση επί των προσωρινών μέτρων είτε είναιαπορριπτική είτε δέχεται την αίτηση , παράγει δεδικασμένοτο οποίο δεσμεύει τους διαδίκους ως προς το αντικείμενοτης διαφοράς των προσωρινών μέτρων 135 . Όμως η δέσμευση αυτήαφορά μόνο τους λόγους εκείνους που προέβαλλε ο διάδικος μετην απορριφθείσα αίτηση του . Αντίθετα αναγνωρίζεται ρητά ηδυνατότητα εκ νέου υποβολής αιτήσεως βασισμένης σε νέαπραγματικά περιστατικά κατά το άρθρο 75 § 3 ΚανΔΔ 136. Αν και

1 3 3 75 § 2 ΚανΔΔ

1 3 4 41 ΚατΔΔ και 77 ΚανΔΔ

1 3 5 Βλ. έτσι Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ, Προβλήματα εκ της εκτελέσεως των αποφάσεων τουδιεθνούς δικαστηρίου των ΗΕ , Θεσσαλονίκη , 1971 , 212 επ . Για μιαγενικότερη επισκόπηση του θεσμού του δεδικασμένου των αποφάσεων τουΔΔ βλ. V ISS CH ER, La chose jugée devant la Cour International de laHaye, RBDI 1965, 5 επ. L I MBU RG . L' autoritée de chose jugée desdecisions des juridictions internationales RCADI 1929, 523 επ.Αντίθετα ερείδεται το κατά πόσον οι αποφάσεις προσωρινών μέτρων τουΔΔ, είναι εξοπλισμένες περαιτέρω και με εκτελεστότητα. Για το ζήτημααυτό βλ. Ιωάννου, οπ.π. ELKIND, Ο Π. Π. ΣΗΜ22, 153 επ. S Z TUC KI, 260επ.H U DSO N, A treatise on the international court of justice, 1934, 415και για τις μεταβολές που επήλθαν στη συνέχεια στις θέσεις του ενλόγω συγγραφέα, οπ.π, 1943, 425 επ. N I EME YE R, Einstweilige verfügungendes weltgerichtshofs , ihr wesen und ihre grenzen, 1932, 11 επ.H A MMA RS KJO LD, Quelques aspects de la question des mesuresconservatoires en droit international positif, ZAORV 1935, 1 επ.L A UTE RP ACH T, The function of Law in the international community, 1933,208.H A MBR O, The binding character of the provisional measures ofprotection indicated by the ICJ , Festschrift Wehberg 1956, 156επ .C R OCK ET, The effects of interim measures of protection in theInternational Court of Justice, California Western International LawJournal 1977, 344 επ . R OLI N, Force obligatoire des ordonnances de lacour permanante de Justice internationale en matière de mesureconservatrices , Mélanges Mahaim , Pari 1935, vol II, 280 επ .

1 3 6 Στη μέχρι τώρα νομολογία του δικαστηρίου ανέκυψε ζήτημα εφαρμογήςτης ρύθμισης του άρθρου 75 § 3 δύο φορές . Στην υπόθεση Στρατιωτικώνκαι παραστρατιωτικών δραστηριοτήτων στη Νικαράγουα, η προσφεύγουσαπολιτεία ( Νικαράγουα) επανήλθε 6 εβδομάδες μετά την πρώτη απόφασηπροσωρινών μέτρων, ζητώντας την επέκταση των μέτρων της πρώτηςαπόφασης . Το Δικαστήριο απέρριψε την αίτηση με το αιτιολογικό ότιέπρεπε πρώτα να κριθούν τα ζητήματα της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου

62


από το περιεχόμενο της διάταξης αυτή φαίνεται να αναφέρεταιμόνο στη δυνατότητα του διαδίκου του οποίου η αίτησηαπορρίφθηκε από το Δικαστήριο να επανέλθει με νέα αίτησητου, εντούτοις πρέπει να θεωρηθεί a fortiori ότι αίτηση γιατον προσδιορισμό προσωρινών μέτρων έχει δικαίωμα ναυποβάλλει ανταγωγικά και ο διάδικος εκείνος κατά του οποίουζητήθηκαν τα απορριφθέντα προσωρινά μέτρα 137.

Εξάλλου οι διάδικοι έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν ,οποτεδήποτε καθ' όλη τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας τηςκύριας δίκης και μέχρι την έκδοση της απόφασης στην κύριαυπόθεση, την ανάκληση ή μεταρρύθμιση της απόφασηςπροσωρινών μέτρων αν κατά την κρίση τους έχει επέλθειμεταβολή των συνθηκών που δικαιολογεί κάτι τέτοιο 138 . Ηαίτηση ασκείται κατά την ίδια διαδικασία και προϋποθέσεις,με τις οποίες ασκείται η αίτηση προσωρινών μέτρων στο ΔΔκατά το άρθρο 73 ΚανΔΔ και πρέπει να αναφέρει ταπεριστατικά εκείνα που στοιχειοθετούν την μεταβολή τωνπεριστάσεων 139. Το Δικαστήριο πριν δεχθεί ή απορρίψει τηναίτηση ανάκλησης είναι υποχρεωμένο να δώσει πρώτα στουςδιαδίκους το δικαίωμα να εκθέσουν τα επιχειρήματα τους 140 .

και του παραδεκτού της κύριας προσφυγής ( Military and paramilitaryactivities in and against Nicaragua ( provisional measures) case,ICJ Reports 1986, 144) . Η Νικαράγουα δεν επανήλθε στην αίτηση τηςστη συνέχεια της υποθέσεως. Στην υπόθεση της εφαρμογής της Σύμβασηςγενοκτονίας, όπου τόσο η Βοσνία- Ερζεγοβίνη , όσο και η Γιουγκοσλαβίαείχαν επανέλθει με νέες αιτήσεις τους ζητώντας τη διαταγή νέωνπροσωρινών μέτρων, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν ετίθετο ζήτημαδιαταγής νέων μέτρων , αλλά εφαρμογής εκείνων που είχαν διαταχθεί απότο Δικαστήριο στην πρώτη απόφαση προσωρινών μέτρων ( Application ofthe Genocide convention ( Further provisional measures)case, ΙCJReports 1993 , 337). Εξάλλου το ΔΔ αναφέρθηκε στη δυνατότητα τουπροσφεύγοντος να επανέλθει με νέα αίτηση προσωρινών μέτρων βασισμένησε νέα πραγματικά περιστατικά, υπό την ισχύ του παρόμοιου άρθρου 66 §5 ΚανΔΔ 1946/72, στην υπόθεση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου ( AegeanSea Continental Shelf ( provisional measures) case, ICJ Reports1976 , 13)

1 3 7 Land and Maritime Boundary between Cameroon and Nigeria(Provisional Measures) case , ICJ reports 1996 , 20 .

1 3 8 76 § 1 ΚανΔΔ .

1 3 9 76 § 2 ΚανΔΔ .

1 4 0 76 § 3 ΚανΔΔ .

63


Οι αποφάσεις προσωρινών μέτρων καθώς και κάθεμεταγενέστερη απόφαση σχετικά με την ανάκληση ή τροποποίησητους που εκδίδονται κατά τις διαδικασίες των άρθρων 73 και76 ΚανΔΔ πρέπει να κοινοποιούνται στο Γραμματέα του ΟΗΕώστε να διαβιβάζονται περαιτέρω στο Συμβούλιο Ασφαλείαςκατά το άρθρο 41 § 2 του ΚατΔΔ 141. Το Δικαστήριο τέλος έχειτην εξουσία οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίαςνα ζητήσει πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή τωνπροσωρινών μέτρων που υποδείχθηκαν 142

5.4 Τα Προσωρινά μέτρα ενώπιον του ΔΔ

5.4.1 Η υπόθεση της Angloiranian Oil co.143

Ηνωμένο Βασίλειο / Ιράν

Η υπόθεση αυτή ήταν η πρώτη στην οποία το ΔΔ κλήθηκε νααποφανθεί επί αιτήσεως προσωρινής προστασίας .

Το Μάιο του 1951 η Ιρανική Βουλή, ψήφισε το νόμο περίεθνικοποιήσεως του Ιρανικού Πετρελαίου, ο οποίος έβλαπτετην ιδιοκτησία και τα εμπορικά συμφέροντα της εταιρίαςAngloiranian Oil Co. Η εταιρία επικαλέστηκε τότε τη σύμβασημεταξύ αυτής και της Περσικής κυβέρνησης της 29.4.1933 μετην οποία η εταιρία αποκτούσε αποκλειστικά δικαιώματαέρευνας και άντλησης πετρελαίου στο Ιράν ενώ παράλληλααποκτούσε και το μη αποκλειστικό δικαίωμα μεταφοράς καιεπεξεργασίας πετρελαίου .

1 4 1 77 ΚανΔΔ . Για το ρόλο του Συμβουλίου ασφαλείας στις διαδικασίεςπροσωρινών μέτρων ενώπιον του ΔΔ , βλ. R O SEN NE, vol III, 1459 επ.

1 4 2 78 ΚανΔΔ.

1 4 3Anglo-IranianOilCo.,(Interim Protection,Order 5 July 1951), ICJReports 1951, 89 επ. Βλ. επίσης περαιτέρω και τις παρατηρήσεις τουF E NWI CK, The Order of the International Court of Justice in theAngloiranian Oil Co case, AJIL 1951 , 723 επ .

64


Σύμφωνα με το άρθρο 21 της Συμφωνίας αυτής, οι όροι της δενμπορούσαν να αλλάξουν με νομοθετικές ή διοικητικέςπράξεις .

Σύμφωνα με το άρθρο 22 εξάλλου της ίδιας συμφωνίας ,ετίθετο ρήτρα διαιτησίας σε περίπτωσης που ανέκυπτε διαφοράανάμεσα στους συμβαλλόμενους .

Με αφορμή λοιπόν την ψήφιση του νόμου η εταιρίαεπικαλέστηκε τα δύο αυτά άρθρα και ζήτησε την υπαγωγή τηςυπόθεσης σε διαιτησία .

Το Ιράν αρνήθηκε υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο για πράξηαναγόμενη στην εθνική κυριαρχία του η οποία ως εκ τούτουδεν ήταν δυνατόν να υπαχθεί σε διαιτησία .

Η Αγγλική κυβέρνηση τότε παρενέβη και άρχισεδιαπραγματεύσεις με το Ιράν οι οποίες όμως απέβησαν άκαρπες. Ύστερα από αυτή την εξέλιξη το Ηνωμένο Βασίλειο προσέφυγεστο ΔΔ, στις 26.5.1951.

Η νομική βάση της βρετανικής προσφυγής ήταν οι δηλώσεις τωνδύο κρατών κατά το άρθρο 36 § 2 του ΚατΔΔ, που ωστόσο είχανδιατυπωθεί με μια σειρά εκατέρωθεν επιφυλάξεων . Επικουρικάτο ΗΒ επαφιόταν στην εθελοντική προσέλευση Ιράν στοΔικαστήριο .

Με την προσφυγή του το Ηνωμένο Βασίλειο προέβαλλε ταακόλουθα αιτήματα:

(α) να αναγνωρισθεί ότι το Ιράν όφειλε να δεχθεί τηδιαιτησία και να καταβάλλει οποιοδήποτε χρηματικό ποσόεπιδικαζόταν σε βάρος του ή εναλλακτικά

(β) να αναγνωρισθεί ότι η θέση σε ισχύ του Ιρανικού Νόμουπερί εθνικοποιήσεως του πετρελαίου θα αποτελούσε παραβίασητων διεθνών ανειλημμένων υποχρεώσεων του Ιράν και θαπροκαλούσε τη διεθνή ευθύνη αυτού . Ότι η άρνηση του Ιράννα υπαχθεί σε διαιτησία αποτελούσε “άρνηση δικαιοσύνης” καιτέλος ότι η συμφωνία του 1933 δεν μπορούσε να καταγγελθεί ή

65


να τροποποιηθεί μονομερώς από το Ιράν . Στα πλαίσια τουδεύτερου αυτού αιτήματος ζητούταν τέλος από το Δικαστήριονα επιδικάσει πλήρη αποζημίωση σε βάρος του Ιράν γιαπαράνομες πράξεις εις βάρος της εταιρίας .

Ύστερα από ορισμένα μέτρα τα οποία έλαβε το Ιρανικό κράτοςεις εκτέλεση του επίμαχου νόμου, το Ηνωμένο βασίλειο στις22.6. 1951 , άσκησε αίτηση προσωρινών μέτρων με την οποίαζητούσε: α- να επιτραπεί στην εταιρία να συνεχίσει τιςεπιχειρηματικές της δραστηριότητες στο Ιράν , όπως και πριντην 1.5.1951 και μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης, χωρίςνα παρεμποδίζεται από την Ιρανική κυβέρνηση ή τουςυπαλλήλους της , β- να μην λάβει το Ιράν άλλα μέτρα ταοποία θα καθιστούσαν αδύνατη την εκτέλεση μιας ευνοϊκής γιατο Ηνωμένο Βασίλειο απόφασης σε περίπτωση που το ΗνωμένοΒασίλειο πετύχαινε την έκδοση μιας τέτοιας απόφασης και γ-ότι κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας δε θα λαμβανόντουσανάλλα μέτρα που θα επιδείνωναν ενδεχομένως τη διαφορά, καιιδιαίτερα ότι η Ιρανική κυβέρνηση θα σταματούσε τηνπροπαγάνδα σε βάρος της εταιρίας και του Ηνωμένου Βασίλειου.

Η ακροαματική διαδικασία ορίστηκε για τις 30.6.1951 . Τηνπαραμονή ο Ιρανός Υπουργός εξωτερικών δήλωνε αναφορικά προςτην Βρετανική αίτηση , μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα : “ ΗΙρανική κυβέρνηση ελπίζει ότι το Δικαστήριο θα θεωρήσει ότιη υπόθεση δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία του λόγω έλλειψηςνόμιμης βάσης της προσφυγής και επειδή η άσκηση τουδικαιώματος της εθνικής κυριαρχίας δεν μπορεί να ελεγχθείδικαστικά . Ενόψει των ανωτέρω λοιπόν η αίτηση ασφαλιστικώνμέτρων θα πρέπει όπως είναι φυσικό να απορριφθεί”.

Ενόψει της θέσης του αυτής το Ιράν δεν παρέστη κατά τηνακροαματική διαδικασία και δεν διόρισε δικαστή ad hoc .

Στις 5 Ιουλίου 1951 το Δικαστήριο εξέδωσε πράξη με τηνοποία έκανε δεκτή την αίτηση του Ηνωμένου Βασιλείου.

66


Η πράξη αποτελούταν από πέντε παραγράφους . Με τις πρώτεςτρεις το ΔΔ έκανε δεκτά τα ανωτέρω αναφερόμενα αιτήματα τηςβρετανικής κυβέρνησης.

Με την § 5 το Δικαστήριο υπερέβαινε τα αιτήματα τηςβρετανικής κυβέρνησης , προβλέποντας τη σύσταση μιαςεπιτροπής , η σύσταση και οι λειτουργίες της οποίαςκαθοριζόντουσαν ρητά στην απόφαση και η οποία θα είχε: “την υποχρέωση να εξασφαλίζει ότι η επιχειρηματικήδραστηριότητα της εταιρίας θα συνεχιζόταν σύμφωνα με τις §1-3” και περαιτέρω “ότι την υποχρέωση να παρακολουθεί τηροή των εσόδων και των εξόδων της εταιρίας και ναεξασφαλίσει ότι όλες οι εισπράξεις της εταιρίας εκτός απόεκείνες που καταβαλλόντουσαν στα πλαίσια των συνήθωνπληρωμών για την κανονική επιχειρηματική δραστηριότητα τηςεταιρίας, θα κατατιθόντουσαν σε τραπεζικούς λογαριασμό΄,Τραπεζών που θα επέλεγε η επιτροπή και από τους οποίου δεθα μπορούσε να γίνει ανάληψη παρά μόνο ύστερα από απόφασητου Δικαστηρίου ή από συμφωνία των διαδίκων .

Σύμφωνα με την § 4 της πράξης, η λειτουργία της εταιρίας θαέπρεπε να συνεχίσει υπό το προ της 1.5.1951 management, μεόποιες μεταβολές θα επερχόντουσαν ύστερα από συμφωνία τηςεταιρίας με την εποπτική επιτροπή της § 5 .

Οι δικαστές Winiarski και Badawi Pasha , μειοψήφησανπροβάλλοντας μια σειρά από αντιρρήσεις αναφορικά προς τοπρόβλημα του αν το Δικαστήριο είχε δικαιοδοσία να υποδείξειπροσωρινά μέτρα εν προκειμένω ή όχι .

Οι δικαστές αυτοί διατύπωσαν την ακόλουθη θέση, η οποίααποτέλεσε στην συνέχεια αντικείμενο ευρείας δογματικήςσυζήτησης : Στο διεθνές δίκαιο η δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου βασίζεται στη συναίνεση των κρατών . Η εξουσίαπου απονέμει το άρθρο 41 ΚατΔΔ στο Δικαστήριο δεν είναιχωρίς προϋποθέσεις . Απονέμεται στα πλαίσια της διαδικασίαςκαι περιορίζεται στη διαδικασία . Αν δεν στοιχειοθετείταιδικαιοδοσία του Δικαστηρίου να δικάσει την ουσία τηςδιαφοράς , τότε δεν υπάρχει και δικαιοδοσία για τη λήψηπροσωρινών μέτρων . Τα προσωρινά μέτρα ως θεσμός

67


χαρακτηρίζονται εν γένει από τον εξαιρετικό τουςχαρακτήρα . Πολύ περισσότερο δε, αποτελούν εξαιρετικόφαινόμενο στο διεθνές δίκαιο όπου αποτελούν μια οριακάανεκτή παρέμβαση στις υποθέσεις ενός κυρίαρχου κράτους .ενόψει των ανωτέρω το Δικαστήριο δεν πρέπει να υποδεικνύειπροσωρινά μέτρα παρά μόνο όταν είναι εξαιρετικά πιθανό ότιθα θεωρήσει ότι έχει δικαιοδοσία επί της υπόθεσης ακόμηκαι αν αυτή αμφισβητηθεί από κάποιο διάδικο 1 4 4” .

Σύμφωνα με τη μειοψηφία της απόφασης δηλαδή το Δικαστήριοδεν είναι σε θέση να υποδείξει προσωρινά μέτρα αν υπάρχουνσοβαρές αμφιβολίες για τη δικαιοδοσία του .

Αντίθετα κατά τη γνώμη της πλειοψηφίας αρκούσε η απλήπιθανολόγηση της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου επί τηςκύριας υπόθεσης προκειμένου να εδραιωθεί , η εξουσία τουγια την εκδίκαση της κύριας διαφοράς 1 4 5.

Περαιτέρω κατά την πλειοψηφία του ΔΔ, τα άρθρα 36 και 41ΚατΔΔ , έπρεπε να θεωρηθούν δύο διαφορετικές βάσειςδικαιοδοσίας, ενώ παράλληλα θα έπρεπε να θεωρηθεί και ότι ηαπόφαση προσωρινή μέτρων παύει να ισχύει αυτεπαγγέλτως απότην έκδοση της απόφασης επί του κυρίου ζητήματος 1 4 6.

To Ιράν αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την απόφαση τουΔικαστηρίου. Το Ηνωμένο Βασίλειο προσέφυγε στο συμβούλιοασφαλείας , το οποίο ύστερα από σειρά συζητήσεως αποφάσισενα μην εκδώσει ψήφισμα αλλά να αφήσει το ΔΔ να αποφασίσειμόνο του κατά πόσον είχε όντως δικαιοδοσία επί του θέματος1 4 7.

Στις 11.2.1952 το Ιράν προέβαλε προκαταρκτική ένστασηαμφισβητώντας τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου .

1 4 4 Oπ.π σημ 143, 93

1 4 5 Ibid, 93

1 4 6 Ibid,114

1 4 7 SCOR, 6 t h year, 563 meeting, 17.10.1951. 2-3

68


Στις 22.6.1952 το ΔΔ με την απόφαση του επί της κύριαςδιαφοράς έκρινε με ψήφους 9-5 ότι στερούταν δικαιοδοσίαςεπί της υπόθεσης 148 .

Η υπόθεση της Angloiranian oil co. παρουσιάζει σημαντικόενδιαφέρον αφού:

(α) είναι η πρώτη υπόθεση αίτηση προσωρινών μέτρων πουδίκασε το ΔΔ

(β) εξετάσθηκε εκτενώς το ακανθώδες πρόβλημα της σχέσης τηςδικαιοδοσίας του ΔΔ επί της κύριας υπόθεσης σε σχέση με τηδικαιοδοσία του για την υποδείξει προσωρινών μέτρων

(γ) ανέκυψε ζήτημα άρνησης συμμορφώσεως του διαδίκου προςτις διατάξεις της απόφασης

Αντίθετα προκαλεί εντύπωση η έλλειψη προβληματισμού από τοΔΔ σχετικά με το κατά πόσον, οι περιστάσεις επέβαλλαν τηνυπόδειξη προσωρινών μέτρων

5.4.2 Υπόθεση Interhandel ( πράξη της 24.10.1957) 149

Ελβετία/ΗΠΑ

Η ελβετική εταιρία Interhandel κατά τη διάρκεια τουδευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου , θεωρήθηκε ότι ήλεγχε γιαλογαριασμό γερμανικών συμφερόντων , περιουσιακά στοιχείαστην Eλβετία και στις ΗΠΑ. Το ενεργητικό της εταιρίας στιςΗΠΑ δεσμεύθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση δυνάμει τηςνομοθεσίας περί εχθρικών περιουσιακών στοιχείων, ενώανάλογα περιοριστικά μέτρα λήφθηκαν σε βάρος της και στην

1 4 8 Anglo-Iranian Oil Co case , ICJ Reports 1952, 20 .

