Οδηγός Επιμόρφωσης Προγράμματος "Δημιουργικές...

© Kυπριακός Οργανισμός μέσω των Τεχνών, Συλλογικό Έργο, 2014 1

ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

«ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»

∆ηµιουργικές Συνεργασίες

Καλλιτέχνες στα σχολεία


ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ένας από τους στόχους του Κυπριακού Oργανισμού Εκπαίδευσης μέσω των Τεχνών (ΚΟΕΤ) είναι η ενίσχυση της ανάπτυξης της δημιουργικότητας των παιδιών μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολιτιστικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εντός ή εκτός του σχολικού χώρου. Μια υποσχόμενη μορφή τέτοιων δημιουργικών δραστηριοτήτων είναι οι κοινοτικές συνεργασίες. Για το λόγο αυτό, η επιμορφωτική επιτροπή του ΚΟΕΤ, μετά από επισταμένη μελέτη των προγραμμάτων «Δημιουργικές Συνεργασίες - Καλλιτέχνες στα Σχολεία» (ΔΣ-ΚσΣ), τα οποία λειτούργησαν με επιτυχία σε διάφορες χώρες, ανέπτυξε τον Οδηγό αυτό, λαμβάνοντας υπόψη και τις βασικές αρχές του νέου Αναλυτικού Προγράμματος (Α. Π.) Εικαστικών Τεχνών της Κύπρου.

Ο Οδηγός στοχεύει στην κατάρτιση και στήριξη των Μελών - Εταίρων1(εκπαιδευτικοί και καλλιτέχνες) που θα εμπλακούν στο Πρόγραμμα «Δημιουργικές Συνεργασίες - Καλλιτέχνες στα Σχολεία». Το περιεχόμενο του Οδηγού τονίζει την παιδαγωγική σημασία και χρησιμότητα του προγράμματος για την εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, συνοψίζει τη διαδικασία της προετοιμασίας και εφαρμογής του συγκεκριμένου προγράμματος, παρουσιάζοντας με διαύγεια τους ρόλους των εμπλεκόμενων εταίρων. Ο Οδηγός είναι ένα ένθετο ευέλικτο υλικό που μπορεί να αξιοποιηθεί δημιουργικά, το οποίο επιδέχεται τροποποιήσεις κατά την εφαρμογή του και μπορεί να δώσει πολλές ιδέες και αφορμές για προβληματισμό σε όσους θέλουν να εμπλακούν σε «Δημιουργικές Συνεργασίες».

Για περαιτέρω κατανόηση του περιεχομένου του Οδηγού, ο ΚΟΕΤ διοργανώνει σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων προς τα Μέλη του, τα οποία χωρίζονται σε δύο βασικές φάσεις α) τη θεωρητική και β) τη βιωματική επιμόρφωση των εταίρων. Ειδικότερα, τα σεμινάρια στοχεύουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ των εταίρων, ούτως ώστε να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα κατά τη διαδικασία σχεδιασμού και εφαρμογής των προγραμμάτων αυτών στα σχολεία.

Ευελπιστούμε όπως ο Οδηγός καταστεί χρήσιμη πηγή για αναφορά, υλοποίηση και αξιολόγηση τέτοιων εικαστικών συνεργατικών προγραμμάτων. Θεωρούμε πως η αξιοποίησή του στα χέρια κριτικά σκεπτόμενων και ενημερωμένων εκπαιδευτικών θα ενισχύσει την ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας, συλλογικής δράσης και δημιουργικής σκέψης στα παιδιά, αναπτύσσοντας παράλληλα τα κίνητρα και το ενδιαφέρον τους για πειραματισμό με νέες ιδέες και μορφές τέχνης.

Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβούλιου του KOETΓιάννα Θεοχάρους-ΓκαντζίδουΠρόεδρος

1 Εταίροι: Ονομάζονται οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα «Δημιουργικές Συνεργασίες – Καλλιτέχνες στα Σχολεία». Η συγκεκριμένη λέξη τονίζει την αμοιβαιότητα στην επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων ομάδων (εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καλλιτέχνες, συντονιστές).

ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ«ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»

∆ηµιουργικές Συνεργασίες

Καλλιτέχνες στα σχολεία


Συγγραφική Ομάδα Οδηγού

Δρ Φοίβη ΑντωνίουΕκπαιδευτικός Δημοτικής, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Μέλος [email protected]

Γιάννα Θεοχάρους-ΓκαντζίδουΠρώην Επιθεωρήτρια Εικαστικών Τεχνών

Πρόεδρος [email protected]

Δρ Τερέζα ΜαρκίδουΕκπαιδευτικός Δημοτικής, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Μέλος ΚΟΕΤ[email protected]

Επιμορφωτική Επιτροπή

Δρ Φοίβη ΑντωνίουΕκπαιδευτικός Δημοτικής, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Γιάννα Θεοχάρους-ΓκαντζίδουΠρώην Επιθεωρήτρια Εικαστικών Τεχνών

Δρ Τερέζα ΜαρκίδουΕκπαιδευτικός Δημοτικής, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Γενικός Συντονισμός ΠρογράμματοςΓιάννα Θεοχάρους-Γκαντζίδου

Πρόεδρος KOET

Γλωσσική Επιμέλεια Δρ. Μαρία Παύλου

Καλλιτεχνική Επιμέλεια Βαλέρια Αριστείδου

Χορηγός

ISBN 978-9963-7491-2-6Copyright © KOET, 2014

Όλα τα δικαιώματα επιφυλάσσονται. Απαγορεύεται χωρίς τη γραπτή άδεια των δημιουργών η οποιασδήποτε μορφής αναπαραγωγή, μετάδοση προς το κοινό, εκπομπή, μετάφραση, διασκευή

ή άλλη προσαρμογή ολόκληρου του έργου αυτού ή ουσιώδους τμήματος του.


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΔΗΓΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ- ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ» 6Η αξία της συνεργασίας 6Τα οφέλη των «Δημιουργικών Συνεργασιών» για τους εμπλεκόμενους εταίρους 7Οφέλη για τα παιδιά 8Οφέλη για τους εκπαιδευτικούς 9Οφέλη για τους καλλιτέχνες 9

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ 10

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 13Στάδιο 1: Θεωρητική και Βιωματική επιμόρφωση 13Φάση Α: Θεωρητική επιμόρφωση 13Φάση Β: Βιωματική επιμόρφωση 14Στάδιο 2: Πιλοτική εφαρμογή προγράμματος σε σχολεία 16

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ» 19Σημασία της αξιολόγησης 19Μορφή αξιολόγησης 19Ρόλος εκπαιδευτικών και καλλιτεχνών στη διαδικασία αξιολόγησης 19Συλλογή ερευνητικών δεδομένων 20Τρόποι αξιοποίησης της ερευνητικής δράσης 23

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 24ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 25

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

Σχεδιάγραμμα 1: Προϋποθέσεις για την οργάνωση μιας επιτυχημένης συνεργασίας μεταξύ εταίρων 12

Σχεδιάγραμμα 2: Στάδια εφαρμογής προγράμματος «Δημιουργικές Συνεργασίες – Καλλιτέχνες στα Σχολεία» 18

Σχεδιάγραμμα 3: Συλλογή Δεδομένων Σταδίου 1 – Εργαλεία Αξιολόγησης Επιμόρφωσης 21

Σχεδιάγραμμα 4: Συλλογή Δεδομένων Σταδίου 2 – Εργαλεία Αξιολόγησης Πιλοτικής Εφαρμογής Συνεργατικού Προγράμματος σε Σχολεία 22


1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι «Δημιουργικές Συνεργασίες – Καλλιτέχνες στα Σχολεία» (ΔΣ-ΚσΣ) αποτελούν καινοτόμα ερευνητική δράση του Κυπριακού Οργανισμού Εκπαίδευσης μέσω των Τεχνών (KOET). Το πρό-γραμμα εντάσσεται στο πλαίσιο της πολυσχιδούς προσφοράς του οργανισμού στον τομέα της επι-μόρφωσης εκπαιδευτικών και στην προώθηση της ποιοτικής μάθησης μέσα από τις εικαστικές τέχνες στην κυπριακή εκπαίδευση. Ειδικότερα, το πρόγραμμα απευθύνεται σε καλλιτέχνες, εκπαι-δευτικούς και μαθητές Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης στην Κύπρο. Στοχεύει στην ανάπτυξη ποιοτικών εταιρικών σχέσεων μεταξύ τους, με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης και έκφρασης των παιδιών στο μάθημα των εικαστικών τεχνών.

Ιδιαίτερα την προηγούμενη δεκαετία, οι «Δημι-ουργικές Συνεργασίες» στα σχολεία αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης ποικίλων ερευνών και κυβερ-νητικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων (NACCCE, 1999; OFSTED, 2006; Creative Partnerships, 2007; Galton, 2008; Neelands and Boyun, 2010), που βασίζονταν στην υπόθεση πως οι εν λόγω δράσεις συμβάλλουν στην ανάπτυξη της δημι-ουργικής σκέψης των παιδιών και κατ’ επέκταση στη βελτίωση της ποιότητας εκπαίδευσής τους.

Έχοντας ως βάση τα δεδομένα των παραπάνω ερευνών, υιοθετούμε την υπόθεση ότι το πρό-γραμμα «Δημιουργικές Συνεργασίες - Καλλιτέχνες στα Σχολεία» μπορεί να θεωρηθεί και να μελετηθεί ως μία δημιουργική μαθησιακή διεργασία στην πράξη. Μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένες πρακτικές προσεγγίσεις, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν με εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες και να δημιουργήσουν πρωτό-τυπα έργα με ενθουσιασμό και στοχαστική σκέψη, λαμβάνοντας έτσι ενεργό ρόλο στην οικοδόμηση μιας αυθεντικής εικαστικής εμπειρίας. Στα πλαίσια αυτής της μελέτης, θέσαμε ως αρχικό βήμα την κατάρτιση των Mελών μας στο συγκε-κριμένο πρόγραμμα, μέσα από σειρά σεμιναρίων που αφορούν τις διαδικασίες λειτουργίας του προγράμματος πριν, κατά και μετά την εφαρμογή του. Η επιμόρφωση αφορά εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων που είτε ειδικεύονται είτε επιδει-κνύουν έντονο ενδιαφέρον προς το αντικείμενο

των εικαστικών τεχνών και διδάσκουν το μάθημα σε σχολεία της Δημοτικής ή Μέσης Εκπαίδευ-σης. Παράλληλα, αφορά σύγχρονους εικαστικούς καλλιτέχνες/δημιουργούς και φορείς της τοπι-κής παράδοσης, που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο και ενδιαφέρονται να συνεργαστούν με τους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά στην τάξη. Η δράση βρίσκεται σε πλήρη εναρμόνιση με το Α.Π. Εικαστικών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, αφού ενισχύει την προσπάθεια που γίνεται για την εγκαθίδρυση του θεσμού των Δημιουργικών Συνεργασιών με καλλιτέχνες στα σχολεία της Κύπρου.

