มีอะไรในน้ำนมแม่ - Thai Breastfeeding Center Digital library

มอะไรในนำนมแม

ทบทวนวรรณกรรม เรอง “นมแม” ศนยนมแมแหงประเทศไทย


ผเขยน ศราภรณ สวสดวร กสมา ชศลป กรรณการ บางสายนอย

ISBN 978-974-422-387-6

วนทจดทำ สงหาคม 2550

สนบสนนจดทำตนฉบบ

โดย : สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพแหงชาต (สสส.)

เผยแพรผานเวบไซต ศนยนมแมแหงประเทศไทย

สนบสนนจดพมพ ครงท

โดย....

อำนวยการจดพมพ

โดย : ศนยนมแมแหงประเทศไทย

อาคารสถาบนสขภาพเดกแหงชาต มหาราชน ชน 11

เลขท 420/8 ถนนราชวถ เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400

โทรศพท 0 2354 8404 โทรสาร 0 2354 8409

website : www.thaibreastfeeding.com

ภาพประกอบ ด.ญ.สรนยากร ไทรเกต (นองมดหม)

ออกแบบโดย บรษท สรางสอ จำกด

คำนำ

ทกคนลวนทราบกนดวา นำนมแม คอ สดยอดของสารอาหารทดทสดสำหรบทารก แตดวยปจจยหลายประการทสงผลใหการเลยงทารกดวยนมแมลดนอยถอยลงไป ทารกแรกเกดหลายลานคนตองพลาดโอกาสอนสำคญทสดในชวตกบการทจะไดกนนมแม

การรณรงคใหสงคมโดยเฉพาะครอบครวใหตระหนกและเหนความสำคญของนมแมไดนนจำเปนอยางยงทตองไดรบขอมลทถกตอง ในเรองความสำคญและวธการของการเลยงลกดวยนมแมจากบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ดงนน ศนยนมแมแหงประเทศไทย ไดประสานกบนกวชาการทมประสบการณดานนมแมมาอยางยาวนาน ไดจดทำหนงสอชดทบทวนวรรณกรรมฉบบบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข จำนวน 10 เรอง ในชดหนงสอ 7 เลม อนไดแก

1. ทำไม 6 เดอนแรกใหลกกนนมแมอยางเดยว2. มอะไรในนำนมแม3. นมแมและโรคภมแพ

- นมแม กบ การปองกนการแพ- นมแม กบ การแพอาหาร- นมแม กบ ผนภมแพผวหนง- นมแม กบ โรคหด

4. การเรยกนำนมแมกลบคน (Relactation)5. กลยทธการตลาดและสอโฆษณาของนมผงดดแปลงเลยงทารก6. ขอมลภาคเรองนมแมระดบประเทศและนานาชาต7. สทธของแมทำงานกบการเลยงลกดวยนมแมอยางไรกตาม ดวยงบประมาณทจำกดจงไมสามารถพมพในจำนวนมากได ทางศนยฯ จง

ขอนำขอมลจดทำเปนตนฉบบทงหมด ผสนใจสามารถดาวนโหลดไดท เวบไซตของศนยนมแมwww.breastfeeding.com โดยดทหวขอ ทบทวนวรรณกรรม เรอง “นมแม” ศนยนมแมแหงประเทศไทย

สดทายขอขอบคณ สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทสนบสนนงบประมาณในการจดทำตนฉบบ

4 มอะไรใ

นนำน

มแม

มอะไรใน

นำน

มแม

ตอนท 1

สวนประกอบและความสำคญของนำนมแม

สวนประกอบของนำนมแมมอะไรบาง

นำนมในแตละระยะมความเปลยนแปลงแตกตางกนหรอไม

นำนมระยะหวนำนม (colostrums) มความสำคญและสวนประกอบอะไรบาง

เปรยบเทยบนำนมแมระยะนำนม colostrums และระยะหลง (mature milk) มความแตกตางกนอยางไร

นำนมระยะหลง (mature milk) มสวนประกอบอะไรบาง

สารอาหารในกลมใหพลงงานของนำนมระยะหลง (mature milk) ประกอบดวย

สารอาหารท ไม ใหพลงงาน (micronutrient) ประกอบดวยอะไร และมประโยชนอยางไร



นำน

มแม 1

อะไรททำใหการเชญชวนรณรงคใหแมเลยงลกนอยดวยนมแมมความเขม-

ขนมากขน คำตอบกคอ ประการแรก ในนำนมแมนนมสวนประกอบตางๆ ทม

ประโยชนและคณคาจำเพาะดานสารอาหารทนมผสมไมสามารถเทยบเคยงได สวน

ประการทสองคอ ทารกทกนนำนมแมจะมพฒนาการดานอารมณไดดกวาทารกท

เลยงดวยนมผสม เนองจากจะไดรบการตอบสนองทนมนวล ออนโยน และใกลชด

กบแมในทกครงทเดกกนนมแม เดกจงมโอกาสพฒนาดานอารมณไดด

อยางไรกตาม แมในระยะ 40 ปทผานมา จะมงานวจยและผลศกษาตางๆ

มากมายทงในประเทศและตางประเทศ ทแสดงใหเหนวาทารกทไดรบการเลยงดดวย

นมแมอยางเหมาะสมจะมสขภาพด ไมคอยเจบปวยบอย และมโอกาสพฒนาการ

ทางสมองและอารมณทดกวาทารกทเลยงดวยนมผงกตาม แตในดานปฏบตแลว

แนวทางการใหอาหารทารกและเดกเลกขององคการอนามยโลก ป พ.ศ. 2545

แนะนำใหทารกไดรบนมแมอยางเดยวจนถง 6 เดอนแรก และยงคงใหนมแมควบค

กบอาหารเสรมทเหมาะสมตามวย จนถงอาย 1-2 ป ซงมความเปนไปไดในสภาพ

สงคมและเศรษฐกจปจจบน ดงนน จากประสบการณการใหคำปรกษาแม พบวาถา

แมไดทราบถงรายละเอยด คณคา สวนประกอบนำนมแม

ควบคกบการใหคำปรกษาและสนบสนนชวยเหลอแม

อยางจรงจง จะชวยสรางความมนใจในการเลยงลก

ดวยนมแมมากข น ฉะน น เน อหาตอไปน จะ

เปนการตอบคำถามตางๆ ของสวนประกอบใน

นำนมแมตลอดจนประโยชนและความจำเพาะ

ของนำนมแมตอทารก

แมไดทราบถงรายละเอยด คณคา สวนประกอบนำนมแม

ควบคกบการใหคำปรกษาและสนบสนนชวยเหลอแม

อยางจรงจง จะชวยสรางความมนใจในการเลยงลก

ดวยนมแมมากข น ฉะน น เน อหาตอไปน จะ

เปนการตอบคำถามตางๆ ของสวนประกอบใน

นำนมแมตลอดจนประโยชนและความจำเพาะ

ของนำนมแมตอทารก

มอะไรใ

นนำน

มแม

สวนประกอบของนำนมแมมอะไรบาง

สวนประกอบของนำนมแมแบงออกเปน 3 ระยะ คอ

1. ระยะหวนำนม (colostrums) จะมสเหลองขน มปรมาณไมมาก จะหลงออกมาใน

ชวงระยะแรกๆ หลงคลอด

2. ระยะนำนมปรบเปลยน (transitional milk) เปนระยะระหวางการเปลยนจาก

หวนำนมแมเปนนำนมแม ซงจะหลงในชวง 7-10 วน จนถง 2 สปดาหหลงคลอด

3. ระยะนำนมแม (mature milk)

