Badanie rynku edukacji ponadgimnazjalenj na terenie Dolnego Śląska
204
Transcript of Badanie rynku edukacji ponadgimnazjalenj na terenie Dolnego Śląska
BADANIE RYNKU
EDUKACJI PONADGIMNAZJALNEJ NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA
Raport końcowy z badań
WROCŁAW 2013
Badanie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
NOTA REDAKCYJNA
Zamawiający
Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej
Wykonawca
Instytut Badawczy IPC
Autorzy raportu
Jarosław Sawicki Artur Kotliński Żaneta Rosiak Marcin Haberla
Badania zrealizowane zostały w ramach projektu
„Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego”
ISBN 978-83-936900-0-8
Publikacja bezpłatna
3
SPIS TREŚCI
Streszczenie …………………………………………………………………………………………………… 5 Wprowadzenie ………………………………………………………………………………………………… 11 Główne cele projektu badawczego ……………………………………………………………………. 11 Szczegółowe cele projektu badawczego ……………………………………………………………. 12 Metody i techniki badawcze wymagane przez zamawiającego ……………………………… 13 Dodatkowe metody i techniki badawcze zaproponowane przez wykonawcę …………… 18 Opis zastosowanej metodologii …………………………………………………………………………. 23
Opis wyników badania ………………….…………………………………………………………….. 25 1. Województwo dolnośląskie i jego specyfika …………………………………………………. 25 2. Ludność oraz struktura wieku ludności Dolnego Śląska na tle pozostałych
województw ……………………………………………………………………………………………… 27 3. Młodzież w wieku ponadgimnazjalnym w województwie dolnośląskim na tle kraju 29 4. Rynek pracy województwa dolnośląskiego i jego specyfika ……………………………. 30 5. Analiza zmian w ofercie edukacyjnej woj. dolnośląskiego w latach 1999-2011 …. 33 6. Młodzież wobec rynku pracy ………………………………………………………………………. 35 7. Młodzież i poziom wykształcenia mieszkańców wobec dolnośląskiego rynku pracy 48 8. Rynek edukacji podnadgimnazjalnej na dolnym śląsku w obliczu reform oraz
przemian struktury edukacyjnej ………………………………………………………………….. 50 9. Oferta szkół ponadgimnazjalnych a rynek pracy …………………………………………… 54 10. Motywy wyboru szkoły ponadgimnazjalnej …………………………………………………… 101 11. Doradztwo zawodowe w szkołach ……………………………………………………………….. 103 12. Poziom kompetencji zawodowych i kluczowych umiejętności uczniów ……………… 110 13. Ścieżki zawodowe i edukacyjne absolwentów szkół ponadgimnazjalnych ………… 117 14. Analiza dostępności i przystępności, rzetelności i komplementarności analiz
dotyczących rynku pracy i oferty edukacyjnej ……………………………………………… 131 15. Preferowane kanały informacji nt. oferty rynku edukacyjnego i pracy …………….. 133 16. Wizerunek szkolnictwa ponadgimnazjalnego w mediach ………………………………… 135 17. Wskaźniki umożliwiających analizę szkolnictwa ponadgimnazjalnego ………………. 150 18. Analiza efektywności naucznia z uwagi na zdawalność egzaminów …………………. 155 Zdawalność egzaminów zawodowych …………………………………………………………… 171 19. Wnioski i rekomendacje …………………………………………………………………………….. 187 20. Model badania szkolnictwa ponadgimnazjalnego …………………………………………… 190 21. Analiza SWOT ……………………………………………………………………………………………. 192 Spis rysunków ………………………………………………………………………………………………… 194 Spis tabel ……………………………………………………………………………………………………….. 197 Spis schematów ………………………………………………………………………………………………. 198 Wykorzystane źródła ……………………………………………………………………………………….. 236
STRESZCZENIE
Rynek edukacji ponadgimnazjalnej w województwie dolnośląskim stoi przed dużym
wyzwaniem i koniecznością natychmiastowych zmian, ponieważ struktura edukacyjna w regionie nie jest ciągle w pełni przystosowana do potrzeb rynku pracy. Z przedstawio-nych w tym opracowaniu danych wynika, że potrzebami rynku pracy rynek edukacyjny się nie interesuje (lub robi to powierzchownie i w niewystarczającym stopniu), w konsekwencji nie zna ich i nie wiadomo czy jest nimi zainteresowany.
Inicjowanie i jednocześnie stymulowanie podaży wysokiej jakości kształcenia i szko-lenia zawodowego to wyzwanie, które rynek edukacyjny musi podjąć w celu dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy oraz sprostania oczekiwaniom nie tylko praco-dawców, ale także uczestników „dramatu edukacyjnego” i przyszłych absolwentów gimna-zjów. Sprostanie tym wyzwaniom wiąże się z koniecznością uelastycznienia rynku eduka-cyjnego, gruntownej zmiany strategii edukacyjnej oraz stałym procesem monitorowania potrzeb rynku pracy w celu efektywnego wdrażania adekwatnych zmian w ramach syste-mu edukacji. Wzajemna współpraca między rynkiem pracy a rynkiem edukacyjnym, stała obserwacja, elastyczność oraz skuteczne działanie to podstawa do likwidacji dalszej „pro-dukcji” absolwentów zawodów nadwyżkowych, pojawienia się na rynku absolwentów za-wodów deficytowych i w konsekwencji skuteczne i przemyślane przeciwdziałanie bezrobo-ciu oraz systematyczne zmniejszanie jego skali.
Jakość systemu edukacji oraz zdobyte w jego ramach rzetelne wykształcenie to pod-stawowy czynnik wpływający na późniejszą aktywność absolwentów szkół na rynku pracy.
Konsekwencje reform końca lat 90. XX wieku, które przyznały priorytet kształceniu ogólnemu, zbagatelizowały zaś kwestię rozwoju szkolnictwa zawodowego okazały się obecnie katastrofą nie tylko w województwie dolnośląskim. Problem ten dotyczy systemu szkolnictwa w całym kraju.
Zmiana „obowiązujących” przed reformą proporcji typów szkół na poziomie szkolnic-twa wówczas ponadpodstawowego, a obecnie ponadgimnazjalnego z 20:80 na 80:20 (gdzie obecne 80% to absolwenci szkół ogólnokształcących, zakończonych egzaminem maturalnym i przygotowujących do studiów wyższych, zaś 20% to absolwenci, którzy ukończą szkoły zawodowe) jest jednym z kluczowych czynników współczesnych proble-mów związanych z bezrobociem na rynku pracy oraz szeregiem tzw. około problemów, które wiążą się z brakiem pracy przez młodych ludzi. Sytuacja ta wymaga zmiany. W więk-szości rozwiniętych państw Europy dominuje bowiem model dokładnie odwrotny 30% dla kształcenia ogólnego i 70% dla kształcenia zawodowego. Wykształcenie zawodowe prze-waża w Niemczech (77%), Austrii (77%), na Węgrzech (73%) w Szwajcarii (69%). Śred-
5
nia dla krajów Unii Europejskiej to 40% dla szkolnictwa ogólnokształcącego i 60% dla szkolnictwa zawodowego1.
Zmiana strategii edukacyjnej jest więc koniecznością. Mamy nadzieję, że decydenci nie poprzestaną na pustych deklaracjach w tej sprawie. Aktywność regionalna i lokalna musi zostać sprzężona z kompleksowym programem zmian inicjowanych nie tylko oddol-nie, ale także wdrażanych i akceptowanych odgórnie.
Absolwenci szkół zawodowych najczęściej kształcili się w zawodach związanych z ekonomią, bankowością i rachunkowością (49 wskazań). Bardzo popularny był również zawód informatyka, nieco mniej popularne kierunki kształcenia to m.in. kucharz, mecha-nik, handlowiec i elektronik. Większość absolwentów liceów ogólnokształcących twierdziła, że nie otrzymała żadnego przygotowania zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym. Pozostali respondenci wskazywali najczęściej humanistyczny profil kształcenia.
Respondenci, którzy w wyniku edukacji ponadgimnazjalnej otrzymali przygotowanie zawodowe, proszeni byli o ocenę poziomu zdobytych kwalifikacji zawodowych. Ponad trzy czwarte badanych oceniło je pozytywnie. Tylko 2,5% absolwentów określiło poziom zdoby-tych kompetencji zawodowych jako zdecydowanie niski.
Czynnikami wpływającymi na wybór szkoły ponadgimnazjalnej najczęściej były te związane z kierunkiem kształcenia. Co czwarty respondent kierował się możliwością zdoby-cia zawodu zgodnego z zainteresowaniami i hobby, a 22% wybrało szkołę ze względu na możliwość uzyskania interesującego i ciekawego zawodu. Aż 73% absolwentów deklaruje, że wybrało szkołę całkowicie świadomie. Dwie trzecie badanych zetknęło się z informacja-mi na temat szkół ponadgimnazjalnych w czasie wybierania dalszej ścieżki kształcenia. Co piąty (20%) z nich posiadał informacje od rodziców lub znajomych, 14% uzyskało in-formacje od nauczycieli i doradców zawodowych. Ważnym źródłem przekazu informacji jest również Internet, z którego informacje czerpał co czwarty respondent. Prawie połowa absolwentów, którzy zetknęli się z reklamami szkół w mediach przyznała, że miały one wpływ na ich decyzję dotyczącą dalszej edukacji. Tylko 12% badanych stwierdziło, że szkoła monitorowała ich dalsze losy. Monitoring ten najczęściej polegał na bezpośred-nim kontakcie z wychowawcą bądź nauczycielem.
Połowa badanych zetknęła się z możliwością uzyskania porady doradcy zawodowego, a 51% badanych z tej grupy wykorzystało tę możliwość. Czterech na pięciu (83%) respon-dentów miało styczność z doradztwem zawodowym w czasie nauki w szkole ponadgimna-zjalnej, niecała połowa natomiast zetknęła się z nim już na etapie gimnazjum. Prawie dwie trzecie absolwentów uznało doradztwo zawodowe za pomocne. Wśród osób, które nie sko-rzystały z poradnictwa zawodowego przeważały te, które po prostu nie widziały takiej po-trzeby lub miały określone plany zawodowe. Prawie wszyscy badani (95%) uznali nato-miast, że doradztwo zawodowe jest w szkołach potrzebne.
1 Por. Badania rynku edukacji ponadgimnazjalnej, wyd. Laboratorium Badań Społecznych, Warszawa 2010, s. 43.
6
Niemal wszyscy badani (96%) absolwenci liceów ogólnokształcących i techników przystąpili do egzaminu maturalnego, z czego tylko niecałe 4% go nie zdało. Do egzaminu zawodowego natomiast przystąpiło 89% absolwentów szkół zawodowych, a 15% z nich złożyło dodatkowo wniosek o EUROPASS. Więcej niż połowa badanych (59%) kontynuuje naukę na wyższych uczelniach. Prawie połowa absolwentów nie brała udziału w żadnych dodatkowych kursach po zakończeniu edukacji w szkołach ponadgimnazjalnych. Badani, którzy zdecydowali się na udział w dodatkowych kursach i szkoleniach, najczęściej dekla-rowali udział w kursie na prawo jazdy (30%). 48% respondentów w ciągu najbliższego roku nie planuje udziału w żadnych dodatkowych kursach i szkoleniach, co piąty natomiast zamierza podjąć studia wyższe.
Połowa respondentów nie podejmowała żadnej aktywności zawodowej w trakcie na-uki w szkole ponadgimnazjalnej. Spośród uczniów pracujących, największą grupę stanowili uczestnicy praktyk zawodowych (42%). Praktyki w znacznej większości (71%) były organi-zowane przez szkołę. Średni czas trwania praktyk to 7,5 miesiąca. Staże zawodowe nato-miast najczęściej organizowane były przez Urząd Pracy (37%). Staż trwał średnio 4,5 mie-siąca. Prawie trzy czwarte badanych nie otrzymywało wynagrodzenia za pracę wykonywa-ną podczas praktyki lub stażu, a co piąty otrzymywał tylko symboliczną gratyfikację finan-sową. Dwie trzecie osób odbywających praktyki lub staże wykonywało w ich trakcie pracę zgodną z wyuczonym zawodzie. Co dziesiąty badany wykonywał pracę zupełnie niezwiąza-ną z kierunkiem kształcenia. Zdecydowana większość (79%) praktykantów i stażystów nie otrzymała propozycji zatrudnienia po zakończeniu stażu lub praktyki, jednak prawie trzy czwarte z nich uznało, iż staże i praktyki pomagają w praktycznej nauce zawodu, a dwie trzecie przyznaje, że ułatwiają one znalezienie pierwszej pracy.
Wśród respondentów przeważają osoby, które po ukończeniu szkoły ponadgimna-zjalnej pracują zawodowo (62%), natomiast tylko 1,5% z nich prowadzi własną działalność gospodarczą. Blisko połowa (45%) aktywnych zawodowo absolwentów nadal pracuje u swojego pierwszego pracodawcy. Większość respondentów (52%) deklaruje, iż pierwszej pracy szukała ponad miesiąc. Tylko 28% badanych znalazło pracę w zawodzie wyuczo-nym. Ponad połowa uczestniczących w badaniu absolwentów dolnośląskich szkół ponad-gimnazjalnych (57%) pracuje zawodowo, zaś 18% ogółu badanych kontynuuje równocze-śnie naukę. Większość respondentów zatrudniana jest na umowę o pracę na czas określo-ny lub na okres próbny (38%). Prawie tak samo liczna jest grupa osób pracujących na umowę o pracę na czas nieokreślony (36%). Zdecydowana większość pracuje na pełny etat (85%). Ponad 60% absolwentów twierdzi, że ich obecna praca nie jest w żaden spo-sób związana z ich zawodem wyuczonym. Tylko co czwarty badany pracuje w zawodzie, który zdobył w szkole ponadgimnazjalnej. Wśród własnych zalet, mogących pomóc w zna-lezieniu pracy, respondenci najczęściej wskazywali pracowitość (30%) i punktualność (28%). Najczęściej wymieniane przez badanych wady to: brak doświadczenia zawodowego (27%) i nerwowość (22%).
Wśród pracodawców dominowały pozytywne opinie na temat dopasowania progra-mu nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych do potrzeb rynku pracy. Zdecydowanie naj-lepiej ocenili badani programy nauczania w technikach zawodowych – niemal co piąty re-
7
spondent (19%) uznał przekazywaną w nich wiedzę za zdecydowanie dopasowaną do re-aliów rynkowych, a kolejne 57% - za raczej dopasowaną. Słabiej od pozostałych szkół ponadgimnazjalnych wypadły natomiast licea ogólnokształcące, których program ponad połowa badanych (54%) uważa za niedopasowany do potrzeb przedsiębiorców.
Proszeni o ogólną ocenę szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie powiatu, gdzie prowadzą działalność, 18% badanych nie potrafilo wyrazić żadnej opinii na ten temat. W pozostałym gronie dwie trzecie (66%) respondentów ocenia lokalną edukację ponad-gimnazjalną pozytywnie. Oceny programów nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych przedstawiają się nieco gorzej, niż ogólne opinie na temat systemu szkolnictwa - dobrze lub raczej dobrze programy nauczania w szkołach średnich oceniło 53% badanych. Zdecy-dowana większość (88%) dolnośląskich przedsiębiorców jest zdania, że organizacja zajęć praktycznych w szkołach ponadgimnazjalnych to dobry pomysł. Bardziej sceptycznie pod-chodzą badani do prób jego realizacji; blisko 36% respondentów negatywnie ocenia pro-gram zajęć praktycznych. Nabyte w toku nauczania kwalifikacje zawodowe pracodawcy najlepiej oceniają w przypadku absolwentów techników (84% ocen pozytywnych), najgo-rzej natomiast – liceów ogólnokształcących (44% ocen pozytywnych). Zdecydowana więk-szość, bo aż 86% respondentów, przyznała, że aby lepiej przystosować absolwentów do realiów rynku pracy, w szkołach gimnazjalnych należy znacząco zmienić programy naucza-nia. Najczęstsze postulaty to zwiększenie liczby godzin zajęć praktycznych (75%) i bliższa współpraca szkół z przedsiębiorcami (71%). Wbrew wcześniejszym deklaracjom, aż 64% badanych przyznało, że należy wprowadzić do szkół ponadgimnazjalnych nowe kierunki nauczania, dopasowane do lokalnego rynku pracy. Na pytanie o mocne strony programów nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych, co czwarty badany (26%) wskazuje na fakt odpowiedniego wyważenia przekazywanych uczniom umiejętności praktycznych i wiedzy teoretycznej. Równie liczna grupa respondentów jest jednak zdania, że programy te w ogóle nie mają mocnych stron. Co piąty przedsiębiorca (19%) jako zalety systemu kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym wskazuje również stosowanie nowoczesnych metod nauczania lub prowadzenie kursów zawodowych odpowiednio dopasowanych do potrzeb lokalnego rynku pracy.
Jedna trzecia (33%) badanych przedsiębiorstw województwa dolnośląskiego podej-muje współpracę z okolicznymi szkołami ponadgimnazjalnymi – w formie organizacji staży, praktyk, dni otwartych w firmie lub konsultowania programów nauczania. Największe zale-ty tej współpracy to dla uczniów uzyskanie umiejętności praktycznych, a dla przedsiębior-ców wyszkolenie potencjalnych pracowników. Wśród słabych jej stron badani na pierw-szym miejscu wymieniali natomiast słabą współpracę między szkołami a biznesem oraz brak przygotowania praktycznego do zawodu przyjmowanych na staże uczniów. Co dzie-siąty badany pracodawca (10,3%) deklaruje także, że reprezentowane przez niego przed-siębiorstwo współpracuje z lokalnym samorządem, by wpływać na program kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych.
Około 1/3 dolnośląskich przedsiębiorstw organizuje praktyki lub staże dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Dolnośląscy przedsiębiorcy zazwyczaj pozytywnie oceniali za-angażowanie w pracę uczniów szkół ponadgimnazjalnych, odbywających praktyki zawo-dowe; dobre opinie na ten temat wyraża 76% respondentów.
8
Cztery na pięciu (80%) biorących udział w badaniu instytucji to podmioty, które od
lipca 2011 roku zatrudniły – w dowolnej formie prawnej – absolwentów szkół ponadgim-nazjalnych. Respondenci przyznają, że ich przedsiębiorstwa najczęściej zatrudniają absol-wentów szkół ponadgimnazjalnych na podstawie umowy o pracę na czas określony lub okres próbny – dzieje się tak w 79% badanych podmiotów. Drugie w kolejności ze wzglę-du na popularność wykorzystania są umowy o pracę na czas nieokreślony, stosowane w 36% firm i instytucji.
Ponad połowa (51%) biorących udział w badaniu przedsiębiorców deklaruje, że w najbliższym roku będzie zatrudniać absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Co dwu-dziesty badany (5%) nie ma jeszcze sprecyzowanych planów w tym zakresie. Najczęściej wymieniane wakaty dotyczyły stanowisk sprzedawcy lub przedstawiciela handlowego. Czę-sto poszukiwani są również wyspecjalizowani pracownicy fizyczni, jak mechanicy, spawa-cze oraz operatorzy różnego typu maszyn. Poszukując pracowników, blisko połowa re-spondentów (49,9%) w pierwszej kolejności zwraca uwagę na posiadane przez nich do-świadczenie zawodowe. Co trzeci badany (34%) za istotny uważa poziom motywacji do pracy i dyspozycyjność swoich podwładnych, natomiast co czwarty (26%) – ich wykształ-cenie formalne. Ocena przedsiębiorców stopnia spełniania poszczególnych kryteriów za-trudnienia przez absolwentów szkół ponadgimnazjalnych najlepsza jest w odniesieniu do ich umiejętnościach związanych z obsługą komputera (85% ocen pozytywnych). Wysoko oceniane są również cechy osobowościowe absolwentów (88% ocen pozytywnych) oraz ich wykształcenie (76% ocen pozytywnych). Znacznie gorzej przedsiębiorcy oceniają umie-jętności praktyczne i kwalifikacje absolwentów – złe opinie wyraziła w tym przypadku bli-sko połowa (48%) pracodawców. Największą słabością absolwentów szkół ponadgimna-zjalnych na rynku pracy pozostaje ich brak doświadczenia zawodowego; oceny negatywne wyraziło w tym wypadku dwie trzecie (66%) wszystkich badanych. Mimo to dolnośląscy przedsiębiorcy zgodnie oceniają absolwentów szkół ponadgimnazjalnych zatrudnionych w swoich firmach jako dobrych pracowników – 16% badanych uważa, że są zdecydowanie dobrzy, a kolejne 77% wyraża tę opinię w raczej umiarkowany sposób.
Na podstawie wypowiedzi przedstawicieli szkół ponadgimnazjalnych, w tym kształcą-cych zawodowo, a także doradców zawodowych, przedstawicieli organizacji pracodawców, przedstawicieli izby rzemieślniczej oraz przedstawicieli instytucji odpowiedzialnych za kre-owanie i nadzór edukacji można sformułować następujący wnioski dotyczące sytuacji szkolnictwa ponadgimnazjalnego w województwie dolnośląskim:
1. Zmiany, które zachodzą w szkolnictwie ponadgimnazjalnym postrzegane są jako pozytywne, jednak obrazem idealnym ciągle pozostaje jego kształt jeszcze przed reformy edukacyjnej (szczególnie dotyczy to kształcenia zawodowego).
2. Oferta szkół zawodowych w województwie dolnośląskim jest stale dostosowy-wana do zapotrzebowania regionalnego rynku pracy a absolwenci tych szkół są zwykle dość dobrze przygotowani do podjęcia pierwszej pracy w zawodzie. Nie-mniej jednak zapóźnienia w tej sferze są dość duże.
3. Nie każda szkoła ponadgimnazjalna w województwie dolnośląskim za-trudnia doradcę zawodowego. Najczęściej są oni zatrudnieni w szkołach zawo-
9
dowych natomiast największe zapotrzebowanie na ich pracę jest w szkołach gimnazjalnych.
4. Licea ogólnokształcące również potrzebują wsparcia w zakresie doradz-twa zawodowego oraz lepszego kontaktu z pracodawcami.
5. Oprócz przygotowania do wykonywanego zawodu szkoły zawodowe, podobnie jak pozostałe szkoły ponadgimnazjalne, coraz częściej kładą nacisk na kształcenie miękkich kompetencji i umiejętności u swoich wychowanków, a także przeka-zywanie wiedzy na temat rynku pracy i sposobów poruszania się po nim.
6. Publikacje i opracowania prezentujące najnowsze wyniki badań i wskaźniki dotyczące aktualnej sytuacji lokalnego rynku pracy przyczyniają się do poprawy jakości oferty edukacyjnej szkół. Najbardziej pomocne są te, które zawierają diagnozę kondycji rynku pracy w regionie w perspektywie kilkuletniej.
7. Szkoły zawodowe oraz pracodawcy bardzo wysoko cenią sobie wzajemną współpra-cę, w obecnym kształcie. Nie jest ona regulowana żadnymi przepisami, lecz oparta w głównej mierze na woli i zaangażowaniu obydwu stron. Niemniej jednak po-trzebne są przepisy regulujące warunki tej współpracy zwłaszcza w kwe-stiach merytorycznych i finansowych.
8. Powołanie platformy informacyjnej nie jest postrzegane jako konieczność, ale może być korzystne głównie ze względu na ucznia, który za jej pośrednictwem zo-stanie włączony do istniejącego już obiegu informacji pomiędzy szkołą, praco-dawcami i instytucjami związanymi z zatrudnieniem. Ważne jest by platforma nie wykraczała swoim zasięgiem poza obszar regionu.
Taki obraz szkolnictwa ponadgimnazjalnego wyłania się z zaprezentowanych opinii
osób związanych z rynkiem edukacyjnym województwa dolnośląskiego. Ważne miejsce zajmuje w nim szkolnictwo zawodowe, którego rola, zwłaszcza z perspektywy rynku pracy, jest kluczowa: kształcić przyszłych pracowników nie zaś wykwalifikowanych bezrobotnych. Aby to się udało niezbędne są zintegrowane działania wszystkich zaangażowanych w pro-ces edukacji, począwszy od ucznia poprzez pedagogów, doradców zawodowych, praco-dawców i przedstawicieli samorządów, na władzy centralnej skończywszy.
10
WPROWADZENIE
Projekt badawczy „Badanie rynku edukacji ponadgimnazjalnej na terenie Dolnego Śląska” został zrealizowany w ramach projektu Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pra-cy i Edukacji będącego systemowym projektem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL) realizowanym Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej współfi-nansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem głównym Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej. Cel główny Projekt „Badanie rynku edukacji ponadgimnazjalnej” odpowiada pierwszemu celo strategicznemu - Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrud-nienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo. Cel ten dotyczy poprawy jakości kapitału ludzkiego poprzez zwiększanie potencjału zatrudnieniowego oraz aktywności zawodowej osób bezrobotnych i biernych zawodowo oraz poprawę jakości usług świadczonych przez instytucje rynku pracy.
Projekt Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji realizowany jest w ramach Priorytetu VI „Rynek pracy otwarty dla wszystkich” Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w ramach Działania 6.1 „Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie”. Głównymi celami Priorytetu VI POKL są: zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy, zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych, zmniejszanie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (kobiet, osób długotrwale bezrobotnych, osób niepełno-sprawnych, osób bezrobotnych zamieszkujących na obszarach wiejskich) oraz zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych. Celem głównym projektu Obserwatorium Dol-nośląskiego Rynku Pracy i Edukacji jest dostarczenie rzetelnej informacji na temat dolno-śląskiego rynku pracy i edukacji. Informacje zdobyte w ramach realizacji projektu będą pomocne w podniesieniu efektywności działań na rzecz zwiększenia zatrudnienia oraz za-pobiegania bezrobociu na dolnośląskim rynku pracy. Cele szczegółowe projektu to dostar-czenie informacji m.in. na temat: procesów społeczno – gospodarczych i przestrzennych na dolnośląskim rynku pracy i edukacji, przewidywanej sytuacji wybranych zawodów, branż, sektorów, oczekiwań pracodawców wobec kwalifikacji, kompetencji i umiejętności osób pracujących w danych zawodach oraz na wybranych stanowiskach pracy, sytuacji osób niepełnosprawnych oraz oferty edukacyjno-szkoleniowej w świetle zapotrzebowania regionalnego rynku pracy. Główne cele projektu badawczego
1. Opracowanie kompleksowej diagnozy sytuacji szkolnictwa ponadgimnazjalnego w województwie dolnośląskim.
2. Stworzenie modelu badania szkolnictwa ponadgimnazjalnego ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa zawodowego.
11
Szczegółowe cele projektu badawczego
1. Analiza zmian w ofercie edukacyjnej woj. dolnośląskiego w latach 1999 – 2011. 2. Zbadanie motywacji wyboru szkoły ponadgimnazjalnej wśród młodzieży ponadgim-
nazjalnej. 3. Funkcjonowanie i zakres doradztwa zawodowego w szkołach gimnazjalnych i ponad-
gimnazjalnych w woj. dolnośląskim. 4. Rozpoznanie kompetencji zawodowych i kluczowych umiejętności uczniów szkół po-
nadgimnazjalnych w województwie dolnośląskim. 5. Analiza dostępności i przystępności, rzetelności i komplementarności analiz dotyczą-
cych rynku pracy i oferty edukacyjnej (w tym dostosowania do potrzeb rynku pracy) na poziomie powiatów, a także komunikatywności i formy prezentacji zawartych w nich danych.
6. Dopasowanie oferty szkół ponadgimnazjalnych do potrzeb regionalnego rynku pracy (w oparciu o analizę danych zastanych).
7. Analiza SWOT współpracy pracodawców ze szkołami ponadgimnazjalnymi. 8. Edukacja ponadgimnazjalna w mediach – sposoby prezentowania oferty edukacyjnej
(analiza medialna, analiza treści). 9. Analiza efektywności nauczania z uwagi na zdawalność egzaminów zawodowych
i egzaminów maturalnych (analiza danych zastanych dot. zdawalności egzaminów). 10. Wypracowanie uniwersalnych wskaźników umożliwiających analizę szkolnictwa po-
nadgimnazjalnego (w tym zawodowego). 11. Zgromadzenie i analiza informacji dotyczących losów absolwentów szkół ponadgim-
nazjalnych
Zaproponowane przez Wykonawcę dodatkowe cele projektu badawczego: 1. Identyfikacja najskuteczniejszych i najpopularniejszych kanałów komunikacji wśród
absolwentów szkolnictwa ponadgimnazjalnego. 2. Charakterystyka poszukiwanych zawodów, kwalifikacji i ofert pracy dostępnych dla
absolwentów szkolnictwa ponadgimnazjalnego . 3. Określenie modelu zarządzania zmianą, w szczególności zmianami kierunków kształ-
cenia, otwieraniem i zamykaniem nowych kierunków w edukacji ponadgimnazjalnej ze szczególnym uwzględnieniem edukacji zawodowej (w oparciu o badanie IDI oraz FGI CG).
4. Deklarowana (subiektywna) vs. obiektywna (na podstawie badania ścieżek zawodo-wych respondentów) ocena atrakcyjności absolwentów edukacji ponadgimnazjalnej na dolnośląskim rynku pracy, kluczowe czynniki mające wpływ na odniesienie sukce-su.
5. Potrzeby i plany szkoleniowe i edukacyjne absolwentów szkół ponadgimnazjalnych oraz zmienne różnicujące dokonywane wybory zawodowe i edukacyjne
12
Metody i techniki badawcze wymagane przez zam
awiającego
L.p
. P
rop
on
ow
ana
met
od
a lu
b
tech
nik
a b
adaw
cza
Op
is b
adan
ych
po
pu
lacj
i Sp
osó
b d
ob
oru
i w
ielk
ość
pró
by
Uza
sad
nie
nie
w
ko
nte
kści
e u
żyte
czn
ośc
i d
la c
ało
ści b
adan
ia
1.
Des
k re
sear
ch
Bad
aniu
zo
stan
ą p
od
dan
e w
szys
tkie
do
-ku
men
ty m
ając
e is
totn
y w
pły
w n
a te
ma-
tykę
bad
ania
. W r
amac
h b
adan
ia z
ost
anie
p
rzep
row
adzo
na
kwer
end
a d
oku
men
tów
i p
ub
likac
ji o
bej
mu
jący
ch s
wym
zas
ięgi
em
lub
od
dzi
aływ
anie
m e
du
kacj
ę p
on
adgi
m-
naz
jaln
ą. A
nal
izie
po
dd
ane
zost
ały
zaró
w-
no
no
rmat
ywn
e ak
ty p
raw
ne
kszt
ałtu
jące
ry
nek
ed
uka
cji j
ak i
pu
blik
acje
nau
kow
e,
rap
ort
y i b
adan
ia o
pis
ują
ce p
rob
lem
atyk
ę ed
uka
cji p
on
adgi
mn
azja
lnej
ze
szcz
egó
l-n
ym u
wzg
lęd
nie
nie
m e
du
kacj
i zaw
od
ow
ej
ora
z lo
sów
ab
solw
entó
w n
a d
oln
ośl
ąski
m
ryn
ku p
racy
.
Cel
ow
y. P
od
czas
kw
eren
dy
wyb
ran
y zo
stan
ie k
or-
pu
s p
od
dan
ych
an
aliz
ie d
oku
men
tów
, zar
ów
no
n
orm
atyw
nyc
h ja
k i d
eskr
ypty
wn
ych
do
tycz
ącyc
h
edu
kacj
i po
nad
gim
naz
jaln
ej. B
adan
ie d
esk
rese
arch
je
st b
adan
iem
jako
ścio
wym
i z
def
inic
ji m
a ch
arak
-te
r n
iere
pre
zen
taty
wn
y.
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
2.
CA
TI
Wyw
iad
tel
efo
nic
zny
wsp
om
agan
y ko
mp
u-
tero
wo
Bad
aną
po
pu
lacj
ę st
ano
wią
pra
cod
awcy
d
ział
ając
y n
a te
ren
ie W
oje
wó
dzt
wa
Do
l-n
ośl
ąski
ego
zat
rud
nia
jący
w c
hw
ili b
ada-
nia
lub
w o
kres
ie 1
2 m
iesi
ęcy
po
prz
edza
-ją
cych
dat
ę re
aliz
acji
wyw
iad
u a
bso
lwen
-tó
w s
zkó
ł po
nad
gim
naz
jaln
ych
. Bad
anie
m
zost
ali o
bję
ci p
raco
daw
cy z
e w
szys
tkic
h
trze
ch s
ekto
rów
: pu
blic
zneg
o, p
ryw
atn
e-go
ora
z o
rgan
izac
ji n
on
-pro
fit.
Pró
ba
celo
wa,
loso
wa,
war
stw
ow
a N
=43
0. Z
cze
go
20
wyw
iad
ów
zo
stał
o z
real
izo
wan
ych
w r
amac
h
bad
ania
pilo
tażo
weg
o. P
rób
a ce
low
a ze
wzg
lęd
u n
a ko
nie
czn
ość
zat
rud
nia
nia
prz
ez p
raco
daw
cę a
bso
l-w
entó
w s
zkó
ł po
nad
gim
naz
jaln
ych
w o
kres
ie
12
mie
sięc
y p
rzed
bad
anie
m. P
rób
a lo
sow
a –
war
-st
wo
wa
ze w
zglę
du
na
po
dre
gio
n d
ział
aln
ośc
i pra
-co
daw
cy. O
per
atem
pró
by
był
a b
aza
dan
ych
pra
-co
daw
ców
REG
ON
. Op
erat
zo
stał
po
dzi
elo
ny
na
rozł
ączn
e i w
ycze
rpu
jące
war
stw
y ze
wzg
lęd
u n
a p
od
regi
on
dzi
ałal
no
ści p
raco
daw
cy z
któ
rych
zo
-st
anie
wyl
oso
wan
a o
dp
ow
ied
nio
licz
ebn
a p
rób
a
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
13
bad
awcz
a. Il
ość
zre
aliz
ow
anyc
h w
każ
dym
po
dre
-gi
on
ie w
ywia
dó
w b
yła
pro
po
rcjo
nal
na
do
licz
by
pra
cod
awcó
w m
ając
ych
sie
dzi
bę
w d
anym
po
dre
-gi
on
ie. O
per
at lo
sow
ania
zo
stał
po
dzi
elo
ny
na
war
-st
wy
ze w
zglę
du
na
kryt
eriu
m w
ielk
ośc
i zat
rud
nie
-n
ia. P
od
mio
ty z
atru
dn
iają
ce o
d 5
0 d
o 2
49
(Śr
edn
ie
prz
edsi
ębio
rstw
a) o
raz
250
pra
cow
nik
ów
i p
ow
yżej
(D
uże
prz
edsi
ębio
rstw
a) b
ędą
w p
rób
ie n
adre
pre
-ze
nto
wan
e w
sto
sun
ku d
o p
ozo
stał
ych
po
dm
iotó
w,
co p
ozw
oli
na
real
izac
ję m
in. 3
0 w
ywia
dó
w z
pra
-co
daw
cam
i zat
rud
nia
jący
mi 2
50 o
sób
i w
ięce
j ora
z m
in. 5
0 w
ywia
dó
w z
pra
cod
awca
mi z
atru
dn
iają
cy-
mi o
d 5
0 d
o 2
49
pra
cow
nik
ów
. Za
pro
po
no
wan
y sc
hem
at d
ob
oru
pró
by,
dzi
ęki
wyk
orz
ysta
niu
ko
mp
letn
ego
op
erat
u lo
sow
ania
R
EGO
N o
raz
do
bo
row
i lo
sow
emu
, zap
ewn
ił m
ożl
i-w
ość
uo
góln
ien
ia w
ynik
ów
bad
ania
na
całą
po
pu
la-
cję.
War
stw
ow
anie
pró
by
ze w
zglę
du
na
po
dre
gio
n
i wie
lko
ść z
atru
dn
ien
ia u
mo
żliw
iło p
rzep
row
adze
-n
ie a
nal
iz i
po
rów
nan
ie w
ynik
ów
w w
ybra
nyc
h
prz
edzi
ałac
h o
bu
zm
ien
nyc
h, o
raz
zap
ewn
ia n
ie-
zbęd
ną
ilość
zre
aliz
ow
anyc
h w
ywia
dó
w w
każ
dym
z
prz
edzi
ałó
w o
bu
zm
ien
nyc
h u
mo
żliw
iają
c p
rze-
pro
wad
zen
ie a
nal
iz s
taty
styc
znyc
h. D
la N
=410
prz
y za
łoże
niu
wie
lko
ści f
rakc
ji 0
,5 o
raz
po
zio
mu
ufn
ośc
i 0
,95
mak
sym
aln
y b
łąd
osz
aco
wan
ia w
ynió
sł 4
,84%
3.
An
kiet
a au
dyt
ory
jna
Bad
anie
zo
stan
ie p
rzep
row
adzo
ne
z
ucz
nia
mi o
stat
nic
h k
las/
rocz
nik
ów
w
szys
tkic
h t
ypó
w s
zkó
ł po
nad
gim
naz
jal-
nyc
h (
zasa
dn
icze
szk
oły
zaw
od
ow
e, t
ech
-n
ika,
lice
a o
góln
oks
ztał
cące
, szk
oły
po
li-ce
aln
e) w
wo
j. d
oln
ośl
ąski
m.
Pró
ba
celo
wa,
loso
wa,
war
stw
ow
a. N
=200
0 C
elo
wa
ze w
zglę
du
na
spec
yfic
zne
cech
y re
spo
nd
entó
w –
m
usz
ą b
yć u
czn
iam
i ost
atn
ich
kla
s lu
b r
ocz
nik
ów
w
szko
łach
po
nad
gim
naz
jaln
ych
. Lo
sow
a, k
wo
tow
a.
Op
erat
zo
stał
po
dzi
elo
ny
na
war
stw
y ze
wzg
lęd
u n
a ty
p s
zko
ły o
raz
po
dre
gio
n. W
ram
ach
wyz
nac
zo-
nyc
h r
ozł
ączn
ych
i w
ycze
rpu
jący
ch w
arst
w z
ost
ały
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
14
prz
epro
wad
zon
e lo
sow
anie
ko
nkr
etn
ych
pla
ców
ek,
w k
tóry
ch z
ost
aną
prz
epro
wad
zon
e w
ywia
dy
z u
czn
iam
i ost
atn
ich
kla
s/ro
czn
ikó
w.
4.
IDI
Ind
ywid
ual
ny
wyw
iad
p
ogł
ębio
ny
Bad
anie
zo
stał
o p
rzep
row
adzo
ne
z p
rzed
-st
awic
iela
mi t
rzec
h g
rup
zaw
od
ow
ych
m
ając
ych
od
mie
nn
ą, k
om
ple
men
tarn
ą w
ied
zę n
a te
mat
ryn
ku e
du
kacj
i po
nad
-gi
mn
azja
lnej
w w
oje
wó
dzt
wie
do
lno
ślą-
skim
. Pie
rwsz
ą p
op
ula
cję
bad
awcz
ą st
a-n
ow
ią o
sob
y m
ając
e gł
ębo
ką z
awo
do
wą
wie
dzę
i d
ośw
iad
czen
ie w
dzi
edzi
nie
ed
u-
kacj
i po
nad
gim
naz
jaln
ej. W
zal
eżn
ośc
i od
ty
pu
i ro
dza
ju s
zko
ły b
ędą
to p
rzed
staw
i-ci
ele
dyr
ekcj
i, ki
ero
wn
icy
kszt
ałce
nia
za-
wo
do
weg
o, p
edag
od
zy i
do
rad
cy z
awo
-d
ow
i. D
rugą
bad
aną
po
pu
lacj
ą są
prz
ed-
staw
icie
le o
rgan
izac
ji p
raco
daw
ców
, p
rzed
staw
icie
l Izb
y R
zem
ieśl
nic
zej m
ogą
-cy
oce
nić
prz
ygo
tow
anie
i at
rakc
yjn
ość
ab
solw
entó
w s
zkó
ł po
nad
gim
naz
jaln
ych
n
a re
gio
nal
nym
ryn
ku p
racy
. Trz
ecią
ba-
dan
ą p
op
ula
cją
są p
rzed
staw
icie
le in
sty-
tucj
i od
po
wie
dzi
aln
ych
za
kreo
wan
ie
i nad
zór
edu
kacj
i po
nad
gim
naz
jaln
ej –
p
rzed
staw
icie
li M
inis
ters
twa
Edu
kacj
i N
aro
do
wej
, Ku
rato
riu
m O
świa
ty, p
rzed
-st
awic
iela
mi s
amo
rząd
u o
dp
ow
ied
zial
-n
ymi z
a ed
uka
cję.
Do
bó
r ce
low
y. T
ech
nik
ą ID
I zo
stał
y p
rzep
row
adzo
-n
e b
adan
ia z
trz
ema
różn
ymi g
rup
ami r
esp
on
den
-tó
w:
Bad
anie
I: N
=44
z c
zego
4 w
ywia
dy
w b
adan
iu p
ilo-
tażo
wym
. Wyw
iad
y o
bję
ły w
szys
tkie
ro
dza
je s
zkó
ł p
on
adgi
mn
azja
lnyc
h: z
asad
nic
ze s
zko
ły z
awo
do
we,
te
chn
ika,
lice
a o
góln
oks
ztał
cące
, szk
oły
po
licea
lne.
W
po
dan
ych
typ
ach
pla
ców
ek ID
I ob
jęły
prz
edst
a-w
icie
li d
yrek
cji,
kier
ow
nik
ów
ksz
tałc
enia
zaw
od
o-
weg
o, p
edag
ogó
w i
do
rad
ców
zaw
od
ow
ych
. B
adan
ie II
: N=1
2, w
tym
2 w
ywia
dy
zrea
lizo
wan
e
w r
amac
h b
adan
ia p
ilota
żow
ego
. Res
po
nd
enta
mi
byl
i prz
edst
awic
iele
org
aniz
acji
pra
cod
awcó
w,
prz
edst
awic
iel I
zby
Rze
mie
śln
icze
j, p
rzed
staw
icie
le
pu
blic
znyc
h s
łużb
zat
rud
nie
nia
i in
ne
oso
by
mo
gące
o
cen
ić p
rzyg
oto
wan
ie i
atra
kcyj
no
ść a
bso
lwen
tów
sz
kół p
on
adgi
mn
azja
lnyc
h n
a re
gio
nal
nym
ryn
ku
pra
cy.
Bad
anie
III:
N=1
2, w
tym
2 w
ywia
dy
zrea
lizo
wan
e
w r
amac
h b
adan
ia p
ilota
żow
ego
. Res
po
nd
enta
mi
byl
i prz
edst
awic
iele
inst
ytu
cji o
dp
ow
ied
zial
nyc
h z
a kr
eow
anie
i n
adzó
r ed
uka
cji p
on
adgi
mn
azja
lnej
–
prz
edst
awic
ieli
Min
iste
rstw
a Ed
uka
cji N
aro
do
wej
, K
ura
tori
um
Ośw
iaty
, prz
edst
awic
iela
mi r
óżn
ych
sz
czeb
li (p
ow
iato
wy,
wo
jew
ód
zki)
sam
orz
ądu
od
-p
ow
ied
zial
nym
i za
edu
kacj
ę
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
15
5.
CA
TI
Wyw
iad
tel
efo
nic
zny
wsp
om
agan
y
kom
pu
tero
wo
Bad
anie
zo
stał
o p
rzep
row
adzo
ne
z ab
-so
lwen
tam
i ed
uka
cji p
on
adgi
mn
azja
lnej
u
rod
zon
ymi p
o 1
sty
czn
ia 1
982
r. P
rzez
ab
solw
enta
ed
uka
cji p
on
adgi
mn
azja
lnej
w
bad
aniu
ro
zum
ie s
ię o
sob
y b
ędąc
e ab
-so
lwen
tam
i do
lno
śląs
kich
po
nad
gim
na-
zjal
nyc
h s
zkó
ł lu
b r
ów
no
waż
nyc
h im
po
-n
adp
od
staw
ow
ych
szk
ół z
awo
do
wyc
h
z o
kres
u s
prz
ed o
stat
nie
j ref
orm
y sy
ste-
mu
ośw
iaty
, tj.
zasa
dn
iczy
ch s
zkó
ł zaw
o-
do
wyc
h, t
ech
nik
ów
, lic
eów
ogó
lno
kszt
ał-
cący
ch o
raz
szkó
ł po
licea
lnyc
h.
Do
bó
r p
rób
y ce
low
y, lo
sow
y, w
arst
wo
wy.
Min
i-m
aln
a w
ielk
ość
pró
by
N=8
20
z c
zego
20
wyw
iad
ów
zo
stał
o z
real
izo
wan
ych
w r
amac
h b
adan
ia p
ilota
-żo
weg
o. D
ob
ór
celo
wy
ze w
zglę
du
na
byc
ie a
bso
l-w
ente
m e
du
kacj
i po
nad
gim
naz
jaln
ej. W
arst
wo
wy
ze w
zglę
du
na
po
dre
gio
n. W
ram
ach
każ
dej
war
-st
wy
(po
dre
gio
nu
) d
efin
iow
anej
prz
ez d
ozw
olo
ne
pre
fixy
tel
efo
nic
zne
zost
ały
wyg
ener
ow
ane,
za
po
mo
cą m
eto
dy
Ran
do
m D
igit
Dia
ling
(lo
sow
y ge
-n
erat
or
nu
mer
ów
tel
efo
nic
znyc
h),
nu
mer
y te
lefo
-n
ów
go
spo
dar
stw
do
mo
wyc
h, w
któ
rych
będ
ą p
o-
szu
kiw
ani r
esp
on
den
ci. W
ywia
dy
był
y re
aliz
ow
ane
do
cza
su w
ypeł
nie
nia
wsz
ystk
ich
min
imal
nyc
h k
wo
t w
yzn
aczo
nyc
h p
rzez
Zam
awia
jące
go.
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
6.
FGI C
lash
Gro
up
s Zo
gnis
kow
any
wyw
iad
gr
up
ow
y w
gru
pac
h
kon
flik
tow
ych
Bad
anie
zo
stał
o p
rzep
row
adzo
ne
z p
rzed
-st
awic
iela
mi t
rzec
h g
rup
zaw
od
ow
ych
m
ając
ych
od
mie
nn
ą, k
om
ple
men
tarn
ą w
ied
zę n
a te
mat
ryn
ku e
du
kacj
i po
nad
-gi
mn
azja
lnej
ora
z p
rzyd
atn
ośc
i i s
zan
s za
wo
do
wyc
h a
bso
lwen
tów
ed
uka
cji p
o-
nad
gim
naz
jaln
ej n
a ry
nku
pra
cy w
oj.
do
l-n
ośl
ąski
ego
. W
bad
aniu
wez
mą
ud
ział
prz
edst
awic
iele
: ad
min
istr
acji
szkó
ł po
nad
gim
naz
jaln
ych
(d
yrek
torz
y, k
iero
wn
icy
kszt
ałce
nia
zaw
o-
do
weg
o, p
edag
od
zy, d
ora
dcy
zaw
od
ow
i),
prz
edst
awic
iele
inst
ytu
cji o
dp
ow
ied
zial
-n
ych
za
kszt
ałto
wan
ie e
du
kacj
i po
nad
-gi
mn
azja
lnej
(M
inis
ters
twa
Edu
kacj
i Na-
rod
ow
ej, K
ura
tori
um
Ośw
iaty
, ró
żnyc
h
szcz
ebli
sam
orz
ądu
od
po
wie
dzi
aln
i za
edu
kacj
ę), p
rzed
staw
icie
le o
rgan
izac
ji p
raco
daw
ców
, prz
edst
awic
iel I
zby
Rze
-
Bad
anie
jako
ścio
we
N=3
gru
py,
do
bó
r ce
low
y, n
a p
od
staw
ie p
rzyn
ależ
no
ści r
esp
on
den
ta d
o je
dn
ej z
e zd
efin
iow
anyc
h g
rup
. FG
I Cla
sh G
rou
ps,
czy
li d
o-
sło
wn
ie „
gru
py
kon
flik
tow
e”, „
ście
rają
ce s
ię z
e so
bą”
, są
od
mia
ną
zogn
isko
wan
ego
wyw
iad
u g
ru-
po
weg
o, w
któ
rym
ucz
estn
icy
bad
ania
tw
orz
ą d
wie
an
tago
nis
tycz
ne
gru
py,
sp
iera
jące
się
na
jaki
ś te
-m
at, p
rzed
staw
iają
ce s
wo
je r
acje
i ar
gum
enty
str
o-
nie
prz
eciw
nej
. Zgo
dn
ie z
SIW
Z zo
stał
o p
rzep
row
a-d
zon
e 3
Cla
sh G
rou
ps
z p
rzed
staw
icie
lam
i: B
adan
ie I:
prz
edst
awic
iele
dyr
ekcj
i szk
ół p
on
ad-
gim
naz
jaln
ych
, kie
row
nic
y ks
ztał
cen
ia z
awo
do
we-
go, p
edag
od
zy, d
ora
dcy
zaw
od
ow
i ora
z d
oln
ośl
ąscy
p
raco
daw
cy,
Bad
anie
II: p
rzed
staw
icie
le in
styt
ucj
i od
po
wie
-d
zial
nyc
h z
a ed
uka
cję
po
nad
gim
naz
jaln
ą (m
.in. z
a p
rzek
szta
łcen
ie lu
b li
kwid
ację
szk
ół)
w p
ow
iata
ch
ora
z ca
łym
wo
jew
ód
ztw
ie d
oln
ośl
ąski
m o
raz
prz
ed-
staw
icie
le d
yrek
cji s
zkó
ł po
nad
gim
naz
jaln
ych
, kie
-
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
16
mie
śln
icze
j (m
ogą
cy o
cen
ić p
rzyg
oto
wa-
nie
i at
rakc
yjn
ość
ab
solw
entó
w s
zkó
ł po
-n
adgi
mn
azja
lnyc
h n
a re
gio
nal
nym
ryn
ku
pra
cy).
row
nic
y ks
ztał
cen
ia z
awo
do
weg
o, p
edag
od
zy, d
o-
rad
cy z
awo
do
wi,
Bad
anie
III:
do
lno
śląs
cy p
raco
daw
cy o
raz
prz
ed-
staw
icie
le in
styt
ucj
i od
po
wie
dzi
aln
ych
za
edu
kacj
ę p
on
adgi
mn
azja
lną
(m.in
. za
prz
eksz
tałc
enie
lub
lik
wid
ację
szk
ół)
w p
ow
iata
ch o
raz
cały
m w
oje
-w
ód
ztw
ie d
oln
ośl
ąski
m.
7.
An
aliz
a SW
OT
Zgo
dn
ie z
cel
em s
zcze
góło
wym
wyz
na-
czo
nym
prz
ez Z
maw
iają
cego
an
aliz
a SW
OT
ob
jęła
cał
ośc
iow
o z
agad
nie
nia
zw
iąza
ne
z ry
nki
em e
du
kacj
i po
nad
gim
-n
azja
lnej
, w t
ym w
szc
zegó
lno
ści p
rob
lem
w
spó
łpra
cy p
raco
daw
ców
ze
szko
łam
i p
on
adgi
mn
azja
lnym
i. W
an
aliz
ie S
WO
T w
yko
rzys
tan
y zo
stał
cał
y zg
rom
adzo
ny
w
tra
kcie
rea
lizac
ji p
roje
ktu
bad
awcz
ego
m
ater
iał,
w z
wią
zku
z c
zym
bad
aniu
będ
ą p
od
lega
ć w
szys
tkie
po
pu
lacj
e b
adan
e p
ozo
stał
ymi m
eto
dam
i i t
ech
nik
ami b
a-d
awcz
ymi.
Wyk
on
awca
wyk
on
ał je
dn
ą an
aliz
ę SW
OT
do
tycz
ą-cą
wsp
ółp
racy
pra
cod
awcó
w z
e sz
koła
mi p
on
ad-
gim
naz
jaln
ymi (
Cel
szc
zegó
łow
y n
r 7
). A
nal
iza
SWO
T je
st t
ech
nik
ą an
alit
yczn
ą p
ozw
alaj
ącą
na
okr
eśle
nie
mo
cnyc
h i
słab
ych
str
on
wew
nąt
rz b
a-d
aneg
o z
jaw
iska
ora
z o
kreś
len
ie s
zan
s i z
agro
żeń
p
ośr
ód
czy
nn
ikó
w z
ewn
ętrz
nyc
h. P
rzep
row
adze
nie
an
aliz
y SW
OT
w z
akre
sie
całe
go m
ater
iału
uzy
ska-
neg
o w
bad
aniu
po
zwo
li n
a o
kreś
len
ie s
łab
ych
i m
ocn
ych
zag
adn
ień
ryn
ku e
du
kacj
i po
nad
gim
na-
zjal
nej
, w t
ym w
szc
zegó
lno
ści p
rob
lem
wsp
ółp
racy
p
om
ięd
zy p
raco
daw
cam
i a s
zko
łam
i po
nad
gim
na-
zjal
nym
i w w
oje
wó
dzt
wie
do
lno
śląs
kim
. Zas
toso
-w
anie
tej
tec
hn
iki p
ozw
oli
rów
nie
ż n
a p
ogł
ębie
nie
ro
zważ
ań w
zak
resi
e sz
ans
i bar
ier
rozw
ojo
wyc
h
szko
lnic
twa
po
nad
gim
naz
jaln
ego
, ze
szcz
egó
lnym
u
wzg
lęd
nie
nie
m s
zko
lnic
twa
zaw
od
ow
ego
na
tere
-n
ie D
oln
ego
Ślą
ska.
Tech
nik
a w
ymag
ana
prz
ez Z
amaw
iają
cego
17
Dodatkowe metody i techniki badawcze zaproponowane przez wykonawcę
L.p
. P
rop
on
ow
ana
met
od
a lu
b
tech
nik
a b
adaw
cza
Op
is b
adan
ych
po
pu
lacj
i Sp
osó
b d
ob
oru
i w
ielk
ość
pró
by
Uza
sad
nie
nie
w
ko
nte
kści
e u
żyte
czn
ośc
i d
la c
ało
ści b
adan
ia
1.
An
aliz
a tr
eści
p
rzek
azó
w
med
ialn
ych
Mo
nit
ori
ngo
wi p
od
kąt
em t
reśc
i d
oty
cząc
ych
ed
uka
cji p
on
adgi
mn
a-zj
aln
ej o
raz
ofe
rty
edu
kacj
i po
nad
-gi
mn
azja
lnej
po
dd
ane
zost
ały
me-
dia
tra
dyc
yjn
e o
raz
elek
tro
nic
zne
o
zas
ięgu
kra
jow
ym i
regi
on
aln
ym
w t
ym T
V, r
adio
, pra
sę c
od
zien
ną
ora
z p
ort
ale
inte
rnet
ow
e.
Pró
ba
celo
wa,
ob
ejm
ują
ca z
aró
wn
o m
edia
o z
asię
gu
kraj
ow
ym ja
k i r
egio
nal
nym
w t
ym m
inim
um
10
sta
cji
TV, 1
0 r
ozg
łośn
i, 10
co
dzi
enn
ych
tyt
ułó
w p
raso
wyc
h
ora
z 10
po
rtal
i In
tern
eto
wyc
h (
TV: T
VP
INFO
, TV
P1
, TV
P2,
TV
N, T
VN
24, T
V4
, PO
LSA
T, P
OLS
AT
NEW
S,
TED
E, T
VN
CN
BC
; RA
DIO
: RA
DIO
WR
OC
ŁAW
, RA
DIO
W
AW
A W
RO
CŁA
W, R
AM
, PR
1, T
OK
FM
, TR
AFF
IC F
M,
PR
3, P
iN, M
UZY
CZN
E R
AD
IO, P
R 4
; PR
ASA
: GA
ZETA
W
YBO
RC
ZA, G
AZE
TA W
RO
CŁA
WSK
A, F
AK
T, M
ETR
O,
RZE
CZP
OSP
OLI
TA, E
CH
O M
IAST
A, D
ZIEN
NIK
, SU
PER
EX
PR
ESS,
NA
SZ D
ZIEN
NIK
, GA
ZETA
PO
LSK
A C
OD
ZIEN
-N
IE, I
NTE
RN
ET: W
P.P
L, O
NET
.PL,
INTE
RIA
.PL,
TV
N2
4.P
L, O
2.P
L, G
AZE
TA.P
L, M
MM
OJE
MIA
STO
.PL,
D
ZIEN
NIK
.PL,
SA
LON
24.P
L, W
PO
LITY
CE.
PL)
. Mo
nit
o-
rin
g o
bją
ł 2 m
iesi
ące
kale
nd
arzo
we,
w t
rakc
ie k
tóry
ch
anal
izie
po
dd
ane
zost
ały
wsz
ystk
ie a
rtyk
uły
, in
form
a-cj
e o
raz
ogł
osz
enia
do
tycz
ące
edu
kacj
i po
nad
gim
na-
zjal
nej
Tech
nik
a n
iezb
ędn
a d
o
osi
ągn
ięci
e 8
szcz
egó
ło-
weg
o c
elu
bad
awcz
ego
o
kreś
lon
ego
prz
ez Z
lece
-n
iod
awcę
i u
zysk
anie
o
dp
ow
ied
zi n
a p
ytan
ia
o s
po
sob
y p
reze
nto
wan
ia
w m
edia
ch in
form
acji
na
tem
at e
du
kacj
i po
nad
-gi
mn
azja
lnej
i o
fert
y ed
u-
kacy
jnej
.
2.
Cas
e St
ud
y
Stu
diu
m p
rzyp
adku
ob
jęło
naj
lep
-sz
e i n
ajgo
rsze
prz
ykła
dy
dzi
ałań
i m
ech
aniz
mó
w d
ost
oso
wu
jący
ch
kier
un
ki i
pro
gram
ksz
tałc
enia
do
p
otr
zeb
do
lno
śląs
kieg
o r
ynku
pra
-cy
.
Do
bó
r ce
low
y N
=10
Do
bad
ania
Cas
e St
ud
y zo
stał
y w
ybra
ne
po
dw
a p
rzyp
adki
w k
ażd
ym p
od
regi
on
ie.
