.' .. .526/- - Mizoram Legislative Assembly

91
! ' I FOR TENTri SITTII<G ON FRIDA"!, MARCli 26, 1993 ( TIMJi: : 10:30 A.N. TO 1:00 P.N. AND 2'00 P.N. TO 4:00P.M) .' PR£SEilT§ " ! PU RQKANLOVA# SPBAKeR at the qhairj Dy. Speaker, 13 (tlTir- teen) Ministers and 23, (t'denty ,three) Membe,rs were present. ,\ " 1. QUESTIONS entered in separate list.. to.be asked and oral answers g1 ven., .' 1191100 lJWOLVING' BREACH QF€RIVILJ;:GE 2. PU SAINGHAKA to move a motion inv.alYirtg -breach of privilege. I , DEMANDS FOR GRMTS FOR1S93-94 , ", MOTION FOR AOOp'l'ION OF COMHI TTllE REPOR-! PU ZOSIAHA PAdIUAU to move a motS-on "10 the following .',', , - form. - '. tlThat this House tlJ,e amendments and 'add! tioD of new provisions to the Ruler,; of p roceduze and Conduct of Business 'in Legislative bly for constitution of Comnji ttee on]?ublic undertaking as reccomenccd by the- Rules Committee in its First Report presented to the Houee on 17th March, 1993 11 \ \ -. . *4 PU VA!VENGA to sul:xhi t to the vote of the House various demands under his charge. *5 to submi 1:. t<;> the of the House various demands under his .cl)arge. .. SP EA .KE' R : "Lei chi in ni 'e , "namahee La chi hi a dak tawhch Uan engin-nge an tih a1 1eh ang ? Chuta pninah chuan paih chbuaha , rahmai rna! cheuh 'ah 10 chuan eng atan mah a tlaktlai io.-Khawvel eng in' e, 'tl:ang chn Lpa khaw - awm .chu thliliruk theih a nd, 10. Miin khawnvar halln hrai, dah ngailo l a dah naah an' 'dah zawk thin; tichuan inchhuhga mi zawng zawng a em Chutiang l)awkin in eng chu mi m.i; thmuhirt' eng ra'iNh se , Chuti ... cfruan in thi1 tih thatte an .hmu anq a, inPa vane mi an chawimawi thei anq , . Mathaia 5 : 13-16 Zawhna nal PU' Andrew Lalherliana'n han zawt sela. .. .526/-

Transcript of .' .. .526/- - Mizoram Legislative Assembly

! ' I

FOR TENTri SITTII<G ON FRIDA"!, MARCli 26, 1993

( TIMJi: : 10:30 A.N. TO 1:00 P.N. AND 2'00 P.N. TO 4:00P.M)

.' PR£SEilT§ "!

PU RQKANLOVA# SPBAKeR at the qhairj Dy. Speaker, 13 (tlTir­teen) Ministers and 23, (t'denty ,three) Membe,rs were present.

,\

" ~UEST~ONS

1. QUESTIONS entered in separate list.. to.be asked and oralanswers g1ven.,

.' 1191100 lJWOLVING' BREACH QF€RIVILJ;:GE

2. PU SAINGHAKA to move a motion inv.alYirtg -breach ofprivilege. I

,DEMANDS FOR GRMTS FOR1S93-94

, ",

MOTION FOR AOOp'l'ION OF COMHI TTllE REPOR-!

PU ZOSIAHA PAdIUAU to move a motS-on "10 the following.',', , -

form. - '.tlThat this House .appr~ves tlJ,e amendments and

'add! tioD of new provisions to the Ruler,; of p roceduzeand Conduct of Business 'in M~zoram Legislative Asse~­

bly for constitution of Comnji ttee on]?ublic undertakingas reccomenccd by the- Rules Committee in its FirstReport presented to the Houee on 17th March, 1993 11

\

\ -. .*4 PU VA!VENGA to sul:xhi t to the vote of the House various

demands under his charge.

*5 ~U LIANSUAtft..P~ to submi 1:. t<;> the vo'~ of the House variousdemands under his .cl)arge.

..

S P E A .KE' R : "Lei chi in ni 'e , "namahee La chi hi adak tawhchUan engin-nge an tih a11eh ang ? Chuta pninah chuan paihchbuaha , t:tlihri,ng~ rahmai rna! cheuh

'ah 10 chuan eng atan mah a tlaktlai io.-Khawvel eng in' n~e, 'tl:ang chnLpa khaw -awm .chu thliliruk theih a nd, 10. Miinkhawnvar halln hrai, hnUaiah~an dah ngailo l a dah naah an'

'dah zawk thin; tichuan inchhuhga mi zawng zawng a em ~hin.

Chutiang l)awkin in eng chu mi m.i; thmuhirt' eng ra'iNh se , Chuti...cfruan in thi1 tih thatte an .hmu anq a , inPa vane mi anchawimawi thei anq , -~

. Mathaia 5 : 13-16

Zawhna ~67 nal PU' Andrew Lalherliana'nhan zawt sela.

.. .526/-

- 526 -

PU ANDREw LALI-IErtLI.A.NA ; Pu speaker, ka zawhna starredquestion 167 n a,

Will the Hon' ble Minister in-chargeLand,' Revenue and settlement Department be pleased to state-

Mizoram chhungah hian palNTI lam mi(Mizo nd Lo) 1n In -hmun Len ram an ne L .thei em ? tih lea zawt •e.

PU ZALMJMAMINIST~R

PU R.ROMAWIA

PUZALAlJMAMINISTZR

PU TA~VNLUIA.

Pu Speaker, kan dan section 13-oaDistrict Council Land Revenue Rules67 dan angio permanent residentialcertificate ne L 10 te ch u pek theihan 01 10.

: Pu Speaker, z awh be Lhne , Permanentresidential Certificate hi tu pe knge 01 8, tin, hemi inner line-per­mit chauh nei atanga permanent resi­den t; pek mai te an awm thei em ?

-: Pu Speaker, Pe rmanen t; Re s Lderrt.LaLCe rti ficate hi D. C. in a issue ani.Tin, inner line permit ned, te 111

chutianga issue theihna a awm 10.

: PU Speaker, zawh be Lh n a , PermanentRes~dentia1 Certificate nei D1ei turchuan eI1gI)ge ni a criteria? O1u­liang cnu.Mizoram-ah engzatnge- avm ?

PU ZALAMAMINISTER

: Pu Speaker, Pennanent ResidentialCe r-td f Lca te nei te tih ch i n a chuhemi District Council dan kun siamhma, 1950 hma a in leh 10 neite kha

an ni a, chuvangin herni, keimahniLand Revenue dan ~an saw!tawtl ang khan, khatiang a nq chi Lovah khan chuan N~n-Mizo

tan hian ram pek t.hedh a nd ,10 a nd , Pu Speaker, a figurechu lea hre mai rih 10. '

PU LALRA,JNLIAl>JA ; Pu Speaker, he L 1986 a t.anqLn 10 petam hIe a. 1986 atanga vuwiin nith1eng a Mizo nil0 pek chu a listkei chuan ka nei a. A hma kha ka

nei 10 na a~ 574 pek an ni a. Heng te hi Mizo nil0 an nia,tin, rei lote te re.t.aoz-erna 10 awmte an nl a, ka h r-La t; dan asual loh chuan Pi Kiran B~dl te pawh kha pek an ni niin alang a. Tin, chubakah P.-d . .i:. a IV c reoe pakhat chu diklotakin pek a ni 3.. -A dept. pawh nasa takin a hn a chuncchanqthu ah an buaipui a. Hei tuna pekah pawh hian ka hmuh danchuan ;mi 574 ah hian kan han "nriattheih rnai a dik 10 chu280 hi chu rinhlelhawm a pi. Hemi hi chhuichhuaka, tichiangturin Mini ste r hian rrrLn ' tiarn thei em ?

••• 527/-

- 527 -'PU ANDREW LAI,HERLIANA : Hei' pe rmanen-t.' Resid.,ntial Certifi-

. cate .pek chunqchanq thu-ah hianSorkar hnathawk tie hi, pek tihed.h. madem of ? ,Mt'zorama 'Sorkar hna'thawk tie

an nih chuan. Tin, sOrkar hnath<3.wk chungchang thu-ah hianInner Li'ne Regulationnei ve ,tho State -~ch~an het~ang hianan ti a. aupe renuatdcn an thleri ve Leh hian temporary pussan pe a. Chti temporary pass' chu renew anih Loh chuan an' rampawnah an cnhuak leh nghal thin a. Chutiang ang chu kanhrnanq ve mal "dawn ngen! a, Sorka:r:', hnathawk tawh phawt hi ananti tIe mai dawn ? ' .

PU LALRA.-INLIANA : p'iJ. $peaker,zawh belhna. Non-Mizote h~~n-~izo sa an phun thei em ?

: Pu Speaker, za,wtlbe:lhna... Kha'td anq.anqvkh a 19,50 9.R!la 1p Mlzoramah anawmlo Qgei-a hi tih rawn finfiah taila~ -khaiui toe kha paih .Leh theih mintiaril em '1 -

PU ZALA"MANltq:ST8R'

linevie.w

: PU sPeake.r,' Mi~orarn chhungah pawn\ lammi, Mizo nilo"inhmUn leh 10 ram

, pek- an ClcYKllem 7 lih a ni a. A ini:'elevant-chiah leva. Tin, inner

reserv,e!" hemiinner line pe rrnft; hi H-ome Department pu~a ni a, Revenue Deptt. ipmaWhphurhna ,a net 10.

•,

PU TAWNLUIA

se, cancell 'a nitakin min chhang

l'UZALAMAMLUSTER

SPEAKER

Pu speaker, 'zawh beLhna, A diklekha inrunWl pek a a\oo,lll, thei a. Chuchu Revenue Dept~.' chan a n1 Q. ~

A diklo 10 a\~ ta:se, finfiah nitaan q em ? lih kha zawhna a ni a, khawnc,~i·h'~ei~? -

-: Pu speaker, chu'~hu: kan'nguihtuo.ho.ng., -"'.

: Question 168 no., Pu ?osiama Pachuauin.haP zawtse1a.

,

PU ZOSIAMA PACHUAU

Department of Personnelto state -

aeeno - grapher Grade I

PU LIANSUAMAMINISTER

: 1?u Speake'r, ,starred question NCl.l: Jl68-na·. .

Will th~1 Honibi~-Minister in-'charge i& Adminis~tiv~ Re,fornlS be p.Le aee d

What,is'- the pO~,t f,or-'l?ranotion ()f(one') 'in. ~,secreta.t::'iat ?

: r-u -Speaker, 'tunah chuan in secreta­riat ah Stellographer Grade I (one)te tan.a_ kaisanna tur post a awm 10•

•• • 528/-

"

PlI ZOSIAI1A PACBUAlI

- 528 -

: Pu Speaker, engvangin nge u awmIon?

PU LLl\N SUAf1AMINISTER

PlI LIANSUAHAMINIS'l~ER

: Pu Speaker, nl hme se Lama ken s,:'lwiIan tai'm <log kh nn kum 1988 khanMinisterial QUota a mi Under Secy.

. post 5% hi Stenographer te koLaanrraatan laksak- an nl a. Originally in Minish:!,tial h o quota a nd ,Chu 5% an Lak s ak a, 'chu n Lkurn hmasa khan So rk a r- hrienah an rawnrepresent c, a tira an ne.Lh khc pek let leh ann.i , a'Lchucn ,chu pek let lehna o+der chu KaD Stenographer te hi~nin Courtah an khing mek a, ohuvanqdn court a thu dingL:li anLh avangintunah hi chunn in kan 10 kalpui thei rih 10 a nj ,

PU H.IW1MAWI : Pu Speaker, zawh beLbnc , KeLpudthelh Loh a tih kh a , k an Mini srte nkhanin Court ah an khing a, kankalpui b~eilo a tih hnuih xnGD

Court order kh~ chu March 27, 1991 ah a oia. Kumin 24thFebruary ah kh an Sorkaz-Ln an kalpui tho si a. J.<. J.. 1 o-zl nan kalpui 'td hna anLanc ,

PU ZOSIAMA FACHUAU : Pu Speaker, z awh beLhna , S'teri o-.grapher Grade I (one) hi 16 lai aqa\~ a, tin Grade II (tw:» 63, GradeIII (three) 87. An vaiin 166 an

awn anLa , Hemi te tana kaisanna awn an khar kha a dik emni? Tin, High Court in a stay av~n~in tih a a'Nffi lQv~ ni ati a. 'High Court in a stay taka kha , kham.L kai senna turpercent an sem vel akha Ministerial te nena an intihbuaiavangin High ~ourt ah lut t~ a oi a. Chu chu a vaiin anstay tawh a. An stay hnu-ah chUan engatinge kan UP & Arthian Ministerial service ami hi a 1a promote bik fova. steno­grapher ho hi a, promote ve duh tak loh? High Cour-t; khankha chauh kha e stay 10.

: Pu Speaker, Member zahawm tak takten an hresual palh 3nih ka ring a.Hei hi High Court in a .rewn orderchu a ni a. aorsec r-t n S>{; Mini sterial

service te tana k an chhuh let Le hna chiao chitah te 5% chauhkha a rawn stay a hi a ni a. Chuvangin 70% a hm~ a ~v~ thin.An promote chhoh theih ze Lne quota kha rawn stay chuang s1lava, chuvang ~,uan a kal zel theih ta tihna anih chu.

Tin, tiunah h Lan; secre ca ct a-e ahchUQfl stenographer 17 nilavin Grade I ah 11 kc:n ne1 ZQwk ani.zawhna ah hian in Secretariat ah tih anih avangin outsidekha chu knn chhiar tel 10.

PU rl.RAMMAWI : Pu Speaker, zawh be Lhna , 51{; a khaHigh Court in a stay a tih ku.nMinister in a sawi a. High cour-torder ah. hi chuan Mizoram Gazette

notification a ch.hah hi March 15 a notify a chLah , a Gaze treenotification, Mizoramsorkar' notification a lche c s t-ay ani.5% a hi a stay 10. Chutah chuan a stay a chu Miz:)ram Qr;zet·~

te issue a March 15 an issueahkhan 5% an p~ihnQ recL-uitmcnt

•.• :529/-

, +

529

rules a chiahhd an House hi

a kha ani.in ~ormation

Chu zawk chu a p.i.'diklqa pe ani.

Kan Minister'

IPU LIAN SUAM.~

MINIS~'E~

: PU Speake r I heta hi High Courtorder a· pawh kan nei a. Kan hre­sual, , lovin" ka hre tiat. Chuvangin

"jean in,t.e~retation hi final C\ n L,

PU ZOSI~ i'ACHUAU . : &!la'Sorkar Lneezp re-t.at.Lon a kha adiklo' zawk ani.,

e ' A Gazette a. kha High Court in astay a. 5 percent a kha a stay ­10. Kan nei ve tho alawm.

PU ZOSIAl'-lA PACE-iUAU : aorxa r interpretation a dik 015813,vcwr.Ln ahkan zawt Lcvenq , Inter­

'pretation'diklo tak tak an pek thin.avenq in ani a" kan zawhzawk. 'run­

ah hian Opposa td on ngaihdan a dik zawk.a nt , Nakinah leaniothlan hnu-ah chu~ ruling ngaih?an adik zawk aog.

e Government notification a kha SighCourt ina stay a n L, percent a"kha a at.ay mdeh 10.· .

SPEAKER

in' ti a, antawh aLawm,tawk. ang u,tehse."

: In 'sawikha a fiah- a, In 'te rpre te-.tion hi a dik-love tih in sawi a.Anih, hef hi Gpvt. En te rp r'e tia td ona 01 a ti a. . A fiah alawm. D1klo

nin dik an ti a. Chu chu -a n1: .mad , 'A fiahZawhna hun a n1 a, rorelna hun a n1 10, iduh.Pu TaC.Pachhunga'o' a zawhna 169 nu han_ zhwt

PU T a C.PAC~::-m:NGA : Pu Sl~aker, ka.zawhna starredquestion' 169 ·n3."

Power & ~lectricity

Will theDepartment be,

Hen I ble Mini ster in-ch~:r:gepleased'-to state -

P.C., MNF, CONG~SS Ministrychhunqa Mini & MiBro Hyde L Project ed.em engzat nqe 7 AMini stry wi S<~ in ?(a) 'IrtvestigClti on state(b) Under coc s.t.ructaon(e) Campleted/Comnissioned lih ka ~awt e.

C.L. RUALAMINISTBR

: Pu Speaker, 'starred question 169n a. 'chhatma chu'he tiang hi a nf , '

" j\l -ne .eh 'khan Lnve e tdqa t i on statetih a n1 a, a printing kha a dix,1.o a n;l~stage ena e , ,P.C.'M.1nist,ry chhungin pathum', tuna Minis'try an paBarih a 01 a,M.N",F. ah p a'chum a ni , Tin, tb ' na under construction ah

PU

... 530/-

- 530 -

khan P.C. hun chhungin a awm Lov a, Congress 6 3001-3 1 l'1.~".r.

chhungin a awm lava. Tin, lei Qa completed/commissioned ­P,.C. Ministry chhungin pakhat, Congress Ministry per'uk (6),M.N.F. chhungin pakhat a oi.

PU T.C.PAC~'Ill1Jl'i1GA : Pu Speaker, z awh be Lhne , Han inkhaikhin ralah hi chuurt 3n phu 10thin a, Lnve s t.Lqa t.Lon k ah till hiengte nge till. ka Z3.wt duh 3.. Tin,

pahoihna all. ehuan siam mekte hi khawi hmunah te nge ? Bngngea hming? Tin, pathumna all. siam zawh tawhte hi cogte nge ?An hming thliah thliah kha ka zawt dull. e.

PU TA,JNLUIA

PU R. ROMA\iIA

: Pu Speaker, zawh belhna. Sium z~wh

tawh camrni s s.i oned te hi z-ccruLaz- t.aka eng thei a awm em ?

,: Pu Speaker, zawh belhna. Siam rock

emaw siam zawh emaw tic kba estimateamount atanga an han zawh meuh khanenqae t; in nge 01 revise e s tdmn te 10nga1 ta tih kha min chh20g thei em ?

PU CI'L. RUALAMINISTER

: Pu Speake r-, a tawp Larnpc nq atangkhan k3n chhang nnge. V2Dva bia1tuzahawm tak zawhoa kha ehu a expen-diture nen vek hctah hi~n kan 10

ioring lem lava, tunah mai chuan kan sawi thei 1~v3ng a. Tin,Khawzawl bia1 tu z ah avm tak zawhna kh a chu tui a -,."m 1'3.1 chuanin heng zawng zawng hi a eng thei vek. M~hse1a, Mizar0m luihi thaI 1ai a tui.awm la hi a tam deuh ber a ni n. ChuvJ.ngchuanin fur lai chuan a eng thei vek a. Champhai to pawh aeng tihe L t.hove , A bial tu khan a z awt; zing v.i au 3.. A Gene­rator kha German siamanih avangin a t.Lr-ah a t.hc Lova , areplace :tQwh a. Manscda hei ;11 North Bast ah a rt i k v clc a ,Mini & M cr6 Hyo21 ho hi, tui- a tam tawk lah aV30gin thaI'laiah a 0n£ thei 10 a ni mai a.

"Tin, Lnve s t.Lqa t.L on St3g;J ah khnnB.C. hun,chhung khan Maicham investigation an tan hman a l

xhewt.ve pawh an tan hman a, Tin, Tuipui 21n tan hrnan cbawkani. Tuisumpui pawh an tan hman a, M.N.F. S0rkqr hunchhung khan Tuipui leh tui1am leh tuilak, maicham an tihman a ..

Tin, Under cons t ruc t.i.on ah kh andnan Ministry chhung khan in a awm ta 10 ve ve 3. CangressMinistry ah chuan Under ccns-eruc e.t oo ah khan 're t rc i , Mai­cham, Tuip~ng, hei hi Hasiaoa tia kah a oi mah a. Tin,vewne lui a nd a, Laili lui, Ramri lui a oi -Lch a. Tin,C:Jngress Ministry chhunga investigati::>n 121 tih mek a chuMuthi lui, Hnachang lui, Ngengrual lui, Pichhc 1 Lare, K~u

Tlabung, Minua tie hi an oi a.

Tin, a c omp Le tie t.awh ah khanin P~C.

Ministry chhungin 5erlui'A I comp.Le te a c ornmLs s Loned ani a.Tin, Cangress Ministry chhurtgin Khawiva, Tuisumpui, Tuipui,Tuilam, Tuidwn leh Lau lui te hi comp Let.e a rrornmds s.Lonead aoia. Tin l M.N.F. chhung khan TU1rivang c::Jmp12te 3. C:Jmmi-s s Loncd a 01.

,)

PU' 7-I." RAMMA~'JI Fu speaker;. zawh be Lhna , KanM;l.nister zahev.tn:tak khanin M.ri~l~.

Ministry hunv.Led'Ln under consc.ruc-._ ,ti-:>n a awn 1,0 .G,tih kha, Tu~sum:?ui

-Saiha thlanga mi.khu a bu! .chiahah ~huan~ram.ka nei a.M.N.F ..' MinistrJ Le.Lah khana,n thawk a •. - conaez-uc t.t on tihhian S~rkarhian eng ang chiah hi nge a ~aih ~a hre lava,TUna tuikawng"khuan lai a, Labour ho tan man Lovdn k ahuan khu an;hmang· nghen9he a~ Chuchu enga tinge c',)ns­tructiQn 3·h~ awm 10 a tih'theih? Pahnihna, ah p.e. hunlaiah oon.atrz-uc t.Lcn.va awm loa ti a, conat.r-uc.ta on LovLnengtinnge Sc z-Lud lA' hi an z.awh theih ?

r-tr C.L. RUALAMINISTER

:

··

Pu Speaker, ka han z awh duh chuTeirei kha ,under-coostructian ati a. T\;lnall /li'lll1ip 're t re t hiunder-cQnstructibn stage pawh alq thleng loa n1 l~wm ni 7

./

1\1n, serlui ,'l\',){ha an c cmp Ic badhman ev anqd.n unc.e r-cc ons t.z-uc t.Lon ah dah a ni Lova, comp Lc-ccd;c ommd s s Loned zinga d ah a n':L <

r-u AICHL'lINGP. r-u Speaker, z,awh' beLhna , under­const~ction a bul tan tu tih 0nihat, lob chuan M.N'~F.' hun Lad p awhkhan KhaWiva ,te pawn kha under-

c ona t ruc t.Lon a ni tih ova , 'l'in,Tuiriv.ang te pawh kha ke.nc crnmiasd oned hman lava'. President's Rule ah khan commi-s e.Lonedia n,;l lijawk <:l." Tin, khing khewchhuk t.uipui "Charnphaf,tepawh fa blJl 'tan chhoh mek a n L a. Tln,TUi sumpuf prrwhbul. tan chhoh mck a nizawk a. under--conat.z-uc td on lihhri~ hrim kha chuan a in fa chhawog zel a 'ni mai 10 maw ?

tumna a awm em ?

Transpo,rt D~partment be

SPEAKER

PU AICHHINGA

··

:

Khang kha' chu a'chhangin ka va hre"em'.,. Khanglai' kha chu Deptrt., a tzincean .Lehkha 'hmuh dan ani.

Pu Speaker, ka ,z'awhna starred que s-,tionNo. 170-naka zawt e.

~ \ ",' ,

,'iill, tHe H::m,~ble Minister' in-chargepleased t:j'state - '

~ ai'rabi Bazar~us permf t pek ve

.' ' ••• 532/-

PU P. C.BAWI'l'LU.ANGAMINISTER

:

- 532 -

Pu Speaker, A chhanna chu llAwm e ,roi panga hnenah provisional per­mi t pe k t.awh a 01 II •

PU AICHdINGA Pu Speaker,' zawh beLhna , Khangmite kha tute nge, khawi khua aawm nge an nih hlawrn 3. Tin,khang ho khan Bus te chu an ngaih-

tuahin an lei mek,tawh em ? tih ka1n zawt leh duh e.

PU R. TLANGdMI~~GTHANGA.

aoihem ?

lah effiaw sawmPanga anihna

: Pu Speaker, zawh belhna. Mi 5hnenah pek mek an 01 a, engatihgepanga h~enah pek aoih tih ka zawtduh a. Pakhat emaw,pahnih emaw

emee aoih Lohn a ehhan min hrilh tihe Lchh an kha eng criteria nge a hroaD ?

PU P.C.BAWITLUANGAMINI S'I'8 R

Pu Speaker, tunah hian provisionala 01 a, a tak kha a la 01 lova.Enchhinna atan ken han·ti a. Belaihi tlema hriatchian a tul a.

Bairabi khu Rail Head 1a thlennaa nl a. tUna kan ngaihtuahdan tak chuan notified route ahdeclared tel a oi a. Tin, tunah phei chuan State TransportBus tlan tir meka 01 a~ 1~chuan, anmahniin Bus an lei tawhem, lei 10 em tih kha chu anmahni in sumdawnna leh tinnaanl a. keini chuan kan va bawhzui pui tawh lova. Tin, tun­

"hnaf deuh mal a tih a nd a. Chuv anqLn , p rov.Leona L, a hmingchauh ani. Fimkhur taka en an1h avangin a permanent tehbur chuan kan tihsak 10 a nl. Thil pawimawh tak anih vangin.Tin, an 'hlawhchham an1h chuan an permit a chu tihhlum (Can­celled) a rti ~ng ~" tin; a tlan tir theitur hnenah 1a ngaih­tuah a ni ang chu.

Tin" engatinge panga kher tih a kh~.

Panga kher tih kha gible number 7'(pasarih) tih zawng h1ankan!lo chhut ngai lava. Kan pekna chhan a hi kan pek atemamawh a1 khan Bairabi mipuite khualzin mamawh avanga pek ani a. A mihring a kha kan zuk en lava, tin, tute nge tihkha provisional mai an nih avangin helaia hi kei chuan in kasawi thei hrih l~. Nakinah kan in hriattir dawn nia.

PU H. RAMMA~VI

Hairabi ah hiannge panga' em em

Pu Speaker, zawh belhna. Panga peka hi Lunglei - Aizawl inkarah pawhhian Transport Bus hipahnih akala nl a, night bus nen pathum ~nl.

Transport B~s kalna ~ur nl bawk s1, engati­hi an pek ?

PU R.TLANGHMINGTXANGA: Pu Speaker, kha provisional pek ani leh nghal a. notified r~ute ani bawk si a. Chu chu State Trans­port Bus kalna tura hauh tihna 0 ni

a. Chutih lai chuan provisional in panga lai ~o pck a ni a.Tichuan, kha mi p~nga khan Bus an lei ang a. State Trans­p~rt khan a ruwn ruahlan anga, ·phumi Operator chuan tl0nnatur an oei'l~vang a. An tan chuan thil rapthlak a 01. Chumitlan Lehria tur ngaihtuah sain khawi route' eh emaw lean tlan

••• 5:S3/~·

tir ang .td.Ln So r-lcaz- in" a ngaihtuah sa 'avanga 'provisi:::mal penge an nih ?" Tin, khul,ai 'mihl;'ing awrnzat h Laapdn panga hianphurh tur ;an' ne t 10 hrimh,tint'c a.~' Chum!.avanq chuan Bus neitu te' hi hlauhawm-~ak dinhmunahi ,thih theihna ah kan nemliarn maiang t.Lh e hJ.atib.awm a., Mi 'n an duh avanga pek noewtkha anmahrti tan chhiatna tur anih,khan Sorkar chuan nu lohpa chan', chang tak a, a' 10 reject hi a tha a. Chulai ah chuanengnge ~~Qvisional ni si, n~tifi~~ route a tlnn tir turn a,Bus permi 1£ pex an nih kha-'.kan zawt d uh e~

PU, P.C.BAWITLUiillGAMINIST"R

Pu Speaker,~ helaiah hian pr-Lva t.Lsu-.tion, hei hi Intlia ramah govi. p~li­cy a n L a,tatheih anq tawk a-mf.me L

'ten, a kali tir tum a 01 a. Chu chuprovisional a,nia. Kan hari·enchhi~ a, ni a._ 'Tunah'hi~n no­tified roure , f.\.izawl - Lunglei'4' Aiz,awJ. ~. Sai,ha" Aizawl '­Charnphe.L te hi no td f.Led 'ro\rt:e 'an' nl.' . .';,' ~

..,,

PU H. RAMMAWI Pu Speaker, Provisional kha c~lt­rrienc a" 01 a. Pz-ovd sdcne L an tih,khan Barkar in a carom! t vek tawht.ihna a rn , Bus an lei ang 3.", tah ~

khan So;jrkar -chu a' in, b Ind \71:.~l< t:.awh a.:' CllUvang ,chuan notifiedr-ou-te 01 bawk 51, a Leh Lamah '-p~ivatisrtlona'ken ke L dawnanih sichuan kan budget ah Busthar le~na tur kan dah chhozel bawk si a. Lunglei lehAizawl fnkar te phwh hi privati­'aet.Lcn ah a ke.L dawn a',,: Ah' Bus st.and hi an t1 t1em dawn tdh-..na em' nl?' .

Amahe r-ewhcbu, .chu no'td fied routeah Chuah privatisatioo ;a,~hamirnal'hnena an ~izawn nana, mi-'pui tanapek a kha a pol,icy, -atl,ih avahgirt" tunah hian enchhin

.mek'ca 01:a. Heng mip-angEl, te \n1-an tlua.q,g' taka, an tih tiheLhphei. .chuan a Lawmatem 'emeem;;'dawrt a Iii. '-,'f:in·,ch$li rual chuanmipui harsatna an 10 -chh&wkdawn a., Sus' kha Sairabi a kaldub -khan duh duh hurrah an hmuitihe L dawn 'a. Chu'vanq chuan

·)turta 'JIli:te .hi p rovd s.Lone L fl 'pek an o,i ·a.', .Hemi kan pekoe chhana hiva tamna chunqchanqah 'chuanprivat1~ationpolt'Cy ,a hanen chhohzel a na a. Erig 'anq ,~aR'ni- aI\e;, ',_~a\of I" ,

• ,_L

,

PV P.C. BAWl TLV.'>lJGA~J;NISTER

Tin, kan Chhut·' tur a chu, kha Busa kha chatuanin Q tlan lova~-a 10 hluia, hra~hchhuah ve

.Leh a nqe.i. a. Tunah h Lan in Bus 20 velcondemaed tur a ElWIn'Leh. tawh a nt, Chuvang qhuan.Ratnhu,ai '~&~l .ang deuhvf.n ngaikan awhreng mc t ani. Chuv'i:Ulg obuan .a' chuang lovang khakha chu.;

: '\ ' Pu SpSake,r". ,Bu,s.;..stand' chu ti tlemch~ang lovang. :Vawiiq ni~ah kiltin atangin i ti' thei chuan kun

, , khua-ah tih a,ni ta sup sill' rnai a.Sarkar a,c;hak si a, kawng a"hawng zau Zupg zung mai 5i a.Chu1;.ah cbuan , "He L, ki'ul': khua':"'-ah Truck a. lokal the! ta, auamin .s-een pe t.eh uti .tid.h, Phullen, Suan'gpuil'awn 1eh hmun dangaha tarn em ern maf ,'1 ni.., Chulaiahchuari in kan Bus hdan a di3:ih10 reng reng.a.

• •• 534l-,•

- 534 -PU H.AAMMAWI ··

a nl a.zat zatpek ?

PU'Speak~r, notified raute ah khachuan Sorkar ,lam kha a in bind toz awk a. Natifi,ed 10, demand neite kha penni tte hi pek zawk tur

Khami p8 silova, engating~ natified route ah hotianganmahhi Transport Deptt. encroach rana hetianga &0

··P. C.BAiVIrfLU.:~.GAMINISTER

pu Speaker, ,notified route kan tillkha, khami notified route ah khanBus hi nikhata tlan ve ve tura tiha oi 10. Private te chu2nin engl~i

pawhin an tlQD thei 10 mal thei. Keini chuariin ·theih niseidarkar tin tlanchhuah kan duh a oi. Chu chu mipuite hars2t­na chhawmdawl tu tur anih avangin n~tified route anih avangkhwn kan hriat angio vawiin 01 thleng pawhin kan k31dan a nireng a. 'Chu chu Pu Speaker, .House krian Ln hriat a tha khawpmai. Tichuan,nichin khanin Kolasib bialah khan Bus neitute kha hei k an 'cnhcncr Leh t-awh ange. PU Spe ake z-, cbunq-cechu :

(1) K.T.Ch1anga, S"o Sil1ana, Electric Veng,AizQwl.(2) P.Rohnuna~ S/o Chaldailova~ Bairabi.(3} Z0sangzuali % Vanhlira" Bawngkawn, Aizawl.(4) R.Lalthanzuala, Sib Saithuama, Republic"Aizawl.(5) H.Lalengsanga t Kolasib.

PU

Hengte hi pekan-ni a.bi Area-ah phsi chuan Bairabi pa leh Kolasib panghe-a" an chang the viau e.

Tin; Baira­an awn nghe

PU zostAl'4A PACHUAU ··

leileh

l':Jva._ Khamad tie hi a

Pu Speaker, ~ngtik a pek nge tihkha hriata va tha vee A ehhan chuNgopa ah khian paruk .in pe at kumIi a ni tawh al pakhatmah in an 1a

kha engnge a ehhan? LSC ang khan an 10 vawnqni unge ?

:

MINISTER

Pu Speaker, Ngopa chang a ni Ii.A route ahhian an hUk tul hlawmmai a. Sorkarin kan duh dan a chukhang mite khan in thei ngei turin

an'rawn in sawi a, ken han pe a. Tin, Bus hi privatisati':Jntlan sung sung sela ken duh ani. Amaherawhchu khalaiahkhan mimel thil an 10 ni ve tawh a. An kumkar ah tlakchhiat­n a pawh a av.m tjio L, Bus man a to tawh 51 a.

PU P.C.'BAWITLUl'-"NGA

,.. Tin, chumi z-ua L c huan B ank Lemp an qpawn an 10 fin~nee hlei thei ta lova, harsatna an tawk mek3.. Amaherawhchu a permit a kha mit the! vakah kan zuk ngailem leva. Chuti~ng chu tuna kan dinhmun a oi.

PU R.ROl~WIA, : Pu Speaker, provisional ah khan ina hun pelt a awn nqe Ltn a rinav.m a.

\ Chumi chhunga an tih theih loh chuantih emaw t chu chu Ngepa ah khan kum

Ii em em te kha chu a oi thei'tawh 10 a ni. Khati~ngah khanbitiarn a 10 hlen tawh a. Vawikhat emaw hnih emaw extend,thla ruk em~w extend Ieh pawhin" khang aog kha chu Sorkarina ngaihtuah the1 dawn lawm n~? A ti theite hnen~h tul anpek loh chuan mipui an khawngaihthlak lutuk 10vang m~w ?

••• 535/-

- 535 - , ,

PU j,rCHHINGA ,P'll Speaker, han zaWh Leh h Le k kaduh 'a. Heimi.pangalai prmvisionalpe'rrnf.t; an pek tl)u "kan hmu a. Palcha t; ..

. . Pl!eiohu Bair$i a .ni a, pekhat;'Kolasib ami, k a h.rd a t; zawng"t:ak tean ni a. Heng provisionalpGrmit pe tur hian Sorkarin:an~ti£~.a,dil theih a nl tiioQ hrilh nge nl ~, maho! reffihtiatfie' iniap ,dil a, pek rna! ng~an nih a. Helai,:}. hi ke 'hrecbd enq .duh a. Tin, khami a khe.remhr-Lat.e 1:J d Ll, a, pek maf nita 'angse;J.a, midang dil 1ehduh la awm ta sc, a la p€ leh zel the! 6ng em ? tih kan zawt

.1eh duh a 01.

,P.C .BA~VITLUAI..JGA.MrNrST'ER

Pu Speaker, heLad, th11 a hi tunhnaiatang khan; ::tunhma khanin hun hengOrnoi -Stls,te agq, hi hawn thin a pi 'a. M)aherawlll:;hl.l, ke Lmahnd State.

chhunga Bus pe rmd t; chunqcheriq ah hl-ch.:il~n·h:riattima, 'dil" ,tl)eih a ni c ' tih ang hi hewn a /li. 10"a. Tun1ai kanka1hTl\qngah a pe Lh pedn in an dil rna! ,a.Kha.tah khan \in S. T.•A.. Meet~ng'

in ngun taka a thlir nnu-en Leh" an d~~na,-. te Leh anmhhni d~o-, ',hmun te a han ngaihtuah a. Thi1 h1"Wh~ling ngai tur, mipuite taoa tha imra a hriatfu hnenah a' ;p~' .thin a. Tunah chuanhan fn khaz-aak. bur chu a awn chuang 10. An dil ,ze1 mai chu. ,

a 01 e.,

PU

SPEAKER ·· TunahQue~tion 111 na. Pu Rin­chhana! n han zawt ceh se ,

NO.PU I,ALRINCHHANA Pu speake~i ka starred question)17'1 ka zawt e.

'... 'Will the 'Hon J'}:)le Ministe.r in-chargeLocal Administrntion Departrnep.t be pi.eased to state _

Ntinna .Laehhungkua (Rore11iana pawl)Hmuizawl ram thi.t',l, (tuna Daz'Lawn ram) a awm te saw Sork::l.rineng condition ,in nge a awm tir'?

PU LALHUTHANGAMINISTER

·· Pu Spe'ake z-, Nunna La Lchhunqkue,Hnn,li2;awl rama a\>4nte saw Soz'kaz' thua awm an nilovaJ chuvangin ~wmtirnacondi -td on enqrnah a awn 10.

IPU LALRINC~ANA PU Speaker, 'zawh belhoa. Sawlai

- Nunna LeIchhunqkua a,wmte saw 1991kutnah khan 10 in vah 1aJUaWh tqWhavangih hei,hl in Dei ,thei ang a,

n bak ch~ a-theih tawh lovang tiin L.A.D._ atangin o~er qchhuak a. Mah~e, 1992 a 10 thleng a, an vat 1eh a, an neiLeh a. ,Tichuan, Forest lampang pawhfn'IIHe'i hi Forest tih­chhiatna and.h a'vanqf.n awmphalloh ,3 ni e lt tiin lehkha an pea , L.A. D., a t.enc vpewnLn chutian§a an tih hnu-/3.h an yah luih3vangin, kumin chauh chu nei~,~ha1 a hi ang tiin a kal leha. Amaherawhchu" a kum Leh ah 'chtian in .neL tawh ttir a nl10 tiin Sorkar at20gin order'a kal a., Tin, saw lai sawDar1awn ram' atana DarlawnV/CcKuta dah a ni a~ 5awlaiahsawn tiunbme a Hmuizawl. -Leh. Kelzarn z'em ,thin' zawng zawng kha

••• 536/-

PULALi lU'LI'·l~Gi-"\.

MINIS'l'ER

- 536 -anihumhe.Lh' a , chum! cbhunqa midang chetla reng r-enq chungahkh~ chuan ,duh ~ng3 -kut thlak theihha nei in an inhria 3,chtih avang chu2n Darlawn tlangval pahnih pawh kut 3D thlak3, zankhuain on s awtse .a , Engtin tin emaw t.hd Love r-uahqf.nan r~wn tlanchhu:::tk 3. TiChuan, Darlawn nen pawh bu~inQ nasatak achhuak G1elh a. Chu thil yang chuan 8:Jrkar p2whin aa ph a I Loh ni"l an h rd a't. avanqfn Dar-lawn viC t.cn , K2D r rmc hhunqah hetiuog anqa , pha'Lna Leva in awn avnnq Ln in ohhunktur Q 01 tiih :Jrdcr an pe a.' Hunb~ tiamin, mahse chutiang:Jrder 3D pek hou-ah chhah Sorkar in he! hi 1::> tibuai 10 ula1::> hi neihtir leh rawh u a ti leh tlat s1 hi engti zia nge ?

PU Speaker, 1991 kum khcn s aw la1ramah sawn he Nunna LalchhungkuaPU Rore'lliana pawl kan tih tc hiansawlaiah sawn "Keini Kohh r-an to

ch uan Lrrt.ode Lh kan . tqrn a n1:1 tiin hma an 10 13. a/ ram bootin 100 hmun ng~wt mai an 10 vat a. Chu chu sJrkarin uhriat ve Leh' <1 va c nd.Lk a. Chutah chuan 10 hal 3. 1:) hun Lc hma.L 'tawh s L ,3.. Kha t.Lenq an policy kha Sor-ka r'Ln Miz'-=:ram t nec-.delhna a tih l<1ia hma an 10 1ak laklawh tawh chuan 1991chhung khan thlQwhhma chu 10 nei mai t8h u tiin S:)rkarinphalna a pe ;3..

'Tichuan 1992 kumah khan hOi hi nchul kan rit (lng ~/ kan 10 enkawl leh ang tiin S:)rk~r2h Qn

'rawn thlen a. :~3.h0r~whchu helaiHmuizawl ram hi tunhma aKhawruhlian 'te Lch Dar-Lawn ten k an .r-am z awk a n i. tL~ an 10inchuh thin ram a ni a. Tahchuan, 1992 kumah erawh ChUQDDar1awn- V/t~hnuaiah awm sela, Darlawn ah in dLl zawk d~wn

nia Uin So r-k a r rn thu c IJ nr-t e't.td r a. 20 Dec. 1991 khanSJrkarin Darlawn U/C hnuaiah a dah t3 ani. Tichu0D, ni­china bialtu M.L.~. zahawm takin a s~wi kha, sawlai NunnaL31chhungkua h~ sawn an tum ber chuL s3wlai an chhung, ~n

awnna area .ah sawn r-ams a eriqpewh c nknwL eeLa , mf.h r-Lnq'ceh1utna ang th~vin enkawl nise an ti a. Sava te, eng sa tepawh humhalh Ell tuman khawlh loh an ti a.

Tichuah Darlawn t1angval s2w1ci u1:) awn ve thin ten, (tahchuan auk Leh hmuam pnwh an in kb apthap a) 9i1:11 kcng in an z uk kal 3, r-emsa kah an tum a.Chutiahg Gng chuan Nunna Lalchhungkua hian aD hriat aV2nginan 10 in khak p31h deuh a ni a. Dar12WD khua te' neD pawhthawkkhat laiah kha chuan 'an buai rap rap a ni a. Amah­erawh chu tlu~ng takin an kalchho ta a.

Nunna Lalchhungkua atanga dilna1993 khan sQwl~iah sawn hma kan 1a 1aklawh tawh si 2. deilean Ln-t.ode Lh tho. h Le '1 ti in tunah h i.an Sorkarah en r-iwnthlcn leh u. Leh1amah Oarlawn-in hnawhchhuah an 1:) tum luikh~n, anmahnin hm8. an 10 1ak laklawh tawh si chuan tiinSorkar chuQn ng8ihdan tharslamin Dar1awn ViC hnenah pawhanmahni thun2ihn~ tilJvin, kumin chhungchauh chu 10 nei1eh teh u tiin S~rkarin arder a siam thar leh a. Sork2rinI.;:i leh bar a Ln t.ode Lh a tum avang h Lan Dar-Lawn v «: t.h unc.Lhriepawh Sarkarin 2 h~n chhuhsak leh 1awk a ni 8.

, PU Speaker, z3wh beIhna. Saw l~i

thil sawn mi a tibu~i khawp a. .;ncamp area chhungah chu3n 2nC ~n0

p awh i.n thu 10 ne L seLa, an camp

••. 537/-

s p ~ 'A K B R

,: -BiaJ. 'dqngah; awn se an tihna em "n1 ?

Bial'dangin '19 "kal.V'l .vev se La .ttl. -U~nil em 01 ?

PU LAj.,HUTil;'\NGAMINIS'I'ER

f,U 's~aker, n1- e',. s.,pwlai ah sawn-'Nugna Lalchhungkua in tung kungsingkhat lai:an 10 phun ta~~ lennghal a. Chu chu So r'kaz' pawn kan

hriatpui a. HeL hj. SOrkar .duhden- a ni,a. ·-Kan L) eneuf ance. Blaltu MeL'.A. aahawn t.3.kin a rawn sawi' ang khan.

S PEAK E R

PU TAHNLUIA

·•

··

,Tunah chuanquestion N~. 172 naPU Tawnluia I n ah an aewt; ae La ,

P.u Speaker, 'sa st..1.rred que stitonn o... 1:72, ne xe zaw:t e.

Will the Ilonlble Mihister in,chargeAgricul t.ure Dep az'tme n'c be pleased to state -

(a) Mizoramah leileta siam theihram zawl,engzata zau nge awm ?

(b) ~Enqtinnga zau nge siam tawh ?,

(e) Engzatnge la siam Loh. ?

,

-PU SAIKAPT'dIANGA :

MINISTER

tawh a nj, •. · Tin, (c) -nakan in hri~ ani.,

,J

Pu Speaker.l a' aawhne (a).,...na chhan­na chu Agriculture ,'Daptt. _recor-dang .ch.uan .50,021 (Hec) 'a ·hi.(bhna ah "cbuan 20il74 (Hue) siam

ah cbuan 29.;.847 'siam' tur'la neLd.n

PU TAI'l>/LUIA

\

, ,·· Pu Speaker, hem! siam z awh tCl.wh

Hec. 20,174 aQ' hian ~umin ah khanbuh engzatnge thar anih 7 Tin, lasiam koh H~c. 29,847 hi tuna kum

••• 538/-

-538 -

tina kan siam zawh tawh rate ang hinn kung engzat nh ngesiam zawh itheih 9~isela nih ?

:SAlKA!"l'HIANGA

MINISTERPU PU. Speaker, a aawh dan kba chhan

a har viau-in ka hria~. Kuminakan thar a kha hetiang lamp2nghiaD k3D 10 chhut lova, zawhna

kha a awm a~ Kum Ii kulta a buh lei leta kan th2r tam hlcihdnn kha chu chhanna kart ned a. Kumin chhung 1<:h'J chu khangQng khan a chhan theih dawn lava. Hei chu tun maiah chuan.ka sawi thei lava. Nakinah~~n la inhrilh thciin ka ring.

Tin, tunang rate a hemi ~nd

develOpment u hikan tihchhoh z~lin eng hunah nge kan zawhtheih kan beisei tih kha chu chutiang takin ka chhut lava.Kan chhut'dan erawh,chu tunah hian land development ahhiankhawl hmahga chak zawkn tih tum a n~~. Tin, p2wisa pawhhemi atan hian kumtin kan hmang tam chh8 tial ti31 a. Tunang rate ni 10 hi~n, tun aie tam ZQwk hian Land development'hi hmeLak tum 3 ni , Chu chu k-, sawi tiheLh dan ,1 ni deuhmai.

SPEAKER· I Questi8n 173 ne PU Zor-crrrt.rranqn t nhan zawt sela.

PU ZORAMT.'lANGA : Pu Spea,kcr, ka starred que s'td cnN? 173 k3 zawt c.

Will the H?n'ble Oinistcr in·charge Co-Operati?n Department be plca~ed to st~tc

Champhai ~ Co?king G~s MIZOFEDin mipui h ne n'a a pekchhuahna hmun khi khawpui crihurrqah asiam theih hram lawm ni ?

:PU Nli{UPAM C.L-J<i1AMINIS'l'BR

: Pu Speaker, siam t.hc L c. Petrolpump Leitan ve nqa kan sawn hnuahtuna 'Kah.rawt; ve nqa ram awm cbrrunahkan s1 am aog.

flU 'ZOHAM'l'dANGA : Pu Speaker, k an z awh be Lh lawk.teh anq, Kharru, pe t.z-o I pump bu.Lna dahna c0mmiss1~ned hnu-ah'Ka~­

rawt venga siam tur tih kha adistribut~r centre khi c~u khawilai dawr emaw in effi3W lua~

hawh pawhin a tih theih mal a. Mipui in ~ Gas Cy~inder

pakhat lak, dawn pawhin khami 5 Kms vel a mi zuk phurh nankhan Rs. 40/50 vel an song a 01 s1 a. A hmun lU3h m~i khachu lehlama an c ommi s s Lone d xner khe r- 1':) pawh khan a 'cylin­der qedown kha ewmce tho a ni si a. A d I s t.r-Lbut.diz' cenerca .khd chu tunah p awh' khawpui .chfiunq ah an sd.arn t.he L mad,Lawm . ni ?

F(} NI KUPAM ca....'\KMA.MINISTER

: Pu Speaker, oi e~ suggcst1?n chukan eXumino ang.

•.• 539/-

SPEAKER

PUK .VANLALAUVA

: Tuna~.Pu·K.Vanlalauva·n a questiQnNO. 174 1'a han, ~awt seLa;

;. PU Speaker, ka starred question No.174 na' ka 'zawt .e. '

Will the Hon t b.Le Minister in-charge'Trade & Commerce Departmen~be pleased to state -

,

Tunali hi·anMi a.cramph.lna emaw, khapna -dan emaw. Ran neiellf ?

, ~

chhung,a sumdawn

PU J.LALSANGzUALA,M1NIS~'Ii:"R

PU K. VANLALAUVA,

: pp. ~akerl liThe ·MJ.,Z'(>F'affi 'l'radingRegulation Actt ,,1991" chu he Housezahawm,tak-hiap" apasseq tawh a.Governorpawhitl I'~&pent" a pe tawh

a." , ~Z0rarrt Gazetted· extra,-ordinary,!ss\,le No. 110 1st Juiy,19Silkh'an :published a nd, taWh-,-a. T1n,tunah .h Lan a rules

.pawl:1 'siarn. vek taw,'l' a nd, a.,sOrkar appro~lnghah-me'k a 01.

: PU Speaker4' 'zawh -bej.hna; Kan, ngaih­th1ak tak anq kh"l' kum 1,991 khan heHous,e: .hLan Act khir a passed tawh a.Amaherawhchu a Act.ri~gawt khan

Dep"tt.- in 'hna an ,thawk thei t ova, A r-uje e pawh kha 'Deptt.in a buats'aih tawhin 'Law paWh Ln a vetted 'zo .tiawh a. Nikum4th April khanin a~ vetted na lehkha be pawn pekchhuah veka ni tawh si a. Mahse vawiin nt thleng h LanLn , he kan Househian in a' .ruLe s hrneL pawh kanLa, hmu the! reng r snq Love, .Kan S~rkarin he rules hi a peih·ngam ngang 10 nge ? A peihman. si ctruanLn. Miz:::>rama hrramdarrq. sumdawn-g te. hi eng emaw:dhen khuahkhirhna "9' awm dawn s1 a,." chu chU a face ngaro 10emaw nl chu aw tih ka hre dub a nl.

PU J. W\.LSANGZU,ALA .: pu Speeke z-, lean tih' chu face ngam LohMINISTER' ken nei, Leva, Mahse he rule s hi th;il

aenaftive deuh rnai a nl a. In rawnUan·,ngaiakan hriat'avangin kandelay hr~t a hi e., ,

SPEAK.ER .. puR.Tlanghmingthan9a1n a zawhnahan ,zawt teh ,see

PU a.,TLANGIlMING'£fui>l'iGA, ~u Speaker,. ka -sta'rred ,question No.175 na ka zaw.t. e.:'

,Will the Hon'bleMinister in-charge

Revenue Department be p Leeeed to s t.ate -

New Market Building lstFl~~r C0r~

. ridor .ah mimal tan dawr 'sak tir, a ni 'em ?

PU ZALhWMAMINISTER

: Pu Speake'r.,. Reverrue Department enkawllal'buildirig ah be hian mimal dawrsak tir" an awm 10. \

••• 540/-

,

- 540 -PU R.~LANGHMINGTHANGA : Pu Speaker, sawlai New Market buil­

ding thar ber tuna Sob j i Bazar ah",_, sawn, lehlam puanthan dawr t.e , saw

mi 1st fl~~r kan sawi ah khan Corri­dDr turin building 1st fl~or ah sawn ruahmanna, a plan ahpawh fel tak a awm -a. Chum! corrid'.Jr ah chuan dawrtu tekal Avelna tur a fii a~

Tin, a chhawng hnuai h r-e t; , chhawngkhat siah khan step ang deuh, chum1 chuSobji Bazar a nl a.ChumL c'or-r'Ldo.r , a chuan chung zawk, chulai hmun sir ber cor­ridor: hmunah chuan duhsak bikte hnenah dawr-, Sorkarin tenderaa sak pawh nila, "anmahnin an sum senga an sak, mi pal! intunah sawn 3.0 1 uah mek a. Chu chu an timing te pawh chiangtakin.ka hria a. Chu chu tuna dawr nei mekte tan sawn a thatloh bakah mipui kalna tur corrid0r an luah tak avangin'S~bji

Bajar step hnuai z awkah khan inpho thinte chu an in sawn thlata a. Mipui daw~tu tur te kalna tur kha a chep Z8 ta veka. ' Sawmj, saw engvang nge? Pu Speaker, a tira plan angnilava, uorkarin tul a ti a, a extend pawh nil~va, mimalpali .eewn 'an s ak a, an Luah tak,? Tin, sawmi an saka sawanmahni taang'a 'sa in an luah chh6 nge? Sorkarin an sakman saw a pe a. luah hawh en gin an kal ta tih k a zawt e ?

PU P.C~ZOIV~Sl~JGLI.~~AMINISTER

; Pu spe-jcer-, keri z awt; be Lh v e nqheL. aog e. New Market building chungberz~wl saw OctJber, 1989 khan MIZO~BD

hoenah pek a oi a. Chu chu P;IDin an sak za~h ve leh heihi hna tan'theih a 01 ang tiineorxer Lehkha te pewh a ewm thap a rid a. -TW1ah h Lan New

, Market hi LAD nge thunei' -aawk a Reverrue tih ka han zawtduh a 01.

He new market buildingfund atanga f',;W in

ih. Cl;)lliaj(@lJihPp~ an

PU ZALA~VMA

MINISTER~ r-u Speaker,

thar hi LADan sak a. n1

.x Kutatl peK aI ' n1 f e L tawh 'a, a building a saw.

He'puilding hi a bikin Revenue' department in a e nkawL t:ilrihlava, hei hi LAD 'Lerna zawhawm tak a ni a, a chh anne hi a10 kal palh a. Hemi building arrangement reng reng hi LADkuta ahlffi a ni ,

Tin, a revenue aarea zawng zawng sawrevenue ram a n1 a. .;maherawhchu a building bik a saw LADfund atanga sak a nih avangin LAD'io enkawl se tih sarkario

,a rawt tawh a. Chuvangin LAD kuta awm ani.

PU R. TLANc;-LNING'i'HANGA Pu Speaker, a hrelo a nih chuanengatinge a Minister cancern hnenaha refer mai lah ?

PU ZALA"'JMAMINIST~R

:; Pu Speaker, hemi pali te Ln Luah hiLAD kuta awrn a nih avangio hei c:huka h.r-e 1:>.

• •• 541/.,.

r

- 541 -

, " . , "'l

,",~ "j,~ "

PU' 'TAWNLUIA :...~: PU '~~_akerI'heti~u)g anga zawhna 10-1<a1 a hi', ,,~mher', ten an zawt a,se-et$~'ri'a,t atangj>a'whin a deper-b-' ,ment, q?ncern'a MblIstry kengtu dik

tak ah khan anla siam rem thei'la eI)I,ni?,'A'nin l'oh leh "Secretariat hian an ,hre ,lova, an t1'~~ nge nf~ Engvang nge,heti.anga' an tih7 Niminah pawl> a awm tawh.

" :-'~"--' ~ -", ..