นำนมในแตละระยะม ความเปลยนแปลงแตกตางกนหรอไม

แตกตางกน มผกลาววา สารอาหารตางๆ ในนำนมแมมการเปลยนแปลงในแตละ

ชวงและแตละเวลา ยกตวอยางเชน ระยะของการสรางนำนม นอกจากน ยงมปจจยอนๆ อก

เชน การเปลยนแปลงตามระยะคลอดบตร เชน การคลอดกอนกำหนด (premature milk) หรอ

การคลอดตามกำหนด (full term milk) เหลานเปนตน ซงการเปลยนแปลงในแตละระยะจะ

เปนไปตามกลไกความเหมาะสมและความตองการของลก เชน นำนมในสวน colostrums จะ

มภมคมกนสงมากสำหรบทารกระยะแรกเกดในสปดาหแรก

การเปลยนแปลงเหลาน ไมไดมผลตอสวนประกอบหลกโดยรวมของนำนม ถาเรา

นำตวอยางนำนมแมในรอบ 24 ชวโมงมาวเคราะหจะพบวา ไมวาแมจะมเชอชาตใด รวยหรอ

จน หรอมภาวะขาดอาหารทไมเทากน นำนมแมกจะยงมสวนประกอบหลกคอ โปรตน ไขมน

นำตาล เกลอแร วตามน แรธาต คอนขางคงท เนองจากรางกายแมจะมกลไกทจะคอยชดเชย

สวนทขาด โดยนำมาจากสารอาหารทแมสะสมในรางกายแม ดงนน ขอมลทกลาวอางวา ถา

แมขาดแคลนอาหารจะผลตนำนมไมมคณภาพ ซงเคยเผยแพรในระยะป พ.ศ. 2503-2513

อาจเกดจากการเกบตวอยางนำนมไมเหมาะสม


นำน

มแม

นำนมระยะหวนำนม (colostrums) มความสำคญและสวนประกอบอะไรบาง

ความสำคญของนำนม colostrums คอ มสารภมคมกนในปรมาณสง ชวยลดโอกาส

การตดเชอในทารกแรกเกด ซงมโอกาสเกดภาวะตดเชอประมาณรอยละ 10 ของการคลอด

จากการศกษาในปากสถานและในสวเดนพบวา การใหนำนมแมในระยะแรกเกดสามารถลด

อตราการเกดภาวะตดเช อในทารกแรกเกด (neonatal sepsis) ได ในนำนมแมจะมสาร

ภมคมกนทสำคญซง ไดแก secretary IgA, เมดเลอดขาว, ไลโซไซม (lysozyme เอนไซมทม

ฤทธยอยสลายผนงเซลลของเชอแบคทเรยทำใหเชอตาย), แลตโตเฟอรน (lactoferrin โปรตนท

ชวยตอตานเชอโรค) และ bifidus growth factor (สารทกระตนการเจรญเตบโตของแลกโต-

บาซลส ชวยใหแบคทเรยไมสามารถอาศยอยในลำไสได)

ปรมาณของ secretary Ig A จะมระดบทสงมากในวนแรก ซงสงถง 11,000 มก./วน

ถาเทยบกบระดบทใชในการรกษาโรคภมคมกนบกพรองจะมระดบเปนประมาณมากกวาถง

50 เทา และจะคอยๆ ลดลง ใน 1-2 สปดาหแรกสระดบประมาณ 1,000 มก./วน

ปรมาณเมดเลอดขาว ในชวง 1-2 เดอนแรก นำนมระยะ colostrums จะมปรมาณ

เมดเลอดขาวสงสด และเปนชนดนวโตรฟลมาก แตพอพนระยะ 4 วนหลงคลอด เมดเลอด

ขาวจะมปรมาณใกลเคยงกบทพบในกระแสเลอด คอประมาณ 2,000-3,000 เซลล/มลลลตร

และเปนกลมมาโครเฟส (macrophage) มากกวานวโตรฟล นอกจากนน ไลโซไซมในนำนม

ระยะนจะมปรมาณสงประมาณ 5,000 เทา เมอเทยบกบในนมวว ปกตทารกไดรบภมคมกน

จากแมสองทางคอ ทางกระแสเลอดผานรก และทางนำนม การไดรบนำนมระยะ colostrums

จงเปนการใหทารกไดรบภมคมกนตามธรรมชาตในเบองตนของชวต

สำหรบสวนประกอบของนำนม colostrums ซงอดมไปดวย โปรตน สารระบบ

ภมคมกน เกลอแร วตามน โดยเฉพาะ วตามน A วตามน K และสารชวยการเจรญเตบโต ม

ปรมาณของไขมนและนำตาลตำกวานมระยะหลง ปรมาณโปรตนทสงสวนใหญในนำนม

colostrums เปนสารภมคมกนอมมโนโกบลน (immunoglobulin) โดยเฉพาะ secretary Ig A

สารทคอยดกจบสารแปลกปลอมเขามาในรางกาย


นนำน

มแม

นำนม colostrums ใหพลงงานประมาณ 58-67 แคลอร/100 มล. หรอประมาณ 17 แคลอร/

ออนซ มสเหลองเนองจากมปรมาณแคโรทน (carotene) มากกวานมระยะหลงถง 10 เทา ม

ปรมาณนอยคอนขางขน โดยในวนแรก จะมประมาณ 37 ซซ/วน หรอประมาณ 7 ซซ/มอ

แลวคอยๆ เพมเปน 84 ซซ/วน หรอ 14 ซซ/มอ ในวนท 2 แลวคอยๆ เพมปรมาณเปน 200-400

มลลลตร/วน ในระยะวนท 3-4 ถาทารกดดอยางสมำเสมอ ถงแม colostrums จะมปรมาณ

นอยแตกเพยงพอสำหรบทารกระยะแรกเกด เพราะในระยะหลงเกดจะมการเคลอนยายของ

นำทสะสมไวมากในเซลลมาอยนอกเซลลเขาสกระแสเลอดทำใหไมตองการนำมากและทารก

แรกเกดครบกำหนดมอาหารทสะสมสำหรบนำมาใชเปนพลงงานไดเพยงพอในทารกระยะ

แรกเกด 1-3 วนแรก จงตองการนำและอาหารปรมาณไมมาก

นอกจากน นำนม colostrums ยงม

1. มวตามนทละลายไดในไขมนในปรมาณสง ไดแก วตามนเอ แคโรทน และ

วตามนอสงกวานำนมแมปกต 3, 10 และ 2-3 เทา ตามลำดบ ทงๆ ทมปรมาณไขมนตำกวา

นมระยะหลง

2. ปรมาณ epithelial growth factor สงกวานมระยะหลง 5 เทา มสารควบคมการ

เจรญเตบโต (growth factor) และสารปกปองทางอาหารอนๆ จำนวนมาก ชวยทำใหระบบ

เซลลมความสมบรณเรวขน ในทารกคลอดกอนกำหนดจะมปรมาณมากกวาทารกคลอดครบ

กำหนด

3. มฤทธเปนยาระบายออนๆ ทำใหข เทาถกขบถายสะดวก ชวยลดปญหาตว

เหลอง


นำน

มแม

เปรยบเทยบนำนมแมระยะนำนม colostrums และระยะหลง (mature milk) มความแตกตางกนอยางไร

แนนอนนมทงสองระยะนนมประโยชนและมความจำเปนสำหรบทารก แตมความ

แตกตางดงแสดงในตาราง

ตารางแสดง เทยบสวนประกอบนำนมระยะ colostrums กบ นำนมระยะหลง

ารอาÀาร (ตอ 100 ´´) Colostrum Mature milk

พลงงาน

โปรตน

นำตาลแลคโตส

ไขมน

58-67

2.3

5.3

2.9

70-75

0.9

7.3

4.2

มอะไรใ

นนำน

มแม

นำนมระยะหลง (mature milk) มสวนประกอบอะไรบาง

นำนมแมในระยะน อดมไปดวยสวนประกอบตางๆ ทจำเปนในการเตบโตของทารก

ซงแบงออกเปน 2 องคประกอบคอ สารทเกยวของกบการปกปองรางกาย และสารอาหาร

ตางๆ

1. สวนทปกปองรางกาย ประกอบดวย

1.1 สวนทเกยวกบภมคมกน เชน อมมโนโกลบลน (immunoglobulins), เมด

เลอดขาว (white blood cell), โปรตนทชวยตอตานเชอโรค ไดแก แลคโตเฟอรน (lactoferrin),

ไลโซไซม (lysozyme), โปรเทกทฟ ลปค (protective lipids), นำตาลโอลโกแซคคาไรด

(oligosaccharides)

1.2 สวนทเก ยวกบการเตบโต (maturation) เชน growth factor : epidermal

growth factor, nerve growth factor, insulin-like growth factor, transforming growth factor