Do
bó
r d
o b
adan
ia n
astą
pi n
a p
od
staw
ie p
roce
du
ry
ben
chm
arki
ngu
op
arte
go łą
czn
ie o
kry
teri
um
zd
awal
-n
ośc
i egz
amin
ów
i sk
ute
czn
ośc
i zn
alez
ien
ia z
atru
d-
nie
nia
prz
ez a
bso
lwen
tów
. Bad
aniu
zo
stan
ie p
od
dan
a je
dn
ost
ka o
naj
wyż
szym
i n
ajn
iższ
ym w
ynik
u w
każ
-d
ym z
po
dre
gio
nó
w. W
tak
wyb
ran
ych
jed
no
stka
ch
Tech
nik
a p
ozw
alaj
ąca
na
op
isan
ie r
ealn
ych
prz
y-cz
yn i
dzi
ałań
po
dej
mo
-w
anyc
h p
rzez
pla
ców
ki
edu
kacj
i po
nad
gim
naz
jal-
nej
sku
tku
jący
ch d
ob
rym
lu
b z
łym
do
pas
ow
anie
m
ofe
rty
i po
zio
mu
ed
uka
cji
18
zost
anie
prz
epro
wad
zon
a an
aliz
a p
rzyp
adku
po
zwal
a-ją
ca n
a u
jaw
nie
nie
prz
yczy
n o
siąg
nię
tego
wyn
iku
. d
o p
otr
zeb
ryn
ku p
racy
. D
zięk
i zas
toso
wan
iu s
tu-
diu
m p
rzyp
adku
mo
żliw
e b
ędzi
e zi
den
tyfi
kow
anie
p
rzyk
ład
ów
do
bry
ch p
rak-
tyk
i włą
czen
ie ic
h d
o
zest
awu
wn
iosk
ów
i re
-ko
men
dac
ji
3.
Mo
del
sta
tyst
yczn
y (m
od
el z
mie
nn
ośc
i w
skaź
nik
ow
ej)
Bad
anie
zo
stał
o p
rzep
row
adzo
ne
w
op
arci
u o
wsz
ystk
ie d
ane
wtó
rne
prz
ean
aliz
ow
ane
w b
adan
iu D
esk
Res
earc
h o
raz
w o
par
ciu
o w
nio
ski
wyp
raco
wan
e w
tra
kcie
pan
eli e
ks-
per
ckic
h
Tech
nik
a an
alit
yczn
a. J
ej z
asto
sow
anie
jest
nie
zbęd
ne
w k
on
tekś
cie
osi
ągn
ięci
a 10
szc
zegó
łow
ego
cel
u b
a-d
awcz
ego
- W
ypra
cow
anie
un
iwer
saln
ych
wsk
aźn
ikó
w
um
ożl
iwia
jący
ch a
nal
izę
szko
lnic
twa
po
nad
gim
naz
jal-
neg
o z
e sz
czeg
óln
ym u
wzg
lęd
nie
nie
m s
zko
lnic
twa
zaw
od
ow
ego
. W c
zasi
e b
adan
ia w
yko
rzys
tan
e zo
stał
y m
ater
iały
i w
ynik
i osi
ągn
ięte
w in
nyc
h b
adan
iach
w
cho
dzą
cych
w s
kład
pro
jekt
u.
Zast
oso
wan
ie a
nal
izy
wsk
aźn
iko
wej
po
zwo
li o
pisa
ć zg
rom
adzo
ne
w r
amac
h b
adan
ia d
ane
wtó
rne
zeb
rane
w r
amac
h ba
dani
a de
sk r
esea
rch,
m
in. d
ane
ze s
pra
wo
zdaw
-cz
ośc
i GU
S o
raz
z w
ybra
-ny
ch d
ost
ępny
ch o
prac
o-
wań
bad
awcz
ych
. Włą
cze-
nie
tego
ko
mpo
nent
u do
st
rukt
ury
bada
nia
przy
czy-
ni s
ię d
o o
siąg
nię
cia
9 sz
czeg
óło
weg
o p
rob
lem
u ba
daw
czeg
o -
An
aliz
a ef
ek-
tyw
nośc
i nau
czan
ia z
uw
a-gi
na
zdaw
alno
ść e
gzam
i-nó
w z
awo
dow
ych
i egz
a-m
inó
w m
atur
alny
ch o
raz
10 s
zcze
góło
weg
o p
robl
e-m
u ba
daw
czeg
o -
Wyp
ra-
cow
anie
uni
wer
saln
ych
wsk
aźn
ikó
w u
mo
żliw
iają
-cy
ch a
nal
izę
szko
lnic
twa
pona
dgi
mn
azja
lneg
o
19
4.
CA
WI D
yrek
torz
y sz
kół
po
nad
gim
naz
jaln
ych
Bad
aną
po
pu
lacj
ą b
yły
oso
by
ze
ścis
łego
kie
row
nic
twa
jed
no
stek
o
świa
tow
ych
pro
wad
zący
ch k
szta
ł-ce
nie
po
nad
gim
naz
jaln
e –
dyr
ekto
-rz
y i z
astę
pcy
dyr
ekto
rów
szk
ół
i zes
po
łów
szk
ół
Pró
ba
celo
wa,
loso
wa,
war
stw
ow
a N
=21
0 z
cze
go
N=1
0 w
ywia
dó
w z
ost
ało
zre
aliz
ow
anyc
h w
ram
ach
b
adan
ia p
ilota
żow
ego
. Pró
ba
celo
wa
ze w
zglę
du
na
stan
ow
isko
zaj
mo
wan
e p
rzez
res
po
nd
enta
, war
stw
o-
wa
ze w
zglę
du
na
po
dre
gio
ny
ora
z ze
wzg
lęd
u n
a ty
p
szko
ły (
zasa
dn
icze
szk
oły
zaw
od
ow
e, t
ech
nik
a, li
cea
ogó
lno
kszt
ałcą
ce, s
zko
ły p
olic
ealn
e). W
ram
ach
każ
-d
ego
po
dre
gio
nó
w z
ost
ało
zre
aliz
ow
anyc
h N
=40
wy-
wia
dó
w z
dyr
ekto
ram
i lu
b ic
h z
astę
pca
mi w
ylo
sow
a-n
ych
pla
ców
ek e
du
kacj
i po
nad
gim
naz
jaln
ej.
W r
amac
h k
ażd
ego
typ
u s
zko
ły z
ost
anie
zre
aliz
ow
a-n
ych
min
. N=4
0 w
ywia
dó
w. T
aka
ilość
ob
serw
acji
w
każd
ym z
po
dre
gio
nó
w o
raz
w k
ażd
ym z
typ
ów
szk
ół
po
zwo
liła
na
zast
oso
wan
ie n
arzę
dzi
an
aliz
y st
aty-
styc
znej
i za
pre
zen
tow
anie
wyn
ikó
w z
aró
wn
o n
a p
o-
zio
mie
po
dre
gio
nó
w ja
k i w
od
nie
sien
iu d
o t
ypó
w
szkó
ł. Li
czeb
no
ść b
adan
ej p
op
ula
cji w
yno
si 8
56
jed
-n
ost
ek (
BD
L G
US)
prz
y p
rób
ie li
cząc
ej N
=20
0, w
ielk
o-
ści f
rakc
ji 0
,5 o
raz
po
zio
mie
ufn
ośc
i 0,9
5 m
aksy
mal
ny
błą
d o
szac
ow
ania
wyn
iesi
e 6
,1%
.
Prz
epro
wad
zen
ie b
adan
ia
ilośc
iow
ego
z d
yrek
tora
-m
i i z
astę
pca
mi d
yrek
to-
rów
szk
ół p
ozw
oli
na
uzy
-sk
anie
cen
nyc
h il
ośc
io-
wyc
h d
anyc
h p
ozw
alaj
ą-cy
ch n
a o
cen
ę sk
ali z
ja-
wis
k i p
rob
lem
ów
od
kry-
tych
i sk
atal
ogo
wan
ych
w
ram
ach
bad
ań ja
ko-
ścio
wyc
h, I
DI o
raz
FGI
Cla
sh G
rou
ps
z d
yrek
cją
szkó
ł. Za
pro
po
no
wan
a m
eto
da
wyw
iad
u k
we-
stio
nar
iusz
ow
ego
rea
li-zo
wan
ego
prz
ez In
tern
et
wyd
aje
się
naj
bar
dzi
ej
op
tym
aln
a ze
wzg
lęd
u n
a st
and
aryz
ację
nar
zęd
zia
bad
awcz
ego
mo
żliw
ość
w
zięc
ia u
dzi
ału
w b
adan
iu
w d
ogo
dn
ym d
la r
esp
on
-d
enta
cza
sie.
Dzi
ęki z
a-st
oso
wan
iu m
eto
dy
CA
WI
mo
żliw
e b
ędzi
e ró
wn
ież
wyp
ełn
ian
ie g
o „
na
raty
” co
w p
rzyp
adku
ped
ago
-gó
w u
mo
żliw
ia o
pty
mal
-n
e z
ich
pu
nkt
u w
idze
nia
go
spo
dar
ow
anie
cza
sem
.
20
5.
Ben
chm
arki
ng
Pro
ced
ura
an
alit
yczn
a p
ozw
alaj
ąca
w z
ob
iekt
ywiz
ow
any
spo
sób
na
po
rów
nan
ie w
ybra
nyc
h c
ech
lub
w
skaź
nik
ów
ró
żnyc
h p
od
mio
tów
. B
ench
mar
kin
g zo
stał
wyk
orz
ysta
ny
do
zo
bie
ktyw
izo
wan
ia k
ryte
rió
w
wyb
oru
prz
ypad
ków
do
bad
ania
C
ase
Stu
dy
Pro
ced
ura
an
alit
yczn
a. B
ench
mar
kin
gow
i zo
stał
y p
od
dan
e w
szys
tkie
pla
ców
ki e
du
kacj
i po
nad
gim
na-
zjal
nej
w s
tosu
nku
do
któ
rych
zes
pó
ł bad
awcz
y łą
cz-
nie
będ
zie
dys
po
no
wał
dan
ymi o
zd
awal
no
ści e
gza-
min
ów
prz
ez u
czn
iów
ora
z ak
tyw
no
ścią
ab
solw
entó
w
na
ryn
ku p
racy
.
Pro
ced
ura
nie
zbęd
na
w
cel
u z
ob
iekt
ywiz
ow
ania
o
dp
ow
ied
zi n
a p
ytan
ie
sfo
rmu
łow
ane
w r
amac
h
9 s
zcze
góło
weg
o p
rob
le-
mu
bad
awcz
ego
- A
nal
iza
efek
tyw
no
ści n
aucz
ania
z
uw
agi n
a zd
awal
no
ść
egza
min
ów
zaw
od
ow
ych
i e
gzam
inó
w m
atu
raln
ych
o
raz
10 s
zcze
góło
weg
o
pro
ble
mu
bad
awcz
ego
-
Wyp
raco
wan
ie u
niw
er-
saln
ych
wsk
aźn
ikó
w
um
ożl
iwia
jący
ch a
nal
izę
szko
lnic
twa
po
nad
gim
na-
zjal
neg
o
6.
Pan
el e
ksp
erck
i
Pro
ced
ura
an
alit
yczn
a p
ole
gają
ca
na
po
wo
łan
iu g
rup
y ek
sper
tów
–
osó
b p
osi
adaj
ącyc
h g
łęb
oką
i u
do
-ku
men
tow
aną
wie
dzę
na
tem
at
bad
aneg
o z
jaw
iska
i p
od
dan
ie p
od
ic
h o
sąd
wyn
ikó
w. P
anel
eks
per
tów
m
a za
zad
anie
szy
bko
i tr
afn
ie
sfo
rmu
łow
ać s
ynte
tycz
ny
osą
d,
któ
ry in
tegr
uje
naj
waż
nie
jsze
in-
form
acje
do
stęp
ne
na
tem
at b
ada-
nia
ora
z in
form
acje
op
arte
na
in-
nyc
h d
ośw
iad
czen
iach
.
Wyk
on
awca
prz
epro
wad
ził d
wa
spo
tkan
ia p
anel
u
eksp
erck
iego
N=2
, pie
rwsz
e sp
otk
anie
był
o p
od
su-
mo
wan
iem
zak
oń
czen
ia b
adań
ter
eno
wyc
h o
raz
ba-
dan
ia d
esk
rese
arch
. Dru
gie
spo
tkan
ie o
db
ędzi
e si
ę n
a et
apie
tw
orz
enia
rap
ort
u b
adaw
czeg
o, a
jego
cel
em
będ
zie
po
dn
iesi
enie
jako
ści i
uży
tecz
no
ści w
nio
skó
w
i rek
om
end
acji.
Zast
oso
wan
ie p
anel
u
eksp
erck
iego
w z
nac
zący
sp
osó
b w
pły
nie
na
po
d-
nie
sien
ie ja
kośc
i bad
ań i
wyn
ikó
w. C
elem
pie
rw-
szeg
o s
po
tkan
ia p
anel
i-st
ów
był
o w
ypra
cow
anie
p
ersp
ekty
wy
anal
ityc
znej
in
tegr
ują
cej w
ynik
i uzy
-sk
ane
w r
óżn
ych
bad
a-n
iach
wch
od
zący
ch w
sk
ład
pro
jekt
u. S
po
tkan
ie
pan
elis
tów
był
o e
lem
en-
tem
zap
ewn
iają
cym
tr
ian
gula
cję
met
od
ba-
daw
czyc
h. D
zięk
i pie
rw-
21
szem
u s
po
tkan
iu m
ożl
iwe
był
o w
yko
rzys
tan
ie w
ie-
dzy
i d
ośw
iad
czen
ia e
ks-
per
tów
w a
nal
izie
wyn
i-kó
w u
zysk
anyc
h n
a p
o-
szcz
egó
lnyc
h e
tap
ach
re
aliz
acji
pro
jekt
u. D
rugi
e sp
otk
anie
pan
elis
tów
o
db
yło
się
na
etap
ie f
or-
mu
łow
ania
wn
iosk
ów
i re
kom
end
acji,
co
w p
ozy
-ty
wn
y sp
osó
b w
pły
nie
na
ich
po
zio
m i
prz
ydat
no
ść
dla
inte
resa
riu
szy
pro
jek-
tu.
22
Opis zastosowanej metodologii Desk Research – badanie 1 nie wymaga doboru próby. W ramach badania została prze-prowadzona kwerenda dokumentów i publikacji obejmujących swym zasięgiem lub oddziały-waniem edukację ponadgimnazjalną. Analizie poddane zostały zarówno normatywne akty prawne kształtujące rynek edukacji jak i publikacje naukowe, raporty i badania opisujące problematykę edukacji ponadgimnazjalnej ze szczególnym uwzględnieniem edukacji zawo-dowej oraz losów absolwentów na dolnośląskim rynku pracy. CATI Przedsiębiorcy - Badanie drugie z przedsiębiorcami zatrudniającymi w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Badaniem zostali objęci pracodawcy ze wszystkich trzech sektorów: publicznego, prywatnego oraz or-ganizacji non-profit. Zgodnie z ofertą Wykonawcy dobór respondentów do próby miał cha-rakter celowy ze względu na fakt zatrudniania absolwenta szkoły ponadgimnazjalnej w ciągu 12 miesięcy poprzedzających datę realizacji wywiadu, losowo – warstwowy. Operat losowa-nia, którym jest rejestr REGON został podzielony na warstwy ze względu na podregion w którym została zarejestrowana działalność. Operat losowania został dodatkowo podzielony na warstwy ze względu na wielkość zatrudnienia w organizacji. W przypadku podregionów, ilość wywiadów do zrealizowania w każdej z warstw jest proporcjonalna, do ilości przedsię-biorstw w podregionie. W przypadku wielkości zatrudnienia proponujemy nałożenie minimal-nych kwot zrealizowanych wywiadów w każdej z warstw. Krok taki jest podyktowany olbrzy-mią przewagą Mikroprzedsiębiorstw w stosunku do pozostałych kategorii tej zmiennej. Wg. danych GUS za rok 2011 w woj. dolnośląskim mikroprzedsiębiorstwa stanowią niemal 96% wszystkich zarejestrowanych w REGON podmiotów, dlatego w celu zapewnienia mini-malnej, pozwalającej na analizy statystyczne liczebności podmiotów w poszczególnych prze-działach zmiennej niezbędne jest zastosowanie kwot minimalnych. Ankieta audytoryjna - badanie zostało przeprowadzone z uczniami ostatnich klas/roczni-ków wszystkich typów szkół ponadgimnazjalnych w województwa dolnośląskiego. Wyróżnio-ne, objęte badaniem typy szkół ponadgimnazjalnych to: zasadnicze szkoły zawodowe, tech-nika, licea ogólnokształcące i szkoły policealne. W ramach badania zostanie zrealizowanych minimum N=2000 wywiadów. Proponowany sposób doboru próby badawczej to próba celo-wa, losowo-warstwowa. Celowa ze względu na specyficzne cechy respondentów – muszą być uczniami ostatnich klas/roczników szkół ponadgimnazjalnych. Losowa, warstwowa - na po-trzeby badania na etapie realizacji badania Desk research Wykonawca stworzy operat loso-wania obejmujący wszystkie szkoły ponadgimnazjalne woj. dolnośląskiego. Operat został podzielony na warstwy ze względu na typ szkoły oraz podregion. W ramach wyznaczonych rozłącznych i wyczerpujących warstw zostało przeprowadzone losowanie konkretnych placó-wek, w których zostały przeprowadzone ankiety z uczniami ostatnich klas/roczników. IDI – Indywidualne Wywiady Pogłębione – badanie zostało przeprowadzone z przed-stawicielami trzech grup zawodowych mających odmienną, komplementarną wiedzę na te-mat rynku edukacji ponadgimnazjalnej w województwie dolnośląskim. Badanie składa się z 3 wzajemnie uzupełniających się modułów wydzielonych ze względu na odmienne popula-cje poddane badaniu. Zaproponowana przez Wykonawcę modułowa konstrukcja umożliwiła
23
uzyskanie kompletnych informacji dzięki połączeniu spojrzenia na problematykę badawczą z różnych perspektyw. CATI Absolwenci –badanie zostało przeprowadzone z absolwentami edukacji ponadgimna-zjalnej urodzonymi po 1 stycznia 1982 r. Na potrzeby badania przyjęto definicję operacyjną absolwenta edukacji ponadgimnazjalnej – respondentami z grupy docelowej są osoby będące absolwentami dolnośląskich ponadgimnazjalnych szkół lub równoważnych im ponadpodsta-wowych szkół zawodowych z okresu sprzed ostatniej reformy systemu oświaty, tj. zasadni-czych szkół zawodowych, techników, liceów ogólnokształcących oraz szkół policealnych. FGI Clash Groups – badanie zostanie przeprowadzone łącznie N=9 grup focusowych z przedstawicielami trzech grup zawodowych mających odmienną, komplementarną wiedzę na temat rynku edukacji ponadgimnazjalnej oraz przydatności i szans zawodowych absol-wentów edukacji ponadgimnazjalnej na rynku pracy woj. dolnośląskiego. W badaniu wezmą udział przedstawiciele: administracji szkół ponadgimnazjalnych (dyrektorzy, kierownicy kształcenia zawodowego, pedagodzy, doradcy zawodowi), przedstawiciele instytucji odpo-wiedzialnych za kształtowanie edukacji ponadgimnazjalnej (Ministerstwa Edukacji Narodowej, Kuratorium Oświaty, różnych szczebli samorządu odpowiedzialni za edukację), przedstawicie-le organizacji pracodawców, przedstawiciel Izby Rzemieślniczej (mogący ocenić przygotowa-nie i atrakcyjność absolwentów szkół ponadgimnazjalnych na regionalnym rynku pracy). Analiza SWOT – analiza SWOT jest techniką analityczną pozwalającą na określenie moc-nych i słabych stron wewnątrz badanego zjawiska oraz określenie szans i zagrożeń pośród czynników zewnętrznych. Przeprowadzenie analizy SWOT w zakresie całego materiału uzy-skanego w badaniu pozwoliło na określenie słabych i mocnych stron współpracy pomiędzy pracodawcami a szkołami ponadgimnazjalnymi w województwie dolnośląskim. Analiza treści przekazów medialnych – w ramach tego badania monitoringowi, pod ką-tem treści dotyczących edukacji ponadgimnazjalnej oraz oferty edukacji ponadgimnazjalnej, poddane zostały media tradycyjne oraz elektroniczne o zasięgu krajowym i regionalnym w tym TV, radio, prasę codzienną oraz portale internetowe. Próba celowa, obejmująca za-równo media o zasięgu krajowym, regionalnym jak i lokalnym. Badanie obejmie minimum N=10 stacji TV, N=10 rozgłośni, N=10 codziennych tytułów prasowych oraz N=10 portali Internetowych (TV: TVP INFO, TVP1, TVP2, TVN, TVN24, TV4, POLSAT, POLSAT NEWS, TEDE, TVN CNBC; RADIO: RADIO WROCŁAW, RADIO WAWA WROCŁAW, RAM, PR 1, TOK FM, TRAFFIC FM, PR 3, PiN, MUZYCZNE RADIO, PR 4; PRASA: GAZETA WYBORCZA, GAZETA WROCŁAWSKA, FAKT, METRO, RZECZPOSPOLITA, ECHO MIASTA, DZIENNIK, SUPER EXPRESS, NASZ DZIENNIK, GAZETA POLSKA CODZIENNIE, INTERNET: WP.PL, ONET.PL, INTERIA.PL, TVN24.PL, O2.PL, GAZETA.PL, MMMOJEMIASTO.PL, DZIENNIK.PL, SALON24.PL, WPOLITYCE.PL). Monitoring objął 2 miesiące kalendarzowe, w trakcie których analizie pod-dane zostały wszystkie artykuły, informacje oraz ogłoszenia dotyczące edukacji ponadgimna-zjalnej. Case study – studium przypadku objęło najlepsze i najgorsze przykłady działań i mechani-zmów dostosowujących kierunki i program kształcenia do potrzeb dolnośląskiego rynku pra-
24
cy. Dobór celowy N=10. Do badania Case Study zostały wybrane po dwa przypadki w każ-dym podregionie. Dobór do badania nastąpił na podstawie procedury benchmarkingu opar-tego łącznie o kryterium zdawalności egzaminów i skuteczności znalezienia zatrudnienia przez absolwentów. Badaniu została poddana jednostka o najwyższym i najniższym wyniku w każdym z podregionów. Model statystyczny (model zmienności wskaźnikowej) –badanie zostało przeprowa-dzone w oparciu o dane wtórne uzyskane w badaniu Desk Research, dane pierwotne uzy-skane w czasie realizacji projektu oraz w oparciu o wnioski wypracowane w trakcie paneli eksperckich. Jest to technika analityczna, zastosowanie jest niezbędne w kontekście wypra-cowania uniwersalnych wskaźników umożliwiających analizę szkolnictwa ponadgimnazjalnego ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa zawodowego. CAWI Dyrektorzy – w trakcie tego badania populacją badawczą było osoby ze ścisłego kierownictwa jednostek oświatowych prowadzących kształcenie ponadgimnazjalne – dyrekto-rzy i zastępcy dyrektorów szkół i zespołów szkół. Liczebność badanej populacji wg. danych GUS BDL wynosi 856 jednostek. W ramach każdego podregionów zostanie zrealizowane N=40 wywiadów z dyrektorami lub ich zastępcami wylosowanych placówek edukacji ponad-gimnazjalnej. W ramach każdego typu szkoły zostanie zrealizowanych min. N=40 wywiadów. Benchmarking – benchmarkingowi zostały poddane wszystkie placówki edukacji ponad-gimnazjalnej, w stosunku do których zespół badawczy łącznie będzie dysponował danymi o zdawalności egzaminów przez uczniów oraz aktywnością absolwentów na rynku pracy. Jest to procedura analityczna pozwalająca w zobiektywizowany sposób na porównanie wybranych cech lub wskaźników różnych podmiotów. Panel ekspercki – procedura analityczna polegająca na powołaniu grupy ekspertów – osób posiadających głęboką i udokumentowaną wiedzę na temat badanego zjawiska i poddanie pod ich osąd wyników. Panel ekspertów ma za zadanie szybko i trafnie sformułować synte-tyczny osąd, który integruje najważniejsze informacje dostępne na temat badania oraz in-formacje oparte na innych doświadczeniach. Opis wyników badania 1. WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE I JEGO SPECYFIKA Kwestia znajomości kontekstu to podstawa do zrozumienia problemów, mechanizmów, po-dejmowanych działań, tak ze strony władz, jak i obywateli, to podstawa zrozumienia niuan-sów, racjonalnego podejmowania prób odpowiedzi zarówno na proste, jak i skomplikowanie pytania, zrozumienia ludzi zamieszkujących dany teren, ich intencji i istniejących struktur. Niniejszy punkt ma w związku z tym zadanie szczególne – przedstawienie najważniejszych informacji dotyczących specyfiki terenu badań – województwa dolnośląskiego. Województwo dolnośląskie istnieje od trzynastu lat na mapie Polski, a więc relatywnie od niedawna. Po-
25
wstało w wyniku zmian jakie nastąpiły w podziale administracyjnym naszego kraju w 1999 roku. Zostało utworzone m.in. z dawnego województwa wrocławskiego, legnickiego, wał-brzyskiego, jeleniogórskiego, a także części województwa leszczyńskiego i kaliskiego. Jest obecnie jednym z 16 województw Polski. Jego położenie w południowo – zachodniej części naszego kraju jest strategicznie ważne pod wieloma względami m.in. rozwoju kultury, nauki, gospodarki, sztuki, w tym także edukacji nie tylko w skali regionu (województwa), ale całego kraju.
Nie bez znaczenia jest kwestia geograficznych i historycznych2 ram tego terenu. Woje-wództwo Dolnośląskie obejmuje wszak znaczną część historycznego Śląska (tzw. Dolny Śląsk) oraz wschodnią część Górnych Łużyc. Położone jest na obszarze kilku dużych krain geograficznych: Niziny Śląskiej, Niziny Śląsko–Łużyckiej, przedgórza Sudeckiego oraz Sude-tów. Praktycznie cały obszar województwa leży w dorzeczu Odry należącego do zlewiska Morza Bałtyckiego, jedynie fragmenty terenu położone są w dorzeczu Łaby znajdującej swoje ujście w Morzu Północnym.
Województwo dolnośląskie graniczy z dwoma sąsiadami Polski: od zachodu z Niemcami (ok. 80 km granicy), zaś od południa z Czechami (432 km). 60% obszaru województwa Dol-nośląskiego leży w strefie przygranicznej w ramach której znajduje się 37 przejść granicznych łączących ten region z naszymi południowymi i zachodnimi sąsiadami.
Stolicą województwa dolnośląskiego jest Wrocław, który położny jest na obszarze 293 km kw. (co stanowi 1,5% całego województwa), w centralnym punkcie Niziny Śląskiej. Zamieszkuje go obecnie około 634 tys. mieszkańców. Jest centrum kulturalnym, naukowym, gospodarczym, technicznym i administracyjnym całego województwa. Oprócz Wrocławia, największymi miastami województwa są: Wałbrzych, Legnica, Jelenia Góra i Kłodzko. Oprócz dwóch granic państwowych w części południowo zachodniej, województwo dolnośląskie gra-niczy z trzema województwami. Na północnym zachodzie z województwem lubuskim, na północy z województwem wielkopolskim, i na wschodzie z województwem opolskim.
Województwo dolnośląskie zajmuje powierzchnię 19946,74 km kw., co stanowi 6,4% powierzchni Polski3. Pod względem powierzchni zajmuje 7 miejsce wśród wszystkich woje-wództw, z których złożony jest nasz kraj. Wyprzedzają je w tym względzie następujące wo-jewództwa: mazowieckie, wielkopolskie, lubelskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomor-skie oraz podlaskie. Obecnie na terenie województwa mieszka 2 877,840 tys. mieszkańców, co plasuje je na 5 miejscu w skali kraju po województwach: mazowieckim, śląskim, wielko-polskim i małopolskim.
Pod względem administracyjnym województwo dolnośląskie składa się z trzech powia-tów grodzkich (Wrocław, Jelenia Góra, Legnica), 26 powiatów ziemskich oraz ze 169 gmin (w tym 36 miejskich, 55 miejsko-wielskich i 78 wiejskich)4. Województwo posiada 2645 miej-scowości w tym 91 miast i 2554 miejscowości wiejskie, a także 2305 sołectw5 Od 2000 roku liczba miejscowości zmniejszyła się o ok. 12,3%. Wówczas ich liczba wynosiła 3019 miejsco-wości6.
2 Por. Dolny Śląsk. Monografia historyczna, pod red. W. Wrzesińskiego, Wrocław 2006, a także R. Pysiewicz-Jędrusik, A. Pustelnik, B. Konopska, Granice Śląska, Wrocław 1998. 3 Por. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym, red. I. Budzyński, Warszawa 2011, s. 17. 4 TABL. 1(34). JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNE WOJEWÓDZTWA, Rocznik Statystyczny Wojewódz-twa Dolnośląskiego, GUS 2011, s. 91. 5 Ibidem. Tablica 1(11) Jednostki podziału terytorialnego w 2010 roku [w:] Województwo Dolno-śląskie. Powiaty, podregiony i gminy, GUS Warszawa 2011, s. 74. 6 Ibidem.
26
2. LUDNOŚĆ ORAZ STRUKTURA WIEKU LUDNOŚCI DOLNEGO ŚLĄSKA NA TLE POZOSTAŁYCH WOJEWÓDZTW
Pod względem liczby mieszkańców (28877,840 tys.) województwo dolnośląskie plasuje się, jak zostało wspomniane w poprzednim punkcie, w czołówce polskich województw posiadając piątą lokatę. Tym niemniej liczba mieszkańców od 2000 roku systematycznie spada. W roku 2000 województwo dolnośląskie zamieszkiwało 2 912,195 tys. mieszkańców, w roku 2005 już 2 888, 232 tys., w 2009 zaś 2 8766,27 tys. mieszkańców.7 W ramach obecnej liczby mieszkańców 1 378,522 tys. stanowią mężczyźni, zaś 1 499,318 kobiety. Na 100 mężczyzn przypada 109 kobiet. 70% populacji województwa mieszka w miastach, a 30% na wsi. Śred-nia gęstość zaludnienia wynosi 144 os./ km kw. Średnia gęstość zaludnienia jest wyższa wśród kobiet niż mężczyzn i wynosi 75,14 os./km kw., zaś w przypadku mężczyzn 69.09 os./km kw.
Strukturę wieku ludności można analizować z uwzględnieniem różnych kryteriów. Ze względu na problematykę tego raportu zasadna wydaje się analiza struktury ludności wg tzw. ekonomicznych grup wiekowych, która dzieli ludność na trzy kategorie: ludność w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), produkcyjnym (18-64 lat mężczyźni, 18-59 lat kobiety) i po-produkcyjnym (65 lat wzwyż mężczyźni i 60 lat wzwyż kobiety). W skali kraju niniejsze grupy wiekowe stanowią odpowiednio: w wieku przedprodukcyjnym 18,7%, w wieku produkcyjnym 64,4%, zaś poprodukcyjnym 16,9%. W województwie dolnośląskim ludność w wieku przed-produkcyjnym stanowi 17,4%, produkcyjnym 65,6%, zaś poprodukcyjnym 17%. W relacji do danych ogólnopolskich w przypadku kategorii przed i poprodukcyjnej województwo dolnoślą-skie posiada nieznacznie niższe noty odpowiednio o 0,2% i 0,1%, zaś ludności w wieku pro-dukcyjnym wyższą notę o 1,2%.
Status województwa dolnośląskiego odnośnie ludności w wieku przedprodukcyjnym plasuje się na bardzo niskim poziomie. Taki sam wynik ma jedynie województwo łódzkie, natomiast niższe noty mają tylko dwa województwa: śląskie 17,2% i opolskie 16,8%. Naj-wyższy procent ludności w wieku przedprodukcyjnym zamieszkuje w województwie wielko-polskim 19,8%, podkarpackim 19,9% oraz pomorskim 20,1%. Jeśli chodzi o ludność w wieku produkcyjnym to najwyższa jest w województwie zachodniopomorskim i lubuskim 65,7%, taki sam procent co województwo dolnośląskie posiada województwo pomorskie, zaś niższy reprezentują tylko cztery województwa: łódzkie 63,8%, małopolskie 63,7% najniższy podla-skie i świętokrzyskie 63,6%. Natomiast jeżeli chodzi o ludność w wieku poprodukcyjnym to najwyższa jest w województwie łódzkim 18,8%, najniższa zaś w województwie warmińsko-mazurskim 14,8%.8
Koncentrując się natomiast na samym województwie dolnośląskim i zmianach jakie na-stąpiły w odniesieniu do trzech omawianych kategorii ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w latach 2000-2011 wyraźnie widać spadek o 165135 osób w pierwszej kategorii (przedprodukcyjnej) z 664500 do 499365 osób. Natomiast w przypadku dwóch pozostałych kategorii wzrost. W przypadku ludności w wieku produkcyjnym z 1810848 do 1887848 (czyli o 77000 osób), zaś w wieku poprodukcyjnym również wzrost z 436847 do 490627( tj. o 53780 osób). Ludność w wieku przedprodukcyjnym w 65% zamieszkuje mia-sta, natomiast 45% mieszka na wsi. Ludność w wieku produkcyjnym w 70% zamieszkuje 7 Tabl. 1(47) Ludność, Rocznik statystyczny województwa dolnośląskiego, GUS 2011, s. 107. 8 TABL. 23. LUDNOŚĆ WEDŁUG GRUP WIEKU W PRZEKROJU WOJEWÓDZKIM [w:] POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W PRZEKROJU TERYTORIALNYM W 2011 R.
27
miasta zaś 30% wieś. Z kolei ludność w wieku poprodukcyjnym w 76% mieszka w miastach zaś 24% mieszka na wsi.9
Prognozy na rok 2015, 2020, 2025, 2030 oraz 2035 wiążą się ze stałym spadkiem ogólnej liczby ludności województwa dolnośląskiego, wyłączając jedynie ludność w wieku poprodukcyjnym. W jej przypadku prognozowana jest odwrotna tendencja. W roku 2015 ogólna liczba ludności województwa dolnośląskiego ma spaść do 2835 tys. osób, w 2020 do 2799 tys. osób, w 2030 liczba mieszkańców Dolnego Śląska będzie wynosić 2688,3 tys. osób, zaś w 2035 do 2614,2 tys. osób, które w 67% będą zamieszkiwać miasta, zaś 33% wieś. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w 2015 roku spadnie do 480,4 tys. osób, w 2020 nieznacznie wzrośnie do 482,8 tys., po czym zacznie stale spadać w 2025 do 470,4 tys. osób, w 2030 do 428,5 tys. osób, zaś w roku 2035 do 385,5 tys. osób, spośród których 66% będą zamieszkiwać miasta, zaś 44% wieś.
Podobny systematyczny spadek liczby ludności prognozowany jest w stosunku do lud-ności w wieku produkcyjnym. W roku 2015 ich liczba spadnie do 1779,3 tys., w 2020 do 1659,8 tys., w 2025 do 1583,5 tys. osób, zaś w 2030 do 1511,6 tys. osób. 66% będzie za-mieszkiwać miasta a 44% wieś, podobnie jak będzie miało to miejsce w przypadku ludności w wieku przedprodukcyjnej.
Zupełnie odmienna sytuacja prognozowana jest w stosunku do ludności w wieku po-produkcyjnym. Jej liczba do roku 2030 będzie stale rosła. W 2015 prognozowany jest wzrost do 575,3 tys. osób, w 2020 do 657,3 tys. osób, w 2030 do 704,9 tys. osób, zaś w 2035 do 717,1 tys. osób. 70 % ludności w tym wieku zamieszka w 2035 roku w miastach, zaś 30% na wsi.10 Ma to związek z ogólną tendencją postępującego wzrostu ludności w wieku star-szym w stosunku do ogółu społeczeństwa. Mowa tu o tzw. starzeniu się społeczeństwa, które jest tendencją ogólnoeuropejską.
Ludność województwa dolnośląskiego stanowi 7,5% ludności Polski. Piramida wieku obrazująca ludność zamieszkującą Dolny Śląsk odbiega jednak od piramidy wieku reprezen-tującej strukturę wieku Polski11. Na Dolnym Śląsku można bowiem zaobserwować zdecydo-wanie mniejszy udział młodszych grup wiekowych (w przedziale 0-5lat) stanowiących pod-stawę piramidy i jednocześnie większy udział osób w 30 roku życia. W piramidzie ogólnopol-skiej dominantę stanowi grupa wiekowa w przedziale 25-28 lat. Dotyczy to obu płci12. Anali-zując piramidy wieku i płci obrazujące stan dla województwa dolnośląskiego dla ogółu popu-lacji oraz w rozbiciu na ludność miast i wsi można zauważyć pewne istotne różnice dotyczące zwłaszcza nadwyżki płciowej w poszczególnych kategoriach wiekowych. Na ogólnej pirami-dzie nadwyżkę mężczyzn można zaobserwować w grupie wiekowej 0-40 lat, znaczną nad-wyżkę kobiet zaś między 50-85 rokiem życia. Jest to tendencja charakterystyczna dla popula-cji całego kraju. Natomiast porównując rozkład nadwyżek płci w rozbiciu na ludność miast i wsi dolnośląskich wyraźnie widać, że w miastach nadwyżka mężczyzn występuję w prze-dziale 0-30 lat), kobiet zaś 45-85 lat. Natomiast na wsiach stan nieznacznej, ale jednak nad-wyżki mężczyzn można zaobserwować w nieco dłuższym przedziale (0-60 lat), za to kobiet
9 Por. Tabl. 3(49). Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym [w:] Rocznik statystyczny województwa dolnośląskiego, GUS, 2011, s. 108. 10 Tabl. 4(50) Prognoza ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym do 2035 roku [w:] Rocznik statystyczny województwa dolnośląskiego, GUS, 2011, s. 109. 11 Por. Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski w latach 200-2010, GUS, 28 01.2011, s. 15 [w:] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_podst_inf_o_rozwoju_dem_pl.pdf. 12 Ibidem.
28
zdecydowanie krótszym w stosunku do populacji miast (od 65-85 lat)13. W obu przypadkach tendencja dotycząca ilościowej przewagi w nadwyżce kobiet nad mężczyznami jest zachowa-na. 3. MŁODZIEŻ W WIEKU PONADGIMNAZJALNYM W WOJEWÓDZTWIE DOLNO-
ŚLĄSKIM NA TLE KRAJU Z punktu widzenia analizy szkolnictwa ponadgimnazjalnego na Dolnym Śląsku zasadne jest przyjrzenie się aktualnej liczbie ludności w wieku ponadgimnazjalnym (15-17 lat) w skali wo-jewództw. Aktualna liczba osób w tej grupie wiekowej zamieszkująca województwo dolnoślą-skie wynosi 96753 osoby, co stanowi 3,4% ogółu ludności. Jest to po województwie śląskim (3,3%) najniższy odsetek w kraju. Na tym samym poziomie co województwo dolnośląskie odnośnie procentowego udziału w populacji tej grupy wiekowej (3,4%) plasuje się również województwo łódzkie i mazowieckie. Najwyższy procent tej grupy wiekowej występuje w województwie podkarpackim i podlaskim (4%).14
Korzystając z nieco bardziej szczegółowej skali wiekowej w analizie stanu i struktury ludności w przekroju terytorialnym liczba młodzieży ponadgimnazjalnej w wieku 15-19 lat w Polsce wynosi 2418066, z tego jedynie 27% młodzieży zamieszkuje wieś, zaś pozostałe 73% miasto. W województwie dolnośląskim liczba młodzieży w wieku ponadgimnazjalnym 15-19 lat wynosi 168520, co stanowi około 7% ogólnej liczby młodzieży w tym wieku w Pol-sce, z tego 108449 (64%) zamieszkuje miasta, zaś 60071 (36%) wieś. Z danych wynika za-tem, że w województwie dolnośląskim o 9% mniej młodzieży w wieku 15-19 lat zamieszkuje miasta, za to o 9% więcej mieszka na wsi15. Liczba młodzieży w tym wieku spada z roku na rok. Ma to związek ze zjawiskiem tzw. depresji demograficznej, która polega na tym, że ko-lejne roczniki są mniej liczne od swoich poprzedników. W porównaniu z obecną liczebnością grupy wiekowej 15-19 lat (168520), liczebność grupy młodszej 10-14 lat wynosi już 135711 osób, zaś 5-9 lat jeszcze mniej, bo 122981 osób16.
Młodzież w wieku 20-24 lata liczy 2850276 osób, z tego 42% zamieszkuje wieś (1198055 osób), zaś 58% miasto (1328039 osób). W województwie dolnośląskim młodzież w tym wieku liczy 207188 osób z czego 33% mieszka na wsi (68219 osób), zaś 67% w mie-ście (138969 osób). Występuje tu zatem tendencja odwrotna w relacji do młodszej grupy wiekowej, bowiem w województwie dolnośląskim zamieszkuje więcej o 9% młodzieży w wie-ku 20-24 w mieście, zaś o 9% mniej na wsi.
Aktualny przyrost naturalny dla Polski (stan 31 XII 2011) wynosi 0.9%. Województwo dolnośląskie jest jednym z pięciu województw posiadających ujemny przyrost naturalny. Naj-niższy występuje w województwie łódzkim -2,2%, następnie świętokrzyskim -1,2%, opolskim -0,7%, lubelskim -0,2% i dolnośląskim -0,1%. Najwyższy przyrost występuje w wojewódz-twie pomorskim 3,4%, wielkopolskim 2.9% i małopolskim 2,3%.17 Ujemny przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji utrzymują-ce się w ostatnich latach w województwie dolnoślą- 13 Por. Ludność wg płci i wieku 2010, Rocznik Statystyczny GUS, 2011, s. 390. 14 Por. Tabl. 23 Ludność wg grup wieku w przekroju wojewódzkim [w:] POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W PRZE-KROJU TERYTORIALNYM W 2011 R., s. 53 15 Por. Ludność według płci i wieku w 2010 roku, stan w dniu 31 XII, [w:] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2010 roku, stan w dniu 31 XX, GUS, Warszawa 2011, s. 15. 16 Ibidem. 17 Por. Rocznik Statystyczny 2011, GUS, Warszawa 2012.
29
skim będzie w najbliższym czasie pogłębiał zjawisko silnego starzenia się tzw. zasobów pra-cy. Sytuacja wymaga przygotowania i wdrożenia mechanizmów zaradczych, które podniosą atrakcyjność gospodarczą regionu wprowadzając pożądane zmiany w obecnych mało opty-mistycznych trendach. 4. RYNEK PRACY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO I JEGO SPECYFIKA Przedstawiona w poprzednich punktach sytuacja demograficzna dotycząca zarówno całej populacji województwa dolnośląskiego, jak i młodzieży w wieku ponadgimnazjalnym w perspektywie rynku pracy implikuje występowanie szeregu zjawisk, które wymagają nie tylko stałego monitorowania, ale zainicjowania szeregu mechanizmów zaradczych. Szczegól-nie niepokojący jest nie tylko problem starzenia się siły roboczej (zwłaszcza w sektorach wymagających sprawności fizycznej i/lub związanych z problemami ochrony zdrowia), o któ-rym wspomnieliśmy w poprzednim punkcie, ale także w konsekwencji mniejszy dopływ no-wych pracowników na rynek pracy, problem „dezaktualizowania się” kwalifikacji zawodowych w obliczu postępu technicznego oraz stale rosnące wskaźniki obciążenia demograficznego, które przy obecnym systemie zabezpieczenia społecznego mogą prowadzić do postępującego wzrostu kosztów pracy.
Produkt krajowy brutto dla Polski wynosił 2010 roku 1415,4 mld zł, co stanowi wg cen bieżących 353,7 mld euro. Udział Polski w PKB całej Wspólnoty wyniósł 2,9 % w cenach bie-żących, zaś 4,7% po korekcie z tytułu różnic w sile nabywczej walut. Pod względem absolut-nej wartości PKB liczonej w mld PPS w 2010 roku Polska zajmowała szóstą pozycję w UE -27, za Niemcami, Wielką Brytanią, Francją, Włochami i Hiszpanią.18
W ostatnich latach (2007-2011) miały miejsce intensywne procesy rozwojowe, który były stymulowane w dużej mierze przez procesy spójnościowe i dostosowawcze do trudnej sytuacji gospodarczej będącej konsekwencją kryzysu. Podobnie jak miało to miejsce w po-przednich latach tempo rozwoju poszczególnych regionów i reprezentujących je województw buło bardzo zróżnicowane. W układzie terytorialnym najwyższy poziom produktu krajowego brutto osiągnęło województwo mazowieckie- 311,4 mld zł, najniższy zaś województwo opol-skie 31,4 mld zł. Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych (BIEC) szacuje, że województwo mazowieckie w 2010 roku tworzyło 22% PKB Polski, co oznacza wzrost o 3% w stosunku do 2007 roku. Województwo Dolnośląskie lokuje się na czwartej pozycji jeśli chodzi o udział w krajowym PKB. Należy w związku z tym do czterech województw o największym potencjale gospodarczym, po województwie mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Wspomniane cztery województwa wytworzyły w 2010 roku 52,5% krajowego PKB, tj. o 3% więcej niż w 2007 roku19.
Województwo dolnośląskie zajmuje również trzecią zaszczytną pozycję, jeśli chodzi o napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Napływ BIZ ma wyraźnie cykliczny charakter determinowany przez fazy cyklu koniunktury gospodarczej. W latach 2006-2007 wielkość napływających do Polski bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosiła 15.7-17,2 mld Euro rocznie, w okresie zaś spowolnienia gospodarczego 2008-2009 utrzymywała się na
18 Raport Polska 2011. Gospodarka-Społeczeństwo-Regiony, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2011, s. 6.http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Ewaluacja_i_analizy/Raporty_o_rozwoju/Raporty_krajowe/ Documents/Raport_Polska_2011.pdf. 19 Ibidem, s. 16.
30
poziomie 10 mld euro, zaś w 2010 roku wynosiła już tylko 7,3 mld euro, tj. o 26% mniej niż w roku poprzednim. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest zmniejszenie inwestycji bezpośred-nich w stosunku do PKB z 5,5% w 2007 roku do około 2,1% w roku 2010.
Wahania napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych miały swoje odzwierciedlenie w wielkości poszczególnych inwestycji na poziomie województw. Na pierwszych trzech miej-scach znajdują się: województwo mazowieckie (4696 mln euro), śląskie (1029 mln euro) oraz dolnośląskie (ponad 1 000 mln euro).
Udział województwa mazowieckiego wynosi w relacji do ogólnokrajowego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych 42,1%, natomiast śląskiego i dolnośląskiego łącznie ok. 9%. Bezapelacyjną dominantę w tej trójce stanowi więc województwo mazowieckie, któ-re odnotowało blisko 4,5-krotną przewagę napływu BIZ w stosunku do dwóch wspomnianych województw: śląskiego i dolnośląskiego. Trzy ostatnie pozycje w rankingu napływu bezpo-średnich inwestycji zagranicznych w okresie 2007-2010 zajmują województwa: świętokrzy-skie (94 mln euro), warmińsko-mazurskie (105 mln euro) oraz podlaskie (106 mln euro). Ich udział w ogólnokrajowym napływie BIZ wynosi około 1%.
Grupa sześciu województw: mazowieckie, śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie, małopol-skie i pomorskie koncentruje łącznie około 80% bezpośrednich inwestycji zagranicznych na-pływających do Polski.20 Analizując wartość BIZ w przeliczeniu na mieszkańca w latach 2007-2011 województwo dolnośląskie sytuuje się na drugim miejscu z kwotą średnioroczną 348 euro, na trzecim zaś województwo zachodniopomorskie (300 euro). Na pierwszym miejscu jest województwo mazowieckie (1300 euro). Najmniejszy napływ BIZ odnotowano w woje-wództwie lubelskim (61 euro). Charakterystyczne jest przy tym, że o ile pod względem na-pływu PIZ w rozliczeniu na 1 mieszkańca dominują województwa południowe i zachodnie, o tyle pod względem dynamiki napływu BI środek ciężkości przesuwa się w kierunku woje-wództw centralnych i wschodnich.21 Z punktu widzenia inicjowanych i wdrażanych procesów wyrównywania międzyregionalnych różnic w rozwoju kraju jest to proces pozytywny.
W 2011 roku produkt krajowy brutto województwa dolnośląskiego wynosił 110, 4 mld zł, co stanowiło 8,2% PKB Polski22. Produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca wynosił 38,4 tys. zł (109,0% średniej krajowej) co sytuuje województwo dolnośląskie na drugim miejscu względem pozostałych szesnastu województw23.
PKB w cenach bieżących na mieszkańca Polski wyniósł w 2010 roku 9300 euro, co sta-nowi 38% średniej unijnej. Dane w przeliczeniu na PPS za 2010 rok wykazują, że relacja PKB na mieszkańca w PPS w Polsce do analogicznego wskaźnika w Unii Europejskiej zwiększyła się do poziomu 62% w 2010 roku. Założony zatem w Strategii Rozwoju kraju 2007-2015 wskaźnik PKB per capita w PPS na poziomie 58% został zatem przekroczony już 2009 roku24. Najwyższy poziom produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w 2010 odnotowano w wo-jewództwie mazowieckim (59,5 tys. zł, co stanowiło 161% średniej krajowej). Na drugim miejscu jest województwo dolnośląskie (40,5 tys. zł w 2010 r., co stanowiło 109% średniej krajowej), na trzecim śląskie (39,2 tys. zł, 106%śrdeniej krajowej), na czwartym zaś wielko-
20 Ibidem, s. 9. 21 Por. Rysunek 9 i 10, op. cit., s. 10. 22 Por. Rysunek 17, op. cit., s. 15. 23 Rocznik Statystyczny Województw w 2011 (wybrane tablice). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2012-01-24, s. 162-163. 24 Raport Polska 2011. Gospodarka-Społeczeństwo-Regiony, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2011, s. 12. http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Ewaluacja_i_analizy/Raporty_o_rozwoju/Raporty_krajowe/ Documents/Raport_Polska_2011.pdf.
31
polskie (39,1 tys. zł, 106% średniej krajowej). Najniższy poziom produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca zanotowano - według szacunków – w województwie podkarpackim (w 2010 r. 24,4 tys. zł, co stanowiło 66% średniej krajowej). Niewiele większą wartość PKB w przeli-czeniu na 1 mieszkańca odnotowano w woj. lubelskim (24,9 tys. zł, 67% średniej krajo-wej)25.
Według danych Eurostatu26 PKB przypadający na 1 mieszkańca województwa dolnoślą-skiego wg parytetu siły nabywczej wynosił 61,9% średniego PKB występującego w Unii Eu-ropejskiej, natomiast bez uwzględnienia siły nabywczej stanowiło 37,9% średniego PKB Unii (co stanowi około 8900 euro na 1 mieszkańca wobec średniej 23500 euro na 1 mieszkańca w Unii).27 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca województwa dolnośląskiego w 2011 roku wynosiło 2584,44 zł, co lokowało je na czwartym miejscu względem wszystkich województw.28
Najwięcej osób powyżej 15 roku życia zatrudnionych jest w usługach 697 tys. osób, następnie w przemyśle 398 tys., w rolnictwie 76 tys. Współczynnik aktywności zawodowej tej populacji wiekowej w województwie dolnośląskim w 2011 roku wynosił 54,7 %, natomiast wskaźnik zatrudnienia 48,5%.29 Jest nieco niższy niż wskaźnik dla Polski, który wynosi odpo-wiednio: aktywności zawodowej 55,8%, natomiast zatrudnienia 50,4%.
W chwili obecnej relatywnie duży udział grup w wieku produkcyjnym aktywnych zawo-dowo korzystnie wpływa na obraz aktywności zawodowej mieszkańców województwa dolno-śląskiego oraz budowania zabezpieczeń dla grup wieku przed- oraz poprodukcyjnym. Nieste-ty w ciągu najbliższych 15 lat sytuacja ta zacznie ulegać zmianie. Z roku na rok wzrasta bo-wiem liczba osób w wieku poprodukcyjnym co przyczyni się do większych obciążeń ludności w wieku produkcyjnym.
Natomiast ogólny współczynnik aktywności zawodowej dla ludności powyżej 50 roku życia dla całego kraju wynosi 32,7%, zaś wskaźnik zatrudnienia 30,3%. Dla województwa dolnośląskiego nieco mniej – współczynnik aktywności zawodowej 32,3%, wskaźnik zatrud-nienia zaś 29,1%30 .
Z danych31 wynika, że aktywność zawodowa w województwie dolnośląskim kształtuje się na przeciętnym poziomie, jest o 1-2 pkt. Procentowych niższa od średniej krajowej. Nie-pokojący jest natomiast odsetek ludzi po 50 roku życia, która m in. ze względu na wiek, stan zdrowia, czy kwalifikacje jest dyskryminowana na rynku pracy.
Aktywność zawodowa związana z wejściem i pozostaniem na rynku pracy w istotny sposób jest determinowana przez posiadane wykształcenie oraz kwalifikacje. Wyraźnie widać to na przykładzie osób posiadających najwyższy i najniższy poziom wykształcenia. Ponad 80% osób z najniższym wykształceniem jest bierna zawodowo, w przypadku osób z wyższym wykształceniem dotyczy to tylko około 25% osób. W przypadku osób posiadających wy-kształcenie średnie zdecydowanie bardziej aktywni zawodowo są absolwenci średnich szkół zawodowych i szkół zasadniczych zawodowych wśród których jedynie 30% jest bierna zawo- 25 Ibidem, s. 16. 26 Regional GDP Regional GDP per capita in 2009 (ang.). Eurostat - European Commission, 2012-03-13. [dostęp 2012.09.23]. 27 Gross domestic product (GDP) at current market prices by NUTS 2 regions (ang.). Eurostat - European Commission, 2012-03-22. [dostęp 2012.09.23]. 28 Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. Nr 108, poz. 1099). 29 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/rs_rocznik_stat_wojew_2011.pdf, s. 292. 30 Ibidem. 31 Ibidem.
32
dowo, natomiast znacznie gorzej prezentuje się sytuacja absolwentów szkół ogólnokształcą-cych, gdzie około 50% wykazuje taką tendencję.
W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmo-wała ok. 156,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,4% w stosun-ku do liczby aktywnych zawodowo32. Według danych z 2011 r. 4,7% mieszkańców w gospo-darstwach domowych województwa dolnośląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji33. 5,8% wynosi stopa tzw. dłu-gotrwałego bezrobocia34. Na 1 ofertę pracy przypada 49 bezrobotnych. Ze względu na wy-kształcenie: najwięcej bezrobotnych jest z wykształceniem podstawowym oraz gimnazjalnym (47,1 tys. osób), a drugim miejscu zasadniczym zawodowym (42,9 tys.) osób, na trzecim średnim zawodowym, ogólnokształcącym (14,6 tys.) oraz wyższym (14,3 tys. osób.)35. Ze względu na wiek najwięcej bezrobotnych w województwie dolnośląskim jest między 25-34 rokiem życie (41,8 tys. osób), następnie 45-54 lata (34,3 tys. osób), w wieku 24 lat i mniej (27,1 tys. osób), 35-44 lat (26,7 tys. osób) , najmniej zaś w wieku powyżej 55 roku życia (20,4 tys. osób.).36 5. ANALIZA ZMIAN W OFERCIE EDUKACYJNEJ WOJ. DOLNOŚLĄSKIEGO W LA-
TACH 1999-2011
Zmiany jakie zaszły w ofercie edukacyjnej w latach 1999-2011 zdaniem badanych przedsta-wicieli szkolnictwa polegały na umniejszeniu wagi szkolnictwa zawodowego na rzecz szkolnic-twa ogólnokształcącego, a dokładnie liceów profilowanych. W opinii badanych osób licea te nie sprawdziły się (…) nie było takiego zapotrzebowania później po wykształceniu tej mło-dzieży na zatrudnienie. Natomiast teraz szkolnictwo zawodowe odzyskuje swój dawny status. Osoby bezpośrednio związane z kształceniem zawodowym uważają, że dziś zmiany w szkolnictwie zawodowym idą w bardzo dobrym kierunku zwłaszcza jeśli chodzi o programy nauczania i dostosowanie ich do rynku pracy. Zmiany te wyrażają się poprzez: • silny akcent na przedmioty zawodowe: po okresie pewnej zapaści na początku lat
dwutysięcznych nastąpił okres takiego wyraźnego uaktywnienia tego komponentu za-wodowego w ofercie;
• zmiana profilu ucznia szkoły zawodowej: o miejsce w technikum ubiega się mło-dzież z dużą ilością punktów, która również mogłaby zostać przyjęta do liceum ogólno-kształcącego, jednak decyduje się na technikum, które zapewnia zawód;
• ściślejsze powiązanie tej oferty [szkół] z oczekiwaniami lokalnego rynku pracy;
• zmiana oferty kształcenia: technika proponują kształcenie w nowych- nowocze-snych zawodach (technik-logista, spedytor, informatyk), rośnie zainteresowanie tymi zawodami, jednocześnie te stare technika, stare kierunki są już takie, no uczniowie nie
32 Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. 33 Ubóstwo w Polsce w 2011 r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31, s. 15. 34 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/rs_rocznik_stat_wojew_2011.pdf, s. 304. 35 Ibidem. s. 306. 36 Ibidem.
33
chcą do nich chodzić, wybierają jednak w pierwszej kolejności te nowe, te nowe, naj-ciekawsze (…);
• wsparcie miasta: miasto mocno dąży do tego, wykłada jakąś większą ilość pieniędzy, żeby to szkolnictwo zawodowe jak najlepiej się rozwijało.
Niemniej jednak, przedstawiciele cechów zauważają negatywne aspekty zmian w szkolnic-twie ponadgimnazjalnym. Twierdzą, że przychodzi do nich słaba młodzież, która niechętnie się uczy: Mamy słabych uczniów, są to uczniowie z bardzo słabymi ocenami i wiadomo, uczeń ze słabą oceną, obojętnie czy z zachowania czy z innych przedmiotów, no jest taki, takim uczniem ciężkim, jeżeli chodzi o wychowanie i zakres nauki (…) ponadto spada nabór, co może skutkować redukcją szkół zawodowych w niedalekiej przyszłości, jest młodzieży coraz mniej (…) szkoły zawodowe, tych szkół jest również coraz mniej (…) jeszcze trochę, to nam zabraknie rąk do pracy. Już w pewnych zawodach brakuje; szkoły zawodowe nie cieszą się dobra opinią wśród młodzież (…) te szkoły zawodowe są dyskryminowane przez uczniów, idą tylko jak muszą, a jak już idą, no to, to niekoniecznie zostają takimi fachowcami jak po-winni, nie? Duża część uczniów kończy egzaminem i nie pracuje w zawodzie wyuczonym.
a. Ocena oferty szkół ponadgimnazjalnych w kontekście potrzeb regionalnego rynku pracy Większość badanych osób związanych z edukacją uważa, że oferta szkół zawodowych odpowiada potrzebom rynku pracy. Jest tak dlatego, że szkoły starając się podążać za rynkiem pracy dostosowują swoją ofertę na bieżąco, cały czas uaktualniane są kierunki w szkołach, albo jeżeli chodzi o treści to też są dopasowywane (…). Dzięki temu duży pro-cent absolwentów znajduje zatrudnienie ile się ukaże na rynku ofert pracy, tyle jest młodzie-ży zatrudnionej37. Szkoły regulują nabór w zależności od zapotrzebowania lub spadku zapo-trzebowania na niektóre zawody: monitorujemy te potrzeby regionalnego rynku pracy i tutaj wychodzimy naprzeciw potrzebom i co roku właściwie wprowadzamy nowe kierunki kształce-nia zgodnie z zapotrzebowaniem rynku; (…) tylko powstanie rynku pracy może otworzyć ja-kieś ciekawe kierunki kształcenia (…).