, ,PU, AIClliUN\.;A : Pu Sp'eake,r ~ 'kan ,zawt' ve leh iawk

~'g -j;.' H~i Mark~th1 a' t.Lacqpuf.Lnrevenue department k~ta awm, a ni a •

•, 'ChuBh :,lai, 'chuen LAD' fund a aeka nih eivanqa LAID ,inq,',.a erikawl· 'ta~ ·ogawt. a kha market a nihchuan a e nkaw.L tute "bnenab h.and~o-Ver:"'lie maiawm- fund hranghran,g tangt~awhiq ~wP'ih' bu~a.ij.irig a'''s~'~f -ChUm{ chu a hmanqtu Department hn~p..an a. ha!l4-.q:>ver l:ehma,t ;'tt:dln a. Chutiangang ~a,wk chuan Li-\DtUtl~:l paWh-:nisel~ ma.t~:et enkawl tute,hnenah pek mai a~ ~ngatinge~~AD,hianaenkawlbik kh~r?

, '~. ' .

PU RU cLCliHINA

,'"

,'~;. ~"" "

: Pu Speaker~ zawh balhna engtikatangin nge LAD ap hlan anih·tjhkha' min ha.n,~chn&ng tel hawk eete

',PU H. RAMM";... ~r.r,

PU K. V.:\l.~LL-).1;AUiJ,1.' : flu Speker,l a awh "beLhne MLA tenzaWhna kan siam_dawn reng reng

I hi'ana chhangtu -tu,r Minister kha ,ehuffii chuan Chll.apg- rewhse tih a

fil1~1J.p tur "kan nei vek a rd. ,Tun tumah'1<:h-a -cbuandnMember zah.awm tak 'kheri lea 16" 'tisual palh, a ni"ti rna! seLa,Secretaruat lam mawh' puh 10 khan chuchu a ~ha mai' 10 maw?

, " ,.,!" ,', , •

; -'.".,

,=' J?u: Speeke r-"tlang h r'La t Loh hian~paitment,hian thuneihna hi an inpas§;" 'chhawng thin,' a. /!;p.utahchuen ha",?'a:,Whn'a fii' tunhma in

revenue a n1 a. LAD' an ~o,p~khi :~ang'~riat a oi 10. Mh~te p,3wh hi min pri,attir -16. , Chtrvariq -chuan 'he, aawhrie hisarka~aa kaf pian engatid1ge" "revenuee-nf.an LAD2.h an pek -maiLoh ? Katl peryie~,a ni lo,t;;i.in" engatfnge he' Hou.s e ah an"c;,halllsi 7"'''n. chhan laklawh: ,,1 ed. in , kan h"e.1a ,'anti. leh .ngb,il.lA zaqlhlaX.a n~ lawm ni? •- ' -'"

EU ,ZOSIj\MA ,PACaU;\.U- ~ Pu tSpeake:t', hem). " de wz Luah vela,hi .revenue in nqe control ,a LAL)1,n?:- A building seeu .ch u LAD a oi ~

'r-4' He Asseinbly,pawh hi PI'lO 'in an sa dawd~wn a, a bUilding S2tU 'c~u Ran' buaipui tawh 10. Tunge contr)l? hemi dwr ~uahna hi' 7, -, ,

•, ,

PU LALHUTHANGl\.,MINISTER "

: Pu Speaker, Falkawn Village Coun~cil1*\ia,ha 'nitawjj .em

~" ' " 'It

: Pu ~peakerl Falkawn Village COun­cil thiah (dissolve) a 1", nd i o,

, '

- ••• 5.42/-

- ~",

542 .; -,

PU T.C.PACHHUNGA ;..'". , : Pu Speaker, ~a zawhna (a) Kum 4'kalta chhung' khan Thingt~ang

khua Khe wpuf (T':)wn) a puan engzatnge ? (b) Eng facilities nge andawn ?

>:.

PU Zi"U...AWMAMINIS'rER

: PuSpeaker ,zawhna (a) chhannakurn 4 kal t.a chhung kh an Th1i1gtlangkhua khaw 17 (sawm leh pasarih)khawpui (t"wn) ah pucn a ni •

.(b) Heng khawpui a puan tawh cheng chhungkua te hi an in 1? .ram tan l~venue Pass leh Land Settlement Certificate teRevenue Department in an siam (pwnership) <neiin~ Devel~pmGntProgramme hrang hrang atanga Town-a tih.b~eih ang chitean dawn theih phah datm ani. Heng,khuaah hian a tul angleh a tihe.Lh anqa structural plan te siam sak .t.u.r- an 01

PU. TA;VNLUL·:. : Pu,Spe~ke~1 ~lliat is the latestpos Lt.Lon of Chhawrtui •.ra te r Supp.lyScheme,

c8nsider~ti0n necessarygravity feed Scheme fJrin s1li:e,ficien t.,

PU S.H-IATOMINISTER

: Survey and f nves t.Lq.r tim fC)r cncvr-.tui dater Supply Scheme f rom Mai tevillage ~ea is in pr2gress. TI1issurvey and investiga ti :)0 wor'k is

as the earlier s~urcc prC)p'.)sed f'.)rChawrtui frC)rn Nghalr~whlui was f~und

flU AICaH:L-::G)>. ; '.?u 'Speaker-, ·1991-9'2 kum a Phuai-bu~ncj-.khtie a .Pc re s t; Departmentin Kishan Nursery (Tlaizawng chikuina) dlsiam tir m! pathurn, ,cheng

sangriat (Rs. 8,000/-) theuh pek tur a a rawihte kha pawisapek f2l ~n ni ta\m em ?

PU Zl~l-i.wMA

MINISTER: Pu Speaker, kum 1991-92 chhungin

heng roi pathum :-i) Ramfangzauvaii) Lalfakzualaiii) Thanhlira te hn2n~h h~n

Kishan Nursery atan, Tlaizawngpar chi 5000 theuh kui tiran rid, al Rs , 31000/-. theuh pek an rid , Thlai tick pakhatah Rs. 0.60p. zel a pek an nl.

PU;Spe~ker, Kum 4 ka~t0,chhung

khan Mizoram Sor3kr in ~awhthing

Hmarcha 1eh Chhawhchhi druintalengzatngc a lei ?

PV L~U.SAl~GZUAL2-'l,

MIltIS'l\~H.

: Kum 4 kalt~ ;chhung khan MizoramSorkar in uawhthing, Hmarcha lehChhawh~hhi a lei 1'.).

• •• 543/-

,. 543 -

PU TA~~LUIA :, Pu 'Speaker( ka zawhna (a) Engtik.ahnge sipa! ~n mi ram an Luah man(rental charges) la pel lohte hipekan nih, ang ?

(8) Cheng errqza triqe a ved tn pek andn tawh? .ee) La pek Loha vaiin cheng 8n~zatnge ?

P U Z/"LA,;MAMINISTER

: pUSpeaker, a zawhna chhanna chu(a) Central Sarkar atanga hemi .-e-eene sanction hmuh anih hunah ,

(b) as, 30,71.586/-

(c) Pei< leh tur zat hi enfiahmek a n1 a, 8 ' zat chdah sewf theih ala. n1 10.

..

PU AICHHINGA

PU I?C.BA~VI'l·LUl:U\JGA

MINIS'I'EH

PU TAv,'NLUIA

PU S.HIATOMINISTER

PU C.L. RUALAMINIST:E:R

PU AICHHINGA

PU S.HIAToMINISTER

: .Pu speake c .. ka zawhn'a Bairabi-ahMST Bus service tir tumna a awmem ?

:·~U speaker, Awm e, Kolasib atangaBairabi kawng chu MST Bus (MediumBus) kal tirtum a nie.

, p~ Speqker ka zawhna When will thekhawzawl Water. Supply scheme {Aug­

. mentation be compLeted ?

: !l\,lSp~aker, Khawzawl Water SupplyScheme is expected t.o be compIe te,~­

during the w-;)rking Season of 1994'.

: PU speaker,,'ka zawhna DistrictCivil Supplies Office r Posts ruakawmte'hi fill~up tumna tuhnai-ah,a. \3.WIl1 -em ,.1

: Pu Speaker f Awm e.

: PU Speaker, ka z~Whna - 'Sihfakaua tui pekna tur sancti~n awmvek,tawh si chu engvanginnge vawiinthlenga· hna tan loh a la nih ?

: PU Speaker". S1hfa khua tui peknatur hian sanction awmsa thawh l~h

a; awn' 10.

• •• 544/-

PU T.C..PACHHtJNGA

plJ LIAN SlJAMAMINISTER

PU TAWNLUIA

plJ LIJ\.N SlJAMAMINISTER

PU AI C.;:HINGA

PU P.C.BAWI'l'LUANGAMINISTER

plJ H. RAMMAWI

plJ ZALAilMAMINIS'lEH.

- 544 -: Pu Spe ake r-, ka ~awhna (a)-oa

Miz0ram Sorkar leh HPC te remnazawngin vawi/tum engzatnge anLnb.Lak tawh ?

(b) Tuna dinhmun hnuhnung berengnge ?

: Pu Speaker, a zawhna (a)-nachhhanna chu : MizQram sJrkar lehHPC te hi rernna zawngin tum 4 aninbe t ewh ,

(b)-na chhanna chu : Inbi3knaneih leh thuai turn ani ..

: Pu Speaker" ka aawhn a - iAlhcrc isSLMc Office ?

:. PU, Speaker, The Office of Pz-oj e c t;Direct0r, State Level M()nit0ring& Internal Audit Cell is IJcatedat ~anmari, Aizawl.'

: Pu Speaker, ka zawhna - K81asibBazar Bus pe emt t pe k thar an awnem ?

: Pu Speaker, Awm e, mi 2(pahnih)hnenah pravisivhal permit pek ani.

: PU Speaker, ka zawhna (a)-naFQrest Direct~rate saksa turaEstimate hi cheng engzatngc ?

(b) Tunah engzatnge pawisa senanih ?

(c) A hna enganga tihawh nge ?Cd) Sum sen belh a ngai ang em ?(e) Tunge C:Jntract:Jr ?

. Pu Speake z-, a zawhna chh ann a ehu 1:.(a) Rs , 175,55,000/-

(b) Rs , 1,56,,7-3,127/-

(e) 92% •

Cd) A ngai ang.

( e) Ro tiherrqpud e , Class I C:JD-

ta-ec t.or-,

• .. 545/-

,

PU R.TLANGHMINGTi-Lu\lGA : Pu Spe'aker, ka zawhha - Thuampui,Zuahgtui !eh zemabawk t!ang TuisupplY line siam mek a ni em ?

PU S.HIA~'O

·MINISTER

PU T.C.PAClli1UNGA

PU ZALA~'1MA

MINISTER

: Pu Speaker, turiah chuan hna thawhmek a La ni Lo ..

; Pu .speake r-, .ka .za:whna, - (a) 1987Lcb 1gea chnunq khan ao rkac in ramlei a nei em ?

. (b) Nei ta sc, cngzatnge ?(el Engtia zau ngc ?(d) A Ieina ~~n.zat thebh nen ?

; Pu Spc ake z-, a chhenna chu :(a) Nei e.(b) Mimal ram 17(c) 17,31,560.22 sq.ft.(d) As Annexure· 1 t~ ~

.••• 546/-

.. <l,

• I•

- 546 ­~XURE - I

STATEMBNT OF LANDS ACQUIRED FOR VARIOUS PURPOSES BY THE GQVERNMENT O.F2IIZOilAM DURING 1987-88 AND 1988-89

T::lurism"Deptt.·

For exten­s Lon t~::r

Bung Pic­nic Spot.,

16.5.884,00,000/-as,

115. 3,17,491/-

RS • .3/-1,09,296 $q.ft

or-7.59 bighas

14,37bighas

Bung

- d" -

- - ... - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - -- - - ... - - -'

--- -----------2) PU H. Sanglura

s/6 Lalsiama (L).Bamhlu.u .:.S.:. _PU DanmawiaS/O Laldenga

/Tuikhuahtlang

- - _..... -2/1988

- - - - - - -.- - - - - -

Award N°IName and Add~ss of- T- - - -I---Area - - - IRate -I-----.- -Ioate of- Purpose ;f- Name- - -& 'Land owener I r.ocata.on Acquired per amoune paid payment Acquired Acquired

haf . ± ~ft. ~~::: 11-::: ::::::: 12T ::: : : :::::: ::: :::Q>::: ::::::: 1 4I ::: :::: :(~):.L:::': :::(&)::: :::::: :(1):::::::::: 18I ::: ::: : 19T :::1/87-88 1) PU Rohmd.nq t.hanqe MaU!ll-ual 2, 07 ~064.61Sqft Rs.4/- Rs, 7,84,569/-' F':Jr Residen-Revenue

Chal tlang Chal tlang or -16.3.88 tial pur- Deptt..po se to theLandLe s ei.e MNF

____. R~tEr!!e.s;,s _

40/1988 335 pez-sona Z"khawsi;ng 10,98,839 Sqft/Beraw . (Vi;lidLSCs)

F"r ·shif-Rs.4/~ Rs.92,59,156/- 26.8.88 ting "f

A. R. in,lieu ofland pre­sentlyoccupied

;0; at Aizawl.

RevenueDep trt ,

-----------------------------~------------- ------------TOTAL : 14,15,199.61 Sqft Rs.• 1,07,61,,216/-

••• 547/-

Zem~angi" Vai¥akawn Zokawsang

Zemthangi, Vaivakawn ZOkhawsang

L.C.Thanga, Vaivakawn Z~khawsang

L.C.Thanga, Vaivak3~MO Z~khawsang

L.C.Thanga, Vaivakawn Z~khawsang

L.C~Thnaga, Vaivakawn Z~khawsang

L. c.-Thanga, vedvakawn zokhewaanq

L.C.Thsaga, V~fvakawn z::>khawsang,

It.c.Tha.nga, Vaivakawn 'ZQkhawsang

Vaniaingoaka, Vaivakawn Zo~hc~sang

Vanlalnghakat Vaivakawn Zokhawsang

_ Vanlalnghakal Vaivakawn ZOkhawsang

C.Biakchhawna, Tufkhuahtlang - dQ ­C.Biakchhawn~1 Tuikhuahtlang - do ­David- Danmawia, TU1khuangtlang Bung

..

HQhmingthanga,Chaltlang

Sanglura, Ramhlun'S'MaumualMaumual

<II"

ANN"XURE - II

TA1'E LANDS AGQUII<ZD BY

77687. 2Sqft

90384. Sqft

64570.76Sq0t

70669 Sqft

78978.4sqft

75231.23Sqft

101617.44Sqft

147024 Sqft

158699 Sqft

58060 Sqft

32280 Sqft

68998._5 Sqft

32U~ Sqft .

43056 Sqft

109296Sqft

147611. 61Sqft

59653 Sqft

- 547 -

_LSC NO. 289/86

LSC N::>.331/86

LSC No.252/86

LSC N-:>.260/86

LSC 1;::>.286/86

LSC'N::>.227/86

LSC Na.253/86

~SC N::>.1::>£1978

LSC N::>.2 of 1978

LSC NO. 328/86·

LSC N::>.329/86

LsC NO. 330/86

LSC No. 1249/83

LSC No. 1250/83

LSG N::>.G.257/a6

LSC.li1a. 1818/86

LSC .. Na.4/80

..

shifting ::>f 1st A.R.

- do -

- de -

- dl} -

d::>

~ do ­

-d::> -

- 40 -- do -

- do -

d::>

- d::> -

- do -

- do -

- da - For extensian af BungPicnic spot.

- do - For residential ta land

- do ...

...548/-

- 548 -S P E A\K E R : Hun a tawp ta a. Tunah chuant hmanni

khan thu ka puang taWh a. ·PrivilegeMotion zirtawpn1ah kan S2wi ang akan ti a. PU Salrighaka'n m~ve a

tum pawh khan~ ka phal tawh lova, Tunah chuan han sawi se­1ang10 a tha ang e. Pu Sainghaka i 10 ko ang.

PU SAINGR-J(A : p u Speaker) Breach .o f privilegeMIDti~n ka han pU~ luhna ehhan kha,pu Zoramthang~ Oppositi~n Leaderin a Member pui Pu Zalawmal ForeBt

Minist2r diklo taka, he House. a 19.3.93 a a puh vang khaa 01 a. Ka Moti0n move tura 'hub. min pek avangin ka 10wm e.Pu Z~ramthanga thusawi ~tang' khan, F~rest leh EnvirJnmantDepartment PU Zal~wma, Minister enkawl hian,Murlen kh~wsawn chhuahna tur pawisa nuai 65 vel h~ang riralah a han puhphawt a. A sawi zelnaah khan PU ,Zala-wma u fapa chuan nuai68 man heroin 7 kgs lai Bihar lamah kalpui 3, Calcutta lamalei an 10 dil phal lova, 10 man sak ta angar a saId bQwk a.

He thu pahnih hrang dai angel lang,sawi zawm hramin a kawh her chu ~urlen khaw sawnchhuahna turpawisa nucL ,Rs , 65 vel chu PU L;alawrna Ht.en a ufiape heroin7 kgs a smuggling ti tanpui hana hmanga ani chu an l~ man ta,aa ni tih p uhrra ani. He td, khewp a Lnpuh ChhiiltEna hi chu t . ."thudik a nih Leh ni Loh he Houae a Member zawng z6",'09 t.e lehzoram mipui in an hriat ch.Laa hi' a' 'tulin ke hria a. nc taancthila Lrrpuhna hi a dik a nih ngil t chuen PU Zalawma chungthuhi a ri t em em a nf tih puwh kerr hri":l't ~ghal a t.uj.Ln ka hria a.puhna hmasa.zawk s~rkar pawisa diklo taka hman hi IndianPenal Code (IPC) Secti~n 409 anga chRrge leh hram theih ani a. A hremna pawh kum 10 thleng Lunqd.n. tan leh chawi tirtheih a ni a.

Puhne vpnhndhne hi Naz'co tdc drugscic6tic substances 1985 secti~n ana a charge thcih a ni a.A hremna pawh he dan eec td.on 27(a) hmangil}'kum 10 a tianqa20 thleng 1ungin tan leh Rs.'nuaikhat atanga nuaihnih thlengchawit1r theih a ni thung a. Murder ~ase kan tih ai mahin aser-t oue zal4"k t-hei ani. '

Hetda nq thil a-inpuhrta hi tu PublicLeader chunceh pewh 1:J·, thlengin, 10 dikta ang eeLa , a tuatep~wh hian kan nihna em6W kan Public stand~ng emaw chu hl~h nghalvek tur kan oi nghe nghe ani. Chuti taka inpuhna scri~us a nihavang chuen henq fmp uhn a ~e hi a diklo a 1)1 tih hi he Hous e 'ah ng~i h.Lan thailan atul -t.La'td.n ka hr-te.e , Chu chu mipui tetan leh a p-~tu tan pawh a that zawk ka ring b3~k n 01.

", PU Zoramthanga' h PU ze.t.ewna 3. puhnahi a 'diklQ ~ tih fiafiahna chu h8nt2 hi an ni. *akhatnaah chual)# Pu Zalawrna leh a enkawl roek Forest leh 2nvir~nment

department h Lan PU Zoramth<;tsgan Murle;n khew aewrrchhuah natur Rs nuai 65 vel hmang rira1 'a swi kha~ chutiang zat zatpawisa chu a awm 10 reng reng a.' Draw pawh an' dr~w h0k l~.

Mur1en khaw sawnna tur h Lan in Rs , 65 hi India e orka z-Ln ernawstate soz'kez'Ln emaw a s anc td on hawk' hek Lo, India eoz-kaz- inkum 1991-92 ~han Ngengpui Wild Life sanctuary 'leh Murlcn

• Na'td oneL park siam nan a vaiin Rs , nL:..ai sawmhnih. Len pa r-ukleh sangku~ a sancti:Jn a. Rs nuaisarih leh. slngriat lehsangli chu Murlen Nati~n~l Park bik atana ruahman a ni. Hongpawisa. te h1 pawisa kumtawp dawn tep 17tg March, 1992 khan ~

••• 549/-

,)

"

,

InQia Borkar chuan sanction a han pe chauha: D~pG~tmentlamin a draw chhuah hmantak lQh avangin 1992-93 a dr~w teeihtUrin an dil lah u. . India s~rkar chuan 15th June, 1992khan 'a rawn s anc tri.on thar Leh a. Mizoram sarkar :t'ino.nceDepartment in an .Iehkha I. D.No.FIN. 3090/92 dated 17.2.93ah concurance an pe a.Chu chu Forest Department h.i.an 15thMarch, 1993: khan' an hmu chauh a~ Tunah hian LOe pawh la siama 01 l~va# draw pawh a la 01 10 reng reng. ,Hei hi thudiktak zawk chu a n1 tih tilang chiantu chu F~rest De1~artment

lehkha No. 315012/2/19 CCF dated 21.4.92 te B.10015012/5/91SST dated 15.3.93 te leh PCCF notes 22.3.9.3 te hi an n L,

Pahnihnaah enuan, PU Z0ramtlp nganPU Zalawma u fapa heroin 7 kgs Rs. nua~'p8 vela/Culcuttavela' lei an 10 dil hraf phalloh ,~vanga man sak tak, anb\1alpu!! mck ahga a 8Wl. pewh hi :.ii.,sandana- Custom' Ins:_:'ectQr _ .Bikas Rivastavan PU R':'Jsiamliana sio Thanmawia a man na lchkhaarr~st memo a a 1n~i&k dan~ chuan Pu 1~s1&mliana hian MarutiGypsy No.MZ-61, 3125 in Silver bar 98.7i kgs as, nuef rukleh singri3t Ish sangsaEih zariat leh sawmkuapas~rih ,man(687797) aphurh vang niin a lang a. Hei hi 15.2.93,23,-00hrs khan man a 01 a. Amah pawh 16.2.93,,9:30 hours khanman a oi baWk tih a tilang a. pu~~siamltanahi herQinphuIh vang ni10vin a Silver bar phurh vaog a man a nihhi phat rual a 01 1:;,. Hem! chungchanga kan'-hriat zui ae Ldan chuan PuRosiamliana Mator khal lai hi mi pathum puteChhuanawma, Muriga leh Dika Champhai khua inti ten ~2.2.93

khan an hire a. Tisandanah hian Customh~ bian ~n '10 manta a oi. Hetiang hi' thudik tak" a nih avaQqin thu belb chiandawl!o hmaoga 0PiJ:JS!ti '.)0 Leader aenewn ·tak- .Pu. zoz-smthe nqan heHouse a a member puf Pu zal-awma:,..-·Minister a chhiat vek t.ne Lhrretur thleilg a a puh vak lila! -hi,a member pui~ tUrnah in antih .tha-ka ti Lovav politics 't.nd Lah pawl hrang "ken nihna pawhin he House chhungah kher hi chuan thudik takhmang in rbrelila ka dj.h a. Tin, inhnial a nga1 a oih pawhin he :1"Jusezah~wmna hum, chung zelin ~ in hoia1 t&ln ang u tih hi kaduhdan a ni bawk a nt , . .

,

Tuntumah hian member zah''J.lt1ffi tak.Pu Z?re.mthangan, Pu Zalawtna a puhnaah pehi hi C:__ iuan p::lli ticalmodest a awm chiang-hle ani tih hiphat rual a ni l~. Achhan chu chanchinbu dang chu saw!loh Z~ram Examiner kartinchhuak volume~VII No. 39.dat~d 2J.3.93. phek linaa article10 lang phek khatna a chhunzewn khaPu z or-emtihanqa partyMNF Haad~uurter Secretary ,ile PtiQlicity thu ehhuah (pressrej ease) a ni a. Pu ze Lawna Minister moeoz-ah he r rd.n 71<::gsman a ni tih thupui a hmangln arna mot~~-a,nih thu l~h 'a rnak­pa te an tel thu Hause ah a pha lova tih~e, he drugs hlauhawmberdli.No.' 4 Fu Za1awma motor-a phurh hi man loh ni ta setih te, 1eb Minister nihna a diklo taka sumdawnna ten3wm

tak Leh hlauhawm ber :chi a a in hnamhnawih hi M.'J:F chuan 3, demin a haw tak zet a. Hnam timua~pho -tu hi M±nister a nihna atangatang hian a bang ngci;itur a nitihte.ziak :'a n1 a. :-':e1 hiana tumber. chu pu Za-lawma tih muafpho hrim hrim hi a nd 'a.~ei hi personal insinvation a tling a ni~

xe saw! .t~kte .kha thudik zawk,a nih avangin Pu~p~aker h,e House- Z'lhawm:;,taka membez te chuanngaihdan mumal tak Kannei th~i theuh ~ghalin ka ring a. .He H~use z~hawmna te vawnghim zal tur leh mimal pr~vilege

••• 550/-

- 550 -

[hun 'tfrcuh turin thu kan r-e I ka duh a. Chumi avenq takchuan he,m~ti~n p~wh hi ka han pulut a oi~. V~wiinah hianmember theuh~kart nl~natc, kan tlin lah ang ang pawhinzahaWrna ,aTAll'nzel theih nankan member pui Pu Z;:u:·6.mthcmg2 Opposd td onLeader meuh chungth~ hi Committe dang dangah pQwh refer chuangloqib kan reI nghai ka phut a •.. Kan dan hm3nlai rules 178in a saw! ang h.i.an Pu zor-amehanqe hi ken z Lkhhauv Ln ti Leh ..tawh 10 turin kan hau.dawn ogol lungin kan tan tir dawn oge,k an suspend da.wn? ceo 'triupha achawidawn. Membcrte thunt ee,

S PEA K E R : H~tiangthu hi kan ngaihtu~h vawikhatna a n1 lava. 1987 khan he H~use hiana,pgaihtuah tawh a. Tawng1am ibbatthu a 01 a. A til cnu lTLi ~wklak thil

tih khin chungchang thuah a n1 a. Chumi tihuah chuan he Hausehian' fel tak~n ra a reI tawh a. Ka s~~~t~wh aDO khan 'heHausea thu kan s~~i hi Court a khin theihc a ni l~v~. Engp ewh atkwi ila c ou.r-t; a khin tih adh a nl Lw·'J... Arnahc r-awhchuchu helai chhungah er3wh chuan he Hause a thus~wi chungchangthu hl member Leh member ten an thusawi hi he House hian roa reI dawn a. Spe3ker b~upawh a nl 10. He H'Jus2ah vawiinahkan chungchang rorelin kan thu a. In ggaih&ank chu tunah hiank an 1-:1 1a khnwm d.awn a ni a. Tahchuan lean nqc.Lhdan a tlukang nng inkan rorel chu a kal dawn ani. Mcmbcrte pawns awi.na hun in neL anq , "mahe r-awhchu he I-LlUSG r-o rc L dan churrak.Lnah. kun La buk dawn ani a. Tin, hetLloC p rc c i.de nt; kan10 neih tawh ve leh kan denin a kaihhr~ai ~ng chuan he ancomplain an sawi Pu Zoramthanga hian a thu snwi theihna hun anei ang a. Chuan House Leader kan saWffi ang, chumi hnuah kansawi h o ang a. Heng sawi no chhung hian (.1 01 chuun a Lo aawf,the! hrih lovartg a. .\ -t.awpnaah e ruwh chuan a tul ang in 3 v

Speake z'Ln a 1a Sawm thei ang a. Chu chu k nn Jeal hmang tura ni anq , Tunah ,Member zah.l'Wl'n tak Pu Zar;~mthi1ng 1",) kctawh ila.

PU ZO~lAMTrtAN"Gi\ ~ Pu Spefkc z-, hun t~lC. 'trilc mi.n pe'k avonqd nka Lawn e. Member ~nh~l~'lffi c k PU Sai­nghakan Privilege rJuti'.:n ,~ movanaLehlcha , ohurnd, chu he Housc ah hian

chhd a r'chbuah in, a :l\\K11 tawh a. Hriattir a rid 't.awh 3" chumihriattirna chua Lchkhe khe kan dan Ln a puh a h ncn ah a puhtuin pri-:lr-infJrmati~nhri3ttirna hmasa a 08i tur ~ oi tiha oi a. Ndmah s c Lanq , keiin a hmain ka h re sil :Jva, chuvanqchuan i chair at.:.gga hmannia i. r-e L 30g kh-in 3. Lc hkha hi ala pesilyva, pek nisela i ti a. TichuQO lchkh2 chu min rawnpe ta a. Chu lehkha min rawn pekah chuJ.n ~mah M0mber zahawmtak PU Saioghakan notice of iotensiJIl t~ oo~e privilegeMQticm tih SUbject hmanga a Lckh e s Lcrn 23rd MGrch, 1,.993a Secretary Address a a ziak, a c~py min pck leh a datea'kha 1993 tiin a in chhu a, a sign a 23.3.94 tih a oi a.Tin, chumi ruala connected paper ti mad, 1101 p apcz- min r:5.wTIpek tel a chu hemi e r-ze et; memo hi ,]. tiawpa sign tu Vf.lcaaSrivatana emaw nl qhhiOl.J:' <J .h a z- douh hlek a. Hcm.i. 1Gh tunaa rawn 5'11.-li tel PGCF Lehkha n o tie 23.3.93 a mi 10[1 UnderSecretary, F?rcst ,& Envlr-:lnmont lehkha 12.2.93 ~ mi lehDr. Al.ok Saxena Planning Officer,',)/? the peeF 21st April1992 a mil he roi lehkha te hi a pangai ru)l hi30 3 rawn

.•• 551/-

l . '.

- 551 -

..

thil te1,a, chuchumin'rawn pek~a ni a. ,Hemiah oian'minpuhnaa 1<a thusawi nJ. a he House achhiarchl)uah Lahkha ,pui1::>er khaa tel ta lava. Chuv.ang.itltllin pu)1na 1::>er pawh chu Ra.hria1; theih tak lQh avaggin ),.lehkha, a tel bh av;,wgin kansecretaryhnenah a hmanpa in Official inkq. va dil a. Ti~chuan 'kqn Secret2ry chuan he~ehkha hi:a ~ettGr head,fprwarding l:'etter nen 24.3.9'30 eh. khan minrn~ pe a , Tin,chu lehkha.ah chuan a hmirtg s~gn pawh a· tawn~ ~~l 'a. Chungtenen chuan evpuwfmawh tur ang lel:).khate 'chu k'an ,tikim theihram ah rigai 1:11a. Chung chu ka Lehkfia 'hmuhtc chu an 01 a.. ,

Pu S!)e,aker a hmasaberin trunah khan kan: ~

rneber.zahawrn tak"Pu sainghakakhanathus~WOkha#"abul ~tiannaXha ken 1:> hria anq a'. 'Breach of privilege M:)ti~nflu Z6ramthaJ;lga chunqchanq thua :Jt,a ra~ put luh tihc Lhna turhun min pelt' averiqLn lawril'thu ka h~ilh ,8 ohe.! -a ti a. Alehkhq.:.hiPU" Speaker, hmanni a chi1iar,t"iwh kh;=ia, nia~Amaherawhchu, member ten chiang leh z\1ala an hriat theihnatur~n.,va",Hn ah hian han t.ar-Lan .leh ~ 'dUll a.·' A Lehkha-cah.cr.)i~ hetiang hian azi3.k· ci. "He!. hi 'valt4ina, kan subj ec t.bul, a ground a chuanih avangin.;- '

T:J'The secretary,Mizoram Legis~ative Assembly, .Aizawl.

Subj I

Sir,

N,:::>tice o f Lneeneton t?' move, pri\dlege motiona ni.· (Breach 'Of' privil'c-ge m6ti:m e pulut 1:J)

'under rule 165 o,f .tihe. .r-ufe s o,f"Procedure andy' Conduct, of B,+sin~ss in ,Mizdram Legislative' 2\ssembly, I

bG§' t.o give', ,n:JUce of my intens,i.:m to .movc privilege motionagainst ,a member Pu zoramthang.a, who'sb3.t6d in the, housein his 'speech of Friday, 19th March, 1993th~t Pu Zalawmahad spent money mend f:>r shi,£ting of Murlen Village.

Secondly, ' the said PU' zoramtha~9a a~leged thatthe eon 'Of the brdthcr ''0£ Reve'nue Minister .caz-r-Led 7 Kgsof Herion amoun't.Lnq epp roxfma'teLy o f rupees 68 .Lakh a f:Jrpu.rpose ox. ~mugg1ing. This:,'statement made, in the House byPU zo ramtrienqe is concoqted .fabricated and motavoeed toma,ligh the member of thi~s House and am6unt~,:Jf pr-Lvd Leqe ,Documents in c'Onnccti~n with this m:Jti':Jn, ate crtcl?sedherewith for ycur informati:>n ana nccaasazy. ectd on ,

'Y'O~r;s faithfully,

,'"'sd/­

SAIlllClHAKA,M. L~-A.

Copy to, .: Pu Zoramthanga M. L.A. a nf.. a. '. A' omaee in heLe hkhar.ka chungchang thua a i1r""" thehluh hisawi ice duh a.Pu'- Speaker" a rawn p\.tt 100 hi Privile,ge'MoU()n notdce ofintension to m,:>ve privilege motl~n'a ni. ,Privilege himt;;mbe:r ·zawng zawngin'K.an ne L ee.«, . G!ltimi,mbve na turamo-tdcn put luh a ngai' 10, kan naih se .e ~i. .Chu k'an pri­vilegea erawh chu bawhchh1at~ tthhminghIiau,breach a,awm

,anib chuan Breach of P:civ\ilege mo'tiLon put1uh 'truz-ah 'k a ngaia. chu chu kerr danin putluh tura a tih p awh kha a nf..

,c " > ,I)52./-'-

, '

- 552 -Privilege hi keiin ka nei a, member zahnwm' tak Pu Sainghakapawhin a nei a, cbumi atanchuan'm~tion~utluh a ngai 10.

Pahnihna, Miz8 tawngin huD sawi ta11aJ Rules of Procedure and Conduct of Business, MizoramLGgislative Assembly in a hmanlai 165 Oa ~ngin PU Zoram­thanga dodalio, against. in privElege motion putluh ka tumnahi hrtattirna k a rawn pe che 'a.. Pu Zar"3.rnthang3. hian 19thMarch, 1993 Zirtawpni,khan Housc-a a thusawi-ah PU 'Zalawmahian· Murlenkhua 'sawnna tur p~wisa a hmang 2 ni Q ti a.'He stabzd that·Pu,Zalawma had spent m?ney ffi2nd for shifting',)f Murlcn .vf Lfeqe I Murlen khaw sawnna tur l~awisa hi PUZalawma'n ahmang a 01 tih a sawi a.

secondly, a pahnihn~-ah chuan 'thatsaid Pu Zoramthanga all~ged that the son ~f th~ brother:rf Revenue Minister carried 7 Kgs c)f he z-Lon arnoun t.Lnqacp roxfma te Ly of Rupees 68 Lakh s f o r' pur.o:)se of smu'ggling i

A pahnih leh na ah .qhuan he Pu z or-arnt.hanca 11L:.n Rc venueMinister un'aupavfa in He z'Lon 7 KgsJ' nuai 6~J man vel smug­gling thil atan a phur a n L tih a scH·Ji b',:wk'il '1 -'1118ge3. puh b awk :l. He thusaW:L 'this s ceeemon-c in th~ tr ouec byPu ZDramthanga l PU ZDramthangan he H:Jusc G thus~wi hiJ' 'isconcoqced, fabicated and motiLv.c-t.ed ' hed- hi prnrahchawp concoq'tedi Leh f r-ab r'Lc a t.ed' hi Miz:J Tawngah a inang- Ec-ru v.i au alphuahchawp ti ta mai ilu. Phuahchawp leh t~~noilt~ m~lign

the membervof this House ! he H:::JUse member tih .nntnqcbbt at;tumna a nd a,' and amoun t; a privilege' J' p r-ove Lcc e a thlcngpha a ni tih ani.

Privilege. l1i chu k."]. 3,,;.,,1 109 khanPu Speake.r, ken nc Lh sa a nj.e , han amourrt; f'c"dh ,J. ngai Lova ,heL hi a mi puhna bez- a nt , He thusl.wi hi phuah chawp .a ni a.House member tih ,hmingchhiat tumna aniati :a. TUDQ0 ka ~ih :

hmingchhi~t tuma hi tih r~wn sawi tel se13 chucn, H~use Membertu ber nge? Bei hi a,mipuhnn hlaWm her kh~ n oi ~. Chuv3nginIto malign a member ~f toEs House' tih hmingchhi~t'tumna a ni ;Chuvangin priVilege a han tleng pha a n1 2 ti Q Prjvilege chuk2D thleng pha al kan nei sa a.,uocuments in c~nn2cgian withthis not.t ons arc enclosed he rcwd th for yr-uz- Ln f o rma td on &

, neceasazry vac t.Lon I a tul ang ae L a hrna i '1',) Lak t.h cf.h leh ihriat atan lehkha pawimawh hemi nena inznwm chu ka raWDthil tel e.. a ti a. Khemd khe ka Le hkha hmuh ch u 3. oi a.2\.r':lwn thil tel 3. chu k a sawi tak enc kban k'"J t.hu sewd be r-a kha a tel tak loh aVangin Secretary hnqouh ka V~ dilcnhuake , ka ned. ta a n t.; Kha kha Pu Speake r , min rawn puhnalebkha chu .a ni a.

;; dewt; leh eh chuan min r-nwn puhnapoint ber" ka thusawi a kha,hoi hi a ni u. IPU 6ulawma hadspend maney mend for shifting of Murlen Vil1cg2' Murlenkhawsawnna tur pawisa Pu 4al~\vmao a hm~ng'. Q ti tih a oi a.A dawt lehah c huan Pu znLawna unoupe fain .ssnuqo Lc Lnq a tianhcrDin 7 kgs a phur a ti tihkhD a ni a. Chuti p3hnih chuani. Pu Sperake r ; hei hi ka tihuaawdahmnnnL .,'J. Houae a chhiarchhuah kha a ni a. 'Pu Dy",spt2,ker l chu cC;-·'.ng em n).? Kabi:J.l kan sawi Leh tieh ano , Murl;jn Nat.LoncL PCtiE'k Champhaiah an P?WI1 sawn lut dawn a. In 40 vel -r:"~.'ln dab 1 uh <J. nga1

"a , Chumd te tan ch uan 65 lakhs ve L z'e s aet.t.Lcm t.n t; ah pawdsap awh lak a ni a. Ndmahae La , chumi pawfae chu kh awd ah nge'?Kan hri J t dan hi a dik ctruan lean hria a, ken ftcv-c; nuc

•.• 553/-

,.

- 553·- '.,

~ ,Minister ufapa in khutah Bihar Lamah h e r.od.n "ikgs, nuai 68vela Calcutta" lei an 10 d!l a a hralh .pba L Loh avanga,an 10 man .sek 't.ak an b.uaipui mekah h Lan- ken Murl,en Pu 20- .,rsi~ma Pachuau kan MLA Z~h3wm tak bial# xa bis! lama an;rawnsawn chhuah natur pawfsa-'kha a 1iam ;n1-10, kan .hz'La a.Her:JiQ. 7-kgs man ah Murlen khue hi hralhin- an; awm a 01. Chuchii kan hriatdab ani. Amaherawhchu•. a' <iik z'awng an ti. dutrha~h lQvang. ilmaher~wh chu kan enin c6ngress Bl~ck Pr~sidant-W' Cio,"ni Lebnqha j, 51 a. ,:Ierqin ',,7 kgs' zet me.t 60 Lakhs chuangman'ktfa han t3.wlh phakna tur enm chu roi ne r-an .sumin a phalo

"reng,reng. Ch~, chu a'~hut:ngun d~h chuQn dub ~ng angin"'Pu' ny.Speaker CAh~t.mal :rawh:se~' \ "i'

. ''''.;', r·+ . :.-~. '

Chuvanginhe k~ plan budget leh kan.bUdget kaldan tur ~an en hian kanphysicalpolLcy kal puidan 'hi' han $awipui ngaihnq.pawh·a' varrg ciau a, chuvonginh~tah~hian Pu,Deputy~Speakerengt±ngne,m~w ken tih ang 10? atih 'ngaihna a ;1wm lova, engtui'g p~whin 'sc::-:wi' mah ila, rnipuiin

"tuna kan htnuh ang zawng hian ~~t n,j;"e -tih' hi kn conoLude na ,chu a ni e.

,

Ka Liwme tUl ani. "cnueen chuan Jean'chhiar nawn leh dawn em nf?~ Pu Speakpr, hemiah hinn PuZa1~Mma had spent money mend for shifting of Murlen Vill~ge'IFu ~alawman Mu.rLcn khaw sawiina ·tuz;' p2.lids,J. ""t hmang UinPu Zorarnthahgab a .!?lwil1a Uh hika" hrnu h auh 10 rna!., KeS:lwi bawk nck Lova ,

Arttah:~rawh th~" hctaka -S~,'1i'l a langchia.ng chu a u fClpa hd an 'bemd he,roi'n t,~wlh nan hi an pewaaaa l1am ta niin kun hria a awtn a/" hei hi' .a'ce'uh d ouh her aoi.' Chuvangin lee biql lama an z-awn sa,~ .chbuahne tur pawi"sa kha a Lz.am niin -ken 'bia' tih a' hi' '~li Z2:i -wnan: Murlenkhaw'paWisa an ins wnna tnr'kha a hma~g a titihah :~n leta nih chuan MLA aahewn <ta~ J?U venLaj.auve p,:,qvn 3. hmanq atihna a nd tia an" puh tel.' ~el d awn a trth ohuan ke h z'e LoLc ,«\maliler::iwh chu a z Lalcah chuan ',';j, ,i"ilim hauh 1;:> ",.a.i.. ' ,', ' ,-.

Tin, ka puh nisela c~uan hetah hi~~

I chiang' takin flu 4al a v.llTl3 hian Murlcn khaws'r.wnna tur p'-'l".,ri sahi'<1 hmanga ni tih hi, ka saw! bawk i1ng~ Ch,uvangin hem Lahhd an lea puh Loh avangin ka :thu.sa~iah p:i\th"'::;l"awrn Lova, ttui-aka chhiarchhuah ah p3wh a 3wm b~wk'h~k Ij. Tin, <1; pahnihnaah• secondly' a tihah hi~n 'the ~on·of the brother ¥f r~qenue

Minister',li1evcnue Minister unau'pafa ~ian her~id 7kgssmuggling na atan a phurthla·a,nr tih a su~i hil hQmiahchuan ka aawd ah InWp. h Lan ci1iang·takiJll e 1a.nga nl.

- ... 554/-<,'

.unche ruwh chu Pu apekor-, nc t.a leanS3w~duh'a chu tunah'hian a bre~ch ofprivilGg~' p~wh a movelava, M9ti:m of privilege. a move va , ' ~n,g~awh n I se La , b re.ich":Jf .privilege chungchang thu"kan, danih '.6 siam hi hein t.a z-Lanzawk ka duha. Kan .dan 164ha, que ataon Qf,.::~,rivile;'e ahkhan, fA breach -of privilege either' :Jfa mambez- o r of theH-ouse -or Qf'a c-ommittBc thcreof~ may with the c:Jn~ent'?f theSpe.3.ker be b r-ouqh t; t.:J the n ot.Lce c f tihc xouee tih 3. nd ,Bre;;lch',af Privilege i'1:Jtiort hi -mdLn a pu H.lt d*wn; a nihchuan member against in emaw either, of 'a member em~w, of theHause: emaw of the C~ittee emaw'HQuse e~aw MLA membcrteagainst in apulut tur a ni~

-,

554

tih hetah 164 naah hian a awm a. Chuvangin hemi Heroinchungchang thuah hi'chuan Breath of, ~rivilcdgc pawh miin10 put luh sak dawn niseIs, hetah ahnua lchkha kan h~uh ahhian Pu Rosiamliana a nl tih a rawn t~£leng a. Pu Rosiam­liana hi Member a 01 lova; House a nl lovu; Committee a nll~va, a' Breath of Priviledge motion hi a mJve sak thei bawk •Leva; Cbuvanq.Ln hemi que e'td on hi chu a awrn Lov.i n ka hria.

Tin, a dawt' lh. ah chunn, kan dan kha hanen leh l1a, 166 na ah khan, 'The right t~ raise Q qUestionof privilege shall be governed by the foll:)wing c ondd td on s

1) Not more than one question shall be raised Qt the samesitting. Question pakhat aia tam sitting khc t.ah raise -chedhani 10 tih a in siak a. He tah hian I SCcondly CL ra-wn tia, .member zahawm tak Pu sainghaka hian; issue pahnih ~estionpahnih Heroin lei chungchangthu leh ~ hralhna, Biharahralh thu leh Murlen sawnna thu kha, kei inu k u thenhran

nilovin, member zahawm talc, he mo td cn pu lutte h Lon I SCcQndlyltiin hmuh hnih ah a then hrang a. chuvangin hei hi ngaihtuahdawn ta tehreng pawh ni' flam a eng .zawk D0Q ng2ihtuah turpawh chu thlir nga1in ka hria a.

-, Tin, adawt Le h ah cnuan , chumi kan sawiah chu~, Pu,RJsiamliana chU'M0mber a nih loh avangin kan dahin'Privilege,hetah hian H0use ah a ncih lOh avangin, chumi bre~chu a awm theih lQh avangin m:)vc thcih lJh a ni 3. Tin, ahma saeh Pu Zalawma a tih ah e r-awh hi chuan ,I PU zalilwma' n pawi­sa Mur1en khaw sawnna tur ami,~ hmang tiin PU Z~r~mthangaln

n sawi tih a hi pakhat mah' Pu zalawma k~ puhna a ~wm sil:)va,hetah pa~ khan Pu Speakerm han chhiar nawn leh ila, IKanRevenue Minister u fapa in a nf ka sawini. Khut.ah Biharlamah no r-oa.n 7 Kgs" nuai ;68 man vel Calcutta lei -in Lo dila, hralhna man pawisa kha, an rawh sawn chhuarusa tur pawisakha a 1iam niin ken hria. Hemf ah h i.an kha i)6Wi sn khu a 1iam'niin kan hriaka ti a nl. Pu Zalawma'n Murlen khaw sawnna turpawisa a hmang tih ka puhna pakhat mah a'1W111 Lov-e, Ka sawibawk hek Lova, a ad ek ah pawh a awm Lova , Chtrvanq i n he! hi coobase" gm und a, a...rn Lova, Pu Speaker, heL kV.D hrnu t.he uhva aawm 10 tih chu a chiang ani.

Tin, a pahnihna a k~o sawi duh chuFu Speaker, a. connec-ted paper ah h Lan , a dangah h i arr heiC.C.F. lampang leh Office dang lehkha hi chu seal to"Signature 1eh thildang nen al~ kal a. Pakhat arrest memotih, hi han~writing in

TOSQri RosiamlianaS/o Thanmawia

'F.O. Thingsu1thliahP.S. Bawngkawn District AizawlMiz:)ram tih Le h-ekh e he Houee ah paW

p awh achhiar chhuah tawh kha phot;o copy a ni a, heta 1ns­pect:)r tia hming sign hian letter head a hmang l~val' soal aawm lova, seal a aWffi l0vQ, haDdwri-ting chhet8k, chhiarhc1eihtheih hauh Lch , kan aec.re t a cy piwn a cbh i.n r-c hhuah hleih­theih miah l0h khan a 1:) kal a. Tin, attest tu 3n 3Wffi bawk

••• 555/-

••

\

- 555 -: -' ,

hek loval hetiang lehkh& hi House hian sorkar d~ln a puitlinQah a pawm ngai ·10.. tih· pawh kan hria a. Photo Copy sealpawh a~l';" ha.ndwri ting a 10 kal·a~test ·tur pawh awm hauh 10Lehkh a a nih avangin ke Lnf,' chusn hei chu Ellkah ken pawn thei.·1-0- a p.i.A dikna dang prof£" a nih Loh. ~"va'A9in chu chu a leh~)'kha authen~city ah khan .nf.aeLa, ~in,- hc;laia/lchkhaJ;J khan '\ziak c~hunzawm leh ta ila,' Pu-zoramthan9anti hian a saw! an1 a -lih zaliJhah khan, a pQlnt 't.ak azuk·' Lakna -h Lewm ah khanPu Zoramthq.nga ttlusawi enu 'ct ti-t:a' this -aee eement; made in the'House by flu ZOramthanga is c::mcagted'.a ti 'a. 'As;;~wie' a tiha-kha a awm silova,hemi i Sawie tih. ~ehkhaah kh~n amah PuZalawma chungthu ah a-cjnc9g a'tihna a' kha nmahin a csncogatihna zawk-nge ni kahre tawh ~6va,a awmlo'hi n,sawi ea timaau s1 a. Chuvangin I concoctcd; feb z-Lca ted end motd vc tedt~) Malign ete membe r- of this uouee 'He ,Ho~se member- tih ,hm.Lnqchhfe ti rtomna , ai tuma chutunge--a tih?a aawf.Lo naln PUtalawma Uhhaah auk ngaihsak1:a' 11a..I:1. clause', pawimewhberah khanka malign,apuh a.hmmng·bet House member rawn phek hmehmex nil:;'Yld r awn tih awm tak .a n1 .a,•. ,Man.se a. tel chuang1 ove , A dawt Lehah chuan min charge no. :~era chu, hei vang

~ l)i'::ln lits amount a privilege' aU ta ,a.' '\Cfuuyangin a sawifiahtur a pa$pri.vil12ge a han thlengpha a n1;'21 :.:.tia., cnu chu

,~ minw;.ihna ber chu a 'ni mal a". cp.uvd.ngin~Pu Speuker' breach?f privilege ~ zi~kah p~khat,p~wh,a 3~ l?va; n t3WP a a.concLusd on a.irrtLn uhna berahchu,3n.privilege athleng cbe a'nl -'J, ti a ni~ Chu chu.vvawi.Lna ke.n 'sawi takbcr chu a nd ta a.~etah hian min'puhna hi PU ~penk~r'kan en thin a,'kan Maffiberzaha'wm takPu S~inghaka lehkha hi min ecc~s~ a ni tih a langb awk silova "L s atvt. e I tih.a .hi }<.fi say!ino Lehkhaah a aWlTl <,bawk 51 lova~ ka sawi tel zawk,a,kha membarn 01 bawk sil~va.

He t.a privilege matif on breach .aa tur, a'aWrri bewksf.Lova , . 'chuvanqfn hei, hia ngaihna ka-fi.re 1':1 Jd\il:'wP,maiii I-Iumi',lehkh'a'hi engaq..nge kan member zal+awmi:akiri' hc,tJ,.aqg:=:t ap rawn theh1 uh aw .ka 1:1 nqhe nqhe c a ni.Chuvarigin he'laiah l hian hemic cnne c t.Lon. Pu Speake r hemi ka 'sawin'a chhao .::l.'l::"kal pawh hi'ej.em to .sewf kan duh onu, 'lh1l sawi hr~hawm tiak , 'sClwil:)h '

, th,:ih Loh a hi a. Pu Ro s.LamLd'ana chunq chanS;' thu ah h z ansaw;i.~ loh tiheLu Loh a ni a. Champbad. ahkhi~r;t d2~)artlU~::nt 'thcn-.khat in pawisa J. n uad tic LrhLawm a an Lak kh,a' ., an p e k chhuahhma .Ln smuggling b unq r-ua . "a nuat. tel a .Le I' .. <).,. chu cnu m:Jt:;,rb Lre tir a tian thlak Char char" .kar hn1h emnw thum emaw a.' .'. \...,-

h.raLn 3,., a nuai tio L hlep bmarr a,', tin~thla l;hat pawh tliohma 3 de~artment ina hmuh leh mal tur ~i a,'Dnnks a dahsi l~vip chutianga'tih ching'chu.an a~ a ni-ti in sawia t3.m a'ni.

" Chpvapgiojo:' Mur~n 'kh~n.., s vwn ' pheioahi kumkhat aia tam tawh ,a he ,paw-1sa hi, s-anctL,m:.:d. ani t'lwha. Tin, he pawisa sancti~n ,ani tih hi hrlat,vck ~ni a. 'Murl~n khua kha Champhai a' rawn tawlh Jluh,n~ tur kDQn rawtnapaknatawra ahchuaQ, Champh-ai" khaw pui "le,h }~munhmcltha 'inkar Keifang tlangah a hlawma dan tum ,ani a. 'Mahse anmahniMurlen khua khan a then in'anduhl~va, heta a hlawm a mindah' chuan a kawng pa~na a h-i:ehawm si ,a.,Tui sUPk")ly, min penghal vat ctawnl:J tih a.c;hianga,,, El-ectric po V.::lt da'ir.'T1 Ie) hawka,_6ch:;,~1 kan ,nei ,vat dnwn~:J bawk a.C~uvangin hatah hianreth~i in kan awm leh dawn a-,cbuai ch\,lan.khaw';'Jui sir,'J.h hianhmury kei,niin 40 l,:k'chu_ inhmun~Jl'.lirl,pe :ve mai,'uiA;' hem-t-,'paw~s·::J. hl.an 'ln kan 1.0 sak!3,nga kan luan maio ,-:Tl.9 chu, chuantcii~ ~l~ctrict, Sch:Jol len Bl&kin,te pawb kan ~awm lawk malaTH], C(lU an ti' 0.0 . ,

••• 556/-

- 556 -

Mahse mi th~nkh~tin Keifangtlanga d'h an nih chuan a insakna kh a contract a hlawkngei t.umdn an 'vir a. He p awd aa hian ens en 11 nd- tih pewh lean h r-La a n.t ; Hot! "nsl::, chu a 10 kalh1an ka hr-La t hma s ak ch'uan 'he summgglc: qocds hi ,311vet: 2. 01tih ,3. 01 a. Mahse, a hnua lea hri,t Le h chu-rn Silver tiin ansawt mal mal a, her ofn a nl a, Si,lvertin khuh Lc h chuan aseri~us lutukdawn rr. Ch~vangin Silver an ti 0 nitiin ka -.Ln f o rma td.on dawn nawn 1eh khan min c onet rm avonq.i nvka rawnsawicbhuak a nr , Chuvangin a mean a chu Ch:1m-:'.i '.:.1 Departmentren-khQ pawisa kha la'tawh 3, chumi chu smuggle gJJds lei nana, khuta tlan thInk puia 10 manta hmak ang kh~n, Murlenkhawsek c:mtract turntu to khan chan hlak 10g kban 2,.D in b rd aa. Chuv.anqf.n Murlco khua cb u he r-oLn rnanah an h r-i Lh t.e C3. 01maw an ti a. Chu chu ka Ln f ormc t.Lon hmuh ohu '" nf, , He":3- knCJ.Wl1 s cwf c hhuah p awh hi 3. ni , Pu Speaker, k.: t.nu s wdah lchanhan e n l·a,/ Pu 6i11.'lwm:l hc i. hi a hmanq t.Lh pak:l,t .aah a nMT!lava, tin Q hmanq a n L tih hi s,cwi s awn Ll a chu-rn 90hh81 a .. _- ",nqad lava, rn Ldariq ah pawh thudilah chuan ken :s·:",d rawt rawta. Chuvangin hei hi a hmanq a nih cfruan s awf, n >-:lffi turah minnga1h ka duh a. 'rlmeherawh chu hera ka s3wi chu 'Pu Zalawmahming pawh a1ng lava, 'm3hse revenue minister k~n tih hiah mithuhmun th~ chu a ni a. '~evenue Mioister U£~P0 in 3. heraintawlhna a pawt sa ah khon hed h1a Li arn t.a olin kr.n b r t a! ka r..3.wnti ani. Chu chu hc tn ch.i.anqt.aku 18 Lanq D2."tlh hi 3. 01. Chuva nqd n h e t.ah min e ccur-c neah p':I.",h 'khan Pu?l:-mn he p.a cd s ahi a hmanq a oi tih kha awm pcwh a awm Lov a , ]C aawf bawk hejc1:>. ~.~ 20g3. p awh n Ls e La , a t;.;;chnicillity3.h j.J0i1i ch uan he lch­lchu hi:- cour-tah ph0i CbU10 ti d awn Ll a chu.rc min f:'J.k nge n1 a,cOGnga ni tih khQ a chiang rcng reng l~. Privilogc Mat1~n

min move a, p z-LvdLeqe chukan neLsa a, 'm·.)ti on ~'. m 'iVC a ngai10 a. "mabo ruwh chu breach, bawhch -La tma 'a ·~~,/[n '''~lnih e r-awhchuan move turah ku n9ai a. A t.awpah priof C:-111 n Ii ts amount; ..o.r p r-Lvd.Leqc ' tih.'1 01. Chuvzrnqdn hc t.a thil -iwndvn d Lk tak chu 'l,­

ka rawn sawi ani.