1 4 9 Interhandel (Interim Protection) case ICJ Reports 1957, 105 επ.Βλ. περαιτέρω και τις παρατηρήσεις των G R AWI TZ, Ordonnance du 24Octobre 1957 . Affaire de Interhandel, AFDI 1957III, 164 επ .P E RRI N,L' affaire Interhandel . Les mesures conservatoires et la réserve dela competence nationale, Annuaire Suisse de droit International1958 , 39 επ. P I NTO , L' affaire de l' Interhandel. Ordonnance de laCour Internationale de Justice du 24 Octobre 1957 , Journal de DroitInternational ( Clunet) , 4 επ ( και σε αγγλική μετάφραση, οπ.π. 50επ.

69


Ελβετία βάσει μιας προσωρινής συμφωνίας με τουςσυμμάχους .

Στις 25.5.1946 , έπειτα από την οριστική συμφωνία μεταξύτων συμμάχων και της Ελβετίας, η τελευταία ανέλαβε τηνεκκαθάριση των γερμανικών περιουσιών στο ελβετικό έδαφος .

Προς τούτο ιδρύθηκε ένας ελβετικός δημόσιος φορέας, μεοιονεί δικαστικές αρμοδιότητες ο οποίος έκρινε προκειμένουγια την Interhandel ότι δεν είχε τελέσει παράνομεςδραστηριότητες και κάλυψη γερμανικών συμφερόντων κατά τηδιαρκεί του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να δεχθούν ως δεσμευτική τη διαπίστωσηαυτή αναφορικά με περιουσία της Interhandel σε αμερικανικόέδαφος και αρνήθηκαν να άρουν τη δέσμευση των περιουσιακώντης στοιχείων .

Η Interhandel προσέφυγε στα αμερικάνικα δικαστήρια αλλά οισχετικές διαδικασίες καθυστερούσαν σημαντικά .Έπειτα απόαπόρριψη προτάσεως της να υπαχθεί η διαφορά σε διεθνήδιαιτησία η Ελβετία προσέφυγε μονομερώς στο ΔΔ στις2.10.1957 .

Παράλληλα στις 3.10.1957 η Ελβετία κατέθεσε αίτησηπροσωρινών μέτρων ζητώντας να ληφθούν τα ακόλουθα μέτραμέχρι την έκδοση της οριστικής απόφασης :

(α) να μην σημειωθούν άλλες ενέργειες της ΑμερικανικήςΚυβέρνησης αναφορικά προς τα επίδικα περιουσιακά στοιχείακαι ιδιαίτερα να μην πωληθούν από την αμερικανική κυβέρνησημετοχές της εταιρίας General Aniline and Film Corporationπου ανήκαν στην Interhandel

(β) να μην ληφθούν άλλα μέτρα από την αμερικανική κυβέρνησηπου θα καθιστούσαν αδύνατη ή εξαιρετικά δυσχερή τηνεκτέλεση της απόφασης του Δικαστηρίου σε περίπτωση που ήτανευνοϊκή για την Ελβετία

70


Η προφορική διαδικασία διεξήχθη στις 12 και 14. 10 . 1957με συμμετοχή και των δύο διαδίκων καθώς και του ad hocδικαστή που είχε διορίσει η Ελβετία.

Την παραμονή της εκδίκασης της αιτήσεως οι ΗΠΑ προέβαλλανένσταση ελλείψεως δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου . Ειδικότεραυποστήριζαν ότι το αντικείμενο της διαφοράς υπαγόταν στηδικαιοδοσία των εσωτερικών τους δικαστηρίων και ότι παρά τογεγονός ότι και τα δύο κράτη είχαν υπογράψει την κατ΄ άρθρο36 § 2 δήλωση , η περίπτωση υπαγόταν στο πεδίο εφαρμογήςεπιφύλαξης που είχαν διατυπώσει οι ΗΠΑ κατά την υπογραφήτης , σύμφωνα με την οποία η δήλωση αποδοχής τηςδικαιοδοσίας του ΔΔ δεν ήταν εφαρμοστέα σε διαφορές πουαφορούσαν ζητήματα τα οποία εμπίπτουν στη δικαιοδοσία τωνδικαστηρίων των ΗΠΑ όπως αυτή προσδιορίζεται από τις ίδιεςτις ΗΠΑ 1 5 0.

Ο καθηγητής Paul Guggenheim ο οποίος εκπροσωπούσε τηνελβετική κυβέρνηση διαφώνησε υποστηρίζοντας, ότι μια τέτοιαεπιφύλαξη δεν απέκλειε αυτόματα και τη δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου να προτείνει προσωρινά μέτρα 1 5 1

Περαιτέρω οι ΗΠΑ ενημέρωσαν το Δικαστήριο ότι το ΑνώτατοΔικαστήριο των ΗΠΑ είχε ανακινήσει την υπόθεση Interhandelκαι ότι την είχε παραπέμψει στο Περιφερειακό Δικαστήριο καιτέλος ότι η Αμερικανική Κυβέρνηση δε θα δραστηριοποιούτανκατά τον “παρόντα χρόνο”, ώστε να ορίσει ένα χρονοδιάγραμμαπώλησης των επίδικων μετοχών 1 5 2.

Με την πράξη του της 24.10.1957 το ΔΔ έκρινε ότι δενυφίστατο επείγουσα περίσταση που να επιβάλλει τονπροσδιορισμό προσωρινών μέτρων προστασίας . από τη στιγμήπου η πώληση των μετοχών θα μπορούσε να προχωρήσει μόνο σεπερίπτωση δυσμενούς εξέλιξης της εκκρεμούς δίκης ενώπιον

1 5 0 Interhandel ( interim protection) case, ICJ Pleadings1957 , 77

1 5 1 Interhandel ( interim protection) case, ICJ Pleadings(Oralarguments of 15.10.1957)1957 , 459 .

1 5 2 Interhandel ( interim protection) case, ICJ Pleadings1957 , 660-661

71


των αμερικανικών δικαστηρίων για την Interhandel, κάτι τοοποίο κατά τα φαινόμενα δεν επρόκειτο να γίνει σε σύντομοχρονικό διάστημα οπότε ως εκ τούτου δε συνέτρεχανεπείγουσες περιστάσεις 1 5 3.

Ο δικαστής Wellington Koo με δήλωση του συμφώνησε με τηνλύση που έδινε η απόφαση αλλά διαφώνησε με την αιτιολογία .Κατά την κρίση του το ΔΔ όφειλε να απόρριψη την αίτηση λόγωελλείψεως δικαιοδοσίας και όχι λόγω μη συνδρομής επείγουσαςπεριστάσεως 1 5 4 .

O δικαστής Klaestad υποστήριξε ότι παρά το γεγονός ότιόντως δεν υφίστατο δικαιοδοσία του Δικαστηρίου prima facie,εν τούτοις η διαπίστωση αυτή δεν μπορούσε να θεωρηθείδεσμευτική για το Δικαστήριο κατά τον κυρίως έλεγχο τηςδικαιοδοσίας του 1 5 5 .

Τέλος ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του δικαστήLauterpacht, ο οποίος προέβη σε μια εκτενή ανάλυση τηςσχέσης που συνδέει το άρθρο 41 με την εξουσία τουΔικαστηρίου κατά το άρθρο 36 § 6 ΚατΔΔ. Σύμφωνα με τηνανάλυση αυτή , το Δικαστήριο δεν μπορεί να ενεργεί υπό τηνομική βάση του άρθρου 41 ΚατΔΔ χωρίς να δίνει σημασία στοζήτημα της διεθνούς δικαιοδοσίας επί της κυρίως αξιώσεως. Ηορθή προσέγγιση του προβλήματος όπως αυτή έχει διαμορφωθείστη διεθνή πρακτική θα έπρεπε να είναι η ακόλουθη : τοΔικαστήριο μπορεί να δράσει επί τη νομική βάση του άρθρου41 ΚατΔΔ, υπό τον όρο ότι υπάρχει έγκυρη έγγραφη δήλωσηαποδοχής της ρήτρας του 36 § 2 ΚατΔΔ και από τους δυοδιαδίκους, η οποία prima facie προσδίδει δικαιοδοσία στοΔικαστήριο, όταν δεν περιέχει ρήτρες οι οποίες προφανώςαποκλείουν τη δικαιοδοσία του 1 5 6.

1 5 3 Οπ.π. σημ 150, 112

1 5 4 Ibid,113

1 5 5 Ibid,114

1 5 6 Ibid, 118-119

72


Η δήλωση αυτή εξάλλου πρέπει να εξετασθεί περαιτέρω και σεσυνάρτηση με την θέση που διατύπωσε ο ίδιος διεθνολόγοςστην υπόθεση των Νορβηγικών δανείων κατά την οποία ,επιφυλάξεις όπως αυτή των ΗΠΑ στην επίμαχη περίπτωση ,καθιστούσαν άκυρη ολόκληρη τη δήλωση αποδοχής της ρήτραςτου 36 § 2 1 5 7. Με βάση επομένως το συλλογισμό του αυτό τοΔικαστήριο θα έπρεπε να θεωρηθεί ότι δεν είχε δικαιοδοσίανα δικάσει την αίτηση προσωρινών μέτρων , επειδή δεν είχεδικαιοδοσία για την κυρίως διαφορά αφού δεν υφίστατοέγκυρη δήλωση αποδοχής της ρήτρας άρθρου 36 § 2.

Η κύρια δίκη τερματίσθηκε στις 21.3.1959 όταν το ΔΔαπέρριψε την προσφυγή με το αιτιολογικό ότι δεν είχανεξαντληθεί όλα τα εσωτερικά ένδικα μέσα 158 .

5.4.3 Οι υποθέσεις δικαιοδοσίας αλιείας 159

Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία/Ισλανδία

Πρόκειται για δύο παράλληλες υποθέσεις με ταυτόσημηιστορική και νομική βάση . Το αντικείμενο τους αφορά τιςαπόπειρες επέκτασης της Ισλανδικής αλιευτικής ζώνης σε 50από 12 ναυτικά μίλια, η οποία προκάλεσε τις εντονότατες

1 5 7Οπ.π. σημ 150, 35-36 . Γενικότερα για μια έκθεση των απόψεωνσχετικά με τις ρήτρες αυτοπροσδιορισμού της δικαιοδοσίας τουΔικαστηρίου, βλ. ELKIND, ΟΠ. Π. Σ ΗΜ22, French Nuclear Testing and article41: another blow to the authority of the Court ? Vanderbilt Journalof Transnational law, 1974 , 75-83

1 5 8 Interhandel case , ICJ Reports 1959, 6 επ.

1 5 9 Fisheries Jurisdiction (United Kingdom v. Iceland), (InterimProtection), Order 17 August 1972, ICJ Reports 1972,12 επ. FisheriesJurisdiction (United Kingdom v. Iceland), Order 18 August 1972, ICJReports 1972, 181 επ. Fisheries Jurisdiction (United Kingdom v.Iceland), Order 15 February 1973 , ICJ Reports 1973, 93.FisheriesJurisdiction (United Kingdom v. Iceland), Interim Measures, Order 12July 1973, ICJ Reports 1973, 302 . Fisheries Jurisdiction (FederalRepublic of Germany v. Iceland), Interim Protection, Order 17 August1972( ΙCJ Reports 1972, p. 30). Fisheries Jurisdiction (FederalRepublic of Germany v. Iceland), Order 18 August 1972, ICJ Reports1972, 188 επ. Fisheries Jurisdiction (Federal Republic of Germany v.Iceland), Order 15 February 1973, ICJ Reports 1973, 96. FisheriesJurisdiction (Federal Republic of Germany v. Iceland), InterimMeasures, Order 12 July 1973, ICJ Reports 1973, 313 . Βλ.επίσηςπεραιτέρω και τις παρατηρήσεις του : F AVO RE U, Les ordonnances des 17et 18 août 1972 en matiére de pechêries, AFDI 1972, 291 επ .

73


αντιδράσεις της Βρετανικής και Γερμανικής κυβέρνησης .Ειδικότερα:

Με το διάταγμα 70/30.6.1958 η Ισλανδική κυβέρνηση επέκτεινετα χωρικά της ύδατα από 3 σε 12 ναυτικά μίλια. Η ΟΔΓ και τοΗνωμένο βασίλειο θεώρησαν το διάταγμα άκυρο και συνέχισαννα αλιεύουν μέσα στη ζώνη των 12 μιλίων, με αποτέλεσμα νασημειωθούν μια σειρά από επεισόδια μεταξύ των ακτοπλοϊκώνσκαφών της Ισλανδίας και γερμανικών και βρετανικώναλιευτικών.

Στις 5.5.1959 το Althing (Ισλανδική Βουλή) δήλωσε μεψήφισμα του ότι η Ισλανδία είχε το αδιαφιλονίκητο δικαίωμανα καθορίσει την αλιευτική της ζώνη στα 12 ναυτικά μίλιακαι ότι θα έπρεπε να αναγνωρισθούν τα Ισλανδικά δικαιώματασε ολόκληρη την έκταση της Ισλανδικής υφαλοκρηπίδας .

Ύστερα από τη δεύτερη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων εθνών για τοδίκαιο της θάλασσας, το 1958 , επήλθε μια συμφωνία μεταξύΗνωμένου Βασιλείου και Ισλανδίας στις 11.3.1961 . Σύμφωναμε τη συμφωνία αυτή:

(α) το Ηνωμένο Βασίλειο παραιτούνταν των αντιρρήσεων τουγια την επέκταση της Ισλανδικής αλιευτικής ζώνης στα 12ναυτικά μίλια

(β) το ΗΒ δεχόταν την τροποποίηση των γραμμών βάσης σε μιασειρά περιπτώσεων

(γ) τα μέρη συμφωνούσαν σε μια μεταβατική περίοδο 3 ετώνκατά την οποία τα βρετανικά αλιευτικά θα μπορούσαν νασυνεχίσουν να ψαρεύουν σε ορισμένες προκαθορισμένεςπεριοχές , εντός των 6 εξωτερικών ναυτικών μιλίων τηςαλιευτικής ζώνης των 12 μιλίων της Ισλανδίας

(δ) το ΗΒ αναγνώριζε στην Ισλανδική κυβέρνηση το δικαίωμανα συνεχίσει να εργάζεται για την υλοποίηση των διακηρύξεωντου Ισλανδικού κοινοβουλίου της 5.5.1959 , αλλά αναλάμβανετην υποχρέωση να ενημερώσει 6 μήνες νωρίτερα την βρετανική

74


κυβέρνηση πριν από οποιαδήποτε αλλαγή στο καθεστώς τηςζώνης των εξωτερικών έξι μιλίων .

Τέλος τα μέρη συμφωνούσαν ότι οποιαδήποτε διαφορά ανέκυπτεαπό την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ισλανδίας , θαυπαγόταν στη δικαιοδοσία του ΔΔ. Παρόμοια συμφωνία υπέγραψεη Ισλανδική κυβέρνηση και με την κυβέρνηση της ΟΔΓ στις19.6.1961 .

Στις 14.7.1972 η Ισλανδική κυβέρνηση δήλωσε ότι θεωρούσεότι οι συμβάσεις με την ΟΔΓ και το ΗΒ είχαν λήξει και ότιη Ισλανδική αλιευτική ζώνη θα επεκτεινόταν από τα 12 στα 50ν.μ. ενώ θα δημιουργούταν και μια ζώνη 100 ν.μ. για τηνπροστασία από τη μόλυνση . Τη δήλωση αυτή επικύρωσε και τοΙσλανδικό κοινοβούλιο με το ψήφισμα της 15.2.1972 . Στις14.4.1972 η Μεγάλη Βρετανία προσέφυγε στο ΔΔ και στις5.6.1972 την ακολούθησε η Ομοσπονδιακή δημοκρατία τηςΓερμανίας.

Και οι δύο προσφυγές βασιζόντουσαν στις συμβάσεις που είχανυπογράψει οι προσφεύγοντες με την Ισλανδία το 1961.

Στα υπομνήματα τα οποία απεύθυνε προς το Δικαστήριο στις29.5.1972 και 27.6.1972 η Ισλανδία υποστήριξε ότι οισυμβάσεις αυτές δεν ήταν αορίστου διαρκείας, ότι η ισχύςτους είχε λήξει κατά το χρόνο άσκησης των δύο προσφυγών καιως εκ τούτου το Δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία κατά τοχρόνο άσκησης των προσφυγών αυτών 1 6 0 . Ως εκ τούτου ηΙσλανδία δήλωσε ότι δε θα λάμβανε μέρος στη διαδικασία.

Η Ο.Δ.Γ. και η Μεγάλη Βρετανία ζητούσαν από το ΔΔ νααναγνωρισθεί ότι η μονομερής επέκταση της Ισλανδικήςδικαιοδοσίας αλιείας που επεδίωκε η Ισλανδική κυβέρνηση δενείχε έρεισμα στο διεθνές δίκαιο . Περαιτέρω ότι ως εκτούτου η επέκταση αυτή ήταν "άκυρη" κατά τη διατύπωση τηςΑγγλικής προσφυγής ή "μη αντιτάξιμη κατά του προσφεύγοντος"

1 6 0 Η Ισλανδία ήδη από το Φεβρουάριο του 1972 , σε συνέχεια τουψηφίσματος του Ισλανδικού Κοινοβουλίου , είχε ενημερώσει τουαντισυμβαλλόμενους της ότι θεωρούσε τις συμβάσεις του 1961 , ως μηπαράγουσες πλέον έννομα αποτελέσματα . βλ. Fisheries Jurisdictioncase, ICJ Pleadings 1972 , Vol. II , 18

75


κατά τη διατύπωση της γερμανικής, και ότι τα μέτρα για τηδιατήρηση των αλιευμάτων στις επίδικες θαλάσσιες περιοχέςπροϋπέθεταν συμφωνία με τα υπόλοιπα εμπλεκόμενα κράτη .

Στις 14.6.1972 η Ισλανδία εξέδωσε Κανονισμούς, στα πλαίσιατης εφαρμογής των ανωτέρω αποφάσεων του ΙσλανδικούΚοινοβουλίου, και ανακοίνωσε ότι η επέκταση των ζωνών θαετίθετο σε ισχύ στις 1.9.1972 . Ενόψει της εξέλιξης αυτήςτο Ηνωμένο Βασίλειο στις 19.6.1972 κατέθεσε αίτησηπροσωρινών μέτρων και στις 21.6.1972 την ακολούθησε και ηΟΔΓ.

Οι αιτήσεις των δύο κρατών βασιζόντουσαν στην άμεση καιανεπανόρθωτη ζημία η οποία θα προκαλούνταν στις βρετανικέςκαι γερμανικές αλιευτικές επιχειρήσεις καθώς και στιςβιομηχανίες των δύο κρατών που χρησιμοποιούσαν τα προϊόντααυτά, και η οποία δε θα ήταν δυνατόν να αποκατασταθεί μόνομε την καταβολή μιας αποζημιώσεως.

Με τις αιτήσεις τους η Ο.Δ.Γ και του Ηνωμένο Βασίλειοπροέβαλλαν τα ακόλουθα αιτήματα :

(α) την αποχή των διαδίκων από οποιαδήποτε συμπεριφορά θαμπορούσε να επιδεινώσει την κρίση.

(β) την αποχή από οποιοδήποτε μέτρο θα δημιουργούσε νέοstatus quo και θα ματαίωνε ενδεχομένως την εκτέλεση μιαςευνοϊκής απόφασης του ΔΔ υπέρ των αιτούντων και σε βάροςτης Ισλανδίας.

(γ)να μην επιδιώξει η Ισλανδία να εφαρμόσει τους επίδικουςΚανονισμούς σε βάρος πλοίων των αιτούντων, ούτε νααποπειραθεί να επιβάλλει κυρώσεις σε βάρος των πληρωμάτωνκαι των πλοίων που θα αλίευαν στην επίμαχη περιοχή, κατά τηδιάρκεια της δίκης

(δ) να επιτραπεί σε πλοία εγγεγραμμένα στα νηολόγια τωναιτούντων να αλιεύουν μέχρι 185000 μετρικούς τόνους ψαριών( στην περίπτωση της αίτησης του Ηνωμένου Βασιλείου ) ή

76


120.000 μετρικούς τόνους στην περίπτωση της Γερμανικήςαιτήσεως .

Η Ισλανδία επανέλαβε την ένσταση ελλείψεως δικαιοδοσίας τουΔΔ 1 6 1.