Αναφορικά με την πιλοτική εφαρμογή του προ-γράμματος σε σχολεία, ο KOET ακολούθησε την απαιτούμενη διαδικασία για εξασφάλιση ερευνητικής άδειας από τους αρμόδιους φορείς, ενώ επικοινώνησε τόσο προφορικώς όσο και γραπτώς μέσω επιστολής, με τις διευθύνσεις των επιλεγμένων σχολείων, ζητώντας τη συμμετοχή και συνεργασία τους στο Πρόγραμμα.

Πέρα από τη σύναψη δημιουργικών συνεργασιών για εφαρμογή του παρόντος προγράμματος σε σχολεία, θεωρούμε σημαντικό να ερευνήσουμε και να αξιολογήσουμε τα παιδαγωγικά του αποτελέ-σματα, την επίδραση δηλαδή που θα έχει στους εμπλεκόμενους φορείς και κυρίως στα παιδιά. Για αυτό το λόγο, ο KOET σχεδίασε σειρά ερευνητικών δράσεων που θα αξιολογούν όλα τα στάδια του προγράμματος. Στο σημείο αυτό, τονίζεται ότι ο ρόλος της επιμορφωτικής ομάδας είναι συμβου-λευτικός και εμψυχωτικός, αφού θα συμμετάσχει ενεργά στο συντονισμό αλλά και στην υλοποίηση και αξιολόγηση του προγράμματος.

Έργα από τα καλλιτεχνικά δρώμενα του πανευρωπαϊκού συνεδρίου InSEA 2012 Λεμεσός


2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»

Τα τελευταία χρόνια, η εκπαιδευτική κοινότητα έθεσε ως μαθησιακή προτεραιότητα τις δεξιότητες κριτικής σκέψης, δημιουργικότητας, επικοινω-νίας και συνεργασίας. Το θέμα «Δημιουργικές Συνεργασίες» για δεκαετίες έχει κυριαρχήσει στις επιστημονικές συζητήσεις του κλάδου, τονίζοντας την αναγκαιότητα της συνεργασίας ως δια βίου δεξιότητας που συμβάλει στην ποιοτική αναβάθ-μιση της εκπαίδευσης (NACCCE, 1999; Roberts, 2006; Creative Partnerships, 2006). Μάλιστα, για να αυξηθεί η παρουσία της εν λόγω διάστασης στο πρόγραμμα σπουδών τους, αρκετές κυβερ-νήσεις εγκαθίδρυσαν εκπαιδευτικά προγράμματα δημιουργικών συνεργασιών μεταξύ σχολείων και εξωτερικών φορέων/τοπικής κοινότητας, που επεκτείνονταν εντός αλλά και εκτός του σχολικού χώρου (Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Αυστρία, Ολλανδία, Σουηδία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία και Τουρκία).

Η Αξία της Συνεργασίας

Σύμφωνα με το Office of Standards in Education (OfSTED, 2006) του Ηνωμένου Βασιλείου, τα εκπαιδευτικά προγράμματα συνεργασίας είναι ένας από τους καινοτόμους τρόπους προσέγγισης της μάθησης, που δίνει την ευκαιρία στους μαθη-τές να δουν και να δοκιμάσουν διαφορετικούς τρόπους λύσης προβλημάτων, να πάρουν ρίσκα, να ενεργοποιηθούν, να προβληματιστούν και να δημιουργήσουν έργο στο πλαίσιο μιας ομαδοσυ-νεργατικής διδασκαλίας (collaborative learning environment) (βλ. Ματσαγγούρας, 2002).

Σε ανακοίνωσή της με αναφορά στη βελτίωση των δεξιοτήτων των μαθητών για τον 21ο αιώνα, η Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπερθε-ματίζει τη σημασία της συνεργασίας, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι «τα σχολεία πρέπει να εξελι-χθούν σε «κοινότητες μάθησης», θέτοντας τις εγκαταστάσεις τους στη διάθεση της ευρύτερης τοπικής κοινότητας για ανάπτυξη στενότερων δεσμών με τους τοπικούς οργανισμούς» (Επίσημη Εφημερίδα C300, 12.12.2007, 7).

Σύμφωνα με ήδη υπάρχουσες έρευνες (Orfali, 2004; Creative Partnerships, 2006; Sharp, Pye, Blackmore, et al., 2006; Hill, 2008; Creativity, Culture and Education, 2011), τα συνεργατικά μαθησιακά προγράμματα συμβάλλουν:

☑ Στην ανάπτυξη της ικανότητας να θέτουν ερωτήματα, να κάνουν συνδέσεις, να πρωτοτυ-πούν και να επιλύουν προβλήματα

☑ Στην καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας με άλλα άτομα

☑ Στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικού αναστοχασμού

☑ Στην αναγνώριση και σεβασμό των ιδιαιτε- ροτήτων του εαυτού τους και των άλλων

☑ Στην ενθάρρυνση ενεργών και ποιοτικών συνεργασιών μεταξύ εκπαιδευτικών φορέων και ευρύτερης κοινότητας

☑ Στην ανάπτυξη δράσεων που στηρίζονται στις αρχές της ολιστικής εκπαίδευσης (holistic education), δηλαδή της εκπαίδευσης που αφορά όχι μόνο το άτομο ως ολότητα αλλά και ολόκληρη την κοινωνία (Mendoza and Matyok, 2013)

☑ Στην ενεργοποίηση του αισθήματος «εταιρικής ευθύνης» από όλους τους φορείς της κοινότητας σχετικά με τη μετάδοση πολιτισμικών αξιών και τοπικών μορφών τέχνης

☑ Στην ευαισθητοποίηση και ανάληψη δράσης όσον αφορά τη διαμόρφωση ενός δημοκρα-τικού σχολικού και ευρύτερου πολιτισμικού περιβάλλοντος

Στο πλαίσιο του προγράμματος ΔΣ-ΚσΣ ορίζουμε ως Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία τη διδα-σκαλία που δημιουργείται σε ένα περιβάλλον μάθησης (τάξη, εργαστήρι, σχολείο, κοινότητα


κ.λπ.), μέσα στο οποίο οι μαθητές εργάζονται σε μικροομάδες και εμπλέκονται βιωματικά. Το πρόγραμμα αξιοποιεί τη δυναμική των μαθητών αλλά παράλληλα ενθαρρύνει την ενεργό εμπλοκή καλλιτεχνών και εκπαιδευτικών στις μικροομάδες. Σύμφωνα με τη γνωσιολογική θεωρία του οικο-δομισμού (constructivism), οι μαθητές πρέπει να δημιουργούν τη δική τους γνώση, βασισμένοι σε προϋπάρχουσες πληροφορίες, εμπειρίες και βιώματα (βλ. Dewey, Piaget, Bruner, Vygotksy). Παράλληλα, η συνεργατική εμπλοκή των ενη-λίκων διευκολύνει τη διαδικασία της μάθησης, αφού ενισχύει τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των εμπλεκομένων και ενθαρρύνει τις δεξιότητες υπεύθυνης δημιουργικής συμμετοχής.

Τα Οφέλη των «Δημιουργικών

Συνεργασιών» για τους Εταίρους

Η εφαρμογή προγραμμάτων «Δημιουργικών Συνεργασιών» στο εξωτερικό φαίνεται πως λει-τούργησε με επιτυχία, καθώς τα προγράμματα αυτά θεωρήθηκαν ως ένα σημαντικό μέσο που θρέφει την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα, την επικοινωνία, την αισθητική εκτίμηση και αυτο-εκτίμηση των μαθητών (Mcc and Mels, 2007).

Επιπρόσθετα, ο Vygotksy (1978) υποστηρίζει ότι «τα παιδιά μαθαίνουν να χειρίζονται και να χρησιμοποιούν τα πολιτισμικά εργαλεία σκέψης διαμέσου των αλληλεπιδράσεων με ισότιμους ή ικανότερους άλλους» (Ζώνη Επικείμενης Ανά-πτυξης). Στην περίπτωση των εικαστικών τεχνών, από τη μια μεριά, η παραγωγή και η χρήση του κάθε μέσου και υλικού είναι συνυφασμένη με το πολιτισμικό περιβάλλον. Από την άλλη, η αλληλε-πίδραση των παιδιών με τον εκπαιδευτικό και τον καλλιτέχνη τα ενθαρρύνει να εμπλακούν βιωματικά στη διαδικασία της δημιουργίας, να αποκτήσουν εμπειρίες, γνωστικές διαδικασίες και δεξιότητες, οι οποίες θα τα βοηθήσουν να μετασχηματίσουν ή αναδομήσουν τις υφιστάμενες πολιτισμικές δομές

– ή πολιτισμικά εργαλεία σκέψης (schemata) – και να τις κάνουν δικές τους2. Συνεπώς, η κοινωνική αλληλεπίδραση δε διευκολύνει απλώς τη νοητική ανάπτυξη, αλλά και τη δημιουργεί (Vygotsky, 2004). Η μάθηση που υποστηρίζεται μέσα από τα προ-γράμματα «Δημιουργικές Συνεργασίες» φαίνεται να είναι ελπιδοφόρος, εφόσον οι εταίροι εργαστούν μαζί με σωστό τρόπο προκειμένου να υπάρχει κοινή κατανόηση των θεμάτων για υλοποίηση του κοινού σκοπού, που έχει ως βάση τις τοπικές σχολικές ανάγκες ή θέματα που ενδιαφέρουν συγκεκριμένη κοινότητα μάθησης. Για αυτό το λόγο απαιτείται κατάλληλη προετοιμασία από τους εμπλεκομένους για εξεύρεση μίας κοινής διαλο-γικής γραμμής, ενός κοινού κώδικα επικοινωνίας που θα δημιουργηθεί με τη συμβολή όλων και θα βοηθήσει ιδιαίτερα στην προαγωγή του νοήματος και του αισθήματος της συνεργασίας μεταξύ τους.