PU LrlL Tiii\lli-iAWLA • Pu Speaker, hemi b r-cach of p r-Lvd LuqeCHIEF MI1H.3'lER qucs tzion a hi membc r- z ahe wm 't.ak Pu

Sainghakan a r-cwn s uom.L t danah tech­nical laps a awn a nih chuan kha

kha chu sawi tur tRk k~ Dei 1:)v3. M~mbcr z~h~,~ tak Pu Z~-

ramthanga khan, ama lamp~ng ngaihdanah c,u~n 2 swifiah viauva, Tin, a date leh a uc-a r chunqcha nqeh chu-rn -c i nauaL peLha awm ti:wi a, e nqpawhnd sc , Speaker in a dawn-i.i khan (1' d.LkchuJ.n chu chu Q lalbcr tur a ni hrih aog J.. K,: 13ma khacbu aawd tiem vak nqaLd n ka h r-e Lov a, aporke r in hemd .Louaechhunq ah ohuan bnu 1 ne Lbe r- 3., tha t.:.1kJb.n min k11,_mi turnhka ngo.i a.. I-!emi House dignity te, sanctity t2,'1 2-,:h 3,"wrnnate leh member te kan s3.hawm n·:) hi min humhim s'k f'J tur:J,hka n98.i C'I.. Tin, keini pawhin chu chu a m,::::int',-'in zawnga kankal turah ka ngai a. Tuna hJ.n s3.wi at:.ng kh:'.n c'. techni'c3.1i tyleh thil dang dung ,:, chu thu hran nise, Minist;..:J: z"hi1wm takPU L.alawman a zuk ngaihm3.wh leh M~mber z:=:h,n-.rrn .~..k Fu Sainghakap3.whin a ran ssawi turna kha chu, Member za11.:'..m t.:1k Fou Z·.)ram-thanga kh:J.n ti ti kh,::u-lchaog a .\S"·:)wosawi Ct. .1 i t1 k:l,J,w kan

'sawi hi he H:)use ah hi chu3.n:-.. ehh ll.J.k loh hi m1 t,:lmtC"lk chuan •thudik Clh an 1'.J ngai a. ni tih chu riichinQ m.:Ti1~)..T z3.hawm tak

... 557/-

- 557 -

Pu Sainghakan ·Press Release' a rawn chhuah at~ng p~wh khana Inng ngh31 a oi. Chuvangin tunhnu zclah, p~wh kan tawngkamte a hminga Miz0ram r~r~lna sang0er a ~~mberte kan nihna anga kan fimkhur tawhna tur atan a rawn ~tr6duce naah pawh khanMember. aanewn rtiak khan a sawi.Ln ka nr-i a a. Chuvangin rinthu' . C

mai meL te mi ti ti LcnqLak mai mad. te he xouse z ahawm t.akeh" tute cmaw chanch i n lean sus...,i laia k an sawi ohhuah h Lnn pe r-s oneL

institua~~n em'1w, chumi particular individual lakuh chu~n

as'p0rs~n a cash a 01 tih hi kan hriat a tul 3, Chumi aogapawm chuan PU ';"al:~wmal Minister zahawm tak pawh Ln 2. ngaihmawha, pawi a ti a. chumi avan. chuan a breacg Jf privilege kham~ve a duh a~ Chuvang in tuna crack :)f the pr~blcm 01 taz awk :l chu a technicality kha eriqp.awh 015-e, :J. Lan quc qeah mi k anin a nq Lova , karr in fimkhur a ngai h Le a. 'I'unuh :>'-'."h Memberz ahawm tick Ch ampb aL b LcLtu in :J. s awfn ach khrin d Lr-c ct; tak3l~venuc Minister kha accuse na rJwt 3~nl:) mahsdl~ngin, a r3wns~w1 tlangpui a kha ani ken chuan nn tak ni thai. Tin, aOQt 1eh zu&lna taku p~wh chu leh pawn lamnh p~rty 'pressrelease' rneuhin thud~ anga, arn~h pawhin H:)us~ a pawm thlnpa, pha Love 'press r-eLecae ' meuhin an kharchilh Loh n qh eL akha chuan member zahawm takin a 3. s2wi 1aia ~ tumn kha chuengpQwh nise 1angio a ka1 d~k ta l~ r2ng reng a. Chuv3nginti ti mui mai ent1rna revenU8 Minster cuagch~n~ k~n suwi 131inhe Lad ah pawh in defence V2 thei 10, member "Q'J.~'lh nd Lo , pewnlam n L, chumi Lna :1 thi1tih tih a Lo tak chu aawd chriuah a ni a.Vandu3ith1ak t3kin Q tang leh ngho.1 :J. n1 a. Tin, tl ti vcb3wk tuna kan 1::- hriat danah pheL chuan arnahLn a tih p awh ndLo ,Chnmphai rni inti ten ~ hrch chung an hire s2k~ G'uhlti thleng ~~

chauh tiin.' Gauh at.L p Lah Lemah ch uan en h r-uaf l\.d chilo t?l. ;zc L anq tie in k an L) h r-e Leh nqha L a n1:.1. Chuvnnqf.n ti ti mad,mai h~ Hbuse Q kan siJ,wLfj dawn n, tute em2W 1i3.knh as pers~n

c~sh tur Z3wnga kiln sawi dawn a nl chuan ~")widik 1~~ v~lh

¥ a awm f::- thai a.

Tin, chubakah a member mimil~ tannatak a thlcng thei da wn a. Chuvangin h emd ch hd an t.unhriuuhcnuan fimkhur zel a thain ka h z'La 3. Chu chu\ Pu "'al,:1'WIT1ilMinister zahawm tak pawn ~ rawn duh a 1. ~in, heti~ngHouse ah pawhin defence V0 thei l~, member p~wh nil::-, offi­ci~l p3.wh n110 1eh nghal te chungchang chu, chlimitc thi1 tihdf kj oh nia lean h r-La t; ti ti a t.anqa kan hriat e s tiebLd s h pawhnilo, sawi pah khan helai a member pakhat tanQ nn em emthei tin, a tan chauh pawn nil0, a palitica1 future thlengpawh a chhe thei, Ch3rQcter assisnati:Jn~tlinghin1 thei khaa 10 awm thei a. Tun3h hian Member zQhawm t~k CI~mph3i bi~1­

tuin -:l ecwtcb khan direct takin zuk confuse thu.:fi thuai1::- mahse, a sawi tlangpui at~nga ngaithla tuten l~ po.wm theih1eh 10 ngaih theihah cDuan Murlen kh~w s3wnn~ tur p~wisa hetiZQz~i hi'he herQin lein~n hian a hmantir a, tichuan hei an10 man 1eh ta nghal a. Hei hian ~ finfi~h a ni tih lampangkh~na pawm theih tlat a ni. Cpu chu a pawin~ a 01 a.

Tin, khang pawf s a a lcba draw loh a Lani leh nghal a. Chuvangin hel~ia tute emaw c::-ntract 1::- bciseitie n9aihdan mai mai khe hc LaLah Houae ah thuclik anga leansawi dawn chuan k~n dik10 palh fo the1 dawn a. Chuv~ngin

hernia fimkhur nan pawh hi3n Pu Spe~ker, privil~ge mJtion kantih tak, a nihdan tur tak a breach 'of pr1vilc~~ ta a kha a

• •• 558/-

- 558 -

rnwn put luhna chhan a 01 a. ~ngpawh nisei Pu Sp~3kervawiin niah Minister zah~wm tak thin natnn chu ~ tih miah1::Jh" Murlcn khnws awnne tur p awd se nuai 't.arrrt.ak a kh a C1 U fapathil dikl~1 hoam tan pawh a thil zahthlak n tihn~ tan a 0ffiantir 't.a angah khan ngaih Loh theih a 01 tInt Lo 'C< n1 .. Chum1chu a pawilai a 01 a. Tin, nichin~h a sawifi~h t~wh naio,fianfiah hmae a hminga ram h r uaf tu ltren kan s"wi m-d mad adiklah oa a chu a 18 lang chhe> zcl a. Silver nl r20 si, •herain anga han s3wi luih 3, ti ti Ie> ti long lak pawhkha he Hause ah hi chuan sow! fa loh a that zia '~ ti lang lehzualin ka hriu a. He b~il a hi a pawitur 3D l~h memberin a n a c tih ,aog kha chu a ba ZQ t,l.wha. :'.m~h"r"",h chu tunahhian chu chu cnq t.Ln nqe n ak.Ln ac Lah p iwh k:1D Ln t.h rwi.dnrn tlanaug a, churni an q rilru pu chung engtinnge he Hous c z::!h~wm nahi keLnd member tie 'hdan kan tlinQ cmaw tling L> crnaw kanhumhaLh anqe, kan kalpui 30g tih kba vawiin n i ah ch uan kennqcLh tiuah 't.awh tur n.i Ln ka h r'La a. Chuv.anoLn t.unnh h.Lnn breach,?f p r'Lvd Leqe a lchn ,1. enqa pawh n Lse , :3 't.e chn i coLly a a 10::>dik 1::> palh a nih p awhLn hoLad e lean mcmbo r p u.i rilru n a tin akh a chu HcuaeLn a k an t.howi dam s .k hi "l 't h c th.'';; t.b o 1'.1'tt11m ni?tih Lch heLada p awn Larnc pawh nqoLh s ua L t.hc Lh te"1kJ. s'.lwi" tin".a nd Lc ta'k a an l.~ p awm t.La t; zii1 j arn 't.akna chu r-u F p a r-tiy ':'press .re Lec s o chancb.i nbue 10 ChU3k a t aq kh an L~ng tangh::11~. Chuve no Ln h e Ln L Hcuac ohh unqa sJ.wi:::tor;,; --00 3. kha0. dik ngei a. Chuv anq chunn Revenue Hinisto.Jr hi u i, ek p awhpu IJ t1uk a cn theih a oi ta 2, her:Jio 12102 turio hcti~ng

h Lan eorkar p.awd aa to a unaupn f ap a a hman tir 1:_11 n qh a L a hentih tihe.i.h anq khan pe wnLama press .rc Lea s e in " 1,) con f Lzma kha a varidue.L 'tri Lakna a 01 't.a a. Chumi a chuk~,n mcmbe r'

puiin n a tih chuan k an tthcwi.d-am tur nqe n Lonu , naki.n aeLah tuchuriqah I:,a\..,h 10 t1a tiheL dawn C). Chu Ladah chu-ri K'1n in enpuitur a nl d~wn lawrn 01? tih kha Pu Sp03.ker" 3. p~p2r hrim hrim akha chu engti kuwng z awnq pawh.i.n 1Q d Lk l cd,n s~A.cci :clin p3.WlTItiheLh Loh p awh n Lse s mernber corice r-ned :J. kho kcn z uk hr-Lu tpuf 'l:

hi a tha 1awm oi? tih hi ka rawn s~wi duh chu 0 oi.

S PEA K E R dun ka pek hma ohe u in t.h a L pakhatkan z uwt; Lawk 'tch anq ch c u , Hei kanses s I cn vt.a ang r-cnq h10 rn.i.i, ,1.. Sawl,tur awrn tak t.nk t;e lean z i.nv-ih p nwh k cn

h~tute kan zahin member ang pQwhin kan s~wikim~. Tuoaq h1ana ogh.wng kha thil thui t.ak a awm t.hc L 3.. Kan r-.ah dJ'WIl a oi 'a,cour-c anq in kan thu a. Magistrate: .mc.ln ke L s;;<; jeer- anq n.i.Lovin he xousc hd an a v od cc in 'a 1;1 r-awn ti Lnnq d "V!D a , Chuchu Mag1stElte p owe r 30g'3 nceLh t.ur- a nL t:J. '::'.. TunJ.h khana 1ch1arn rohl~ kha kao'ngaihth1a u, thu1ai ko.o t~n d::lwnchhin aog a" S':1W~ 1avin tihtaHp mai in duh (me ~<~P ni knnsawi kan sawi angu,t ntawp ah thu tl.uk na tur kh~ ;..:;ngem3w aQwm d:,:nm m'li. Ng':lwi teh u" 'k<l kilihhruai 10.iin in ri h1,uaizel m::li a u ind3wtin k u k:::1pui d:lv.[O «he u". ked min rc'~\m beimai kha a dik thei 1:) reog reng. Hct:::th hi 30 ch.n ]Cln nei a"kao dan aVlg chuOln a tawpah Spe,::J.ker nil')vin, ~'Ll.lS;,j in a de­cide tur a ni a. Chumi chu th1;~ng kh2r l'.;vin tun :.h hiana aia k~wng tha z3wk ka rawn rawt aog a" in ~m thei ngcthuil:> tih ka rawn zawtche u ,:3.. Chut3.h chu,':n ,cilru thnlC)eogmah a uwm10. H1auh 2m3W hlauh 1ah em:l\"l ,'J. Yioliml.J.. Vawiinoiah hian uiawh 08i th3uhva la k:ll k:J.n ni 2. 'l'um"h hi hU.J.i .rchuogchuang kan awm1a. Nimahse1a hlauh l~h hl~uh lah thuah

••• 559/-

PU LI i;J~ SUI\M1·\"MINIST'i:,H.

- 559 -hmaichhana hetianga intih pawh hi thil tha u nl l~vang.

Chuvangin, tunnh hinn s3wih~ in duh chuan, dan 20gio k~n SJwih~ ang a. In s~wi duh chu engpawh h~mi chungchang thuahhian il Lehkha 'it3.gg .re nq pawh h Lan tiin in .rawn s awd. -thea ,a phen ami hi ti pawn in 13 rawn s~wi d~wn n. Ng3.ihdannei vek k~l kh~wm kan nih 3vangin kan s~w~ kGn s~wi ~ng ~,

lean s~wi t,::wp dun tur :In':JEl kha xouse in 3. 1:::1 r.:2\<1Il d Lcededcwn a. Chu a decide d-in tur tlangpui chu k-in dan ah kh-rnknwnga ~v~ deuh thluah 3.. Khami ah khan H~use hi,n 3. tlukpuidantur kha a awm dawn a oi. Chu chu l?h thGih l~h a oi.Chum! a nih avang chuan churn! hma chuan ngOlihd2n 1:> siam ta113 tih kha nil'.)e, kan saw! tur a lawrn inti tlQog a nihchuun tunah hian sawi hone hun ka h awnq mal d-om 01 sin.

DR.d.'::.:'d;.\NSAhG..\ : Pu spa-kcr-, House i .r-wn sawi a, ,sawf h o a the. 13m? Nge kewnq d anqLnrawn r'awt; t.c ila, in p2vml -t.he L mad.em? tih rawn a nl. Chulai chu M~ti~n

a n1 miau a, a m~ti~n neitu in 3. withdr~w lah chuan a hurt.awh :10g 3., chu chu ka 10 hz'La tidan a nd a ,

Tin, a technicali ty eh kh an Spcakcr'

in sQwifiah tur a la nei ~, a la s~wi hman l~va. NichinaMember z 1hnwrn t3k PU Z~r~mthaoga khanin a technicality arawn sawi a, a diklo hrim hrim tih a rawn sawi~. Kan dQO164 nil a't.anqa 'tani.n n o td.ce a rawn pea. Pu Spcnko.r- n uanqdnchairah ruling i n~i a, kan dan 173 ah i rawn 10t ani.

e .uan a t o tenea co a kh a vawiinah h.i an mc t ar-La.lise ta ani. Chumi hma ch i ah chuan n o t.Lce pnwh Pu Z::>Flmtln­nga hoonah pGk n ni, Chuvnng chuan s1wifi3h 3, Pu Sp0~kcr

tili1 tha i zawng d,:lWI1 a nih ch'uan a tihn 'J.. emaho z-awhho trl.a nq teh f·::> hi lean z-arnah he House lean hnam d-i r-t.h.LaLanqah hd an ,'1 awm thin dawn a oih chuan .MLA nih ac L ["'lwh hu­phurh GWffi tak niin ka hria. Mizoram mipuite enkaw1 tu kanna , Putlingin t.hu t.ak e awi, i tum thcuh3.og u , Chu ohu kenhriat u thain ka hria a, thut~ sawina i 13 h~WD0 5i l~va,

ku dah rih m.::J.i3.ng a,]. m'Jtion 08i tuin a vii tihd r-rtw a nihsi Loh chuon k an sawi ClOg:1. Kan dan ::tOg .1. ken kc L me.L 3

th1. '':lng.

: Pu Spenke r-, b roach of p r-Lvd.Lc qc ctnri 9ehanq thu hi he uousoob hi nn ve.wd.tc~.m tak k an ng:1.ihtu.c~h t'n-"h thin J..

Chung k-in n qeLh't.uah 't-iwh t.e z Lnqah chchu~n Member in3 Member daog privilcgu a v~ br~~ch chungchanq p r-Lve.Leqe recorc pnwh vcwi Ln ah h Lan ?1. :.,wm vck a.Chu't.ah ChU:lO tuna i tih "log n.i Lo phuai douh mad. in, khatih 1':1ia dan chang Lnz Lah d:J.D Leh tuna mi hi .:. d.moLcm dethh.rc t; 0., k a h r-La-cs ua L 10h ohunn don 1440'1 n1in k a h.rda ,3., Xh ati'l.og khan ko Spe ako r' hma ae 'khan Ml:~F Ministry Lad kh an minkai hruai tawh 3. Tun tiumnh c z-awh ChU·3D chu-td anq ticka 1::>tih a, Q hun1ai a kan Chief Minister privi1~gc kh~ bre:tchsi 3. nqa.L a chutih Lad e Deputy r.eec e r MLA z ahuen tiak thinPu Awia rawo putluh a oi. Mahs~ chu daD aog l~ chu3n tunah th3. z awk.Ln mi k a I pu.L tumin tumah h Lan dan b un q ch-xnq dangzawlc in min kcLpud. t.ave , He L hi a dik 3. n.i ,

• •• 560/-

560 -

Tin" a t.e ch nd cn Lf ty tihu-ah h i an kcd rri.member scwt tur a :,n,..m Love , Pu Spe.ake r , i r-uj Lno Loh i 10-t.crp re ta t.r on hi fd na L a,oi. Kan d.rnf.n 21 s-wi vc k ". Chu-,vang chuan v.3.wiin n i.ah pawh hi'}o kan 1::> s awd.hc d xwn 't.e 0..

Tin, defini t Leh ono issue a 01 anq tih ch unq ell ',nq thuChamphai bialtu z3h~wm takin 3 r3WO sawl ono sitting ~h alih kha vawiinni 30g te hian pri v Ll.cqe mota '..)0 pohn.i h , p atihumtic LakLuh tur a 01 Lo tihnu. in k an 10 kaloui t.awh thin '3..

Chu chu member .eon n Lch Ln.i I aec ondLy ! tih~ 2. 01 __~~ tih 1.::11a kha chu he dan ina a rawn tum zawk a khl. chu 0ntirn~n ffiGm­bc r- dangten privilege rn ot.Lon dang ernaw r-awn Lc Lut; l,ch ta -:u19St;;!. Chu z awnq sitting kbc t., nd khi t; ch hunqeh hi C:-FFJ.O ngaih­truah tura 01 Love tihna olin a Ln tc rp re t.i t.Lon -ih chuan Ln kann9a1 a-iwk a ru , Chuvonq ch uo ndn Pu Spc .kur, h'!iL,i d.rnbu chhungLd au 113.u a n9'.=1 pcwh h1 Ln-te z'p r-c t.e' a L:: 0<;<'":.1 ,"). nih chu3.n .in i thu a f Lnn.L ,1. ru , Chubakoh Pu Speake r-, F-=si,'-uQcy powerthlcng p~wh i n~i.

Re s oLu't.Lon Leh xcct on k:::m~-,ut luh ro ogreng pawn hi~n amondm2nt rem 3n tih ~~whin P.C. Ministry Hah unLa.fiah pewn khan Champh af chung-chang thu 1.h .rc s- Lut.Lon £ea awm n. Tin, S3.ikuti Hull tih lar tak tax tunhnu 3mite pawhhi P.C. Ministry laia membc r- zahawmtak in a r-awn po t.Luh c nl a.

'rf.chuan , he b.rc 3.chof p r'L vt l...:go mo td onhi kan member zah3wmtak Aizawl S:)uth bi~ltu in ~ r1.·~ pu1ut a,pawrr: anituwh a. Chuvang c huan Ln vewd Ln niah h1:1D revenueMinist~r zah:J.wtak privilege hi breach a nih l~h nl 10h sawiani mai 3. A houa thil 10 lang ze1 ah hiaD, nichina kan ngaihthlak tawh a m~tiJn rawn pulut tu in a rawo sawifi~h ang khancl~ar breach of privileg~ niin a lang a ni~ Chuv~n0in, a ziakna n Lj.o khan vawdLn n Lah khan member z awnq Z:J.WD<;:t h r-Le t; turin ar-awn move a, kha kha ,3. pawm tlak a nf , Chuvnn cLn , Pu Speake z-,a gcist in an rC'.wn sawi a. Chu chu Spe ake z' in n p.').'.JITI tawh a.VawdLn niah 1113.n1n Champhad. bial tu zah-awrntak tihu sewi, chu rawn13 chhuak in hei chanchinbu ah te meuh pawh an ~2rty in ilcpublicity in ohumf ae La chu e rawn nemnqhc t; :t"'. Q n L, Chuvanq Ln ,Pu Spcnker, Clear breach of privi10g0 a am:>unt ch1300 2m em ani. Chu chu member zahawm tak Aizawl S:)uth bi21tu p~wh kh3na rawn putluh chhan ani mai a. Het1~ng Cih hlo.n in, hun hmasalamah khan president ken nei tawh a. Pu DengG Chief Ministera nih laiin I h awk.Lak I tih t.awnqkern cnunocnanc t.uunh he H:mS8ah hdan k an s awd tawh a,. Chut.ak chuan i n mcmbc r- aohowm tiak

-Pu Saikapthianga 18h t-u zo r arns anq Lf.ana ten k an 1'> t.L palh anih pawhin kan tisua1 a ni 2 an ti mai 3, Ch~mi)h2i bi~ltu zah­awrrrtak p awh khan "ka puh Leva sin rnaw Lc 1 a ti ~. Chu t.Lanqe puhLov a Do in s awd tihe Lh c huan ,J. 't -iwk .1.ni maf Lawrn n t, K"t tcwnga.hb Lan ka 1:) puh Love , ohuvan q in no at uhnat; tur r;:1wh .'- awm Loveat ih chuan , 3 't ewk maf Lawn ni '? Chute mnf chu le,- s-lwi duhani.·

PU AN..j"d~~' LAL~~EH.LL\NA: Pu S},cc:lker, hun min ::;;21<::. avonc i.n kelawm e. dr,_ ~ch :.>f priilihc(~;<2 tih tak'30ih si a;1 chuan kan in 2.ccus-(;-na leh­

kha b2.r hi sa.wi a ngai k.'1 ti iJ. ni. Chu1aiah ci1UD.n t'J. z:J.wkh-ian nge mi brQuch '.:)f privilege, C:::Jmrni t tih pavlh hi k'J.n hriat3 ng31 ani. PU Zoramthanga who stated in tho n~USC in hisspee:ch :)0 Friday, the 19th MQrch 1993 .. that i'u Z:'lla'Wtn3 hadspent money mend f-:Jr shifting of Mur12n vi11::J.g-8 :l till 3. hi

.,..561/-

..

"

khawiah hian ny~ 3 ~wm? chu ChiQh chu ka z~wh duh Ch8 a 01.I~U ~alawma had spent m~ney mend far shifting of MurlenVill,lge tih hi k h-iwd ah nco -a uwm? He! hi a :n-nn 1:::> a oi.Pahri.i.hn.a ah chan , ken member zahawm tak Pu oCl.inghaka hiandawt; senc i cence in thudik .j ovtn kan fjpp':)siti:,n Le,J.der acharge Q 01. Chu a ch~rgena chu he! hi a oi. 'Pu z:')rtmthang~

who had stated in the Houae in this speech on Friday' I E'ridaya 2 thus3wiah chunn, a ti a 01. 'Pu Zalawman Murlen paw!sa tur 3 hmtog e. tiio a.puh e a ti ani, Kh a kha vawiin niahhian i pl~y aog u. Chum1 nrtuah tu zawkin nge M0mbcr Breach ofprivileg C::Jmmit kao hria~3ng chu. Chu Chu kaphut tlat ~ni.

Pl~y n~ai l~vin chhiar _ Chhuah thcihin t~tahian ~ ~wm c,Hcmber p akhc tri.n chhd oz-crihuak rawh a ti a, ka chh La r- t ned angcm?(.3pc1ker ken nga1 thla tiawh :I..) rt nih Lch Fu Spcaker' kez~~t ng ch~1 khawngaih takin min chhang rawh. Ngaihdan saw!hun. a ni l~va, I fact' saw! hun a nl. Chuvangin k3n Memberzu.h~wm tGk Pu S3inghak~ h!an Member zahawm tQk PU Z~ramthanga

sawim!ah loh sawiah a pub a nl. Chu zawk chu n ni breach ~f

p r-i.vf.Leqe z awk cbu, Kan Member zahawm talc PU 33.1:1wrna urraup afa chung chang thua ~ sawi a nih chu3n, Pu 4Ql~wm~ un~up3fahian helaiah hien privilefe claim tur a nei l~.

- Tin, heroin a nihna kh3 vawirt-ni thl~r.9

hian:1 nih .Le h nih Loh proof a nl 10. Kan r'Lnden chuanh8r~in Q nl. ChulQi point ah chuan i kal turah ka n941 ani.Pu Spe~ker,pDint a k~l tur ani a, ngaihdana d~cisiJn S13m tura nl10, chuvanq in he Lehkha document of allegotion hi ,'1 n o t.Lc.:Jf the bre3bh of privilege hi notice. a t1ing lova~ f~~ ,ccu­sa.ti.-jnJ. nih av.anqLn vawf.Ln .nLah hd an Pu S::':H~:~.k.;r, ke z uwt; Lenanq cbe , Duilthus3m chuan min chhan ka phut a, mi chhanq duhl r)

u nih chuan i thu a ni e. Hei hi breach of privil~ge m8VOnn, turin ~ccusJtiJn~h_k~pawme~ p~per printing .~ oie tih hii P2'Nm ~m oi? Hei hi ~dn p3wm a nih chuan injustice a oi.A chhan chu Pu S~inghakan PU Zoramthanga~hus~wi ~nga a sawlhi vqwiin ni,h hian Pu 2oramthangathus3w~~hs 3~~ silov~,

aawm L'oh chu.an he p,lpe,r hi ~ de a tih La Ld" -J:, Lc t.Ldnq z3wnga inch'lrgQ, tihedhna zawka n,;!. tih h:i ka s,1.wi duh mcL ::..... m , ..If ct' lai dhnuh a ni ka sRwi dub m ,

D::(.~i."l'".NS,::.i.G;l. : P'~._3pd,1ker, e t.echnf c al.L'ty ah ch ad z-kan challegc ka ti towh lava, 165ion otrlce a carnwn pe a. 173 nh Uin iherecmsak a, chumi z~wm chu~n notice

p awh po'k nqh a.L a n L ,3, a d uwnq og81 a, chu chu an ph-i t ova,Helai hi chu k,lsan t,wh il'1,. a technicality 3.h kh3.n~ a buktihe Lh krian lean s-iwi. v ak d:lwn,tn a 1 "log a , HeL hi a s awddant.cwnqkern ddk 't.ak a n Ll.o m.anae a Ln s Ln ua td on kh n a Lawm pawimawh 't.a a chu, ., harmful na 13i tak kh» Minister k30gk::J.1tur'l zuk sawina 13i a kha, atuartu zan kha kh~ duh chi ~

ni lova. Chu t~k chu breach of privelefe 3 zuk oihna tak chua ni mai a. M~mbcrinprivilc0e kan nei a. ~in, ~ c:>-ording ~hhi,n breach of privilege 3 lang. love tih khQ. Kh~ kh~ ~

intensiJn n~ticc an rQWO pe a. A nJtice kh~ ni m3i 1:>vin, ni­chin khan 3 rawn m:Jve ta a dan 173 khan, dik tQkin a r3wn sawi~ Q, ~ ching ta a. Chuvangin Pu ~pe3ker i p~ym ~wh a. Chuchu fd naL a nl 3., khe Le L k.ha chu kalsan tawh LLa k a duh a.He Lad nh h ian Mc2mbc::rte LnhnLc L buoLLo Lf a , amchc z-nwh chu .Mombcr, Minister ni bawk chumi hming h Lf-iu tihc Lhna' nur-, nomcm

... 562/-

- 562 -'; "

!:)VC'l chhLn t; t.hc.Lhn a tur chi a nih av anoLn DJ. a ti:l. ChuC:"1U 2.. motrl on putlut tu h Lanvf.n arne tih tihin at! ani lava•.~... mcmbc r- pui Minist(jr nd, b-iwk chumi privilege khawf.h 3. e.hri~t avangin iobe r~wnin aD ti a 01 maia. Q1umi insinua­td on taka chu s awf, 1"::::n910, Pu Z:)ramth:ing':1, Ncrnbc r- z nh awm takkh •.n hoi hi ka tih ,n 01 1':)v01 chul nm lea tum rm i, Love ,3. ti C1a r~wns"1wi fihlim chuan a del duak chuan ka ring. Chumia nih s1 1':)h chuan kha mi insinuati':Jo kha 3. ~wm rang s1chuan a p:lwi tel:], 01 rn ad a, Hed Nembe r' kan 01 t.ho uhve , leanchunqa thil t.h Lcnq .t.heL ::1 01 v ek at k an ' chnunc t.c t.u t;e emawk'J.D t.hLcrrt.c emcw k an f~;te pawn nna an 10 thH1k,Ds, chung

,ang thl1 a .hc LaLa kan LnpuLu't; 3, eng eng em-iw k2,n s awd. fodawn a nih chu-m k an tlin h Lek Lovariq tih ke ring a , Chu'vanqh c Ln i.ah hian t.hu t.am s awf, nqaLd n ka hre 10. .:~ 01 Jean ti Lovelih a ;:\'tJIU cnaunvtn.a mo't.Lon ne Ltru p awh 3. in nc-i i h-t u-rh tihc i,in k:l. ring a, (1 Ln aenuatd cn kha chhut a nf sil.-)h chuan athus3wlah khan a inlak lawnctan, ch~ochinbua l~ lun dan pJ.whkha chdah kha. a nf t:1wh mad, c hi. ChuLad, chu a p.rwdmc wh an t , a tecnica1i ty ah Spealce r- 'kha fd ne L a n L, Co uvc nqf.n ,Spcxke r; ina a Ln tc rp rc t.e dan kha kan ka1pui 2. nim",i :1.

Kan k~1pui danah tunah hian thu ti tlu 11a# hei hi kan d~nang khan kal sela kan tih chu3n m~mber hrilh thoihn~ k:J.nnei a, thupha a chawi chuJ.n a £81 a ni rna! (1. Chw~i a nihLoh chuan kawng Li , k awnq nqa k-in 0",1 a 01. Chuv rnqd n tun ..hh i an h., La.La ken Hou'ao conduc-t; d an hi e nqemaw 0. t",i1',;' k hnn rulOg:10 zurui ang mc.L, chuk tur lean ZJ'4ng eebq r-Lnq awt., r-em hme-.se icna dan tur Lempanqa Lnbedh a awn lovin, c huk tur kan zewnqreng maia. Chu chu tute cmaw an 10 s~vakr ang an, kan inbeize L amg a. He Houae-cah hian rnt -t ak takin awrn ,],TI duh tawhLevario t:ih lea ring tlat a ni~-, He! hi k an ti dawn anih c huen

~CB (Anti~C6rruption Branch) bakah' ~ng~maw body siam i13,MLA p3W Minister pawh Samar hnath,ilwkte puwh an pcwd sa hmuhb ak c Le tam thil nei Le h thll ti te endik ve s11'! thain k a r-Lnoa. Helaia Lnaauh ringawt rne.L hi chuan House c 't.Lzahe.wrn Lovd nka hria a. Tahchuan a tak hmu 11a, inhriat chian thcihna a2Wffi ang a, ngaihd3m th~ih loh chin pawh awm thei, chuvanginchu lam law law chu thain ka heia a.

Chuvangin 4 PU Speaker, a t3chnicality-ai ruling leh i d0cision kha final a ni. I rawn h~r dik vektClwh a. Chuvangin M<.omber z ahawn tak PU zorem thanaa khaninIhei hi ka tum a l~ ni lava, a ni pawh ka sawi lova' tia thataka a rawn sawi thei h chuarr f tawk maia n i ,

PU T/~'WNLUIA : J>u Speaker, vawiin nd a hc La L OJ. kan thusawi he tur hi dik tiak c huan hc tzl anqang breach of privilego m~tion put 1ubhi a ngai ang ang hi lehkha tling 1eh

d ocumen bad atan pawh a zebpu.Lawn Lo ni a he k an Houae hian afile a, e record kumkhua dawn anih c huen a d.ik in k a h.r'e Lo ,

A chhan chu dan kan nci.~, tnwngkam-ah privilege m:)tian kan ti a. Amaherawh chu SQptuwng a ni a,a kim tlat 10 ani. Chuvangin a ziakah erawh hi chu3n a kimtur ani. Tah pawh hian notice of intension t:) move a breach:Jf privilege ti song chuan adik an q , Amehe r-awh chu a diktlat 10. Tin,- hetawh a tawpnaah hian I a mound a bre:)ach of

..

..

..

- 563 -privilege chu tis~ a dik lch ang. A nihna ngai aog 30g hic:1uan pr-Lvi.Lcqc , bClWhchL,i·2tn8. v a put Luhna thu put Luh chu at::'ing Lo 3. nf, , A Lnzd ak tlat 1::J. Tin,', tawngka chuan rintbulchng3ihdan cngp2wh sawi mah 11a, kha chu ng~ihdan lch rinthua 01. Amaherawh chu, a t-ak a kan hmuh erawh chu Leh kan memberz ah nwm tiak , .'1 rawn puluttu ~awhin'a signature nen a pe'k ah era ,,:11hi crhu.an b rccch of privilege mot.Len put Luhne, Leh'khe erawh ch 1.1

a tling tlat 1:>. Member zahawm tak takte pawhin han c~hiar-

chdah 11a kan Lnnc r Eee Ldnq-cah hian Pathian ncn tawngtaiininr~wn ngat 11a hel hi chukan House-a kumkhua daCUIDcnt atanafile 3., privilege matian put luhna dik tak a 01 c tia' z13.kkue.u chung chuan kan pav.min ka ring 10.

Vawiin niah hian a tam zawk kan 01 a, atawpah,chuan eng aog pawn sawl mah l1ang10, ta~ nga1hna hrel~ mah.i1a, a t2chnicality hi zawng a implite hi a oi e tiink30 t~ng ~ tiin kan saw! thlu tho th~ tiin ngnihdan kun nei a­nih chuan {II pawl viauin ka ring a. Helalah hion thu pUltlingtak takte .sawl tur kan n1 ang tih ken inhre tlangtheuh a.Chuv3ngln he lehkha hrim hrim zawka hi zuk sawiflnh a, zuk en-

'chian ang3i hIe zawkin ka nriaa. Tin, vawin nrah hian kans~wi tak ang kh~n thutling l~ 't3wngk,~ chu nise thuhr~ ani.Amehe z-awh chu ziaka hetiang ang hi ken 10 hmut.l.wh Leh SpeakerOffice aahawn tak pawhin a Lo hmuh tawh 3. nd ,' Tin, m,ihringahIlion kan famkirn Lehne a lang fo thin a, ken famkim ae nq Lo kanti thin a. Kan Hause Le3der zahawm tak pawhin a sawl thin a.Chutiang anq ehuan kerr Office lam pawh hian line by line', sere

tcnco by scrrtcnce a study neuh neuh va, hei chu G famkim h Le Ldo uh a ti too leh rawh u hcti zawng hian tiin kawhhrnuh ila ti~ng ~, 10 enna kan ~i 10 a n1 awm mang e aw te pawh ka ti a.'r-t n , momber te pawn Leh Lamah chuan phuai d euh te pawn ka 10ti vo ang a. Kan accreccctae e r-ewh hi chuan hetiang zawng bda nhan ti tha leh teh u tih erawh hi chu min kawhhmuhve tur n.Ldnka zUk htehial zawk ·a. Chuvangin vawiin niah hien Pu-Speakerhe LaL a breach of ptivfIege a awn a ni tia sawiho tura hi a awntlat !:)h avang hian helaithuah hian chuanin thudang i nei 10v anq u tih hi ke rawt, duh tlat a 01. Chu chu kan vaia thatna"·turniin ka ring tlat a. Nichinah khan treasury bench amitekhanin eng pawn hise, Pu Speaker, 1 rulingkha ruling a n1tawh a, i pawm tawh a tih ang khan, dik tak chuan Pu Speaker,i ruling pawh kha hemi han sawifiah anih hnu khan# chutiangtak chu a 01 e tih 'ang a han sawina pawh kan In ngaithla chiaol~ niin ka hria a oi. Chuvangin# mahni number tam chhuanlamm:l:)vin# hokan HQusu,dlghity en zawkin, kan vaiin h0Iai lehkhah L a dik c hdah em? a d.Lk 10 em? a fel h Ic L deuh em ? tiinm~mber tlangtheuh kan ni a. Tuna hetiang ang~ l~hlama iopuhchhiat tawnna hi a hleihluak zel ehuan a fel lovnng ~ kan tihtl2nte pawh kha a tha rnai theiin ka hria a. A dik tak ehuanh0lai~h hian member zahawrn takin a rawn putIuhnacih hian Fri­d3,Y 19th March, 1993 a PU zor-ern tbenqen a sawi an tih chiahrnnLah hian a tel s Ll.ova chuvanqd n , het! a ziaJ< za.wk Pu Zoram-

t'Vln::;a hian' member z ahawn t3k Pu Sainghaka het! hian min ti an":", tiin r-awn ziak Le t ve Lch se langin pumpe Lhrra daogPuS~~aker, a awm hauh IJI ~ chhan ehu ziakah hlah ~ ·awm tlatlo,"':1 n L, Helai .aawk -l. hi lean z uk ngaihtuah tur nj.Ln ~(a 'hria a.E09 emewab mGmber thenkhatte k an Minister zahtl'Wmt3.~(, tuna ahming kan han lam thin taka pawh rilru kawng hrang hrang1nhola.i a tang a 1:,) mrhchhuak, thildang avangin a rilru a no.'thoL ,"-, ka h.r'Lr- tthi ·.lmpui ~h"wp m-id , Midarig p-xwn k an hri3:t ~

'th Lam p'uf, unq, Am ahe r'awh chu, h'..J"13i Houae ''1 lean oheL tur Lc h. . , -

••• 564/-

- 564 -

k en s awd.ho tur ach u, he-tie .. ken OPi.j:Jsi ti:>TI Lcade r Pu z oz--m-.

'th.mqan a thusawi u..apra:...m. p e G,'a p uLut; tuin ,', "J. rawn p ul:'t.ak mnL Lch he t a pawn Lam mi chunqchanqavrewn s::'l.viina hi a. n rsi 2. Chuv3ngin hcl~it3k ffiQiah h13nkeimuhni z~h ~wmna

ho lean House di{jni tyziwk" '1 kha kan cn fdah 2 tul in lee h r-ica, Kan Opp.o sa t.Lon . LC3d;:;,.r'PU zo runth anqa p:3whin ch Lnno t:1J-. •a saw! t.awh a 01.' Tin,'i rnwn p u.Lut.tiu -Nembe z- Z2:-H,wm 't akPu 3:1Jili1gh"lka pe whLn .chdanq t~lkin") .r-iwn ' s.awf, ..... , tin, kanHcus e Leader- pc whLn ch tonq 't.ak.Ln :1 r"J.wn 53 ·:1 t.nwh a. Tin ..kan Spc nke r- z3hu'WUI tink "pawhLn a ngaihthlak Len 't.hu puitl'inC''t.ak , rrqaLht.h Lak n uarn 'tak a 01 etiin a z-nwn 53\<11 a , Kh3.-LaL a tia nq kl1"1D t.h i L' chi 'log chu e wm.in k a h r'e t.Lo t., 11;"J\vi1nnL2h h.i an k an s~wi c uan s awd t.ur- tiam t.ek he L 1:) p,~,.wh -'? 1:)kcL .anq J.,chu chu-m L?h1 -imah k-.n d uh Cli2 t.hu.i. t.b.; uhvahte min' hnuh luih chur-n t.u t.an mah "1 h Lawk in k. r-:..r:.c:,' 1 :)V',.Chuv r.n q chu.rn he Lchkha z awlc Q hi a ni k2D I1T'.LI-'=.U,h "guntur Lch a awmzLa kan z uk en tUE,} ch u tih kh-i lee s"\'-li' duha nr. e •.

Ka 1awm e.

: Kan hun a t~wp hrih 2. Recess till2,00 P.M.

S ,I. E. i\~'_ c R : Chawhma 13m khan M:Jti ;)11 »i: p r-Lvi LcocQU2st1:m of p r-Lvd Lcqo chuno c n-rnq tb,.i.k an sawi 3.. Ken ne upc.no 1~"':khJ.t 'J.

s~witmiam chiah 1:Jv2,'k:J.ou v3wks~ hika l~ duh vi~u si~, k3 duh a oi. ffi2hse h~ Qi hqcm hi chujnmi a 18 ngd1 .:1" amah duhna 108h duh Lehne" a 1-=:-:wm '-'.. V:lw1in tihuah pnwh h'Len k a nqa Lh't.uah k a no af.h truah ;2, mcmbc r' hiPech i.an khciwngiJ.ihhaln kumthum< chhung: Ln t.Lma-ce tak.i n 1:2.awmkhawm .tJ.wti nd Lo 1L1ng chuun tuna, kn sewt tur hi ka 51"Ji

nqnrn dnwn Lova, MJ.hsC' in thinlung Lch C1g"lihtu~.hn::t'z;:'1.'i,mg

zawngah fel t~k::t ::lMTI in duh hi k~ h r'e tawh:1. Ch uv anq chi.pawn Lerna piwl, h ranq h r-anq ken niha, in duh tihe.Lh 18h, konduh tih c Lh Lch kha , lean cuh t.Lan awm.Ln lea hrii1Ct. Khnwnqu.Lhtakin Member z awhcwm t.ek t.eu ka ng~p Le h cho u ::1. Ka Lhh r-vche k a tum.,J.ng a.. Nichinah ke z awt; che U"l, J-;:,,:,.n s"',wi phi}\:;eng in ti a. Chuvang chuan ka za wt; Lovariq chc u '~ng a, Lr,nq ad h dan ka Le hma s a Lovenq e , HetQ privilege kCl n~ih :ln~.;.:',~

ka s~wi :.1.ng a. Chu chu inngaihtuah dr.J.wn n1,:I ..

H<2mi admit tur cnungc:.1"ll1CJ thu::'.h hi:::.r.k")n d::mbu kha in (;n chu3n QuestLm 'Jf privil:2,]c tihte khaa awm a.. Tin, kh:::tt:C\h k B n privi1<2ge .:101h lch oih1:::,11 ngJ.ihtu~h a n1' ang tih pawh kha kan danah khan a ~,~ vc Q. Tin,Saptawng hhn sawi te.kah ehuan m2n :If integrity hi chu a," "I,1,!Jtful p'].kh'lt chu a fe1 hIe:: rnai ,'}/ .:} fol zi J. h~n si1wi t,:,

ila. Pathi~n thus,'}wi pup pup chung si hi,3n in nula l<2h nu­th13wi pali, pangQ vel hi chu a kawp thei rcn,,j m:d ,C1 t1hhian "t fel zia a s3wi th0ih m:'1i ,3.

Privih::g2 chungch.-.1ng thu k,"ln s,C1wi1a1 hL1.n ugainst ;",,- n1 ng~:: in g3v;:Jur tih hi ::l S-lpt,':'.Wng hrimhrim ah hian k2n rules bu kh~ in th1ir 10h chu~n ~rivilcg

ag,'linst tih knC'.. thil ::lwm tl1.:;i u ni a. Tun"lh k1n 1:) duhtuit,). hi k'1.'lawm :1, m0mbcr t,,:; 1:n.mthu ka hri1h Ch2 U 3. Tlr."ma

. . . ••• 565/-

..

- 565 -k:JD duhtui l~h nge 01 a nach~ng kan 1a hri~t l~h 1a11n, chu­'t.ah chuan kcdoiwh member- ka 10 nave t.awh a. Cnumd tum ChU2Ltuna kan H:JUS~ Le.adc r h Lan in privilege:; mocfcn ..0. move a, chu t,"1 movc nh ch uan tunel, v-iwt Lne Pu' Sad nqhak a , lean membc r' zah ,,,',,it.akLn a move d,1fil.:ngu"J.g.:: khan a cmovc j.::luesti')n of mo t.j c.nof p r-Lvd eqe a 10 tia. Khn tdh La.Le Speaker khr-n moe.t on aJl~'i 1

a 10 accept; 3, chutih Lada 124 n e angin ken b...:;i ncrh a L tao .a,Tun t.urnah chuan lfiimkhur em om in 173na ang Fl. an Luh-ud a.Chutah p awh chuan 3 ddkLo 13.1 te awrnin, a 't.awnqlcam't.o piwhk an 10 'duh t.uf 't.a ae L a. Khatih Lila k an p3.t'1\ll tihnp anq tziwck am l)""wh kha 2 nil:;v<.l in tih chu-rn vawiin ninh h Lon k::::.n Lnr(::!fln~J. tur a nih Cl1l..L1D budoe t; lea,k Leh Leek l')?D0 khan he I -t.;"c"l. mowh :..)hurtu chuanq.ih h Lan r-awn t.Lukh awn rn-u t,,).h s e , .ED ..chi,~,ng chu kan inti t.h o 3., hmannh p-rwh md. admf t dCln~ r.Lt.nove , mah ao kan duh t.u.i, z.c L dawn si ChU:J.D khili10.i·J.h kn-n '1

a-iwd chh t ah 1~) 'lL1'wm tih"1ngin :1 10 awm t.a a , Criu't.aauq :lng'~

Pu z~)r':'mthaoga hi'1D ju 2,'J.13.wma hi k i be L h Lc L nom, a depa r-t>mvn t; a thi1 tih Lc nq tik:i ni anga ti ti a ::10 s ewi, eik tlat,1 roiten an h r-L'r t; cnq kha bd a Ltru angin kg. 10 s2,l",i ohh uak a.Pu z-u cwno h Lnn t'1ngk3 ·21 hmarig d.Lk Lo k-i ti b rwk 1av2L,mlhse1a tun3h hunin 3 1'1 proof chhah zel tur dQcumont toawm mah aeLe , chu td anq thil awn -i chu ka saw! mad, a rid 0 a tia. Chuti3ng chu a nih phung ah chuln h8l~iq O?positionl~mio 3.n s3.wi, 3. puh h18i 02m tih a kha, a puh J.ng~ hriatth0ih tur 0' 0 n~t tur 30g zawng Z3.wng mimal chhungku~ cr a l~

n~t t~wh a, smuggling ber chhungkua ang deuh thawa th3ng'ano Lc h ch anoh.i nbu 1'J.m.c.''1ng te a a 10 Landan ·],h len-in he Led,Houac member- 3. n i hn a vrnoLn ke.L Speakez' p awh h.ian PU 2'3.1Twmachung hi rip K:l. tic:.. Hz'ehawn kc tihpul. a ... rilru t.ak .. awhin k a tU:lrpui::l. Mahse chu CPU Pu Z-:iramth·3.oget tum a 10 01si lava" a s,iwi pl.wh ,') 1-:> nl lova,a'ziak k __.n ';';0 kh an a1ahkhJ.ah khan ~n ti ~, a oi p~~ryin'bre3.ch of vrivilegc a 10ti h1~i oem reJ.og ti khJ.n Oposition in an s~wi b~Wk si ChU30a f~l u oi m:ti 12\~ ni? A puhna a'a na z~wo0 ZJ.wng chu 1001 m-ih ao La , ·3 n, t.n a kan hriat "pur. a, muh ae kn snwf 1,~ reogr20y J. 10 tih si chuln a s3wi1oh rengkha th4Wrn th~ngvQ he~"L)use zah avm t.ck h Lnn k::10 Lo s2wiin .k3.o10 bu,'lipuimJ.i 3. oi'1­tih ddkn.rn khu a C\ 1,'1 tlai 1 ovtn ka h r-La.: a. 'I'umah mf maL 'anga intihchhi t duh 1a kan ni si a, chuv~og'chu~n heti~ng

3.09 h Lnn a mc t.Lon tihc h luttu kh a ruling, er- tzrch 1uttu a nihmiau nv.anq in chuti,::mg chu,::'\n ruling k3. nei m.:J.il,ng a. Chuchu i pJ.wm' th~i m~i em? tih zawh daih m~i k~ duh u ni.In r0mtiem? Tun~h Pu Sainghaka ka z~wt e.

l-'U ~.'\IL,.G~I;\KA : PU Spe::1ke, a z1.~lhn'i k:1 chh:tn hmainhemi privilege motiJo mum~1't3ka k~

h~n move a, ka s~wi ,ng chi~h kh3nhemi kan Oppasitian Lc~dcr Fu Zoram-

thung~ hi~n a s~wi 3.og khan hemi iwma speech 19.3.93 ~h

PU Z,2.l'1wmn hmin';;i zuk mEll mao vak a sawina hi chu ,3. '.1wmlotih hi ka hru 5.'1 3. ·~3hGr"lwh chu v3wiio ni:!. hcti.::1.I1g sawia 10 ng~i t, hi er3wh chu helai~ heti~ng hi a ti a oi oi ~

ka r::lwn substJ.nci.-1te na, h~mi MHF p.3rty presidunt '1 nihbawk si avang I2h chut~ a Secretary i/c Publicity a mi inapress release a siamah khQn 19.3.93 a Mizaram risscmbly ahchu~n e~tuLeader PU Zoramthanga chuan Minist~r'Pu zorawmaNot0rin heroin N:J. 4, 7kgs a phur a,. Calcutta uh miten nua!65 a lei an 1a dil pawhin an hrlah phal lOVQ, B1h~r state ah

•••566/-

..

566 -

an luhpui hnuin B:>licG t~n ~n 10 m3n tQ a 01 tih thu 3. suwiLanq '3.. Hcd hi ka .fnce rpr-a a t i t.Lon a ni Lova, an rtahnL in­t8rj)ri:J.t;:lti':JD ') nih m.i uu aV:1D<; aewk kban hc LoLnh nmn hming k:1.:".Lanq 1·:) mah ae kJ.D ILW aawi, tak kba a n L me i, a; H-2"t8. k a.riwn aawd. anq hLJ.D v awi.n nd a ka duh b e r chu heti kh-awpeLnp.uhchh.Ln t.na hi chu tih udf.k a nih 18h nih Lch he H'.)llSC amcmbc z- zl.irlbg z awnq t.c Lch mipuiin an hriJ.t ch j rn hi tul ink a h r-La 3. tiin k3 5'0.\41 t.ewh a. Chutd anq 3.DCJ::l PU Ic.rma thu-s awf t.e k3.D hun ng"J.ihthlak3. hc Lad ah amah 0,--,--.:1 ~_:~li1hin Pu6i113.wma puh nia kan l~ hri3.tna avanga privilc;c m~tiJn hi~l

k-in hin put luh L'.kn3 kha eawi, Leva 01 tih a s_::~d chLan t.cchuaD he MotiaD hi discuss leh engnge a ngaihno. tih chukc Lma mimal nqa.Lhden i.1 ni e. '

1&

S 1-' "" .-" K E i~

PU Z::11awma,cho L ~m'i'

: Hei mim,l 30gin a tu~r tu ~n ~wm Q.

Tawngsci k~ phal l-ova, k2 rule d3wnkawp mof, che u _:1, k!-1"1 i', ni 1-:) tihlean hjre ch Lanq -3, a tim co 1:=J nt r ovo ,

chu13i chu,cngngc oi thu ti tT~~ il:1, i P~T~

PU ZAL?,'Jl,1l~

,'UN I S 'Ii.:: ~\Pu Speaker, hemi chungch~ng~h hi~n

k e i.mah nq a.fh tih e Lh na l.nt;:i chi p'.Jli ti ccthil'1h Leh lean c:'lrricr"i.htc Lc h kenchhunqkew thiL rang ze nonh -, awrn tihc L'

dawn e vanqd n kaFl. thianten heLnL House ah ken h::10 s",wi fc Ldawn ,') ni mad 3.. Ran lawm em em a. Hem.i churn; c h nno ah h Lanthorn han sawi ve ke duh a chu, he L k an ::>PP'.Jsi t.L :X1 Leader tu-.20ramthanga pewh h f an mima.L takin min h uaunc 0. nc Lh k.i h rcngai lava. Hc t.Lanq hi ka c hunqnh h.Lan a ti d uh t.Lh ka 1::.-ring 09ai r cvc , amehc.rawh chu ka U Eap a ten hc Lr.L 'J.h mi tu­ten cmow an mo to.r , :::k'_'1mdtor n110 an 10 hire -:1. Criu chu hc t.La:hian tiawh sua1 an 10 tawk a n.L ma L 3.Kan -opp'=.Jsiti'::m LeaderPu z or-amt.hanqan a n L hika puh n a ani Love , c ni hi k.l. chn ;n a a 01 1'.J, m.i.dan o a n I e, a u tefa chung ch:J_':lC) a ni c tiLthu khe n Lch Lnah chianq takin c s,awi_ 't.awh ,'"1. ~<hi'ltiaoc; ::J. heFi.:Jusc ah:l sawi chhu ah tawh avan cd n ke L ChU:lO ;-!:;us--: z ah atcrnn:t~k 2h.hinn thudik zawk leh thil s3wifiah ~ oih hi chuQn;.YJ.wrn. h a.r s a _k a ti 1 ov a , He thil hi lean snwf ttl.,:·lll.nlj kh an l'u­2~)ri1mthanga'Cln ' .t-u Z::"lawma hi lea puh .re nqr-cnoL>' e tihc hunn k::. p'::lWITI tiki G tih 1<::03. z-awn sawi :3. n L,

S P E: .'--> K E a. A Lawn awm ah ngaihtl12id om '?L\ cc sc hi knn n i hn r hr:J.1H;- h r-inqa t.anqa p-aw» ha r sa pl. -h -in L m-ii. thciMio nqeLd am ula, kcl. t:1U J,::,"'\!l ti

tlang rnai o3.oih chu. 'i.'i k,n.n P'~wm ti ila , c;n~ im ::::ns.'lwifiah tawh ,'3.. Kao zavai a th:3.t zawkno3.n rt t:1U hi k,".}odr'.Jp ta a nih chu ~

l?U SAIi:~GH!U<.\ : PU Spoa-kc r I ':Imahu rawhchu t:li 1pakhat kaima thus'1wi ut2DSl. 1-01<3.0<; leh thin C'\ kha hemi chc::.il chinbu lamg)ang 3. Fross r-,;IE. il.SC. t31

kha c:Jrrig'.:.endum ,'}n ti dawn ng0. ') siamthatn:1 ti c'~~lhu'J.k le',1vc tilei s-::l3. :\ theih em ?