Η ακροαματική διαδικασία διεξήχθη την 1 και 2 Αυγούστου1972 με την Ισλανδία να ερημοδικεί .

Στις 17.8.1972 το Δικαστήριο με ψήφους 14 υπέρ και μία κατάέκανε δεκτά τα αιτήματα της ΟΔΓ και του ΗΒ, περικόπτονταςμονάχα τις ποσότητες των αλιευμάτων που ζητούσαν με τιςαιτήσεις τους . Επίσης υπέδειξε ότι οι αιτούντες θα έπρεπεθα έπρεπε να ενημερώσουν την Ισλανδική κυβέρνηση για όλα ταμέτρα που θα λάμβαναν αναφορικά προς τον έλεγχο τηςποσότητας των αλιευμάτων στην επίμαχη περιοχή .

Η απόφαση στηρίχθηκε στο επιχείρημα των προσφεύγοντων, ότιη άμεση εφαρμογή των Ισλανδικών αλιευτικών κανονισμών θαδημιουργούσε τετελεσμένα γεγονότα τα οποία θα ματαίωναν τηνικανοποίηση του επίδικου δικαιώματος των δύο αιτούντων ,σε περίπτώση που εκδιδόταν ευνοϊκή απόφαση υπέρ αυτών .

Αναφορικά προς την ερημοδικία της Ισλανδίας , το ΔΔεπεσήμανε ότι δεν μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο για τηδιαταγή των μέτρων αφού είχε δοθεί στους διαδίκους ηευκαιρία να εκθέσουν τα επιχειρήματα τους 1 6 2.

Επίσης το Δικαστήριο με την δεύτερη παράγραφο των διαταγώνδήλωσε ότι θα επανεξέταζε το ζήτημα κατ’ αίτησηοποιουδήποτε διαδίκου , σε εύλογο χρόνο και πάντως μέχριτην 15.8.1973 ( εφόσον δεν είχε εκδοθεί απόφαση μέχρι τότεεπί της κύριας διαφοράς), προκειμένου να αποφανθεί αν ταπροσωρινά μέτρα έχρηζαν επανεξέτασης ή ανάκλησης .

1 6 1 Fisheries Jurisdiction case ICJ Pleadings ,1972 , vol. I, 30-31και Vol. II , 77-78

1 6 2 Fisheries Jurisdiction (Interim measures – order of 18.7.1973),ΙCJ Reports 1973, 1973, 302 .

77


Ο δικαστής Padilla Nervo διαφώνησε επαναλαμβάνοντας ταεπιχειρήματα των δικαστών Badawi Pasha και Winiarski στηνυ. Angloiranian Oil co1 6 3.

Η Ισλανδία αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις τους ΔΔκαι οι σχέσεις μεταξύ των διαδίκων επιδεινώθηκανπεραιτέρω.

Αναφορικά προς το ζήτημα της δικαιοδοσίας για τη διαταγήπροσωρινών μέτρων το ΔΔ, έκρινε ότι επί της αιτήσεως γιατην υπόδειξη προσωρινών μέτρων , το Δικαστήριο δεν είναιυποχρεωμένο να εξετάσει οριστικά τη δικαιοδοσία του ,εκτός αν η έλλειψη της για την ουσία της διαφοράς είναιπροφανής οπότε και είναι δυνατόν να χρησιμεύσει το άρθρο 41ΚατΔΔ ως αυτοτελής βάση για την υπόδειξη των προσωρινώνμέτρων . Στην επίδικη περίπτωση δε το Δικαστήριο έκρινε ότιη κοινή διάταξη των δύο συμβάσεων του 1961, αποτελούσεέγγραφο προερχόμενο από τους αντιδίκους το οποίο καταρχήντουλάχιστον φαινόταν να δημιουργεί μια πιθανή βάση πουθεμελίωνε τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου .

Εν τω μεταξύ το ΔΔ , με την πράξη του της 2.2.1973 έκρινεότι όντως είχε δικαιοδοσία να δικάσει τη διαφορά .

Η υπόθεση ολοκληρώθηκε με την απόφαση της 25.7.1974 με τηνοποία έγιναν δεκτές οι αιτήσεις της ΟΔΓ και του ΗνωμένουΒασιλείου .

Η Ισλανδία δε συμμετείχε σε κανένα στάδιο της διαδικασίαςκαι αρνήθηκε να συμμορφωθεί εξίσου με την απόφαση επί τηςκύριας υπόθεσης καθώς και με τα προσωρινά μέτρα .

1 6 3 Fisheries Jurisdiction (Interim measures – order of 18.7.1973),ΙCJ Reports 1973, 1973, 302 .

78


5.4.4 Υπόθεση Πυρηνικών δοκιμών 164

Νέα Ζηλανδία και Αυστραλία/Γαλλία

Στις αιτήσεις για την υπόδειξη προσωρινών μέτρων πουυπέβαλλαν η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία , επικαλούνταν ότιοι γαλλικές ατμοσφαιρικές πυρηνικές δοκιμές στο Νότιοειρηνικό θα έβλαπταν ανεπανόρθωτα το δικαίωμα των αιτούντωνκυβερνήσεων και του λαού των δύο χωρών να απολαμβάνουν έναπεριβάλλον ελεύθερο από πυρηνική μόλυνση . Επιπρόσθετα δε ηΝ. Ζηλανδία ειδικά επικαλέσθηκε , ότι η διενέργεια καιπεραιτέρω πυρηνικών δοκιμών στο Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό θαοδηγούσε σε επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ αυτής και τηςΓαλλίας .

Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία βάσισαν τις αιτήσεις τους σεδύο βάσεις:

(α) στο άρθρο 17 της Γενικής Πράξης του 1928 για τηνεπίλυση των διεθνών διαφορών στην οποία και οι τρεις χώρεςείχαν προσχωρήσει στις 21.5.1931 1 6 5

(β) στην επιφύλαξη την οποία είχε διατυπώσει η Γαλλία υπότο άρθρο 36 § 2 με τη δήλωση της 16.5.1966 κατά την οποία,η Γαλλία εξαιρούσε ρητά από τη δικαιοδοσία του ΔΔ τιςακόλουθες διαφορές :

(γ) εκείνες όπου τα μέρη συμφώνησαν την υπαγωγή τους σεάλλη μέθοδο ειρηνικής επιλύσεως της διαφοράς

1 6 4 Nuclear Tests (Australia v. France), Interim Protection, Order 22June 1973, ICJ Reports 1973, 99 επ .Nuclear Tests (New Zealand v.France), Interim Protection, Order 22 June 1973, ICJ Reports 1973,135 επ. Βλ. περαιτέρω για τις υποθέσεις αλιείας και τις παρατηρήσειςτων C OT, Affaire des essais nucleaires. Demandes en indication demesures conservatoires ,AFDI 1979, 297 επ . D I PLO CK , οπ.π. σημ 128 .F R A Ν KEL, International Court of Justice has preliminary jurisdictionto indicate interim measures of protection: The Nuclear tests case,N.Y Univ. J.Intl. L.Politics 1974, 163 επ. M C R A E, InternationalCourt of Justice . Interim measures of protection- Jurisdiction.Nuclear Tests cases, University of Brittish Columbia L.R.

1 6 5 Από το συνδυασμό των διατάξεων 36 § 1 και 37 ΚατΔΔ προκύπτει ότισυμφωνίες για την υπαγωγή διαφορών στο ΔΔΔΔ αφορούν πλέον το ΔΔ, τοοποίο αποτελεί διάδοχο όργανο. Βλ. σχετικά Ι Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η, οπ.π. σημ32, 171 επ.

79


(δ) εκείνες που αφορούν ζητήματα τα οποία κατά το διεθνέςδίκαιο υπάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία εσωτερικώνοργάνων

(ε) εκείνες που απορρέουν από πόλεμο , εχθροπραξίες ήανάγονται στην εθνική ασφάλεια της Γαλλίας

(στ) εκείνες μεταξύ τις Γαλλίας και κράτους το οποίο κατάτο χρόνο που έλαβαν χώρα τα επίμαχα περιστατικά δεν είχεαποδεχθεί τη δικαιοδοσία του ΔΔ

Η Γαλλία ερημοδίκησε, εν τούτοις στις 16.5.1973 οΠρεσβευτής της Γαλλίας στην Ολλανδία κατέθεσε στηΓραμματεία του ΔΔ επιστολή στην οποία επεσήμαινε ότι κατάτη κρίση της γαλλικής κυβέρνησης το ΔΔ “στερούταν προφανώςδικαιοδοσίας” επί της υπόθεσης και ζητούσε από τοΔικαστήριο να απορρίψει τις αιτήσεις και τις προσφυγές .Στο παράρτημα της επιστολής, η Γαλλική κυβέρνηση , εξάλλουαιτιολογούσε τη θέση της αυτή υποστηρίζοντας, ως προς τηνπρώτη βάση των προσφυγών, ότι η Γενική Πράξη ήταναναπόσπαστο τμήμα του θεσμικού πλαισίου της ΚτΕ και ως εκτούτου είχε περιπέσει σε αχρησία στα πλαίσια της Κοινωνίαςτων Εθνών . Ως προς τη δεύτερη βάση δικαιοδοσίας τωνπροσφυγών εξάλλου η Γαλλία υποστήριξε , ότι η περίπτωσηενέπιπτε στην § 3 της επιφύλάξης, αφού το ζήτημα αφορούσετην εθνική ασφάλεια της Γαλλίας .

Το ΔΔ απέρριψε αυτά τα επιχειρήματα επειδή έκρινε ότι οιδιατάξεις τις οποίες επικαλούνταν οι αιτούντες, φαινότανεκ πρώτης όψεως να στοιχειοθετούν μια νομική βάση επί τηςοποίας θα μπορούσε να εδραιωθεί η δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου .

Το ΔΔ επανέλαβε την θέση του που είχε ήδη λάβει τηνπροηγούμενη χρονιά στην υπόθεση της δικαιοδοσίας αλιείας ,ότι δηλαδή επαρκούσε και η πιθανολόγηση της συνδρομής τηςδιαδικαστικής προϋπόθεσης της δικαιοδοσίας για να υποδείξειπροσωρινά μέτρα κατά το άρθρο 41 ΚατΔΔ .

80


Στις 22.6.1973 το Δικαστήριο με ψήφους 8-6 έκανε δεκτές τιςαιτήσεις της Αυστραλίας και της Ν. Ζηλανδίας ,υποδεικνύοντας στη Γαλλική κυβέρνηση ότι θα έπρεπε νααπόσχει από οποιαδήποτε πράξη θα μπορούσε να οδηγήσει στηναπόθεση ραδιοϊσοτόπων στις περιοχές της Ν. Ζηλανδίας, τηςΑυστραλίας, των Ν. Κουκ , Νιούι και των Ν. Τοκελάου .

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει πάντως η συζήτηση πουαναπτύχθηκε σχετικά με το ζήτημα της δικαιοδοσίας του ΔΔ,από τους δικαστές της μειοψηφίας .

Η πιο τεκμηριωμένη πολεμική παρουσιάστηκε από το δικαστήForster 166, ο οποίος μάλιστα στην υπόθεση δικαιοδοσίαςαλιείας είχε ταχθεί υπέρ του κριτηρίου της prima facieδικαιοδοσίας , με το επιχείρημα ότι η εξεταζόμενη υπόθεσηήταν “εξαιρετικού χαρακτήρα” επειδή όπως υποστήριξε :

α) η Γενική Πράξη του 1928 ως δεσμευτικό νομικό κείμενοήταν “ετοιμοθάνατη” αν όχι και τελείως “νεκρή”

β)η εξεταζόμενη διαφορά ενέπιπτε σαφώς και αδιαμφισβήτηταστο πεδίο εφαρμογής της § 3 της γαλλικής επιφύλαξης , αφούοι γαλλικές πυρηνικές δοκιμές αποτελούσαν προφανώς ζήτημααναγόμενο στην εθνική ασφάλεια της Γαλλίας .

Με βάση τα επιχειρήματα αυτά ο Forster υποστήριξε ταακόλουθα : “ Η σημερινή πράξη του Δικαστηρίου , αποτελείμια παρέμβαση σε ένα τομέα δραστηριότητας της Γαλλίας οοποίος ρητά εξαιρείται από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου,κατά την τρίτη επιφύλαξη . Προκειμένου να υπεισέλθει στηνεξέταση της αιτήσεως το Δικαστήριο όφειλε να μην αρκεστείστην πιθανολόγηση της δικαιοδοσίας του αλλά να ελέγξει κατάπόσον στοιχειοθετούνταν με απόλυτη βεβαιότητα η δικαιοδοσίατου . Από τη στιγμή που δεν έκρινα ότι συνάγεται αυτήβεβαιότητα , αρνήθηκα να συνταχθώ με την πλειοψηφία” .

Πάντως δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι ο Forster απέκλινε επίτης ουσίας από την αρχή της prima facie δικαιοδοσίας. Οι

1 6 6 Nuclear Tests (Australia v. France), Interim Protection, Order 22June 1973, ICJ Reports 1973, 112 .

81


δηλώσεις του δε και η όλη του επιχειρηματολογία μάλλονυποδεικνύουν ότι διαφώνησε σχετικά με το κατά πόσονστοιχειοθετούταν αυτή και όχι επί της ουσίας αναφορικά μετην προσφορότητα και τη νομική ορθότητα του κριτηρίου .

Οι υπόλοιποι δικαστές της μειοψηφία δε συζήτησαν εκτενώς τοζήτημα της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου για την ουσία τηςυπόθεσης .

Κατά το δικαστή Gross το άρθρο 53 § 2 ΚατΔΔ κατά το οποίοτο Δικαστήριο όφειλε να εξετάσει αυτεπαγγέλτως τηδικαιοδοσία του σε περίπτωση ερημοδικίας διαδίκου, ήτανεφαρμοστέο και στη διαδικασία των προσωρινών μέτρων 1 6 7 .

Ο δικαστής Petren θεώρησε ότι οι βάσεις διεθνούςδικαιοδοσίας που επικαλούνταν η Αυστραλία και η ΝέαΖηλανδία ήταν επαρκείς για να θεμελιώσουν τη δικαιοδοσίατου Δικαστηρίου 1 6 8 .

Ο δικαστής Ignacio Pinto , καταψήφισε επίσης την απόφαση .Παρά το γεγονός ότι δεν ασχολήθηκε ρητά με το ζήτημα τηςδικαιοδοσίας του Δικαστηρίου, η προσπάθεια την οποίακατάβαλλε να διαχωρίσει την υπόθεση των πυρηνικών δοκιμώναπό τη σύγχρονη της δικαιοδοσίας αλιείας, υποδηλώνει ότικαι εκείνος θεωρούσε ότι δεν υπήρχε δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου 1 6 9.

Η υπόθεση πάντως δεν είχε περαιτέρω εξέλιξη . Στις20.12.1974 το ΔΔ απέρριψε τις αιτήσεις της Ν.Ζηλανδίας καιτης Αυστραλίας , κρίνοντας ότι η μονομερής δήλωση τηςΓαλλικής Κυβέρνησης ότι θα τερμάτιζε τις ατμοσφαιρικέςπυρηνικές δοκιμές , ήταν επαρκής για τον τερματισμό τηςδιαφοράς 1 7 0.

1 6 7 Οπ.π σημ. 166, 115 .

1 6 8 Ibid , 126 .

1 6 9 Ibid , 130

1 7 0 Ibid, 253 και 457. Πρβλ για κριτική αυτής της άποψης ELKIND,,Footnote to the Nuclear Tests Cases: Abuse of a right- A blind alley

82


5.4.5 Υπόθεση Πακιστανών αιχμαλώτων πολέμου 171

Πακιστάν/Ινδία

Ένσταση ελλείψεως δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου προβλήθηκεκαι στην υπόθεση αυτή με επιστολή της Ινδικής κυβέρνησης( 23.5.1973) 172 .

Εντούτοις η υπόθεση αυτή παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρονεπειδή το ΔΔ ασχολήθηκε επισταμένα στην πράξη της13.6.1973, με τον προσδιορισμό της έννοιας της “επείγουσαςπερίστασης” , .

Ειδικότερα:

Στις 11.6.1973 , ο αντιπρόσωπος του Πακιστάν ενημέρωσε τοΔικαστήριο ότι επέκειντο διαπραγματεύσεις μεταξύ τωνδιαδίκων σχετικά με τα ζητήματα τα οποία αφορούσε ηπροσφυγή του και ζήτησε την αναβολή της εξέτασης τηςυπόθεσης προκειμένου να διευκολυνθεί η διεξαγωγή τους .

Το Δικαστήριο ενόψει αυτής της εξελίξεως έκρινε ότι από τοαίτημα αυτό του Πακιστάν , συναγόταν ότι δεν ετίθετο ζήτημαεπείγοντος .

Το σκεπτικό της απόφασης βασιζόταν στο άρθρο 66 § 1 τουΚανονισμού του Δικαστηρίου του 1972, κατά το οποίο οιδιάδικοι είχαν το δικαίωμα να υποβάλλουν αίτηση περίπροσωρινών μέτρων σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας .Το Δικαστήριο θεώρησε ότι από τη ρύθμιση αυτή συναγόταν

for environmentalists, Vanderbilt Journal of Transnational law, 1976,57-66

1 7 1 Trial of Pakistani Prisoners of War (Interim Protection) case,Order 13 July 1973, ICJ Reports 1973, 328 επ.

1 7 2 Trial of the Pakistani prisoners of War, 1973, ICJ Pleadings1973, 117-118,121 και 139

83


περαιτέρω και ότι η αίτηση θα μπορούσε να υποβληθεί εκνέου οποτεδήποτε θα κρινόταν κάτι τέτοιο αναγκαίο 173.

Κατ’ αποτέλεσμα η απόφαση αυτή εξομοιώνει την αίτηση γιααναβολή της εκδίκασης των προσωρινών μέτρων με παραίτησηαπό το δικόγραφο 174.

Η εξέλιξη της υπόθεσης δικαίωσε της θέση του Δικαστηρίου,αφού στις 14.12.1973 κατατέθηκε υπόμνημα από τον εκπρόσωποτου Πακιστάν με το οποίο ενημέρωνε το ΔΔ για την επιτυχήέκβαση των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο χωρών η οποίαείχε οδηγήσει στη σύναψη της συμφωνίας του Δελχί( 26.8.1973) και ζητούσε από το ΔΔ να διακόψει την εκδίκασητης υπόθεσης .

Το Δικαστήριο όντως διέκοψε την εκδίκαση της υπόθεσης μετην πράξη της 15.12.1973 .

5.4.6 Υπόθεση υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου 175

Ελλάδα /Τουρκία

Περί το τέλος του 1973 , η Τουρκική κυβέρνηση παραχώρησε ταδικαιώματα εκμεταλλεύσεως υποθαλάσσιων περιοχών του ΑιγαίουΠελάγους .Οι άδειες αυτές αφορούσαν και τμήματαυφαλοκρηπίδας τα οποία κατά την άποψη της ελληνικήςκυβέρνησης ανήκαν σε ελληνικά νησιά .

1 7 3 Oπ.π σημ 172, 330

1 7 4 Ibid, 331

1 7 5 Aegean Sea Continental Shelf (Interim Protection) case,Order 11September 1976, ICJ Reports 1976, 3 επ. Η έκθεση των πραγματικώνπεριστατικών συμπληρώνουν την υπόθεση έχει βασισθεί στο έργο τωνΙ Ω ΆΝΝ ΟΥ/Π ΕΡΡ ΆΚ Η,Εισαγωγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη, τ. ΙΙ: Διεθνήςνομολογία και πρακτική. Πίνακες , 1984, 63 επ . Βλ. περαιτέρω γιατην απόφαση αυτή :B E TTA TI, L' affaire du plateau continental de la merEgee devant la cour International de justice . Demande en indicationde mesure conservatoires, AFDI 1976 , 99 επ. D IPL OC K, οπ.π.σημ123.ELKIND, The Aegean Sea Case and article 41 of the statute of the ICJ, RHDI 1979, 285 επ. Επίσης από την πλουσιότατη ελληνική βιβλιογραφίαγια το ζήτημα , τελείως ενδεικτικά: Ρ ΟΖΆ ΚΗ, Η ελληνοτουρκική διαφοράγια την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, ΝΔ 1975, 101 επ. Σ Τ ΑΥΡ ΙΝ ΟΎ, Τοπρόβλημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, 1986 , passim . Ι ΩΆΝ ΝΟ Υ,Διεθνές Δίκαιο και ελληνική εξωτερική πολιτική, 1989, 11 επ.

84


Με τη ρηματική διακοίνωση της 7.2.1974 η ελληνική κυβέρνησηστηριζόμενη στο διεθνές δίκαιο, όπως αυτό κωδικοποιήθηκεστα άρθρα 1(β) και 2 της Συνθήκης της Γενεύης του 1958 γιατην υφαλοκρηπίδα, αμφισβήτησε την ισχύ των αδειών πουπαραχωρήθηκαν από την Τουρκία , επιφύλαξε τα κυριαρχικά τηςδικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας που ήταν παρακείμενη στηνακτή των παραπάνω νησιών και ισχυρίσθηκε ότι η υφαλοκρηπίδαέπρεπε να οριοθετηθεί μεταξύ των δύο κρατών με βάση τηναρχή της ίσης αποστάσεως 1 7 6 και της μέσης γραμμής 1 7 7 .