cytokines, immunomodulator

1.3. สารชวยระบบการยอยและฮอรโมนตางๆ เชน Bile salt Stimulated Lipase

(BSSL), เอนไซม และฮอรโมนตางๆ

2. สารอาหาร ประกอบดวย

2.1 สารอาหารกลมใหพลงงาน (macronutrient) ไดแก คารโบไฮเดรต ไขมน

โปรตน

2.2 สารอาหารทไมใหพลงงาน (micronutrient) ไดแก วตามน เกลอแรสารท

เกยวกบการปกปองรางกาย เปนสารทเปนความจำเพาะของนำนมแม จะนำไปกลาวรวมใน

ตอนประโยชนของการเลยงลกดวยนมแมตอนความจำเพาะของนำนมแม


นำน

มแม

สารอาหารในกลมใหพลงงานของนำนมระยะหลง (mature milk) ประกอบดวย

1. คารโบไฮเดรต แบงออกเปน

1.1 นำตาลแลคโตส (lactose) เปนสารคารโบไฮเดรตหลกในนำนมแม ใน

นำนม colostrums มประมาณ 4 กรม และเพมเปน 6.2-7.2 กรม/100 มล.ในนมแมระยะปกต

โดยธรรมชาตนำตาลแลคโตส เปนนำตาลทพบเฉพาะในนำนม (milk-sugar) ของสตวทฉลาด

และมขนาดสมองใหญ และในนำนมคนจะมปรมาณนำตาลแลคโตสสงทสดเมอเทยบกบสตว

ทเลยงลกดวยนมทวไป นำนมววธรรมชาตจะมเพยง 4.9 กรม/100 มล. นำตาลแลคโตสเมอ

ถกยอยจะไดนำตาลกาแลคโตส (galactose) และกลโคส (glucose) นำตาลกาแลคโตส

(lactose) เปนสวนประกอบสำคญของกาแลคโตไลปด และสารซรโบรไซด ซงเปนสารสำคญ

ในการชวยพฒนาสมอง ระดบนำตาลแลคโตส ในนำนมแมมปรมาณคอนขางคงท แมในแมท

ขาดสารอาหารจนมปรมาณนำนมลดลง

1.2 นำตาลโอลโกแซคคาไรด (oligosachharides) นำตาลโอลโกแซคคาไรด เปน

สารคารโบไฮเดรตเชงซอน ประกอบดวย 5-10 โมเลกลของนำตาลเชงเดยว ไมถกยอยและดด

ซมในกระเพาะอาหารและลำไสเลก แตจะถกยอยในลำไสใหญ นำตาลโอลโกแซคคาไรด ใน

นำนมแมมจำนวนมากกวา 100 ชนด และมปรมาณสง มากกวาในนำนมววเกน 100 เทา ใน

นมแมนอกจากมนำตาลแลคโตส นำตาลโอลโกแซคคาไรดแลว ยงมนำตาลกลโคส ใน

ปรมาณเลกนอยประมาณ 0.2 กรม/100 มล.

2. ไขมน

ไขมน เปนแหลงพลงงานทสำคญในนำนมแม ในนำนม colostrums มประมาณ

2 กรม และจะเพมเปน 4-4.5 กรม/100 มล. ในนำนมระยะปกต ไขมนในนำนมแมมการ

เปลยนแปลงไดมากทสดเมอเทยบกบสารอาหารอน เชน ในระหวางการดดแตละครง นำนม

แมสวนหลง (hind milk) จะมปรมาณไขมนมากกวาสวนหนาอาจถง 5 เทา ถาเราเวนระยะ

การดดระหวางมอนานขนปรมาณไขมนในนำนมแมจะมนอยลง มการศกษาในประเทศ

แกมเบย ซงแมใหลกดดนมกลางคนบอยครง นำนมในตอนเชาจะมปรมาณไขมนมากกวา

นำนมในแมกลมประเทศตะวนตกทนยมใหลกนอนกลางคนตดตอกนนาน ดงนน การดดนม

มอะไรใ

นนำน

มแม

แมอยางถกตอง เชน การดดใหหมดเตาเพอไดรบทงนำนมสวนหลง และดดบอยตามทเดก

ตองการ จงเปนการปฏบตทสำคญ

ไขมนในนำนมแม มาจาก 3 ทางคอ 1. จากอาหารทแมกน 2. จากไขมนทสะสมใน

ตวแม และ 3. จากการสงเคราะหนำตาลกลโคสในเนอเยอเตานม ถาแมไดรบอาหารไมเพยง

พอ ไขมนทสะสมในตวแมจะถกนำมาใช แตถาแมไดอาหารทมไขมนตำ รางกายจะชดเชย

โดยการสงเคราะหจากกลโคสในเนอเยอเตานม ขบวนการปรบตวโดยธรรมชาตนจะทำให

นำนมแมมปรมาณไขมนทคงตว จากการศกษาพบวา อาหารทแมกนมผลนอยตอระดบไขมน

ในนำนม แตจะมผลตอชนดของกรดไขมน และระดบไขมนทคอนขางคงทจะทำใหนำนมแม

ใหระดบพลงงานทคอนขางแนนอน พลงงานจากไขมนในนำนมแมจะเปนรอยละ 50 ของ

พลงงานทงหมด ซงเหมาะสมกบพลงงานทเดกอายชวง 2 ปแรกควรจะไดรบ เนองจาก

กระเพาะอาหารยงเลกอย อาหารจงควรมความเขมขนของพลงงานสง และระบบประสาท

สมองมการเตบโตอยางรวดเรวจงตองการไขมนเปนอาหารทชวยพฒนาประสาทและสมอง

หลงจากนน สดสวนของพลงงานทตองการจากไขมนจงจะลดลง

ไขมนในนำนมแมประกอบดวย ไตรกลเซอไรด (triglyceride) ซงมอยประมาณรอยละ

98 ของปรมาณไขมนทงหมด ทเหลอเปน ฟอสโฟไลปดส (phospholipids) โคเลสเตอรอล

(cholesterol) ไดกลเซอไรด (diglyceride) และโมโนกลเซอไรด (monoglyceride) ฯลฯ นอกจากน

ยงม

2.1 กรดไขมนจำเปน กรดไขมนในนำนมแมสวนใหญเปนชนดเสนยาวและไม

อมตว (polyunsaturated fatty acids) จงเปนแหลงของกรดไขมนจำเปน ขณะทไขมนในนำนม

ววธรรมชาตสวนใหญเปนเสนสนและอมตว จงขาดกรดไขมนจำเปน ดงนน ในการผลตนมผง

ดดแปลงสำหรบทารกจงตองนำไขมนจากพชมาใชแทน เพอใหไดมกรดไขมนจำเปน แตกยง

พบวามรายละเอยดทตางจากนมแม

นำนมแมมกรดไขมนจำเปน ในกลม โอเมกา-3 และ โอเมกา 6 คอ

กลม Ω 3 Linolenic acid (C18:3 Ω3)

Docosahexaenoic acid , DHA (C 22:6Ω3)

กลม Ω 6 Linoleic acid (C18:2 Ω6)

Arachidonic acid , AA (C 20:4Ω6)


นำน

มแม

กรดไขมนไมอ มตว เปนวตถดบท สำคญในการสรางสารพรอสตาแกลนดน

(prostaglandine) ซงเปนสารสำคญในขบวนการเมตาบอลซมของรางกาย การจะสรางไดดตอง

มวตถดบในสดสวนทเหมาะสม นำนมแมมปรมาณกรดไขมนเหลานเหมาะสมถงแมแมจะได

รบจากอาหารไมพอ เพราะจะมการดงสวนทขาดมาจากสวนทสะสมในรางกายแม

ในทารก DHA และ AA จดเปนกรดไขมนจำเปนดวย เนองจากทารกยงสงเคราะห

เองไมไดด DHA เปนกรดไขมนทสำคญในการพฒนาระบบประสาทและการมองเหนโดย

เฉพาะอยางยงในระยะ 6 เดอนแรก รอยละ 48 ของ DHA พบในสมองทารก ทเหลออยใน

อวยวะอน ทารกทกนนำนมแมจะไดรบ DHA โดยประมาณ 60 มล./วน ซงเพยงพอในการใช

และสะสม ทารกทกนนำนมผสมทไมม DHA จะมปรมาณ DHA ในสมองไมถงครงหนงของ

สมองทารกทกนนำนมแม ปรมาณ DHA ในนำนมแม มระดบเปลยนแปลงตามอาหารทแมกน

แตพบวาแมจะมระดบเปลยนแปลงตามอาหารทแมกน ตอมนำนมจะมขบวนการควบคม

การผลตนำนมใหมปรมาณ DHA ทพอเพยงสำหรบลก การสงเสรมใหแมรบประทานอาหารท

ม DHA เชน ปลา ปลาทะเล ฯลฯ ในระหวางตงครรภ เปนการชวยสงเสรมใหแมม DHA

สำรองในรางกายอยางพอเพยง ซงจะสงผลดกบปรมาณ DHA ในนำนมดวย สำหรบ AA

เปนกรดไขมนทจำเปนในการสงเคราะห พรอสตาแกลนดน รวมทงลโครไตรอน เชนเดยวกน

การเผาผลาญไขมนชนดไมอมตวจะเกดอนมลอสระขน ในนำนมแมจะมสารตานอนมลอสระ

เชน วตามนอ เบตาแคโรทน เปนตน จะชวยทำใหลดอนตรายจากอนมลอสระเหลานนได

ฉะนนจะเหนวาสารอาหารทเตมลงไปในนมผง ตามขอความตางๆ ทประชาสมพนธ

ออกไปนน อาจจะกอใหเกดความเขาใจผดคดวา นมผงมประโยชนเทาเทยมนมแม ซงใน

ความจรงแลวสารอาหารเหลานไมสามารถทจะทดแทนนำนมแมจากธรรมชาตได

2.2. โคเลสเตอรอล (cholesterol) นำนมแมมปรมาณโคเลสเตอรอล 11-14

มก./100 มล. สวนนำนมผสมสตรดดแปลงสำหรบทารก ซงไดไขมนมาจากพช มโคเลสเตอ-

รอลเพยง 2-4 มก./100 มล. ระดบโคเลสเตอรอลในนำนมแมไมขนกบอาหารทแมกน ซงม

ระดบคอนขางคงทจงเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของสมองในระยะน และไมแนะนำใหม