W dyskusji pojawiły się też głosy przeciwne, że szkoły zawodowe nie spełniają dobrze swojej funkcji w kontekście rynku pracy. Ważnym argumentem jest ten, że oferta szkół budowana jest na podstawie błędnie postawionej diagnozy rynku pracy – na podstawie tego, co się teraz, co jest chwytliwe, co jest na topie ale rynek pracy nie jest wła-ściwie rozpoznany. Przede wszystkim używane są do tego niewłaściwe wskaźniki: Jeżeli by-śmy przestali się opierać tylko na ofertach pracy, które wpływają do urzędu i na tym, jacy ludzie się rejestrują, a zaczęlibyśmy to [zawody nadwyżkowe i deficytowe] badać tak jakoś bardziej globalnie i podchodzić do tego właśnie przez inne wskaźniki, dochodzić do tego, jakie jest faktyczne zapotrzebowanie na rynku pracy, no to byśmy wiedzieli, jakie kierunki otwierać. Ponadto, nawet kierunki najbliższe tym zapotrzebowaniom nie wyposażają uczniów, absolwentów szkół w niezbędne w ramach danych zawodów umiejętno-ści, czyli jest zapotrzebowanie na dany zawody, na dane kierunki absolwentów, natomiast nie mają ci absolwenci tego wszystkiego, czego oczekują pracodawcy (… ). Aby to zmienić, należy zweryfikować programy nauczania i położyć szczególny nacisk na umiejętności wła-
37 W tym przypadku chodzi o hotelarstwo – gastronomia – turystyka), które, w opinii rozmówcy, na Dolnym Śląsku dynamicznie się rozwijają.
34
ściwe dla zawodu, w którym kształceni są uczniowie. Umiejętności te z kolei określone są w programach nauczania, które nie są aktualizowane według potrzeb rynku pracy. Propozycje zmian w ofercie edukacyjnej szkół ponadgimnazjalnych woj. dolno-śląskiego Respondenci wywiadów pogłębionych zaproponowały szereg rozwiązań, dzięki którym oferta szkół ponadgimnazjalnych będzie jeszcze bardziej dostosowana do potrzeb regionalnego rynku pracy. Ważne są: • dobre rozpoznanie rynku pracy i aktualna informacja o stanie rynku pracy • diagnoza potrzeb rynku pracy i to z perspektywą paroletnią (...), ponieważ ofer-
ta jest zawsze spóźniona, a rynek jest bardziej dynamiczny i wyprzedza średnio 2-3 lata to, na co jest zapotrzebowanie (…)
• podniesienie świadomości tych młodych ludzi w gimnazjach jak i rodziców dotyczące obieranych zawodów oraz konsekwencji tych wyborów
• udrożnienie kanałów komunikacji pomiędzy szkołami a urzędami pracy tak by oferta szkół zachowała równowagę pomiędzy zawodami nadwyżkowymi i deficytowymi na rynku pracy
• ściślejsza współpraca pomiędzy organizacjami zrzeszającymi pracodawców i samo-rządami, które kierują szkołami, prowadzą szkoły, instytucjami oświatowymi, tymi które prowadzą wyższe uczelnie; (…) dobrze, jeśli taka współpraca układa się w taką triadę szkoła-pracodawca-uczelnia, szkoła-pracodawca-wyższa szkoła zawodowa; w takim układzie uczeń nie tylko ma możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu wybranego zawodu ale też otwartą drogę do edukacji na poziomie wyższym, jeżeli tak zdecyduje.
• utworzenie bazy szkoleniowej przygotowującej do wykonywania niektórych po-szukiwanych zawodów (mechatronik).
6. MŁODZIEŻ WOBEC RYNKU PRACY Analiza sytuacji młodych ludzi na rynku pracy w Polsce skłania do wyartykułowania wniosku, że zarówno szkolnictwo ponadgimnazjalne, jak i wyższe są w stanie głębokiego kryzysu i wymagają uruchomienia natychmiastowych mechanizmów naprawczych. Ewidentny brak korelacji między ofertą szkół a potrzebami rynku pracy sprawia, że obraz polskiej szkoły średniej i uczelni wyższej rysuje się jako skostniały i funkcjonujący nie dla rynku, lecz sam dla siebie. Losy zawodowe absolwentów zarówno szkół ponadgimnazjalnych, jak i wyższych są tego najlepszym dowodem na to, jak ogromna jest dysproporcja pomiędzy produktami edukacyjnymi a oczekiwaniami pracodawców na rynku pracy.
Aktywność zawodowa młodzieży w Polsce w wieku 15-24 lata sytuuje się na jednym z najniższych poziomów wśród krajów Unii Europejskiej38. Polska zajmuje 20. miejsce na 27 państw należących do Unii. Najwyższy wskaźnik zatrudnienia w tej grupie wiekowej posiada
38 Źródło: Eurostat, EU-LFS, za: Youth in Europe. A Statistical Portrait, 2009, s. 116; Por. Rys. 3. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-24 w Europie w 2011 r. (%) [w:] Analiza porównawcza województw w kontekście realizacji celów programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, oprac. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012, s. 9.
35
Holandia 63,5% oraz Dania 57,5%, Austria 54,9% oraz Niemcy 47,9%, najniższy Grecja 16,3%, średnia dla krajów Unii Europejskiej 33,6%39.
W 2011 roku współczynnik aktywności zawodowej młodzieży w wieku 15-24 wynosił 35,1% (średnia krajowa to 52,5%), wskaźnik zatrudnienia 25% (średnia krajowa to 45,7%), stopa bezrobocia 28,7% (średnia krajowa 12,9%). Jest to jednocześnie najwyższy wskaźnik bezrobocia wśród wszystkich grup wiekowych. Wskaźnik aktywności wyraźnie pokazuje, że dwie trzecie młodzieży w tym wieku jest bierna zawodowo, tzn. ani nie pracuje ani nie po-szukuje pracy. Aktywnością zawodową może wykazać się tylko jedna trzecia tej grupy wie-kowej. Niepokojące jest również zjawisko niestabilności tego wskaźnika. W III kwartale 2010 roku wskaźnik aktywności zawodowej młodzieży polskiej w wieku 15-24 lata wynosił 40%. W IV kwartale już 35,5%, w I kwartale 2011 roku już 33,2%, obecnie 35,1%. Zupełnie ina-czej sytuacja przedstawia się grupą w wieku 25-34 lata, dla której współczynnik zatrudnienia wynosi 82,9%, wskaźnik zatrudnienia 72,6%, zaś stopa bezrobocia 12,4%40.
Przyczyn tak dramatycznej sytuacji dotyczącej grupy wiekowej 15-24 lata można upa-trywać przynajmniej w kilku czynnikach m.in. strukturalnych związanych ze specyfiką rynku pracy oraz systemu szkolnictwa w Polsce braku stałego monitoringu potrzeb rynku pracy i dostosowania oferty, szybkich reakcji na zmiany. Nie bez znaczenia jest również brak edu-kacji młodych ludzi w kwestii wyboru odpowiedniej szkoły, zawodu do predyspozycji, indywi-dualnych zdolności etc. Z danych wynika, że najlepiej sytuacja związana z w/w trzema wskaźnikami wygląda w przypadku grup między 25-44 rokiem życia. Najlepsza wydaje się być w sytuacja ludzi między 35-44 rokiem życia, dla której współczynnik aktywności zawo-dowej wynosi 88,5%, wskaźnik zatrudnienia 81%, zaś stopa bezrobocia 8,8 %. Tę samą stopę bezrobocia posiada również grupa w wieku 45-54 lata, ale zarówno współczynnik ak-tywności zawodowej (78,7%), jak i wskaźnik zatrudnienia (71,7%) wykazują tendencje spadkowe.41
Niepokojąca jest również tendencja charakterystyczna dla młodzieży w Polsce relatyw-nie późnego podejmowania pierwszej pracy. W krajach Unii Europejskiej przeciętny wiek, w którym 50% młodzieży znajduje się na rynku pracy wynosi 20 lat, w Polsce to 22 lata (do-tyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet), za nami są tylko Grecy, Włosi, Węgrzy, Rumunii oraz mieszkańcy Luksemburga. Tendencja występująca w Polsce utrzymuje się, młodzież w ucieczce przed bezrobociem nie podejmuje pracy, lecz przedłuża okres studiów, czy zakła-da rodzinę, podejmując obowiązki rodzinne. Kobiety wchodzą nieco później na rynek pracy w stosunku do mężczyzn. Na ogół jest to spowodowane większymi aspiracjami edukacyjnymi oraz barierami funkcjonalnymi stawianymi kobietom na rynku pracy związanymi głównie z macierzyństwem. Ma to istotny wpływ na obierane przez młode kobiety ścieżki edukacyjne, style życia, wzory kariery zawodowej oraz kwestię hierarchii wartości. Postawienie na pracę i stabilizację zawodową zakłada bowiem szybsze i dłuższe wejście na rynek pracy młodych kobiet i ewentualne późniejsze macierzyństwo, natomiast stawianie na pierwszym miejscu założenia rodziny i dzieci opóźnia wejście na rynek pracy oraz zmusza do borykania się z przeróżnymi barierami stawianymi na rynku przez pracodawców i przepisy prawne.
39 Ibidem. 40 Por. Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa 2012, s. 22. 41 Por. Tabl. Tablica 2 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej wg wieku [w:] Aktywność eko-nomiczna ludności w województwie dolnośląskim w IV kwartale 2011 r., Wrocław, marzec 2012 r. Urząd staty-styczny we Wrocławiu, s. 13. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_BAEL_IV_kw2011_calosc.pdf.
36
Młodzi ludzie na rynku pracy są przy tym zbiorowością bardzo zróżnicowaną pod wie-loma względami m.in. oczekiwań zawodowych, wieku, sytuacji rodzinnej, ścieżek edukacyj-nych, aktualnego poziomu wykształcenia, dotychczasowych doświadczeń z rynkiem pracy. Z roku na rok są jednak coraz bardziej wykształceni, mają bogatsze doświadczenia z rynkiem pracy oraz inny stosunek do życia oraz pracy niż ich starsi koledzy.
Współczynnik aktywności zawodowej młodych liczony dla kategorii wiekowej 15-34 lata wynosi w Polsce 60,7%. Osoby z tej kategorii wiekowej zaliczane do nieaktywnych zawodo-wo (w tym nie pracujących i nie poszukujących pracy) stanowią 39,3 %42. Zawężenie analiz do wieku 29 lat sprawia, że wskaźnik aktywności zawodowej oraz zatrudnienia jest jeszcze niższy, zaś wskaźnik bierności zawodowej wyższy. Jest to kwintesencja specyfiki naszego kraju, gdzie wysoki współczynnik skolaryzacji różnicuje aktywność zawodową młodzieży ze względu na wiek i płeć43.
Wartą szczególnej uwagi kategorią z perspektywy rynku pracy jest systematycznie wzra-stająca liczba tzw. NEET-sów (NEET skrót z ang. Not in employment, education or training). Stanowią ją młodzi ludzie, którzy nie pracują, nie uczą się ani nie uczestniczą w żadnej ak-tywności szkoleniowej. W krajach Unii Europejskiej grupa tej kategorii młodych ludzi w wieku 15-24 lata wynosi 12,8%, w Polsce 11% , ale stale rośnie średnio 1,5 % w skali roku. Przy-należność do tej kategorii młodych ludzi jest niepokojący zwłaszcza w przypadku, gdy ma ono charakter długotrwały ponieważ prowadzi do trwałej utraty związku młodych ludzi z ryn-kiem pracy44. Ponieważ wzrost wskaźnika NEET wraz z wiekiem i poziomem wykształcenia w Polsce demobilizuje do podejmowania pracy zostało uruchomionych kilku mechanizmów zaradczych, m.in. zwiększenia elastyczności zatrudnienia.
Nie zmienia to jednak faktu, że młodzi ludzie mają problem ze zdobyciem pracy. 40% młodych ludzi zdobywa pierwszą pracę za sprawą bezpośrednich kontaktów z pracodawcą, 30% dzięki znajomościom rodzinnym lub przyjacielskim, 10% czerpie informacje z Internetu i prasy. Instytucje takie jak szkoły, czy urzędy uznawane są przez młodych ludzi jako mało efektywne w poszukiwaniu pracy. Z danych wynika, że kobiety częściej polegają na sobie, mężczyźni zaś korzystają z pomocy rodziny i przyjaciół. Najłatwiej jest zdobyć pracę w mia-stach i ich bezpośrednim otoczeniu. Tam znajduję ją ok. 34% młodych ludzi. Analizując moż-liwości znalezienia pracy przez młodych ludzi w przekroju regionalnym okazuje się że naj-trudniej jest ją znaleźć w regionach o charakterze rolniczym północnym i wschodnim. W two-rzeniu pierwszych miejsc pracy na pierwszy plan z największych miast Polski wysuwa się Warszawa 18%, Kraków 5%, Wrocław zaledwie 4% Łódź, Poznań 3%, Katowice tylko 2%45.
Kolejnym problemem są bardzo niskie dochody jakie młodzi ludzie w wieku 15-24 mo-gą uzyskać po znalezieniu pracy. Są one zróżnicowanie w zależności od regionu Polski, miej-sca zamieszkania (wieś – miasto), kwalifikacji i branży. Najlepsze propozycje płacowe oferuje sektor informatyczny i telekomunikacyjny, następnie ubezpieczenia i sektor bankowy potem przemysł, komunikacja oraz handel.
42 Por. Rys. 5.12. Młodzi w wieku 15-34 lata wg aktywności ekonomicznej, [w:] Monitoring rynku pracy. Wejście ludzi młodych na rynek pracy, GUS, Warszawa 2010, s. 1. 43 Eurostat, EU-LFS, za: Youth in Europe. A Statistical Portrait, 2009, s. 104-105. 44 Eurostat, EU-LFS, za: Youth in Europe... , 2009, s. 106. G. Quintini, S. Martin, Starting well or losing their way? The position of youth in the labour market in OECD countries, OECD, Social, Employment and Migration Working Papers, No 39, 2006. 45 Baza danych ZUS 2011.
37
Bezrobocie stanowi dziś naturalny element życia społecznego. Jego wskaźnik jest pośrednio wyznacznikiem poziomu, jakości oraz stylu życia społeczeństwa. Ryzykiem jego wystąpienia oraz destrukcyjnym wpływem dotknięci są zwłaszcza ludzie młodzi. Najtrudniejsza sytuacja dotycząca tej grupy wiekowej wystąpiła w końcu lat 90. Oraz pierwszych latach XXI w. W 2011 roku wśród młodzieży w wieku 15(35%) odnotowano w przypadku młodzieży między 18w wieku 20-22 lat, zaś 12% w przypadku Rysunek 1. Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów
Badani uczniowie twierdzili, że ło, że w okolicy jest trudno pracę, a 41,2% uważa, że można co prawda znaleźć u nich prcę, ale tylko w niektórych specjalnościach czy zawodach.
46 Rys. 5.32. Stopa bezrobocia w 5Warszawa 2011, s. 28.
20,5%
9,6%
Bezrobocie stanowi dziś naturalny element życia społecznego. Jego wskaźnik jest pośrednio wyznacznikiem poziomu, jakości oraz stylu życia społeczeństwa. Ryzykiem jego wystąpienia
wpływem dotknięci są zwłaszcza ludzie młodzi. Najtrudniejsza sytuacja dotycząca tej grupy wiekowej wystąpiła w końcu lat 90. Oraz pierwszych latach XXI w. W 2011 roku wśród młodzieży w wieku 15-17 lat 7,6% była bez pracy. Najwięcej bezrobotnych
owano w przypadku młodzieży między 18-19 rokiem życia. Nieco mniej 22,8% zaś 12% w przypadku młodych ludzi w wielu 25-29 lat46
Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów jest łatwo o pracę
Badani uczniowie twierdzili, że raczej trudno w ich okolicy o zdobycie pracy: 28,6% stwierdzło, że w okolicy jest trudno pracę, a 41,2% uważa, że można co prawda znaleźć u nich prcę, ale tylko w niektórych specjalnościach czy zawodach.
Rys. 5.32. Stopa bezrobocia w 5-ciu grupach wiekowych w Polsce w latach 2003-2010 [w:]
28,6%
41,2%
W okolicy jest bardzo trudno o pracę
Można tu znaleźć pracę, ale tylko w niektórych specjalnościach/zawodach
Na tym terenie nie ma problemu bezrobocia kto chce znajdzie pracę
Nie interesuję się sytuacją na lokalnym rynku pracy potrafię odpowiedzieć
Bezrobocie stanowi dziś naturalny element życia społecznego. Jego wskaźnik jest pośrednio wyznacznikiem poziomu, jakości oraz stylu życia społeczeństwa. Ryzykiem jego wystąpienia
wpływem dotknięci są zwłaszcza ludzie młodzi. Najtrudniejsza sytuacja dotycząca tej grupy wiekowej wystąpiła w końcu lat 90. Oraz pierwszych latach XXI w. W
17 lat 7,6% była bez pracy. Najwięcej bezrobotnych 19 rokiem życia. Nieco mniej 22,8%
46.
raczej trudno w ich okolicy o zdobycie pracy: 28,6% stwierdzi-ło, że w okolicy jest trudno pracę, a 41,2% uważa, że można co prawda znaleźć u nich pra-
2010 [w:] Młodzi 2011,
W okolicy jest bardzo trudno o
Można tu znaleźć pracę, ale tylko w niektórych specjalnościach/zawodach
Na tym terenie nie ma problemu bezrobocia – każdy kto chce znajdzie pracę
Nie interesuję się sytuacją na lokalnym rynku pracy – nie potrafię odpowiedzieć
38
Rysunek 2. Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów jest łatwo o pracę - dekompozycja na płeć
Dziewczęta częściej niż chłopcy wskazywały, że w ich okolicy jest trudno o pracę (38,5% wobec 20,2%). Różnica w postrzeganiu rynku pracy przez respondentów różnych płci jest dość spora i wynosi blisko 20 punktów procentowych. Oznacza to, że badani widzą różnice w szansach na znalezienie pracy dla kobiet i mężczyzn.
38,5%
20,2%
42,0%
40,6%
9,4%
30,0%
10,1% 9,3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Dziewczyna Chłopak
Nie interesuję się sytuacją na lokalnym rynku pracy – nie potrafię odpowiedzieć
Na tym terenie nie ma problemu bezrobocia – każdy kto chce znajdzie pracę
Można tu znaleźć pracę, ale tylko w niektórych specjalnościach/zawodach
W okolicy jest bardzo trudno o pracę
39
Rysunek 3. Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów jest łatwo o pracę - dekompozycja na pod-region
Najmniej o pracę martwią się uczniowie mieszkający we Wrocławiu oraz podregionie wro-cławskim, natomiast najbardziej uczniowie podregionu jeleniogórskiego i legnicko-głogowskiego.
33,1%
29,1%
19,2%
16,2%
35,2%
40,1%
51,1%
42,5%
35,8%
29,9%
17,3%
11,7%
27,8%
40,4%
24,8%
9,5%
8,1%
10,5%
7,6%
10,1%
0,0% 20,0% 40,0% 60,0%
Podregion Jeleniogórski
Podregion Legnicko-głogowski
Podregion Wrocławski
Miasto Wrocław
Podregion Wałbrzyski
Nie interesuję się sytuacją na lokalnym rynku pracy – nie potrafię odpowiedzieć
Na tym terenie nie ma problemu bezrobocia – każdy kto chce znajdzie pracę
Można tu znaleźć pracę ale tylko w niektórych specjalnościach/zawodach
W okolicy jest bardzo trudno o pracę
40
Rysunek 4. Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają
59% badanych uczniów po ukończeniu obecnej szkoły zamierza stwierdziło, że na pewno tego nie zrobi. Biorąc pod uwagę liczbę osób, które chcą kontynować naukę, oznacza to, że spora część z nich chce pogodzić pracę z nauką. Rysunek 5. Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają
Niezależnie od płci uczniowie po zakończeniu szkoły zamierzają podjąć pracę. Obie grupy odpowiadały w bardzo podobny sposób.
30%
60,1%
29,3%
10,6%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Dziewczyna
Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają podjąć pracę
59% badanych uczniów po ukończeniu obecnej szkoły zamierza podjąć pracę. Tylko 11% stwierdziło, że na pewno tego nie zrobi. Biorąc pod uwagę liczbę osób, które chcą kontynować naukę, oznacza to, że spora część z nich chce pogodzić pracę z nauką.
Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają podjąć pracę - dekompozycja na płeć
Niezależnie od płci uczniowie po zakończeniu szkoły zamierzają podjąć pracę. Obie grupy odpowiadały w bardzo podobny sposób.
59%
11%
Tak Jeszcze nie wiem Nie
58,1%
31,0%
10,9%
Chłopak
podjąć pracę. Tylko 11% stwierdziło, że na pewno tego nie zrobi. Biorąc pod uwagę liczbę osób, które chcą kontynu-ować naukę, oznacza to, że spora część z nich chce pogodzić pracę z nauką.
dekompozycja na płeć
Niezależnie od płci uczniowie po zakończeniu szkoły zamierzają podjąć pracę. Obie grupy
Nie
Jeszcze nie wiem
Tak
41
Rysunek 6. Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzająszkoły
Do pracy po ukończeniu szkoły chcą głównie iść uczniowie szkół policealnych, techników oraz szkół zawodowych, natomiast najmniej chętni są uczniowie liceów ogólnokształcących. Uczniowie liceów ogólnokształcących nie posiadając formalnie żadnego zsę na zdobycie pracy upatrują w dalszym kształceniu. Rysunek 7. Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy
¾ badanych uczniów , którzy chcą pracować, chce to robić w pełnym wymiarze czasu, czyli na pełny etat. 10% chce pracow
56,9%
38,4%
36,1%
35,8%
7,0%
25,8%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zasadnicza szkoła zawodowa
Liceum ogólnokształcące
Na pełen etat
Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają podjąć pracę - dekompozycja na typ
Do pracy po ukończeniu szkoły chcą głównie iść uczniowie szkół policealnych, techników oraz szkół zawodowych, natomiast najmniej chętni są uczniowie liceów ogólnokształcących. Uczniowie liceów ogólnokształcących nie posiadając formalnie żadnego zawodu, jedyną szasę na zdobycie pracy upatrują w dalszym kształceniu.
Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy
¾ badanych uczniów , którzy chcą pracować, chce to robić w pełnym wymiarze czasu, czyli na pełny etat. 10% chce pracować na część etatu, a 4% dorywczo.
38,4%
60,6%
80,1%
35,8%
31,9%
16,9%25,8%
7,5% 3,0%
Liceum ogólnokształcące
Technikum Szkoła policealna
75%
10%
4%11%
Na część etatu Dorywczo Jeszcze nie wiem
dekompozycja na typ
Do pracy po ukończeniu szkoły chcą głównie iść uczniowie szkół policealnych, techników oraz szkół zawodowych, natomiast najmniej chętni są uczniowie liceów ogólnokształcących.
awodu, jedyną szan-
¾ badanych uczniów , którzy chcą pracować, chce to robić w pełnym wymiarze czasu, czyli
Nie
Jeszcze nie wiem
Tak
Jeszcze nie wiem
42
Rysunek 8. Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy - dekompozycja na płeć
Chłopcy częściej od dziewcząt chcieliby pracować na pełnym etacie (80,8% wobec 68,4%). Dziewczęta wyraźnie dominują we wskazywaniu odpowiedzi na część etatu (14,1% wobec 7,3%). Rysunek 9. Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy - dekompozycja na typ szkoły
68,4%80,8%
14,1%
7,3%5,0%2,8%
12,5% 9,1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Dziewczyna Chłopak
Jeszcze nie wiem
Dorywczo
Na część etatu
Na pełen etat
72,1%
9,6%
3,7%
14,6%
62,0%
18,3%
8,9%
10,8%
79,5%
10,4%
1,5%
8,5%
86,8%
3,3%
1,2%
8,7%
Na pełen etat
Na część etatu
Dorywczo
Jeszcze nie wiem
Szkoła policealna
Technikum
Liceum ogólnokształcące
Zasadnicza szkoła zawodowa
43
Uczniowie szkół policealnych oraz techników są najbardziej zainteresowani pracą na pełen etat. Uczniowie liceów ogólnokształcących (mimo że także wskazywali najczęściej na pełen etat), czynili to znacznie rzadziej niż uczniowie pozostałych Rysunek 10. Preferencje uczniów co do miejsca zatrudnienia
Większość badanych chciałaby pracować w firmie prywatnej (54,8%), natomiast 30% w zkładzie państwowym. Tylko 14,8% chciałoby prowadzić własną działalność gospodarczą. To dość spora zmiana mentalnościowa. Liczne badania wskazują, że osoby ze starszych pokoleń preferują pracę w podmiotach publicznych (państwowych). Obecne pokolenia zmieniają swje preferencje odnośnie zatrudnienia w dość radykalny sposób. Rysunek 11. Preferencje uczniów co do miejsca zatrudnienia
Niezależnie od płci uczniowie woleliby pracować głównie w firmie prywatnej. Różnice są mnimalne i mieszczą się w granicach błędu statystycznego.
54,8%
14,8%
31,8%
52,9%
15,0%
,3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Dziewczyna
Uczniowie szkół policealnych oraz techników są najbardziej zainteresowani pracą na pełen etat. Uczniowie liceów ogólnokształcących (mimo że także wskazywali najczęściej na pełen etat), czynili to znacznie rzadziej niż uczniowie pozostałych typów szkół.
Preferencje uczniów co do miejsca zatrudnienia
Większość badanych chciałaby pracować w firmie prywatnej (54,8%), natomiast 30% w zkładzie państwowym. Tylko 14,8% chciałoby prowadzić własną działalność gospodarczą. To
a zmiana mentalnościowa. Liczne badania wskazują, że osoby ze starszych pokoleń preferują pracę w podmiotach publicznych (państwowych). Obecne pokolenia zmieniają swje preferencje odnośnie zatrudnienia w dość radykalny sposób.
niów co do miejsca zatrudnienia - dekompozycja na płeć
Niezależnie od płci uczniowie woleliby pracować głównie w firmie prywatnej. Różnice są mnimalne i mieszczą się w granicach błędu statystycznego.
30,0%
,3%W zakładzie państwowym
W firmie prywatnej
Chciałbym/abym prowadzić działalność na własny rachunek
Trudno powiedzieć
28,6%
56,4%
14,6%
,4%
Chłopak
Trudno powiedzieć
Chciałbym/abym prowadzić działalność na własny rachunek
W firmie prywatnej
W zakładzie państwowym
Uczniowie szkół policealnych oraz techników są najbardziej zainteresowani pracą na pełen etat. Uczniowie liceów ogólnokształcących (mimo że także wskazywali najczęściej na pełen
Większość badanych chciałaby pracować w firmie prywatnej (54,8%), natomiast 30% w za-kładzie państwowym. Tylko 14,8% chciałoby prowadzić własną działalność gospodarczą. To
a zmiana mentalnościowa. Liczne badania wskazują, że osoby ze starszych pokoleń preferują pracę w podmiotach publicznych (państwowych). Obecne pokolenia zmieniają swo-
dekompozycja na płeć
Niezależnie od płci uczniowie woleliby pracować głównie w firmie prywatnej. Różnice są mi-
W zakładzie państwowym
W firmie prywatnej
Chciałbym/abym prowadzić działalność na własny rachunek
Trudno powiedzieć
Trudno powiedzieć
Chciałbym/abym prowadzić działalność na własny rachunek
W firmie prywatnej
W zakładzie państwowym
44
Rysunek 12. Preferencje uczniów
Najbardziej chętni pracy w zakładzie państwowym znaleźliby zatrudnienie uczniowie szkół policealnych (w tej grupie znajdowało się najwięcej osób ze starszych pokoleń, czym można w jakiś sposób tłumaczyć ten Rysunek 13. Czy uczniowie zamierza
Aż 78,5% badanych zamierza starać się o pracę w zawodzie, w którym obecnie się kształci lub zamierza się kształcić. Oznacza to, że uważają za swój wybór szkoły za słuszny. jednak pamiętać, że w tym gronie są także respondenci, którzy uczą się w szkołach ogólnkształcących, a zatem nie posiadają żadnego zawodu.
,0%
Zasadnicza szkoła zawodowa
Liceum ogólnokształcące
Technikum
Szkoła policealna
21,3%
uczniów co do miejsca zatrudnienia - dekompozycja na typ szkoły
Najbardziej chętni pracy w zakładzie państwowym znaleźliby zatrudnienie uczniowie szkół policealnych (w tej grupie znajdowało się najwięcej osób ze starszych pokoleń, czym można w jakiś sposób tłumaczyć ten wybór).
zamierzają starać się o pracę w zawodzie
Aż 78,5% badanych zamierza starać się o pracę w zawodzie, w którym obecnie się kształci lub zamierza się kształcić. Oznacza to, że uważają za swój wybór szkoły za słuszny. jednak pamiętać, że w tym gronie są także respondenci, którzy uczą się w szkołach ogólnkształcących, a zatem nie posiadają żadnego zawodu.
27,3%
24,2%
29,0%
39,8%
54,0%
56,9%
54,8%
53,5%
18,1%
18,7%
16,2%
6,1%
,6%
,2%
,0%
,6%
,0% 20,0% 40,0% 60,0%
Trudno powiedzieć
Chciałbym/abym prowadzić działalność na własny rachunek
W firmie prywatnej
W zakładzie państwowym
78,5%
,2%
Tak
Nie
Trudno powiedzieć
dekompozycja na typ szkoły
Najbardziej chętni pracy w zakładzie państwowym znaleźliby zatrudnienie uczniowie szkół policealnych (w tej grupie znajdowało się najwięcej osób ze starszych pokoleń, czym można
Aż 78,5% badanych zamierza starać się o pracę w zawodzie, w którym obecnie się kształci lub zamierza się kształcić. Oznacza to, że uważają za swój wybór szkoły za słuszny. Należy jednak pamiętać, że w tym gronie są także respondenci, którzy uczą się w szkołach ogólno-
Trudno powiedzieć
Chciałbym/abym prowadzić działalność na własny rachunek
W firmie prywatnej
W zakładzie państwowym
Tak
Nie
Trudno powiedzieć
45
Rysunek 14. Czy uczniowie zamierzają starać się o pracę w zawodzie - dekompozycja na płeć
Chłopcy nieco częściej niż dziewczęta deklarowali, że będą starać się o pracę w zawodzie, w którym się kształcą. Różnica ta jest dość spora, wynosi około 9 punktów procentowych. Rysunek 15. Czy uczniowie zamierzają starać się o pracę w zawodzie - dekompozycja na typ szkoły
Głównie uczniowie szkół policealnych oraz zawodowych deklarowali, że będą starać się o pracę w zawodzie, w którym się kształcą. Aż 66,1% uczniów liceów ogólnokształcących zamierza pracować w swoim wyuczonym zawodzie, mimo że takiego formalnie nie posiada. Oznacza to stosunkowo niewielką wiedzę na temat systemu oświaty tych respondentów.
73,5%82,8%
26,3%17,0%
,2% ,3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Dziewczyna Chłopak
Trudno powiedzieć
Nie
Tak
82,5%
66,1%74,5%
90,9%
16,8%
33,9%25,3%
9,1%,8% ,0% ,2% ,0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zasadnicza szkoła zawodowa
Liceum ogólnokształcące
Technikum Szkoła policealna
Trudno powiedzieć
Nie
Tak
46
Rysunek 16. Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie
Badani uczniowie mają raczej pozytywne nastawienie odnośnie znalezienia pracy w(ponad 40% uważa, że ją znajdzie). Niemniej jednak całkiem spora grupa z nich (46,7%) nie jest w stanie wskazać jednoznacznego stwierdzenia, czy znajdzie pracę w zawodzie. Rysunek 17. Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów
Chłopcy są dużo pewniejsi jeśli chodzi o szanse znalezienia pracy w zawodzie. Pewnych tego faktu jest około połowy z nich. W przypadku dziewcząt ten odsetek jest znacznie mniejszy (różnica blisko 19 punktów procentowych).
28,8%
13,3%
4,3%8,6%
55,1%
22,8%
9,2%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Dziewczyna
Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów
mają raczej pozytywne nastawienie odnośnie znalezienia pracy w(ponad 40% uważa, że ją znajdzie). Niemniej jednak całkiem spora grupa z nich (46,7%) nie jest w stanie wskazać jednoznacznego stwierdzenia, czy znajdzie pracę w zawodzie.
Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów - dekompozycja na płeć
Chłopcy są dużo pewniejsi jeśli chodzi o szanse znalezienia pracy w zawodzie. Pewnych tego faktu jest około połowy z nich. W przypadku dziewcząt ten odsetek jest znacznie mniejszy (różnica blisko 19 punktów procentowych).
4,2%
7,0%
46,7%
13,3%
Na pewno nie znajdę
Raczej nie znajdę
Trudno powiedzieć
Raczej znajdę
Na pewno znajdę
4,1%5,7%
39,5%
33,8%
16,9%
Chłopak
Na pewno znajdę
Raczej znajdę
Trudno powiedzieć
Raczej nie znajdę
Na pewno nie znajdę
mają raczej pozytywne nastawienie odnośnie znalezienia pracy w zawodzie (ponad 40% uważa, że ją znajdzie). Niemniej jednak całkiem spora grupa z nich (46,7%) nie jest w stanie wskazać jednoznacznego stwierdzenia, czy znajdzie pracę w zawodzie.
dekompozycja na płeć
Chłopcy są dużo pewniejsi jeśli chodzi o szanse znalezienia pracy w zawodzie. Pewnych tego faktu jest około połowy z nich. W przypadku dziewcząt ten odsetek jest znacznie mniejszy
Na pewno nie znajdę
Raczej nie znajdę
Trudno powiedzieć
Raczej znajdę
Na pewno znajdę
Na pewno znajdę
Raczej znajdę
Trudno powiedzieć
Raczej nie znajdę
Na pewno nie znajdę
47
Rysunek 18. Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów - dekompozycja na typ szkoły
Najbardziej pewni zdobycia pracy w zawodzie są uczniowie szkół zawodowych oraz policeal-nych, a także techników. Najmniej pewni uczniowie liceów ogólnokształcących. 7. MŁODZIEŻ I POZIOM WYKSZTAŁCENIA MIESZKAŃCÓW WOBEC DOLNOŚLĄ-
SKIEGO RYNKU PRACY Pod względem aktywności zawodowej młodych ludzi pozycja województwa dolnośląskiego nie należy do czołówki, ale nie lokuje się jednocześnie na szarym końcu. Jest zadowalająca i raczej stabilna. W 2010 roku 39,9 % młodych ludzi w wieku 15-24 lata w województwie dolnośląskim było aktywnych zawodowo (to znaczy albo pracowało, albo aktywnie poszuki-wało pracy). Dla całego kraju wskaźnik ten był dużo niższy, wynosił 34,2%.47
Analizując wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-24 lata dla województwa dolnoślą-skiego należy wskazać na zróżnicowanie międzyregionalne w poziomie zatrudnienia wśród osób należących do tej grupy wiekowej.
Najwyższy odsetek pracujących osób w wieku 15-24 lata charakteryzował wojewódz-two wielkopolskie (30%), opolskie (28,9%) i mazowieckie (28,2%), zaś najniższy wojewódz-two podkarpackie (18,9%) oraz zachodniopomorskie (20,1%). Wskaźnik dla województwa dolnośląskiego wynosi 25,7%48. Należy jednak pamiętać, że pozytywne przemiany dotyczące współczynnika aktywności, jak i wskaźnika zatrudnienia młodych ludzi w województwie dol- 47 Dane z www.pracuj.pl, Bank Danych Regionalnych 2011. 48 Mapa 3 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-24 lata wg województw w 2011 r. (%) [w:] Analiza porównawcza województw w kontekście realizacji celów programu operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, GUS. Warszawa 2012, s.9.
2,5% 3,9% 5,2% 4,9%6,2% 6,7%
10,6%4,5%
39,2%
53,0% 43,8%51,0%
33,1%
26,6%25,1%
30,3%
18,9%9,8%
15,3%9,3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zasadnicza szkoła zawodowa
Liceum ogólnokształcące
Technikum Szkoła policealna
Na pewno znajdę
Raczej znajdę
Trudno powiedzieć
Raczej nie znajdę
Na pewno nie znajdę
48
nośląskim przyniósł rok 2007 oraz 2008. Do tego czasu zatrudnienie osób młodych na terenie województwa dolnośląskiego lokowało się poniżej średniej krajowej.
Analizując współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia oraz stopę bez-robocia mieszkańców województwa dolnośląskiego w relacji do całego kraju ze względu na wykształcenie wyraźnie widać pewne dysproporcje.
Jeśli chodzi o Dolnoślązaków z wykształceniem wyższym na rynku pracy współczynnik aktywności zawodowej wynosi 77,8% (jest niższy, średnia krajowa to 80,4%), wskaźnik za-trudnienia to 74,6% (jest również niższy, średnia krajowa 76%), podobnie stopa bezrobocia, która wynosi 4,2% (średnia krajowa zaś to 5,4%).
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku tych samych wskaźników dla populacji z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Współczynnik zatrudnienia dla Dolno-ślązaków wynosi 65,4% (średnia krajowa to 68,3%), wskaźnik zatrudnienia to 59,% (średnia krajowa wynosi 61%), stopa bezrobocia obejmuje 9,8% (średnia krajowa to 10,7%).
Większe rozbieżności występują w przypadku populacji z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, dla której współczynnik aktywności zawodowej wynosi 47,9% (dla kraju nieco wyższy 48,9%), wskaźnik zatrudnienia wynosi 41,8% (dla kraju jest nieco niższy wy-nosi 41,4%), natomiast stopa bezrobocia wynosi 12,8% (natomiast dla kraju jest zdecydo-wanie wyższa, wynosi 15,3%).
Populacja z wykształceniem zasadniczym zawodowym ma z kolei nieco niższy współ-czynnik zatrudnienia 56,9% (62,5% dla kraju) oraz wskaźnik zatrudnienia, który wynosi 46,9% (dla kraju zaś 54,5%), za to stopa bezrobocia jest niższa dla całego kraju (12,8%) zaś wyższa dla województwa dolnośląskiego i wynosi 17,6%. Najgorzej na rynku pracy wy-gląda sytuacja z ludnością posiadającą wykształcenie gimnazjalnie, podstawowe lub niepełne podstawowe, dla której współczynnik aktywności zawodowej wynosi 17,9% (dla kraju 19%), wskaźnik zatrudnienia 13% (dla kraju 15%), zaś stopa bezrobocia dla kraju wynosi 20,7%, zaś dla województwa dolnośląskiego 27,2% i reprezentuje najwyższą stopę bezrobocia wśród wszystkich przedstawionych rodzajów wykształcenia.
Ponad 25% mieszkańców województwa dolnośląskiego to ludzie młodzi49. Według da-nych Dolnośląskiego Wojewódzkiego Urzędu Pracy bezrobotni w wieku 18-24 lata stanowią w województwie dolnośląskim ok. 20% ogółu bezrobotnych. Stopa bezrobocia na Dolnym Śląsku wynosiła w 2011 roku 13%. Od 2010 roku wzrósł o 0,5 pkt. procentowego. Wskaźnik dla całego kraju w tym samym roku wynosił 12,3% i wzrósł od 2010 roku o 0,6 pkt. procen-towego50. Najwyższa stopa bezrobocia w województwie dolnośląskim wystąpiła w tym okre-sie w powiecie górowskim 27,4%, złotoryjskim 26,5% oraz lubańskim 24,4%51, także region legnicko-głogowski oraz region podwrocławski. Najniższą stopę bezrobocia ma miasto Wro-cław.
Bezrobotna młodzież w województwie dolnośląskim to problem, który dotyka młodzież w całym kraju. Ich start jest w punkcie wyjścia znacznie gorszy niż start ich starszych kole-gów. Niekorzystna sytuacja młodzieży na dolnośląskim rynku pracy została wymieniona wśród negatywnych zjawisk już w Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 r.52. W dokumencie tym do słabych stron województwa w zakresie zasobów ludzkich zaliczo-
49 Por. E. Wesołowska Młodzi bezrobotni, nawet 3 miliony w 2011 roku [w:] Dziennik Gazeta prawna 2011 50 Dane GUS 2011. 51 Informacja o sytuacji na rynku pracy w województwie dolnośląskim, DWUP, Wrocław 2011 52 Por. Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020, Wrocław 2005 http://www.umwd.dolnyslask.pl/ fileadmin/user_upload/_temp_/02._SRWD_do_2020_r._-_Zalacznik.pdf.
49
no m.in.: przestarzałą bazę i niską elastyczność szkolnictwa zawodowego, niedostosowanie profili i kierunków kształcenia do specyfiki i potrzeb rynku pracy, a także niezwykle niski po-ziom mobilności zawodowej.
Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego oraz Dolnośląska Strategia innowacji choć w swoich deklaracjach wymieniają konieczność stałego monitorowania i poprawy wa-runków w ramach szkolnictwa zawodowego podkreślając wagę kształcenia zawodowego dla gospodarki opartej na wiedzy i innowacji, to jednak w większym stopniu koncentruje się na wsparciu szkolnictwa wyższego, zaś szkolnictwo zawodowe i jego los pozostawiają raczej w sferze deklaracji i w konsekwencji samemu sobie. We wskaźnikach monitoringu DSI nie odnajdziemy żadnych wskaźników odnoszących się do szkolnictwa zawodowego, natomiast odnajdziemy całą gamę wskaźników w odniesieniu do szkolnictwa wyższego53, Uwaga jest więc nierównomiernie rozłożona na oba sektory. Jeżeli ta sytuacja się nie zmieni, rynek edu-kacyjny nadal będzie wyrażał słabe zainteresowanie aktualnymi potrzebami rynku pracy, problem bezrobocia młodych ludzi w naszym województwie oraz nasilające się zjawisko nie tylko migracji wewnętrznej, ale także migracji zewnętrznej może się nasilać54. 8. RYNEK EDUKACJI PODNADGIMNAZJALNEJ NA DOLNYM ŚLĄSKU W OBLICZU
REFORM ORAZ PRZEMIAN STRUKTURY EDUKACYJNEJ System edukacji w Polsce55 funkcjonuje zgodnie z wytycznymi ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty56 oraz ustawą z dnia 27 lipca 2005 roku57. W związku z gruntowną reformą systemu edukacji w Polsce w roku szkolnym 1999/2000 w miejsce 8-letnich szkół podstawowych powstały 6-letnie szkoły podstawowe oraz 3-letnie gimnazja, który kończą obowiązkowy cykl edukacyjny w naszym kraju.
Od roku szkolnego 2002/2003 rozpoczął funkcjonowanie system szkół ponadgimna-zjalnych, który obejmuje: • 2-3 letnie zasadnicze szkoły zawodowe • 3-letnie licea ogólnokształcące • 3-letnie licea profilowane oraz • 4-letnie technika.
Od roku szkolnego 2004/2005 struktura tego systemu została wzbogacona o szkoły dla ab-solwentów zasadniczych szkół zawodowych tj.: • 2-letnie uzupełniające licea ogólnokształcące oraz • 3-letnie technika uzupełniające.
Do sektora szkół ponadgimnazjalnych zalicza się również: • 3-letnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy oraz • Szkoły artystyczne ogólnokształcące dające uprawnienia zawodowe.
53 Opracowanie systemu monitoringu i zasad wdrażania strategii innowacji, UMWD, Wrocław 2009. 54 Por. T. Gaździk, W. Hołowicz Zawodowy strzał w dziesiątkę. Raport z badań, cz.1 i cz 2., Wrocław 2009, http://www.cenkar.pl/strzalw10/files/zawodowy_strzal_w_dziesiatke_raport_z_badan_czesc_i.pdf. 55 Por. dział X Edukacja i wychowanie [w:] Rocznik statystyczny Województwa Dolnośląskiego, wyd. Urząd Statystyczne we Wrocławiu, Wrocław 2011, s. 197 i n. 56 Por. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późniejszymi zmianami. 57 Por. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365) z późniejszymi zmianami.
50
W związku ze stopniowym wprowadzaniem reformy systemu edukacyjnego w ramach sektora szkół ponadgimnazjalnych przez kilka lat do czasu zakończenia starego cyklu kształ-cenia działały dla absolwentów 8-letnich szkół podstawowych tzw. szkoły ponadpodstawowe tj. 4-letnie licea ogólnokształcące oraz 4-5 letnie szkoły zawodowe, które obejmowały techni-ka, licea zawodowe oraz licea techniczne). Część z tych szkół została później przekształcona w szkoły ponadgimnazjalne.
W roku szkolnym 20010/2011 działalność edukacyjną prowadziło 508 szkół ponadgim-nazjalnych (w tym 47 szkół specjalnych). Kształciło się w nich 97,7 tys. uczniów (w tym 1,5 tys. uczniów w ramach szkół specjalnych)58. Od roku szkolnego 2008/2009 ubyło 76 szkół (stan z roku szkolnego 2008/2009 wynosił 584 szkoły). Spadła również liczba uczniów ze 105, 6 tys. do 97,7 tys. uczniów. Oznacza to spadek o prawie 8 tys. uczniów pobierających naukę w sektorze ponadgimnazjalnym na terenie województwa dolnośląskiego wciągu dwóch lat.
Wśród wymienionych na wstępie tego punktu rodzajów szkół ponadgimnazjanych naj-większą popularnością cieszą się licea ogólnokształcące, do których uczęszczało 42,1% ogółu uczniów, drugą grupę stanowiły technika, do których uczęszczało 36,7% ogółu uczniów. Są to szkoły, które posiadają ugruntowany status w ramach polskiego systemu szkolnictwa cie-szący się wysokim poziomem nauczania oraz wynikami egzaminów zewnętrznych. Szkoły te, jeszcze przed reformą systemową zapracowały sobie na tę pozycję. W latach 90. ubiegłego wieku pójście do liceum lub do technikum było „przepustką” do szkolnictwa wyższego. Wów-czas 4-letnie licea ogólnokształcące przygotowywały do studiów uniwersyteckich, technika zaś do studiów politechnicznych lub znalezienia dobrze płatnej pracy. Niestety obecne wa-runki rynku pracy skutecznie zweryfikowały to przekonanie zarówno rodziców przyszłych adeptów tych szkół, jak i ich absolwentów, obecnie także absolwentów szkół wyższych, któ-rzy podjęli taką właśnie ścieżkę edukacji59. Jak widać nie dość skutecznie, ponieważ szkoły te wciąż cieszą się niesłabnącą popularnością wśród absolwentów szkół gimnazjalnych.
Mimo dużej popularności liczba liceów ogólnokształcących spadła ze 165 placówek w roku szkolnym 2008/2009 do 158 w roku szkolnym 2010/2011. Podobnie sytuacja przed-stawia się z liczbą uczniów uczęszczających do tego typu szkół. W roku szkolnym 2008/2009 do liceów ogólnokształcących uczęszczało w województwie dolnośląskim 46,7 tys. uczniów, w roku szkolnym 2010/2011 już tylko 43,3 tys. uczniów. Jeszcze większy spadek dotyczy liczby techników ze 163 w roku szkolnym 2008/2009 do 148 w roku szkolnym 20010/2011. Natomiast odwrotnie w stosunku do liceów ogólnokształcących przedstawia się sytuacja z liczbą uczniów w technikach, która wzrosła z 32,8 tys. w roku szkolnym 2008/2009 do 34,4 tys. w roku szkolnym 2010/2011.
Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja zasadniczych szkół zawodowych, których liczba od roku szkolnego 2009/2010 wzrosła ze 128 do 131 placówek w roku szkolnym 2010/2011. Za sprawą niżu demograficznego spadła za to nieco liczba uczniów z 17 tys. w roku szkolnym 2008/2009 do 16,2 tys. uczniów w roku szkolnym 2010/2011. Dominujące kierunki kształcenia w tych placówkach ze względu na liczbę uczących i absolwentów w roku
58 Por. Edukacja i wychowanie w województwie dolnośląskim w roku szkolnym 2010/2011 Wrocław, Urząd Sta-tystyczny we Wrocławiu, Wrocław, czerwiec 2011 r. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_ eduka-cja_03_07.pdf. 59 O skutkach i rozczarowaniach por. raport J. Gądka pt. Oszukani (cykl artykułów o pokoleniu 20- i 30-latków na portalu Onet.po oraz w Tygodniku Powszechnym, październik 2012, http://wiadomosci.onet.pl/raporty/oszukane-pokolenie/oszukani,1,5261590,wiadomosc.html.
51
szkolnym 2010/2011 to: na pierwszym miejscu kierunki inżynieryjno-techniczne (6295 uczą-cych się ,1890 absolwentów), następnie usługi dla ludności (3311 uczących się i 1121 absol-wentów), na trzecim kierunki ekonomiczne i administracyjne (2022 uczących się i 825 absol-wentów), na czwartym kierunki w ramach architektury i budownictwa (1784 uczących się i 498 absolwentów)60. Szkoły zawodowe oraz licea profilowane wykazują nieco odwrotne tendencje jeśli chodzi o ich zainteresowanie. Na uwagę zasługuje jednak powoli rosnące za-interesowanie szkołami zawodowymi (zwł. zasadniczymi). Szkoły zawodowe nigdy nie miały dobrej renomy w Polsce61. Pójście do tzw. „zawodówki” było i przed reformą wynikiem selek-cji negatywnej systematycznie wspomaganej przez mechanizmy teorii naznaczania. Nieliczne regiony w Polsce np. województwo śląskie czy wielkopolskie wyłamywały się z tego obrazu i przekonania. Natomiast województwo dolnośląskie było raczej sztandarowym przykładem „skutecznego” oddziaływania tej teorii na dokonywane wybory ścieżki edukacyjnej przez młodzież gimnazjalną, jak ich rodziców, którzy częściej doradzali wybór liceum zamiast szkoły zawodowej.
Obecnie sytuacja powoli zmienia się na korzyść szkół zawodowych. Trafność wyborów zweryfikował bowiem rynek. W roku szkolnym 2010/2011 kształciło się w tego typu szkołach w województwie dolnośląskim 16,6% ogółu młodzieży szkół z sektora ponadgimnazjalnego. Ich liczba od roku szkolnego 2008/2009 spadła z 17,1 tys. do 16,2 tys. w roku szkolnym 2010/2011. Za to od roku szkolnego 2008/2009 liczba zasadniczych szkół zawodowych wzro-sła ze 128 placówek do 131 w roku szkolnym 2010/2011.
Najbardziej popularne kierunki kształcenia w ramach szkół średnich zawodowych w ro-ku szkolnym 2010/2011 to: na pierwszym miejscu usługi dla ludności (9068 uczących się i 1571 absolwentów), na drugim kierunki inżynieryjno-techniczne (7479 uczących się i 1474 absolwentów), na trzecim ekonomiczno- administracyjne (4772 uczących się i 1230 absol-wentów), na czwartym kierunki społeczne (4438 uczących się i 1188 absolwentów)62.
Idea powstania liceów profilowanych miała stać się swoistego rodzaju panaceum na systematyczny ubytek i nikłe zainteresowanie edukacją zawodową absolwentów gimnazjów. Miała to być szkoła, która łączyłaby kształcenie ogólne z kształceniem zawodowym. Niestety, pomysł był być może dobry, ale jego realizacja już na poziomie programowym sprawiła, że czujny „konsument” szybko zweryfikował sens uczenia się w tego typu szkołach, które tak na dobrą sprawę nie przygotowywały ani do studiów, ani do zawodu (głównie ze względu na nikłą liczbę godzin przewidzianych na naukę zawodu). Liczba liceów profilowanych więc sys-tematycznie spada, dotyczy to nie tylko województwa dolnośląskiego. W województwie dol-nośląskim od roku szkolnego 2008/2009 zlikwidowano 25 placówek. Spadła również liczba uczniów o 31,6% ( w tym w klasach pierwszych o 23,1%).63 W roku szkolnym 2008/2009 było w województwie dolnośląskim było 76 liceów profilowanych w roku szkolnym 2010/2011 już tyko 55 i ich liczba spada. To samo dotyczy liczy uczniów. W roku szkolnym 2008/2009
60 Por. Tabela 14 (142) Uczniowie i absolwenci szkół zasadniczych (zawodowych) wg grup kierunków kształcenia [w:] Rocznik Statystyczny Województwa Dolnośląskiego, GUS, Wrocław 2011, s. 215. 61 Por. Zawodowy strzał w dziesiątkę- raport z badań, T. Gaździk, W. Hołownik, Wrocław 2009; Analiza oferty szkolnictwa zawodowego w aglomeracji wrocławskiej, Wrocław 2008. http://www.cdu.edu.pl/files/file/ Analiza_oferty_szkolnictwa_zawodowego_w_aglomeracji_wroclawskiej.pdf; U. Sztanderska, W Wojciechowski ,Czego (nie)uczą polskie szkoły?, Warszawa 2008, http://www.rynekpracy.pl/pliki/pdf/6.pdf. 62 Por. Tabela 18(146) Uczniowie i absolwenci szkół średnich zawodowych wg kierunków kształcenia [w:] Rocznik Statystyczny Województwa Dolnośląskiego, GUS, Wrocław 2011, s. 217. 63 Por. Edukacja i wychowanie w województwie dolnośląskim w roku szkolnym 2010/2011, Wrocław 2011 Wrocław, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław, czerwiec 2011 r. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/ wroc/ASSETS_edukacja_03_07.pdf.
52
uczęszczało do tych szkół 7, 4 tys. uczniów zaś w roku szkolnym 2010/2011 już tylko 4,3 tys. uczniów.
Stabilną sytuację posiadają zarówno uzupełniające szkoły ogólnokształcące jaki uzu-pełniające technika. W roku szkolnym 2008/2009 w województwie dolnośląskim działało 7 techników uzupełniających do których uczęszczało 196 uczniów. W roku szkolnym 2010/2011 liczba techników zmniejszyła się o jedną placówkę, w których kształciło się 156 osób. Nieco większy spadek dotyczył zarówno liczby szkół jak i uczniów odnośnie liceów uzu-pełniających, których w roku szkolnym 2008/2009 były 2 kształcących 36 osób, zaś w roku szkolnym 2010/2011 ich liczba wzrosła do 5, które kształciły 116 osób.
Wzrosła również zarówno liczba placówek, jak i uczniów w ramach 3-letnich szkół spe-cjalnych przysposabiających osoby o różnym stopniu upośledzenia do pracy. W roku szkol-nym 2008/2009 funkcjonowały na ternie województwa dolnośląskiego 37 takich placówek kształcących 654 osoby, natomiast w roku szkolnym było ich już 39 kształcących 716 osób. Osobny typ szkół w ramach szkolnictwa ponadgimnazjalnego stanowią ogólnokształcące szkoły artystyczne dające uprawnienia zawodowe, których liczba od 2008 roku jest stabilna (funkcjonuje do dziś 6 placówek tego typu w województwie dolnośląskim). Podobna sytuacja występuje z liczbą uczniów w roku szkolnym 2008/2009 szkoły te kształciły 617 osób zaś w roku szkolnym 2010/2011 602 osoby. Sytuację można więc uznać za stabilną.
Dopełnienie edukacji na poziomie średnim zawodowym stanowią szkoły policealne, któ-rych liczba systematycznie spada. W roku szkolnym 2008/2009 było ich 329, w roku szkol-nym 2009/2010 już tylko 302 placówki, zaś w 2010/2011 - 266 placówek. Spadek jest więc znaczny. Ta sama sytuacja dotyczy liczby uczniów. W roku szkolnym 2008/2009 szkoły te kształciły 25,9 tys. uczniów, zaś w roku szkolnym 2010/2011 już tylko 22,8 tys. osób. W ra-mach szkół policealnych dominują dwa typy szkół: dla młodzieży (łącznie 42 placówki kształ-cące 2,4 tys. osób) oraz szkoły dla dorosłych (łącznie 259 placówek kształcących 20.4 tys. uczniów.) Dominantę stanowią więc szkoły dla dorosłych, wśród uczniów zaś dominowały kobiety . Ich procent w obu typach szkół policealnych stanowił 63,4%, w ramach zaś szkół dla młodzieży wynosił 68,8%.64 W roku szkolnym 2010/2011 edukację policealną ukończyło 6,2 tys. osób, z czego 61,4% stanowiła kobiety.