Το πρόγραμμα Δημιουργικών Συνεργασιών του Ηνωμένου Βασιλείου (Creative Partnerships, 2006) τονίζει επίσης τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ΔΣ-ΚσΣ στην εισαγωγή και προαγωγή καινοτομιών στην εκπαίδευση. Οι εταί-ροι, λοιπόν, λειτουργούν και ως διαπραγματευτές, αμβλύνοντας μέσω της δράσης τους μερικά από τα τοπικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα σχολείο, και τα οποία μπορεί να διαφέρουν από τις εκπαιδευτικές προτεραιότητες της εκάστοτε κυβέρνησης. Οι ΔΣ-ΚσΣ είναι ένα πρόγραμμα που δίνει τη δυνατότητα στα σχολεία να αναλο-γιστούν τις ανάγκες των μαθητών τους και να τις αντιμετωπίσουν αναστοχαστικά και υπεύθυνα με τη βοήθεια των δημιουργικών εταίρων τους. Η επιλογή, η εξατομίκευση και η συλλογικότητα της δράσης βοηθούν τους εκπαιδευτικούς να εφαρμόσουν τις αλλαγές αυτές με ενθουσιασμό και ενδιαφέρον και να προσφέρουν αντίστοιχα κίνητρα και στα παιδιά.

Στη σύγχρονη κοινωνία και εκπαίδευση, η εις

2 Πολλοί είναι οι θεωρητικοί που ονομάτισαν αυτή τη σημαντική δυναμική και μετασχηματιστική διαδικασία παραγωγής νοήματος, συμπεριλαμβάνοντάς τη στις θεωρίες τους περί γνωστικής ανάπτυξης. Για παράδειγμα, ο Vygotsky (1978) την ονόμασε εσωτερικοποίηση (internalization), επισημαίνοντας πως το νόημα αποτελεί μια «εσωτερική δομή λειτουργίας σημείων» (σελ.133), που ενοποιεί τη νόηση με το λόγο, ο Bakhtin οικειοποίηση (appropriation) ενώ ο Leont’ev (1981) διαλεκτική διαδικασία που οδηγεί στη διαμόρφωση της γνώσης και όχι στην παραγωγή ή κατάκτησή της.


βάθος βιωματική εμπλοκή στη διαδικασία της εικα-στικής δημιουργίας και η ανάπτυξη συλλογικών δράσεων θεωρούνται πρόκληση και αναγκαιότητα του σχολικού συστήματος της Κύπρου. Στο σημείο αυτό παραθέτουμε μερικά από τα σημαντικά οφέλη που αποκόμισαν οι εμπλεκόμενοι εταίροι (παιδιά, εκπαιδευτικοί, καλλιτέχνες) μέσα από τη συμμετοχή τους στα προγράμματα «Δημιουργικές Συνεργασίες – Καλλιτέχνες στα Σχολεία», όπως αυτά αναγράφονται στα αποτελέσματα διαφό-ρων ερευνών και αξιολογήσεων που αφορούν τις εν λόγω δράσεις (Orfali, 2004; Sharp, Pye, Blackmore, et al., 2006; Creativity, Culture and Education, 2011).

Τα οφέλη από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα ΔΣ-ΚσΣ είναι πολλά, όχι μόνο για τα παιδιά αλλά και για τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες, όπως φαίνεται πιο κάτω:

Οφέλη για τα παιδιά

Τα προγράμματα των ΔΣ-ΚσΣ μπορούν να προ-σφέρουν στα παιδιά:

☑ ευκαιρίες να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση και την κριτική τους σκέψη, μέσα από την εμπλοκή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων

☑ ένα συναρπαστικό μαθησιακό τρόπο για μετά-δοση τεχνικών και δημιουργικών εμπειριών

☑ την ευκαιρία να αμφισβητήσουν και να ανα-θεωρήσουν δεδομένα, να διαπραγματευτούν και να μετασχηματίσουν ήδη υπάρχουσες μαθησιακές δομές

☑ τη δυνατότητα να αναδιπλώσουν και να επε-κτείνουν τη δημιουργική τους προδιάθεση μέσα από διάλογο και αλληλεπίδραση με καλλιτέχνες και άλλους δημιουργικούς

☑ την ευκαιρία να σκεφτούν με διαφορετικό τρόπο από το συνηθισμένο, αλλά και να επέμ-βουν στο καθημερινό τους περιβάλλον για να το διαμορφώσουν προς το καλύτερο

☑ τη δυνατότητα να έρθουν σε άμεση επαφή και να χρησιμοποιούν διάφορα υλικά, μέσα

και τεχνικές για τη δημιουργία ενός έργου με περισσότερο ενθουσιασμό και αυτοπεποίθηση, εφαρμόζοντας τις γνώσεις τους σε διάφορες θεματικές του Αναλυτικού Προγράμματος

☑ την ευκαιρία να γνωρίσουν ταλαντούχους εγχώριους δημιουργούς/καλλιτέχνες που τα εμπνέουν και που μπορούν να προσφέρουν μονα-δικές εμπειρίες τόσο σε σχέση με την προσέγγιση και ερμηνεία του καλλιτεχνικού κόσμου τους ,όσο και στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της δικής τους καλλιτεχνικής έκφρασης.

☑ τη βοήθεια να αντιληφθούν ότι η τέχνη είναι κάτι που συμβαίνει έξω στον κόσμο και ότι κάποιοι άνθρωποι επέλεξαν να είναι το επάγγελμά τους. Έτσι, τα παιδιά οδηγούνται σταδιακά στην απο-μυθοποίηση των τεχνών και στην κατανόηση της σοβαρότητας και συνθετότητας της εικαστικής δημιουργίας

☑ τη δυνατότητα ευαισθητοποίησης απέναντι στο σχολικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να εμπλα-κούν σε περιβαλλοντικές εικαστικές παρεμβάσεις, «ζωντανεύοντας» τους χώρους του σχολείου τους και αναπτύσσοντας το αίσθημα του «ανήκειν»

☑ την ανάπτυξη ενθουσιασμού και αγάπης για την τέχνη, που μπορεί να τα επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό ώστε να αποφασίσουν να ασχοληθούν συστηματικότερα με αυτό το γνωστικό αντικείμενο

Έργο από τα καλλιτεχνικά δρώμενα του πανευρωπαϊκού συνεδρίου InSEA 2012 Λεμεσός


Οφέλη για τους Εκπαιδευτικούς

Οφέλη από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα των ΔΣ-ΚσΣ υπάρχουν όχι μόνο για τα παιδιά αλλά και για τους εκπαιδευτικούς. Συγκεκριμένα, μέσα από το πρόγραμμα οι εκπαιδευτικοί μπορούν να:

☑ βελτιώσουν περαιτέρω τις γνώσεις και τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες όσον αφορά τις διάφορες μορφές τέχνης

☑ αναθεωρήσουν, επιλέξουν και διαμορφώσουν εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας και μάθη-σης, που επεκτείνονται πέραν από την αίθουσα διδασκαλίας

☑ αναπτύξουν δημιουργικές συνεργασίες με μέλη και φορείς της κοινότητας

☑ συνδυάσουν τις εικαστικές δράσεις και με άλλες περιοχές του Αναλυτικού Προγράμματος (διαθεματικές προσεγγίσεις)

☑ επαναπροσδιορίσουν και αξιολογήσουν τις προσωπικές τους εμπειρίες αλλά και αυτές των μαθητών τους, συσχετίζοντάς τις με τους αρχι-κούς σκοπούς της εικαστικής παρέμβασης

Οφέλη για τους καλλιτέχνες

Συμμετέχοντας στο πρόγραμμα ΔΣ-ΚσΣ, οι καλ-λιτέχνες μπορούν να:

☑ νιώσουν μεγάλη ευχαρίστηση και ικανοποί-ηση βοηθώντας το προσωπικό του σχολείου και τα παιδιά να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να λάβουν μέρος σε αισθητικές εμπειρίες και συγκινήσεις που προσφέρουν τα έργα τέχνης

☑ επωφεληθούν οικονομικά (αν υπάρχει επιχο-ρήγηση/ οικονομική στήριξη από τους αρμόδιους φορείς)

☑ να προβάλουν δημόσια το έργο τους

☑ έρθουν σε επαφή με πολύ κόσμο (εκπαι-δευτικούς, μαθητές και γονείς), κτίζοντας ή επεκτείνοντας έτσι το φιλότεχνο κοινό

☑ δοκιμάσουν τις διδακτικές τους ικανότητες (π.χ. να αποδομήσουν τη διαδικασία σκέψης από την οποία περνούν για να δημιουργήσουν ένα έργο τέχνης ούτως ώστε να μεταδώσουν τα στάδιά της διαδικασίας σε ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό κοινό)



3. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΕΤΑΙΡΩΝ

Όταν οι συνεργασίες είναι σχεδιασμένες και οργανωμένες με σωστό τρόπο μπορούν να μεταμορφώσουν τις αίθουσες διδασκαλίας σε κοινότητες μαθησης, όπου οι εταίροι εργαζονται, ανακαλύπτουν και δημιουργούν από κοινού, μέσα από τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση και επικοι-νωνία (Rabkin and Redmond, 2004).