การควบคมปรมาณการไดรบโคเลสเตอรอลในเดกชวงอาย 2-5 ปแรก

3. โปรตน

นำนมแมมปรมาณโปรตนประมาณรอยละ 0.9 ซงเปนปรมาณตำทสดเมอเทยบกบ


นนำน

มแม

ปรมาณโปรตนนำนมของสตวชนดอน ฉะนนจงเหมาะสมตอไตของทารกทยงทำงานไดไมเตม

ท โปรตนในระยะนำนม colostrums จะมระดบสง 1.58 กรม/100 มล. เนองจากมโปรตนสวน

ทไมใหพลงงาน คอ IgA ประมาณ 0.5 กรม/100 มล. และ แลคโตเฟอรน (lactoferin) โปรตน

ในนำนมแมมสวนประกอบสำคญคอ เวย (whey) และเคซน (casein) ถานำนำนมแมมาตก

ตะกอน สวนเวยจะแยกเปนสวนใส สวนเคซนจะเปนสวนขน โปรตนหลกในสวนเวยประกอบ

ดวยอลฟา-แลคตลบมน (∝lactalbumin) และมภมคมกน แลคโตเฟอรน เอนไซม ฮอรโมน

ฯลฯ อยในสวนนดวย ดงนน นำนมแมในระยะแรกๆ จะมเวยโปรตนมากในสดสวน เวย :

เคซน 90:10 แลวลดลงเปน 80:20 และ เปน 50:50 ในนมระยะหลง ในนมววจะเปนเบตา-

แลคตลบมน (ß lactalbumin) ซงกอใหเกดการแพได

การมเวยเปนสวนประกอบมาก ทำใหโปรตนของนำนมแมยอยงาย ประกอบกบ

เคซนในนำนมแมเปนชนด เบตา-เคซน (ß casein) ซงยอยงาย ตางจากเคซนในนำนมวว ซงเปน

อลฟา-เคซน (∝ casein) ยอยยาก เบตา-เคซน จะถกยอยเปนมนเซลล (micell) เล กๆ

ชวยดดซมแคลเซยม ธาตเหลก สงกะส และทองแดง แตอลฟา-เคซนหลงการยอย จะได

micelle ทมขนาดใหญกวา ไมเหมาะสมในการดดซมแรธาต ดงนน การทโปรตนในนำนมแม

ยอยงายจงผานกระเพาะอาหารเรวจงทำใหทารกหวบอย

หลงจากป พ.ศ. 2513 ไดมการปรบปรมาณโปรตนในนำนมผสมใหใกลเคยงกบใน

นมแม และมการปรบสดสวนของเวยและเคซน แตพบวา เวยและเคซนของนมผสม ซงเปน

เวยและเคซนของววกยงมความแตกตางกบของในนมแม

ในนำนมแมมไนโตรเจนทไมใชโปรตนถงรอยละ 30 ของจำนวนสารไนโตรเจน

ทงหมด ในขณะทนำนมผสมมเพยงรอยละ 5 กลมไนโตรเจนทไมใชโปรตนและมความสำคญ

อนๆ เชน

epidermal growth factor สำคญตอการควบคมการเจรญเตบโตของเยอบทางเดนอาหาร

somatomedin-C หรอ insulin-like growth factor สำคญตอการแบงตวของเซลลเยอบทางเดน

อาหาร

ทอรน (taurine) สำคญตอการทำงานของระบบประสาท จอตา และการดดซมไขมน

คารนทน (carnitine) สำคญในการสงเคราะหไขมนสำหรบสมอง จากการศกษาพบ


นำน

มแม 11

วาในพลาสมาของทารกทไดรบนำนมแมมปรมาณคารนทนสงกวาทารกทไดรบนมผสมทเตม

คารนทนจนสงมระดบสงกวาระดบในนำนมแม

นวคลโอไทด (nucleotide) ชวยระบบภมคมกน เพมการดดซมธาตเหลกชวยในการ

เตบโต การซอมแซมเยอบลำไส และการเจรญเตบโตของจลนทรยสขภาพในลำไสใหญ

ตลอดจนการชวยใหรางกายมการตอบสนองทางภมคมกนทดหลงไดรบวคซน


นนำน

มแม

สารอาหารทไมใหพลงงาน (micronutrient) ประกอบดวยอะไร และมประโยชนอยางไร

สารอาหารทไมใหพลงงาน แบงไดเปน วตามนและเกลอแร ซงในกลมวตามนม 2

กลมคอ

วตามน

1. วตามนทละลายในนำ (water soluble vitamin) วตามนกลมละลายในนำจะม

ปรมาณมากหรอนอยขนกบอาหารทแมกน เนองจากวตามนกลมนจะไมมการสะสมในตวแม

ดงนน ถาแมมสขภาพด กนอาหารมประโยชนกจะมวตามนระดบเพยงพอสำหรบทารก แต

สำหรบแมทกนอาหารมงสวรต ตองมขอพงระวงเพราะอาจมปรมาณวตามนบหก และบสบ-

สองไมเพยงพอ จงควรไดรบการเสรม กลมวตามนทละลายในนำประกอบดวย

1.1 วตามน บ หก แมทมสขภาพดจะมระดบในนำนมเพยงพอจนลกอาย 6

เดอน แตแมทกนอาหารมงสวรตอยางเครงครด และแมทคลอดลกกอนกำหนด หรอมการใช

ยาคมกำเนดชนดทมเอสโตรเจนเปนระยะเวลานานจะมระดบในนำนมตำกวา โดยทวไปการ

ใหแมไดรบวตามนเสรมในรปวตามนบรวมทมวตามนบหก 4 มก. เพยงพอสำหรบทดแทนให

แมทวไป และถาจำเปนตองใหในปรมาณสง ตองระวงวาอาจไปกดการสรางฮอรโมนโปรแล

คตน (prolactin) ทำใหแมมนำนมนอยลงได

1.2 วตามน ซ ถาแมไดรบวตามนซจากอาหารประมาณ 100 มก./วน นำนมจะม

ระดบวตามซประมาณ 5-6 มก./100 มล. ซงถาทารกกนนมแมอยางเดยวจะไดรบวตามนซ

ประมาณ 20 มก./วน จะเพยงพอในการปองกนการเกดโรคทขาดวตามนซ (scurvy) ซ ง

ตองการวตามนซเพยงวนละ 8 มก.