Szkolnictwo dla dorosłych stanowi sieć szkół, która umożliwia kontynuowanie edukacji zarówno na poziomie gimnazjalnym, jak i ponadgimnazjalnym. Dominowali mężczyźni sta-nowiąc 56.6% ogółu słuchaczy. W roku szkolnym 2010/2011 kształciło się w tym sektorze łącznie 22,4 tys. osób w 297 szkołach. Zarówno liczba szkół, jak i uczniów od roku szkolnego 2009/2010 wzrosła o 15 szkół i 2,2 tys., uczniów. Poziom gimnazjalny w ramach tego sektora obejmuje zaledwie 13 placówek kształcących 1067 osób. Dominantę stanowią zatem typy szkół w ramach przedstawianego w tym opracowaniu szkolnictwa ponadgimnazjalnego, które kształcą 94,4% ogółu uczniów w ramach tego sektora. Najwięcej skupiają licea ogólnokształ-cące 9,8 tys. uczniów uczących się w 107 szkołach, następnie uzupełniające licea ogólno-kształcące skupiające 7 tys. uczniów w 110 placówkach, technika uzupełniające skupiające 1,7 tys. uczniów uczących się w 36 szkołach, szkoły zasadnicze zawodowe uczące 697 uczniów w 9 szkołach oraz technika, w których uczy się 387 uczniów w ramach 8 szkół.65
Przedstawione powyżej dane wyraźnie pokazują, że rynek edukacji ponadgimnazjalnej jest fazie permanentnych zmian. Mają na to wpływ różne czynniki: m.in. demograficzne
64 Por. Ibidem, s.4. 65 Ibidem s.5.
53
(wpływ niżu demograficznego prowadzi bowiem do ubytku zarówno liczby szkół, jak ubytku uczniów na tym poziomie), ale także sam rynek pracy, jego potrzeby i konieczność weryfiko-wanie opłacalności podejmowania nauki w określonym typie szkoły ponadgimnazjalnej z punktu widzenia możliwości późniejszego zatrudnienia).66 Brak szerszego spojrzenia na ofertę edukacyjną, brak monitoringu oraz konfrontowania potrzeb rynku z ofertą szkół pro-wadzi do niedoborów lub nadwyżek i związanego z tym bezrobocia. 9. OFERTA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH A RYNEK PRACY Niedostosowanie podaży i popytu na kwalifikacje i zawody do aktualnych potrzeb rynku pra-cy jest charakterystyczne nie tylko dla rynku edukacyjnego województwa dolnośląskiego, ale całego kraju. Brak równowagi pomiędzy podażą a popytem na kwalifikacje i zawody impliku-je różnorakie problemy społeczne związane m.in. z dewaluacją kwalifikacji, nadwyżkami i niedoborami grup absolwentów posiadających określone zawody, a także zjawiskiem z bez-robocia posiadającego różne wymiary: krótkoterminowe, długotrwałe, jak i strukturalne. Sam fakt występowania nadwyżek pewnych grup zawodowych na rynku pracy jest spowodowany oczywiście różnymi czynnikami. Duże znaczenie ma postęp techniczny za sprawą którego niektóre kwalifikacje się dezaktualizują inne zastępowanie są innowacyjne urządzenia. Nie zmienia to jednak faktu, że za nadprodukcję absolwentów w niepotrzebnymi na rynku kwali-fikacjami odpowiadają szkoły, których oferta często nijak się ma do aktualnych potrzeb rynku pracy. Na to wszystko nakładają się aktualne niże demograficzne związane z mniejszym do-pływem uczniów do określonych szkół średnich zawodowych, zasadniczych zawodowych, niechlubna aura wokół tych szkół, wciąż utrzymujący się szturm na licea ogólnokształcące i resztki liceów profilowanych, a także konieczność przeformułowania i zaktualizowania oferty tych szkół w celu skutecznego konkurowania ze wspomnianym szkolnictwem ogólnokształcą-cym.
Z danych Systemu Informacji Oświatowej wynika, że dominującym kierunkiem kształ-cenia zawodowego w województwie dolnośląskim na poziomie średnim był w 2010 oraz 2011 roku technik-ekonomista. W 2010 roku kwalifikacje do uprawiania tego zawodu uzyskało 1362 osoby. Jest to zawód, który posiada największą liczbę absolwentów w województwie dolnośląskim i jednocześnie jedną z największych grup zawodowych wśród zarejestrowanych bezrobotnych (3421 osób w 2011 roku).
Na podstawie analizy rynku pracy pod kątem wolnych miejsc pracy w stosunku do licz-by absolwentów został stworzony w 2010 roku ranking 15 zawodów nadwyżkowych, które skupiają 57,8% ogółu absolwentów szkół średnich67 zawodowych oraz policealnych. Nadwyż-ka absolwentów określonych kierunków implikuje w prostej linii ograniczony dostęp do ogra-niczonej ilości miejsc pracy i wzmocnienie tym samym armii bezrobotnych. Wśród zawodów nadwyżkowych wymienia się m.in. następujące zawody: technik-ekonomista, technik-
66 Por. Rocznik Statystyczny Województwa Dolnośląskiego, Wrocław 2009, 2010, 2011; Prognoza rozwoju dolnośląskiego rynku pracy; Edukacji i wychowanie w województwie dolnośląskim 2010/2011. 67 Por. Ranking zawodów nadwyżkowych i deficytowych na rynku pracy w województwie dolnośląskim w 2011 roku, cz. II, Dolnośląski Urząd Pracy, Wrocław 2012; także Edukacja i wychowanie w województwie dolnośląskim w roku szkolnym 2010/2011, Wrocław 2011, Wrocław, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław, czerwiec 2011 r. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_edukacja_03_07.pdf.
54
informatyk, technik-mechanik, technik hotelarstwa, muzyk, technik bezpieczeństwa oraz hi-gieny pracy.
Oprócz zawodów nadwyżkowych odnotowano także zawody deficytowe, które posiada-ją zwyżkową liczbę miejsc na rynku pracy, czyli jest na nie duży popyt, ale brak synchroniza-cji popytu z podażą, brak reakcji rynku edukacyjnego, który podjąłby odpowiednie działania w tym względzie. Do poszukiwanych zawodów należą m.in. technik administracji, technik prac biurowych oraz opiekunka dziecięca.
W roku szkolnym 2010/2011 zasadnicze szkoły zawodowe ukończyło 6,7 tys. absol-wentów. Najwięcej w zawodach: sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych oraz ku-charz małej gastronomii. Zawód sprzedawca znajduje się jednocześnie na czołowym miejscu listy zawodów nadwyżkowych (11,9 tys. zarejestrowanych bezrobotnych). Systematycznie rośnie liczba absolwentów liceów ogólnokształcących oraz resztek liceów profilowanych, któ-rzy kończą szkole i nie posiadają żadnych kwalifikacji zawodowych. Ich liczba wzrosła z 1418 osób w 2007 roku do 2356 na przełomie 2010/2011 roku.
Szkolnictwo ponadgimnazjalne wciąż w polskim systemie szkolnictwa zdominowane jest przez kształcenie ogólnokształcące. Zaś kształcenie zawodowe mimo wzrastającego nim zain-teresowania nie jest dostosowane do potrzeb rynku pracy. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest rosnąca armia bezrobotnych absolwentów kierunków i zawodów, na które nie ma w ogó-le zapotrzebowania na rynku albo jest w nieco mniejszym zakresie w stosunku do liczby ab-solwentów posiadających kwalifikacje do wykonywania danego zawodu. Istnieje więc ko-nieczność wprowadzenia stałego monitoringu rynku pracy w celu dostosowania oferty szkół, ich ilości oraz ilości miejsc do aktualnych jego potrzeb.
W roku szkolnym 2010/2011 szkoły policealne68, średnie zawodowe oraz zasadnicze zawodowe w województwie dolnośląskim ukończyło 20,7 tys. absolwentów, a wiec o 3,6 tys. niż w 2009 roku. 4,8 tys. absolwentów tych uczelni zarejestrowało się na liście bezrobotnych. Natomiast 56,7 % ogółu absolwentów szkół policealnych i średnich zawodowych uzyskało kwalifikacje w następujących zawodach. Najbardziej do najmniej nadwyżkowe z jednocze-snym określeniem stopy bezrobocia osób posiadających kwalifikacje do wykonywania danego zawodu na rynku pracy. Są nimi kolejno: technik ekonomista (20,26% bezrobotnych), tech-nik agrobiznesu (14,5% bezrobotnych), technik budownictwa (14,1% bezrobotnych), technik mechanik (12,1% bezrobotnych), technik architektury krajobrazu czy technik elektronik (11,5% bezrobotnych).
W roku szkolnym 2010/201169 70,7% absolwentów zasadniczych szkół zawodowych uzyskało kwalifikacje w następujących zwyżkowych zawodach jak: sprzedawca (40,9%, cu-kiernik (33,9% bezrobotnych)oraz kucharz (33,5% bezrobotnych). Są to wskaźniki znacznie wyższe niż w przypadku absolwentów szkół policealnych oraz średnich szkół zawodowych.
Absolwenci liceów ogólnokształcących (włącznie z liceami profilowanymi) stanowią naj-liczniejszą grupę (ok. 20 tys.) spośród wszystkich typów szkół w ramach szkolnictwa ponad-gimnazjalnego. Kształcenie w tego typu szkołach nie daje możliwości zdobycia kwalifikacji zawodowych. Zatem po ich ukończeniu, bez planów na kontynuację edukacji w ramach stu-diów wyższym ryzyko bezrobocia wzrasta. Zdobycie zaś kwalifikacji zawodowych wymaga pojęcia edukacji w ramach szkół policealnych. Liczba bezrobotnych nie posiadających żad-
68 Dane pochodzą z bazy: Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej, http://www.sio.edu.pl. 69 Ibidem.
55
nych kwalifikacji zawodowych stale rośnie. W roku 2007 było ich 1418, na przełomie 2010/2011 roku 2356 osób.
Porównanie liczby absolwentów poszczególnych rodzajów szkół w ramach sektora edu-kacji ponadgimnazjalnej w roku szkolnym 2010/2011 z liczbą zarejestrowanych i bezrobot-nych absolwentów przedstawia poniższy rysunek: Rysunek 19. Absolwenci w 2011 r.
Źródło: Dane MPiPS o absolwentach uczelni wyższych (stan na 30.XI.2011 r.) oraz szkół ponad-gimnazjalnych (na podstawie SIO) wg stanu na 30.IX.2011 r 70. Większość badanych przedstawicieli edukacji oraz pracodawców w ramach indywidualnych wywiadów pogłębionych uważa, że oferta szkół zawodowych odpowiada potrzebom rynku pracy. Jest tak dlatego, że szkoły starając się podążać za rynkiem pracy dostosowują swoją ofertę na bieżąco, cały czas albo jest uaktualniane są kierunki w szkołach, albo jeżeli chodzi o treści to też są dopasowywane (…).
W dyskusji pojawiły się też głosy przeciwne, że szkoły zawodowe nie spełniają dobrze swojej funkcji w kontekście rynku pracy. Ważnym argumentem jest ten, że oferta szkół budowana jest na podstawie błędnie postawionej diagnozy rynku pracy – na podstawie tego, co się teraz, co jest chwytliwe, co jest na topie ale rynek pracy nie jest wła-ściwie rozpoznany. Przede wszystkim używane są do tego niewłaściwe wskaźniki: Jeżeli by-śmy przestali się opierać tylko na ofertach pracy, które wpływają do urzędu i na tym, jacy ludzie się rejestrują, a zaczęlibyśmy to [zawody nadwyżkowe i deficytowe] badać tak jakoś bardziej globalnie i podchodzić do tego właśnie przez inne wskaźniki, dochodzić do tego, jakie jest faktyczne zapotrzebowanie na rynku pracy, no to byśmy wiedzieli, jakie kierunki otwierać. Ponadto, nawet kierunki najbliższe tym zapotrzebowaniom nie wyposażają 70 Por. Ranking zawodów nadwyżkowych i deficytowych na rynku pracy w województwie dolnośląskim w 2011 roku, cz. II, Dolnośląski Urząd Pracy, Wrocław 2012, s. 13.
13993
30007
13715
38367
1812 1771 1157 1141
42244
14194
18868
5401
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
wyższe policealne i srednie zawodowe
średnie ogólnokształcące
(w tym licea profilowane)
zasadnicze zawodowe
Absolwenci w 2011 r.
Liczba zarejestrowanych bezrobotnych Liczba bezrobotnych absolwentów
Liczba absolwentów
56
uczniów, absolwentów szkół w niezbędne w ramach danych zawodów umiejętno-ści, czyli jest zapotrzebowanie na dany zawody, na dane kierunki absolwentów, natomiast nie mają ci absolwenci tego wszystkiego, czego oczekują pracodawcy (… ). Aby to zmienić, należy zweryfikować programy nauczania i położyć szczególny nacisk na umiejętności wła-ściwe dla zawodu, w którym kształceni są uczniowie. Umiejętności te z kolei określone są w programach nauczania, które nie są aktualizowane według potrzeb rynku pracy.
Badani uczestnicy fokusów zaproponowali szereg rozwiązań, dzięki którym oferta szkół ponadgimnazjalnych będzie jeszcze bardziej dostosowana do potrzeb regionalnego rynku pracy. Ważne są: • dobre rozpoznanie rynku pracy i aktualna informacja o stanie rynku pracy, • diagnoza potrzeb rynku pracy i to z perspektywą paroletnią (...), ponieważ ofer-
ta jest zawsze spóźniona, a rynek jest bardziej dynamiczny i wyprzedza średnio 2-3 lata to, na co jest zapotrzebowanie (…),
• podniesienie świadomości tych młodych ludzi w gimnazjach jak i rodziców dotyczące obieranych zawodów oraz konsekwencji tych wyborów,
• udrożnienie kanałów komunikacji pomiędzy szkołami a urzędami pracy tak by oferta szkół zachowała równowagę pomiędzy zawodami nadwyżkowymi i deficytowymi na rynku pracy,
• ściślejsza współpraca pomiędzy organizacjami zrzeszającymi pracodawców i samo-rządami, które kierują szkołami, prowadzą szkoły, instytucjami oświatowymi, tymi które prowadzą wyższe uczelnie; (…) dobrze, jeśli taka współpraca układa się w taką triadę szkoła-pracodawca-uczelnia, szkoła-pracodawca-wyższa szkoła zawodowa; w takim układzie uczeń nie tylko ma możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu wybranego zawodu ale też otwartą drogę do edukacji na poziomie wyższym, jeżeli tak zdecyduje,
• utworzenie bazy szkoleniowej przygotowującej do wykonywania niektórych po-szukiwanych zawodów (mechatronik).
Zgodnie z przyjętymi założeniami badawczymi ocena dopasowania edukacyjnej oferty po-nadgimnazjalnej do rynku pracy oraz kwestia tranzycji młodzieży z trajektorii edukacyjnej na ścieżki zawodowe była odmiennie oceniana przez uczestników fokusów. Pytanie o poziom przygotowania uczniów do wykonywania zawodów okazało się jednym z trudniejszych dla uczestników fokusów. Padały zróżnicowane odpowiedzi, w większości bazujące na własnym doświadczeniu, nie zaś na danych statystycznych.
W ramach zogniskowanych wywiadów grupowych mówiono z jednej strony, że sytu-acja młodzieży ponadgimnazjalnej na rynku pracy jest raczej dobra i jednostki edukacyjne adekwatnie odpowiadają na potrzeby sygnalizowane przez pracodawców: „Z doświadczenia mogę stwierdzić tak, że szkoły starają się dostosować kierunki kształcenia i zawody, w któ-rych kształcą do potrzeb rynku pracy”. Przedstawiciel szkolnictwa ponadgimnazjalnego po-twierdza powyższą opinię: „u nas jest klasa wielozawodowa. Specyfiką jest to, że sobie sam uczeń określa zawód. Ma praktykę u rzemieślnika i się uczy te 3 lata na poziomie zasadni-czym. I oni nie mają większego problemu. Obserwuję to od paru lat”. Zdaniem niektórych respondentów dobra sytuacja młodzieży ponadgimnazjalnej, która ukończyła szkoły zawo-dowe wynika także z posiadania konkretnych umiejętności, jakie uczniowie nabywają pod-
57
czas nauki oraz mobilności zawodowej: „On będzie stolarzem. Będzie mobilny na rynku. Się przekwalifikuje jako tapicer czy ślusarz. Sobie znajdzie pracę”.
Innym przykładem takiego stanowiska jest następujące odpowiedź: „Uważam, że dzieci na poziomie zasadniczych szkół zawodowych, nawet jeśli to chodzi o szkoły publiczne, gdzie też praktyki się odbywają czy to u rzemieślników, czy to u innych przedsiębiorców, też są przygotowane”.
Niemniej jednak, licznie występowały opinie przeciwne, zgodnie z którymi kształcenie ponadgimnazjalne nie idzie w parze z umiejętnościami cenionymi na rynku pracy: „Młodzież w tej chwili jakby nie jest troszkę przygotowana, tak zupełnie nie jest przygotowana do wej-ścia w życie zawodowe”. Akcentowano, iż w relatywnie gorszej sytuacji znajdują się abitu-rienci, uczniowie liceów. „Mam do czynienia sporo z takimi bardzo uzdolnionymi licealistami, którzy kompletnie są pogubieni na rynku pracy. Oni mają ze wszystkiego 5 i 6”. Licealiści bywają określani jako „oderwani” od realiów i nieświadomi wymagań stawianych przez pra-codawców: „W pięknym liceum wrocławskim i oni są totalnie oderwani. Nie wiedzą. Na to bym poszła, na to bym poszła. Ale w ogóle nie patrzą tak przyszłościowo. Może mają wraże-nie, że im się i tak uda, ale to nie jest realne w ogóle podejście”.
Jakkolwiek, dychotomia określająca uczniów zasadniczych szkół zawodowych jako do-brze przygotowanych do podjęcia zatrudnienia i licealistów, którzy po ukończeniu edukacji mają problemy ze znalezieniem pracy, jest zbyt dużym uproszczeniem. Albowiem w ocenie niektórych ekspertów szkoły zawodowe nie gwarantują wcale zatrudnienia. „U nas są dwa zespoły szkół ponadgimnazjalnych, ale oferta szkolnictwa zawodowego jest uboga. Bym po-wiedział, po jednej klasie wielozawodowej w każdej szkole i bodajże 3 klasy o określonym profilu zawodowym. Natomiast nie są to profile przydatne z punktu widzenia tego, co mówi-łem, czyli zakładów produkcyjnych, bo jest to kucharz, mechanik pojazdów samochodowych i mechanik pojazdów rolniczych”. Podobnego zdania jest osoba pracująca w jednej ze szkół zawodowych „(…) Robimy – załóżmy – nabór na 30 fryzjerów, no bo to najpopularniejszy zawód (…). To się rozmija z potrzebą rynku np., bo od lat urząd pracy informuje, że nie ma zapotrzebowania na fryzjerów, ale cieszy się ten zawód popularnością. Podobnie cukiernik, podobnie sprzedawca. No jest nasycenie rynku tymi zawodami”. Inny uczestnik lapidarnie określa relację między szkołą a sektorem prywatnym: „Ja myślę, że to wszystko jest niekom-patybilne, tak. Rynek pracy nie współgra ze szkolnictwem, firmy w tej chwili szukają taniego pracownika, tak naprawdę, którego przeszkolą i zatrzymają za jakieś tam drobne pieniądze”. W ocenie tej części uczestników grup fokusowych sytuacja młodzieży ponadgimnazjalnej jest raczej trudna.
Znalezienie satysfakcjonującego zatrudnienia jest więc wypadkową wielu, zarówno jed-nostkowych (poziom intelektualny, motywacja, kapitał społeczny i kulturowy, wybór trajekto-rii kształcenia, mobilność etc.) jak i czynników makroekonicznych takich jak popyt na daną profesję, atrakcyjność regionu, koniunktura, reformy edukacji, system prawny etc.
Teoretycznie rzecz ujmując istnieje szereg rozwiązań formalno-prawnych oraz instru-mentów legislacyjnych umożliwiających współpracę między szkołami, pracodawcami a orga-nami prowadzącymi. Celem takiej współpracy jest generowanie korzyści dla każdej ze stron. Do głównych możliwości współpracy zaliczono:
• Staże: Jedną z najpopularniejszych form współpracy między szkołami ponadgimnazjal-nymi a pracodawcami są staże. „Z pracodawcami ja mam kontakt cały czas z tego względu, że poprzez te staże, które realizuję. Jeżeli robię jeden staż, muszę być u pra-
58
codawcy co najmniej cztery razy, żeby napisać (…?) pracodawcy. Podpisać umowę. Po-tem rozliczyć straż i jeszcze podpisać dzienniczki”. Uczestnik innego badania dodaje „znam szkołę z Legnicy, Zespół Szkół Elektromechanicznych. To oni tam otwierają w tym roku już trzecią klasę patronacką, gdzie zakład obejmuje patronat nad daną kla-są, to co pani chciała zrobić, żeby nie otworzyć klasy, tylko klasę patronacką, bo oni po prostu mają tam praktykę i wybierają. I tutaj po takich stażach zawodowych w zakła-dzie pracy. W Legnicy na strefie było 9 osób na takim stażu, 8 zatrudnili na stałe.
• Programy / Projekty” (…)Na Dolnym Śląsku, taki program „Modernizacja kształcenia zawodowego 2”. I w ramach tego programu, szkoły dostają naprawdę spore dofinan-sowanie, m.in. na wyposażenie. Ale także dodatkowe zajęcia dla uczniów klas techni-kum i zasadniczej szkoły zawodowej, gdzie mogą... także mogą być organizowane kur-sy kwalifikacyjne, że np. ktoś chce zdobyć uprawnienia na wózki widłowe, czy kurs spawacza, to chodzi na te zajęcia i to jest wszystko finansowane przez program”,
• Porozumienia z pracodawcą „ Ja podpisuję, jako przedstawiciel OHP z CCC, z dyrekcją porozumienie. Na postawie tego porozumienia, my kierujemy tę młodzież, ponieważ (…?) i mówimy, z kim mamy porozumienie, z jakim pracodawcą, do kogo można kie-rować, jakie są warunki. Do gimnazjum. No i młodzież potem idzie, do nas przychodzi i my wysyłamy do tych pracodawców, z którymi mamy porozumienia”
• Kursy „ On kończy, zdaje egzamin, ma kwalifikacje w danym zawodzie”; „No bo ktoś kiedyś zdobył technika mechanika, to jak naprawiał i skody czy syrenki. No to teraz ten technik mechanik nie ma(?) kwalifikacji”. Inni badany dodaje, że kursy cieszą się dużą popularnością wśród młodzieży „ My uczestniczymy w projekcie Modernizacja Kształce-nia Zawodowego. Chyba trwa trzeci rok i jeszcze rok będzie trwał. I w ramach tego projektu są pieniądze na kursy.(…) I muszę powiedzieć, że wiele osób już w pierwszej klasie do mnie podchodzi i się pyta, kiedy będą kursy, jakie będą kursy, że jestem zain-teresowany”.
• Praktyki. Jakkolwiek, w praktyce występują zdywersyfikowane bariery i zagrożenia związane z wza-jemną współpracą.
• wyzyskiwanie uczniów – „generalnie to jest tak, że pracodawca tego młodego człowieka traktuje jak tanią siłę roboczą, za którą nie musi zapłacić”. Jeden z nauczy-cieli dodaje: „ U mnie dziewczyna po miesiącu staje na kasie. Ona pracuje. Zdają eg-zaminy. Ja znam np. firmy, nie będę już mówić kto, co mi się bardzo nie podoba, gdzie możesz 2 lata zamiatać”. Jak wynika z wypowiedzi badanych pracodawcom zależy nie tyle na pracowniku co na refundacji kosztów: „(pracodawców) interesowała przede wszystkim pracodawców późniejsza refundacja (…). A czy tego dzieciaka tak naprawdę wyszkolą, czy nie wyszkolą i zdarza się, że nie szkolą, tylko przechowywany jest. Póź-niej pracy nie ma. Inny respondent dodaje, że zwrot kosztów jest niezależny od za-trudnienia. „No to się wiąże właśnie z tym, że szkoli taki pracodawca 3 lata i potem otrzymuje dofinansowanie za wyszkolenie, niekoniecznie zatrudniając tego praktycznie wyszkolonego ucznia”.
• trudna sytuacja na rynku pracy – ze względu na recesję gospodarczą i związany z nią rosnący poziom bezrobocia- szczególnie wśród młodzieży - mówi się o „rynku pra-codawcy” tzn. takiej sytuacji na rynku pracy, w której to zatrudniający dyktuje warunki
59
współpracy. „Może przede wszystkim chodzi o bezrobocie. To co się dzieje na rynku. Bo gdyby rynek pracy funkcjonował trochę inaczej, to pewnie i stosunek pracodawcy do szkoły byłby inny”. Inny badany dodaje „A z drugiej strony, po co tak, skoro rynek jest taki, że pracowników jest nadmiar, to po co tak naprawdę zabiegać o to”. Inny uczestnik wskazuje na zbyt wygórowane wymagania pracodawców „Przeważnie praco-dawcy oczekują, żeby uczeń miał od razu... żeby był młody, solidny i doświadczenie co najmniej 10 lat. No to, to jest nieporozumienie, bo jeżeli np. uczeń skończył szkołę, no to musi gdzieś być zatrudniony, żeby to doświadczenie zdobyć. A pracodawcy po pro-stu wymagają nieraz takich rzeczy nieosiągalnych”.
• niedofinansowanie – problem ten jest wieloaspektowy i w istocie dotyczy wszystkich szczebli edukacji. W przypadku szkolnictwa zawodowego można mówić z jednej strony o ograniczonych środkach od organu prowadzącego z drugiej strony o braku sponso-rów (np. pracodawców), którzy byliby zainteresowani finansowaniem sprzętu dla przy-szłych pracowników. Zdaniem uczestników fokusów „Samorządy mają za cel zaoszczę-dzić jak najwięcej na szkole” , „Dzisiaj szkoły są finansowane przez... moja np. przez Urząd Miasta. Wszyscy szukają oszczędności. Czyli tniemy. Gdzie szuka się najlepiej? W szkolnictwie, bo najłatwiej”. Mówi się, że „ głównym problemem tutaj są pieniądze, które są obcinane, tak. Także tutaj jest ten olbrzymi problem”. Inna uczestniczka ujmu-je rzecz lapidarnie „już panu odpowiem: kasa. Żeby np. w szkole otworzyć klasę deka-rzy, ślusarzy, to trzeba mieć odpowiednią bazę”.
• brak kadry/chętnych do nauczania/wykonywania zawodu – kolejny problem stanowi brak osób mogących poprowadzić dany przedmiot bądź chętnych do nauki konkretnego zawodu. „Chcieliśmy kierunek architekt zabytków (…) Renowator (…) I właśnie nie było nauczyciela, który spełniałby wymogi” ; „ Nawet ze strefą ekonomiczną mieliśmy podpisaną taką wstępną umowę na nabór na kaletnika. Zgłosił się aż jeden uczeń”. Inny przedstawiciel szkoły ponadgimnazjalnej dodaje: „my nie możemy podejmować takich działań, jeżeli nie mamy przygotowania, czyli jakiegoś zaplecza i kadry. Trudno otwierać coś, zachęcać uczniów przyjdźcie, a jak nie mamy bazy. Chcieliśmy otworzyć technika geodetę. Pan dyrektor najpierw podjął działania w Starostwie, że potrzeba pieniądze na wyposażenie, tego nie mieliśmy. Konsultowaliśmy. My przygotowaliśmy ofertę na technika geodetę, tylko nie było chętnych. Podobnie wypowiada się kolejny badany: „Robiliśmy oczywiście badania. Ale nie było chętnych, tylko kilka osób się zgłosiło”. Zadaniem niektórych badanych brak kadry wiąże się zez znaczącą redukcją szkół zawodowych: „ instruktorów praktycznej nauki zawodu, takich prawdziwych, nie ma w tej chwili, bo te szkoły zawodowe zostały kiedyś polikwidowane”.
• rozbieżności w klasyfikacji zawodów – pracodawcy posiadają odrębną listę zawo-dów niż szkoły zawodowe. Jak wynika z wypowiedzi uczestników fokusów, z pozoru drobna różnica w nazewnictwie implikuje poważne konsekwencje i niedopasowanie oferty ponadgimnazjalnj do potrzeb pracodawców „Druga rzecz jest taka, że klasyfika-cja zawodów szkolnictwa zawodowego jest zupełnie inna niż pracodawcy. Zupełnie in-ny jest zakres... tutaj bywa tak, że oddzielnie murarz i oddzielnie tynkarz, a kształcimy i murarza, i tynkarza, tak że my tu mamy montera zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, np. na poziomie szkoły zasadniczej, a oni potrzebują montera suchej zabudowy”. Inny ekspert dodaje: „Lista jest stosunkowo duża, bo tam tych zawodów
60
jest dużo, tyle tylko, że tak jak pani powiedziała, jest rozbieżna z listą zawodów dla pracodawców. W szkole zawód się tak nazywa, a tutaj tak”.
• odpowiedzialność za uczniów – z racji swojego wieku, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych są nieletni co oznacza, że są zatrudniani jako pracownicy „Nam firma powiedziała, że oni nie chcą młodzieży w zakładzie, bo się boją wypadków i innych konsekwencji”. Inny uczestnik badania dodaje „z pracownikiem młodocianym, (…) jest po prostu problem. (…)Już patrzą na te osiemnaście lat. Te większe firmy nie chcą brać na siebie takiej odpowiedzialności za ucznia. Bo jednak tutaj trzeba być opiekunem, żeby sobie dziecko czegoś nie zrobiło”.
• brak opiekuna praktykantów – kolejną barierą w nawiązaniu współpracy między szkołami a pracodawcami jest brak osoby, które sprawowałaby opiekę nad uczniem/praktykantem. Nie może być to dowolny pracownik, ponieważ z jednej strony każdy zatrudniony wykonuje własne zadania, z drugiej strony opiekun praktykanta po-winien ukończyć kurs pedagogiczny i wykazywać szereg cech takich jak cierpliwość, ła-twość w nawiązywaniu kontaktów oraz posiadania wiedzy praktycznej. „prawdopodob-nie o to chodzi, że rzeczywiście nie ma kogoś, kto by się tym uczniem zajął”; „Mała firma... trzeba po prostu człowieka (…) poświęcić”.
• słabe wyposażenie szkół – problemem, który występuje na linii szkoła-pracodawca, często okazuje się brak odpowiedniego sprzętu do wykonywania pracy. Jest on szcze-gólnie uwypuklony w przypadku szkół zawodowych i technicznych, które uczą m.in. ob-sługi maszyn. „taka stolarnia w Mieroszowie, pan Przepiórski na okrągło ma uczniów. I tam uczniowie u niego mają dobrze, ale on nie wyposaży warsztatu w szkole jakiej-kolwiek, bo to się nie przekłada nijak, bo tych maszyn tam jest tyle, że to nie jest w stanie”, „Nie ma miejsca, pomieszczenia”. Brak dofinansowanie na kosztowny sprzęt powoduje, że szanse na unowocześnienie parku technicznego są, zdaniem badanych bardzo małe. „Ten nauczyciel po prostu, prowadząc te zajęcia, no stara się tam bazo-wać na tym, co ma, bo wie, że nie ma szans na nic lepszego”. Inny przedstawiciel szkoły ponadgimnazjalnej dodaje: „my nie możemy podejmować takich działań, jeżeli nie mamy przygotowania, czyli jakiegoś zaplecza i kadry. Trudno otwierać coś, zachę-cać uczniów przyjdźcie, a jak nie mamy bazy”. Słabe wyposażenie szkół może mieć także aspekt jakościowy. Nawet jeżeli w danej pla-cówce jest park maszynowy, to bywa on przestarzały w porównaniu ze sprzętem wyko-rzystywanym w nowoczesnych przedsiębiorstwach. „I jeszcze silny pracodawca, który mówi: fajnie, że jest szkoła mechaniczna w Wałbrzychu, tylko te dzieciaki w ogóle się nie uczą, a młodzież nie uczy się na jakiejś tam obrabiarce numerycznej czy na jakimś sprzęcie, który, na którym będzie musiał u nas pracować”
• odmowa współpracy bez podania konkretnych podwodów – bariera we wza-jemnych relacjach szkoły i pracodawcy nie zawsze jest artykułowana wprost. Bywa, że przedstawiciele szkolnictwa ponadgimnazjalnego spotykają się z bliżej nieokreśloną niechęcią : „(…) No nie powiedzą wprost, że nie, ale ta... np. w Colgate nie byłam w stanie załatwić, a jak pójdzie rodzic, znajomy, ciocia, to przyjmą”.
61
Oprócz wyszczególnionych zagrożeń pojawiają się także pewne szanse • Rekompensata – za szeroko poniesione nakłady (czasowe, pieniężne) zatrudniający
może ubiegać się o rekompensatę „Ale dlatego jest ta rekompensata (…)Właśnie dlate-go, że zepsuje ci maszynę, zepsuje ci surowiec, zabiera ci twój czas cenny”.
• Wyszkolenie odpowiedniego profilu pracownika – pracodawcy nawiązując współpracę ze szkołą ponadgimnazjalną ma szansę pozyskać młodego pracownika, któ-ry będzie zapoznany z kulturą organizacyjną panującą i będzie idealnie dopasowany do potrzeb i wymogów pracy w danej firmie.
Rysunek 20. Czy zdaniem dyrektorów szkół ponadgimnzajalnych oferta kształcenia ponadgimna-
zjalnego odpowiada potrzebom dolnośląskiego rynku pracy?
Według zdecydowanej większości respondentów (dyrektorów) oferta kształcenia ponadgim-nazjalnego odpowiada potrzebom rynku pracy, uważa tak ponad 73% respondentów, prze-ciwnego zdania jest niecałe 8% respondentów. Nie ma zdania na ten temat 9% responden-tów.
1,16,7
9,0
46,1
20,2
6,7
10,1
Nie
Raczej nie
Ani tak, ani nie
Raczej tak
Tak
Zdecydowanie tak
Nie wiem/trudno powiedzieć
62
ZMIANY W OFERCIE SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W ŚWIETLE DANYCH STATYSTYCZNYCH
Tabela 1.
Zasa
dnic
ze s
zkoł
y za
wod
owe
dla
mło
dzie
ży (
bez
spec
jaln
ych)
w la
tach
199
9-20
11 –
pod
ział
na
podr
egio
ny
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
34
33
31
28
21
21
21
22
22
23
23
23
21
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 33
32
29
24
24
18
17
16
15
16
16
16
17
Podr
egio
n 3
- w
ałbr
zysk
i 35
34
32
28
29
30
29
29
28
28
28
29
28
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 24
26
28
19
20
18
17
16
18
18
18
18
18
Podr
egio
n 5
- m
. W
rocł
aw
28
28
25
13
11
10
10
11
10
9 10
9
9
Ogó
łem
15
4 15
3 14
5 11
2 10
5 97
94
94
93
94
95
95
93
Źród
ło:
Bank
Dan
ych
Loka
lnyc
h G
US
Licz
ba z
asad
nicz
ych
szkó
ł za
wod
owyc
h dl
a m
łodz
ieży
bez
spe
cjal
nych
po
gwał
tow
nym
spa
dku
w r
oku
2002
utr
zym
uje
się
na p
ozio
mie
dzi
e-w
ięćd
zies
ięci
u ki
lku
szkó
ł w c
ałym
reg
ioni
e. S
ytua
cja
w p
oszc
zegó
lnyc
h po
dreg
iona
ch je
st b
ardz
o zb
liżon
a, t
j. lic
zba
szkó
ł zaw
odow
ych
utrz
ymu-
je s
ię n
a po
dobn
ym p
ozio
mie
. N
ajw
ięks
zy s
pade
k ilo
ści s
zkół
zaw
odow
ych
doty
czył
mia
sta
Wro
cław
(z
28 w
199
9 ro
ku d
o 9
w 2
011
roku
).
Tabela 2.
Ucz
niow
ie z
asad
nicz
ych
szkó
ł zaw
odow
ych
dla
mło
dzie
ży (
bez
spec
jaln
ych)
w la
tach
199
9-20
11 –
pod
ział
na
podr
egio
ny
1999 2000 2001 2002 2004 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
1039
6 93
17
5937
44
98
3497
38
87
3929
39
42
3973
39
89
3862
36
58
3326
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 83
20
7062
45
48
3375
25
97
2840
28
57
2794
28
37
2861
27
45
2597
24
72
Podr
egio
n 3
- w
ałbr
zysk
i 67
55
6514
45
96
3651
27
88
2871
28
64
3056
32
59
3541
37
39
3553
31
50
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 69
51
6214
41
08
3359
28
61
3226
31
24
2999
31
19
3228
32
70
3138
29
20
Podr
egio
n 5
- m
. W
rocł
aw
7453
61
27
3747
25
85
2232
25
61
2618
22
94
2275
21
62
2122
19
97
1937
Ogó
łem
39
875
3523
4 22
936
1746
8 13
975
1538
5 15
392
1508
5 15
463
1578
1 15
738
1494
3 13
805
Źród
ło:
Bank
Dan
ych
Loka
lnyc
h G
US
63
Licz
ba u
czni
ów z
asad
nicz
ych
szkó
ł sp
ada
od 1
999
roku
z b
lisko
czt
erdz
iest
u ty
sięc
y do
rap
tem
138
05 w
rok
u 20
11.
Naj
wię
kszy
spa
dek
nast
ąpił
w l
atac
h 19
99-2
004,
w o
stat
nich
lat
ach
(tj.
od r
oku
2005
) ut
rzym
uje
się
na z
bliż
onym
poz
iom
ie o
koło
14-
15 t
ysię
cy u
czni
ów.
Podo
bnie
pod
w
zglę
dem
zm
ian
i str
uktu
ry s
ytua
cja
wyg
ląda
w p
rzyp
adku
pos
zcze
góln
ych
podr
egio
nów
. Tabela 3.
Tech
nika
dla
mło
dzie
ży (
bez
spec
jaln
ych)
w la
tach
199
9-20
11 –
pod
ział
na
podr
egio
ny
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
92
95
119
74
85
54
53
54
57
48
39
37
32
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 82
89
89
78
79
41
33
33
32
34
27
28
27
Po
dreg
ion
3 -
wał
brzy
ski
105
112
111
37
35
36
36
35
35
36
35
32
31
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 50
52
56
28
28
23
24
23
23
26
27
22
22
Po
dreg
ion
5 -
m.
Wro
cław
86
81
85
13
12
2
2 2
17
17
18
18
17
Ogó
łem
41
5 42
9 46
0 23
0 23
9 15
6 14
8 14
7 16
4 16
1 14
6 13
7 12
9 Źr
ódło
: Ba
nk D
anyc
h Lo
kaln
ych
GU
S Po
dobn
ie j
ak z
asad
nicz
e sz
koły
zaw
odow
e, t
akże
tec
hnik
a pr
zeży
ły d
uży
spad
ek w
200
2 ro
ku.
Ich
liczb
a zm
niej
szył
a si
ę z
86 w
rok
u 19
99 d
o 23
0 w
rok
u 20
02.
W c
hwilo
obe
cnej
ich
liczb
a ut
rzym
uje
się
w o
kolic
ach
okoł
o 13
0. Z
mia
ny w
iloś
ci s
zkół
w p
odzi
ale
na p
odre
gion
y są
do
sieb
ie
dość
zbl
iżon
e, t
j. w
szys
tkie
pod
regi
ony
dotk
nęło
zał
aman
ie il
ości
tec
hnik
ów w
rok
u 20
02.
Naj
wię
kszy
spa
dek
doty
czył
prz
ede
wsz
ystk
im m
iast
a W
rocł
awia
, kt
óre
w la
tach
200
4-20
06 p
osia
dało
dw
a te
chni
ka (
w r
oku
1999
rok
u na
ter
enie
mia
sta
dzia
łało
aż
86 t
ego
typu
pla
ców
ek).
Tabela 4.
Ucz
niow
ie t
echn
ików
dla
mło
dzie
ży (
bez
spec
jaln
ych)
w la
tach
199
9-20
11 –
pod
ział
na
podr
egio
ny
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
1618
0 16
614
1325
2 11
950
1076
5 57
55
7912
82
34
8384
84
35
8204
81
03
8191
Po
dreg
ion
2 -
legn
icko
-gło
gow
ski
1215
8 12
525
1003
8 92
73
8611
50
54
6781
70
62
7289
73
65
7413
73
89
7250
Po
dreg
ion
3 -
wał
brzy
ski
2321
7 22
775
1726
9 14
241
1185
1 56
70
7833
82
99
8904
90
55
9383
93
62
9215
Po
dreg
ion
4 -
wro
cław
ski
7684
81
49
6295
57
84
5563
33
70
4415
45
38
4603
48
06
5109
54
86
5710
Po
dreg
ion
5 -
m.
Wro
cław
17
406
1708
2 13
423
8837
54
15
100
113
108
1525
30
50
4270
54
68
5762
O
gółe
m
7664
5 77
145
6027
7 50
085
4220
5 19
949
2705
4 28
241
3070
5 32
711
3437
9 35
808
3612
8 Źr
ódło
: Ba
nk D
anyc
h Lo
kaln
ych
GU
S
64
Za s
padk
iem
ilo
ści
tech
nikó
w i
dzie
ocz
ywiś
cie
spad
ek i
lośc
i uc
znió
w,
któr
zy k
szta
łcą
się
w t
ego
typu
szk
ołac
h. O
becn
ie l
iczb
a ta
wyn
osi
(201
1 ro
k) 3
6128
, na
tom
iast
w r
oku
1999
wyn
osiła
pon
ad d
wa
razy
tyl
e –
7664
5. N
ajw
ięks
zy s
pade
k do
tkną
ł m
iast
o W
rocł
aw,
w k
tóry
m o
becn
ie li
cz-
ba u
czni
ów t
ego
typu
szk
ół w
ynos
i oko
ło 1
/3 s
tanu
z r
oku
1999
. Tabela 5.
Lice
a og
ólno
kszt
ałcą
ce d
la m
łodz
ieży
(be
z sp
ecja
lnyc
h) w
lata
ch 1
999-
2011
– p
odzi
ał n
a po
dreg
iony
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
24
29
29
30
30
32
32
32
30
32
31
29
29
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 26
26
25
25
26
26
27
26
26
26
26
24
24
Podr
egio
n 3
- w
ałbr
zysk
i 44
46
47
44
47
48
47
46
42
40
35
36
34
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 22
24
24
26
28
30
30
26
25
26
24
24
23
Podr
egio
n 5
- m
. W
rocł
aw
42
43
43
42
42
42
40
41
39
35
37
36
36
Ogó
łem
15
8 16
8 16
8 16
7 17
3 17
8 17
6 17
1 16
2 15
9 15
3 14
9 14
6
Źród
ło:
Bank
Dan
ych
Loka
lnyc
h G
US
Licz
ba l
iceó
w o
góln
oksz
tałc
ącyc
h ut
rzym
uje
się
od w
ielu
lat
na
dość
zbl
iżon
ym p
ozio
mie
oko
ło 1
50 p
lacó
wek
na
tere
nie
całe
go w
ojew
ództ
wa.
N
ajw
ięce
j lic
eów
ogó
lnok
szta
łcąc
ych
istn
iało
w la
tach
200
4-20
05,
tend
encj
a ta
wid
oczn
a by
ła w
każ
dym
pod
regi
onie
woj
ewód
ztw
a.
Tabela 6.
Ucz
niow
ie li
ceów
ogó
lnok
szta
łcąc
ych
dla
mło
dzie
ży (
bez
spec
jaln
ych)
w la
tach
199
9-20
11 –
pod
ział
na
podr
egio
ny
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
9818
10
671
8269
89
32
9231
91
96
8885
85
97
8300
81
33
7786
76
82
7224
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 11
712
1242
5 95
68
1004
2 10
158
9795
94
71
9191
89
55
8438
76
98
7283
69
35
Podr
egio
n 3
- w
ałbr
zysk
i 15
230
1617
0 12
477
1267
8 12
622
1230
2 12
118
1179
9 11
171
1039
9 94
86
8920
84
86
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 75
34
8315
65
82
6974
70
73
6839
68
21
6731
65
93
6046
56
26
5326
50
58
Podr
egio
n 5
- m
. W
rocł
aw
2054
4 21
694
1703
4 16
991
1650
4 15
183
1508
0 14
968
1444
1 13
525
1260
8 11
877
1134
9
Ogó
łem
64
838
6927
5 53
930
5561
7 55
588
5331
5 52
375
5128
6 49
460
4654
1 43
204
4108
8 39
052
Źród
ło:
Bank
Dan
ych
Loka
lnyc
h G
US
65
Licz
ba u
czni
ów li
ceów
ogó
lnok
szta
łcąc
ych
utrz
ymuj
e si
ę na
poz
iom
ie o
koło
40
tysi
ęcy.
Naj
wię
kszy
spa
dek
nast
ąpił
w r
oku
2001
(z
6483
8 w
rok
u 19
99 d
o 53
930
w r
oku
1999
). G
ener
alni
e lic
zba
liceó
w o
góln
oksz
tałc
ącyc
h sp
ada
syst
emat
yczn
ie k
ażde
go r
oku,
co
zwią
zane
jes
t m
iędz
y in
nym
i ze
zm
iana
mi d
emog
rafic
znym
i. Tabela 7.
Szko
ły p
olic
ealn
e w
lata
ch 1
999-
2011
– p
odzi
ał n
a po
dreg
iony
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
43
37
46
47
59
b.d.
10
8
6 6
5 6
5
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 39
44
49
51
52
b.
d.
8 9
4 3
4 5
4
Podr
egio
n 3
- w
ałbr
zysk
i 68
72
64
76
80
b.
d.
15
11
6 3
4 3
7
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 23
20
18
18
20
b.
d.
2 0
0 1
0 0
14
Podr
egio
n 5
- m
. W
rocł
aw
106
119
113
125
144
b.d.
39
33
30
31
30
27
21
Ogó
łem
27
9 29
2 29
0 31
7 35
5 b.
d.
74
61
46
44
43
41
51
Źród
ło:
Bank
Dan
ych
Loka
lnyc
h G
US
Licz
ba s
zkół
pol
icea
lnyc
h w
200
5 ro
ku s
padł
a gw
ałto
wni
e w
e w
szys
tkic
h po
dreg
iona
ch.
O il
e do
200
3 ro
ku w
szys
tkic
h sz
kół
polic
ealn
ych
w w
o-je
wód
ztw
ie d
olno
śląs
kim
był
o ok
oło
300
lub
wię
cej,
to o
d ro
ku 2
005
ich
liczb
a ni
e pr
zekr
acza
stu
szk
ół,
a w
nie
któr
ych
lata
ch n
ie p
rzek
rocz
yła
pięć
dzie
sięc
iu.
66
Tabela 8.
Ucz
niow
ie s
zkół
pol
icea
lnyc
h w
lata
ch 1
999-
2011
– p
odzi
ał n
a po
dreg
iony
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Podr
egio
n 1
- je
leni
ogór
ski
2988
25
76
2865
30
18
3449
bd
44
5 40
2 26
3 16
2 16
8 23
9 17
4
Podr
egio
n 2
- le
gnic
ko-g
łogo
wsk
i 25
72
2447
25
63
3041
33
69
bd
526
447
220
149
190
182
220
Podr
egio
n 3
- w
ałbr
zysk
i 53
36
5170
50
88
5449
55
83
bd
737
521
162
124
136
177
420
Podr
egio
n 4
- w
rocł
awsk
i 10
61
886
956
1059
11
27
bd
16
0 0
17
0 0
710
Podr
egio
n 5
- m
. W
rocł
aw
1147
8 10
874
1034
7 11
650
1268
0 bd
27
94
2499
21
17
1819
19
12
1791
15
75
Ogó
łem
23
435
2195
3 21
819
2421
7 26
208
0 45
18
3869
27
62
2271
24
06
2389
30
99
Źród
ło:
Bank
Dan
ych
Loka
lnyc
h G
US
W z
wią
zku
ze z
mni
ejsz
anie
m s
ię l
iczb
y sz
kół
polic
ealn
ych
we
wsz
ystk
ich
podr
egio
nach
woj
ewód
ztw
a do
lnoś
ląsk
iego
, zm
niej
sza
się
takż
e, c
o oc
zyw
iste
, lic
zba
uczn
iów
do
tych
szk
ół u
częs
zcza
jący
ch.
O il
e w
lata
ch 1
999-
2003
ucz
ęszc
zało
do
nich
na
tere
nie
całe
go w
ojew
ództ
wa
pona
d dw
adzi
eści
a ty
sięc
y os
ób,
to w
chw
ili o
becn
ej l
iczb
a ta
osc
yluj
e w
gra
nica
ch o
d dw
óch
do t
rzec
h ty
sięc
y (l
ata
2007
-201
1).
War
to w
szak
że z
a-uw
ażyć
, że
w 2
011
roku
zan
otow
ano
wzr
ost
liczb
y uc
znió
w.
Ich
liczb
a w
rze
czon
ym r
oku
wyn
iosł
a 30
99.
67
Analiza zmian w ofercie edukacyjnej placówek edukacji ponadgimnazjalnej w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego Analiza zmian oferty edukacyjnej została oparta na udostępnionych przez Kuratorium Oświa-ty dane zebrane w systemie SIO (System Edukacji Oświatowej) prowadzonym przez Centrum Informatyczne Edukacji. System SIO zapewnia kompletność i porównywalność danych zbie-ranych według określonej powtarzalnej metodologii. W wyniku analizy dostępnych źródeł danych, w tym m in. danych udostępnianych przez Główny Urząd Statystyczny okazało się, że ze względu na różnice metodologiczne w zbieraniu i agregacji danych uniemożliwiają ich połączenie, generując błędy podważające rzetelność uzyskanych wyników. W związku z po-wyższym Wykonawca zdecydował oprzeć analizę na najpełniejszych i najbardziej aktualnych danych systemu SIO udostępnionych przez Kuratorium Edukacji. System informatyczny SIO zaczął działać w roku 2006, zaś wrocławskie kuratorium dysponuje kompletnymi danymi od roku 2007. W ramach badania poddano analizie dostępne w systemie SIO dane obejmujące lata 2007 – 2012. Dodatkowo, w odniesieniu do wydatków budżetów powiatów na edukację, wykorzystano, opracowane specjalnie na potrzeby projektu badawczego, dane pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego.Analiza została przeprowadzona oddzielnie dla wszystkich powiatów województwa dolnośląskiego obejmując zmiany następujących wskaźników: Liczba placówek, Organu prowadzącego, Liczebności uczniów, Liczebności absolwentów, Liczby pe-dagogów, Wydatków na edukację.
Zgodnie z wymaganiami Zamawiającego analiza obejmuje wszystkie typy szkół, w tym: zasadnicze szkoły zawodowe, technika, licea ogólnokształcące, szkoły policealne. Analiza nie obejmuje jednostek szkolnictwa specjalnego, ustawicznego oraz szkół kształcących doro-słych. W przypadku szkół funkcjonujących w ramach zespołów szkół analiza obejmuje wszystkich nauczycieli zatrudnionych w zespole szkół. W systemie SIO nie są dostępne dane dotyczące ilości pedagogów zatrudnionych w poszczególnych jednostkach wchodzących w skład zespołu szkół. Zgodnie ze stanowiskiem Kuratorium Oświaty nauczyciele zatrudnieni w ramach zespołów szkół często świadczą pracę dla więcej niż jednej szkoły wchodzącej w skład zespołu.
68
Powiat Bolesławiecki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 4034 1150 19 339 19320228,03
2008 3859 1145 17 321 20911662,34
2009 3640 1198 16 318 23654449,48
2010 3514 1107 16 312 26677913,65
2011 3332 1049 16 309 25678488,07
2012 3241 921 16 303 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
2007 19 18 0 1 0
2008 17 16 0 1 0
2009 16 15 0 1 0
2010 16 15 0 1 0
2011 16 15 0 1 0
2012 16 15 0 1 0
19
17
16 16 16 16
40343859
3640 35143332 3241
1150 1145 1198 1107 1049 921
339 321 318 312 309 3030
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Bolesławiecki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
69
Powiat Dzierżoniowski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 3852 1144 23 403 22813099,02
2008 3639 1039 21 398 25578587,21
2009 3454 1217 18 393 28852402,30
2010 3237 1036 17 386 30443313,47
2011 3195 890 17 385 32214377,90
2012 2990 989 18 391 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 23 18 0 0 1 4
2008 21 17 0 0 1 3
2009 18 14 0 0 1 3
2010 17 14 0 0 1 2
2011 17 13 0 0 1 3
2012 18 13 0 0 1 4
2321
1817 17
183852
36393454
3237 31952990
1144 10391217
1036 890 989
403 398 393 386 385 3910
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Dzierżoniowski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
70
Powiat Głogowski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 4055 1068 17 404 33469944,95
2008 4527 1303 19 438 37207948,76
2009 4365 1293 15 424 43369566,07
2010 4230 1193 16 421 45187743,63
2011 4056 1207 16 427 45683607,04
2012 4037 1095 15 429 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 17 17 0 0 0 0
2008 19 19 0 0 0 0
2009 15 15 0 0 0 0
2010 16 15 0 1 0 0
2011 16 15 0 1 0 0
2012 15 14 0 1 0 0
17
19
1516 16
154055
4527 4365 42304056 4037
10681303 1293 1193 1207 1095
404 438 424 421 427 4290
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Głogowski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
71
Powiat Górowski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1387 439 4 129 9803820,79
2008 1355 363 4 135 11210534,16
2009 1224 419 4 125 10558865,07
2010 1145 376 4 123 11258403,57
2011 1115 345 4 120 12338857,06
2012 1051 333 4 111 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 4 4 0 0 0 0
2008 4 4 0 0 0 0
2009 4 4 0 0 0 0
2010 4 4 0 0 0 0
2011 4 4 0 0 0 0
2012 4 4 0 0 0 0
4 4 4 4 4 4
1387 1355
12241145 1115
1051
439363
419 376 345 333
129 135 125 123 120 1110
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Górowski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
72
Powiat Jaworski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 2041 597 15 231 10702290,79
2008 1881 560 8 210 11673442,52
2009 1778 523 8 204 15159139,33
2010 1726 517 9 213 15308762,16
2011 1613 538 9 169 13024823,73
2012 1504 469 8 168 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Samorząd woj.
2007 15 14 1 0 0 0
2008 8 7 1 0 0 0
2009 8 7 1 0 0 0
2010 9 7 1 0 0 1
2011 9 8 0 0 0 1
2012 8 7 0 0 0 1
15
8 89 9
8
20411881
1778 17261613
1504
597 560 523 517 538 469
231 210 204 213 169 1680
500
1000
1500
2000
2500
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Jaworski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
73
Powiat Jeleniogórski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 617 187 9 147 9228126,40
2008 632 149 9 145 10192568,74
2009 566 166 9 149 11017157,91
2010 511 164 9 145 11562492,12
2011 480 168 9 143 11178160,35
2012 478 132 7 138 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Samorząd woj.
2007 9 6 0 0 0 3
2008 9 6 0 0 0 3
2009 9 6 0 0 0 3
2010 9 6 0 0 0 3
2011 9 6 0 0 0 3
2012 7 5 0 0 0 2
9 9 9 9 9
7
617 632
566511
480 478
187149 166 164 168
132147 145 149 145 143 138
0
100
200
300
400
500
600
700
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Jeleniogórski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
74
Powiat Kamiennogórski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1510 579 12 129 7794758,92
2008 1496 428 8 133 8008933,85
2009 1459 443 7 131 9016305,97
2010 1441 436 4 127 9142646,88
2011 1406 419 4 132 10413116,35
2012 1318 427 4 128 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 12 12 0 0 0 0
2008 8 8 0 0 0 0
2009 7 7 0 0 0 0
2010 4 4 0 0 0 0
2011 4 4 0 0 0 0
2012 4 4 0 0 0 0
12
87
4 4 4
1510 1496 1459 1441 14061318
579
428 443 436 419 427
129 133 131 127 132 1280
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Kamiennogórski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
75
Powiat Kłodzki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 6290 1963 37 724 45147361,29
2008 5754 1539 35 708 47309959,01
2009 5582 1776 35 720 49920863,52
2010 5482 1554 31 728 53154984,27
2011 5295 1594 27 678 56918083,70
2012 5078 1434 26 555 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM PLACÓ-WEK
Po-wiat
Gmi-na
Podmiot Prawa Han-dlowego
Stowarzysze-nie
Osoba fizycz-na
Samo-rząd woj.
2007 37 27 5 1 1 0 3
2008 35 29 3 1 1 0 1
2009 35 27 4 1 1 1 1
2010 31 22 4 1 1 1 2
2011 27 19 3 1 1 1 2
2012 26 16 5 1 1 1 2
3735 35
31
27 26
62905754 5582 5482 5295 5078
19631539
1776 1554 1594 1434
724 708 720 728 678 5550
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Kłodzki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
76
Powiat Legnicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 830 283 10 88 5000102,32
2008 782 219 10 83 5233656,71
2009 730 212 3 78 5850962,68
2010 649 209 3 79 5973278,39
2011 596 175 3 75 6117495,53
2012 525 192 3 64 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 10 10 0 0 0 0
2008 10 10 0 0 0 0
2009 3 3 0 0 0 0
2010 3 3 0 0 0 0
2011 3 3 0 0 0 0
2012 3 3 0 0 0 0
10 10
3 3 3 3
830782
730
649596
525
283219 212 209
175 192
88 83 78 79 75 640
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Legnicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
77
Powiat Lubański
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 2268 673 14 227 13809836,47
2008 2202 644 15 219 14221609,99
2009 2133 616 14 219 15269918,70
2010 2125 529 11 215 21091385,01
2011 2044 597 11 217 20539064,12
2012 1902 606 11 208 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM PLACÓ-WEK
Po-wiat
Gmi-na
Podmiot Prawa Han-dlowego
Stowarzysze-nie
Osoba fizycz-na
Samo-rząd woj.
2007 14 13 0 0 0 0 1
2008 15 14 0 0 0 0 1
2009 14 13 0 0 0 0 1
2010 11 10 0 0 0 0 1
2011 11 10 0 0 0 0 1
2012 11 10 0 0 0 0 1
1415
14
11 11 11
2268 2202 2133 21252044
1902
673 644 616529 597 606
227 219 219 215 217 208
0
500
1000
1500
2000
2500
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Lubański
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
78
Powiat Lubiński
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 5160 1423 18 465 31677956,43
2008 5016 1340 16 465 36464858,24
2009 4835 1399 17 468 38894079,55
2010 4616 1378 17 471 41064772,22
2011 4410 1235 16 449 38799615,19
2012 4450 1190 17 442 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Samorząd woj.
Org. wy-znaniowe
2007 18 16 0 0 0 1 1
2008 16 14 0 0 0 1 1
2009 17 14 0 1 0 1 1
2010 17 13 0 1 0 2 1
2011 16 2 10 1 0 2 1
2012 17 2 10 1 0 3 1
18
16
17 17
16
17
5160 5016 48354616
4410 4450
1423 1340 1399 1378 1235 1190
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Lubiński
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW
79
Powiat Lwówecki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1765 543 16 200 11158446,50
2008 1658 458 15 210 11658029,28
2009 1590 517 15 215 11168168,20
2010 1586 467 13 227 11663115,53
2011 1525 425 14 223 13480120,77
2012 1416 440 12 212 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 16 15 1 0 0 0
2008 15 8 7 0 0 0
2009 15 9 6 0 0 0
2010 13 9 4 0 0 0
2011 14 9 5 0 0 0
2012 12 8 4 0 0 0
1615 15
1314
12
17651658
1590 1586 15251416
543458 517 467 425 440
200 210 215 227 223 212
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Lwówecki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
80
Powiat m. Jelenia Góra
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 5585 1574 31 627 82910567,35
2008 5240 1409 29 606 97129893,28
2009 5086 1530 25 613 102106612,20
2010 4975 1413 24 620 109531461,34
2011 4853 1260 22 646 114335474,87
2012 4517 1259 21 604 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
Ministerstwo Edukacji
2007 31 26 0 0 2 1 2
2008 29 26 0 0 2 1 0
2009 25 21 0 1 2 1 0
2010 24 20 0 1 2 1 0
2011 22 18 0 1 2 1 0
2012 21 17 0 1 2 1 0
3129
25 2422 21
55855240 5086 4975 4853
4517
1574 1409 1530 1413 1260 1259
627 606 613 620 646 604
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
m. Jelenia Góra
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
81
Powiat m. Legnica
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 6425 1761 38 960 117529615,53
2008 6056 1787 42 952 135548630,64
2009 5832 1768 34 916 152334477,20
2010 5786 1658 34 930 154264587,52
2011 5673 1597 34 925 148563879,80
2012 5493 1575 34 857 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
Org. wy-znaniowe
2007 38 32 0 2 2 1 1
2008 42 37 0 1 2 1 1
2009 34 28 0 1 3 1 1
2010 34 28 0 2 2 1 1
2011 34 29 0 2 2 0 1
2012 34 29 0 2 2 0 1
38
42
34 34 34 34
64256056
5832 5786 5673 5493
1761 1787 1768 1658 1597 1575
960 952 916 930 925 857
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
m. Legnica
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
82
Powiat m. Wrocław
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 25247 7840 122 3142 596659134,14
2008 23749 7741 112 3017 725669533,48
2009 22523 7324 115 2989 751845053,35
2010 22251 5986 107 2940 704918886,81
2011 21576 6196 98 2848 756605335,58
2012 20613 6155 96 2787 Brak danych
ORGAN PROWA-
DZĄCY
ROK RAZEM PLA-CÓWEK
Po-wiat
Gmina
Podmiot Prawa Handlo-wego
Stowarzy-szenie
Oso-ba
fizyczzycz-na
Samo-rząd woj.
