Analiza rynku turystycznego podróży Żydów do Łodzi w kontekście rozwoju turystyki w mieście

Analiza rynku turystycznego podróży

Żydów do Łodzi w kontekście rozwoju

turystyki w mieście

Katarzyna Leśniewska

Projekt „TURYZM DLA REGIONU – ZINTEGROWANY PROGRAM ROZWOJU DOKTORANTÓW” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Realizator Projektu Patronat Honorowy

Stro

na2

Spis treści

1. Wstęp .................................................................................................................................................. 3

2. Wkład Żydów w rozwój przestrzenny Łodzi – zarys problematyki ...................................................... 6

3. Zarys koncepcji badania .................................................................................................................... 11

5. Literatura ........................................................................................................................................... 14



Stro

na3

1. Wstęp

Krajobraz współczesnej Łodzi to przede wszystkim mieszanka wielonarodowego

i wielowyznaniowego dziedzictwa. W przestrzeni miasta odnaleźd można do dziś, nie tylko obiekty

polskie, ale również niemieckie, rosyjskie czy żydowskie. Przez wiele lat funkcjonowały i niestety

nadal funkcjonują dośd powszechnie stereotypy jakoby Łódź była miastem niemiecko-żydowskim,

w którym Polacy stanowili jedynie biedotę robotniczą. Mało kto zdaje sobie sprawę, że „Łódź

przemysłowa” stworzona została na początku XIX wieku z inicjatywy władz Królestwa Polskiego, które

w ramach akcji odbudowy kraju, podjęły decyzję o urządzeniu tutaj osady sukienniczej

i sprowadzeniu zagranicznych osadników - rękodzielników. Sprzyjające okoliczności spowodowały, że

kilkadziesiąt lat później największe kariery fabrykanckie zrobiło wielu Niemców, którzy przyczynili się

w dużej mierze do dalszego rozwoju miasta. Dynamiczny rozwój Łodzi przyciągnął z kolei kupców,

rzemieślników i przedsiębiorców pochodzenia żydowskiego. Czwarta z narodowości „budujących”

Łódź czyli Rosjanie (głównie wojskowi, nauczyciele i urzędnicy) pojawili się w mieście po upadku

powstania styczniowego. Nie należy również zapominad, o wkładzie w rozwój Łodzi innych, chod

zdecydowanie mniej licznych nacji, głównie z krajów zachodnich (Kulesza, Łapa, Walicki 2010). Taka

niezwykła mieszanka narodowości i religii jednym mieście doprowadziła do powstania unikatowego

krajobrazu kulturowego Łodzi, który obserwowad możemy do dziś.

Jak podkreślają autorzy pracy „Strategia rozwoju turystyki w Łodzi” (Kaczmarek, Liszewski,

Włodarczyk 2006) walory turystyczne1 Łodzi można podzielid na tzw. walory miejsca rozumiane, jako

walory, w których położenie geograficzne oraz historia stają się głównym bodźcem do przyjazdu

turystów, oraz walory wydarzeo czyli działania, które podejmowane są na danym obszarze nie

koniecznie związane z dziedzictwem, którym dysponuje dane miejsce.

W przypadku Łodzi walory miejsca tkwią przede wszystkim w budowie wewnętrznej miasta, przez co

należy rozumied XIX-wieczny układ przestrzenny miasta przemysłowego (ryc. 1), w obiektach kultury

materialnej, powstałych w XIX i na początku wieku XX oraz w wielokulturowych tradycjach twórców

Łodzi.

1 Walory turystyczne – częśd potencjału turystycznego, która po dokonaniu przez turystę subiektywnej oceny może stad się przedmiotem jego zainteresowao (Kaczmarek, Liszewski, Włodarczyk 2006)



Stro

na4

Ryc. 1 Układ przestrzenny Łodzi wczesnoprzemysłowej

Źródło (Liszewski 2002)



Stro

na5

Na klasycystyczny układ urbanistyczny miasta przemysłowego składają się trzy samodzielne

i jednocześnie dośd zróżnicowane części tj. Nowe Miasto (miasto osadników), Osada Łódka (miasto

tkaczy) oraz posiadła wodno-fabryczne (dzielnica przemysłowa), które łączył trakt piotrkowski

(z czasem przekształcony w główną ulicę, oś rozwojowa miasta, obecnie ul. Piotrkowska).

