������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

�

����� ��� �� ���� ������ ���� �

��� ���� �� � ������� ���� ��� � �� ������ ������ ��������� ���� �� �!

"�#$�����:����� ���� ��� �� �� ����� ��� ������ �!���" #$�%� &' ( �)�* �+� ��� ������ ,�� -��!�

�'�� �'���.�/ 0 �����'� -��/-/ ����� �1 . ��� 3� ()5��" 0 3���/ ( ����/ 5�� ��7� 8�� �7��9" :�* �� ��1� ;*� �� �� 0 0 ���<=0�>�5������? ���(� 5�@� A ,�1��/ �� 3���/ ( 3��B�� CDDE 0 CDD� ��

� 3FG #��" ,0��� 0 "��"�� �� ;�"�" �� ����? ����/ �����0�" ���� 5��=0�>� ;*� �5�� 0 ��' 5�@� � ��1��� 3" �� .�� �*" ������� �7�� (0�� H���� ���� 3� �� �# 5���/�F 0 5�I�@F��F ��� 0 �I�@F ����

����� ��� -����� �� ����������� $�%� �)�* �� ����� ��F ��� 3� �� 3����� 5���� �� J�� ,�� 0 �?�������� ���� �.���:��K0 ��� ������ $�%� ����� (��/ 3��� ���/ L�@'� ���� ���/ +�@� ;*� �>��' �� 0 �����

�'���F �� 3����� �!%� ,�� �'��? J��9" ;*� �. 3� �� �'��?�� ���"I�' 0 �����I/� ,����3��B�� A���� �*�� �� 0 ,@��� $�%� L���/ �� ��� 3� �M 80�� 0 ;7K �� �N�/ �� L�O�����P? . ;*� �M 3�

H��7I/ QR� 0 L�S #-/F #���? (�1* #80�� 0 ;7K #T��" #$�%� U�� 5�� ,�R� �� ������ ���V" (0�������? .�� W�� �� �>�� -��/ ��S �" L�' X�� �� ;7Y �)�* $�%� ��� �� ���� -�������.��� :��.��� ,����(��F �� 0Q� -����� 3� ��)L��� 0 3�F0�"���(�� # +Z� �� ��. ,�1��0UF [�/

\�� 5��/����� 3����� �]�)& ( �I�@F \7� �)�'� �� ����0�1��# ����I�� ��'�� �/��/� �� 0 5(� ,��0�� ��'� 0 L�@��� ���/ #L��/5���� ��)3�����0 ,��C 0 E (� -�O�� �� -����� 3� 5���� �� �-/ ���� ��� .

���������:����� ��� �� -������-/ ��� ��� 0 W�� �� 0 ^�'�_. ;7Y $�%� �)�* �3������ A \�K �� \(` 5���� �� ;/��� 0 a��/���� .

��������� ��:��� -����� A����� ��� �$�%� �)�* �A3�F0�"� AL��� AL��/ ����I�� AL�@��� ���/ A��'�5���� ��

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ���� ! #�$ ��"�� !%&'((

*+�"�� :-./0/%&'1�"�2� 345� :67�"8� :9/'/%&'1

C AH0b�� ����' �7.� ��(�� 0�? ��(�� 0�? ���/)L/�I�@F �/���(�1�� �I�@F \7� �)�'� #�I�@F �I�'� #[��� :�1��d ���F 80��< eEfdDCge�3�7":f�DfDge dh�CC����' :ffCegCEdh�CC�I�'0��I� -�F :mbalalimood@hotmail.com٢ J�"����'�� ��0 iO9� 0�?�)�'� ������ 5���7)' ����� eL/ ��� [�������]� \�� 5��/����� 3����� +Z� �/���)&(E�]� \�� 5��/����� 3����� +Z� ,���/�F [������)&(

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

j

��%�عوامل شيميايي :سابقه سموم شيميايي جنگي اعصاب

اي شيميايي با قدرت كشندگي باال جنگ افزارهجنگي جزء از ،هاي ارگانوفسفرهكششوند و مانند آفت ميمحسوب

تركيبات ذكر شده با آنزيم . هستنددارتركيبات آلي فسفر موجب هيدروليز اين آنزيم. شوندتركيب ميكولين استراز

وقفه در فعاليت . دشوميهاي عصبي استيل كولين در پايانههاي كولين در پايانه موجب احتباس استيل،آنزيم كولين استراز

.شودمياعصاب كولينرژيك تحريك در نتيجه و عصبي اولين تركيب ارگانو فسفره به نام متيل فسفوكلرايد در

ه ساخته شد و بمانآلدرWan Hoffman توسط 1873سال كش و عامل شيميايي چند نوع حشره1903دنبال آن در سال

عامل شيميايي 1932سپس در سال ؛ توليد گرديدتابون1944در سال . و ساخت تابون توسعه يافتشد ساخته سارين

و عامل جنگي شيمياييدر آلمان تركيب شيميايي سومان .)1( ساخته شددر انگليس (VX)ايكس-وي

وميت اتفاقيسمدنبال مه تماس انسان با عوامل فوق بومان محدود سارين و س،VXهنگام مطالعه عوامل شيميايي

راق در جنگ تحميلي عرسفانه براي اولين باأمتاما؛)2(شداز عوامل . ش.ه1363 ارتش عراق در سال،عليه ايران ايران رزمندگان بر عليه در جزيره مجنون اعصابشيميايي

نفر از 300 تعداد ،دنبال اين حمله ناجوانمردانهه ب.استفاده كردهاي زمايشآ.نفر مسموم شدندرزمندگان اسالم شهيد و هزاران

،خون،محيطيهاي شناسي انجام شده بر روي نمونهسم استفاده از عوامل ،شدگانادرار و محتويات معده كشته،پوست

. )3،4(را ثابت كرد ) خردل(شيميايي تابون و سولفور موستارد از ، از آن نيز ارتش عراق براي بار دوم در حمله به حلبچهپس

.)5(يميايي نظير سارين استفاده كرد ساير عوامل شدر ساير نقاط جهان در دو حمله تروريستي بر عليه مردم

ترتيب در شهرهاي ه ب. م1995و 1994در سالهاي ژاپن ماتسوموتو و توكيو از عامل شيميايي سارين استفاده شد كه در

400 تعداد .دندش نفر مسموم 5500طي اين دو حمله تعداد

در مجموع،از اين تعدادستان بستري شدند ونفر در بيمار.)9-6( نفر فوت كردند 18

&�'�( )��*�+, - ����.�/ -�,��/ (V) ويو (G) جيعوامل شيميايي اعصاب به دو گروه

شامل تركيبات فلوره سموم ،G گروه ؛شوند ميتقسيم حاوي تركيبات سولفوره سموم Vارگانوفسفره و گروه

اعصاب عوامل شيميايي معمولطوره ب. باشندميارگانوفسفره ترتيب به ه ب(GA-GB-GD)صورت مخففه ب،Gه گرو

ساير عوامل .گرددسارين و تابون اطالق مي، سموم سومان. نامهاي عمومي ديگري ندارند،Vو عوامل گروهGگرو

اگر چه ؛ نام داردV،VXهعامل شيميايي مهم گروشوند ولي ميز اعصاب ناميده گاG و Vعوامل اعصاب گروه

صورت مايع ه نها در درجه حرارت معمول بآدر حقيقت يا اسپري شوند و وقتي ورنگ با نقطه جوش باال هستندبي

هنگام انفجار موشك يا بمب حاوي عوامل فوق در محيط آزاددر) قطرات مايع معلق در هوا(صورت ائروسل ه ب،شوند.يندآمي

درجه تبخير (دارندي تبخير متوسطدرجهGعوامل گروه ولي از ) استC20° در mmHg2يا فشار بخار آن كمتر از

از بويژه ،آنها به بدنورود؛ ند برخوردارييت بااليقدرت سمو فشار بخار اين است طريق استنشاقي خيلي خطرناك

تواند سبب مرگ رسد و مي ميبه حد مرگباربسرعت تركيبات . شود

وليكند ميخار را عامل سارين ايجادخطرناكترين بطور طبيعي تماس با نوع ه بوشود ميكمتر تبخير VXعامل

كننده تركيبات جنگي وسايل پخش.مايع آن خطرناك استاي و خوشههاي اسپري، هاموشك، ها بمب شاملاعصاب بر ، بسرعتG سموم نوع. هستندكنندهاسپريهاي تانك

پايداري زيادي در ،دنشوميروي سطوح و پوست اسپريولي سموم دنرو مياز چند ساعت از بينپس و دنرمحيط ندا

ها و هفتهشوندطور آهسته در محيط پخش ميه بVXگروه

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

g

مانند به همين جهت به آنها عوامل مييا بيشتر در محيطو.)10(گويند ميم و يا پايدارومقا

در .تر هستندبرابر از هوا سنگين5تا 4عوامل اعصاب در نقاط پست مانند ونتيجه در قسمت سطح زمين خيمه زده

در اين ؛ گيرند مي پناهگاه زيرزميني قراروهاها و گودالهدر،كنند ميبراي افرادي كه در اين مناطق زندگيصورت

ب از چربي و آقدرت انحالل آنها در .خطرناك هستندو هيدروليز ،س با آباز تماپس بيشتر است و آلي هاي حالل

يت كمتر نسبت به تركيب اوليه تبديلبه تركيبات با سم.)11(شوندمي

0�12� �3�4 5���2 6�7���&�'�(�8�9 :��;�<�=>��;?8 ����(.دنكن ميكولين استراز را مهارآنزيم ،سموم ارگانو فسفره

:دو نوع انزيم كولين استراز در بدن وجود داردهاي قرمز كه لين استراز موجود در گلبول استيل كو-1

رابطه نزديكي با استيل كولين استراز مغزي دارد و به آن .گوينداستيل كولين استراز واقعي مييا كولين استراز كاذب با ويژگي بوتيريل كولين استراز

استراز و در كمتر ولي حساسيت بيشتر نسبت به استيل كولينبه دليل به همين ؛شودگيري ميسرم يا پالسماي خون اندزه

.شودآن كولين استراز پالسما اطالق ميواكنش بين آنزيم كولين استراز و تركيبات ارگانو فسفره

:پذيردصورت ميزيرةمرحلطي سه پذير بين آنزيم و تشكيل كمپلكس برگشت: مرحله اول

عامل شيميايي اعصابو غيرفعال هاي فسفريالسيون شروع واكنش: مرحله دوم

شدن آنزيمدر اين مرحله منوفسفريك اسيد باقيمانده از : مرحله سوم

و كشنده سمي اثر.شودواكنشهاي قبلي با آنزيم تركيب ميعوامل اعصاب بر اثر فسفريالسيون اسيد آمينه سرين موجود

در معموالًدر جايگاه فعال آنزيم استيل كولين استراز است و

يميايي اعصاب بيشتر آنزيم بوتيريل شمسموميت با عوامل افرادي كه تنوع ژنتيكي ؛ بنابراينشودكولين استراز درگير مي

بيشتر در معرض خطر،آنزيم بوتيريل كولين استراز دارندشدت .باشندمسموميت با عوامل شيميايي اعصاب مي

كولين استراز بيشتر بهو مسموميت در افراد نيز متغير افراد داراي تنوع چنانچه . مرتبط است) الآتيپك(غيرطبيعي