Η τουρκική κυβέρνηση απάντησε με τη ρηματική διακοίνωση της27.2.1974 ότι “τα ελληνικά νησιά που βρίσκονται πολύ κοντάστην Τουρκική ακτή δε διαθέτουν δική τους υφαλοκρηπίδα” καιαμφισβήτησε την αρχή της ίσης αποστάσεως . Με το ίδιοανακοινωθέν η Τουρκική κυβέρνηση, επιφυλασσόμενη τωνδικαιωμάτων της, δήλωσε πως θεωρεί αρμόζουσα την αναζήτησημιας διευθέτησης με κοινή συμφωνία σύμφωνα με τους κανόνεςτου διεθνούς δικαίου .

Στην απάντηση της, την 24.5.1974 η Ελληνική κυβέρνησηανέφερε ότι δεν είναι αντίθετη σε μια οριοθέτηση πουστηρίζεται στις διατάξεις του σύγχρονου θετικού διεθνούςδικαίου , όπως αυτό κωδικοποιήθηκε από τη σύμβαση τηςΓενεύης του 1958 για την υφαλοκρηπίδα .

Η τουρκική κυβέρνηση με τη σειρά της δήλωσε ότι ήτανκαθήκον των δύο κυβερνήσεων να καταβάλλουν κάθε προσπάθειαγια να καταλήξουν σε συμφωνημένες λύσεις των διαφόρωνπροβλημάτων που προέκυπταν ότι οι δύο χώρες γειτόνευαν στοΑιγαίο Πέλαγος . Εξάλλου η Τουρκική κυβέρνηση εξέφρασε τηνετοιμότητα της για την έναρξη διαπραγματεύσεων για τηνοριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών.

Στις 29.5.1974 το τουρκικό πλοίο Κανταρλι , άρχισε τηνεφαρμογή ενός προγράμματος εξερεύνησης σε ύδατα που, εν όλωή εν μέρει , ήταν υπερκείμενα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο

1 7 6 Περί αυτής βλ. Ρ Ο ΎΚΟ ΥΝ Α, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο , ΙΙ , 103 επ.

1 7 7 περί αυτής βλ. Ρ Ο ΎΚΟ ΥΝ Α, ibid.

85


Πέλαγος , η οποία σύμφωνα με την ελληνική κυβέρνηση άνηκεστην Ελλάδα.

Η Ελλάδα με τη διακοίνωση της 14.5.1974 παρατήρησε ότι ηεξερεύνηση αυτή παραβίαζε τα αποκλειστικά της κυριαρχικάδικαιώματα και διαμαρτυρήθηκε έντονα .

Η τουρκική κυβέρνηση με την απάντηση της , την 4.7.1974απέρριψε την παραπάνω διαμαρτυρία .

Στις 22.8.1974 η Ελλάδα διατύπωσε και άλλη διαμαρτυρίασχετικά με τις νέες άδειες εκμεταλλεύσεως που παραχώρησε ηΤουρκική κυβέρνηση.

Η Τουρκία απέρριψε τη διαμαρτυρία αυτή στις 16.9.1974 καιεπανέλαβε την πρόταση της για διαπραγματεύσεις .

Στις 27.1.1978 η Ελληνική κυβέρνηση πρότεινε στην Τουρκία,την παραπομπή των διαφορών τους στο ΔΔ και δήλωσε ότι μετην επιφύλαξη του δικαιώματος της να καταθέσει μονομερήπροσφυγή, έβλεπε σημαντικά πλεονεκτήματα στη σύναψη ενόςσυνυποσχετικού με την Τουρκία , για την υποβολή τηςδιαφοράς στο Δικαστήριο .

Στις 6.2.1975 η τουρκική κυβέρνηση απάντησε εκφράζοντας τηνελπίδα ότι η ελληνική κυβέρνηση θα συμφωνήσει κατάπροτεραιότητα στην έναρξη διαπραγματεύσεων για το ζήτηματης υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου , προσθέτοντας ότι κατ’ αρχήναντιμετωπίζει ευνοϊκά την πρόταση για κοινή υποβολή τηςδιαφοράς στο Δικαστήριο . Ειδικότερα η Τουρκική πλευράπρότεινε συνομιλίες μεταξύ των δύο κυβερνήσεων σε υπουργικόεπίπεδο .

Στις 10.2.1975 η ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε να διεξαχθούνσυνομιλίες για τη σύναψη του συνυποσχετικού. Στις 17-19.5.1975 οι Υπουργοί εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίαςπραγματοποίησαν μια αρχική εξέταση του κειμένου τουσυνυποσχετικού που θα αφορούσε την υποβολή του ζητήματοςστο Διεθνές Δικαστήριο .

86


Στις 31.5.1975 οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίαςεξέδωσαν ένα κοινό ανακοινωθέν με το οποίο, οι δύοπρωθυπουργοί όρισαν το γενικό πλαίσιο βάση του οποίου, θαδιεξαγόντουσαν , οι επόμενες συναντήσεις των αντιπροσώπωντων δύο κυβερνήσεων και αποφάσισαν να επισπεύσουν τηνημερομηνία συναντήσεως των εμπειρογνωμόνων αναφορικά προςτο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου Πελάγους .

Με τη διακοίνωση της , της 30.9.1975, η Τουρκική κυβέρνησηυποστήριξε την άποψη, που είχε διατυπώσει κατά τη συνάντησητης Ρώμης , ότι δε θα ήταν προς το συμφέρον των δύο χωρώννα υποβάλλουν τη διαφορά στο Δικαστήριο, χωρίς ναεπιχειρήσουν πρώτα ουσιαστικές διαπραγματεύσεις .

Σχετικά επεσήμανε ότι στην Ρώμη εξέφρασε επίσης την άποψηότι οι διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση έπρεπε ναδιεξαχθούν παράλληλα με την προετοιμασία του συνυποσχετικούκαι ότι είχε συμφωνηθεί πως τα θέματα εκείνα που δεν θαμπορούσαν να λυθούν παράλληλα με διαπραγματεύσεις , θαυποβαλλόντουσαν από κοινού στο Δικαστήριο .

Με τη διακοίνωση της 2.10. 1975 η ελληνική κυβέρνησηισχυρίστηκε πως στις Βρυξέλλες είχε συμφωνηθεί να υποβληθείπρώτα τυπικά η διαφορά στο Δικαστήριο χωρίς να αποκλείεταινα ακολουθήσουν συνομιλίες για μια ενδεχόμενη συμβατικήλύση του προβλήματος κατόπιν διαπραγματεύσεων

Με τη διακοίνωση της 18.10.1975 η τουρκική κυβέρνησηαμφισβήτησε την ερμηνεία αυτή και κάλεσε την ελληνικήκυβέρνηση να διεξάγει ουσιαστικές διαπραγματεύσειςπροκειμένου να καταλήξουν σε ένα διακανονισμό με βάση τηναρχή της επιείκειας, καθώς και για την αντιμετώπιση τουενδεχομένου κοινής υποβολής των άλυτων αλλά και σαφώςπροσδιορισμένων νομικών ζητημάτων των μεταξύ τους σχέσεωνστο Δικαστήριο , στο Δικαστήριο .

Με τη διακοίνωση της 19.12.1975 η ελληνική κυβέρνησηδιατύπωσε την άποψη ότι αφού οι διαπραγματεύσεις ήταν σεκάθε περίπτωση απαραίτητες για την κατάρτιση τουσυνυποσχετικού , αν κατά τη διεξαγωγή τους γινόταν

87


προτάσεις για την κατάργηση σημείων διαφωνίας που θααφορούσαν την οριοθέτηση , οι προτάσεις αυτές θααντιμετωπιζόντουσαν καταλλήλως .

Σύμφωνα με τις απόψεις που διατυπώθηκαν στις παραπάνωδιακοινώσεις , οι συναντήσεις των εμπειρογνωμόνων έγινανστη Βέρνη κατά το διάστημα 31.1.1976 έως 2.2.1976 αλλά δενοδήγησαν σε συμφωνία.

Στις 13.7.1976 με δελτίο τύπου της Τουρκικής κυβέρνησηςέγινε γνωστό ότι θα ξεκινούσαν έρευνες από το τουρκικόσεισμογραφικό πλοίο “Σεισμίκ Ι” στα τουρκικά χωρικά ύδατακαι στην ανοιχτή θάλασσα . Εξάλλου με δήλωση του στηντουρκική ραδιοφωνία ο Τούρκος υπουργός εξωτερικώνδιευκρίνισε ότι οι έρευνες αυτές θα διεξαχθούν σε περιοχέςτου Αιγαίου Πελάγους οι οποίες διεκδικούνται από τηνΤουρκία και θα μπορούσαν να επεκταθούν σε όλες τις περιοχέςτου Αιγαίου έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα .

Όταν το ανωτέρω πλοίο συνέχισε τις έρευνες του σεπεριοχές , των οποίων η υφαλοκρηπίδα άνηκε κατά τις θέσειςτης ελληνική κυβέρνησης στην Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνησηπροέβη σε διπλωματικές διαμαρτυρίες προς την τουρκικήκυβέρνηση με τη ρηματική διακοίνωση της 7.8.1976 και στις10.8.1976 προσέφυγε μονομερώς τόσο στο Διεθνές Δικαστήριοόσο και στο συμβούλιο ασφαλείας 1 7 8.

Με την προσφυγή της η Ελληνική κυβέρνηση ζητούσε από το ΔΔνα αναγνωρίσει ότι :

(α) τα ελληνικά νησιά Σαμοθράκη, Λήμνος , ΆγιοςΕυστράτιος , Λέσβος , Χίος, Ψαρά , Αντίψαρα, Ικαρία , καιόλα τα νησιά της Δωδεκανήσου ως τμήματα του ελληνικούεδάφους δικαιούνται του τμήματος της υφαλοκρηπίδας πουανήκει σ΄ αυτά , σύμφωνα με τις εφαρμοστέες αρχές καικανόνες του διεθνούς δικαίου.

1 7 8 Έκθεση της συζήτησης της υποθέσεως ενώπιον του ΣυμβουλίουΑσφαλείας βλ . σε G ROS S, The dispute between Greece and Turkeyconcerning the continental Shelf in the Aegean , AJIL 1977,1977,31επ

88


(β) ποια είναι η πορεία του ορίου μεταξύ των τμημάτων τηςυφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, τα οποία ανήκουν στην Ελλάδα καιτην Τουρκία στο Αιγαίο Πέλαγος , σύμφωνα με τις αρχές καιτους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου , τους οποίους το ΔΔ θαπροσδιορίσει ως εφαρμοστέους στην οριοθέτηση τηςυφαλοκρηπίδας στις παραπάνω περιοχές του Αιγαίου

(γ) ότι η Ελλάδα δικαιούται να ασκήσει επί τηςυφαλοκρηπίδας της τα κυριαρχικά και αποκλειστικά δικαιώματατης για το σκοπό της έρευνας , εξερεύνησης καιεκμετάλλευσης των φυσικών της πόρων.

(δ) ότι η Τουρκία δε δικαιούται να αναλάβει οποιασδήποτεμορφής δραστηριότητα εξερεύνησης, εκμετάλλευσης , έρευνας ήάλλης μορφής επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χωρίς τησυγκατάθεση της Ελλάδας .

(ε) Ότι οι δραστηριότητες της Τουρκίας που περιγράφονταιστο ιστορικό της προσφυγής , συνιστούν παραβίαση τωνκυριαρχικών και αποκλειστικών δικαιωμάτων της Ελλάδας ναερευνά και να εκμεταλλεύεται την υφαλοκρηπίδα της ή ναεξουσιοδοτεί τη διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών επί τηςυφαλοκρηπίδας .

(στ) ότι η Τουρκία οφείλει να απόσχει από τη συνέχιση τωνδραστηριοτήτων που περιγράφονται στην προσφυγή , μέσα σταόρια της υφαλοκρηπίδας που το Δικαστήριο θα κρίνει ότιανήκουν στην Ελλάδα

Εκτός από την κατάθεση της προσφυγής η Ελλάδα με ιδιαίτεροέγγραφο της ζήτησε από το Δικαστήριο τη λήψη προσωρινώνμέτρων, βάση των οποίων οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και τηςΤουρκίας :

(α) θα απείχαν από κάθε εξερεύνηση ή άλλη επιστημονικήέρευνα σε σχέση με τις περιοχές της υφαλοκρηπίδας επί τωνοποίων η Τουρκική κυβέρνηση είχε χορηγήσει άδειες ήεγκρίσεις [εκμεταλλεύσεως και έρευνας] ή ήταν παρακείμενεςστα ανωτέρω νησιά ή καθ' οιονδήποτε τρόπο το νομικό

89


καθεστώς τους αποτελούσε αντικείμενο αμφισβητήσεως στηνεπίδικη υπόθεση

(β) θα απείχαν από περαιτέρω στρατιωτικά μέτρα ή ενέργειεςπου θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο της ειρηνικές τουςσχέσεις

Κατά την ελληνική αίτηση οι λόγοι οι οποίοι δικαιολογούσαντην υπόδειξη προσωρινών μέτρων ήταν :

(α) ότι αν δεν υποδεικνυόντουσαν προσωρινά μέτρα υπήρχεσοβαρός κίνδυνος επιδείνωσης της διαφοράς 1 7 9

(β) η Ελλάδα κινδύνευε να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη αν δενδιατασσόντουσαν τα μέτρα επειδή η τουρκική δραστηριότητασκοπούσε να προκαταλάβει την απόφαση τουΔικαστήριο,παραβίαζε τα δικαιώματα της Ελλάδας ως παράκτιουκράτους να διεξάγει κατ’ αποκλειστικότητα επιστημονικέςέρευνες στην υφαλοκρηπίδα της και ως εκ τούτου το ναεπιτραπεί στην Τουρκία να ολοκληρώσει τις έρευνες αυτές θασυνιστούσε ανεπανόρθωτη βλάβη

Η ελληνική κυβέρνηση βάσισε την προσφυγή και την αίτηση τηςσε δύο δικαιοδοτικές βάσεις :

(α) στο κοινό ανακοινωθέν των Βρυξελλών της 31.5.1975 τοοποίο θεώρησε ότι αποτελούσε εναλλακτική βάση πουθεμελίωνε δικαιοδοσία στα πλαίσια του άρθρο 36 § 1 τουΚατΔΔ

(β) στο άρθρο 17 της Γενικής Πράξης της Γενεύης του 1928 ,στην οποία τόσο η Τουρκία όσο και η Ελλάδα ήτανσυμβαλλόμενα μέρη .

1 7 9 Ο δικαστικός παραστάτης της ελληνικής κυβέρνησης στο ΔΔ,καθηγητής O’ Connel , βάσισε την θεμελίωση της ελληνικής θέσης γιατο ζήτημα αυτό σε ένα obiter dictum του ΔΔΔΔ από την υπόθεση τουηλεκτρικού εργοστασίου Σόφιας, κατά το οποίο “ τα μέρη δεν πρέπει ναεπιτρέψουν να ληφθεί κανένα μέτρο το οποίο μπορεί να επιδεινώσει ήνα επεκτείνει τη διαφορά” ( PCIJ Ser A/B 1939, 199 )

90


Η Τουρκία αρνήθηκε να παραστεί στις διαδικασίεςακολουθώντας την πρακτική που είχαν διαμορφώσει οι καθών οιπροσφυγές από την υπόθεση της Angloiranian oil co, αλλάκατέθεσε στην Γραμματεία του Δικαστηρίου ένα έγγραφο τοοποίο τιτλοφορούσε “Παρατηρήσεις της τουρκικής κυβέρνησηςαναφορικά προς την αίτηση προσωρινών μέτρων” .

Με το έγγραφο αυτό η Τουρκία ισχυριζόταν ότι η Γενική Πράξηδεν ήταν πλέον σε ισχύ , επικουρικά δε ότι σε κάθεπερίπτωση η δικαιοδοσία του ΔΔ , αποκλειόταν εν τοιςπράγμασι λόγω μιας επιφυλάξεως της ελληνικής κυβέρνησης στοάρθρο 17 κατά την οποία η Ελλάδα εξαιρούσε από τηδικαιοδοσία του ΔΔΔΔ : “ διαφορές οι οποίες αφορούσανζητήματα τα οποία κατά το διεθνές δίκαιο ανήκουναποκλειστικά στην εσωτερική δικαιοδοσία των κρατών καιειδικά διαφορές σχετικά με την εδαφική κυριαρχία τηςΕλλάδας, μεταξύ των οποίων και εκείνων που αφορούσαν τηνάσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων επί λιμένων καισυγκοινωνιακών γραμμών” 1 8 0.

Αναφορικά προς το κοινό ανακοινωθέν των Βρυξελλών η Τουρκίααρνήθηκε ότι αποτελούσε βάση που θεμελίωνε δικαιοδοσία τουΔΔ, γιατί οποιαδήποτε νομικά δεσμευτική τέτοιου τύπουσυμφωνία , όφειλε να επικυρωθεί από την ΤουρκικήΕθνοσυνέλευση κατά την προβλεπόμενη από το ΤουρκικόΣύνταγμα διαδικασία 1 8 1.

Ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης, καθηγητής O’ Connel,κατά τη διάρκεια των προφορικών διαδικασιών , υποστήριξε ταακόλουθα προκειμένου να θεμελιώσει τους λόγους πουδικαιολογούσαν την λήψη προσωρινών μέτρων 182:

“ Κατ’ αρχήν, μια από τις βασικότερες επιδιώξεις τουθεσμού των προσωρινών μέτρων , αποτελεί το να μην επιτραπεί

1 8 0 LNTS CXI, 414

1 8 1 Oπ.π σημ 176 , 8-9

1 8 2 Aegean Sea Continental Shelf case , Public Sitting (25.8.1976) ,C.R. 76/1 .

91


στα μέρη να προβούν σε πράξεις ή να λάβουν οποιαδήποτεμέτρα τα οποία θα μπορούσαν να επιδεινώσουν ή ναεπεκτείνουν τη διαφορά . Περαιτέρω πρέπει να τονιστεί ότιτέτοια μπορούν αν είναι οποιαδήποτε μέτρα. δηλαδή κάθεπράξη των διαδίκων που θα μπορούσε να οδηγήσει στηνεπιδείνωση ή στην επέκταση της διαφοράς , εμπίπτει στηδικαιοδοσία του Δικαστηρίου να απαγορεύσει την υλοποίησητης εν είδη προσωρινού μέτρου .

Εξάλλου η γενική βάση αυτή για τη διαταγή προσωρινών μέτρωνπρος αποφυγήν της επιδείνωσης ή της επέκτασης της διαφοράςδεν αποτελεί απλά μια διαφορετική διατύπωση της αποφυγήςτετελεσμένων γεγονότων ως λόγου για την διαταγή προσωρινώνμέτρων , αλλά μια τελείως διαφορετική και αυτόνομη βάσηδιαταγή προσωρινών μέτρων .

Η θέση μου είναι ότι υπάρχουν δύο μεγάλες και αυτόνομεςμεταξύ τους βάσεις για τη διαταγή προσωρινών μέτρων από τοΔικαστήριο .

Η μία είναι ότι δεν πρέπει να λαμβάνονται μέτρα που ναθίγουν την υπόσταση του επίδικου δικαιώματος και η άλλη ότιδεν πρέπει να επιτρέπονται πράξεις που μπορούν ναεπιδεινώσουν ή να επεκτείνουν τη διαφορά .

Οι δύο αυτές βάσεις είναι μεταξύ τους ανεξάρτητες καιδικαιολογούν εξίσου τη διαταγή προσωρινών μέτρων από τοΔικαστήριο”

Από τη στιγμή που οι έρευνες τις οποίες πραγματοποιούσε τοSismik , οδηγούσαν σε απειλές χρήσης βίας και στρατιωτικώνμέτρων, το να επιτραπεί να συνεχιστούν αυτές θα αποτελούσεεπιδείνωση και επέκταση της διαφοράς με βάση των ανωτέρωσυλλογισμό.

Αναφορικά προς την προϋπόθεση του κινδύνου επελεύσεωςανεπανόρθωτης βλάβης, ο O’ Connell, τεκμηρίωσε τησυνδρομή της υποστηρίζοντας ότι το δικαίωμα εκείνο πουκινδύνευε να πληγεί ανεπανόρθωτα , ήταν η αποκλειστικότητατης επιστημονικής γνώσης σχετικά με την υφαλοκρηπίδα , της

92


οποίας η απώλεια θα ήταν ανεπανόρθωτη αν επιτρεπόταν στοτουρκικό σκάφος να συνεχίσει τις έρευνες του . Η άσκηση τωνκυριαρχικών δικαιωμάτων , κατά τον συλλογισμό αυτό ,προϋποθέτει εξάλλου και τη δυνατότητα χάραξης ενεργειακήςπολιτικής . Αυτό όμως μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με τονεντοπισμό και την καταγραφή της έκτασης και της θέσης τωνενεργειακών πηγών . Ο απόρρητος χαρακτήρας των πληροφοριώναυτών είναι επιβεβλημένος σε περίπτωση δε που οποιοσδήποτετρίτος αποκτήσει πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές χωρίς τησυναίνεση του κυρίαρχου κράτους ,ματαιώνονται οι ανωτέρωσκοποί .