Wyjątkowośd ulicy Piotrkowskiej polega na fakcie, iż łączyła ona ze sobą aż pięd rynków (Rynek

Starego Miasta, Rynek Nowego Miasta, Rynek Bielnikowy, Rynek Fabryczny i Rynek Górny), które

powstały w różnych okresach czasu tworząc swego rodzaju „kręgosłup miasta”. Ponadto

charakterystycznym elementem układu przestrzennego Łodzi było powstanie wielofunkcyjnych

zespołów rezydencjonalno-fabrycznych, spośród, których wyróżniały się: Księży Młyn Karola

Scheiblera oraz Manufaktura Izraela Poznaoskiego. Spośród obiektów kultury materialnej na

szczególną uwagę zasługują: pałace i wille fabrykanckie, budynki fabryczne, secesyjne kamienice oraz

nekropolie (z cmentarzem żydowskim oraz kompleksem starych cmentarzy łódzkich na czele). Wśród

walorów wydarzeo związanych z wielokulturową Łodzią warte wspomnienia są: Festiwal Czterech

Kultur czy coroczne Obchody Likwidacji Litzmannstadt Getto (Kaczmarek, Liszewski, Włodarczyk

2006).

Ryc. 2 Stacja Radegast w Litzmannstadt Ghetto w Łodzi

(Źródło: Katarzyna Leśniewska)



Stro

na6

2. Wkład Żydów w rozwój przestrzenny Łodzi – zarys problematyki

Jak pisze M. Budziarek: „Łódź XIX i trzech pierwszych dekad XX stulecia była pod wieloma względami

miastem wyjątkowym. Przede wszystkim na niewielkim obszarze żyło obok siebie kilka narodów, kilka

kultur oraz kilka religii i wyznao. Z konieczności obok siebie funkcjonowali katolicy i protestanci,

prawosławni i wyznawcy religii mojżeszowej, a także mariawici i mahometanie. Na ulicach mijali się

luteranie i baptyści, Żydzi ortodoksyjni i postępowi. Mariawici pracowali w fabryce luteranina, a ten

ostatni fundował ołtarze w kościele katolickim. Łacinnik projektował cerkiew prawosławną, a Żyd

finansował wzniesienie świątyni katolickiej dla pracowników zatrudnionych w jego fabryce. Z kolei

luteranie leczeni byli w szpitalu prowadzonym przez baptystów, a kalwiniści i mariawici rozdawali

darmowe posiłki głodnym katolikom” (Kulesza 2010).

Ten wspólny wielokulturowy dorobek, w dużej mierze został zniszczony podczas II wojny światowej,

lecz w mieście wciąż pozostał niepowtarzalny charakter wyrażający wielowyznaniowe tradycje Łodzi

(Kulesza 2010). Jedną z czterech nacji (obok Polaków, Rosjan i Niemców) czynnie uczestniczących

w organizacji przestrzeni miejskiej Łodzi, zarówno jako planiści jak i inwestorzy, byli Żydzi. Wielu

architektów pochodzenia żydowskiego projektując różnorodne budowle trawle zapisało się w

przestrzeni miejskiej Łodzi (Liszewski 2010). Łódź była drugim co do wielkości (po Warszawie)

ośrodkiem żydowskim w Polsce. W 1809 roku liczba ludności pochodzenia żydowskiego w Łodzi nie

przekraczała setki, natomiast tuż przed wybuchem I wojny światowej wynosiła ponad 162,5 tys.

I stanowili ponad 32% ogółu mieszkaoców (Podolska 2009).