••• 567 -

567

PU H.l'W1Md,WI Pu Speaker" thil pakhat khami kan dis­pose tak ah qhuan min 10 hrethiam selulkan parliamentary Minister hlui zahawmtak thusawi ah khan rulangan mi chuk

tum tih leh he H~use tehkhin ang deuh khan ka l~ hria a. Khukha proceedirt~ah kan dan ~28na angin proceeding ah ch$an telLo ae tha a tih tho ka ring a.

.. PU' Speaker, rul'nganzuruiang rnaf, chuktum renga kan ibbeih chuan tih~~1a keipawh ka into tel tho. Tumal1 mfmaL tihbik ka nei love. -j

-."

.3 PEA K E R : Member duhtak te u , i haw lem Lovanq 3J'

'rul thlah teu' tihpawhin huat lemlohkha maw. Mahse helaiah chuan chutiangchu .oichin khan a ti silova, 'ang maia l

kan tih chuana ti miio ka hria a,' ang mail kha chu a the 10in ti theUh !\tin ke, ring a. Hei chawhnu chu a b cr-ua'k a danqlama, opp oaLtri on ten insawi in saw! a, i tihu tma pawh a ddk Loan ti a. Pu zoramsaggliana kha khi laia khi a thu t.wh e.Kan lawmpui tur nlin ka hria.~Member ten kut an beng a}

Demand sawi hmain thil pakhat tillturkan n~i a. Thil pawimawh tak tunlai hian a awm a; a mave tutur a atcm 10 t.Lat; rnaf a. Kan;' dan ang khan nidangah businesslean S,l'wn beLh mad ang chu, lean .Lo Lnz-ua t; s1 Lova , a hc r- vakLovanq, Tunah demand Lumah khan lut dawm ta t Le ; vawiin n Lahhden 26.3. 93niC1:mg a kan h awn h unah vhawn kan in be t so t :«, .nLmahae La , lean .rum. Head of S't a t.e in Member hikte lean nih anganqLn Chaw e t a rnin. $:"W!TI zan kha nd Ln Ra hrLa a. He i; hi offJi::­c LoL anga nguih 13- nd. thin a, dar 7:00 ah a n1 a, n:,.~;jh P21.wi"­mawh a tha b awk sd a, k an sawi chho pawr pawz- ang a,' .-111 tahc.huari kan han k.fl, zawk ang a, lean haw thla Leh ang :1. Jean~:;awi leh mad drawn nge? tin. tawi deuh kan duh em ? za1q]:1 kenturn dawn em nd ? ;

'U T_'u,,fhLUIA : PU Speaker, Demand hi a seL anq r,~ rickhawp mai a. Tin l han' sawi ho pa.'~':I.h

a nuam kan ti tlang in ka ring uoChuvangin khali hun kh a chuan min

rawn nang ta se l e , aan Ln hi enqchen nge kan men dawn 1 ".pawh a hriat IJh a khali rilru zawk ~lan kal ta ila, atha lawng maw Ie?

S PEA K E R : A nih leh 12 minute s tih kha vawf.Lnatan 10 minutes ah tal i tuk ang t

u bmiang1 10 minutes ti i16, a duh­am zual an awm chuan 12 minutes

bak i pel lovang a. Tunah chuan hei kan hriat angin PuVaivenga hi a dam Lova, tin Pu p.Siamliana a fa a naviau mai a, a 10 kal thei 10 bawk a. Tin, Minister PUBawi tiuanga n upuf nlmin lawk khan kalkawng ah accidentan tawk a, monee hei a hrne L kan hmu thei a. PU vat e chua Lo 1:ang nz-am a mahse a thei ta nqanq 10 oiin ka 10 hria a •

... 568/-

lOU LIAhSUNIAMINIS'l'ER

- 568

A aiah 'PU Liansuama a rawn ti a, Pu Rosangliana hi C01cuttaDamd€wi In IGffi3h a in admit bawk a 01. Chung chu dilnarawn pe ka sawi tha~Q ho chu aD. oi a. Ken sawi lang zawka 01.

Tunah PU Vaivenga demand han ffi~VC

se. PU Suama han sawm ila.

: "Pu Speaker, on the z-ecommenda t i onof the Governor of Mizoram and withyour pe rm Lsai on Sir, I move thedemand No. 25, 29, 33 & 34 for

Rs , 20,57,50,,000.00 only for meeting expenses duz-Ln q 1993·­0,94 in respect o f the fallawing departments. Demand No.25M0dical ReVCDlli; - 17,47,SO.OOo.no Demand No. 29 Inf~rmuti~n

and Publici ty, Hev-JDue - 1,45,00, 000. 00 Demand No. 33,Soc.La.L Security & welfare Revenue - 65,00,000.00 Demand No.34 Relief ~n account of Natural Calamities Revenue 1,OO,~OO.00. Thank y~u Sir. .

..

S PEA K E 1<' : A ;rawn m~ve ta a. Pu VaivengQ Qiuhru Liansuama a rawn ti a. Kan sewtho th~i tawh aog a. Chumi hm~ chuanpakhat:kanla nei a. Pu Li3nswlmanhan move leh nghal seLe ,

PU LIANDUAJ.1AMINIST.GR

: Mr Spe ake r S1 r, on the re commonda tianof the Gove rnor of Mi zo ram. and wi thyour pe rmd s aLon Sir, I moved tiledemand No. 13# 14, 38 & 41 for Rs.

68,86#90,000.00 only for meeting expenses during 1993-91in respect of the following d~partments. Demand No. 13,Police Rev~nuG - 25,00,00#000.00 Demand No. 14 Jails ­Revenue 2,1S,SO;000.00 Demand No. 38 Animal HusbnncryRev~nue - 6,58,10,000.00 Capital - 56,30~OOO.OO DemandN~. 41 Rural D2v2l8pment - Revenue 33,39,00,000.00 C~pi­

tal - 1,18,00,000.00 Thank you Sir.

SP;';;AK£R : Sawi duh chunn han s·,twi nghal u La ,Pu J oJ:~.Rothuama han sawd ae Le__

PU J.H.ROTHU~~ :

kan ncih zel ~e pawh

Pu Speaker, hei, chawhnu lam chu de­mand te kan sawi ho dawn a 01 3.Chawhma lamah boru3k eng eng 0mawte kan han palchho a. Exp~rience

kha a thct ah n9ai tlang ila.

He1# demand No. 25 na ah khan pawf sa17,47,50,000.00 Medicalah khan kan nei a. Medical S~~re

DePQ ah khan nuai 1161,00,000.75 kan nei a. He kan demde wfin to hi eng emaw chen a-t.anq ktra chuen in kan Civi 1 ;·L.Jspi talte pawh khi a thi~nghlim tha a. Mi State a Civil HJspitalto han en phei chuan in a thiaoghlim hle a 01 tih kan hriaa. Amahernwhchu damdawi lampang kan tlachham thin cruwhchu he House ah pawh hian kan sawi ngun khawp mai a. Chutichung chuan kum Lnah pnwh kan la dah tam 10 ka ti a. ~feinuai 161 a kha kan kham l~ leh hle dawn in a lang a. Tin l

a head hran hr~n ah khan Primary Health Centre tih Jh te#

... 569/-

..

- 569 -

Dispensary ti ang ten kan dah a. Khang atang khan kalturte pawh awm a 01 mai theih a. Amaherawh chu Medical h~ah

hian in'kan dah tlern thin. Chuvangte pawh chuan damdawite pawh hi kan indaih theila olin a lang a. Hei hi en ngundeuh nise a thain ka ring a. Kan duhsak pui deuh hIck a ni~

: Tin l ~ose tihremna i111UP lamah hi3nin, hei an k ah hi a te h Le naio anhneh hauhlo mad '8, k.3nramah hian malaria hi a tam em em mal'. a. Chuvanq ChU'-JDhengte pawh hi chak zawka lih theih nan an mamawh anq puuh r-uin hengah te pawh hian dah tam deuh a tha lawm 01? tii.hkha kan sawi duh a nl. Tin, hmanraw leina tur atana an d~j

te pawh hi a tlGrn.hlein ka ~ria a. Heng kan damdawi zaw~g

zawngte hi 't.nucm that a Doc t.or- te pawh specialist kan ne Lhchhoh 2e1 ang :'l. hman r-ua te pewh hman tur kan dah chuan.remdenq ken 1.--"1nna. thin, tam 't.ak angin pan ngai lovin a ti htiheLh mai ka ring a. Demand N::.> 25 naab lchen a tlangpui'tnuf n lean pa·.·;is2 d ah hi a tlem niin ka h r-La a. Chu chu kans ac...i duh ani.

Tin, demand no 34 naah hian, Reliefon accoun-t of .eat.ur-eL calami ties tihah khan nuai za konnei a. .:Iei hi ko.n ramah chuah' pawisa tlkingtlang a kan semt.he Lh ber niin a Le no a.', Eavenq laiin:nahlhi. bial ah Lnh Lawhnan kh awt.Ln ah ken han r-em chho vex, a sing pawh tling LovLnkan pe thin a ni a. Thingtlang mite bian inhlawhna an Deilava" chuvangin heng ang kan pek chhunah hi chuan hi CTl,-',D

in COll1 tam t.a dcuh r Lc-k Ll a , ei 18h b nre kan Ln t.odeLh LJll

avangin xcn mi~)ui\:...; an r-e t.hu L em em a" he nc t e pawh hi d ahtam thain ka hria a.

Tin, demand no 33na" Socd e L acc ur i t..& Nelfare 't.Lh ah khan ex-iqr-a t.La kha n uad khc t che uh Jean dohthin a. Hei n L MNF hunlaia b oz-e L t.a te , inremna thutr:i.,..::.rlgpawhi 0 flak tura a s ewi. amahe r-awh chu President Rule a 1::> nJ",'a a nilo an 1::> pek tak si avanqa vawiin n Lah .,mt 't.arrrt.ak J'\:h2.L~:;

a b oz-a L tate p awt s a La hmi 1'0 an awm a na , Ramb uaL LeLa th~

chengkhat mah 1a hmu.lo an la awma nl. Chuvahg chuan henekan dahte p awh hi, ngun 1eh z uaLa enin 'central Lamtie p awh' hizuk dcwr that 1eh a 09a1. £awm ni1 Hengte hi a t1em dcuhem? tih ka rawn sawi duh ani.

Tin, police ah khan kan sawi lch duhchu, police hi 3n m~tor leina tur hi kan duhs3.k kha\vp rnai ~_

An rawn nam tam a" n uad 173 zet an siam a, amahe r-awh chu'D2,:::"mi enqemaw za t Dei V8 .t.heuh s Leh khan an motor a sensa turahkhan s Lnq.r-La t; district thum atan an dah ani. Hengah h Lanmotor p akha t tic t.e. Jeep tiawnq't.awl, tak an nei ve a, chu chuan hQtu ber t20 3n k3wl 10 the~ lava" a department hinDmotor an nei IJv2, an thil tihtur 1eh an thil tihtur kun bei­50i anq hi Ln Eo.rrna't.Lon \7,3. collect t.ur pewh hi. an thei 10 'a ni ..

Chuvang chuan k3 Police lam hOt~tepawh hian kan DSB hi ~n tiduhdah deuh ken zuk ti dawn nge ni, an zuk hlamchhiah lutukniio a 1<;.1Og a. M,jtor Le Ln a te pawh nuai 173 ah chuan ',ek'veawmah ka ng2i 3. Chu chu'kan sawi 1eh duh a TIL. Tin,,~ni-

• d~nga kan dah thin indentity cdrd tih police ~emand u 0wmthin kha hei kun dah ta hauh lava. Ramri ahte kan bU2i a,Law & Order chungchang ahtepawh kan buai a,,·chuvang ch uanh~ng zawng zawng ah hianidentity card kha siam a tha in k3

••• 570/-

- 570 -

ring 3., he Dual 2500 ah hraD hemi lam kan hawi leh t2 1:)h.i. engtizia nge 01 lean ti deuh bawk a 01. Tin demand no 4102H.D. ah khan lean d ah tam viau a, NLUP ah hd an nuaL 2c)73 K-:lD

dah a. Tin -rur-al h ous Lnq ah khan nuaiza kan d ah a. Hrnannfkhan NLU~ hi kan ngaithla tawh a, khu!ai bial hoih ring0wtah p awh n ue.i, Z<111 vel khe mi awm.Lo ah aem 01 khan k an lire s L0., census cit2ng- Lc h kh a Lad an aemdan record a r.anqa ks n ~"13.n enkhan ohujcLan q 'OlD chu kimlo niin he Lad Houaeah h Lan '} wi a nl'J..,>. hrilhfiahna Lch enqrn ah dang kan La 't.awk em em !OV3. Chu-,vane ch fnn net.Lan q a nq oawt ee z uk dah ngam a n i. em nl ? tihp.:nvh hi vawd Ln n Lah hLln ka scwt duh a 01. Pu Spee ko r he no npnwd aa dah k an hmannc kao ne i h chhun anq anq hi mipul rni re­'tried. te t.an a k an d ah a nih ChU30, kan dnh aak a t.e 11<"_11 hi 3. •

thleng 090i tur a ni duwn Lawn ni? i:ngvang in nqc hh~~ti Z'J. tZJ.t kha r-i r e L 018i ·3 nih? tih te pe wh hi pu r-Ld amcn t.a.ryinquiry tie p awh hi joint a k an neih a t.hed n ka ring n i ,

Chuvanq eh,J30 in h e n q a k an ct uh t c })C1',:Jhhi a riral d an ken 20 ch'uan a uihawm lutuk 3 .n f LHvTfI ,~i?

Tin, NLUf' e r-ea ah hd an vnwkvuLh t;e k-in t h Lano a, C>"HL~,]n\J in­coo'Wmna, _tl19m tak -L:::tk Oi5i10, azr vulh t;e k an thl3.ng::, cbhunqkcw Lncbawrnno tham tak t.ak n Lst I o , arvu1h te Jean thl--l1~;: n. inchewmn a t.ak t.ak s.L 10. La neLh k an kharn ::tog z-cnq .1',-.7:1 »":lwkst. a. Chumi ,O)'vIIlTIzia ehu -tiamh r-uad a n L reng mad a. Cuuv anqchuan a 1a hmuLo te ataog hd an boo lean thar a kao r-un hi k,10awm tawk tawk a. Henqah t.a pawh hdan c L zawonatlio r) Lak t.akkan tih theih si10h chuan eogtin -nge an chungchang D~U hilean ogaihtuah Leh dawn? Nuai aanq te L .ke Ln a thin hi u.Luk LehaueLa en 3. t.h a lawm ni? tih hi ka sawi 000 a nd , Hc i, hi leahmuhdan chuan a h Lawhohham a n t , Kawng dang tha zavlc ko.n hIT1ua nih loh chuan tuna k:10 kalpui dnn hi c hu k :1pui tL'1-c",h kC\ngui lOVQ.

Tin, rural housing hi n ua.Lz a Jean dah:.:1. Hei hi chu pc r-t.y -carnpad qn na pawisa ka ti mad 3. 'I'untumah pawhk}v:tn ae whnaah ka zawt 3, heL unstarred 311 khana 10 La .kc.L Lova , ka bial ohhunqa an sem t.awh t.c , h o t.ch h LanPu Speaker, a z-e t.heL zua1te pcsk n i. maf aeLa , "mah e r-xvrh ch uCongress Pqrty 10 chu_pek an ni 10 hrim hrim mai a. Tin,kan p~rtyah 1:) lut 1a kan pc ang chc tih hmanrua m3i mai ani a. Chuvang chuiJ.n hotL10g 30g hi dik taka sem ni t",~.i tawhsela, kan mirct;'0i ogei hnen hi th1eng ngei rawh se. Tin,inchung noi t~wh, rangva inchung tamtak nei tawhte , ~n chuhchak chak kan pc ngawt thin hi a dik 10 a ni tih ka s1widuh a. Tin, Subsidy to DRBA tih ah.khan in nu~i 112 K::tn ocia~ Hei hi thingtlang3 dev~l~pmentkan hmuh theih tc, kClwngk2n 1akna ah te hmman a ni '].1 hei hi ram pumpui enk2\Vl n:::nchuan Cl tlem em .em ma.i a. Kan ram chhung ah hian Joe;,J luh t;'Ci~1

l-:>hna ki1aVl, tamtak a la 3.Wffi a. Heng ata.nga Fund kan :-llTlUh atan~,-

hi3n kCln 1~i dcuh ber a ni a. Chuvang chuan hengah t2 hiQD 2dJ.htam theih deuh Z::lwk 1FllNlTl ni? tih k u han r.'lwt duh '.)·].wk iJ..

IIeng hman o3.te crawh chu Jeep kQwng 13ihna to a nih L·lin iJY2ngin~,m,J.nn2 uih-]wm 1:.::J t3.k a oi a. Kan bia1 theuhvah kan z-lv"iakan Ch::l0 t1an te pawh oiin a lang a, chuv'1ogin hcn',-3.h ;.lLlOkJ.n duh thawh pui deuhv:l ni. Heng kari budget n8ih - z·,mg 23.Wngtun:). pass an X;'""wn di1 z::lwng zawng kha, kaopass dawn -, ;lih::::,:n"r,io an dahda.n to nguo taka enzui a, a dik1-:> 1::i 1.J, 'lmJ.o ~.:l

"'''11 lai i1Wffi thin a te hi he H~uscah hian phawrhchhu;.k v,::,k t_1C:L-';:.'lrin hunte ili o",i thei i1"1 a thain ka ring a. Chu chu kan sT.-Ii,tuh a oi ;,::.

Ka 13wm e.

• •• 580/-

571

p u LALKi-\~'NLrAHA : Pu Cpeece r , hun min p ak avmoLn k-i13.'WITl e.. Vawiin chu hrneLchhe tihud awnte pawh min ti hre rum rum a. L~

thchlut t~ 10 rna! sela, kan mu~lph0 ~

zakhua 10 tur tihte pawh a awl a.Amaheruwh chu hmeichhe kan awm lava, khalam chu sawi elui10 ilu. Demand No 25 naah hian sawi t~n ka duh 3. DarndGwisaw kan nei ve a, a hahthlak hIe mai a. ~amdawi in ti p~,m ~

kan ko ngaro t2,~h l~va, d~mlo in tiirt k3.0 k~ ~ 01 ber a.Kan sum Leh pee nc Lh chhunn damdewf kan h a n lei VEl chhuna L1h chu a neinung Lameh ,). Luanq lut ze L a. Mirethcd indcmdewlLn at.anqLn ch nnvc :'H) ned ve Lova , Chu'vanq in hcmdatan hiao, damda~d mao Qtan h130 p3wisa tam ZJwk h~lu.i~h hi~n

duh bc Lh 11,]. tih hi k,l. ban xawt. duh a. Chuti' a nih 1':)11 ChUu.DrnireU1ci ZJwk tun damdawiin pan hi awrnze neilQ u ni. DQctJrin damdawi a Qwmlo an 10 ti a. PU Thangkuran damd3wi 0v~10

Doct8r nihtc chu ka thiam ve tho a tih any kh3 kan ni ffi2i a.Kan damdewf, In hi a .J:Lwi dc uh h Lek a.

Tin, cfiub alcah ka b LaL ~ih:'l\>lk;1h s xwnmip~ in tlawmngaiin damd3wiin an sa ve a, a rei tawh Vi3Ua. .do chtli,ain:J.\iKllna 't.L'ak '3. ni 't.awhiLova , kan demand hun 20b.Lan hc Lem a-can b Lon pawisa lean ngah b awk a, S3.W saw C~iU

mipuiin kut an 10 thlak t.awhn a na n a s o rkx r chtrunz aom tihed Lohan nih chu-mualpho thlak pawh niin k~ hria a. Chuvan~in

kan Aibawk damdawiin saw chu cnhunzaWffi ve ngei nise th3in, ke h r-La a.

Tin, k3 han s3wi leh duh chu dem3ndno 41 na ah hian hQn lut ila. Helai kan NLUP ah hlan- hmanzanahkhan General discussion kan neih hnuah kanMinistcr kh~n3. r3.wn sawifiah nual a. Amahe r-awh'chu khamihh'li ah lchcn-' kCtnthcih aog ang in kan han inquire ve 3.; khawi bialantc ngcp3wisa an pek il; ,kh~mi khua ahte nge p3wisa an pek t2wh a,engzatnye an pek tawh, tih leh kan Minister in kh~n kha chukan s Lam tba 't.awh a tihtc kha cngtik a siam 'tha t nce ? till k:1alean han en V'2 Q. .-~ -chawk tiu te 1eh mipui te kan thcih:J.og anginkan han zawt; ve a. Cuu kanhmuh danah chann k an h an ti-t r-Lnnnh khan keini pehi chuan -3. bial pumpui kha kan study hman ~

Lova , hun a cheap a vanq in knawthlang bial pahnih Lunqaen lehw. Phaileng chauh kha kan cn a. Kan siamthat hun khanikumkum 't~wp lam lch kumin mai a 10 01 tih hmuh chhuah a 01 a.Chutichuan 1990-91-92 pawisa chu kan sawiangin ~ list diklatiin kan Minister pawn ~ rawn pawm ngci ah kh3n, kh~t~ kanR.D. Pawisa kha kan 10 aemz o tiawh a. NLUP lean P::lWiSCl kh akurnthurn a list dfk Loah kh.an kan 10 sem ao 'tawh 3. n i , Chutia nih chuan p awd aa riral '3. a kh a kan Minister khnn I s i nqchumem em chu k~n pc og031 love' a tih pawn kha 10 paWffis:J.k sainATR ah pawh chu~n 10 dahsak ta pawh chu oi teh ren~ SCI tunaanLa dah aak a hi chu lean Land Use pawd s a 1/5 vel, ch-auh kh aa 1-:> ni tawh rcng reng -'1" Chuvangin list d LlcLo a t.mqc Jeanpawfsn scm tiawh a khe ka han chhut chhuak a" First B~ltchC1.h

Rs. 4000/- pek 0, second , third leh Fourth 3. ~n p2kn~ k~n

han chhut kh.cn hernd list d.Lk Lo acanqe Jcan PCiwi-S3 r-Lro I in awmmdah 18 kan scm, k'.31 chu cn eeem .tru tietr- an hri 3 nh ka nq-i: 10thei 10 vu, a semtu'chu k3.n Minister t8'3.n ni a, an m~hni

ngei k31in 'mipui hm~ngoih 'takinrangva thingrem khQw·l chinen m~hni Officer te p3.wh ring zo lovin kan inphur lium thinkha a ni a. Chu't.ah, ohuan kha instalment 11a p awd aa scmtawh a in awmlo leh zirtirtu te a cut loh chanai nen chhut

••• 572/-

572

khan Rs. Dual 295 a 1n kai tho tha mai a oi. Kan Minister hinnhel hi z-awn s awd f Lah teh 5e. Enqa td nqe hmanni Lewkah ansiam tha a, khati zozam kha a la ~arn thclh fa? Lungsenblack ah hinn 301 kan paih e, sarkar hnathawk aO ti a. Sorkarhna t.n awk 301 paih luih tel '3. pek chuan kha 438 a 01 UI an pni.hs1 ChUCJ.D Ln 739 chantur 'kha chu ::J. In ~.'wrn r-c nq .rc nq 2. ni" chu­vang'in he sum 1eh pair~l dan hi Pu Speaker a dik la, n teltu chu k~n awm ~ ni. ~u ~peker, Q::lngma chan hmas~ ~ 01 a,thiam t~k~ ph:tilam hatute hneDa i s~wichhuah kh, ~ 01 ~,

0:109 chu-m keng 'tl.J.ng lao he t.L om ern a stun r-Lr-a L hi J. -t.am kering 10. Yawiln n1ah heti em em a sum 10 rir31 t3 hi k~n ramt8,D mualpho thlak3 01 :1, hming chbLa t; -chLak a n i. bawk Ct.

Tin, dd nohhuuh Lohna tur khawp -:: 01. ;{c; sum hi k-in chhuanqem em 3, k an ram t.Lh hmasawn nan lean chuanbc r- 1,'iJ. k-in duhbc r- kan thiam 't.awk lean ti a, mah ee ve.wi.Ln n iah chu-rn od r-ukn npuk 1eh kua he r·~ l~h hn~m tam hruai ala n~ ta a ni.Kan ruling £be pawh hian chhuang tawh sub se.a zahth1ak 1ulai deuh ve, kankhawt1ang hruai tute 1eh kan sawrkar o f fiLc e r- te leh lcnn kohhranhruaitu te pawh in Ihei hi ~awng hmasawnna uh an n~ai tawh 10,an pawm thei tawh 10,eirukna leh sum 1eh pai tih riral Du m~i

ani tih hi mipui te hianan hmu chiang tuwh, chuvangin he kan'l:JLUP hi chu he sawrkar hd an a tih tawh zawng zawng ah a thil tfusual ber a ni a,Hei hi chu pawm teh see Tin, k an hnarn intode1hnatur 1eh he ram thenrual aum ve na kawng amin daltu a oi.sum 1ehpai a th12wna insem hi thatchhiatna leh suahsual n~ti pung tu anl .. ho rna! mai a pawisa hmuh chu a riral a, thawhrima hmuh chua pung a ni 'Bible in a ti a. Hetiang a thlawna inpek mai rnai hichuan khaw! ram 1eh hnarn mah hi an in todelh 10 tih khaWvel inan hria, chuvangia, he kan NLUPhi chu .kan sawrkar hdan siamthateh se, ti danglam teh se~ He ram 1eh hnam tan hiun in nghahnatlak a nl 10. pu speaker, he lehkhabu hi final bu uoin, ka sawiang khan kan chhut ve a. ~~'in~ kB.3.mi an final bu Leh hef hi cuneusbu kha a nia.Heta cencus hi tun a,an final bu nen hinn han en inhe thil dik 10 hi engtin nge a kaL, kan s Lcm t.h a e , Ran s d cmtha e lean pn t h . then. e tih hi ken Minist0r' zahawm t ak knan r-awnsawa, Leh thin .nahce , ~ s. .mna buah hi 3n<.n Ln S ern z.. 1 ·t.Il0.In awnjc te khan an La dawnq ze L tho ani" kumthum chnunqd nawm LovLnpewd s a an dawn hi tu in nqe c..,wng 't.a ::eng Le ? ,£;0: ..pawisa ba thl~u hi ZiJ.wn chhuah ngei ka phut t13t " ni. Rulingleh Opp os Ltri.on Lnz e t; in Pn r-Ldamerrt.e r-y inquiry comrn.i s s Londinin he sum Len peL rnak-t.jduaf tel. bonn hi chu chhu.Lchhunhlea duh ,J,,, ka phut tlat e: n i , Chuti '1 nih Lova kan hn-un t.o n hethil hi kan tih zalzel chunn he r3m leh hn3m tan b~ralnaah

kan oruat lut dawn" lunc;;ngaina chd r-hdupeb kan luh p u.i, dc wntih Pu Speaxe r- kn sawi duh 'a nt ,

Ka lawm e.

'J

PU P.w\LBLtuC}\ Pu Speaker, lea La-em 8 1 v.awi Lnn k anDE1~LJTY S1:-i.;,.KER demand sawi tur hi Medic.'}l ChUD0-

changah hian s2witur t3mt:1k .~ ~~m·2.

Am~her~wh chu hun a tlem 2. Medi­cal churrqchanq jz:huah chuem k.a bial Bunqhmunah pacL)r minpe ve thei em? tih chauh hi ke s·)'·,-:1 duh ch u a ni 2. Hunkun ne Lh 't.Lem avnnq.i.n NLJP criurrqch anq hi t'2:wi t.e r2\'lG snwf, V'2,

kn duh a. He NLUP hi 8.'1',...,i hnawm Larnpanq hawf z~--:.wnCJOJ. han ._sawi chuanin sawi tur tam tak a awm a. A hlawhchhum n~ lCliemo.w 3 that to.wk 10hnQ l:1i em3W ch3uh 12k chuanin thil chhebera.h Leh tih tawh Loh t.Lak pawn a s'Clwi ch nuah 't.hc.i h kn ringa. "rnahc r-awhchu chu.Lam hawi z awnq cbuan s c rkar- ko Ldcn tur

••. 573/-- ,

,")'7/, '.

leh1kan

sawi tur niin ka ring lova. He NLUP ah hi~n ~eini

bial Lungsen to pawh kaotel a, nmaherawhchu duh tihun samtawk 10 tih chu kei a bial tu MLA ogei pawh h1ao ka hria aoi. Duh thu a sam tawk l~hna la1 leh kan practise hm2saberoa a"nih avnngin thil tih~th~r tamtak ala awm ,3. Chu­vanqfn NLuP hi a chhe zziwnq ernaw sim tur emaw hawi acwnqchuan inzirtir .Leh chi, ah ko nqad, Love ; A 'trra trra Leh ahlawhtlinna Lempe.nq suwi dawn ta il3., sawi tur tam tzik kn

.. bi.al chhungah lJawh khunn k a nei ani•. .<1. pr'lctissl a kun tihLai,phun emaw knn vawxvul.h ernew 10 hlawhtling .t.c chdah 10 p awhnisela, he NLUP programme in min zirtirnu ah hian min rilruchhungrilah wil tih tJ.ktak t.umna , Ln'tiode Lh tiumna t.c , in­chhungkhur din turnna tc min tub nasa em em a rrt , Chu chuChakma., Tuikuk" Rio.og te..hoam houai hnung z awk h o hdanNL"lJP a lima lean tih hnu hian an rilru. chhungr11ah vawiin chuka pmm_ang nge, luiah ka kal ang tih aog'ril.ru kha ~ bovetan tnw~ a oi. Chuvang chuan rnihring rilru chhungril .. chhung­kua kan ddnn a anq hawi zawng a, keLmah nd ah nQ,aih 't.uahne, thuktak thei hian min r~wn pe tan a, kawng hm3nghrang ah mintan~ui nasa em 8m a. Hemi ningawt pawh hi a h~awhtling niinka hria a.. Tin, vawk chungchang hi kap ~ousGah hian kan,s30wi t-3.IT1 vf.cu mai , vawkvu1h ah pheichuan Lunq scn b Lockhi kan hlawht1ing vak 16 p awh a. ni <1ng. Mahse tihd Ldaric n::>r­ticulture Lernah chunn- knn hlawht1inna a sung em em 3. n L,

Tunah hinn Rs. 30ooo/~ theuh p~k tur.kan tih, policy ah khan main(trade aan tih hi ehgemaw zatinan la ned a. Chung chu Vawk Lampanqa .kari .hlnW'hchll,affi t"kav~og hian in r~ neih thouh hi in Vat ang a.. t~h chu2nKuhva emQW Balhla emi1W thild3ng eichawp ihcih thil in chingaog k~n ti a. Tun~h chu~n anmahnf r3m theuh' ah v~t a, chumi xti h1nwhtling tur chuank2n in puahchah-mek ani. Chuvangchuan he.LaL a t.anqe emew tute tawngkam atang emaw ka hr-Lr. t;

mai mad ... hc nq me.Ln tr1.de to pawh s em ao vek ang a ngaih hikan 10 sem zo 10. Chu chu a chiang a 01.. Tunah hd an chuproctise naah pa~l chuan ka enpuireng a. Sorkar runhmannQti ~awhtling rurin ,nasa takin t3n kan ,la 3 n1 tih Pu Speakermin hri~tpui ka duh a oi.

Tin.. pawisa sern loh dawn chung ch3ngthuah te hian kristian ram nise hi kan l~ panmam kh~wp mai.Ranqva eom to pnwh -3., dik t1.wk 1,::>, 3. dik tawk Lehne chhun hia' sem tute Iu kan ti hai fo ani. Chutiangin NLUP ah ~~wh

hian in dang miah sil~, pawisa lak tam dub 3vanga kristiandik tak tenhming hnih hmingthum 10 ziak 1ut k~n t~m 2m ema n1. rl Z3hthlak hIe ~ ni, phatrual a ni 1a.

~ ,Tin, Sa~ek bialtu MLA zahawm tak

k han cen s us to pawh kha'"1n sawi a .. ceneus Leh tun NLUF achhungkha kan sem kan tih chungchang thu hi chu inmi1 their-ucL a nf, 1::> :) nd , t:ntirnan, Lunq een b Lock chhunqeh .,>:'1.'tlh eawikhe tdanqa census tie n an a h an mil bam aewnqa thil a ko L takahchuan 'kan hanin bih chiang a. Hei Pu Ha,ri a pawh a bial ('chhungte kan kao a, chutah chuin heng Tuichawng MUka tihte in 20 vel a awn a, Ranqva semah 28 Matisura ah 45, . L '.:

Balukesuri ah in 30 vel .. 'I'hen aauaur'La a11 30, Ber aka Lah hd anin 20, Baeaisuri-II ah35, Bosawisuri'Mukah 25, B~ng~isuri

ah in 25.. Basakab:;lria ah in la an awm a .. Lenisuri ah in 20vel, Benaveah in 18 vel undemenekah 1n45.. vel chhungkhum~h

in 14, M:msihah in 45 vel census, a chuanq miah silo, <1.rniJ.hera\ow.'1.chu khua leh tui dik tak nise pek tur helai Lungsen black \chhungah pawh h Lan a "lwm a nd , Chung chu ohh unqlcua 408 v. 1 anLo tling d.aLh ani.

574

Tin, tunah sawn ngun t·JKa h2ll tihhnuah chhungkaw 180 chuangin kha NLu~ hmu og21 ngei tur k20

tih hmaih palh kan La 0'-"1 'ta che u a 01. Chu chu enq-td nqek3n tih aog G kan ti 3, I~~P at30gin kan han ti d3WO ~,

mahse d30 in a l~ ~hal s1 lava, kan buai ph~h em 8m Q 01.Tunah sawn ohtrunqke.w 180 crruanq hmu thei tur sL hmu mdah10 Lungsen bl ock ah p awh sawn lean 1" ned, tia ch: u 3. nd , Amah-,e r-awh chu ."1 aern Le h a duwn cnunq ch.anq tihuah t.c I a ao.rkc r- ..lampang nil:Jvin a dep~rtment lampang nil:Jvin keimahni z~wk

ah khan an 10 rinawm -t.awk 12m Love , chhun'qlcaw kh tin 1'J d.:nVI1double mai t~, an fate hmingn 10 dawng d:Juble t~ ill')i to hmuhchhu~h thar, siamthat tur eng ernaw zat ehu an 2v~ k~ ring a.Chuvang ChU30 he "'NLUP chung chang 'trrua chhawnqka'.... ticm'cakpawisa- department" in emaw a tih riral emaw Minister in 2m~w

a tih chingpcn theih hi chu k3 ring l~ a oi. A~~h8r~~i chuchuti Duai nuai karah ChU3D department bik ~3wn tunhm~ in ~n

10 pr:3.ctise ng':'.1 Leva, tih th1r a ni a, keLn f m.Lp uf Lempanqk an tih a t"1wk b awk silo; kei nf b LeL nueL te ph e.i chu k-in cbbnm

chhia a lean -tha 10 em em tih k a b rf a a. Chuti chunq chun qa cv3wiin oi thleng a inenfel ogai awm a ~awh hi thil mak, niinka hre !::JV?\. HcL Luncsen block tie kan han ti Z:J 'tc wh ::, tiunehchuan bl~ck th::r an 1a z81 dawn a, kan tirei·tial tinl 200 a,kan fel ti'J.l tial anq a. 'J.'in a dawnq tute r-LLr-u-ah ",,':'Holh thiltih 't.ak 't.ak trurnn a a kha a lL10 te1h tclh anq a , He s',:;.rk3.rhma13k policy tha tak mai hi kao hlawhtlinoa tur a nih ng0ika ring a. p~rty tumah th1auh th1ak bik a nih 10hna te hia Pathian thu ruih nche n qhe in ka hri J. a. He hm:-:s.:1wtmakawngah h Lan theih tawpa tlan a s orka.r 3. kuL ':i ke duas alcmeuh meuh :1 nl e.

Ka 1'JV1!TI c.

~u H.• TLA1..G.::l'1I~,u':;'Hi~GA Pu Speake.r, ka 1,:°tl.'JI'T1 o , ucL hun a 't.Lcmsi ,'} k nn sawiz:o.r ac r ::3.nq '1. Demandno 38 n a Vo tiy lJepi1rtrn<JL t kh-,. konaawf c uh 3, Hei lean h r L.': t tihur.k

thu3k angin leh d~partm8nt pawhin an duh 18h thu, dJct~r

association tel p.awhi.n aorke r- ah an 10 tih Lc.n t.awh a chu chuTanhril vety f3rm h2i hi priv~tisati~n tih chhu~nlaffiin G~r­

karin h~mi c~-aperative sectar 3ng douh joiot venture' 0bpek tumna awm :1WTIa hr-Latn a pawh a awrn 3.. ehu chu doc-cor­te pavlhinl.n duh Lch thu sarkar3h"10 t.h Lcn chh c niin leonh.r'La a. Hulaiil ngaihdan 18h r-awtriu h an s Lmvc k a duh chu,bed lean h r-La t; d.anLn Vijay Cornp arry , BnriqeLo r-c a mite hi khi1­mi lei tur Jaint venture ah khan aa a snwnnqa pc khe t; sh-ir-ened tur nlin 1<3.n 1:) hria a. A dang chu private tu tu toemaw an ni ~ng chu. KhGti·a 10 nih chunn kl.D vcty f~rm

neih chhun a hi sarkar ni 10, p~wn1am mi kut ah ~ hmun 1ehkan assets zawng zawng hi kan pe d~wn tihna a oi a. Heihi thi1 tih chi niin ka hre lav3 chu chu Sorkarin thutlw(nil an la nei 10 a nih pawhin ti 10 hr~m turin k~ duh ~.

Tin, he tdanq an q a tum an nih pawhin in ti 10 h rcrn turink a duh a. Tin, he tidanq .'1ngo tum an nih ch uan a ti tih cLtu private farm Miz~ zingah advertise niscla, ~ ti duhleh a chhenoduh vin 3.h'[T\ a nih pn whdn an chhanq 'lne 3.. .JeLafram chhunqe ti -th cd tu zawn ph iwt a, pawn Lam chu ec c cnda r-yah ka o']3.i a. Chu vchu ' kun sl.wi Lanq zawh d uh a. Hc td ariqakan firm hralh tumna a 10 3wm hi he dep3rtment hi Q feil a10 nd ffi'J.w'? tih min nqeLh t.unh tir a. Phur t.aka mipui te Lch

••• 575/-

,(,'

- 575 -

a thawktu te Fawh an thawk nia kan 10 hriat lala tih zal

tumna hi s~rkar chunga ngaihdan siamnan pawh a tha lo'h~e

in ka hria a. Tin" kha ram kha lo"lei ta se, 10 f<;111 taS€!I kha rama kha tu kut ah nqe , a aIml' anq tihte p awh kha angaihtuahawm hIe. tin, privitisatlon tih hi kan S0D(ar hianan eevt ri zeuh zeuh ta a. Hemi 'p.(ivotisation lih chungchang kal phung ehho zelanpawh" tuna Vety College einnatur atan Selesih Farm te pawh khi vety cobj.ece atan i pemai ang tih rawtna te pawh.a awm olin ken 10 hria a, _~ei

hi a thCl lovin kahria a , kan sawrkar lai khan tha a....m h Leioka hria a l ~inister incharge kala nihna laiahkhan,amaher awh chu ;' tunah hian kan ngaihtuah let lehin 1987-88ah khan,"Vety Doc t.o z- zirturin kan ram miio an daih Lovem~ hnenah kan seat thenkhat te pawh ~an pe a ni~, keimahnl paw~ zirtur kan hmuh lohlai a, a nuai tel maktadual teleenq a k an ram neih chhun tie pe chhuak a, Vety College __ dinhi thilfin thlak ber nlin alanglova, chuvang chuan thiladvisable 10 t3nniin ka hria a. Kha kha thillo kal tawha nih pawhin thulh leh chi oiin ka hri a a. .

Tin, kh'uLaf Gauhati _hmun an te l..Jawhcollege a 10 awm a nth pawhin Departmental Farm kha, khamdpractical tih nan khan College bul a, khumi Khanapara VetyCollegG awmna bula·Department te paWh training ne1h n~n\~nhmang taogkai rna! u'ni. Chutih lai a kan oe1h chhun Collegeah i pe daih mai ang tih lam hi chu kalzuilo se a duh awnh Le in k a h r.La ,

Tin Medical ah khan kal leh d~ih anga. ,Iei kan h r'Lat; anutn W.H.O. chuan a duhdan in kan pcwi.sesawrkar in a k an hman zawng zawng kan budget atanga 5% hiMedf.ce.L ah kal se tih hi d.d.O; in a duhdan nlin k an 1:> hriaa, chutih laiin keini chuan kan ramchhungah 1989 atanga vawi1nni thleng in He~lth Department a kan fund All~tment a hi kanpawisa pumpui a chhutin 88-89 khan 4.10% 90-91 ah 3.30% a ni1001-02 Qh 3.98% tin tunah hian 3.74% ani hemi tIn hnlam zelhi thalo ka ti a. Chuvang chuanchutah chuan 75% pawisQ alot­ment ~tang khan 70% hlawh leh vehicle te Machinery te mainte­nance nan zawng zawng hman a 10 ni leh si a. Chuvangin kanMedical Department hi "chang kang zi zang a io nilova, Dam-.dawi te pawh aem tur neilo kan l~ nilova tih kha a chi~ng ani.

Cuvang ch~an Medical Department anhian tam d.euh 'hLek pe!j: nd s e La , 5% talhi_tlin chb.o -th e L ilatih hi karawt duh a, Mite ber atanga lian ber thihna lehdamna chang tu an nihna laiah achangtu tur Minister te pawhin sacrifise a, kuL chhoh pui tur a nl a. Chuvang chuanMedical Department tana pawisa dah hi tihtam nisc tih hika,rawn rawt duh a, ,Tin hei doct0r te kan nei a, n0n prac­tising allowance an Le reng a. Hei hi open secret an tinge oi? Mi z~wng zawng in kan hriat 01 lawi si, MFA labawk s L, mahS'3,)ractise hi ban miah lova tih chhoh aeL anninnn lai hi eng nge ni kan sawrkar hian tih dan the zawk ahria em '? Tin casualty duty tie specLeLf s t; te pawh hi d.uty da'la awn lawm nf ? tih te p awh hi siam a Q'Wm iio ve , Speci _,list 1:B.an chhuah tur hian harsatna an tawk thin ni ~wm tak a ni chuchu ka rawn sawi lang duh ani.

• •• 576/-

- 576 -

Tin, Police Department , demand 13-nahian, hei kan hmuh ~ngin identity card chu borders ar8Q tihkha 91-92 uh khan a ~wm a, pawiS3 kha. Identity a~rd khasiam zawh a 01 ta em? 30 Lakh s dah khe , Tunah h.i an l:Jl.wisaidenti ty card Ian dan a n i, tia Lova , Identi ty 'ci rd chu siamzawh tawh nl tain pawisa dah a tul t3wh 10 em nl? Kh3Wichin nge siQrn a nih loh? Engzat in nge dawn tihte pawh kha

hriat a chakawm h Le in ka hria a. 'rin, housing t.t h te , buil­ding tih te hi palce department ah hian a awm lawi lovu.Kan hriat angelo emergency a duty te, a tlaogpuiin hctiangpost te hi chu rikrum thila che Vat the! tur aD nih la1inkan p o Lce te dinhmun hi a ch he em ern a. Accom:)cJ"ti:)n:lnnei the 10 a 01. Heta Bazar chung pc Ldce s t a t.Lon :t dutyconstable te an h awn an kc Lna ve nq kilkhawr t.awp kbevk .].11. kala amumal ned 5i Lovd n khe t.Lanq khan eddLcd ency a awn mumcLthei lava. Chuv.J.ngin accomyj'3ti~n lam ahhi3n poliCe dcpQrb-rnent tan hd an sum leh p a i hi de h tam a tha h Le in ka h rd e a.Constatble phe1 chu an h1awhte a tlem em em a, miio un hanLuah 1e11. nqbaL a, an ka1na hla bawk s L nen 2.n e L t.nwk a niber a. Hetatang hian duty tha tak ;3. beisei awm Lch 2. nt ,

Tin, a.rrns & ammuna t.Lon , mod.i r-n: arms~n nei 10. Chu chu Centr21 at~nga an offer pawh hi an 10lei hlei tihe i, -10 a 01 a. Chuvanq crruan khalai kha aor-kc rin arms & an1mun3ti~n an n81h chungchang hi madcrn ~rms

lisakna turin e Ll o tmc n t; te siam ve se La a thain ka aria a.Tin, bo rce r area 'ka oihna 131ah rikrum tihd Lah te k.in h rd a t;angio kmanni a Minister Ln-ccha i-qe Ln s awd. an q kh an k2D dutyte hi kan tinuemna hi a tha tawh tur a n i , Tin, Vehicle ohunqch3ngah hmanzan ah rikrum thil ah ka han kjva~ m~t~r an neisi lava, ke a an 10 kalin an muang si, harsatna an tawk ani.

M:;>t:;>r tha apLenq hi Officer lamah leh .re aeden ce Lamnn hian aawm zel a~ an hna thawhna tak tak police St~tiJn ~h hi20 a rchhia nam ngoi te hia 10 ni ta thin a. Hetah hi~D effocicncy'an oe1h t.ue Lh ria turin mo t o r- pe tiha sola tih hi ko 8"1\.'1 duh a.-rf.n , c an s t.ab Lc pay kh.s tunth1cng hian Rs .. 025/- n.t in 0. Lanqa. Pay RevLsLon hnuhnung be r-ah khan as. 855/- tur::l nd ,Home Department chU3n hei hi awm an 10 ti niin ka hria al mahseFinance in an 't.uz-n-cd own leh thin ani. Chu chu Ln t.c rp r-Lt'1.t1:nin an Loh vane niin a lang. Chirvanq chuan kh a kh:::,1. c1ik ngeibawk 51 3, kan s':)rkarin Rs. 855/- a ni ang ngeiin ti chho ngasa tih kha k a r-awn suppor-t, b::lwk a n L, Tin, DSB h Lc-ch 2 beavunqa vawiin ni t.hLcnq a DBB ml GngoffiJ.w3:1tin 111"1\':h an IFJ. lathei 10 hi a :;Jawi em em a n t , Chuvun q chuen hl'l'tJh:ln 13k¢1eihna turin sorkarin a b o an hmuh hma a 13k Loh tir an tumng01 tunah hd an p awi.sa awm a t.a nqf.n an pe v-i t; 'tur"l n i , tlh1a1 kha kan sawi duh ani.

Ka 1awm e ..

Po T.C.Pl:.C.i.:DLGA : Pu Speaker , ka Lawn 8, Dcm,nd nh ]<01nghal ilangin l 2. hma sa bur, }c2n sawiduh chu demand no 25 na rned.LcuL hi' 0­

ni a. Ka hme a Ad acwl, Sauth.-I bi.'lltt.MLA 'aahawm takin a sawi aA.g kban a pumpui a kan L'l:~n e Ll.oca-.'td on k3.np:;k a hi 3. 't.Lern kc ti a. Zokh ua hmun tilj_h ke n kcL0.1 k:1O demdawd Ln tel kan health sub-centre tie , ken P,.C te SHCte thawk tute cwmne hi a chfie em mr:li :1, ch uvanc t nin lean Pd n anceMinister p.awh.i n min 10 chh Lnchhf.ah aak sola th:::tink". h r-La a ,Kumi.nah hi ch'uan l-J2wisa knn p-ek b __ lh a t.ha Ln ke hr-Ln tih knnr-awt; dull nmaa a a. Tin, ken ctvt i l'bs:~'i tal hi tl2.mt 11::,,_n sawi

"

,

..

- 577 -

Ian kn duh 1., kon Civil Ho spL't.a L 21.1'1 h L' n a building Lchtuna a han awn anq ang S3W chu dem Loh t.e tan chuan a -chn thawkhat e. -'\naherawh chu Jean hn a t.hawk tute che t.na Lad 't.ak SQW

chu a chep.Ln 3. chhe em mad '3., hei h f kumiri cnno ah hi chuanchak zawka hma Lak main k'a hila a.', Chu chu tuna Civil ~'I'Js­pital & Dispensary tih atanghian nge 01 a sak dani a tihthat deuh z awk dan, tihawk tute chetna han en reng reng pawhin mahn! thiamna 't.e pawh han hman dawnpawhin duh thu ,3. sam1:> h Le in ka h z'La a. Chu chu kan s awdtie L duh b awk a. Hei2000 A.D. ah chuan rni z3wng z~wng tana hris~lna 'HealthfQr AlII tih kh3 khawvelah _India ramin tawn chhah a tuma 01 a.•. Chuv3ng chuan kan Medical Department te hi k~n

'thuam th':.1t a 'oawfmawh a. umannr.. a Houae aka z awhna "10

chaanna ah ],;:h;'n ape cd.eLi.e t; ieh noccor e nqemaw Z"1t k2D ne Lve t.ewh a. Kan Doct.oz- tehi a specialist- .h ot-e hi hmundang d~g, ~ d~h l::>vin hmun kh3tah dah kh3wm a, hm3nr'w th~pek a Delhi t;., CuLcu-ca Ra n ke L te 'ban aan-bhe L deuh h Lektur 3. hmarrr2w tha karr pek a, kan incheibawl hi a tha berinka hria a. t~2rrrawh taape the~ mang sil::>va·kh~wi lai l~iahemaw Lnscm di r-h nuai mii an tih Lamna p awh th;:;:ih Loh mipui­tan pawh '3. chhawr tak tak theih silavakan dah ai hi chuandah khawrn ta LLe, hmun dangdanga damlote pawb in min .rn vmpan anq a, -iJh:J.i-rJ.mkaltur pewfsu tam t.ak kan ar Ee in lee ringa nt, T1ni:pll.arrama kin')' in referna hmun hi, hm annf.nh knncnnunq'te deml.o k a aauk k a Lpud ve a. Calcutta Nighting';;lekhu Miz::>ram s::>rk~rin dam10 in referna hmun a k'1n hman a ni a.Khutahkhuaninvcstig~ti::>nchiah an 10 ti thei a, d"1mlJ te an1::> adrndt; thei hauh 10 mo t a. f nve s trtqrtd on kart lih tir a ,an finding a 'kh a damdnwi.Ln khewf laiah emaw min h3.0 r~ "e rleh a. Kan V:J. keL a, Lnvc s td q-at.Lon kha abulah rrn:;( a tiratangin kan nan tan Leh a, 1bwisa se n 'doubLec.a n1 Q. dei hikan sDrkarin cn Qgun leh a Damdawiin a Ran awrn theihQQ turanq cru kha lean Minister pnwh "in min La chhinchhiah aak dej.n,

Delhi a AIIMS kan han ruahman tekhu cnu ~ th~ em em a J a puitling in ka hria. Khuti3ng angchi dnm.Lo t.e pcwh min admit thei, tunah hi-an s o r-kc r- hrietih ewkte p3.~m an 2uk k31'a, an in entir al he1am atangin 3.0 rerera" pewf sc khutah iHgh'tingi11e ah an chain a, admit 3. Lo ng3.i51 a, an awn t:1ei sd Lova , hmun danqzih an va ka1 Le h a, ,).bul '1.tang b awkdn pa-d s a chawi a "doub.Le Le h a.. Khan c ~.n9

kh.:J kc Lnd a nq rndr'e t.hc L tan ha r-aa tm a a awm t.hc Lh a vanc-Lnhleai hi loan s o rkn z-Ln kan Mini sce r p.awhLn min 1':) chh:LnChiahsak sela a thain ka hria a. Kumin kumtir k.vnri Chawnqt.eah lean ho t.u't.e hriunqzud Ln lea auk k'31 ve a, An :Camc1"1w:; inchu. hman kuma Cyc-Lone khnn a nuaf chhLa a, a chric em <rnmai a. Kh u khu kansi"1mtil-3.t s-ik r-an a t.-.lin ka h r-Ln 2, an .rankhu ram lum :1 nt 3., h rasea Lohrra chi hr-aoq h r anq tiamnea ni a. DQctor. tepawh anawm that duh l~hna hmud u n1 a.Chung hmunab ohuan darndawa Ln tho. deuh ko.n sukte pawh thuinka hria a. 'Chu chu kan sawi 1Gh duh a.

Tin l kan Doct~r hi,an hl~wh b~kQhnon-practising al1QW3nce j)c;wi sa. dQng kanIbek be1h a. Chutichung ciluan in cntir pangngai hian an liJ. thulh cbu"1ng miahl:;.vu, kha pen-lisa kha 3.n tel zar Z3.r b3Wk a. Bela! hi k:'tns:Jrk-J.r, in min enpui b::lwk sela a thain ka hria a. Chu C;lU

Gag Ministry ah pawh kan 10 pr:Jctise dan a ni a, m2hse hei himirethei te tan th~t l:Jh avang in chu chu kun sawi 10h duh al

••• 578/-

- 578

Tin, MaLlria crrunqchenq tClwi to h an t":r­l~n leh ka duh a. Malaria hi Mizoram in kan buaipui a. mi-tam tak nunna a sua t a. Amahe rawh chu he nq hi:1 ti 'cswpna a hma kan Lakn a .eh h130 a 't.h.awk t.u a bik t·3.kin rnj.cr-oco.ot s t.lean tih anqtie dinhmun te hi encbLnnq ill an d i nhrnun hi G. oheem, em mal a. Tun hma chuan LDC aog tluk hl~wh JD l~ Isthin a, tUD2h hlawh an 1ak er~wh chu IV grade Qi~ chungdeuh hret sLLn h Lawh can Le a. 'I'Lchuan LDC to ~L;.,rh 3D V2;.

ka1 a, hnuai zawk a an zuk :1g31ho,'3. a t.c nq khan hn.a 3D t.hawh'th a h'1e1 thei 12 01 to p awh Ln 2 L109 a. H ihi s or-ko r- ina enfiah a p awdmawh in k30 hria a. Chu chu tcan s cwi. telduh a.

Tin, kan sawi leh duh chu r(.D.uepartrrEmont ah bd an kuminah hian mf rc chc Lte hme L alS lang Le h a.Zaninah Radiate an 10 ngaithla 1Gh anga l N.L.U.[ 2h chGng nualh2673 ke Lme.hnL mirethei tie tan a10 ka1 Le h dawn t.Lh ,1.D hriathian kut an be nq Leb dawn a nl.Chutiangzelin hc i .tu ..c~l Housdngah cheng vaibelchhe khat kan dah afFu .;:lpeaker a. t18rn thCimh Le in ka h rde a , Hod aia tam z awk kandah '3. t.he h Lc in ke b r Ia ,Hctianga mirethei Rangva inehung neilote tana kan BUGget aa Lo lang hi a lawmawm h Le in k:l h r-La ,

'I'hd L pakhat. han eawt 1:';, k-i (~uhaI1991

Census leh tuna NLUP kan sem hi hmeh bel phet kan tum niin kahria a.Hei hi thil diklo a n1.1991 chhiarpui a dik tak t~kah bchuan 1990ah khan chhiarpui a n1.1991 kha a pUCLn k um ch auh CLni..Vawiinah h1an In t.amaewnc.i Jean nhaihtuah chuan v awf.Ln hi;... tar:ik26 a nl -a s Ln chhiar i13. 1 n ak tiukah in chhLa z- Lc h 11a r he L c.Lh Lan In a ticm z awk anq .A pW1 be Lh nqe L <1ng.1991 Leh 1993 a Inawrnzat h813.1 aN Houee ah kan buk buk c s he t.L zat hi a k i.mLo in 11.kan hria 'tdh Eot;c hi chh Lc r-ouf awnzLe t.e Le h ram mi ui un chakdante, chhuriqlcue indaog leh nUiJu.;. pnaa L Lnne Lhe 2\vrr"::'J.;rb..; pe whhi ke nh re'phe Lo oiin ka hria. He La.Lah bial a.Lawh a awn ai, ten hemi thu kan han euchhuah puf mnt thin hd s mf re t.hc L 't.en he L hi aJ.O dawng tak tiak a l an scm a oi tih pawh kan h r Lo ,

'rd n , ohhunqknw kbat.Ln CZs 30,000/­dawng zar Z":Lr e , chuta tang a adnwnqve Lot;e chhung}:u,i,C:'.::lwngchuang anga kan lak kan tihtirt~ pawh hi a diklJ r~nQ reng a •.s rrt.Lrnan thil pakhat dRC,'lh tie pewh h La'n First Ycc r-eh chuanHs 5700/-ani a.Hs 30000/- k an scm' .re nq r-enq Lo •.\ kum Lc h ahk an scm Lch a,va'i'{ikhatah Rs 30000/- lean p210 r.=.:ng rcng.,i;n:;:J.hJl.3e vewf.Ln ah singthum a nqa in cbhut.a j ohut.Lzat; rci n.Lst.c r- in a o Lrutih a Lke oa t.Lon't.e hi a baseless a n.LsCh u't.La nq z awno a Lnpuhn a ]h

1ehkhatiang anga Census base ang chi khn ani lO.V2wiinah inchhiar ila,chhu::-. ~,"",;,.' t,l -r 1.-;') j~I(--Lr~ 1:-:"<',- t~_·

c.:u CJ'J :.~'i, u -:.~ c.

j.