داروي سوكيسيل كولين دريافت ،ژنتيكي در آنزيم فوقدقيقه 5-3كه بعد از شوندمي دو ساعت بعد فلج ،نمايند

زمان واكنش كه مدت نكته ديگر اين؛شودبرطرف مي-12(نزيم كولين استراز متفاوت استآتركيبات ارگانوفسفر با

14(.مسموميت با تركيبات ناشي ازرات بيوشيميايي تغيي-2

استيل كولين،آنزيم كولين استرازبا مهار شدن :ارگانوفسفرهداخل ه يابد و در روند جريان كلسيم بها تجمع ميدر سيناپس

اين ؛كنداختالل ايجاد مي اسكلتي-فيبرهاي عضالنيشيميايي سارين بر اساس آزمايشي كه با عاملموضوع بر

ه ب؛ )16، 15 ( است به اثبات رسيده،ها انجام شدهوي موشرسارين باعث كاهش نفوذ كلسيم كه مسمويت باعاملطوري

و ميونكروز شده در عضله ديافراگم موش و همچنين ميوپاتي.)16(است

مسموميت با سومان باعث افزايش الكالين فسفاتاز، انعقادي نظيرعواملجزئي در و تغييراتCKفعاليت آنزيم

ه ها شدزمان و فعاليت پروترومبين و فيبرونوژن در خرگوشهاي مسموم شده با عامل ر ميمونهمچنين د؛ )17(است GF،هاي از دو روز افزايش آنزيمپسCPK ،LDH ،ALT ،ASTو ططم سرم توأم با آسيب به عضالت مخيپتاسو .)18( است گزارش شدهمتابوليكاسيدوز

@�.,عوامل اعصاب نظير Gستنشاق بخار تركيبات گروه ا

ه هنگامي كه در هواي گرم ب بويژه،تابون، سارين و سومان خطرناك،صورت انفجاري يا به شكل اسپري پخش شوند

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

f

.هستندصورت قطرات ريز و مداوم ه كه بعوامل فوق در صورتي

و از طريق البسهلودگي آ باعث ،گيرند قراربر روي لباسجذب پوستي از جذب البته سرعت؛شوندوست جذب ميپ

.)10(استنشاقي كمتر استاساس مطالعات و بررسيهاي انجام شده بر روي بردر انسان Gعوامل گروه استنشاقيهكشندزو د،حيوانات

. ميليگرم باشديكممكن است بيشتر از طريق پوست جذب VXعامل شيميايي

جريان هوا خطر چنداني داراي در مناطق؛ بنابراينشودميقدرت ، اساس مطالعات انجام شده بر روي حيواناتبر. ندارد

وسومان،سارين،تابونكشندگي عوامل اعصاب بدين ترتيبVX19(باشد مي.(

،دنشومقاديري از عوامل اعصاب كه باعث سميت حاد مي.شده است آورده1 جدولطور خالصه دره ب

������ ��� !"� #��$" %� ��� � �&

��'��&�� %� ��� $()*+� �$VX

LD50mg/kg��/FkfLD50mg/m3�K����/ghLCL0µg/kg��/FlmLDL0mg/kg��/FkeCfLDL0mg/m3�K����/C�hghTDL0µg/kg,���0CEk�/CTDL0µg/kg�o�.ehTDL0µg/kg,�7* ��(k/eLD50 :���? +���(� ��� �'�� ( ���' W�� p��� �o �N�/ (0� �qo��.LCL0 :(0� �K�� �� ���o -V7YLDL0: ���o (0� �� -V7Y �K��

ه ب؛ايي اعصاب متفاوت استيطول مدت اثر عوامل شيم،سومان چند دقيقه بعد از تماسكه نيمه عمر عاملطوريVXحدود پنج ساعت بعد از تماس و نيمه عمر عامل سارين

تركيبات ارگانوفسفره .)19(باشد ساعت بعد از تماس مي40تا استرازهاي شبه رسپتوركولينرژيك را قدرت باندشدن با ساير

.دنشويد باعث نوروپاتي تأخيرنتوان و ميرنددا

عوامل شيميايي اعصاب در غلظت باالتر از غلظت موسكارين قلب باند M2هايگيرندهبابسرعتفيزيولوژيك

هاي يوني تداخل توانند با كانالآنها همچنين مي؛شوندمي.و كمپلكس تشكيل دهندنمايند

سارين و تابون اثرات اگونيستي ،عوامل شيمايي سومان بر روي VXاما عامل دارندهاي يونيبر روي كانال

.ردهاي يوني اثر آنتاگو نيستي داكانالرسد كه مينظره ب،اساس مطالعات و شواهد موجودبر

صورت كولينرژيك ه ايي اعصاب با دوز كشنده بيعوامل شيمبلكه بر روي سيستم كنددر سيستم اعصاب مركزي عمل نمي

و تشنج ناشي از دارد اثرات آنتاگونيستي، گابامينرژيكاگرچه داليل ؛ شودعوارض آن موجب مرگ ميمسموميت و

را GABAعملي وجود دارد كه سومان و تابون متابوليسمولي مطالعه انجام شده با عامل شيميايي سومان كندمهار مي

همچنين ؛ كندتاييد نمي اين موضوع را،و تابون بر روي خوككه تماس فوري با تابون و سارين باعث ده شمشخص و شودميميزان سيكليك آدنوزين منوفسفات مغز درتغييراتي

بر روي سيستم آدنيل سيكالز و در نتيجه عوامل فوق).27-20 (كندفسفودي استراز اثر مي

�A 5���2 /�.���� �0�12 ك�8� ��#�,جذب، متابوليسم و دفع ةنحو مورد اطالعات زيادي در

اي با باشد اما مدل مقايسهدر دست نميسموم ارگانوفسفرهايزومرورچهار استاي برايقيقه د5/1تا 1نيمه عمر بيولوژيك

). 28 ( استسومان در موش اتروپينيزه شده

:��B "��C��8 D<��2 - ������ :��E�F8 <�.��

اثرات پاتولوژيكي اصلي يا عمده عوامل شيميايي اعصاب اعصاب )سيناپس (هايانهيپاعلت تأثير بر عملكرده ب

بر عملكرداين تأثيرات از طريق اثر. كولينرژيك استهاي موسكاريني شود كه شامل گيرندهكولينرژيك اعمال مي

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

D

هاي ناشي از مسموميت با عالئم و نشانه.باشدونيكوتيني ميبيش از حد تحريكات بر اثرعوامل شيميايي اعصاب

سمي همچنين اثر ونينيكوتب،موسكارينيهاي گيرنده.باشداعصاب مركزي و قلب ميمستقيم برموسكاريني توسط عوامل هاي تحريك گيرنده-الف

چشم، تاري باعث تنگي مردمك چشم، درد شيميايي اعصاب ديد، افزايش بزاق، عرق، اشك و ترشحات غدد برونش،

ها، سرفه، ادم ريوي سيانوز، تهوع، استفراغ، برونشاسپاسم،هاي شكمي احتباس ادرار، يبوست، كاهش اسهال، كرامپ.شودميش ضربان قلبفشار خون و كاه

، اثرات نيكوتين عوامل شيميايي اعصاب شامل ضعف-ب فاسيكوالسيون و ،درد و گرفتگي عضالني،برافروختگيموسكاريني، هايخالف تحريك گيرندهباشد و برتشنج مي

،افزايش فشار خون،ها مردمكسندرم نيكوتيني با گشاد شدن كليه همراه نبض و تحريك غدد فوقافزايش تعداد

.است سيستم اعصاب عوامل شيميايي اعصاب برتأثير -ج

كاهش تهويه ريوي، پذيري،صورت تحريكه مركزي بكاهش فشار خون، سركوب سيستم تنفسي و جريان خون،

، 29، 11، 9، 8(شودختالالت تنفسي ظاهر مياوسيانوز، اغما30.(

ي مختلف عوامل اعصاب در اندامها سمي اثرات عمده و.شده است خالصه2بدن در جدول

�� ������ �,<��G�.8 "�< G�,�مسموميت با عوامل شيميايي اعصاب از طريق استنشاق،

بيشتر . فتدايا از راه دهان اتفاق ميچشم وتماس با پوست،عوامل در معرض تماس با اشكال مايع يا بخار كهيافراد

از دريافت مقدار كم تا پسگيرند،شيميايي اعصاب قرار ميدچار مسموميت اساس راه ورود عامل به بدنبر،متوسط سم

مقدار زياد عوامل فوق تماس فرد در معرضچنانچه؛شوندمي اثرات سمي و مسموميت تقريباً از تمامي راهها،قرار گيرد

. زمان تأثير سم متفاوت استولي مدت) 11(يكسان است دنبال خوردن غذاي آلوده به اي معموالًدهاي و روجذب معده

.گيردو هضم آن صورت مياثرات آن اكنون به اختصار به راه ورود عوامل شيميايي و

.پردازيممي فرد در چنانچه:ورود عوامل از طريق استنشاق-1

فقط ممكن،معرض تماس بخارات با غلظت كم قرار گيردو گيرند تأثير قرار ها، بيني و راه تنفسي تحتاست چشم

چند دقيقه از تماس، تنگي از گذشتپستحريك شوند و تنفسي مردمك، اختالالت بينايي، افزايش ترشحات مجاريدر . گرددفوقاني و درجاتي از اختالالت تنفسي عارض مي

عالئم مسموميت ،دشوآلوده خارج كه فرد از منطقهصورتياگر فردي در معرض اما .كند پيشرفت نمي،با عوامل شيميايي

،عوامل شيميايي اعصاب قرار گيردي از مقدار زياد با تماس دقيقه بعد 3-2يابد و ميسطح هوشياري وي كاهش ابتدا

.گرددعضالني و وقفه تنفسي ميحسي، فلج شلدچار بي ����,���-� � ./0" !"� #��$" .1� 23�4( ��

��-� � ./0"23�4( �� $5"6�������� 7�5��o 8��dr@�� s�8@� +�@�d �.� �t��� +��o

L�Sds���� 5�� :�" dL�S ���+'0�� �)���?��dT��" �� H�u� d

&1"dv���/ dH�1/d w��K 0 ����� ��u�d;7K 5���] +��od +��o����5.

x�d��Y :���� [o�

+'0�� [o����u��K@�$:QR� y�<

��'�K #s���� #�'�?U� QR�#+'0�� -.��#r�? ���#

�'�q� #;7K

�����u/�

s���� 5�� ���?d xt]d 0 (�� �'QR� �>��"d�'QR� w7�

�O���o�. ,����7u/ QR����� $�%�

���"u�'

(��d��. �� d����/ dw��"d+��od@o��"d�>�? d��o d('��/d `Q�. ����" dW��

L���/,@o�� $�%�

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

Ch

اختياري دفع ادرار ومانند ميوزيس، بينيز ساير اثرات مدفوع، افزايش ترشحات مجاري تنفسي فوقاني و اسهال

چنانچه مراقبت پزشكي و درمان ؛ گرددايجاد،ممكن است، 8(كرد بيمار بعد از نيم ساعت فوت خواهد،فوري انجام نشود

9 ،11 ،29 ،30(.جذب : )جذب پوستي(ورود عوامل از طريق پوست -2

اساس محل تماس بدن و پوستي عوامل شيميايي اعصاب بر،VXطوريكه عامل شيميايي ه باست؛ حرارت متفاوت درجه

تقريباً هشت برابر نسبت به پوست بازاز طريق پوست صورت48 به 18و با افزايش درجه حرارت از شودميجذب سريعتر

شكل تماس با . )28(دياب جذب افزايش مي سانتيگراد،رجهدمايع تركيبات جنگي اعصاب از اهميت كمتري برخوردار است

فلج شل عضالت عروق در ناحيه واثرات موضعي ابتدايي و.شودميآلوده ايجادشكل آئروسل با ه فرد در معرض تركيبات بچنانچه

-ايت تحريك معدهصوره ب اثرات،قطرات بزرگ قرار گيرداي، تهوع، استفراغ، دردهاي شكمي و اسهال ظاهررودهتماس با مقدار زياد سموم ارگانو فسفره جنگي در حد. شودمي

سطح هوشياري، فلج شل عضالني دوز كشنده باعث كاهشتا 10، كه اثرات ذكر شدهتوضيح اين. شودو وقفه تنفسي مي

شيميايي و ورود آن به از تماس با تركيب پسدقيقه 30،11(شود طور ناگهاني پديدار ميه ب، اعصاب سمپاتيك

29،30(.