2. วตามนทละลายในไขมน (fat soluble vitamin) วตามนกลมละลายในไขมน จะม

พอเพยงสำหรบทารกและไมขนกบการกนอาหารของแม เนองจากรางกายของแมสามารถดง

จากทสะสมมาใชได กลมวตามนทละลายในไขมนประกอบดวย

2.1 วตามน เค จะมในปรมาณ 0.1-0.4 ไมโครกรม/100 มล. มมากในนำนมระยะ

colostrums ระดบวตามนเคในนมแมตำ เนองจากลำไสเดกแรกคลอดมเชอแบคทเรยไมมาก

พอตองกนเวลาหลายวนกวาแบคทเรยจะสรางได แตจากการศกษาในระยะหลงพบวา ถงแม


นำน

มแม 1

ปรมาณวตามน เค มนอยในนมแม แตกเพยงพอสำหรบลกถาลกไดรบนำนมแมปรมาณมาก

พอตงแตระยะนม colostrums ซงมวตามน เค มาก สำหรบทารกทมปญหาโรคเลอดออกจาก

การขาดวตามนเค อาจเกดเนองจากลกดดนมแมไดไมมากพอและดดไมถกตอง เชน การดด

ทเปลยนขางไปมาบอยๆ การดดทถกจำกดเวลา ทำใหลกไมไดรบนำนมสวนหลงทมไขมน

และวตามน เค สงกวานำนมทออกมาในตอนแรก อยางไรกตาม โรคเลอดออกจากการขาด

วตามน เค เปนเรองทมอนตรายถงชวต จงมความจำเปนตองใหทารกทกรายไดรบวตามนตง

แตแรกคลอด

2.2 วตามน ด สรางจากการสงเคราะหสารสเตอรอลทผวหนงเมอไดรบแสงแดด

ซงทงวตามน ด และวตามน เค พบวามปรมาณตำในนำนมแม เพราะนำนมแมไมใชแหลง

สรางหลกของวตามนเหลาน ฉะนน แมวาวตามน ด จะมปรมาณนอย แตถาทารกไดรบ

นำนมแมและแสงแดดอยางเพยงพอ (อยางนอยสปดาหละ 30 นาท ในขณะทนงผาออม หรอ

ประมาณ 2 ชวโมงในขณะทใสเสอผาปกต) จะพบวาทารกมระดบวตามนดเปนปกต

2.3 วตามนเอ มประมาณ 400-600 ไมโครกรมเรตนอล/ลตร ถาแมขาดอาหาร

มากจะมปรมาณวตามน เอ ลดลง

2.4 วตามนอในนำนมแมมประมาณ 2.4 มลลกรมโทโคเฟอรอล/ลตร ปรมาณ

วตามน อ ไมไดขนกบอาหารทแมกน

แรธาต

ปจจยเรอง อาย จำนวนครรภ อาหาร หรอแมกระทงการเสรมแรธาตใหแกแม จะม

อทธพลตอระดบแรธาตในนมแมนอยมาก อยางไรกตาม แมระดบแรธาตตางๆ ในนมแมจะด

ตำ แตรางกายลกสามารถดดซมไปใชไดสง จงทำใหลกทกนนมแมอยางถกตอง มกไมขาด

แรธาตตางๆ แรธาตทพบในนมแมม

1. เหลก นำนมแมมธาตเหลก 0.3-0.5 มก./100 มล. ปรมาณนไมขนกบภาวะขาด

เหลกในแม หรอการใหเหลกเสรมในแม การททารกไดรบเหลกเพยงพอ เปนเพราะเหลกใน

นำนมแมสามารถถกดดซมไดถงรอยละ 50 และถาไมเพยงพอ ทารกจะใชเหลกทมสะสมใน

ตวเองมาใชรวมดวย ดงนน จงเปนความจำเปนทตองใสใจในการใหแมไดรบธาตเหลกอยาง

เพยงพอในระยะตงครรภ เพอจะไดสงตอใหลกมเพยงพอ (ธาตเหลกจากแมจะถกสงใหลก

มากในระยะ 3 เดอนสดทายกอนคลอด) ในทารกทคลอดกอนกำหนด มความจำเปนทตอง


นนำน

มแม

เสรมธาตเหลกหลงอาย 2 เดอน สำหรบทารกครบกำหนดทกนนมแมอยางเดยวอยางถกตอง

ในระยะ 4-6 เดอนแรก จะยงคงไดรบเหลกเพยงพอ ถากนนมแมไมถกตอง เชน การใหอาหาร

อนเรวเกนไป อาหารอนจะไปขดขวางการดดซมธาตเหลก ดงนน การมกลไกการดดซมธาต

เหลกจากนมแมทด รวมกบการไมพอใชและดงจากททารกมธาตเหลกตนอยในตว ทำให

ทารกทกนนมแมอยางเดยวจะไมมธาตเหลกหลงเหลอในอจจาระ ซงจะลดโอกาสใหเชอโรค

นำธาตเหลกไปใชเปนการเพมโอกาสการตดเชอ (ถามธาตเหลกเหลอ เชน ในทารกทกนนม

ผสม ทมการเสรมธาตเหลก อจจาระมกมสดำปน จากธาตเหลกทเหลอเฟอ)

2. แคลเซยม นำนมแมมแคลเซยม 25-30 มก./100 มล. และมระดบคอนขางคงท

ตลอดระยะทใหนมลก แมแคลซยมในนมแมจะมนอยแตกถกดดซมไดมากกวานมววถงกวา

สองเทา คอ ดดซมไดถงรอยละ 40-70 แคลเซยมในนำนมแมมาจากแคลเซยมทสะสมใน

กระดกของแม และไมขนกบปรมาณแคลเซยมทแมกน จากการศกษาพบวา ในระยะทแมให

นมลกรางกายของแมจะมกลไกชวย เชน มการหมนเวยนของแคลเซยมเขาและออกจาก

กระดกมากขน ลดการขบทงแคลเซยมทางปสสาวะ ในระยะทใหนมลก แมจงอาจมมวล

กระดกลดลงบางชวคราวในชวง 3-6 เดอนหลงคลอด แตจะคอยๆ เพมขนจนเปนปกตในภาย

หลง

โดยธรรมชาตแลว ไมวาแมจะกนอาหารชนดใดหรอมภาวะโภชนาการอยางไร

นำนมแม กจะยงมคณภาพสารอาหารทดและปรมาณเพยงพอกบความตองการของลก

เนองจากรางกายของแมจะมกลไกในการนำอาหารทแมกน และสารอาหารทสะสมไวมาปรบ

ใชสรางนำนมแกลก


นำน

มแม 1

ตอนท 2

ประโยชนและความจำเพาะของนำนมแมตอทารก

นมแมมประโยชนอยางไร

ปจจยอะไรททำใหนมแมสามารถลดโอกาสเจบปวยได

นมแมชวยลดความเสยงโรคภมแพ ไดอยางไร

ความจำเพาะของนำนมแมทนมผงไมม

นมแมชวยพฒนาดานการเรยนรและอารมณอยางไร

นมแมกบการพฒนาดานอารมณ

สรป


นนำน

มแม

นมแมมประโยชนอยางไร

จากเน อหาท ผานมาแสดงใหเหนถงสวนประกอบและความสำคญของนมแม

สำหรบเนอหาในสวนนจะแสดงใหเหนถงประโยชนและความจำเพาะของนมแมทไมสามารถ

แตงเตมไดในนมผงดดแปลง ซงประโยชนของนมแมแบงเปน 1. ลดโอกาสเจบปวย 2. ลด

ความเสยงตอการเปนโรคภมแพ

ปจจยอะไรททำใหนมแมสามารถ ลดโอกาสเจบปวยได

ทารกทเคยกนนำนมแม (ever breastfeeding) มความเสยงตอการเจบปวยชนดท

ตองนอนโรงพยาบาลเพราะโรคตดเชอ เชน ทางเดนหายใจ ทองเสย นอยกวาทารกทไมเคย

ไดรบนำนมแมเลย (never breastfeeding) ประมาณ 2 เทา และจากการสงเคราะหงานวจย

แบบเมตา อะนาไลซส (meta analysis) จำนวน 35 การศกษาใน 14 ประเทศซงสวนใหญเปน

ประเทศทกำลงพฒนา พบวา ทารกทไดรบนำนมแมอยางเดยวในระยะ 4 เดอนแรก จะม

ความเสยงตอการเจบปวยหรอเสยชวตจากโรคตางๆ นอยกวาทารกทไดรบนำนมผสมดงน

ปวยดวยโรคทองเสย-ปอดบวม นอยกวา 3.5-4.9 เทา

ปวยดวยหชนกลางอกเสบ นอยกวา 3-4 เทา

ปวยดวยโรคลำไสอกเสบ นอยกวา 20 เทา

ปวยดวยโรคเยอหมสมองอกเสบ นอยกวา 3.8 เทา

ปวยดวยโรคทางเดนปสสาวะอกเสบ นอยกวา 2.6-5.5 เทา

นอนโรงพยาบาลดวยโรคทองเสย นอยกวา 5 เทา

เสยชวตจากโรคทองเสย นอยกวา 14 เทา

แตหากมคำถามวา แลวในประเทศทพฒนาซงมนำกนนำใชสะอาด ประชาชนม

ความรด โอกาสการเจบปวยนาจะไมตางกนระหวางทารกไดรบนำนมแมและนำนมผสม ซง


นำน

มแม 1

คำถามนมคำตอบจากการศกษาในประเทศสหรฐอเมรกาพบวา ทารกทไดรบนำนมผสม

เจบปวยบอยกวา มประวตตองเขารกษาตวในโรงพยาบาลดวยโรคการตดเชอแบคทเรยชนด

ใดกตาม มากกวากลมไดรบนำนมแม 10 เทา มการตดเชอแบคทเรยในกระแสโลหตและเยอ

หมสมองอกเสบมากกวากลมไดรบนำนมแม 4 เทา และการศกษาในฟนแลนดพบวา ทารกท

กนนำนมแมมโอกาสตดเชอทางเดนอาหาร และทางเดนหายใจ นอยกวากลมนำนมผสม แต

ไมแตกตางกนมากนกในเรองการตดเชอของห

ขอมลปจจบนพบวา นอกจากโรคตดเชอดงกลาว ทารกทกนนำนมแมมความเสยง

ตอการเจบปวยดวยโรคเรอรงนอยกวาทารกทกนนำนมผสม ดงน

ปวยดวยโรคภมแพ, ภมแพผวหนง นอยกวา 2-7 เทา

ปวยดวยโรคเบาหวาน ชนดท 1 นอยกวา 2-4 เทา

ปวยดวยโรคลำไสอกเสบเรอรง นอยกวา 1.5-1.9 เทา

Hodgkin’s lymphoma นอยกวา 1-6.7 เทา

Sudden Infant Death Syndrome (SIDS) นอยกวา 2 เทา

ดดแปลงจาก American Family Physician, Apr 1, 2000. Vol’61, No 7

จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา ทารกทไดรบนำนมแมมโอกาสเจบปวย

