Ξαφάκος, Ε., Μπαντάνης, Χ., & Παπαελευθερίου, Α. (2013). «Θερμότητα Χωρίς Φωτιά…!!!» - Διδακτικό Σενάριο με την Αξιοποίηση του Η/Υ. 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη», 21-23 Ιουνίου, Σύρος.

«Θερμότητα Χωρίς Φωτιά…!!!»

Διδακτικό Σενάριο με την Αξιοποίηση του Η/Υ

M.ed. Ξαφάκος Ευστάθιος1, Μπαντάνης Χρήστος2, Παπαελευθερίου Αθανασία3

1Δάσκαλος ΠΕ70, Σχολική Πρακτική Άσκηση, Π.Τ.Δ.Ε., Πανεπιστήμιο Θεσσαλίαςxafakos@uth.gr

2 Δάσκαλος ΠΕ70, Σχολική Πρακτική Άσκηση, Π.Τ.Δ.Ε., Πανεπιστήμιο Θεσσαλίαςxbadanis@uth.gr

3Δασκάλα ΠΕ70, 4ο Δημοτικό Σχολείο Δάφνης - Αθήναnpapael@easysite.biz

ΠΕΡΙΛΗΨΗΟ συγκεκριμένος διδακτικός σχεδιασμός αναφέρεται στο γνωστικό αντικείμενο των Φυσικών της Ε’ τάξης και

συγκεκριμένα στην ενότητα «ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ». Οι επιμέρους ενότητες, οι οποίες εξετάζονται, είναι: «Θερμοκρασία - Θερμότητα», «Τήξη - Πήξη», «Συστολή - Διαστολή» και «Εξάτμιση – Συμπύκνωση». Με την αξιοποίηση του διαδικτύου, καθώς και των εκπαιδευτικών λογισμικών, που προτείνονται κατά την υλοποίηση του διδακτικού σεναρίου, επιχειρείται η εφαρμογή προσομοιώσεων ως εναλλακτικού τρόπου εκτέλεσης πειραμάτων, με σκοπό την αυτενέργεια των μαθητών/ριών, καθώς και την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης τους μέσω της διερευνητικής μάθησης.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Διδακτικό σενάριο, Η/Υ, Θερμότητα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο συγκεκριμένος διδακτικός σχεδιασμός αποτελεί μία εναλλακτική πρόταση διδασκαλίας του

μαθήματος των Φυσικών της Ε’ τάξης και στοχεύει στην ανάδειξη της νέας γνώσης μέσα από τη χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών, προσομοιώσεων και από παραδείγματα της καθημερινής ζωής, προκειμένου να κατανοηθούν κι εμπεδωθούν βασικές έννοιες που αφορούν στη θερμότητα, με εστίαση στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών/ριών και στην ανακαλυπτική και διερευνητική μάθηση (Bruner, 1990). Αξιοποιώντας κι εφαρμόζοντας την εν λόγω μορφή μάθησης, οι μαθητές/τριες πρόκειται να κατανοήσουν καλύτερα τις βασικές έννοιες, που περιλαμβάνει η ενότητα, αφού δίνεται η ευκαιρία να ερευνήσουν από μόνοι/ες τους θέματα που αφορούν στη θερμότητα. Επιπρόσθετα, αξιοποιείται η αλληλεπιδραστική μάθηση (Vygotsky, 1978). Ακόμη, οι μαθητές/τριες καλούνται μέσω της ανακαλυπτικής μάθησης (Bruner, 1990) να ανακαλύψουν νέα στοιχεία σχετικά με τη θερμότητα και να «χτίσουν» τη νέα γνώση (εποικοδομισμός) (Piaget & Bruner στο Κασσωτάκης & Φλουρής, 2003).

Στο διδακτικό σενάριο εφαρμόζονται οι ομαδοσυνεργατικές μορφές διδασκαλίας (Ματσαγγούρας, 2000), καθώς προτείνεται η δημιουργία μικρών ομάδων εργασίας. Καθ’ όλη τη

διάρκεια εφαρμογής του συγκεκριμένου σεναρίου μάθησης, οι μαθητές/ριες αυτενεργούν, πρωτοτυπούν, εκφράζονται ελεύθερα και απενοχοποιούνται από τα λάθη τους, όπως ακόμη ανταλλάσουν ιδέες και απόψεις.