Od 1825 roku, decyzją władz Królestwa Polskiego, ludnośd żydowska mogła osiedlad się jedynie w

tzw. rewirze, który został utworzony na północ od doliny rzeki Łódki na obszarze Starego Miasta. Na

skutek dynamicznego rozwoju Łodzi w 1840 roku rewir ten został znacznie poszerzony na ulice:

Drewnowską, Stodolną, Zgierską, Piotrkowską, północną stronę ulic Podrzecznej i Wolborskiej oraz

trzy pierzeje Rynku Staromiejskiego. Stan taki utrzymywał się do 1862 roku, kiedy to oficjalne rewir

żydowski został zniesiony. Warty odnotowania jest fakt, iż była to pierwsza dzielnica żydowska

utworzona w Łodzi, drugą zaś utworzono w 1939 roku początkowo określaną, jako tymczasową

dzielnicę mieszkaniową, z czasem przekształcono w getto. Lokalizacją nawiązywało ono do

pierwszego rewiru żydowskiego, a w jego granicach znalazły się części Bałut i Starego Miasta oraz

cmentarz żydowski. Funkcjonowanie getta łódzkiego trwało 4 lata i doprowadziło w konsekwencji do

niemal całkowitego zniszczenia społeczności żydowskiej w Łodzi (Liszewski 1991, Samuś 2006).

Ludnośd pochodzenia żydowskiego obok dzielnic mieszkaniowych wpisała się trwale w przestrzeo

miejską miasta zagospodarowując wiele parcel miejskich. Przykładem wielofunkcyjnego

zagospodarowania przestrzeni w mieście jest kompleks przemysłowo-mieszkaniowy Izraela

Poznaoskiego (dzisiejsza Manufaktura) zlokalizowany w dolinie rzeki Łódki. Na „Królestwo

Poznaoskiego” (ryc. 2) składały się m.in. 170-metrowy pięciokondygnacyjny budynek przędzalni, 3



Stro

na7

tkalnie, drukarnia, farbiarnia, bielnik, magazyny a także inne mniejsze obiekty, do których w 1892

roku doprowadzono bocznicę kolejową. Po przeciwległej stronie ul. Ogrodowej wzniesiono osiedle

domów familijnych dla robotników, klub robotniczy, a także usytuowano najstarszy łódzki kościół

p.w. św. Józefa, który został przeniesiony z placu Kościelnego (Koter, Liszewski, Suliborski 2000).

Najbardziej reprezentacyjnym obiektem kompleksu był wybudowany w 1890 roku, przy zbiegu ulic

Ogrodowej i Zachodniej eklektyczny Pałac Izraela Poznaoskiego zwany „łódzkim Luwrem”. Budynek

pełnił m.in. funkcje handlowe i reprezentacyjne. Zlokalizowano w nim mieszkania, kantor, sklepy oraz

pokoje gościnne (Podolska 2009). Imperium Poznaoskiego jest największym kompleksem

zorganizowanym przestrzennie przez przemysłowca żydowskiego w Łodzi i nie znalazło naśladowcy

wśród innych przedstawicieli społeczności żydowskiej. Pozostali zagospodarowywali działki miejskie

jedynie zabudową fabryczną lub ewentualnie rezydencjami (Liszewski 1991).

Ryc. 3 Ulotka reklamująca fabrykę Izraela Poznaoskiego

(Źródło: http://www.histografica.com/)

Zdecydowanie większy wkład w organizację przestrzeni miejskiej Łodzi społecznośd żydowska wniosła

poprzez realizację inwestycji w postaci pojedynczych obiektów. Wśród budowli powstałych na skutek

działalności dużych grup ludności żydowskiej były przede wszystkim synagogi (do dziś zachowała się

tylko jedna przy ul. Rewolucji 1905 roku). Warto wspomnied o 3 najważniejszych synagogach miasta

tj. synagodze w stylu

mauretaoskim przy ul. Wolborskiej, synagodze postępowej przy zbiegu ulic Kościuszki i Zielonej oraz

synagodze Żydów-litwaków przy ul. Wólczaoskiej. Wszystkie łódzkie synagogi, z wyjątkiem synagogi



Stro

na8

Reicherów przy ul. Rewolucji 1905 roku (w której w czasie wojny mieścił się skład soli), zostały

doszczętnie zniszczone przez hitlerowców w pierwszym okresie okupacji (Kulesza 2010,

Spodenkiewicz 1998).