Αναμφίβολα, οι σχέσεις μεταξύ των εταίρων δεν αποτελούν πακέτο έτοιμο για εφαρμογή, αλλά αναπτύσσονται. Καταρχάς, βασική προϋπόθεση για μια επιτυχημένη δημιουργική συνεργασία απο-τελεί η σωστή επικοινωνία μεταξύ των εταίρων όσον αφορά το σχεδιασμό του προγράμματος. Ειδικότερα, όταν η εταιρική σχέση προσεγγίζεται στο πνεύμα διαλογικής συζήτησης με σκοπό την επίτευξη του κοινού στόχου, τότε όχι μόνο αυξάνο-νται οι πιθανότητες για επιτυχία της συνεργασίας αλλά δημιουργείται και το απαραίτητο κλίμα για επίλυση τυχόν διαφορών (Galton, 2008; Hill, 2008; CapeUK, 2014).

Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, η συνεργασία μεταξύ καλλιτεχνών και σχολείων θεωρείται ως μία συνάντηση συνεργασίας μεταξύ δύο διαφορετικών πολιτισμικών πρακτικών, όπου η κάθε μία έχει τις δικές της συμβάσεις, κώδικες και προσεγγίσεις. Ο καθένας θα πρέπει να σέβεται τις αξίες και τους στόχους του άλλου, όπως επίσης και την οργα-νωσιακή του κουλτούρα. Για παράδειγμα, από τη μία πλευρά, ο εκπαιδευτικός που έχει σχέση με τα σχολεία μπορεί να έχει την εμπειρία για δομημένη οργάνωση προγράμματος. Από την άλλη, ωστόσο, ο καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα ανάπτυξης της δημιουργικότητας και του αυτοσχεδιασμού. Η αποδοχή μιας τέτοιας ποικιλίας εμπειριών μεταξύ των εταίρων μπορεί να αναπτύξει πνεύμα καλής συνεργασίας και απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχία του προγράμματος.

Ενδέχεται κατά τη διεξαγωγή του προγράμματος να προκύψουν προβλήματα, εντάσεις ή ενστάσεις, οι οποίες αναμένεται να ξεπεραστούν εφόσον οι εμπλεκόμενοι νιώθουν συνυπεύθυνοι για το πρόγραμμα και ότι η εργασία ανήκει σε αυτούς.

Χρειάζεται, λοιπόν, να υπάρχει μεταξύ τους υπευ-θυνότητα, κατανόηση και σεβασμός έτσι ώστε να αποφασίσουν από κοινού για τον τρόπο εφαρμο-γής του προγράμματος.

Επιγραμματικά, τα βασικά στοιχεία που χαρακτη-ρίζουν την επιτυχία μιας εκπαιδευτικής εταιρικής συνεργασίας (Jeffery, 2009; Whitehead, Wood and Hamlyn, 2011; CapeUK, 2014) είναι:

☑ η δέσμευση όλων των εταίρων ότι θα αφοσι-ωθούν στην προσπάθεια για επίτευξη των στόχων του προγράμματος

☑ η κοινή λήψη αποφάσεων μέσω συζήτησης και διαπραγμάτευσης μεταξύ των εταίρων

☑ η αναγνώριση και εκτίμηση της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας μεταξύ των εταίρων

☑ η θετική αντιμετώπιση για αλλαγή και προθυ-μία να μάθουν από τους άλλους εταίρους

☑ η παροχή επαρκούς χρόνου για την ανάπτυξη του προγράμματος (σχεδιασμός, προβληματισμός, εφαρμογή και αξιολόγηση)



Ένα άλλο βασικό στοιχείο για την εύρυθμη λει-τουργία του προγράμματος και την αποφυγή προβλημάτων και παρεξηγήσεων μεταξύ των εταίρων είναι η επιλογή του καλλιτέχνη. Για την επιλογή του καλλιτέχνη, ο εκπαιδευτικός λαμβάνει υπόψη:

☑ τι θέλει να πετύχει κατά τη διάρκεια της συνερ-γασίας με καλλιτέχνη στο σχολείο

☑ τη συγκεκριμένη περιοχή του Α.Π. που θα μπορούσαν να ωφεληθούν τα παιδιά από ένα καλλιτέχνη στο σχολείο

☑ την επιλογή του καλλιτέχνη για «Δημιουργική Συνεργασία» που να ταιριάζει με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών

☑ τη μορφή τέχνης ή πολιτισμικής δραστηριό-τητας που εκφράζει ο κάθε καλλιτέχνης

☑ την αναζήτηση καλλιτεχνών μέσα από την κοινότητα, από συναδέλφους εκπαιδευτικούς, γονείς ή φίλους



ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1:

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΞΥ ΕΤΑΙΡΩΝ


4. ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΔΗΜΙ-ΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»

Το πρόγραμμα ΔΣ-ΚσΣ εφαρμόζεται από το KOET για πρώτη φορά σε ερευνητικό πιλοτικό επίπεδο στην Κύπρο. Όπως αναφέρεται και στην εισαγωγή, η εφαρμογή του περιλαμβάνει δύο βασικά στάδια:ΣΤΑΔΙΟ 1: θεωρητική και βιωματική επιμόρφωσηΣΤΑΔΙΟ 2: εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος σε σχολεία

ΣΤΑΔΙΟ 1: ΘΕΩΡΗΤΙκΗ κΑΙ ΒΙΩΜΑ-

ΤΙκΗ ΕπΙΜΟΡΦΩΣΗ

Η επιμόρφωση αφορά εκπαιδευτικούς και καλ-λιτέχνες που ενδιαφέρονται για το πρόγραμμα των «Δημιουργικών Συνεργασιών - Καλλιτέχνες στα Σχολεία» στο πλαίσιο του μαθήματος των εικαστικών τεχνών. Η επιμόρφωση περιλαμβάνει θεωρητική και βιωματική φάση και στοχεύει στα εξής:

☑ Να παρουσιάσει τις στρατηγικές και τα εργαλεία που χρειάζονται να έχουν στη διάθεσή τους οι εταί-ροι για να οικοδομήσουν με μεγαλύτερη επιτυχία συνεργατικά και διαλογικά εικαστικά περιβάλλοντα (Προ υλοποίησης του προγράμματος)

☑ Να βοηθήσει τους εταίρους (εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες) να διερευνήσουν και να αντιμετωπί-σουν τυχόν πρακτικές δυσκολίες που συναντούν κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος στα σχολεία (Κατά τη διάρκεια υλοποίησης)

☑ Να βοηθήσει τους εταίρους να διερευνήσουν τρόπους που προάγουν δεξιότητες δημιουργικής/κριτικής μάθησης και ανάπτυξης πρωτοβουλίας στα παιδιά, στο μάθημα των εικαστικών τεχνών (Κατά και μετά την υλοποίηση του προγράμματος)

ΦΑΣΗ Α: Θεωρητική Επιμόρφωση

Συνάντηση 1η: παρουσίαση του προγράμματος των Δημιουργικών Συνεργασιών Διάρκεια: 3 ώρεςΜέθοδος Παρουσίασης: Εισήγηση και επίδειξη διδασκαλίας στην ολομέλεια του ακροατηρίου

Σύντομη περιγραφή:

Η πρώτη συνάντηση της παρουσίασης του θεωρη-τικού μέρους της επιμόρφωσης θα έχει καταρχάς τη μορφή εισηγήσεων από τους επιμορφωτές σχετικά με τη φιλοσοφία και τους στόχους του προγράμματος ΔΣ-ΚσΣ. Επιπρόσθετα, θα αναλυθεί η έννοια της συνεργασίας και υπό ποιες προϋπο-θέσεις θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο της εφαρμογής του προγράμματος. Επίσης, θα διασαφηνιστεί ο ρόλος τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των καλλιτεχνών και του KOET, έτσι ώστε όλοι να έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με το πώς ανα-μένεται να εμπλακούν για την επιτυχή εφαρμογή του προγράμματος αλλά και την αξιολόγησή του. Τέλος, η συνάντηση θα λάβει τη μορφή επίδειξης όπου εκπαιδευτικός θα παρουσιάσει παραδείγ-ματα από πρόγραμμα, το οποίο υλοποιήθηκε στο μάθημα των εικαστικών τεχνών στα πλαίσια των «Δημιουργικών Συνεργασιών - Καλλιτέχνες στα Σχολεία». Με αυτό τον τρόπο θα δοθεί η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να δουν κάποια πρακτικά θέματα που θα τους απασχολήσουν αργότερα στη διαδικασία σχεδιασμού και εφαρ-μογής του προγράμματος στην τάξη τους.



Συνάντηση 2η: Γνωριμία με τους καλλιτέχνες του προγράμματος και Σύναψη ΣυνεργασιώνΔιάρκεια: 3 ώρεςΜέθοδος προσέγγισης: παρουσίαση portfolio καλλιτεχνών στην ολομέλεια, ομαδικές συζητήσεις και επίδειξη προγράμματος


Στη δεύτερη συνάντηση οι καλλιτέχνες θα κληθούν να παρουσιάσουν δείγματα της δουλειάς τους (portfolio) στους παρισταμένους εκπαιδευτικούς. Είναι σημαντικό ο καλλιτέχνης να συμπεριλάβει στο portfolio του δείγματα δουλειάς που τον αντιπροσωπεύουν και τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον για ανταλλαγή απόψεων. Η παρου-σίαση αυτή αποσκοπεί στην προσωπική γνωριμία για σύναψη συνεργασιών μεταξύ των εταίρων, που είναι ο κατ’ εξοχήν στόχος των σεμιναρίων. Στο στάδιο αυτό θα δοθεί χρόνος στους εκπαι-δευτικούς να συζητήσουν με τον καλλιτέχνη που τους ενδιαφέρει στο πλαίσιο μικρότερων ομάδων (ομαδικές συζητήσεις), ούτως ώστε να ενημερωθούν περαιτέρω για την προσέγγιση που ακολουθεί αλλά και για τη δουλειά του. Θεω-ρούμε ότι η ανταλλαγή απόψεων σε μια μικρή ομάδα θα ενισχύσει την αμοιβαία κατανόηση και επικοινωνία, βασικά κριτήρια για την επιτυχία του προγράμματος (Ματσαγγούρας, 1998; Noye and Piveteau, 1997).