+H$ �� 0�12� I�., �;�صورت ه دنبال تماس با عوامل شيميايي اعصاب كه به ب

صورت سيستميك ه پخش و يا باسپري يا بخار در محيط،باشدطرفه مي ميوزيس كه اغلب از نوع دو،اندوارد بدن شده

طور جدي و فراگير ه ميوزيس ممكن است ب.افتداتفاق ميچشم، احتقان تحريكي و اختالل بينايي همراههمراه با درد

شود كه بعد از ميوزيس تاري ديد ايجاد مي به دنبال .شودپيدا كند ولي گشادشدن مردمك بينايي ممكن است بهبود

ديد همراه ميدرياز وسيع ناشي از تزريق آتروپين نيز با تاريكم و با غلظت مقداره عوامل شيميايي اعصاب اگر ب.است

گونه آسيب عضوي در هيچ،پايين با چشم تماس پيدا كنند. )11(كنندنميبافت چشم ايجاد

J��<� "<-� K�L ���>�M�9اختالالت تنفسي ناشي از تأثير سموم ارگانوفسفره بر

ي يا ناتواني در درمان موفقيت ناكافسيستم عصبي مركزي ووميت با مسممشكالت عمده طول دوره درمانآن يكي از

.)32،33(باشدتركيبات فوق ميمشخصدر يك مطالعه انجام شده بر روي حيوانات

مركزي محيطي يا فلج محيطي وگرديد اثرات فلج مركزي يا. به دو عامل سارين و مقدار آتروپين تزريق شده بستگي دارد

ادم مغزي و آسيبهاي بافتي مغز ، )كاهش اكسيژن(سيهيپوك گزارش شده است نيزدر مسموميت با سموم ارگانو فسفر

)34(. عروقي يكي از مشكالت طول دوره -اختالل شديد قلبي

هايي كه مطالعه انجام شده بر روي خوكدر يك. درمان استو سارين، سومان بار در معرض دوز كشنده سموم تابون،5-10

VXاز چند دقيقهپسو ايجاد قطع تنفس،قرار گرفته بودند ).35،36(توقف گردش خون مشاهده گرديد

ي ي و تركيبات داروmg/kg10مقدار ه درمان با آتروپين بHI6 و HLO7 ،mg/kg30 دقيقه 2 وزن بدن بعد از

ها و فشار سرخرگ باعث برگشت ضربانات قلب،بسرعتزريق عوامل عصبي در حيوانات بعد از ت. عملكرد تنفسي شد

تأخيري دهليزي بطني دقيقه باعث برادي كاردي و بلوك1-2 عملكرد ،هاي مورد آزمايش همچنين در خوك؛شودمي

تنفسي سركوب شد و تغييرات متناوبي در امواج سيستمST-T 2 نوع بطني-دهليزي و بلوكگرديد قلب ايجاد،

).35،36، 11، 8 (مشاهده گرديد-تغييرات الكتروكارديوگرافي شامل فيبريالسيون دهليزي

پاتولوژيك ميوكارد قلب در مسموميت با بطني و تغييرات

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

CC

در افرادي كه حيوانات مشاهده شد وليسارين و سومان در اي گونه عارضه هيچ،در معرض عوامل فوق قرار گرفتند

.)35(استدهشگزارش ن

I<�,�������� �Eهاي بينابيني شامل ضعف در قسمتهاي عالئم و نشانه

از مسموميت حاد با پس روز 4-1انتهاي عضالت اسكلتيدر مورد فسفره مشاهده شده وليكش ارگانوسموم آفت

طور قطعي ه عارضه فوق ب،مسموميت با عوامل اعصاب.)37(نشده استش گزار

ينرژيك در اين احتمال وجود دارد كه افزايش فعاليت كولعضله در ارتباط با مسموميت محل اتصال عصب به

.نقش داشته باشدارگانوفسفره و ايجاد ميوپاتي سندرم بينابينيشناسي بر روي حيواناتي كه با عامل در مطالعه بافت

سندرم بينابيني ،مسموم شده بودند تابون و سارين،سومانشده ندرم ذكرشود كه س بنابراين تصور مي است؛مشاهده شده

در مسموميت با ساير عوامل اعصاب نيز رخ دهدست اممكن)35(.

��*?8 �8�9-<��خيري يا عوارض ديررس عصبي يك أنوروپاتي ت

بلندهاي اكسونوپاتي حسي حركتي است كه بيشتر در اكسون وقفه آنزيم .شودموميت ايجاد ميسپس از شروع م روز7-14

ول بروز اين عارضه ؤ را مسNTE نوروپاتي استراز هدف تين ديگري نظير وقفه آنزيم ارنيفرايندهايولي دانندمي

و آنزيم مربوط به رشد در طناب نخاعي در *دكربوكسيالز بيان شده (DFP)مسموميت با دي ايزو پروپيل فلئوروفسفات

تجربي هاي خيري در مسموميتأكه نوروپاتي ت با اين.استوميت اتفاقي در انسان مشاهده همه عوامل اعصاب و مسم

نشده اما يك مورد پلي نوروپاتي حسي هفت ماه پس از آثار رواني .)39(مسموميت سارين گزارش گرديده است

* Ornithine Decarboxylase

اختالل ،قراريي ب،خوابي بي، افسردگي،گذران مانند خستگيدنبال تماس با عوامل اعصاب گزارش شده استه حافظه، ب

سارين گرام در يك بيمار كه بارات الكترو آنسفالوي تغي.)28(تا يازده ماه پس از مسموميت گزارش ،ت مسموم شده بودبشد

.)6(شده است

N�9 @���.�� ��, - ��>Oكه فرد در منطقه شديداً آلوده با عوامل در صورتي

از پس،وسايل حفاظتي استفاده نكنداعصاب قرار گيرد ولي ازباالي عوامل با غلظتنچهچنارود ولي چند دقيقه از بين مي

استفاده از وسايل حفاظت فردي واعصاب تماس داشته باشد . گردددقيقه دچار درجاتي از مسموميت مي30 از پس،كند

در ،متوسط تا شديد مسموم شوندطوره افرادي كه ب بسته به ، كمكهاي اوليه و درمانهاي پزشكي دريافتصورت

اي مدت چند روز تا چند نوع مسموميت و روش درمان بر.مانندميهفته زنده

مدت طوالني ه چنانچه بيمار در حالت هيپوكسي شديد ب ممكن ،هاي مغزي به علت آسيب شديد سلول،باقي بماند

. و زندگي نباتي پيدا كندشوداست دچار فلج مغزي شديداً كه در منطقه افرادي،در طي حمالت شيميايي

عللي از ماسك و لباس حفاظتي و آمپول و بهآلوده قرار گرفته احتمال بهبود آنها كم ،ده باشنتزريقي آتروپين استفاده نكرد

كه مگر ايننخواهند داشت؛آگهي خوبي پيشبوده و.ده باشدش پزشكي بالفاصله انجام هايفوريتدرمانهاي

P�QH8 "���آگاهي از سابقه تماس با عوامل شيميايي در مسموميت

هاي جنگي و مسموميت طي حملهفي، انتحاري و ياتصاد؛اساسي داردترويستي در تشخيص اوليه مسموميت نقش

در ايجاد اشكال سمي و دوزهمچنين راه ورود عامل به بدنارگانودر تماس با غلظت باالي تركيبات. باليني نقش دارد

و زمان بروز عالئم از شود ميفسفره مسموميت شديد عارض

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

Ck

.باشدسريعتر از ساير راههاي جذبي مييق استنشاقطريك راه تشخيصي مهم در مسموميت با تركيبات

استيل كولين استراز موجود در گيري اندازه،شيميايي اعصابمشخصرا هاي قرمز است كه شدت مسموميتگلبولكولين استراز (گيري بوتيريل كولين استراز البته اندازه؛ كندمي

كننده است ولي حساسيت آن در تشخيص كمكدر) ييپالسما.)12(باشد مينژادهاي مختلف متفاوت

تحليل تشخيص قطعي نيازمند بررسيهاي و تجزيه وهاي روي باقيمانده سموم در نمونهشناسي برسمهاي آزمايش

باشدميمسمومين) خون(هاي بيولوژيك محيطي و نمونه)43(.

مانند بيوسنسورهاي داراي ي ديگرروشهايبا استفاده از طور ه توان ب مي،نوري حساس به آنزيمفيبرالكترود مجهز به

گيري اندازه مقدار عوامل ارگانو فسفره را در محيط ،مستقيم در حرارت، در صورت قرارگرفتن بيوسنسورهاي ذكر شدهكرد؛°C4،در اين روش . مانند براي مدت بيشتري پايدار مي

عوامل شيميايي اعصاب در مدت ،µmol2كمتر از غلظتهايگيري و رديابي بيوسنسورها قابل اندازه دقيقه توسط اين2

.)44(استروش تاييدي براي تعيين مسموميت با سموم ارگانوفسفره

ها و مواد ناشي از هيدروليز سارين متابوليتجنگي استفاده ازهاي نمونهاست كه در حمله تروريستي در ژاپن بر روي

4-2بيولوژيك چهار تن از قربانيان انجام شد و غلظت سارين .)45(ليتر تخمين زده شدميلينانوگرم بر

5�R�8 - ��'S8 �� ���,<��+, �E�,��/ميزان بهتر است :استرازكولين هاي گيري آنزيماندازه-1

بوتيريل كولين استراز كه بعد از مسموميت با عوامل فسفردار هر چه سريعتر ،يابد مي مقدار آن در خون كاهشبسرعت،آليگيري استيل كولين استرازدنبال آن اندازهه ب.شودگيري اندازهتر بوتيريل كولين استراز اختصاصي كه ازهاي قرمزگلبوليك روش اسپكتر و فتومتري دقيق با استفاده از بايد نيزاست

.انجام شودEllmanمانند ، مسموميت با ي فوق فعاليت آنزيمها%50يشتر از مهار ب مجدد آنزيم ي احيا.كنداستراز را تأييد ميكولينيك آنتي