Org. wyzna-niowe
Fun-dacje
Wyższe Szkoły Niepań-stwowe
2007 122 87 0 6 7 17 1 2 1 1
2008 112 82 0 2 7 17 1 2 1 0
2009 115 82 1 5 8 15 1 2 1 0
2010 107 77 0 5 7 13 2 2 1 0
2011 98 69 0 5 7 12 2 2 1 0
2012 96 66 0 6 6 14 2 2 0 0
122112 115
10798 96
2524723749
22523 22251 21576 20613
7840 7741 73245986 6196 6155
3142 3017 2989 2940 2848 2787
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
m. Wrocław
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
83
Powiat Milicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1722 443 7 154 8998525,28
2008 1346 426 5 103 8092610,41
2009 1355 369 4 103 9190361,34
2010 1314 431 4 113 10299709,62
2011 1315 343 4 118 11040805,95
2012 1230 395 4 118 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 7 7 0 0 0 0
2008 5 5 0 0 0 0
2009 4 4 0 0 0 0
2010 4 4 0 0 0 0
2011 4 4 0 0 0 0
2012 4 4 0 0 0 0
7
5
4 4 4 4
1722
1346 1355 1314 13151230
443 426 369431
343 395
154 103 103 113 118 1180
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Milicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
84
Powiat Oleśnicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 4428 1381 20 338 27008695,64
2008 4332 1295 18 347 30850643,99
2009 4068 1333 18 343 33717894,45
2010 3929 1238 17 325 31451082,93
2011 3675 1165 15 321 32172505,41
2012 3434 1129 14 312 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 20 19 1 0 0 0
2008 18 18 0 0 0 0
2009 18 18 0 0 0 0
2010 17 17 0 0 0 0
2011 15 13 2 0 0 0
2012 14 14 0 0 0 0
20
18 1817
1514
4428 43324068 3929
36753434
1381 1295 1333 1238 1165 1129
338 347 343 325 321 3120
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Oleśnicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
85
Powiat Oławski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 2460 728 16 210 13459596,52
2008 2334 707 16 197 14893886,10
2009 2253 711 14 184 14635648,38
2010 2136 700 14 178 16188189,71
2011 2144 537 11 184 17116330,78
2012 2046 628 10 191 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 16 16 0 0 0 0
2008 16 16 0 0 0 0
2009 14 14 0 0 0 0
2010 14 14 0 0 0 0
2011 11 11 0 0 0 0
2012 10 10 0 0 0 0
16 16
14 14
1110
24602334 2253
2136 2144 2046
728 707 711 700537 628
210 197 184 178 184 1910
500
1000
1500
2000
2500
3000
1 2 3 4 5 6
Oławski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
86
Powiat Polkowicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1501 436 11 185 7677930,54
2008 1523 388 10 192 8150548,05
2009 1403 472 9 195 9107614,71
2010 1337 437 9 182 9440320,55
2011 1324 367 8 177 9097604,99
2012 1304 361 9 168 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 11 8 3 0 0 0
2008 10 7 3 0 0 0
2009 9 6 3 0 0 0
2010 9 6 3 0 0 0
2011 8 5 3 0 0 0
2012 9 8 0 0 1 0
1110
9 98
91501 1523
14031337 1324 1304
436 388472 437
367 361
185 192 195 182 177 1680
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Polkowicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
87
Powiat Strzeliński
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1753 475 9 194 12940735,37
2008 1608 447 8 192 12930859,49
2009 1570 446 8 186 13685856,66
2010 1475 431 8 184 14440154,46
2011 1438 407 8 188 15478966,51
2012 1409 367 7 187 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 9 8 0 0 1 0
2008 8 7 0 0 1 0
2009 8 7 0 0 1 0
2010 8 7 0 0 1 0
2011 8 7 0 0 1 0
2012 7 6 0 0 1 0
9
8 8 8 8
7
17531608 1570
1475 1438 1409
475 447 446 431 407 367194 192 186 184 188 187
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Strzeliński
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
88
Powiat Średzki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1131 350 8 128 6104057,55
2008 1038 352 8 115 7076531,36
2009 971 330 7 104 8376020,45
2010 993 264 7 104 8859392,15
2011 987 293 7 100 9161420,77
2012 941 236 6 103 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 8 8 0 0 0 0
2008 8 8 0 0 0 0
2009 7 7 0 0 0 0
2010 7 7 0 0 0 0
2011 7 7 0 0 0 0
2012 6 6 0 0 0 0
8 8
7 7 7
6
1131
1038971 993 987
941
350 352 330264 293
236
128 115 104 104 100 103
0
200
400
600
800
1000
1200
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średzki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
89
Powiat Świdnicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 6490 1974 38 652 44006703,64
2008 6267 1730 35 632 44890209,31
2009 6087 1788 32 612 48469430,56
2010 5846 1751 27 615 50189611,24
2011 5752 1634 28 556 60084918,39
2012 5599 1558 36 593 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM PLACÓ-WEK
Po-wiat
Gmi-na
Podmiot Prawa Han-dlowego
Stowarzysze-nie
Osoba fizycz-na
Samo-rząd woj.
2007 38 35 0 0 1 1 1
2008 35 32 0 0 1 1 1
2009 32 29 0 0 1 1 1
2010 27 24 0 0 1 1 1
2011 28 23 0 1 1 1 2
2012 36 31 0 1 1 1 2
38
35
32
27 28
366490
6267 60875846 5752 5599
19741730 1788 1751 1634 1558
652 632 612 615 556 593
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Świdnicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
90
Powiat Trzebnicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 2163 668 15 218 14396844,09
2008 2073 619 18 228 16749735,15
2009 2012 600 19 214 19430866,54
2010 1997 574 10 218 20503126,91
2011 1890 589 10 215 22429518,99
2012 1817 574 10 160 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 15 15 0 0 0 0
2008 18 18 0 0 0 0
2009 19 19 0 0 0 0
2010 10 10 0 0 0 0
2011 10 10 0 0 0 0
2012 10 10 0 0 0 0
15
1819
10 10 10
21632073 2012 1997
1890 1817
668 619 600 574 589 574
218 228 214 218 215 1600
500
1000
1500
2000
2500
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Trzebnicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
91
Powiat Wałbrzyski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 6408 1880 37 700 48084857,85
2008 5741 1657 34 653 49733222,38
2009 5483 1495 25 639 47496592,55
2010 5192 1384 24 602 48421443,75
2011 4947 1312 22 574 49597500,54
2012 4675 1321 21 558 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
Org. wy-znaniowe
2007 37 33 0 0 3 0 1
2008 34 27 3 0 3 0 1
2009 25 18 3 1 2 0 1
2010 24 18 2 1 2 0 1
2011 22 16 2 1 2 0 1
2012 21 15 2 1 2 0 1
3734
25 2422 21
6408
57415483
51924947
4675
18801657 1495 1384 1312 1321
700 653 639 602 574 558
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Wałbrzyski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
92
Powiat Wołowski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1848 571 10 204 11715326,59
2008 1756 528 12 214 14190568,51
2009 1642 552 12 220 15200664,44
2010 1544 512 12 226 15736231,84
2011 1550 428 9 231 16756153,24
2012 1459 447 9 220 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 10 9 0 0 1 0
2008 12 11 0 0 1 0
2009 12 11 0 0 1 0
2010 12 11 0 0 1 0
2011 9 8 0 0 1 0
2012 9 8 0 0 1 0
10
12 12 12
9 9
18481756
16421544 1550
1459
571 528 552 512428 447
204 214 220 226 231 220
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Wołowski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
93
Powiat Wrocławski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 711 182 8 123 10178039,14
2008 608 149 7 117 11239367,75
2009 604 169 7 114 10930141,85
2010 667 150 7 120 10777004,13
2011 683 128 6 81 12349283,85
2012 738 145 5 130 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 8 7 1 0 0 0
2008 7 6 1 0 0 0
2009 7 6 1 0 0 0
2010 7 6 1 0 0 0
2011 6 5 1 0 0 0
2012 5 4 1 0 0 0
8
7 7 7
6
5
711
608 604
667 683738
182149 169 150 128 145
123 117 114 12081
130
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Wrocławski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
94
Powiat Ząbkowicki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 2705 821 19 286 16248828,85
2008 2533 815 16 272 17356934,42
2009 2441 653 16 260 18091786,40
2010 2342 672 12 259 21979957,25
2011 2186 686 11 248 19540276,94
2012 2032 631 11 242 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego
Org. wy-znaniowe
Zw. Rze-miosła Polskiego
2007 19 17 0 0 1 1
2008 16 14 0 0 1 1
2009 16 14 0 0 1 1
2010 12 10 0 0 1 1
2011 11 9 0 0 1 1
2012 11 9 0 0 1 1
19
16 16
1211 11
27052533
24412342
21862032
821 815653 672 686 631
286 272 260 259 248 242
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ząbkowicki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
95
Powiat Zgorzelecki
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 3445 934 25 360 20801448,91
2008 3374 866 23 349 22022211,60
2009 3243 891 22 346 23861280,32
2010 3189 848 21 347 26257895,85
2011 3072 888 13 325 29204720,82
2012 2924 740 12 291 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 25 23 2 0 0 0
2008 23 21 2 0 0 0
2009 22 20 2 0 0 0
2010 21 19 2 0 0 0
2011 13 11 2 0 0 0
2012 12 11 0 0 0 1
2523
2221
1312
3445 33743243 3189 3072
2924
934 866 891 848 888740
360 349 346 347 325 2910
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zgorzelecki
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
96
Powiat Złotoryjski
ROK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PLACÓWEK PEDAGOGÓW WYDATKI
2007 1529 428 10 131 8021539,60
2008 1465 371 6 133 8894232,59
2009 1311 260 6 124 10755561,82
2010 1262 369 4 113 11354005,20
2011 1117 409 4 97 9569791,43
2012 1021 361 4 96 Brak danych
ORGAN PROWADZĄCY
ROK RAZEM
PLACÓWEK Powiat Gmina
Podmiot Prawa
Handlowego Stowarzyszenie
Osoba fizyczna
2007 10 10 0 0 0 0
2008 6 6 0 0 0 0
2009 6 6 0 0 0 0
2010 4 4 0 0 0 0
2011 4 4 0 0 0 0
2012 4 4 0 0 0 0
10
6 6
4 4 4
15291465
1311 12621117
1021
428 371260
369 409 361
131 133 124 113 97 960
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Złotoryjski
PLACÓWEK UCZNIÓW ABSOLWENTÓW PEDAGOGÓW
97
Zdecydowanie największa ilość placówek edukacji ponadgimnazjalnej znajduje się w dużych miejscowościach województwa. Można zdecydowanie wyróżnić swoiste „centra edukacyjne”. Doskonale widać tę tendencję na przykładzie miast na prawach powiat, które jeśli chodzi o ilość placówek edukacji ponadgimnazjalnej znalazły się na samym szczycie zestawienia, oraz graniczących z nimi powiatów ziemskich które znalazły się na samym końcu listy.
3
4
4
4
4
5
6
7
7
8
9
9
10
10
11
11
12
12
14
15
16
17
18
21
21
26
34
36
96
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Legnicki
Górowski
Kamiennogórski
Milicki
Złotoryjski
Wrocławski
Średzki
Jeleniogórski
Strzeliński
Jaworski
Polkowicki
Wołowski
Oławski
Trzebnicki
Lubański
Ząbkowicki
Lwóweci
Zgorzelecki
Oleśnicki
Głogowski
Bolesławiecki
Lubiński
Dzierżoniowski
m. Jelenia Góra
Wałbrzyski
Kłodzki
m. Legnica
Świdnicki
m. Wrocław
Liczba placówek edukacji ponadgimnazjalnej w powiatach woj. dolnośląskiego w roku 2012
98
Powyższy wykres ilustruje zmianę ilości placówek edukacji ponadgimnazjalnej w latach 2007 – 2012. W przypadku jedynie jednego powiatu ilość placówek nie zmniejszyła się, jednak najprawdopodobniej jest to związane z bardzo niewielką ich ilością. We wszystkich pozosta-łych powiatach ilość placówek edukacji ponadgimnazjalnej spadła, czasem nawet bardzo znacząco. Wyraźnie widać tendencję do centralizacji placówek edukacyjnych w lokalnych centrach administracyjnych i gospodarczych, oraz zmniejszanie się ich ilości w regionach do-tkniętych załamaniem gospodarczym – np. redukcją przemysłu w powiecie wałbrzyskim i wysokim bezrobociem w powiecie zgorzeleckim. W kontekście nadchodzącego niżu demo-graficznego należy spodziewać się wzmocnienia zaobserwowanych tendencji, czyli zmniej-szania się ilości placówek kształcenia ponadgimnazjalnego.
-70,0%
-66,7%
-60,0%
-52,0%
-46,7%
-43,2%
-42,9%
-42,1%
-37,5%
-37,5%
-33,3%
-32,3%
-30,0%
-29,7%
-25,0%
-25,0%
-22,2%
-22,2%
-21,7%
-21,4%
-21,3%
-18,2%
-15,8%
-11,8%
-10,5%
-10,0%
-5,6%
-5,3%
0,0%
-80,0% -70,0% -60,0% -50,0% -40,0% -30,0% -20,0% -10,0% 0,0%
Legnicki
Kamiennogórski
Złotoryjski
Zgorzelecki
Jaworski
Wałbrzyski
Milicki
Ząbkowicki
Oławski
Wrocławski
Trzebnicki
m. Jelenia Góra
Oleśnicki
Kłodzki
Lwóweci
Średzki
Jeleniogórski
Strzeliński
Dzierżoniowski
Lubański
m. Wrocław
Polkowicki
Bolesławiecki
Głogowski
m. Legnica
Wołowski
Lubiński
Świdnicki
Górowski
Procentowa zmiana ilości szkół ponadgimnazjalnych w latach 2007 - 2012 w powiatach woj. dolnośląskiego
Podstawą procentowania była ilość placówek edukacji ponadgimnazjalnej w roku 2007
99
Tabela poniżej przedstawia ilość placówek edukacji ponadgimnazjalnej ze względu na organ prowadzący – stan na wrzesień 2012. W przypadku zdecydowanej większości szkół organem prowadzącym są powiaty, prowadzące ponad 78% placówek edukacji ponadgimna-zjalnej. Około 5% placówek edukacji ponadgimnazjalnej prowadzą gminy oraz osoby fizycz-ne, 4% stowarzyszenia i nieco ponad 3% podmioty prawa handlowego.
ORGAN PROWADZĄCY PLACÓWEK EDUKACJI PONADGIMNAZJALNEJ 2012
RAZEM PLACÓ-WEK
Po-wiat
Gmi-na
Podmiot Prawa
Handlowe-go
Stowarzysze-nie
Osoba fizycz-na
Samo-rząd woj.
Org. wy-znaniowe
Zw. Rzemio-sła Pol-skiego
450 353 22 15 18 22 13 6 1
100,0% 78,4% 4,9% 3,3% 4,0% 4,9% 2,9% 1,3% 0,2%
100
10. MOTYWY WYBORU SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ Rysunek 21. Czynniki determinujące wybór szkoły ponadgimnazjalnej
Według deklaracji badanych, kluczowe czynniki decydujące o wyborze szkoły ponadgimna-zjalnej związane są z oferowanym przez nią kierunkiem kształcenia; dla absolwentów naj-istotniejsza była możliwość uzyskania zawodu zgodnego ze swoimi zainteresowaniami (co czwarty badany uznał to za bardzo istotne przy wyborze szkoły) oraz interesującego i cieka-wego (kluczowe dla 22% respondentów). Wybór szkoły bardzo rzadko był przypadkowy (przypadek miał jakikolwiek wpływ na tę decyzję tylko dla 27% badanych); jeszcze rzadziej wynikał z sugestii doradców zawodowych (porady te za nieistotne uważa 85% badanych). Dla blisko połowy respondentów decydujące były czynniki związane z „chwilowym komfor-tem” uczenia się – wybrali szkoły, do których łatwo się dostać, położone blisko domu i takie, do których wybierali się koledzy i koleżanki.
21%
16%
14%
19%
21%
57%
85%
50%
56%
54%
19%
73%
11%
9%
8%
11%
13%
12%
7%
8%
13%
13%
7%
7%
31%
22%
24%
27%
31%
13%
3%
12%
15%
18%
21%
12%
24%
27%
32%
25%
24%
11%
3%
15%
11%
10%
35%
5%
13%
26%
22%
18%
12%
8%
1%
15%
6%
6%
18%
3%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Zdobycie dobrze płatnego zawodu
Zdobycie zawodu zgodnego z zainteresowaniami, hobby
Zdobycie ciekawego, interesującego zawodu
Zdobycie zawodu w którym można łatwo znaleźć pracę
Uzyskanie prestiżowego zawodu
Tę szkołę doradzili rodzice, rodzina
Tę szkołę doradzili doradcy zawodowi
Ta szkoła była najbliżej
Koledzy z klasy szli do tej szkoły
Łatwo było dostać się do szkoły
Łatwiej kontynuować naukę po tej szkole
Przez przypadek, bez szczególnego powodu
Brak wpływu Mały wpływ Średni wpływ Duży wpływ Bardzo duży wpływ
101
Rysunek 22. Przyczyny wyboru obecnej szkoły przez ucznia - ranking wskazań
Główne przyczyny wyboru obecnej szkoły to zainteresowanie danym tematem (53%), chęć zdobycia konkretnego zawodu (41,4%), a także dobre opinia szkoły (28,5%).
4,2%
6,3%
12,1%
13,6%
15,0%
19,3%
28,5%
41,4%
53,0%
95,8%
93,7%
87,9%
86,4%
85,0%
80,7%
71,5%
58,6%
47,0%
Inny powód
Taki wybór doradzono mi w gimnazjum
Ze względu na rodziców
Po prostu trzeba było coś wybrać
Ze względu na kolegów, znajomych
Ze względu na bliskość, łatwość dojazdu
Szkoła miała dobrą opinię
Chciałem/am zdobyć konkretny zawód
Ze względu na zainteresowania
Wskazano Nie wskazano
102
11. DORADZTWO ZAWODOWE W SZKOŁACH Rysunek 23. Czy do gimnazjum przychodził lub przychodził doradca zawodowy
Blisko 4 na 10 badanych uczniów zadeklarowało, że do ich szkoły gimnazjalnej przychodził doradca zawodowy. Prawie jedna piąta badanych uczniów (18,2%) nie wiedziała nawet, że taka osoba w ogóle miała się w szkole pojawić. Rysunek 24. Czy do obecnej szkoły przychodzi lub przychodził doradca zawodowy
Okazuje się, że do obecnej szkoły badanych, czyli szkoły ponadgimnazjalnej, doradca zawo-dowy przychodził tylko w około 20% przypadków. Aż 4 na 10 badanych stwierdziło, że taka osoba nigdy się nie pojawiła, a podobny odsetek nie wie nic na ten temat.
39,8%
42,0%
18,2%
Tak Nie Nie wiem
21,3%
40,1%
38,6%
Tak Nie Nie wiem
103
Rysunek 25. Ilu jest doradców zawodowych w szkole
Według 92,4% badanych uczniów w ich szkole nie ma żadnego doradcy zawodowego, 4,6% wskazało, że jest jedna taka osoba, 2,6% że dwie. Pozostałe odsetki wskazań liczby dorad-ców w szkole są bliskie zeru. Rysunek 26. Jak często uczniowie spotykali się z doradcą zawodowym
Około 2/3 uczniów nie pamięta ile dokładnie razy spotkała się z doradcą zawodowym. 15% stwierdziło, ze odbyło jedno takie spotkanie, 8,7% dwa, a 6% stwierdziło, że odbyło kilka takich spotkań.
92,4%
4,6% 2,6% 0,2% 0,1%
Wcale 1 2 3 5 i powyżej
15,0%
8,7%6,0%
3,2%0,2%
66,8%
1 raz 2 razy kilka razy wiele razy bardzo wiele razy Nie pamiętam
104
Rysunek 27. Forma spotkań z doradcą zawodowym
Spotkania z doradcą zawodowym miały zwykle charakter grupowy. Tylko 9,8% badanych, którzy kiedykolwiek spotkali się z doradcą zawodowym stwierdziła, że ich spotkania z tą oso-bą miały charakter spotkań indywidualnych. Rysunek 28. Czy uczeń korzystał z pomocy doradcy zawodowego poza szkołą
Tylko 3,4% badanych uczniów korzystało z pomocy doradców zawodowych poza szkołą. W świetle przepisów prawa każda szkoła musi mieć taki wewnętrzny system doradztwa za-wodowego. „Każda szkoła musi mieć osobę, która te zadania realizuje. Są to albo fachowi doradcy zawodowi, fachowi w rozumieniu ludzi, którzy skończyli studia czy studia podyplo-mowe w tym zakresie, albo są nauczyciele, którzy realizują te zadania”. Z wypowiedzi bada-nych osób wynika, że województwie dolnośląskim nie każda szkoła ponadgimnazjalna ma swojego doradcę zawodowego i że najczęściej są oni zatrudnieni w szkołach zawo-dowych. Badani są zgodni: „doradcy zawodowi bardziej znaczący są w gimnazjach,
9,8%
90,2%
Spotkania indywidualne Spotkania grupowe
3,4%
96,6%
Tak Nie
105
nie w zasadniczej szkole zawodowej, nie w technikum, tak, gdzie on już ten, gdzie młody człowiek już ten zawód zdobywa (…)”. Na etapie technikum najlepszą formą doradztwa jest pierwszy kontakt z pracodawcą i nawiązanie współpracy: „(…) u nas trochę to jest jakby musztarda po obiedzie, dlatego że najwięcej pracy ma ten doradca, który jest w gimnazjum. U nas mamy do czynienia ze szkołą, zawodową, tu już ten ktoś wchodzi w rynek pracy, tak na dobrą sprawę, bo młodociani pracownicy, którzy rozpoczynają u nas naukę, normalnie podpisują umowę o pracę, tak, to jest podpisana umowa o pracę w celu przygotowania za-wodowego (…) Aczkolwiek no powiem tak, że także korzystamy z takich doradców tutaj, prawda, też mają pełne ręce roboty, powiedziałbym”. Trzeba tu zaakcentować fakt, że wy-chodząc naprzeciw zapotrzebowaniu szkół gimnazjalnych na wsparcie w zakresie doradztwa, na terenie powiatu doradcy zawodowi sami docierają do szkół z warsztatami, zajęciami gru-powymi i indywidualnymi, badają też predyspozycje zawodowe młodzieży.
Z przeprowadzonych wywiadów wynika też, że pozostałe szkoły ponadgimnazjalne również potrzebują pomocy doradców zawodowych i dlatego podejmują indywidualne działa-nia by z niej skorzystać jeśli w ich szkole nie jest zatrudniony doradca zawodowy: „no my korzystamy z usług, ja np. Mobilnego Centrum Informacji Zawodowej w Legnicy, ja jestem tam na okrągło, wszyscy uczniowie przechodzą, kilka razy przez ich, że tak powiem ręce (…) mają testy, mają różne, mogą się sprawdzać, bo to są metody zarówno podawcze jak i warsztatowe, natomiast no oprócz tego poradnia psychologiczno-pedagogiczna, gdzie jest właśnie każdemu specjaliście przypisana szkoła”.
Zapotrzebowanie na pracę doradców zawodowych jest bardzo duże i poradnia psycho-logiczno-pedagogiczna nie jest w stanie mu sprostać bo „godzin mają ci ludzie bardzo nie-wiele, rejon mają po prostu ogromniasty”. Dowodzą tego wypowiedzi przedstawicieli liceum ogólnokształcącego, którego uczniowie licznie zgłaszają się z pytaniami o swoją przyszłość zawodową do pedagoga szkolnego. Mówi o tym również przedstawiciel technikum, do które-go po taką poradę regularnie zgłaszają się gimnazjaliści: „to już naszą tradycją jest, że mamy kilka gimnazjów, które do nas przychodzą”. W jednym z liceów, widząc zapotrzebowanie uczniów w zakresie doradztwa zawodowego osoba pełni tę funkcję społecznie.
Większość badanych osób uważa, że doradcy zawodowi „robią fantastyczną robotę, (…) funkcjonują bardzo dobrze współpracując z wieloma placówkami oraz uczniami pojedyn-czymi”. Pojawiły się jednak też wątpliwości dotyczące przygotowania doradców zawo-dowych do roli jaką mają pełnić. Wynika z nich, że „wielu doradców zawodowych to są ludzie przypadkowi, bardzo często to był psycholog, pedagog ze szkoły, zupełnie niezwią-zany ze szkolnictwem zawodowym, który nie ma wyobrażenia, co to jest szkoła zawodowa, co to jest wybór zawodu, tj. taki teoretyk.(…)”. Należy zatem przyjrzeć się dokładnie moty-wacjom takich osób do podejmowania tak odpowiedzialnej funkcji. Osoby związane blisko ze środowiskiem szkolnym sugerują, że motywacje te czasem mogą wynikać z uwarunkowań zewnętrznych: „(…) część tych ludzi to trochę z przypadku się znalazła. Jakiś matematyk, któremu nagle zaczęło brakować godzin w szkole zrobił sobie, mówiąc brzydko, dokształt z doradztwa i teraz tym doradcą jest, a to ktoś z jakiegoś innego przedmiotu, bo mu się go-dziny kończyły, to sobie dorobił i teraz ma, jest doradcą”. W takiej sytuacji efektywność pra-cy doradcy zawodowego nie może być zadowalające, zwłaszcza kiedy ogranicza się do spo-radycznego kontaktu z cała klasą w ramach pojedynczych godzin lekcyjnych w semestrze. Pojawia się więc pytanie o zasadność powoływania takiego stanowiska oraz o możliwe kon-sekwencje takiego doradztwa „(…) to wyglądało niestety tak najczęściej, że doradca przy-
106
chodził raz, dwa razy w semestrze na godzinę wychowawczą, rozdawał ulotki nt. tego, jakie to szkoły ewentualnie w najbliższym obszarze mamy i na tym się kończyła jego działalność. Często wręcz bał się spotkania z uczniami, miał tam swoje godziny, w których był do dyspo-zycji uczniów i drżał, naprawdę drżał, że mu się jakiś uczeń tam pojawi i trzeba będzie coś z nim zrobić, bo jakby nie miał dobrego pomysłu na to, jak to poprowadzić (…) A druga kwe-stia z tymi doradcami związana to była taka, że ja często odnosiłem wrażenie, że oni się po prostu boją odpowiedzialności”.
Do najważniejszych zadań doradcy zawodowego należy : • zaprezentowanie najszerszego spektrum różnych możliwości, różnych zawodów • ukierunkowanie i pomoc młodzieży w rozpoznaniu swoich predyspozycji intelektual-
nych, emocjonalnych i zdrowotnych oraz ocena ich zgodności z wybranym zawodem, żeby „ten zawód, który wybiorą rzeczywiście był taki kompatybilny z tym, co potrafią, co mogą, nawet z sytuacją zdrowotną, która czasem sprawia, że niektórych zawodów nie mogą wykonywać”
• wskazanie konsekwencji wyboru zawodu • uświadomienie wagi autoprezentacji oraz umiejętności interpersonalnych, „bo do-
bre rozpoznanie samego siebie powoduje, że później bardziej adekwatnie poruszamy się po rynku pracy”
• podniesienie świadomości możliwości rynku pracy, oraz jego ruchomego charakteru • pomoc w rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych • usprawnienie komunikacji pomiędzy szkołą a pracodawcą • w przypadku technikum, którego uczeń dokonał już wyboru przedstawienie możli-
wości zmiany lub uzupełnienia wykształcenia lub też pomoc w rozwianiu wąt-pliwości dotyczących dokonanego wyboru.
Badani komentują, że praca doradców odnosi wyraźne, dobre rezultaty ponieważ „widać, że uczniowie, którzy byli szkoleni przez doradców, to te wybory są w większości trafne (…)”. W ich opiniach rola doradcy zawodowego jest kluczowa, bardzo istotna, nieocenio-na w kształtowaniu kariery edukacyjnej młodych osób. Doradca pomaga sprawdzić preferencje zawodowe, „przeprowadza testy i próbuje ukierunkować tego młodego człowie-ka, aby ta jego droga kariery zawodowej szła w odpowiednim kierunku (…)”, pomaga też „uświadomić jego predyspozycje, pomóc mu uświadomić to, w czym on naprawdę jest dobry, ale jednocześnie pokazać mu czy uświadomić mu, że nie zawsze to, w czym on jest najlepszy to będzie dobre zajęcie na przyszłość (…)”. Ponadto rolą doradcy zawodowego jest łączyć w całość trzy nieodzowne elementy procesu kształcenia zawodowego: szkołę, pracodawcę i ucznia, a zawłaszcza usprawnia współprace na linii uczeń-pracodawca.
Istotną rolą doradcy zawodowy jest zwrócenie uwagi na rodziców, których również trzeba przygotować do tego, że dziecko kontynuuje naukę w szkole zawodowej. Szkoła za-wodowa jest inaczej zorganizowana niż szkoła ogólnokształcąca co oznacza inny niż do tej pory system nauki: „nie tłumaczy się rodzicom na czym polegają te szkoły zawodowe zasad-nicze, że jest to już pracownik młodociany, że trzeba podpisać umowę i potem następuje rozczarowanie, bo przychodzi takie dziecko do szkoły, nagle szok, bo ono musi być 8 czy 6 godzin w zakładzie pracy, tak samo rodzic, bo dziecko nie ma ferii, bo dziecko nie ma waka-cji, czyli zupełnie w tym momencie doradcy zawodowi nie spełniają swojego zadania”.
107
W odczuciu badanych osób zakres doradztwa zawodowego w obecnym kształcie opiera się głównie na określaniu indywidualnych predyspozycji młodzieży do zawodów oraz posze-rzaniu informacji dotyczących aktualnej sytuacji na lokalnym rynku pracy. W obydwu przy-padkach odbywa się to na drodze rozmów i konsultacji z przedstawicielami rynku pracy: z pracodawcami, pracownikami urzędów pracy i innych instytucji z nim związanych, a także w formie prezentacji, spotkań grupowych czy indywidualnych. Licea ogólnokształcące we własnym zakresie organizują spotkania młodzieży w ramach otwartych drzwi, na których gimnazjaliści dowiadują się jedynie o procesie rekrutacji oraz ofercie edukacyjnej szkoły.
Badani oceniają, że w obecnym kształcie zakres doradztwa zawodowego jest jednak niewystarczający, „dlatego, że młodzież po gimnazjum wychodzi i ona nie wie, co ona chce robić, ona składa dokumenty do trzech szkół i teraz idzie do tej szkoły praktycznie, gdzie się dostanie”. Zgodność obranego zawodu z predyspozycjami osoby bywa przypadko-wa, a często nie ma jej wcale. Podejmowane działania doradcze nie wystarczają też w lice-ach ogólnokształcących. Potrzebne są zatem następujące zmiany: • doradztwo zawodowe obowiązkowo powinno objąć swym zasięgiem
w pierwszej kolejności gimnazja, następnie szkoły kształcące zawodowo oraz licea ogólnokształcące: „chodzi o to, żeby od najmłodszych lat, zaszczepić taką świadomość, że warto zbierać cenne doświadczenia zawodowe, żeby mieć związek z tym praktycz-nym światem zawodów”; uczeń powinien być prowadzony przez różne etapy kariery zawodowej poczynając od ustalenia swoich indywidualnych predyspozycji i zaintereso-wań poprzez ich ukierunkowanie, a następnie rozpoznanie oferty rynku pracy i podjęcie właściwej, dostosowanej do tej oferty decyzji, w taki sposób aby na koniec edukacji mógł uzyskać zawód z realną perspektywą zatrudnienia;
• w liceum, gdzie jest duże zapotrzebowanie na pracę doradców zawodowych powinno być „więcej tej współpracy nawet z przedstawicielami wyższych uczelni, bo na razie to się tak szuka, gdzieś tam wynajduje tych samych, którzy byli albo nie byli, czy kogoś się zna (…)”;
• „(…) należałoby przygotowywać młodych ludzi również do takiej samodzielnej pracy, choćby do stworzenia samodzielnego stanowiska, miejsca pracy”.
Bardzo istotne są sprawne i dostosowane do potrzeb narzędzia pracy doradców za-wodowych, bo to one pozwalają objąć pomocą większą grupę uczniów. Są to narzędzia diagnostyczne, oraz informacyjne, „cała baza danych odnośnie różnych szkół, kierunków kształcenia na bieżąco aktualizowana i ewentualnie informacje o możliwości zdobycia, odby-wania różnego rodzaju praktyk”. Zakres informacji należy wzbogacić o potrzeby lokalnego rynku pracy, zwłaszcza w perspektywie długofalowej: „ukierunkowanie na zawody i na rynek pracy, który będzie. Nie, który jest w tej chwili, tylko który będzie. Bo to, co jest dziś, to jak ja skończę szkołę 3- czy 4-letnią, to tego już może nie być”.
W opinii dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych najczęściej oferowaną formą pomocy doradcy zawodowego jest określenie predyspozycji i projektowanie ścieżek kariery zawodo-wej, poniżej przedstawiono wybór ciekawszych odpowiedzi udzielonych przez respondentów na to pytanie: − rozpoznanie istniejących trudności w znalezieniu właściwej drogi edukacyjno-zawodowej,
108
− poznanie predyspozycji zawodowych oraz określenie mocnych i słabych strony j osobo-wości ucznia Wybranie odpowiedniego kierunku kształcenia związanego z przyszłym za-wodem,
− zaplanowanie ścieżki kariery zawodowej, − wykreowanie własnej osobowości do rynku pracy, Uzyskanie szczegółowej informacji
o zawodach rynku pracy, − poznanie skuteczne metody poszukiwania pracy oraz najczęściej zadawanych pytania
podczas rozmowy kwalifikacyjnej, − przygotowanie ucznia do radzenia sobie w trudnych sytuacjach, przygotowanie ucznia do
roli pracownika, udzielanie ind. porad uczniom, przygotowanie uczniów do świadomego planowania kariery zawodowej ucznia i inne,
− przygotowanie młodzieży do podjęcia trafnych decyzji edukacyjno – zawodowych, − zwiększenie samooceny i lepszego samopoznania. Dostarczenie wiedzy o lokalnym kra-
jowymi europejskim rynku pracy, − zwiększenie umiejętności autoprezentacji pisania pism aplikacyjnych, − dostarczenie wiedzy i umiejętności potrzebnych do prowadzenia własnej działalności go-
spodarczej, − przygotowanie młodzieży do podjęcia samodzielnych decyzji zawodowych, − kształtowanie umiejętności stosowania aktywnych metod pracy, − kształtowanie postawy odpowiedzialności za siebie i innych, − pisanie pism aplikacyjnych. Dostarczenie wiedzy o lokalnym i krajowym rynku pracy, − informacje organizowanie spotkań z pracodawcami organizowanie wyjść na targi pracy
organizacja forów zawodowych organizacja stażów, − indywidualna pomoc w określeniu u uczniów predyspozycji zawodowych, pomoc w po-
szukiwaniu dalszej drogi kształcenia po szkole ponadgimnazjalnej - studia, szkoły po-nadgimnazjalne, warsztaty dla klas dotyczące aktywnych sposobów poszukiwania pracy, kontaktowanie uczniów z pozaszkolnymi instytucjami wspierającymi uczniów w poszuki-waniu możliwości kształcenia lub pracy po ukończeniu szkoły, kierowanie na badania do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w zakresie doradztwa zawodowego, uczestnic-two w projektach międzynarodowych,
− doradztwo obejmuje badania uczniów w zakresie predyspozycji zawodowych, prelekcje prezentujące wyniki aktualnych badań i organizację forów zawodowych, organizacje wi-zyt w zakładach pracy i instytutach naukowych.
109
12. POZIOM KOMPETENCJI ZAWODOWYCH I KLUCZOWYCH UMIEJĘTNOŚCI
UCZNIÓW Rysunek 29. Samoocena uczniów w określonych kompetencjach
Uczniowie dość dobrze oceniają swoje kompetencje, szczególnie w zakresie wykształcenia, znajomości języków obcych, obsługi komputera oraz cech osobowościowych.
W szkołach reprezentowanych przez rozmówców młodzież kształci się na kierunkach zawodowych i ogólnych. Kompetencje, których nabywa są zatem ściśle związane z wybranym zawodem, ale też, coraz częściej wagę przywiązuje się do wykształcenia umiejętności mięk-kich, życiowych, zwłaszcza w szkołach o profilu ogólnym.
Do najważniejszych celów szkół zawodowych należy kształcenie kompetencji i umiejęt-ności odpowiednich dla obranych przez młodzież zawodów. Kompetencje te „(…) wynikają jakby z podstawy programowej i tak jest przygotowany program nauczania, który no zobligu-je nas do tego, abyśmy tutaj kształtowali te kompetencje zawodowe, umiejętności. One są takie bardzo szczegółowe, dla każdego zawodu inne, (…) w niektórych zawodach próbujemy dostosować te umiejętności czy kompetencje do potrzeb pracodawców i rynku pracy (…); w przypadku każdej szkoły, [kompetencje skorelowane są] z lokalnym rynkiem pracy, bo nie ma możliwości takiej, żeby szkoła kształciła zawodowo w oderwaniu od specyfiki lokalnego rynku pracy, w oderwaniu od parku maszynowego, który istnieje w danym regionie, w ode-
1,1%
1,8%
,8%
4,3%
3,0%
,6%
4,1%
14,5%
5,5%
13,5%
11,7%
4,6%
62,3%
54,1%
47,7%
40,7%
42,9%
47,0%
21,7%
22,6%
40,3%
17,9%
16,3%
25,3%
10,8%
7,1%
5,7%
23,6%
26,1%
22,5%
,0%
,0%
,0%
,0%
,0%
,0%
Wykształcenie
Znajomość języków obcych
Obsługa komputera
Doświadczenie zawodowe
Umiejętności, kwalifikacje, uprawnienia („umiejętności twarde”)
Cechy osobowościowe (cechy miękkie)
Trudno powiedzieć Bardzo dobrze Raczej dobrze Raczej dobrze Źle Bardzo źle
110
rwaniu od kultury technicznej, która w danym regionie, od zaawansowania tej kultury tech-nicznej, która w danym regionie (…)”.
Oprócz kompetencji stricte zawodowych, z zawodem związane są pewne specyficzne cechy charakteru, na których rozwój szkoła zawodowa również kładzie nacisk, ponieważ, w opinii jej przedstawicieli są one dziś kluczowe: „Mamy wypisane kompetencje kluczowe na korytarzu. Tam jest chyba z 20 punktów dotyczących zaradności, uczciwości, tolerancji, od-powiedzialność”. Na tej liście jest też umiejętność podejmowania decyzji i umiejętność anali-zowania. Niektóre szkoły zawodowe stworzyły profil swojego absolwenta, uwzględniając w nim umiejętności i standardy zawodowe oraz cały zestaw umiejętności interpersonalnych, ogólnych, które wraz z kompetencjami zawodowymi tworzą integralną całość. Na przykład w zawodach usługowych, w których jest bezpośredni kontakt z klientem, osoby muszą ce-chować się „bardzo wysoką kulturą, (…) młodzieży wbija się absolutnie słownictwo zawodo-we. Nie wolno używać kolokwializmów, języka potocznego, przekleństw. Ubiór jest ważny i młodzież przychodzi w mundurkach. Granatowy lub czarny kostium, buty na niewielkim obcasie, jasne rajstopy, biała bluzka. Paznokcie krótko obcięte, pomalowane jakimś nierażą-cym lakierem, delikatna biżuteria. Kucharz i kelner biżuterii nie może posiadać. Zwraca się uwagę na współpracę w zespole, na to, żeby młodzież była uczciwa (…)”. Starania te czynio-ne są na podstawie obserwacji rynku pracy, z których wynika, że pracodawcy coraz częściej poszukują w pierwszej kolejności solidnego pracownika i coraz większy nacisk kładą na „umiejętności czy cechy, cechy bardziej psychologiczne jak otwartość, związek z firmą, uczciwość, punktualność (…)”. Zaraz potem poszukują wykwalifikowanego specjalisty w da-nej dziedzinie ponieważ „jeżeli chodzi o kwestie tych twardych umiejętności zawodowych to my sobie go przeszkolimy, doszkolimy. Te umiejętności stricte zawodowe schodzą gdzieś na plan drugi (…)”.
Licea ogólnokształcące mają już inne zadanie do wykonania: liceum ogólnokształcące ma za zadanie wyposażyć w wiedzę ogólną (…). Absolwenci tych placówek powinni być przy-gotowani do kontynuacji nauki na studiach wyższych zatem nie jest możliwe aby wykształcić w nich kompetencje i umiejętności zawodowe – nie ma jeszcze tych zawodów, do których będziemy uczyć naszych uczniów (…).
To, co szkoły ogólnokształcące mogą zrobić i robią to wykształcenie całego zestawu umiejętności ogólnych i miękkich kompetencji na poziomie: • wiedzy ogólnej: kompetencje językowe, kompetencje w zakresie samokształcenia,
„umiejętność obsługi komputera, umiejętność uzyskiwania informacji i przetwarzania tych informacji, umiejętność czytania ze zrozumieniem”;
• wiedzy dotyczącej własnej osoby, czyli „samoświadomości własnych mocnych i słabych stron”, a w tym umiejętności interpersonalnych, komunikacji i pracy zespoło-wej;
• wiedzy praktycznej, czyli związanej z wyborem określonego zawodu w ra-mach specjalnego przedmiotu przedsiębiorczość, w tym wiedzy dotyczącej rynku pracy podstaw funkcjonowania na rynku pracy oraz umiejętności poruszania się na tym ryn-ku.
111
Podobnych kompetencji i umiejętności uczą również szkoły zawodowe. W opinii przedstawicieli szkół zawodowych ich absolwenci są dobrze przygotowani
do podjęcia pracy na lokalnym rynku: „Na dzień dzisiejszy tak, kształcimy jednak, to co oczekuje rynek dla naszych zawodów oczywiście (…); (…) nie kształcimy bezrobotnych, że rynek pracy właśnie wymusza kierunek kształcenia i jednocześnie określa zawód (…) [kształcimy] fachowców o odpowiednich kwalifikacjach, które wymagalne są na rynku pracy, bo to nie może być inaczej”. Dodatkowym potwierdzeniem tego, że kompetencje zawodowe i umiejętności absolwentów tych szkół są pożądane na lokalnym rynku pracy jest zaintereso-wanie młodzieży szkolnictwem zawodowym: „skoro jest nabór i ci ludzi znajdują pracę (...). Sami pracodawcy wypowiadają się o naszej młodzieży bardzo dobrze (…). Wiele osób ma ofertę, by zostać na staż”.
Tak dobra sytuacja jest zasługą wypracowanego przez szkoły systemu, który „działa na tyle dobrze, że powiedzmy, jakby wyczuwając zmiany, które się szykują, tak albo od jakiegoś czasu istnieją na rynku pracy, no wprowadzamy jakiś zawód albo jakiś zawód po prostu li-kwidujemy i to się dosyć fajnie wpisuje we współpracę z urzędem pracy”. Jednak to czy kompetencje uczniów będą mogły sprostać wymaganiom rynku pracy zależy w ogromnej mierze od samych pracodawców, bo często to oni właśnie są w stanie stworzyć najlepsze warunki do doskonalenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych zwłaszcza w najnowszych technologiach. W niektórych przypadkach, na przykład tam gdzie powstają klasy patronackie, „istnieje też możliwość pozyskania tych kwalifikacji potwierdzonych certyfikatem (...) Na pewno sprzyja to sprostaniu zapotrzebowania w zakresie kompetencji wymaganych przez rynek”. Każda taka forma współpracy szkoły z pracodawcą stwarza doskonałą możliwość doskonalenia umiejętności i szkolenia w wąskich specjalizacjach. Właśnie ta praktyczna wie-dza najbardziej przydaje się w pierwszej pracy i choć zdobycie jej wymaga od uczniów dużo zaangażowania to jednak wiedza taka daje poczucie bezpieczeństwa, pewnego rodzaju gwa-rancję, że osoba sprosta obowiązkom podejmując pierwszą pracę i utrzyma się na rynku: „najwięcej chyba najlepsze to mają nasi, ci co uczą się u rzemieślników, bo tam nie ma zlituj się. Tak trzeba po prostu, trzeba pracować, no cukiernik musi wykonywać te wszystkie wyro-by, a nie tam popatrzeć, jak ktoś to robi czy opisywać, jak to się robi. On musi to fizycznie wykonywać, pod nadzorem oczywiście mistrza i on musi się nauczyć, bo inaczej nie ma szans, później by nie zdał egzaminu”.
Dlatego właśnie bardzo istotna jest współpraca pomiędzy pracodawcami i szkołami. Wtedy kompetencje absolwentów „odpowiadają na potrzeby lokalnego rynku pracy, ponie-waż szkoła współpracuje z cechem rzemiosł, zapewniając młodzieży praktyki i ma własny warsztat, ma warsztaty dla uczniów, też współpracujące z określonymi zakładami pracy, czyli przygotowuje pracowników, którzy w przyszłości mają szansę zdobyć wykształcenie”.
Inną dobra formą dostosowania umiejętności zdobytych w toku edukacji ponadgimna-zjalnej są staże: „absolwenci, którzy kończą szkołę, rejestrują się w urzędzie pracy i wtedy mają możliwość odbywania staży przez 3 miesiące czy tam ewentualnie pół roku (…) oni wtedy już właściwie uczą się tylko tego zawodu. Szkoła przygotowuje, owszem, ale to jesz-cze taka jest niepewność, natomiast staż, to już jest praca, to już po prostu jest jakby rzuca-ny taki stażysta (…)”.
Umiejętności uczniów polegają również na tym, że są mobilni w kwestii doszkole-nia się co jest bardzo ważne na obecnym rynku pracy kiedy zawody zmieniają się i zapo-
112
trzebowanie na kwalifikacje również się zmienia. Elastyczność, otwartość, i właśnie mobilność pozwalają lepiej adaptować się do zmian zachodzących na rynku pracy.
Mimo ogólnej pozytywnej opinii na temat dostosowania kompetencji uczniów do po-trzeb lokalnego rynku pracy są osoby, które zachowują sceptycyzm. Są to głównie reprezen-tanci urzędów pracy. Uważają, że: • mimo znaczącej zmiany jaka zaszła w szkolnictwie zawodowym wciąż brakuje ab-
solwentom kompetencji miękkich „dlatego że osoby są jednak zagubione, nie-śmiałe, chociaż i tak już widać różnicę, niż to co było kilka lat wcześniej (…)”;
• uczniowie nie potrafią poruszać się w realiach rynku pracy „(…) kończą zawód, kończą szkołę i nie wiedzą jak szukać pracy, bo za mało mają takich treści ukierunko-wujących na to, jak sobie radzić, jak zacząć szukać tej pracy albo ewentualnie nie mają wszystkich kompetencji potrzebnych do tego, żeby znaleźć pracę w ramach danego zawodu”;
• nie posiadają wiedzy na temat zapotrzebowania rynku pracy, zwłaszcza na proponowane przez szkoły zawody: „generalnie nie ma zakładów pracy, chcących zatrudnić, czyli de facto nawet Urząd Pracy nie jest w stanie wiedzieć kogo potrzebu-jemy (…) nawet w tych zakładach, w których uczniowie się kształcą nie ma możliwości pozostawienia go po nauce zawodu, mimo że jest dobrym pracownikiem, wykształco-nym w tym kierunku”;
• mają niewystarczające przygotowanie praktyczne: „Umiejętności mają na pew-no, natomiast na pewno jest problem z tymi umiejętnościami w zetknięciu z praktyką; (…) jeżeli byśmy chcieli bardziej szczegółowo wejść, czyli określić czy ekonomista jest przygotowany na tyle, żeby wejść na rynek pracy i czy on zna wszystkie zagadnienia, to program niestety się mija trochę (…)”.
Odpowiedź na pytanie o to jak jeszcze lepiej dostosować szkolnictwo ponadgimnazjalne w województwie dolnośląskim do potrzeb lokalnego rynku pracy należy rozpatrywać z dwóch poziomów: szkoły i pracodawcy Szkoły Gros działań mających na celu podniesienie stopnia dostosowania kształconych w szkołach zawodowych umiejętności i kompetencji do lokalnego rynku pracy powinno odbywać się na arenie szkolnej. Pojawiły się następujące propozycje: • Więcej zajęć praktycznych: „jest to najlepsze rozwiązanie, jeżeli chodzi o umiejęt-
ności konkretne i wykształcenie. Czas jest potrzebny na to, żeby wykształcić pewne umiejętności, a w środowisku specyficznym, czyli w środowisku firmy to są specyficzne. Szkoła ogólną taką wiedzę przekazuje”,
• Tworzenie własnych programów nauczania: „od teraz programy nauczania będą pisane przez szkoły, więc program będzie uwzględniał m. in. te potrzeby pracodawców czy potrzeby rynku pracy. Taki jest zamiar i już od 1 września ruszamy z takim ukła-dem, że szkoła sama tworzy program. Tworzenie programu we własnym zakresie po-zwoli na uwzględnienie tych elementów, które są istotne i niezbędne, jeżeli chodzi o potrzeby rynku pracy”,
113
• Nadzór pedagogiczny nad programem praktyk: „(…) żeby nasze ścieżki, że tak powiem edukacyjne nie rozmijały się, że oni na praktyce sobie, a my w szkole sobie”, zwłaszcza w obecnej chwili przepisy nie regulują w żaden sposób relacji pomiędzy pra-codawcą a szkołą, są one oparte na porozumieniu i woli obu stron „(…) przepisy oświa-towe nie pozwalają prowadzić nadzoru pedagogicznego nad danym pracodawcą (…). Ja muszę się dogadywać z pracodawcą, tak. Jeżeli idę do niego, to muszę go prosić o informacje, na temat danego ucznia, on wcale nie musi mi tych informacji przedsta-wiać, no bo takie jest prawo (…), nie mam takiej mocy sprawczej niestety”,
• Weryfikacja egzaminów zawodowych: aby wyniki egzaminów w jak największym stopniu odzwierciedlały zdobyte umiejętności powinny one być pisane przez szkolących w tych umiejętnościach pracodawców a nie nauczycieli- teoretyków: „tutaj role powin-ny się trochę odwrócić, że jednak pracodawca powinien mieć wpływ na to, jak wygląda egzamin zawodowy, jakich treści dotyczy, czego tam wymagają (…) no i przede wszystkim, czego pracodawcy potem oczekują”. Egzamin taki, wzorem innych państw, nie powinien być scentralizowany ale dostosowany do lokalnych warunków aby lokalni pracodawcy mogli mieć wpływ na treści wymagane na egzaminie a tym samym aby mogli określić swoje oczekiwania względem przyszłego pracownika,
• Dostosowanie kierunków kształcenia do wymogów rynku pracy oraz ciągłe poszerzanie wiedzy na temat zapotrzebowania rynku pracy na kompetencje, w których przygotowuje szkoła, tak aby oferta edukacyjna nie przewyższał zapotrzebowania ryn-ku na dane zawody,
• Podążanie za nowościami: zwłaszcza jeśli chodzi o nowości techniczne na rynku: nowe urządzenia i nowe technologie, o których szkoła „może jeszcze nie wiedzieć, bo ma pewne programy nauczania, z których jest rozliczana (…)”,
• Dostęp do szerszego grona specjalistów, • Monitoring rynku: ciągły kontakt i sprawdzanie potrzeb rynku lokalnego, badanie
przemian gospodarczych na tym terenie oraz analizowanie rankingu zawodów deficy-towych i nadwyżkowych w regionie,
• Zwiększenie nakładów finansowych na kształcenie praktyczne co na dzień dzi-siejszy przekracza możliwości budżetu szkół: po prostu, my się już ledwo i tak uważam to za swój sukces, że my się mieścimy w ogóle w subwencji oświatowej.
Pracodawcy Ci pracodawcy, którzy zatrudniają młodych pracowników, uczniów i absolwentów szkół za-wodowych pierwsi weryfikują umiejętności, z którymi przychodzą młodociani pracownicy i oni będą te umiejętności podnosić, uzupełniać i dostosowywać do potrzeb swoich i rynku pracy. W praktyce jest to duże przedsięwzięcie o charakterze edukacyjnym, wymagające nakładów czasowych i finansowych, dlatego tacy pracodawcy powinni być traktowani w sposób szcze-gólny. Oznacza to, że zasadne są: • preferencyjne warunki zatrudnienia „dla młodocianych pracowników, a tak w du-
żej mierze nie jest. Takie preferencje należałoby moim zdaniem stworzyć (…)”; • wynagrodzenie dla pracodawcy przyjmującego na praktyki zawodowe: „Pra-
codawca, który zawiera umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego z młodym
114
człowiekiem powinien móc... albo inaczej powiem, powinno mu się opłacać zatrudnić tego wykształconego ucznia”;
• kontrola procesu dydaktycznego: „takie zasady, które bardziej by angażowały pra-codawcę w proces dydaktyczny (…) trzeba by stworzyć taki mechanizm, który by bar-dziej powiązał pracodawcę ze szkołą”.
Propozycją, która łączy w całość elementy procesu dydaktycznego z rynkiem pracy i bez któ-rej wymienione aspekty dostosowania kompetencji zdobywanych przez uczniów do wymagań tego rynku nie będą przynosiły pożądanego efektu, jest szeroko pojęta współpraca pomię-dzy organami bezpośrednio związanymi z przysposabianiem młodych ludzi do wejścia na drogę zawodową. „Muszą mieć świadomość tego dyrektorzy szkół i nauczyciele, że nie kształcą na pustyni, ale to musi działać w dwie strony. Muszą mieć też świadomość praco-dawcy i przedsiębiorcy, że bez ich pomocy, bez ich współudziału szkoły też nie są w stanie pewnych rzeczy osiągnąć (…); Tutaj potrzebna jest ta interakcja, to poczucie współodpowie-dzialności za to, jaki ten młody człowiek ze szkoły wyjdzie. (…) dotyczy [ona] szkół zawodo-wych, a dotyczy także szkół ogólnokształcących, bo dobrze byłoby, gdyby taki uczeń liceum też miał świadomość, że on to nie od razu zostanie, nie wiem, ministrem (…) ale że czeka go też ta droga kariery zawodowej. (…) Musi być zintegrowany system. Rynek pracy i oświata powinny iść razem. Powinny nadążać za zmianami. Bo chyba rozeszły się te drogi”. Rysunek 30. Ocena przez pracodawców przydatności kwalifikacji zdobytych w szkole ponadgimna-
zjalnej
Respondenci zatrudniający absolwentów poszczególnych typów szkół ponadgimnazjalnych proszeni byli o ocenę nabytej przez nich w trakcie nauki wiedzy i umiejętności niezbędnych w pracy zawodowej. Podobnie jak w przypadku oceny dostosowania programów nauczania do potrzeb pracodawców, również w tym wypadku najlepiej badani wypowiadali się o techni-kach zawodowych. Co czwarty respondent (24%) zatrudniający absolwentów techników jest zdania, że nabyte przez nich kwalifikacje są zdecydowanie przydatne w pracy zawodowej,
18%
7%
9%
24%
12%
54%
37%
56%
60%
57%
22%
40%
25%
11%
24%
7%
16%
10%
5%
7%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Zasadnicze szkoły zawodowe
Licea ogólnokształcące
Licea profilowane
Technika
Szkoły policealne
Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie
115
a kolejne 60% badanych w tej grupie uważa je za raczej przydatne. Oceny kwalifikacji male-ją wraz ze stopniem wyspecjalizowania placówki edukacyjnej; dość dobrze oceniane są za-sadnicze szkoły zawodowe i szkoły policealne, a najsłabiej – kwalifikacje zawodowe wyno-szone przez absolwentów liceów profilowanych i ogólnokształcących. W tych ostatnich ponad połowa respondentów (56%) dostrzega niedopasowanie umiejętności i wiedzy uczniów do ich rzeczywistych obowiązków zawodowych. Potwierdzenie znajduje zatem po raz kolejny teza o odmiennych celach kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych; o ile zasadnicze szko-ły zawodowe i technika za główny cel stawiają sobie przygotowanie specjalistów gotowych do wejścia na rynek pracy, o tyle absolwenci liceów przygotowywani są przede wszystkim do kontynuacji nauki na studiach wyższych. Rysunek 31. Potrzeba zmian w programach nauczania wg pracodawców a branża działalności
Zdecydowana większość, bo aż 86% respondentów, przyznała, że aby lepiej przystosować absolwentów do realiów rynku pracy, w szkołach gimnazjalnych należy znacząco zmienić programy nauczania. Najczęściej opinię tę wyrażali przedsiębiorcy z branży budowlanej, zga-dzając się z nią niemal jednogłośnie (98% wskazań), najrzadziej natomiast pracodawcy zaj-mujący się transportem i telekomunikacją – z częstością mniejszą o 29 punktów procento-wych wskazywali na potrzebę zmian w programach nauczania.