Ryc. 4 Synagoga Reicherów przy ul. Rewolucji 1905 r. w Łodzi

(Źródło: Katarzyna Leśniewska)

Przykładami innego zagospodarowania przestrzeni miejskiej dokonanymi przez ludnośd żydowską są

pałace przemysłowców. Izrael Poznaoski obok realizacji wielkiego kompleksu przemysłowo-

mieszkaniowego był inwestorem 4 pałaców (wcześniej wspomnianego przy ul. Ogrodowej, rezydencji

przy ul. Więckowskiego – obecnie siedziba Muzeum Sztuki, pałacu przy al. Kościuszki – obecnie

Rektorat Akademii Medycznej oraz przy rezydencji przy ul. Gdaoskiej – obecnie siedziba Akademii

Muzycznej). Ponadto do najważniejszych obiektów o różnorodnych funkcjach, w których powstaniu

uczestniczyła ludnośd pochodzenia żydowskiego można zaliczyd m.in. siedzibę Domu Bankowego

Wilhelma Landau (ul. Piotrkowska 29), dom Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych „I.K.



Stro

na9

Poznaoski” (ul. Piotrkowska 51), Dom Bankowy Maksymiliana Goldfedera (ul. Piotrkowska 77).

Ponadto należy pamiętad o wkładzie w organizację przestrzeni Łodzi wielu architektów pochodzenia

żydowskiego. Do najważniejszych należeli przede wszystkim Gustaw Landau-Gutenteger – projektant

m.in. secesyjnego pałacu Kindermana przy ul. Wólczaoskiej i licznych kamienic przy ul. Piotrkowskiej,

oraz Dawid Lande – architekt m.in. banku przy al. Kościuszki, domów mieszkalnych przy ul. Zielonej 3-

7 (Liszewski 1991).

Ważnym obiektem żydowskim w przestrzeni miasta jest do dziś nowy cmentarz żydowski przy ul.

Brackiej (ryc. 3), który został podzielony na dwie części: małą, o powierzchni 2 ha gdzie w przeszłości

znajdowała się m.in. synagoga i mykwa oraz większą liczącą ponad 40 ha, gdzie znajdują się groby

ponad 230 tys. Żydów. W 1980 roku nekropolię uznano za zabytek jako przykład XIX-wiecznej

koncepcji przestrzennej cmentarza (Kulesza 2010).

Ryc. 5 Plan cmentarza żydowskiego przy ul. Brackiej w Łodzi

(Źródło: http://www.jewishlodzcemetery.org/)



Stro

na1

0

Na Łódzkim cmentarzu, który zalicza się do jednych z największych nekropolii żydowskich w Europie

pochowani zostali najwięksi łódzcy przemysłowcy, kupcy i społecznicy oraz lekarze, prawnicy czy

nauczyciele. Ponadto jest to miejsce spoczynku wielu zwyczajnych sklepikarzy, szewców, krawców

etc., którzy wiedli proste życie w Łodzi, która stałą się dla nich „ziemią obiecaną” (Podolska 2010).

Warto w tym miejscu wspomnied, że wśród materiałów opracowywanych przez Biuro Promocji,

Turystyki i Współpracy z Zagranicą Urzędu Miasta Łodzi został wydany przewodnik turystyczny

„Śladami łódzkich Żydów”2. Opracowanie to zawiera wiele informacji dotyczących obiektów

dziedzictwa Żydów w Łodzi, organizacji żydowskich obecnie działających w mieście etc. Został

również wytyczny tzw. szlak Litzmnnstadt Ghetto, który pozwala na zapoznanie się z miejscami

związanymi z najtragiczniejszym fragmentem historii narodu żydowskiego.