شدت مسموميت و استفاده از تركيبات، به عامل،كولين استراز مجدد آنزيم يك تا چهار يمعموالً احيا. داردبستگي اكسيم آنزيم مجددي كه احيا در صورتي؛انجامدطول ميه هفته ب

) هاي قرمزموجود در گلبول(استيل كولين استراز حقيقي اگر عالئم نوروپاتي تأخيري .)18(كشد طول ميتقريباً سه ماه

.باشدنياز ميموردNTE گيري اندازه،وجود داشته باشدگيري عوامل اندازه: مشخص نمودن عامل عصبي-2

مجهز هايشيميايي اعصاب و تعيين عامل از طريق بيوسنسورپذير به فيبرهاي نوري بيوآنزيمي و روشهاي جديد امكان

هاي عوامل شيميايي اعصاب در نمونهگيري البته اندازه؛استتر است ساده، هاي بيولوژيك ادرار و خونمحيطي از نمونه

گيري اين عوامل در خون و ادرار براي تشخيص ولي اندازه.)43،47(پذير استنشيميايي اعصاب امكاعموم تركيبات

"T���+���� ��> - +���-����9گيري غلظت تركيبات اكسيم در خون گاهي اوقات اندازهروش معمول و الزم در درمان و اداره ضروري است ولي يك

خون بايد به كسيم درليدوغلظت مؤثر پرا.باشدكردن بيمار نميmg/L 4سيم در بررسي وگيري ساير تركيبات اكاندازه. برسد

.شود توصيه نمي وباشداداره كردن بيمار معمول نمي

J�* ���,<��,��/�����.�/��� - اختالالت اسيد و باز و الكتروليت در طي مسموميت با

آناليزر و بررسي . شايع استتركيبات شيميايي اعصابهاي سرم وگيري الكتروليتگازهاي خون شرياني و اندازه

وCK، عملكردي كبد و كليه نظير آميالزآزمايشهايانجامLDHچون در مسموميت با سموم .باشد ممكن است الزم

،استارگانوفسفره كاهش پتاسيم و افزايش قند خون شايع.باشدگيري قند و پتاسيم نيز ضروري مياندازه

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

Ce

سرم ممكن است ظهور پانكراتيت ارزيابي ليپاز و آميالزآزمايشهايهاي خوني، در آنزيم اختالل گذرا؛د كندحاد را تأيي

لكوسيتوز و يا پروتئين در ادرار ممكن است در خاللكبد،لكوسيتوز . مسموميت با عوامل عصبي شيميايي مشاهده شود

منونوكلوئرها ممكن است در تعيين شدت بويژه در افزايش .كننده باشدمسموميت كمك

���R��<�9 ���,<�� ���,�#-راديوگرافي قفسه سينه، الكتروكارديوگرافي، الكترو

(MRI)ي آر آتي اسكن، ام سي، اسپيرومتري،آنسفالوگرافيو بررسيهاي بيشتر براي مشخص نمودن مشكالت باليني و بررسي عوارض در خالل مسموميت با عوامل اعصاب انجام

.شودمي

�4<�@���.�� :/ ��اساسمل شيميايي اعصاب برعوادرجه مسموميت با

بررسيهاي باليني، تعيين فعاليت كولين استرازها و مقدار شرح آن ه گردد كه بتعيين ميآتروپين جهت آتروپنيزه كردن

.پردازيمميباليني هاي اساس عالئم و نشانهبر: بررسي باليني-

متوسط ،گروه، خفيفسه مسموميت با سموم ارگانوفسفره به ). 3جدول (شودتقسيم ميشديد و

: مسموميت براساس مهار آنزيم كولين استرازشدت-اساس مقدار بيماران مسموم با تركيبات شيميايي اعصاب بر

شونداستراز به سه گروه تقسيم ميفعاليت آنزيم كولين).4جدول(

كاهش درصد فعاليت بوتيريل كولين استراز ارزش كيفي

.باشدكولين استراز مي از استيلي آن كمتر و ارزش كمردداآتروپنيز شدن منظوره وپين اوليه بتراساس مقدار آبر

. شوندبيماران مسموم نيز به سه گروه زير تقسيم مي)>mg2( مسموميت خفيف -)mg10-2( مسموميت متوسط -) <mg10( مسموميت شديد -

بويژه آنان كه دچار،اندافرادي كه شديداً مسموم شدهبخش بايستي در ،اكسيژن هستنداختالل تنفسي و نيازمند

ICUسندرم بينابيني در مسموميت با ؛ اگرچهبستري شوند برخي ولي در مورد شود،ميسموم ارگانوفسفره كمتر ديده

اين افراد بايد در ؛ بنابرايندهد اين سندرم رخ مي،مسمومينICU ناگهاني و وقفه تحت مراقبت ويژه باشند تا از اختالالت

.تنفسي به علت فلج عضالت تنفسي جلوگيري شود

"�U�( ���><� I�., �� ����.�� V�� @R2علت اصلي مرگ ناشي از مسموميت با عوامل شيميايي

نارسايي تنفسي به دليل سركوب سيستم مركز تنفس ، اعصابهاي مسموم شده مطالعه انجام شده بر روي موش. باشدمي

كه مسموميت با نشان داد ل سومان و سارينتوسط عام).32،33(شود باعث سركوب مركز تنفس مي،عوامل فوق ����8���9: �;�� <� �( ���$�=� >�? ��3(

@���� *�4$A ��4'B

���$�=� >�? #+��)$( .+C�D �;��@���� *�4$A

#��� .+C�D �;��@���� *�4$A

x��.z{d|{}{dz{~/��|{d�{z{d�{���� ( ���o�{ ( ���o�{

����E���9: � ./0" <��( !"� 2F3� #��$" @� 2?� ���$�=� >�? ��3(��-�23�4( ��

��-� � ./0"23�4( �����$�=� >�?i��_" �� H�u� #8@� +�@� #r@�� s� #5��o 8��#$�_] 0 �>�?�/ #����/ #xt] #&1" x��.

:�" #5�/`u�/�� #Lu� ��� #�>�? 0Qt� �'QR� �)���? #5. ���� +�@� #;7K 5���] +�@� #@o��" +��o #s���� 5��+'0�� �)���? #����" $o�/�� #H�1/ #����.

~/��

i��� ,��Y #('��/ #,�� \� #T��" ���/��' #w��"����

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

CE

سارين در در مسموميت با سومان وكارديوميوپاتيها موشها نيز گزارش شده كه ممكن است علت مرگموش

.)35(را توجيه كندحمالت ناگهاني در مسموميت با دوز باالي ممكن است

درمان سريع با با وجود،VXسومان و سارين و يا عامل در صورت ؛ همچنينراليدوكسيم رخ دهديآتروپين و پ

ي و آسيب مغزي كاهش اكسيژن رسان،شدن حمالتطوالني.)39،41(يابدمرگ افزايشد و بروز ناتواني ووعارض ش

J��<�افراد استفاده ي يهنگام بروز حوادث شيميابه اولين اقدام

تا هنگام است امدادگر يا گروه نجات از وسايل حفاظتي فردي ؛ به عبارت ديگر اين افراد تماس با محيط آلوده مسموم نشوند

وسايل حفاظت فردي مانند ماسك از در اسرع وقت بايد دستكش و)نه ماسك جراحي(داراي فيلتر حاوي ذغال

گام حمل مسمومين و كنند تا هن استفادهضخيم پالستيكيقربانيان به منطقه غير آلوده از طريق پوست و تنفس آلوده

.)12،47(نشوند ند شومسمومين هر چه سريعتر بايد از منطقه آلوده خارج

ي، رفع آلودگي انجام و يقه غير آلوده به عوامل شيمياو در منط.ي استفاده شده را دريافت كننديپادزهر مناسب با عامل شيميا

خودكار ي اعصاب آمپول يپادزهر اوليه عوامل شيمياوكسيم و ابيد،اين آمپول حاوي آتروپين. است)اتوماتيك(

د مسموم بايهوش و شديداًبراي بيماران بي. ديازپام استاز بسرعت ر صورت لزوم دوسايل احيا آماده باشد و اين افراد

.احيا گردند تنفسي -نظر قلبيكه بعد از چند دقيقه تزريق آتروپين نكته قابل توجه ايندچار اختالالت فرد ممكن است ،هابه علت انقباض برونش

اكسيژن و وسايل تهويه بايد فراهم گردد ؛ بنابرايندوتنفسي شطور ه هوايي باز شود و ترشحات راههاي هوايي بهاي و راه قبل از دريافت آتروپين ؛ همچنينگردد)ساكشن( تخليهرمكرّمنظور جلوگيري از خطر فيبريالسيون بطني وسايل ه و ب

، مسموم شدهمقابله با مخاطرات تنفسي و قلبي افراد شديداً).12(آماده باشد

�>���O W(< بيمارستان كاركناندادگران و براي جلوگيري از آلودگي ام

، الزم هنگام اعزام و بستري نمودن مسمومين در بيمارستاند بيماران با دوش گرفتن و مجدرفع آلودگي در منطقه، است

انجام گردد تا از جذب پوستي عوامل اعصاب در تعويض لباسها كه چشمدر صورتي؛ جلوگيري شودكاركنان مسمومين و

راي جلوگيري از تحريكات چشم و صدمات ب،آلوده شده باشند. دنها با آب و يا نرمال سالين شستشو داده شو چشم،بعدي

%5وسيله مواد كلرينه مانند هيپوكلريت ه پوست آلوده بايد ب. و آب فراوان و جاري شستشو داده شود) ماده شوينده خانگي(

پوست بايد با صابونهاي ،اگر مواد شوينده در دسترس نبود چون ؛ي و آب شسته شود ولي پوست ماساژ داده نشوديقليا

اعصاب در پوستشيمياييماساژ باعث جذب بيشتر سموم .شودمي

،اي وجود نداشتدر صورتي كه هيچ گونه ماده شويندهصورت فيزيكي باعث رقيق شدن ه استفاده از آب معمولي ب

البسه و زيور . شود ميعامل جنگي اعصاب و كاهش اثرات آنها، موها، دار بدن، زير ناخنت و همچنين قسمتهاي چينآال

زير بغل و نقاط پنهان بدن بايد ،خطوط كشاله ران).12(د نزدايي شوآلودگي

� *�, :�X���8� "/ � - ��3H�9 <�F�� 5���2 5��%� <� @F(�������.�/0�12�

بر اساس مطالعات انجام شده برخي تركيبات ساخته شده تواند نقش حفاظتي در مقابل مي،مل اعصاببر عليه عوا

كه سرم آنتي طوريه ب؛دنسموم ارگانوفسفره داشته باشهايي كه در معرض غلظت كولين استراز گاوي از مرگ موش

،چند برابر دوز كشنده سموم ارگانوفسفره قرار گرفته بودنديل كولين استراز تهيه شده از ر همچنين بوتي؛جلوگيري نمود

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

C�

عنوان ه بIn-vitro و In-vivoانسان در آزمايشات پالسماي هاي و پادزهر در موش) پروفيالكسي(پيشگيري دارويي