นอยกวาทารกทไดรบนำนมผสมอยในระหวาง 2-10 เทา โดยเฉพาะโรคลำไสอกเสบในทารก

คลอดกอนกำหนดทมโอกาสเปนนอยกวาถง 20 เทา ดงนน การเลยงลกดวยนำนมแมจงม

ความสำคญในการลดอตราการเจบปวยของทารก


นนำน

มแม

นมแมชวยลดความเสยงโรคÀมÔแพไดอยางไร

ทารกอาย 4-6 เดอนแรกมเยอบลำไสไมแขงแรง การเกาะยดระหวางเซลลยงหลวม

อย และนำยอยอาหารยงพฒนาไมเตมท หากไดรบอาหารทมโปรตนแปลกปลอม เชน

โปรตนในนมผสม หรออาหารอนๆ ทารกจะไมสามารถยอยหรอจำกดออกได เปดโอกาสให

โปรตนเหลานหลดลอดไปกระตนระบบภมคมกนของทารกกอใหเกดภาวะภมแพได นำนมแม

ลดโอกาสเกดปญหาภมแพไดเพราะโปรตนในนำนมแมเปนโปรตนของคน ไมใชโปรตนแปลก-

ปลอม และนำนมแมยงมสารภมคมกน โดยเฉพาะ SIgA และ สารตอตานการอกเสบตางๆ

ปกปองเยอบทางเดนอาหาร ทำใหลดความเสยงตอการกระตนใหเกดภมแพโดยสารแปลก

ปลอมได

มการศกษาอกวา การไดกนนำนมแมอยางเดยวในระยะนและไดรบนำนมแมรวม

กบอาหารเสรมอนในชวงอายตอไป จะชวยลดความเสยงตอโรคภมแพในทารกปกตและทารก

ทมกรรมพนธเสยงตอการเกดภมแพ ทงในระหวางทกำลงไดนำนมแมและเมอหยดไดรบนม

แมแลว นบเปนการปองกนเบองตน ทจะชวยลดความเสยงตอการเกดภมแพไดในระดบหนง

มตวอยางการศกษา ในการตดตามอตราความชกของ atopic eczema อาการแพเนองจาก

อาหาร อาการแพของระบบทางเดนหายใจ ในทารกทไมไดรบและไดรบนำนมแม เปนระยะ

เวลา 17 ป


นำน

มแม 1

ความจำเพาะของนำนมแมทนมผงไมม

ความจำเพาะของนำนมแมทนงผงไมมคอ สารททำหนาทในการปกปองรางกาย

เสรมสรางความแขงแรง ลดความเสยงจากการเกดโรคตางๆ ในทารก ซงประกอบดวย

1. นำตาลโอลโกแซคคาไรด (oligosaccharides) นำตาลโอลโกแซคคาไรด สงเสรม

การเจรญเตบโตของเชอจลนทรยสขภาพ (normal flora) โดยเปนแหลงอาหารให ซงเรยกวา

เปนพรไบโอตก (prebiotic) หากมเชอกลมนมากจะยงมประโยชน เชน ทำใหอจจาระออนนม

มฤทธเปนกรดออนและคอยปองกนไมใหเชอจลนทรยกอโรค (pathogeneic organism) เชอ

จลนทรยฉวยโอกาส (opportunistic organism) ทอยในลำไสใหญสามารถเจรญเตบโตจนเกด

โรคได

นอกจากน นำตาลโอลโกแซคคาไรดยงชวยปองกนการตดเชอ โดยตวมนเองเปน

สารกนเชอโรคไมใหเกาะทผนงลำไสได เนองจากมโครงสรางทสามารถรวมตวบนผวเซลลของ

เยอบทางเดนอาหาร เรยกวา กลโคคอนจเกส (glycoconjugates) ทำหนาทเปนตวดกจบ

(receptor) ยนจบเชอโรค นอกจากนน ยงเปนทใหสารภมคมกนเกาะเพอชวยกนทำลายเชอ

โรค ทารกทกนนำนมแมจะตรวจพบสารโอลโกแซคคาไรดไดตลอดทางเดนอาหาร และไมถก

ทำลายโดยความรอน ยงมการศกษาพบวาสามารถลดการเกาะของเชอ S. pneumo, H.

Influenza บนเยอบคอและปาก และเชอ E. coli บนเยอบทางเดนปสสาวะไดดวย

นำตาลโอลโกแซคคาไรด ยงมประโยชนทางออมคอ ชวยสงเสรมระบบภมคมกน

ผานทางนำเหลองของทางเดนอาหาร (gut-associated lymphoid tissue, GALT) การสราง

นำตาลโอลโกแซคคาไรด ขนกบพนธกรรมของแม อาหารทแมกนไมมผลตอการสรางนำตาล

เหลาน ความหลากหลายของนำตาลกลมนในนำนมแมมมากกวา 100 ชนด ขณะทโอลโก-

แซคคาไรดทมนษยผลตขนมา มการศกษายนยนวาใชประโยชนในการเปน prebiotics ได

เพยง 2 ชนดคอ อนลน (inulin) และ โอลโกฟรตโตส (oligofructose)

2. ไขมน ไขมนในนำนมแมอาศยเอนไซม ในการยอยเปนลำดบ คอ lingual lipase,

gastric lipase, bile salt-stimulated lipase และ pancreatic lipase โดยสองตวหลงเปนตวทม

บทบาทสำคญ แตในวยทารกสารเหลานยงทำงานไดไมเตมท ในนำนมแมจงม bile salt-

stimulated lipase เปนเหตผลใหทารกทกนนำนมแมมการยอยและนำไขมนไปใชอยางสมบรณ


นนำน

มแม

ในระยะ 3-4 เดอนแรก อยในสภาพเซลลไขมนขนาดเลก ทมผนงเปนสารฟอสโฟไล-

ปด (phospholipids) ซงเปนสารสำคญในการสรางเครอขายสมอง และการมเซลลไขมนม

ขนาดเลกจะทำใหในแตละกรมของไขมนทนำไปใชเปนพลงงาน จะมสดสวนของฟอสโฟไล-

ปดสง จงยงทำใหเหมาะสมกบสมองทกำลงโตเรว ขณะทไขมนในนมววอยในสภาพเซลล

ไขมนทใหญกวา

นอกจากน ไขมนในนำนมแมชวยระบบขบถาย อจจาระทารกทกนนำนมแมสวน

ใหญจะนม นอกจากการมโปรตนทยอยงายและมนำตาลแลคโตส ตลอดจนนำตาลโอลโก-

แซคคาไรดทเหมาะสมแลว นำนมแมยงมระดบพรอสตาแกลนดน (PGE 2, PGF 2) สง และ

กรดไขมนปาลมมตก (C 16:0) ทยอยงาย ถกดดซมด ดกวากรดไขมนปาลมตกทมในนมผสม

เนองจาก กรดไขมนปาลมมตกในนำนมแม มากกวารอยละ 85 จะเกาะอยตำแหนงท 2 ของ

โมเลกลกลเซอรอล ซงยอยและดดซมไดงายกวากรดไขมนปาลมมตกในนมทมาจากนมวว ซง

จะเกาะอยตำแหนงท 1 และ 3 ของโมเลกลกลเซอรอล ทำใหยอยไมด เกดกรดปาลมมตก

หลงเหลอมาทำปฏกรยากบแคลเซยมในลำไส ลดการดดซมแคลเซยม และทำใหม fatty acid

soap กอปญหาทองผก ทารกในระยะทไดรบนำนมแมอยางเดยวจงขบถายสะดวก ไมคอยพบ

ปญหาทองผกเหมอนทารกทเลยงดวยนมผง

ดงนน จะเหนไดวา สารเหลานมประโยชนและความจำเพาะทพบในนำนมแม

เทานน ขณะทนมผงดดแปลงไมมคณสมบตดงกลาวเทยบเทานมแมเลย

3. ฮอรโมนในนำนมแมมมากกวา 10 ชนด หลายชนดมมากกวาในเลอดของแม

แสดงวาฮอรโมนเหลานธรรมชาตใหแมเปนผสราง แลวหลงออกมากบนำนม เพอใหเดกทกน

นมแมไดนำไปใช ตวอยาง เชน

- Insulin-like growth factor มหนาทชวยกระตนการเจรญเตบโตของเดก

- Thyroxine และ thyrotropin-releasing horrnone สำหรบ thyroxine เชอวานาจะเปน

ตวชวยกระตนการเจรญเตบโตของลำไสเดกใหสมบรณ และอาจจะทำใหเดกทมแนวโนมวา

จะขาดสารไอโอดน มอาการของโรคลาออกไป เพราะไดรบฮอรโมนนจากนมแม ดงนน เดก

ขาดไทรอยดฮอรโมนระหวางการรกษา ถาไดรบนมแมจงเปนผลด เพราะฮอรโมนในนำนมแม

จะชวยเสรมไดอกทางหนง


นำน

มแม 1

- Cortisol มมากในหวนำนมในวนแรก แลวลดลงอยางรวดเรว ตามทฤษฎอาจ

มหนาทสองประการ คอ ควบคมการขนถายของนำและแรธาตในลำไสเลก และมบทบาท

สำคญในการเจรญเตบโตของตบออน

4. สารทควบคมการเจรญเตบโต (maturation) สวนประกอบทชวยควบคมสงเสรม

การเจรญเตบโต (growth factor) เชน Human growth factor I, II และ III (HMGF) ชวยในการ