Όσον αφορά τα κριτήρια με τα οποία ένας εκπαι-δευτικός θα επιλέξει τον καλλιτέχνη με τον οποίο επιθυμεί να συνεργαστεί, θεωρούμε ως KOET ότι είναι δύσκολο και ολισθηρό να ορίσουμε ποιος καλλιτέχνης είναι ο καταλληλότερος για να εργα-στεί στο πρόγραμμα. Η επιλογή για «κατάλληλο» καλλιτέχνη δεν είναι μόνο θέμα ποιότητας των καλλιτεχνικών πρακτικών του ή και της εμπειρίας του σε συνεργασία με εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Ο εκπαιδευτικός μαζί με τον καλλιτέχνη πρέπει να μοιράζονται την ίδια «γλώσσα» και να επιδιώκουν κοινούς στόχους. Μολονότι είναι δύσκολο να ορίσουμε ποιοι είναι οι καταλληλότεροι, μπορούμε όμως να λάβουμε υπόψη κάποιες βασικές ικανό-τητες που πρέπει να έχει ο καλλιτέχνης, όπως:

☑ Να επικοινωνεί και να μοιράζεται ιδέες και δημιουργικές διαδικασίες

☑ Να μπορεί να αναπτύσσει καλή σχέση με τα

παιδιά και το προσωπικό του σχολείου

☑ Να διακρίνεται από αξιοπιστία και υπευθυνότητα

☑ Να έχει τη δεξιότητα παροχής ευκαιριών και ανάπτυξης κινήτρων

Πέραν από τη γνωριμία εκπαιδευτικών και καλ-λιτεχνών, η συνάντηση αυτή περιλαμβάνει επίσης επίδειξη διδασκαλίας, όπου εκπαιδευτικός θα παρουσιάσει ενότητα η οποία πραγματοποιήθηκε στο μάθημα των εικαστικών τεχνών στο πλαίσιο των «Δημιουργικών Συνεργασιών – Καλλιτέχνες στα Σχολεία». Έτσι οι καλλιτέχνες και οι εκπαι-δευτικοί θα έχουν τη δυνατότητα να δουν από πρώτο χέρι κάποια πρακτικά ζητήματα που θα τους απασχολήσουν κατά τη διαδικασία εφαρ-μογής του προγράμματος στο σχολείο τους, π.χ. επιλογή του θέματος, στόχοι, καθορισμός ρόλων των εμπλεκομένων εταίρων, αξιολόγηση καθώς και αξιοποίηση του έργου που θα παραχθεί.

ΦΑΣΗ Β: Βιωματική Επιμόρφωση

Συναντήση 3η: προετοιμασία και Σχεδιασμός προγράμματος σε Συνεργασία Εκπαιδευτικού και καλλιτέχνηΔιάρκεια: 3 εβδομάδες σε ελεύθερο χρόνοΜέθοδος προσέγγισης: προσωπική επικοινωνία, διάλογος μεταξύ καλλιτεχνών και εκπαιδευτικών Σύντομη περιγραφή:

Ως εκπαιδευτικοί, αναγνωρίζουμε τη σημαντική επιδραση της εμπειρίας στη διαδικασία της μάθη-σης. Σύμφωνα με τη Μπούμπουρα (2010: 60) η βιωματική μάθηση «επιδιώκει τη διανοητική και συναισθηματική κινητοποίηση του μαθητή, στοχεύοντας στην απαρτίωση της νοητικής και συγκινησιακής διεργασίας». Το στάδιο αυτό ονομάζεται βιωματική επιμόρφωση διότι παρέχει χρόνο στους εκπαιδευτικούς και τους καλλιτέ-χνες να γνωριστούν καλύτερα σε διαπροσωπικό επίπεδο και στη συνέχεια να εμπλακούν και να ενεργοποιηθούν οι ίδιοι στο να οργανώσουν και να συγγράψουν τη διδασκαλία τους. Τα ζευγά-ρια καλλιτεχνών και εκπαιδευτικών τα οποία θα συμφωνήσουν για σύναψη συνεργασίας, θα


έχουν στη διάθεσή τους ένα χρονικό περιθώριο περίπου τριών εβδομάδων για να σχεδιάσουν και να οργανώσουν με λεπτομέρεια το πρόγραμμα συνεργασίας. Διευκρινίζεται ότι ο εκπαιδευτι-κός μαζί με τον καλλιτέχνη συνεργάζονται για το σχεδιασμό του προγράμματος. Την ευθύνη όμως καταγραφής του προγράμματος την έχει ο εκπαιδευτικός (τρόπο συνδιδασκαλίας, μέθοδο, αξιολόγηση και γενικά την όλη προετοιμασία μέσα στην τάξη του).

Τα προγράμματα θα παρουσιαστούν στην ολο-μέλεια από τα ζευγάρια πριν την εφαρμογή τους στα σχολεία. Σε αυτή τη χρονική περίοδο, εκπαιδευτικός και καλλιτέχνης θα συζητήσουν και θα συναποφασίσουν για το σχεδιασμό του προγράμματος τα πιο κάτω: ☑ το θέμα που θα αναπτύξουν, τους στόχους τους οποίους θα θέσουν για το συγκεκριμένο μάθημα, καθώς και όλες τις δραστηριότητες που θα ακολουθηθούν

☑ τη διάρκεια του προγράμματος

☑ τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν, λαμβάνοντας υπόψη τη διαθεσιμότητα ή το κόστος τους

☑ το ρόλο του κάθε εταίρου και τις διδακτικές προσεγγίσεις που θα υιοθετηθούν

☑ τη ρύθμιση του χώρου και τη διευθέτηση με τη διεύθυνση του σχολείου όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο

☑ το έντυπο συμφωνίας μεταξύ των εταίρων

Πιο κάτω αναγράφονται σημαντικά ερωτήματα που θα βοηθήσουν στο σχεδιασμό και στην ανα-τροφοδότηση της δράσης, όπως:

☑ Ποιοι θα είναι οι στόχοι του προγράμματος, οι

κατευθύνσεις του έργου, τα χρονοδιαγράμματα και η διάρκειά του;

☑ Το πρόγραμμα συνεισφέρει σε όλα τα επίπεδα μάθησης των παιδιών (γνώσεις, στάσεις, συναι-σθήματα, δεξιότητες);

☑ Γιατί θέλουμε να κάνουμε αυτό το έργο; Τι θέλουμε να πετύχουμε;

☑ Είναι οι στόχοι μας εφικτοί και ρεαλιστικοί;

☑ Ποιοι και πόσοι μαθητές θα λάβουν μέρος;

☑ Είναι το θέμα και οι δραστηριότητες του προ-γράμματος ενδιαφέροντα και ελκυστικά για τα παιδιά;

☑ Ποια είναι η προσδοκία μας για το τελικό έργο που θα παραχθεί;

☑ Ποιος ο ρόλος του κάθε εταίρου στα διάφορα στάδια εφαρμογής του προγράμματος;

☑ Ποιες οι ανάγκες του Α.Π. ( π.χ. ανάπτυξη δεξι-οτήτων, γνώσεων κλπ.);

☑ Τι υλικά και εξοπλισμός χρειάζονται;

☑ Ανταποκρίνεται το πρόγραμμά μας στις ανάγκες του σχολείου;

☑ Είναι ρεαλιστικές οι προσδοκίες μας από το πρόγραμμα;

☑ Ποια η σημασία της δημιουργίας του τελικού έργου;

☑ Πώς θα αξιοποιηθεί που θα παραχθεί έργο μετά την ολοκλήρωσή του;

☑ Υπάρχει μέριμνα για την προστασία της ασφά-λειας και υγείας των παιδιών, για ίσες ευκαιρίες



και για άλλες σχετικές πολιτικές του σχολείου που αποτελούν θέματα ζωτικής σημασίας για τη ΔΣ;

☑ Υπάρχει η κατάλληλη υποδομή στο σχολείο για την εφαρμογή του προγράμματος?

☑ Πότε, πώς και ποιος θα αξιολογήσει το πρό-γραμμα; Συνιστάται όπως όλοι οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα (μαθητές, δάσκαλοι και καλλιτέ-χνες) συμμετέχουν στη διαδικασία αξιολόγησης.

Συναντήση 4η: Συνοπτικές παρουσιάσεις σχεδι-ασμού των συνεργασιών - ανατροφοδότηση στην ολομέλιαΔιάρκεια: 3 ώρεςΜέθοδος προσέγγισης: Επίδειξη - ομαδική συζήτηση


Η τέταρτη και τελευταία συνάντηση των εταίρων περιλαμβάνει τις παρουσιάσεις σχεδιασμού των δράσεων (π.χ. PowerPoint) που έχουν ετοιμάσει οι εκπαιδευτικοί σε συνεννόηση με τους καλλιτέχνες, πριν την έναρξη υλοποίησής τους στα σχολεία. Σκοπός των παρουσιάσεων είναι η ανταλλαγή απόψεων, η ανατροφοδότηση και ο συντονισμός μεταξύ καλλιτεχνών, εκπαιδευτικών και της επι-μορφωτικής ομάδας του KOET για αποφυγή όσο το δυνατόν περισσότερων δυσκολιών κατά τη διαδικασία υλοποίησης και αξιολόγησης του ερευνητικού πιλοτικού προγράμματος. Επίσης, το σεμινάριο αυτό περιλαμβάνει εισήγηση/ παρουσίαση από την επιμορφωτική ομάδα του KOET αναφορικά με τον τρόπο και τις μεθόδους

αξιολόγησης της πιλοτικής δράσης στα σχολεία. Τέλος, παρουσιάζονται και αναλύονται τα εργαλεία (ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις κ.τ.λ.) που θα χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί, αλλά και οι καλλιτέχνες, κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος στα σχολεία τους.