Ο Η/Υ ως εργαλείο στη διδασκαλία των Φυσικών Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί υπολογιστικά περιβάλλοντα που αποσκοπούν στην

υποστήριξη των μαθητών κατά τη διαδικασία οικοδόμησης και έκφρασης των γνώσεών τους σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα, όπως ακόμη και στα πλαίσια διεπιστημονικών δραστηριοτήτων διερεύνησης και μοντελοποίησης (Κόμης κ.α. 2000 στο Κρητικού & Παλυβός, 2003). Ένα από αυτά είναι η προσομοίωση (simulation). Μια εκπαιδευτική προσομοίωση μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να καταλάβουν καλύτερα ένα πραγματικό σύστημα, μια διεργασία ή ένα φαινόμενο. Μέσα από σκόπιμα επινοημένα δεδομένα, οι προσομοιώσεις μπορούν να βοηθήσουν τους/τις μαθητές/ριες να αντιμετωπίσουν και να λύσουν προβλήματα, να λάβουν αποφάσεις και να παρατηρήσουν αποτελέσματα (Δαουλτζή κ.α. 2000 στο Κρητικού & Παλυβός, 2003). Επιπλέον, η συμβολή των προσομοιώσεων στην προαγωγή της εννοιολογικής αλλαγής έχει επισημανθεί από την επιστημονική κοινότητα. Οι μαθητές/ριες μπορούν να εξετάσουν και αναλύσουν τις βασικές επιστημονικές έννοιες και να τις συγκρίνουν με τις δικές τους απόψεις. Έτσι, μπορούν να διατυπώνουν και να ελέγχουν υποθέσεις ανασκευάζοντας τις ιδέες τους, επιλύοντας με αυτόν τον τρόπο την ασυμφωνία που προκύπτει (Zietsman & Hewson, 1986; Tao & Gunstone, 1999 στο Μαρκαντώνης κ.ά., 2004). Ακόμη, με τη διδασκαλία αυτής της ενότητας, μέσα από τα μοντέλα προσομοίωσης που προτείνονται, αποφεύγεται ο συγκεντρωτικός ρόλος του/της εκπαιδευτικού. Με την αλλαγή του μοντέλου διδασκαλίας περνάμε σε μια αποκέντρωση της εξουσίας του δασκάλου, με παράλληλη διευκόλυνση της εργασίας των ομάδων και τον συντονισμό της εργασίας όλων των ομάδων στην τάξη (Μαρκαντώνης κ.ά., 2004).

Επιπρόσθετα, η χρήση του διαδικτύου έχει ως απώτερο σκοπό την κριτική επεξεργασία της πληροφορίας και της ένταξής της στον διδακτικό σχεδιασμό. Μέσω των μηχανών αναζήτησης οι μαθητές/ριες πρόκειται να βρουν περισσότερες πληροφορίες για τις έννοιες που μελετώνται στο συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο.

Ο Η/Υ αποτελεί ένα καινοτόμο γνωστικό εργαλείο, διότι ο/η εκπαιδευτικός χρησιμοποιώντας τον και εφαρμόζοντας ηλεκτρονικά εκπαιδευτικά λογισμικά και προσομοιώσεις, που αναφέρονται στο συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο, μετατρέπεται από μεταδότη γνώσεων σε ενεργό μέτοχο στη διαδικασία της μάθησης και παράλληλα σε κριτικό στοχαστή (Ράπτης & Ράπτη, 2003).

Το λογισμικό της παρουσίασης (Powerpoint) επιτρέπει την προετοιμασία και δημιουργία μιας πολυμεσικής παρουσίασης, προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών για τη συγκεκριμένη ενότητα.

Ο επεξεργαστής κειμένου (Word), ως εργαλείο διαχείρισης και επεξεργασίας πληροφοριών, μπορεί να συμβάλλει στην ομαδοσυνεργατική παραγωγή γραπτού λόγου από τους μαθητές.

Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους προτείνεται η διδασκαλία των βασικών εννοιών της θερμότητας με την αξιοποίηση του Η/Υ, ως εναλλακτικής πρότασης, είναι οι εξής:

α) Πολλά από τα πειράματα είναι επικίνδυνα κατά την εκτέλεσή τους.

β) Δίνεται η δυνατότητα να εκτελέσουν ομαδικά οι μαθητές/ριες τα πειράματα μέσω των προσομοιώσεων και να προβλέψουν τι θα συμβεί, αλλά και να καταγράψουν τις παρατηρήσεις τους. Έτσι, έχουμε το πλεονέκτημα ότι τα ίδια τα παιδιά επιλέγουν τα υλικά τους, πειραματίζονται, εξάγουν τα ανάλογα συμπεράσματα και οικοδομούν τη νέα γνώση.

γ) Σε αρκετά σχολεία ενδεχομένως δεν υπάρχουν τα υλικά, ούτως ώστε να εκτελεστούν τα πειράματα.

δ) Λόγω του γεγονότος ότι ο Η/Υ αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητας των μαθητών/ριών, το μάθημα μπορεί να γίνει πιο ευχάριστο για αυτούς/αυτές.

ε) Όπως αναφέρθηκε, καθίσταται εφικτή η αποκέντρωση της εξουσίας του/της εκπαιδευτικού.

Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα:Εσφαλμένες αντιλήψεις των μαθητών παρουσιάζονται ως προς τις δύο έννοιες «θερμότητα» και

«θερμοκρασία». Πολλοί/ές μαθητές/ριες συγχέουν τους δύο όρους και δυσκολεύονται να τους ξεχωρίσουν.

Μία από τις βασικές ιδιότητες των σωμάτων είναι η φυσική τους κατάσταση. Η φυσική κατάσταση μπορεί να είναι στερεή, υγρή ή αέρια. Όπως αναφέρει το βιβλίο δασκάλου, «πολλοί μαθητές δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι όλα τα σώματα μπορούν να υπάρξουν και στις τρεις φυσικές καταστάσεις ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν».

Επιπρόσθετα, συγχέουν τις έννοιες όγκος, μάζα, βάρος, οπότε υπάρχουν δυσκολίες στην κατανόηση των εννοιών της διαστολής και συστολής. Πολλοί/ές μαθητές/ριες θεωρούν ότι αυξάνεται το βάρος ενός σώματος, όταν αυξάνεται ο όγκος του λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.

Πλαίσιο εφαρμογήςΤο διδακτικό σενάριο απευθύνεται σε μαθητές/ριες της Ε’ τάξης του Δημοτικού Σχολείου.

Χρόνος υλοποίησης: το σενάριο πρόκειται να ολοκληρωθεί σε 9 διδακτικές ώρες.

Χώρος υλοποίησης: οι μαθητές/ριες θα εργαστούν εντός της τάξης και θα χρησιμοποιήσουν υπολογιστές.

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών: Οι μαθητές/ριες έχουν ασχοληθεί με την έννοια της ενέργειας, όπως ακόμη με τις ιδιότητες των σωμάτων. Η θερμότητα αποτελεί μία μορφή ενέργειας, οπότε ήδη έχουν γνωρίσει την εν λόγω έννοια.

Επίσης, γνωρίζουν ότι μια βασική ιδιότητα των σωμάτων, την οποία αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, είναι η φυσική τους κατάσταση, όπως ακόμη ότι η ύλη εμφανίζεται στο σύμπαν σε τρεις φυσικές καταστάσεις: τη στερεή, την υγρή, την αέρια (την κατάσταση πλάσματος δεν την εξετάζουμε).