84,5%86,2%
87,4%
97,8%
69,2%
78,0%
60%
70%
80%
90%
100%
Handel Usługi Produkcja Budownictwo Transport i telekomunikacja
Sektor publiczny
116
13. ŚCIEŻKI ZAWODOWE I EDUKACYJNE ABSOLWENTÓW SZKÓŁ PONADGIM-NAZJALNYCH
Rysunek 32. Czy uczniowie zamierzają kształcić się dalej
Blisko połowa badanych uczniów (44,5%) zamierza kontynuować swoją naukę. Rysunek 33. W jakiej szkole uczeń zamierza kontynuować naukę
Aż 45,2% z badanych, którzy wcześniej zadeklarowali, że mają zamiar kontynuować naukę, zamierza studiować dziennie. 22% chce studiować zaocznie, a 16,7% nie wie jeszcze w ja-kiej formie będzie kontynuowała naukę.
27,0%
28,5%
44,5%
Nie Jeszcze nie wiem Tak
16,7%
9,3%
2,8%
45,2%
4,0%
22,0%
Jeszcze nie wiem
Szkoła uzupełniająca
Szkoła policealna
Studia dzienne Studia wieczorowe
Studia zaoczne (weekendowe)
117
Rysunek 34. Kontynuacja nauki przez absolwentów po zakończeniu szkoły ponadgimnazjalnej
Zdecydowana większość (59%) absolwentów dolnośląskich szkół ponadgimnazjalnych konty-nuuje naukę na wyższych uczelniach. Prawie 36% badanych nie podjęło dalszej nauki.
Na kontynuację nauki częściej decydowały się kobiety (71% wskazań twierdzących) niż mężczyźni (57%) – prawdopodobnie ze względu na to, iż to one częściej po gimnazjum wy-bierały szkoły ogólnokształcące, nie dające konkretnych uprawnień zawodowych. Również dekompozycja rozkładu odpowiedzi ze względu na typ ukończonej przez respondenta szkoły ponadgimnazjalnej potwierdza tę tezę – absolwenci liceów ogólnokształcących w 81% przy-padków kontynuują naukę. W przypadku techników zawodowych odsetek ten to 49%, za-sadniczych szkół zawodowych – 39%, najniższy natomiast jest wśród absolwentów szkół policealnych (33% wskazań twierdzących). Rysunek 35. Kontynuacja nauki przez absolwentów po zakończeniu szkoły ponadgimnazjalnej
a podregion
35,5%
58,5% 3,5% 2,5%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Nie
Tak
Studia wyższe Szkoła policealna Liceum, technikum
62,7%
72,0% 73,4%
57,7% 58,4%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
p. jeleniogórski p. legnicko-głogowski
m. Wrocław p. wałbrzyski p. wrocławski
118
Miejsce zamieszkania respondentów również istotnie wpływało na ich dalszą ścieżkę kształcenia. Na kontynuację nauki po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej decydowało się 73% absolwentów mieszkających we Wrocławiu. W podregionie wałbrzyskim wskaźnik ten był najniższy, a różnica częstości wskazań w stosunku do miasta Wrocław wynosiła blisko 16 punktów procentowych. Rysunek 36. Uczestnictwo absolwentów w kursach i szkoleniach dodatkowych
W badanej grupie blisko połowa (45%) respondentów przyznaje, że nie korzystała z żadnych form zwiększania swoich kompetencji i kwalifikacji. Badani uczestniczący w dodatkowych kursach i szkoleniach najczęściej decydowali się na uzyskanie prawa jazdy kategorii B (30% wskazań) oraz doszkalające kursy zawodowe zgodne z kierunkiem kształcenia (14%). Tabela 9. Uczestnictwo w kursach i szkoleniach dodatkowych - inne
wózki widłowe 12 instruktor sportowy 1
opiekun kolonii, praca z młodzieżą 8 język migowy 1
pierwsza pomoc 8 kelnerski 1
studia, studia podyplomowe 5 kosmetyczny 1
barmański 3 krajoznawczy 1
elektryk 3 kreatywność 1
warsztaty o rynku pracy 3 kurator społeczny 1
BHP 2 listonosz 1
florystyczny 2 logistyka 1
fotograficzny 2 media 1
fryzjerski 2 minimum sanitarne 1
kasa fiskalna 2 muzyczny 1
księgowość 2 nadzorowanie NGO 1
44,9%
1,1%
4,1%
8,8%
10,9%
12,4%
14%
29,9%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
Nie brał udziału w kursach
Kursy autoprezentacji
Kursy komputerowe
Kursy przekwalifikowujące
Kursy językowe
Inne kursy
Kursy zawodowe - doszkalające
Prawo jazdy
119
lider grupy 2 obsługa gazów 1
Narodowe Siły Rezerwowe 2 operator żurawia 1
obsługa klienta 2 piły spalinowe 1
przedsiębiorczość 2 praca magazyniera 1
recepcjonistka 2 prawniczy 1
rolnicze 2 prawo jazdy - motor 1
rysunek 2 prawo jazdy - przyczepy 1
strażak ochotnik 2 prezentacja historii Józefa Piłsudskiego po niemiecku 1
suwnice 2 projektowanie inżynieryjne 1
taniec 2 przedszkolanka 1
asertywność 1 ratownictwo medyczne 1
audytor systemu HACAP 1 ratownik wodny 1
Autocad 1 street workers 1
autoprezentacja 1 strzyżenie psów 1
biologia 1 system informatyczny 1
coaching i rozwój osobisty 1 szkolenia miękkie 1
dla radnych 1 szkolenie policyjne 1
egzamin SPU 1 szybkie czytanie 1
fizyka 1 śpiew 1
fundusze unijne 1 teatralne 1
gospodarcze 1 urządzenia elektryczne 1
gra na instrumencie 1 wolontariat 1
graficzny 1 wózek jezdniowy z napędem silnikowym 1
instruktor siatkówki 1 zarządzanie 1
instruktor snowboardu 1
Szeroki wybór dostępnych tematów kursów i szkoleń przekłada się na wypowiedzi respon-dentów związane ze zwiększaniem kwalifikacji zawodowych. Badani wymienili łącznie 75 ob-szarów tematycznych, wśród których najpopularniejszy okazał się kurs operatora wózka wi-dłowego (12 wskazań). Stosunkowo często wymieniane były również kursy pierwszej pomocy medycznej oraz opiekuna placówek wypoczynkowych dla dzieci i młodzieży (po 8 wskazań).
120
Rysunek 37. Plany uczestniczenia przez absolwentów w dodatkowych szkoleniach i kursach w naj-bliższym roku
Blisko połowa (48%) biorących udział w badaniu absolwentów deklaruje, że w najbliższym roku nie planuje uczestnictwa w żadnych dodatkowych kursach i szkoleniach. Co piąty re-spondent (22%) zamierza rozpocząć w najbliższym czasie studia wyższe, a 12% ma w pla-nach uczestnictwo w kursach doszkalających w obrębie wyuczonego zawodu. Tabela 10. Plany uczestniczenia w dodatkowych szkoleniach i kursach - inne
studia podyplomowe 6 makler giełdowy 1
operator wózka widłowego 4 marketing 1
kosmetyka 3 matematyka 1
księgowość 3 medyczny 1
barmański 2 operator koparki 1
BHP 2 operator ładowarek 1
coaching 2 operator maszyn pod ziemią 1
kursy zawodowo-biznesowe za granicą 2 operator maszyn rolniczych 1
masaż 2 operator suwnic 1
spawacz 2 palacz 1
w zakładzie pracy 2 pierwsza pomoc 1
zawodowe 2 planowanie imprez 1
barista 1 płetwonurek 1
edukacja w dziedzinie sportu 1 prawa autorskie 1
48,3%
7,6%
0,3%
0,9%
1,5%
1,9%
5,0%
5,4%
7,5%
12,1%
21,5%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
Nie planuje kursów
Inne kursy
Kursy autoprezentacji
Nauka w technikum, liceum
Kursy komputerowe
Nauka w szkole policealnej
Prawo jazdy
Kursy przekwalifikowujące
Kursy językowe
Kursy doszkalające
Studia wyższe
121
finanse, podatki 1 przewodnik 1
fotografika 1 rolnicze 1
humanistyczne 1 spadochroniarz 1
instruktor nauki jazdy 1 specjalizacyjne 1
kierownik kolonii 1 telekomunikacja 1
konferencje naukowe 1 turystyka 1
konserwator urządzeń dźwigowych 1 uprawnienia elektryczne 1
kosztorysowanie 1 wychowawca kolonijny 1
kursy sportowe 1 zarządzanie jakością i środowiskiem 1
Wśród innych niż ujęte w kafeterii odpowiedzi kursów i szkoleń, badani najczęściej (6 wska-zań) deklarowali chęć rozpoczęcia w najbliższym roku studiów podyplomowych. Zaintereso-waniem nadal cieszyć się będą także kursy operatorów wózków widłowych (4 wskazania).
Kluczową składową zrealizowanego projektu badawczego było określenie obecnej po-zycji na rynku pracy absolwentów dolnośląskich szkół ponadgimnazjalnych. Celowi temu po-służyć miał włączony do kwestionariusza wywiadu blok pytań związanych z poszukiwaniem i utrzymaniem pierwszej pracy oraz dotyczących obecnego miejsca zatrudnienia. Rysunek 38. Losy absolwentów po ukończeniu szkoły
W badanej grupie absolwentów przeważają osoby, które po zakończeniu edukacji ponadgim-nazjalnej znalazły zatrudnienie jako pracownicy najemni – w sytuacji tej znalazło się 60% respondentów. Więcej niż jedna trzecia (38%) pozostaje bezrobotna, a zaledwie 1,5% zde-cydowało się na prowadzenie własnej działalności gospodarczej.
Zgodnie ze stawianą wcześniej tezą o popularności studiów wyższych wśród absolwen-tów liceów ogólnokształcących, w grupie tej aż 45% respondentów przyznaje, że od zakoń-czenia szkoły ponadgimnazjalnej nie podjęło jeszcze pracy (dla porównania, wśród absolwen-tów szkół policealnych odsetek ten jest o 8 punktów procentowych niższy). Na tle badanej grupy wyróżniają się absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, wśród których aż 83% świadczy pracę najemną.
60,1%
1,5%
38,4%
Praca najemna Własna działalność gospodarcza Brak pracy
122
Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż najczęściej aktywni zawodowo pozostają ab-solwenci szkół ponadgimnazjalnych w podregionie wałbrzyskim, gdzie zaledwie 35% bada-nych nie podjęło pracy po ukończeniu szkoły. Podobnie sytuacja przedstawia się w podregio-nie wrocławskim (37% niepracujących absolwentów). Przeciwnie natomiast w mieście Wro-cław oraz podregionie legnicko-głogowskim; na obu obszarach 42% absolwentów przyznaje, że nie pracowało jeszcze zawodowo. Rysunek 39. Dotychczasowa liczba pracodawców wśród absolwentów
Respondenci, którzy po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej znaleźli zatrudnienie jako pra-cownicy najemni, zazwyczaj okazują się być przywiązani do miejsca pracy; 45% badanych deklaruje, że pracuje nadal u swojego pierwszego pracodawcy, a co czwarty respondent (26%) – u drugiego. Zaledwie jeden na pięćdziesięciu absolwentów deklaruje, że zmieniał stanowisko pracy pięć lub więcej razy.
45,1%
26,2%
16,0%
7,7%
2,9% 2,1%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Jeden Dwóch Trzech Czterech Pięciu Sześciu i więcej
123
Rysunek 40. Okres poszukiwania pierwszej pracy przez absolwentów
Ponad połowa ankietowanych (52%) pracujących zawodowo przyznaje, że pierwszej pracy poszukiwała dłużej niż miesiąc po zakończeniu edukacji w szkole ponadgimnazjalnej; w krót-szym czasie udało się zdobyć zatrudnienie 29% respondentów. Zróżnicowanie to nie było uzależnione od miejsca zamieszkania ani płci badanych. Rysunek 41. Okres poszukiwania pierwszej pracy przez absolwentów a typ ukończonej szkoły
Bardzo zbliżona jest sytuacja na rynku pracy absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i techników – poszukiwania pierwszej pracy zajmują im porównywalną ilość czasu. Na tle tym wyróżniają się absolwenci liceów ogólnokształcących – znacznie rzadziej niż pozostali poszu-kiwali oni pierwszej pracy dłużej niż miesiąc, natomiast co czwarty badany w tej grupie w ogóle jej nie szukał (głównie ze względu na kontynuację nauki na studiach wyższych).
7,5%
28,8%
51,5%
12,2%
Nie dotyczy – pracował w trakcie nauki Poniżej 1 miesiąca
1 miesiąc lub dłużej Nie dotyczy - kontynuował naukę na studiach
9%
5%
9%
12%
33%
28%
28%
32%
58%
48%
55%
54%
20%
7%
2%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Szkoła policealna
Liceum ogólnokształcące
Technikum
Szkoła zawodowa
Nie dotyczy – pracował w trakcie nauki Poniżej 1 miesiąca
1 miesiąc lub dłużej Nie dotyczy - kontynuował naukę na studiach
124
Tabela 11. Średni czas poszukiwania pierwszej pracy
Miesiące Wskazania
1 miesiąc 19
2 miesiące 52
3 miesiące 53
4 miesiące 14
5 miesięcy 5
6 miesięcy 42
7 miesięcy 1
8 miesięcy 3
11 miesięcy 1
12 miesięcy 38
13 miesięcy 1
16 miesięcy 1
18 miesięcy 5
24 miesiące 9
30 miesięcy 2
36 miesięcy 5
38 miesięcy 1
72 miesiące 1
Średni czas poszukiwania pierwszej pracy przez absolwenta szkoły ponadgimnazjalnej to 7,1 miesiąca. Część badanych deklaruje, że znalazła zatrudnienie w czasie krótszym niż miesiąc; najdłuższy czas wymieniany przez respondentów to sześć lat. Najczęściej badani znajdowali pierwszą pracę w ciągu kwartału od ukończenia szkoły – 3 miesiące zajęło to 53 responden-tom, 2 miesiące – 52.
125
Rysunek 42. Zgodność pierwszej pracy absolwentów z zawodem wyuczonym
Niespełna co trzeci badany (28%) pierwsze zatrudnienie znalazł w zawodzie wyuczonym; aż 64% absolwentów przyznaje, że pracowali w branży zupełnie nie powiązanej z kompeten-cjami wyniesionymi ze szkoły ponadgimnazjalnej.
Istotnym czynnikiem różnicującym odpowiedzi na to pytanie okazał się być podregion, w którym zamieszkują osoby badane. Najłatwiej o pracę w zawodzie wyuczonym było absol-wentom w podregionie legnicko-głogowskim (37% wskazań twierdzących), najtrudniej zaś – we Wrocławiu (19%). Rysunek 43. Zgodność pierwszej pracy absolwentów z zawodem wyuczonym a typ ukończonej szkoły
Najczęściej pierwszą pracę w wyuczonym zawodzie udaje się uzyskać absolwentom szkół zawodowych – w tej sytuacji jest ponad połowa (52%) tej grupy respondentów. Po przeciw-nej stronie lokują się natomiast absolwenci liceów ogólnokształcących – aż czterech na pięciu badanych w tej grupie pierwszą pracę wykonywało w zawodzie zupełnie niezwiązanym z kie-runkiem kształcenia.
28,2%
7,8%64%
Zawód wyuczony Zawód pokrewny Inna
39%
14%
35%
52%
9%
5%
13%
4%
52%
81%
52%
45%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Szkoła policealna
Liceum ogólnokształcące
Technikum
Szkoła zawodowa
Zawód wyuczony Zawód pokrewny Inna
126
Rysunek 44. Obecna aktywność zawodowa absolwentów
Ponad połowa absolwentów dolnośląskich szkół ponadgimnazjalnych (57%) pracuje zawo-dowo, zaś jedna trzecia tej grupy (18% ogółu badanych) kontynuuje równocześnie naukę. Łącznie wciąż uczy się 46% wszystkich absolwentów, jednak 28% to osoby nieaktywne za-wodowo. Co szósty badany (16%) obecnie nie pracuje ani nie kształci się. Rysunek 45. Obecna aktywność zawodowa absolwentów a typ ukończonej szkoły
Sytuacja zawodowa absolwentów jest zróżnicowana ze względu na ukończony przez nich typ szkoły ponadgimnazjalnej. Wyłącznie na kontynuacji nauki skupieni są głównie absolwenci liceów ogólnokształcących (38%) – pozostałe grupy badanych przede wszystkim pracują zawodowo (najczęściej – absolwenci szkół policealnych, 52% wszystkich wskazań). Z drugiej strony to również absolwenci szkół policealnych częściej niż pozostali badani (25% wskazań) nie pracują i nie uczą się.
38,3%
18,4%
27,6%
15,8%
Pracuje, prowadzi działalność gospodarczą Pracuje i kontynuuje naukę
Kontynuuje naukę Nie pracuje i nie kontynuuje nauki
52%
29%
47%
55%
8%
22%
17%
12%
15%
38%
17%
10%
25%
11%
20%
23%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Szkoła policealna
Liceum ogólnokształcące
Technikum
Szkoła zawodowa
Pracuje, prowadzi działalność gospodarczą Pracuje i kontynuuje naukę
Kontynuuje naukę Nie pracuje i nie kontynuuje nauki
127
Rysunek 46. Formy zatrudnienia absolwentów
Zdecydowana większość (74%) aktywnych zawodowo absolwentów jest zatrudniona na pod-stawie umów o pracę – na czas określony (38%) lub nieokreślony (36%). Zatrudnienie na podstawie umów cywilno-prawnych, będących zdaniem niektórych przedstawicieli organizacji pracowników największą bolączką młodych pracowników, w rzeczywistości dotyczy 13% dol-nośląskich absolwentów.
Jeden na dwudziestu pięciu badanych deklarował, iż jest zatrudniony na podstawie in-nej niż ujęta w kafeterii odpowiedzi. W grupie tej dominowały osoby pracujące na czarno (7 wskazań); znaleźli się w niej również stażyści (4 wskazania), osoba związana kontraktem, rolnik, wolontariusz, pracownik zatrudniony w systemie prowizyjnym oraz osoba zatrudniona w agencji pośrednictwa pracy. Troje badanych nie wiedziało natomiast, jaka jest obecna forma prawna ich zatrudnienia.
Umowy cywilno-prawne najczęściej są podstawą zatrudnienia absolwentów liceów ogólnokształcących (17% wskazań w tej grupie); w ogóle nie obejmują one natomiast ab-solwentów szkół policealnych, wśród których aż 87% posiada umowę o pracę. Warto również zwrócić uwagę na zróżnicowanie regionalne popularności umów cywilno-prawnych zawiera-nych z absolwentami: o ile w podregionie jeleniogórskim stosuje je zaledwie 4% pracodaw-ców, o tyle w samym Wrocławiu co czwarty absolwent (25%) jest zatrudniony właśnie w tej formie.
Indywidualna przedsiębiorczość jest domeną absolwentów szkół zawodowych – 11% tej grupy prowadzi własne działalności gospodarcze (dla porównania w gronie absolwentów szkół policealnych odsetek ten wynosi zaledwie 6,5%). Również dla tej kategorii aktywności zawodowej nie bez znaczenia pozostaje zamieszkiwany przez absolwenta podregion woje-wództwa; w podregionie wałbrzyskim działalność gospodarczą prowadzi 12% badanych, zaś we wrocławskim jedynie nieco ponad 5%.
35,8%
38,4%
8,6%
13,0%
4,2%
Umowa o pracę na czas nieokreślony Umowa o pracę na czas określony, okres próbnyProwadzenie działalności gospodarczej Na podstawie umowy cywilno – prawnejInna forma
128
Rysunek 47. Obecne miejsce pracy absolwentów - wymiar godzin
Najliczniejsza grupa aktywnych zawodowo absolwentów dolnośląskich szkół ponadgimnazjal-nych to osoby zatrudnione w pełnym wymiarze godzin – stanowią one 84% wszystkich ba-danych. W niepełnym wymiarze godzin zatrudnionych jest 11% absolwentów, a jeden na dwudziestu badanych (5%) pracuje obecnie wyłącznie dorywczo. Rysunek 48. Obecna praca absolwentów a zawód wyuczony
Ponad połowa badanych (60,5%) aktywnych zawodowo przyznaje, że ich obecne stanowisko pracy nie jest w żaden sposób powiązane z zawodem wyuczonym – przeciwna sytuacja doty-czy tylko co czwartego (26%) absolwenta. Największe szanse na zatrudnienie zgodne z kie-runkiem kształcenia mają w świetle zebranych danych absolwenci szkół policealnych (29%), najmniejsze natomiast – liceów ogólnokształcących i szkół zawodowych (po 24%); sytuacja ta niezależna jest od płci badanych.
84,4%
10,9%
4,7%
Pełny wymiar godzin Niepełny wymiar godzin Praca dorywcza
60,5%14,1%
25,4%
Inny zawód Zawód pokrewny Wyuczony zawód
129
Rysunek 49. Łatwość znalezienia pracy - subiektywna ocena absolwentów
Badani proszeni byli o określenie, na ile ich zdaniem trudne byłoby dla nich znalezienie pracy zgodnej z kierunkiem kształcenia i kompetencjami oraz poniżej posiadanych przez nich kwali-fikacji. Najłatwiejsze zdaniem respondentów okazało się znalezienie pracy w dowolnym za-wodzie poniżej własnych kwalifikacji – co dziesiąty badany uznał to za zdecydowanie łatwe, a aż jedna trzecia (32%) za raczej łatwe. Wraz ze wzrostem potrzebnych na danym stanowi-sku kwalifikacji i zgodnością z zawodem wyuczonym, optymizm badanych malał; znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie ale poniżej własnych kwalifikacji za bardzo łatwe uznało 8% respondentów a zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami – już tylko co dwudziesty badany (5%). Tabela 12. Przyczyny trudności w znalezieniu zatrudnienia odpowiadającego kwalifikacjom
brak miejsc pracy 303 brak chęci do pracy 9 brak doświadczenia 187 problemy zdrowotne 8
nie wie, trudno powiedzieć 59 brak uprawnień do wykonywania zawodu 4
brak kwalifikacji 54 wysokie podatki, koszty pracy 4 konkurencja na rynku pracy 49 wyzysk pracowników 4
brak znajomości, koneksji 45 brak prawa jazdy 3
brak wyuczonego zawodu 36 długi brak kontaktu z zawodem 3
niskie zarobki 35 oferty tylko na umowy cywilno-prawne 3
zły dojazd 32 płeć 3
brak dyplomu ukończenia studiów, wykształce-nia
29 wybór innego zawodu niż wyuczony 3
niedyspozycyjność 22 niski przyrost naturalny 2
brak znajomości języków obcych 20 karalność 1 kontynuacja nauki 13 nieśmiałość 1
wiek 13 nie ma przeszkód 40
10%
7%
5%
15%
14%
11%
32%
29%
22%
27%
30%
28%
10%
14%
16%
8%
6%
10%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
W dowolnym zawodzie, poniżej kwalifikacji
W wyuczonym zawodzie, poniżej kwalifikacji
W wyuczonym zawodzie, zgodnie z kwalifikacjami
Zdecydowanie łatwo Łatwo Raczej łatwo Raczej trudno Trudno Zdecydowanie trudno
130
Na pytanie o powody, dla których trudno byłoby im znaleźć zatrudnienie adekwatne do posiadanych kwalifikacji i wyuczonego zawodu, badani odpowiadali dość zgodnie. Na pierw-szym miejscu wskazywane były przez respondentów ogólne trudności na rynku pracy – wy-sokie bezrobocie (303 wskazania) oraz duża konkurencja (49 wskazań). Znaczna część bada-nych orientuje się również, że brak doświadczenia zawodowego pogarsza ich położenie na tym rynku – zwróciło na nie fakt 187 absolwentów. Co dwudziesty badany twierdził nato-miast, że nie widzi przeszkód w znalezieniu zatrudnienia zgodnego z wyuczonym zawodem i posiadanymi kwalifikacjami. 14. ANALIZA DOSTĘPNOŚCI I PRZYSTĘPNOŚCI, RZETELNOŚCI I KOMPLEMEN-
TARNOŚCI ANALIZ DOTYCZĄCYCH RYNKU PRACY I OFERTY EDUKACYJNEJ Badani dyrektorzy, pedagodzy oraz przedstawiciele urzędów zajmujący się problematyką edukacji stale poszerzają wiedzę na temat aktualnej kondycji rynku pracy uczestnicząc w konferencjach i spotkaniach poświęcone prezentacjom wyników najnowszych badań, anali-zując dane źródłowe i opracowani tematyczne. Charakterystyczne jest natomiast, że opraco-wania te mają swoich stałych odbiorców. Z Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji najczęściej korzystają przedstawiciele urzędów pracy. Przedstawiciele szkół zawo-dowych najchętniej analizują najnowsze listy deficytowych zawodów i preferencji zawodo-wych, zwłaszcza przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego. Grupa ta korzysta z opracowań branżowych np. Diagnoza Potrzeb Edukacji w Branży Motoryzacyjnej, Baza Potrzeb Eduka-cyjnych oraz powstałych w wyniku projektów badawczych. Docierają też na stronę interne-tową Powiatowego Urzędu Pracy i analizują raporty dotyczące rynku pracy, bądź bezrobocia.
Jest też spora grupa osób, które z opracowań korzystają sporadycznie lub nie korzysta-ją wcale. „Jeżeli nam przysyłają do szkoły i ja to otrzymuję, to tak. Ale jeżeli nie, to osobiście nigdzie za takimi informacjami nie chodzę”. Wynika to z braku zainteresowania treścią tych opracowań lub z braku możliwości zaadoptowania tej treści do potrzeb edukacyjnych uczniów: „docierają do nas, mówi przedstawiciel cechu, tylko tak jak mówię, to się ma nijak w przełożeniu na zainteresowanie uczniów”. W tej grupie są też osoby niezwiązane bezpo-średnio z doradztwem zawodowym, pełniące tę funkcję dodatkowo, obok obowiązków głów-nych. Najczęściej jest to pedagog szkolny, czasem psycholog. Dostępność analiz i opracowań oraz użyteczność informacji w nich zawartych Konsultowane osoby twierdzą, że interesujące je informacje są łatwo dostępne, nie mają problemu ze skorzystaniem z nich. Ponadto szkoły doceniają fakt, że niektóre publikacje są im przesyłane na bieżąco: „szereg firm jest takich, które produkują różnego rodzaju właśnie analizy, dostarczają do szkół, czy podczas konferencji, czy ogłaszają się na stronie interne-towej(…)”. Podkreślają też ich wysoką wartość merytoryczną „(…) cały pakiet sukcesywnie przychodził takich materiałów, które no świetne są w praktyce, bo naprawdę są na wysokim profesjonalnym poziomie opracowania i kwestia tylko, żeby z tego korzystać; (…) jest to, co powinno być, czyli jakie jest zapotrzebowanie na poszczególne zawody, jakimi umiejętno-ściami i wiedzą powinien się cechować absolwent w tym zawodzie no i jakie kompetencje powinien posiadać”.
131
Język tych informacji jest zrozumiały, ale należy pamiętać, że większość czytelników to osoby związane ściśle z rynkiem pracy, które na co dzień mają styczność z takim właśnie językiem. Informacje zawarte w publikacjach oceniają jako klarowne, czytelne i rzetelne, choć pojedyncze komentarze wskazują: „one są pewnie robione rzetelnie, tylko, jak to po-wiedzieć, nie biorą pod uwagę pewnych uwarunkowań, tak, że np. dane pozyskane z urzędu pracy, no są obarczone jakimś tam błędem” ponieważ, w większości bazują na statystykach, „więc tu jest zarzut do tych, którzy opracowują, bo oni oczywiście robią to zgodnie z literą prawa i w oparciu o istniejący stan prawny, ale tak naprawdę z rzeczywistością często nie-wiele ma to wspólnego”. Wątpliwości też wzbudziły sposoby zastosowania treści zawartych w opracowaniach: „dla mnie najważniejsze jest, co z tym dalej zrobić, no bo to, tu jest pięk-nie wszystko zebrane, napisane (…); (…) to co jest przygotowane na papierze, a rzeczywi-stość może być inna, prawda (…)”. Zwłaszcza rzemieślnicy są tą grupą, która nie potrzebują opracowań ale jasnych wskazówek dotyczących wykorzystania tych treści w praktyce.
Sugerowane tematy przyszłych opracowań Badane osoby wskazały następujące propozycje zmian bądź poszerzenia zakresu tematycz-nego opracowań i publikacji dotyczących rynku pracy i edukacji: • wskazówki i propozycje wykorzystania publikowanych danych „(…) wyraźne
sugestie w stronę władz państwowych, jak należy dostosowywać systemy edukacyjne do zmieniającej się rzeczywistości”;
• informacje na temat wprowadzania nowych technologii i nowych rozwiązań; • wskaźniki i informacje na temat osób, które wypadają z systemu edukacji
z uwzględnieniem płci, wieku i miejsca zamieszkania tych osób; • informacje na temat aktywizacji zawodowej mniejszości narodowych i etnicz-
nych na przykład dużej mniejszości romskiej oraz społeczności wielokulturowych; • prognozy, ze szczególnym uwzględnieniem zawodów nadwyżkowych i deficytowych,
„żeby była rzetelna informacja o tym, co nas czeka. Żebyśmy my, jako instytucje, które odpowiadają za przygotowanie zawodowe ludzi, którzy utracili pracę, żebyśmy mogli im podpowiadać, co ich czeka i najlepiej, w którym kierunku iść, w którym kierunku się kształcić, w którym kierunku zdobywać umiejętności czy kwalifikacje (…); (…) brakuje takiego szerszego kontekstu czasowego (…) takiej perspektywy rzeczywiście no dłuż-szej. Przynajmniej pięcioletnia to, to jest w ogóle niezbędne minimum, ale przynajmniej takiej dziesięcioletniej, żeby można było z punktu widzenia dyrektora szkoły, z punktu widzenia organu prowadzącego rzeczywiście planować jakąś taką długoterminową albo taką średnioterminową współpracę i politykę oświatową”;
• przeprowadzana na bieżąco analiza zapotrzebowania na umiejętności pozaza-wodowe, „właśnie analiza tego, co się pojawia w prasie i czego oczekują pracodawcy (…) i tu już wiemy, że bardziej niż kwalifikacje takie stricte zawodowe wymagane są umiejętności, typu praca w grupie, dostosowanie się do zmieniających warunków, kre-atywność (…)”;
• kontynuacja wartościowych publikacji, zwłaszcza kompendiów i poradników dla młodzieży: „Miasto Wrocław wydało taki podręcznik w 2009 r. dla uczniów „Moja karie-ra. Poradnik dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej”. Też znakomity materiał, ale jakby
132
po tamtym roku nie było tego wznowienia. A jeżeli było, to tutaj nie dotarło. Więc bra-kuje nam jakiejś ciągłości”.
• aktualizacja danych na przykład przypisów z zakresu prawa, które się cały czas zmieniają, trudno więc korzystać cały czas z tego materiału przez następne 5-8 lat.
• prezentacja danych w ujęciu regionalnym ponieważ każdy region ma swoją specyfi-kę.
Doświadczenie konsultowanych osób mówi, że dotychczas publikowane wyniki badań przy-czyniły się do poprawy jakości oferty edukacyjnej, po prostu sprawdziły się w praktyce i co oznacza, że dobrze spełniają swoją informacyjną rolę i nie wymagają wielu zmian. 15. PREFEROWANE KANAŁY INFORMACJI NT. OFERTY RYNKU EDUKACYJNEGO
I PRACY Rysunek 50. Źródło informacji o szkole do której uczęszczają uczniowie
Główne źródła informacji nt. wybranej szkoły to znajomi (67,7%), a także rodzina (22,7%) oraz targi edukacyjne (15,4%). Jak widać najczęściej wymieniane źródła informacji o danej szkole nie mają charakteru oficjalnego, tj. przekazują je zwykle znajomi lub rodzina. Wynika z tego, że szkoły nie prowadzą zbyt intensywnych działań informacyjno-promocyjnych swojej oferty.
,5%
1,4%
9,3%
15,4%
22,7%
67,7%
99,5%
98,6%
90,7%
84,6%
77,3%
32,3%
Z mediów (telewizja, prasa itp.)
Z reklamy
Z innego źródła,
Z targów edukacyjnych
Od rodziny
Od znajomych
Wskazano Nie wskazano
133
Rysunek 51. Informacje na temat szkół ponadgimnazjalnych w mediach
Omawiając zagadnienia dotyczące wyboru szkoły ponadgimnazjalnej, badani proszeni byli o wskazanie, czy w trakcie podejmowania tej decyzji spotkali się z jakimikolwiek informacja-mi w mediach, związanymi z możliwościami dalszej edukacji. Niemal co trzeci respondent (32%) przyznał, że przed wyborem szkoły ponadgimnazjalnej nie otrzymał żadnych informa-cji dotyczących oferty edukacyjnej. Jeden na czterech badanych (25%) wiedzę na ten temat czerpał z Internetu, a niespełna 15% - z ulotek i plakatów. Podobna grupa uczniów jako główne źródło informacji o ofercie edukacji ponadgimnazjalnej wskazała nauczycieli i dorad-ców zawodowych w szkole, istotniejsze jednak okazywały się informacje przekazywane przez rodziców i znajomych (20% wskazań).
24,8%
11,3%
3,4%
14,6%
5,6%
2,6%
4,9%
1,8%
12,6%
9,3%
19,8%
14,3%
31,9%
0% 10% 20% 30% 40%
W Internecie
W prasie lokalnej
W prasie ogólnopolskiej
Tak, na ulotkach, plakatach
W telewizji lokalnej
W telewizji ogólnopolskiej
W radio lokalnym
W radio ogólnopolskim
Z informatora o szkołach
Z innego źródła
Informacje od rodziców lub znajomych
Informacje od nauczycieli, doradców zawodowych
Brak jakichkolwiek informacji
TAK
NIE
134
Rysunek 52. Wpływ reklamy na wybór szkoły ponadgimnazjalnej przez jej absolwentów
Badani, którzy zetknęli się z reklamami szkół ponadgimnazjalnych, pytani byli o wpływ tych informacji na ostateczną decyzję o wyborze szkoły. Niespełna połowa (47%) biorących udział w wywiadach absolwentów przyznała, że kierowała się podczas podejmowania tej decyzji wiedzą zaczerpniętą z reklam; dominowała odpowiedź dotycząca umiarkowanego wpływu reklamy na wybór szkoły ponadgimnazjalnej (raczej tak – 26%, raczej nie – 25% wskazań). 16. WIZERUNEK SZKOLNICTWA PONADGIMNAZJALNEGO W MEDIACH Podział tematyczny Rysunek 53. Liczba materiałów w podziale na rodzaj szkół z uwzględnieniem rodzaju medium
9%
12,3%
25,8%
24,9%
15,7%
12,3%
Zdecydowanie tak Tak Raczej tak Raczej nie Nie Zdecydowanie nie
72
26
10
6
3
5
2
598
200
81
50
25
18
14
98
31
6
6
3
4
3
0 200 400 600 800
Liceum Ogólnokształcące (LO)
Technikum (T)
Zasadnicza Szkoła Zawodowa (ZSZ)
Liceum Profilowane (LP)
Technikum Uzupełniające
Szkoła Policealna
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące
Prasa Internet RTV
135
Najwięcej materiałów, niezależnie od rodzaju źródła, dotyczy liceów ogólno-kształcących, a w drugiej kolejności techników. Najmniej artykułów dotyczy uzupełnijących liceów ogólnokształcących, a także szkół policealnych. Rysunek 54. Liczba materiałów w podziale na rodzaj szkół z uwzględnieniem ich wydźwięku i wiel-
kości (wszystkie media)
Większość publikacji nt. poszczególnych typów edukacji ponadgimnazjalnej ma charakter neutralny, informujący na temat danego typu kształcenia. W przypadku publikacji nt. liceów ogólnokształcących na 768 publikacji 586 miało charakter neutralny, 144 – pozytywny, a 38 negatywny. Podobne proporcje występowały w przypadku innych typów szkół.
227
48
26
7
1
4
2
174
45
6
8
2
5
1
367
164
65
47
28
18
16
144
41
21
3
0
1
0
38
8
0
8
20
0
7
586
208
76
51
11
26
12
800 600 400 200 0 200 400 600 800
Liceum Ogólnokształcące (LO)
Technikum (T)
Zasadnicza Szkoła Zawodowa (ZSZ)
Liceum Profilowane (LP)
Technikum Uzupełniające
Szkoła Policealna
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące
Artykuł Notka Wzmianka Pozytywne Negatywne Neutralne
136
Rysunek 55. Liczba materiałów w podziale na rodzaj szkół z uwzględnieniem ich wydźwięku i wiel-kości (wszystkie media)
Niezależnie od rodzaju publikacji (artykuły, notki, wzmianki), większość z nich ma charakter neutralny lub pozytywny. Dotyczyło to wszystkich typów szkół w ramach edukacji ponadgim-nazjalnej.
58
23
13
2
0
1
0
29
3
2
0
0
0
0
57
15
6
1
0
0
0
156
24
13
5
1
3
2
130
36
4
6
1
5
1
300
148
59
40
9
18
9
13
1
0
0
0
0
0
15
6
0
2
1
0
0
10
1
0
6
19
0
7
0 200 400 600 800
Liceum Ogólnokształcące (LO)
Technikum (T)
Zasadnicza Szkoła Zawodowa (ZSZ)
Liceum Profilowane (LP)
Technikum Uzupełniające
Szkoła Policealna
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące
Pozytywne Artykuły Pozytywne Notki Pozytywne Wzmianki
Neutralne Artykuły Neutralne Notki Neutralne Wzmianki
Negatywne Artykuły Negatywne Notki Negatywne Wzmianki
137
Zestawienia statystyczne Rysunek 56. Liczba oraz udział procentowy informacji w podziale na wydźwięk oraz medium,
w jakim się ukazały
Jak widać na powyższym wykresie, informacje na temat edukacji ponadgimnazjalnej, nieza-leżnie od analizowanego medium (prasa, Internet, RTV) miały zwykle charakter neutralny, bądź też pozytywny. Niewielki odsetek (6,4% we wszystkich mediach) miał charakter nega-tywny.
Prasa Internet RTV Suma
Neutralny 105 744 121 970
Negatywny 6 56 19 81
Pozytywny 13 186 11 210
Suma 124 986 151 1261
10,5% 18,9% 7,3% 16,7%4,8%
5,7%
12,6%
6,4%84,7%
75,5%
80,1%
76,9%
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
138
Rysunek 57. Liczba oraz udział procentowy informacji w podziale na rozmiar oraz medium, w jakim się ukazały
Największa grupa informacji, niezależnie od rodzaju medium, to przede wszystkim krótkie wzmianki. W drugiej kolejności materiały te miały charakter artykułów.
Rysunek 58. Rozkład informacji medialnych o określonym wydźwięku w stosunku do ich rozmiaru
(wszystkie media)
Niezależnie od rodzaju publikacji większość z nich miała charakter neutralny (64,8% w przy-padku artykułów, 75,9% w przypadku notatek, i 82,7% w przypadku wzmianek).
Prasa Internet RTV Suma
Wzmianka 78 549 78 705
Notka 21 157 63 241
Artykuł 25 280 10 315
Suma 124 986 151 1261
20,2%28,4%
6,6%25%
16,9%
15,9%
41,7%
19,1%
62,9%
55,7%
51,7%
55,9%
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Artykuł Notka Wzmianka
Pozytywny 97 34 79
Neutralny 204 183 583
Negatywny 14 24 43
4,4% 10% 6,1%64,8% 75,9%
82,7%
30,8% 14,1%
11,2%
0
100
200
300
400
500
600
700
800
139
Rysunek 59. Rozkład informacji medialnych o określonym wydźwięku w stosunku do ich rozmiaru
Niezależnie od rodzaju medium oraz rodzaju publikacji większość z nich miała charakter neu-tralny. Rysunek 60. Zmiany w czasie ukazywania się informacji medialnych w podziale na miesiące
Powyższy wykres prezentuje zmianę w czasie ilości publikacji na temat edukacji ponadgim-nazjalnej o kresie badanych dwóch miesięcy. Jak widać liczba tych publikacji wzrastała w okresie początku maja (okres matur) oraz w końcówce czerwca (zakończenie roku szkol-nego).
Artykuł Notka Wzmianka Artykuł Notka Wzmianka Artykuł Notka Wzmianka
Prasa Internet RTV
Pozytywne 4 5 4 90 26 70 3 3 5
Neutralne 19 14 72 179 122 443 6 47 68
Negatywne 2 2 2 11 9 36 1 13 5
2 2 2 11 9 36 1 13 5
19 14 72 179122
443
647
68
4 5 4
90
26
70
3
35
0
100
200
300
400
500
600
0
20
40
60
80
100
120
01
.05
.12
08
.05
.12
15
.05
.12
22
.05
.12
29
.05
.12
05
.06
.12
12
.06
.12
19
.06
.12
26
.06
.12
Prasa Internet RTV
140
Rysunek 61. Udział procentowy informacji ze względu na rodzaj medium
Największa liczba publikacji pochodzi z Internetu (78,2%). Radio i telewizja to 12% wszyst-kich publikacji, a prasa – 9,8%. Rysunek 62. Zestawienie liczby informacji ukazujących się w ciągu analizowanego okresu ze wzglę-
du na ich wydźwięk z uwzględnieniem dotarcia (wszystkie media)
Większość publikacji, niezależnie od okresu ich wydania, miała charakter neutralny lub pozy-tywny.
9,8%
78,2%
12,0%
Prasa Internet RTV
0
27000000
54000000
81000000
108000000
135000000
162000000
189000000
216000000
243000000
270000000
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
20
12
-05
-01
20
12
-05
-08
20
12
-05
-15
20
12
-05
-22
20
12
-05
-29
20
12
-06
-05
20
12
-06
-12
20
12
-06
-19
20
12
-06
-26
Pozytywny Neutralny Negatywny
141
Rysunek 63. Zestawienie liczby informacji ukazujących się w ciągu analizowanego okresu ze wzglę-du na ich wielkość z uwzględnieniem dotarcia (wszystkie media)
Główne rodzaju publikacji, niezależnie od czasu ich emisji, to przede wszystkim wzmianki w mediach. Rysunek 64. Zestawienie benchmarkingowe (prasa i internet)
Favorability - indeks wydźwięku wizerunkowego. Wartość może wahać się w przedziale od -10 (dla materiału negatywnego) do 5 (dla materiału pozytywnego). Wartość 1 przyjmują informację o wydźwięku neutralnym.
0
35000000
70000000
105000000
140000000
175000000
210000000
245000000
280000000
315000000
350000000
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
20
12
-05
-01
20
12
-05
-08
20
12
-05
-15
20
12
-05
-22
20
12
-05
-29
20
12
-06
-05
20
12
-06
-12
20
12
-06
-19
20
12
-06
-26
Wzmianka Notka Artykuł
-8
-6
-4
-2
0
2
4
0 500 1000 1500 2000
Favo
rab
ility
(w
ydźw
ięk
wiz
eru
nko
wy)
Range (zasięg) mln
Liceum Ogólnokształcące (LO) Liceum Profilowane (LP)
Szkoła Policealna Technikum (T)
Technikum Uzupełniające Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące
142
Range - zasięg informacji wyrażony jest w potencjalnej liczbie wydźwięków. Wielkość koła - oznacza liczbę publikacji. Położenie kuli ukazuje zarówno średni wydźwięk przekazów medialnych, a także ich zasięg, osiągnięty za sprawa danej liczby publikacji. Najlepsza pozycja na Rysunekie to prawy górny róg (oznacza, że pozytywne informacje miały bardzo duży zasięg), najgorsza pozycja to pra-wy dolny róg (negatywny przekaz, który dotarł do bardzo szerokiego grona odbiorców). Najwięcej informacji dotyczy liceów ogólnokształcących, a w dalszej kolejności techników i zasadniczych szkół zawodowych. Ich indeks wydźwięku wizerunkowego jest pozytywny, tzn. ma wartości powyżej zera. Wartości poniżej zera, tj. wydźwięk negatywny, mają technika uzupełniające oraz uzupełniające licea ogólnokształcące. Ekwiwalent reklamowy Rysunek 65. Zestawienie ekwiwalentu reklamowego w podziale na wydźwięk i medium
Powyższy wykres prezentuje ekwiwalent reklamowy publikacji, tj. wartość przekazu w kon-kretnych typach mediów, gdyby były to materiały o charakterze stricte reklamowym.
Prasa Internet RTV Suma
Negatywny -69 897,45 zł -40 452,76 zł -15 708,90 zł -126 059,11 zł
Neutralny 585 681,22 zł 699 645,30 zł 249 239,80 zł 1 534 566,32 zł
Pozytywny 288 522,12 zł 258 501,74 zł 196 131,80 zł 743 155,66 zł
Suma 804 305,89 zł 917 694,28 zł 429 662,70 zł 2 151 662,87 zł
288 522,12 zł 258 501,74 zł 196 131,80 zł
743 155,66 zł
585 681,22 zł 699 645,30 zł
249 239,80 zł
1 534 566,32 zł
-69 897,45 zł -40 452,76 zł-15 708,90 zł
-126 059,11 zł
804 305,89 zł917 694,28 zł
429 662,70 zł
2 151 662,87 zł
-500 000 zł
0 zł
500 000 zł
1 000 000 zł
1 500 000 zł
2 000 000 zł
2 500 000 zł
143
Rysunek 66. Zestawienie ekwiwalentu reklamowego w podziale na wydźwięk na przestrzeni anali-zowanych miesięcy (wszystkie media)
Ekwiwalent reklamowy w podziale na sposób prezentacji (pozytywny, neutralny, negatywny), na przestrzeni analizowanego okresu pokazuje, że sporo negatywnych publikacji miało miej-sce w okresie zakończenia roku szkolnego, co wiązało się refleksją na temat szkolnictwa po-nadgimnazjalnego. Liczba publikacji w podziale na rodzaje Tabela 13. Zestawienie ilościowe w podziale na rodzaj mediów.
Medium Rodzaj medium
Nakład /Liczba UU
/Oglądalność /Słuchalność
Wskaźnik dotarcia71
Liczba publikacji
Media ogólnoinformacyjne
www.wiadomosci.onet.pl Portal - ogólnopolski 16311000 1484301000 91
www.wiadomosci.gazeta.pl Portal - ogólnopolski 3499450 272957100 78
GAZETA WYBORCZA Dziennik - ogólno-
polski 360880 20570160 57
RZECZPOSPOLITA Dziennik - ogólno-
polski 138380 3321120 24
www.fakty.interia.pl Portal - ogólnopolski 1752590 42062160 24
Polskie Radio Program 1 RTV - ogólnopolski b. d. b. d. 23
71 Wskaźnik dotarcia – potencjalna liczba kontaktów czytelników z danym medium, szacowana na podstawie nakładu lub liczby unikatowych użytkowników lub oglądalności lub słuchalności przemno-żonych przez liczbę publikacji w nim zamieszczonych.
-100 000 zł
-50 000 zł
0 zł
50 000 zł
100 000 zł
150 000 zł2
01
2-0
5-0
1
20
12
-05
-08
20
12
-05
-15
20
12
-05
-22
20
12
-05
-29
20
12
-06
-05
20
12
-06
-12
20
12
-06
-19
20
12
-06
-26
Pozytywny Neutralny Negatywny
144
www.usa.interia.pl Portal - ogólnopolski 17330 381260 22
Polskie Radio Program 3 RTV - ogólnopolski b. d. b. d. 19
www.wiadomosci.wp.pl Portal - ogólnopolski 4275430 81233170 19
Polsat News RTV - ogólnopolski 837140 15068520 18
Radio TOK FM RTV - ogólnopolski b. d. b. d. 18
www.forum.gazeta.pl Forum – ogólno-
polski b. d. b. d. 15
Polskie Radio Program 4 RTV - ogólnopolski b. d. b. d. 13
TVP Info RTV - ogólnopolski 4874340 63366420 13
TVP1 RTV - ogólnopolski 10725130 139426690 13
NASZ DZIENNIK Dziennik - ogólno-
polski 130000 910000 7
TVN24 RTV - ogólnopolski 2275310 15927170 7
GAZETA POLSKA CODZIENNIE Dziennik - ogólno-
polski 104780 628680 6
www.metromsn.gazeta.pl Portal - ogólnopolski 458990 2753940 6
TVP2 RTV - ogólnopolski 9376120 37504480 4
www.tvn24.pl Portal - ogólnopolski 2798650 11194600 4
Radio PiN RTV - ogólnopolski b. d. b. d. 3
www.wiadomosci.dziennik.pl Portal - ogólnopolski 47610 142830 3
Polsat RTV - ogólnopolski 7972620 15945240 2
FAKT Dziennik - ogólno-
polski 524170 524170 1
TVN RTV - ogólnopolski 7848960 7848960 1
www.tygodnik.onet.pl Portal - ogólnopolski 454000 454000 1
Razem: 2216521670 492
Media ekonomiczne
www.biznes.onet.pl Portal - ogólnopolski 9327000 363753000 39
www.pieniadze.gazeta.pl Portal - ogólnopolski 519880 4159040 8
www.biznes.interia.pl Portal - ogólnopolski 1264200 7585200 6
TVN CNBC RTV - ogólnopolski 131330 131330 1
www.gielda.onet.pl Portal - ogólnopolski 2430000 2430000 1
Razem: 378058570 55
Media specjalistyczne
www.szkola.wp.pl Portal - ogólnopolski 679880 29234840 43
www.anglia.interia.pl Portal - ogólnopolski 35850 788700 22
www.praca.wp.pl Portal - ogólnopolski 1726440 22443720 13
www.edukacja.gazeta.pl Portal - ogólnopolski 139990 699950 5
www.firma.onet.pl Portal - ogólnopolski 70000 280000 4
www.media.wp.pl Portal - ogólnopolski 1317360 3952080 3
www.nauka.dziennik.pl Portal - ogólnopolski 47610 142830 3
www.cjg.gazeta.pl Portal - ogólnopolski 159650 319300 2
145
www.sport.wp.pl Portal - ogólnopolski 3088200 6176400 2
www.ciekawe.onet.pl Portal - ogólnopolski 2470000 2470000 1
www.euro2012.gazeta.pl Portal - ogólnopolski 169990 169990 1
www.facet.interia.pl Portal - ogólnopolski 842400 842400 1
www.kultura.dziennik.pl Portal - ogólnopolski 47610 47610 1
www.kultura.wp.pl Portal - ogólnopolski 142630 142630 1
www.matura.onet.pl Portal - ogólnopolski 12000 12000 1
www.religia.onet.pl Portal - ogólnopolski 1450000 1450000 1
www.sport.interia.pl Portal - ogólnopolski 1104450 1104450 1
www.zdrowie.dziennik.pl Portal - ogólnopolski 47610 47610 1
Razem: 70324510 106
Media regionalne
www.radom.gazeta.pl Portal - regionalny 85980 4299000 50
www.bydgoszcz.gazeta.pl Portal - regionalny 139550 6000650 43
www.trojmiasto.gazeta.pl Portal - regionalny 389330 12458560 32
www.bialystok.gazeta.pl Portal - regionalny 109850 3075800 28
www.kielce.gazeta.pl Portal - regionalny 179140 5015920 28
www.mminowroclaw.eu Portal - regionalny 13980 349500 25
www.opole.gazeta.pl Portal - regionalny 119360 2984000 25
www.rzeszow.gazeta.pl Portal - regionalny 219850 4397000 20
POLSKA - GAZETA WROCŁAWSKA Dziennik – regio-
nalny 33700 640300 19
www.czestochowa.gazeta.pl Portal - regionalny 149330 2837270 19
www.poznan.gazeta.pl Portal - regionalny 309650 5573700 18
www.katowice.gazeta.pl Portal - regionalny 759650 12154400 16
www.mmszczecin.pl Portal - regionalny 179110 2686650 15
www.krakow.gazeta.pl Portal - regionalny 419440 5452720 13
www.plock.gazeta.pl Portal - regionalny 99880 1298440 13
www.torun.gazeta.pl Portal - regionalny 83850 1090050 13
www.zielonagora.gazeta.pl Portal - regionalny 109850 1428050 13
www.mmlubartow.pl Portal - regionalny 11350 136200 12
www.olsztyn.gazeta.pl Portal - regionalny 93660 1123920 12
www.szczecin.gazeta.pl Portal - regionalny 219860 2638320 12
www.mmbydgoszcz.pl Portal - regionalny 56860 625460 11
www.warszawa.gazeta.pl Portal - regionalny 839850 9238350 11
METRO Dziennik – regio-
nalny 362810 3628100 10
www.gorzow.gazeta.pl Portal - regionalny 92880 835920 9
www.lublin.gazeta.pl Portal - regionalny 289550 2605950 9
www.mmlublin.pl Portal - regionalny 83880 754920 9
www.mmzamosc.pl Portal - regionalny 17960 161640 9
146
www.wroclaw.gazeta.pl Portal - regionalny 349660 3146940 9
Muzyczne Radio Jelenia Góra RTV - regionalny b. d. b. d. 8
Radio RAM RTV - regionalny b. d. b. d. 8
www.lodz.gazeta.pl Portal - regionalny 219550 1756400 8
www.mmwloclawek.pl Portal - regionalny 19910 159280 8
www.mmostrowiec.pl Portal - regionalny 11320 79240 7
www.mmstargard.pl Portal - regionalny 16920 118440 7
www.mmpoznan.pl Portal - regionalny 199810 1198860 6
www.mmtrojmiasto.pl Portal - regionalny 99650 597900 6
www.mmgorzow.pl Portal - regionalny 19900 99500 5
www.mmkrakow.pl Portal - regionalny 90850 454250 5
www.mmtorun.pl Portal - regionalny 17960 89800 5
www.bielskobiala.gazeta.pl Portal - regionalny 63880 255520 4
www.mmpulawy.pl Portal - regionalny 26910 107640 4
www.mmrzeszow.pl Portal - regionalny 19960 79840 4
www.mmsilesia.pl Portal - regionalny 83960 335840 4
www.mmgrudziadz.pl Portal - regionalny 17650 52950 3
www.mmwarszawa.pl Portal - regionalny 84840 254520 3
www.mmkielce.eu Portal - regionalny 13960 27920 2
www.mmwroclaw.pl Portal - regionalny 99880 199760 2
www.sosnowiec.gazeta.pl Portal - regionalny 38850 77700 2
www.mmbialystok.pl Portal - regionalny 14960 14960 1
www.mmdebica.eu Portal - regionalny 12850 12850 1
www.mmkoszalin.eu Portal - regionalny 12980 12980 1
www.mmlodz.pl Portal - regionalny 84910 84910 1
Razem: 102708790 608
Powyższa tabela pokazuje liczbę publikacji, która ukazała się w konkretnych mediach, które zostały poddane analizie w niniejszym raporcie.
147
Rysunek 67. Liczba publikacji medialnych w najaktywniejszych tytułach prasowych, portali interne-towych oraz mediach RTV z uwzględnieniem wydźwięku i rozmiaru przekazywanej informacji
Największa ilość analizowanych informacji w niniejszym raporcie pochodzi z serwisu www.wiadomosci.onet.pl. Na drugim miejscu znalazł się serwis www.wiadomosci.gazeta.pl, a na trzecim miejscu papierowe wydanie Gazety Wyborczej.
100 80 60 40 20 0 20 40 60 80 100
www.wiadomosci.onet.plwww.wiadomosci.gazeta.pl
GAZETA WYBORCZAwww.radom.gazeta.pl
www.szkola.wp.plwww.bydgoszcz.gazeta.pl
www.biznes.onet.plwww.trojmiasto.gazeta.pl
www.kielce.gazeta.plwww.bialystok.gazeta.pl
www.opole.gazeta.plwww.mminowroclaw.eu
www.fakty.interia.plRZECZPOSPOLITA
Polskie Radio Program 1www.usa.interia.pl
www.anglia.interia.plwww.rzeszow.gazeta.plwww.wiadomosci.wp.pl
www.czestochowa.gazeta.plPolskie Radio Program 3
POLSKA - GAZETA WROCŁAWSKAwww.poznan.gazeta.pl
Radio TOK FMPolsat News
www.katowice.gazeta.plwww.mmszczecin.pl
www.forum.gazeta.plwww.zielonagora.gazeta.pl
www.torun.gazeta.plwww.praca.wp.pl
www.plock.gazeta.plwww.krakow.gazeta.pl
TVP1TVP Info
Polskie Radio Program 4www.szczecin.gazeta.plwww.olsztyn.gazeta.pl
www.mmlubartow.plwww.warszawa.gazeta.pl
www.mmbydgoszcz.plMETRO
Artykuł Notka Wzmianka Pozytywne Negatywne Neutralne
148
Rysunek 68. Najaktywniejsi autorzy oraz wydźwięk informacji, jakie przekazywali
Największa ilość analizowanych informacji w niniejszym raporcie pochodzi z serwisu www.wiadomosci.onet.pl. Na drugim miejscu znalazł się serwis www.wiadomosci.gazeta.pl, a na trzecim miejscu papierowe wydanie Gazety Wyborczej.
0 5 10 15 20
TULI (www.bialystok.gazeta.pl)
Justyna Suchecka (www.poznan.gazeta.pl)
Agata Kulczycka (Gazeta Wyborcza, …
N.S. (Gazeta Wyborcza)
KARS (www.radom.gazeta.pl)
PIG (www.opole.gazeta.pl)
Olga Szpunar (Gazeta Wyborcza, Gazeta.pl)
Anna Jurek (www.radom.gazeta.pl)
Jarosław Sobkowski (www.czestochowa.gazeta.pl)
Krzysztof Łakwa (www.kielce.gazeta.pl)
KONOPA (www.mminowroclaw.eu)
Katarzyna Fryc (www.trojmiasto.gazeta.pl)
Aleksandra Pezda (Gazeta Wyborcza)
KRÓLÓWKA (www.mminowroclaw.eu)
MC (www.torun.gazeta.pl)
CIG (www.radom.gazeta.pl)
JS (www.wiadomosci.onet.pl)
Kł (www.kielce.gazeta.pl)
AK (trojmiasto.gazeta.pl, radom.gazeta.pl)
Paulina Nodzyńska (gorzow.gazeta.pl, …
KASPER (www.mminowroclaw.eu)
SJ (wiadomosci.gazeta.pl, czestochowa.gazeta.pl)
KAT (www.bydgoszcz.gazeta.pl)
Piotr Guzik (www.opole.gazeta.pl)
Magdalena Warchala (www.katowice.gazeta.pl)
Anna Tarnowska (www.bydgoszcz.gazeta.pl)
Ak, Aj (www.radom.gazeta.pl)
JB (www.bydgoszcz.gazeta.pl)
Ewa Karendys (www.trojmiasto.gazeta.pl)
MS (wiadomosci.gazeta.pl, lublin.gazeta.pl)
KAF (www.trojmiasto.gazeta.pl)
MAł (www.warszawa.gazeta.pl)
Pozytywny Negatywny Neutralny
149
17. WSKAŹNIKI UMOŻLIWIAJĄCYCH ANALIZĘ SZKOLNICTWA PONADGIMNA-ZJALNEGO
Wskaźniki stosowane w planowaniu zmiany w programach nauczania.