ΣΤΑΔΙΟ 2: ΕΦΑΡΜΟΓΗ πΡΟΓΡΑΜΜΑ-

ΤΟΣ ΔΣ-κσΣ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ

Διάρκεια: 5 Χ 80 λεπτά (10 Διδακτικές περίοδοι)Μέθοδος διδασκαλίας: Εργαστηριακή διδασκαλίαΜέθοδος προσέγγισης: Διερώτηση, διερεύνηση, διάλογος, ομαδο-συνεργατική προσέγγιση


Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει την υλοποίηση του πιλοτικού προγράμματος που θα συμφωνηθεί και θα σχεδιαστεί μεταξύ των εταίρων. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να λειτουργήσει μια ΔΣ-ΚσΣ (π.χ. παρουσίαση και υλοποίηση του έργου εξολοκλήρου από τον καλλιτέχνη, παραμονή του καλλιτέχνη στο σχολείο και επισκέψεις μαθητών (artists in residence) κ.ά.). Το ενδιαφέρον του παρόντος πιλοτικού προγράμματος είναι ότι διεξάγεται σε μορφή εργαστηριακής συνδιδασκαλίας εκπαιδευτικού με καλλιτέχνη (Creative Partnerships, 2007b; Australian Government Department of Education, 2009) στο μάθημα των εικαστικών, με διάρκεια περίπου πέντε ογδοντάλεπτα μαθήματα. Κλειδί σε αυτό το στάδιο είναι η ενεργός εμπλοκή όλων των

Έργα από τα καλλιτεχνικά δρώμενα του πανευρωπαϊκού συνεδρίου InSEA 2012 Λεμεσός


συμμετεχόντων και η ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ τους, οι οποίες θα βασίζονται στη συνεργασία, το σεβασμό, την αμοιβαία ανταλλαγή ιδεών και απόψεων, μέσα σε ένα κλίμα ευχάριστο και δημιουργικό.

Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει με την επίσκεψη του καλλιτέχνη στο σχολικό χώρο, τη γνωριμία του με τον εκπαιδευτικό, το προσωπικό και τα παιδιά. Η συνάντηση των παιδιών με τον καλλιτέχνη πριν την έναρξη του προγράμματος θεωρείται μεγίστης σημασίας, καθότι τα παιδιά θα πρέπει να ενημερώνονται για το τι αναμένεται από αυτά. Η παρουσίαση του καλλιτέχνη στην τάξη πριν την έναρξη του προγράμματος είναι η βάση πάνω στην οποία μπορεί να δημιουργηθεί μία καλή σχέση κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του προγράμματος. Είναι σημαντικό ο καλλιτέχνης να αισθάνεται ευπρόσδεκτος στο σχολείο και να ξεναγηθεί στο σχολικό χώρο ώστε να γνωρίζει τους διάφορους χώρους του σχολείου (εργα-στήρι, γραφείο των δασκάλων κ.τ.λ.).

Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος θα δοθεί χρόνος στους συμμετέχοντες εκπαι-δευτικούς για να οργανώσουν το υλικό που συνέλεξαν από το πρόγραμμα που πραγματοποι-ήθηκε στο σχολείο τους και να το παρουσιάσουν σε όλους τους εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα ΔΣ-ΚσΣ. Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να λει-τουργήσει ως αφορμή για αναστοχασμό και επανεξέταση μεθοδολογικών επιλογών καθώς και για ανάπτυξη γενικότερου προβληματισμού στην οργάνωση της διαδικασίας εφαρμογής του όλου προγράμματος.




ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ –

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»


5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟ-ΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»

Σημασία Αξιολόγησης

Η αξιολόγηση του προγράμματος των Δημιουργι-κών Συνεργασιών αποτελεί μέγιστη προτεραιότητα για τον KOET. Μέσα από την αξιολόγηση θα διαφανεί κατά πόσο το πρόγραμμα είναι επιτυχές, συμβάλλοντας στον εμπλουτισμό των εμπειριών των παιδιών μέσα από την τέχνη, αλλά και ως συνεργασία η οποία θα έχει ευεργετικές συνέπειες για όλους τους εμπλεκόμενους εταίρους.

Μορφή Αξιολόγησης

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος, η έρευνα θα καλύπτει και θα αξιολογεί όλα τα στάδιά του, δηλαδή τόσο τις επιμορφώσεις για τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες, όσο και το στάδιο εφαρμογής του προγράμματος στα σχολεία.

Η μορφή που θα έχει η αξιολόγηση του προγράμ-ματος βασίζεται στο μοντέλο της Εκπαιδευτικής Έρευνας Δράσης (Parsons and Brown, 2002). Η Εκπαιδευτική Έρευνα Δράσης (ΕΕΔ) ορίζεται ως μια μορφή έρευνας η οποία έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιείται από εκπαιδευτικούς που επιχειρούν να επιλύσουν προβλήματα και να βελτιώσουν τις επαγγελματικές τους πρακτικές μέσα στις τάξεις τους. Περιλαμβάνει συστηματική παρακολούθηση και συλλογή δεδομένων που μπορούν στη συνέχεια να αξιοποιηθούν από τον εκπαιδευτικό-ερευνητή στον αναστοχασμό, τη λήψη αποφάσεων και στην ανάπτυξη πιο απο-τελεσματικών στρατηγικών στην τάξη (Parsons and Brown, 2002).

Η ΕΕΔ είναι ένα φυσικό μέρος της διδασκαλίας. Σύμφωνα με την Calhoun (1994), αυτό το είδος έρευνας είναι ένας ωραίος τρόπος να πει κάποιος «ας εξετάσουμε τι λαμβάνει χώρα στο σχολείο μας και ας αποφασίσουμε πώς να το κάνουμε καλύτερο».

Ρόλος Εκπαιδευτικών και καλλιτεχνών

στη Διαδικασία Αξιολόγησης

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της ΕΕΔ είναι το γεγονός ότι μετατρέπει τον απλό συμμετέχοντα σε αυτήν σε ερευνητή (O’Brien, 1998), με αποτέλεσμα ο κάθε εμπλεκόμενος να συμβάλλει ενεργά στην εφαρμογή της. Ως KOET καλούμε όλους εσάς τους εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες που συμμετέχετε σε αυτό το πρόγραμμα να υιοθετήσετε παράλ-ληλα και το ρόλο του ερευνητή-συνεργάτη στην προσπάθεια αξιολόγησης του προγράμματος. Οι δικές σας εμπειρίες και απόψεις είναι πολύτιμες στη διαδικασία αυτή και ο ρόλος σας θα είναι καταλυτικός τόσο στη διαμόρφωση του προγράμ-ματος όσο και στην αξιολόγησή του. Για το σκοπό αυτό, δε χρειάζεται να διαθέτετε εξειδικευμένες ερευνητικές δεξιότητες, παρά μόνο αναστοχαστική κριτική σκέψη, κάτι που ως καλλιτέχνες και ως εκπαιδευτικοί χρησιμοποιείτε καθημερινά στη δουλειά σας.

Διασαφηνίζεται για ακόμη μια φορά ότι ο ρόλος της επιμορφωτικής επιτροπής του KOET στη δια-δικασία εφαρμογής του προγράμματος στην τάξη είναι εξολοκλήρου συντονιστικός και συμβουλευ-τικός. Πρόθεση του KOET και της επιμορφωτικής ομάδας είναι να στηρίξει το θεσμό των Δημι-ουργικών Συνεργασιών και τη σύναψη τέτοιων δράσεων με καλλιτέχνες στα σχολεία και όχι να παρατηρήσει επιτόπου, να ελέγξει ή να αξιολο-γήσει τους μαθητές ή τους εκπαιδευτικούς. Για αυτό το λόγο, όπως προαναφέραμε, στηριζόμαστε σε εσάς (εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες) για να μοιραστείτε τα δεδομένα που θα προκύψουν από τη συνεργασία στο σχολείο σας με τον KOET, συμβάλλοντας έτσι στη διερεύνηση της παιδα-γωγικής αξίας των Δημιουργικών Συνεργασιών στις εικαστικές τέχνες. Ευελπιστούμε πως αυτή η πιλοτική έρευνα θα οδηγήσει στη βελτίωση του σχεδιασμού του θεσμού, ούτως ώστε να εγκαθι-δρυθεί μακροπρόθεσμα και αποτελεσματικά στην κυπριακή εκπαίδευση.


Συλλογή Ερευνητικών Δεδομένων

Για τη συλλογή δεδομένων προς αξιολόγηση του προγράμματος των ΔΣ-ΚσΣ έχουν αναπτυχθεί από τον ΚΟΕΤ κάποια εργαλεία, τα οποία θα διατεθούν σε όλους τους εκπαιδευτικούς και καλ-λιτέχνες που θα λάβουν μέρος στην αξιολόγηση του προγράμματος.

Τα εργαλεία αυτά περιλαμβάνουν σύντομα ερωτηματολόγια και σημειωματάρια. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προμηθευθούν από το σχολείο τους ένα ψηφιακό μαγνητόφωνο και μία φωτογραφική μηχανή, ούτως ώστε να κατα-γράφουν τα οπτικο-ακουστικά δεδομένα που θα προκύπτουν από τις αναστοχαστικές συνεδρίες και τις συνδιδασκαλίες τους.

Η αξιολόγηση του προγράμματος θα ξεκινήσει, όπως έχει ήδη αναφερθεί, από τα επιμορφωτικά σεμινάρια. Στο στάδιο αυτό, μέσα από τη συμπλή-ρωση σύντομων ερωτηματολογίων, τα οποία θα σας παρέχουμε, θα θέλαμε ως KOET να έχουμε τις δικές σας αξιολογήσεις, σχόλια και εισηγήσεις σχετικά με τη μορφή και τη χρησιμότητα των σεμιναρίων.