شيمياييكننده در مقابل عوامل ي نقش پيشگيرييصحرا).52(اعصاب ايجاد كرد

به HI ون در ادامه با اضافه كردن تركيب اكسيمامحققيم در سرم كولين استراز گاوي باعث تقويت اثرات آنز

؛)53(شدند از بدن اعصابشيمياييراندن عوامل بيرونفناوريهمچنين با استفاده از پديده نوتركيبي و پيشرفت در

ساخته و سنتيتيك صورته ساخت مواد، استيل كولين فوق بده و در درمان افرادي كه در معرض عوامل شذخيره

).54(يرد گ مي مورد استفاده قرار،گيرند ميارگانوفسفره قرارحركت كردن سلول موجب شد بيفناوري استفاده از روش يا

و گيرد سموم ارگانوفسفره بر روي سطح ميكروب قرار ).55 (شودهيدروليز

بوتيريل كولين استراز هاي ايجاد موتاسيون در پروتئين(G117H)موجب هيدروليز آهسته و تدريجي عامل عصبي

VG ي كه از طريق همچنين كولين استراز؛ )56( شدطور ه ب، بودكوواالنسي به يك زمينه پلي اورتان متصل شده

زدايي از سطوح بيولوژيك نظير زخم، مؤثر باعث آلودگي پزشكي در كاركنانپوست، البسه، ساير وسايل و محيط و

شد مي و جلوگيري از آلودگي ثانويهشيمياييمقابل حمالت د غير نظامي را در مقابل تواند افرا مياين تركيب نيز).58،57(

. جنگي اعصاب محافظت كندشيمياييحمالت ساخته شده كه .R.S.Dنام ه كه لوسيوني بباالخره اين

عوامل اعصاب و گاز خردل هاي طور فعال با بعضي از گونهه ب زمان ،عاملنوع ها به اين واكنش. دهد مينشانواكنش

).59(است استفاده و مقدار سموم ارگانوفسفره مرتبط كهمطالعات انجام شده بر روي حيوانات نشان داده

استيل كولين استراز ) كربامات(پذير برگشتهاي مهاركننده باعث افزايش اثر ،استگمين و فيزوستگمينپيريديونظيركه طوري؛ به شود ميي آتروپين و پاراليدوكسايمدرمان

سومان حيوانات مورد آزمايش كه در معرض مقدار زياد گاز

. با استفاده از تركيبات فوق زنده ماندند،قرار گرفته بودندبا عمل تركيبات فوق بدين صورت است كه فرايند

معرض مقدار زيادتر از دوز كشنده عوامل قرارگيري در در حضور تركيبات كرباماته استيل كولين ، اعصابشيميايي

ي استيل هاتوانند با مولكول نميشيميايياستراز عوامل جنگي در نتيجه به تركيبات ذكر شده ،كولين استراز تركيب شوند

كنند و بر اثر تأثير محافظتي آنتي دوت ميحملههاي قرمز كرباميالسيون آنزيم كولين استراز موجود در گلبول

.رسد مي%40 به %20از ) استيل كولين استراز حقيقي(عنوان داروي شفابخش يا ه از كربامات تنها ب

نبايد استفاده كرد بلكه به شيمياييكننده درمان عوامل لتكميمؤثر نظير آتروپين و اكسيم در هاي همراه ساير آنتي دوت

از اين ؛ رودكاره سارين بشيمياييي عامل يزدادرمان و سمتركيبات در درمان تكميلي و يا بعنوان پيش درمان استفاده

.شودنمي بهتر ؛ بنابرايناست سمي فيزوستگمين در دوزهاي باال

ستگمين كه داروي انتخابي در درمان تكميلي اوياست از پيريد. استفاده گردد،يا محافظتي بر عليه عوامل اعصاب است

؛ مغزي خوني عبور كندتواند از سدستگمين نمياويپيريددنبال ه به همين دليل اثرات سيستم اعصاب مركزي را ب

. نداردتركيبات كربامات نبايد بعد از از كه نكته قابل توجه اين

بلكه قبل از تماس شودتماس با عوامل عصبي مورد استفاد از چنانچه . گيردعنوان روش محافظتي مورد استفاده قراره ب

باعث ، استفاده شودشيمياييعد از تماس با عوامل آن بشده بر اساس مطالعات انجام. شود ميتر شدن حال بيماروخيم

صورت وريدي ه انات معلوم گرديد اپتياستيكمين ببر روي حيواثرات محافظتي بهتري نسبت به فيزوستكمين در مقابل

).60( اعصاب دارد شيمياييعوامل

� �O:-��E�ET��9 �� �Eاساس و يا رمز درمان مسموميت ناشي از عوامل

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

Cj

اعصاب استفاده از آتروپين و تركيبات اكسيم و شيميايي،منظور پيشگيري از اختالالت تنفسيه بمراقبتهاي ويژه

اكنون به شرح ). 62(باشد ناتوانيها و مرگ و مير مي.پردازيم مي اعصابشيمياييمهم عوامل هاي پادزهرعنوان پادزهر مهم مسموميت با ه آتروپين ب:آتروپين-1

ندارد ز درماني مشخصيو اين دارو د؛سموم ارگانوفسفره استشدن ترشحات، برطرف شدن و مقدار آتروپين بر اساس خشك

.)63(شود ميها و تعداد ضربان قلب تعيينمقاومت برونشباشد كه بطور ميmg2خودكار،هاي مقدار آتروپين در آمپول

هاي اين مقدار براي مسموميت. گردد مياتوماتيك تزريق.كندايت نميفمتوسط و يا شديد ك

دكستروز cc50ع درمان بايد آتروپين به همراه براي شروصورت داخل وريدي انفوزيون گردد و اين عمل ادامه ه ب5%

گونه عالمتي نداشته باشد و اثرات پيدا كند تا بيمار هيچهاي اثرات موافق با عملكرد گيرنده(آگونيستي موسكاريني

اثرات سيستم اعصاب مركزي ناشي از برخي و ) موسكاريني.)12(گرددبرطرف شيمياييوميت با عوامل مسم

باالي تهيه شده هاي از چندي قبل آتروپين در غلظتmg100هاي صورت آمپوله كه در آلمان بطوريه باست؛ در mg100-10 با غلظت موجود است و معموالmL10ًدر

جهت انفوزيون وريدي در % 5محلول دكستروز ه مورد استفاده واقعشديد با سموم ارگانوفسفرهاي مسموميت

. شودميه آتروپين بنبايد در مسمومين دچار كمبود اكسيژن

ين ي بويژه اگر مسموم فشارخون پا؛صورت وريدي تزريق گرددقطرات مايع (صورت آئروسل ه بهتر است آتروپين ب،دارد

كار ه از طريق استنشاق و يا داخل لوله تراشه ب) اسپري شكل معلوم گرديد استنشاق ،جام شدهبر اساس مطالعات ان. رود

صورت آئروسل باعث اثرات موضعي در ريه و ه آتروپين ب.)64(شود ميجذب سيستميك

ها تركيبات عمده پيريدنيوم اكسيم: تركيبات اكسيم-2:شوندهستند كه به دو گروه تقسيم مي

بيس پيريديم - منوپيريديم ب-الف5ه آن در جدول ژنريك، تجارتي و كارخانه سازندهاي نام

.ارائه شده استد آنزيم كننده مجدعنوان فعاله اگر چه تركيبات اكسيم ب

كنند ولي تجربيات باليني نشان داده ميكولين استراز عملدوت وسيع عنوان آنتيه توانند باست كه اين تركيبات نمي

الطيف مطرح باشند و بر اساس اطالعات موجود انتخاب آنها محافظتي در قبال مرگ و مير ناشي از عامله اغلب وابسته ب

).65(عوامل عصبي است شيمياييانتخاب تركيبات اكسيم در درمان عوامل

طوريكه ه ب؛باشدميآنها اثرات جانبي بهتوجه بااعصابتري سميدوز باال اثراتبويژه در) توكسوگونين(دوكسيم ابي

رديت كمتري دا سمHI6. اليدوكسايم داردپر وHI6نسبت به ها كمتر است و در بعضي از نقاط اما پايداري آن در حالل

.)67(باشد جهان موجود نميبر عليه مسموميت با HGG-12, HL07 راليدوكسايم پ

راليدوكسايم به همراه آتروپين پ.رود ميكاره سومان و تابون بسومان سمي كننده در مقابل دوزو ديازپام بهترين محافظت

.)68(لي در مقابل تابون اثر محافظتي ندارد است والطيف اثرات درماني سه تركيب در يك مطالعه وسيع

HLO7 ،HI6 و پيريميدوكسيم بر عليه عامل سومان مقدار زيادي بر عليه تابون HLO7 تركيب. مشخص گرديد

. )69 (مؤثر بود ����G�.�=�� @� 2?� ���$�=� ��� �� �$�'� ��

��? #��$" !"� 2+�

H$�.�=��7�I+���7����)��J�����@L�����F��L����0�����F���7�

)kd�F�d\(L����0�����F���� ���/L����0�����F5��� �'��/

\�F"0�F5�"����P2S

��'���I������'����'�����

T��L�����F,�"L���0����0L���0�

HI6HI07 HGG12

�"d\–��3�'?�o"

^��d5����

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

Cg

HI6طور متوسط مؤثر بودند ولي ه و پيريميدوكسيم ب؛ مؤثر بودنديمقدار كمتره پراليدوكسايم و پيريميدوكسيم ب

هاي همچنين در مطالعه انجام شده بر روي خوكچه اثرات درماني كهوسيله سومان معلوم گرديده شده بمسمومHI6مؤثرتر از HLO7 بود ولي در مورد گاز تابون اثرات

اثرات درماني .شود ميدرماني دو تركيب ذكر شده برعكس بر ،گردد ميدر دوزي كه باعث درمانHI6 مؤثر آتروپين و

اين.عليه مسموميت با تابون و سومان در خوكچه بررسي شد اثرات درماني آتروپين بر عليه دو عامل كهبررسي نشان داد

همچنين ؛بودHI6ان و تابون خيلي بيشتر از عصبي سوم).69،70(بود اثرات درماني آن بر عليه سومان بيشتر از تابون

باعث تقويت اثر آنHI6 اضافه كردن ديازپام به آتروپين و ها در درمان مسموميت عوامل اثرات عمومي اكسيم.شودمي

.شده است ارائه 6عصبي مختلف در جدول راليدوكسايم خيلي پنالوگ آمين نوع سوم رسد آنظر ميه ب

در اعصاب سيستم مركزي نفوذ اصليراليدوكسايمپسريعتر از شود كه اثرات درماني مي در نتيجه پيش بيني.كندمي

Pro Pam راليدوكسايم در درمان مسموميت پخيلي مفيدتر از. باشدبا عوامل اعصاب

+���� ����<� T-��Eي تركيبات اكسيم بر روي حيوانات مطالعه دوزهاي درمان

و همچنين انسان در خالل جنگهاي شيميايي و حمالت تروريستي شيميايي به صورت تجربي مشخص گرديد ولي

وزن بدن در نيم mg/kg30درمان با پراليدوكسايم با مقدار

mg/kg8ساعت اول و سپس به صورت انفوزيون وريدي . گرددتجويز مي% 5وزن بدن در ساعت در سرم دكستروز