'J

PU A.l'1DREi'lT LALHi.;;ixLIANA : PU Speaker, ka Lawn e. Kha kansawilai kha thu kan inchuh laia ni a. Tawi te in kan s awi.f'Lahnghal ang a. Ka hma a 1·1LA zuh-.

awm tak sawi kha Kurn 1990 a Land Use a an thlan k.hcmd thlanfinal a tang 2. rawn pem Lut; leh h o rene r-eriq t;e kh::;. k'l. binlah te pawh pek bclh l::>hvin tikhian engtin nge k~n Tih d~wn

kan ti U1 an cover hmant&wh laval tih kha kan Ministerchhanna a n1. 1990 all. khan final list an siam a ni. K~ami

hnu a r:Jwn pemthar reng reng In kha (Saitual ah tc l'awhkhian a bik takin pemthar an tam a ehhan chu HPe ,=-'<rea I"dawt kan ni 3.1 r<1wn tlan thla an tam ) pek an nil~va. Chuvangin kha nen khan sawi pawlh chi 2 nilova ni till. kha inhriat k:J. duh ani.

.. _579/-

..

- 579 -

Pu Sp~~ker~ Medical chung changthu ah hian k a .b.LaL kQD sawi d-awn chuan thil sawi nuam 1:>tak a oi. Nimin lawk ah khilaiah acident rap thl~k takawmin mipasarih an b~ral at hliam na tak ~e an awm a, kh~

laiah khan R::hilai facil! ty I .<kan" Sad. tual Hasp! tal te ahfacility duh angio a that tawk lah avangin hela! ah rawnla thlain Xe-Ray te tih chewp s auh aauh a 01 a. Sai tual I-I0S­piatal ah khian a hming chuan X-Ray khawl te pawh dJh vaa nl a. Amahe ruwh chu a enkewt-eu te an awmlo nl ngei tura nd , A kh aw.l, a kha supply or-tenteo a pawng lei tiawp mada, vawiin nithlcng hian hei Aizawl ah X-Ray chu lih n~aiin

a awm a. Chuvangin kan thfl lei te kan enkawl tc M~dical

Dapartment hian 10 en ngunse hroan theih a nl tur a nl a,tin a hmann a turin cperet.o.r tc pawh loan Dei a tulin lcr; hxf a

a, z okh aw lam a .Io sp.Lt.a.I ah tehianlXlwisa a tlhem Lutiuk emni ang damdawi lampang hi a awmla ti~ rcng mal a n1 B. Chu­vangchuan Budg~t ah-te pawhaah belh nise tha in ka hria a.Tin hei speci~list kan neitam ta hIe a. Phailama kal tc kantam em avanga pawisachhuak te hi- a awm tlcm tclh ne Lh nanspecialist te awm tlem telh telh nan speacialist h~ ten ~n

hroan ~ur hrnanr~w tha te lei nise langin, specialist sawi danchtran. speCialist .ho hian kan equiptmonts leh kankhatv1 be hikan ne.Lh loh chuan G,;;neralist alin kan tlaktlai 1:;1 z.:i.wk ani, a ehhen chu khawIte nen a in traioeqvek kan 01 a, tiina sawi a. Chutiang anq.. chuan helal" ah pawh hi facility tekan neih belh zcl alawmawmrual in specialist hrang hr~ng tenan duh ,;lOg an s-3.\'1i atang hianin Budget te pewh hi siam nd ae1angin a tha in ka ring ani.

Tin Animal Husbandry kh a han ecwtila, Land Use nen hian a sawi pawlh loh ~eih lava, mi ranvulh te kan h3n th1an tir vak mai a~ a maperawh chu u enkaw1p~i tu turin Vety DoetQr lam pang ah hian tan kania silJva •ChuvanginLand Use a ran vulh th1angiutc hi an hl~whehham

a ni tih kan sawi thin kha A ehhan chu a pawisc scm piQn lamah hian raR neitu te enkawlpui an ngal a ni tih hi kan S3wr­kar hian hria sclangin a tuLin ka hria. Saitual bialah tovawh Land Use ah kan thlang -a,- sum kan seng ngawt a,khi ahlawhtlinna a ni e ti lovin a enkaw1pui tu tur Vcty Doct:;lrte pawh kan mamawh ani. Ehuvangin Land Use bialah hiana bik takin a h Lawbt-Lf.nrra tur h Lan kan hotute hian Ve tyDepaz'tme n t; ne na tangrualin, a theih a nih chuan M:;bileuna ee-cee pawh siamin enkawl pui selartgin Land Use te p-awha h13whtling zawkin a rinawm a ni. Tin l Land Usc PQlicyhi Pu Speake z' a tira i rawn sawichhuah niin ka hria a.D:; lhi lama cherqe i Lak laia i zuk kal a pawl sa te Lehplan te pawh i zuk sawichhuah niin kanhria a. A lClwrt1-awm h Le , Mizoramah sum tam tak a lut dawna, z okhua nuleh paten eizaWIlDaa ngelnghet an nei dawna Uin kan 10lawm hIe a. I hova planang khan kal ta se, M.L.A_te 'pawh mawhphurhna pein a h1awhtlin dan turah bawhzui tura1 ruahman ang khan ka1 ta seng ehuan Land Use hi 3 hluwh­tling angtih kG ring tlat ani. Amaherawhchu i ruwnzin hawnga thingtlanga i awm hlan, i hriat loh hlanin iportfolia chhuhsak a ni a. Khatatang khan a ni LandUse Palicy hi a kalsual daih tawh ni. Chuvang chuan achhuhsaktute hl vawiin niah hian buaina siam zawk tutean nt , Sum leh paiahte an ehiangkuang 10 lih hi an sawl

••• 580/-

- 580 -

hnem tawh~ vaNiin niah han sawibelh a 0921 tawh l~. ~mah­

erawh chu kh a-td anq zawng khan a 10 nih tak avauq Ln kb.apawisa policy a'tui tena an 10 laksdk atang kh~n a 01 hepolicy hi a kal suam a oi. Chung avangte chuan he policy hia kalsual ang chu tih i awm loh a t.unq khan nqai.hdan Jeann~i tawh a hi. Kha kha a khawl~hna intanna a 01 a. Tin,he policy hi a kalpni.Oan changch~hgahukebialtc hQo s~wi

Leh lawk k a duh a. SQ.i tual ah te Fu ken thlan ti r a, a h r-aLhna tur hmunte p uwh lean s Lamsak 3, 1{VI pawn an s i cm a nf, ,A kuwng e r awh khi chu in tih tlang Loh av.a nqd n che nq n undtam tak mao fur vawiin n Lah h Lan a chhe t.awh 3 rd. Chu­vang crruan a k akhde , kan chintir 3. 'ccn a a chin ,=t, l. h r-LanLehrra tur kan nqad h t.uah Leh thin Loh avanqa h:,,13.1 ,;.>3wisClsem ring~wt ~h khan ~ tawp tawh em3W k3n tih tmmn aVQng in::i'u an n r'Lah -toc i. Lova , v awLd n n.Lah Sai tual khi3,n bU2Li ,;.nih khd , Chuvangin tiunah h Lan kan Minister Ln-c che r-oe in 1',)nr-t.a sela, a pawimawh chu khing an thil ch Ln t c oe nq t.uo f.hn atura kewnq lchd tih tl'1ng nl L1Wh se. Ch u cnu ~, ~,'nwim.~wh

hmasa ber a' n L, Mipui te chuan an p awd s a down chin chin t.hatukin an ti hlawhtling mai. hffiaherawh chu k~im3.hni 12mp~n0

s or-kar- bawk hi a Ea-i L Lc h thin.

Tin thil p akhn t k a s,lvJi Lch duh elmLand Use chunqchano ehuah a number c",;{10 kc,n t.Lh .rfan ce n -ushi a dd k.l o acvn;e s~wi tu kbawnua Lh t.ak.Ln 3 'NlU nwh euh ae-,Census ,:Figure hi a d Lk , tin, cbhunck.aw b ouse h o l d numoe r-p atch hi a dd k -:1" 01. .\ r.iikl:::> thin zawk chu h2i n i 3. d.census figure' clt3.ng'-'3. kcn n qad hpawi.mawh tc p.awh , ro re tcnc rte pawh tih t18m leh tura oi ~iin intensive r2visiJn kan

"han t.Lh t;e khan Phu.Ldun.; ee t Loh Kawr-t.heh bd aL-ah t.c ~-C,):~i-n 460ce 400 a a p uno 1'.:::11 chho z cwk thin 0.. kha :J. ~.l.::l'",i ZEl,'J'k chu:loi. Chuv~ngin kan pe toh t3kr~n~ ~~wh nisei t10 tinqefo reLqncr 'kJ.n pok an q; Dd k Lo 't.ak i n 1951 hnu 3 mi hi chu ondah thei 1::> 0.. ni 2, an include VB t.he L 10 ,3, n L t.Lh kan a r'Laa ni a. awiin n La a .,ungzel mad til a d i k t:'j",i 1:) 3. n L,Chuvangin"assimi13tic.m" ... -r-oce s s .:kaan bmun r-aw tin t.ek 3. iIl0 nihma~ chu. Thiam chJ.nna turin mi,riug an ~Ut1~ 3 1 ~n 10 1utbe Lh ac L UI hc.i, hi k.xn ...ce cawn i n ti a nih si ch u n nih Lchtun census fi0Llrea p.rov i e Lona L Lc h. a final Lnk.a r- rin'~':1 t madekhulai bia.l h n ih a ZOlki,13 (900) chuang a ~:)ung t.c khu , .chukhu illegal Z wk J. ni tih khu k.an h r'Lc t; a t.h a :'0". Tin,chdanq t:-Jkin k.,uJ.i ram k'-10 i:dc t.c puwh kh u de n dL 1::J C1 n i,tih kan nL:: t .: tha e nq ,

Bengali ~ast~rn Fr:Jntier ~_;ulJ.ti~u

Actl d anLn r-amdar»; mi 1::> lut 'te , r-em a p0kthcih Len ::::. n i.,Chuvnngih khulai ah khu3n chi3ng Kuang 10 t0Kin La.nd U~C

ah te p.awh lean 1::> bhLan t.i r vie -'3., ram kan pek tir krnr, Z-:J­ram dan, k3n in ven himna kan bawhchhi3t a oi tih hi bri0ta tha ani. Chuvang chu~n en03Wfl leh ni r~wh S~. B0n0~liEastern ~'r';)ntier Reyul.J.ti',)n Act in a sawi ::J.nga f-.Jrei -neT tekhu ram pe,k ve ni suh se. Chu chu kan s~nvi duh oi 8 ..

SPEAKEH.

PU P. c. zoa.':~l3A:;:iGwiANA

Mli.'JIS'l,..,;H.~ Pu .spe.aker, hei vaWlln lliah dem:"ndkei mahni min khawih tak t:c.k l1ris(21 natur ,'ltante, d.'lmreina tur ,3t"n"i::c/ kanei 10h b:J.r nitin a. kan 2iz,,~m'n2. rnin

•• 581/-

- 581 -

ngh~wng demand Minister pannih ta kan hgn thlir t3 ~/t~h

hd an Medical::th .t.e , f nformat.Lon ah tel Soc La I -secur-t t.y LchRelief on account' 0-£ c~lamities ah hi~n SQwi tur k~ n:~h

b l e a, Manse nunkha tuk k an ne.i.h .t:;'J,~fh zrve nq Ln RurC11 De.,ve Lopr.rcn t; ah h Lan k an Luti ph.awt; mef anq a, lean hman ChU;:'.Il3. danqah kc rawn kaL bawk aog'; 3.. Rural nave Lopmen t; in :ik anp r-oqz-amme :',:iui be r maL Land Use a't.an a thingtl'1ng mdrc t-hc itie chawf, k an n n tuX' a't.an a tunkum -10 thar tur a, z an i.ri .:_tc<~1i J

kan ngaihthla -:,og a, he House aahaten talc hiaD thingtJ. ~[)(} mi.ro enet. te chh on chhuahn a 't.ur- a t.an t.hawk rnek 't.awh tie .I:) C-,-;~)1Jt1

z a vJI1lDa. tur -, t.un ch ... ng nucd sangj':lnih zaruk s3wmss:rih p"-.·cl1L1mpass a 11.i· ti~'l -tn Ylri:lt hun hi ohuan beng tih Lcno thL:~ll'c'ir

b':nrpkhai in a i11iFl) n9 tih ka ricg ,3.. Chu c.ru h-s t.ah h i.s.nl:),Jwl TeWY rdtlz' sawi hauh lova, 3. duh t.ute hn ena hap pel>:na tux hi .:1 r r.ouj, h Lc.i n 'k'a h rLa a. .Mahni b La L Chunr.;:C:l~~H9

to lean sawithin a. Ke L p-iwh Pu .spaajce r ka bial'han 8,"\<1ihmasck ka:' duh J. •. KQ bial .chhunqah ruan Land Use b encf i c i.: ;':i_~JS

an vaiin a c c-vc r- 10 ne a , UesaMng khuah. }lahiQn In 266 enawm 3.. Cnut3h chucto in 75 te hi h~ Land Usc ah hian h12wlt1ing s eeoec ;'1'10, k c.L J.";~la 10 a ni a. Ch urnd tie chu an :':":".dsJLa dnwn l;;h Lcn s ork a z'Ln a- subsidiary trade "3: s.Lemsck nmanc- in't.unah h i.en tr7.lc'!2 dcu.qah te he nqh o hi thlaksak Leh an n L 3..

SeLi.nq. in 200 khua ah chun in 44 an ni a. ~.... p r-e cc n t.aco~~3.wng. in cb.hut -)D chLnu b awk 21., .J. fi9ure aawnq Ln min L~I

crihu t; s ak 2'.::1 -turf n k a n.yen che u a, PU Speaker Tl:~,i1(..n uam ahkhian in 135 Land J.s2ben~fi.3ci;J.ries awn za1:"ng::lh in 24an eom a , 'rnLn, auL'tri Liah Land Use benefitcan r t e s ah in ~'57

nh in 44· t'--~nJ.n h La.chehham F) n f , .-,. chhd a knn ti d: wn ern?In 357 zing.::. in 44 cbauh h Lawhcb am hi m:1V1 kan "irnuh 1~,n c ng.~·2'

In 312 x ha knn omu t e dawn urn ni ang? PouLm.iwt ah ch u rn in 45-ih in 20 'i'Lunqve L -ah in 300 ah in 23 Du z'Lawnq ah in 45 ah in22, ~.::i3.G9·tG k"-::LGnni a. Chunq ah chuan h01ai'lhs:Jrk;:trin u Luktaka lean vd qd Lance e r-awh chua p.iwf.mawh h Le Ln kn n r Lu a.'IT:::r.de kan tihLen tir tur t'"1.k3.h kuminahp.:.wh Lunqdu r' B1~ckLeh Serchhip Bl:Jck t.henkh a t; eorker in a La L.:lh.dawn ;~.

H8tah hiJ.o h~;i ki1n 1::> lJr:.ctisena!~umli hmel a 1-::> hmu d::::.wnt2 a. S:Jrk~r hi~n Lco:Jmics & St~tistics ~tangin sunreyre~JOrt ;) 021 tur a ni:l09 n<].3., Agriculture repart a nei ~ng

J.., S-:)11 re(;:...rt a nei ~lt1g a. Chuvangahuan a ram 12ilunc,::=t~n a n~eih tur 2 khn kan thlansak a kha 3 dik t~wh z~wkin

k3. hrioJ.... L..)kh::cw ra Clluan a tl3.ngpuiin pawisa. t3.mn':l hi 2nthl3.nr

; ; dUll 1:lr"p mJ.i, entirnan, 8aktawng khuaah chunn C~r_:t:Jent:Jry, thin':.:;~3.inu thLln9. ringawt chhungk:3.w 83 an al;.,m :J. nl'flungv~1 khua,:::'11 'chu;:1nin in 3 an ":I.~.ym a oi. Ti1t.ogvcl k;luain 300 benefici l.ri.o::s zin.;ra thingzai khawl mi pari:J. t in -::.0 < tito khc:. chu .J. dik 18 rl2ng reng. P:l.hnih to chu chhun'o: .'.I,m "CI11'1, Zl ail;:'"l'';'': :;.c::ru]e a to kh.J. chu Serchhip Block o.h cm:1\';Lungd':l.r B1 :.Jck".h em"~l,'l C''.1rpentary th1ang hnenah p~ il::( ,kh;.;,.tiJ.ng kh~n in L.ch tir dawn ngaihtuah 1103. a th" n.;mm,'1t1g ~ k.J. ti J.... aakt'cl,mg ah te in 38 z"",t mai in tld.ns!z2tikJ.'1a~.;l h.:.lo ·tih kil.J. chu, 'zai tur ..i?,J.wh an nei seng l:lw'I1Q.Eiz''.vmn'1 tlin<;:; ~.:. nih rUJ.l kh'1n an mahni kha an In-:::) c'telh10 d,J,wn l 'an h-:-:rs~:t phah d::twh niin 'ka hra tlat a nl. Chuchu kao sawitc1 Vc Quh zlwk a.

~in, MLA kan nih ~ng1n kao bi2lchhunga thil 2"1Vffi z~hmg z3.wng hi kan mawh phurh ringo,·'t m:-:.ia. Uluk p',:'~wh 1<:.-:". u1uk pui hIe a. Tin, dOD tha tak mC'.i min1>C b.J,wk 3.1 ,3D ni havin an vigilance pein bawk a. Cefl,BBS a L"l10 khua Thingsul th1iah H. D.Bl::lck to pQwh hi en ta nc i1-'1census 3. tell:) :~LUP in a caver 3. chu BJhban khua b,::; ~),-\ .....h

••• 582/-

- 582 -

Census a11 c n lang Lova , Mahse Land Use 'bene f Lc i a.rLc s chuchhuriqkriuo 96 3D Lanq ,1 nt , Chut.Lanq chuan k a b iaLeht.cpawh Mualmnm ~hccnsus bu u lung l~in in 7 Phaibawk~h in8, Edenth2r ah in 4 'fui'lchurhluah in 8 Afch a Lkawnuh in 15831sih ah in 9 khati3ng ang ringawt V3wh kh3 k~ bi 113.0 an130g t.La t; ma.i. ,'} nd , Tin he:' Land Useah h Lan k3.D ::31'dit01 dur­tiak a chu, a -t.na om em- 3 ni tih hriatna chu Se Lt-ua L k;1U0. ::1:-1

tc pawhkhan v~w in LDnd US~ d~wng tu, tur te an th12D 02wn ~,

chawlhni, tla~2 3awn~in a eirawng bawltean 21VID 2 ni. ~n3US

ah Lnkha t; nt aj , k a h r'e ch aanq khewp mai.- Chu't tariq chunn ,~n 1.:it.La t; ani, 't.unah :::::],\'lh[K1 Sc r chhLp b Lock ah an t.Lh d-r.in vc Lchpawh mahni fa nu:;:;.ui ne L d o k desk t awh tie , nekurne nupu.l, D,,-,1trur-a ·3D be:l_s0ii~2 'U~LJ0ng a Lndon tir ,JJ1 tam Lut.uk ..

cen sus nena Lnrru.L f o tei 10 ahll chunqchu a nihd.a.n-::: n i '.. Chuvuug Ln census ,3t~ng;:~ nan b .. G"':: ri··ng~\\I"t2. .l;)ovis2. t1111tc:..J,.: ki1:;t1::1i2. Lugrrqz-a L e nqa 1"1'1n s!E"i·ri t.c k ,',1

bcLhch i.an cL.,wl 1:) t::',k taka Hou.se a. S3ivi ke Lrnahnf b i c L ctruncchanq k9,D sawf dawn 'ph8i chuan chiang t.alca kan s awi. t.o p::~-..':-;rn

hi -3. t.h a £,:-,in ko. hrLJ. ct. En t.Lr-n an , Saitual khu aab fu thl~:n,-~;

an t.um em ern mad. -, , G:jrk",r pwhin hmc c Lak pui n:-1sa b Loa nt , bu.Ll.d oz c r- in 61/2 km s a nawr chhuah hi bd a Lttl I'1.J:.,fi.ina nre 10 em ni'? A Bak ze1 tur hi a nawr- pui tur a ni Z~T.-i)(

dawn 12WIn ni? _I--18i hi chhunz awn tur a ni lean ti z cwk (2".m

Lewrn ni'? Tah kh.i.anvEu ch u t.Lz a t; ka n chintir a, s or-ka.r t nBu.Ll.d oae r' hm anqdn 6J.f2 krn s a nawr, V.C.P. 12h kbawt.Lno-j ~';:)~:1_'

te an m~ngQn em em 031 n b~k chhunz'1wm zelna turtc h2 p2wishi .r-awn belh n.i r-awh ae ti t.La k an s awf, tur a nih kc r-on l,:-j."pakh3tm~h hmlQ l~ 30g zia z309 a rnahni bial t8h~hin n~n Dhan s-"1wi ell a h r-e ch i.anq k an avm ve tih o si ,3.. Chuve.nq.i.n (102

enq t.e !Ii a l~3.\d h Le .hLan ke hrLl a. He nq thil0.h h iau -':~n

ngaihtuahna k:ln hman a pawimawh in ko hria a. Land Usc hitfra vh Le a ni tih hi vawiin ni ah 'h t an a lang t'11.. 'I'h" h L;n Ljo ee chu, tuna kan eem thar Leh tiu r'ah p awh he Ch2l1~;' n u-.:.aanqhnf.h leh z a r-uk sawrna.i r'Lh pc t.hum Leh r-e n.rva nu-i i z a :',:;';;;171

tur L1 awm 'bcwk khanq . ho t;e kha he Lad Housse C1 ohh-lu ':,',i'- krmsnwd ae L down 3. nih chuan Zokhua ah t;e Land Use hi 1:) d-iwn ; '7

ti ngam Law dnw ee Lo , Minister te c s su.rnncc a Ld nn ,:::i1C:' b-'\,in an a s sur an cc a lie-in cc .::I.' nih ehu- Hc L hi a .nf 'tu.r n LiokCl ting.

R."1Dgva S8m pnwh kan s2'disiCCl d. JD 2nih chuan C::mgress he> ve m1.i mai, rangva b.3.nd 4 l::::l\i. :J.Dl)O ehc u , kC,lD s:)rlz:Tchu:1n R.C.C. k::1npe 3.og ehe u ti WF:tmh'TIirig. Chu C:1U d:,:;v21:)IJffi<JntJ. k:::.n inelna ¢ur Q oi (1':'~'.'i:l l;.·wrnni? Vairliin ni "th liiiln cement ce>nCrete u cheggte t·3.n chu;3nr::o;;va scm hi ,:1 nuL1z:;tthl.J.k 3 nl. Mahse in leh 1::> neilamiretnei t,'1n C:1U2n 3. nuih zat thlak lah ;l ni. Chuv,"l,t1~IiD hethil hi ngaintiJ.e.h atil.Il a {)2w1rniJ.wh hlein k~ hria. "/,:'].1,,,iinniah ·rt:;lusC=.Olh Palitical pl:ltf'ji:m a kJ.n hmangtc hi ,:1 z:.ehthl::kh1e1n ka ~lri'J.. Chuvil.ogin hell 13ia pawisal':l awm z~khu"":. p3z·.)khua nUt ornci th,:ii f'~~chl1ia ,3.0 khuml3.izal :1 t'.wg p'::l'dh:-"':l:csichh1::lr b'1inti2 hi"tn h<.:: thu .'in 10 hmuh hiao, he Cangrcss r"J­puina hi :In hmu\ 12h d:J.wn.. Chuv;jngin inthLw hi·i.'0iTT1 lc~~1 mJ.h5e hei- J.vangtc hi.::m khtLph.:J.h b3Wk hian 2:Jrk ..1rn,:J. a ;'(,,;n~' k2whloh d::::.wn. A Chiang reng rnai ani. Chuvang chu3n h2rni ·"hhi'1n kC1n nguihtuahn.1. kan sen 3 DJ.wim'-lVlh tak m<2uh vink....."hria <]. Lungscn bl::lck' te, Zawlnuam block te" ,J.Pl,:ill~n'~.'bl:Jck to flJ.wh a kan hu.n sflw1 a census lang mi3h 1:) l~

chhinchi3n, Pu Spc"iker chhinchhi:l,h nis8 a thaio k-:: l1.:ci'C o •

••• 583/-

,

'"

- 583 -

PU AICH-II~·;Gj:'. PU Speake r , hun min pek J.v3.nc:in k3 l:."i;m8, Census 'te lean s c vt t.o 3, .nic-~'in-:D,khan: census ch'uanqchanq ah Aiz".ifll .;er3:::.~·I

bi31 tu khan 199P .:'}h'1o chhd a.r ;:'.( :?:ntih nqheL 0; :nJt kha chu 2. n rcsuat nt.Ln k.a aria a. , Kum 1951L.eh an chhiar ;0" 1992 ah an puang chauhzlwk a 01 Tin, nd ch Ln nMemb~rte "s .wi dnn 3,nr; khan census 3. ,'lWTI!c:>t0, ken s or-ka z-h i an Lund Use oh Ran thw1w.oih crruan k an ti fOO l:Jv:,n:;.'.A p::wi khawp in k:tring~ i'J Censua "c -:1wmlo mii1ring khQchukh ua Leh tui'J.n ni l:-v3.. .cn<;JP3:wh ndse NLUP in census h i nnneL :l nih chu::::.n~->:,:lns"l.wi ~:Jh"'1.k" Loh ru se Le , Dornand k20 s cwi,

reOj r~n0 hi cikt~kchu~n k~n z-Uk 3:1wi ani mai.a, ~ bu~~~~,3_,l.wh hi an t.Lpurir, Lc h chuno 0':oi.J.i rOI1{j .renq 1:J mad. .:"O' 'ciuvanc ChU;1D a demand 3.0g-::1 zuk s3.wi tie h chLam p'~"h hi ,~

h Lawknn a ::.hm m.inq l:::i-va. Tin" lean sawi hik-:m Ef.neuccMinist2r p:".HD r.u n h r'Ln t; sekee thain k3.hriaCi.O' K-:ln ncoLhp~w1m3whl ~ lcm k~n tiht~ hi chu nuki~ah revise Budget ~h

powh min h z-Lr t. sak so tih hi lee duh no. a n L be r- t.awh zcwkr.hdah i1<'11 ohuvanc chuen he Lada demand k an hari S J.wi bf.-m k:ln;Jng3.ih pQwim~wh l~i lai'suwi m~i l'.)h chu~n ~ V~i3 s~wi sen ~

ni.Lo bawlc n,.::;D 1 cnuvanctn :l. acwd acLne hi :J. n.Ll.o 'tfieL Lova..Hc L h L chu kun in h r.io trch Lam 2. tulln lee nz-Lc 3. Hei mtn rt.c.:10 tircuh kcn n c L :l,k~:D,S-=:.w1 tur 3 t arn 3.n'J r-ene bawk i , t. 'rD.t.c tie in lean s:J.v,Ti Clng3~

Demand 25 n3ah hian h3.D s3wi t:l.n i124HeLadah h i.nn kcn bu'dg_.t hi ohu 3. rnawf v tau va , amah r tvh cbu :0hrn an nf k':l. Z whneah kh an t Ad arw.L Civil HoapLt.a L ah h Lcn insek be Lh 't.umn a :1 ',~JlTI em? I ti~n min hrilh C'.. Amaherowh chu:J. pumpui~ lWD :J. w~rks an tr~ns~erred tak 3. hi ch2ng nu:i145 cheuh C! n i ,1.. ; .Hc Lad. hi. tl1ingtL:wg llmLUL1 :F<C -to 1. 11hmun d nno d ',ll'.,-:J. Ln sakrt uz-t;e nenC! zuk chhut chuan Ai~:;:"dl Cf.v.i LHosp.i, 't.aL 3. sak turJ Cobd.n te, 3QlIIdi:Jar te aoknc tur tu-rn h!,l,~l

hmanq chu ::1 1,3,n'd' v ak Loc.i n k a h rd a a.. Hmann L min ohh.t-nn akha uwi.h Loh m·J.i tur em u L. till thlengin ng,~dhd3.n min nc i.htir thei:::... Tin, ken Civii1-;:...ti:JSlji t.n L Crmp ound hi a C:)I.lI..::,';thLo a, kari n ..:.d z.i.m h Lc t.awh kan ti e , Kan bun.Lpuf vi ',U

LedLn sorkc r- z .wlc.Ln c.lwlai8.h s awn mL1131 tan hmun t.c ''1'.2tiki Leh 281 rri-i.L c r.rwh hi chu ci ITj,l.k ka ti 1:> toi I::> ':1 ...i.L~hLJ.m(1h chu [l in'i:hl_n';;inga m21in t,.1k u. s '01i a ni. J\.lTl~~h_

c.cvlh cliu in in thL n~nu 1'12 a hi mipui in ,3D :JbJ:o:ct L:li~lmun nL,l:::'\n Cl.t:'n .l. in sJ.k 2ln plnl 1')hn<3, 13i hmun kha tilL J1~c

;1::n hmQn ::l ni ::~n ti'L Chuvl.ngin hei hi p3~vi hlcin }';:". llri·"!.,"lj chuv::wg Ci'lU~lL k'1ns.Jrkar r,::m o;:;ih ctlhunte u zim tch luI:x:n mim l1 t'l.n:: 1<>::0 :tir3.1 hle::-r"l1 zol a hi' ( 'a.:::mia1 k:m zu].c:lU,:ltnct oi Ij'l10) tnll uill'J.,~m~ t<1k a nl a. H i hi chl.l cdin t"l.m

.O' .584 /-

- 584 -

Loh c t.an -, th,-=,- khawp Ln ke h z-f a a. Tin, demdnwd !;:cirL:: :',l"n 'tofhi k.an nc L 'tLcm h Lc 3;, tun d.Lnhmun t.akan p1wh k3.D tl -ichn-m -',ani. Ha r s a Z .wk 'tan dcmd-rwf Laknaro no r-eno "11wrn Lovo, kah r-t a toe n ,~ s ua L Lon ,ph,~i ch uan civil h o ap i, t"11 2;1 kh f t n mi ti--bhnem ng,::J.i I3.nm3.hni Nurse zing amite n.je t t n d amLot;c 1, i'curClJ1 ak -3, an duty n e ah t.Lchuan menq -."log te hnc n.rh k:,'-n hc Llei tur kan ak c tiin a h r-aLh tihf n n i awn tein ken IJ ;u-L:,c , An s u-a L v-inq a ni hauh Lova , damdawi semtur q-'.",:n siLoh ChU3.D mLnnraa tre 't an kh an t.h a hnem nqnLin 'in nl, :::',-.kthin niu·,-.nn 't.ak z nwk 3. ni ng11- n qho a. Chu c hu he ,"; r-k-u­rnun.Lph ona a n L tih hi kan h z'La t; phak e. D91.1 khcwp i n ];;:',hria chu LeL c hu k311 t::lrl;lng tel duh .J. ru., Tin, thilpokh a't; hmannikll"::n civil b:)slJiti3.L::h ke kaL e , chuti-.b ch u-intui an nc Lh chn t; Loh thu Lc h 3.D ekin bawLhh Lawh z i.n rn n 1:)k rwh hmuh a. 1--1.0 ek.i n. kh a b'aw.Lhhl awh em ern mad enc, c,,--'Ll,C-' L, '" .......ka ti a, tui kan 00i tih a Lo 3. nf 3D ti 3. Darndawa in ::)..:.-c, t rikan Dei ttheLo hi a )Jwi h Led n k a h r'La a. He.I hi a 0'c' -cr-trncvrt;Leh s o rkaz- mU:11~)h"J n.;.;., a ntr o t.hc L 1:). Chuv a nqLn 11Cd>li chuenchian J.n9~i h12in k J hri 3.

Tin, tilil l:':2.:·~hat k a bd a Lah khu-in f3~lic<bi

ah Dumdcnviin }C1D ned ViC;; a, mah s e doc t.oz ken nei.Lc r-cn , t.u l n<3., kJ.D Dei ns?.il:) 't.Lz awk iliJ.:~ d.i.k :J,ng C11U.. KhuLa i. kru hmuni~J.wim;':1wh,taJ: c n.L 2, .ramdanq a t anqa mi Lcke L t.amna z-c.i Lch,1.w1hn2(lffiUn o n.i. t:J.\4h a. Khurnd knn d amdawf In khu '. en aulutuk a, damLo msn.; ')n;;j),::n'jh ~wm thut ac Lc .re L s trt.i on ':'.'JITl ( '1

chhun ber-nh dnmdowi. in k an ne L mumaL 10 t.La t; khu chu -. mu r-Lph o tth Lnk k".'l':V,J ink::. h r-La; S't xt.c denq t c Lak n lean EL:rk2rmuaLph o n a '1 t.Lt nc.in ka hria a. Khu khu chu nqeLh t.h r-h I:=:11a thain k-'. hr-Lc ,:I, kon Mini.st8r pawn min 10 h.r i a t; erk ,s::=L".thain ka hriJ. '1 ni.

Tin, P:)licc ah nian k3D s:lwi V:j 1 h Cuha. ;:-Im0.nni k(l:)n ka ZlHhn,l. min chhann,'1ah khu1ai r:=unri .W'ln

lQm'.!h ]ClU·,J.D' P,.)licQ HC1.cqu'J.tc:rs te ct"Jh K:10 tum -J. 01 tii'lMinister z:"::hH\m t,"')k in a s,J,wi a. A letwma.wm hlein :C2: alri2.khyn.:;1i r"mri }x,vlr c21a 1>.Jlic8 HC:IQqUo.t:r d,J,h hi::l tulin k-:hre tl?t '1.. Bu:::,.i thut te ~.:;,-,wh t:1i1 .::n,'m t:"lei -") ni. Ti'l,ll,wlnni lwk kl1 ..... n B::tir.;.bi 'J.h p:'lHh kQn bUJ.ithut El, v,,-i LI1MizQ -:r.n in,;.Jbbksual chL:-:.m m.'li 3... Chung th!1 1 0 thlcn'~; hpl.wh p:)1icc k~l::: k'J.n 02i 'Clem lutuk a, 10 thelhtu tur .C' Hhkh:'l an ",wm t13t 1:). Ch,uvang chu3n khunglai."lh khucm P.,lice'1'r :li n n i n g C'-.Ontrc tc ;li dah vc t,3. iliJ., rC1md::r.ng OGn k~m inp:,iwhno. lai hmun 2. nih aV;::lngin Cl p3.wimJ.wh a. '1'in, chu l-~,C'hchu:m hei Id:..mtity Clrc1 siQmna hmun tur kum 1991-92 ,.,y, 1, .. ,"nnu::;.i 30 k::tn o.:ci '.'<. Tuoa.h ChU30 a:r."vl"llta miah lov,'1, -m'-'h_'__~ehe c:l.rd hi .s~mJ. 10 ni hauh 10 tih chu k.J.D hrc chi2D~ '\~:.lcuh

5i a, en(~,i:ltLl0C hei hi a ba tak? Thild,3ng3.h kan hm,"lCj t;)

,n98 ni 2., 2. nih loh l<.;;h kun siam ta 3, k,:1n 13 sem 1:J ::~~~i

tiin em ni min chh:m d,3wn. rlmaher3\vh chu hci hi k::1.D S"'l,l d,J.vmchuan fimkhur a. tul hL2in ka Dr13. Ramdang mite kUtclilltentity c,l.rc~. k'2Dp8k tel hi ,3. hlauh::\·.m t.J.wp khawkin K::' ;lri:1 ,:1..

'Khu:::l leh tui ch~lnv:) k'J.D I.:>okna a ni d.'1wn. Hei Burma r·c:.m tcj,::nwhin id(;nti ty cJ.rd 3D ti iJ., k11U.3 18h tui nil:) hnsD:h '3.D l:)(Cnga1 1:). ChuvJngiD k::n pe d.J.WD a nih ChU:)D khu-3. lc.h t',-,i

. c1ik t3.kte nen:th :)l3k .0. ng:.=li 3, k,lua leh tui dik t,3k k:::Ultlllli:J.r r,'lD hi 3. tul t~lk mE:uh ffi8uh in ka hria a. ehu chnhclc.L:r.h k:J.D srkc1r hm::llakna tur nisela.

• •• 585/-

-585

Tin, n.Lchd nah khan kan Aiz;:;wl Sou t.h.. jJb i.aLtu kh on P'oLi.ce chunqch anq thu 2 k an .e awi. tur t.am'ttk -~

SJwi a. Kh.rnq kha k'1 s awf anqah ka ogal tel ma i. "J,i1.t; ~.,emahe r'uwh .chu len S .rwd.duh pakha't. ehu tun Budoe t; ah h Lcnp awd s a hi an t:i:--;)ung dnwn 10 tih _lea hrla, amahcr:1whchu. n > .....

kinah revise c oc.tm-rtc (g.i!:) ah vte k an 1-=.1 tih Leh 0. nc:",ld'3.\ffi a, duhsJ.k hi aD phu in ka hria, tin, tun~ p~lice 10kti1:::r tur rni l)O V2! hi v awi Li n nf, thleng3;.0 a list 12 tih .chhuah l:)h~i ni t.Lh t.e lClnhan h rf a a , ohhan ni~1':'.n S-:,wl

ehu Per-try Lr~sident in z-ecommen t; list a p ek Le h s or-k-u- LamLnr-ecommend Ld.a t; a n ~..::'k hi a Lnka Lh olin kJ.D h r., t.La t; "'. nf, ,Chuvanqi.n bc.i hd. thil f e Ll.o -t;."1k ru Ln kc h r-La, Tin, Ei...Ul-'hi k<1D scvt. vc duh h Lck a. NLUP hi 'kan bd aL oh kumLn 't : ngu.operc te tzin v c a nf a; Nl...UP hi sum a t.ama a b u-i.LtihLok ]C::J.W

ni tur3. n t', <~ d,,'i,mg t.u't.en h Lawkpud an tum biwk ,J.. u'Ln atih Lad c.i.i. su~)c·)ly tnrt.en h Lawkpud 3.0 turn bawk 3., chubckah dbQlevel Ladah h.l awkpud an 1:> t.um bcwk in (rnamit Laman khon )h.Lawkpu.L an 1:J 'cum tih lean hre b'lwk' a. 1t Df re c t.o rr t.c l:',m-::'lhpawh h.Lawkptri, .in 1::1 tum a hri'1tna a 10 awm b awk UL ohu tri t.nq":.tng ze L chunn ,J. I1ini.stry thlcng II'. wh khan chanchLn karih cnhri___.t kh cn ho L'i.i, hi hlawkpui 't.heuh trurnna dep'ar tment; n u t Lnke hria a. I-I;:;i kan b La Lah hd ah thil dlell::l eng eric; em-us \"JIT\VG

ne uh n cuh yin ]C',-,,- hri:1 a. 'run3h haan bene t Lcr a.ry list hi xnnngah 't.awh kh--;h? ;J.J tuna an buo t.end h 131 khu :) list pt s a r Lhn.r ani tuwhin a 1~n0 a. A list a pawh ~i k~n ti~8l h18i t.ei1:) niinJ. Ll!1(~' -r , ,'} buei.tih Lak a, final tak 't.ak list~li no i hv etnuct. k an va duh Vi.:; till. lai k:1C1 ccocfus t ~n'lt,'}n chu-n kohan e awi, ;3. .nL rnof, e.

Ka 1'l'ir1ffi eo.

DH.R.LALT;LAI.~GLL'J:'JA : PU S~',e:ker, k a Lawm 0, hei Lunc-Lc i.lam pa no t.e han s-aw'l. rik3 t1,11 c'!.:' -n .'1

Luoglei eh High Powe z- Commd t.t.c ,c. owm ,'}thil r::lpu1 tak tak Q r.l chh2 3,

h uf A.':-i & Vc t.y t.Ln ah t.o p awh h Lan JT.Din' c t.o r-, Sou't.he r-n Z"neLunglei IGh Chbmtrui puf District c t.an a .ronq tei 'log b cr- a dnhtihte mf.nuxe s ':-:1.i1l.Wffi a. '1'in, .ieL k an Dop o't.y S..,,<2315-8r b t. :,lBurig;JLUl(]hmuO .~ j)',:..ct'jr ~':)f.,ting tur hi k',ln kh8ln'~ 1. re:i'J1e t ·hm:::ti a. Hl--'C minub~s 19~9.9} all. ktlCln, l-::hek lin3.3h klp.nlJJsting '.)f d.JctJr.'.te t:J b<2 dane'::m pri'Jri ty a ti 3.'. DCM:Jf Alz'1wk and ,Luoglei will pcrsuate the matter :,od ~').)<::,tinCi'.)f d:Jct:Jr 0C (~:..m,:..o, oii thin 3 m:Jn-ths p-:)Si; tivGly ::l ti a. CtlUchu 1991 sel)tember 13th minute a nl. Vawiin n1ah hi:::-.o ,~

hlawhtlinn2 k2n la hmu l:Jva. Tin, tun·hnniah 15th Th~c 19~2uh knan tih L.:oh 0.', nl. 'l'.).h phei ChU30 quarter n ,WIn l:JVcltih kha ~ ni 12h 3.. Hei High Po~erhi a hmlng hi 3. r:J~~ia Lun9'~i mipui ;?neichuanin vanr,3.mk3i turin he c:;.mm! ttCLh1an min 1'1 rels:J.k in k::ln ring 3.n ti hL.tl a. Ch'utL~n(:kh3.wpa duh thus.::.m nei lL'1n tak, khuk:'Jui t,3.k tak s11::J, ah~aw~tlinn3. ;') t1.ka hmuh tur awm 511':1, duhthusaman c-:)mmi-tt'..;'.'0 i)

nl. rl.o:;'1wt QJ.n, ti Q.. Hm'.loni kiT va kal ph;;-.::i c"lUan.l mi tL:,:ll'cakin -3.n 1':1 s~wid,:lO phci chuCl,n aigh PO"-J'...;r C:;.rnmittcc hi tutu 11i'nge maw ni lc..::, 1'1:)t::lr, tC'lmtak ,30 1:;. kal. dep:1rtm:3nt hc-'(~

zawnQ' z~wng Fi..vlrlce 'Minister Cil'J.irm:1n n2 hnuCli'J.h k,::n \.-\;'cyF"I_rtll ar 1eh th11d-.1nq ciz?tu an nih rikn~:1wt m,i hi m'_~\-: 1,-,an ti deuh ,J. ni. Chu chu kan sawi duh ,'1.

• •• 586/-

- 586 -

Tin, Health Dep rr-trne nt; pe wh nL-in inen ch Lan :3. Wj:,i Vi3U ano tih hi m.L t.am tl.k s awa 2t'"'~JC'in kihria a. 'IhLL Lawn ~tvm t ak chu he ken MLA zahewm t;,K r-u'I'eCePACH~~UNGA khrn in a z awhn a SOn").3.h khan Ln IP.C. ,JvINF C'JtF:~regs aor-ko r- chhunga MclBS zir tura H-:m-l'1iz:J eng z-::tnS':"'; t.hLo nan 01? till. vc L Ministry wise a :) z c wh kh.nn C6f:lgress .':'':',·C}::·T_- 1;Ji.1<:111n 5, Miz f.) n i.Lo 3.11 t.h Lanq 3., MNF hun Lad all. ChU1D lHLa till. kh a c {:JPpi h Le.Ln ka h r'Le , Tin, Heal th Dcpar trnc.nc nirndamdcwi, Led na tur chuaggh::mg p.rwl se c Y(1rTl 1::> till. :li ,1 01Eo mc.t 3., M-:,;t:;,r re:;;":J.ir ,13n puwd sc dull. t.awk -in D2i btwksi 3. 1'11.. t.hcrrkha t; s awf.d.an phci chu-rn ~ igery f o rm hi Ch,::HJ1p ud ch khuan ,c:: -:-;\.;m e an ti a. He.c Lt.h Depa r-trnen t; h Len ~>i;.;J-cry

farm a ncL .rc n em? Khu t ah LuancmueL -ih pnwh B::l\m';".'u_j_hn '"',3. ::lwm IV Gr?c;L2. Leh Van Mot:"Jr Lah Dr-Lve.r- an ke L deuh r-c,lih a aWITI'l. Hcnq t.e :p'~lwh hi e nchLan 'J. tiha 2. Hc t-ih S."i:>CllLamah damd,.lu1 n-yneL a m.t rc t.neL tuffitQkJ.n '1:wm La.L ;-11'1n L,c t.h i Lhi ken hgC1.ih t.h ah Loh a tihad n ka t.Lnr: 3.. . DT. 20.3. 9 3 ~<:':-l,' nke Loawh Civil ,'~'l:)spital ah k e V3. k,3.1 a.. ome z-qe ncy r'·~;:-:..:'·,c::::

0.. bik takin a cwm 10 '1 n1 tih mit nced Ln ka va nmu .~ ..Be trra ao L t.Lo te , t.hd een ch.r w t.Lh t e a nt.Lc-b i.o t.Lc tih t.c , n achhnwkn a cnq chi kho a nwm 10 a n L, Hc i, hi thil c Llc tr-ka nj, '3.. Nu rac h o m,::tngJ.l1s in I ;'/--:lr Pund ' an ti C1., D:'.'-'Jrl'. ~lD_ hun"..: i'.a, tah chucn in ") ,'-Jis'J. an p o kh- wm ,-:'-, Henq t;e h i an ''''. co 'ngchuanq dem Lc r,.:,.·t[-l 1 z uu L demdawf k an lei thin ,c. ni -n o:-i:.1 •.rl z'ap tih l.ak h Lc i n '} h::i:l 3. ~-{ci st~ndi,}'-J r-c scLtri >n .-='.\:-_m:::hchuan md r-t.oc L z uoLpuf mcm awh k-in i> _' tur -j, n L tih 'D" chi

s'._:'.nding r-c s cLu t.Lon -wm me :l. h L s r-ka r .h.Lcn --, t.ak.Ln c> l'L.c''.i1-:j

tir Lo hi a F"e,li h LcLn k;J. h r La ,3..

Tin, he L x-o-o.y ah h Lan k-3. V7:- tirnuvo a, h., tL:lns;;- vek hi -3 n L an ti :1. Rs , 1 t.La t.ve I x-cr-ryfilm 3 khUI ti:J.Dg chiah hi k~n hm~og 0 an ti -3, :t oi l~

lutuk dc uh vLn kJ. h r-Ln 0., en cb t an dc uh a tulin ke h;-l;l -'.•Tin, chu;x1kl.h ChU"::'.D h(;i k:::',n bxlgc-.::t k',n han d.'1h k2!lhm-~nc,

hrim hrirn'J.h hi-:}n Civil I'L}spi t'11 ,'111 l"c2 \11::.n d:J.md·:)\~'i "'.\nl'i:::·-lr -'1"

chlhin i1 1,}11(, lQv<J.. D,:1md,wi ;;ll/J!l1th'.lt h.r kum'1 "'.0 S" .'i C~1

1988 kum 'I::h~ ::1 ni ,'). T'J.hchu:J.n Hi:-,}:' sork,r 1-'1 .'J. oi ,:If n~.'-'.i140 bud!j(:t :_,h k:'1:':l.mi tum _.h3.n d,1h '} Oi1, daffid,3wi3h h-'rs,,·tn,:,k-J.o oei 1:) tih :J. ni. Chu::m 1989-903h nu;)~ 134 1990-91ah nU'li 122 lull 28,,000. Kum 1991-92'1n nuai 144·, 1~F~2-~:3

tun3. k:tlmck:-,h hian nuai 146 cah :J. ni <3. Chuv-:c.n;in (;';.0:2

m·3mJ.wh tur 0.ik t.J.k; "logah chu'1n a tlcmh::or':J.h thllman t, z:~; 1l~h dc1ml-:J f-juDgcnh:;. ">2la ;/1i3.n nUill 250 t,:',l chu3. oi 'C;J.r -J.

ni tih hi :J, 1::11_ u. Tin, He3.1th Dep:lrtrtknt hi 21n bw_'. -...cthan on ren,,,, r'-..nJ hi:;n thil 6ikl:J chu :1 'lWTn i1 ni tih hilangin k:J htc tlat a. i\ vagg chu 3,n st·J.ff t,.::: hl.)I,,,h .il' chi tilthilJh rCDg n;n'~ hi,:cn 3.nbudJ2t pumpui 25.(100 d-=:WD i "iawm tl:lt m:::ti .:". ni. A b:J.k 25% kh.-::'. thildan:/ on,] ,;cW,' ~.r:-'·--

thi1 t,;i.m t,:,k tih tur dan'J'1h kh0n 3. ,3.VVffi tl3.t m;3i 3. ni. L01hi s:Jrk-Clr in :,J. un chiao a p:}wim,'1~vh in lel h.:':"i<1 a. Tin, h_iCivil H:)spi t,J.l ah liursc te .. st')ff to tao hia,n Bus k:,n "')'--' ,hi a tul tL.lt in k'l hria. a. A chhQn chu zan uhtc, : in':.:~:~,h

te an kal Q n'.o--:d 3., damlo attend tur an n1 a 3. hun clik tClka kQl '3 n9'11'1n ni.. Bei hi kJ.n n:;;-,,1h pawim.:n"h i) tul ir1ki"lhrLl -71, kQ r':li'lH s:lwi duh ':: nl. ChubJkah chuan Nurse :):j'::.~: hi2n J.inhmun k: r;. ,.;n chi,3.ngl:"J a ni m,'."i thai a, P-:Jlicc: t..:: J·:".i1 0­

th,':;wk te hL:.n i.;.xtra ~j,.l.Y an hmuh l.:1iin kan Nur~e to ~li "_niilan hmul:,l niin k-::. hri,J. a.... l-h:.ngte l'l1 kan ;In chi'lo u i:ulink3 hria 2. oi.

• •• 587/-

Hei- ksn Mini-warksh~p k~n He~~th

Dc~xlrtment in CfviI Hoap Lt'J.I kawtra lean doh te P3vm sow 0. p-rr t s"J

kan indent \1':1k v ak a, rnah sc pawn Lorn penqah motor r2:c'.',:,irnan sum tuk t ajc tnrt.a emaw duh s ak bikwarksh:)p i;l k nn ric i.hte IX1Wh hi enchdcn 2. 09::11 a hi. 'l~in, .family weiflrc' SC;l .....me ito.a tian nikutn 1:;.112.n nuaj Z·J. t iao) dah niin' ka nr-t e 3., a ::>•.m ;1.

Tah chuan Sub-Hc:::rlth Centre rnad n t sd nnen nuaf ·22 d.ah .Y. oi1.-A bak hmannn hi min hrilhfiah v.'J.wiin n i ah h I sn k-iriphu t; - n i ,'1'10, chubckah ch uan Syn t.c x , wa ter t-ink 1,,--,i03 tur1.09 ~ :.:-:' vt.o -. -",iJI.mah ae Gove r-nman t; in obj ec t Lon .an siam 1;.1 r-cnq a nua.L -t,:,},';--

knn 1131 lui t.Lct; t e ::JJ.wh hi thi1 'd.Lk 1-:> a nd , 'fin, L:'.D/:Use chung c hanq ah khan thil 'tawf t.e ken s,J.wi duh .J... He ;( .t 8

Ce n sus re c orc £;:;1 t -k ne Lh hi kan b a ae 1 oh 11ian kh -iwi. :d I; Ck an b'1se:~n9'? tih hi ka quc s t Lon duh 3. n i , Lunoscn b Lockanqeh ch uan 1')90-91 ah NLUP an ope r' .t~ t.an t.awh 1.. Kum L 1C(!OSUS nd un ') C',)V2r h Le ~ 01 tih 1-1.ng1. 01. Bcne f i.cir-c-Lc sh~ kh3 chu~ng chu2n c~wiin nia Census dup3rtm~nt in Q 2Dthil tih bas~18ssJ.wmze ne.LLova lean s o r kc r'Ln 3. chhuah hi -,muaLphc thLJ,k h Lcdn 1<:.'2 .hr'La a.. KhawveL hmund.anq nocL: h c, awhhcd aia aoc u r-t t;e s t :tistic c own 1':1 emaw tih tihc Lh '1 nd ,Chuvr-nq ctruan cn.; em.j,Vlt.i a p awf sa ti chfnopen -cumno -iv - ~,;:>.

kh'"1mi khuh n-ine he tdenqa census department in an hn a t.a aah t.cken hnua.L s uc-t. a hi ':1 fFl.1.'!i h Le Ln k.a or-i e ,

Tin, ohuLoah chuan hc L Ln f c.r-n r cf. 0 6:Publicity depo r-trncn t- ah h i.an PU Spe-iker advcr t.Leeme nc 11ik~ scm rUJ.l l~ lutuk d~uh ta e oi l3.,~ ni? ka ti J. ni.VCHviin n Lah h inn ken ch-in ch Lnbu. ticn covo r-et sement. QO hrnch-J. hi a rual l~ lutuk. duhs2kbik Q l.Wffi nJ.s~ lutuk 0 oi.Hed Lunglei 1d1 Chhdmt.uf.pud District eon bik 'ph c L ch unnhe t.e t"1(i(;'in:1O r:l\;m ~),-" .11 bill h an claim turin Af.z awl.nh1,:) keL dot b uo Lpuf a nqe.L a. 'l'Lemt;c ah P:H1h h2ti:1.09 h i.rn·~·izawlJ. leon pck ,:log hi an .pek v.x -tac i.h d_1.nl~.,:'.mg hi k2nnqa.Lht.uah :1 p"1..14im-:lINh io k a h r La" "'3.. Chu ohu ken s awf duht10n~)ui chu ~ ni 8.

I'D P.S.·J·'i·'. : "Pu Spcake z-, He L vcwr i n n Lah de ".rt-mcn t; p awdmuwh t.ek tak pill1nih dcm-indk cn s wi hove , a hm a s a in hemf .t, D.hnuada Land Use Pblicy hi a bi'Jl-tu

t,J.o chu_-::n :. hlu h.lein ka hria a. Keioi a biJ.lve 1::. ·CC ·:)c.whin min r')wn bL::.l V'2 thu0i thuQi setih hi k.:.ln nghi1khL~l" :11,::0mai 3.. Keini Luo:.;l.,.d h:) hi kan J3DO :1L:1O MLA bial pC'.1i .J.hu.:IDl iJ.. HeLli i-Ji tun 1,,) ka1 luh 'tuah hi chu1n' in min L;t']O

bi,J.l ve tQwh scl:} till. hi kin Minist'-.:r te min l:l hri'lt,s-~k

sela ~ thain KJ. hri~ a.