Επιπρόσθετα, ορισμένοι/ες από τους/τις μαθητές/ριες ήδη γνωρίζουν σε έναν βαθμό να πληκτρολογούν στον κειμενογράφο, όπως ακόμη έχουν εξασκηθεί σε έναν βαθμό στην πλοήγηση στο διαδίκτυο, οπότε έχουν οικειοποιηθεί τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, ο οποίος αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς τους.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ: Η ενεργός συμμετοχή των μαθητών/ριών με απλό τρόπο σε πειραματική διαδικασία μέσω υπολογιστή και η απόκτηση βασικών γνώσεων σχετικά με τις έννοιες θερμότητα, θερμοκρασία, τήξη, πήξη, διαστολή και συστολή, εξάτμιση και συμπύκνωση.

Στόχοι του σεναρίου Να κατανοήσουν οι μαθητές/ριες τις έννοιες «θερμότητα» και θερμοκρασία», και να μπορούν

να τις διακρίνουν. Να αναφέρουν οι μαθητές/ριες ότι την αλλαγή φυσικής κατάστασης από στερεή σε υγρή την

ονομάζουμε τήξη. Να αναφέρουν οι μαθητές/ριες ότι, για να γίνει ένα σώμα από στερεό υγρό, πρέπει να

απορροφήσει ενέργεια. Να αναφέρουν οι μαθητές/ριες ότι την αλλαγή φυσικής κατάστασης από υγρή σε στερεή την

ονομάζουμε πήξη.

Να αναφέρουν οι μαθητές/ριες ότι, για να γίνει ένα σώμα από υγρό στερεό, πρέπει να «δώσει» ενέργεια.

Να διαπιστώσουν οι μαθητές/ριες πειραματικά ότι τα στερεά, υγρά και αέρια σώματα διαστέλλονται, όταν θερμαίνονται και συστέλλονται, όταν ψύχονται.

Να κατανοήσουν τις έννοιες «εξάτμιση» και «συμπύκνωση».

Πορεία διδασκαλίας1η - 2η διδακτική ώραΘερμότητα και θερμοκρασία

Ως αφόρμηση χρησιμοποιείται μία παρουσίαση στο λογισμικό παρουσίασης Powerpoint. Αυτή έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και έχει ως στόχο να ανακαλέσουν και να μεταφέρουν οι μαθητές/ριες την προηγούμενη γνώση στη νέα πληροφορία (Ausubel, 1970), η οποία τους παρουσιάζεται. Αυτό γίνεται, ούτως ώστε να κατανοηθεί το γεγονός ότι η θερμότητα αποτελεί μία μορφή ενέργειας, όπως είναι η χημική, η ηλεκτρική κ.ά.. Οι μαθητές/ριες καλούνται σε ομάδες να αναφέρουν παραδείγματα από την καθημερινότητα σχετικά με τις διάφορες μορφές ενέργειας (πού τις συναντούμε, σε τι μας χρησιμεύουν, κλπ.).

Στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση και ανάλυση των διάφορων «προσώπων» της ενέργειας και επικεντρώνεται η συζήτηση στη θερμότητα, αλλά και στη διαφορά της, ως έννοιας, από τη θερμοκρασία. Οι μαθητές/ριες, οι οποίοι/ες είναι σε ομάδες, εκφράζουν τις απόψεις τους σχετικά με τις δύο έννοιες, που ενδεχομένως να είναι λανθασμένες, και στη συνέχεια τους/τις οδηγούμε σε γνωστική σύγκρουση (Driver et al., 1998).

Έπειτα, παρακολουθούν ένα βίντεο κινούμενων σχεδίων που αφορά στις δύο υπό εξέταση έννοιες, το οποίο καλούνται οι μαθητές να βρουν στο You Tube. Ακόμη καλούνται να βρουν στο διαδίκτυο εικόνες, με τη βοήθεια της μηχανής αναζήτησης Google, οι οποίες απεικονίζουν τα όργανα και τις μονάδες μέτρησης της θερμοκρασίας.

Αφού λάβει χώρα η συζήτηση μεταξύ των ομάδων, διανέμεται ένα φύλλο εργασίας Word, το οποίο λειτουργεί ως ανατροφοδότηση.