تجويز اين مقدار دارو تا هنگامي ادامه دارد كه فرد به طور .كامل بهبود يابد و ديگر نياز به آتروپين نداشته باشد

ابي دو كسيم يك داروي هپاتوتوكسيك است و بايد با در شروع درمان و mg500دوز كمتري تجويز گردد؛ بيشتر از

الزم است در . رف نشود در روز مصmg750در ادامه بيش از هاي كبدي به طور صورت درمان مسمومين با اين دارو آنزيم

.اي بررسي شودمنظم و دورهمطالعه انجام شده به منظور بررسي تأثير : ديازپام-3

هاي مسموم شده و درماني ديازپام برحركات رفتاري در ميمونهايهمچنين بر اساس ادعاي گروه پزشكي ارتش در اردوگاه

مسمومين با عوامل شيميايي اعصاب، تأكيدكننده اين نكته است كه ديازپام اثرات رفتاري ناشي از مسموميت با عوامل

).77(بخشد شيميايي اعصاب را بهبود مياين دارو يك تركيب آنتي گلوتامترژيك : گاسايكليدين-4

است كه به عنوان مكمل درمان فوري در مسموميت با سموم اين دارو در افرادي . مورد مطالعه قرار گرفته استارگانوفسفره

اند و اقدامات فوري براي آنها انجام كه با سومان مسموم شدهشده باشد، از اختالالت آنسفالوگرافي و عالئم كلينيكي ناشي

كند و حمالت تشنجي ناشي از از مسموميت جلوگيري ميمسموميت با سومان را كاهش داده و سبب بهبود عالئم

؛ همچنين گاسيكليدين در درمان )78(باليني افراد شده است ).79(هاي مختلف نيز مؤثر بوده است نوروپاتي

����K�.�=�� 29=� >��L� !"� 2F3� 2+���? #��$" ( ���$�=� ��� �� �

>9���).�=��GE*+�GB �$GD $()GFVX

L���0�����F++++++++++�FL���0�����+++++++++

��L���0�++++++++++++HI6++++++++++++++++HLO7+++++++++++++++++HGG- 12 ��Q��*�-��'++++ ��Q��*�-��'. ��Q��*�-��'.

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

Cf

بنات سديم در اثرات درماني بيكر: بيكربنات سديم-5ه ارگانوفسفره در بيماراني كه بهاي كشمسموميت با حشره

اين . بررسي شد،طور متوسط تا شديد مسموم شده بودندكار ه صورت وريدي براي اصالح اسيدوز متابوليك به تركيب ب

pHهدف از درمان با بيكربنات سديم اين است كه. رودميبيكربنات . شود حفظ45/7-35/7خون شرياني مسموم بين

ساعت از طريق 24وزن بدن در mg/kg5-3به مقداركه تا هنگامي) %5به همراه محلول دكستروز(انفوزيون

يابد ميآتروپين الزم باشد و يا بيمار بهبود پيدا كند، ادامهجهت تعيين دوز قطعي بيكربنات سديم انجام .)79،80(

؛د خواهد بود مفي(ABG) گازهاي خوني شريانيpHآزمايشصورت ه كه استفاده از بيكربنات سديم بنكته ديگر اينوشود ميي شدن متوسط خون ي باعث قليا،انفوزيون وريدي

تواند تركيبات ارگانوفسفره بويژه سومان را به تركيبات ميتبديل كند و در درمان مسموميت سمي يا كمترسمي غير

.ناشي از عوامل اعصاب مؤثر باشددهد كه تحقيقات اخير نشان مي:فات منيزيمسول-6

تزريق وريدي سولفات منيزيم ممكن است در درمان 81(ثر باشدؤ سموم فسفر دار آلي نيز ممسموميت حاد(.

و Eهاي ويتامين (هااكسيدانآنتي:هاآنتي اكسيدان-7C (عنوان درمان كمكي ممكن است موثر باشنده ب) 81(.

-<�� :�*�8��ها تداخل ي كه در مسموميت با ارگانوفسفرهياروهاد عبارتند ،وجه نبايد مورد استفاده قرار گيرنديچ ه و بهكنندميمورفين، تئوفيلين، كلرپرومازين، مشتقات آمينوفيلين، : از.)81( كولين و پروكائيننيليكسسو

J��T�(�9�.Eمطالعات انجام شده بر روي حيواناتي كه در معرض

اعصاب شيميايي برابر دوز كشنده عامل سه و دوا دوز تماس بVXوسيله ه نشان داد كه هموپرفوزيون ب،قرار گرفته بودند

از پيشرفت عالئم در حيواناتي كه در E5رزين سيناكروم مؤثر ،قرار گرفته بودندVXمعرض مقدار دو برابر دوز كشنده

شت اثري نداVXبود ولي در برابر سه دوز كشنده عامل)82(.

:�.B <� ��=9 Y�,O ��E-�>����.�/تجربه جنگ عراق عليه ايران در حمله :كودكان-1

كودكان نسبت به عوامل كه حلبچه نشان داد شيميايي زيرا تعداد ؛ترند اعصاب از افراد بزرگسال حساسشيميايي

. شدگان كودك نسبت به بزرگساالن بيشتر بودفوتط و تحت مراقبتهاي خاص و بر آتروپين بايد با احتيا

مبناي بررسي پيوسته و مداوم عالئم حياتي بويژه نبض تجويز ، بار در دقيقه باشد160گر تعداد نبض بيشتر از ا).83 (گردد

انفوزيون آتروپين بايد قطع گردد و هنگامي كه تعداد نبض به انفوزيون آتروپين شروع مجدداً، بار در دقيقه رسيد140زير گذاري تراشه و لوله،ي تنفسيي در صورت بروز نارسا؛گردد

.)85،84(شوداستفاده از تنفس مصنوعي توصيه ميطبق تجربيات باليني در كودكان مسموم شده توسط

راليدوكسايم ابتدا بايد به اندازه پ اعصاب شيمياييعوامل mg/kg25در ادامه به مقدار صورت دوز واحد وه بmg/kg20-10دقيقه انفوزيون شود 30 تا 15ل مدت در طو

برسدmg/L 4ي آن بيشتر ازيكه غلظت پالسماتا هنگامي)83(.

سموم ارگانوفسفره ممكن است از طريق : زنان باردار-2د و باعث مسموميت و مرگ جنين وجفت وارد بدن جنين ش

زناني كه در ، حلبچه و سردشتشيمياييدر خالل حمله . گردد از پس، ارگانوفسفره سارين قرار گرفتندسممعرض تماس با

چند ساعت تا چند روز جنين خود را از دست دادند و مرگ و ). 86 (مير جنين نسبت به مرگ و مير مادران بيشتر بود

آتروپين و تركيبات اكسيم در زنان باردار بعد از مشاوره و هر چه ،با احتياط تجويز گردد و چنانچه جنين از بين رفته

يعتر از بدن خارج گردد تا بتوان عالئم باليني و وضعيت سر

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

CD

سموم ارگانوفسفره از طريق شير نيز دفع . مادر را بهبود بخشيد در نتيجه شير ماداران چند روز بعد از تماس با ؛گرددمي

). 86،85( شود استفاده نبايدواست آلوده شيمياييعوامل سموم افراد پير اغلب نسبت به:افراد كهنسال-3

حلبچه شيمياييطوريكه در حمله ه بند؛ترارگانوفسفره حساسبه علت ضعف . شدگان مسن بيشتر از بقيه افراد بودتعداد تلف

اعضاي بدن و مشكالت پيچيده سالمندان، آتروپبن، اكسيم و ديازپام بايد با احتياط تجويز گردد و بر اساس وضعيت

). 86 (ع گرددكلينيكي بيمار هر چه سريعتر درمان شرومسمومين بايد از آلودگي :تامدادگران يا گروه نجا-4

اوليه در محيط و آلودگي ثانويه هنگام انتقال و يا درمان بايد از وسايل حفاظتي شامل ؛ بنابراينبيماران در امان باشند

ماسك، لباس مخصوص و دستكش محافظ استفاده كنندالل حمالت دست آمده در خه بر اساس تجربه ب). 87(

نفر از 59علت تجربه كم، تعداد ه ب،تروريستي در ژاپنخفيف با گاز سارين مسموم طوره نفر پزشك ب8امدادگران و

سردرد، گلودرد، تهوع، عطسه، نظيرو دچار عالئم خفيف). 88 (شدند كه البته درمان گرديدندمشكل تنفسي

J��<� ����T<� �E�Z* تجربه كمي در مورد ،كنندهكه افراد درماندر صورتي

هنگام درمان ،مسموميت با سموم ارگانوفسفره داشته باشندشرح زير ه شوند كه خطاهاي معمول ب ميدچار اشتباه

:باشدمي جمعيت مقدار %20-5با توجه به تغييرات ژنتيكي در -1

؛ طبيعي استتر از حدينيآنزيم بوتيريل كولين استراز پا استيل كولين استراز گلبول قرمزليت آنزيم درصد فعابنابراين.ي مورد ارزيابي قرار گيردصورت كمه بايد بو اسيدوز متابوليك در ) كاهش پتاسيم(هيپوكالمي -2

دهد كه بايد هر چه مسموميت با سموم ارگانوفسفره رخ مي. درمان شود پيشگيري و ياسريعترروپين و دوز واحد آت،شناسيدر منابع و كتابهاي سم-3

دوز آتروپين بركه در صورتي است؛تكرار آن توصيه شده.گردداساس پاسخ درماني در بيمار تعيين مي

چشمي هاي براي از بين بردن ميوزيس از قطره-4.صورت وريدي استفاده شوده استفاده نگردد بلكه از آتروپين ب

ها از آمينوفيلين و براي رفع انقباض و تنگي برونش-5بتابلوكر نظير هاي يلين استفاده نشود بلكه آگونيستتئوف

تربوتالين و داروهاي آنتي كولينرژيك مصرف ،سالبوتامول.شودشيميايياگر چه ادم ريوي در مسموميت با عوامل -6

ارگانوفسفره كمتر هاي كش حشرهمسموميت بااعصاب ازبراي درمان از آتروپين استفاده شود نه صورت هر ولي دراست

.مرفين و آمينوفيلينداروي مدر فروسمايد و داروي قلبي ديگوكسين در -7

و ممكن دارد مسموميت با سموم ارگانوفسفره منع استعمال .است باعث از دست دادن آب و تعادل الكتروليت گردد

و شيمياييدست آمده در طي جنگهاي ه در تجربيات بق در جزيره عراشيمياييتروريستي در خالل حمله هاي حمله

افرادي كه در معرض تماس ،مجنون بر عليه رزمندگان ايران دچار تشنج، ،قرار گرفته بودندشيميايي با مقدار زياد عوامل

ه افزايش ترشحات، كما، اختالالت تنفسي و قطع تنفس شد.منجر به شهادت ايشان شد و بودند

شده در مسمومين كه به بيمارستانهاي نتايج باليني ثبتشدن مردمك صورت تنگه ب،بزرگ منتقل شدندهاي رشه

ها، افزايش ترشحات، كاهش فشار خون، تهوع و چشماستفراغ، دردهاي شكمي، اسهال، كاهش هوشياري، دپرسيون