Wskaźniki, za pomocą których szkoły ponadgimnazjalne planują zmiany w programach nauczania, w opinii przedstawicieli tych szkół; to: • nowa podstawa programowa • programy nauczania • reforma szkolnictwa zawodowego • stopa bezrobocia w regionie • monitorowanie efektywności kształcenia na podstawie zatrudnienia • analiza rynku pracy; polityka danego miasta czy regionu • pomiar zapotrzebowania na dane zawody: wśród gimnazjalistów na drodze ankiety:
„na przykład w jakim zawodzie chcieliby się uczyć i w ten sposób jakby sprawdzamy ich zapotrzebowanie (…), a wśród pracodawców na drodze rozmów, konsultacji, sondażu: co jakiś czas zbieramy się do kupy z pracodawcami i słuchamy tego, czego oni chcą, jakiego absolwenta chcieliby mieć i w oparciu o te rozmowy dokonujemy zmian (…)”; konsultowane osoby uważają, że pomiar zapotrzebowania na zawody jest jednym z najbardziej efektywnych wskaźników na bazie których dokonują zmian w programach nauczania.
• wskaźniki efektywności zatrudnieniowej; od strony szkoły zawodowej wskaźniki okre-ślają „(…) ile uczniów, słuchaczy rozpoczynających kształcenie w jakimś tam typie szkoły ją kończy czy przerywa, zmienia (…) oraz do jakich zawodów się kształcą; od strony urzędów pracy wskaźniki, stosowane w przypadku szkoleń, pokazują, w czasie trzech miesięcy od zakończenia szkolenia czy osoba podjęła pracę, to wówczas szkole-nie jest efektywne (…)”
• zdawalność egzaminów oraz „na jakim poziomie te egzaminy zostały zdane. Czy to eg-zaminy maturalne, czy egzaminy zawodowe. I szkoły oczywiście otrzymują zestawienie jak to wygląda w konkretnej szkole, jak to wygląda na tle całego powiatu, wojewódz-twa, regionu w szerszym kontekście czy nawet całego kraju”.
Pojawiły się też głosy krytyczne, mówiące, że wskaźniki są niedokładne i źle dobrane a przez to niewiele pomocne. Dobrze diagnozują tylko sytuację bieżącą ale nie określają dalszej per-spektywy, a poza tym dostęp do nich jest ograniczony. Na bazie takich wskaźników można jedynie zorganizować nabór do szkoły i utrzymać liczbę uczniów, zupełnie nie koncentrując się na losach absolwentów takich szkół, którzy prawdopodobnie zasilą grono bezrobotnych: „Dla mnie to jest ważne, co będzie dalej, bo to, że ja zachęcę 30 dzieciaków do tego, żeby ona uczyła się w liceum plastycznym czy muzycznym, ja mogę to zrobić, ja mogę zrobić su-per akcję marketingową i tę trzydziestkę przyszłych bezrobotnych do siebie zachęcić, tylko że to nie ma dalszego, dalej, co dalej jest, no oni wychodzą z tej szkoły i co dalej jest? No nic nie jest”.
150
Badani proponują by opierać się na wskaźnikach pozyskanych na podstawie sondaży i ankiet prowadzonych wśród uczniów i pracodawców. Za najbardziej efektywne uważają jednak wskaźniki powstałe na bazie prognoz dotyczących rynku pracy.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na sytuację liceów ogólnokształcących, które po-zostają na uboczu głównych działań związanych z edukacją zawodową a jednak i one zgła-szają zapotrzebowanie na aktualne informacje dotyczące możliwości zatrudnienia ich absol-wentów.
Uniwersalny wskaźnik pozwalający na analizę kondycji szkolnictwa ponadgimnazjalnego powinien spełniać kilka warunków, z których najważniejszymi są: oparcie wskaźnika na po-wtarzalnych, dających się porównać w czasie wartościach. Niewrażliwość wskaźnika na różni-ce w typach szkół wchodzących w skład szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Niewrażliwość wskaźnika na geograficzne zróżnicowanie badanych podmiotów ze względu na wielkość po-pulacji miejscowości, w której funkcjonują oraz przynależności do gminy/powiatu/ podregio-nu. Koniecznym do spełnienia warunkiem jest również możliwość wyliczenia wskaźnika dla wszystkich analizowanych jednostek. Zestawienie przedstawionych powyżej warunków ujaw-nia, że wskaźnik pozwalający na ocenę i analizę szkolnictwa ponadgimnazjalnego musi być oparta o powtarzalną i wystandaryzowana procedurę obejmującą wszystkie badane podmio-ty. Analiza dostępnych danych i obowiązujących procedur ujawniła fakt, że w chwili obecnej nie ma danych pozwalających na skonstruowanie uniwersalnego wskaźnika spełniającego wszystkie wymienione powyżej postulaty. Wskaźnikami, które odpowiadają w największym stopniu założeniom, jest zdawalność egzaminów maturalnych i zawodowych. Należy zauwa-żyć, że żaden z tych wskaźników nie obejmuje wszystkich typów szkół ponadgimnazjalnych, w przypadku egzaminu maturalnego nie obejmuje on szkół zawodowych natomiast egzaminy zawodowe nie obejmują liceów ogólnokształcących. Uniwersalnym elementem konstruowa-nego wskaźnika postulowanym przez nauczycieli i dyrektorów szkół w czasie badania jest wskaźnik obrazujący odsetek absolwentów znajdujących pracę w wyuczonym zawodzie, jed-nak dane te są wrażliwe na sytuację na lokalnym rynku pracy, oraz na odmienne obierane ścieżki edukacyjne absolwentów różnych typów szkół. Pomimo opisanych wcześniej ograni-czeń, wskaźnik zdawalności egzaminów, zarówno maturalnego jak i zawodowych, jest uży-tecznym narzędziem pozwalającym na analizowanie rynku edukacji województwa dolnoślą-skiego, lecz jak zostało wykazane w powyższej analizie, nie może być narzędziem jedynym. Pomimo swojej niewątpliwej użyteczności, wskaźnik zdawalności posiada również pewne ograniczenia. W przeprowadzonej analizie doskonale widać było czułość wskaźnika na nie-wielką liczebność badanej populacji. W takim przypadku wartości przyjmowane przez wskaź-nik nie obrazują stanu faktycznego i nie pozwalają na używanie go do analiz porównawczych. Na potrzeby analizy użyteczności wskaźnika zdawalność egzaminów maturalnych i zawodo-wych przyjęto, że minimalna liczebność pozwalająca na wyliczenie wskaźnika wynosi mini-mum 20 przypadków – uczniów podchodzących do egzaminów. Odsetek szkół, w których liczebność uczniów podchodzących do egzaminu maturalnego przedstawia tabela poniżej.
151
Tabela 14. Ilość osób podchodzących do matury
Częstość Procent Procent ważnych Procent
skumulowany
Ważne
Poniżej progu 206 28,0 28,0 28,0
Powyżej progu 531 72,0 72,0 100,0
Ogółem 737 100,0 100,0 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Przy założeniu minimalnej liczebności pozwalającej na wyliczenie rzetelnego wskaźnika zda-walności egzaminu maturalnego na poziomie minimum 20 osób w każdej sesji, 28% przy-padków pozostaje poniżej założonej granicy. Tabela 15. Liczba osób podchodzących do matury w podregionach
Ilość osób podchodzących do matury
Poniżej progu Powyżej progu
Liczebność % z N
w wierszu Liczebność
% z N w wierszu
Podregion
Podregion jeleniogórski 66 29,3% 160 70,8%
Podregion legnicko - głogowski
43 27,9% 111 72,1%
Podregion wałbrzyski 34 26,2% 96 73,8%
Podregion wrocławski 62 31,5% 135 68,5%
Podregion m. Wrocław 1 3,3% 29 96,7% Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak widać w tabeli powyżej niedostateczna do wyliczenia wskaźnika zdawalności ilość uczniów w najmniejszym stopniu dotyka szkół w podregionie miasta Wrocław, gdzie jedynie w jednej ze szkół zdarzyła się sesja w której podchodziło do matury mniej niż 20 uczniów. W przypadku pozostałych podregionów wskaźnik ten oscyluje w okolicach 30%.
Analiza możliwości obliczenia wskaźnika zdawalności egzaminu maturalnego w zależno-ści od rodzaju szkoły została przedstawiona w tabeli poniżej.
152
Tabela 16. Ilość osób podchodzących do matury w różnych typach szkół
Ilość osób podchodzących do matury
Poniżej progu Powyżej progu
Liczebność % z N
w wierszu Liczebność
% z N w wierszu
Typ szkoły
Liceum Ogólnokształcące 0 0,0% 174 100,0%
Liceum Profilowane 41 27,3% 109 72,7%
Liceum Uzupełniające 94 61,4% 59 38,6%
Technikum 2 1,1% 172 98,9%
Technikum Uzupełniające
69 80,2% 17 19,8%
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak widać typ szkoły bardzo różnicuje możliwość wyliczenia rzetelnego wskaźnika zdawalno-ści egzaminu maturalnego. O ile odsetek zdanych matur w przypadku liceów i techników jest porównywalny praktycznie zawsze, o tyle wskaźnik zdawalności dla pozostałych typów szkół jest obarczony bardzo dużym błędem wynikającym z niedostatecznej ilości przypadków słu-żących do wyliczenia wskaźnika.
W przypadku egzaminów zawodowych wyliczenie rzetelnego wskaźnika zdawalności egzaminów jest łatwiejsze, co przedstawia tabela poniżej. Tabela 17. Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego
Częstość Procent Procent ważnych
Procent skumulowany
Ważne
Poniżej progu 102 17,6 17,6 17,6
Powyżej progu 477 82,4 82,4 100,0
Ogółem 579 100,0 100,0 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Podobnie jak w przypadku egzaminów maturalnych, również niemożność wyliczenia rzetelne-go wskaźnika zdawalności egzaminów zawodowych w najmniejszym stopniu dotyka szkół w podregionie miasta Wrocław, zaś najbardziej
153
Tabela 18. Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego w podregionach
Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego
Poniżej progu Powyżej progu
Liczebność % z N
w wierszu Liczebność
% z N w wierszu
Podregion
Podregion jeleniogórski 33 19,6% 136 80,4%
Podregion legnicko - głogowski
17 14,2% 103 85,8%
Podregion wałbrzyski 16 14,8% 92 85,2%
Podregion wrocławski 35 22,2% 123 77,8%
Podregion m. Wrocław 1 4,2% 23 95,8% Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
W przypadku egzaminów zawodowych, podobnie jak w przypadku matur widać wyraźne zróżnicowanie możliwości wyliczenia wskaźnika zdawalności w zależności od typu szkoły. W odniesieniu do zasadniczych szkół zawodowych i techników wskaźnik zdawalności egzami-nów zawodowych jest rzetelny w zdecydowanej większości przypadków, natomiast ze wzglę-du na niedostateczną ilość osób podchodzących w kolejnych sesjach do egzaminów zawodo-wych nie powinien on być podstawą oceny poziomu edukacji w przypadku techników uzupeł-niających i szkół policealnych. Omawiane zależności ilustruje tabela poniżej. Tabela 19. Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego w różnych typach szkół
Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego
Poniżej progu Powyżej progu
Liczebność % z N w wierszu
Liczebność % z N w wierszu
Typ szkoły
Policealna 42 28,0% 108 72,0%
Technikum 2 1,1% 172 98,9%
Technikum Uzupełnia-jące
49 59,0% 34 41,0%
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
9 5,2% 163 94,8%
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Należy również zauważyć, że wskaźnik zdawalności, zarówno w przypadku egzaminów zawo-dowych jak i maturalnych, jest czuły na obiektywną trudność egzaminów, nie uwzględniając różnicy w poziomie trudności egzaminów w kolejnych latach.
Biorąc pod uwagę przedstawione trudności, różnorodność badanego zjawiska i pożąda-ne cechy wskaźnika należy się zastanowić nad możliwością i sensem tworzenia jednego zuni-fikowanego wskaźnika pozwalającego na ocenę wszystkich typów szkół obejmujących kształ-cenie ponadgimnazjalne. Wydaje się, że na obecnym etapie stworzenie takiego wskaźnika jest niemożliwe i niecelowe. W procesie agregowania danych do poziomu pozwalającego na porównanie szkół szkolnictwa ponadgimnazjalnego bez względu na ich typ, region działania
154
oraz inne cechy gubionych jest zbyt wiele cennych informacji stanowiących o specyfice oce-nianego zjawiska. Na obecnym etapie wydaje się, że edukacja ponadgimnazjalna jest zjawi-skiem zbyt złożonym i niejednorodnym, by możliwe było ocenianie jej za pomocą uniwersal-nych wskaźników. Właściwą droga wydaje si budowanie wskaźników uniwersalnych w obrę-bie mniejszych, wchodzących w skład edukacji ponadgimnazjalnej, struktur. Pomimo istnieją-cych ograniczeń, analiza wskaźnika zdawalności egzaminów dostarcza ciekawej wiedzy i umożliwia szersze, bardziej analityczne spojrzenie na edukację zawodową na terenie Dolne-go Śląska, oraz dostarcza materiałów do kolejnych badań i analiz. 18. ANALIZA EFEKTYWNOŚCI NAUCZANIA Z UWAGI NA ZDAWALNOŚĆ EGZAMI-
NÓW Na podstawie danych dostarczonych przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną we Wrocławiu przeprowadzono analizę zdawalności egzaminów maturalnych i zawodowych w poszczegól-nych typach szkół we wszystkich powiatach województwa dolnośląskiego. Analizą objęty zo-stał okres od roku 2007 do roku 2012. W przypadku egzaminu maturalnego, zgodnie z me-todologią stosowaną przez CKE we Wrocławiu w analizie wyróżniono Licea Ogólnokształcące, Licea Profilowane, Technika oraz Licea Uzupełniające i Technika uzupełniające.
Średnia zdawalność w całym analizowanym okresie dla wszystkich typów szkół wynio-sła 64,3% przy odchyleniu standardowym wynoszącym 26,8, jednak dane zagregowane do tak wysokiego poziomu ogólności są nieczytelne. Średnią zdawalność egzaminu maturalnego za cały analizowany okres przedstawia tabela poniżej. Tabela 20. Zdawalność matury w różnych typach szkół
Zdawalność w % zdawalność%
Średnia Minimum Maksimum Mediana
Typ Szkoły
Liceum Ogólnokształcące 92,8 75,0 100,0 93,6
Liceum Profilowane 60,0 ,0 100,0 63,3
Liceum Uzupełniające 39,1 ,0 100,0 35,7
Technikum 73,1 37,5 94,1 73,9
Technikum Uzupełniające 38,1 ,0 100,0 33,3 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak widać z zamieszczonej powyżej tabeli najwyższy, bo prawie 93% wskaźnik zdawalności notują licea ogólnokształcące, drugi wynik w zdawalności matury mają technika, w których średnio nieco ponad 73% uczniów zdaje egzamin dojrzałości. Na trzecim miejscu jeśli chodzi o zdawalność matury plasują się licea profilowane z 60% wskaźnikiem zdawalności. Najgor-szy wskaźnik zdawalności egzaminu maturalnego zanotowaliśmy w technikach uzupełniają-cych, nieco ponad 38% zaś wynik liceów uzupełniających jest lepszy jedynie o 1 punkt pro-centowy.
Ciekawych danych dostarcza analiza zdawalności egzaminu maturalnego w zależności od typu szkoły w poszczególnych latach badanego okresu. Dane takie przedstawia tabela zamieszczona poniżej. Jak widać, o ile w przypadku liceów i techników wskaźnik zdawalności
155
egzaminu maturalnego w całym analizowanym okresie pozostał na podobnym poziomie, to w przypadku liceów i techników uzupełniających można zauważyć zdecydowany spadek wskaźnika zdawalności w, obu przypadkach oscylujący w granicach punktów procentowych. Absolutnym liderem jeśli chodzi o spadek wskaźnika zdawalności egzaminu dojrzałości są licea profilowane. W przypadku tego typu szkół można mówić o załamaniu wskaźnika zda-walności matury. W analizowanym okresie wskaźnik ten spadł z ponad 70% w roku 2007 do 42% w roku 2012. Jedynym typem szkoły, która zanotowała zwiększenie się odsetka uczniów zdających egzamin maturalny z pozytywnym wynikiem są technika, w których ten wzrost jest bardzo niewielki – rzędu dziesiątych części procenta, ale wystąpił, w przeciwień-stwie do spadków obserwowanych we wszystkich pozostałych typach szkół. Tabela 21. Zdawalność matury w różnych typach szkół w latach 2007-2012
Zdawalność w %
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Typ szkoły
Liceum Ogólno-kształcące
95,0 93,4 94,1 92,7 89,7 91,8
Liceum Profilowane 71,3 67,8 71,8 56,1 38,0 42,0
Liceum Uzupełniające 43,6 49,1 52,3 36,5 24,0 29,0
Technikum 73,1 72,5 76,9 71,7 70,4 73,8
Technikum Uzupełnia-jące
43,2 42,2 43,6 31,8 32,7 28,8
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Opisane powyżej tendencje dobrze ilustruje zamieszczony poniżej wykres. W przypadku praktycznie wszystkich typów szkół do roku 2009 zdawalność egzaminów maturalnych utrzymywała się na stałym poziomie, natomiast od roku 2009 wyraźnie widać załamanie od-setka uczniów zdających egzamin maturalny w liceach profilowanych i uzupełniających, na-tomiast nieco mniejsze spadki widać w przypadku techników uzupełniających.
156
Rysunek 69. Zdawalność matury w różnych typach szkół w latach 2007-2012
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
W zależności od powiatu województwa dolnośląskiego zdawalność egzaminów maturalnych w poszczególnych typach szkół osiąga różne wartości. Średni odsetek uczniów zdających egzamin maturalny w zależności od powiatu i typu szkoły w trakcie całego analizowanego okresu przedstawia tabela poniżej. Tabela 22. Zdawalność matur w różnych typach szkół w powiatach województwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Profilowane
Liceum Ogólno-
kształcące
Liceum Uzupełniające
Technikum Technikum
Uzupełniające
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Pow
iat
bolesławiecki 74,0 95,4 46,6 87,8 53,7
dzierżoniowski 52,1 94,7 55,1 78,3 66,7
głogowski 64,5 93,2 40,9 74,3 33,0
górowski 39,7 91,7 51,4 73,7 11,3
jaworski 55,4 91,9 50,4 76,9 16,7
jeleniogórski 62,1 91,2 83,3 73,1 .
kamiennogórski 61,5 96,9 28,0 71,7 14,3
kłodzki 54,2 93,2 35,1 65,6 ,0
legnicki 78,9 94,3 27,3 66,7 50,0
lubański 91,4 92,7 46,2 78,9 42,6
lubiński 66,4 91,1 44,8 66,2 58,6
lwówecki 72,9 90,9 24,7 68,1 ,0
milicki 60,0 93,9 28,7 83,2 ,0
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność egzaminu maturalnego w różnych typach szkół w latach 2007 - 2012
Liceum Ogólnokształcące Liceum Profilowane Liceum Uzupełniające
Technikum Technikum Uzupełniające
157
oleśnicki 69,8 91,4 37,9 77,9 24,2
oławski 48,0 94,8 29,2 70,3 56,3
polkowicki 76,8 87,1 51,3 85,0 .
strzeliński 78,7 87,9 60,4 68,1 33,3
średzki 61,1 97,6 42,5 77,8 .
świdnicki 50,5 92,2 44,5 75,2 29,1
trzebnicki 72,5 93,8 24,4 70,0 18,2
wałbrzyski 41,7 92,0 50,5 70,2 40,7
wołowski 68,8 94,0 38,0 66,2 72,2
wrocławski 49,7 87,7 16,7 59,7 14,3
ząbkowicki 57,6 95,6 ,0 69,4 .
zgorzelecki 57,1 93,2 39,9 77,4 100,0
złotoryjski 51,2 89,7 15,7 69,7 ,0
m. Jelenia Góra 72,5 95,5 39,5 81,7 52,1
m. Legnica 49,7 92,5 45,7 74,9 25,4
m. Wrocław 68,4 94,7 39,9 60,8 35,3 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak można zaobserwować, w zależności od typu szkoły występują nawet bardzo duże różnice w zdawalności egzaminu maturalnego pomiędzy poszczególnymi powiatami. W przypadku liceów ogólnokształcących najlepszy wynik zanotował powiat kamiennogórski, niemal 97% uczniów zdaje egzamin. Na drugim biegunie znalazł się powiat polkowicki ze wskaźnikiem 87,1%, jednak rozpiętość pomiędzy wynikiem najlepszym i najgorszym wynosi niecałe 10 punktów procentowych, co można uznać za bardzo niewielki rozrzut. W przypadku techników najlepszy zanotowany wskaźnik zanotował powiat bolesławiecki 87,8% zaś najgorszy 60,8% powiat miejski Wrocław. W przypadku techników różnica pomiędzy najlepszym, a najgorszym wskaźnikiem wynosi 27 punktów procentowych.
Ciekawych informacji dostarcza porównanie średniej zdawalności egzaminów matural-nych w różnych typach szkół w podziale na podregiony. Takie właśnie dane prezentuje tabe-la poniżej. Warto zwrócić uwagę na fakt, że największa różnica w zdawalności matury po-między poszczególnymi podregionami występują w przypadku liceów profilowanych, zaś najmniejsze w przypadku liceów ogólnokształcących.
158
Tabela 23. Zdawalność matur w różnych typach szkół w podziale na podregiony
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Ogólnokształcące
Liceum Profilowane
Liceum Uzupełniające
Technikum Technikum
Uzupełniające
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion jeleniogórski
93,1 64,5 36,8 76,2 42,8
Podregion legnicko - głogowski
91,6 56,7 44,5 73,5 34,0
Podregion wałbrzyski
93,5 51,1 41,1 71,7 32,0
Podregion wrocławski
92,6 62,4 35,6 71,6 43,1
Podregion m. Wrocław
94,7 68,4 39,9 60,8 35,3
Porównanie średniej zdawalności egzaminu maturalnego w zależności od typu szkoły oraz podregionu przedstawia wykres zamieszczony poniżej. Rysunek 70. Średnia zdawalność matury w zależności od typu szkoły w latach 2007-2012 w podre-
gionach
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Liceum Ogólnokształcące
Liceum Profilowane
Liceum Uzupełniające
Technikum
Technikum Uzupełniające
Średnia zdawalność matury w zależności od typu szkoły w latach 2007 - 2012 w podregionach
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
159
Szczegółową zdawalność egzaminu maturalnego w liceach ogólnokształcących w po-szczególnych powiatach w analizowanym okresie przedstawia tabela poniżej. Tabela 24. Średnia zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007-2012 w powia-
tach
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Ogólnokształcące
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 97,8 95,3 95,8 95,2 93,7 94,8
dzierżoniowski 95,1 96,5 96,0 94,9 91,7 93,9
głogowski 96,0 94,2 95,6 88,6 90,5 94,2
górowski 95,1 94,9 93,2 89,3 90,7 87,1
jaworski 97,9 89,5 94,6 95,4 86,4 87,6
jeleniogórski 91,0 90,0 93,5 87,9 90,0 95,0
kamiennogórski 98,2 97,9 95,3 97,1 96,4 96,5
kłodzki 95,9 93,1 92,7 93,5 93,1 91,1
legnicki 97,6 93,8 93,0 98,1 88,2 95,3
lubański 96,0 94,9 93,5 93,6 90,4 88,0
lubiński 95,2 92,5 93,9 90,1 87,6 87,0
lwówecki 90,5 92,7 93,1 91,7 83,5 93,7
milicki 94,6 91,3 96,8 93,7 93,0 94,2
oleśnicki 92,3 92,7 92,0 90,4 88,2 92,9
oławski 95,8 97,2 95,2 92,4 94,1 93,8
polkowicki 92,1 92,5 88,0 81,5 86,6 81,7
strzeliński 89,1 90,7 96,8 81,0 81,3 88,7
średzki 100,0 98,6 98,5 98,3 94,8 95,2
świdnicki 96,0 93,3 94,3 91,9 88,2 89,3
trzebnicki 95,3 91,2 90,7 97,1 94,9 93,5
wałbrzyski 94,1 93,5 92,8 92,1 89,0 90,7
wołowski 92,9 91,6 96,8 96,0 92,2 94,7
wrocławski 92,2 89,2 89,4 90,4 75,0 90,0
ząbkowicki 95,6 91,5 95,0 96,9 95,7 98,6
zgorzelecki 95,6 93,1 95,5 94,1 91,0 89,6
złotoryjski 94,9 92,1 92,6 92,3 79,6 86,8
m. Jelenia Góra 97,2 96,1 95,1 95,8 94,1 94,9
m. Legnica 94,7 93,8 94,7 94,3 87,3 90,4
m. Wrocław 96,2 94,9 94,8 95,3 93,0 93,9 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
160
Tabela powyżej przedstawia zdawalność egzaminu maturalnego w liceach ogólnokształcą-cych w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego. W przypadku liceów ogólno-kształcących najwyższy, bo wynoszący 4 p.p. wzrost zdawalności matur zanotował powiat jeleniogórski, natomiast liderem spadków jest powiat polkowicki, w którym wskaźnik zdawal-ności matury spadł w badanym okresie o 10,4 p.p. W roku bieżącym (2012) najwyższy wskaźnik zdawalności matury odnotowały licea w ogólnokształcące w powiecie ząbkowickim – 98,6%, zaś najniższy w powiecie polkowickim 81,7%.
Zdawalność egzaminu maturalnego w liceach ogólnokształcących w podziale na podre-giony prezentuje tabela i wykres poniżej. Warto zwrócić uwagę na fakt, że najmniejsze różni-ce dotyczą podregionu miasta Wrocław zaś największe podregionu wrocławskiego. Tabela 25. Średnia zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007-2012 w podre-
gionach
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Ogólnokształcące
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
95,5 93,5 94,3 93,7 89,5 91,9
Podregion legnicko - głogowski
95,1 93,6 93,1 90,3 88,5 89,3
Podregion wałbrzyski 95,3 93,6 94,2 93,9 91,5 92,7
Podregion wrocławski 94,0 92,8 94,5 92,4 89,2 92,9
Podregion m. Wrocław
96,2 94,9 94,8 95,3 93,0 93,9
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak doskonale widać na wykresie poniżej w latach 2007 – 2012 mamy do czynienia ze spad-kowym trendem zdawalności egzaminów maturalnych, jednak w przypadku wszystkich pod-regionów od roku 2011 widać zmianę trendu na wzrostowy. Tendencje te są najwyraźniej widoczne w przypadku podregionu wrocławskiego i jeleniogórskiego.
161
Rysunek 71. Zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Zdawalność matury w technikach, w całym analizowanym okresie w rozbiciu na poszczególne powiaty przedstawia tabela poniżej. Tabela 26. Zdawalność matury w technikach w latach 2007-2012 w powiatach województwa dolno-
śląskiego
Zdawalność w % Typ Szkoły
Technikum
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 84,7 86,7 88,6 86,2 89,6 91,2
dzierżoniowski 69,5 75,5 80,0 79,8 78,7 86,1
głogowski 77,5 71,7 78,2 71,9 72,4 74,3
górowski 62,5 64,1 81,1 76,3 73,3 85,0
jaworski 81,7 80,5 74,1 79,9 67,3 78,0
jeleniogórski 60,0 75,0 69,6 71,4 76,3 86,4
kamiennogórski 74,0 62,3 87,0 78,4 67,0 61,6
85
87
89
91
93
95
97
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007 - 2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
162
kłodzki 66,5 62,4 71,7 70,0 54,9 67,9
legnicki 69,2 83,5 66,3 66,7 50,8 63,6
lubański 69,0 75,2 86,2 81,1 75,4 86,6
lubiński 71,0 73,3 70,7 62,1 58,6 61,6
lwówecki 60,5 70,3 70,8 72,5 68,0 66,7
milicki 88,6 75,2 86,3 88,8 75,4 84,7
oleśnicki 81,0 73,8 86,1 77,8 69,5 79,0
oławski 67,7 67,8 75,0 61,7 74,8 74,9
polkowicki 91,2 89,1 80,7 94,1 78,0 76,8
strzeliński 62,0 65,5 70,6 76,5 77,4 56,6
średzki 89,7 75,0 89,2 66,7 65,5 80,8
świdnicki 78,0 80,6 82,6 73,4 67,5 69,4
trzebnicki 63,4 66,2 75,5 63,4 78,8 72,9
wałbrzyski 75,0 66,9 79,5 65,8 67,0 66,8
wołowski 58,0 69,4 64,7 51,6 62,4 90,9
wrocławski 65,5 75,0 65,6 40,6 64,1 47,4
ząbkowicki 65,1 67,2 69,5 72,8 71,6 70,0
zgorzelecki 82,5 73,4 81,9 79,7 78,2 68,7
złotoryjski 81,1 64,6 82,7 75,6 56,1 58,0
m. Jelenia Góra 87,4 82,3 83,2 82,4 72,9 81,7
m. Legnica 77,9 74,3 76,6 74,2 72,1 74,5
m. Wrocław 60,3 55,4 56,9 37,5 78,2 76,8 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
W analizowanym okresie wskaźnik zdawalności matury w technikach najbardziej spadł w powiecie złotoryjskim – o ponad 23 p.p., natomiast liderem wzrostów jest powiat wołow-ski, ze wzrostem o niemal 33 p.p. Wśród uczniów techników w roku 2012 największy odsetek zdał maturę z wynikiem pozytywnym w powiecie bolesławieckim, było to ponad 91% uczniów, zaś najmniejszy w powiecie wrocławskim jedynie nieco ponad 47%.
Zdawalność egzaminów maturalnych w technikach w poszczególnych podregionach województwa dolnośląskiego w całym analizowanym okresie przedstawia tabela poniżej.
163
Tabela 27. Zdawalność matury w technikach w latach 2007 - 2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Technikum
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
75,7 74,5 80,5 78,6 72,3 75,4
Podregion legnicko - głogowski
74,9 76,0 75,6 74,2 67,5 72,6
Podregion wałbrzyski 70,8 70,5 76,7 72,4 67,9 72,0
Podregion wrocławski 72,0 71,0 76,6 65,9 71,0 73,4
Podregion m. Wrocław
60,3 55,4 56,9 37,5 78,2 76,8
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Porównanie zdawalności egzaminu dojrzałości w technikach ze względu na podregion pozwa-la zauważyć, że największe zmiany tego wskaźnika miały miejsce w podregionie miasta Wro-cław, gdzie po wyraźnym kryzysie w roku 2010 (przy okazji jest to minimum dla wszystkich podregionów w badanym okresie), w którym wskaźnik zdawalności matur spadł poniżej 40% mamy do czynienia z odbiciem i wyraźnym wzrostem odsetka uczniów zdających maturę z wynikiem pozytywnym. Rysunek 72. Zdawalność matury w technikach w latach 2007 - 2012 w podregionach województwa
dolnośląskiego
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
30
50
70
90
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność matury w technikach w latach 2007 - 2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
164
Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007 – 2012 w poszczególnych powia-tach przedstawia tabela poniżej. Tabela 28. Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007-2012 w powiatach wojewódz-
twa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Profilowane
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 72,0 50,0 100,0 . . .
dzierżoniowski 74,6 75,8 82,4 80,0 ,0 ,0
głogowski 68,5 75,0 50,0 . . .
górowski 52,3 57,6 58,3 50,0 ,0 20,0
jaworski 62,9 62,8 58,5 57,1 38,1 52,9
jeleniogórski 57,1 80,0 66,7 44,4 . .
kamiennogórski 69,3 76,0 66,3 68,4 40,7 48,1
kłodzki 55,0 47,4 55,8 62,7 50,0 .
legnicki 78,9 . . . . .
lubański 93,0 84,8 96,3 . . .
lubiński 85,2 77,5 88,2 56,8 36,4 54,5
lwówecki 78,7 73,3 66,7 . . .
milicki 73,3 46,7 . . . .
oleśnicki 62,7 71,1 84,3 70,9 66,7 63,2
oławski 76,1 66,7 64,7 47,4 33,3 ,0
polkowicki 75,7 77,8 . . . .
strzeliński 82,4 75,0 . . . .
średzki 63,4 69,0 72,3 50,0 41,1 70,8
świdnicki 67,2 62,3 66,0 40,0 20,8 46,7
trzebnicki 75,4 64,9 78,7 84,2 78,6 52,9
wałbrzyski 57,0 56,2 49,6 31,4 41,7 14,3
wołowski 90,8 75,7 92,9 84,9 28,6 40,0
wrocławski 55,9 63,0 79,5 38,7 61,1 ,0
ząbkowicki 60,4 61,9 69,1 35,2 53,1 65,6
zgorzelecki 72,1 56,2 56,2 47,2 50,0 60,7
złotoryjski 83,8 64,0 57,1 . ,0 .
m. Jelenia Góra 79,9 83,3 92,8 74,8 33,3 70,8
m. Legnica 68,6 73,8 67,7 29,7 27,0 31,6
m. Wrocław 74,9 71,6 73,7 67,2 58,9 64,1 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
165
Jak można zaobserwować w tabeli powyżej, zdawalność matury w liceach profilowa-nych jest bardzo niejednorodna, pojawiają się szkoły z bardzo wysoką zdawalnością, oraz takie w których żaden z uczniów nie zdał matury. Powyższa tabela obrazuje również proces likwidacji szkół tego typu. W roku 2012 w liceach profilowanych najwyższy odsetek uczniów zdających maturę był w powiecie średzkim, oraz miejskim Jelenia Góra osiągając wartość niemal 71% zdanych egzaminów. W przypadku powiatów dzierżoniowskiego, wrocławskiego i oławskiego, żaden z uczniów nie zdał egzaminu maturalnego, jednak w przypadku tych wskaźników należy pamiętać, że dotyczą one bardzo niewielkiej ilości osób podchodzących do egzaminu, było to odpowiednio 1,1 i 3 uczniów.
Średnią zdawalność matury w liceach profilowanych w całym badanym okresie w po-szczególnych podregionach opisuje tabela i wykres poniżej. Rysunek 73. Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007-2012 w podregionach wo-
jewództwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Profilowane
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
74,3 70,0 73,4 58,4 32,4 58,1
Podregion legnicko - głogowski
71,5 72,3 66,1 45,5 21,1 35,4
Podregion wałbrzyski 62,8 60,7 64,6 49,9 33,1 31,7
Podregion wrocławski 72,5 66,5 78,7 62,7 51,6 37,8
Podregion m. Wrocław
74,9 71,6 73,7 67,2 58,9 64,1
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Analiza zdawalności matur w poszczególnych podregionach, ujawnia, że w podregionach wrocławskim i wałbrzyskim mamy do czynienia z wyjątkowo niepokojącym trendem stałego spadku odsetka uczniów zdających egzamin dojrzałości.
166
Rysunek 74. Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007-2012 w podregionach wo-jewództwa dolnośląskiego
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Zdawalność egzaminu maturalnego w liceach uzupełniających, w całym analizowanym okre-sie w poszczególnych powiatach została przedstawiona w tabeli poniżej. Tabela 29. Zdawalność matury w liceach uzupełniających w latach 2007-2012 w powiatach woje-
wództwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Uzupełniające
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 81,2 31,8 53,6 31,8 34,5 46,4
dzierżoniowski 100,0 58,3 73,7 41,2 11,8 45,5
głogowski 37,5 63,6 48,6 36,1 13,0 46,4
górowski 42,9 50,0 80,0 83,3 15,0 37,5
jaworski . 25,0 . 69,6 62,5 44,4
jeleniogórski . 83,3 . . . .
kamiennogórski 18,8 21,1 36,4 40,0 14,3 37,5
kłodzki 24,4 32,0 55,0 33,3 33,3 32,3
legnicki 14,3 . 50,0 20,0 . 25,0
lubański 25,0 66,7 50,0 47,4 31,2 57,1
lubiński 52,9 53,8 50,0 53,6 35,7 22,9
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007 -2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
167
lwówecki 20,0 50,0 16,7 23,8 37,5 ,0
milicki 28,6 30,0 63,6 14,3 7,1 28,6
oleśnicki 46,7 55,3 54,3 25,0 11,6 34,3
oławski 31,8 27,3 35,7 30,8 28,6 21,1
polkowicki 54,5 76,9 100,0 29,4 30,0 16,7
strzeliński 53,8 62,5 100,0 50,0 46,2 50,0
średzki 25,0 . . 60,0 . .
świdnicki 25,0 100,0 50,0 44,4 18,2 29,4
trzebnicki 25,0 33,3 23,5 41,9 22,7 ,0
wałbrzyski 88,9 58,6 56,0 31,0 31,0 37,5
wołowski 43,8 33,3 25,0 50,0 . .
wrocławski . . ,0 33,3 . .
ząbkowicki . . . ,0 ,0 ,0
zgorzelecki 71,4 45,5 68,2 12,1 15,0 26,9
złotoryjski 12,5 5,3 36,4 28,6 11,1 ,0
m. Jelenia Góra 58,8 50,0 60,6 28,6 16,7 22,5
m. Legnica 50,0 64,3 70,0 37,5 24,5 28,1
m. Wrocław 56,0 49,5 50,5 25,7 23,6 34,0 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Zdawalność egzaminów maturalnych w liceach uzupełniających w analizowanym okresie wy-raźnie spadła. Podczas gdy w roku 2007 wskaźnik wynosił ponad 43% to w roku bieżącym (2012) spadł do 29%. W roku 2012 najwyższy odsetek uczniów zdających maturę z wyni-kiem pozytywnym miały licea uzupełniające w powiecie lubańskim, ponad 57% zaś najniższy odsetek był w powiatach lwóweckim, trzebnickim, złotoryjskim i ząbkowickim. Równocześnie trzeba pamiętać, że za podanymi wskaźnikami kryje się bardzo różna ilość uczniów podcho-dzących do egzaminu – w zależności od powiatu jest to od kilku do kilkuset osób. Zdawalność egzaminu maturalnego w liceach uzupełniających w poszczególnych podregio-nach przedstawia tabela poniżej.
168
Tabela 30. Zdawalność matury w liceach uzupełniających w latach 2007-2012 w podregionach wo-jewództwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Liceum Uzupełniające
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
41,1 42,1 46,0 35,2 27,9 29,4
Podregion legnicko - głogowski
42,0 61,7 66,4 43,3 23,6 29,4
Podregion wałbrzyski 59,6 62,2 58,7 30,0 18,9 28,9
Podregion wrocławski 36,4 40,3 43,2 38,2 23,2 26,8
Podregion m. Wrocław
56,0 49,5 50,5 25,7 23,6 34,0
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Zdawalność egzaminu maturalnego w technikach uzupełniających w okresie badania w po-wiatach województwa dolnośląskiego została przedstawiona w tabeli poniżej. Tabela 31. Zdawalność matury w technikach uzupełniających w latach 2007-2012 w powiatach wo-
jewództwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Technikum Uzupełniające
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 66,7 53,6 35,7 12,5 . 100,0
dzierżoniowski 66,7 . . . . .
głogowski 45,9 24,3 69,7 20,0 9,4 28,6
górowski 25,0 20,0 . ,0 ,0 .
jaworski . 33,3 . ,0 . .
jeleniogórski . . . . . .
kamiennogórski . 14,3 . . . .
kłodzki ,0 ,0 . . . .
legnicki . . 50,0 . . .
lubański 60,0 42,9 25,0 . . .
lubiński 48,6 69,2 42,1 100,0 33,3 .
lwówecki ,0 . . . . .
milicki . . . . . ,0
oleśnicki . 33,3 35,7 25,0 10,5 16,7
169
oławski 62,5 50,0 . . . .
polkowicki . . . . . .
strzeliński . 33,3 . . . .
średzki . . . . . .
świdnicki 25,0 . 53,8 8,3 25,0 33,3
trzebnicki 18,2 . . . . .
wałbrzyski 33,3 28,6 25,0 50,0 66,7 .
wołowski 100,0 100,0 33,3 100,0 66,7 33,3
wrocławski . 14,3 . . . .
ząbkowicki . . . . . .
zgorzelecki . 100,0 . . . .
złotoryjski . . . ,0 . .
m. Jelenia Góra 68,2 52,1 62,5 60,0 50,0 20,0
m. Legnica . 40,0 50,0 7,1 22,2 7,7
m. Wrocław 28,6 50,5 40,0 30,0 42,9 20,0 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Już pobieżna analiza wyników dla techników uzupełniających wykazuje, że wskaźnik zdawal-ności został obliczony na podstawie bardzo niewielkiej liczebności. Łącznie, wszystkich uczniów podchodzących do egzaminu maturalnego w roku 2012 w tym typie szkoły było 207, dlatego też przy analizie należy brać pod uwagę, że wskaźnik był obliczany w oparciu o kilka – kilkanaście przypadków w zależności od powiatu. Najwyższy, 100% odsetek zdawalności egzaminu został osiągnięty w powiecie bolesławieckim, w którym zdało wszystkich 3 pod-chodzących do egzaminu uczniów. Najniższy wskaźnik zdawalności matury w roku 2012 wy-stąpił w powiecie milickim, gdzie matury nie zdało wszystkich 3 podchodzących do egzaminu uczniów. Zdawalność egzaminu maturalnego w technikach uzupełniających w całym badanym okresie w podregionach przedstawia tabela zamieszczona poniżej. Pomimo zagregowania danych do większych jednostek terytorialnych, cały czas widoczna w danych jest zbyt mała liczba przy-padków, nie pozwalająca w istocie na wiarygodne obliczenie wskaźnika dla tego typu szkół.
170
Tabela 32. Zdawalność matury w liceach uzupełniających w latach 2007 - 2012 w podregionach wo-jewództwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ Szkoły
Technikum Uzupełniające
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
48,7 49,4 41,1 18,1 50,0 60,0
Podregion legnicko - głogowski
39,8 38,4 53,0 31,8 16,2 18,2
Podregion wałbrzyski 31,3 14,3 39,4 29,2 45,9 33,3
Podregion wrocławski 60,2 46,2 34,5 62,5 38,6 16,7
Podregion m. Wrocław
28,6 50,5 40,0 30,0 42,9 20,0
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Analizując dane o zdawalności egzaminu maturalnego nasuwa się konstatacja, że nie może być on dobrym wskaźnikiem oceny poziomu kształcenia, ponieważ jest bardzo czuły na wa-hania w przypadku niewielkiej populacji badanej. O ile za miarodajne można uznać wyniki dla techników i liceów, gdzie ów wskaźnik jest obliczany na podstawie wyników kilkuset uczniów, o tyle porównywanie i wyciąganie wniosków na podstawie wskaźnika obliczonego na pod-stawie zaledwie kilku przypadków wydaje się pozbawione sensu. Zdawalność egzaminów zawodowych Analizując zdawalność egzaminów zawodowych w województwie dolnośląskim zachowano stosowany przez Centralną Komisję Egzaminacyjną we Wrocławiu podział na szkoły policeal-ne, technika, technika uzupełniające i zasadnicze szkoły zawodowe. Przyjętą w analizie jed-nostką terytorialną jest powiat.
Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w całym okresie poddanym analizie została przedstawiona w tabeli poniżej. Tabela 33. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół
Zdawalność
Średnia Maksimum Minimum Mediana Liczebność
Typ szkoły
Policealna 52,8 100,0 ,0 56,4 150
Technikum 51,8 89,4 10,0 52,2 174
Technikum Uzupełniające
30,7 100,0 ,0 31,3 83
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
70,8 100,0 19,0 71,2 172
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
171
Jak widać w tabeli powyżej na wskaźnik zada walności egzaminów zawodowych duży wpływ ma typ szkoły. Najwyższy, ponad 70% wskaźnik zdawalności egzaminów zawodowych występuje w zasadniczych szkołach zawodowych, wysoki wskaźnik zdawalności można zaob-serwować również w odniesieniu do szkół policealnych – niemal 53% oraz techników (prawie 52%). Najniższy odsetek uczniów zdających egzamin zawodowy dotyczy techników uzupeł-niających, jedynie nieco ponad 30% uczniów zdaje egzamin zawodowy w tym typie szkoły. Tabela zamieszczona poniżej pozwala prześledzić zdawalność egzaminów zawodowych w poszczególnych typach szkół w trakcie całego analizowanego okresu. Jak można zauwa-żyć w przypadku szkół policealnych mamy do czynienia z nieustannym zwiększaniem się odsetka uczniów zdających egzaminy zawodowe. Podczas gdy w roku 2007 było to średnio 45% uczniów, w roku 2012 jest to niemal 63%. Bardzo podobną tendencję można zauwa-żyć w przypadku techników. Również w tym rodzaju szkół widzimy tendencję do nieustan-nego zwiększania się odsetka uczniów zdających egzaminy zawodowe. W przypadku zasad-niczych szkół zawodowych mamy do czynienia z długookresowym trendem horyzontalnym, różnica w zdawalności egzaminów zawodowych na początku i na końcu analizowanego okresu wyniosła jedynie 1,6 p.p., jednak w roku 2009 widać wyraźne lokalne maksimum zdawalności egzaminów wynoszące niemal 78% uczniów. Tabela 34. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół w latach 2007-2012
Zdawalność w %
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Typ szkoły
Policealna 45,1 45,8 49,2 54,5 62,2 62,7
Technikum 43,1 42,0 52,2 53,2 59,0 61,4
Technikum Uzupełniające
30,0 23,2 26,8 43,3 38,6 28,1
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
69,6 68,9 77,7 71,9 68,3 68,0
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Trendy w zdawalności egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007–2012 doskonale ilustruje poniższy wykres.
172
Rysunek 75. Zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007-2012
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Na tle pozostałych typów szkół dość nietypowo zachowuje się wskaźnik zdawalności egzami-nów zawodowych w technikach uzupełniających. W roku 2008 wskaźnik ten osiąga minimum na poziomie zaledwie 23,2% uczniów, by przez kolejne lata rosnąć osiągając maksimum wy-noszące ponad 43% w roku 2010. Od roku 2010 wskaźnik zdawalności egzaminów zawodo-wych systematycznie maleje osiągając w roku bieżącym poziom nieco ponad 28%. Równo-cześnie należy zauważyć, że jest to najniższy poziom ze wszystkich podanych analizie typów szkół. Zamieszczona poniżej tabela pokazuje współczynnik zdawalności egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły i powiatu.
20
30
40
50
60
70
80
90
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007 - 2012
Policealna Technikum Technikum Uzupełniające Zasadnicza Szkoła Zawodowa
173
Tabela 35. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół w powiatach województwa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ szkoły
Policealna Technikum Technikum
Uzupełniające
Zasadnicza Szkoła
Zawodowa
Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 68,6 58,6 31,8 74,1
dzierżoniowski 54,0 52,4 9,2 77,9
głogowski 57,2 49,0 36,2 69,6
górowski 73,4 48,5 41,3 66,5
jaworski 65,0 38,2 16,7 55,2
jeleniogórski 48,2 43,4 . 79,2
kamiennogórski 40,1 52,6 33,3 80,5
kłodzki 45,5 46,6 31,0 74,8
legnicki 23,3 56,2 25,0 58,6
lubański 45,4 65,2 28,3 73,8
lubiński 65,7 37,7 34,1 66,2
lwówecki 36,0 38,7 ,0 72,9
milicki 53,0 58,6 66,7 84,9
oleśnicki 58,1 65,0 52,5 85,5
oławski 38,9 47,0 28,1 69,3
polkowicki 46,2 39,8 . 61,7
strzeliński 47,2 44,6 ,0 64,2
średzki 30,0 73,9 . 70,5
świdnicki 63,7 55,4 24,7 67,6
trzebnicki 43,0 51,1 23,6 83,8
wałbrzyski 56,4 47,8 33,6 62,1
wołowski 48,2 59,4 34,3 77,2
wrocławski 61,7 46,4 ,0 53,8
ząbkowicki 34,0 45,3 ,0 63,7
zgorzelecki 46,0 48,9 40,0 71,2
złotoryjski 45,1 68,9 . 78,6
m. Jelenia Góra 63,3 65,6 41,1 71,5
m. Legnica 63,8 59,3 16,6 67,4
m. Wrocław 68,5 38,3 33,4 72,4 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
W zależności od typu szkoły można zauważyć bardzo różną rozpiętość wskaźnika zdawalności w zależności od powiatu. W przypadku szkół policealnych najwyższy wskaźnik zdawalności wystąpił w powiecie górowskim osiągając poziom 73,4% zaś najniższy w powiecie legnickim
174
osiągając poziom nieco ponad 23%. Różnica pomiędzy powiatami z najwyższym i najniższym wskaźnikiem zdawalności egzaminów zawodowych w szkołach policealnych jest bardzo duża osiągając wartość ponad 40 p.p. W przypadku techników różnica we wskaźniku zdawalności w zależności od powiatu jest nieco mniejsza osiągając wartość niemal 74% w powiecie średzkim i niemal 38% w powiecie lubińskim. Najmilejsza różnica wskaźnika zdawalności w zależności od powiatu występuje w przypadku szkół zawodowych, najwyższy wynik szkoły takie osiągnęły w powiecie średzkim – ponad 70% zdawalność, zaś najniższy w powiecie wrocławskim niemal 54%.
Zdawalność egzaminów zawodowych w całym analizowanym okresie w zależności o ty-pu szkoły oraz podregionu przedstawia tabela i wykres poniżej. Jak można zauważyć, naj-większe dysproporcje pomiędzy podregionami w ramach tego samego typu szkoły występują w przypadku szkół policealnych, mniejsze różnice ze względu na podregion występują w przypadku pozostałych typów szkół. Tabela 36. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół w podregionach wojewódz-
twa dolnośląskiego
Zdawalność w %
Typ szkoły
Policealna Technikum Technikum
Uzupeł-niające
Zasadnicza Szkoła
Zawodowa
Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski 52,1 53,3 32,2 72,8
Podregion legnicko - głogowski
58,9 48,4 31,6 65,0
Podregion wałbrzyski 50,7 49,5 22,5 69,2
Podregion wrocławski 49,1 55,7 35,5 73,7
Podregion m. Wrocław 68,5 38,3 33,4 72,4 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Opisane powyżej tendencje doskonale ilustruje poniższy wykres.
175
Rysunek 76. Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007-2012 w podregionach
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Załączona poniżej tabela przedstawia poziom zdawalności egzaminów zawodowych w szko-łach policealnych w kolejnych latach w zależności od powiatu.
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Policealna
Technikum
Technikum Uzupełniające
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007 - 2012 w podregionach
Podregion m. Wrocław Podregion wrocławski
Podregion wałbrzyski Podregion legnicko - głogowski
Podregion jeleniogórski
176
Tabela 37. Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealncyh w latach 2007-2012 w powiatach
Zdawalność w %
Typ szkoły
Policealna
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 62,5 67,6 58,6 62,0 82,7 78,4
dzierżoniowski 46,1 50,0 48,8 64,7 57,8 56,4
głogowski 57,8 47,6 48,1 64,9 57,6 67,4
górowski . . 41,4 85,4 83,3 83,7
jaworski 46,6 48,6 67,4 66,7 80,4 80,6
jeleniogórski 71,4 . 25,0 . . .
kamiennogórski 33,3 12,5 76,9 37,5 . .
kłodzki 41,0 28,9 44,2 47,9 50,3 60,5
legnicki ,0 20,0 50,0 . . .
lubański 13,6 34,8 40,0 62,5 62,5 58,8
lubiński 56,5 70,9 62,2 68,1 67,1 69,3
lwówecki 21,4 50,0 ,0 14,3 80,0 50,0
milicki 54,2 57,1 50,0 26,7 59,1 71,0
oleśnicki 48,1 65,4 61,2 65,3 52,2 56,4
oławski 33,3 7,7 23,1 50,0 33,3 85,7
polkowicki 46,2 . . . . .
strzeliński 37,7 40,7 62,9 48,7 50,0 42,9
średzki . 10,0 50,0 . . .
świdnicki 55,0 58,5 65,4 68,6 61,0 73,8
trzebnicki 50,0 35,0 46,2 31,6 45,5 50,0
wałbrzyski 52,4 54,0 47,1 57,3 58,0 69,9
wołowski 36,4 35,1 36,4 65,4 54,5 61,5
wrocławski 25,0 100,0 58,3 45,5 59,1 82,6
ząbkowicki 29,1 22,7 43,8 38,5 50,0 20,0
zgorzelecki 46,2 50,0 37,8 40,4 72,7 28,7
złotoryjski 61,5 28,6 . . . .
m. Jelenia Góra 63,7 63,9 58,2 58,7 72,2 63,2
m. Legnica 61,9 63,3 58,6 67,9 70,3 60,8
m. Wrocław 66,0 67,9 65,7 69,6 70,9 70,6 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
W analizowanym okresie największy wzrost zdawalności egzaminów w szkołach policealnych nastąpił w powiecie wrocławskim i wyniósł niemal 58 p.p. Równocześnie w tym samym okre-sie największy spadek miał miejsce w powiecie zgorzeleckim i wyniósł ponad 17 p.p. Wszyst-
177
kie kalkulacje przeprowadzono w oparciu o dane CKE we Wrocławiu w odniesieniu do powia-tów w których przez cały analizowany okres istniały szkoły policealne.
Tabela poniżej przedstawia wskaźnik zdawalności egzaminów zawodowych w szkołach policealnych w zależności od podregionu. Jak widać z zamieszczonej tabeli wskaźnik zdawal-ności egzaminów zawodowych wzrósł w analizowanym okresie we wszystkich podregionach. Tabela 38. Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealncyh w latach 2007-2012
w podregionach
Zdawalność w %
Typ szkoły
Policealna
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
46,7 44,5 45,5 48,9 75,1 59,9
Podregion legnicko - głogowski
44,5 50,4 52,1 71,6 69,6 70,3
Podregion wałbrzyski 44,7 42,8 49,9 55,4 55,4 56,1
Podregion wrocławski 40,7 43,9 48,5 47,6 50,5 64,3
Podregion m. Wrocław
66,0 67,9 65,7 69,6 70,9 70,6
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak widać na poniższym wykresie wskaźnik zdawalności egzaminów zawodowych, w analizo-wanym okresie, najbardziej wzrósł w podregionie legnicko – głogowskim i wrocławskim, w mieście Wrocław pozostał on prawie na niezmiennym, ale stosunkowo wysokim poziomie.
178
Rysunek 77. Zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealnych w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Tabela poniżej przedstawia zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007 – 2012 w zależności od powiatu. Tabela 39. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w zależności od
powiatu
Zdawalność w %
Typ szkoły
Technikum
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 57,1 45,4 51,1 54,8 70,8 72,0
dzierżoniowski 50,0 52,9 51,3 49,8 50,7 59,6
głogowski 44,4 38,8 50,6 52,2 54,5 53,7
górowski 38,5 35,2 43,5 56,1 48,5 69,5
jaworski 24,6 26,6 27,9 48,6 57,0 44,7
jeleniogórski 10,0 25,0 43,5 58,8 56,4 66,7
kamiennogórski 54,7 54,4 47,9 63,9 46,1 48,6
kłodzki 39,5 40,8 53,7 47,4 50,2 48,2
legnicki 40,4 39,0 55,2 75,3 58,7 68,6
lubański 54,6 65,2 66,4 65,0 62,6 77,1
30
40
50
60
70
80
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealnych w latach 2007 - 2012 w podregionach
województwa dolnośląskiego
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
179
lubiński 31,0 29,0 38,6 41,3 47,9 38,5
lwówecki 23,1 12,2 40,9 43,2 50,7 62,2
milicki 52,7 48,5 43,4 57,3 74,0 75,8
oleśnicki 53,2 50,9 64,7 66,5 77,6 76,9
oławski 33,8 39,3 56,3 42,0 57,0 53,4
polkowicki 33,8 17,6 31,1 51,5 52,1 52,8
strzeliński 31,2 37,2 36,8 50,9 58,2 53,4
średzki 57,4 48,2 89,4 77,3 86,5 84,8
świdnicki 53,9 47,8 56,9 52,3 61,0 60,6
trzebnicki 42,1 50,0 60,9 32,6 51,7 69,2
wałbrzyski 44,1 40,7 45,3 48,0 55,7 53,3
wołowski 65,5 54,1 53,0 43,4 65,5 74,8
wrocławski 37,0 45,0 67,7 50,0 41,7 37,0
ząbkowicki 35,7 30,7 51,2 40,2 55,6 58,0
zgorzelecki 44,9 35,4 51,4 48,5 56,7 56,7
złotoryjski 72,2 82,8 74,5 68,9 58,2 56,7
m. Jelenia Góra 59,5 56,4 65,1 66,1 72,0 74,6
m. Legnica 46,7 48,5 63,7 63,5 67,0 66,3
m. Wrocław 18,4 20,8 31,7 26,8 65,9 66,4 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Największy spadek wskaźnika zdawalności egzaminów zawodowych wśród techników miał miejsce w powiecie złotoryjskim i wyniósł 15,5 p.p., zaś liderem wzrostu tego wskaźnika są technika z powiatu jeleniogórskiego, gdzie wzrost wyniósł niemal 57 p.p. Patrząc na te dane należy jednak zauważyć, że lider wzrostu startował z żenująco niskiego poziomu zdawalności egzaminów wynoszącego 10% uczniów. W chwili obecnej najwyższym wskaźnikiem zdawal-ności egzaminów zawodowych pochwalić się może powiat średzki, gdzie egzaminy zawodowe w technikach zdaje niemal 85% uczniów, zaś najgorszy wynik zanotował powiat wrocławski ze wskaźnikiem na poziomie 37%. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007 – 2012 w podziale na pod-regiony przedstawia tabela poniżej.
180
Tabela 40. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w podziale na podregiony
Zdawalność w %
Typ szkoły
Technikum
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
44,5 44,8 52,1 57,5 58,9 62,1
Podregion legnicko - głogowski
39,1 34,7 47,1 56,6 54,8 58,2
Podregion wałbrzyski 44,6 42,6 51,7 47,5 54,6 55,9
Podregion wrocławski 46,6 46,6 59,0 52,5 64,0 65,7
Podregion m. Wrocław
18,4 20,8 31,7 26,8 65,9 66,4
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Rysunek 78. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w podregio-
nach województwa dolnośląskiego
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Jak widać na zamieszczonym powyżej wykresie zdawalność egzaminów zawodowych w tech-nikach nieustannie rośnie niezależnie od podregionu, jednak największy i najbardziej dyna-miczny wzrost wskaźnika zdawalności egzaminów zawodowych miał miejsce w podregionie miasta Wrocław. Na początku analizowanego okresu wskaźnik ten w podregionie m. Wrocław wynosił poniżej 20% i był najgorszy w województwie, zaś w roku 2012 osiągną wartość po-nad 66%, co jest najlepszym w województwie rezultatem.