3η - 4η Διδακτική ώραΤήξη και πήξη

Οι μαθητές/ριες ανατρέχουν στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στον ιστότοπο της εκπαιδευτικής τηλεόρασης, όπου εκεί πρόκειται να παρακολουθήσουν ένα βίντεο, το οποίο πραγματεύεται τις έννοιες «τήξη» και «πήξη». Ακολουθεί διαλογική συζήτηση μεταξύ των ομάδων και του/της εκπαιδευτικού, ούτως ώστε να μπορούν να αποσαφηνίσουν τους δύο όρους, αλλά και να μπορούν να τους ξεχωρίζουν.

Στη συνέχεια οι μαθητές/ριες ασχολούνται με τις δύο έννοιες χρησιμοποιώντας μία προσομοίωση από το λογισμικό «Μαθαίνω να κάνω πειράματα». Σε αυτήν οι ίδιοι/ες φτιάχνουν το πείραμα, επιλέγουν τα υλικά που θέλουν να χρησιμοποιήσουν, το εκτελούν, καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους και εξάγουν τα δικά τους συμπεράσματα.

Ένας από τους στόχους εφαρμογής της συγκεκριμένης προσομοίωσης είναι να κατανοήσουν ότι οι μεταβλητές του πειράματος, που επηρεάζουν τον χρόνο τήξης, είναι το είδος του στερεού, η ποσότητα του στερεού και η ποσότητα θερμότητας που προσφέρεται.

Μετά την εφαρμογή της προσομοίωσης, οι μαθητές/ριες καλούνται να ασχοληθούν με ένα διασκεδαστικό παιχνίδι, το οποίο αναφέρεται στις δύο έννοιες.

Εικόνα 1: Λογισμικό "Μαθαίνω να κάνω πειράματα"

5η – 6η Διδακτική ώραΣυστολή και Διαστολή

Χρησιμοποιώντας το εκπαιδευτικό λογισμικό «Φαινόμενα και μοντέλα του φυσικού κόσμου» (Κολυμένου & Σταυρίδου, 2007). οι μαθητές/ριες γνωρίζουν τη θερμική διαστολή των σωμάτων (στερεών, υγρών και αερίων). Παρακολουθούν τη διαδικασία των πειραμάτων, προβαίνουν σε υποθέσεις και στη συνέχεια εξάγουν συμπεράσματα, απαντώντας στις ερωτήσεις που υπάρχουν σε κάθε ενότητα.

Αναφέρουν παραδείγματα από την καθημερινότητα που αναφέρονται στη συστολή και διαστολή των σωμάτων και εντοπίζουν εικόνες μέσω της μηχανής αναζήτησης Google σχετικά με τα δύο φαινόμενα.

Εικόνα 2: Φαινόμενα και μοντέλα του φυσικού κόσμου

7η – 8η Διδακτική ώραΕξάτμιση – Συμπύκνωση

Αρχικά οι μαθητές/ριες παρακολουθούν ένα βίντεο σχετικά με τις δύο έννοιες, το οποίο βρίσκουν μέσω αναζήτησης στο You Tube. Στη συνέχεια αποσαφηνίζονται οι δύο όροι και δίνονται παραδείγματα από το/τη δάσκαλο/α.

Ακολουθεί η εκτέλεση του πειράματος στο ΣΕΠ (Σχεδίαση Εικονικού Πειράματος). Οι μαθητές/ριες σχεδιάζουν κι εκτελούν οι ίδιοι/ες το πείραμα, αφού επιλέγουν τα υλικά από τη γραμμή

εργαλείων, διατυπώνουν κατά τη διάρκεια του πειράματος υποθέσεις, εκφράσουν την άποψή τους για τα αποτελέσματά του και στο τέλος εξάγουν τα συμπεράσματά τους.

Εικόνα 3: Λογισμικό "Σχεδίαση Εικονικού Πειράματος (ΣΕΠ)"

Στο πλαίσιο του μαθήματος για την εξάτμιση και συμπύκνωση, γίνεται αναφορά στον κύκλο του νερού, ένα φαινόμενο το οποίο άπτεται του μαθήματος. Οι μαθητές/ριες ανατρέχουν σε συγκεκριμένη ιστοσελίδα, στην οποία περιγράφεται με αναλυτικό και κατανοητό τρόπο η διαδικασία του κύκλου του νερού.