Tin" hemi Land Use kan s.J.wiah hi~n

in a mihring- th-:"iktu,J.h hi3n a in nghat khawp rnai a. EeiSaitu31 biQl MLA z:J.h~"wm t1.k Pu Andrew a h::> khanin J::;stirn,:t,--.C0mmittcc h·.:J ,sJ.itU'il;:lh kan han zin a. Fu hmun zlJ.upui 'ra~i

kha an la o;:;i :1... Tlungv(jl bi.31tu in a s:lwi flog khan" khil"2imipui teViwh khiJD hnaiD 1:) thawk nasa 3." an th1-'whtlin "11-2mili a. KVI in k.h~lwl an 1 -:> bunsak ,:} chuti'chu,c1ng .:t mihrLl'_."1_te khanin khumkh}ta ~n fu chinah her kha an c&in khum ~~wh

kh3n Rs. 80.000;- VGl an 10 lei tawh a 'ni.. Khmmi 6krns "\)clk.J.n s~,jrklrin ,'1 luihs·::.k t3wh ah khC1nin 'kan phurh $J.~-': :1[j,;, fCh8 u l an tih chung 1>1wh khunin a th3.wk th::>te kivln a ~-lrn\ln . >­thlng a qUint-"..l klYlt rts .. 50/- vcl.~ leitur ang khanin S .-r).':"in (] bU:1ts':1ih, sC\k p,li'lh in tho. z::J,l",k m;J,i c1.wh s~ tih d':';-lQ'"

.... 588/-

- 588 -

h La.L kh.awp rilru pu ,3., h Lnwhchham ma L r'ewh s e tihJ.oQ kh-m anrilru kha a Di-:H1e'su31 t.La t; in k a h r La '1. An 1:> saw.i chhuak .kh i

ffiiJ.k k3 ti hl~ Q. - TunhmiJ. ~~whin Mizap~ten thingt12DS r~mh1-J. t.ak takoh out; __ lean t.he r- thin '1. Chu pa,..vh chu so r-k.r rpudhne :Iwm m.i.ah Lcvfn Jcnn in Leh 1 -,vJ,h k3.D ohur thl"n0 vck,J.. He in fu 'tni r- 2. ck chhi.a in hc r- s.i.nqr'Ln t; Lad in led t.awhn ,1.:111 hcrnf 1:1 put tur::. Vl",hll1il n anctmah niin pu m-id u Lc , ho,{ill in khuwL C'lD ounn a thleng h ian tih kh-i k3D rilru t.ur -;n t duwn Lcwm nl? tiinka s aw.i, 09h8 W)l,J 3- Kho t t -"nC'~nC: kh-.kJ.D rilru c nih ChU3.D en q't.L kawnq mah Ln h e k an Lan d Use j-oj i cyah h Lcn ken h Lawht.Ld nq d awn 1 :JVJ.. Rilru tax taka. ti tu LUchu an h Lowh t.Li.nq vck :J. 01 tih 'I'Lunqve L bd a I t.u z ch ,~vm -c k ina S 1,;".i kha -:'. d Lk -i n i , He L hi 3. h Lawht.Li nn a chu kc.im ~;lt1i ~1 ionqha t; a nih av nq.i n , he mi kriwnq.ah hd an a b i a L Dei tu ltd tm ;('"1.0

mipui tic a t~ll'C tak'l ti tur a k an zirtir J. k an t.h awnti z- o i, ~,

pawi.rnawh c n L till hi vewi.Lf.n niah h ian he House a-in vm tr.lc-ibh Lan ka aawf c.uh c ,

Tin, Lun q LeL' Nc.r tih b t a Lt.u I1LA Z-::'ll~

iJ.wm t.ak k oan Ln Luno Le Lnh Hiqh Power' min dd n s ak a, vria r-im :':~"'"'dh

k af 'tnc.L ;1iJ.1 tur -in.j.i.n 30 r-Lnq c a ti ,J.. Kh a t.Lnnr; :In,:~ ;~iL:l,,'i-::~;

k hnn an r L.«, till k-, 1:) h rc Lova , ornahe rn wh chu k-in .::nrk-:-x h i onhe ken L'un jLcL District hnu f uaL bikzia min h r-Le t.p u.L cv-r :::h i an he Bifih F>'",,'~r pew.i.mawh t.ak hi rrdn rcwn dnhsak e., lL::tJ.h

hi -n Varrva b.Lc I t.u MLA hi M.cmber a oi -J., 1<:2i kl. n i. 'C:-, k~n

Ocpu t.y Spc ake z' ,-:1 n i 'J., 100 Ej.na nce Minister hi k-.n Ch-id rrn in3. ni ,3.. Homd hnu-id ah hi --:'0 k an District tnn t.h i.L r-: ~ui t:,-k'tak (tunah h iun (".cij'irtIncnt 'tam t.ak to, ur rc c c cc- to ehun,,-, CllU:::O

.a runun D';J0ia mt n rQWt1 .unuh 'pui a vanq.i n) thil t.h Lono ;, i J. . ternt~n mck::1. 'l11,---'wNLch kh a t; .J. thil hi thil ti:l z un q z unr, ",-."j....:.i{, iC

ni Love ; r-uabrnnnh a t1 -rwm a , chu cbu ::> 't.akn k·J.n bath 2:ui .;; e:lu'btJ.nij'3. 1:1 hL1tVh·t.liOt.:; ehJ.uh thin" nih "lv'lngin chu chu he .. lie;;,P:JirJCr hLJ.DJ. dU:.lili__, ::1, s'Jrk.,'='.rah 3 thL:::nJ., chu CI11J --, -'':>3k5_n,1. 1:) i3.ng c~lhu__J.k chh:) 1,1,,'k zdlJ. ni. Chung:} thil till 111;;,,,rh­tlin t2 chu tun-"h sJ.wn in he s~,rJnr 3i:1 rl?3J. 2.. hm,'11~ hi Lunr:1ciDistrict Cl1hU:l<.;::---.h hLln -lO 12. ::biTn 1:J r2ng ronC;:i.. C'JDcr2te !Jui1ding 3.h t~ ]C::"',11J:lll teo loh k:::w-ng tin rClj ,3h tun s.)r~~'Jr ·'L, ~~o--,

min tt-lO.whsJ.k 0'1.8:-' hi ~n 1,---, <'}'Nm 1-.):'1 nL Chu C':'lU ,.3 hL::.'lhtlinn,'}a rd.. Tin, n:trs,c:.tnCl t"lmtak kJ.n n(.=:iJ., V",ty l,m::\h :-:-''J'-.rh ;,-,rs,~t

n-::. k1n n2i ,'"J., h:_i k'J.o s':Jrk-lr intuoi1m,"} a a 1_> tih t~'i.Jh \Y 'Ji 1 ;,hSubsidy ,::1 b'.woe: k:,n 1.3.k thin kh.-} Q 1.3.k 1::11 th.,;; iho.,} ~:":'J.m

iJ Uffi.'1h 80 vei ,'l.n si-1m h::h :1. chutJ. t:::n chu:.io Lun 1Li,}'1 ;1.Vh50 v21 min l':'<~ uL} klO ti 3., m'1SC chu C'm 2m chu mini>.-:..'t. '1(:;i ;:Jik,

1::;v2. t'\;n:::hs,,,,,rY'J'!1 ehu tun hm::1in k~lJ.ng )-;:h::1 LutlgJ.ei",h r,lin r---::'-,mpo vc thinJ. LvI iliS-..; tun::,h id :10 k,F1ti'lug ::lor::' \:"'1 min r-:c',m ;)L:

t::l lov:J.~ C:l,lVan'j in D"lrsatrLl k3n n....:.i .~), k"m Mioist2r -,~,'h

khJ.n min 1 J ch,linchilil.h sak s1;;12. rrunhmn. ,"l30 tihd:lll ~ .in,1.n 9 i n LungL:;i::lh l)'Jct....,r ncn:l 3~n..,og subsidy ::l min .t=J2k h:) :':1'E'.min 1:-<2 lob sclJk,3,n ,-Tuh " ni.

Tio, k3.n Civil a:Jspi t:::.l Y1'i/l hi ~~,_ ikhum 150 ni thin k H tun,],h khum 200 ,1h k,'}D s':JrkJrin ,nin ;)u·,t­8],i11 s-:k chil:JV::'. ann 0:]0 t3kin ::lO L'l t "n iJ., kurnin lh n: i 20L'lin d'::I'lS::~k '1, fll·"iL3C ci.\.] chukJ.n nm?ng h,n-;o l:)v:l .. ,\rCL'_-t ct intUtl:1h 11iJO min,Jl".n ZJ', s~,k t"Hlh ;'1. j~' t.im'J.t, ~3 mind,._ikc;-J("uk:l~ C _u C .1'_' un-,h hi..oin_in ,.2iI1 ',.C;; Cl.. 1(t1[(1io :l} 0 ni .. ll;"

kjn ,iin:',O hm'·.o 1..,h i" t::lm ,'], lot n:Lci 40 vel min d':;; s---'\::,:13 k') duh.. J(umin -:1h kan !-Dspi tCll khum 200 tll1r S~.".',' t:::n hrrnn'.--2i iL:t till kJn uh ,1 tll. K],n i-iC3.1t .r1inistcr k:,,:,-n "'lin l~,

l-..:i,:t S3,]< k::, ('ull. '... Chu chu kan 5.")\vi 6uh -:::l ni~

Ki1 l·') -wrn e.

• •• 589/-

.4

I

- 589 -

PU RUi~':.LCii,;rl\A pu Speaker, v.awa a n a k an demond 3"1;1hbna a kan s:Jwi hm s ak b e r- duh chuNedd ce L 1--3.m~_,~ng a 01 aog'). .:.• chrno t.uMini s t.c r- hi :1 1J lee I Loh avonoin J: :,It.no.

't ha t.ak t.ak pck k.: tum chcuh an~~::l. Cl1U chu 1':) note G,:" t.htLnk:J. hrLn .3.. PGk~-I::t 0:13h chuan tun hm ..a p awh khan k an 3,-"141 t; >/11thin 2.. XJ.ir-,r" .Ic s p i t.e L Q x-o-ay khClwl c hunq ohanq 1<h::., ::-J -0

Loh.i n v'}wiin i t;',l..::.-ng b Lo n 10 awrn .rd nqawt; mad a.. Dahcb n i tt.u.r'Ln em 01 s r-k-i r- h Lcn a d ah tih hi 1.0. z awt; duh a. leh,'-',_ kll".thil d anqnh kc n rnnmnwh -t a 10 nqe 01 "'it kha t.La nq agg- men -t:)t-alc 51 hJ.D d nn 'L~-\,"l n':.,~'.·dt mai kha chu nqeLh t.h i.arn a hn r ...mem 3.. T,ngk,J.i L';'(::l hr.an UJ.D a ir.'JrTI h r am hr3.ITI Lnwm 01? t.Lhhi k an s-]:,,,,1 duh c , Tin, hemd Sdir:onCI damdnwd in han S·'.i!i

't ak ah ch uan kriu.LeL T1lwnr21ei a chim 1.:1i khan Ln uoct.o.r .;) ",!;-j

kh a '1. l:;r:!.'dffi Love , J.:illlW1"n rcsu1-=:,r 1J nee ni h e.L hi kcn hx..,ph,]. Lova , "rn ohc r. wh chu an i~'Wffi 1:;: tih a chIanc 3. P:J~t

-tc.r-cem t.ur t.c :;.':<l\vh kh a an l.t.,m z-enq mad -3. A bun L 't.h Lnk kh: ,,~.

in lea hrLJ. ,:1. Tin, Darndawf.Ln v c Lcmsd na chh awkn a t::tk u. i cLp awh khn c1nlC) ne i, Lova , M"i1pui r-uh tliak p akh.a t; phct. kh':l cnu Q

Q n a ti lutuk kiP'} t.nL 3 tal mQi3." hmuh .OJ. b r-en.a cm em (';ffi']'

n i , rIa c hhawkn a hnn _.'2k 2. mut tir s i a i s11.1 '3. t.ne t; t.ch LuLnon , nachn awkna Q 1J ,::!.'1'il11 1:) rene; rer10"3. Tun hnuah hc i, >,1 leannq-id h ,,):t~vim,J.'Nh (~. tu1 h.Le i n ka b r.i e a.

Tin, chu Lovah cruan hcd M'11ari·'J. ::1"hi- lean 1·"] bu:':'.i~"ui len tur nl dawn. in ka hria a. Kumin'1hkhcri md tiam t'''lk k-in b or-a.L n.jne njh e niin ka lrrria 3. Henriche ckn a tih a vbc r- DID.'} k21 ke hria't chu 'th dLdrinq ".l nd 1 ':)V"', c:',

t.r-e r trnen t; Lch ,'J. '''::lmd'lwi kh'J chu ka1 panqeLf.n kal rnaf S'';;;:.'Ifni sen en c i ahn a mf.c r-oc opc 'cl khai' heL Pile te suo-heat. tIl. ccrrt.r'o-ih to pcwh dah vck m',:]. hi c t.hc be r-Ln ka b r L'i a* Mi ka z:\wt':11in 2, I :1' IJ.k hi chu ~n h::"l.n la ve bawk .]" a lakch2uh andLoi '''"' .J.r(:,sult ,r~'-'.'lh chu .karkh:'J.t hnuOlh kOln hrc th",i clF~uh 7t ni I

t.1 J.~ KJ'.J.ti'.G.0 k,y) chu 'lD thlh hman daih, v]wi thum ,'TIl. 20 t·bli. h,l1~ln m.}i o:y.>,.,.::i t1h:',ng d8uh kha ani. Chuti kh:lwp chu-:cn

~:;,~.l"d tl'1t ':1 eli. Chuv~ng chu,::tn Micr::>sc'Jp3 hi (tunl:\L"h J.

~l:Jn k'J. 'Ire l~)V::J k-.\ rircthu chu;;;,n iy~kh~:t.i,ls. 5000/- PJ.i.ih .::t1~lins u mJ.io.r tlkJ l1i. C~fjtre tinah hian d:'lh vek mCli ,:1,

I2,lth ,'L.Ji::-]>:Gr ,--ill ''''} ki~~l tr:Jining p2k 3. thlsQn l·::1.kJ r"Jsult-,1,,.11 tih Ch'flUC:..h zung,"x"ng mu.i tur '3. nl a. i\ tr0;:)tm~'~nt'k'n

l'\:h')lo1.1 :J.h kil::,.n ~ ::) 'Ul,:.::ih IJ pawh ni58 L1.lfgin, dJ. tr0.~,;.tmQn>c th".dhn"lhrr:'-.lfLJ.h k~l::ln .:: l" n ;1 r-:n_ in 3.0 k3.1 teiJo" :'1, k:1o io chh-c.ot:_:'.:,bc;r in ku.r.L t11t:J. 01. C;lUv'1ogin kun damna turinmicr:Jsc:.::J:i,)02 l"d ,; ',n :L:'is,~l i ui 1:) t;2h ::lng u tih ;'1i k,. '.. ii:1clOln'J. ni bJ.wk J. oi~

':fin, Medical hi ::tn 11.:10 J., mi lrL1~.~

p1wh)n t1.m '3., ~.l l_,-::.wimJwh hL.:: bd ,~k u. A thu r:3wn tur fLUhnl.'uh k3.n nc::i Oll:tl:l, h<2ng hi Administrative f:3.i1uro :J.n:C:iJ.11k-3. n;:;3.i a., chun()l.h chu::.n 1.0 l'.')in proof hram pawn k,;. be.t~::8i "nL P'3.kn::ltnaah chu,"ln M:lt:)r' rcpairna bill siamd·J.n phung J;:11~

fe1 hle1 aMTl nL.l hri:ltna iJ. ,'1.V-.m ':1. A M:Jt:::>r'k:J.wl turtc cm:",,\'Driver emQ,Vl l..J<1wh hri<:lt l:Jhvin billt.; hi an pass thi:;lffi rL~u tihhi k.m thud:J.':1/11 0.'::cn a nl a. Hei hi kan hr3.t Inwhin 3. z::l;}Jchl3.kd:Juh rcuh ani. A. tit.u kan zahna ch2ng a hre V8 :.ng em:.':lk3 ti::l. Tin, cl1u:.ni b.';lkah chu.-::n khatia an pass mal nilkh:::m in ffi3.hni tJ.n 20% v~1 GffiaW an in si.:un kep tij hi'J. 1".'1Wffi 1,.;;h ngh21 3'lWTTl tak t3k 3. nih phei chuao .3. pawl vi,:"\u "",ilL':hun(j ·:1i chu'1n kh"1n9 M,~laria a thi mal thei tur chh')n n:::::n kh;ri

k,n hman a taggkui zawk tih kQn hre tur 3. nl.

• •• 590/..

- 590 -

Tin, chuLo Lehah ch u.cn n Lch in-ih }(~l-:n

'1D rTI...m 5."3..,,1 nuc L t.'1\rlh nad.n ked. pownLn ka .rawn ui r duh ohu3::lrk3r p3whin r~m a tih l~ml~h Synt2x Duai s~wm 1'11 ~~i 3Lc L -te uh mad ,2, ,'J. dnhn a rnumn L h r-Ln t; sf Loh t.e kh a -."1 c','dI11 t.ura 01 1':1. Nunna chhan lcan duh 1a1 Lc h Dam.Lo p awh 2'lk'1.-,1 c-:::.rnk30 tum LnL'i n khl.ti:1ng -mc u khaJ. ,'1wm paLh a h Lcuhsvm ern ema 01. Chu ch u ken h r-i o.t; a t.ha en c a. Tin, n i kurn hmo s > L'xmaFd r-c , cxtd nqu.i chc r' :'"1n·;:te pc wh khCl - Rs , 700/.... man Lek khnRs , 5800/- voL 'J. 1",1 '::'Lq to kba chin t~;wh 1':1h -3 t.ha i n k-inh r-c b-l.wk:1. 'fin, ken t~rL:m 1eh duh ohu hei thil mnk 't.nk DJ. J.Dka hre fleJhe nqbe 2.. Chhdn.j a veno a SUb-C(;otL-, kon 1'.1h.'3::')<:0"t.ur-a InwiS"1 s o nc t.Lcn p0k chhuah t:l',·h c cn t r-ac t.o r hrien> L:<·,kchhuon t.awb lch a-.. -,-~,"'",h kir p'l\.olh n I sd Lo kh a :} p-::wim'/Jh em ern:J.. Kh'3ti~,~,'-;\j :,Wj lCl,':: chin Loh a th::l vf auLn kc ring ,~.l ni ,Chung chu Medic.1 Lomah chuen lean s:J.~"i duh 't.La nqpu i ,"] c.L '.

Tin, Ln f o rrna td on Lamah h Lan tihf.Lpnkhc t; han t r-Lon dull k.'1 neLh chu f'J~-r8iCJn s t cm C'lC':2r,'Cl trn

t:}k tak lean led t.r. - r- niin ka hria a. Adman P31;/h '1 t;c "ll::" <:. •.-rnaber awnchu h c Lc Lnh h1'3.0 Jc-in nman danah Lunq awi. Lohn a c~ -iwmtheiin ka hrL=,.:'.o Cume r a man ten h enq hi an ch unq Lo t.Let;3. h o t.u t.en an kcwl. .m nit 8n~iah3. n9"11; hc.i, hi kan tic r-L'm crduh a, Tin, TZur::1 Devo Locmen t. criunqchcnqah h i.an hmannf ".k an suwi, 92Wh '3.L,oJ Jchun.i.n b Look hnih maLah ~n\."h kb an.i n n l·.~i

384 hu vel kh::1 l:Jss~wmin kdn hra t11.t m3i 0 oi. ~i~mi ~

khn a df.kna or-e turin Leh chhui tur in p az-Lf.amcrrt.a r y Pl.-'~',b,-.; ::d:'lmnd so tih hi ka r-:l~it:la Chu chu k an tih chucn i n J. CJ1:::\Ll;--tU t.nnp awh ,1 'th awven tih Lok nqawt.Ln k'-l ring. Kh a khen kan r21i~:E

txicd Ln kn rin;, b.rwk, Chu chu 1:) hria se Le nc Ln ka duh :J:,'i'k ,"1 nt ,

Ka lawrn c ,

PU V.-j,HLALUGiLKi\ ; Pu Spe ake r-, .ic L tun t.uma led} scs s L ')0hi hmanni ah ka ~;::,wi t·"}',,;h:1 a K"Doppo s.t t.t i.n Lam hi I;,]rf~'rmRnc0 .:~ h.:3.. .:;. l')wm"::.'.VITl lea ti c-ik t.ak if '1(.;1

d a t.a neuh n ..... uh t.c I'')Wtl an cc.Ll.c c t; 't.na ::1 .. nak i na h t~ ~y:.,;,.'h

0l-ip:)si tLjD'1n h-an nl Lh 3ry, QI .h0i3L:ll.11 thi·:m '-'=t ,ill. b;Jis~dawm t:~k niio kCl hri" 3 •. 'fin, k.lD thurlma hi i vcdi,rn l·:h :~~iL;'~13ITI::1 thu kJn ,'"m • K:1D thutna lCln ,~:nwn hiC")n k''lO n;~·,ihC.·n :1

1:) d::ln91,,~m t;ki hL~ " 01 till. ,J. hriat thc1hin k3. hri'} ,:.1. ChinClkh;."lD 5,1 tu·::t1 Bi --:,.1 tu MLA Z0.h.'::l"J\ll t.l;K kh,"'. tunhm3 chuon h"l",rn:::. thuthin kh':::'3 nl:J.a 3'J.w lama (} t11.ut ktE'.n '1 thus,']wi k!1a :'1 (l,~n;,'

l",m tu tl::1t ffi3,i '1, .:! m::lk };:,'] ti 0.ne1 rUrL3.. Amu h (o F 1. \"h Cl1U -=',ntih tur ni vc m;"iin k.J. hri<::l a. Nlchin.; T1ungv21 bi ,,-1 tu1'1LA Z:-::Lh.3.Wl11 t:~I,kin 82.1 tU3.l ch:'ilchin tc ,')n s;:wi :::to ,"\m'}her~"-Jh

chu ngaihd:J.n thl.'J.k hian ki1n chLlO l::>h i.~,h')h 0ffi'JW nl chu tihhri.-::t tnci11.kh'.'.oj',· khan Saitu31 bi,J,ltu HL2J• Z.::th;lWffi t'1k K.L':..D-.J. rat,-ID charge 'J... KrL'.tiang kh·:) chu tunhnuah chu3n in d'1"c2.fel t).'wk n<2ih :!. s::wi thin nisa '3. l·}~vm::nvm kh,_w:J in k-' rin-:;.

Tin .. hei M<2dica1 chungch::::-,;i,:,h ~'li"n

in kJ.D sawi t:lffi t'::Jwh ell am·J.her,3.,,;h chu s::lHi 1:)11. t 1-.:i;, 1::02. nihna 1."1i "'1 -:1'\VITl 'aa Ni tin a mipui n(j:l~ngi1 hn,'} t:l.J.wk tu ;(')0mmno.wh em l,)m D8.L':;'J.rtmcnt an ni tl-lt mai a. I-lei Lun l:.::i ,C").ht.2pJ.~.'lh khanin koini ,:1. bia1tu te cnU::l,n kan S,3 "i thcuh tur::'h k::1nr;::li c'1a LUDr;)-'.8i D3.md;J,wi in S.JW· k3.0 duh th'J.\,,~'h thcuh ·3.a :::jn'.,h­cr'1wh chu k:J.D duh ')n0 chu a 1a ni h,:1uh 1'.:1 X-FlY ts: 1211 :;(1

G:ng Grna\1::, ,"1,vrn 1::-, kan han tih any- te .. Lun~"lci N'::>rth bi;'l"i:uin a s'-:H.,.i~lns"; t;.~ kh:J. kan nLih S3 diam ,'1 nl <'1 .. ,1. n~.c .lun::, htL~.,i

•.• 591/-

- 591

hoai ber in a awm 10 ang a a sawi tlat kha chu a dikl~ hlcinka hre thung a 01. Lunglei saw ~ 'District pumpuiin kan houfual kan ti a. Chhimtuipui District chu District councilah Fund an nci 01 St~teatang in fund an nei bawk a. Al:louble in ham thiOltna an dawng u nd , tlem chuan a thikpawh kan thik deuh ani, chuan kan Chief Minister zahawmtakin HighpowGr c~mittee a rawn din a. Nichinah kh~n Hi~hPower c~mitte8 kha kan ngaisang viau olin ka hri a. Chutih teh Ilia an nil0. Amaher~wh chu 3n theih ang tawkin honan thawk a, Lunglei District saw hma chu k~n sawn phah a oi.

Colle;e kan kal laiin naupang p2kh~t

Buaah a cnuanu ::1, (kan zirlai bu a mi a ni a) in kang Jehu ahmu Cl, 'dama~e' damasc' tiio a au vak rna! a. In k~ng khahmuhbawm a ti 0m em mai a oi. Chhiatna lam rang D=ng hmuh

nuam sawi n~~m kan tih lai hi chuan kan 1a naupang deuh hIckani. Hm3su"{nna I'en~ r~ng chu a tah tawl a kal tur a nl 2.A lceL chho 201 tur a nf a, duh a nqd n a Rn L thur thei 1-:) "3 nd ,Arnahe z-awh chu tih tax tak ah. chuan R.D", ken tihte pawl1 h i anin hmasawnna chu m1pui tQn an siam a nl. Hman niah uir8ct~rpenafon rru.s sd onery a kal tia k an chuan thla'k p uf 'a, BueLpud.khua in hma a aiwn nasa hle mai , ka kal apiang h Lan in inthaI' ~ awm ziah mai, Mizoram ah chuan hmasawn burmai 011nka hriaa oi ,3. ti C\ ru , .ti. nih Leb Census k-in ti a, censuschu 2 awm og0i ani. Amaher1wh chu census k~n h~n s~wi l~h

tun Lnka r- ah -hdanLn census a tel hman 10 plane; an t.am em emani, lean eorkc r in a thi tiumah k an pe 10. 'r'Ln , chubak ahampui pasal an innei a, in hr~ng chiln0 te ~n 10 ~wm t~ ~ niChungte chu rnikrtiYng mihrinna a ng:.ibtuahin mt n r-Lcc ve b:,~-...kan ni 3.., kan kb'lwngdlJh tur:jn nl .re nc rcng. Am.aherawh chuf~reigner an pe ~ tih erawh kha chu, tunah hian f~reigner

d~wnglo tur kan t~m reng a sin. Kan nupui pasal tc thcuh hii nqad h't.uah :lng u, Tin, nichinah khan kan 8pe::lker aehewn 't.akkha sanitan in s3n~ha a man a, a e1 hmain 3. lam khum thin a.Chutiang deuh chu nlin ka hria a, Saitual bialtu MLA ~ah~wm

tak in an tih dQn dan kha. In hrnangaih vang nil~vin~ S~rlt3wm

khan e1 a duh van01n s3ngha kha a lam khum mai mmi ani.Uhutiang deuh chu 3 ni Vety Minister atangin i zin h Lc n Ln anpeLh trh La che 3. t.c an ti d a z' c-J.r ,'1. BthawngiJihn3 rilru ~~'::1vJh a n:bawk 18.

Tin~ thil pakhat ka sawi leh duh chup~lice chungchJ.n~ ah hinn a ,01 Inehkawl na hi hel p?licekCl.wl deuh tiheuh lccn ni a. An in enkc t....lna hi chu duhthu chua Sam 10 deuh oiin kCl. hrl::l. AmaheriJwh chu s~rkar kal rhungreng rellgCih dan 18h dun ,'1 awm a. Soz-kiz- p awh.Ln t.hc Lh t nwpin an hmmth~tna siJ.m an tum a,Chu hJ.mthatna siam a tum10ichuun a lu09hnuw z:":vmyemaw don 1eh dun ken kawhn a k awnc-oanmJ.hni ti bUiJ.i ~3wnga ki1n sawl hi chu a eikin ka l1re 1;a n L, 'I'hedh t.awp in he So z'ka r' h Lan hma Lak a tum- tih p awh leanhria a na , An h Lnwh e~3.w b onus emaw chungchaog ah to -t.hoLht.J.wp in an ti :J.. nt , Tin, hmanrua chunqcrrauq ah hian dulltawk a t.na in lean ned IJ kan ti a, adik a nl undergrounda kan awn lai p awhLn foreign at::mga,._.min pek 5ilal t.e pnwhkan hman tihaam minq hauh boh kh a , "raining p ek hmasak'1n n.. ,:.1ani, chu chu k3n hri~t rang thain ka hria a, ~in, hei kaneorxar in Horne chungchangah harsatna n aen Lo a nei <1. Hl Ckan tihte PhC churiqchunqah t.a arnahe r:J.wh ch u tunah h Lan t.unhma aIndia s~rk,r leh W~F to hi dawh kanah iobe rawh se an ti Qn~in

tun3h hian dawhkanah ralthuam a chhut chlm1h nl1:)vln inbiaknaan nei mok a•.~..n Lnbo.. ze L dawn n1 p-iwhfn ka hzLa , p'u S:":')(.J::)kerhe kan sorkar hmalukna hi k3n lawm h1e tur niin ka n92i o •

•• • 592/-

chnnqah h i.and,10q -Z2Wn,; ._2

v i.au oiio1):.].oa n:) n:J. Cl1U

- 592 -

Tin, Ln fo rme t Lon Depe r-tmcrrc cnunLnwrrrthu aawf tur awm z.uwk in k."! h r-Lo '. Kum1'lfl9 ni.Ln an. d.l a r'y min 1)0k hi .::J. t.hc o n.i , Kan chhuanqhi"i:l Gi, fak i hr~hL;v_ln;,: u , 11i t.h i I tih tLl.tf':!.k i hr.::h 10v2ng Ua

Ka I1VJm 2.

PU LAL1~n:lcL-:;~zN~'\ Pu S~~01k2 rl' k a Lawm e~ de Jean dcmnndhi Q Lnd-iwti ancth ian han s cwi. tj-1J.CJ,

nqhnL awr" 'ivr- mad 113. ,. hmat.c 'oc r-Lndemand OJ 25 03 M~diCl.l ChUD'jC:''"' u- hi

han sawi il:t. rcLkurn 1992-93 Medic-;ll Budqc t; kh3. K:1:lffii sanct.Lcnah k"nn .c du:;xirtm\.mt Minister th.Lengin tun kan s um cLnhmun ahhi chuon kcln Ch2 thci h Lnw.l 10 tih k hn .rcpcr t; Q n i , i:::'xninah h Lan chu dum '.Dd.'li ChU::lD::t sanq chu.rnrj l o chut i. -i . n i h chuankuminah h Lcn M'.:dic'11 Dcoa r-tmen t; hi 'an chc th t Lch hl"'ill d-rwn10 tiLhn.n em ni? chu .chu c nqn.;o ni k u.d.nah ,.10 chc t t.e ibn -: "

tur 'J. hmavan Lak d-in- ken Ministc:.~r in min hr-Lo t. 't i r- t.hc i ,,;;.~~ kaduh lchawp ma t , 'Tin, s r-Lma r-y de"lth Ce ri t.r-o hi ;;,~i ni~~."m <Lchuan ,L demand p awh ;1 tam h Led v t cu.,», nu-if a-i :lie t.om mih i na 1:) puriq a. Chuvanq.Ln Primary Health Cc n t r-e hi -.n doh oo Lhd'llNI1::th kn n:j,:ti:c. Amahe r-awh chu p r tma ry Hea I th Cc n t r-c bU::tL.:eseLh nc kawnqoh h Lon quali ty a i a qu.in t.L ty n qaLh r-oouL 0':' hf.onaec t ce i ken in c nkawl.na 3. ti chhe vck in lei) h r-La ,

Tunah h i an .P r-Lma r-y Centre :'li Km1asibtl:CD0dung nh 1.-.:-2hi chuan khn wt.Lr: deuh t.hnwah kJ,n d ah , rnehe cd nm.l o 't.an ij-::tn t.Lak '-1 nf ct 1":), .ch u c L cbuan que.1 i t.y ne L 'i nH;;;21th ,Centre tic hi kon siam "~ nq a i Lt n lea. brhria... I-i.::;ti:l,t"l'}2Cent.r'eTh.i, Ko:.n dah .ccLh L~h :1'rih~, .:;,\vln,.5.ubsidtary hc Lo t.hcentre nl.,a }:::::::.D; 1'.) tih 't.e , k:13mi, te .Lakna hman ru . ":h,.D tii1::11 tich\.fV1~' dc:im~1'-'.\'v;i.Jn hi dnm Lo t.e t3.n,)3.o tiJ.k in 9:u'1i:ts -Lh'i Lunq Ln 0. ~-,:ivlim'1'dh HLc Ln kn h r-La , Chumi, ko wnosn chu-rn 3:~r. in20 ch Lcn a tul hL.)in);:::'! nr-t a, Tin, Nc dt c a L Do p.i r-trnc n t; hm-,Lakna eh b Lan.Ln curn t fvc co'rv'i.co Le h -rovcn tLve sC:Tvic...:.: ,::c leIk-3.w.P Cl chu' Crill inb':2.lancc deuh hl2k a-}"J.l .'1 ng'"i. Fn2vr,;;,n-tiv0service k):l:::,J. kJ.l th:ln tuwh chu::tn cUE,-tiv~ scrvice3.h~;:'~lan 1:::Jt1:t hnibn'!' d,-, ,i.h ffi::chse a 'J.Wffi. M2.hsw tun'1h hi:1n lJr:.:vl.~ntivc;

service.; ·k~nl:J.l--;:n::l hi chutin "3. la chak tak t:J.k 1J. Chut:-=:.hchu3.n cur;itiVe s2rvice hm:t kJ.n lkkna ah hi ~;oin d~[ll1.)1-;:,in intih cl,:J.ffi n bcr hm:1nruQ. zai ilo vejl:'lh ChU'lD hm,') 1('n Si)Wn vil.uJ.m3her3.wh chu d,J.mlo tJ.mt:J.k in kJ.n ffiam2'.o1h chu c'L1mc'J. Ii 2 ni.Chum! dQmd.J.wi :tuna k'1n thl3.k thlam n.-.l h1.3.n mipui-:;h h:lrs.'J.tnamin tVJ.'lqn't~m 21. oi. Chu chu .:':1 nih Q.vun.;;in prcvc'n±c2, s,,,,rvicckQn,kalpui. P2nh hi3nin hmClsawnna chuk z3\vk a k:ln n.ihhm~ chucUr'ltiv0 service hi chuti h2n thlah thl'3.m ng:vJ.t thut ,thei ,~

ni l~. Chumi kl1::-"'wo,JQh chuan in Medical Dep,'}rtmcD't hi:2n kJ,o inGn chij,n' cng:li khawp iin ka hria. Chumi u nih L;h Ch:l;::n ;';0-dic-31 J::kp3rtmcnt hi kan muo.lr.Jh·,J fo d',um.. ChuvCln;~,in Mcdico.lDepartment in hma k-J.n lakna k.J.wngah hiQnin medic,]l .._:,r:ocl,mlentatang'a central mL'Cical st'.:lre ah nu~i 163 nikulTI-3.h cl. nih l~iin

tunah nual 161. 75 chauh sancti::m aVJl11 ani. Chuti.J. niil chell D

daml'.Jmartga.ngte kan tih damna tur damawi hi kan kum l:1m2nr?l1tur ai hian tun cUnhmunah .L~h--::i chuan :) tlem zJ.wk L::h n~~'Cl~.l c".

ni. d::.rs-:,tna lon t,J.wk 1'-.'h da,'!n niin3 1.'3.ng. ChG.v':ng in hGmikawn;;F1h hianio knn en chi.'Jn:l. p.::n-;rim3.whkh:'lW1.:'! in k'J. hria. Tunahhiao Medic'.:l service r,nwh hi kJ.n nmalakna at;).I1'J. P:J.',.,lim'l.wh l)~r2 ka ~

hriat chu hcl·}L:J.h hi"1nin f ..<)li tic hm-::nrua ah em-1\v p)p;~L,,__ct tykh\,jl na cm3'iT t:.lrin m0dic,J.l servic", hi k:ln hmang tur ni l:Jvinmipui D:'itn2t tih d::lmna turin enc:;).ng m~;',surement nJc Jon 3.)W,t-

"

- 593 -

saih ogJ.i tih .r i, k '.0 00'=1ih 't.ua h nqun ,~ lnwim,]\N'h kb awpLn knnr t a, Tin thil ~Ylk::l:1t ki nan t.n r Lan 1,_ h.vduh c h u, i\,}tu k:l-l;"'.hsawn, tuikhur b n x.r <::2'..1h ah 1(;130io 3uiJ-C n t.r'e :1 ;yt,-.,rm o ,Chu't.ah chuanLn ,"" b u i Ld Ln ; kh-i 3D Itrhi3t 37 'J. c.ihunu-ih D.D.~;_'.

an dah t~ouh:j n i , l'ichu'~n k hn D. D. t). kha an ph i.a t ba w to, voka, chu chu tuikhur hn~r 3. oi si 3. V~wiin 01 0h tuikhurhnar ah DDT a.1.wm t.cuh mo.L a. - Ra tiu khua ohuan an tui khu r-an C1V.Hll ncom tJ.\vh 1:J. Hc t.ah hLen M0dic"l1 De pa r tmc nt;hL10 mawh 3.nJhur m-i.i, ,:Hvm mrnq 0 c w ka ti a n L, :-lei~1i 1<:"0en ch.ian a p~\'llm-",!h khawp in k a hria a nj , 'fin, k11:1 3m-";ontrelchu khc.1.1L:li Lad n d"MTI siin Lc h 13m 't.nwpah s ub-cocn t z-e ICeD 6,hLeh dc i h Liw i. 5i', nd , N1.u,;)ang t2 1 nause n t2:<1D V~ in on 0410'1 tur hmun a n I .si:.1. Cnuv an q chuenLn s __'iw La.i s ub-ccc n t.r-chmun ken s c cn er,'lwh SiW .chu 20gti zi:J. ns'-c,w tiin n:J/1-:L'~'\::.t1·-';':'1a

aJ.WID .van.j ','::10'::1 :J nd , t'huvClng c nuon hei hi o nj t t n (l:,,~ t.Lhdan aw tih ke n cci h t.ueh kh awp rnoL, Chu chu han aawi, k- c.uh .:J..

Tin, En f oeme t.Lon & PUblicity ''111h Lanf.n , 't.hiwnchu bu ::;':::kh:lt 'Pul 'tLan q" chawn t.h u bu tih ;<::1,'tam 't.h am dcuh mnf "W lei oiio ku h rc t.La t; me L 3 4 Bnqvnnc i nnqe he 'th awn thu bu hi Rur-a L De ve Lopmen t; io :l mamavm ern ern DJ.I

on ; nqe m,-::LW :.l t.uLne Le tih kh a lean ti.i r-Lanq z awk duh ,'0.1

Ln fc.rme tdon inJ.o hma Lakn.a n f fawni.n be Laf Hural D0v~::1" -racut;Ln a heLad a interest an 1:; nc L hi 0ngti zda n qc :1\" tih 0,~'""L1tUJ.h

n a ka 08i khawp m-d , Tin, Na t.ur-a L Ca Lcmd ties chun q ch nnr; hia manq an tih Lak kh-ucp mad , He n q ken b Ln Lah t.e , D1.rl"-'Wtl::.hte,pawh ri3.1 1ian pui pui 2 tla a, io chung::. ;~eng chhe O~Su

em em e , v awd Ln n i thleng in tanpuina an La dawnq thei 1:>..Kumioah pawh k3 bial ah chuanin z~hmun 3h te rial :1 tlu"l~h

Yak tawh mui Q. Chutah chu~n inchung nasa takin a deo0 chhc100 tawh a nL, D.C .. ahpewh lean r-epor-t; 't.awh , heng 'tanpuinatiu r-ah h Lhn Ln kon hot.ut.cn hmeLak r::Hicl3.h nqe i h't.u.rh S8 a ,)C'.wim::~Vlhkhawpin k a h r-La , Tin, Demand n o 23 na-, po Ld c e ah 11i2.n IF,-,,ri sao tam viau in 2 l?ng Oa a. Hmaherawh chu palice pvrs~ocl tehlawh tur z wng z:wng han cut a, chumi hnua~n w~rks ~t-o

113.0. tih chur-n tih th'Jm ,J.::llvrn 1;:). V,J.wiiIlm'i:th k,3.0 pcLi co t,,;h i an in M,:)t::;r an 11,__ i t.awk LjVCl I ohuvanq chuen an hn v tu.c ~:n,;rin

,,10 t.hawk h Lawk 'theL 1:).. Tin,' wor-ks at'ln sum l.~'h :1i::Eli,-:lo nui .t.J:wk th.",i L)v3.. Chuv,::ln') chu:Jn w:Jrks LJ.m·:lh hL1n an tl'1 c::lhlm-zm em ani. Khul,,-iah Ttlibal ar0a Tri ..'.'ura 1ch Cac1101r in rin,'1Kanhmun v,-,1::1h khu.,n ~):.)lice l-J:)st an dlh a l chu k,3.n iyHiccp'.)st ah chu3ninM~-,t)r chu s;'}wi l::Jh 'ScJ,ytcr l:JJ.wh an o~i 1 'J.

Khulai misu'J.l t,'1ITIO,"", hmunah ~c::lJtcr p':Hvh nei 1 '.Jvin cn(jtinngc hO'3.J.n t/l:1wh -ti1---:iih an'd. Chu chu anihMJt:Jr hi k'1n D,' :::ih­tu,::h b,~lh sak 0. tul 3.. 'Tin, k::w ni]uihtu,J,h sak L':lwn hc1-\i c, Ll:Jtu1ian t8n .3. m:.;t'.)r hm,-m v:Jk vak nil-:.;vin l a tulna hmuo a Ll~d",n

na turakan b<.r.li ts:)ih a jXlwim:l\vh kh3.wp in ka hria.

Tin, nural DevclJj)m2nt Qh hi,J,n h'lolut loh t:l l;Jltlk i1al :.-{ural Dc,,,,vclJ;)mcnt kan ngaihtu.-:J.h hi-~nin

k3n in en L.-~tna. -cur L,;h thilthJ.r bu.::::.tsnih tur awrnin k,:t hriQ4i1. hmas2. ber ah chuan h~,; DC:f-:,J.rtment iOQ thl1n~d tur a 2 ;'fi,< t­saih a t.e hi thui1vihna i i.ie t;)wh ti.1k t3.k t eh ang u" Dc.;v,>,lopmcnt hi k:ln (',00 tak tJ.k "(1 nih chu,J,n Village Lev2Llh 'h)C kQndah ell Chumi t6n lTl·']\"lh phur tur a kan tih chu l an mJ.Hh _.-hurhOa hi i k;2ntirt:::k tak ang u. Tin l chutiang chuan THY telleh DRDA ,3t,,]'1g,3: sum sancti:)o te hi c:Jntr3,ct a tih~Jhall ,11 Q

oi tih a ni s a, Q Minister ng8i pawn cJntr~l a tum l~iin

Minister dangio i ti buai tuwh l:)vangu, Minister dung lchkhQavangin an quidclinc kh,'J. iJ. k<:.:ng theilo BDG ten l ChUV:'lDCc-:i.n

department a Hinster ten quideline an ri1\,yn s:Il.'1m t3wh chu

- 594 -

Minist8r d anr, pcvh.in i zah 53};: t.ch c nq u, Tin ohuj ov.ihDcvelapmont'1h o.Le n in a. 1:-,uffil)ui t.hu n ooLht.uah in a (::'OV0-­Lopmen t; aiin SWTl Leh ;'.l.i hi ko n rilru ah -J. li:::tn z ewk , Chu

chu b ene Ea c.ia.ry Leh a t.hawk tiu t.e ah pcwh h iun len br-ru t.La-t.,Rural d eve Lopmcn t; in ;3. tum ohu rru.p u.i, tih hmcs -iwn na e. ni ..Cnu mipui t.Lh hm a s-iwnna oL ch'ucn sum Lohpa.i. tam t. -:1< k-en Lukneah hian kJ.D rilru k anp,s z.1wk 'tLa t., NLJF scrnna t ur-r-h ~;-':.-;;l

mipui in kut k-in beng a Lawm awm , "mahe r-rwh chu ::l. dcvc Lop-,mont a t.an h e i. ;l.i:l 1::) kaL dawn a tih aL in, sum L'hlxli xin hmud::o.",m a tiin sum Leh "9'Tl ah 11i20 a n L 20 13\-Jm n i , Onov: --s"j.nhe t.ah Ministry Love I atan:;p he t.ah bc ne f Lc Lo r-y Lcvc Lah -, SULn Le hpai n Ll ov a "1 d0VC.~_ opmcn t; n a G. k an nq af.b t.uahric 12h ken hmoLakne hi a k'3.1 t-hc i.hna turin hmc knn 1''1k o riqed , Chumiatan' chu-:m·'kil.n Md.ni a tie r- h i.an '1 keLpuf 't.ricLLo '2 0:i..11 cb u.mlean Houae Lc .iclc r- p iwhLn n qaLh t.uah ngun r-cwh s e , l:;g:1ill"tu"hpui tihc.L tu tur k nn n qa i h t.uah p-iwh ,,1 n.;r:li ;"1n~~i. Churn.in.i.Lova a sum r Lno-iwt. a k,"J.D bucL a" ::1 dcvc Loprnon t. rilru .,)U

s i Love kan k:11 h.i.on ken ii-.D. hi 3. h Le wnchh.im c , k .n LLlJPScheme t.h.i t.ok ":,,ng3 1,~Dg p,-.1VJh hi " fail :J fail k:JD t.Lhnobul hi chu chu ~iin ki} hriQ ani.

PU -V·J'l'i.~~Li~~~E~:~ PU Scc fkc r , kc Ln-JITI G. IIc c Lt.hDop i r trnen t; hi a th,nu h Lc i n k.:h r-La , Civil ;-LJsI)it,11 -i t; ng s"....'DQ t.hrin dan t.Lan qpui. ch u k n h rc

vok maf , Hi .rrm -te ~,ng'.1 bui.Ldj nc th:}, f,c:i k nn nc i tc'..::.Sa'il:' tel tcwC) e iwn i1 't.Lc nqpuL ::J. Hc aLt.h Dcp-i r tmo n t. thin dona ch ianq C'.. 'fin, building hrnoo hr-anq Lcb lch.awl. nr'1n:; ,r:r.ngk an nq ah t.o em em a. D-.)cte.r pavh k-en Lndn Lh 61 t v Lvu,thi:lffi LJ3wh'1n 't.h i em ca n L, HC31th lJc-.::p:lrtmcnt c h h Len k-in-ch anq t.hu :'1 ni.':rin, Nurs e t.L.:m$lai'1 Dur Lt; 11::; ,,0 t.LukLoti a mrpuf v u Lna t.o l:)::ltvh k1'1'..1 tun ah cbuun hm t nq Lhric In "',I:

cnkawk to.wh z~.lk::l n L, Rei hi 2. L~':",m:J",m t)k 6,...;t in kc l1frLJa nd , Tin, Po Ld cc hi k an t.h.m q n'18'1. h Lo m k:-.-:. h r i -s , lst,:L,' knnnei thin a, lc -n Lnda Lh L).,m om 21. 'J-'uoah ChU:l0 _D s .. rk:·r hi2n2nd BN te 3rd Bi'; te tih chh:.:>h '1 ni t:1::1. Tin, ".11 'T~ rOc r 'c_,OfficL:r 'iu;]rt.:.~r ,elll affic..:::' h; ::l n:::;p ,..;m em thin ,'1. I".'.t1·ii chu?nil..C.C .. Builc~_in~: :J.h, Aiz:lwl l--'.S. i3ri3tish huol_i -'tang:? il.iTl-,nnilawk thl";Dg kh'J.D Aizawl P.3. chu a chhi,1. :], nl. 'i'_n.:'.h C";;L.::,nR.C.C. bUi1din.~, :Ceh" n,~llh t~lk:'lh km ~.lwm tir t:ki t.} te hi c:thung th~in k u hri u a. Tin, 2n-discipline hi :l tha In i~

raffia pJlice th::. bcr pend .-::: ng::lih 3D ni. D.-EsciJ)linc lshhU3.isenClh leh thuawih;)h an fak lwm ka til..

Tin, NLiJP hi k,3n 5'lWi n-':::,.'l. kh?,tpm;)i a. S3wi tLl.k a ni reng i1 ni. r-. chh'ln chu k n r>:'.,;is:.ldo.h turon:} ~:)Qwh hi 3. ni a. 'i'in, kan u.1.r ,ng k",n till. p~l,-'h khaa 'ni a. Tin, h2ta tJ.ng hi'J.n mipui t~ chhCinchhu,:ll1Dl '1wminkan hriCl a'Kun s.=."r]c'1r chu,1n h0i hi kJ.n ti ,qn'J c l }(,'1n tihthin kha u ni rene;; ani. Hei tun::lh hi3D hn,"Jm c mDo CJUll t~1inu.

te kh~3n hctah hian hnClm c!.umna a awm. In zawm t:iin khQ h0 tnhhia.n a ahm tl,::.t, rothcib.; cl1hanchhu'1hna ,ill. hi"2n. Z iCt s.----;,mri::1tte i1i :'1D F;th",i chhun9 chu k~_mhn"'m d:tmn,} ,3 :~\.rm 10. Cbuv-::.r.gchuan hnarn d"rnn:t in Z'"lwn thin Indcpl2ndcnt :'1h ,]. I---:.i 1J.Thinlungah :J. niin till. k:i-J. hotah hi=:n 3. aw::n" chuv'n chu'1nhei hi k'1n hiv.::.m c."".'lrnna t.J.k tak tur a ni Tin, a Ii s t a c2i.kl:)in ti a" CGn sus ncn a dik 1 'Jh dan chu kan s-:'l'vi , 1;-'-\~t.

'C(~nsus k:1n b:::osc' 1:::> Minist:..;r in 3. rawn ti a, P-,.l <3pcakorMinist8r thUS2'Ji k:~.n ng'3.ith1o. a p''J.'dis.'1 scm cl,:';.1·m',l, chu:J.n

..

- 595 -

Lndanq duh i1D 10 Fun~ t.l. a tih t.e , a vaia sanqhn.lh chunnc,an cut Lc h t.hu.t.c p awh Cl s awf 3., Hi.nis te r ed r-u anq h r'Lrna an tihi a dikla ~ 01. Aibawk Jhum Control in enkawl 1a1 khuDIn 3065 in enkc,wl a, 3. 't.cwp tho, md 360 chuang cut en 01.Tun aihian a tawp ZQwk. NLUF te hi thain ti, Aibawk uhin tao a 01. Kha.tiang aog kal phung zel sui khan bial t~m

tak k3D han ti a, ::l tha la, tam hruai, to in han ti l~h t~ 3.

'I'amhr uad, tur eng--:.hnlj8 'buI in t.3n? Tin, tih Loh Loh in tihavcnq in thingll.3Dg' mite hi an r-c che i, h eem -t awh a sin.Kum 20 cnbun q tih Loh 10h in ti a, lchn vanq kh an cbhcnchhuehhi an ,ngai t ak t.ak a 01. Ra nqve te hi han s'C,v"isel D'.j-J.Di innihleinem, tih Loh Loh in tih avanqa mlilIll. k_tr khawrn :1, knri inkang tie Leh k'J.D in t.h.ac t; tc kh a in hria em? ii chrian chutih Lon Loh in t.ih V'J.Dg- .3. sin. Chuvanq'i n Ra nqve 'tc hi r-nmarnawh tzik taki-<'.C.C. building ab in awn a, S'.)f:l set 18h 'i'Vnan 'thLnq Lt.Lanq r o c.ie Lh dan in h r e phe 10 a nih ohueri in tladawn chiang khuwp maf , Hei hi mipui in an duh crruvanq chuanpu S -e ake r- henq .wnq z awnc a t.hn a p Lanq hi r'awn do mahul a k:1P. ti c nq •

., Tin, kan mite lean p c nm a aa Gog k~,n r.j ,

kan s o rka r- 1,:::11 hun ah ChU3.D k.antmd-tc tun tum ,,3h k,-:tnpe ao ti

nih cnuan in rru, to pewh ko.Dsem ve enq, 1'.D cb.an q hnuhnunr,d nwn a n L mai. In mit-2 .i~awh hian r.anctva sem hi 3D duh Xanchang hme s a 0.0.;::: o lean ti a 01 mad, a, a ,,,lID V8 ken ti kari Lcm't.ein z Lak , ChUV3.Dg chu-an k.-1D mite k an pck hi chu iJ. ned, tiu thilthar chu a nc L tUl-'C; ron an chanq hma s a kan ti .renq thin:} nihk'ha , Kan che nz ',',rh hun-in ChU:1D in mite pawh ken khuh V2 th'.)da"JD.t<emna'lv:'\l"'9in Pu Speake r' l'INF te pnwh Remna hn uad ahLalthutthleog -,," 3.0 ,J.WIn t.a ,].ng k n.m he r a nqva SQm Leh ih.J'.JJ.hi an dewnq 't.hc , hma s'awnna an hmu t.ho , Ch uv.ar.c chuan he:Pr-oqr-amme -tba hi chu s.;lilisel 't.c wh reDS' reo suh \ol. Mipuiinan duh 't.L'a t. mipui duh zawnqhd chu. s awd sc L suh u , Tin, anm~ogang chhJ.nchhu~h3n ngai, an mang3ng in chhJDChhuahn::ttihn bc r ,a:J.o h.rLa t; hi s.ccrLse L suh u , Chuvenq ChUdO p u .s~:'33ker

an tawng te,>:Hh hi Parli,ln,ent,3rli1n de uhd.n ti teh se, n:".i,iho·lman dil Leh _l.n; e. "He r-ot.n lea aavt. Love ' tie hi an ti leh::~.n~.: c.Chawhma <log lchon ~.'.D khur 18h an'; e. ohuvc o 9 ohunn he :-buscab hian lUhudik s.~wi ilQ a thain k::l. hr~. 'Tin, hei NLiJFcnungch~(j:_'ah, ChUi:'D kaosJrknr hi- fak3.wm ku ,ti a. 'l'UDi1i, hi~nTUipang Jhum C-:JntrJl nen ,ch4,'1n In 3163t family p:J.wisa ,:1. ~etu.1tJh a. Chutan chuan nual saglizakua sawmhnih (400920 ) u.sL'liTI a, hei hi r::::pui ka "ti a. Tin, tun budg..:o:t ah J.chanvaib21chhe sa\~hnih paruk chuaD0 a rawn dnh leh a. 'H8i hidahna tlak Q oi. India s~rkar pawh hi3.D a th2tdan hi ~ hriG

:a oi ang, h2tuh hian a thilpha1 ber. Delhi tlanJ atanc khuaDmin hmuchiang }c;--;awp mai, thil tha IGh tha 10 turah hria.~uvang chu'ln NLUF hi 8. the. a oian91 an lX1wisn. ui 1-:Jhn2, bera\:ni. Hei h:b hi mipui chh.qnchhuahn::l dang 3. ai.>7lT\ 1:)

Tin, congress sorBurah hi~n mnk ka tihdeuh mai chu IROP te hi tam bik em em nia mawle. NU:J.i z:::dwihchuang tunkum \:J.l101<:1h lJawh hiao k3.D 38m ,1. Mircthe.i VeDap3wisa d?h hi 2 le·tin a l.:>ung tlat mai ani. IRDPtc lilimite:t.hei Ch'3.hv:; t:2.k tak .3 oi. Chuv::mgin Pu Speaker i VJi l::lma miten mirckhoi chdnvo tur kanpek an sawisel thin hi chusorkar na la tlak GO niin kan hmu 10. Mipui pawn an hmu 10.K3ngva sem, mirahhei tanpui na hi kan ti l:)vang in.ti zuizcl a nih chU:ln L3.1 in ring' rGog reng suh u. .,

••• 596/-

- 596

Mipui t.ne Lhnqhd L s or-ka.r siam nawn Lchhi an duh t~wh l~. 1987 a in s~rkar to kha, kan h~n cD 3,:1.1.• D. budCi0=t ah pawh 11.i20 hc t.aa no hi Q own L) r-cnq r-c no,Chuti3ng J~i si~m Dawn leh chu mipui hian an tum l~, h0D0tein h an sawiselhi z awnq in ti au a L a n L, LeL tum t:n 2,:,,\mg •s.J.wi chhiat chi 3. nf 10, hei e La tam hi kan pe .:10;- t.i. »L> ,J.O v ot.t.c thei z:"wnc; an~; chc u,

Ka 13.1,Vffi C,

PU K. VANI.JAL.Ei-JVA Pu Sponke r-, kn ll.awm e. Ken s~'l'!i

duh nqhe.L ch u demand 0:) 34 n aRe Ld e f an d Account. tih eli c 0-1 a.Tawi 't.e to in sawf t L.s, he P :'-\tli:3:~(hi FRS J

l!I.3.D tih tum Lnh Lewhn a , thi n.~!tl::n';,~ inkan chin bc r- me I t.h i.n kha a [wad t.hLanq khan k urn hrnc s ait.onqkhan tiht,::\"'...J a nih avaq.i n thio\}tl:log ctruan Ln her.r s a cne leantawk nasa 2m em 3. In hlawhoa kan n8i ta lava, inh12whn~ dwmchhun Department c;i1ng e t.anqe 1:) kaI Lah roial con t r-ac t; o.h

a luh t.ak ava nqi.n he r-en t.na Li.an pui pui, lcan t.owk a. ..0 '::,\"i5:=:

hi nakinah fur dawn~h ema ,thaI tirah 2m~w FRS ~ si~m ~ 0it.h Ln t.Lanqpcu, a , he Lad k3.D s']'i'li duhn a chhan cbu h.__ ~-;J.wis'J.

hi Baw.rh s ap Off ce ah kh i an 12k dan phunf;:l,'ln n e r 3, chu chu1\. O. in a b i.nL ehh 'ng,j mi. 3. IJ. thei 2n:;; a, VCP in " 10.tihcL bawk '~n~j. "fn, vcp :"'1 evrn Loh chunn 80,31 n.c n ~y=."",is,,:', 1 kchhu;lh~ ni ::ng, fimkhur t.o k i n s Lcrn :J. nia. '--'rrL~h,..;,:c - .h chunikum khan he "Jis,'1 hi muma L 1:) t.ake Lak a ni t.ah Lzwn a,-sn t.t rnan Cr.awnqt.uL krruaah t.e , BU2..ng khuaah t.e , kh a ti. -\00 ct;... nkhan vep p awh n11-:::J, a seal puwh k enq 1 J AO p awh Ln -::: t.tr- nf

rene] r-cnq LovLn k hawhn Lhykhaw t.hum t.a t.c en 10 La n qaw-c..a ,An register al"l khLnn in hun en Ll a seal pawh atcm 1::; kh a nawn tihLuah ma L _'1. ':L'in, mi ;,,jakh:1t pbe L ctruan khawng'1 ch-inv >khu a 103. r'Lnqewt. mad '1, chu c hu lee hnn en- a, li)ihi ken Minis-ter ten 1:)lJ0 r cwh u min ti r-Ln-: wt rna t s i, a kan pc 1:) 0,. urn s- ·c

s i.Lova , 11131 hi k an danchu'J. ni 18 khawp ma.i, an L, t.L e ,'l'un chinah ohuan vcp tirh j)iJ.'.'lh n i Lo AO tirh pc wh n i Lo .-0:,:-:15-:1ken pok hian a thL,wJ k imLo a n i tih h r-c awh i1 ~n9 1 L12.inlee h r'La; Chuti a nih Loh chucn he 'tam Lnh Lawhna -:l'i'et s c :(2nt~ek

chhun tak ncLri Lcawh 't.utie emaw kuta a .rJC t.u r a ke n ho t.u z nhewm t.aktak t0n in ~i2h" hielD thil fell:J "l thl,:,o;,: tih hi hr", th0uh angu- Ghu chu ~ ta.wk tu kan ni 3, 3. biul ~2itu tG ehi"ng takvelln hei kJ.D n:Jte chhUuk v'-:k 3, khati'1ng kh'~ iJ. z2hve:lrtyfund ah a lut tih chil.Dg- t'1kin k.:::lD hri,'"l a ni.