Με την πράξη της 11.9.1976 το Δικαστήριο απέρριψε τηνελληνική αίτηση προσωρινών μέτρων με ψήφους 12 -1.

Στην αιτιολογία της πράξεως αναφέρεται ότι δεν είναιαναγκαίο το Δικαστήριο όταν δικάζει την αίτηση προσωρινώνμέτρων να αποφανθεί οριστικά σχετικά και με την ουσία τηςυπόθεσης ή με το ζήτημα της δικαιοδοσίας του 1 8 3.

Εν τούτοις έκρινε ότι προκειμένου να διαταχθούν προσωρινάμέτρα πρέπει να υφίσταται κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβηςκάτι το οποίο θεώρησε ότι δεν συνέτρεχε εν προκειμένω 1 8 4 .

Ανεξάρτητα από τη τελική θέση του Δικαστηρίου, αυτό πουεντυπωσιάζει στην περίπτωση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίουείναι η πληθώρα των θέσεων που διατυπώθηκαν αναφορικά προςτο ζήτημα της σχέσεως της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου επίτης ουσίας της υπόθεσης ως προϋποθέσεως του παραδεκτού τηςαιτήσεως προσωρινών μέτρων, παρά τη συντριπτική πλειοψηφίαμε την οποία λήφθηκε η απόφαση .

Στην αιτιολογία της πράξεως , αναφέρεται απλά ότιπροκειμένου να αποφανθεί το Δικαστήριο επί της αιτήσεως ,το Δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να αποφανθεί οριστικά

1 8 3 Ibid, 9

1 8 4 Ibid, 28

93


επί του ζητήματος της δικαιοδοσίας του επί της ουσίας τηςυπόθεσης 1 8 5.

Ο πρόεδρος του ΔΔ, Jimenez de Arechaga, εξέφρασε την άποψηότι το άρθρο 41 ΚατΔΔ αποτελεί αυτόνομη νομική βάση πουστηρίζει τη δικαιοδοσία του ΔΔ, και ότι η δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου επί της ουσίας της διαφοράς δεν αποτελεί παράμια ακόμη παράμετρο την οποία λαμβάνει υπόψη του τοΔικαστήριο προκειμένου να αποφασίσει το κατά πόσον θα κάνειδεκτή την αίτηση για υπόδειξη προσωρινών μέτρων 1 8 6.

Ο αντιπρόεδρος του Δικαστηρίου, Nagendra Singh , υιοθέτησετα επιχειρήματα του δικαστή Gross στην υπόθεση τωνΠυρηνικών δοκιμών 1 8 7 , υποστηρίζοντας ότι σε περίπτωσηερημοδικίας των διαδίκων , το άρθρο 53 επιβάλλει στοΔικαστήριο την αυτεπάγγελτη εξέταση της δικαιοδοσίας τουπρος διαταγή προσωρινών μέτρων . Με βάση τη θέση αυτή οNagendra Singh , επεσήμανε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ηδικαιοδοσία του Δικαστηρίου πρέπει να είναι προφανής ώστενα αποφευχθεί η επανάληψη του “θλιβερού συμβάντος” τοΔικαστήριο να υποδείξει προσωρινά μέτρα όπως στην υπόθεσητης Angloiranian oil co. και στη συνέχεια να αποδειχθεί ότιδεν είχε δικαιοδοσία επί της διαφοράς 1 8 8.

Κάτι τέτοιο κατά τον Nagendra Singh, προϋπέθετε έναν σαφώςυψηλότερο βαθμό βεβαιότητας του Δικαστηρίου από εκείνο πουπαρείχαν τα κριτήρια της “prima facie” δικαιοδοσίας ή της“μη προφανούς” ελλείψεως δικαιοδοσίας 1 8 9.

1 8 5 Ibid, 13

1 8 6 Ibid, 16

1 8 7 Νuclear Tests cases, ICJ Reports 1973 , 115 .

1 8 8 Ibid,17

1 8 9 Ibid , 17

94


Ο δικαστής Lachs θεώρησε ότι το Δικαστήριο όφειλε ναεξετάσει το ζήτημα της δικαιοδοσίας proprio motu , ακόμη κιαν απέρριπτε την αίτηση 1 9 0.

Ο δικαστής Morozov, διαφώνησε με την άποψη ότι το άρθρο 41ΚατΔΔ, παρείχε αυτοτελή βάση για την εξέταση τηςδικαιοδοσίας τους ΔΔ, συμφώνησε με την άποψη για τιςεξουσίες του Δικαστηρίου υπό το άρθρο 53 ΚατΔΔ, ενώ προέβηκαι σε μια εκτεταμένη αναφορά στο άρθρο 66 του ΚανΔΔ 1972.Κατά την γνώμη του, η διατύπωση του εν λόγω άρθρου, κατά τοοποίο οι αιτήσεις για την υπόδειξη προσωρινών μέτρων έπρεπενα εξετάζονται κατά προτεραιότητα , έπρεπε να ερμηνευθείότι επιβάλλει την εξέταση της υπόθεσης κατά προτεραιότηταέναντι όλων των άλλων υποθέσεων και όχι κατά προτεραιότηταέναντι όλων των άλλων διαδικαστικών σταδίων της ίδιαςυποθέσεων μεταξύ των οποίων και εκείνο της εξέτασης από τοΔικαστήριο της δικαιοδοσίας του 1 9 1 .

Ο δικαστής Ruda έκρινε ότι το κριτήριο του prima facieελέγχου της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου, ήταν μενικανοποιητικό αλλά ότι εν προκειμένω από τα επιχειρήματατης ελληνικής κυβέρνησης δε φαινόταν να θεμελιώνεται primafacie δικαιοδοσία του Δικαστηρίου 1 9 2.

Την κατ’ αρχήν συμφωνία του με το κριτήριο της prima facieδικαιοδοσίας εξέφρασε και ο δικαστής Mosler 193 , ο οποίοςδιαφώνησε όμως με την άποψη του Himenez de Arechaga σχετικάμε το κατά πόσον η δικαιοδοσία του Δικαστηρίου της ουσίαςαποτελεί απλώς ακόμη μια παράμετρο για την αναγκαιότητατης παραμέτρου. Ο Mosler υποστήριξε ότι αποτελεί προϋπόθεσηγια να μπορέσει το Δικαστήριο να εξετάσει κατά πόσονσυντρέχουν οι προϋποθέσεις υποδείξεως προσωρινών μέτρων . Ησυνδρομή δε της προϋπόθεσης αυτής θα έπρεπε μεν να

1 9 0 Ibid,19-20

1 9 1 Ibid, 22

1 9 2 Ibid, 23

1 9 3 Ibid, 27 .

95


πιθανολογηθεί απλώς, αλλά ακόμη και με το μέτρο αυτό τηςεκτίμησης της συνδρομής του στοιχείου της δικαιοδοσίας επίτης κύριας υπόθεσης , θεώρησε ότι δεν μπορούσε να αποφανθείμετά βεβαιότητας , ότι αυτή συνέτρεχε στην συγκεκριμένηπερίπτωση, χωρίς να μπορεί και να την αποκλείσει κιόλας,μετά βεβαιότητας .

Ο δικαστής Tarazi 194 , διαφώνησε επίσης με την αντίληψη ότιτο άρθρο 41 ΚατΔΔ , παρέχει μια επαρκή βάση για τηθεμελίωση της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου να διατάξειπροσωρινά μέτρα . Κατά τη γνώμη του προκειμένου τοΔικαστήριο να διατάξει προσωρινά μέτρα κατά το άρθρο 41έπρεπε πρώτα να έχει εδραιωμένη δικαιοδοσία κατά το άρθρο36 του Καταστατικού . Περαιτέρω δε προκειμένου να αποφανθείεπί της δικαιοδοσίας του το Δικαστήριο, δεν επαρκούσε μιααπλή παρεμπίπτουσα εξέταση, αλλά επιβαλλόταν μια πιοενδελεχής εξέταση του κατά πόσον υφίστατο η διεθνήςδικαιοδοσία .

Τελικά στις 19.10.1978 η υπόθεση τερματίστηκε οριστικάενώπιον του ΔΔ, αφού το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είχεδικαιοδοσία να δικάσει την υπόθεση 195 .

5.5 Η νομολογία του ΔΔ υπό τον ΚανΔΔ/1978

Η υπόθεση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, ήταν η τελευταίαπου δικάστηκε υπό τον ΚανΔΔ/1945. Το νέο θεσμικό πλαίσιοπου εισήχθηκε με τους δικονομικούς κανόνες του 1978 και τηναναλυτικότερη ρύθμιση που περιείχαν αυτοί, έδωσε άλλη ώθησηστο θεσμό των προσωρινών μέτρων .

Ενδεικτικό είναι ότι ενώ από το 1945 μέχρι το 1978 , το ΔΔ,δίκασε 6 υποθέσεις προσωρινών μέτρων, από το 1978 μέχρι το1999 , δίκασε 17.

Οι αποφάσεις αυτές λόγω του μεγάλου τους όγκου, κρίθηκεσκόπιμο να μην παρατεθούν εδώ αυτούσιες.

1 9 4 Ibid, 32 .

1 9 5 Aegean Sea Continental Shelf, ICJ Reports 1978, 3 επ.

96


Για το λόγο αυτό προτιμήθηκε η λύση να δοθούν κατάπερίληψη, με ιδιαίτερη έμφαση στα ακόλουθα στοιχεία :

(α) την κρίση του Δικαστηρίου σχετικά με το ζήτημα τηςδικαιοδοσίας του επί της κύριας διαφοράς

(β) τους λόγους που επέβαλλαν τη λήψη προσωρινών μέτρων

(γ) τα προσωρινά μέτρα που διατάχθηκαν

5.5.1 Υπόθεση αμερικάνων ομήρων στην Τεχεράνη 196

ΗΠΑ/Ιραν

Η αμερικανική προσφυγή βασίσθηκε στις ακόλουθες διεθνείςσυμβάσεις: (1) στην σύμβαση της Βιέννης της 18.4.1961 γιατις διπλωματικές σχέσεις, (2) στη Σύμβαση της Βιέννης γιατις προξενικές σχέσεις της 24.4.1963, (3) στα άρθρα 4 και 7της σύμβασης για την πρόληψη και τιμωρία των εγκλημάτωνκατά προσώπων που τελούν υπό την προστασία του διεθνούςδικαίου της 14.12.1973 (4) στην συνθήκη φιλίας, οικονομικώνσχέσεων και δικαιωμάτων των προξενικών αρχών ΗΠΑ- Ιράν σεσυνδυασμό με το άρθρο 36 § 1 ΚατΔΔ .

Στην αίτηση τους οι ΗΠΑ, επικαλούνταν κίνδυνο άλλωςανεπανόρθωτης βλάβης των δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οιδιπλωματικοί και προξενικοί υπάλληλοι κατά το διεθνέςδίκαιο .

Το Ιράν με επιστολή του κατατέθηκε στο Δικαστήριο ,υποστήριξε τα ακόλουθα:

1 9 6 United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran, Order 15December 197,9ICJ Reports 1979, 7 επ. Περαιτέρω για την υπόθεση αυτή βλ. B E RNH AR DT,The provisional measures procedure of the International Court ofJustice through US Staff in Tehran : Fiat Iustitia , Pereat Curia ?,Virginia Journal of International Law 1980, 557 επ. C O USS IR AT-C O UST ÈR E, Indication de mesures conservatoires dans l' affaire dupersonnel diplomatique et consulaire des Etats Unis à Tehran, AFDI1979 , 297 επ. G ROS S, The case of the United States Diplomatic andconsular staff in Tehran: The phase of provisional measures, AJIL1980, 395 επ. H A VE, The status of Interim measures of the ICJ afterthe Iranian Hostage crisis, California Western International LawJournal 1981 , 515 επ .

97


(α) ότι το Δικαστήριο δεν μπορούσε να εξετάσει μόνο τοπρόβλημα των ομήρων , γιατί επρόκειτο για ένα επιμέρουςμόνο ζήτημα των ευρύτερων προβλημάτων που αφορούσαν τιςαμερικανοϊρανικές σχέσεις

(β) ότι η ικανοποίηση του αιτήματος θα οδηγούσε και στηνπαράλληλη ικανοποίηση της επίδικης αξίωσης

(γ) ότι τα προσωρινά μέτρα δεν μπορούν να υποδειχθούνμονομερώς .

Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ιράν δεν προέβαλλε την ένστασηελλείψεως δικαιοδοσίας .

Η αίτηση δικάστηκε στις 15.12.1979 .

Ως προς το ζήτημα της δικαιοδοσίας το ΔΔ επανήλθε εν σώματιστο κριτήριο της prima facie δικαιοδοσίας . Εφαρμόζοντας τοαποφάνθηκε καταφατικά υπέρ της συνδρομής του .

Ως προς το ζήτημα της δυνατότητας μονομερούς υποδείξεωςτους το ΔΔ επεσήμανε, δεν υπήρχε κώλυμα υποδείξεως τους,αφού η λειτουργία του θεσμού αποσκοπούσε στη διαφύλαξη τωνδικαιωμάτων οποιουδήπότε διαδίκου .

Το Δικαστήριο περαιτέρω έκρινε ομόφωνα ότι η παράταση τηςκράτησης των ομήρων θα εξέθετε ανθρώπινες υπάρξεις σεπαρατεταμένης σκληρή και απάνθρωπη μεταχείριση, απομόνωση,άγχος, κινδύνους για τη ζωή και την υγεία και κατά συνέπειασε κίνδυνο ανεπανόρθωτης βλάβης .

Με βάση τα ανωτέρω το Δικαστήριο έκανε κατ’ αρχήν δεκτά τααρχικά αιτήματα των ΗΠΑ και υπέδειξε τα ακόλουθα προσωρινάμέτρα:

(α) ότι η Ισλαμική κυβέρνηση του Ιράν , θα έπρεπε ναεπιστρέψει τον έλεγχο των κτισμάτων της αμερικανικήςπρεσβείας και του αμερικανικού προξενείου στην αμερικανικήκυβέρνηση και ότι θα έπρεπε να μεριμνήσει την

98


αποτελεσματική κατοχύρωση των δικαιωμάτων που είχαν οιαμερικανικές αρχές κατά το διεθνές δίκαιο

(β) ότι θα έπρεπε να απελευθερωθούν οι όμηροι

(γ) ότι οι δύο κυβερνήσεις θα έπρεπε να απόσχουν απόοποιοδήποτε μέτρο θα μπορούσε να επιδεινώσεις τη διαφορά

5.5.2 Υπόθεση στρατιωτικών και παραστρατιωτικώνδραστηριοτήτων κατά της Νικαράγουα 197

Νικαράγουα/ΗΠΑ

Με αφορμή τη δραστηριότητες στρατιωτικών καιπαραστρατιωτικών ομάδων στο έδαφος της, οι οποίεςυποκινούνταν και χρηματοδοτούνταν από τις ΗΠΑ η Νικαράγουαπροσέφυγε στο ΔΔ στις 9.4.1984 .

Με την αίτηση της η Νικαράγουα ζητούσε από το Δικαστήριο :

(α) να αναγνωρίσει ότι οι ΗΠΑ είχαν παραβιάσει καιπαραβίαζαν τις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει έναντι τηςΝικαράγουα με μια σειρά από μεταξύ τους Διεθνείς Συμβάσεις

(β) να αναγνωρίσει ότι οι ΗΠΑ όφειλαν να παύσουν κάθε άμεσηή έμμεση προσβολή των κυριαρχικών δικαιωμάτων τηςΝικαράγουα

(γ) την καταδίκη των ΗΠΑ σε αποζημίωση για τους ανωτέρωλόγους .

Την ίδια μέρα η Νικαράγουα κατέθεσε και αίτηση προσωρινώνμέτρων κατά των ΗΠΑ .

(α) Η Νικαράγουα βάσισε την αίτηση της στη δήλωση των ΗΠΑτης 26.8.1946 και στην δήλωση της κυβέρνησης της, της24.9.1929, καθώς και στο άρθρο 36 § 2 και § 5 του ΚατΔΔ. Με

1 9 7 Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua ,Provisional Measures, Order 10 May 1984, ICJ Reports 1984, 169 επ

99


τις δηλώσεις αυτές οι δύο κυβερνήσεις αποδεχόντουσαν τηδικαιοδοσίας του ΔΔ.

Η αμερικανική κυβέρνηση αντέτεινε ότι η Νικαράγουα δενεπεκύρωσε ποτέ το πρωτόκολλο υπογραφής του ΚατΔΔ, ότι ηΝικαράγουα ως εκ τούτου δεν κατέστη ποτέ μέλος στο ΚατΔΔκαι κατά συνέπεια ότι η δήλωση της Νικαράγουα του 1929 ,δεν κατέστη ποτέ ενεργή .

Επίσης η αμερικανική κυβέρνηση επικαλέσθηκε την από6.4.1984 δήλωση της αναφορικά προς την δήλωση του 1946 κατάτην οποία , η δήλωση αυτή δεν αφορά διαμάχες των ΗΠΑ μεχώρες της Κεντρικής Αμερικής και ότι η δήλωση αυτή θα τεθείάμεσα εν ισχύ και θα ισχύσει για δύο χρόνια.

Το ΔΔ εφάρμοσε το κριτήριο της prima facie δικαιοδοσίας .Βάση αυτού έκρινε ότι δεν ήταν υποχρεωμένο στην παρούσαφάση να ελέγξει το κύρος της από 24.9.1929, δηλώσεως τηςΝικαράγουα ούτε το κύρος και τα αποτελέσματα της από6.4.1984 δηλώσεως της Αμερικανικής κυβέρνησης. Αντίθεταθεώρησε ότι οι δηλώσεις της κυβέρνησης της Νικαράγουα του1929 και της Αμερικανικής κυβέρνησης του 1946 αποτελούσανεπαρκή βάση για να θεμελιώσουν τη δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου να υποδείξει προσωρινά μέτρα.

Το ΔΔ δέχθηκε εξάλλου ότι η υπόδειξη προσωρινών μέτρων ήτανεπιβεβλημένη προκειμένου να προστατευθεί το επίδικοδικαίωμα της εθνικής κυριαρχίας και της πολιτικήςανεξαρτησίας της Νικαράγουα, το οποίο τιθόταν σε κίνδυνοαπό την άμεση και έμμεση στρατιωτική και παραστρατιωτικήεπέμβαση των ΗΠΑ στην περιοχή .

Με βάση τα ανωτέρω το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι οι ΗΠΑόφειλαν να απόσχουν από οποιαδήποτε ενέργεια, περιόριζε,εμπόδιζε ή παρενοχλούσε την επικοινωνία από και με λιμάνιατης Νικαράγουα και ιδιαίτερα από τις ναρκοθετήσεις πουδιενεργούσαν . Επίσης ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Νικαράγουαόφειλαν να απόσχουν από οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε ναεπιδεινώσει τη διαφορά καθώς και να ματαιώσει τηνικανοποίηση των επίδικων δικαιωμάτων .

100


Εξάλλου με ψήφους 14-1 του ΔΔ έκρινε ότι τα δικαιώματατης εθνικής κυριαρχίας, της πολιτικής ανεξαρτησίας και τηςεδαφικής ακεραιότητας της Νικαράγουα δεν έπρεπε σε καμίαπερίπτωση να υποσκάπτονται από στρατιωτικές καιπαραστρατιωτικές δραστηριότητες των ΗΠΑ ή υποκινούμενες απόαυτές.

Ο δικαστής Schwebel καταψήφισε αυτή της διάταξη επειδήθεώρησε ότι το να περιληφθεί τέτοια διάταξη στην απόφαση,θα παραβίαζε το δικαίωμα της ισότητας μεταξύ των κρατών ,αφού και η Νικαράγουα κατηγορούταν από το Ελ Σαλβαδόρ ,την Κόστα Ρίκα και την Ονδούρα για παρόμοιες πράξεις σεβάρος τους , έστω κι αν τα κράτη αυτά δεν ήταν διάδικοιστην υπόθεση αυτή .

5.5.3 Υπόθεση συνοριακής διαφοράς 198

Μπουρκίνα Φάσο - Μαλί

Με την πράξη της 10.1.1986 , το ΔΔ υπέδειξε προσωρινάμέτρα στην υπόθεση της συνοριακής διαμάχης μεταξύ ΜπουρκίναΦάσο και Μαλί .

Η απόφαση λήφθηκε ομόφωνα. Ένσταση ελλείψεως δικαιοδοσίαςδεν προβλήθηκε, αφού η δικαιοδοσία του Δικαστηρίουστηρίχθηκε σε συνυποσχετικό το οποίο είχε υπογραφεί μεταξύτων δύο κρατών στις 16.9.1983, ενώ και οι δύο διάδικοιόρισαν δικαστές ad hoc .