Πριν την εφαρμογή του προγράμματος στα σχο-λεία, σε κάθε καλλιτέχνη και εκπαιδευτικό θα δοθούν σημειωματάρια τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προσωπικά ημερολόγια. Για παράδειγμα, κάθε καλλιτέχνης και εκπαιδευτικός θα καταγράφει στο ημερολόγιό του το θέμα το

οποίο θα αναπτύξουν με το συνεργάτη τους, το σκοπό που θέτουν με την επιλογή του συγκεκρι-μένου θέματος, και τον προγραμματισμό τους με όλες τις δραστηριότητες που θα αναπτυχθούν, τα μέσα και υλικά τα οποία θα χρησιμοποιηθούν, αλλά και τα χρονοδιαγράμματα που έχουν ορίσει. Επιπρόσθετα, κάθε καλλιτέχνης και εκπαιδευτικός θα μπορεί σε αυτό το ημερολόγιο να εκφράζει οτιδήποτε επιθυμεί, το οποίο πιστεύει ότι θα βοη-θήσει στην αξιολόγηση του προγράμματος, όπως σκέψεις και συναισθήματά του, πιθανά προβλή-ματα που αντιμετώπισε, λύσεις ή εναλλακτικές επιλογές που υιοθέτησε για να τα ξεπεράσει κ.ο.κ.

Επιπλέον, αναμένεται ότι με το πέρας κάθε μαθή-ματος θα γίνονται ολιγόλεπτες αναστοχαστικές συνεδρίες μεταξύ εκπαιδευτικού και καλλιτέχνη. Στη διάρκεια αυτών των συνεδριών, οι δύο συνεργάτες θα αξιολογούν τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην πορεία του μαθήματος, το περιεχόμενο αλλά και τα αποτελέσματα μέχρι και τη λήξη του μαθήματος. Στόχος αυτών των συνεδριών είναι να εμπλακούν οι δύο συνεργά-τες σε μια αναστοχαστική διαδικασία, όπου τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά στοιχεία που θα προκύπτουν θα καταγράφονται και θα αξιολογού-νται, για να αποτελέσουν βάση για το σχεδιασμό των επόμενων σταδίων του προγράμματος. Οι συνεδρίες αυτές θα μαγνητοφωνούνται από τους δύο συνεργάτες και το περιεχόμενο της μαγνη-τοφώνησης θα αποστέλλεται στον KOET για να αξιοποιηθούν τα δεδομένα που θα προκύπτουν από αυτό.Σημαντικό ρόλο στη συλλογή δεδομένων θα




ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑΔΙΟΥ 1 –

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ



ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑΔΙΟΥ 2 – ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ


έχουν και οι μαθητές που θα συμμετέχουν σε αυτό. Οι απόψεις, τα σχόλια, οι εντυπώσεις και οι εισηγήσεις τους θα συλλεχθούν μέσα από συνε-ντεύξεις με μέλος της ερευνητικής επιτροπής του KOET αλλά και ερωτηματολόγια τα οποία θα δοθούν σε αυτούς πριν καθώς και με το πέρας του προγράμματος.

Τρόποι Αξιοποίησης της Ερευνητικής

Δράσης

Το πρόγραμμα των ΔΣ-ΚσΣ αποτελεί, όπως έχουμε αναφέρει, καινοτομία για τα δεδομένα της κυπρι-ακής εκπαίδευσης. Για το λόγο αυτό, η εφαρμογή του γίνεται στο σημείο αυτο σε πιλοτικό στάδιο. Τα δεδομένα που θα προκύψουν θα αξιολογηθούν με επιστημονικότητα και σχολαστικότητα από την ερευνητική ομάδα του KOET. Τα συμπεράσματα που θα εξαχθούν από το ερευνητικό μέρος του προγράμματος θα αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο τόσο για τους εμπλεκόμενους εταίρους όσο και για τον KOET ως οργανισμό που στηρίζει και προωθεί την ανάπτυξη συνεργασιών στο πλαίσιο της μάθησης μέσω των εικαστικών τεχνών.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα συνι-στούν τον ακρογωνιαίο λίθο στην εκτίμηση της συμβολής του παρόντος προγράμματος σε αυτή την κατεύθυνση και θα αποτελέσουν τη βάση για το σχεδιασμό και τη μελλοντική εφαρμογή του προγράμματος σε ευρύτερη κλίμακα στην κυπρι-ακή εκπαίδευση. Επιπλέον, η επιτυχής εφαρμογή και αξιολόγηση του προγράμματος των ΔΣ-ΚσΣ θα λειτουργήσει ενθαρρυντικά όσον αφορά τη μελλοντική επέκταση του θεσμού σε εναλλακτικά εικαστικά, εκπαιδευτικά περιβάλλοντα (μουσεία, πινακοθήκες κ.α.), συμβάλλοντας έτσι στην ευρύ-τερη καλλιέργεια των πολιτισμικών αξιών και μορφών εικαστικής παράδοσης του τόπου.



6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο παρών Οδηγός είχε ως στόχο τη συνοπτική παρουσίαση του εκπαιδευτικού προγράμματος «Δημιουργικές Συνεργασίες – Καλλιτέχνες στα Σχολεία» που θα παρουσιάσει ο KOET στο πλαίσιο της σχολικής χρονιάς 2014-2015. Μέσα από μια σταδιακή εφαρμογή που συμπεριλαμβάνει θεωρητική και βιωματική επιμόρφωση και πιλοτική εφαρμογή σε σχολεία, το πρόγραμμα διασφαλί-ζει στους συμμετέχοντες χρόνο για επικοινωνία, διάλογο και συνδιοργάνωση δράσης. Μέσω της διαλογικής κατάθεσης ιδεών και συνεργασίας ενισχύεται η κριτική σκέψη, η ομαδικότητα, η δημιουργικότητα και πρωτοτυπία των εταίρων, οι οποίοι καλούνται να συνθέσουν από κοινού μια σημαντική πολιτιστική δράση.

Όπως προαναφέρθηκε, η αποτελεσματική συνερ-γασία στηρίζεται στην αμοιβαία επικοινωνία, με χαρακτηριστικά την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη, την αλληλοκατανόηση, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων ή των ομάδων. Με γνώμονα αυτά τα χαρακτηρι-στικά, αλλά και με καλή διάθεση, θέληση για συμμετοχή και προσφορά, δραστηριοποίηση και ενεργητικότητα πιστεύουμε στην ανάπτυξη ενός συνεργατικού πνεύματος μεταξύ KOET, εκπαι-δευτικών και καλλιτεχνών, που θα οδηγήσει στην υλοποίηση του από κοινού σκοπού μας, τη βελ-τίωση, δηλαδή, της ποιότητας της μάθησης των παιδιών μέσα από τις εικαστικές τέχνες.




ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Ελληνική βιβλιογραφία:

Βάος, Α. (2008) Ζητήματα διδακτικής των εικα-στικών τεχνών, Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος.

Δανασσής-Αφεντάκης, Α. (1997) Σύγχρονες τάσεις της αγωγής. Αθήνα: Γκελμπέσης.

Δίκτυο Ευρυδίκη. (2009) Τέχνες και πολιτιστική εκπαίδευση στα σχολεία της Ευρώπης. Έρευνα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/thematic_studies_en.php. (Ανακτήθηκε 5 Οκτωβρίου, 2010).

Κόκκος, Α. (2005) Εκπαίδευση ενηλίκων. Ανι-χνεύοντας το πεδίο. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Kόκκος, Α. (2009) Ανάπτυξη της δημιουργι-κότητας μέσα από την επαφή με την Τέχνη, 1ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο Τέχνης και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, 29-31 Μαϊου, 2009.

Ματσαγγούρας, Η. (1998) Στρατηγικές διδα-σκαλίας, Αθήνα: Gutenberg.

Ματσαγγούρας, Η. (2002) Στρατηγικές Διδα-σκαλίας Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη. Αθήνα: Gutenberg. Μπούμπουρα, Μ. (2010) Βελτίωση των Σχέσεων Μαθητών μέσα από Ομαδοσυναργατική Διδα-σκαλία, (Μη δημοσιευμένη διατριβή), Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Noye, D. & Piveteau, J. (1997) Πρακτικός οδηγός του εκπαιδευτικού (μτφρ. Ελ. Ζέη). Αθήνα: Μεταίχμιο.

Σάλλα-Δοκουμετζίδη, Τ. (1996) Δημιουργική φαντασία και παιδική τέχνη. Αθήνα: Εξάντας.

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (2007) Σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών-μελών, συνερχομένων στο πλαίσιο του συμβουλίου,

σχετικά με τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαί-δευσης των εκπαιδευτικών.Επίσημη Εφημερίδα C300, (12.12.2007).

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. (2012) Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Εικαστικών Τεχνών, Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού.

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. (2013) Δημιουργικές Συνεργασίες με Καλλιτέχνες (Παρουσίαση), http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/Eikastiki-Agogi/epimorfosi.html (Ανακτήθηκε 11 Απριλίου 2014).

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία:

Addison, N., & Burgess, L. (2006) London Cluster Research Report in Taylor, B. [Ed.] Inspiring Learning in Galleries, London: Engage.

Addison, N., Burgess, L., Steers, J., & Trowell, J. (2010) Understanding Art Education: Engaging Reflexivity with Practice, London and New York: Routledge.

Atkinson, D. (2011) Art, Equality and Learning: Pedagogies Against the State, Rotterdam: Sense Publishers.

Australian Government Department of Education, Employment and Workplace Relations. (2009) The Early Years Learning Framework for Australia: Belonging, Being and Becoming, Commonwealth of Australia: Council of Australian Governments.

Badiou, A. (2003) Infinite Thought, London: Continuum.

Bennett, N., Desforges, C., Cockburn, A., & Wilkinson, B. (1984) The Quality of Pupil Learning Experience, London: Lawrence Erlbaum.

Boden, M. (1992) The Creative Mind, London: Abacus.

Boden, M. (1994) Dimensions of Creativity, London: MIT Press.


Brophy, J. (2004) Motivating Pupils to Learn, 2nd Edition, Mahwah NJ: Lawrence Erlbaum.

Burnard, P., & Hennessy, S. (2006) Reflective Practices in Arts Education, Dordrecht: Springer.Calhoun, E. F. (1994) Ηow to Use Action Research in the Self-Renewing School, Alexandria, Va.: Association for Supervision and Curriculum Development.

CapeUK., & Arts Council England. (2014) Six-step guide working with artists in your schools, http://www.capeuk.org/wp-content/uploads/2014/02/six-step-guide.pdf. (Accessed 10 August 2014).