เจรญเตบโตของ mucosal cell และ epithelial cell HMGF III จะกระตนการสราง DNA และการ

แบงตวเพมจำนวนของเซลล สารควบคมการเจรญเตบโตหลายตวอาจทำงานซอนกนได เชน

กระตนการเจรญเตบโตของเซลลและเกยวของกบกลไกตอตานการตดเชอของรางกายโดย

ทางออม

5. ภมตานทานโรค ในนมแมมทสำคญ 3 กลม คอ กลมแรกคอ Antimicrobial

factors เชน เอนไซม lipase, lysozyme และ lactoperoxidase ทกลาวถงแลว lactoferrin กชวย

ตอตานเชอโรคทตองใชเหลกในการเจรญเตบโต เชน E.coli และ Candida แตชนดทสำคญ

และแสดงถงเอกลกษณความสมพนธระหวางแมและลกมากทสด คอ Secretory IgA (SlgA)

พบวาเมอแมไดรบเชอโรคผานระบบทางเดนอาหาร เชน Shigella ภายหลงเพยง 2–3 วน SIgA

ท specific ตอเชอนนๆ และหลงออกมาในนมแม SIgA ในนมแมมจำเพาะตอทง แบคทเรย

ไวรส และโปโตซว SIgA และสารตอตานเชอโรคตวอนทพบในนมแม ทนทานตอนำยอย

ในลำไสเดก ถายเทภมตานทานใหแกเดกโดยไมกระต นใหเกดปฏกร ยาการอกเสบ

(immunoglobulin) ขน ในนำนมแมมทง 5 class ของ สาร immunoglobulin แตทมมากทสดคอ

SIgA เดกจะเรมสราง IgA ตงแตอายประมาณ 4 เดอน และจะคอยๆ สรางไดสมบรณเมอ

อายประมาณ 2 ป เชนเดยวกบ lysozyme และการสราง memmory cell กคลายกน การสราง

ยงไมสมบรณจนอายประมาณ 1 ถง 2 ขวบ ดงนน จงขอแนะนำใหเดกไดกนนมแมจนอายถง

ขวบปทสอง

กลมทสองคอ Anti-inflammatory agents มในนมแมหลายชนด แตสวนมากยงไม

สามารถทราบบทบาทของมนไดละเอยดพอ Acetylhydrolase ซงสลาย platelet activating

factor อาจทำงานรวมกบ prostaglandin ทชวยทำใหเซลลผนงลำไสแขงแรงชวยลดความเสยง

ตอการเกด necrotizing enterocolitis (NEC) ในเดกคลอดกอนกำหนดทไดรบนมแมได อกตวหนง

คอ epithelial growth factor ทชวยทำใหเดกทกนนมแมตอขณะมโรคทองรวงทเลาเรวกวา

มอะไรใ

นนำน

มแม

และกลมทสาม Cytokines และ Immunomodulating factors ในนำนมแมมสาร

cytokine หลายชนด และพบมากขนเรอยๆ A=26 สารนชวยในขบวนการตอสกบเชอโรคตางๆ

ทารกไมสามารถสรางสารนไดดเชนในผใหญ สารกลม immunomodulator เปนสารทเชอวาม

ในนำนมแม มตวอยางเชน เมอทารกไดรบเช อไวรสเขาในทางเดนหายใจ ระดบ alpha

interferon ในซรมของเดกทกนนมแมจะสงกวาของเดกทกนนมผสม ในขณะทระดบ alpha

interferon ในนมแมตำมากจนวดไมได แสดงใหเหนวาสารนไมไดผานจากนมแมมาสลก แต

นมแมนาจะมสาร immunomodulator ทจะกระตนใหรางกายเดกสราง alpha interferon ขนมา

นมแมชวยพฒนาดานการเรยนรและอารมณอยางไร

ดานการเรยนรพบวา ทารกทกนนำนมแมมการพฒนาความสามารถทางสมองด

กวาทารกทไมไดกนนำนมแมทงในระยะเดกเลกและระยะผใหญ มการศกษาแบบ meta-

analysis เปรยบเทยบ cognitive development ระหวางกลมไดรบนำนมแม และไดรบนำนม

ผสม โดยเปรยบเทยบคาเฉลยของ cognitive development score พบวา กอนตดภาวะตวแปร

กวน เชน ขอแตกตางทางฐานะ อาชพ ฯลฯ ทารกทกนนำนมแมมระดบคะแนนดกวาโดย

เฉลย 5.32 จด หลงจากตดตวแปรกวนพบวา ทารกทกนนำนมแมมระดบคะแนนดกวาโดย

เฉลย 3.16 จด

เมอพจารณารายละเอยด พบวาทารกคลอดกอนกำหนดทกนนำนมแมจะมระดบ

คะแนนดกวาทารกคลอดกอนกำหนดทกนนมผสม 5.18 จด ในขณะทความแตกตางในทารก

คลอดครบกำหนดจะดกวากนเพยง 2.66 จด ขอมลนแสดงถง การเลยงลกดวยนำนมแมมผล

ตอการเรยนรไดดกวาการเลยงลกดวยนำนมผสม และในทารกทสมองมอตราการเตบโตมาก

เชน ทารกคลอดกอนกำหนด การเลยงลกดวยนำนมแมยงมความสำคญ


นำน

มแม

ดดแปลงจาก Am J Clin Nutr 1999;70:525-35 และการศกษาในประเทศเดนมารก

ศกษาระดบ IQ ในผใหญ เทยบกบประวตการไดรบนมแม เทยบกบกลมกนนมผสมพบวา

ผใหญทมประวตกนนมแม นาน 1 เดอน มระดบ IQ อยท 99.4

กนนมแมนาน 2-3 เดอน มระดบ IQ อยท 101.7

ตาราง แสดงผลการสงเคราะหงานวจยแบบ meta analysis เปรยบเทยบคะแนนความ

สามารถทางสมอง (cognitive development score) ในเดกทไดรบนำนมแมและนำนมผสม


นนำน

มแม

กนนมแมนาน 4-6 เดอน มระดบ IQ อยท 10.2.3

กนนมแมนาน 7-9 เดอน มระดบ IQ อยท 104

แตละกลมมความแตกตางอยางมนยสำคญจากกลมทกนนมผสมในประเทศไทย

ศภกาญจนและคณะ ไดศกษาในเดกทเลยงในศนยเลยงเดก จงหวดนครศรธรรมราช พบวา

เดกทเลยงดวยนมแมอยางเดยวมพฒนาการดกวาเดกทเลยงดวยนมผสมรวมกบนมแม และ

เลยงดวยนมผสม (p<0.05) ขอมลนเปนขอมลเชงระบาดวทยา ตวเลขเหลานในแตละการ

ศกษามขอแตกตางกน แตแสดงใหเหนแนวโนมวาทารกทกนนมแมมโอกาสพฒนาการทาง

สมองไดดกวาทารกทกนนมผสม

นมแมกบการพฒนาดานอารมณ

เดกแรกเกดถง 1 ป มพนฐานอารมณตางกน บางคนเลยงงาย บางคนเลยงยาก

เดกมพนฐานอารมณตดตวมาตงแตเกด แตสามารถปรงแตงดวยการเลยงด ถาการเลยงด

ตอบสนองความตองการของเดกไดอยางเหมาะสมและทนการณ ทำใหเดกคาดเดาไดวาอะไร

จะมา อะไรจะไป เดกจะเกดความไววางใจ และเชอมน สงนเปนสงสำคญ ตอการสราง

พนฐานอารมณทด

การทแมและลกตองอยดวยกน ในทกครงทกนนม กนไป เลนไป เรยนรกน รกกน

หวกไดกน การไดรบการตอบสนองทนมนวลและสมำเสมอ จงทำใหเดกทกนนำนมแม ม

โอกาสพฒนาดานอารมณไดด และเปนสงทเหมาะกบชวตในระยะทตองปรบตวใหอยในโลก

นอกทองแม อยางไรกตาม ตองใหแมเขาใจวา ไมใชเพราะนำนมแมอยางเดยว การเลยงด

และการกระตนพฒนาการทเหมาะสมตามวยอยางตอเนอง จงจะสงผลใหเกดการพฒนา

อยางเตมศกยภาพ


นำน

มแม

สรป

จะเหนไดวาทำไมจงตองมการเชญชวนใหแมเลยงลกดวยนำนมจากอก ทงนก

เพราะนมแมมประโยชนอยางมหาศาลทนมดดแปลงไมสามารถเลยนแบบใหเหมอนได

นอกจากคณคาดานสารอาหารและการสรางภมคมกนโรคใหกบลกนอยแลว ขณะทแมให

นำนมแกลกนน เปนชวงเวลาทแมและลกไดกอรางสรางสายใยของความรกและความผกพน

ระหวางแมกบลก

มอะไรใ

นนำน

มแม

พญ.ศราภรณ สวสดวร พ.บ. ว.ว. (กมารฯ)Cert. Hubert H.Humphrey Fellowship Program (Community Nutrition)Cert. Lactation Management Educationหนวยดแลสขภาพเดกตอเนองสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