Με τη ανωτέρω πράξη το ΔΔ υπέδειξε τα ακόλουθα μέτρα:

(α) ότι οι κυβερνήσεις της Μπουρκίνα Φάσο και του Μαλίέπρεπε να αποσύρουν τις ένοπλες δυνάμεις τους σε θέσεις πουθα καθοριζόντουσαν κατόπιν συμφωνίας των δύο κυβερνήσεων,ενώ σε περίπτωση που δεν θα καθίστατο δυνατό να επιτευχθείτέτοια συμφωνία , το τμήμα του ΔΔ θα υποδείκνυε τα μέτρααυτά από μόνο του.

1 9 8 Frontier Dispute, Provisional Measures, Order 10 January 1986, ICJReports 1986, 3 επ .

101


(β) ότι και οι δύο κυβερνήσεις όφειλαν να απόσχουν απόοποιαδήποτε πράξη θα εμπόδιζε ή θα ματαίωνε τη συλλογήαποδεικτικού υλικού στην υπόθεση .

(γ) ότι θα απείχαν από οποιοδήποτε μέτρο θα μπορούσε ναεπιδεινώσει τη διαφορά .

(δ) ότι το status των διεκδικούμενων εδαφικών περιοχών θαπαρέμενε αμετάβλητο κατά τη διάρκεια της δίκης καιειδικότερα ότι θα διέπετο από το status που υφίστατο πριναπό την έναρξη των δικαιοπραξιών.

5.5.4 Υπόθεση της διαιτητικής απόφασης της 31.6.1989 199

[ Γουινέα Μπισάου - Σενεγάλη, 1990]

Η υπόθεση αφορά την προσφυγή που άσκησε στις 23.8.1989 ηΓουινέα Μπισσάου κατά της Σενεγάλης , στη μεταξύ τουςδιαφορά για το κύρος της διαιτητικής απόφασης της 31.7.1989από το διαιτητικό Δικαστήριο για τον καθορισμό τωνθαλασσίων συνόρων μεταξύ των δύο κρατών .

Στις 18/1/1990, η Γουινέα Μπισσάου, με αφορμή διάφορεςπράξεις τις οποίες είχε διενεργήσει το ναυτικό τηςΣενεγάλης στην θαλάσσια περιοχή την οποία η ΓουινέαΜπισσάου θεωρεί διαφιλονικούμενη μεταξύ των δύο κρατών ,ζήτησε από το Δικαστήριο να υποδείξει τα ακόλουθα προσωρινάμέτρα :

“ προκειμένου να προστατευθούν τα δικαιώματα των μερών , ναυποχρεωθούν να απόσχουν από οποιαδήποτε πράξη κατά τηδιάρκεια της εκκρεμοδικίας” .

Το Δικαστήριο εφάρμοσε και εν προκειμένω το κριτήριο τηςprima facie δικαιοδοσίας , και θεώρησε ότι οι δηλώσεις στιςοποίες είχαν προβεί τα διάδικα κράτη φαινόντουσαν όντως ναθεμελιώνουν δικαιοδοσία κατά το άρθρο 36 § 2 ΚατΔΔ.

1 9 9 Arbitrage Award of 31 July 1989, Provisional Measures, Order 2March 1990, ICJ Reports 1990, 64 επ .

102


Το Δικαστήριο έκρινε ότι η εξουσία του να υποδεικνύειπροσωρινά μέτρα ,αφορά την προστασία των επίδικωνδικαιωμάτων 2 0 0, και ότι τα μέτρα αυτά πρέπει εξορισμού 2 0 1 ναείναι “προσωρινά”, υπό την έννοια ότι επιβάλλεται νααποτελούν μέτρα τα οποία δεν θα απαιτούνται πλέον από τηστιγμή που θα εκδοθεί η οριστική απόφαση του Δικαστηρίου .

Περαιτέρω το ΔΔ έκρινε ότι το δικαίωμα του οποίου ζητείταιη προστασία πρέπει να ταυτίζεται κατ’ αντικείμενο προς τοεπίδικο, κάτι το οποίο θεώρησε ότι δε συνέτρεχε ενπροκειμένω αφού, η μεν κύρια προσφυγή της Γουινέα, είχε ωςαίτημα την κήρυξη της διαιτητικής απόφασης του 1989, άκυρηςή ανυπόστατης, και την αναγνώριση ότι η κυβέρνηση τηςΓουινέας δεν είχε την υποχρέωση να συμμορφωθεί προς αυτή, ηδε αίτηση των προσωρινών μέτρων η Γουινέα ζητούσε τηνπροστασία των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στις ανωτέρωθαλάσσιες περιοχές .

Με βάση αυτό το συμπέρασμα το Δικαστήριο απέρριψε τηνπροσφυγή της κυβέρνησης της Γουινέας Μπισσάου με ψήφους 14-1

5.5.5 Υπόθεση της ελεύθερης διέλευσης από το Storebaelt 202

Φινλανδία / Δανία

Αναφορικά προς το ζήτημα της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίουεπί της κύριας διαφοράς το ΔΔ , εφάρμοσε το κριτήριο τηςprima facie δικαιοδοσίας . Με δεδομένο ότι η Δανία δεναμφισβήτησε τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου και ότι ηΦιλανδία επικαλέσθηκε δηλώσεις των διαδίκων σχετικά με τηναποδοχή της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου κατά το άρθρο 36 §2 ΚατΔΔ.

2 0 0 Βλ. σχετικά: Aegean Sea continental shelf, οπ. π. σελ 177 , 9.Diplomatic and consular staff in Tehran, οπ. π σημ. 197, 19

2 0 1 Άρθρο 41 § 2 κατΔΔ: τα προσωρινά μέτρα υποδεικνύονται και ισχύουνμόνο κατά τη διάρκεια της επιδικίας . Βλ. σχετικά και R OSE NN E, vol.III , 1441 επ.

2 0 2 Passage through the Great Belt, Provisional Measures, Order 29July 1991, ICJ Reports 1991, 12 επ .

103


Το Δικαστήριο έκρινε περαιτέρω ότι προκειμένου ναυποδειχθούν προσωρινά μέτρα πρέπει να συντρέχει σε κάθεπερίπτωση , επείγουσα περίσταση .

Το στοιχείο αυτό δεν συνέτρεχε κατά το Δικαστήριο ενπροκειμένων , αφού από την αποδεικτική διαδικασίαπροέκυψε , ότι οι εργασίες της Δανίας στο στενό τουStorebaelt δεν υπήρχε περίπτωση να δημιουργήσουν προβλήματαστην ναυσιπλοΐα των φιλανδικών πετρελαιοφόρων, πριν από τοτέλος 1994 , ενώ η αίτηση προσωρινών μέτρων της Φιλανδίαςείχε κατατεθεί στις 23.5.1991 .

Κατά την κρίση του Δικαστηρίου συνεπώς δεν υφίστατο ζήτημαεπείγουσας περίστασης , αφού μέχρι τότε θα είχε ολοκληρωθείκαι η εκδίκαση της κύριας υπόθεσης και το ζήτημα θα είχεεπιλυθεί οριστικά .

Το Δικαστήριο με βάση την κρίση του αυτή, απέρριψε ομόφωνατην αίτηση της Φινλανδίας.

5.5.6 Υπόθεση εφαρμογής της Σύμβασης για την πρόληψη καιτιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας 203

Βοσνία – Ερζεγοβίνη/Γιουγκοσλαβία

Στις 20.3.1993 η Βοσνία – Ερζεγοβίνη προσέφυγε κατά τηςΓιουγκοσλαβίας , υποστηρίζοντας ότι η τελευταία είχε κατ'επανάληψη παραβιάσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τηνπρόληψη και τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας, με μίασειρά από πράξεις που είχαν λάβει χώρα στο έδαφος της απότον Απρίλιο του 1992 . Την ίδια μέρα η Βοσνία κατέθεσε καιαίτηση προσωρινών μέτρων ζητώντας :

(α) να απαγορευτούν στη Γιουγκοσλαβία , στα μέλη τωνενόπλων δυνάμεων της και στα παραστρατιωτικά σώματα πουαυτή υποστήριζε να προβαίνουν σε πράξεις που συνιστούν

2 0 3 Application of the Convention on the Prevention and Punishment ofthe Crime of Genocide, Provisional Measures, Order 8 April 1993, ICJReports 1993, 3 επ. Application of the Convention on the Preventionand Punishment of the Crime of Genocide, Further ProvisionalMeasures, Order 13 September 1993, ICJReports 1993, 325 επ .

104


γενοκτονία κατά την έννοια της ανωτέρω σύμβασης, όπωςμαζικές εκτελέσεις , φόνους , βιασμούς , εγκλεισμούς σεστρατόπεδα συγκέντρωσης και πράξεις εθνικής εκκαθάρισης .

(β) να απαγορευτεί στη Γιουγκοσλαβία η συνέχιση τηςχρηματοδότητησης των παραστρατιωτικών σωμάτων πουσυμμετείχαν στις ανωτέρω πράξεις .

(γ) να απαγορευτεί στη Γιουγκοσλαβία κάθε περαιτέρωστρατιωτική ενέργεια είτε με τις τακτικές ένοπλες δυνάμειςτης , είτε μέσω των παραστρατιωτικών δυνάμεων πουχρηματοδοτούσε

(δ) να επιτραπεί στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη να ζητήσει τηνβοήθεια οποιουδήποτε κράτους θα ήταν διατεθειμένο να τηςπαράσχει βοήθεια σε πολεμικό υλικό και με ένοπλεςδυνάμεις .

(ε) να επιτραπεί σε οποιοδήποτε κράτος εκδήλωνε ενδιαφέροννα βοηθήσει τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη με παροχή στρατιωτικούυλικού .

Η Βοσνία Ερζεγοβίνη επικαλούταν ως δικαιοδοτική βάσητης αιτήσεως της το άρθρο IX της Σύμβασης για την πρόληψηκαι τιμωρία της Γενοκτονίας του 1948 .

Την 1.4.1993 η Γιουγκοσλαβία κατέθεσε ανταίτηση ,ζητώντας να ληφθούν ως τα ακόλουθα προσωρινά μέτρα κατά τηςΒοσνίας – Ερζεγοβίνης:

(α) να απαγορευτεί στα όργανα των αρχών των οποίωνπροϊστατο ο τότε προσωρινός Πρόεδρος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης να προβαίνουν σε πράξεις γενοκτονίας κατά τωνΣέρβων που ζούσαν στις περιοχές που ήλεγχαν

(β) να υποχρεωθούν οι ανωτέρω να διαλύσουν τα στρατόπεδασυγκεντρώσεως στα οποία κρατούνταν πρόσωπα σερβικήςκαταγωγής

105


(γ) να υποχρεωθούν οι ανωτέρω να παύσουν κάθε περαιτέρωκαταστροφή των ορθόδοξων εκκλησιών στις περιοχές πουβρισκόταν υπό τον έλεγχο τους και να σταματήσουν τιςφυλακίσεις και κάθε άλλη πράξη βίας κατά των ορθόδοξωνιερέων

(δ) να υποχρεωθούν οι ανωτέρω να παύσουν κάθε περαιτέρωπράξη που θα στοιχειοθετούσε "διάκριση βάση της εθνικότηταςή της θρησκείας" καθώς και τις πρακτικές εθνικήςεκκαθάρισης που ακολουθούσαν .

Το Δικαστήριο με την πράξη της 8.4.1993 έκανε ενμέρει δεκτές τις αιτήσεις των διαδίκων και διέταξε ταακόλουθα μέτρα μέχρι την ολοκλήρωση της κύριας δίκης:

(α) ότι η Γιουγκοσλαβία όφειλε να συμμορφωθεί άμεσα με τιςδιεθνείς, συμβατικά ανειλημμένες υποχρεώσεις ,λαμβάνονταςόλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να τερματισθεί η τέλεσηεγκλημάτων γενοκτονίας από τις ένοπλες δυνάμεις της και απότους υποστηριζόμενους από αυτή παραστρατιωτικούς .

(β) ότι αμφότεροι οι διάδικοι όφειλαν να απόσχουν από κάθεπεραιτέρω ενέργεια θα επιδείνωνε τη διαφορά .

Στις 27.6.1993 η κυβέρνηση της Βοσνίας – Ερζεγοβίνηςκατέθεσε και πρόσθετη αίτηση προσωρινών μέτρων με τα οποίαεπανερχόταν στα πρώτα αιτήματα της και περαιτέρω ζητούσε νακηρυχθεί εκ των προτέρων άκυρη και ανυπόστατη οποιαδήποτεμελλοντική κήρυξη της προσάρτησης της από τη Γιουγκοσλαβίακαι να της αναγνωριστεί το δικαίωμα, σ' αυτήν και τουςενδεχόμενους συμμάχους της να χρησιμοποιήσουν βία για ναυπερασπίσουν το λαό της.

Στις 5.8.1993 ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου άσκησε τηναρμοδιότητα του κατά το άρθρο 74 § 4 ΚανΔΔ 1978 ,υποδεικνύοντας στους διαδίκους να συμμορφωθούν με την πράξητης 8.4.1993 .

Στις 10.8.1993 η Γιουγκοσλαβία κατέθεσε ανταίτησηζητώντας από το Δικαστήριο να διατάξει τις αρχές της

106


Βοσνίας- Ερζεγοβίνης να απέχουν από οποιαδήποτε πράξηγενοκτονίας κατά των Σέρβων κατοίκων της περιοχής που είχανυπό τον έλεγχο τους .

Το Δικαστήριο απέρριψε τα αιτήματα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με την πράξη της 13.9.1993 με την αιτιολογίαότι τα αιτήματα της είτε αφορούσαν τρίτα κράτη που δενμπορούσαν να δεσμευτούν από μια απόφαση στην οποία δεν ήτανδιάδικοι, είτε ότι δεν συνίστατο σε αιτήσεις για τη λήψημέτρων από τον καθ' ου η προσφυγή αλλά στην αναγνώριση τηςυπάρξεως των επίδικων δικαιωμάτων και ότι κατά το σκέλοςτους που όντως αφορούσαν την επίδικη διαφορά , δεν ετίθετοζήτημα διαταγής νέων μέτρων αλλά πιστής εφαρμογής εκείνωνπου είχαν διαταχθεί με την προηγούμενη πράξη τουΔικαστηρίου στην ίδια υπόθεση .

5.5.7 Υπόθεση αίτησης για επανεξέταση της συμμόρφωσης τηςΓαλλικής κυβέρνησης με την απόφαση του Δικαστηρίου της20ης Δεκεμβρίου1974 για τις πυρηνικές δοκιμές. 204

Νέα Ζηλανδία/Γαλλία

Στις 21.8.1995 η κυβέρνηση της Ν. Ζηλανδίας κατέθεσεαίτηση για την εξέταση της συμμόρφωσης της Γαλλικήςκυβέρνησης στην απόφαση του ΔΔ για τις πυρηνικές δοκιμές( 20.12.1974) . Αφορμή για την αίτηση της Νέας Ζηλανδίαςαποτελούσε η ανακοίνωση της γαλλικής κυβέρνησης θαεκτελούσε μια σειρά από 8 υπόγειες πυρηνικές δοκιμές στο Ν.Ειρηνικό από τις αρχές Σεπτεμβρίου 1995 . Η Νέα Ζηλανδίατην ίδια μέρα κατέθεσε και αίτηση προσωρινών μέτρων μεαιτήματα την απαγόρευση οποιασδήποτε πυρηνικής δοκιμής στιςατόλες Μουρουρόα και Φανγκατούφα . Αντίθετα η Ν. Ζηλανδίαδεν κατέθεσε προσφυγή, θεωρώντας ότι οι δύο αιτήσεις τηςεντασσόταν στο αντικείμενο της προσφυγής της του 1973 205 .

2 0 4 Request for an Examination of Situation in Accordance withParagraph 63 of the Court's Judgment of 20 December 1974 in theNuclear Tests Case, Order 22 September 1995, ICJ Reports 1995, 288επ

2 0 5 Για τα περιστατικά της πρώτης υπόθεσης πυρηνικών δοκιμών , βλ.ανωτέρω § 5.4.4.

107


Το Δικαστήριο απέρριψε την αίτηση της Νέας Ζηλανδίαςμε το αιτιολογικό ότι τόσο η αίτηση της το 1973 , όσο και ηαπόφαση της 20.12.1974 είχαν ως αντικείμενο την απαγόρευσητων ατμοσφαιρικών πυρηνικών δοκιμών και όχι των υπόγειωνκαι κατά συνέπεια δεν υφίστατο ούτε κύρια υπόθεση, ούτε καιπαραβίαση της πρώτης απόφασης Πυρηνικών δοκιμών .

5.5.8 Υπόθεση οριοθέτησης των θαλασσίων και χερσαίων συνόρωνμεταξύ Καμερούν και Νιγηρίας 206

Καμερούν/ Νιγηρία

Στις 12.2.1996 ο εκπρόσωπος του Καμερούν , με αφορμή μιασειρά από στρατιωτικά επεισόδια τα οποία έλαβαν χώρα στηναμφισβητούμενη περιοχή του ακρωτηρίου Μπακάσι και για τηνοποία το Καμερούν είχε ήδη προσφύγει στο ΔΔ από τις29.3.1994, κατέθεσε αίτηση προσωρινών μέτρων ,επικαλούμενος το άρθρο 41 κατΔΔ και τα άρθρο 73 επ τωνΚανόνων του ΔΔ.

Με την αίτηση αυτή το Καμερούν ζητούσε:

(α) να αποσυρθούν οι ένοπλες δυνάμεις των μερών στιςθέσεις που κατείχαν πριν από την ένοπλη επίθεση τηςΝιγηρίας της 3.2.1996

(β) τα διάδικα κράτη να απόσχουν από κάθε στρατιωτικήδραστηριότητα στην μεθοριακή γραμμή μέχρι την έκδοση τηςαπόφασης του Δικαστηρίου

(γ) τα διάδικα κράτη να απόσχουν από οποιαδήποτε ενέργεια ήπράξη θα εμπόδιζε την συλλογή αποδεικτικού υλικού στηνυπόθεση .

Το Καμερούν βάσιζε τόσο την κύρια προσφυγή του όσο και τηναίτηση προσωρινών μέτρων του σε δηλώσεις αποδοχής τηςδικαιοδοσίας του Δικαστηρίου κατά το άρθρο 36 § 2 ΚατΔΔ.

2 0 6 Land and Maritime Boundary between Cameroon and Nigeria,Provisional Measures, Order 15 March 1996, ICJ Reports 1996, 13 επ .

108


Η Νιγηρία αμφισβήτησε τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, αλλάσυμμετείχε στις διαδικασίες και όρισε δικαστή ad hoc.

To Δικαστήριο εφάρμοσε για μια ακόμη φορά το κριτήριο τηςprima facie δικαιοδοσίας , βάση του οποίου αποφάνθηκε , ότιη αίτηση του Καμερούν πρέπει να θεωρηθεί κατ’ αρχήνπαραδεκτή , καθώς οι προκαταρκτικές ενστάσεις της Νιγηρίαςδεν φαινόντουσαν τόσο ισχυρές .

Το Δικαστήριο έκρινε περαιτέρω ότι η εξουσία που τουπαρέχεται επί τη βάση του άρθρου 41 κατΔΔ και 73 επ τωνκανόνων του ΔΔ, αποσκοπεί στη διατήρηση των υφιστάμενωνεπίδικων δικαιωμάτων των μερών από ανεπανόρθωτη βλάβη .

Κατά συνέπεια τα προσωρινά μέτρα που υποδεικνύονταιεπιβάλλεται να είναι τέτοια που να προστατεύουν ταδικαιώματα εκείνα τα οποία με την οριστική απόφαση είναιπιθανόν να κριθούν ότι ανήκουν είτε στο ένα είτε στο άλλοδιάδικο κράτος .

Περαιτέρω δε επιβάλλεται να υφίσταται το στοιχείο του“επείγοντος” προκειμένου να δικαιολογηθεί η διαταγή τωνπροσωρινών μέτρων.

Εξάλλου το Δικαστήριο έκρινε ότι βάση του άρθρου 41 ΚατΔΔ ,έχει την εξουσία να υποδείξει προσωρινά μέτρα τα οποίααποσκοπούν στην πρόληψη της επεκτάσεως ή επιδεινώσεως τηςδιαφοράς , χωρίς αυτά να σκοπούν στην προστασίασυγκεκριμένου επιδίκου δικαιώματος, αν κρίνει ότι οιπεριστάσεις το επιβάλλουν 2 0 7.

Με βάση τα ανωτέρω και επειδή το Δικαστήριο θεώρησε ότι ταπραγματικά περιστατικά της υπόθεσης ( ένοπλη στρατιωτικήδραστηριότητα στη διαφιλονικούμενη περιοχή, απώλειεςανθρώπινων ζωών κ.ο.κ. ) , έθεταν υπό κίνδυνο ανεπανόρθωτηςβλάβης επίδικα δικαιώματα, έκανε δεκτή την αίτηση τουΚαμερούν, και υπέδειξε τα ακόλουθα μέτρα :

2 0 7 Στην απόφαση αυτή το Δικαστήριο δικαίωσε έστω και εκ των υστέρωντις θέσεις του O’ Connel , δικαστικού παραστάτη της ελληνικήςκυβερνήσεως, στην υ. Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Βλ. ανωτέρω σημ. 181.