Tin, P-:>1icc chungch"lng thlJ.'Jh hLJ.Dhan s:'lwi duh k-"1 n\.;i '1., Kumin kumt,:ln tirh 3 G0VOrJy)r z ,:h"'!Wffita.kin a H-::>use ,'], 'Qddress hmas"k be rah khan 1'13. ti ::mClI i.n tbcJmplay l:Jh ;.1 nih khi1. inquiry la.k a ni c 3n ti a. Ir,quiry re:p:>rttun tum rih hian nS::lihthlL,J.k 0. thain kCl hriJ. J., ~n~;van2":: tunhme. a an tihdJ.n z,-::wn9 z,'lwng angi1 ti l')v,"J., tute ,-;:)rn,.':.'J inl. ;.l.

St_'te dang ~):lwh k'1D 1:) Z:lwt a, k.-=:D ti l:Jvc: mai a oi tih;(h.::\kan sa.te hen.d G:Jv,~rnor z<lhawrn t uk mi1i :J/ldre S8 i) NO'l ti :>n,-::, 1Anthem p"l,,:h l:Jy l:JWl a -'.wrn, khClti k:l ",';;>:1 mU01ph~;n" s_;r]c'!.~ lehdc-pnrtment kh'.c. ~n;·tinng8 sc)rk::l.rin tun"lh iHi.uD tihz<c,l tih hriatka duh a ni.[i] 'l'in, an H::;-t-:::Jr chungchJ.rlIJ' thu:'lh hL:n thil sClwinuaml0 tak ani. Mid1ng pawn ~n ti th:> alawm a tih hmcl a.A chhan chu hm',ndcuh V3 k1n b3.wrhs,,-,p z3h '::: 'am tak -,)l.kh2,t <],

nupuiin bazar kal n3,n aM:>tor a hman d,1.wn tum in I i I h(~i chuBawrh8ap M,)t:)r Cl ni e( 3. ti (, -3,0 tih k;:ln hra f:') thin C1 mi •

... 597/-

- 597Mahsc Officer Li.on pewi.m.s wh t.nk 't.e nupui in an mahnd mot.or­

ano hrima a hmc nq xre awn nl 3. an s _' Ili -chLn t.c h Lan Q"illilmi rilru a ti na 10, Police rilru bawk a tina a 01. Anmahni tul em em Du a hmdD tur awm silo, an hotute nupuiintU<11Lli Lon nan 3. en hm3.ngJ.D hmuh kh an in an -t.h a tihoriczawng z awnq kh a azuai rawih t.h i n a n L, Chuvanc Ln 't.sm-c.ika pawina chu chu chu a oi. Chuvangin tuman in ent3wnchunnq lovin .J. 't.h.i 10 01 a lean hriat ah hi ch uan Ln mahnd athil tih ngJ.m m3i hi a th~ fo 1nka hria a 01.

Hei H.D. ah h10n10, nd ch i ne k'J.D s wi,1a1 khanin Membo r' aahasm t.ak pekha t; in census ah p awh e~-·mllQ

a chhiar chhuak Z3.r zar mad lchc k3.D h rc theuh in ka rill<;'a. Enqa t.Lnqc 1991 census a e snno khati em em a an tam?ti khanin hmann L de uh ah t1ember z ahevm talc p akhn t; in c Le c t.o-.r:::tl roll chungchang t.hu Zero hour a a s2wi ncn khan ."1 Lnmd Lchho t.h Lap ae L t.a a n L, Census awnLo mi t.arrrtak kha .kan 10khawi a nd tih k~n" a chiang em em a. Chuvanq Ln Nl:..JUP a fJc'·,.!isasem pawn hi han ddkzLe a n L 10 tih kha a chiang s a roncr .« n L,Census ah p awh ewni.o kan 10 p e tih Ldah thluah a nf, tih pawha ti chiang 8m em a oi. Bei Minister zahawm takin Aiz0wlkh awpud cbhunq ah ngc.d p awh h1<3.0 h.a r-s e zual tc chu pck konnei fo thin a oi a tihpawh kha thil pawmnahawm tak a niinka ring Aizav,;l Hcst-I ah te pewh hd an in rAY ah tic pnwhhiao mirethcitc insakna tur neilo te tana ruahm~nna a ninrualin TMB nena retailer to an han ti a. (An hming c.Ukan sawi 10vang a) Tin, Land Use dawng ~cah pawh kh~nin

Truck te Tank Lorry neLt;e In!b:hatak tak ne L't.e retailer t",:J,wk.LaLt.e , Minstiri Loan pcwh hmu tawh t.e an han pe chho zc Lta erawh chu thingtlang 2. rc rne t z awkt.e ohanvo k ha tiah koona lut a ni tih a h r-i a tichi.an em em a. Tin.l Aiz"1'id ah .r-rurau pawh pek tur G nih chu~n in rethei tak, mi inhnuai lu~h

pck tur .in -ncm Ln Ld.n he tri.anq a in pahnihjpathum no I 'te pd: hichuanin inpek 10h a har viau inka ring a. Chuvangin kanthil insem d3n r2ng rengah hianin Z3wze nei t~k, ram hm3ngaih tute tih niawm tak a tih hi a thain ka hria a.

nei Medical chungchangah hian 12~mthu

s."wi tnr rrqah vd audn kan in h r'La a. Kan bialah te pawh 1'=rcte pawh an s':)" c:J.wn ni.ccm in Hfn Ls t.e r vaahawm takin .J. sOl\,fi a.A tak nmuh hun2hkdn 13 lawm aog tih ka ring 3. T!n, RDah pawn lawmthu sawiin phut viauin ka ring. Khuar.~leng

to scsxn ah t;o :p.,,\:h lean Chief Minister z ah awrn takin ndkurnJune thla kh an Tr","",ck lcawnq a han hawng a nd , Henqah t.cp awh hian hn a th,",- 't.ak t.ck an thawk a 01. l'-. hmurrah Q nunah a dik taka 'triowh naah, chuanin a maw! aawd s e I tur a cwn10. Amahe r awh chu ,:1 (~iklp Lch a t.a- ..mglo turteD':'ln t:..iwhtakah h Lan SEr.'Ji Loh -thef.h Loh a nih thin avariqd n mipui teoch anaf e i sak tiu ti."J. han inpuhthinte pewh hi kan ram leanhmanqa.i.h VelDS: vck a n L, 'vawd Ln ah h i.an tute omaw hu::::t V',L:c;a oi reng rang 10. A chang tur 1eh a dawng tur dik t~k tena duwnq thin r-awh se kan tih vc nq mai ch,J.uh ani. ChUv::lDginPu Speaker, a d::",mgtur dik t:J}~ ten"J.o dawnglo thin tih (10CW1ll:nt

proof h.:m n"ih hi chu_:l.nin House ah hinn sawi loh theih 10.11a ni thin ~ ni. Chuv:Jngin mT';tlhphurtu thunci tu k:3.n nih c>l>lungng'Ji hianio thddik thi1dik p'3.rty faBling 1a na 1<Jtuk 1:>·.''1kan tih hi::'D keim:1hni V:n"h kan in ch3wima wi a, r,3m ,')"l'tlhClmawi a. Chutiong ti late er3.vm Chil .:l t:J.wp a tJ.\-Jp"lh chuClDinanm3.hni th~rtg ah an 1a awk in ka ring.

Ka 1awm e •

••• 598/-

Nedi.caL ah h.i an han tan iLJ. I kan f.'idH­cal hi tUD3 kan nqad h-thLak tawh nang khan 2. Ei qurc ah C(}11i].D

a tam viau mad a , amaho r-awh chu lchewve L a .rr-md.xno ten QD

tih dan p r'opo r-t i.on ch uan ala tam 10 hL2 a 01 ti'n .'1 h r'Loca. A bik 't.ak.l n ke LnL "log ram changkanglo, ccvc Lo-: 10 all.phe L hi c h uan health problem hi d La nasat avanq Ln k enmamawh z ueI a. ChuvanqLn he La.i, hi chu a ~~X1X figurepawh hi tih tam Jean mamawh zia Jean hriat sa a 01 3. Abik takin .tc.i e r t c ernaw n a trra eng emaw kh i r'hkb an 1 utiuk10 p awh I n i.mah ae flhami in 3. nasa tak a mit] h an 3"1."",1.:1 damd'J.Vil In Q ;·(;3.D han in admit t.hc LLo chu cn t ir-nanRamhLun Lemah 5.::"1n hmanah khan HaLar-i a in damlo c n awm ,1,an admit theisilova Lnah an Ln e nk awl, ta U; c nkawLna '1 c1i:rtlovu;doyamisc kha damdawi ina awm t~ lQ chu .~ sUul~, 13thalai ViClU si 'kha M31aria 1<31 aua I Lak Lewh kha n ., b o z-oItia a. cemcnvt In ah chuan own S~ at thi be uh in karinnlov,a.An va in admit dawn el; mahsela khum a awm ngang si1ov3; tih­ngaihna <1 awm s Ll ove , Darnd awf In hne thawk t.c p noh hrm 'cb Lamloh 'the Lh an ni s Ll.ova , ngai t.uab n a min pe 't.am hLc: in tcnr.r-t n ,Chuvanqd.n kan Chaw a pewi.mcwh bc r- a <1 dawt ah C'ClI':l.D dam-,dawi In Q n L, nunna c once r-n a nih e vanqd.n , Hc t ah .L chuanpawi SiJ. p awh lean duh tum t.ur- a n L (; tih nq a.ihtuah n a minn a aa h Le a , Kan ward 'tc p ewh hi tam z ua Ld n dnm l o te kanadmit tam t.hc Lhna tur in kan pawd ac t.c pewh hi nos a Le hz ua.Ld n kan d ah tam a nqa i. a". ni tih pawh min h r-La t t.Lx h Lc ink a hria ani. Chutih lui criuen vawd Ln chu l'1ec.icJ.! de va.rtrne nt;demand kan snwi. dawn 0 ani tih kan s awf. lui khun Ef.am t.hu innu h ov.i.n Il;Ju.u nc i, tur apiangin Blade in ken nqa i. j ovf n .r-cwn'bass r-awh u ' an t L a; e 10 ngai thin .ronq a TIEl':" nL "? Chu't.Lanqkh,J.wp ch uan in dedical Lamah hden pawi aa kan rnarnachz Ln rn.i tenin kart h r-La a , Chvanqf.n khe Lam t.e j,)clwh khc rilru in C".

ngaihtuah' hIe 2 ni.

p U ~ORAMTtLNGA

- 598

PU S~~ .ker, ka lawm e.k an demarid hi 0. t.om h Lesawina hun a tlem 8i a,lam ti, amg Q.

HcL vcwi.Ln:J. I mahs et cwL 'to a sell",i

..

Tin, vety lamah hinn han k31 t G i13,vc t.y hi thi1 pekba't; kan r-amf n a hmun danga 1<:>3,D t.h nwnchhuah tur ang .rcvcnue ea.rri i nq hi chu 't.nukh a t; n i .so, h81 chua stage ,dawt leh nisela ; k21n ramin ran lampanc leh 5~ eiturkan LrrtodeLh n a tur chu st.e.. p akh a no. ah c h uan ,1. pawi-·mawh ani. Amaherawhchu ka zuk sawi duh chu ran ringawta h chuan kan ;)pi 10h pu atangin k an Ln t.odc Lh tih ·t..J-lcihchu21n a amm thova, Bawng, vawk tel ar kan vulh b2~k J.kan intodc:lh ;3. oi. Amaherawh chu a rate a sang d ni. l·~ci

hi engvangnge kan tih chuan larg(~ sC0.1c production <J. ,?,.wrnloh vang 3 ni. Vawk p21hnih pmaw pathum emnw kan vulh chu~n

a rate hniA.m te ;~h'1 mi in ,3. phal chuan means '.::>£ lively·"hood I a ciz<J.wnntCl. kh,). a kum]~hat income kh<1 3. r,:\b.:j sunngawt loh chu~n ~ tih theih loh rengrcng. Chuvangin ~ ni 10berah pawh ,v2.wk ":·:ha 50-100 in ·:l.r tal :l. vulh 10h c()uanv,~·.rJksa mnn hi cngti kawng mahin a tla hniam tilci 10 ,'} n1.dt2i kan ram ec'.::>nomic formaul'1 diklo ber jll.:n! chu tunlaiahp3wi~,;':1 a v~ng kan ti C'l; k3D bUQi luai luai Cl, ky.::taElh:JrQv!;l

chu kei~,l2.i1ni ram product pawh thil man Zl sang si-o.; k:'Ellaiecon::xnic £ormulJ. ng3.wl ·:::.Wffi tlat mai L:ho. larg;.; sCCile pro··auction a 12.1 :'lv,lm loh vanga ni ,). Vawk 50-100 v..c.'lchu vulhta ila. Ar lli 1000-10000 in};:ar vulll in a fJ.rr: in t,i t:.'.ilang chuan:-;:umkllat ah vawk 70 tc5;' te kan hr-:J.liltllei;1 chum

4

'1

- 599 -

a rate kb,J. J':g ::h ~-{.s 30/- pawh n i ae kan annual income -,khe 3. sang d :::'.cli~ ~ I chu chuan 'vawk aa rate Az' r'a t;c , e r-t.uLr~tc engkim Q tin hn~am dawnavJ.ogin hma 1ak 1eh chuana hnawf hv a hnewf.h (:'80 den type nd LovLn I a vulh tur"'3. 'tochu ram hnuaiah 3 ~re3 in a chaw chanve tal an mahni anin p r-oducc tiho Lh nan, khatiang cnq law law a kan keLpuf.Loh chuan e whc a t; 1(1.J.O ah khan Ka.O vewk s a zawng Z,jwng kh-:'.a r,].l nghal ve k mat a , kh a.Lad ah khan off work d euh in k-int.awp thin .':h. ChtrvanqLn he LaLah hian kun Ln t.ode Lh mc tnilavin a rat~ ti tia hoiam tur ang type hian scheme lchplan siam C1 noc L -t.alc tak in ka h r-i a 3. 01.

'I'Ln , he I"LUF hd an sewt a hlawh h Lc mci'1, kan chan qlcan t::rwh z La Le h -J. thatzin 'to kan sawi a. A­mahe r-awh chu i';L'J. a-m v anq.i c hariqkanq p awh an awm thei a,mah se a tinrn t.ak chu .:::J. Lo c hanck anq deuh tawhsa bial liiJU:;;;.aem anih a vanc Ln h. t.ambe r- chu ani <'1. Chuti an Lh I oh chuanhei kan MinistBr, ~ changtu bial lampang khu zuk cn ta il3.,hc L aem hmasa](:-:l.'dl ah I:~I Phaileng r-amte , Lung sen lam t2kan hrnu a, !']9U':"'9i kharru, ach cme a kaL chha NLUl-' in a s('J.n~1,a sing in hei:l k::llCl" rrc L. tunah phe L ctruan z awhn a hun '3.

a~n tawh 2. ~GucatiJri lamah chuan an ring ani. Amaher2whchu l>JLUP hma Lakna dcve Lopmon t; ah khan auk en to. t Le , lean'tawnq an huat t.hu suh ah Khutah TU;j.puibari lamah tie , an Lhloh Lc h Hz-u.i.d u.. 12rnJJl 'te , Harpar-3. ah tie NL'-iP sem tawhn3b LeL an cb anqkano nq awt; mad zuk ti Ll.a , truman kan awi.Lo, ,1 diklo -c.i h kan h.uu ve k me r , An changkang tih rual:::J.nilo.A chhon cnu 2. "scm d-in Leh t.hLLd aqa kha a thawh tur anc t n 2.

thawklo tih k~~ s~wi sawi knn 11a khang bial kha zukfarrq lla n ol11'-::,n;; r.i nqn t; mad e. n i , a h ah t.hLak , Bmund anq anxhnwd La.i ah .'3rt~;l\1 ohanqknn q han 1ak chhuab tur chu a awm nncr ,'I'hLno su.L ah2I1nW S811ng ah emaw chuan an atern 3.n9, 2. dLk (;.:dimahsela 2. :J.r03. wise in d evc Lopmerrt; concern ah z uk (;;:1 1L3.,chaw nn riqhc L 10 cbauh ."1 nd , A thawl:< turangin <J. t.hnwk 10hz't.a chu, NLUP ti t.u'te , Delhi a mite hei hi a hrnasa ibQITIb Lc.L a ni c , "::;0 r-awh u ti Ll.e, M~rpara atangin I-Iruidukah 10 chho s~13, Tuip~ibari han 3~ fang suIu, hla~1tling

:]D ti teh c hd am in ka ring chuang 10.

Tin, Fu Speaker, a bial ohh an qchud >J. p Lan q ah kan 't.an cmaw tihtur in he L hi a kal :1., ak±a dikl viau lai hi an a bial chh'lngchhia ah chuan '1 xXMz Lake k u't; aunqouL ncrnn a kh a as.500/- nge Rs.l000/- h rc Lok u t.aunqpu.i, ncmna tur.')n~a ah chuan NLUP semtu nih hi .'}chakawm em em J. nl. Tin, nichina kan ngaihthlak ah khanCcncus neDi], mnmilla tih ah khan cencus kha 1991 tih 1·)\))a 10 kur ;;lhU1 'l.t1 cc.ncus chuan an phek chhiar alawm tihah khan, Ci.mCU~3 kha tam thur rna1- sela, N ,U:<: b.:;nefici:::Lri8 shi an tlem ,")ni ,i in iornilla sela chuan ogaih pa1'1h k3.o· <

nga.i thL:m :10(;,. Amalv:;rawh chu N;:'UF dawng tu t:::m 33.wng lchCuneus tlcm 7.-:;)•.mg- in a in millo kna ogaih a th21. ta 1:) ,J. nl.";11.ut.:lk chuani .Quai-chla.k chu oi. Io nga (Ii) beneficiarh.. sa dikloh khClt1 noaikhu.t (10000) a tlingtlat • ChuvanginIn (5) diklo K~"l-J. a hlawk em eim a ni. In (5011) sa.wmgga :'1

dikloh phei Ci"lU2n c:ngzu.t, ~ tak oi ang maw! khami a:l l'~;-nD

310ck hnih :111 In zariat (800) leh tih ain millova, hmut1 S,:'1""m

a tht::n a hmun kua khJ. tihsual pawlh nisela,. in 800 atan~:in

100 ail zuk tl.-J. llniClm t:l selangin, 700 dang chu ::l.O tihsu:rlpalh ani .;1.

..600/-

- 600 -

6-3. ch Lah hi 3. dik Lob nn :'! ni ti i1,,:,'lv.ltTllo kh a ZJ. palc Oi8-21il, n ua.i. en qz e t; in nqe k-in hl-)',\lk·Z C~lU

vanqLn he i. t.ek :r1.-:'.1 hi a 01 c r-uck of the d s s u ohu n i ,Con t.r-ac t; d ano ah chuan "3.0 t.hawk a, 10 t.h awh hn ucb ~l;:;:.;) -cu r

1'1 01 I NLLJP chu J. CapL t3.!:l TIIIffi cbuanq 1 ::>V:J... 100';( p r-off -t.nf t.La t; '1 n i , Chuv-i nq Ln he Lad Lnrru.L 10ho"1 hi chu c ro r..» '); I

han scm Lehne hi chu in ctiuh rap r-ip 09,:11110'1 t.u r nL, c-.

b teL kut z-run c -u.L D2mn:J. a r ea n h phc i. chucn n ue L s tnq tc.Lh:J.D 82m pbc L ch u Pu Spcc kc r- k en 88m3 t.c in Loh 1J n h i.r _,.3. scmtu tie in Lc.h 10 k:~r a 11L"1 em a, Oppc s L't.Lon ti vn cbu-in09-,:1h3. th:l 10 de uh 'thin::: n L,

K=:r. l,:)wm c.

PU B.'..f'.w'i/O .• Pu S>c ke r , k a l'1wm G. Dcrn.ind 24nJ.HedLca L ah hdan t.Lern han s wi vc )c-:,

duh a. r-lcd i cuL hi an t.hanq in 11((F' anS':1Wl1 h Le in ka h r-La a. A b i k 't.nk i.n

Chhdmt.udpuf.v.ch t.unhmo a La awn pgai 10 Civil Hospi t.u L nhCabdn .Ldarrpuf inins~".k sak ''-.-',wh a. 'r l n , Pz-Lma r y j{.re~l th 3ub~

Centre nikum kh an Chhun r-Lunq nh sek Z'J.1.«rh .1. n L 't.awh a. ~(llmin"1h

Chekhanqah pewh 5J.k z:="wh 3. ni 12.h 'tawh 3. K3. b La Lah kb l nnHealth Sub-Centre pakua a awn c , tin, r-r-Lrno.r-y H8a1 th Sub­Centre pah n Lh a ,J:\r.JlT\ 't nwh b awk c , Staff Lnd aLl.h 10 .~ n,::."'.,ohutd, chung chuan ct.hc.i hpa t.awp chhuahLn kan Ho Ln tih Dopo.r trnc nt;3. HceL'th workc r 'ton t.unt.hleng n Lan :10 cnk-iwL a. ~i,:;;'l:"'.,t:l

Sub-Centre p akua k an no i h .ah kh.ian a building kni s'l.wi J:71duh -e , Tun [!Tl1':1 u , T. hun Lad VGl i1 mi kha Q ni ,'J., 'C. in Lch 1:)khf a Lu-ih t.Lak loh em em -:1, demdawf dahn a tur pu",rhJ.'im LovdnLch stuff to Lu-sh tur pewh awn Lov Ln tun t.h Lanq k.r inn ]C"':'W

't-im tak ah chu.sn b,"linv::J.i in an ,"]Wt'O a. Chu c hu a I·1inistcr in-, chnr-qe bcr"\-'Jrnl:::> m-ih se kan hotute khan min 10 onoLnch Loh sck u La,Official 13.mt<2 oawh khan min 10 chhf.n chhLah s ck 1.11::-. kc: duh ::1.

Chutihrual r-u.t I chu nn h3.rsato·,'l t:J.ITl t ak Heal th Dop vr-trncn-c k ,L"'lOK20 tqwk a, k-in L'\'!Dzioget Ld an b c.r- 'puknnt; c hu po s t.inq joh

tr:ms'fcr ch unq c;r,ng' t.hu hi a n i d. Hmanni K,","lO pos t.LnoLoh t.r-a s Lc r- '10 Si::lffil, ·::J.03.hlfnna hlui Clt.':lOgin'}n c wnrn "L,:.r

t u.r p nn i n ',0 chhuik h.Lawm '1. Hi t.am t.ak phoi chu::n :yyt th: 1 rtu~ 3.0 V:l 'i:.h1....-'o ;:Lm:::l knan trassfcr order coocc:lled S::,k ,-:CD oi112h:). TichU".D :10 h::rsatoil 1'i1.0 bcr p03.kl13.t chu bu:UdioQ tx'rth'1IY:::k~J.t no'}h J.n ooih loh <:lV,'login tamtak te chu:J.n I>l::luC,-p into2.0 in kh-LWr ,"., C:'lU'10 m:J.ur~p in 3.n h'c>..n chhuahsQn d:,'.wTI }),::-.n :',0

hc.:lh c.:, m,::lhs,~ let leh ,il 09::1i lch ta 3i 'J., ll'''lhtur ,'i lovinst-c.ff t'lffit'Jk ,'.0 ::J.'i"vm :t.:b.h hi min hri:J.tpui 8eL:. C',uv',ng io .t',.lt1

,;)-udg,-,t: kJn >:=:',38 :".h hi C,'IU::-'10 Chhnmtuipui l:1ffia Hc:~l th S\.'.:)--Contr~

l'2h IJrim::..ry >lc:.'lth ,1. buildil'''i) probli2ffi tam ·3k kan ncih t2 ,--dc.. thJ.r in min din that saX turin Pu Speaker kan Mini stcr k:::,. nC~cn

duh .::l ni. Tin, .1'>"10 Qdministration k31phung hi tl<.:::nl ti d,c'.ngl·"mk·"J. r'3wt c1uh b~' ,,-ik:l.. Posting LJh tr::nsfcr rcng r2Dr;; :'li Chhim­tuipui Lo~h LUD(,lC: .:J.t:lng a DCI1Q ten'1n r.-.\w"n si,~m hi ll..2t~,- t:loginP:lWl'n '.'1 oi ng0.i lavl, e})uv'-J.t1gin hJ.r::FltnQ tam :::.k k-:ln D;.:::1 '.Lunglei DistrictCMO (Chief Medical Officer) hnonah ?ostiGg Itr').nsf~r th1...'ni.:Oihn,'1 ehu p2k ni scla, Chhimtuipui p.3.1iJh chn·ti~:ng

b.-J.wk chu::rn p~k nisc1a, a £01 z'3wk ka ting ani. Chu chl'. l'n:i..n10 chhinchhL'"lh sClk loll s013 k.-:J. duh a ni. Tin, pClhnihn".',hchu'J.n dcm3nd no 33 nJ. AU & Vetyah tilem h-:ln 53.""i loh J:.''-~","ik k'.'.dUh.J.. 1989_92 thlenga Vety Dcp:J.rtmcnt in hm.'J. "3.D 1:lj'<::0,-:c llirapui ke. tiin ~lm~l an s"wn D:]..:;;,J. h18 ,1. oi tih hi ka Sl"1'! ,~;.;,}h ~

" .601/-

- 601 -

District Leh A.H. & Vety Officer thJ.r pnhn i.h Ko.La s Lb lehChnmph~i ah h~wn belh a 01 a. District Officer leh st~ff

to p awh dah Ogh<"'11 3. nL, ~ vo-tyvof f Lcer- p akha t; Aiz']w! .Q mi crmuhnei thin kh~n ~th3r pQli dang Lunglei,Saiha, Kol~sib lehChamphaf ah tie hawn b,,"J,h -:} nt , 'Vcty De aperi s a r'y t.ho r- s awrnln.L

hemd kumthum chhung hian h awn a or a. Rural An Lma L q8'""'lt11Centre th3.r snwnzc t pawh hnwn tbLch a n L a. VaVlk :b.... n rm :J·~'tJhHnah triLaL I Champhaf Loh 1'''.Fhailcng ah te hJ.WJ;l mok ti nt ,Ar farm pawh S~rchhip ah hawn J. nl a Ar 50 v~l dah ~ nl 'J.

Bd c--Oc s p Lcn t; p awh Central sorja r Loh s t.atc sozkc r- t'J.DQk,';"llJ inin 300 1ai an s t cm tawh a. Bawngvulh lama t~.l!flJ.kna;1h cau-,nCentral sork ar- programme Spocda L Llve s took brccd'l.ng p r-oqr-ummehn uad ah ch hhunqkua 3000 Lad, t.anpuf.na pek a' oi bawk :1 01.Bawngvulh tutc l~m hla a a\~ Qrtifici~l incedilation hmangpha vo 10 tan Bawng tha, c~ithl~h tu 150 zet sem ~ ni b~wk

Ar vulh lQm~ tui mite ~Qnpuinn p~wh kumthum c~h~ng hi~n mi500zet t.anpu.Lna pok an nd , Heti khnwpa vety in ~1rrE'l. 'J.D 1,-,. hi rc:propui kc tiin fok t.Lek an n Lf.n ka nr-t o.,

Tin, R.D. ah lch.an t.he Lhpc tiwp ohhuohLnPU 3penker i v0ilam a mite khan NLUP an sawi scI a. Eng-pawh nf se l:L.JUP hi a bik 't.akdn k a b Le L TuipJ.ng chu Cen t r-vl,sponsor scheme nih avangin problem ~ng emaw ken tawk zeuhzeuh niin a l:mgJ.. Nikum kh an nueL za vel ch nuh sen ,~l oi'1.A b ak z awnq chu tun tih Lonqdn Central e ccnqf n La dr'J.w chhu-ih 10loh angin hriat :l oi a. Chu pawh chu a ranglamin knn hotutchian tan min Ink sak ee Ln, Central .i t.anqt n Fund t.o , pawh '.l

r:lnglam in min s3wi chhuah sak a, a r10glam a min sems~k

turin ka ngcna. Chuvtmqd n he NLUP hi aaw.i.ao L thin moh ac x-ibi~l mipui te chu~n~n duh em em a, an ngh~hfak ani. Q1U­vanqLn a r'en q Lorn .:1 mi.n nq-if.h t.unh s ak k a duh 't.ak z e t; ,'.1 nt ,

·PU. R..RONA,~Ill. Pu ape.ikc r-, hun min .pck ".lV:J.nc,:::i,nknl~wm u.. S3wi~ung zung ng3i dcuhin'3. ni e , H2i Lunq Ie Lah Civil Hoap L't.c L

. rap uit,::::k r.L},i s or-k-i r- in min b u. 't.eid haak d,:nI'D ru.an k.'J. h r-i.an , Lewmcwn lchawp a. Amah e r-awh chu ,C1.

13WTI3.'Wffi knn tih r-ue L ruo j in k an h Lauh-triawn 't c ocv..h 8-'-",,;itil anq nghal a ng:1i Q. Saikuti Hall no.i. maL tur'" cnqa leanin ngaih laia J.n duh takContr~ctor ten an sa d3wn lov~

hriatna nWffi ::tvanga la khJ.wtl~i J.ng sawn kan Lunglui CivilHospital ropui sak tur s~w khnwtlai ve 10 sela. Tluang t~kin

tha tnkin kal pui 8e12 2 aWffiawm ngawt ang.

Tin, ka binI ~angz~wl ah S3.~~ in mi­puite pawisa Gngcm2w zat thawh khawm Hospital hmunte siaminhria t.Lanqd n sok v: an tum a. Chu chu tun 8th five yea r 913nah pawh hi~n Pangzuwl kha lang V~ in ka hria a. Heti lQilcum hmesa Larnah h i.an kan e c.rkar- ten' bul min t an s ak ve t"lcitawh selangin tih ka ha.n sawi dub a ni. Tin, damdawi In::r.doctor tie hetiang anq a enkawj.na ' c hunqcbancnh h Lana n , non-,practising allow~nce la chugga inlama an ti hi thil fel'ocr- nlin kJ. hre Lovo , Kumkh a t; ah h Lan horiq a nq ti t.hcL.ho hi chu mithi~m tak tik an nih ~vangin mipui m~mawh ~n ~ih

tihc.Lh nan tih.La tihum omcw Lea ve tie ped n kh itnd, Lc avo c.rhunq n-;nc ne kh.a ch'u an Lnah pawh hmurrdanq d anqnh p awh in aawz-h tihcLh

n a tie /e xawk Ll.o , lJ:::tmd'Clwi in quo r-t.e r nqe L Lunh s L ,J, hc td -mq~anga an io Q in cntirna :::tog pawisa hmuhoCl hi kan r3m tun '1

hmelmawi thl,k 18m lovin k~ hri3.

- 602 -

Tin, hai $oci~l Security chung ch~ngQh

h Lan aawl. duh k-:>. 021 ,3. Hei, corcpon s.a td on chunq ohanq t.huo10 Lanq ta !OV'l. N'i kum 1991-92 ah k hnn chu-m !,,1j\F 1Gh i'H.d\tih -anq kh an in M1zo Ld.bc z-a t.Lon Army tih to anq taken ahkhan '1 Lnnq 3. Kumin 1993-94 ah ;113.0 HPC chl.u'n:::l 10 I"'_lletia '1. RambucL Compcn sc t.Lon chunq ch anq t c ka n 03-'...,1 k-in ,s'1lvithin a. In k.rnq Le h t.h Lah chunqchanq t;e chunq tc chu ho s ox-,ko r- h i an in cog ,:,.og p iwh Ln r.upu.L hn en nh cornpen a-it.Lon kh-. k2.Db awh auf c ti mch ao Ln , :101h t.hc Lh :) 01 10, ], 't.o.c.m p-awn enduh t.cwh 10. PU Spe akc r- mipui teo 10 'Iri;;;. S~ k-. duh 1..

Tin, hc t.ah h i n n Ln 1'11zo Li.boz-o t.Lon .Army in ti L; t.ana nm-n- soso rk nr- h LdmhL c,Vlt -, Re-nl.bili 't.at.i on 10 Lanq .Jog kb-in tun intihLo n kan hn t Lh kum h i nn _lPC m-id 10 p-iwh hi NizorJ.m B:L"':'.rUof con t r-oj Lc r t.Lh -inq cmaw hi Rcb ac i Ld tm t.i on ".ng chi ", 'oud-,get 3. d-ih sck nc a.i ~H::.g h Lan t.h i L Lnnq jz:h"lr Lch rno L tur 'ng=tb or-uak ke L to j),wh h r-Lo t. J. n L 3.. Henq anq-ih t.c pi wh n L'-n .-,WIn

t;lv.lh 10 581;). t.h ad n ke h r-Lc '.1. Tin. liPC to t.1D hc td 1 -i.L ". an10 kir a , chtL~\'Iffic1 w.Lnn "- -rwn e ra wh hi chu t.h a k.i ti kh- \\';.) ;-,1<":",i.

'I'Ln , Nc tur-a L C'c Lornf t.y cu unqch z nqcb b Lnnhemi thLnot.Lmo-, k an :)i,,,lte h-i r sa to relief no m-id b ck hithil:nVlTl oiin k-i hri.,. 0.. Nu""i z a doh -i n L ;1, t.ah hi ..n Lntih Lcn kumt.en i Ln ;2 1:1n9 ,'1.. Chuti 13,i churn t.non khn t; -c., c;'JUnqa.i h t.h.ih in Jc.m :;Wffi Lewd si n i Ln K"l h r'o thin::. n.t , K,rti ::.l19kh a -..:wm t.cwh 10 se ti Lawn .wu nqnwt; "1,Og.. 'I'Ln , h urnL dem-inc; 130,Po Ld cc. ch hi :,n hc.L k21 nma ':: s awf tu to pnwn "::0 ts "'"ri 't awh :.'.Identity C'1rd s Lnmnn tur 30 Lnkh s 1991-92 J..1'wTTl t.h i.n "n~> ]--.:11:1hei ,"J.~wm t3. Lov.i; I d., nti ty c'')rd ad em ,,0 p awm tJ.K p awh Jc-nh r-c Lova; Henqah h.i.en enc nqc n L Ldcrrt.L ty c.: r:d si nm '10 n qnmLohnn chhan kan ned ern ni? kl. h r-e 10v,3. "Tin, z u aua r Police:f\::U1 s.i am r-Ln o iwt; m-",i hi' th,:,! k:.lti loy"~ kl.n Poli'::>J b; hi,KOhhr::ln r:'l\-~'ng <':.wl tu leh .8v~ngilist ".:J-:lwim::"'.,,h h<, mi to i'1J..mn"chauh p,:~wh nil-:>vin mit..? ri lru thl'::lmu~:"nn::l thl'-.;ng rilru tLI,­mUanDJ. thlcng pc tur police te hi Hizor~m hi~lO k'}D n::;il1 hitulin k3,;lri;1 J... Zu zu,"'.r Policc'}h sorkJ.rin ::: '-,-;i 'lm rio~-'-'\1t

mod Q. Mizoram ah tung..:" zu L'1 zU:1r? ti i1:1, I>-~i2Jr:-lm 1st :aiiNAP tih mi -:1 z,~hthlaK in k'1 hria. Chuv:wg chuar-in hoi ;,i J<,:"otih t"lW.t=J~l th,:dn X:1 hril.. Tin, k,an FoliC2 t::c hi :l.n £el :Y,wkin KCl hri'Jl '1. hm;1ogtu in ,'] hnn·nthi:"m ph ',\vt c ,u,-n iim::tnni-c.hL,:tl th~nghloi::tn vanclu'1in:::: ,?, tc::wh chungch:mg'lh K"'.~ police to 'J,nchhu_::\nclWffi em em3 ni.. Khut-:Jh K:3rimgl.nj thl:cngll.rn cl::ih::-:.hpJ.wh L:llthanghlei:J. rU::1Dg 3n F1Wn h,::lwn thc.i a ni. Am0.hcr--~wh

chu KJ.!1 Police tc hi KUt J.n phu'1r ,J. nih er-'wh C~lU:n3n chcth,--,i dcr !.:J.. ChuvJ.ngin Pu LulnghJ.kli,'J,n,'} 102h Pu L31vcnth:,ng,1.tc chu khutll::ti H rp=>.r2 aboral te chu v'J.wiio ni thl,~ng inkan police t80 _:",n d::l,P chhu,3,k thcilo _), ni.. Kan policD tv hi ::l

chhawr n,1. tur diK t.],kah ':) chh:lwr ang u tii) ~,i kJ. h-.1D s2widuh u.

Tin, Jail chungchang tllu:-;.h ;n,wh hi::n Gngeng cmaw ni GJ.r,::::,,,"o tihl:J.m a Flwn1aog hi k 2,0 sawi thin kb.'::, ::l

ruwn ,::lWffi V8 (i::twn t,'1 niin ka hria '1.. A 1:1 Wffi,ywm k,"- ti u, KJ.nJ·::lil t:mgtc kon chh,:lwr tQngk-::ti a. huo.otc p;]wh si-:::m tir ,""., -::0methni rJ.tiQD tur ffiCli bc~k pawhp:2wn 1-::ma lttr::,lh chh1.:.:J.h tilCih tur athawh hma lakna _ng te k~o siQmsak ve dawn ni ~~~in k::l zukhmu a, Itlwm:)wm k--l ti khawp m 3.i. Tin, j'::mim31 Husb,ndry 6,1ungchangah hLJ.nin hei NLUP :JrCi] te pawh hi3n an m:-:hni hii2nintan an lak ve dan hi ngaihtuah nis~langin, allDi hi Doctorte leh thawk tutc pClwh an indaih 3.. Helmi NLU1-- ,:1 Vet(;;rinarysection hrim hrim mai hi chu anmJ.hni ina cngkim ]n cnkawltheih duD kawng ZQWD pui a, va puitu aog mai nil~vin, 2D-m3.hni hm:J.laknQ unga kalp1ll theih tur a si ,:oms,J.k ni sc 'J. thi.:'hIe in k;:o. ring ::> ,..

, I

-603-

Tin, Dom'lnd no .41' nil H....D chunqcb-incah h Lan heik."). bd a Lah sawnfn 'Lungmawi lqhBualpui Lnk-rr- chUDlIDA lam kban k awnq laih hmnb ak 9-X1 081 :<1, rnahae he! FlO. chhunzawm the! ta lov2. Kumin chhungah pjwh hmath~r 1ak03 ~ 0Wffi

lava. Jeep kawng tlang mai theitur a ni a. DRDA hianFund an nei mieh 10 ng~? hmalakna 53W a ~wm ta rang rcogleva. Chhipphir leh Haul~wng inkar Jeep tlang thih khn tunahchuan an phut Lch ao tawh -J.. Pangzawk-Li.rngmawl te pawh aphui eo vck tawh :1 'n1. .He tidanqah hi an' eng, :)09 in ngc R.D.~n hma an 1ak ve 'the.Lb. -dan tur hi dap th.l.r in ilwm Leh 38 'thain ka orin a. Thingtlang FWD thlen _)~hak 10hna te hi chuanan 01 hi k.an kc r kawnq atana lean hman z'aw pui bc r- a t.e an 01 a.Tin, R.D. ah hian harsatna tam tal< zingn kan sawilan leh 6uhchu final list awm thei 10 hi ani. IRDP an han thlang ~I r'

final list a dwm thei rengreng 10 rnai a. Bh~v~n lam thu-chhunk d ema w 'Uni t omaw Block lam 'thuchnuak an Lnko Lh nuk nuk~; khavnng khan IHDP sempawh a buaithlak a. Chuvanginfinal list a ~wm thoi 10 NLL~ pawh hi-final list a awm hleithei lovln k~ hria a. Fin~l list kanti reng ta mai a.HengahtepawhhiaL1 oh i anqkuanq z3wkinMizoram mihring nuafruk lck, chut~h pawh kh~, z~wh loh khawp a bialzim a hma aIa 51 hi engating0 01 kao thiamloh aw ka ti a. NLUP hi kansnwimawi hIe w, kan fak arek ang tihpaWh a hlauhawm a phc1khawk hlinga l~wr chu a pheikhjwh~ buntu in a hria tih ~ngin

NLUP '3.rca ah hd an rnipui te pnwh hi a hriat theih rnai a. 'I'un ahh Lan k an r-eman mipui hi an t-hlamuaog Lova , mt rcene t lehmdhnu.sa Jkcr- kak hi a' z au em em in an hria a. Kh awdmaw LaLa 1nduhsak naahchuanpawisa hlawm hi a kal tel tel a, ehu­vangin Pu Bpe .kc r-, Party workers te pawh hi an beid:twnc;.: ::.:m,.:,"-mtuwha n1. An jute hndnah hoa tlemte t&~an han dil 0, nnchh-mna 'dtiwn ehu I High .courrt; eensou.eb. UT Lo Lba chhfpchhuankan nih hd,". eriqmnh k an ng'<iihtu3.h .aak thei 10 c he u tih.J. ,,'ni reng lai nian un mahni In hi a' chhawng S3ng tU31 tunl tihhi ·3,0 hmu va .rcnq s1 a. Pu Speaker kan han ti leh mah anq 0'i dinglam a 'thute hi an 't.Lcm pha r'h tawh anq ,

Ka l:~:wm e ..

PU H. Pl\Mh'-l.;-lI : P:U Spcakez' a hmasa b ar-a ke scwt duh>ehu Poli~0 Department hi a oi ~.

He t.ah h.i an Policete hi an tha em em a,an fel em em a, India r:lmah p:lwh

St~te dang ~iin an tha tih turin,an s3hpui ,awmlo a 01.Chutihlaiah chu~nkan polee, Law & Order kengk~wh ber tura to kha, zu h~n zClwrh tlr~. KanBn Headquart~r chu zuhmun ah kan hnn siam u, zU hmun sa hmun ut:tng ~i~n thil thahi a chtiuak ngai 10. Chutiang a 10 nih takah chuan'~n hl~whta pawn a bo te a oi. pSB pawisa bo te kha vawiin ni~h CliGnan hmuchhuak t~wh em? ·KhJ.wtQlang lam~h te'khnn Police hmun~ha ni l~wm ni p~wisQ nu~i tam 9 bo kh~. ZU hm'm~hs~ hmun~

kan S~3m result ~ nih;kha. Chuv~ng 'ehuQn kan sorkar hichu a inbih ch.Lan 3 nqa L a n i , 'Chu ch uan enqn qc ngh·J,w)1g aneih .Leb n Lkum 30th De cemb.e r- aanab khan- Aizawl South dcfcnceuna on jean member aebcwn tiak P:,u Sainghnk:a bialah lean MinisterMotor,J.h zu Lqud n t.n L chunnq , 120 Ld. trre s vel man a nih t.e kh"'.,he m'i ngh.:l.wng zc L hi a,. ni , Yawiin niah h Lan chunc result 'te,chu a nl ang s~wt~h chawc~ khowm Oate an neih saw~ Chuchu a. rosul-t a n1 ta dudh mal. ,Hei hi chu lean en chLan anqef 3. ni.,

• •• 604/-

- 604 -

ZU lava kh~wsa thei 10 k3n awm ~ nihp2.whin3. dang :tih tir maL r-awh se , Police kh c r' khe r- kon hantihtir hi chu knn Po.l.Lcc tc acm.i nf s t r-t td on a ti huai h z'Lmhrim. ~in, kQn Police hmingth3tn3. tur kh q zu 3.V .ngin miinan en tleu t12t. I He i chu kQn sork3.rin 3. rn th~t len 3. ng~iin ka hria Q. Tin, ~amand no 41 nU. hi a tam kh~vro mai ~. •HeLad ah h13.I1 k a zuk aawd duh t.ak chu kc hma 3 m,_~mber z ahawntak tak sawi :lng khan New Land Use Policy hnu3i~ p~wis3.

bik hi ani. Heta kan senso figure dik tnk hm0nni3.h kQnMinister pawh kb an va s awf thei lava. S3wi theih chi }?:'.'dha ni 10 a nl. A bul utungin 3. diklo tawh reng r~ng 0 niyKum 1989-90 budget fi0ure kan en chu3n, 1990-91 budgetfigure kha NLDP bik3.h kh:1n nu;)i 841 3. 01 3, 3 10h lamahchuan91-92 b udqe t; figure a t.a nqa thlir t.c t; Lch c huan fl'}'ci 4S1a oi leh a. Budg.,:;t figure p~hoih a awm tl~t a oi. Chu2n90-91 ah khan figure pe tih um '1 l:mg Leh a n i. Nua.i 1569 10h 1135leh 11841 fi~ure pathum a l'1ng tlat a ni. Budget bu hr~hg

hrang han kcu vek i131 a budget figure hrim hrim kha a inang t~wh 10 a ni.1991-92 pawh kha figure p~hnih ~ lang-loh tunkumin budg2t ~h hi~n en 12h i1a nu~i 2026 Q nl 1ehdc.Lh maiJ., nikum_ah kha chuan 2006tih'1 ni '"1. Kha ti:wg ki'l3khan 21. b udqc t; at'::lng tit en he t.La han Lak mc ; t.hoLh .r i nn de p-iz-c-,m~nt dang a 2n9 VC 10 reng r~ng. Chuv~ng chu~n k2n NLUPhrim hrim a hi a budget a t.anq h Lan t~: r-awn dik 10 chho t'::-wha. Chutah an Office building lU3h, 30 commis~ri;t ih \k anq kad, chho Lch 't.a a. Kho tii. anq kh an a bul a t.a nq kh-in C".

diklo chho t,']. hrim hrim e, Kc LnL Lnken nan hri -', t t.ncf.h cnfnngat ah ph~i ehuCln NLUP ah ringJ.wt hi:J.n 1989-90 lch 1990-91p ahn.Lh .r'Lnqc wt; nh he t.La han en ma L pcwh h ian k':.:::in1 mi t"'.hpawh hiun vaibclchho ng:J. 12h maktadu3i kh2t 12h nu~i rukLeh s.i.nqt.hum hi ohu :J.:)O 'ch Lau hrim rhim_l 01. ;Ld' hi clrua chiang ani. i·Ie 'th i Lah hi an k an s o rka.r ~0 p:J.w;lin ruhLanqa thil h un t.Lh-tc p:lwh an nc.am uo 't.c p awh hi 1 _,WITt vctho ohunn k a h r'La a , i:ngv;;,ngin n qc ? k.in tih Cl1U:D 1989·.90k urn a tzrnq kh-an Rs , 14,890,134/- kha f o.rma.L s an c t.i on cwnmd ah Lev-i hm-in eh .tz- ch-rr- a n L nez-ececc- tihe nkh-i t. c hu n Lsc.:111 suspend h Ln hlffi :,ng a, an banzuf in ka ring. Afl,::h:;; r ''',vJ.1C!lU

in hri ''.ttfuL-J.m St" in k.an 1"1 ka1 c h r chcr c , Kh-i ti ,.-,ng ng:Tn qc.r- a nih:1v,'"'.ng khu n an hmand r.n a prwh hi h r-Lert; t.h Lom hia n-ir-. tiek 't.ak t'J.t-lh a, eng chen n qe en hman -01, o n o chen n qcan hman Loh powh kh a h r-Lc t.tih'i.orn -,J. h-:r t::lwh 3. ,,\ chh.an chua then kha p:-1wisc'J. an .pe a, mi 33 kh aw pcr-La t; J. an pck .rd-,ngawt ahhian, ntirn0n Rs. §OOO/- advanc~~h an pc t~ v2ka, mi 8 ch Lah seng-hnih an p2 a. Churru, t1ing khc wp rins'~vJt cooRs, 116000/- :::0 tling kh awn ,'1, chumi hnu ah c huan kh-rt.L ::.ogRs , 116,000/- -in pck vek 'tcwnhn uuh vkh an nnnqn i. hi in per­formance a thJ. 10 tiin an c2neell 12h vok s1~. Nl~tiJ.ng

v.aL khe Q ni Q. nun pui tling 't.ak 't.ak tur '1 be.i sci 1 h-i r- em ema nt , Tin, NLUP rru r-e tihc L tan knn ti nnivlh ma\:llh l,.iahkh~n sorkar Officer 0t~ng3 ~3.wisQ pek p3.wh ni1o, tu hnen ~tQng

in em:;lW Congress Unit PrC:$idcnt ten ;:>'?1wis'J. '}n d:::"i-!D -3, tute (emiJ.W hnen:J.::.n S0m chl1J.wn hi docment kJ.n nc~i tl:J.t ·l. oi.Chuv::tng ChU::lO .3, S;JmdclO hrim hrim p3wh J<ha iJ. phu:li t'1w1) hrim Ihrim ,3., t:'1wh tur pi3.khJ.t 3. Dei ani. Chu ehu engog0 ni k8D \tih ehuJ.o sum t~mtik bona r3.mQ k3.n luh a ng3i 3 ni mui.Sum t,Jffi tQk bon=,. r'1fl1 department CI ni ringawt m~i .'] oi. IDepartment tJ.m t"C,k budq2t aiin Q bo ring3vlt pJ.wh hi J.t~::.m

zJ.wk tlat ani. ChutLmg i3. nih avang chuJ.n he P01icy hi Ipui"tlin ngaihna ;) 3.wnlo hrim hrim a, };nn liLUP 2h cnui1n .lovJ.h kan kh,J.p 3, thingtl,J.ng mi t8 lOVQh loh tur Jnn ti 2'.A lehl-3IY1ah chu3n feh kUIT.,J,h k,1.n puang '?., kan thingtl,mg 10nei tute ~l.ian lovah loh policy NLUP khu:J.n duh love:., J.n

\

- 605

bnwhchhi~ at 10 un v~t lui at buh 30 ching a. Kumin3h buhk an rno r 'tam bc.r hnn ti a. Buh th2r tiambc r- k umah khankun eorka r hi" Lavm em ern a, mipui pawh kQO Lmcm lui kh an

'" HLUP kha an duh lava" an p a Lau t; at 3D h Lawh t.Ldnq a 01 tihkha Mlzoram3h hi~n a chi~ng em em a 01. Chuvjng chu~n h~stun tam t::lk 'bonc r-m policy hi ke.n mipui 'ccn ·3.0 h r-La t; .l.v'J.nghdan hmun t.henkha t; ah phc L chuan a policy a r-en nih p awh .:1,0

dull t:J.wh Lovn, chu td anq tluk a policy h Lawhohbam u nih L~i

chuan 'horrID damna' te k30 h.J.n ti hi Chu, hOurn drrmn3 policykl.n hri~t loh v~ngl.h Pu Spc'1kcr ug.J.i ffil.i mai 11a, hemi iOQnqrinwnq hi onqnqo 01? k an tih ChU30 I r-Lnawrnn a I k nn b.Loua oi. RioClwmlohna a hring chhuJ.k t.J. a oi. "Thil t.J.mt~k bokum, policy hmun ah pcwf sn a bo tuwha t que s t.Lon a Lc-ik-cou't;'t.awh a, MB.,,\S zirtur tih Lan p"l.wh khan vawa Ld. t.hLan hnuch p.rwhkiJ.n 't.hLant.c kh-in ,0:.0 z1r t.hc.i.Lo Lch 221 a. Chu cbuon on'3098 :]nghu.wng Loh lean tih chuan I rrawr'hn a runpui I a r-nwn ni L.:l1 .'J.

ni. Chuv.:J.ng ChUJ.D u~r kan tJ.mta sup sup a. TunJ.h hi~n

Ministeri:]l te, MC~ leh Tr.:J.de Union tc'pawn niminah k~wn~an z awh .:J. ni chum chum a nih lche , Chuvrnq ohuan kcns or-kt rb Lan thil lcn Lphuno p 1ng!1Q'li policy on duan ariqLn en tih t uz- hichu 'td ve ru t LIWh ae , LehLnmah ,'}wrJ.n sen -:1, LchLam-di _'/JTan dum 3.. He t.Lonq anq hi ChU',lO r'3.ID hi ko Lhh r uud. nq af hn.i ;:­,J.wm Lovc , chuv anq chuin 3 01 k an MiJ.tric r-e auLt ,j, Le ak-eou't.k.an tih p awh kh an mipuiin mnk :)0 t.Lhvok Lob.nc chhan ohu,Eng powh Leek v ck manse kun so.rk.i r- adrndn Ls t.r-a td on ncn chur-nLnrrd L 't.cwk 3.hJ.n nqaL tl.:l.t'1 m., MQk anti h r'nn 10. L::'.wng­tlQi ah oi 19ah oi 22 a mi tur qU3stian sern a oi e tih ~n

h an hrL~t pawh kh-an Aizaw1 nh chuan rnnk _un ti vak 10 ':', n L,

t' Kh a t.Lanq anq a nih a va nq kh un k-1.0 sarkt~Il:iI.

h Lan he tdanq policy a lcenknwh avanqjbi.an Mizo b n amnh n.Lt-n LnI rinlv.mlohna I th::,tchhi~tn2. .'1 ch aw Lut; hi lean hn am -t anchh.La trie bul 3. n i, hi pawf k a ti a nt ,

PU ZQ3L'\M..'\ PAC.JAU : Pu Spc uk c r , k a Lawrn 2. Hoi vcwi.Lnni~h demund k2n sJ,wiho hroao d wn 10cmav k:) ti ,J." ked, k a pawLt.e an 10 ink1wm~~ui b ak nb hc La Lah kh an 80g cno -.:m3-4

L:l11ungawi kum tih Larnp.rnq oilo kha slvd lch awrn dnwn khan ;-c,c:hr-Ln a. Mo.hsc L .rcrnh.r-La t.n a av-mqdn hc i, hun ko n ne L Loh t:'h.l auh a :1 1 '1wm:~wm hL:=') nf, ; Kan s o rk-ir d ep-i.r-tmo n t; te hi pnwda 2.

hman truz-tie k an en hi ch uan m'Jog'1 enc t n ,:1 bei dnwn tihLnkh Ledn k:1 h.rc thin:1. A t.La r-phed du ah mai a, hun kcL t-n,Jh1Gh tuna kan awmdnn k an en hi chu:J.n in engtizLl ng~ ffi-"'W ni awhemi hmang tut..:; hi kh"\Ni CltO::tg 10 k11 ngc 3D nih 3., kll"wv~l

piah hr~t '1t'J.ngu 10 ka, mihring ?inga chetlJ. ~wml0 t'1kin ~n

tih 2. oi m2i ~~rn m'J.ngc t~hsu31 zJ.wng hi k3n hmuh 1. nisi ~.