Ryc. 6 Szlak Litzmannstadt Ghetto

(Źródło: Śladami łódzkich Żydów – przewodnik turystyczny)

2 Autorką projektu jest K. Jasioska



Stro

na1

1

3. Zarys koncepcji badania

Jak udowodniono w pierwszych dwóch częściach niniejszego opracowania związki ludności

pochodzenia żydowskiego z Łodzią widoczne są w przestrzeni miasta do dziś, a żydowskie obiekty

w mieście teoretycznie powinny stanowid atrakcję dla turystów wyznania mojżeszowego. Ponadto

pozwala to na postawie hipotezy, iż wielu turystów pochodzenia żydowskiego odwiedzających Łódź

może mied z nią tzw. związki sentymentalne, tj. ich przodkowie byli mieszkaocami Łodzi.

Celem głównym badania pt. analiza rynku turystycznego podróży Żydów do Łodzi w kontekście

rozwoju turystyki w mieście” realizowanego w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju

Doktorantów – Turyzm dla Regionu, jest pełne rozpoznanie uwarunkowao rozwojowych Łodzi

w zakresie turystyki przyjazdowej Żydów do Łodzi.

Za cele szczegółowe badania przyjęto:

analizę turystyki przyjazdowej do Polski z Izraela,

analizę struktury narodowościowej turystów odwiedzających Łódź, ze szczególnym uwzględnieniem turystów z Izraela,

analizę zapisów w dokumentach strategicznych obowiązujących w Łodzi, odnoszących się w swej treści do turystyki zagranicznej,

analizę strategii promocji Łodzi w kontekście turystyki zagranicznej,

analizę obecnej oferty turystycznej podmiotów działających na terenie Łodzi skierowanej do potencjalnych turystów pochodzenia żydowskiego,

analizę udziału organizacji żydowskich działających na terenie Łodzi w ruchu turystycznym Żydów w mieście,

analizę dostępności obiektów dziedzictwa żydowskiego w Łodzi,

analizę współpracy Łodzi z Tell Awiwem – miastem partnerskim,

opracowanie profilu potencjalnego turysty pochodzenia żydowskiego, określającego jego oczekiwania od rynku turystycznego w Łodzi,

opracowanie wytycznych do przykładowego pakietu turystycznego dla turystów pochodzenia żydowskiego,

przeprowadzenie analizy perspektyw rozwoju turystyki Żydów do Łodzi,

benchmarking Łódź – Kraków - Wilno pod kątem turystyki zagranicznej (pokazanie dobrych praktyk i rozwiązao realizowanych przez miasta wielokulturowe).



Stro

na1

2

Prowadzone badanie pozwoli na uzyskanie odpowiedzi m.in. na następujące pytania badawcze:

jak kształtuje się turystyka przyjazdowa turystów z Izraela do Polski oraz czym spośród innych

nacji odwiedzających Polskę wyróżniają się Żydzi,

jak wygląda struktura narodowościowa turystów odwiedzających Łódź oraz jak kształtuje się

w skali rocznej turystyka przyjazdowa Żydów do Łodzi,

jakie zapisy dotyczące turystyki zagranicznej w Łodzi znajdują się w dokumentach strategicznych

oraz jak promowana jest Łódź w kontekście turystyki zagranicznej,

czy w Łodzi istnieją odpowiednie podmioty organizujące turystykę przyjazdową Żydów do Łodzi

i czy łódzcy touroperatorzy i biura podróży posiadają odpowiednią ofertę dla turystów

pochodzenia żydowskiego,

jak wygląda dostępnośd obiektów dziedzictwa żydowskiego w Łodzi,

jakie organizacje żydowskie działają na terenie Łodzi i jaki jest ich udział w kształtowaniu ruchu

turystycznego Żydów do Łodzi,

na jakich obszarach prowadzona jest współpraca Łodzi z Tell Awiwem jako miastem partnerskim,

jakie są perspektywy rozwoju turystyki Żydów w Łodzi.