Chapman, R. (1998) Improving student performance through the arts. Principal, pp. 20-26.

Claxton, G. (2000) The anatomy of intuition in T. Atkinson and G. Claxton [Eds.] The Intuitive Practitioner: on the value of not always knowing what one is doing, Buckingham: Open University Press.

Craft, A. (2005) Creativity in Schools: Tensions and Dilemmas, New York, Routledge.

Craft, A. (2011) Trusteeship, wisdom, and the creative future of Education, The University of Melbourne Refereed E- Journal, http://education.unimelb.edu.au/__data/assets/pdf_file/0003/1105788/craft.pdf. (Accessed 20 December 2013) .

Creative Partnerships (CP). (2006) The Philosophy of Creative Partnerships [Online]. http://www.creative-partnerships.com/aboutcp/cpphilosophy. (Accessed 4 August 2006).

Creative Partnerships. (2007a) Thinkpiece: The challenge of defining impact. IN C.P. (Ed.) This Much We Know…, London: Arts Council of England and Beacon Press (Pink Booklet).

Creative Partnerships. (2007b) Whole school case studies. In C.P. (Ed.) This Much We Know… London: Arts Council of England and Beacon Press (Green Booklet).

Creative Partnerships. (2007c) Creative Partnerships: Approach and Impact. In C.P. (Ed.) This Much We Know... London: Arts Council of England.1-8 (Blue Booklet).

Creativity, Culture and Education (CCE). (2011) Artists in Creative Education: Unlocking Children’s creativity - A practical guide for artists. https://www.dropbox.com/s/jnpzx0ktjz3tyyk/AiCE%20Practical%20Guide.pdf. (Accessed 13 November 2013).

Creativity, Culture and Education. (2012) Creative Partnerships: Changing Young Lives, [Online] http://www.creativitycultureeducation.org/wp-content/uploads/cyl-changing-young-lives-55.pdf (Accessed 11 August 2014).

Csikszentmihalyi, M. (1999) Implications of a System’s Perspective for the Study of Creativity, In R. J. Sternberg (Ed.) Handbook of Creativity. Cambridge: Cambridge University Press.

Dahl, D. (1990) Residencies in Education, London: A.N. Publications.

Dreeszen, C., Aprill, A., & Deasy, R. (1999) Learning Partnerships: Improving Learning in Schools with Art Partners in the Community. Washington DC: Arts Education Partnership.

Eisner, E. (2002a) The arts and the creation of mind, New Haven and London: Yale University Press.

Freedman, K. (2003) Teaching visual culture: curriculum, aesthetics and the social life of art, New York and London: Teachers College Press.

Gage, N. (1978) The Scientific Basis for the Art of Teaching, New York: Teachers’ College Press.Galton, M., & Williamson, J. (1992) Group Work in the Primary Classroom, London: Routledge.

Galton, M. (2008) Creative Practitioners in schools and classrooms: Final report of the Project: The pedagogy of Creative Practitioners in schools. University of Cambridge; Arts Council England; Creative Partnerships.


Gerber, P., & Popp, P. (2000) Making collaborative teaching more effective for academically able students: Recommendations for implementations and training, Learning Disability Quarterly, 23(3), pp. 229 – 236.

Gillham, B., & McGipl, H. (2007) Recording the Creative Process: An Empirical Basis for Practice Intergrated Research in the Arts, The International Journal of Art an Design Education, 26(2), pp. 177-184.

Gray, J. (1996) After Social Democracy, London: DEMOS.

Hall, C., Thomson, P. and Russell, L. (2007) Teaching like an artist: the pedagogic identities and practices of artists in schools, British Journal of Sociology of Education, 28 (5), pp. 605-619.

Hill, J. (2008) Handbook for a Successful Artist Residency. South Central PaARTners’ and The Pennsylvania Council on the Arts, http://www.millersville.edu/~artsined/. (Accessed 20 October 2013).

Holden, J. (2008) Culture and Learning: Towards a New Agenda, London, DEMOS.

Jowell, T. (2004) Government and the Value of Culture, London: Department of Culture, Media and Sport.

Leadbeater, C. (2004) Personalisation through Participation, London: DEMOS.

Marton, F., & Booth, S. (1999) Learning and Awareness, New York: Lawrence Erlbaum.

Mason, J. H. (2005) The Value of Creativity: the Origins and Emergence of a Modern Belief, Hampshire: Ashgate.

Meecham, P., & Hall, N. (2003) Creative Partnerships or more of the same? Moving beyond ‘‘it reminds me of...’’’ In N. Addison & L. Burgess [Eds] Issues in Art and Design Teaching,London: Routledge Falmer, pp. 151-157.

Mendoza, H.R. & Matyók, T. (2013) Designing Student Citizenship: Internationalised Education

in Transformative Disciplines, International Journal of Art and Design Education, 32 (2), pp. 215-225.

NACCCE (1999) All Our Futures: Creativity, Culture and Education, London: DfES Publications.Neelands, J., & Boyun, C. (2010) The English Model of Creativity: Cultural Politics of an Idea, International Journal of Cultural Policy, 15 (3).O’Brien, R. (1998) An Overview of the Methodological Approach of Action Research,http://www.web.net/~robrien/papers/arfinal.html (Accessed 30 April 2014).

Orfali, A. (2004) Artists working in partnership with schools: Quality indicators and advice for planning, commissioning and delivery. [Report].Newcastle Upon Tyne: Arts Council England, North East

Parsons, R. D., & Brown K. S. (2002) Teacher as Reflective Practitioner and Action Researcher, Belmont, Calif.: Wadsworth/Thomson Learning.

Qualification and Curriculum Authority (QCA). (2009) Creativity and critical thinking (Online). www.curriculum.qca.org. uk/uploads/Dimensions_creativity_and_critical_ thinking_tcm8-14474.pdf?return=/key-stages-3- and-4/cross-curriculum-dimensions/ creativitycriticalthinking/index. aspx%3Freturn%3D/key-stages-3-and-4/cross- curriculum-dimensions/index.aspx#false. (Accessed 30 October 2013).

Rabkin, N., & Redmond, R. (2004) Putting the arts in the picture: Reforming education in the 21st century. Chicago: Columbia College

Roberts, P. (2006) Nurturing Creativity in Young People: A Report to Government to Inform Future Policy, London: Department of Culture, Media and Sport.

Selfton-Green, J. (2008) From Learning to Creative Learning: Concepts and Traditions. In J. Selfton-Green (Ed.) Creative Learning London: Arts Council of England, pp. 15-26

Seltzer, K., & Bentley, T. (1999) The Creative Age: Knowledge and Skills for the New Economy, London: DEMOS.


Sharp, C., Pye, D., Blackmore, J., Brown, E., Eames, A., Easton, C., Filmer-Sankey, C., Tabary, A., Whitby, K., Wilson, R., & Benton, T. (2006) National Evaluation of Creative Partnerships. Final Report. London: Creative Partnerships.

Smith, C. (1998) Creative Britain, London: Faber and Faber.

Steers, J. (2009) Creativity, Delusions, Realities, Opportunities and Challenges, The International Journal of Art and Design Education, 28 (2), pp. 126-138.

Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1999) The Concept of Creativity: Prospects and Paradigms. In R. J. Sternberg (Ed.) Handbook of Creativity.

Cambridge: Cambridge University Press, pp. 3-15.Taylor, R. (1991) Artists in Wigan Schools, London: Galouste Gulbenkian Foundation.

The Office for Standards in Education (OfSTED). (2006) Creative Partnerships: Initiative and Impact: The Impact of Sustained Partnerships between Schools and Creative Practitioners as a Result of Creative Partnerships Initiatives. London: OfSTED.

Thomson, P., Hall, C., & Russell, L. (2007) An arts’ project failed, censored or ...? A critical incident approach to artist-school partnerships, Changing English, 13 (1), pp. 29-44.

Tickle, L. (1987) [Ed] The Arts in Education: Some Research Studies, London: Croom Helm.

Vygotsky, L. S. (1978) Tool and symbol in child development. In M. Cole, V. John- Steiner, S. Scribner and E. Souberman [Eds.] Mind in society: the development of higher psychological processes. Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press, pp. xiv, 159.

Vygotsky, L. S. (2004) Imagination and Creativity in Childhood, Journal of Russian and East European Psychology, 42 (1), pp. 7-97.

Ward, S. C. (2010) Understanding Creative Partnerships: An examination of policy and practice. Doctoral thesis, Durham University. Available at Durham E-Theses Online: http://etheses.dur.ac.uk/525/Watkins, C. (2005) Classrooms as Learning Communities: What’s in it for schools? London: Routledge.

Watkins, C., & Mortimore, P. (1999) ‘Pedagogy: what do we know?’ In Mortimore, P. [Ed] Pedagogy and its Impact on Learning, London: Paul Chapman.

Webb, R., & Vulliamy, G. (2006) Coming full circle? The impact of New Labour’s education policies on primary school teachers’ work, London: Association of Teachers and Lecturers (ATL).

Whitehead, P., Wood, D., & Hamlyn, B. (2011) Creative Partnerships Change Schools Programme. [Synoptic Evaluation], London: Creativity, Culture and Education.

Williams, R. (1961) The Long Revolution, Harmondsworth, Chatto and Windus.

Williams, R. (1983[1958]) Culture and Society 1780 - 1950, New York: Columbia University Press.

Willis, P. (1990) Common Culture: Symbolic Work at Play in the Everyday Culture of the Young, Milton Keynes, Open University Press.

Wood, D., & Whitehead, P. (2010) Creative Partnerships Change Schools Programme Evaluation. London: Creativity Culture and Education.

Wright, R., John, L., Ellenbogen, S., Offord, D. R., Duku, E. K., & Rowe, W. (2006) Effect of a structured arts program on the psychosocial functioning of youth from low-income communities: Findings from a Canadian longitudinal study. The Journal of Early Adolescence, 26, pp. 186–205.

Οδηγός Επιμόρφωσης Προγράμματος "Δημιουργικές...

Documents

Transcript of Οδηγός Επιμόρφωσης Προγράμματος "Δημιουργικές...