10
20
30
40
50
60
70
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007 - 2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
181
Statystyki zdawalności egzaminów zawodowych w zasadniczych szkołach zawodowych w całym analizowanym okresie w zależności od powiatu prezentuje poniższa tabela. Tabela 41. Zdawalność egzaminów zawodowych w zasadniczych szkołach zawodowych w latach
2007-2012 w zależności od powiatu
Zdawalność w %
Typ szkoły
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 77,5 75,1 79,9 69,0 70,3 72,9
dzierżoniowski 80,2 65,5 88,9 80,8 75,3 76,7
głogowski 61,5 66,5 80,6 63,8 68,7 76,6
górowski 72,4 59,4 74,6 62,7 64,0 66,0
jaworski 50,0 43,5 62,0 53,8 63,6 58,3
jeleniogórski 100,0 . 100,0 . 66,7 50,0
kamiennogórski 73,8 77,4 82,4 87,8 86,0 75,6
kłodzki 66,9 73,0 80,6 80,0 73,9 74,3
legnicki 51,4 44,4 76,7 60,0 47,2 71,9
lubański 69,3 72,3 82,7 71,0 78,6 69,1
lubiński 67,6 65,8 73,6 61,5 71,4 57,3
lwówecki 73,0 85,7 82,7 63,5 65,5 66,7
milicki 86,7 87,5 85,1 84,3 83,7 82,2
oleśnicki 80,3 86,3 90,6 90,1 78,6 87,2
oławski 76,9 65,0 81,8 63,4 63,3 65,5
polkowicki 62,1 63,0 61,5 62,8 59,4 61,5
strzeliński 50,8 64,8 64,7 66,7 72,2 66,0
średzki 67,6 72,7 71,4 80,9 69,8 60,5
świdnicki 65,7 64,8 70,8 72,9 68,0 63,2
trzebnicki 84,9 86,7 90,6 84,4 77,9 78,7
wałbrzyski 60,3 61,1 64,8 58,4 62,8 65,2
wołowski 81,7 69,4 84,4 72,1 76,1 79,4
wrocławski 44,4 75,0 60,0 71,4 19,0 52,9
ząbkowicki 53,6 62,7 84,4 63,2 59,1 59,2
zgorzelecki 59,8 61,1 71,0 85,4 77,5 72,7
złotoryjski 89,7 77,4 81,3 79,4 74,5 69,4
m. Jelenia Góra 73,8 66,4 85,8 76,3 70,2 56,3
m. Legnica 64,2 71,4 66,7 74,3 67,3 60,5
m. Wrocław 72,1 66,5 74,1 73,6 71,0 76,7 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
182
W przypadku szkół zawodowych największy spadek wskaźnika zdawalności egzaminów za-wodowych miał miejsce w przypadku powiatu złotoryjskiego i wyniósł 20 p.p. zaś największy wzrost tego wskaźnika miał miejsce w powiecie legnickim i wyniósł ponad 20 p.p. Równocze-śnie należy zauważyć, że w chwili obecnej w roku 2012 lidera spadków od lidera wzrostów różni zaledwie niecałe 3 p.p. oznacza to, że lider spadków miał bardzo wysoki wskaźnik zda-walności na początku analizowanego okresu, zaś lider wzrostów zaczynał że stosunkowo ni-skiego poziomu. W roku 2012 najwyższy wskaźnik zdawalności egzaminów zawodowych osiągnęły zasadnicze szkoły zawodowe z powiatu oleśnickiego osiągając wskaźnik na pozio-mie 87,2%. Najniższy wskaźnika zdawalności egzaminów zawodowych miały szkoły zawodo-we z powiatu jeleniogórskiego i wrocławskiego. W przypadku obu tych powiatów wskaźnik zdawalności egzaminów zawodowych oscyluje na poziomie 50%. Zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach zawodowych w całym analizowanym okre-sie podziale na podregiony prezentuje tabela poniżej. Tabela 42. Zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach zawodowych w latach 2007-2012
w podziale na podregiony
Zdawalność w %
Typ szkoły
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogórski
74,1 69,9 80,9 73,3 72,5 65,7
Podregion legnicko - głogowski
63,2 61,8 72,3 64,2 63,0 65,6
Podregion wałbrzyski 65,4 65,4 77,9 71,1 67,8 67,7
Podregion wrocławski 71,7 75,9 78,6 76,7 67,6 71,6
Podregion m. Wrocław
72,1 66,5 74,1 73,6 71,0 76,7
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Zdawalność egzaminów w kolejnych analizowanych latach w przypadku szkół zawodowych przedstawia wykres poniżej. Jak widać zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach za-wodowych utrzymuje się w trendzie horyzontalnym, w przypadku wszystkich podregionów lokalne maksimum przypadło na rok 2009, potem zaś nastąpiły 2 lata spadku wartości wskaźnika zdawalności egzaminów zawodowych. W przypadku podregionów legnicko – gło-gowskiego, wrocławskiego i miasta Wrocław w roku 2011 nastąpiło odwrócenie trendu i wskaźnik zdawalności zaczął stopniowo rosnąć, natomiast w przypadku podregionu wał-brzyskiego utrzymała się niewielka tendencja spadkowa. Odmienna sytuacja miała miejsce w przypadku podregionu jeleniogórskiego, w którym w roku 2011 spadek wskaźnika zdawal-ności egzaminów zawodowych jeszcze się pogłębił.
183
Rysunek 79. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w podregio-nach województwa dolnośląskiego
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach uzupełniających przedstawia tabela poni-żej. Jak można zaobserwować w przypadku techników uzupełniających dane podane przez CKE we Wrocławiu nie pozwalają na sensowna analizę zależności zdawalności egzaminów zawodowych w czasie w zależności od powiatu. W odniesieniu do roku 2012 najwyższy wskaźnik zdawalności egzaminów zawodowych wykazały technika uzupełniające z powiatu milickiego osiągając poziom ponad 66%. Należy równocześnie zauważyć, że w przypadku powiatu milickiego są to pierwsze i jedyne dane w analizowanym okresie. Wśród powiatów, dla których dysponujemy danymi dla całego analizowanego okresu, najwyższy wskaźnik zdawalności egzaminów wystąpił w powiatach wołowskim i miejskim Wrocławia. Osiągając wartości około 50%. Wśród techników uzupełniających najniższy wynik wystąpił w powiecie bolesławieckim, w którym jedynie nieco ponad 12% podchodzących do egzaminów zawo-dowych zdołało je zdać.
60
65
70
75
80
85
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007 - 2012 w podregionach województwa dolnośląskiego
Podregion jeleniogórski Podregion legnicko - głogowski
Podregion wałbrzyski Podregion wrocławski
Podregion m. Wrocław
184
Tabela 43. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach uzupełniających w latach 2007-2012 w podziale na powiaty
Zdawalność w %
Typ szkoły
Technikum Uzupełniające
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Powiat
bolesławiecki 69,0 36,4 21,4 31,3 20,0 12,5
dzierżoniowski 15,0 . . . 12,5 ,0
głogowski 41,5 26,4 37,7 30,0 33,8 47,6
górowski 17,6 14,3 . 100,0 33,3 .
jaworski . 16,7 . . . .
jeleniogórski . . . . . .
kamiennogórski . 33,3 . . . .
kłodzki 28,6 33,3 . . . .
legnicki . . 25,0 . . .
lubański 28,0 36,8 20,0 . . .
lubiński 20,4 24,0 20,0 100,0 40,0 ,0
lwówecki ,0 . . . . .
milicki . . . . . 66,7
oleśnicki . 63,6 55,0 36,4 66,7 40,9
oławski 50,0 6,3 . . . .
polkowicki . . . . . .
strzeliński . ,0 . . . .
średzki . . . . . .
świdnicki 44,1 ,0 40,6 14,3 33,3 15,8
trzebnicki 25,0 22,2 . . . .
wałbrzyski 52,9 14,8 ,0 . 100,0 ,0
wołowski 13,0 9,1 28,6 50,0 55,0 50,0
wrocławski . ,0 . . . .
ząbkowicki . . . ,0 ,0 .
zgorzelecki . 40,0 . . . .
złotoryjski . . . . . .
m. Jelenia Góra 44,6 35,7 34,1 37,5 57,1 37,5
m. Legnica . 7,7 ,0 42,1 16,7 16,7
m. Wrocław ,0 43,4 39,6 34,5 33,9 49,2 Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
185
Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach uzupełniających w zależności od podre-gionu przedstawia tabela poniżej. Tabela 44. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach uzupełniających w latach 2007-2012
w zależności od podregionu
Zdawalność w %
Typ szkoły
Technikum Uzupełniające
Rok
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia Średnia
Podregion
Podregion jeleniogór-ski
35,4 33,2 25,2 34,4 38,6 25,0
Podregion legnicko - głogowski
26,5 18,1 20,7 68,0 31,0 21,4
Podregion wałbrzyski 35,2 16,0 20,3 7,1 36,5 5,3
Podregion wrocławski 29,3 16,9 41,8 43,2 60,8 52,5
Podregion m. Wro-cław
,0 43,4 39,6 34,5 33,9 49,2
Źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna
186
19. WNIOSKI I REKOMENDACJE
Tabela 45.
Rek
omen
dacj
e
L.p.
O
bsza
r pr
oble
mow
y W
nios
ek
Rek
omen
dacj
a St
atus
i sp
osób
w
droż
enia
Je
dnos
tka
odpo
wie
dzia
lna
za w
droż
enie
1.
Wsp
ółpr
aca
szkó
ł ora
z pr
acod
awcó
w
Brak
inst
ytuc
ji, k
tóra
ko
ordy
now
ałab
y w
spół
prac
ę sz
kół o
raz
prac
odaw
ców
Utw
orze
nie
form
alne
j O
rgan
izac
ji ko
ordy
nują
-ce
j wsp
ółpr
acę
firm
z
inst
ytuc
jam
i ksz
tałc
e-ni
a za
wod
oweg
o, p
o-zw
oliły
by n
a w
prow
a-dz
enie
roz
wią
zań
uzna
wan
ych
prze
z lo
-ka
lnyc
h pr
acod
awcó
w
za s
kute
czne
Utw
orze
nie
wsp
ólne
j pl
atfo
rmy
wsp
ółpr
acy
pom
iędz
y pr
zeds
taw
i-ci
elam
i a p
raco
daw
cam
i
Urz
ąd M
arsz
ałko
wsk
i we
wsp
ółpr
acy
z or
gana
mi
prow
adzą
cym
i szk
oły
i K
urat
oriu
m
2.
Wiz
erun
ek s
zkol
nict
wa
pona
dgim
nazj
alne
go,
w
tym
szc
zegó
lnie
za
wod
oweg
o
Szko
ły z
awod
owe
maj
ą zł
y w
izer
unek
, sz
cze-
góln
ie w
śród
mło
dzie
ży
oraz
ich
rodz
iców
. Po
-na
dto
istn
ieje
błę
dny
ster
eoty
p
Zwal
czan
ie n
egat
ywne
-go
wiz
erun
ku s
zkol
nic-
twa
zaw
odow
ego
Prow
adze
nie
kam
pani
i in
form
acyj
nej n
t. e
du-
kacj
i zaw
odow
ej n
a te
reni
e D
olne
go Ś
ląsk
a
Dol
nośl
ąski
Kur
ator
Ośw
iaty
3.
Mon
itoro
wan
ie r
ynku
ed
ukac
yjne
go i
rynk
u pr
acy
Stan
bie
żące
j wie
dzy
nt.
eduk
acji
pona
dgim
-na
zjal
nej n
ie je
st n
a bi
eżąc
o m
onito
row
any,
a
co z
a ty
m id
zie
nie
moż
na p
odej
mow
ać
dzia
łań
zara
dczy
ch
Prow
adze
nie
regu
lar-
nych
bad
ań m
onito
ru-
jący
ch s
tan
eduk
acji
pona
dgim
nazj
alne
j w
edłu
g m
odel
u za
pro-
pono
wan
ego
prze
z
Wyk
onaw
cę
Opr
acow
anie
sys
tem
u m
onito
ringu
edu
kacj
i po-
nadg
imna
zjal
nej n
a ba
zie
mod
elu
zapr
opon
owan
e-go
prz
ez W
ykon
awcę
i co
rocz
ne p
row
adze
nie
bada
ń w
tym
zak
resie
Cent
rum
Mon
itorin
gu S
po-
łecz
nego
i Ku
ltury
Oby
wa-
tels
kiej
187
opar
tych
na
real
nej
wie
dzy
4.
Mon
itoro
wan
ie r
ynku
ed
ukac
yjne
go i
rynk
u pr
acy
Brak
jest
dob
rej i
kom
-pl
etne
j wie
dzy
na t
emat
za
potr
zebo
wan
ia n
a ko
nkre
tne
zaw
ody
i k
wal
ifika
cje,
a c
o za
ty
m id
zie
szko
ły n
ie s
ą w
sta
nie
dobr
ze p
rzy-
stos
ować
sw
ojej
ofe
rty
eduk
acyj
nej.
Reg
ular
ne m
onito
row
a-ni
e za
potr
zebo
wan
ia n
a ko
nkre
tne
zaw
ody
i k
wal
ifika
cje
za p
omo-
cą w
mia
rę c
zęst
ych
(np.
dw
a ra
zy w
rok
u)
bada
ń w
śród
pra
co-
daw
ców
na
pozi
omie
ka
żdeg
o po
wia
tu.
Pow
ołan
ie i
wdr
ożen
ie
Obs
erw
ator
ium
Zaw
o-dó
w i
Kwal
ifika
cji,
któr
e bę
dzie
na
bież
ąco
mo-
nito
row
ać z
apot
rzeb
o-w
ania
na
konk
retn
e za
wod
y i k
wal
ifika
cje
Cent
rum
Mon
itorin
gu
Społ
eczn
ego
i Kul
tury
O
byw
atel
skie
j
5.
Mot
ywac
ja w
ybor
u
szko
ły p
onad
gim
nazj
al-
nej w
śród
mło
dzie
ży
Duż
a po
pula
rnoś
ć w
śród
pot
encj
alny
ch
uczn
iów
kie
runk
ów
Nad
wyż
kow
ych.
Sku
t-ku
je t
o zw
ięks
zoną
licz
-bą
ucz
niów
, kt
órzy
nie
m
ając
pra
cy k
onty
nuuj
ą na
ukę
na s
tudi
ach,
co
wca
le n
ie z
wię
ksza
ich
szan
s na
ryn
ku p
racy
Prow
adze
nie
dzia
łań
info
rmac
yjno
-pr
omoc
yjny
ch z
achę
ca-
jący
ch d
o w
ybor
u sz
kół,
po k
tóry
ch m
a si
ę zd
e-cy
dow
anie
wię
ksze
sz
anse
na
rynk
u pr
acy.
Zapr
ojek
tow
anie
i pr
ze-
prow
adze
nie
kam
pani
i in
form
acyj
no-
prom
ocyj
nej s
kier
owa-
nej d
o uc
znió
w g
imna
-zj
ów o
raz
ich
rodz
iców
Zesp
ół d
s. d
ialo
gu,
eduk
acji
i kul
tury
prz
y W
ojew
ódzk
iej
Kom
isji
Dia
logu
Spo
łecz
ne-
go w
e W
rocł
awiu
6.
Funk
cjon
owan
ie i
zakr
es
dora
dztw
a za
wod
oweg
o w
szk
ołac
h gi
mna
zjal
-ny
ch
pona
dgim
nazj
al-
nych
w w
oj.
doln
oślą
-sk
im
Zdec
ydow
any
defic
yt
dora
dztw
a za
wod
oweg
o na
poz
iom
ie s
zkol
nic-
twa
gim
nazj
alne
go
skut
kuje
zły
m w
ybor
em
szkó
ł pon
adgi
mna
zjal
-ny
ch p
rzez
ucz
niów
.
Udo
skon
alen
ie in
styt
u-cj
i dor
adzt
wa
zaw
odo-
weg
o na
poz
iom
ie s
zkół
gi
mna
zjal
nych
Dor
adcy
zaw
odow
i po-
win
ni b
yć s
pecj
alis
tam
i w
tej
dzi
edzi
nie.
Pow
in-
no z
rezy
gnow
ać s
ię
z pi
asto
wan
ia f
unkc
ji do
radc
y za
wod
oweg
o pr
zez
nauc
zyci
eli w
Min
iste
rstw
o Ed
ukac
ji
Nar
odow
ej
188
Łańc
uch
złyc
h w
ybor
ów
skut
kuje
pro
blem
ami z
e zn
alez
ieni
em p
racy
w
śród
abs
olw
entó
w
ram
ach
doda
tkow
ych
godz
in
7.
Roz
pozn
anie
kom
pete
ncji
zaw
odow
ych
i klu
czo-
wyc
h um
ieję
tnoś
ci
uczn
iów
szk
ół
pona
dgim
nazj
alny
ch
w w
ojew
ództ
wie
do
lnoś
ląsk
im
Ucz
niom
i ab
solw
ento
m
brak
jest
kw
alifi
kacj
i ni
ezbę
dnyc
h na
ryn
ku
prac
y, k
tóre
są
posz
u-ki
wan
e pr
zez
prac
o-da
wcó
w
Poło
żyć
wię
kszy
nac
isk
na k
szta
łcen
ie u
sta-
wic
zne,
któ
re je
st
jedn
ym z
naj
leps
zych
na
rzęd
zi d
osto
sow
ywa-
nia
kwal
ifika
cji p
raco
w-
nikó
w i
pote
ncja
lnyc
h pr
acow
nikó
w d
o po
-tr
zeb
rynk
u pr
acy
Dzi
ałan
ia in
form
acyj
no-
prom
ocyj
ne k
szta
łcen
ia
usta
wic
zneg
o
Zesp
ół d
s. d
ialo
gu,
eduk
acji
i kul
tury
prz
y W
ojew
ódzk
iej
Kom
isji
Dia
logu
Spo
łecz
ne-
go w
e W
rocł
awiu
189
20. MODEL BADANIA SZKOLNICTWA PONADGIMNAZJALNEGO
Na
pods
taw
ie p
rzep
row
adzo
nych
bad
ań m
ożna
zap
ropo
now
ać m
odel
bad
ania
za
sadz
ie t
riang
ulac
ji da
nych
. Ba
dani
e ry
nku
eduk
acji
pona
dgim
nazj
alne
j po
win
no o
pier
ać s
ię n
a ze
bran
iu d
anyc
h w
tórn
ych,
bad
anw
ych
z uc
znia
mi,
abso
lwen
tam
i ora
z pr
acod
awca
mi,
a ta
kże
pow
inno
być
rea
lizow
ane
coro
czni
e, a
jego
wyn
iki p
ozw
alał
by n
a re
agow
anie
na
bież
ące
potr
zeby
. Schem
at 1.
Prop
onow
any
mod
el b
adan
ia u
moż
liwia
jący
ana
lizę
szko
lnic
twa
pona
dgi
Badanie uczniów (kwalifikacje, plany zawodowe i edukacyjne)
Badanie absolwentów (losy zawodowe i edukacyjne)
Badanie pracodawców (zapotrzebowanie na pracowników, zawody i
Wskaźniki skolaryzacji i zatrudnienia (dane statystyczne, dane
Wywiady ze specjalistami i ekspertami (prognozy dotyczące rynku pracy)
MODEL BADANIA SZKOLNICTWA PONADGIMNAZJALNEGO
Na
pods
taw
ie p
rzep
row
adzo
nych
bad
ań m
ożna
zap
ropo
now
ać m
odel
bad
ania
edu
kacj
i po
nadg
imna
zjal
nej.
Opa
rty
jest
on
kilk
u m
oduł
ach
i na
za
sadz
ie t
riang
ulac
ji da
nych
. Ba
dani
e ry
nku
eduk
acji
pona
dgim
nazj
alne
j po
win
no o
pier
ać s
ię n
a ze
bran
iu d
anyc
h w
tórn
ych,
bad
anw
ych
z uc
znia
mi,
abso
lwen
tam
i ora
z pr
acod
awca
mi,
a ta
kże
bada
nia
jako
ścio
we
z ek
sper
tam
i z z
akre
su e
duka
cji p
onad
gim
nazj
alne
j. Ba
dani
a to
po
win
no b
yć r
ealiz
owan
e co
rocz
nie,
a je
go w
ynik
i poz
wal
ałby
na
reag
owan
ie n
a bi
eżąc
e po
trze
by.
Prop
onow
any
mod
el b
adan
ia u
moż
liwia
jący
ana
lizę
szko
lnic
twa
pona
dgim
nazj
alne
go
Badanie uczniów (kwalifikacje, plany zawodowe i edukacyjne)
Badanie absolwentów (losy zawodowe i edukacyjne)
Badanie pracodawców (zapotrzebowanie na pracowników, zawody i
kwalifikacje)
Wskaźniki skolaryzacji i zatrudnienia (dane statystyczne, dane
makroekonomiczne)
Wywiady ze specjalistami i ekspertami (prognozy dotyczące rynku pracy)
Opa
rty
jest
on
kilk
u m
oduł
ach
i na
za
sadz
ie t
riang
ulac
ji da
nych
. Ba
dani
e ry
nku
eduk
acji
pona
dgim
nazj
alne
j po
win
no o
pier
ać s
ię n
a ze
bran
iu d
anyc
h w
tórn
ych,
bad
ania
ch i
lośc
io-
bada
nia
jako
ścio
we
z ek
sper
tam
i z z
akre
su e
duka
cji p
onad
gim
nazj
alne
j. Ba
dani
a to
Badanie uczniów (kwalifikacje, plany zawodowe i edukacyjne)
Badanie absolwentów (losy zawodowe i edukacyjne)
Badanie pracodawców (zapotrzebowanie na pracowników, zawody i
Wskaźniki skolaryzacji i zatrudnienia (dane statystyczne, dane
Wywiady ze specjalistami i ekspertami (prognozy dotyczące rynku pracy)
190
Uważamy, że badanie nt. szkolnictwa ponadgimnazjalnego powinno opierać się na kilku podstawowych grupach, które są aktorami tej przestrzeni edukacyjnej i/lub korzystają z wkształconych absolwentów edukacji ponadgimnazjalnej. Co podzielić na dwie grupy: uczniów (obecnych i byłych) szkół ponadgimnazjalnych oraz osoby korzystające z dokonań edukacji ponadgimnazjalnej, czyli pracodawców. Badanie tych dwóch grup powinno opierać się na metodologii ilościowejzjawisk i porównywać zjawiska w kolejnych latach. Badanie ilościowe powinno zostać uzpełnione o analizę danych zastanych (choć zdajemy sobie sprawę, że dane te mogą być badzo wybrakowane), a w dalszej kolejności wysji specjalistów i ekspertów w zakresie edukacji ponadgimnazjalnej. Schemat 2. Etapy badania edukacji ponadgimnazjalnej
Etap I
• Badania ilościowe z uczniami, absolwentami i pracodawcami
Etap II• Analiza danych zastanych
Etap III
• Analiza ekspercka (jakościowa) uzyskanych wyników badania
Uważamy, że badanie nt. szkolnictwa ponadgimnazjalnego powinno opierać się na kilku podstawowych grupach, które są aktorami tej przestrzeni edukacyjnej i/lub korzystają z wkształconych absolwentów edukacji ponadgimnazjalnej. Co za tym idzie badanych można podzielić na dwie grupy: uczniów (obecnych i byłych) szkół ponadgimnazjalnych oraz osoby korzystające z dokonań edukacji ponadgimnazjalnej, czyli pracodawców. Badanie tych dwóch grup powinno opierać się na metodologii ilościowej, która pozwoli oszacować skalę pewnych zjawisk i porównywać zjawiska w kolejnych latach. Badanie ilościowe powinno zostać uzpełnione o analizę danych zastanych (choć zdajemy sobie sprawę, że dane te mogą być badzo wybrakowane), a w dalszej kolejności wyniki tych badań powinny zostać poddane dysksji specjalistów i ekspertów w zakresie edukacji ponadgimnazjalnej.
Etapy badania edukacji ponadgimnazjalnej
Badania ilościowe z uczniami, absolwentami i pracodawcami
Analiza danych zastanych
Analiza ekspercka (jakościowa) uzyskanych wyników badania
Uważamy, że badanie nt. szkolnictwa ponadgimnazjalnego powinno opierać się na kilku podstawowych grupach, które są aktorami tej przestrzeni edukacyjnej i/lub korzystają z wy-
za tym idzie badanych można podzielić na dwie grupy: uczniów (obecnych i byłych) szkół ponadgimnazjalnych oraz osoby korzystające z dokonań edukacji ponadgimnazjalnej, czyli pracodawców. Badanie tych dwóch
, która pozwoli oszacować skalę pewnych zjawisk i porównywać zjawiska w kolejnych latach. Badanie ilościowe powinno zostać uzu-pełnione o analizę danych zastanych (choć zdajemy sobie sprawę, że dane te mogą być bar-
niki tych badań powinny zostać poddane dysku-
Badania ilościowe z uczniami, absolwentami i pracodawcami
Analiza ekspercka (jakościowa) uzyskanych wyników badania
191
21. ANALIZA SWOT
SILNE STRONY SŁABE STRONY
Próby dostosowania systemu kształcenia do potrzeb lokalnych przedsiębiorców. Możliwość wpływu pracodawcy na kształce-nie przyszłej kadry pracowników. Możliwość refundacji kosztów zatrudnienia stażysty oraz młodego pracownika. Szeroka oferta kursów w ramach programu kształcenia ustawicznego. Ulgi podatkowe dla przedsiębiorców zatrud-niających młodych pracowników. Ciekawe oferty dodatkowych instytucji szkoleniowych - staże zagraniczne. Dofinansowanie z funduszy europejskich.
Brak zainteresowania ofertą kształcenia ustawicznego wśród pracodawców. Presja społeczna ciążąca na pracodawcy. Rozbieżność oczekiwań co do sylwetki ab-solwenta szkoły zawodowej pracodawcy i szkoły. Niestabilność ciągów produkcyjnych w kon-tekście zapotrzebowania rynku. Brak pracodawcom perspektywicznego my-ślenia w kontekście rozwoju działalności i zapotrzebowania na pracownika. Brak pracodawcom perspektywicznego my-ślenia w kontekście rozwoju działalności i zapotrzebowania na pracownika. Stale zmieniający się rynek pracy. Niski prestiż społeczny kształcenia zawodo-wego. Niedostateczna kwalifikacja kadry dydak-tycznej oraz przestarzałe wyposażenie pra-cowni w szkołach.
SZANSE ZAGROŻENIA
Budowa odpowiedniego wzoru wśród praco-dawców i rodziców. Konieczność przebudowania doradztwa za-wodowego na poziomie gimnazjum. Wykorzystanie reprezentacji pracodawców do gromadzenia potrzebnych danych o rynku pracy. Zmiana wizerunku szkolnictwa zawodowego.
Szybkość zmian na rynku usług i produkcji. Brak zinstytucjonalizowanego systemu współpracy pracodawca -szkoła. Niski poziom kompetencji uczniów. Zbytnie obciążenia podatkowe dla pracodaw-ców uniemożliwiające im tworzenie nowych miejsc pracy. Negatywna selekcja do zawodu.
192
Promocja szkolnictwa zawodowego. Możliwość zgłaszania zapotrzebowania na pracownika. Możliwość doposażenia stanowiska pracy ze środków Powiatowego Urzędu Pracy.
Niedobór odpowiednich kadr szkoleniowych. Nieodpowiednie przygotowanie nauczycieli do nauki zawodu. Brak motywacji młodych ludzi do podjęcia i kontynuowania pracy. Niechęć młodzieży do podjęcia kształcenia zawodowego.
193
Spis rysunków Rysunek 1. Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów jest łatwo o pracę ……………. 38 Rysunek 2. Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów jest łatwo o pracę - dekompozycja na płeć ……………………………………………………………………………………….. 39 Rysunek 3. Czy w okolicy miejsca zamieszkania uczniów jest łatwo o pracę - dekompozycja na podregion ………………………………………………………………………………. 40 Rysunek 4. Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają podjąć pracę ……………….. 41 Rysunek 5. Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają podjąć pracę - dekompozycja na płeć ………………………………………………………………………………………… 41 Rysunek 6. Czy po ukończeniu szkoły uczniowie zamierzają podjąć pracę - dekompozycja na typ szkoły ……………………………………………………………………………….. 42 Rysunek 7. Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy ……………………….. 42 Rysunek 8. Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy - dekompozycja na płeć ……………………………………………………………………………………….. 43 Rysunek 9. Preferencje uczniów co do wymiaru godzinowego pracy - dekompozycja na typ szkoły ………………………………………………………………………………………………………. 43 Rysunek 10. Preferencje uczniów co do miejsca zatrudnienia ………………………………… 44 Rysunek 11. Preferencje uczniów co do miejsca zatrudnienia - dekompozycja na płeć 44 Rysunek 12. Preferencje uczniów co do miejsca zatrudnienia - dekompozycja na typ szkoły …………………………………………………………………………………………………………………. 45 Rysunek 13. Czy uczniowie zamierzają starać się o pracę w zawodzie …………………….. 45 Rysunek 14. Czy uczniowie zamierzają starać się o pracę w zawodzie - dekompozycja na płeć ……………………………………………………………………………………………………………….. 46 Rysunek 15. Czy uczniowie zamierzają starać się o pracę w zawodzie - dekompozycja na typ szkoły ……………………………………………………………………………………………………….. 46 Rysunek 16. Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów …………………….. 47 Rysunek 17. Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów - dekompozycja na płeć ……………………………………………………………………………………………………………….. 47 Rysunek 18. Ocena szans znalezienia pracy w zawodzie wg uczniów - dekompozycja na typ szkoły ………………………………………………………………………………………………………. 48 Rysunek 19. Absolwenci w 2011 r. ……………………………………………………………………… 56 Rysunek 20. Czy zdaniem dyrektorów szkół ponadgimnzajalnych oferta kształcenia ponadgimnazjalnego odpowiada potrzebom dolnośląskiego rynku pracy? ………………….. 62 Rysunek 21. Czynniki determinujące wybór szkoły ponadgimnazjalnej ……………………. 101 Rysunek 22. Przyczyny wyboru obecnej szkoły przez ucznia - ranking wskazań ……….. 102 Rysunek 23. Czy do gimnazjum przychodził lub przychodził doradca zawodowy ………. 103 Rysunek 24. Czy do obecnej szkoły przychodzi lub przychodził doradca zawodowy ….. 103 Rysunek 25. Ilu jest doradców zawodowych w szkole …………………………………………… 104 Rysunek 26. Jak często uczniowie spotykali się z doradcą zawodowym …………………… 104 Rysunek 27. Forma spotkań z doradcą zawodowym ……………………………………………… 105 Rysunek 28. Czy uczeń korzystał z pomocy doradcy zawodowego poza szkołą ………… 105 Rysunek 29. Samoocena uczniów w określonych kompetencjach ……………………………. 110 Rysunek 30. Ocena przez pracodawców przydatności kwalifikacji zdobytych w szkole ponadgimnazjalnej ………………………………………………………………………………………………. 115
194
Rysunek 31. Potrzeba zmian w programach nauczania wg pracodawców a branża działalności …………………………………………………………………………………………………………. 116 Rysunek 32. Czy uczniowie zamierzają kształcić się dalej ……………………………………… 117 Rysunek 33. W jakiej szkole uczeń zamierza kontynuować naukę …………………………… 117 Rysunek 34. Kontynuacja nauki przez absolwentów po zakończeniu szkoły ponadgimnazjalnej ………………………………………………………………………………………………. 118 Rysunek 35. Kontynuacja nauki przez absolwentów po zakończeniu szkoły ponadgimnazjalnej a podregion …………………………………………………………………………….. 118 Rysunek 36. Uczestnictwo absolwentów w kursach i szkoleniach dodatkowych ……….. 119 Rysunek 37. Plany uczestniczenia przez absolwentów w dodatkowych szkoleniach i kursach w najbliższym roku …………………………………………………………………………………. 121 Rysunek 38. Losy absolwentów po ukończeniu szkoły …………………………………………… 122 Rysunek 39. Dotychczasowa liczba pracodawców wśród absolwentów …………………… 123 Rysunek 40. Okres poszukiwania pierwszej pracy przez absolwentów …………………….. 124 Rysunek 41. Okres poszukiwania pierwszej pracy przez absolwentów a typ ukończonej szkoły …………………………………………………………………………………………………………………. 124 Rysunek 42. Zgodność pierwszej pracy absolwentów z zawodem wyuczonym …………. 126 Rysunek 43. Zgodność pierwszej pracy absolwentów z zawodem wyuczonym a typ ukończonej szkoły ………………………………………………………………………………………………… 126 Rysunek 44. Obecna aktywność zawodowa absolwentów ……………………………………… 127 Rysunek 45. Obecna aktywność zawodowa absolwentów a typ ukończonej szkoły …… 127 Rysunek 46. Formy zatrudnienia absolwentów ……………………………………………………… 128 Rysunek 47. Obecne miejsce pracy absolwentów - wymiar godzin …………………………. 129 Rysunek 48. Obecna praca absolwentów a zawód wyuczony …………………………………. 129 Rysunek 49. Łatwość znalezienia pracy - subiektywna ocena absolwentów ……………… 130 Rysunek 50. Źródło informacji o szkole do której uczęszcza uczniowie ……………………. 133 Rysunek 51. Informacje na temat szkół ponadgimnazjalnych w mediach ………………… 134 Rysunek 52. Wpływ reklamy na wybór szkoły ponadgimnazjalnej przez jej absolwentów 135 Rysunek 53. Liczba materiałów w podziale na rodzaj szkół z uwzględnieniem rodzaju medium ………………………………………………………………………………………………………………. 135 Rysunek 54. Liczba materiałów w podziale na rodzaj szkół z uwzględnieniem ich wydźwięku i wielkości (wszystkie media) ………………………………………………………………… 136 Rysunek 55. Liczba materiałów w podziale na rodzaj szkół z uwzględnieniem ich wydźwięku i wielkości (wszystkie media) ………………………………………………………………… 137 Rysunek 56. Liczba oraz udział procentowy informacji w podziale na wydźwięk oraz medium, w jakim się ukazały …………………………………………………………………………. 138 Rysunek 57. Liczba oraz udział procentowy informacji w podziale na rozmiar oraz medium, w jakim się ukazały …………………………………………………………………………. 139 Rysunek 58. Rozkład informacji medialnych o określonym wydźwięku w stosunku do ich rozmiaru (wszystkie media) …………………………………………………………………………. 139 Rysunek 59. Rozkład informacji medialnych o określonym wydźwięku w stosunku do ich rozmiaru …………………………………………………………………………………………………… 140 Rysunek 60. Zmiany w czasie ukazywania się informacji medialnych w podziale na miesiące …………………………………………………………………………………………………………. 140
195
Rysunek 61. Udział procentowy informacji ze względu na rodzaj medium ……………….. 141 Rysunek 62. Zestawienie liczby informacji ukazujących się w ciągu analizowanego okresu ze względu na ich wydźwięk z uwzględnieniem dotarcia (wszystkie media) …….. 141 Rysunek 63. Zestawienie liczby informacji ukazujących się w ciągu analizowanego okresu ze względu na ich wielkość z uwzględnieniem dotarcia (wszystkie media) ………. 142 Rysunek 64. Zestawienie benchmarkingowe (prasa i internet) .………………………………. 142 Rysunek 65. Zestawienie ekwiwalentu reklamowego w podziale na wydźwięk i medium 143 Rysunek 66. Zestawienie ekwiwalentu reklamowego w podziale na wydźwięk na przestrzeni analizowanych miesięcy (wszystkie media) ………………………………………… 144 Rysunek 67. Liczba publikacji medialnych w najaktywniejszych tytułach prasowych, portali internetowych oraz mediach RTV z uwzględnieniem wydźwięku i rozmiaru przekazywanej informacji ……………………………………………………………………………………… 148 Rysunek 68. Najaktywniejsi autorzy oraz wydźwięk informacji, jakie przekazywali ……. 149 Rysunek 69. Zdawalność matury w różnych typach szkół w latach 2007-2012 …………. 157 Rysunek 70. Średnia zdawalność matury w zależności od typu szkoły w latach 2007-2012 w podregionach …………………………………………………………………………………… 159 Rysunek 71. Zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 162 Rysunek 72. Zdawalność matury w technikach w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………………………………… 164 Rysunek 73. Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 166 Rysunek 74. Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 167 Rysunek 75. Zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007-2012 …………………………………………………………………………………………………………… 173 Rysunek 76. Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w zależności od typu szkoły w latach 2007-2012 w podregionach ……………………………………………………………………… 176 Rysunek 77. Zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealnych w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………… 179 Rysunek 78. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 181 Rysunek 79. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 184
196
Spis tabel Tabela 1. Zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży (bez specjalnych) w latach 1999-2011 – podział na podregiony ………………………………………………………………………. 63 Tabela 2. Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży (bez specjalnych) w latach 1999-2011 – podział na podregiony ………………………………………………………….. 63 Tabela 3. Technika dla młodzieży (bez specjalnych) w latach 1999-2011 – podział na podregiony ……………………………………………………………………………………………………… 64 Tabela 4. Uczniowie techników dla młodzieży (bez specjalnych) w latach 1999-2011 – podział na podregiony ………………………………………………………………………………………….. 64 Tabela 5. Licea ogólnokształcące dla młodzieży (bez specjalnych) w latach 1999-2011 – podział na podregiony ………………………………………………………………………………………….. 65 Tabela 6. Uczniowie liceów ogólnokształcących dla młodzieży (bez specjalnych) w latach 1999-2011 – podział na podregiony ………………………………………………………….. 65 Tabela 7. Szkoły policealne w latach 1999-2011 – podział na podregiony ………………… 66 Tabela 8. Uczniowie szkół policealnych w latach 1999-2011 – podział na podregiony … 67 Tabela 9. Uczestnictwo w kursach i szkoleniach dodatkowych - inne ……………………….. 119 Tabela 10. Plany uczestniczenia w dodatkowych szkoleniach i kursach - inne …………... 121 Tabela 11. Średni czas poszukiwania pierwszej pracy …………………………………………….. 125 Tabela 12. Przyczyny trudności w znalezieniu zatrudnienia odpowiadającego kwalifikacjom ………………………………………………………………………………………………………. 130 Tabela 13. Zestawienie ilościowe w podziale na rodzaj mediów ….………………………….. 144 Tabela 14. Ilość osób podchodzących do matury …………………………………………………… 152 Tabela 15. Liczba osób podchodzących do matury w podregionach …………………………. 152 Tabela 16. Ilość osób podchodzących do matury w różnych typach szkół ……………….. 153 Tabela 17. Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego …………………………… 153 Tabela 18. Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego w podregionach ……. 154 Tabela 19. Ilość osób podchodzących do egzaminu zawodowego w różnych typach szkół ………………………………………………………………………………………………………… 154 Tabela 20. Zdawalność matury w różnych typach szkół …………………………………………. 155 Tabela 21. Zdawalność matury w różnych typach szkół w latach 2007-2012 ……………. 156 Tabela 22. Zdawalność matur w różnych typach szkół w powiatach województwa dolnośląskiego …………………………………………………………………………………………………….. 157 Tabela 23. Zdawalność matur w różnych typach szkół w podziale na podregiony ……… 159 Tabela 24. Średnia zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007-2012 w powiatach ……………………………………………………………………………………….. 160 Tabela 25. Średnia zdawalność matury w liceach ogólnokształcących w latach 2007-2012 w podregionach …………………………………………………………………………………… 161 Tabela 26. Zdawalność matury w technikach w latach 2007-2012 w powiatach województwa dolnośląskiego …………………………………………………………………………………. 162 Tabela 27. Zdawalność matury w technikach w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………….…………………………………….. 164 Tabela 28. Zdawalność matury w liceach profilowanych w latach 2007-2012 w powiatach województwa dolnośląskiego ……………………………………………………………... 165
197
Tabela 29. Zdawalność matury w liceach uzupełniających w latach 2007-2012 w powiatach województwa dolnośląskiego ……………………………………………………………… 167 Tabela 30. Zdawalność matury w liceach uzupełniających w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 169 Tabela 31. Zdawalność matury w technikach uzupełniających w latach 2007-2012 w powiatach województwa dolnośląskiego ……………………………………………………………… 169 Tabela 32. Zdawalność matury w liceach uzupełniających w latach 2007-2012 w podregionach województwa dolnośląskiego ………………………………………………………… 171 Tabela 33. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół ………………… 171 Tabela 34. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół w latach 2007-2012 …………………………………………………………………………………………………………… 172 Tabela 35. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół w powiatach województwa dolnośląskiego …………………………………………………………………………………. 174 Tabela 36. Zdawalność egzaminów zawodowych w różnych typach szkół w podregionach województwa dolnośląskiego …………………………………………………………………………………. 175 Tabela 37. Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealnych w latach 2007-2012 w powiatach ………………………………………………………………………….. 177 Tabela 38. Średnia zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach policealnych w latach 2007-2012 w podregionach ……………………………………………………………………… 178 Tabela 39. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w zależności od powiatu ……………………………………………………………………………………….. 179 Tabela 40. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach w latach 2007-2012 w podziale na podregiony ……………………………………………………………………………………… 181 Tabela 41. Zdawalność egzaminów zawodowych w zasadniczych szkołach zawodowych w latach 2007-2012 w zależności od powiatu …………………………………………………………. 182 Tabela 42. Zdawalność egzaminów zawodowych w szkołach zawodowych w latach 2007-2012 w podziale na podregiony …………………………………………………………………….. 183 Tabela 43. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach uzupełniających w latach 2007-2012 w podziale na powiaty …………………………………………………………………………. 185 Tabela 44. Zdawalność egzaminów zawodowych w technikach uzupełniających w latach 2007-2012 w zależności od podregionu ………………………………………………………………….. 186 Tabela 45. Rekomendacje ………………………………………………………………………………….. 187 Spis schematów Schemat 1. Proponowany model badania umożliwiający analizę szkolnictwa ponadgimnazjalnego ……………………………………………………………………………………………. 190 Schemat 2. Etapy badania edukacji ponadgimnazjalnej …………………………………………. 191
198
Wykorzystane źródła • Badania rynku edukacji ponadgimnazjalnej na terenie Dolnego Śląska, Raport z Badań,
Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy, Wałbrzych 2011 • Badanie rynku edukacji wyższej i kształcenia ustawicznego na terenie Dolnego Śląska,
Raport z Badań, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy, Wałbrzych 2011 • Krajowa strategia zatrudnienia na lata 2007 – 2013, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa
2005 • Sytuacja na dolnośląskim rynku pracy – badanie zapotrzebowania na zawody, kwalifika-
cje i umiejętności, Raport z badania, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy, Wałbrzych 2011
• Adekwatność kształcenia do potrzeb rynku pracy w ponadgimnazjalnych szkołach zawo-dowych województwa świętokrzyskiego”, Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach, Kielce, styczeń 2007
• „Obserwator Rynku Pracy Regionu Jeleniogórsko – Legnickiego”, Szczawno-Zdrój 2009 • Analiza oferty szkolnictwa zawodowego w obszarze aglomeracji wrocławskiej, Doradztwo
Społeczne i Gospodarcze, Wrocław 2008 • Analiza zapotrzebowania na kadry w branżach uznanych za strategiczne dla dolnoślą-
skiego rynku pracy, raport cząstkowy w ramach projektu badawczego pt. „Prognoza za-potrzebowania gospodarki regionu na siłę roboczą w układzie sektorowo-branżowym i kwalifikacyjno-zawodowym w województwie dolnośląskim”, Urząd Marszałkowski Wo-jewództwa Dolnośląskiego, badania zrealizowane przez Ageron Polska, Ageron Interna-tional S.L, People Matters S.L., 2010 r.
• Aspiracje edukacyjno-zawodowe uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Bednarczyk-Jama N., Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2009
• Raport z badania zasadniczego, Obserwatorium rynku pracy regionu jeleniogórsko-legnickiego, Grudzień 2009
• Badania losów absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, Raport, Woje-wódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków 2007
• Badanie aktywności zawodowej absolwentów w kontekście realizacji Programu „Pierwsza Praca”, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Październik 2007
• Czego (nie)uczą polskie szkoły? System edukacji a potrzeby rynku pracy w Polsce, Sztanderska U., Wojciechowski W., Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa, wrzesień 2008
• Dolnośląska Strategia Innowacji, Wrocław, styczeń 2005 • Edukacja i kształcenie w województwie dolnośląskim wobec potrzeb regionalnego rynku
pracy, Matysiak A. i in. (red.), Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 2007 • Edukacja w przygotowaniu człowieka do pracy zawodowej, B. Baraniak, Instytut Badań
Edukacyjnych, Warszawa, styczeń 2009 • Nauka zawodu. Szkoła czy pracodawca? Raport z badania praktycznej nauki zawodu re-
alizowanej przez małopolskich przedsiębiorców, wersja rozszerzona, Małopolskie Obser-watorium Rynku Pracy, Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków 2009
• Adekwatność kształcenia do potrzeb rynku pracy w ponadgimnazjalnych szkołach zawo-dowych województwa świętokrzyskiego”, Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach, Kielce, styczeń 2007
199
• Analiza empiryczna prasowych ofert pracy z dwóch pierwszych kwartałów 2009 roku dla projektu „Obserwator Rynku Pracy Regionu Jeleniogórsko –Legnickiego”, Szczawno-Zdrój 2009
• Analiza empiryczna prasowych ofert pracy z III i IV kwartału 2009 roku dla projektu „Obserwator Rynku Pracy Regionu Jeleniogórsko – Legnickiego”, Szczawno-Zdrój 2009
• Analiza oferty szkolnictwa zawodowego w obszarze aglomeracji wrocławskiej, Doradztwo Społeczne i Gospodarcze, Wrocław 2008
• Analiza prasowych ofert pracy – województwo dolnośląskie, Raport końcowy, Dolnoślą-ska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Wałbrzych, listopad 2007 r.
• Aspiracje edukacyjno-zawodowe uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Bednarczyk-Jama N., Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2009
• Aspiracje edukacyjno – zawodowe w kontekście realiów rynku pracy, Bednarczyk-Jama N., Edukacja Ustawiczna Dorosłych, nr 1/2006, s. 58 – 63
• Badania ankietowe dotyczące rynku pracy obszaru regionu jeleniogórsko-legnickiego, Raport z badania zasadniczego, Obserwatorium rynku pracy regionu jeleniogórsko-legnickiego, Grudzień 2009
• Badania losów absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, Raport, Woje-wódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków 2007
• Badanie aktywności zawodowej absolwentów w kontekście realizacji Programu „Pierw-sza Praca”, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Październik 2007
• Bank Danych Regionalnych, stan na sierpień 2010, dane dotyczące populacji mieszka-oców, prognozy ludności, rynku pracy, podmiotów gospodarczych, edukacji i kształcenia
• Czego (nie)uczą polskie szkoły? System edukacji a potrzeby rynku pracy w Polsce, Sztanderska U., Wojciechowski W., Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa, wrzesień 2008
• Determinanty rozwoju innowacyjności firmy w kontekście poziomu wykształcenia pra-cowników, Wziątek-Kubiak A., Balcerowicz E., Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczo-ści, Warszawa listopad 2009
• Dolnośląska Strategia Innowacji, Wrocław, styczeń 2005 • Edukacja i kształcenie w województwie dolnośląskim wobec potrzeb regionalnego rynku
pracy, Matysiak A. i in. (red.), Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 2007 • Edukacja w przygotowaniu człowieka do pracy zawodowej, B. Baraniak, Instytut Badań
Edukacyjnych, Warszawa, styczeń 2009 • Foresight kadr nowoczesnej gospodarki, Matusiak K. B., Kuciński J., Gryzik A. (red), Pol-
ska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2009 • Informacja o sytuacji na rynku pracy w województwie dolnośląskim w czerwcu 2010 ro-
ku, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy, Wałbrzych 2010 • Jak wspierać rozwój ucznia szkoły zawodowej? J.P. Sawiński, Nowa Edukacja Zawodo-
wa, 2005, nr 4, s. 29 – 32 • Kwalifikacje zawodowe na współczesnym rynku pracy, S. M. Kwiatkowski • Kształcenie zawodowe – wyzwania, priorytety, standardy, S. M. Kwiatkowski, Instytut
Badań Edukacyjnych, Warszawa 2006 • Młodzież na rynku pracy w województwie świętokrzyskim w 2007 roku, Wojewódzki
Urząd Pracy w Kielcach, Kielce, sierpień 2008
200
• Nauka zawodu. Szkoła czy pracodawca? Raport z badania praktycznej nauki zawodu realizowanej przez małopolskich przedsiębiorców, wersja rozszerzona, Małopolskie Ob-serwatorium Rynku Pracy, Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, Kraków 2009
• Nowe obrazy zawodów, Tom II, Raport końcowy, Dolnośląska Agencja Rozwoju Regio-nalnego S.A. , Wałbrzych, listopad 2007
• Obserwator rynku pracy regionu wałbrzyskiego, Raport cząstkowy I, Krupowicz J., Kwiatkowska-Ciotucha D., Załuska U., Wrocław 2009
• Obserwator rynku pracy regionu wałbrzyskiego, Raport cząstkowy II, Krupowicz J., Kwiatkowska-Ciotucha D., Załuska U., Wrocław, maj 2010
• Obserwator rynku pracy regionu wałbrzyskiego, Raport cząstkowy III, Krupowicz J., Kwiatkowska-Ciotucha D., Załuska U., Wrocław, lipiec 2010
• Opracowanie systemu monitoringu i zasad wdrażania strategii innowacji. Część I - zasa-dy wdrażania Dolnośląskiej Strategii Innowacji. Opracowanie systemu monitoringu i za-sad wdrażania strategii innowacji. Część II Wskaźniki realizacji Dolnośląskiej Strategii Innowacji, PAG Uniconsult na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolno-śląskiego, wrzesień 2009;
• Osiągnięcia maturzystów w 2009 r., Sprawozdanie z egzaminu maturalnego w 2009 r., Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie, 2009
• Osiągnięcia maturzystów w 2010 r., Sprawozdanie z egzaminu maturalnego w 2010 r., Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie, 2010
• Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry kwalifikowane w Wielkopolsce wykształcone na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej, technikum, szkoły policealnej, kolegium, Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, Poznań 2007
• Polska 2030, Boni M. (red.) / Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, Czerwiec 2009
• Ponadgimnazjalne szkolnictwo zawodowe w regionie wałbrzyskim a popyt i podaż na regionalnym rynku pracy, raport cząstkowy w ramach projektu „Zawód na dziś i jutro – diagnoza kierunków kształcenia kadr dla małych i średnich przedsiębiorstw w regionie wałbrzyskim”, Strahl D., Markowska M., Kusterka-Jefmaoska M., Biznes Partner s.c. & Pracownia Badań i Analiz Statystycznych, Wałbrzych 2009
• Poziom i struktura popytu na pracę w świetle badao podlaskich pracodawców, Horode-oski R.Cz., Sadowska‐Snarska C., Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Białystok 2010
• Profesjonalna kadra kluczem do sukcesu. Raport z badao lokalnego rynku pracy, Powia-towy Urząd Pracy w Sulęcinie, Warszawa 2009.
• Prognoza rozwoju dolnośląskiego rynku pracy. Prognoza zapotrzebowania gospodarki regionu na siłę roboczą w układzie sektorowo-branżowym i kwalifikacyjno-zawodowym w województwie dolnośląskim, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Wro-cław, marzec 2010
• Prognozy dolnośląskiego rynku pracy i zapotrzebowania na kwalifikacje, T. Kupczyk (red.), Politechnika Wrocławska – Centrum Kształcenia Ustawicznego, Wrocław 2005
• Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA, Wyniki badania 2006 w Polsce, Ministerstwo Edukacji Narodowej
• Przedsiębiorczość w Polsce, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, sierpień 2008
201
• Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie dolnośląskim w 2009 roku, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy w Wałbrzychu, kwiecień 2010
• Raport o Kapitale Intelektualnym Polski, Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Główny Urząd Statystyczny, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa, lipiec 2008
• Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2006–2007, Żołnierski A., Zadura-Lichota P. (red.), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, War-szawa 2008
• Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, Żołnierski A. (red.), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2009
• Raport z badania potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw z Sektora MSP w województwie dolnośląskim, Stawasz E., Głodek P., Wrocław czerwiec 2004;
• Regionalne Badanie Rynku Pracy – województwo dolnośląskie. Tom I Raport końcowy, Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. , Wałbrzych, listopad 2007
• Rocznik statystyczny województwa dolnośląskiego 2009,2010,2011 Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2009, 2010,2011
• Rynek pracy i zasoby ludzkie na Dolnym Śląsku, regionie wałbrzyskim i w mieście Wał-brzychu, Advisory Group TEST Human Resources, Wałbrzych/Wrocław 2009
• Sprawozdanie z przebiegu i wyników egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodo-we, Centralna Komisja Edukacyjna w Warszawie, Warszawa 2009
• Standardy kwalifikacji zawodowych. Teoria, metodologia, projekty, S.M. Kwiatkowski, K. Smela (red.), Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa, 2001
• Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 r., Wrocław, listopad 2005 • Studenci szkół wyższych w Polsce w roku akademickim 2007/2008, Główny Urząd Staty-
styczny • Szkolnictwo zawodowe wobec problemów rynku pracy, Osiecka-Chojnacka J., Biuro Ana-
liz Sejmowych, Warszawa, czerwiec 2007 • Wejście ludzi młodych na rynek pracy, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, luty 2010 • Youth in Europe. A statistical portrait. Edition 2009, EUROSTAT, http://epp.eurostat.
ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-78-09-920/EN/KS-78-09-920-EN.PDF • Założenia projektowanych zmian – kształcenie zawodowe i ustawiczne, Ministerstwo
Edukacji Narodowej - Departament Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, Warszawa, 2010
• Zawodowy strzał w dziesiątkę, raport badań, część I, Gaździk T., Hołowacz W., Wrocław 2009
• BIEC Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych w Warszawie, „Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury”, maj 2011 r.
• M. Bukowski, A. Regulski, Instytut Badań Strukturalnych w Warszawie, „Raport roczny 2010: Wpływ realizacji polityki spójności na kształtowanie się głównych wskaźników do-kumentówstrategicznych – NPR 2004-2006 i NSS 2007-2013 oraz innych wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym”, maj 20011 r.
• J. Chojna, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur w Warszawie, „Konkurencyj-ność polskiej gospodarki w latach 2007-2010 w kontekście dotychczasowej realizacji SRK 2007-2015”,maj 2011 r.
202
• S. Golinowska, „Rozwój społeczny: kapitał ludzki i społeczny, infrastruktura społeczna, rozwój i dostęp do usług publicznych, procesy integracyjne, z uwzględnieniem analizy wpływu polityki spójności na omawiany obszar tematyczny, w tym na rynek pracy, oraz rekomendacje dla polityki rozwoju w kontekście dotychczasowej realizacji Strategii Roz-woju Kraju 2007-2015” , maj 2011 r.
• A. Hałasiewicz, „Rozwoju obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych w Polsce i budowania spójności terytorialnej kraju”, maj 2011
• Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie, „Wykształcenie, postawy i umiejętności jako istotne czynniki jakości kapitału ludzkiego”, grudzień 2010
• T. Kaczor,J. Mackiewicz-Łyziak, M. Michniewicz; Instytut Badań nad Gospodarką Rynko-wą w Gdańsku, PreVision Tomasz Kaczor w Warszawie; „Wpływ realizacji polityki spój-ności na kształtowanie się głównych wskaźników dokumentów strategicznych NPR 2004 – 2006 i NSS 2007 – 2013”, maj 20011 r.
• B. Kolipiński, „Ład przestrzenny w Polsce - stan i problemy”, maj 2011 r. • E. Kusideł, Uniwersytet Łódzki, "Ekspertyza dotycząca obszaru: rynek pracy i zatrudnie-
nie na potrzeby raportu o rozwoju, opracowywanego zgodnie z art. 35b Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju", marzec 2011 r.
• P. Legutko – Kobus, Szkoła Główna Handlowa - Katedra Samorządu Terytorialnego i Gospodarki Lokalnej, "Rozwój Infrastruktury ochrony środowiska w latach 2007-2010 w kontekście dotychczasowej realizacji Strategii Rozwoju Kraju oraz kluczowych strategii sektorowych", maj 2011 r.
• K. Pogorzelski, Instytut Badań Strukturalnych w Warszawie, „Sprawność instytucjonalna państwa 2011. Ekspertyza na temat sprawności instytucjonalnej państwa w kontekście dotychczasowej realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015”, maj 20011 r.
• A. Regulski, K. Szumowicz, Instytut Badań Strukturalnych w Warszawie, „Decentralizacja finansów publicznych w kontekście decentralizacji procesów rozwojowych i rola samo-rządów w inwestowaniu w rozwój regionów”, maj 2011 r.
• J. Rowiński, „Polityka spójności terytorialnej kraju i przeciwdziałanie procesów i margina-lizacji obszarów wiejskich a zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich Polski”, maj2011 r.
• M. Wolański, Szkoła Główna Handlowa - Katedra Transportu, "Rozwój Infrastruktury transportowej w latach 2007-2010 w kontekście dotychczasowej realizacji Strategii Roz-woju Kraju oraz kluczowych strategii sektorowych", maj 2011 r.
• J. Zaleski, J. Kudełko, M. Malara, Z. Mogiła, P. Tomaszewski, M. Zembaty; WARR we Wrocławiu, „Wpływ realizacji polityki spójności na kształtowanie się głównych wskaźni-ków dokumentów strategicznych – NPR 2004-2006 i NSS 2007-2013 oraz innych wybra-nych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym za pomocą modelu Her-min, listopad 2010 r.
203
![Kasata klasztorów dominikańskich na terenie prowincji Prusy Zachodnie w latach 1818-1835 i jej skutki, [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów](https://static.fdokumen.com/doc/165x107/63353d8ea1ced1126c0ab463/kasata-klasztorow-dominikanskich-na-terenie-prowincji-prusy-zachodnie-w-latach.jpg)
![Turystyka i rekreacja a jakość życia mieszkańców Leszna. [w:] Ekonomiczne problemy turystyki nr 1(25). Podstawy funkcjonowania rynku turystycznego. Uniwersytet Szczeciński, 2014,](https://static.fdokumen.com/doc/165x107/633bda8b65ff658a6d0ec2c2/turystyka-i-rekreacja-a-jakosc-zycia-mieszkancow-leszna-w-ekonomiczne-problemy.jpg)