Badanie będzie przebiegało wieloetapowo. W pierwszej fazie zostanie dokonana analiza dostępności

obiektów żydowskiego dziedzictwa kulturowego w przestrzeni Łodzi. Poprzez inwentaryzację zostaną

zebrane dane dotyczące godzin otwarcia, charakteru ekspozycji, stanu technicznego obiektów czy

cen biletów wstępu. W kolejnej fazie zostaną przeprowadzone ankiety wśród łódzkich

touroperatorów i biur podróży, które pozwolą na analizę istniejących ofert turystycznych

przeznaczonych dla turystów pochodzenia żydowskiego. W kolejnym etapie zostaną przeprowadzone

ankiety z organizacjami żydowskimi działającymi na obszarze Łodzi, poprzez które zostaną zebrane

informacje na temat ich udziału w obsłudze Żydów przyjeżdżających do miasta. Kolejna ankieta

zostanie przeprowadzona wśród turystów (zarówno indywidualnych, jak i zorganizowanych grup)

pochodzenia żydowskiego odwiedzających Łódź. Ponadto na podstawie dostępnych danych zostanie

dokonana analiza współpracy Łodzi z miastem partnerskim Tell Awiw.

Na podstawie wszystkich zebranych danych zostanie dokonana analiza ruchu turystycznego Żydów

do Łodzi, której elementami głównymi będą: charakterystyka uczestników ruchu turystycznego,

organizacja podróży, charakterystyka pobytu w Łodzi, a także opinie i oceny miasta. W koocowej

części opracowania zostanie dokonana analiza perspektyw rozwoju turystyki Żydów do Łodzi.

Wszystkie sformułowane cele i pytania badawcze wymagają odpowiedniego doboru metod. Warto

podkreślid, iż, badanie ruchu turystycznego nie należy do zadao łatwych, przede wszystkim ze



Stro

na1

3

względu na brak możliwości pełnej rejestracji tegoż zjawiska. Dane gromadzone przez publiczną

statystykę obejmują tylko i wyłącznie rejestrowaną bazę noclegową, zaś dane o uczestnikach ruchu

zdobywane są przy użyciu badao o ograniczonej reprezentatywności. Pozostałe dane zdobywane

najczęściej od instytucji lub uzyskiwane podczas wydarzeo, które generują ruch turystyczny

w mieście, jedynie fragmentarycznie ilustrują badane zjawisko (Włodarczyk 2011). Dlatego też

wcześniej wspomniane badanie ankietowe, przeprowadzone wśród Żydów odwiedzających Łódź,

będzie miało charakter dostępnościowy.

Spośród wielu różnorodnych metod badawczych do realizacji badania posłużą:

- „desk research” czyli analiza danych zastanych,

- metoda kwestionariuszowa (standaryzowany wywiad bezpośredni) – przy badaniu ruchu

turystycznego Żydów w Łodzi, ankieta z touroperatorami i biurami podróży oraz ankieta

z przedstawicielami organizacji żydowskich działających w Łodzi,

- obserwacja bezpośrednią w terenie – przy realizacji inwentaryzacji obiektów żydowskiego

dziedzictwa w przestrzeni Łodzi,

- SWOT – przy analizie perspektyw rozwoju turystyki Żydów do Łodzi.

W ostatnim etapie badania na podstawie uzyskanych danych zostaną opracowany szczegółowy profil

turysty pochodzenia żydowskiego odwiedzającego Łódź. Na jego podstawie powstaną wytyczne dla

touroperatrów i biur podróży do pakietów turystycznych skierowanych do Żydów odwiedzających

Łódź.

Jednym z najważniejszych założeo Zintegrowanego Programu Rozwoju Doktorantów – Turyzm dla

Regionu jest takie zrealizowanie badania na rzecz branży turystycznej i usług powiązanych, którego

rezultaty będą miały charakter benchmarkingowy poprzez odwołanie się do dobrych praktyk w kraju i

zagranicą. W tym celu koncepcja badania zakłada bliższe przyjrzenie się formie organizacji oraz

promocji krakowskiego Festiwalu Kultury Żydowskiej. Ponadto zostaną pokazane również inicjatywy

zagraniczne poprzez omówienie działao władz Wilna służących zachęceniu do przyjazdu turystów

zagranicznych.