9η διδακτική ώραΟι μαθητές, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού, «ανοίγουν» ένα αρχείο Word, που

βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας του Η/Υ, στο οποίο υπάρχει το τελικό τεστ αξιολόγησης, το οποίο θα πρέπει να το συμπληρώσουν.

Αξιολόγηση: Η αξιολόγηση του διδακτικού σεναρίου περιλαμβάνει τη διαμορφωτική αξιολόγηση, που

διεξάγεται καθ’ όλη τη διάρκεια του σεναρίου για λόγους ανατροφοδότησης και βελτίωσης.Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται να αξιολογηθεί αν έχουν κατακτηθεί οι απαραίτητες γνώσεις

σχετικά με τις υπό εξέταση και ανάλυση έννοιες, καθώς και ο βαθμός εμπέδωσής τους. Στο επίπεδο των δεξιοτήτων αν έχουν εξοικειωθεί περισσότερο με τη χρήση του Η/Υ, τη χρήση του διαδικτύου, αλλά και των προσομοιώσεων. Στο επίπεδο των στάσεων .

ΣυμπεράσματαΤο συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, αποτελεί έναν εναλλακτικό

τρόπο διδασκαλίας και σαφώς δεν επιχειρεί να αντικαταστήσει τη χρήση της πραγματικής πειραματικής διαδικασίας. Στηρίζεται κυρίως στο γεγονός ότι η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή αποτελεί μία ευχάριστη δραστηριότητα για τους/τις μαθητές/ριες, οπότε μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο για τον/την εκπαιδευτικό και να αξιοποιηθεί για την κατανόηση δυσκολονόητων εννοιών, όπως είναι η θερμότητα.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΕΣ Βιβλίο μαθητή, , Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2010, Αθήνα.

Βιβλίο Δασκάλου, Μελέτη Περιβάλλοντος Β’ τάξη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2010, Αθήνα.

Κασσωτάκης, Μ. & Φλουρής, Γ. (2006). Μάθηση και Διδασκαλία, τ.Β΄, Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Κολυμένου, Μ., & Σταυρίδου, Ε. (2007). Η επίδραση του λογισμικού "Φαινόμενα και μοντέλα του φυσικού κόσμου" στην κατανόηση και ερμηνεία ηλεκτροστατικών φαινομένων από μαθητές/ριες Γυμνασίου. Πρακτικά 4ου Πανελληνίου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ, Σύρος, 5/2007, τόμ. Β΄, σελ. 209-209.

Κρητικού, Σ., & Παλυβός, Ι. (2003, Μάιος). Προσομοίωση πειραματικής διαδικασίας για μαθητές με κινητικά προβλήματα. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας & Επικοινωνίας στη Διδακτική πράξη», Σύρος.

Μαρκαντώνης, Χ., Δημητρακάκης, Κ., & Μανιάτης, Π. (2004, Οκτώβριος). Μια εποικοδομητική προσέγγιση στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών με τη χρήση Η/Υ. Η περίπτωση του απλού ηλεκτρικού κυκλώματος. Εισήγηση στο 4o Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΤΠΕ, Αθήνα.

Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία, Αθήνα: Γρηγόρη

Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (2003). Μάθηση και Διδασκαλία στην εποχή της Πληροφορίας (Ολική Προσέγγιση) – Τόμος Α’. Αθήνα: Αριστοτέλης Ράπτης.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΕΣAusubel, D. (1970) The Use of Ideational Organizers in Science Teaching.

Bruner, J. (1990). Acts of Meaning. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Driver, R., Squires, A., Rushworth, P., & Wood – Robinson, V.(1998). Οικο-δομώντας τις έννοιες των Φυσικών Επιστημών. Μια παγκόσμια σύνοψη των ιδεών των μαθητών. Αθήνα: Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδανός.

Vygotsky, L.S. (1978). Σκέψη και Γλώσσα, Αθήνα: Γνώση.