Hei Medic3.1 tc pawh h,J.n uo chu'1np:lwisa hi a t:1m lutuk a oi. Kan [')(10 vandu:::ti 2m em khClvlp'1,k:tn v3nduai zi,], chu h'-1n an th,'1wh ch,·.:;k 10zia hri--:ltnJ.D PuSpeaker kan He'}.l th Mioi3t~r pJ.wh hi v,'1wiin oi thiengiD1 10chhuwk thci 10 :1 oi hi. A d(:]partm,<nt fai 1 chian zi.:l chu ,damlo:i nl. Chu chu i1 oi He,J.l th Dep'1rtm..:-.?:nt a f;:liled k::-. tihna

chu. .&;..ngah nge k"l s3wi 10v'=Ing, Land Use F'Jilc:d chh;'J.op-c:.vJh kaos.J..wi detwn ::l l':cwm. KQn dnmsawi in tc hi d,J,md:lwiin '} ni t'l.~iJh 10.

- 605

tih )(;1D s.ivt zing 't-rwh ,'1. An hn rh V0 douh .tn q chu t.Lhk.rnring 3, mah ac :0. ng:d r-cc q, Mang,3.on:J. p awh naL t.owhLo ct i rubucd pnwh OGi t.awh 10 tL1.og 3. mumnnq \ -th a , rnum-mq Lc.. ned t1h:iah Jean s o r'k-i r' :J. 1:;. mu fa hi chu mak ko ti thin".. MGc:,ic',lfacility a th 'J,tl oh evvnqt n , Zor-am ah ca t-h n L lohJ.v-:::nginGnuh-i t.L ah vc Lo t-e-cah CaLcu t.t a ah k3.0 ti' r-enq mat -J. n L •.sngng"",} ctih an '> Zoe tor 't.hf. nm tiak 't.rk knn ncL 1<:::0 ti cno 311noc heriq t.c hi kan hm.rn tl.ngk:J.i t.ho Lh loh? Hm.m r-ua an n·.,1 t.Lrt.10,'.1 01. Prich nk manqkhen q povh hi chcm Loh hr;.i.jl-li t,,"lloChUJ.D r'emhnucL-h 10 voh tir dnwn i1:1 .::l11 chc thc L milil.h 10.vowd Ln n Lnh k-in <oct.or t...: l!::.'."rh kut ku rnqku.thLn ,0 ':'VJI11 v : m-d .""1

Lnc.remen t. en n qh ik r Lnq.iwt. -:' oi..J.ihogil.ihOl. :'1'·jffi 10. "':'ngemaw h nn 1,:..:1 d.vwn d ..auh h Lek Lch k:'.I1 pu ten aqr- ,p'knt:::w_,,".ngemaw p.Lnd an-ih ,30 s.Larn a, p nwf s a ne i h cb.hun 30 h.n-inqczot.huoL tihuaf ,"1 , khowl, thi1 ,J. 'l',m1 s i Lov i , .:1 t.n Lc nc; chhun Id1hman 't.hc Lh Lon Sak awzbakcheh t;c hi knn 1-.... i to '3 tiaL\',VITIDoctor p.akhc t; s"'lHi d an chuon , KJ,D 1,_in:1 'log n i cnuan 'chi.lhi hncm ng::dho~,'. a ,::n...m 10.. "." m-in let ruk hi k'1D 2,~i d-in "\:.1 -nq-,put Q n L, 1'-1izo pukh c t; rnnhn f surq Lc-i I ho tx. lli"ln SUpiJ!Y til'-,ih auh 10.. Ng).witch keto Con qr-e s s p rc s adcn t lllL:lDl. Ministry hienkawl.ae a tfi a Ln k a h r.i a appLd crrti.on to pnwh z i ck d.i k t".\,;ht.eh see One m-in one Post k3D tih 1 a i. tic kh-a euLinq p.rr-t.ypawh i) 'tria z awk , Vawd Ln ndah ah z awnq dingl -m Lch vcd Lorna mio 3,0 nuih vc r- vc s: tl.wh mad 3.. Chuve nq.i n kan Ln f o zm.i t.Lon

dop-ar-tmcn t; to iF wh hi k-in .JO em? Engoge:to tih t d h k> nqoLh-.truoh thin:1.. £OCJ09(; Calender s Lcm k umkh-i t. d.a.i h 1,i'10 s j-im

a Lawm , CnLc ndc r- kum 1<',1, t d ad h can 5i'1ma, k.r i s trn t s Loh lcumtih a r' d awn i n l1LA 't.c p anqo J.I1 po a chu chu Ct n L f.l',iJ. j ivm,Chubnk chu thl'11akttCl th l. t.ok Leh vcdj o Carne r-a t.h-i 't.ck a 1 nkjdl.;.;ih 3, p u t;c Lnn c.i h oi, v-ih huaf h uc.L ,3 oi m,'J.ia Lungng-·,ih­thl.'lk: dGuh J. I1i~ V::twiin nian h1:.1n kh'J.wngng-:: I Hizor,"":.m 'l':),J':y'kh:::l a 3wm t:'lk? 20 1'1 ti z1.31 <2m? tih ka Z'1wt a oi. l~l.n tizel tc::.wh 10 .'1 ni tih khC'l chL-mg t':'lkin min chh-::nu '" ni. Chuchu kanrQm 2wm d,::'lll 3. oi ''J.~ k:1n sork'1r hou':'li'1h hi chu,-n ,~. nihloh thcih lor-IO'-: chh::D p:c,t.'h k'J. s::I1,,,i hm'1s,J.k:Jh (('1,".n -; chi~oq ,

kh,].wp ffi'J.i. NJ.tur::t1 Calamities & HclL_'f t2nt t',k t,kn k:'ln D;;;i10. N:ltur'J.l C"l,mities ,3 tur tut-,:; l-:i"n Pelicf":,,,;) hmu ng'i 10.An hmu ng,..... i r~ng r'-:Ong 10. HmQnni l':lwk: kh-:n D. C. officL::,h k:J.bial mi reth;,,:i 1 utuk 8'1ng::lOg 1tlhl::lwhhm:'l beid ::nm9 thl "lk hrisclsi 10 Q 10 k-:l:.. K2 zi'1h 5':'lk a, DC Offici J.h C'.1U '.0 d\0nC ~:;.hl.t

m3.h km ned 10:::'.0 ti.. iicog p''lwisc') tc hi k1l"\"i -;h002 k:::,n hm::-:.nthin? Tutcngc k:-:np2k? kJ.opute min hi.-:lD Cl 10 rC::'c,-- iv,x~ 'tut;,.; cJ.

bi.::og-'CCli deuh t"-" hi :In p<2 tn:;.i m'1i'1 ni 10 ITl::1w? C'luti cilose1.J. kh''1wi'lhng0 sum hi a,lv,m loh :::og.

V::J.v-liin ni.J.h k3.n ho,:::.m hi1 .r-um ,::: oi ,J-.

A v,l.nduni hl-..) ::1 01. Mizo nih hi :) ch2-po ';.:wm loh t-:::h -:sin.V::J.wiin ni21h hi::-o Mi,zo nih chu v::J.i volh h1,':!uhn,J.-o. ni ,'], v,i ttil.J.h hl.:l.whn.J.::::: ni ;J., v:l.i c:::i::: ngJ.ihS:'lk loh hI :'ivh n -,n k"n s21rk.lrhou,J.iuh hi.J.I1 ',k-:n '.WITl a oi. Kao police Dep,-.,rtment iJ-,,,.'h '-0 th::J.kJ.o ti i3.. An th" rci::l.ng-.;m ti :.09 h.:.)"O. Kun l::-ut-.J k'lihhru.:::i0,'1 hnuo.i:J.h hi::l.n 3D th.::: r~iJ. ng-om 102 .J.O thn. r00t,"iC'. n,>"m'?R~og lov,J,ng RJJnit Police:= St:::ti-:;>n::lh ChU'10 I_j~'\;lisJ. 0\..,'.1 C~lu~,ng

2 bovJ.~ tung,", :: rutu hi polic<;;-engng8 J. chhan? i'Jute tihd:l.n ·'in ti vo ,'1 oi mai a IJ.wm M::tmit ho 8:wi dl.n c1:n:..':>r. " oi tl--,tJ. oi. V3.wiin:_~h hiJ,n k:m Minist",r hi 'In pu u oih chu':".n in

ng3ihtu3h r:::n·"h 8e Police building S::l.kO',l tur3. ,,:,i k"' t:i 10.DCP3.rtment ::J.mithilc.LlOg tibu2i ,::to hri t chu-,o p:JJ,ir::,o khJ,o :'.n

hmuh theih t,h.dh ,::n ..:.::1 vc; rrlJ.i 'lOg H:..:l:::li SP Offic~, c,: thil b:Jtcp:t\vh kh.: -::ng ti (hJC ehhuichhu--;,hl. J. ,~.',..vnl loh? Chuv::ngin v-~\rli.1n

ni8,h hiCln k;J,n polici2 tc chu p':>li tics p'-:wh ng.1ihtu':i1 10 ::>~r

an ni::J.. Hun 10 };:-;1 281 llL:~n .3. hruJ.isu:::tl tel);: '~n n:,,!lni;h hi'"':.n,'~.G.sl.Ombly in1;:;, ;.,'ffi t:';1,,'i-,mt,hu t..:: ~i ,n qr-;-i'!::.hJ,,- (""1 ""'.•.')1'-. : l'\ .'}-,'-

'J

- 607 ~

Police 1~k.d2wn tum chu~n Bh~v~n

list 2 3wm a, Minister of St2tc L st ~ ~wm~, 8nglist Ii temaw ::l:tWffi. KJ.n Offic-.;r t;,,; lh:dJ. a hai khcwp rne.L, po Li.cc hipor t.y p-ikh t."1h nn 1:'1 Lu-inq nnq tih a hL1Uh'.W'ITI. Ruling pvr-t.yan lung3wi loh chuJ.n party a hrnin un sinm log tih a hl~~h':.v~.Tin kn s3wileh duh chu k3n Minister hi:J.n hrc rJ.wh 58. hog

n tingeknn P61iC2 zingah ~i'J.n IPS hi Mizo h81'J.iQkhawtu~1md, :1 ram "mi Loh p::n·.,m Lcrn Q mi hi e quf.Lebnz'Lum ti mad :J.°9,hc L hi an rc1\-ID t.hc i.h loh knn ma-ce hi cngtikll.i p-iwh i n 'on t,J.mz awk tur anq a nq-rLh ::1 n i. o , lAS ah powh an ti thl:i"'l o nq-.ahnge IPS ::thhiJ.n :to tih thiih loh? Kan tih sichu~n h~ngtiiJ.n c nkawL "t.h a tur 3. n L, Pu Speaker Ruling DevLopmcn t;

hi k~ Ruling p,rty ,in J. sum ohl.ng thl~i an tih kei ninntl1il mnnq nn t.hLak 'oera k:1D nq aLh , ked, phcdchuan'1 Lamp umc .te kha k3n ruling p:1rty duh z3'Og ng~ihtu3hn3 ch~ng hrc 10 ~na nihna t3kin he nun ningho uchu~k policy kan tih hi h~i hi Q

ni tak tak 3. ~ nihn~ chh2D chu k~nsork3r pawh hi 2 mit ~ tiedel .'J. Nikurn a buh lean nqah chhan kha NLUP kan sem osv-nca ni tih n q-d.ht.uahn a kh a k an Minist:;r pa fc L awn tak t.ck t.cp3.w11' in auk ne i, a maw Le I NLUP a kha 10 ncih 't.unqe t:.ll\ng-.~ngziJ.tin n qc trh Lnnq :J. vc m.ak ve ! Lo -ch Lan 't.ha r- khe k-in 8"\,;i

maw Krd smcs Lch kumt.ha r' Lnko z e va.Lrc no t.e ,1 ko zuk k-iL c h'u-inViJ.ir~ngte VC ho min 10 hrilh chu kaD khua a awm mi~h 10 Dei40.hi ~ listQh :l.D1wm a. Hcng hi k:1n ehhui th3 pchih 18a nih pawhio K'1D hmab:lk hi thim t:'lk 3 nl a. Kan D'1Up,n1:1i a kQO zir s uc L ram pik deuh deuhah tin lean 10 h aL chu-mtih hi k3n hm~b:l.k a oi m:l.i 10 m'lw?

PU TA,\j'NLUIA ~ r-u Spe ake r- ke Lawn e. A hm3.sl.]:)c';r'"'. ken" s nwf, duh chu horru. vcty bepe r tmcnt, b L

'Cl ni:l. Kan Ministerin kh-iwnq-if.h -t-ik3. min 10 chhinchiuh sak ah k~ duh chu

Kh awzawl.ah k.r i an Andmn L Control khi an k:~r::gk'1'dh th,], v Lou :1.

Kan Mizo b ::wng ponqnqaf a '1,,'lITl mc nq Lovn r a chi tih Lnh truBewnqp o J.O maruawh kh awp mi.L '3.. Chu chu hun .remchacq hma scahmin nq a Lh t.uah aak turin kurru n kum t.h e r-ah hi ohuan min 10chhinchiJ.h s2k sa tiin kQ ngcn duh :1. oi.

Tin, M0dical Department ah hi'1n k~

b.LeL chhung k an ec.wi, V,J. Lc.h duh a. Khnwzawl, khi nikumhma ae lam at':tng tClwhkh3.n health Minister :btx hnc n ah h i nnkum khat chhung ~~mn'1 t21in upgraded tih ang ti in kJ.suggest V2 thin :1. Amahc r-awh chu naxwn plan3.h k.:1D s aw i. eawnnia a ti Q, -J. 01 18h tia lova.Nikurn khan n akum Lamah kanti '1., anti Le h t;a t ovo , Kumin 1993 chhung hi chuan a ewmLe h dawn 10 ni in Q lang a. Hman nt Lawk p awhLn ku han k-11a, kantawt em em 3.. K, slwi duh chu Q mamJ.wh ~~ hn~nJ.h

dawmdawi in hi knn pc nq e ke Lmah ni b faLtc tib Lawm nanLch politics a nman r-ua a tan dawmd},";i in hi kan ti Ld nn inkan pe tih lcha ko z awhn a a. ni a. Kh aw.raw.L damdawi in kii Ldiverstion kan 13k lawh bawk a, tunah hiGn plan ah 1'1 0~n

chLah 10 meb se Lanc.tn lcum.i.n nh hdan tih len h r-am dun minngaihtuah s ak turin lean Ninist..Jr len nqcn bawk -3. n t ,

'i'Ln , Ruhab i Ld tia t.Lon ohunq chan q ah b.i an ,CnLe f Minist..:;r in 3. co-ordination Commi ttei2 ko khawn innote department in an rawn sium chu The Government ':JfMizoram had dr3.wn ton crores in Harch 1988 far Compcnso.tianof ::'Iousing Clnd pr0l,x:rty burn during disturbJ.nces, out of

••• 608/-

- 60e

t.he ao r-upc o s one c rc.rc ninety D.Ve: Lnkh s s evcn t y Dna 'thou-.s and hundr e d sixty ODe r'upcc s H,""S poLd to 374 pe r-ce n t; inAiz=cwl 'l'own c tih 3. ni 3. Kan aow.i 201 c=mgJ. 1 the o-i l i.ncc.arnoun t; the Covo z-nmen t; of Mizor"J.m is L;!'1ilCSt""0 to -c t-i.i.n L.'lCbeLanced emoun t; till fd ncLd s a t.Lon of the C'lSC, Hi qh Courtin en ti a r.d , Tichuan ncmi, semb anq che n q va.Lbe Lc.rh.; r-La t;

Leh TIlled Ld hi tun O1h sern lohin department ah ':! 1-:'. awrn tihhi n o tc ah chiang takin an r awn zd ak a n L a. Chu c .u vawi Lnni bh.Ic nq hLan sem loh a na , Kan h r-La t; can ChU2.D tirah ApexBank ah d ah a Iii a. Chumi hnuah l'1UCO Bnnk ah c humi ;'1011 ah chu­an S.B.I. uawr'pud Bzranch ah a awn '3. .. Ch u t.Lan qan-: chuanp awd s a hi :'l. t.Lan vohhLa in <3 pem Lawr' thin ni d n «nn h r'La a ,:':"ngatinge vawd f n ni an hian nemf cheng v aLbe Lcbh.: .r i a t; in­1eh 18 kang tanpuina tur hi pek ~nih 10h ?

Tin, '.ligl:] court in aern Lo t.u r i.n minti a , tih .3. awrn a. ;'Ugh Cou r-t; thu c hb uakah c huan chanve50% tell n L chu 1'.) sern t.ewh u tih ani bawk • Ch'J_ ,_ .t ~t1gq.ti­

nge s c rka z-Ln a hup beh t.La t; compensation kan 7" -tno ti inManifestb ah khan a inziak kuau ani.

Tin, Budget ah peei ch uan r-ov.i sd on aa wml.c Len nghal, hcmf a t an p awh h.i an , 'r i n , n t cb; ,- k',n ngaih­t.h Lak t.cwh ::lD.g khan tum rnenq anq to han t.anp ui. -t u r' ,1 t.unbmep rov.i s.i on 2lng kb , a ewm t Love , i'll,I-' 10 heH" t-o tan J turtoken rrovt s.t on pewh a awm lava. Budget poek h-,l .e i h ve k ani.Accord Lmp Leme n t.a-t.Lon Jean 't i h h Lan e nqnqe a avmzLc __:01 hip ubLd c c om aurnp t.Lon , political khe Lhn a a tian kan ti :'.L ni ­tih hi vawd Ln ni ab h i.an ka sawi lang duh ani •.--',,:-.'13a c he nqv aLbe Lch he r-Le t; pawh hi a p unq awrru.u emn L s or-kaz )j,'J.D 3. C':ah 7

K dep o s f tie Ln vkan d ah ti in a 't.awp Lemah ch uan vn 3,',I,;i a.Ch tiah p awh p.MWUi chuan ,; Lch 3 a awn a , A chu .in bi r-c s t; Laawm tho, che nqvei.be Lohhe trle t; 1988 (1 d r-aw tclwh~. ,c-:. tamlutuk t.awh ani. He-L hi C.H. in meeting :J. koh 3. !~;-t'.; ,'1. 10awm ani. Ch u ehu a d LkLo an Lh ohu nn a. Jiklo ravw: Li, 581(1­ngin , 3. d Lk anLh chuan aor-ka r- a dik r-awn ti r,J,''':lj s'_.Chu ch u mipui manq anq Le h ha.r s a t.anp ud k an c~uh. , k annqe Lh t.uah a tihe Lh t.awp kan ohhuah an Lh s i. d1U2.11 ,rvi3a kan neircng, chengvaibe1chheri.'J.t pawh kan peJc chhuClh du: 3i loh chuantunngc mi!1istry kai hruai tute hi ring o.ng • ~-Icl::>_~~ -,-"\ HL1.. zOlh.:r.wmtak tak te thu kh3.WITl tli tuinnge ring o.og. Chum;:~'::' ni 1'.).Block pakht (), l";:GUf eng eng ng8 ni };:a hre 10. Ch·-,;:r nuaisawmngJ. chu tunah hian a semtu turin 1<1 chhuClk t;~l,,/hin

Bank ah ni 46 nghakin a rnah3. dam lov'l, ~ p 'ng ',)l'i -, 00.ha ni.

Pu Speaker hetiangang kaihhJ::'~-'.'J.ina

hnuai "111 hian mipui " mirethei t·8q,n him 2lng ern chu-vangin sum, sum anih chu,::.n khtia /can hmulovCl. L2~',.:__~.:ilah chuanthu thlum talc an s3.wi a. 'i'hu tha tak tak ao sJ.wi::.• Muallet liam J.h chuun thu <lang an sawi leh a. i'Ieng h:J :ian anka in min chiJ.wimawJ :1# an thinlung crawh chuan mir:: 111at si.Ti in mi..:Jui te hian he sorkar hi an ngai b:lwh ,-:'.01:--: ;i.i Pu­Speaker,helaiah hian kan hotu kan hruai t'.]. tel:.J j 'J ~n

ngun turin ka ngen duh :) ni.

'.Cin, Land Usc PQlicy kan S'- 'i-'j_ :nClwih1e a. LQn -Use tih hi a bul lQ chhu')h na pawh Ai,~,-· ahMhT sor}c-,1.r luiin Jl1um C:Jntral LJo l i c y ti in Qul -'.. ", 0. ni a.Chwni zulzui 321 ehua.n h2mi p~.lHh hi 10 dUuD ch1lu e,.ni

rI

- 509 -

ti in Member zahawm tak ruiliing lam amite pawhin ~n sawi 3.Kan ram lei lung hman taogkai &an hi chu kan buai~ui lehkan tih tur keini pawhin kan sorkar hun chuan kan UQr bertur u oi.

Tin, kan Minist:;r zahawm 't.ak kh an hrnaneah khan hem i. land use beneficiary tur tc f LnaL list:::lh hian

.. diklo a ~v.'lTl ani,tih kan admit a ti in he LaL Hou.ec Cl.;-, h Lan asawf tawh a. Chu thil diklo admit tu chua a mnwh ph u.r t.u Lehhe d epa r-trne n t; houai a ULUI e nkawL tu hi a 01 a. Minister inthildiklo a awm tih interpreach XR tawh 10h a li~m ~ finfiahnadang engngu kan ngaih t3wh •

Chuvangin kan zawt a, k~ adffiit tih himinister t":l.Wn~kam a nih s.L chuan so-rkarin diklo ·"j.".wtn and htih a IJ3wm tawh 310 liama finfinhna dang e nqnqc ;.:n'11!1 ?Chuvanq Ln census bikah t.c l,jLUF figure tih VIC f i o ur-c 'te tiin k an han 5awi 'h renq dawn thin a. He Lad ah hi ChQ2D rni aw.i,khawpin a in sawi tern theihloh till. hi a. chiang 'bLc in ke b xta ,Bngpawll.siscla 20/30 a z a tel- §awll.in l':lio thlau so La ~~~~U:F

figure all. a tam bar avanq hian ngaihthiam a har Q. n L Pu ­Speaker.

..

Kan sawi tawh angin beneficinry pakhat papawhin 23000/20000 theuh 'oewh .10 ni ta s~ , 3, t.em chu singthum -tc k an ti Le h nqha L a chutah ch unn 50/60 z::-r. Le knhpawh khan a 't.am Lu t.uk , Ch uvanq Ln he LaL all. hian 1-l1 Spc ake r-c1iklo a awm ani till. sorkar in a p awn si cnuan., eorx-,.r.' hikhawiahnge 3. kal dawn ? Dopa r-trnc n t pe.kh a t; all. chunc r-c spon-.sibi1i ty La in an in thiar fihlim daih e :-1ei pewh ill CeN.onkawl na hnuai a department a ni. Minister af Stote zah-awm tal: p akhe t; in atawiawm ani. Chutah chuan a figure khachutin khn t.Ln ti in zuk chuktuah dawn ila a har Lut.uk t.awh ,Chuvangin he tiah hian "t.h i.L tha k an dull. 't.Ianq hewh u .rof nper'Ld ame n t.a r-y i§xs.fx p r-oo f ne L 30g t Le d Lkne ta)c hi hadchhuak Ll a -t.i.cbuan pheikh'liT r-ua L zawk ~,~'3.whin he k'?n schemeken lcawh tumah hian kan pen' tlang t.he I in ka ring • Chum i,a nih 10h cbuan chcnqve t.be Lc hhe tela hi scheme e nkawl natura D<3wisa han dah Lc h thin p a ..eh hi a ngaihtuah awrn Lu t.ukani. Chuma.i, anLLo office ;1 'tan te pawh h Lan 't.utx. C:m,':'\wduhsak b i k n ed in , office ain area aia z au mon l~'J.n -scte pawh n L in <". lang, I'u Speaker. Ch uvanq Ln an ::?iJ.wisabeisei zat mil a a ace s srne n t; siam ngawt te pawh hi hoH.D. c cmmt s sar-t x-c ah h Lan a awm em ni ? Pu Spe ake r , Adik taka assess tu te ring duhlovin kha a neitu tcn~

pawisa an beiS2i Z3t ang mil kh3n phuahchawp ngawt nipawhin a Lanq tlat a nf, , Hc tii.anq ang hnuai a pavlis:­hmanna tur heti zat han pass te pawh hi a tha natthlak 1 utuk ani Pu Spe ec e r • Ka lawm e.

PU LIAl~SUi".MA

1'1Ii\iIS'rER

tura kan rawn putluh mink a ti a e

Pu Spe al-e r- ka lawm C e ncmbe r tentha hnemnqnL 't.ak Le h tui talc avawiin a d epn z-trnent; hr-'lng h.r-anqmamawh t.e kum thar a hman -the Ln

sawi ho pui vek avangin l~wmiJ.w~

'r.Ln, hmana kan nqad.h tihLak t;:I\'lh nag khanRuLraL Development department in NLUP e nkawkn a kewnc e d.l lcLoawm ni a hriat te pcwh 't.e r Lan ani taw:1 .:le Chutah chunn th,J.hnem ngai takin sorkar pi1wisa hi a nih loll. k;J.wnQ'i1h <::-: kal

. ' ' '. "S~ 0/-

610

,liam p a Lh ange tih anq zawng a , s0Xkxx a rawn S -'\'1102 z awnqzawng te pcwh kha kan 10 chhinchhiah a. Momber t~ el~hnem­

nq a.Lh na n qeLh truah in Lawmawm ka ti a •

.i. U Spe a'ce r , vawiinni a ke r; .ca.t tL Hi.n s-.

ster v andua.i thlak taka a h r i scLl ohn a v andua i n --. vinc a i ok a.L the i 10 niJ.Wlll f ah r'cn a 10 kal t.hc i.Lo han s'J.""t:!_ ,:)Dg chikha tun hnuah chuan n L -tawh Lch sengi a depa r-trr-. nt. t cwiz Lae n t.Lr-nau a Minister dcm Loh han SdVIi 'to khe chu ,-i t.an hi

z ankha t; m Lt.chh i n t~1W\ paLh thei!:an nih1v_J.ngir; tLJJlQ an o

z avnq kna c hu t.h a Lo h Le in ka hria a n L, Ch uvnnq in healthdepartment changtu c hu rut hrisel 10 tak powh -'J. him t.oc Lh ac huvanqLn mimal thil xHxkax a zu ka1 hi a t.h.i Lov.in kn hriaa 01.

PU Speaker, he demand h r-anc .1r:'lOg kenrawn put luh te z Lnqah hi an hce Lt.h minister in ,,1 ::'co:,:,urbnentdemand turte pawh kh a r-awn put.Luh tie a n i a. Pu ;3;,;c",ker,hetah hianin chiang 'ta.i.n information depe r tmn t. a 't.h i.L awrn tetin, Re Lf.o f & Rc h ab i.Lf t.a t Lon te, eoc i nt se c ur-L rv ,?nr~ welfarechung ch anq thu te memde r- zawng z awn qdn an r-owr. s-'.Hi khauluk takin kari chhin chhiah3.. Zan i n 't.Ls i, eh hi" on mahn Lhnang!§'ak kh awp in ka ' h r f Lhfi.Lah t.hc a o awnvove , cr.u t.Lh r-ua Lc h uan officer to hricn ah p atch membe r ten an ng,cl', awLmawha pd anq 10 chh.in chhiah tihLe-c a Lo umzui tur p01,·:,in k anLnh.r-Ll.h 't.awh avangin kan minister aah awrnt.ak vaw.i i nn L '1 thaita 10 - (pu zosterne Pncbuau - Hmann L ah an Corrm.i s s i onc r-zff irregulari ty chunq c h an q Lehkh a lea z iak ts , ke r lchtrt;ao t; a Li.am -tnwh a eriqmeh .re apon se ka hmu 10 ~ ..

..

an q Lova ,'t.he Ll o tc

PU Speaker, kan officer -tcsession Jean tu1 em ") chuvanq ch uan :JTpawh a ni ang 8.

.t L on LnocLh t.uah ;)

Kan .ul rec t.c.r- t.e ke n se c r-c t.o r y 'to hne na h Se s s Lon hma d ad h t~wh:Ulan note 10 Si<1~T, vc k '-,l:'l(],~in

member ton an nqeLhpaw.imawh '1 p l anq c hh t ncbh.i. thl'li) u.l a ,k an chba no se nq dawn .s i Lova , hun b i ch t Lh Lamah k-;n ti 2..

Chutiang chuan t n kan 1:> chhinchl:b.iah ze L e , Chunc cc z Ln qahchuan d amdnwi, man chung chang tie ha.r s a t.ne t.cm t.. -; :JJl 't.awhpawisa pck be Lh r t so h an tih anq d:.hi te kh a no a i ; \:hlo.k01nuam vic:u Q. Kan fiD3.Dce jl-1inist0:t i3, awm:c:. hcn~, "Cl~ chi tehi H..D. lamah te 10 pok be1h theih pho.h oi 09hL ~,~<L; sel2­a lawm ::r.wm khawpon ka ring ani.

Tin, ~x-gratia chung charlet..- ,,-' J.wh hihG ti lai 3::mse ah ngei hianin tun k,ln Sess~,;ioiJ turrrJ.h piJ.whkh::ln kan HOUS8 LC':lder in thui tClkin a hri1hfiiJ.h t::,.\'1[\ a.Kei N.± in ;,ca hrilhfiilh pawh ngui ta',..rh 10 hia1 z;~:1.·!}~in ka hriaa,. Trim, hei First Aid hi famine D21ief sche-,rne "'. n1 0.,

a 10 tu1 t'J. a nih chu3n department in tuo2h hL',:'l Clwisu.dah chiah 10 mQhse cho.wp leh chi1h p:J.whin kan ~'i-J.cS:::ltl1Q

a zirin till theih ze1 pa:.vh a ni a. Cl1uv,'1ngin bl~Ko,92 t rcngrengah kumtin in tam t·;}k dah ngh1.1 ::l ni ngClil::;v,:'. 'j'in ,Pu Speaker, token 3.wmlo p,1.whin mipui ten h,l.rS3.trLJ.::'1l1 tawhphawt chuanin 3' tih theih ngha1 zel ani tih k:J.n i'lriClt to.whvek a ni. t~

•• ·611/-

611 ~

Tin, Pu Speaker, Ln f o.rrna t.Lon clopart­me n t; chungchang t.hu ah C3.1endcran siam t~ le~. h:l~ c1:'l,nge nqnqc an tih tak ch uan a~ ti .a .. Inform3.tlc>n l1l~n ,J.o'jfJ: ..tangkai 'tak an that....k QB l'11zoram pawnah Leh Cn:l.Udg,;:1,: t~ 1:--''11'1h

sorkar leh mipuite hme L min ti lang tu 'tha t.3.K wIll, n, Anthla lakna to P3wl1 photographer in Qrna\'lhotU,t~~ ,~'r:.12,W.2.11l:;. kawL hi thil nqeLhmewh thlak lutuk tur 01 z.n A'J. r-LncLo,

Tin Pu Speaker, r or i ce chunq ch anq thu, ., .e h mernbe r- ten t.he hncmnqeL takin rno t.or- '3.0 nef h J..1J11 CilUOg. _

c hanq tihu tc h a r-aa t.n a an tawh ch unq chang thu an r-awn 8'\'11 'tekha a dik chiaha. Constable in R".825/- an In n Lawh cheuhi Hs.855/- ah h.ian chh o tawh se tih tie pawh vne a (].~ka kC3.0 nawrnasa ern 12m a. ccr-xe r tn kum thar ah chuan 01 lcum lamai in pewt sa pewh tlcmin. a 10 pung ve a , hi~umah_,;'~udgetkan passQd lai ~han 21 crores chauh kan Del 30 ~ln~Dce

Dcoa r tmc nt; in min pc;\: be Lh 3., 't.i.chuan enqt.Ln tin crnaw k anLn ohuh r-uk no in a 't nwk Lo h Le e , Vawiinni ah hd.cnf nHemhcr 'tc s nwi. kha n q a Lh thlak nuam h Le in xe ria Co jvanj?inaOC8 Ndn Ls te r- p nwh i n min 10 onha ncnbLe h chh awn so.cve song, knn hc r-se Lu t.uk a tun anq dinhmun a kan }c:2.1 2.::1zih uan LQ'W (~ Oz-de r- ke no kawh h Le L tiheLl o khawp i n lean ucpnz-t;-..nc n t; b Lan r-u.Lh tur c;-yung chang thu ah hian ha.r cat.na JC"'Jn't.awk a, 111;::1'\-Ih ch unq chanqnb ne n , chuvangin pewi aa pawh hik an duh tawklo h Le nil. a, a t.hc Lh chhuri a n i s i, e , Chuvenqoh uan -rc c ommode t.Lon chunq chang- thu ah pawhhian th<2i'n tawpc nh uanLn tien 10n 1<3. 0.. Po'JoD o laJTI te pawh Jean vi: ;'Cl'lwhchhiatn Lmaf ae Lanq.i n ~~'J.wisa ken hao transfer tc hi <3. ch an q chuaninmin z awh aak zung zung tihe L 10 ve thin all ch uvanqchuan Ln k anj-ojLco Station :te Ku Li.k nwn a mite, Lunglci '3. mf Van.Laf.ph a L

• 3. mi. 'tc hmun dang tarn t.ak ami tie pawhin ~:t::,x hazrsa t.nn anL1Wk 3.. 2ngpawh n i, seng zs t.imete ann siam 'to 11i a ::>llJ.i t.h Lakt.nj n om .'1. Tin, joj j cc ah hian p awd aa tam tiak min 'i2 theibik si lava chuvJ.ng ,chuan duh angih kan uluk th~i 10 a ni o

Tin, member ten kan ngaihmawh hIe, kanSession hma se helai a .s and min p.Lzry sak tak Loh e vnn qeGnquiry re~ort kha sorkar kut qthleng tawh a. Chuvu~g chuaninac t i cc lak dan tur 'tc pawh ngaihtuah mek ani a. tun ataug ah un r'e LLotic an hdan , mike thalo lampang kha chu p.o.Lf cc rnawh­~)hurhn:t anih lob Clvungin kan en ve leva. Speaker in Cl. sawi:->:ha khami tum khan }C}O duh tawk anih kha.

'1'in, I.:LS. loc;'!.l & non Lacal cl1ungchang thu hi a dik n. Harsatna kan tawh pakhat chu U.T o

cadre kan tih rnai 0.11 nian 1'1izo kan nci tlem em em mCli 2..

kan harsatna oi o Chuvangin a awm chhun te hi chu hum hramvek kan tum a ni o

'rio, DS3R a hlawh tur kawng chungch'J.ng thu ah sorkar ah 10 hriat ve leh an hlawh tu::- hi2inanc~ ah mOV0 u ni ao Chuvangin tun mekah hi chuaninan 1:) 1a lch th~;i reng pawh ani thei a. Helai hi ngC1wrh ta'inhma kaG la zel a ni. 'Tin, a bo kha hmuh leh a nl u 01 1":.).Folic~~in an chhui roek ani.

Tin, PU Speaker, arm hi kan nci th~l:J

tih hi a Rik a o Heng te P0wh hi kan neihthat lohn,'} ":'. chh,'1nsum lam harsatn~vang ani. Member ten thahnemng3it0k~ pmlicelam cheibaw1 1ch tih phuisui na atan a in sawi zilwng zawng kha13wm awm kan ti a,

... 612/-

- 612

kum thar ah chuan theih taWp chhuahih tan kan 18 la nag.'I'Ln , 1 U Spe akc r' zu chung chang thu hi hmanni oh c>i2ngtakin ka ae wi. t.awh a. Sawi Dawn 1eh ogaiio ka hr." Lc ,

'r Ln , Pu Spea}::er, NLUP a fig1..lL; in an ...,Loh chung chang thu hi tawi tein sawi tha in k z- '!riJ a,ec tc ek bial tu zahawm takin a r-awn s,1wi Census fl cu.rc 12hk an figuF-c in an lohna kh a cn tri r-nan t:.1wite kan s ~.;i -,ng 2~

'ru.tpui.bnr t ti in NLG1" ah kan han dah taWj,J mai "1. j';' ;188

Census ah chuanin TUipuibari kh awh Lenq t.ak J<:h1 ar. LLcm a ..Ke L Din iTL,Ui- a .cen tih dan ah c huan 'I'u.ipui.be r i. 1<.1-n-i h uemchhung k hawce pe r Chikha tlang tie , Be Lkhe L tih L· k~p chuTuipuibari ti in ken k o ve k a. Chuvang ohue n a £i0J.rCj khaa in anq 10 a nd , Chutiang chiah chuan Lungscn Btocc chhunqah p awh K'11v,,;juni t.Lh tx. , 'I'e Luk au.z'L tih te, Ha t.i ao.ru 'lo.13b.:]1:J.KI , II Kok r-c su.r.i tikl1an in 38 J La L mad , chu chu kc Lraahn L fi­quz'e a chbunqkuc Cl\llill ngei si amane r-awh chu Satec\ --Le Ltuz ahnwmt.alc.Ln in rru Ll o anq a a aawi khc 2 n L, .':;ntil'--L."n­Chhippui,c-' r-awn sawi 3., Chhipui kha ke Ln L cbuan "ovmmawf. ncnlean khai kawL' mad a. Chung aawnq zawng ka n han 80 chuanPu Speakc z- a list chu ko Ln i pewh i.n lean nc t a , Ce n s IS listte, NL0P list pawh k3n nei a ni~ Chuvang chuan til~i3h hi3DCcn s ua list Len -,{.D. tixx b Lock in a list ken nci". (d.kl1aw­tina family teo :lci a Lnn.Ll, Lohn a cbhan chu ani ma t ,

Tin , Pu Spe akc r hmannL 1 p awbk an B:J.wi Ct. Khawzaw.l bia1 tu z ah awmt.ak i n heno p-:,,,'i,s tc hikhawi.abnqo a awm iVJinistcr pawh Ln ni hma s a khania ::'. acrru. ta a ti a, Admit (;, };:·an admit a kan. siam tha t.cwu 'i.':::hhung­kU(1 205~~ chu }.:anpaih tawh a knn F'Lk C;'!"lUnZ, wrn t.. 1 :JVC1.,ti in ka s3\,,;1 t.awh c , Vawiinni t.h Ic no pewh h Lan i.n C,lU c huk an in .,remsiam na a n t • Chuvangin pu Spcakc r- kr-u 0::".:0,.1 v-~kl

k an Hirct:Ll.8i t.c n cnhunqkh a t; am.i ten e n 10 ,~L:li,m k.: hct.Lema in i 't s.Lk hi inrilru a d LkLo ani. Pu Socakc r- c iu chuken d Lnhmun an i me L, s or-ke r- hnathawk 1-'.:.21n 1:Jb;:.1~, t.Lrant Leh tur tih a ni Cl.First Ln s t.a Lmcn t; Ran10;~,2 DC':' ,e, -l .u uah kan pck chhun aawn ta 10 anikan ti <3.. Ch u t.Lnnq 1 cnua nc hirunqkaw t.horikha t; p,J.wh chhungkaw J. a'wm si in :,,>J.',lil:: in 0101-:)in sia,ll a, k"1n hriat cl-:huah hnu inkan ~)e 2,.::1 'L::, l:J -::tnikan ti 2. Chuvang ChUQD chhungku<J. 205'--' k3n ~N.U-r "11:; t,J.W;'la. A dik thawkhat: tm';'~l e. _;Gtuh pcl1tlh hianin :. 1'.) .1.. ·::::',,'1':1a nin );)'.':'.w;lir. lil(;rrtbcr t-.;n i ngaihven tl'lng il"3.n9 t:i c .u::::.ninin hrinttir z,,-;1 "09' '_, ti ~X1whin 1:a sat,vI1l 3, chu chuv3.wiinni a;1 ~li;:Hl k:a .s::i03:m: S;:lwm na J. ni.

,":tlUvang chuanin ru Speaker Je,:,\. t::dL-'(.;,u ci,hil ir, ,_ I1a,..rmQ;"l ':~n ;<::ClfdmttLh1l.ng ah chuanin3(l t.'J( vl.;rh,';1h ar.;:)a a thlawk chhudk a , ki1Q kh'3 tupa ngc a tih ,,1)(: (::-~uh

khan ri1ru kat! [),.::;i ni in ka hria a nL I?u Spei'l>:::er ho prog-·rall1l1)2 hi ](an chhunz2dJ. ,<:1- dawn a. rrun kum th3ra~1 L~~n vai­'::::)',~dchhe 26 1ch tih he ;l·".)usc hian F.linr,assed pui h~,-u. ,:lh nakurnah !lei aLJ. -Clem 10 hi n8ih--)e.wh kanin beisci a. C.l1,'y,lngchu"min k'lQWV:l.i1g za,,/'LJ.h hiaD. kan l\lLA za halAlITI t,::tK -t-'k Q:i:J;Ja­siti:JD lCl.lTi3.thu t...:: bi31 ~)a'tlh 1.::.an han hma mah nang::-l , chungahchu c::l t1 an mi 1::.::11 S3. t(.; chu,J.n an dawng chak kh'J.,.~r'c) ::H,C] !~a

ring. A cl1han C;,G 11.0i ni mircthei tc ~1ragramme ,'J. ni :1.1<:,".0 rni:::>I_'i he hian? th l':l.wn :J. tl,i1 sc:rr. ;)awh !"li an (l-'~wng 101.rei tcn·,h::J.. "":huvangin kan sem zel cbwn ani. I'u SPl:;::]<c:rhemi Chung cha.og t.t"Ju uh hian hma kuD S,l.WD ehh0 4:21 (·1~·-m -'1,

hL1Wh tlinn.3. pi1wh thui tak 1<an hmu.

• •• 613/-

613 ~

Tin, Pu Speake r , hemi p.roqr-anunc '111 n Lcn

:::l d LkLo Laf ,"}G hun s.aw.L chhueh, "kha k an chhut a, :;:::J. :1;)ae-w.ffivel ch o :J. "cix 3.,Jcan list d i k'Lo pe\lh 01 a kan han s21.Hi ,chumi cn u e Lo lang a , Chuvang cnuenLn pr::>g<ltammc::J.':l. "i i.anLna tiha j'J3.wl -co.c ni in sa nr-ta,

PU Speaker he uf lai ah h Lanan 02.L..lartrncnt o f Ef ccr- te hi an rinawm tawk 2, L:J.l1. 2.0. G.

t.e hi no. .r.i.nawm t·:J.1tl}: a, V.L.H. t.c pawh __ ih L an r-Ln awm t.awk a.c.iuvanc ch uan i n Ad z a.vl, n.t.anqa pawf se kan pe k hi kc n rl'ti:.~)ui

t.c n an (awn z c Li.n kart h r-La a. Amahe r-awhchu an d-ivm 10:' tumCl a\oJlTl an Lh ..._'2whin k an c-f f LcLa L tc pawh chu kut k:J.D 'tbLakt.awh nqho nqhc ',1 nt , Chuvanqf.n Pu Spe ake r' he programmethatak hi kan kalpui zel dawn ani.

'ri n , rambc r ten 10 hriat a t.an chuan

t.un ah 'dian Khawchhak Lampanq kan han hma chho ma': n anoe ,

k an h r-Ln tio QirR tawh an qdn an taima in an r-i.nawn z ewkdeuh an ti a,kan hlawh_tlinna pawh hi a n a sn le~}2U2l.1

ang ti:. ke ring tlat ani. Pu Speaker he programme hi aden e ne d euh a n r anq he t.Lanq hd ani.n ka td:.h kh i.n thin cc:,he pr-oq.remmc hi lou Speaker l'-1N:F urnau ten an lea I pui La Lkria ch uan Ln a recut lutuk a an scw.i mawi tih Larn, r nrorma t i onLc p.a r-trne n t; atang'- pnwh i.n he L hi r-ri z o mLp ud tic 'tana kumthwn ctrhunca .i n t.ode Lhn a tur p roqz-amrro a tian a kan stLwi Jchce n L thin c , vewt i nn r a han sawi emuat Le h hi cnu d Lk Lnk a n r-e t.h ..-:=i Lova, Chuvrn 9 c huen a crakawL tu 1<;:'-3.n r},.."L-l tal:vang mai (Ii a n L, Saacek b La.L" _ an Quat bikna p r ccr-rnmok:11 ze L kha nih 1'«''3.i -av anq Ln Mizorarn kan mipuitu hi. 't.an oud n aan hmu a tam lehzua13n hmuh tihe i hna turin tqh h ian i nt.nn 1~an 1'1 h o cnh o z c L d awn a n L,

A pawisa pek daD tur chungc~QoQ thunh hmaDni3 kn sawi t.awh flng kh an fim khur tihuah Ci'I',-lqUC

UCU!1 vc.k.Ln kan p,--, t.awh ,3 kurn 1991 a tang kh a ch uan , chucno quc ..;jDO 'ten 3.0 dnwn chu bank an hnaih be z- .i e nc a sl'i tura nih av an q i n khami chung chang t.h u ah kha oh can ::::-,;:<;_Ji5-:1te a PQl1g u.n.i.n. 21110 dnh ve a n L tiil k..c k3D 10 hre h auh1;:) v a , j~ng:tJawh at ec membe-r- ten ngaipawimawh a an r-nwns iwt ohh u-ih thil, hi \<:,1.D 10 cbh Lnchh Lah vc.:k a. A tule nq in lean 10 Uil1zui ch'-"'I.r char dawn ani, tih he ~.ousc hika i-LriEl (luh 2. ni.

Tin V2tychung Chang thu ah tmvi tos::'.wi a ngci a, k"1o Tu.nhril farm khu private farm -'}.-1 ;<aop8 mai d;r...m lov,'1, 3. :cam thenk:1at te chu pe ilangin "cinchubakah chuanin hengte nen bian t,")nho t.langin kan ram taDa tha ange,ti in.ruahman kan nei 3. Ran Doctor ten a tirah-3.n 10 hrc: thiamlo deuh hIck a, kan inhrilhfiah "dnu intunah chuan an hrethiam khawp mai a. Hei hi kan rum tQn~

thil tho. tUL" 'J. oi )". Tin Vety akan farm Complex b2 paw:'

hi Voty C:>11cve'dinn,:) tura sawi hi 3. eik thuak <1. ,~- farmlai kbi ni 10vin i)urtlang hnaih lam mualmawng lam ram ·3wllai '1h khian long thEi dawn a kan hriat aViJ.ogin k::tn farmkan ch-.;imawi SCi hhi chu kan 13 hu'Tl daNn ani •

•• • 614/-.

614 -

Tin, Pu Spc3kcr, am n~'" '1 .: .•jh

dung thil t.nru t.nlc :J ,'11 k a chhLn chhdah vck -03., k a ..: tc:.Hhlog khnn hun t.c ~, c:,,,~in, lch.Lti Larnah pragr~~ffie l?""',n~d~ to .

1;:3,0 nc L b:t'i,'k c i. 3, l~">l::ong kh a ken r'ea c t; tihc Lh ch i n 0:1. r i ..h mar...sc-Lnnq i n , 'I'ichu.in.i.n ';;::CTdiin nia ken demands na Ncd.i c 1 '1t:'n

'ccvcnue Rs , 1747,5U,OOO.00 L'ernnnd No. 29 n a Ln f o-m t ion &t-ub lLc Lt.y Rcvcriue 1,45,00,000.00, 33n.3, Soc i.eL Security [.,"cLfi-i r-c RC'V...;DU..; 65,00,000.00 34na Re Ld e f on -3.CCOtJ..nt ofNa t.ur-c L Ce Lerru t.Lc s F.._\lUnUC l,OO,JO,OOO.OO. Tin, (::'Cin"~DC"S

no 13n~ Polic2 25,00,00,000.00 14na Jails 2,15,50,08CwOO38 no Anf.rnaL ...-lu sb anc.r r-y 6;58,10,00.00 Capital 56~30,OOO.OO41 na Rur:::ll D8v~lapmcnt Revenue 33,39,00.000.00 ~Dit21

1,18,00,000.00. A vni.Ln 89,44,40,000.00 te hi he :;·I'JUSCzarLl.t,1IITI t.nk h i on rnLnpe s acd pui tiur-i nka r-awn nqen e.

PU ZOR'-!J'lT.L\NGA PU Spe ake z , lean a, D~ Hin:L.~"t2r

in-charge khan min th:~.T.vhr)'.Ji r-awhu a ti b awk G, hc t.ah hi 1.0 ke Lrnar.n i,maL ni 10 Kuling 12h Op por.L t.i on

lorn Lnlcawp k.lb.an hcrnd. hi k an clear s alc t.he Lh nan L;:,-nc'.~ useRD lam a mi khb errt.Lanq il-3., enquiry 121 t.Lanq.l La t.t ch'uan 3. rnahpawh lean c Lcar- t.h i.ch Dan, kha kha min 't.Lnm thei ern '"I?

PU LJI.L T:!lili ,.1.,'-'. :L~'I.

Cl-iIE 1" HIl'l;I ,~·i·J::.; H.

tur a ni't.awh a.

chu aKhami

,.:::.wmanq

PU Speukcr, priv~te R0s~lutiJn

ah he thil hi a lut a , ';-::irl>:l1·.'I"niah khan kc.n Le suw.l h o l-.Wn 3.,

chutah chuan chumi s0wi h0Datho va, Momber zawn q zawngin k:,n -irnu veka lean kal kha a t.he aawk Cln,;' .~.

chu rcmti 31313 aohuan lccd nd ehuanpui thci lovang~

Pu Spo-ike r , Amahe r-awh Cl1'c1 J~J.n en t.Lan­3. 1>:ha min co-ope r.rto in mt n tih awh-.pud rawh u a ti b.awk ':-:., EcL Lohn aa awm a ni 3 ti bawk1., khm.L kh a

t.h ad n lean hria 3, chumi a r2mtiht ic t h lohLand Use a RoD. lam concern kh z chu k an pa s s

Chu'vanqLn kc Ln.i, chuan kan chhu.in s-.n -mq ,

S PEA K E i? A nih Leh aw# Medical 1 nrn hi eowthmc s a LLa , lean aewi, tC).}:: anq o tanPu Vaf.vcr.qa v.nnduad 't.h.Lalc t.ckmaiin a Lo lang t.hc L 10v"1. A :J.L:>.h

Pu Ldan s ueme a auch o r'Lsed ,3.. Chuta a depa.r trnc nt; t"" .rnkawl n atur a t.en demands no 25 Medical 17,47,50,000.00 no 2')0']. j n-.form~tion & Publici±ty 1,45,00,000.00 no 33 na Soci,l SGcurity& ~81f·lrG 65,00,000.00 demand no 34 na Relief on ~ce0unt

of Na trur-aL ceLamdt.Lc s 1,00,00,000.00 Cl. ved Ln 20,·~)7,50,OOO.OOte hi pass a dil ang khonpass remti zawngin remti ~i r~whu

Le , (Mem_Jers - .cem td ) Rerrrtd 10 k an awm lava. ~in, domand s

nos 25,29#33,34, te hi he House z ahatom tak h Lcn oc sacd tao ni.

..61 5/-

- 615 -

Tin, Pu Liansuama enknvj. de­lJ6.rtm~n't t.c pawisa leh a demand tie han sawi ohh uc.lc Lohilangin. Dem~nd Nos 13 na Polce Revenue ah 25,00,000.0014 na Jail s Reveriue ah 2, 15,50, 000.00 38 n,1:illimJ.l Hu s-.bandry Revcnuc 6,58, 10,000.00 Capi tOll ah 56, 30, 000.00

~

41 n a Rur-:.11 Dcve Lopmcn t; evenue ah 33,39,OO,JOO.OOGap;ti2<lah 1,18,00,000.00. A vaiin,68,'Sfi,OO,O·OO.OO

.-..,);:~chipas'S.,Ct ddL ang krran pass t::emti z:1wngin rcmti tiz-awh u Le , (i'ltember - Rctrrtd ) Remti 10 kan awn ern( Heml::ler - AvmLo )-13. po Li.cc Reveriue 25,00,000.00

38. Animal dusb:tndry

&:venue

RevenueCapi tal

2,15,50,000.00

6,58,10,000.0056,30,000.00

-_...--_ ..... -.' ,.~

-'..

41.

•RevenueCopit,l

33,39,OO,OOO.COlila,aO/aDG.Oo

TO'l~AL 68,86,90,000.00

..-','-'

He House zahat~ tak hiQn Q 10

Vawlih 3tan chuan kan tih turte kan 10 zO ta a, ThQwhtanqh 10:30 AM ah Pathianin rema. tih"ChuiJ.n Ran 10 kai kl1a'wrr. 1Gh d3.WIl nLa ,

Meeting was Adj~urned till29.3.93.ot 10:30

7:20 P.M •

••• 616/-