พญ.กสมา ชศลป พ.บ. ว.ว. (กมารฯ)Master of Community Health (Nutrition)Cert. Lactation Management Educationผชวยศาสตราจารย หนวยโภชนาการ

การเจรญเตบโต และพฒนาการของเดกภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน

พญ.กรรณการ บางสายนอย พ.บ. ว.ว. (กมารฯ)M.P.H. (Population and Family Health)Cert. Lactation Management EducationCert. Breastfeeding: Practice and Policy Institute of Child Health,UKกมารแพทย ศนยอนามยท 10 เชยงใหม

ผนÔพน¸


นำน

มแม

รายนามคณะกรรมการศนยนมแมแหงประเทศไทย คณะกรรมการทปรกษา

1. ศ.คลนกเกยรตคณ นพ.วระพงษ ฉตรานนท อดตทปรกษาองคการยนเซฟ เรองการเลยงลกดวยนมแม2. รศ.พญ.คณหญง สาหร จตตนนทน ประธานอนกรรมการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม

สมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย3. ศ.คลนกเกยรตคณ นพ.สวชย อนทรประเสรฐ ประธานราชวทยาลยสตนรแพทยแหงประเทศไทย4. ศ.เกยรตคณ ดร.วจตร ศรสพรรณ นายกสภาการพยาบาลแหงประเทศไทย5. นพ.ศรวฒน ทพยธราดล ผอำนวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข6. นพ.ณรงคศกด องคะสวพลา อธบดกรมอนามย7. นพ.สมศกด ชณหรศม เลขาธการมลนธสาธารณสขแหงชาต8. พญ.ศรพร กญชนะ ผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข เขต 39. นางจรภรณ บณยวงศวโรจน นายกสมาคมแมบานสาธารณสข

10. นางรตนา ปวะบตร คณะกรรมการบรหารสมาคมแมบานสาธารณสข

ประธาน นพ.ลอชา วนรตน ทปรกษาระดบ 11 สำนกปลดกระทรวงสาธารณสขรองประธาน พญ.ยพยง แหงเชาวนช โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษเลขาธการ พญ.ศราภรณ สวสดวร สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชนผชวยเลขาธการ นางสาวนงนช บณยเกยรต ศนยนมแมแหงประเทศไทย

นางมยรตน สทธวเศษศกด โรงพยาบาลศรธญญา

คณะกรรมการ1. นพ.บวร งามศรอดม สาธารณสขนเทศ กระทรวงสาธารณสข2. นพ.สมศกด สทศนวรวฒ ภาควชาสตนรเวชวทยา โรงพยาบาลรามาธบด3. ศ.นพ.เกรยงศกด จระแพทย ประธานคลนกนมแม โรงพยาบาลศรราช4. พญ.นพรรณพร วรมงคล กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข5. นายสงา ดามาพงษ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข6. รศ.ดร.จนตนา ยนพนธ นายกสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทย7. รศ.กรรณการ วจตรสคนธ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล8. ผศ.ดร.อไรพร จตตแจง สถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล9. พญ.บปผา เผาสวสด โรงพยาบาลสมตเวช

10. ผศ.ดร.จรยา วทยะศภร ภาควชาพยาบาล คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด11. นางมนะ สพสมย โรงพยาบาลสมตเวช12. ผศ.พญ.กสมา ชศลป ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน13. พญ.กรรณการ บางสายนอย ผชวยผอำนวยการศนยอนามย 10 เชยงใหม14. พญ.ศภกาญจน ศลปรสม โรงพยาบาลนครศรธรรมราช จ.นครศรธรรมราช15. นพ.สมบรณ สมหลอ โรงพยาบาลพระปกเกลา จ.จนทบร16. พญ.ศรพฒนา ศรธนารตนกล โรงพยาบาลเซนตหลยส17. พญ.ปยาภรณ บวรกรตขจร โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ

*IBCLC = International Board Certified Lactation Consultant

สอประชาสมพน¸ จากศนยนมแมแหงประเทศไทย

ชอ-นามสกล/หนวยงาน .............................................................................................................สถานทตดตอ............................................................................................................................โทรศพท........................................โทรสาร......................................Email...................................1. ทานไดรบความรเพมเตมจากการอานหนงสอเลมน

มาก ปานกลางนอย ควรปรบปรงโปรดระบ...................................................................................

2. ทานสามารถนำความรทไดจากการอานหนงสอเลมนไปปฏบตในชวตประจำวนมาก ปานกลางนอย ควรปรบปรงโปรดระบ..........................................

3. ทานคดวาเนอหาในหนงสอเลมนมความครบถวนสมบรณหรอไมมาก ปานกลางนอย ควรปรบปรงโปรดระบ...........................................

4. ทานคดวาความเหมาะสมของขนาดหนงสอเลมนเปนอยางไรเหมาะสม ควรปรบปรง โปรดระบ.......................................

5. ทานคดวาความเหมาะสมของรปภาพ การจดวางขอความ ประกอบเนอหา ของหนงสอเลมนเปนอยางไร

เหมาะสม ควรปรบปรง โปรดระบ........................................6. ทานคดวาความเหมาะสมของรปเลม ปกหนงสอ สสน ความสวยงาม ของหนงสอเลมนเปนอยางไร

เหมาะสม ควรปรบปรง โปรดระบ..........................................7. ทานคดวาความเหมาะสมของขนาดตวอกษร ของหนงสอเลมนเปนอยางไร

เหมาะสม ควรปรบปรง โปรดระบ..........................................8. ทานคดวาหนงสอเลมนเหมาะสมจะเปนฐานขอมลวชาการและการวจยดานนมแม ในการประยกตใชและคนควาวจย

เหมาะสม ควรปรบปรง โปรดระบ.................................9. ทานตองการใหมการจดพมพหนงสอเกยวกบนมแมเรองใดเปนเรองตอไปมากทสด 3 เรอง(โปรดระบ)

1. ...............................................................................................................2. ...............................................................................................................3. ................................................................................................................

10. เมอทาน อานหนงสอเลมนจบแลว ทานประเมนผลหนงสอเลมนอยในระดบใดดมาก ด ปานกลางตองแกไข ตองแกไขมากทสด

แบบสอบถาม แบบสอบถาม

1. จดหมายขาว

. โปสเตอร

. หนงสอ

4. แผนพบ

ชด เลยงลกดวยนมแมใหลกไดรบผลดทสดตองแบบน ชด แมไปทำงานกเลยงลกดวยนมแมได

. CD

คอสายใย มมนมแมในสถานประกอบการ นมแมทนสมอง IQ EQ สมÀาÉณแมดารา

. ใบความร

แบบสอบถาม ใหแบบปร ©ก ใหสงกลบมาทศนยนมแมแหงประเทศไทย พรอมสอด«องเปลาขนาด A4 เขยน ชอ ทอย และ ตÔดแสตมปŠ ราคา 0 บาท ถาสงกลบมา ศนยนมแมÏ ยÔนด สงหนงสอชดประวตÔศาสตร จำนวน 1 ชด ประกอบดวย 1. พระกÉร¸ารา ดวยรกของแม แดพระองคทÏ . พฒนาการและอาหารตามวยของเจาชายนอย

*ของมจำนวนจำกด

1. จดหมายขาว

. โปสเตอร

. หนงสอ

4. แผนพบ

ชด เลยงลกดวยนมแมใหลกไดรบผลดทสดตองแบบน ชด แมไปทำงานกเลยงลกดวยนมแมได

. CD

คอสายใย มมนมแมในสถานประกอบการ นมแมทนสมอง IQ EQ สมÀาÉณแมดารา

. ใบความร

แบบสอบถาม ใหแบบปร ©ก ใหสงกลบมาทศนยนมแมแหงประเทศไทย พรอมสอด«องเปลาขนาด A4

สอประชาสมพน¸ จากศนยนมแมแหงประเทศไทย

ศนยนมแมแหงประเทศไทย ทอย อาคารสถาบนÏ ชน 11 สถาบนสขÀาพเดก

แหงชาตÔมหาราชÔน 40/ ถ.ราชวÔถ เขตราชเทว กทม. 10400

E mail [email protected] Web www.thaibreastfeeding.com

โทร. 0 4 404, 0 4 ตอ 0 โทรสาร. 0 4 40

มีอะไรในน้ำนมแม่ - Thai Breastfeeding Center Digital library

Documents

Transcript of มีอะไรในน้ำนมแม่ - Thai Breastfeeding Center Digital library