، ادم ريوي، لرزش و تشنج گزارش )كبودي(تنفسي، سيانوزبرادي كاردي و كاهش فشار خون قبل از درمان با .گرديد

و افزايش ) افزايش تعداد ضربانات(كاردي يآتروپين و تاكچشم هاي فشار خون توأم با خشكي دهان و گشادي مردمك

. بايستي كنترل شودبعد از درمان با آتروپين يا آتروپنيزه شدن در بيماراني كه دچار اختالل تنفسي تزريق زياد آتروپين

ست باعث اختالل عملكرد ا ممكن،باشندهمراه با سيانوز مي

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

kh

اصالح كمبود شديد اكسيژن و سيانوز ؛ بنابراينب گردندقل بدين منظور ؛رسد مينظره قبل از تجويز آتروپين حياتي ب

كشيدن ترشحات و برقرار كردن تهويه مناسب ريوي هر چه سندرم . سريعتر بايد انجام و سپس آتروپين تزريق شود

ادهاي ارگانوفسفره ايجكشبينابيني كه در مسموميت با حشره اعصاب مشاهده شيميايي در مسموميت با عوامل ،گرددمي

.نظر پزشك معالج باشد ولي بايستي مدنشده استدر طي جنگ عراق عليه ايران گاز خردل به همراه گاز

بنابراين توجه به تابون در چند نوبت مورد استفاده قرار گرفت). 86 (مختلط حائز اهميت استهاي مسموميت

�S� ���> و ايجاد روحيه شيمياييمادگي براي رويارويي با حوادث آ

نجات و ،همكاري و اتحاد و هماهنگي بين نيروهاي امداد

پزشكي و داشتن خط مشي جامع و كلي مبارزه هاي ساير رده.رسدنظر ميه ضروري بشيمياييبا عوامل

آموزشي هاي طور مداوم در دورهه بايد بمربوطه كاركنانهاي الزم جهت مقابله با حوادث را كسب شركت و مهارت

را شيميايي و مهارتهاي علمي و عملي مقابله با عوامل نمايندهمچنين تهيه مطالب آموزشي و ؛ در خود حفظ و ارتقا بخشند

،توزيع آن بين افراد جامعه سودمند بوده و از سردرگميشيميايينظمي از سوي مردم در هنگام حمله ناهماهنگي و بي

پزشكي و كاركناندرمان سريع و بموقع توسط . هدكاميديده با استفاده از پادزهر و تجهيزات پزشكي آموزشان پرستار

. باشدالزم براي نجات مسمومين ضروري ميدر پايان خط مشي كلي برخورد با مسمومين ناشي از

گرددعوامل شيميايي اعصاب، به صورت نمادين ارائه مي

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

kC

�W��� :1- Holmsted B. The third symposium on prophylaxis and treatment of chemical poisons, April 22-24, 1985, Stockholm, Sweden, Fund Appl Toxicol. 1985; 5: S1-S9.

2- Sidell FR, Groff WA. The reactiviability of cholinesterase inhibited by VX and sarin in man. Toxicol Appl Pharmacol. 1974; 27:241-252.

3- Foroutan A. Report of the specialist appointed by the Secretary-General of the United Nation to investigate allegation by the Islamic Republic of Iran concerning the use of Chemical weapons, Proceeding of the First World Congress on Biological and Chemical Warfares. Ghent. May 21-23, 1984; pp: 302-10.

4- Hendrickx B. Report and conclusion of the biological samples of men, intoxicated by was gases, send to the department of toxicology of the state university of Ghent, for toxicological investigation, Proceeding of the second world congress on biological and chemical Warfares. Ghent, Aug 24-27, 1986; pp: 553-82.

5- Balali-Mood M, Shariat M. Treatment of organophosphate poisoning. Experience of nerve agents and acute pesticide poisoning on the effects of oximes. J. Physiology (Paris). 1998; 92: 375-78.

6- Tokuda Y, Kikuchi M, Takahashi O, Stein GH. Prehospital management of sarin nerve gas terrorism in urban settings: 10 years of progress after the Tokyo subway sarin attack. Resuscitation. 2006; 68 (2): 193-202.

7- Newmark J. Nerve agents: pathophysiology and treatment of poisoning. Semin Neurol. 2004; 24 (2): 185-96.

8- Morita H, Yanagisawa N, Nakajima T. Sarin poisoning in Matsumoto Japan. Lancet. 1995; 346: 290-93.

9- Ohbu S, Yamashina A, Takasu N. Sarin poisoning on Tokyo subway. Southern Med J. 1997; 90: 587-93.

10- Dunn MA, Sidell FR. Progress in Medical defense against nerve agents. JAMA. 1998; 262: 649-52.

11- Sidell FR, Borak J. Nerve agents. Ann Emerg Med. 1992; 21: 865-71.

12- Lockridge O, Masson P. Pesticides and susceptible populations: people with butyrylcholinestrase genetic variants may be at risk. Neurotoxicol. 2000; 21:113-26.

13- Barak D, Ordentlich A, Kaplan D. Evidence for P-N bond scission in phosphoramidate nerve agent adducts of human acetylcholinesterase. Biochemistry. 2000; 39: 1156-61.

14- Furlong CE, Li WF, Richter RJ. Genetic and temporal determinants of pesticide sensitivity: role of paraoxonase(PON1). Neurotoxicol. 2000; 21: 91-100.

15- Inns RH, Tuckwell NJ, Bright JE, Marrs TC. Histochemical demonstration of calcium accumulation in muscle fibres after experimental organophosphate poisoning. .Hum Exp Toxicol. 1990; 9: 245-50.

16- Bright JE, Inns RH, Marrs TC, Tuckwell NJ. Histochemical demonstration of sarin-induced calcium influx in mouse diaphragm. Hum Exp Toxicol. 1990; 9: 245-50.

17- Lee MJ, Clement JG. Effect of soman poisoning in haematology and coagulation parameters and serum biochemistry in rabbits. Milit Med. 1990; 155: 244-49.

18- Young GD, Koplovitz I. Acute toxicity of cyclohexylmethylphosphonofluoridate (CMPF) in rhesus monkeys: serum biochemical and hematologic changes. Arch Toxicol. 1995; 69: 379-83.

19- Rickell DJ, Glenn JF, Houston WE. Medical defense against nerve agents: New direction. Milit Med. 1987; 152: 35-41.

20- Gordon JJ, Inns RH, Johnson MK. The delayed neuropathic effects of nerve agents and other organophosphate compounds: Arch Toxicol. 1983; 52: 82-86.21- Pope C, Dilorenzo K, Ehrich M. Possible involvement of a neurotrophic factor during the early stages of organophospahte-induced delayed neurotoxicity. Toxicol Lett. 1995; 75: 111-17.

22- Silveria CL, Eldefrawi AT, Eldefrawi ME. Putative M2 muscarinic receptors of rat heart have high affinity for organophosphorous anticholinesterases. Toxicol Appl Pharmacol. 1990; 103: 474 -81.

23- Albuquerque EX, Deshpande SS, Kawabuchi M. Multiple actions of anticholinesterase agents on chemoreceptive synapses, Molecular basis for prophylaxis and treatment of organophosphate poisoning. Fundam Appl Toxicol. 1985; 5: S182-S203.

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

kk

24- Sivam SP, Hoskins B, Ho IK. An assessment of comparative acute toxicity of diisopropyl-fluorophosphate, Tabun, Sarin and soman in relation to cholinergic and GABAergic enzyme activities in rats. Fundam Appl Toxicol. 1984; 19: 23-32.

25- Szilagyi M, Gray PJ, Dawson RM. Effects of the nerve agents soman and tabun on the uptake and release of GABA and glutamate in synaptosomes of guinea pig cerebral cortex. Gen Pharmacol. 1993; 24: 663-68.

26- Liu DD, Watanabe HK, Ho IK. Acute effects of soman, sarin and tabun on cyclic nucleotide metabolism in rat stratium. J Toxicol Environ Health. 1986; 19: 23-32.

27- Cao CJ, Mioduszewski RJ, Menking DE. Cytotoxicity of organophosphate anticholinesterases. In-vitro. Cell Dev Biol Anim. 1999; 35: 493-500.

28- Benschop HP, Bijleved EC, deJong LPA. Toxicokinetics of the four stereoisomers of the nerve agent soman in atropinized rats, influence of soman simulator. Toxicol Appl Pharmacol. 1987; 90: 490-500.

29- Grob D. The manifestations and treatment of poisoning due to nerve gas and other organic phosphate anticholinesterase compounds. Arch Intern Med. 1956; 98: 221-39.

30- Siddell FR: Soman and sarin: Clinical manifestations and treatment of accidental poisoning by organophosphates. Clin Toxicol. 1974; 7: 1-17.

31- Rengstoff RH. Accidental exposure to sarin: Vision effects. Arch Toxicol. 1985; 56: 201-203.

32- Rickett DL, Glenn JF, Beers ET. Central respiratory effects versus neuromuscular actions of nerve agents. Neurotoxicol. 1953; 8: 466-75.

33- Decandole CA, Duglas WW, Evans CL. The failure of respiration in death by anticholinesterase poisoning. Br J Pharmacol. 1953; 8: 466-75.

34- Stewart WC. The effects of sarin and atropine on the respiratory center and neuromuscular junctions of the rat. Can J Biochem Physiol. 1959; 37: 651-60.

35- Singer AW, Jaax NK, Graham JS. Cardiomyopathy in soman and sarin intoxicated rat. Toxicol Lett. 1987; 36: 243-49.

36- Worek F, Kleine A, Falke K. Arrhythmias in organophosphate poisoning: effect of atropine and bispyridinium oximes. Arch Int Pharmacodyn Ther. 1995; 3: 418-35.

37- Senanayake N, Karalliede L. Neurotoxic effects of organophosphorous insecticides. An intermediate syndrome. N Eng J Med. 1987; 316: 761-63.

38- DeBleecker J, VanDen Neucker K, Willems J. The intermediate syndrome in organophosphate poisoning: presentation of a case and review of the literature. J Toxicol Clin Toxicol. 1992; 30: 321-29.

39- McLeod CG, Singer AW, Harrington DG. Acute neuropathology in soman poisoned rats. Neurotoxicol. 1984; 5: 53-58.

40- Schier JG, Ravikumar PR, Nelson LS, Heller MB, Howland MA, Hoffman RS. Preparing for chemical terrorism: stability of injectable atropine sulfate. Acad Emerg Med. 2004; 11 (4): 329-34.

41- Anzueo A, Berdine GG, Moore GT. Pathophysiology of soman intoxication in primates. Toxicol Appl Pharmacol. 1986; 86: 56-68.

42- Sekijima Y, Morita H, Yanagisawa N. Follow-up of sarin poisoning in Matsumoto. Ann Intern Med. 1997; 127: 1042- 46.

43- Mulchandani P, Mulchandani A, Kaneva I. Biosensor for direct determination of organophosphate nerve agents potentiometric enzyme electrode. Biosens Bioelectron. 1999; 14: 77-85.

44- Mulchandani A, Pan S, Chen W. Fiber-optic enzyme biosensor for direct determination of organophosphate nerve agents. Biotechnol Prog, 1999; 15: 130-34.