„Badania ankietowe profilu społecznego turystów odwiedzających Polskę (największe miasta

i atrakcje turystyczne)” przeprowadzone przez Instytut Turystyki w 2004 roku pokazały, że ponad

połowa turystów przyjeżdżających do Polski z Izraela spędza w kraju więcej niż 8 dni. Wśród celów

podróży Żydów do Polski dominowały: turystyczno-wypoczynkowy (48%) oraz religijny (ponad 21%).

Blisko 2/3 turystów z Izraela to mężczyźni, a najliczniejszą grupę wiekową wśród turystów z tego

kraju stanowią osoby w wieku powyżej 65 lat. Ponad połowa badanych turystów pochodzących

z Izraela zadeklarowała swoje związki z Polskością, a ponad 88% ankietowanych zadeklarowało chęd



Stro

na1

4

ponownego przyjazdu do Polski. Warto podkreślid, że spośród respondentów tylko 8,4%

ankietowanych odwiedziło województwo łódzkie (Dziedzic 2004). Wyniki tych badao pokazują, że

władze Łodzi i województwa mają jeszcze dużo do zrobienia w celu zachęcenia turystów z Izraela do

odwiedzenia regionu.

Warte podkreślenia, są również spostrzeżenia autorów badania dotyczącego ruchu turystycznego

w Łodzi i województwie łódzkim w 2010 roku, mówiące o potrzebie przygotowania oryginalnych

produktów turystycznych oraz atrakcyjnej oferty pobytowej (Włodarczyk 2011). Profil turysty

żydowskiego odwiedzającego Łódź oraz wytyczne do pakietów turystycznych skierowanych dla

Żydów odwiedzających miasto mogą stad się dobrą odpowiedzią na owe spostrzeżenia.

Przedstawiona koncepcja posiada charakter innowacyjny, a uzyskane dane pozwolą na opracowanie

rekomendacji o charakterze aplikacyjnym dla łódzkich touroperatorów i biur podróży.

5. Literatura:

Dziedzic T., 2004, Badania ankietowe profilu społecznego turystów odwiedzających Polskę

(największe miasta i atrakcje turystyczne) – raport z badao, Instytut Turystyki, Warszawa.

Kaczmarek J., Liszewski S., Włodarczyk B., 2006, Strategia rozwoju turystyki w Łodzi, Łódź.

Koter M., Liszewski S., Suliborski A., 2000, Łódź i Region Polski Środkowej – podręcznik wiedzy o

regionie dla licealistów, Łódź.

Kulesza M., Łapa M., Walicki J., (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miast Łodzi, Łódź.

Kulesza M., 2010, To po nich zostało ... (ślady wielowyznaniowej Łodzi we współczesnym krajobrazie

kulturowym miasta), *w.+ Kulesza M., Łapa M., Walicki J., (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w

historii miast Łodzi, Łódź.

Liszewski S., (red.), 2002. Atlas Łodzi, Łódź.

Liszewski S., 1991, Rola społeczności żydowskiej w organizacji przestrzeni miejskiej Łodzi, *w.+ Puś W.,

Liszewski S., Dzieje Żydów w Łodzi 1820-1944, Łódź.

Podolska J., 2009, Spacerownik Łódź Żydowska, Łódź.

Podolska J., 2010, Spacerownik Cmentarz Żydowski w Łodzi, Łódź.

Samuś P., 2006, Społecznośd żydowska wielonarodowej Łodzi (do 1939 r.), *w.+ Samuś P., Puś W.,

(red.), Fenomen Getta Łódzkiego 1940-1944, Łódź.

Spodenkiewicz P., 1998, Zaginiona dzielnica – Łódź żydowska – ludzie i miejsca, Łódź.



Stro

na1

5

Włodarczyk B., (red.), 2011, Ruch turystyczny w Łodzi i województwie łódzkim w 2010 roku,

Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, Łódź.

Analiza rynku turystycznego podróży Żydów do Łodzi w kontekście rozwoju turystyki w mieście

Documents

Transcript of Analiza rynku turystycznego podróży Żydów do Łodzi w kontekście rozwoju turystyki w mieście