109


(α) και τα δύο μέρη υποχρεούνται να λάβουν μέτρα ώστε να μηλάβει χώρα καμία ενέργεια οποιουδήποτε είδους, ιδιαίτεραστρατιωτικής φύσεως, η οποία θα μπορούσε να βλάψει ταεπίδικα δικαιώματα του αντιδίκου κράτους ή να επεκτείνει ήνα επιδεινώσει τη διαφορά, μέχρι να εκδοθεί η οριστικήαπόφαση του Δικαστηρίου επί της ουσίας της υπόθεσης 2 0 8,

(β) ότι και τα δύο διάδικα κράτη όφειλαν να σεβαστούν τησυμφωνία ανακωχής που συνάφθηκε στην Κάρα του Τόγκο , στις17.2.1996 2 0 9

(γ) ότι οι στρατιωτικές ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρώνόφειλαν να αποτραβηχτούν στις θέσεις τις οποίες κατείχανπριν από την εκδήλωση της επίθεσης της Νιγηρίας στις3.2.1996 2 1 0

(δ) ότι οι διάδικοι όφειλαν να λάβουν όλα τα απαιτούμεναμέτρα προκειμένου να διαφυλάξουν τα αποδεικτικά στοιχείασχετικά με την υπόθεση στη διαφιλονικούμενη ζώνη 2 1 1

(ε) ότι και τα δύο διάδικα κράτη όφειλαν να παράσχουν κάθεβοήθεια στην εξεταστική επιτροπή που ο Γενικός Γραμματέαςτων Ηνωμένων Εθνών είχε προτείνει να αποστείλει στοακρωτήριο Bakassi 2 1 2.

5.5.9 Υπόθεση σχετικά με τη Σύμβαση της Βιέννης για τιςπροξενικές σχέσεις 213

Παραγουάη/ΗΠΑ

2 0 8 Ομόφωνα

2 0 9 Με ψήφους 16-1

2 1 0 Με ψήφους 12-5

2 1 1 Με ψήφους 16- 1

2 1 2 Με ψήφους 16- 1

2 1 3Για το κείμενο της απόφασης βλ. ιστοσελίδα http:// www.icj-cij.org/icjwww/idocket/ipaus/ipausorder/ipaus_order_090498.htm

110


Το 1992, οι αρχές της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνιασυνέλαβαν έναν υπήκοο της Παραγουάης , τον κ. ΦρανσίσκοΜπρεαρντ, ο οποίος δικάστηκε και καταδικάσθηκε γιαανθρωποκτονία εκ προθέσεως σε θάνατο από Δικαστήριο τηςΚοινοπολιτείας της Βιρτζίνια, χωρίς να έχει ενημερωθείπροηγουμένως για τα δικαιώματα του κατά το άρθρο 36 § 1βτης Σύμβασης της Βιέννης του 1963 για τις προξενικέςσχέσεις .

Μεταξύ των δικαιωμάτων τα οποία προβλέπει το εν λόγω άρθροσυγκαταλέγεται και το δικαίωμα να ενημερωθεί το κατά τόποναρμόδιο προξενικό γραφείο της πολιτείας της οποίας φέρειτην ιθαγένεια ο συλληφθείς, για την σύλληψη και τη φυλάκισητου, καθώς και το δικαίωμα επικοινωνίας του συλληφθέντοςνα επικοινωνήσει με το γραφείο αυτό .

Και τα δύο δικαιώματα αυτά του κ. Μπρεαρντ, παραβιάσθηκαναπό τις αρχές της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνια , μεαποτέλεσμα οι Προξενικές αρχές της Παραγουάης να μηνμπορέσουν να του παράσχουν οποιασδήποτε μορφής βοήθεια πριναπό το 1996.

Το Δικαστήριο της Βιρτζίνια το οποίο καταδίκασε τον κ.Μπρέαρντ σε θάνατο , είχε καθορίσει ως ημερομηνία για τηνεκτέλεση του τις 14.4.1998. Ο Μπρέαρντ , έχοντας εξαντλήσεικάθε άλλο ένδικο μέσο, προσέφυγε στο ανώτατο ομοσπονδιακόΔικαστήριο , ζητώντας να αναστείλει την εκτέλεση της ποινής.

Στις 3.4.1998 η Παραγουάη προσέφυγε στο ΔΔ, κατά των ΗΠΑυποστηρίζοντας ότι η ανωτέρω εκτιθέμενη συμπεριφορά τωναμερικανικών αρχών, εμπόδισε τις προξενικές της αρχές απότην άσκηση των δικαιωμάτων του κατά τα άρθρα 5 και 36 τηςσύμβασης της Βιέννης του 1963 . Με την προσφυγή της ηΠαραγουάη υποστήριξε 214 ότι εξαιτίας της συμπεριφοράς τωναμερικανικών αρχών , οι Προξενικές αρχές της δεν στάθηκεδυνατόν να επικοινωνήσουν με τον Μπρέαρντ ούτε να τουπαράσχουν βοήθεια , με αποτέλεσμα εκείνος να υποπέσει σε

2 1 4 Οπ.π. σημ 214, § 2-5

111


διαδικαστικά λάθη και σειρά βλαπτικών για αυτών δηλώσεωνκατά τη διάρκεια της ανακρίσεως, η οποία διεξήχθηκε χωρίςμετάφραση καθώς, ενώ παράλληλα δεν ήταν και σε θέση νακατανοήσει τις βασικές διαφορές του δικαιϊκού συστήματοςτης Παραγουάης προς το αμερικανικό .

Με την προσφυγή της η Παραγουάη ζήτησε από το Δικαστήριο νααναγνωρίσει τα ακόλουθα στοιχεία:

(α) ότι οι ΗΠΑ με τη σύλληψη, κράτηση , δίκη ,καταδίκη καιτην ενδεχόμενη εκτέλεση της θανατικής ποινής σε βάρος τουΜπρέαρντ , παραβίασαν τις υποχρεώσεις τους κατά το διεθνέςδίκαιο έναντι της Παραγουάης , και ειδικότερα το δικαίωμαάσκησης διπλωματικής προστασίας προς πρόσωπα που έχουν τηνιθαγένεια της , όπως αυτά προβλέπονται από τα άρθρα 5 και36 της ανωτέρω σύμβασης .

(β) ότι ως εκ τούτου η Παραγουάη δικαιούταν αποκατάστασητης νομικής θέσης του υπηκόου της στην πρότερα κατάσταση,

(γ) ότι οι ΗΠΑ είχαν υποχρέωση να εξακολουθήσουν τις οποίεςμελλοντικές ποινικές διαδικασίες σε βάρος τουκατηγορουμένου, η οποιουδήποτε άλλου, πολίτη της Παραγουάης, με τρόπο σύμφωνο προς τις διεθνείς συμβατικά ανειλημμένεςυποχρεώσεις τους

(δ) ότι καμία αρχή ή διάταξη του εσωτερικού δικαίου δενείναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως νομική βάση προκειμένουνα αποκλείσει την εφαρμογή των δικαιωμάτων του άρθρου 36της σύμβασης της Βιέννης

Την ίδια ημερομηνία εξάλλου η Παραγουάη κατέθεσε και μιααίτηση με την οποία ζητούσε τον προσδιορισμό των ακόλουθωνπροσωρινών μέτρων 215 :

(α) να λάβουν οι ΗΠΑ όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε ναδιασφαλισθεί ότι η ποινή σε βάρος του Μπρεαρντ δε θαεκτελεσθεί κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας

2 1 5 Οπ.π. σημ 214, § 5-10

112


(β) ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα ενημερώσει αμελλητί τοΔικαστήριο για τα μέτρα που θα λάβει και για τααποτελέσματα των μέτρων αυτών

(γ) ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ δε θα λάβει κανένα μέτρο τοοποίο θα μπορούσε βλάψει ανεπανόρθωτα τα δικαιώματα τηςΠαραγουάης

Η αίτηση και η προσφυγή της Παραγουάης βασίστηκαν στα άρθρα36 § 1 του Καταστατικού του Δικαστηρίου και στο άρθρο Ι τουΠροαιρετικού Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Βιέννης του 1963για τις προξενικές σχέσεις 216.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Παραγουάη ήταν συμβαλλόμενα μέρη στοανωτέρω πρωτόκολλο , χωρίς να έχουν διατυπώσειεπιφυλάξεις .

Οι ΗΠΑ παρόλα αυτά αμφισβήτησαν τη δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου προβάλλοντας κατά την ακροαματική διαδικασία τοεπιχείρημα ότι δεν στοιχειοθετούταν δικαιοδοσία τουΔικαστηρίου ούτε prima facie αφού δεν υφίστατο διαφοράσχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 36 της Σύμβασης τηςΒιέννης ούτε πρόβλημα σχετικά με την εφαρμογή της , καθώςοι ΗΠΑ είχαν αναγνωρίσει ότι όντως δεν είχε λάβει χώρα ηέγκαιρη ειδοποίηση των αρχών της Παραγουάης. Συνεπώς κατάτις ΗΠΑ η συγκεκριμένη υπόθεση δεν αποτελούσε διεθνήδιαφορά υπαγόμενη στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου Ι τουΠρωτοκόλλου και ως εκ τούτου το ΔΔ στερούταν δικαιοδοσίαςκατά το άρθρο 36 § 1 του ΚατΔΔ.

Το Δικαστήριο εφάρμοσε το κριτήριο της prima facieδικαιοδοσίας, και έκρινε ότι η υπόθεση είχε παραδεκτάεισαχθεί ενώπιον του .

Ως προς την ουσία της υπόθεσης οι ΗΠΑ υποστήριξαν ότι :

2 1 6 Το άρθρο Ι του Πρωτοκόλλου προβλέπει: “ Disputes arising out ofthe interpretation or application of the convention shall lie withinthe compulsory jurisdiction of the international court of justiceand may accordingly be brought before the court by an applicationmade by any party to the dispute being a party to the presentprotocol”

113


(α) τα στοιχεία σε βάρος του Μπρέαρντ ήταν συντριπτικά καιο ίδιος εξάλλου είχε παραδεχθεί την ενοχή του

(β) ότι ούτως ή άλλως - αν και παραδέχεται ότι όντως υπήρξεκαθυστέρηση στην ενημέρωση των αρχών της Παραγουάης για τησύλληψη του Μπρέαρντ - η συνήθης κύρωση στη διεθνή πρακτικήμεταξύ των κρατών για την παραβίαση των κατ’ άρθρο 36ΣΒιέννης δικαιωμάτων , είναι η έκφραση λύπης για το συμβάνκαι σε καμία περίπτωση η ακύρωση της διαδικασίας και ηαποκατάσταση των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση ,περαιτέρω δε ότι η ακύρωση της διαδικασίας δε προβλέπεταιστην περίπτωση αυτή ως κύρωση ούτε στο άρθρο 36 ΣΒιέννηςούτε στα πρακτικά των σχετικών επιτροπών , και κατάσυνέπεια ο Μπρέαρντ ουδεμία βλάβη υπέστη από τηνκαθυστέρηση .

(γ) ότι ούτως ή άλλως το State Department μόλιςπληροφορήθηκε το περιστατικό ( το 1996) , έκανε ότιμπορούσε προκειμένου να διευκολύνει τις προξενικές αρχέςτης Παραγουάης , ενώ όταν στις 30 Μαρτίου 1998 η κυβέρνησητης Παραγουάης ενημέρωσε την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τιςπροθέσεις της να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο , είχεδηλώσει ότι δεν ήταν σε θέση να παρέμβει στο έργο τουΟμοσπονδιακού Ανώτατου Δικαστηρίου ή του κυβερνήτη τηςΒιρτζίνια , στην αποκλειστική αρμοδιότητα των οποίωνυπαγόταν η αναστολή εκτελέσεως της θανατικής ποινής .

(δ) ότι ούτως ή άλλως ο Μπρέαρντ , είχε τύχει νομικήκάλυψης και καταλάβαινε αγγλικά οπότε η συνδρομή τωνπροξενικών αρχών της Παραγουάης δεν θα μπορούσε να αλλάξεισε τίποτε την έκβαση της δίκης

Το Δικαστήριο έκρινε ότι συνέτρεχε το στοιχείο τουεπείγοντος 217 και ότι η μη διαταγή των προσωρινών μέτρων θαέβλαπτε ανεπανόρθωτα τα δικαιώματα της Παραγουάης.

2 1 7 Βλ. και παλαιότερες αποφάσεις του ΔΔ , σχετικά με τη συνδρομή ή μηαυτού σε Nuclear Tests ( Australia v. France), Interim protection,Οrder 22.6. 1973, ICJ Reports 1973, 103. United States Diplomaticand consular Staff in Tehran , Provisional measures, Order15.12.1979, ICJ reports 1979, 19. Application of the convention onthe prevention and punishment of the Crime of genocide, Provisionalmeasures, Order 8.4.1993 , ICJ reports 1993 , 19

114


Με βάση αυτό το σκεπτικό , το ΔΔ ομόφωνα αποφάσισε ότιεπιβαλλόταν η υπόδειξη προσωρινών μέτρων και διέταξε τηναναστολή εκτελέσεως του Μπρέαρντ μέχρι την έκδοση τηςοριστική απόφασης.

5.5.10 Υπόθεση Legrand 218

Γερμανία/ ΗΠΑ

Πρόκειται για υπόθεση με πανομοιότυπα περιστατικά με τηνπροηγούμενη. Το Δικαστήριο και εν προκειμένω έκανε ομόφωναδεκτή την αίτηση στις 3.3.1999, υποδεικνύοντας παρόμοιαπροσωρινά μέτρα.

5.5.11 Υπόθεση σχετικά προς τη νομιμότητα της χρήσεωςβίας

Γιουγκοσλαβία/ Βέλγιο– Γαλλία – Γερμανία – ΗνωμένοΒασίλειο- Ηνωμένες Πολιτείες- Ιταλία – Ισπανία- Καναδάς –Ολλανδία – Πορτογαλία

Πρόκειται για την πλέον πρόσφατη απόφαση προσωρινών μέτρωντου ΔΔ . Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης είναιεξαιρετικά οικεία ενόψει του πρόσφατου χαρακτήρα τηςυπόθεσης και της γεωγραφικής εγγύτητας της περιοχής στηνοποία έλαβαν χώρα.

Ενόψει των βομβαρδισμών περιοχών της ΟμοσπονδιακήςΔημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας από στρατιωτικές μονάδες τωνκρατών μελών του ΝΑΤΟ, και της ενίσχυσης, χρηματοδότησηςκαι εξοπλισμού του “Απελευθερωτικού στρατού Κοσόβου” τωνΑλβανόφωνων πολιτών γιουγκοσλαβικής ιθαγένειας, ο οποίοςασκούσε αποσχιστικές δραστηριότητες στην γιουγκοσλαβικήπεριοχή Κόσσοβο και Μετόχι, η γιουγκοσλαβική κυβέρνησηκατέθεσε στις 29.4.1999 προσφυγή κατά των κρατών πουσυμμετείχαν στους βομβαρδισμούς υποστηρίζοντας τα ακόλουθα:

2 1 8 Βλ. τα κείμενα των αποφάσεων του ΔΔ της 2.6.1999 είναιδημοσιευμένα στηνΙστοσελίδα:http://www.icjcij.org/icjwww/idocket/igus/igusorder/igus_iorder_19990303.htm

115


Ότι με τις πράξεις των καθ’ ών η προσφυγή κρατών, οικυβερνήσεις τους είχαν παραβιάσει την υποχρέωση μη χρήσηςβίας κατά άλλου κράτους, την υποχρέωση μη επεμβάσεως στιςεσωτερικές υποθέσεις άλλου κράτους, την υποχρέωση σεβασμούτης εθνικής κυριαρχίας, άλλου κράτους , την υποχρέωσηπροστασίας του αστικού πληθυσμού και των πολιτικών στόχων,ενός κράτους σε καιρό πολέμου, την υποχρέωση προστασίας τουπεριβάλλοντος , την υποχρέωση προστασίας της ελεύθερηςΝαυσιπλοΐας σε διεθνείς ποταμούς, την υποχρέωση σεβασμούτων θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών , τηνυποχρέωση αποφυγής χρήσεως απαγορευμένων όπλων και τέλοςτην υποχρέωση μη υποβάθμισης σε τέτοιο βαθμό των συνθηκώνζωής ενός έθνους που να προκληθεί η εξόντωση μιας εθνικήςομάδας.

Κατά τη Γιουγκοσλαβική αίτηση η συμπεριφορά των κυβερνήσεωντων κρατών μελών του ΝΑΤΟ παραβίαζε τις ακόλουθες διατάξειςτου διεθνούς δικαίου:

(α) τις διατάξεις της σύμβασης της Γενεύης του 1949 και τουπρώτου πρόσθετου Πρωτοκόλλου του 1977

(β) τις διατάξεις της σύμβασης του 1948 για την ελεύθερηναυσιπλοΐα στο Δούναβη

(γ) τις διατάξεις των διεθνών συμφώνων για τα ανθρώπινα καιπολιτικά δικαιώματα και για τα οικονομικά, κοινωνικά καιπολιτισμικά δικαιώματα του 1966

(δ) την υποχρέωση μη επιβολής σε μια εθνική ομάδα τέτοιωνσυνθηκών ζωής που να οδηγούν νομοτελειακά στην εξόντωσητους , που προβλεπόταν από τη σύμβαση για την πρόληψη καιτιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας

(ε) το άρθρο 53 § 1 του ΧάρτηΗΕ

Την ίδια μέρα που κατατέθηκε η Γιουγκοσλαβική προσφυγή ,κατατέθηκε και αίτηση προσωρινών μέτρων από τηΓιουγκοσλαβική κυβέρνηση , οπού επισημαινόταν ότι η αν δενλαμβανόντουσαν μέτρα, θα πέθαιναν κι άλλοι άνθρωποι, θα

116


καταστρεφόντουσαν ακόμη περισσότεροι πολιτικοί στόχοι καιθα επερχόταν ακόμη μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή σεβάρος της Ομοσπονδιακής δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας καιτων πολιτών της .

Το αίτημα της αιτήσεως προσωρινών μέτρων ήταν να απόσχουνοι μαθών οι προσφυγές κυβερνήσεις από οποιαδήποτε ενέργειαή απειλή χρήσεως βίας κατά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίαςτης Γιουγκοσλαβίας .

Η Γιουγκοσλαβική κυβέρνηση βάσισε τις προσφυγές της και τιςαιτήσεις προσωρινών μέτρων της στις ακόλουθες βάσεις:

(α) σε δήλωση την οποία είχε καταθέσει στις 26.4.1999 κατάτο άρθρο 36 § 2 του ΚατΔΔ με την οποία αποδεχόταν τηνδικαιοδοσία του Δικαστηρίου 2 1 9

(β) στο άρθρο ΙΧ της σύμβασης για την πρόληψη και τιμωρίατου εγκλήματος της Γενοκτονίας του 1948

Ειδικά ως προς το Βέλγιο δε , με υπόμνημα που κατατέθηκεστις 12.5.1999 στην γραμματεία του ΔΔ και τιτλοφορούταν“Συμπλήρωμα στην αίτηση” , επικαλέσθηκε και το άρθρο 4 τηςσύμβασης Φιλία, Δικαστικού Διακανονισμού και Διαιτησίας πουείχε υπογραφεί στο Βελιγράδι μεταξύ Βελγίου καιΓιουγκοσλαβίας στις 25.3.1930 .

Όλες οι κυβερνήσεις κατά των οποίων στρεφόντουσαν οιπροσφυγές, αμφισβήτησαν τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου νακρίνει τη διαφορά, επικαλούμενες την ατυχή νομοτεχνική

2 1 9 H δήλωση της Γιουγκοσλαβίας είχε ως εξής : “ I hereby declare thatthe government of the federal republic of Yugoslavia recognizes , inaccordance with Article 36 paragraph 2 of the Statue of theInternational Court , as compulsory ipso facto and without specialagreement, in relation to any other state accepting the sameobligation, that is on condition of reciprocity , the jurisdiction ofthe said court in all disputes arising or which may arise after thesignature of the present declaration, with regard to the situationsor facts subsequent to this signature , except in cases where theparties have agreed or shall agree to have recourse to anotherprocedure or to another method of pacific settlement . The presentdeclaration does not apply to disputes relating to questions whichunder international law, fall exclusively within the jurisdiction ofthe Federal Republic of Yugoslavia, as well to territorial disputes”

117


διατύπωση της Γιουγκοσλαβικής δηλώσεως αποδοχής τηςδικαιοδοσίας του Δικαστηρίου 2 2 0.

Στις 2.6.1999 το ΔΔ απέρριψε όλες τις αιτήσεις, λόγωελλείψεως δικαιοδοσίας 2 2 1, με βάση το ακόλουθο σκεπτικό :

Α. ως προς την δήλωση της Γιουγκοσλαβίας κατά το άρθρο 36 §2 ΚατΔΔ

Κατά το ΔΔ η Γιουγκοσλαβία είχε περιορίσει ration temporisτην δήλωση αποδοχής της δικαιοδοσίας του ΔΔ, σε διαφορές οιοποίες θα προέκυπταν μετά την υπογραφή της δηλώσεως αυτήςκαι θα αφορούσαν καταστάσεις και περιστατικά μεταγενέστερατης υπογραφής της .

Το ΔΔ έκρινε ότι η διαφορά μεταξύ των κυβερνήσεων του ΝΑΤΟείχε ανακύψει πριν από τις 25.4.1999 και ότι οιβομβαρδισμοί και οι άλλες εχθρικές πράξεις των ΝΑΤΟϊκώνκυβερνήσεων έπρεπε να εξετασθούν, ως μια ενιαία πράξη 2 2 2.

Ενόψει του συμπεράσματος αυτού το ΔΔ, έκρινε ότι δενστοιχειοθετούταν prima facie δικαιοδοσία του.

Β. ως προς το άρθρο ΙΧ της Σύμβασης για την πρόληψη καιτιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας του 1948

Σύμφωνα με το άρθρο ΙΧ της Σύμβασης: “Διαφορές μεταξύ τωνσυμβαλλομένων κρατών σχετικά με την ερμηνεία, εφαρμογή τηςπαρούσας σύμβασης, μεταξύ των οποίων και εκείνες σχετικά μετην ευθύνη μιας πολιτείας για τέλεση γενοκτονίας ή γιακάποια άλλη από τις πράξεις που απαριθμούνται στο άρθρο

2 2 0 Bλ. κατωτέρω στη συνέχεια του κειμένου .

2 2 1 Tην αίτηση κατά του Βελγίου με ψήφους 12-4 , κατά του Καναδά μεψήφους 12 –4 , κατά της Γαλλίας με ψήφους 12 –3, κατά της Γερμανίαςμε ψήφους 12- 3, κατά της Ιταλίας με ψήφους 13- 3, κατά της Ολλανδίαςμε ψήφους 11- 4, κατά της Πορτογαλίας με ψήφους 11- 4, κατά τηςΙσπανίας με ψήφους 14-2, κατά του Ηνωμένου Βασιλείου με 12–3 και κατάτων ΗΠΑ με 12-3

2 2 2 § 28 της απόφασης επί της αιτήσεως κατά του Βελγίου

118


ΙΙΙ, θα υποβάλλεται στο Διεθνές Δικαστήριο κατ’ αίτησηοποιουδήποτε μέρους της διαφοράς”

Σύμφωνα με το άρθρο ΙΙ της ίδιας σύμβασης ως γενοκτονίανοείται :

“ Εις την παρούσαν σύμβασιν, ως γενοκτονία νοείταιοιαδήποτε εκ των κατωτέρω πράξεων, ενεργούμενη με τηνπρόθεσιν ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος εθνικήςεθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης:

α) φόνος των μελών της ομάδος

β) σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότηταςτων μελών της ομάδος

γ) εκ προθέσεως υποβολή της ομάδας εις συνθήκας διαβιώσεωςδυνάμενας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήνκαταστροφήν αυτής

δ) μέτρα αποβλέποντα εις την παρεμπόδισιν των γεννήσεων ειςτου κόλπους ωρισμένης ομάδος

ε) αναγκαστικήν μεταφορά παίδων μιας ομάδος εις ετέρανομάδα”

Η Γιουγκοσλαβία υποστήριξε ότι εν προκειμένω η γενοκτονίαείχε συντελεστεί με την με την εκ προθέσεως υποβολή τωνλαού της σε συνθήκες διαβιώσεως τέτοιες που να μπορούν ναεπιφέρουν την ολική ή μερική εξάλειψη του ( οικολογικήκαταστροφή και χρήση βομβών που περιείχαν ουράνιο) .

Το ΔΔ, ερμηνεύοντας τον ορισμό της γενοκτονίας στο άρθρο ΙΙτης Σύμβασης, θεώρησε ότι το κύριο στοιχείο της γενοκτονίαςείναι η εκ προθέσεως καταστροφή μιας εθνικής, εθνολογικής,φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας 223.

2 2 3 Application of the Convention on the prevention and Punishment ofthe crime of genocide, Provisional measures, order of 13.9.1993, ICJReports, 1993, 345 .

119


Περαιτέρω έκρινε ότι η απειλή χρήσης βίας κατά μιαςπολιτείας δεν αποτελεί καθεαυτή πράξη γενοκτονίας υπό τηνανωτέρω έννοια και ότι οι πράξεις κατά του γιουγκοσλαβικούλαού που προκάλεσαν την αίτηση της γιουγκοσλαβικήςκυβέρνησης δεν ήταν τέτοιας εκτάσεως που να μπορούν ναενταχθούν στο πεδίο εφαρμογής της ανωτέρω ρυθμίσεως .

Με βάση τα ανωτέρω συμπεράσματα , θεώρησε ότι δενστοιχειοθετούταν prima facie δικαιοδοσία του να επιληφθείτης διαφοράς

Γ. Ως προς την Γιουγκοσλαβοβελγική Συνθήκη του 1930

Το ΔΔ απέρριψε την εν λόγω βάση δικαιοδοσίας του με τοεπιχείρημα ότι η αποδοχή της θα παραβίαζε την αρχή τηςχρηστής δίκης σε περίπτωση αποδοχής της , από τη στιγμή πουτο Βέλγιο είχε αντιδράσει στην προβολή της .

Βιβλιογραφία

- ,The first decision of the Central American Court ofjustice (editorial comment), AJIL 1909, 436.

ADEDE Α., The rule in Interlocutory injunctions underdomestic law and Interim measures of protection underinternational law: Some critical differences, SyracuseJ.Int.L.Comm. 1977, 277 επ.

BERNHARDT Ξ. , The provisional measures procedure of theInternational Court of Justice through US Staff in Tehran: Fiat Iustitia , Pereat Curia ?, Virginia Journal ofInternational Law 1980, 557 επ.

BETTATI Μ. , L' affaire du plateau continental de la merEgee devant la cour International de justice. Demande enindication de mesure conservatoires, AFDI 1976 , 99 επ.

BLUSGDORN S., Le fonctionement et la jurisprudence destribunaux arbitraux mixtes crée par les traitées deParis, RCADI 1935 III, 141 επ.

120


CHENG B., General principles of law as applied byInternational Courts and tribunals, 1953, 273 επ.

COLLINS J., Provisional and protective measures ininternational litigation, RCADI 1992III, 220 επ.

COT J.P., Affaire des essais nucleaires. Demandes enindication de mesures conservatoires ,AFDI 1979, 297 επ .

COUSSIRAT- COUSTÈRE V. , Indication de mesuresconservatoires dans l' affaire du personnel diplomatiqueet consulaire des Etats Unis à Tehran, AFDI 1979 , 297επ.

CROCKET C.H., The effects of interim measures ofprotection in the International Court of Justice,Callifornia Western International Law Journal 1977, 344επ .

DE MAGYARY, La juridiction de la Cour permanante de justiceinternationale , 1931.

DIPLOCK E. , Interim relief in cases of contestedjurisdiction , Two cases in the international court ofjustice, The Sydney LR, 1977 , 477 επ .

DUMBAULD E. , Interim measures of protection ininternational controversies , 1932, 177.

ELKIND J.B. , Footnote to the Nuclear Tests Cases: Abuseof a right- A blind alley for environamentalists,Vanderbuilt Journal of Transnational law, 1976, 57-66

ELKIND J.B. , French Nuclear Testing and article 41:another blow to the authority of the Court ? VanderbiltJournal of Transnational law, 1974 , 75-83

ELKIND J.B., Interim protection : A functional Aprroach .

ELKIND J.B. , The Aegean Sea Case and article 41 of thestatute of the ICJ , RHDI 1979, 285 επ

FAVOREU L. , Les ordonnances des 17 et 18 août 1972 enmatiére de pechêries, AFDI 1972, 291 επ

121


FITZMAURICE G. , General principles of sources of law,BYBIL 1935, 58

FRAΝKEL K. , International Court of Justice haspreliminary jurisdiction to indicate interim measures ofprotection: The Nuclear tests case, N.Y Univ. J.Intl.L.Politics 1974, 163 επ.

GRAWITZ M. , Ordonnance du 24 Octobre 1957 . Affaire deInterhandel, AFDI 1957III, 164 επ.

GROSS L. , The case of the United States Diplomatic andconsular staff in Tehran: The phase of provisionalmeasures, AJIL 1980, 395 επ.

GROSS L. , The dispute between Greece and Turkeyconcerning the continental Shelf in the Aegean , AJIL1977,1977, 31επ

GUGENHEIM P. , Les mesures provisoires de procedureinternational et leur influence sur le developementdudroit des gens , 1931, 34-35

GUGGENHEIM P. ,Les mesures consevatoires dans la procedurearbitrale et judiciaire, RCADI 1932ΙΙΙ, 649

GUYOMAR G. , Commentaire du Réglement de la CourInternational de Justice: Interprètation et pratique,1973.

GUYOMAR G. , La revision du règlement de la CourInnternational de Justice, RGDIP 1973, 751 επ.

GUYOMAR G. , Le nouveau règlement de procedure de la courinternationale de justice , AFDI 1978, 321 επ.

HABICHT P. , Post-War treaties for the pacific settlementof international disputes, 1931, passim.

HAMBRO E. , Quelques observations sur la revision dureglement de la cour international de justice, Mèlangesoffertes à Ch. Rousseau, Paris , 1974, 125 επ .

HAMBRO E. , The binding character of the provisionalmeasures of protection indicated by the ICJ , FestchriftWehberg 1956, 156 επ .

122


HAMMARSKJOLD D. , Jurisdiction Internationale, 1938, 428.

HAMMARSKJOLD D. , Quelques aspects de la question desmesures conservatoires en

HAVER P. , The status of Interim measures of the ICJ afterthe Iranian Hostage crisis, California WesternInternational Law Journal 1981 , 515 επ .

HUDSON M.O. , A treatise on the international court ofjustice, 1934.

HUDSON M.O. , Amended Rules of the permanent court ofInternational Justice, AJIL 1931, 427 επ.

JIMENEZ DE ARECHAGA E. , The amendments to the rules of theprocedure of the ICJ, AJIL 1973, 1 επ .

LACHS M. , Revised procedure of the international Court ofJustice, Essays on the development of the internationallegal order in memory of Haro F. Panhuys, 1980, 21 επ.

LAUTERPACHT H. , The function of Law in the internationalcommunity, 1933, 208.

LEAGUE OF NATIONS. Committee of Jurists on the Statute ofthe Permanent Court of International Justice. Minutes ofthe session ( doc. C.166.M.66.1929.V), 1929,

LIMBURG J. . L' autoritée de chose jugée des decisions desjuridictions internationales RCADI 1929, 523 επ.

MC RAE D. M. , International Court of Justice . Interimmeasures of protection- Jurisdiction. Nuclear Testscases, University of Brittish Columbia L.R.

MENDELSON M. , Interim measures of protection in cases ofcontested jurisdiction . BYBIL 1972/73, 259 επ.

MERILLS J. G. , Interim measures of protection and thesubstantive jurisdiction of the International Court,Cambridge Law Journal 1977, 86 επ.

MURDOCK J. , Arbitration and Conciliation in PanAmerica,AJIL 1929, 273

123


NIEMEYER H.G., Einstweilige verfügungen desweltgerichtshofs , ihr wesen und ihre grenzen, 1932, 11επ.

PERMANENT COURT OF JUSTICE. Proces Verbaux of the Proceedingsof the Advisory Committee of Jurists, June 16th- July24th 1920 , 1920, ed. League of Nations,

PERMANENT COURT OF JUSTICE: Advisory Committee of Jurists:Documents, 1920.

PERRIN G. , L' affaire Interhandel . Les mesuresconservatoires et la réserve de la competence nationale,Annuaire Suisse de droit International 1958 , 39 επ.

PERRY E. , Temporary relief in the form of interimprotection granted on prιma facie evidence ofjurosdiction an jurisdiction on the merits found on basisof prior agreement to compulsory ICJ jurisdiction,Vanderbilt Journal Transnational Law 1974, 512 επ .

PINTO R. , L' affaire de l' Interhandel. Ordonnance de laCour Internationale de Justice du 24 Octobre 1957 ,Journal de Droit International ( Clunet) , 4 επ ( και σεαγγλική μετάφραση, οπ.π. 50 επ.

POLITIS N. , La justicia internationale , 1924, 140.

ROLIN H. , Force obligatoire des ordonnances de la courpermanante de Justice internationale en matière de mesureconservatrices , Mélanges Mahaim , Paris, 935, vol II,280 επ .

ROSENNE S. , The Law and Practice of the InternationalCourt, 1997 ( τρείς τόμοι) .

ROSENNE S. , The 1972 Revision of the Rules of theInternational Court of Justice, Israel Law Review 1973,197.

SCOTT A.J. , The closing of the central american court ofjustice, AJIL 1918, 458 επ.

SCOTT A.J., The fifth International Conference of AmericanStates, A.J.I.L. 1923 , 518.

124


SCOTT A.J., The Panamerican Conference on conciliation andarbitration, AJIL 1929, 143 .

STEINITZ H. , Vorlaufige Massnahmen in offentlich-rechtlichen Streitigkeiten unter besondererBerucksichtigung des standigen InternatioinalenGerichtshofs und des Sweizer Bundesgerichts, Basel, 1933.

SZTUTCKI , Interim Measures at the Hague Court, 1983 .

TEYSSAIRE/DE SOLAIRES, Les Tribunaux arbitraux mixtes,Paris, 1931

VISSCHER, La chose jugée devant la Cour International de laHaye, RBDI 1965, 5 επ.

ΙΩΆΝΝΟΥ K. , Διεθνές Δίκαιο και ελληνική εξωτερικήπολιτική, 1989

ΙΩΆΝΝΟΥ K. , Η οργάνωσις της διεθνούς κοινωνίας, τ.Α',1985

ΙΩΆΝΝΟΥ K. , Προβλήματα εκ της εκτελέσεως των αποφάσεωντου διεθνούς Δικαστηρίου των ΗΕ , Θεσσαλονίκη , 1971.

ΙΩΆΝΝΟΥ K. /ΠΕΡΡΆΚΗ ΣΤ. ,Εισαγωγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη, τ.Ι: γενική θεωρία, 1984 .

ΙΩΆΝΝΟΥ Κ. /ΠΕΡΡΆΚΗ ΣΤ. ,Εισαγωγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη, τ.ΙΙ: Διεθνής νομολογία και πρακτική. Πίνακες , 1984 .

ΡΟΖΆΚΗ ΧΡ. , Η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδατου Αιγαίου, ΝΔ 1975.

ΣΤΑΥΡΙΝΟΎ Μ., Το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου,1986 , passim .

ΙΩΆΝΝΟΥ ΚΡ. /ΟΙΚΟΝΟΜΊΔΗ Κ. /ΡΟΖΆΚΗ ΧΡ./ΦΑΤΟΎΡΟΥ ΑΡ. ΔημόσιοΔιεθνές Δϊκαιο. Η θεωρία των πηγών, 1988.

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΊΔΗ Δ. , Η δικαιοδοσία του διεθνούς Δικαστηρίουπρος λήψιν προσωρινών μέτρων , ΕΕΣχΝΟΕ 1970 (τ.ΙΒ:Αφιέρωμα εις Χαράλαμπον Φραγκίσταν) , ανάτυπο, 11.

125


Παράρτημα:

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ

ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΑ

ΑΓΓΛΙΚΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ.

Α.Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου

( ν. 585/1945 ΦΕΚ Α' 242 )

Άρθρο 41

§ 1. Το Δικαστήριο θα έχει την εξουσία να λαμβάνει εάν νομίζει ότι αι περιστάσεις το απαιτούσι παν προσωρινόν μέτρον όπερ θα έδει να ληφθή προς διαφύλαξιν των οικείων δικαιωμάτων εκάστου διαδίκου.

§ 2. Προ της οριστικής απόφασης τα λαμβανόμενα μέτρα θαγνωστοποιούνται αμέσως εις τους διαδίκους και εις τοΣυμβούλιον Ασφαλείας

Β. Κανονισμός του Διεθνούς Δικαστηρίου του 1978 2 2 4

Τέταρτο κεφάλαιο: Παρεμπίπτουσες διαδικασίες

τμήμα Ι: προσωρινή προστασία

Άρθρο 73

§ 1. Η έγγραφη αίτηση για την υπόδειξη ασφαλιστικώνμέτρων μπορεί να ασκηθεί από διάδικο οποτεδήποτε κατά τη

2 2 4 Οι διατάξεις του Κανονισμού του Δικαστηρίου για τα προσωρινά μέτρατίθενται σε απόδοση Π.Γιαννόπουλου .

126


διάρκεια της εκκρεμοδικίας της κύριας υπόθεσης ενόψει τηςοποίας ασκείται .

§ 2. Η αίτηση πρέπει να προσδιορίζει τους λόγους πουεπιβάλλουν την αποδοχή της , τις πιθανές συνέπειες τηςαπορρίψεως της και το μέτρο που ζητείται . Επικυρωμένοαντίγραφο θα πρέπει να επιδοθεί από τον εκπρόσωπο τουαιτούντος στον αντίδικο .

Άρθρο 74

§ 1. Η αίτηση για τον προσδιορισμό προσωρινών μέτρωνέχει προτεραιότητα έναντι κάθε άλλης υπόθεσης .

§ 2. Αν το Δικαστήριο δε συνεδριάζει κατά το χρόνοάσκησης της αίτησης, θα συγκαλείται άμεσα προκειμένου ναεκδόσει απόφαση επί της υπόθεσης, ως επείγοντος ζητήματος.

§ 3. Το Δικαστήριο ή ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου αν τοΔικαστήριο δε συνεδριάζει , θα ορίζει μια ημερομηνία για τηδιεξαγωγή της ακροαματικής διαδικασίας , που θα αφήνειπεριθώρια στους διαδίκους να εκπροσωπηθούν . Το Δικαστήριοθα δέχεται και θα λαμβάνει υπόψην του κάθε ισχυρισμό που θαπρουσιάζεται ενώπιον του πριν το τέλος των προφορικώνδιαδικασιών .

§ 4. Ενώ εκκρεμεί η συνεδρίαση του Δικαστηρίου , οΠρόεδρος μπορεί να ζητήσει από τους διαδίκους νασυμπεριφερθούν έτσι ώστε να δυνατό όταν το Δικαστήριοεκδόσει διαταγή επί της αίτησης προσωρινών μέτρων, να έχειαυτή την προσήκουσα αποτελεσματικότητα

Άρθρο 75

§ 1. Το Δικαστήριο μπρορεί ανά πάσα στιγμή νααποφασίσει να εξετάσει proprio motu , κατά πόσον οιπεριστάσεις της υπόθεσης επιβάλλουν την υπόδειξη προσωρινώνμέτρων τα οποία πρέπει να ληφθούν από ένα ή όλους τουςδιαδίκους .

127


§ 2. Όταν ασκείται αίτηση προσωρινών μέτρων τοΔικαστήριο μπορεί να υποδείξει μέτρα διαφορετικά εν όλω ήεν μέρει από εκείνα που ζητήθηκαν ή τα οποία θα πρέπει ναληφθούν και από τον ίδιο το αιτόν κράτος .

§ 3. Η απόρριψη της αίτησης δεν εμποδίζει το διάδικοαπό την υποβολλή νέας βασιζόμενης σε διαφορετικάπεριστατικά .

Άρθρο 76

§ 1. Ύστερα από αίτηση διαδίκου το Δικαστήριο μπορεί ,οποτεδήποτε πριν από την έκδοση της τελικής απόφασης στηνκύρια υπόθεση να ανακαλέσει ή να τροποποίησει οποιαδήποτεαπόφαση σχετικά με τα προσωρινά μέτρα, αν κατά την κρίσητου έχει επέλθει μεταβολή των συνθηκών που δικαιολογείτέτοια ανάκληση ή τροποποίηση .

§ 2. Οποιαδήποτε αίτηση διαδίκου έχει αίτημα ανάκλησηή τροποποίηση κατά την προηγούμενη παράγραφο πρέπει νααναφέρει τη μεταβολή των περιστάσεων που δικαιολογεί κάτιτέτοιο.

§ 3. Πριν την έκδοση απόφασης κατά την παράγραφο 1 τοΔικαστήριο θα πρέπει να δώσει στους διαδίκους την ευκαιρίανα εκθέσουν τα επιχειρήματα τους επί του θέματος.

Άρθρο 77

Κάθε μέτρο το οποίο υποδεικνύεται από το Δικαστήριοκατά τα άρθρο 73 και 74 του Κανονισμού και κάθε απόφαση πουλαμβάνεται κατά το άρθρο 76 § 1 του Κανονισμού, θα πρέπεινα κοινοποιείται στο Γενικό Γραμματέα των ΗΕ ώστε ναδιαβιβάζεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας κατά το άρθρο 41 § 2του Καταστατικού .

Άρθρο 78

128


Το Δικαστήριο μπορεί να ζητήσει πληροφορίες από τουςδιαδίκους σχετικά με κάθε ζήτημα το οποίο αφορά τηνεφαρμογήτων προσωρινών μέτρων που υποδείχθηκαν

129

Προσωρινά Μέτρα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (2000)

Documents

Transcript of Προσωρινά Μέτρα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (2000)