45- Polhuijs M, Langenberg JP, Benschop HP. New method for retrospective detection of exposure to organophosphorous anticholinesterases:application to alleged sarin victims of Japanese terrorists. Toxicol Appl Pharmacol. 1997; 146: 156-61.

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

ke

46- Nagao M, Takatori T, Matsuda Y. Definitive evidence for the acute sarin poisoning diagnosis in the Tokyo subway. Toxicol Appl Pharmacol. 1997; 144: 198-203.

47- Nozaki H, Aikawa N, Fujishima S. A case of VX poisoning and the difference from sarin. Lancet. 1995; 346:698-99.

48- Klette KL, Levine B, Dreka C. Cholinesterase activity in postmortem blood as a screening test for organophosphate/chemical weapon exposure. J Forensic Sci. 1993; 38: 950-55.

49- Munro N, Toxicity of the organophosphate chemical warfare agents GA, GB, and VX: Implications for public protection. Environ Health Perspect. 1994; 102: 18-37.

50- Wolfe AD, Rush RS, Doctor BP. Acetylcholinestrase prophylaxis against organophosphate toxicity. Fundam Appl Toxicol. 1987; 9: 266-70.

51- Ravesh L, Grunwald J, Marcus D. Human butyrylcholinesterase as a general prophylactic antidote for nerve agent toxicity. In vitro and in vivo quantitive characterization. Biochem Pharmacol. 1993; 45: 2465-74.

52- Caranto GR, Waibel KH, Asher JM. Amplification of the effectiveness of acetylcholinesterase for detoxification of organophosphorous compounds by bis-quartenary oximes. Biochem Pharmacol. 1994; 47: 347-57.

53- Saxena A, Maxwell DM, Quinn DM. Mutant acetylcholinestrase as potential detoxification agents for organophosphate poisoning. Biochem Pharmacol. 1997; 54: 269-74.

54- Mulchandani A, Kaneva I, Chen V. Detoxification of organophosphate nerve agents by immobilized Escherichia coli with surface expressed organophosphate hydrolase. Biotechnol Bioeng. 1999; 63: 216-23.

55- Broomfield CA, Lockridge O, Millard CB. Protein engineering of a human enzyme that hydolyzes V and G nerve agents: design, construction and characterization. Chem Biol Interact. 1999; 119-120:413-18.

56- Cheng TC, DeFrank JJ, Rastogi VK. Alteromonas prolidase for organophosphorous G-agent decontamination. Chem Biol Interact. 1999; 119-120:455-62.

57- Gordon RK, Feaster SR, Russell AJ. Organophosphate skin decontamination using immobilized enzymes. Chem Biol Interact. 1999; 119-120:463-70.

58- Sawyer TW, Parker D, Thomas N. Efficacy of an oximate-based skin decontaminant against organophosphate nerve agents determined in vivo and in vitro. Toxicol. 1991; 67:267-77.

59- Tuovinen K, Hannien O. Protection of mice against soman by pre-treatment with eptastigmine and physostigmine. Toxicol. 1999; 139: 233-41.

60- Kassa J, Fusek J. The positive influence of a cholinergic-anticholinergic pretreatment and antidotal treatment on rats poisoned with supralethal doses of soman. Toxicol. 1998; 128: 1-7.61- Munro NB, Watson AP, Ambrose KR. Treating exposure to chemical warfare agents: implications for health care providers and community emergency planning. Environ Health Perspect. 1990; 89: 205-15.62- Holstege CP, Kirk M, Sidell FR. Chemical warfare. Nerve agent poisoning. Crit Care Clin. 1997; 13: 923-42.

63- Orma PS, Middleton RK. Aerosolized atropine as an antidote to nerve gas. Ann Pharmacotherapy. 1992; 26: 937-38.64- van Helden HPM, Busker RW, Melchers BPC. Pharmacological effects of oximes: ho w relevant are they? Arch Toxicol. 1996; 70: 779-86.65- Corvino TF, Nahata MC, Angelos MG, Tschampel MM, Morosco RS, Zerkle J. Availability, stability, and sterility of pralidoxime for mass casualty use. Ann Emerg Med. 2006; 47 (3): 272-77.

66- Dawson RM. Review of oximes available for treatment of nerve agent poisoning, J Appl Toxicol. 1994; 14: 317-31.67- Boskovic B, Kovacevic V, Jovanovic D. PAM-2, HI-6 and HGG-12 in soman and tabun poisoning, Fundam Appl Toxicol. 1984; 4: S106-115. 68- Clement JG, Hansen AS, Boulet, CA. Efficacy of HLo-7 and pyrimidoxime as antidotes of nerve agent poisoning in mice. Toxicol. 1992; 66: 216-19.69- Lundy PM, Hansen AS, Hand BT. Comparison of several oximes against poisoning by soman, tabun and GF. Toxicol. 1992; 72, 99-105.

�:�;�<�� ���� �"���� =���� �� *���>����? � ��� �@4� A�2� �BC�

kE

70- Melchers BP, Philippens IH, Wolthuis OL. Efficacy of HI-6 and Hlo-7 in preventing incapacitation following nerve agent poisoning. Pharmacol Biochem Behav. 1994; 49: 781-88.

71- Cassel G, Karlsson L, Waara L. Pharmacokinetics and effects of HI-6 in blood and brain of soman-intoxicated rats:a microdialysis study. Eur J Pharmacol. 1997; 332: 43-52.

72- Worek F, Widmann R, Knopff O. Reactivating potency of obidoxime, pralidoxime, HI 6 and Hlo7 in human erythrocyte acetylcholinestrase inhibited by highly toxic organophosphorous compounds. Arch Toxicol. 1998; 72: 237-43.

73- Kopolovitz I, Menton R, Matthews C. Dose-response effects of atropine and HI-6 treatment of organophosphorous poisoning in guinea pigs. Drug Chem Toxicol. 1995; 18: 119-36.

74- Marrs TC. The role of diazepam in the treatment of nerve agent poisoning in a civilian population.. Toxicol Rev. 2004; 23 (3):145-57.

75- Castro CA, Larsen T, Finger AV. Behavioral efficacy of diazepam against nerve agent exposure in rhesus monkeys. Pharmacol Biochem Behav. 1992; 41: 159-64.

76- Volans AP. Sarin: guidelines on the management of victims of a nerve gas attack. J Accid Emerg Med. 1996; 13: 202-206.

77- Lallement G, Clarencon D, Masqueliez C. Nerve agent poisoning in primates:antilethal, anti-epileptic and neuroprotective effects of GK-11. Arch Toxicol. 1998; 72: 84-92.

78- Lallement G, Clarencon D, Galonnier M. Acute soman poisoning in primates neither pretreated nor receiving immediate therapy; value of gacyclidine (GK-11) in delayed medical support. Arch Toxicol. 1999; 73: 115-22.

79- Balali-Mood M, Salimifar H, Shariate M. Effects of sodium bicarbonate in human organophosphate poisoning. “Proceedings of the third international Chemical and Biological Medical treatment symposium, Spiez, Switzerland. May 7-12, 2000. pp:18-27.

80- Balali-Mood M, Ayati MH, Ali-Akbarian H. Effects of High Doses of Sodium Bicarbonate in Organophosphorous Poisoning. J Toxicol Clin Toxicol. 2005, 43 (6): 571-74.

81- Balali-Mood M, Balali-Mood K, Hosseini Shirazi F. Recent advances in treatment of acut organophosphorous nerve agents poisoning. Iranian. J Pharmaceutical Res. 2006, 2: 82-88.

82- Monhart V, Fusek J, Brndiar M. Use of hemoperfusion in experimental intoxication with nerve agents. Artif Organs. 1994; 18: 770-72.

83- Foltin G, Tunik M, Curran J, Marshall L, Bove J, van Amerongen R, et al. Pediatric nerve agent poisoning: medical and operational considerations for emergency medical services in a large American city. Pediatr Emerg Care. 2006; 22 (4): 239-44.

84- Cosar A, Kenar L. An anesthesiological approach to nerve agent victims. Mil Med. 2006; 171 (1):7-11.

85- Balali-Mood K, Balali-Mood M. Atropine. In: Brent W, Bukhart P. (eds.) Donovan Critical Care Toxicology. Philadelphia: Mosby; 2005. pp: 1517-22.

86- Balali-Mood M, Balali-Mood K. Nerve agents. In: Brent W, Bukhart P. (eds.) Critical Care Toxicology. Philadelphia: Mosby; 2005. pp: 1379-93.

87- Aas P, Jacobsen D. Nerve gas--guidelines for care of victims of terrorism. Tidsskr Nor Laegeforen. 2005; 125 (6): 731-35.

88- Okudera H, Morita H, Iwashita T. Unexpected nerve gas exposure in the city of Matsumoto: Report of rescue activity in the first sarin gas terrorism. Am J Emerg Med. 1997; 15: 526-30.

������ ��� ��� ������� ���� ����) ����� ! ���� !��"�� #�$ %&'((

k�

Organophosphorous nerve agents poisoning

M. Balali-Mood1, K. Balali-Mood2, Gh. Danei3, E. Ghaeninejad4

Abstract

Introduction: Organophosphorous (OP) chemical warfare nerve agents are similar to OP pesticides in their structure and toxic mechanisms.. These agents mainly sarin and tabun were used during Iran-Iraq war with high mortalities. Sarin was also used as chemical terrorism in Matsomoto and Tokyo metro in 1994 and 1995, respectively with high morbidity and mortality. Since these lethal agents are still a big threat, medical and even paramedical and nursing staff should obtain enough knowledge about chemical toxicity and be prepared to manage in any chemical events of nerve agents exposure.

Toxicity: OP nerve agents are cholinesterase inhibitors, leading to acetylcholine accumulation at nerve endings, stimulating muscarinic and nicotinic receptors. These agents have also direct effects on CNS and to a lesser degree on cardiovascular system. The toxic effects induce manifestations on different systems including nervous, cardiovascular, and gastrointestinal system; and organs such as skin, eyes and skeletal muscles leading to death in severely intoxicated patients.

Management: In addition to atropine and oximes as known antidotes, based on research in Mashhad poisons centre, cheap available pharmaceuticals including sodium bicarbonate, magnesium sulfate, and antioxidants (vitamins C and E) have recently been used successfully for the treatment of OP poisoning.

Conclusion: Chemical warfare nerve agents are highly toxic, and induce high morbidity and mortality in chemical wars and terrorism. Thus, prompt emergency and proper management are required. Medical, paramedical and nursing staff must be aware of and be prepared for any possible chemical nerve agents accidents. Sodium bicarbonate, Magnesium sulfate and the antioxidants should be added to the standard treatment of OP poisonings.

Key Words: Organophosphorous; Acute poisoning; Chemical warfare; Nerve agents; Sodium bicarbonate; Magnesium sulfate; Antioxidants

1 Professor and Director, Medical Toxicology Centre, Imam Reza Hospital, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran mbalalimood@hotmail.com2 Structural Bioinformatics and Computational Biochemistry Unit, Department of Biochemistry, South Parks Road, The University of Oxford, Oxford OX1 3QU UK3 M.Sc. of Medical Toxicology, Imam Reza Hospital, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran4 B.Sc. of Nursing, Medical Toxicology Centre, Imam Reza Hospital, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran