แนวทางส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตของโรงเรียนผู้สูงอายุ...

แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

โดย นายเวหา เกษมสข

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษยแบบ 2.1 ศกษาศาสตรดษฎบณฑต

ภาควชาการศกษาตลอดชวต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2562 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

THE GUIDELINE TO PROMOTE LIFELONG LEARNING FOR ELDERLY SCHOOL

By

MR. Weha KASEMSUK

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Doctor of Education LIFELONG EDUCATION AND HUMAN DEVELOPMENT

Department of LIFELONG EDUCATION Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2019 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

หวขอ แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย โดย เวหา เกษมสข สาขาวชา การศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษยแบบ 2.1 ศกษาศาสตร

ดษฎบณฑต อาจารยทปรกษาหลก รองศาสตราจารย ดร. ศรณา จตตจรส

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย ดร. รกชนก คชไกร )

อาจารยทปรกษาหลก (รองศาสตราจารย ดร. ศรณา จตตจรส )

อาจารยทปรกษารวม (อาจารย ดร. จตตรา มาคะผล )

อาจารยทปรกษารวม (อาจารย ดร. ปรญญา จตอราม )

ผทรงคณวฒภายนอก (ผชวยศาสตราจารย ดร. สจนดา จารพฒนมารโอ )

ง

บทคดยอภาษาไทย

59251901 : การศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษยแบบ 2.1 ศกษาศาสตรดษฎบณฑต ค าส าคญ : แนวทางสงเสรมการเรยนร การเรยนรตลอดชวต โรงเรยนผสงอาย

นาย เวหา เกษมสข: แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : รองศาสตราจารย ดร. ศรณา จตตจรส

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) มวตถประสงคเพอ 1)

ศกษาสภาพและ ความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย 2) สงเคราะหและเสนอแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ประชากรทศกษาไดแกโรงเรยนผสงอายทด าเนนการในป พ.ศ. 2560 มสถานทตดตอทด าเนนการชดเจน สามารถตดตอได ทง 4 ภมภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จ านวน 220 แหง กลมตวอยางคอโรงเรยนผสงอาย จ านวน 142 แหง เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามผทเกยวของ และโรงเรยนผสงอายตนแบบ จ านวน 3 แหง ประกอบดวย กรรมการโรงเรยน ผสงอาย และภาคเครอขายทเกยวของ แหงละ 12 คน รวมทงหมด 36 คน เกบรวบรวมขอมลโดยใชการสนทนากลม เครองมอทใชในการวจยประกอบไปดวย 2 สวน ไดแก แบบสอบถาม สภาพ ความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย และแนวค าถามการสนทนากลม (Focus group) เครองมอในการด าเนนการวจยผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) และดชนความสอดคลองตามวตถประสงคของขอค าถาม (Index of Item Objective Congruence: IOC) จากผเชยวชาญจ านวน 5 คน และคาความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบ = .98 สวนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายผานการตรวจสอบยนยนโดยผทรงคณวฒ (Connoisseurship) จ านวน 11 คน

ผลการวจยพบวา โดยภาพรวมโรงเรยนผสงอายมสภาพการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบปานกลาง สวนความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตพบวา ดานสขภาพกาย ดานโครงสรางการด าเนนงาน และดานกระบวนการการด าเนนงาน มความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบมาก ตามล าดบ จากการสงเคราะหเพอเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเ รยนผสงอาย ผลพบวาควรใชแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) โดยแนวทางนเปนแนวทางในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย เพอสงเสรมใหเปนผสงอายทมศกยภาพ มพฤฒพลง เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และดานความมนคงปลอดภย โดยใชบรณาการกบเนอหาสาระการเรยนรทผสงอายตองร ควรร และอยากร เพอเปนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทเหมาะสมส าหรบผสงอาย

จ

บทคดยอภาษาองกฤษ

59251901 : Major LIFELONG EDUCATION AND HUMAN DEVELOPMENT Keyword : Guideline Lifelong learning Elderly school

MR. WEHA KASEMSUK : THE GUIDELINE TO PROMOTE LIFELONG LEARNING FOR ELDERLY SCHOOL THESIS ADVISOR : ASSOCIATE PROFESSOR SIRINA JITCHARAT, Ph.D.

The The purposes of this mixed method research were: 1) to study the needs and condition for promoting lifelong learning of elderly schools, and 2) to synthesize and propose guidelines for promoting lifelong learning of the elderly school.The population studied included 220 elderly schools that operated in 2017. There are clear contact locations in 4 regions: North, Central, Southern and North-East. The sampling contained 142 elderly schools. Data collection techniques employed questionnaires and a focus group with 36 people consisting of 12 school Boards, 12 elderly, and 12 stakeholders from 3 Best-practice elderly schools were evaluated by Ministry of Social Development and Human Security. The research instrument consisted of 2 parts: the questionnaire for the needs condition promoting lifelong learning of the elderly school, and the focus group questionnaire guideline. A panel of five experts examined content validity. The content validity index (CVI) is .98. Additionally, the guidelines for promoting lifelong learning in the elderly school has been verified by eleven connoisseurship experts

The results revealed that overall, the elderly school has a condition of promoting lifelong learning at a moderate level. As, dimensions of the need for lifelong learning promotion, it was found that physical health, operational structure and operational processes have a need for life-long learning promotion at a high level respectively. From synthesis of data collected, The results propose schools use the SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R-L-E-R-N-E-R) guidelines for promoting lifelong learning. This guideline encourages the elderly to exercise their potential by shifting power to change focus from that of a burden to that of power drawing on 3 elements: health, participation, and security, It was determined through integration of the learning contents that the elderly should know, have a desire to know and want to know in order for the guideline to promote lifelong learning of the elderly.

ฉ

กตตกรรมประกาศ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไปไดดวยด ขอกราบขอบพระคณในความเมตตาและความกรณา ทไดรบจาก รองศาสตราจารย ดร. ศรณา จตตจรส อาจารยทปรกษาหลก ผเปนครทคอยแนะน าสงสอน เออใหเกดการเรยนรและเชอมนในศกยภาพของศษยคนนเสมอ อาจารย ดร. จตตรา มาคะผล และ อาจารย ดร. ปรญญา จตอราม อาจารยทปรกษารวม ทเปนผรวมเสนทางการเรยนรของกระผมและคอยแนะน าสงสอนและใหขอคดเหนทด รองศาสตราจารย ดร. รกชนก คชไกร ประธานกรรมการ และผชวยศาสตราจารย ดร.สจนดา จารพฒน มารโอ ผทรงคณวฒภายนอก ทไดกรณาใหค าแนะน าทเปนประโยชนตอการศกษาและการท าวทยานพนธจนส าเรจลลวงไปไดดวยด

ผวจยขอกราบขอบพระคณ ผเชยวชาญตรวจสอบและแกไขเครองมอในการวจย ผบรหารและ

กลมตวอยางของการวจย รวมไปถงคณาอาจารย พๆนองๆ ในภาควชาการศกษาตลอดชวตทกๆทานทเปนกลยาณมตร ทายสดขอขอบคณ บดา มารดา และทกๆคนในชวตและครอบครว ทคอยชวยเหลอและใหก าลงใจในการดาเนนการวจยมาโดยตลอด

คณคาอนเกดจากวทยานพนธฉบบน นอมบชาคณ มารดา บดา ครอาจารยทกทานตลอดจนผ

มสวนเกยวของทกคน รวมทงขอบคณผทจะน าเอาความรจากวทยานพนธนไปใชเพอเปนประโยชนตอการพฒนามนษยตอไป

เวหา เกษมสข

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย .................................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................................. จ

กตตกรรมประกาศ ...................................................................................................................................ฉ

สารบญ .....................................................................................................................................................ช

สารบญตาราง .......................................................................................................................................... ญ

สารบญภาพ ............................................................................................................................................. ฎ

บทท 1 บทน า .......................................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ............................................................................................ 1

ค าถามในการวจย ................................................................................................................................ 8

วตถประสงคของการวจย .................................................................................................................... 9

ขอบเขตการวจย.................................................................................................................................. 9

กรอบแนวคด .................................................................................................................................... 10

ผลทคาดวาจะไดรบ .......................................................................................................................... 14

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ............................................................................................... 15

แนวคด ทฤษฎความสงอาย ............................................................................................................. 17

พฒนาการดานรางกายและจตใจในผสงอาย ........................................................................... 18

การปรบตวกบบทบาทใหมของผสงอาย .................................................................................. 20

ความตองการของผสงอาย ....................................................................................................... 21

การเปลยนแปลงทางกายภาพและสรระรางกายในผสงอาย ................................................... 25

การประเมนผสงอายอยางครอบคลมและเปนองครวม ........................................................... 26

แนวคดพฤฒพลงและองคประกอบทเกยวของ ........................................................................ 30

ซ

แนวคดเกยวกบคณภาพชวตและคณภาพชวตผสงอาย ........................................................... 32

สวสดการดานสงคมและกฎหมายทเกยวของกบสวสดการผสงอายประเทศไทย ................... 36

ปรชญาแนวคดทฤษฎการเรยนรของผใหญและการเรยนรตลอดชวต ............................................ 52

แนวคด ทฤษฎของการเรยนร หลกการทเกยวของกบการเรยนร ........................................... 54

ลกษณะธรรมชาตในการเรยนรของผใหญและผสงอาย ........................................................... 75

การจดการศกษาตลอดชวตเพอสงคมไทยในศตวรรษท 21 .................................................... 84

หนวยงาน/องคกรทเกยวของกบการดแล การจดการเรยนรตลอดชวตส าหรบผสงอายไทย . 86

การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายในชมชนกรณตางประเทศ ............................... 91

การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายในชมชนของประเทศไทย ................................ 99

โรงเรยนผสงอายและโรงเรยนผสงอายตนแบบ ..................................................................... 105

งานวจยทเกยวของ......................................................................................................................... 115

บทท 3 วธด าเนนการวจย ................................................................................................................... 144

ประชากร ........................................................................................................................................ 144

กลมตวอยาง ................................................................................................................................... 144

เครองมอทใชในการวจย ................................................................................................................ 146

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ............................................................................................. 148

วธด าเนนการวจย ........................................................................................................................... 149

การวเคราะหขอมล ........................................................................................................................ 151

บทท 4 ผลการวจย ............................................................................................................................. 152

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมลและโรงเรยนผสงอาย ............................................................ 152

ตอนท 2 สภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ......... 160

ตอนท 3 แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย .......................................... 211

บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ .................................................................... 232

สรปผลการวจย .............................................................................................................................. 232

ฌ

อภปรายผลการวจย ....................................................................................................................... 237

ขอเสนอแนะจากการวจย............................................................................................................... 273

รายการอางอง ..................................................................................................................................... 275

ภาคผนวก ............................................................................................................................................ 287

ภาคผนวก ก ................................................................................................................................... 288

ภาคผนวก ข ................................................................................................................................... 295

ภาคผนวก ค ................................................................................................................................... 301

ภาคผนวก ง.................................................................................................................................... 318

ประวตผเขยน ...................................................................................................................................... 332

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 คณลกษณะทวไปของผมหนาทหลกในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย .............. 152

ตารางท 2 ขอมลลกษณะโครงสรางและการด าเนนการของโรงเรยนผสงอาย (n=142) .............. 154

ตารางท 3 เครอขายสนบสนนของโรงเรยนผสงอาย (n=142) ...................................................... 158

ตารางท 4 สภาพและความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตโดยรวม ................................. 160

ตารางท 5 สภาพและความตองการ การเรยนรตลอดชวตดานสขภาพกาย (health) ..................... 161

ตารางท 6 สภาพและความตองการการเรยนรตลอดชวต ดานสขภาพจตใจ (health).................... 163

ตารางท 7 สภาพและความตองการ การเรยนรตลอดชวตดานการมสวนรวม (Participation)....... 165

ตารางท 8 สภาพและความตองการการเรยนรตลอดชวตดานความมนคงในชวต (Security) ......... 168

ตารางท 9 สภาพและความตองการการเรยนรตลอดชวตดานโครงสรางของโรงเรยนผสงอาย ........ 170

ตารางท 10 สภาพและความตองการการเรยนรตลอดชวตดานกระบวนการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอาย ............................................................................................................................................... 172

ตารางท 11 สรปประเดนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายต าบลราชสถตยจากการสนทนากลม .................................................................................................................................. 180

ตารางท 12 สรปประเดนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายเทศบาลนครสกลนครจากการสนทนากลม............................................................................................................................ 189

ตารางท 13 สรปประเดนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายเทศบาลต าบลหนองลานจากการสนทนากลม .................................................................................................................... 199

ตารางท 14 สรปประเดนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหง 202

ตารางท 15แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ......................................................................................................................... 217

ตารางท 16 ผลการตรวจสอบยนยนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R)โดยผเชยวชาญ ................................................ 221

สารบญภาพ

หนา ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย ............................................................................................................ 12

ภาพท 2 ตวแบบ (model)โรงเรยนผสงอาย ..................................................................................... 108

ภาพท 3 กรอบหลกสตรการเรยนรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ................................................. 109

ภาพท 4 แนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ......................................... 229

ภาพท 5 แนวคดการพฒนาแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายเพอการบร ณาการสการปฏบต ............................................................................................................................. 231

1

บทท 1

บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

การเพมขนของประชากรสงอายสงผลใหหลายประเทศเขาสสงคมผสงอายทงในยโรป อเมรกาเหนอ ไดเขาสสงคมสงวยอยางสมบรณ ในขณะทบางประเทศในเอเชยเขาสสงคมสงวยระดบสดยอด ซงคาดวาจะมแนวโนมสงขนทกป โดยมากกวาครงของประชากรสงอายอยในประเทศก าลงพฒนา (United Nation, 2017) สวนผสงอายในอาเซยน ในป พ.ศ. 2558 พบวาทงจ านวนและสดสวนผสงอายมแนวโนมเพมขน ซงประเทศไทยจดอยในกลมสงคมสงวยอนดบท 2 ของกลมประเทศอาเซยนรองจากประเทศสงคโปร สวนประเทศเวยดนามเปนอนดบท 3 และคาดวาป พ.ศ. 2568 ประเทศในกลมประเทศอาเซยนทกประเทศ จะเขาสสงคมผสงอาย โดยในป พ.ศ. 2583 ประเทศไทยจะมจะมสดสวนประชากรสงอายสงสด (กรมกจการผสงอาย, 2559) จากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรท าใหประเทศไทยเขาสการเปนสงคมผสงอาย ตงแตป พ .ศ.2548 (กรมกจการผสงอาย, 2559 ; มลนธสถาบนวจยและพฒนาผส งอาย ไทย , 2558) เมอพจารณารายภาคพบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมผสงอายมากทสด (รอยละ 31.9) รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 25.6) (กรมกจการผสงอาย, 2559) แนวโนมสงคมผสงอายไทย พ.ศ. 2556 – 2573 คาดการณวาทงจ านวนและสดสวนจะเพมขนสงผลใหประเทศไทยเปนสงคมผสงวยระดบสดยอด (สดสวนมากกวารอยละ 28) นอกจากสดสวนผสงอายทเพมขน ยงพบวาดชนการสงวย (Aging index) มแนวโนมสงขนตามดวยในทกจงหวด (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2557)

จากการส ารวจประชากรสงอายของประเทศไทยโดยส านกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2557 พบวาผสงอาย ส าเรจการศกษาระดบประถมศกษาหรอต ากวา (รอยละ 75.8) เปนผสงอายทไมสามารถอานออกเขยนไดถงรอยละ 11.6 แตผสงอายมการเขารวมกจกรรมกบหมบานหรอชมรมมากขน และมความตองการอยากทจะท างาน (กรมกจการผสงอาย, 2559; คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต, 2558; ส านกงานสถตแหงชาต, 2557) ครอบครวซงสวนใหญเปนครอบครวเดยวตองเผชญปญหาภาระคาใชจาย ขาดแคลนรายได ขาดคนดแลผสงอาย ผสงอายตองอยตามล าพงเพมสงขน กอใหเกดความวาเหว เหงา และรสกไรคณคาตามมา ผสงอายตองอยในครอบครวทเลกลงและอยคนเดยวเพมมากขน มผสงอายตองอยในครอบครวทยากจน รายไดครวเรอนต ากวาเสนความยากจน (รอยละ 34) รายไดทไดรบจากบตรหลานลดลง ผสงอายตอนตนยงคงท างานและมรายไดหลก

2 จากการท างานรอยละ 34.9 (กรมกจการผสงอาย, 2559; มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย , 2558) การสรางความมนคงใหแกผสงอายจ าเปนตองพจารณาถงความพอเพยงของรายไดของผสงอายในการด ารงชวตอยางมศกดศรทงรายไดจากการท างาน บ านาญ เบยยงชพ คสมรส หรอบตรหลานเปนตน (คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต, 2558) ทศนคตของประชาชนไทยทมตอผสงอายเหนวาควรตองเตรยมตวในการเขาสวยสงอาย เรองการเงน รอยละ 98.4 รองลงมาคอเรองสขภาพ ทอยอาศย สภาพจตใจ และการใชชวตหลงท างาน ส าหรบการดแลผสงอายในปจจบน มรปแบบทหลากหลายมากขน ทงการประกอบธรกจเกยวกบการดแลผสงอาย การจางผดแลผสงอายทบาน การรวมกลมผสงอายเพอดแลกน แตประชาชนสวนใหญ รอยละ 67.1 เหนวาหนาทหลกในการดแลผสงอายควรจะเปนบตรหลาน สวนความคาดหวงของประชาชนทจะพงพาบตรหลานในยามชรา พบวา รอยละ 6.2 คาดหวง ซงประชาชนในเขตชนบทคาดหวงทจะพงพาบตรมากกวาประชาชนในเขตเมองแตจากสภาพปญหาเศรษฐกจในปจจบนทวยแรงงานไปประกอบอาชพในเขตเมองใหญปลอยใหผสงอายตองอยตามล าพง หรอตองเลยงดบตรหลานแทนนนมแนวโนมเพมขน อาจสะทอนให เหนวาผสงอายในปจจบนไมไดเปนภาระใหบตรหลาน ในทางกลบกนอาจจะเปนผทเขามาชวยเหลอบตรหลานและครอบครวมากกวา (ส านกสถตแหงชาต, 2554)

การเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย สงผลกระทบหลายมตทงดานเศรษฐกจ สวสดการสงคม การแพทยและการสาธารณสข ถงแมวาประชากรมอายยนยาวขนแตพบวาผสงอายมการเจบปวยดวยโรคเรอรง ความพการ และภาวะทพพลภาพสงผลตอคณภาพชวตผสงอาย รายจายดานสวสดการของรฐเพอผสงอายเพมสงขน มตดานภาวะสขภาพผสงอายไทย พบวาแมผสงอายจะมอายยนยาวขนแตมปญหาสขภาพดานการเคลอนไหวทพบมากทสด (รอยละ 58) เปนผสงอายทมปญหาความพการไมสามารถชวยเหลอตวเองไดและมภาวะตดเตยง (รอยละ 2) มปญหาการเคลอนไหวรางกายออกจากบานไมสะดวก (รอยละ 19) มปญหาการไดยน การสอความหมาย การมองเหน การเรยนร ปญหาดานจตใจและสตปญญา มภาวะโรคเรอรงทมระยะเวลาในการด าเนนของโรคนาน มคาใชจายสงทงคาใชจายของรฐและครอบครว (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2558) สถตระหวางป พ.ศ. 2549-2553 ประเทศไทย มผเปนโรคเรอรงจ านวน 3,093,546 คน มภาวะแทรกซอนในอตราทสง (อมรา ทองหงส และ คณะ, 2555) โรคเรอรงเปนโรคประจ าตวทเกดจากพฤตกรรมสขภาพทสามารถปองกนไดทพบมากทสดในผสงอาย 5 อนดบแรกไดแก โรคความดนและไขมนในเลอดสง เบาหวาน กระดกและขอ โรคหวใจ และอมพฤกษ อมพาต (คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต, 2558) การเจบปวยดวยโรคเรอรง และ ภาวะแทรกซอน นอกจากท าใหตองสญเสยคาใชจายเพอการรกษาครอบครว และ รฐแลว ยงมผลใหคณภาพชวตของผเปนโรคเรอรงต าลงอกดวย (WHO, 2013) ดงนนควรมการสงเสรมการเรยนรเพอใหผสงอายมศกยภาพและความสามารถในการดแลตนเอง

3

การสงเสรมใหผสงอายเปนผสงอายมพฤฒพลง (Active ageing) คอกระบวนการ ในการสงเสรมศกยภาพอนสงสดเพอใหมสขภาวะทด การมสวนรวม มความมนคงปลอดภย ดวยการเรยนรตลอดชวต เพอสรางเสรมคณภาพชวตทดตามชวงชวตของปจเจกบคล (Wold Health Organization, 2002) ซงจะสงผลใหผสงอายเปนผสงอายทมสขภาวะทด (Healthy Aging) มความสามารถตามสภาวะการเปลยนแปลงไปตามกระบวนการชราทเกดขนไดอยางเหมาะสม การสงเสรมสนบสนนผสงอายใหเปนผสงอายทมศกยภาพเปนสทธมนษยชนทผสงอายควรไดรบ (Human right of older adult) เปนการสงเสรมการมชวตทอสระ (Independence) การมสวนรวม (participation) กบสงคม การมศกดศร (dignity) การไดรบการดแล (care) การสงเสรมใหสามารถจดการชวตไดดวยตนเอง (self- fulfillment) พยายามพงพาตวเองใหมากทสด เพอน าไปสการเปนผสงอายทประสบความส าเรจ (Successful Aging) สามารถทจะคงไวซงการมสวนรวมกบสงคม (Active engagement with life) ลดความเสยงและปจจยเสยงตอการเกดโรคและความพการ (Low risk of disease & Disease-related disability) คงไวซงความสามารถในการท าหนาทของรางกายและจตใจทสมบรณ ( High mental & physical function) ( Martha R. Crowther, Michael W. Parker, W. A. Achenbaum, Walter L. Larimore, & Koenig, 2002) ซงการสงเสรมการศกษาและการเรยนรตลอดชวตเปนอกแนวทางทจะชวยสงเสรมคณภาพชวตทดในผสงอายเพอใหบรรลเปาหมายดงกลาวขางตน หลายหนวนงานใหความส าคญกบผสงอายและไดก าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาผสงอายเปนประเดนระดบนานาชาต

จากแผนปฏบ ต ก ารระหว า งประ เทศมาด รดว า ด วย เ ร อ งผ ส ง อาย (The Madrid International Plan of Action on Ageing) ทไดก าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาผสงอายใน 3 ประเดน คอ ผสงอายกบการพฒนา (Older persons and development) สงวยอยางสขภาพดและมสขภาวะ (Advancing health and well-being into old age) และการสรางความมนใจวาจะมสภาพแวดลอมทเกอหนนและเหมาะสม (Ensuring enabling and supportive environment) ซงเปนพนธกรณทประเทศภาคองคการสหประชาชาตจะตองรวมยดถอเปนเปาหมายการด าเนนงานดานผสงอาย และรวมก าหนดทศทางกลยทธของการพฒนาเพอมงไปสเปาหมายท าใหผสงอายมคณภาพชวตทด (กรมกจการผสงอาย, 2559) ซงการศกษาจะเปนเครองมอทส าคญในการการพฒนาศกยภาพของมนษย

การศกษาเปนเครองมออกวธการหนงของรฐในการพฒนาคณภาพชวตของคนทกวยในชมชนและสงคมเพอตอบเปาหมายการพฒนาดงกลาว แนวทางการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) ระบแนวทางการจดการศกษาโดยใหยดหลก การจดการศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา และการ

4 พฒนาสาระกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง การจดการศกษาตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐาน รฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมมคาใชจาย (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2543) การศกษาเปนสงจ าเปนส าหรบชวตมนษยทกชวงวยตงแตเกดจนตายเพราะเปนสงทชวยพฒนาคนใหมความร สามารถปรบตวทจะด าเนนชวตไดอยางเหมาะสมในสภาพสงคม สงแวดลอมในปจจบนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสลบซบซอน (สมาล สงขศร, 2544) เพราะถงแมวาจะเปนวยสงอายแตยงคงตองการดานการเรยนรสงเสรมศกยภาพดวยการเรยนรตลอดชวต เหตผลทส าคญทผสงอายยงตองการการเรยนรคอใหมสขภาพกาย ใจทด สามารถด ารงชวตไดดวยตนเอง ภายใตสภาพแวดลอมทปลอดภย สามารถประกอบอาชพและมสวนรวมในกจกรรมของครอบครวและสงคม เพอบรหารจตใจและกระตนจตใจ ลดการสญเสยความทรงจ า เปนตน (สธรา บวทอง , สทธพงศ สภาพอตถ, และ ศรณา จตตจรส , 2558)

จากรายงานการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายในประเทศไทย โดยสภาการศกษา (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2561) พบวาปญหาใหญของประเทศไทยคอ ผสงอายในชนบทมฐานะยากจน ไมมเงนออม มพนฐานการศกษานอย และมปญหาสขภาวะ ในขณะทประชากรสงอายเพมจ านวนขนอยางรวดเรวจะตองหาวธการสงเสรมใหผสงอายมพฤฒพลง ม ศกยภาพในการด ารงชวตตามปกตซงการเรยนรเปนปจจยส าคญทมความสมพนธกบการสงอายอยางมพลงสามารถพฒนาสขภาพกายสขภาพใจ และปองกนโรคสมองเสอมได กระบวนทศนใหมในการพฒนาผสงอายไทยใหสงวยอยางมพลงและลดภาระพงพงทางสงคมของคอ การใหการศกษาและสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย การจดการศกษาและเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย มเปาหมายทส าคญคอ เพอใหผสงอายมสภาพรางกายทแขงแรงสมบรณและมสขภาวะทด ผสงอายมสมพนธภาพทดกบสมาชกของครอบครว สามารถปรบตวเขากบชมชน สงคม สามารถด ารงตนอยไดอยางมความสข สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมได (อาชญญา รตนอบล , วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และระว สจจโสภณ , 2554)

กจกรรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทยตองมการผสมผสาน บรณาการในลกษณะสาระบนเทง มการสรางและสงเสรมแกนน าผสงอาย ตอบสนองความตองการของผสงอาย ทงทพงตนเองได และกลมทพงตนเองไมได เนอหาการเรยนรตองสามารถประยกตใชไดในชวตจรงตามความสามารถในการเรยนรของผสงอายแตละบคคล เพอสงเสรมใหผสงอายมคณภาพชวตทด เนอหาสาระทส าคญแบงออกเปน 5 ดาน คอ ดานสขภาพอนามย ดานการปรบตวทางสงคมและจตใจ ดานเศรษฐกจและการออม ดานการเรยนร และดานสทธของผสงอายตามกฎหมาย (อาชญญา รตนอบล,

5 วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และระว สจจโสภณ, 2554) วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไดแก การจงใจใหผสงอายเขารบการศกษา ควรเนนการประชาสมพนธกจกรรม โดยเสรมแรงจงใจเรองประโยชนผสงอายจะไดรบหลงจากเขารบการศกษา ผจดการศกษาและผสอน ควรเปนผปฏบตงานดานการพฒนาผสงอายในพนท

กจกรรมการจดการศกษาควรบรณาการอยางหลากหลายรปแบบ ในลกษณะพหวยเนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรดวยกนอยางไมเปนทางการ สอและแหลงการเรยนรควรมบทบาทส าคญและใกลชดในการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตใหผสงอายเปนรายบคคล การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน (อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และระว สจจโสภณ, 2554) ซงสอดคลองกบกรอบยทธศาสตรชาตของรฐบาลไทย

ตามกรอบยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ .ศ . 2560 – 2579) เพอใหบรรลวสยทศน “ประเทศมความมนคง มงคง ยงยน ดวยการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” น าไปสการพฒนาใหคนไทยมความสข และตอบสนองตอบตอการบรรลซงผลประโยชนแหงชาต ในการทจะพฒนาคณภาพชวต สรางรายได และสรางความสขของคนไทยใหเปนสงคมทมความมนคง เสมอภาคและเปนธรรม ตอบสนองตอเปาหมายการพฒนาอยางยงยน พฒนาและเสรมสรางศกยภาพคนตลอดชวงชวต การยกระดบการศกษาและการเรยนรใหมคณภาพเทาเทยมและทวถง การสรางเสรมใหคนมสขภาวะทด การสรางความอยดมสขของครอบครวไทย สรางความมนคงและการลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจและสงคม เนนการสรางโอกาส ความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม พฒนาระบบบรการและระบบบรหารจดการสขภาพ สงเสรมสภาพแวดลอมและนวตกรรมทเออตอการด ารงชวตในสงคมสงวย สรางความเขมแขงของสถาบนทางสงคม ทนทางวฒนธรรมและความเขมแขงของชมชน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2560) ซงผสงอายเปนทรพยากรบคคลทมคณคาทตองพฒนาใหมศกยภาพตามกรอบยทธศาสตรดงกลาว

การสงเสรมการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การสงเสรมการเขาถงขอมลขาวสารสารสนเทศทเปนประโยชนแกผสงอายเปนเปาหมายทส าคญซงสอดคลองกบแผนงานระดบชาตหลายฉบบ เชน แผนพฒนาผสงอายแหงชาตฉบบท 2 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ขอเสนอเชงนโยบายจากการประชมสมชชาผสงอายระดบชาต ป พ.ศ. 2553 และป พ.ศ. 2556, 2558 (กรมกจการผสงอาย, 2559; คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต , 2558) เปนการสนบสนนใหผสงอายด ารงชวตอยางมนคงและมความสข ชวยสรางภมคมกนและความเขมแขงใหก บผสงอายในการดแลตนเองและปกปองตนเองจากภยรอบดาน ชวยสงเสรมสนบสนนใหกลม/ชมรมผสงอายม

6 ความเขมแขงโดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน ชวยสรางเสรมสขภาพอนามย สขภาวะ ความผาสก และคณภาพชวตของผสงอาย ซงการพฒนาคณภาพชวตผสงอายควรด าเนนการควบคไปกบมาตรการของอนๆรฐ ภายใตแนวคดทใหความส าคญวาผสงอายมคณคา ประสบการณ และมศกยภาพ ซงควรไดรบการสงเสรม สนบสนน ใหมสวนรวมท าประโยชนใหสงคม เพอใหผสงอายไดรบการดแลอยางทวถง โดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชน สงเสรมกระบวนการเรยนรตลอดชวตของผสงอายตามศกยภาพ เพอสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร พฒนาทกษะในการดแลตนเอง โดยเชอมโยงกบประสบการณของผสงอาย เพมโอกาสในการรวมกลมทางสงคม เนอหาสาระทจะใหผสงอายเรยนรตองตงอยบนพนฐานศาสตรการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอาย สามารถน าไปใชในชวตไดจรง ซงจะน าไปสการมคณภาพชวตทด

แนวทางการพฒนารปแบบการดแลผสงอายทพบเปนรปธรรมของประเทศไทยทส าคญ ไดแก โรงเรยนผสงอาย และการสงเสรมการเรยนรของผสงอายในชมชน ซงโรงเรยนผสงอายเปนรปแบบการจดการศกษาเพอสงเสรมใหผสงอายมความร เจตคต และทกษะในประเดนทมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวต เพราะผสงอายเปนทรพยากรบคคลทมคณคา มพลงความสามารถ แนวทางก ารสงเสรมคณภาพชวตโรงเรยนผสงอายเปนอกรปแบบทจะชวยสงเสรมพลงดงกลาวโดยเนนทการหาแนวทางการพฒนาศกยภาพผสงอายบนพนฐานการมสวนรวมของชมชน ภาคเครอขาย การศกษาและการเรยนรตลอดชวต การพฒนาศกยภาพของบคคลอยางตอเนอง โรงเรยนผสงอายเปนกลไกส าคญในการพฒนาศกยภาพผสงอายและชมรมผสงอายใหสามารถด าเนนกจกรรมไดอยางมประสทธภาพ ชวยใหผสงอายไดมพนทท ากจกรรม เกดการพงพาตนเอง สามารถพฒนาศกยภาพและเรยนรสงตางๆ เพอใชในการด าเนนชวตทมคณภาพได ทส าคญคอชวยลดการเปนผสงอายทตดบาน ตดเตยง รวมถงลดภาระการดแลผสงอายของครอบครว วตถประสงคของโรงเรยนผสงอายประเทศไทยในปจจบนจงมงใหความรทงดานสขภาพ สงคม อาชพ และกจกรรมตามอธยาศยแกผสงอาย เพอใหเกดการพฒนาตนเองในทกดาน และเพอเปดพนททางสงคมแกผสงอาย การเรยนการสอนในโรงเรยนผสงอายจดขนตามแผนการสอน หรอหลกสตรทโรงเรยนแตละแหงก าหนด การเรยนการสอนเนนกจกรรมเรยนปนเลน มกจกรรมการปฏบตสอดแทรกไปในการสอนทสนกสนาน โดยผสงอายไดมสวนรวม เพอเสรมสรางปญญา สขภาพกาย จต และสงคม รวมทงเปนการเปดพนทใหผสงอายมเวทในการแลกเปลยนเรยนร สบสานภมปญญาและวฒนธรรม เนอหารายวชาตางๆ ประกอบดวย 4 ชดวชา ไดแก ภาวะสขภาพของผสงอาย ผสงอายในสงคมทเปลยนแปลง ศาสนา วฒนธรรม และภมปญญาทองถน และ การเรยนรตามอธยาศย ครอบคลมรายวชา การเกษตร ดนตร งานประดษฐ คหกรรม ทกษะวชาการ การจดการดานการเงน การใชสมารทโฟน (Smartphone) การใชคอมพวเตอรเพอการสบคนขอมล และทศนศกษา แตละโรงเรยนมจดเนนของแตละชดความรทแตกตางกน ขนอย

7 กบเงอนไข ความพรอมของทรพยากรของแตละโรงเรยน และบรบทของแตละชมชน (ศศพฒน ยอดเพชร, ภาวนา พฒนศร, และธนกานต ศกดาพร, 2560)

จากรายงานการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายในประเทศไทย โดยสภาการศกษา (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2561) พบวาการสงเสรมการเรยนรของผสงอายประเทศไทย ทง 4 ภาค มหลายแหงทชมรมผสงอายรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานทเกยวของไดเปดโรงเรยนผสงอาย เพอจดกจกรรมการเรยนรใหกบผสงอายในพนท แตการสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอายไทยยงไมสามารถจดไดอยางทวถงและมคณภาพ ผสงอายจ านวนนอยทมโอกาสไดเรยนรสาระการเรยนรตางๆ สวนรปแบบและวธการจดการเรยนรของผสงอายในประเทศทคดสรรและใหความส าคญกบการจดการเรยนรแกผส งอายอยางเปนระบบ พบวาทกประเทศใหความส าคญกบการสงเสรมการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตส าหรบผสงอาย แตละประเทศมจดเดนตางกนไป บางประเทศมองคกรอาสาสมครซงเปนภาคเอกชนจดสอนในรปแบบมหาวทยาลยวยทสาม (The Universities of the Third Age - U3A) ซงตางจากมหาวทยาลยทวไป เนองจากเปนการรวมกลมของผสงอายจดกจกรรมการเรยนรตามความสนใจ งานวจยดงกลาวมขอเสนอแนะใหหนวยงานภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนสงเสรม สนบสนน และพฒนาอยางเปนระบบ ทงดานงบประมาณ การพฒนาศกยภาพของบคลากร องคความร เทคนค ทกษะการถายทอดองคความร และควรด าเนนงานแบบบรณาการรวมกน ผสงอายกมโอกาสไดท ากจกรรมรวมกนเพอพฒนาตนเองและมสวนรวมในสงคมเชนเดยวกบคนวยอนๆ เพอใหผสงอายมสขภาวะทดทงดานรางกายและจตใจ ปองกนภาวะสมองเสอม และสามารถมสวนรวมในการท าประโยชนใหกบสงคมไดมากทสด และมขอเสนอแนะใหท าการวจยเพอใหมขอมลความตองการในการเรยนรของผสงอายส าหรบออกแบบหลกสตรทตอบสนองความตองการของผสงอายแตละกลม และมแนวปฏบตทดทสด (Best Practice)

รฐบาลมนโยบายจะจดตงโรงเรยนผสงอายใหได 2,600 แหงทวประเทศภายในระยะเวลา 3

ป (2561-2564) (ส านกขาวHfocusเจาะลกระบบสขภาพ , 2018) เพอเปนกลไกในการยกระดบ

คณภาพชวตผสงอายใหเปนพลงของสงคม มคณคา ไมถกลม โดยจะมการทบทวนแผนผสงอาย

แหงชาตฉบบท 2 รวมทงส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) จะด าเนนการ

พฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชน รวมทงสนบสนนการด าเนนกจกรรมในโรงเรยนผสงอาย ตาม

แนวคดการพฒนาศกยภาพผสงอายเปลยนภาระใหเปนพลง ลดการพงพง เสรมการท างานของภาครฐ

พฒนาหลกสตรการเรยนรส าหรบโรงเรยนผสงอายในประเดนทจ าเปนตองร เชน การดแลสขภาพ

รางกาย สทธประโยชนตาง ๆ ของผสงอาย ประเดนทควรร เชน การใชเทคโนโลย และประเดนท

อยากร เชน กจกรรมนนทนาการตาง ๆ ดนตร เปนตน ท าใหผสงอายม คณภาพชวตทด เปนพลงของ

8 สงคม และเกดการเรยนรตลอดชวงชวตอยางแทจรง ปจจบนประเทศไทยมการด าเนนการโรงเรยน

ผสงอายในพนททวประเทศ และบางแหงเปนโรงเรยนผสงอายทด าเนนการในศนยพฒนาคณภาพชวต

และสงเสรมอาชพผสงอายทเขมแขง (กรมกจการผสงอาย, 2560) และจากการประเมนโรงเรยน

ผสงอายตนแบบทเขมแขงและยงยน โดยกรมกจการผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษย มโรงเรยนผสงอายผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบ ประจ าปงบประมาณ

พศ.2560 ทงรอบท 1 และ 2 จ านวน 63 แหงกระจายอยตามภมภาคตางๆทวประเทศ

โรงเรยนผสงอายในปจจบนมความหลากหลายทงสถานท รปแบบ และวธการ ขนอยกบบรบท

พนทและความตองการของผสงอายในแตละแหง เนอหาความรทผสงอายตองเรยนรมความ

หลากหลาย บางแหงมความเขมแขงสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ หลายแหงยงไม

สามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพและเขมแขง ยงยน และไมมแนวทางในการด าเนนการท

เพยงพอ เหมาะสม ดงนนเพอใหการด าเนนการในโรงเรยนผสงอายมแนวทางในการจดการเรยนร

เพอใหเกดประสทธภาพและผลลพธทดจงจ าเปนตองท าการศกษาสภาพ ความตองการในการสงเสรม

การเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายวาเปนอยางไร และแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

ของโรงเรยนผสงอายเปนอยางไร โดยท าการศกษาจากโรงเรยนผสงอายของประเทศไทยในการจดการ

เรยนรทงดาน สขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย ผลการศกษาครงนจะน ามาเปน

แนวทางในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหเหมาะสมกบประชากรเปาหมายในโรงเรยนผสงอาย

เปนแนวทางสงเสรมการเรยนรตามอธยาศย ทงการเรยนรดวยตนเองแบบช น าตนเอง (Self-

directed) การเรยนรแบบคคดคปรกษา (Peer Supervision; Buddy Learning) และการเรยนรเปน

กลม (Collaborative Learning; Group Process) เพอการน าสแนวทางในการปรบเปลยนและตอ

ยอดกจกรรมการเรยนรตลอดชวตใหเหมาะสมกบประชากรเปาหมายผ สงอายในโรงเรยนผสงอาย

ตอไป

ค ำถำมในกำรวจย

1. สภาพและความตองการ ในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต ของโรงเรยนผสงอาย

เปนอยางไร

2. แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายควรเปนอยางไร

9 วตถประสงคของกำรวจย

1. เพอศกษา สภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอาย

2. เพอสงเคราะหและเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอาย

ขอบเขตกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) มเนอหาหรอตวแปรทศกษา ดงน

ขอบเขตดำนเนอหำ สภำพ เปนสถานการณ สถานะ ปรากฏการณ ทเปนจรงขณะปจจบนในโรงเรยน

ผสงอายเกยวการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยของผสงอาย ควำมตองกำร เปนความปรารถนา ความคาดหวง ตอโรงเรยนผสงอายเกยวกบการ

เรยนรตลอดชวตดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยของผสงอาย แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวต เปนวธการ แนวปฏบต หลกสตร กจกรรม

ในการสนบสนนการเรยนร สงเสรมศกยภาพ ความสามารถ และคณภาพชวตของผสงอาย 3 ดาน ไดแกดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยทงในระบบ นอกระบบและตามอธยาศยอยางตอเนองตลอดชวงชวต

โรงเรยนผสงอำย ตามฐานขอมลกรมกจการผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยทด าเนนการในป พ.ศ. 2560

ขอบเขตดำนประชำกร

ประชากรทศกษาไดแกโรงเรยนผสงอาย จ านวน 220 แหง ผใหขอมลประกอบดวยผมหนาทหลกหรอผรบผดชอบหรอผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย และโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย ประจ าปงบประมาณ พศ. 2560 จ านวน 63 แหง

10

ขอบเขตดำนกลมตวอยำง

กลมตวอยำงประกอบไปดวย 2 สวนคอ

1. โรงเรยนผสงอาย ทด าเนนการในป พศ. 2560 ผวจยค านวณขนาดกลมตวอยาง ไดกลม

ตวอยางจ านวน 142 แหง จากนนผวจยท าการสมกลมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi – stage

sampling) ตามสดสวนกลมตวอยางแตละชน ไดกลมตวอยาง ดงน ภาคเหนอ 69 แหง ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ 35 แหง ภาคกลาง 25 แหง และภาคใต 13 แหง จากนนผวจยสมอยางงาย

(Simple random sampling) เลอกโรงเรยนผสงอายทอยในจงหวดตางๆตามภมภาคนนๆ ผให

ขอมลประกอบดวย ผมหนาทหลก หรอผรบผดชอบ หรอผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของ

โรงเรยนผสงอายจ านวน 142 แหง

2. โรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบ

โรงเรยนผสงอาย ประจ าปงบประมาณ พศ. 2560 โดยการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง

(Purposive Sampling) โดยเปนโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตาม

เกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย โดยกรมกจการผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษย จ านวน 3 แหง ซงประกอบดวย ผบรหารและกรรมการโรงเรยนตามโครงสราง

ผสงอาย และภาคเครอขายทเกยวของ แหงละ 12 คน รวม 36 คน

ขอบเขตดำนตวแปรทศกษำ

ตวแปรทศกษา ประกอบดวย สภาพ ความตองการและแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวต ดานสขภาวะ (Health) ดานการมสวนรวม (Participation) และดานความมนคงปลอดภย (Security) ของโรงเรยนผสงอายและโรงเรยนผสงอายตนแบบ

กรอบแนวคด

การศกษาครงนประยกตใชกรอบแนวคดพฤฒพลง (active ageing) ขององคการอนามยโลก

ป 2002ประกอบไปดวย 3 องคประกอบหลก ไ ดแก ส ขภาวะ ( Health) การมสวนรวม

(Participation) และความมนคงปลอดภย (Security) (Wold Health Organization, 2002) และ

องคประกอบการบรหารจดการเรยนร 3 ดาน ไดแกดาน “โครงสราง” (Structure) “กระบวนการ”

(Process) และ “ผลลพธ” (Outcome) ดานโครงสราง แสดงถงลกษณะของสถานทในการใหบรการ

รวมถง ทรพยากรทงเครองมออ านวยความสะดวก เงนทน ทรพยากรบคคล เชน จ านวนบคลากร

11 และคณวฒ และโครงสรางองคกร (Organizational structure) เชน โครงสรางองคกร เจาหนาท

การบรหารงาน กระบวนการ แสดงถงการกระท าทเกดขนจรงในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตและ

การแสวงหาความรและการเรยนรของผสงอาย และผท าหนาทในการจดการเรยนรทงดานส ขภาวะ

การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย ผลลพธ เปนสงทเกดตามมาจากการการเรยนรตลอดชวต

และการแสวงหาความรและการเรยนรของผสงอาย และผท าหนาทในการจดการเรยนรไดแก แนวทาง

สงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ซงจะน าไปสหลกการจดการเรยนรทกองคประกอบ

ทเกยวของ เชน กระบวนการคดและจดประสบการณ บรรยากาศ และหลกสตร เพราะวา การม

โครงสรางทดยอมน ามาซงกระบวนการทด และเมอมกระบวนการทดยอมน ามาสผลลพธท ด ซง

องคประกอบทงสามสวนมความสมพนธกน

12

ภำพท

1 ก

รอบแ

นวคด

กำรว

จย

แนวค

ดทฤษ

ฎและ

งำนว

จยท

เกยว

ของ

แน

วคด

ทฤษฎ

ความ

สงอา

ย

ปร

ชญาแ

นวคด

ทฤษฎ

การเร

ยนร

ของผ

ใหญแ

ละกา

รเรยน

รตลอ

ด

ชวต

แน

วคดพ

ฤฒพล

ง (Ac

tive

aging

)

แน

วคดโ

รงเรย

นผสง

อายแ

ละภา

ค

เครอ

ขายท

เกยว

ของก

บผสง

อายใ

น

ชมชน

โร

งเรยน

ผสงอ

ายตน

แบบ

งา

นวจย

ทเกย

วของ

แน

วทาง

สงเส

รมกา

รเรยน

รตลอ

ดชว

ตของ

โรงเรย

นผส

งอาย

สภำพ

ควำ

มตอง

กำรก

ำรเรย

นรตล

อดชว

ตดำน

กำรม

สวนร

วม

(Par

ticip

atio

n)

สภำพ

ควำ

มตอง

กำรก

ำรเรย

นร

ตลอด

ชวตด

ำนคว

ำมมน

คง

ปลอด

ภย (

Secu

rity)

สภำพ

ควำ

มตอง

กำรก

ำรเรย

นรตล

อดชว

ตดำน

สขภำ

วะ (H

ealth

)

แนวท

ำงสง

เสรม

กำรเร

ยนรต

ลอดช

วตขอ

งโรง

เรยนผ

สงอำ

ย

13

นยำมศพทเฉพำะ ในการศกษาครงนมนยามศพทเฉพาะ ดงน

กำรเรยนรตลอดชวต หมายถง กจกรรม กระบวนการทจะน าไปสการเปลยนแปลงความร ความเชอ เจตคต และพฤตกรรมดานสขภาพ การมสวนรวม ความมนคงปลอดภยของผสงอาย โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลง การสรางองคความ รอนเกดจากการจดสภาพแวดลอมสงคม กอให เกดการเพมสมรรถนะความสามารถ (Performance) อาจเปนทงในระบบ นอกระบบและตามอธยาศยอยางตอเนองตลอดชวงชวต

แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวต หมายถง วธการ แนวปฏบต หลกสตร กจกรรม ในการสนบสนนการเรยนร สงเสรมศกยภาพ ความสามารถ และคณภาพชวตของผสงอาย 3 ดาน ไดแกดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยทงในระบบ นอกระบบและตามอธยาศยอยางตอเนองตลอดชวงชวต

สขภำพ (Health) หมายถง ความสมบรณแขงแรงทางดานรางกาย จตใจ และสงคม ตามชวงชวตของผสงอายทมการเปลยนแปลง ตามความเปนจรงและการรบรของผสงอายหรอผมสวนเกยวของกบการจดการเรยนรตลอดชวต

กำรมสวนรวม (Participation) หมายถง โอกาสและความสามารถของผสงอายในการเขารวมกจกรรมดานการเศรษฐกจการเงน รายได อาชพ อาสาสมครตามความตองการและศกยภาพของผสงอายทเปนจรงและการรบรของผสงอายหรอผมสวนเกยวของกบการจดการเรยนรตลอดชวต

ควำมมนคงปลอดภย (Security) หมายถง ความปลอดภยทางรางกาย ความเชอมนในการไดรบการสงเสรมและประกนในการเคารพในศกดศรความเปนมนษยแกผสงอายทงดานสงคม การเงน ลดความไมเทาเทยมตามสทธของผสงอาย ตามความเปนจรงและการรบรของผสงอายหรอผมสวนเกยวของกบการจดการเรยนรตลอดชวต

สภำพ หมายถง สถานการณ สถานะ ปรากฏการณ ทเปนจรงขณะปจจบนในโรงเรยนผสงอายเกยวการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยของผสงอาย ตามความเปนจรงและการรบรของผสงอายหรอผมสวนเกยวของกบการจดการเรยนรตลอดชวต

ควำมตองกำร หมายถง ความปรารถนา ความคาดหวง ตอโรงเรยนผสงอายเกยวกบการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยของผสงอาย ตามการรบรของผสงอายหรอผมสวนเกยวของกบการจดการเรยนรตลอดชวต

14

ผสงอำย หมายถง ผทมอาย 60 ปบรบรณขนไปตามปปฏทน เปนผทอยในวยชวงสดทายของชวตมความเสอมทางรางกาย และจตใจลกษณะทเสอมถอยลงไป ซงขนอยกบปจจยทางดานพนธกรรม วถชวตและสงแวดลอมของแตละบคคล

โรงเรยนผสงอำย หมายถง สถานททจดตงขนโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมใหผสงอายมความร

เจตคต และทกษะในการดแลตนเอง ในประเดนทมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวต เปนการ

พฒนาศกยภาพของบคคลอยางตอเนอง เพอสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร พฒนา โดยเชอมโยงกบ

ประสบการณของผสงอาย เพมโอกาสในการรวมกลมทางสงคม โดยจดตงขน ด าเนนการ และ

ใหบรการส าหรบผสงอาย

โรงเรยนผสงอำยตนแบบ หมายถง สถานท จดการเรยนร เพอสงเสรมใหผสงอายมความร เจต

คต และทกษะในการดแลตนเอง ในประเดนทมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวต เปนการ

พฒนาศกยภาพของบคคลอยางตอเนอง เพอสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร พฒนา โดยเชอมโยงกบ

ประสบการณของผสงอาย เพมโอกาสในการรวมกลมทางสงคม โดยจดตงขน ด าเนนการ และ

ใหบรการส าหรบผสงอายตามขอก าหนดของกรมกจการผสงอายและผานการประเมนโรงเรยน

ผสงอายตนแบบ ตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย โดยกรมกจการผสงอาย กระทรวง

การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ประจ าปงบประมาณ พศ. 2560

ผลทคำดวำจะไดรบ

1. ขอมลและสารสนเทศในการพฒนาคณภาพโรงเรยนผสงอายเกยวกบการจดการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพ (Health) ดานการมสวนรวม (Participation) ดานความมนคงปลอดภย (Security)

2. ขอมลและสารสนเทศในการเตรยมความพรอมส าหรบวนผใหญในการกาวสผสงอายอยางมคณภาพ

3. เพอการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตผสงอายใหมคณภาพชวตและศกยภาพ 4. ขอเสนอแนะแนวคดการเรยนรตลอดชวต เพอนโยบายองคกรภาครฐ เอกชน ชมชนท

เกยวของในการด าเนนงานเพอสงเสรมคณภาพชวตและการเรยนรตลอดชวตของสงอาย

15

บทท 2

เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) เพอศกษาสภาพ

ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย การสงเคราะหและพฒนา

แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ในการวจยครงนไดศกษาและทบทวน

วรรณกรรมทเกยวของดงน

แนวคด ทฤษฎควำมสงอำย

พฒนำกำรดำนรำงกำยและจตใจในผสงอำย

กำรปรบตวกบบทบำทใหมของผสงอำย

ควำมตองกำรของผสงอำย

ลกษณะภำวะควำมสงอำย

กำรเปลยนแปลงทำงกำยภำพและสรระรำงกำยในผสงอำย

กำรประเมนผสงอำยอยำงครอบคลมและเปนองครวม

แนวคดพฤฒพลงและองคประกอบทเกยวของ

แนวคดเกยวกบคณภำพชวตและคณภำพชวตผสงอำย

สวสดกำรดำนสงคมและกฎหมำยทเกยวของกบสวสดกำรผสงอำยประเทศไทย

ปรชญำแนวคดทฤษฎกำรเรยนรของผใหญและกำรเรยนรตลอดชวต

แนวคด ทฤษฎของกำรเรยนร หลกกำรทเกยวของกบกำรเรยนร

ลกษณะธรรมชำตในกำรเรยนรของผใหญ

กำรจดกำรศกษำตลอดชวตเพอสงคมไทยในศตวรรษท 21

หนวยงำน/องคกรทเกยวของกบกำรดแลกำรจดกำรศกษำตลอดชวตส ำหรบ

ผสงอำย

วธกำรและกลยทธกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของผสงอำยในชมชน

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของผสงอำยในชมชนกรณตำงประเทศ

แนวทำงกำรสงเสรมกำรเรยนรเพอคณภำพชวตของผสงอำยในชมชน

เครอขายอ าเภอเพอการดแลและจดการเรยนรส าหรบผสงอายแบบบรณาการ ศนยเอนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน

ศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย (ศพอส.)

16

โรงเรยนผสงอายและโรงเรยนผสงอายตนแบบ

งำนวจยทเกยวของ

ผสงอายเปนกลมทมความเปราะบางและตองการการดแลและใหความสนใจ นบตงแต

องคการสหประชาชาต (United Nations) ไดจดใหมการจดการประชมสมชชาระดบโลกวาดวย

ผสงอาย ครงท 2 (the 2nd

world Assembly on Ageing) ณ กรงมาดรด ประเทศสเปน ในป พ.ศ.

17 2545 ผลจากการประชมไดกอใหเกดพนธกรณระหวางประเทศในเรองของผสงอายทเ รยกวา

แผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอาย (The Madrid International Plan of

Action on Ageing) ทไดก าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาผสงอายใน 3 ประเดนตอไปน คอ

ผสงอายกบการพฒนา (Older persons and development) สงวยอยางสขภาพดและมสขภาวะ

(Advancing health and well-being into old age) แ ล ะ ก า ร ส ร า ง ค ว า ม ม น ใ จ ว า จ ะ ม

สภาพแวดลอมทเกอหนนและเหมาะสม (Ensuring enabling and supportive environment) ซง

เปนพนธกรณทประเทศภาคองคการสหประชาชาตจะตองรวมยดถอเปนเปาหมายการด าเนนงาน

ดานผสงอาย และรวมก าหนดทศทางกลยทธของการพฒนาเพอมงไปสเปาหมายดงกลาวรวมกนและ

มงเนนใหผสงอายมคณภาพชวตทด แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผ สงอายจะ

เปนอกหนงกลไกทจะสงเสรมใหแผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอายบรรล

เปาหมายดงนน จ าเปนอยางยงทจะตองเขาใจผสงอายในมตตางๆดงน

แนวคด ทฤษฎควำมสงอำย

การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของประเทศไทยในชวง 3 - 4 ทศวรรษทผานมา ท าใหประเทศไทยเขาสการเปนสงคมผสงอาย จากรายงานการสถานการณและแนวโนมสงคมผสงอายไทย พ.ศ. 2556 – 2573 มการคาดการณวาจ านวนและสดสวนของผสงอายไทยจะเพมเปน 17.7 ลานคน หรอรอยละ 25 ซงมแนวโนมทจะสงผลใหประเทศไทยกลายเปนสงคมสงวยอยางสมบรณ (สดสวนมากกวารอยละ 20) และสงคมผสงวยระดบสดยอด (สดสวนมากกวารอยละ 28) ตามล าดบ นอกจากสดสวนผสงอายทเพมขน ยงพบวาดชนการสงวย (Ageing index) มแนวโนมสงขนตามดวยในทกจงหวด ดชนการสงวย (Ageing index) ซงแสดงถงการเปรยบเทยบโครงสรางการทดแทนกนของประชากรกลมผสงอาย (อาย 60 ป ขนไป) กบกลมประชากรวยเดก (อายต ากวา 15 ป) ดชนการสงวยคอ รอยละของอตราสวนจ านวนประชากรสงอาย (อาย 60 ปขนไป) ตอจ านวนประชากรวยเดก (อายต ากวา 15 ป) ดงสตร IoA (Index of Ageing) = (P60+ / P15- ) x 100 โดยดชนการสงวยทมคาสงกวา 100 แสดงวาจ านวนประชากรสงอายมากกวาจ านวนเดก (ปราโมทย ปราสาทกล , 2556) ในปจจบนจ านวนประชากรสงอายของโลกมจ านวนสงขนจงมการใชดชนการสงวยจ าแนกสงคมตามลกษณะ ดงน

1. สงคมเยาววย (young society) หมายถงคาดชนการสงวยต ากวา 50

2. สงคมสงวย (ageing society) หมายถงคาดชนการสงวย ชวงระหวาง 50 – 119.9

18

3. สงคมสงวยอยางสมบรณ (completed ageing society) หมายถงคาดชนการสงวยชวงระหวาง 120-199.9

4. สงคมสงวยระดบสดยอด (young society) หมายถงคาดชนการสงวยตงแต 200 ขนไป

พฒนาการดานรางกายและจตใจในผสงอาย

พฒนำกำรของผสงอำย (Development) หมายถง กระบวนการของการเปลยนแปลงคณภาพและปรมาณทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา เปนกระบวนการทเกดขนตลอดเวลา อยางตอเนอง เปนระบบ มลกษณะคอยเปนคอยไป ไมไดเกดขนทนททนใด เพอใหเกดผลดตอการปรบตว (มาลณ จโฑปะมา , 2554) พฒนาการในผสงอายท เกดขนเปนผลสบเนองมาอยางเปนขนตอนตงแตอยในครรภจนถงวยสงอาย ซงเปนไปตามลกษณะพฒนาการของมนษย 4 ดาน ไดแก

พฒนำกำรดำนรำงกำย (Physical Development) เปนการเจรญเตบโตและพฒนาการทางดานรางกายของมนษยทงหมด

พฒนำกำรดำนอำรมณ (Emotional Development) เปนความสามารถในการควบคมอารมณและพฤตกรรมใหอยในขอบเขตทกฎหมาย คณธรรม จรยธรรม กฎเกณฑทสงคมยอมรบ

พฒนำกำรทำงดำนสงคม (Social Development) เปนความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงคมและสงแวดลอมทอยไดเปนอยางด

พฒนำกำรทำงดำนสตปญญำ (Cognitive Development) เปนความสามารถดานความคด ความจ า ความมเหตผล การแกไขปญหาตางๆทเกดขนไดอยางรวดเรว

พฒนาการของมนษยจะเกดขนไดนน เปนผลมาจากวฒภาวะ (Maturation) คอสภาวะการ

เปลยนแปลงของรางกายทเกดขนถงระดบแสดงศกยภาพทมอยในตวบคคลทเกดขนตามวถทาง

ธรรมชาต และสงผลใหเกดความสามารถของบคคลในการกระท าสงใดสงหนงไดอยางเหมาะสมตาม

วย ความพรอม (readiness) เปนสภาพการณทเหมาะสมทมนษยจะสามารถกระท ากจกรรมอยางใด

อยางหนงใหบรรลผลส าเรจ ซงขนอยกบวฒภาวะและประสบการณ และการเรยนร (Learning) ของ

19 มนษย ซงสงผลใหแตละคนมวฒภาวะแตกตางกนจากปจจยทง 3 อยางทแตกตางกน ทงวฒภาวะ

ความพรอม และการเรยนร สงผลตอพฒนาการของมนษยใหเกดขนไดอยางเตมทและมประสทธภาพ

ซงการเรยนรจะเปนตวชวยพฒนาความสามารถของมนษยใหเกดขนตามวฒภาวะและความพรอม

พฒนาการดานตางๆ ดงน

พฒนำกำรทำงรำงกำย (Physical Development) พฒนาการทางรางกายเปน

การเจรญเตบโตและพฒนาการทางดานรางกายของมนษยทงหมด บคคลในวยผใหญตอนตนมการ

พฒนาทางรางกายอยางเตมททงเพศหญงและเพศชาย รางกายจะมความสมบรณ มการพฒนาดาน

ความสงตอมาจากวยรนและจะมความสงทสดในวยผใหญตอนตนน รวมทงกลามเนอและเนอเยอ

ไขมน มการพฒนาอยางเตมทเชนกน ในวยนรางกายจะมพลง คลองแคลววองไว การรบรตาง ๆ จะม

ความสมบรณเตมท เชน สายตา การไดยน ความสามารถในการดมกลน การลมรส จนกระทงเขาสวย

กลางคนความสามารถตาง ๆ เหลานจะลดลง

พฒนำกำรดำนอำรมณ (Emotional Development) เปนความสามารถในการควบคมอารมณและพฤตกรรมใหอยในขอบเขตทกฎหมาย คณธรรม จรยธรรม กฎเกณฑทสงคมยอมรบ วยผใหญจะมการควบคมอารมณไดดขน มความมนคงทางจตใจดกวาวยรน ค านงถงความรสกของผอน รสกยอมรบผอนไดดขน มพฒนาการดานอารมณรก (Love) ไดในหลายรปแบบ เชน รกแรกพบ (Infatuation) หรอรกแบบโรแมนตก (Romantic love) ในวยผใหญตอนตนนจะมความรสกแตกตางจากในวยรน โดยจะมความรสกทจะปรารถนาใชชวตคดวยกน มการใชกลไกทางจตชนดฝนกลางวน (Fantacy) การเกบกด (Impulsiveness) นอยลง แตจะใชการตอบสนองดวยเหตผลทงกบตนเองและผอนมากขนเมอเขาสวยสงอายพฒนาการดานอารมณของมนษยอาจมการเปลยนแปลงจากความเสอมถอยตางๆ

พฒนำกำรดำนสงคม (Social Development) เปนความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงคมและสงแวดลอมทอยไดเปนอยางด ทฤษฎพฒนาบคลกภาพของอรคสน วยผใหญตอนตนอยในขนพฒนาการขนท 6 คอความใกลชดสนทสนมหรอการแยกตว ( intimacy and solidarity vs. isolation) สงคมของบคคลวยนคอ เพอนรก คครอง บคคลจะพฒนาความรก ความผกพน แสวงหามตรภาพทสนทสนม หากสามารถสรางมตรภาพไดมนคง จะเปนผใหญทมความสมพนธกนอยางไวเนอเชอใจและนบถอซงกนและกน ตรงขามกบผใหญทไมสามารถสรางความสนทสนมจรงจงกบผหนงผใดไดจะมความรสกอางวางเดยวดาย (isolation) หรอเปนคนทหลงรกเฉพาะตนเอง (narcissism) วยนจะใหความส าคญกบกลมเพอนรวมวยลดลง จ านวนสมาชกในกลมเพอนจะลดลง แตสมพนธภาพในเพอนทใกลชดหรอเพอนรกยงคงอยและจะมความผกพนกนมากกวา

20 ความผกพนในลกษณะของค รกและพบวามกเปนในเพอนเพศเดยวกน การสมพนธกบบคคลในครอบครวจะเพมขน เนองจากเปนวยทเรมใชชวตครอบครวกบคของตนเอง และเกดการปรบตวกบบทบาทใหม

พฒนำกำรทำงสตปญญำ (Cognitive Development) เปนความสามารถดานความคด ความจ า ความมเหตผล การแกไขปญหาตางๆทเกดขนไดอยางรวดเรวพฒนาการทางความคดตามแนวคดของเพยเจท (Piaget’ s theory) กลาววาวยผใหญมพฒนาการทางความคดสตปญญาอยในระดบ Formal operations ซงเปนขนสงทสดของพฒนาการ มความสามารถทางสตปญญาสมบรณทสดคอคณภาพของความคดจะเปนระบบ มความสมพนธกนและมความคดรปแบบนามธรรม (Abstract logic) ผใหญจะมความคดเปดกวาง ยดหยนมากขน และรจกจดจ าประสบการณทไดเรยนร ท าใหสามารถปรบตวเขากบสถานการณตางๆ ไดด และไดมผส ารวจศกษาหลายคนทเหนวาความคดของผใหญ นอกจากจะเปนความคดในการแกไขปญหาดงทเพยเจทกลาวไวแลว ยงมลกษณะของความคดสรางสรรคและคนหาปญหาดวย

กำรปรบตวกบบทบำทใหมของผสงอำย

พฒนาการดานตางๆ ในวยสงอายเรมเสอมถอยลง แตคงไวซงประสบการณชวตทผานมา เปนวยทมความมนคงสมบรณในชวตกบความสนหวง ( Integrity vs. Despair) (Boeree, 2006; ศรเรอน แกวกงวาล, 2553) พฒนาการขนนมพนฐานจากการปรบตวในชวงตนของชวต บคคลในชวงวยนมกแสวงหาความมนคงภายในจตใจ ซงเกดเมอบคคลสามารถผานพฒนาการในขนตางๆ มาไดอยางด เปนวยของการยอมรบความเปนจรง ใชคณคาจากประสบการณ ทสงสมมาใหเปนประโยชน เปนชวงของการระลกถงความทรงจ าในอดต ถาในอดตทผานมาบคคลมความสข ประสบความส าเรจในพฒนาการ และสงตางๆ รอบตว กจะมทศนคตทดตอตนเองและผอน มความมนคงทางจตใจ แตในทางตรงขามถาบคคลมความทรงจ าทผดหวงอยตลอด และพบปญหาอปสรรคในพฒนาการของชวงทผานมา จะมความรสกทอแท หมดหวง เหนอยหนายกบชวต วตกกงวลกบอดตทไมดงามของตนเอง ขาดก าลงใจในการตอส และไมสามารถพฒนาชวตในวยชราไดอยางมความสข ผทสามารถปรบตวไดในชวงเกษยณอายการท างานจะเหนวา ตนไดท าประโยชนแกสงคมอยางเตมทแลว เกดความภาคภมใจในตนเอง มความพอใจในชวต รจกหาความสข ความสงบในจตใจ ยอมรบกบสภาพความเปนจรง และความเปนอยของตนเองในปจจบน และไมรสกเสยใจ หรอเสยดายเวลาทผานมากบ ประสบการณในอดตของตนเอง

21

ผสงอายในครอบครวใหญหรอครอบครวทประกอบอาชพเกษตรกรรม ทมลกษณะระบบการท างานทไมมการเกษยณอายการท างาน การเผชญตอปญหาจากการเปลยนแปลงสการเปนผสงอายและการปรบตวมกคอยเปนคอยไป จงไมตองเผชญกบวกฤตการณทางดานรางกายและจตใจ เพราะสวนใหญ ผสงอายทอยในครอบครวและสงคมลกษณะนยงเปนบคคลทมความส าคญและมคณคา เปนผสงอายทยงสามารถประกอบอาชพและหารายไดเลยงตนเองตามอตภาพ การเปลยนแปลงอาชพและบทบาททางสงคมนอย มความคนชนกบครอบครว ชมชน และสงคม และวถชวตของผสงอายรนกอนหนา สงผลใหสามารถปรบตวไดงาย สวนการเขาสวยสงอายในสงคมเมองและครอบครวเลก บทบาททางสงคมและเศรษฐกจมกผกพนกบอาชพทมการท างานระบบองคกร ขาดการมสวนรวมในกจกรรมของครอบครว สงผลใหเกดความอางวางทางสงคม เมอเกษยณอายการท างานเขาสวยสงอายมเวลาวางมากขน ขาดแนวทางในการบรหารเวลาวางอยางเพลดเพลน วถชวตและการด ารงชวตอยหางจากธรรมชาต ความตาย และสงคมผสงอาย สงผลใหความสามารถปรบตวไดยากกวาผสงอายผสงอายในครอบครวใหญหรอครอบครวทประกอบอาชพเกษตรกรรม (ศรเรอน แกวกงวาล, 2553) ดงนนการเขาใจความเปนผสงอายทงดานรางกายและจตใจจงมความส าคญเพอการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตและตอบสนองตามความตองการของผสงอายตอไป

ควำมตองกำรของผสงอำย ตามทฤษฎล าดบขนความตองการพนฐานของมาสโลว (Maslow’s Hierarchy of need theory) แนวคดของมาสโลว (Maslow) จดอยในกลมมนษยนยม ซงมทศนคตในการมองมนษยดานทดงาม โดยอธบายวามนษยมธรรมชาตใฝด สรางสรรคความด ปรารถนาความเจรญกาวหนา รจกคณคาในตนเอง รจกผดชอบชวด มความรบผดชอบในชวต ทกสงเกดจากการเลอกของตนเอง ทส าคญคอมนษยมความปรารถนาจะรจกตนเอง และความสามารถเฉพาะของตนเอง เพอใชความรความสามารถของตนเองอยางเตมท ถามนษยอยในสงแวดลอมทดเออตอการพฒนาแลวจะพฒนาไปสสงทด ความเจรญของบคลกภาพและวฒภาวะเสมอ มาสโลว เหนตางจากทฤษฏบคลกภาพอนหลายทฤษฏวา ควรจะศกษาจตวทยาจากบคคลทมสขภาพจตด บคลกภาพมนคง ประสบความส าเรจและมความสขในชวต เพอคนหาวาคณลกษณะของบคลกภาพทดนนตองมองคประกอบอะไรบาง มแนวทางพฒนามาอยางไร นอกจากนในการศกษาเรองคนนนตองศกษาคนทงคน ไมใชศกษาแยกเปนสวนยอยแลวน ามาสรปเปนกฎเกณฑ หรอวธการบ าบด ซงวธการนเสยงตอความผดพลาดมากมาสโลว ระบวามนษยจะมความตองการทเรยงล าดบจากระดบพนฐานไปยงระดบสงสด ขอบขายทฤษฏของ มาสโลว จะอยบนพนฐานของสมมตฐาน 3 ขอ คอ มนษยมความตองการอยเสมอและไมมทสนสด ความตองการของบคคลจะถกเรยงล าดบตามความส าคญ หรอเปนล าดบขนความตองการพนฐาน ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว จะไมเปนสงจงใจของพฤตกรรมนนๆ ตอไป มาสโลว แบงล าดบความตองการของมนษยไวดงน

22

ขนท 1 ความตองการทางดานรางกาย (Physiological needs) ความตองการในขนนเปนความตองการพนฐานของมนษย เปนความตองการขนพนฐาน (Basic needs) ซงมพลงมากทสดเพราะเปนความตองการทจ าเปนตอการด ารงชวต ตวอยางเชน ความตองการอากาศ อาหาร ยารกษาโรค หากความตองการขนแรกยงไมไดรบการตอบสนองกยากทจะพฒนาสขนอนๆ ได

ขนท 2 ความตองการความมนคงปลอดภย (Safety and security needs) ความตองการในขนนจะเกดเมอขนแรกไดรบการตอบสนอง ความตองการในขนนเปนความตองการทจะรกษาความปลอดภยในชวตและทรพยสนของตนเอง หากไมไดรบการตอบสนองหากไมไดรบการตอบสนองจะเกดความรสกหวาดกลว ผวา รสกไมมนคง

ขนท 3 ความตองการความรก และความเปนเจาของ (Belonging and love needs) เมอ 2 ขนแรกไดรบการสนองความตองการแลว มนษยจะสรางความรกและความผกพนกบผอน

ขนท 4 ความตองการการไดรบการยกยองนบถอ (Esteem needs) แบงออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก ความตองการนบถอตนเอง (Self-respect) คอ ความตองการมอ านาจ มความเชอมนในตนเอง มความสามารถและความส าเรจ มความเคารพนบถอตนเอง และความตองการไดรบการยกยองนบถอ (Esteem from others) คอ ความตองการชอเสยงเกยรตยศ การยอมรบยกยองจากผอน

ขนท 5 ความตองการทจะเขาใจประจกษตนเองอยางแทจรง (Self-actualization needs) เปนความตองการเพอตระหนกรความสามารถของตนกบประพฤตปฏบตตนตามความสามารถ และสดความสามารถ โดยเพงเลงประโยชนของคนอนและของสงคมสวนรวมเปนส าคญ

ผสงอายกมความตองการตามลกษณะพฒนาการและความตองการขนพนฐานเชนเดยวกบวย

อนๆแตอยางไรกตาม ผทใหการดแลหรอมสวนเกยวของกบผสงอายตองตระหนกถงกลมผสงอายวา

เปนวยทสภาพรางกาย จตใจ และสถานภาพทางสงคมเปลยนแปลงเสอมถอยลงตามธรรมชาตซงจะม

ความตองการทตองใหความส าคญโดยความตองการของผสงอายทส าคญ (สวนอนามยผสงอาย ,

2562) ดงน

1. ควำมตองกำรทำงดำนรำงกำยของผสงอำย ดานรางกายของผสงอายตองการมสขภาพ

รางกายทแขงแรง สมบรณตองการมผชวยเหลอดแลอยางใกลชด ตองการทอยอาศยทสะอาด อากาศ

ด สงแวดลอมด ตองการอาหารการกนทถกสขลกษณะตามวย ตองการมผ ดแลชวยเหลอใหการ

พยาบาลอยางใกลชดเมอยามเจบปวย ตองการไดรบการตรวจสขภาพ และการรกษาพยาบาลท

สะดวก รวดเรว ทนทวงท ตองการไดรบบรการรกษาพยาบาลแบบใหเปลาจากรฐ ความตองการได

23 พกผอน นอนหลบอยางเพยงพอ ความตองการบ ารงรกษารางกาย และการออกก าลงกายอยาง

สม าเสมอ ความตองการสงอ านวยความสะดวกเพอปองกนอบตเหต (สวนอนามยผสงอาย, 2562)

2. ควำมตองกำรทำงดำนจตใจของผสงอำย ดานจตใจของผสงอายเมอมการเปลยนแปลง

ทางดานรางกายและสงคม จะสงผลท าใหจตใจของผสงอายเปลยนไปดวย ผสงอายจะปรบจตใจ และ

อารมณไปตามการเปลยนแปลงของรางกาย และสงแวดลอม ผสงอายสวนใหญ จะมการปรบปรง

และพฒนาจตใจของตวเอง ใหเปนไปในทางทดงามมากขน สามารถควบคมจตใจไดดกวาหนมสาว

ดงนน เมออายมากขน ความสขมเยอกเยน จะมมากขนดวย แตการแสดงออก จะขนอยกบลกษณะ

ของแตละบคคล การศกษา ประสบการณ และสงแวดลอมในชวต ความเครยดทเกดขนจากการ

เปลยนแปลง ทเกดขนในวยสงอาย มผลตอจตใจของผสงอายมาก ลกษณะการเปลยนแปลงของจตใจ

ทพบคอการรบร ผสงอายจะยดตดกบความคด และเหตผลของตวเอง การรบรสงใหมๆ จงเปนไปได

ยาก ความจ ากเสอมลง การแสดงออกทางอารมณของผสงอาย เกยวเนองกบการสนองความตองการ

ของจตใจ ตอการเปลยนแปลงทางสงคม ผสงอายจะมความรสกตอตนเองในแงตางๆ สวนใหญเปน

ความทอแท นอยใจ โดยรสกวาสงคมไมใหความส าคญกบตนเอง เหมอนทเคยเปนมากอนท า ให

ผสงอาย มอารมณไมมนคง การกระทบกระเทอนใจเพยงเลกนอย จะท าใหผสงอายเสยใจ หงดหงด

หรอโกรธงาย ตองการการยอมรบ และเคารพยกยองนบถอ และการแสดงออกถงความมคณคาของ

ผสงอาย โดยสมาชกในครอบครว สงคมของผสงอาย ความสนใจสงแวดลอม ผสงอายจะสนใจ

สงแวดลอม เฉพาะทท าใหเกดความพงพอใจ และตรงกบความสนใจ ของตนเองเทานน (สวนอนามย

ผสงอาย, 2562)

3. ควำมตองกำรทำงดำนเศรษฐกจและสงคมของผสงอำย ผสงอายตองการไดรบความ

สนใจจากผอน ตองการเปนสวนหนงของครอบครว สงคมและหมคณะ ตองการชวยเหลอสงคมและม

บทบาทในสงคมตามความถนด ตองการการสนบสนน ชวยเหลอจากครอบครว และสงคมทงทางดาน

ความเปนอยรายไดบรการจากรฐ ตองการมชวตรวมในชมชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชน

และสงคม ตองการลดการพงพาคนอนใหนอยลง ไมตองการความเมตตาสงสาร (ทแสดงออกโดยตรง)

ตองการการประกนรายได และประกนความชราภาพ (สวนอนามยผสงอาย, 2562)

ดงนนในการจดการเรยนรส าหรบผสงอายตองค านงและตระหนกอยเสมอวาตองอยบนพนฐานของการไดรบการตอบสนองความตองการรวมทงจตวทยาพฒนาการของผสงอายดวย

ลกษณะภำวะควำมสงอำย

24 ภาวะผสงอายในแตละคนมความแตกตางกน ทงนเพราะภาวะสงอายมทงปรากฏการณทาง

สภาวะทางจต สงคม และชววทยา การบงชวาเปนผสงอายอาจมการจดแบงโดยการใชเกณฑดงน (ชน

ฤทย กาญจนะจนดาและคณะ, 2550)

1. แบงตามระดบอาย (chronological age) นบอายตามปปฏทน

2. แบงตามระดบความสามารถในการท าหนาทของรางกาย ( functional or biological

age) โดยพจารณาจากสภาพรางกาย รปราง หนาตา และความสามารถในการท า

กจกรรมและการด ารงชวต

3. แบงโดยการเปลยนแปลงทางจตใจ (Psychological Age) โดยประเมนจากสตปญญา

การรบรและ เรยนรทถดถอยลง

4. แบงโดยใชภาวะทางสงคม (Socio-logical Age) โดยประเมนจากการเปลยนแปลง

บทบาทหนาท สถานภาพ ในระบบสงคม

ซงเปนการยากตอการก าหนดภาวะสงอายหนวยงานตางๆก าหนดภาวะสงอายไดแก องคการ

สหประชาชาต ก าหนดใหเปนมาตรฐานเดยวกนทวโลก คอ ผทมอาย 60 ปขนไป สวนองคการอนามย

โลกก าหนดภาวะสงอาย หมายถง ผทมอาย60 ป หรอมากกวา แตหากนบตามวยหรอผทสงคม

ยอมรบวาสงอายจากการก าหนดของสงคม หรอการเกษยณอายจากการท างานเมอนบตามสภาพ

เศรษฐกจ ในประเทศพฒนาแลวสวนใหญจะใชเกณฑทอาย 65 ป (World Health Organization,

2010) ดงนนจงมการนบปปฏทนเปนเกณฑในการก าหนดภาวะสงอายท 60-65 ปเปนตนไป ทงนนก

ชราวทยาแบงชวงสงอายออกเปน 4 ชวงระยะ (ศรเรอน แกวกงวาล, 2553) ดงน

1. ผสงอายชวงยงวยเยาว (the young-old) ชวงอายประมาณ 60-69 ป เปนชวงทผสงอายตอง

เผชญวกฤตและการเปลยนแปลงในชวตหลายดาน เชนรายได การเกษยณอายการท างาน การสญเสย

ต าแหนงทางสงคม การจากไปของเพอนและมตรสนท โดยทวไปสภาพรางกายยงแขงแรงแตอาจพงพง

ผอนบาง การปรบตวตองสงเสรมใหผสงอายชวงนไดเขารวมกจกรรมตางๆทางสงคม (engagement)

ทงในและนอกครอบครว

2. ผสงอายชวงวยกลาง (the middle age-old) ชวงอายประมาณ 70-79 ป เปนชวงทเรมม

การเจบปวยมากขน การมสวนรวมในกจกรรมทางครอบครวและสงคมลดนอยลง (disengagement)

เพอนผสงอายวยใกลเคยงกนเรมเสยชวตมากขน

25

3. ผสงอายชวงแกจรง (the old-old) ชวงอายประมาณ 80-90 ป ความสามารถในการปรบตว

ใหเขากบสงแวดลอมของผสงอายวยนลดลง เนองจากสงแวดลอมทเหมาะสมตองมความเปนสวนตว

สงบ ไมวนวาย เหมาะสมตามวย (both privacy and stimulating)

4. ผสงอายชวงแกมาก (the very old-old) ชวงอายตงแต 90 ป เปนระยะทมกมปญหาสขภาพ

ไมมความตองการดานการแขงขน การท ากจกรรมตางๆชาลง ตองการเวลา การท ากจกรรมตางๆจะ

เลอกสนใจในกจกรรมทพงพอใจและตองการจะท าในชวต

จะเหนไดวาในแตละชวงอายของผสงอายจะมลกษณะความสงอายและการเปลยนแปลงใน

คณลกษณะตางๆทแตกตางกนซงจะสงผลตอการเรยนรของผสงอายได

กำรเปลยนแปลงทำงกำยภำพและสรระรำงกำยในผสงอำย

พฒนาการของผสงอายดานรางกายจะเปนจดเดนและเปนพฒนาการน าพฒนาการดานอนๆ

เนองดวยการด าเนนชวตประจ าวน แบบแผนการด าเนนชวต (life style) การมปฏสมพนธกบผอนจะ

อยบนพนฐานพฒนาการและความสามารถทางกาย (ศรเรอน แกวกงวาล, 2553b) พฒนาการทาง

กายของผสงอายโดยทวไปมลกษณะเสอมและถดถอย ทงทเหนไดชดเจนและไมคอยชดเจน การ

เปลยนแปลงทางสรรวทยาเนองจากความชราของผสงอายทส าคญ (ประเสรฐ อสสนตชย, 2554; ศร

เรอน แกวกงวาล, 2553b) ไดแก

1. ระบบผวหนง ผสงอายผวหนงจะแหงและหยาบกราน ตอมเหงอลดลง ตอมไขมน

ผลตไขมนลดลง และทส าคญการรบรความเจบปวดของระบบประสาทบรเวณผวหนงลดลง ท าให

ผสงอายมอาการคนตามผวหนง และการบาดเจบไดงาย

2. ระบบกลำมเนอและกระดก ระบบหวใจและหลอดเลอด การเปลยนแปลงทาง

สรระวทยาระบบกลามเนอและกระดกในผผสงอาย เชนความแรงในการหดตวของกลามเนอลดลง

ความสามารถในการรบแรงกระแทกลดลง ท าใหผสงอายเสยสมดล หกลมไดงาย สวนระบบระบบ

หวใจและหลอดเลอดในผสงอายจะมภาวะหลอดเลอดแดงแขง (atherosclerosis) เกดขนตามอาย

สงผลใหเกดภาวะโรคความดนโลหตสง อตราการเตนหวใจสงสด (maximum heart rate) ลดลง

สงผลใหปรมาณเลอดทออกจากหวใจเพอไปเลยงรางกายในเวลา 1 นาท (cardiac output) ซงตอง

ขนกบปรมาณเลอดทสบฉดออกจากหวใจในแตละครง (stroke volume) เปนอยางมาก ผสงอายทม

อาการหวใจเตนผดปกตแบบหวใจเตนพรว atrial fibrillation (AF) จะมอาการวบหมดสต (syncope)

หรอภาวะหวใจวายไดงายจากปรมาณการสบฉดเลอด (cardiac output) ลดลง อกทงความสามารถ

26 ในการท าหนาทในการการเตนของหวใจและความแขงแรงของหลอดเลอด (vascular tone) ลดลงท า

ใหผสงอายเกดภาวะความดนโลหตต าจากการเปลยนทาทาง (postural hypotension) ไดงาย

3. ระบบทำงเดนอำหำร ผสงอายจะมการรบรรสชาตอาหารเสอมลง สญเสยการรบรส

เคมและขมสงผลใหผสงอายรบประทานอาหารรสชาตเคม การแนะน าใหผสงอายลดการรบประทาน

อาหารเคมมกไมคอยไดผลดวยเหตผลดงกลาว อกทงปรมาตรของตบ การไหลเวยนเลอดไปตบ ( liver

blood flow) ลดลง สงผลให ความสารมารถในกระบวนการเปลย นสภาพของยา ( drug

metabolism) ลดลง ถาผสงอายขาดความรในการใชยาอาจเกดอนตรายได นอกจากนยงพบวา

ผสงอายมการเปลยนแปลงของการเคลอนไหวและเลอดทไปเลยงกระเพาะอาหารและล าไส สงผลให

การหลงกรดในกระเพาะอาหารลดลงดวย

4. ระบบไตและทำงเดนปสสำวะ ในผสงอายจ านวนและขนาดของหนวยไต

(nephron) ลดลง รวมกบการไหลเวยนเลอดไปทไต (renal blood flow) ลดลง สงผลใหอตราการ

กรองของไต (glomerular filtration rate; GFR) ลดลง การขบน าเกนในรางกายลดลง ประกอบกบ

กลามเนอหรดหยอน ความจของกระเพาะปสสาวะลดลง สงผลใหผสงอายปสสาวะบอย ควบคมการ

กลนปสสาวะ อจจาระไมได สงผลใหผสงอายขาดความมนใจ ไมตองการเขาสงคมและไมอยากท า

กจกรรมนอกบานเพราะรสกล าบากและเขนอาย

5. ระบบประสำท ในผสงอายพบการเปลยนแปลงของน าหนกของสมองจะลดลง พบ

สมองฝอ (brain atrophy) และการเสอมสลายของนวรอน (neuron) การสรางสารสอประสาทโดปามน

(dopamine) ลดลง การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลใหผสงอายเกดเลอดออกในสมอง ( subdural

hematoma) ไดงายแมจะไดรบการบาดเจบหรออบตเหตเพยงเลกนอย อบตการของโรคพารกนสน

เพมขนในผสงอาย อกทงการเปลยนแปลงทางสรระดงกลาวยงสงผลใหผสงอายความจ าล ดลงและ

สญเสยความจ าในการจดจ าและการเรยนรสงใหมๆ

6. ระบบภมคมกน ในผสงอายการตอบสนองของระบบภมคมกนเสอมและลดลง การ

กระตนการเพมขนของแอนตบอด ( antibody peak titer) จากการฉดวคซนทกชนดจะขนไมสงนก

และลดลงเรวกวาวยผใหญและผสงอาย

กำรประเมนผสงอำยอยำงครอบคลมและเปนองครวม

ในการจดกระบวนการและการสงเสรมการเรยนรในผสงอายจ าเปนตองตระหนกและเขาใจ

หลกการประเมนผสงอายกอนเพอประเมนความพรอมในการเรยนรของผสงอายกอนการจด

27 กระบวนการเรยนร การประเมนผสงอายอยางครอบคลมและเปนองครวมมประเดนส าคญดงน

(ประเสรฐ อสสนตชย, 2554)

1. ตองมควำมเขำใจลกษณะของผสงอำยทแตกตำงจำกผทอำยนอยกวำ ดงน

1) มการเสอมและถดถอยลงของรางกาย การสะสมพลงงานส ารองตางๆในรางกาย

ลดลง (Reduce body reserve; R)

2) ลกษณะอาการและการเปลยนแปลงทกดานของรางกายไมจ าเพาะเจาะจง

(Atypical presentation; A)

3) มโรค ปญหาสขภาพและพยาธสภาพหลายอยางรวมกน (Multiple pathology;

M) กลมโรคทพบไดบอยไดแก กลมระบบกลามเนอและกระดก กลมกยวกบ

ภาวะหลอดเลอดแขง และกลมโรคเกยวกบความเสอมของระบบประสาท

4) ผสงอายมการใชยารกษาโรคและอาหารเสรมหลายชนด ซงอาจดรบผลขางเคยง

จากปฏกรยาตอกนของยา (Polypharmacy; P)

5) ผสงอายตองเผชญกบการเปลยนแปลงทางสงคมและการสญเสยหลายประการ

(Social adversity; S)

ดงนนในการดแลสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในผสงอายผถายทอดความร หรอผทมสวน

เกยวของจงตองค านงถงลกษณะของผสงอายทแตกตางจากวยอนๆดงกลาว เพอใหเขาใจลกษณะของ

ผสงอายอยางเปนองครวม

2. เขำใจหลกกำรประเมนผสงอำย

ผลจากการเปลยนแปลงของวยผสงอายทแตกตางจากวยอนๆดงทกลาวขางตน และ

แมวาจะมอายเทากน (heterogeneity) สขภาพพนฐานกมความแตกตางกนอยางมาก การ

ประเมนผสงอายใหครบถวนในทกมตจงเปนสงจ าเปน (ประเสรฐ อสสนตชย, 2554) โดยกอน

การจดประสบการณการเรยนรควรทจะมการประเมนดานตางๆ ดงน

1) ประเมนสขภาพดานรางกาย physical assessment) รวมทงขอมลดานโภชนาการ

และการขาดสารอาหารโดยใช (Mini-Nutrition Assessment: MNA) รวมทงการประเมนทาเดนเพอ

ประเมนการทรงตวและความสามารถทางกายในผสงอาย

28

2) การประเมนดานสขภาพจต (mental assessment) การตรวจคดกรองสภาวะจตใจ

ภาวะซมเศรา ภาวะสมองเสอม เพอการจดประสบการณการเรยนรทสอดคลองกบความสามารถทาง

สตปญญาและการรบรของผสงอาย

3) การประเมนดานจตสงคมและสงแวดลอม (social assessment) โดยประเดนทตอง

ประเมนไดแก ผดแลผสงอาย รายได สงแวดลอมและสงคมรอบตวผสงอาย เพอเปนการรวบรวมแหลง

ประโยชน (resourcess) และสงสนบสนน (social support) ทจะน ามาใชเปนประโยชนและปจจย

เออตอการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย

4) การประเมนความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน ( functional assessment)

เพอใหสามารถรบรปญหาของผสงอายไดอยางแทจรงและน าไปสการแกปญหาทตรงจดเพอให

ผสงอายสามารถประกอบกจวตรประจ าวนไดแมจะมปญหาสขภาพและโรคประจ าตว แบงเปน 2

ระดบไดแก

1) ความสามารถในการท ากจวตรประจ าวนขนพนฐาน (basic

activity of daily living; basic ADL) เชน การลางหนาแปรงฟน การเดน การลกจากทนอน

2) ความสามารถในการท ากจวตรประจ าวนท ตองใชอปกรณ

(instrument activity of daily living; instrument ADL) เปนระดบความสามารถในการด าเนน

ชวตประจ าวนทซบซอนขน เชนการขบรถ การประกอบอาหาร การไปซอของ การไปตลาด การใช

จายเงน

ผลจากการประเมนอยางครอบคลมดงกลาวขางตนท าใหสามารถคนหาปญหาทม

ผลกระทบตอผสงอายไดอยางครอบคลม เขาใจมตดานตางๆทอาจจะสงผลกระทบตอความสามารถ

ในการเรยนรและมองเหนแหลงประโยชนและการสนบสนนทางสงคมของผสงอายทอยในความ

รบผดชอบดแล นอกจากนการสงเสรมใหผสงอายมภาวะสขภาพทแขงแรงยงประกอบดวยการสราง

เสรมสขภาพตามแนวทางการสงเสรมสขภาพ ผสงอายตองการการสงเสรมสขภาพและการปองกน

โรคทง 3 ระดบ (ประเสรฐ อสสนตชย, 2554) ดงน

1) การปองกนระดบปฐมภม (primary prevention) เปนการปองกนโรคโดย

การสงเสรมสขภาพใหผสงอายมสขภาพดตามอตภาพ เพอการคงไวซงสขภาวะทางกาย (physical

well-being) สขภาวะทางจต (mental well-being) สขภาวะทางสงคม (social well-being) และ

29 สขภาวะทางจตวญญาณ (spiritual well-being) ใหยาวนานทสดเทาทจะสามารถปฏบตได ซง

กจกรรมการสงเสรมสขภาพใหผสงอายมสขภาพดตามอตภาพทส าคญไดแก

1. การหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตางๆ

2. การออกก าลงกายสม าเสมอ

3. การไดรบสารอาหารและโภชนาการทเหมาะสม

4. การมสวนรวมในกจกรรมของครอบครวและสงคม

5. การมสขภาพจตทดยเสมอ

6. การหลกเลยงปจจยเสยงโรคและปญหาทส าคญไดแก ภาวะหกลม

โรคกระดกพรน โรคระบบหวใจและหลอดเลอด การหลกเลยงการใชยาท ไมจ าเปน โรคมะเรงทพบ

บอยในผสงอาย

7. การฉดวคซนปองกนโรคตดเชอทมความส าคญในผสงอาย

2) การปองกนระดบทตยภม (secondary prevention) เปนการปองกนโรคท

เกดขนแลวแตการปองกนระดบนเพอไมใหโรคและการเจบปวยรนแรงขน

3) การปอ งกนระ ดบต ตยภ ม ( tertiary prevention) เป นการปอ งก น

ภาวะแทรกซอนจากโรคทเกดขนแลวไมใหเกดความพการ

ผสงอายบางรายอาจมขอจ ากดหลายประการทอาจสงผลตอการเรยนร เชนมภาวะพงพง ตด

บานตดเตยงตองการผดแลหรอการสนบสนนการดแลจากกลมเพอน (self help group) เพอกระตน

ใหก าลงใจ และเปนแรงบนดาลใจในการการรและเขารวมกจกรรมการเรยนรตางๆ ดงนนผ จด

ประสบการณการเรยนรตองมความเขาใจในปญหาและขอจ ากดดงกลาว เพอเปนขอมลเบองตนใน

การใหการสงเสรมความสามารถและศกยภาพผสงอายในชมชนทด าเนนการภายใตเงอนไข ขอจ ากดท

มดงกลาว

ภำวะพงพำและควำมสำมำรถของผสงอำย แนวคดการดแลผสงอายในชมชนเรมไดรบ

ความสนใจ เพอขบเคลอนการดแลผสงอายทมภาวะพงพงระยะยาว โดยใชชมชนทองถนเปนฐาน

และมยทธศาสตรการพฒนาระบบการดแลในระยะยาวส าหรบผสงอายทมภาวะพงพง (2557-2561)

โดยส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เปาหมายหลกของยทธศาสตรดงกลาว ตองการใหผสงอาย

ครอบครว และชมชน ไดรบการสนบสนนใหมความสามารถในการดแลผสงอายใหสามารถด ารงชวต

30 ไดอยางมศกดศร โดยเชอมโยงบรการสขภาพและบรการสงคม ตามเปาหมายเฉพาะ ดงน (ลดดา ด าร

การเลศ, 2557)

1. ผสงอายทกคนไดรบคดกรองเพอแยกปญหาและความตองการ สงผลใหเกดระบบการสงเสรม ปองกน ฟนฟ เพอการดแลระยะยาวในชมชนอยางมศกดศรตามความจ าเปน

2. มเปาหมายในการระบบการเงนการคลงทยงยนในการดแลผสงอายทมภาวะพงพงอยางครบวงจร

3. สงเสรมใหทกชมชนมระบบสนบสนนการดแลผสงอายทมภาวะพงพงเพอใหอาศยอยในครอบครวไดอยางมความสข

4. สถานพยาบาลทกแหง ทกระดบ มระบบสนบสนนการดแลผสงอายทมภาวะพงพงในชมชนและครอบครว

สวนยทธศาสตรของรฐส าหรบการดแลผสงอายทมภาวะพงพงระยะยาว พบวา รฐมนโยบายรฐทส าคญ 6 ยทธศาสตร ดงน

1. การคดกรองผสงอายและพฒนาระบบฐานขอมลผสงอายในชมชน 2. การพฒนาระบบการดแลระยะยาวท าใหเกดการดแลผสงอายทมภาวะพงพง และ

เพอสงเสรมและปองกนไมใหเกดภาวะพงพง 3. การพฒนาระบบการเงนการคลงและสทธประโยชนภายใตการเงนการคลง 4. การพฒนาก าลงคนเพอพฒนาการจดการบรการระยะยาวในชมชน 5. การสรางและจดการความรและตดตามประเมนผล ขยายผลใหเตมทกพนทของ

ประเทศไทย 6. การพฒนากฎหมาย ระเบยบ มาตรฐาน และการบรหารจดการเพอใหเกดการ

จดการดแลระยะยาวในชมชน

แนวคดพฤฒพลงและองคประกอบทเกยวของ

ผสงอายเปนกลมทมความเปราะบางและตองการการดแลและใหความสนใจ สงเสรม

การเขาถงสวสดการและบรการตางๆจากภาครฐและเอกชนตามความจ าเปน เนนการสงเสรม

ครอบครวและการดและตนเองตามศกยภาพและความสามารถใหไดมากทสด แตเมอมความตองการ

การพงพง ระบบสวสดการดานสงคมของผสงอายเปนอกหนงแหลงประโยชนทางสงคมทมคณคาตอ

ผสงอายและครอบครวเพอใหมคณภาพชวตทด พฒนาการและการเรยนรในวยผใหญและผสงอาย

นน เปนความรทมความเกยวของกบการจดการศกษานอกระบบโรงเรยนโดยตรง ซงผเกยวของกบ

การจดกจกรรมการเรยนรตองใหความสนใจเปนอยางยง ทงจตวทยาการพฒนาการ จตวทยา ผใหญ

31 และผสงอาย และทฤษฏการเรยนร มความส าคญอยางมากในการทจะท าใหการเรยนการสอน

ประสบผลส าเรจ ซงโนลส ไดเสนอไวแลวคอ ความตองการและความสนใจ สถานการณทเกยวของ

กบชวตผใหญและผสงอาย การวเคราะหจากประสบการณ การทผใหญและผสงอายตองการเปนผน า

ตนเอง ตลอดจนความแตกตางระหวางบคคล สาระส าคญจากทฤษฏนจะเปนประโยชนตอการจด

กจกรรมการเรยนรส าหรบ ผใหญและผสงอาย ไดน าไปประยกตกบเทคนคการสอนผใหญและ

ผสงอาย เพอคณภาพชวตทดของผสงอายโดยการสงเสรม active ageing (WHO, 2002) ประกอบ

ไปดวย 3 องคประกอบหลก ไดแก

1. สขภาวะ (Health) เปนกระบวนการทจะบรรลซงความสมบรณแขงแรงทางดานรางกาย จตใจ และสงคม ตามชวงชวตของคนทผานไปในแตละป โดยการลด หลกเลยง และปองกนความเสยง ผลกระทบจากความพการ โรคเรอรง และการเสยชวต พฒนาและสงเสรมการเขาถงงายไดอยางตอเนอง มคณภาพ ทงบรการทางสขภาพและสงคมตามความตองการในสทธทพงไดรบและใหการฝกอบรมและความรแกผดแล

2. การมสวนรวม (Participation) โดยใหโอกาสทางการศกษาและการเรยนรตลอดชวงชวต ตระหนกและสงเสรมความสามารถและการมสวนรวมของผสงอายในกจกรรมดานการเศรษฐกจการเงน รายได ทงอาชพการงานทเปนทางการ อาชพเสรม หรออาสาสมครตามความตองการ ความสามารถ และศกยภาพของแตละบคคล สงเสรมสนบสนนการมสวนรวมกบครอบครวและชมชนไมแยกตวไปอยคนเดยว ชวยเหลอตนเองไดพอควร มเครอขายทางสงคม มการสนบสนนทางสงคม

3. ความมนคงปลอดภย (Security) โดยสรางความเชอมนในการไดรบความมนคง ปลอดภย ไดรบความเคารพในศกดศรความเปนมนษยแกผสงอายทงดานสงคม การเงน ความปลอดภยทางรางกาย ลดความไมเทาเทยมตามสทธของผสงอาย

ปจจยทเกยวของทจะชวยในกำรสงเสรม Active Ageing ภายใตลกษณะสวนบคลและวฒนธรรม (WHO, 2002) ไดแก

1. สขภาพและสวสดการทางสงคม (Health and social services) 2. พฤตกรรม (Behavioural determinants) 3. ลกษณะสวนบคคล (Personal determinants) 4. สงแวดลอมดานกายภาพ (Physical environment) 5. ดานสงคม (Social determinants) 6. เศรษฐกจ (Economic determinants)

32

ดชนชวดดานพฤฒพลงในผสงอาย (Active Ageing Index; AAI) มการพฒนาขนในป

ครสตศกราช 2012 โดย European Center for Social Welfare Policy and Research in Vienna

(ECV) ซงดชนชวดดานพฤฒพลงดงกลาวพฒนาใหสอดคลองตามนยามของ Active Ageing ทจะ

น าไปใช ซงหมายถง สถานการณทบคคลยงคงมสวนรวมอยางตอ เนองในการท างานและกจกรรม

ตางๆ การมจตอาสารวมกจกรรมกบบคคลและองคกรอนๆตามความสามารถ การด ารงชวตอยอยาง

สขภาพด มอสระและความปลอดภยตามชวงอาย ผลสะทอนในกรอบแนวคดและมมมองท

หลากหลายตอผสงอาย (multidimensional concept) สงผลใหกรอบดชนชวดดานพฤฒพลงแบง

ออกเปน 4 ดาน โดย 3 ดานแรกจะเปนประสบการณทไดสงสมมาของผสงอาย ไดแก การท างาน งาน

ชวยเหลอสงคมและสาธารณะประโยชน การด ารงชวตอยางอสระ ดานทส เปนความสามารถทางดาน

รางกายและจตใจตามสภาพแวดลอม

แนวคดเกยวกบคณภำพชวตและคณภำพชวตผสงอำย

คณภำพชวต เปนระดบของการรบรของบคคลตอ การมชวตทด มความพงพอใจในชวต ทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม สขภาพ เศรษฐกจ การศกษา การเมอง ศาสนาและการด าเนนชวตในสงคมภายใตวฒนธรรม คานยม และเปาหมายชวตของแตละคน มความสมพนธกบหลายปจจยทงเรองความจ าเปนและความตองการของการด ารงชวตของคนทแตกตางกน

ควำมหมำยและควำมส ำคญของคณภำพชวต

คณภำพชว ต (quality of life) หมายถง คณภาพในดานสขภาพ ส งคมเศรษฐกจ การศกษา การเมองและศาสนา ซงเปนคาเปรยบเทยบเคยงไมมกฎเกณฑตวแนนอน คอทกคนหรอทกประเทศอาจจะก าหนดมาตรฐานตางๆ กนไปตามความตองการของแตละสงคม และความตองการในคณภาพชวตยอมเปลยนแปลงไปตามกาลและภาวะ คณภาพชวตนนมความสมพนธกบหลายปจจยทงเรองความจ าเปนและความตองการของการด ารงชวตของประชาชนทแตกตางกน

คณภาพชวตมลกษณะเปนนามธรรมและมการใหค าจ ากดความทแตกตางกน เชน ระดบรฐทเปน

ผก าหนดนโยบายทางสงคม ใหความส าคญในดานหลกประกนแกประชาชนในดานบรการและ

สวสดการสงคมดานตางๆ เชนสาธารณปโภค การสงเสรมดานสทธ นกเศรษฐศาสตร ใหความ

ความหมายของคณภาพชวต หมายถง รายไดมวลรวมของประเทศ อตราเงนเฟอ ดชนผบรโภค สวน

คณภาพชวตทางการแพทย อาจมองในมตการเขาถงบรการ การเปลยนแปลงในทางทดขนจากการ

รกษา เปนตน (ปยะวฒน ตรวทยา, 2559) จะเหนไดวาความหมายเรองคณภาพชวตเปลยนแปลงไป

33 ตามบรบทตางๆ ซงจะสงผลตอการวดและวธการแปลผลการวดทแตกตางกน โดยกรอบแนวคดเรอง

คณภาพชวตในระดบปจเจกบคคลทส าคญ ดงน

1. การมชวตอยางเปนปกต (Normal life) 2. การสรางประโยชนแกสวนรวมและสงคม (Social utility) 3. การไดรบประโยชน (Utility) 4. ความพงพอใจในชวต (Life satisfaction (subjective well-being) 5. ความสข (Happiness/affect) 6. มความสามารถตามธรรมชาต (Natural capacity)

การศกษาเปนเครองมอของรฐในการพฒนาคณภาพชวตขอคนทกวยในชมชนและสงคม พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มาตรา 10 วรรค 1 บญญตวา “การจดการศกษาตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวา12 ป ทรฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย” การจดการเรยนการสอนเนนผเรยนเปนส าคญ ใหผเรยนมกระบวนการคดเปน ท าเปนมงใหผเรยนเปนผทเกง ด มสข

การพฒนาคณภาพชวต ถอวาเปนสงทควรกระท า เพราะปญหาคณภาพชวตของมนษยสวนใหญ

กมสาเหตมาจากมนษยนนเอง เชน ปญหาจ านวนประชากรมากเกนพอด ปญหาสงแวดลอม ปญหา

ทางสงคม รวมถงคานยมตางๆ ของสงคม ดงนนหากจะกลาวถงแนวทางในการพฒนาคณภาพชวต

ควรพจารณาทองคประกอบคณภาพชวต ดงน

1. ดานสขภาพ 2. ดานการบรโภคอาหาร 3. ดานการศกษา 4. ดานอาชพและสภาพของงานทท า 5. ดานบานเรอนทอยอาศย 6. ดานหลกประกนทางสงคม 7. ดานเครองนงหม 8. ดานสถานทพกผอนและเวลาพกผอน 9. ดานสทธมนษยชน

34 โดยสขภาพเปนองคประกอบหลก และองคประกอบแรกทมความส าคญมาก สามารถเปน

ตวบงชคณภาพชวตไดอยางด การบรโภคอาหารตองครบถวน ถกสขลกษณะ ไดรบการศกษาตาม

เกณฑอาย ซงปจจยทมอทธพลตอคณภาพชวตมดงน

1. มำตรฐำนกำรครองชพ (standard of living) หมายถง มาตรฐานความเปนอย

ในชวตประจ าวนของประชากร เกยวของกบรายไดตอบคคล สขภาพ การศกษา ทอยอาศย และ

การสงคมสงเคราะห สงตางๆ น เปนสวนส าคญท าใหมาตรฐานการครองชพของมนษยเปลยนแปลง

ได

2. กำรเปลยนแปลงของประชำกร (population dynamics) หมายถง การ

เปลยนแปลงประชากรอนเปนผลมาจากการเกด การตาย และการยายถนทอยอาศย มผลให

ประชากรเปลยนแปลงไปในทางทเพมจ านวนหรอลดลง การเปลยนแปลงประชากรมผลกระทบตอ

สถานการณหลายดาน ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม ตลอดจนการจดบรการสาธารณปโภค ปจจย

ตางๆ ลวนมผลตอคณภาพชวต

3. ระบบส งคมและวฒนธรรม (socio – cultural factors) มนษย เม อรวมกนมาก

จ าเปนตอง มระบบ มกฎเกณฑทเรยกวา รปแบบการปกครอง กฎหมาย และมแนวปฏบตอนเกดจาก

ความเชอและศรทธาในลกษณะเดยวกน เพอใหการด ารงชวตรวมกนมความสงบสขซงจะน าไปสการม

คณภาพชวตทด

4. กระบวนกำรพฒนำ (process of development) การพฒนาเปนกระบวนการ

ทกอใหเกดการเปลยนแปลงในทางทดขน โดยจะตองกระท าอยางตอเนองกนและสมพนธกบปจจย

ทางสงคม สภาพแวดลอมและทรพยากร ดานคณภาพชวตทงระดบบคคล ครอบครว ชมชน และ

ประเทศนน ประชากรแตละกลมจะตองมการพฒนาอยเสมอ เพอใหบรรลถงเปาหมายการมคณภาพ

ชวตทด

5. ทรพยำกร (resources) เปนองคประกอบทส าคญอกประการหนงประเทศทม

ทรพยากรธรรมชาตสมบรณจะมทรพยากรมนษยทมคณภาพ จะมผลท าใหมาตรฐานการด ารงชวตอย

ในระดบสง ประเทศใดมสภาพตรงกนขาม กจะมมาตรฐานในการด ารงชวตอยในระดบต า ดงนน

ทรพยากรจงเปนเครองก าหนดลกษณะประเทศทร ารวยและประเทศทยากจนได

ดชนชวด และกำรประเมนคณภำพชวต มหลายหนวยงานไดสรางและพฒนาดชนวด

คณภาพชวตไวแตกตางกน ดงน

35 คณะกรรมำธกำร ควำมรวมมอทำงเศรษฐกจและสงคมภำคพนเอเซยแปซฟก (ESCAP) ไดก าหนดดชนชวดคณภาพชวต ดงน 1. เศรษฐกจและการกระจายรายได 2. การเรยนร และวฒนธรรมการด ารงชวต 3. ชวตการท างาน กลมประเทศควำมรวมมอพฒนำกำรทำงเศรษฐกจยโรป (OECD) ไดก าหนดดชนชวดคณภาพชวต ดงน 1. การมงานท า และคณภาพชวตการท างาน 2. ความสามารถของบคคลในการควบคมสนคาและบรการ 3. การเรยนรของบคคล องคกำรสหประชำชำต ก าหนดดชนชวดการพฒนามนษย ดงน 1. อายขยเฉลยของประชากร 2. อตราการรหนงสอของผใหญและผสงอาย 3. จ านวนปโดยเฉลยทประชากรไดรบการศกษา 4. ดชนการรหนงสอ 5. ดชนการไดรบการศกษา 6. ความส าเรจในการรบการศกษา 7. รายไดประชาชาตโดยรวม

คณภำพชวตและสขภำวะผสงอำย ผสงอายทมคณภาพชวตทดจะเปนผสงอายทมความสข โดยคณภาพชวตทดประกอบดวย ปจจย 3 ประการทจะน าไปสคณภาพชวตทด ในการดแลผสงอายจะตองมองใหเหนมตทหลากหลาย (ลดดา ด ารการเลศ, 2557) ดงน

1. สภาพ หมายถงความสมบรณทางกาย จต สงคม และปญญา 2. ความสามารถในการท ากจกรรมทางกายและท างาน หรอการมสวนรวม

ในงานโดยไมอยวาง มกจกรรมทชวยใหยงคงรกษาความตนตว ความมชวตชวา(keep active) ตลอดเวลา เปนงานทกอใหเกดประโยชนแกตนเอง ผอน และสงคมได

3. ความมนคง ทงในดานเศรษฐกจ ความปลอดภย ทรพยสน สงแวดลอมรอบตว

36

สวสดกำรดำนสงคมและกฎหมำยทเกยวของกบสวสดกำรผสงอำยประเทศไทย

ความหมายของ “สวสดการสงคม” จากหลากหลายมมมองพอสรปไดวา เปนระบบการบรการทางสงคม ซงเกยวกบการปองกน การแกไขปญหา การพฒนาและการสงเสรมความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ าเปนขนพนฐานของประชาชน ใหมคณภาพชวตทด และพงตนเองไดทวถง เปนธรรม และใหเปนไปตามมาตรฐาน ทงทางดานการศกษา สขภาพอนามย ทอยอาศย การท างานและการมรายได นนทนาการ กระบวนการยตธรรม และบรการทางสงคมทวไป โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธทประชาชนจะตองไดรบ และมสวนรวมในการจดสวสดการสงคมทกระดบ ซงการจดสวสดการสงคมของไทยเรมตนจากระบบการชวยเหลอเกอกลกนอยางไมเปนทางการของครอบครว เครอญาตและชมชน ตอมามการเปลยนแปลงทงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ท าใหการจดสวสดการสงคมมการปรบเปลยนทศทางไปสสวสดการแบบบรณาการและเปนสงคมสวสดการ (สดารตน สดสมบรณ, 2557) ปจจบนประเทศไทยมรปแบบการจดสวสดการสงคมส าหรบผสงอาย 4 รปแบบ คอ การ

ประกนสงคม การชวยเหลอสาธารณะ การบรการสงคม และการชวยเหลอเกอกลของภาคประชาชน

นอกจากนจากการศกษาพบวา การจดสวสดการสงคมผสงอายไทยยงมปญหาและอปสรรคหลาย

ประการ เชน 1) ขาดการบรณาการและขาดความตอเนอง ซงหมายถง การดาเนนงานดานสวสดการ

ผสงอายแยกสวนระหวางงานดานสขภาพกบงานดานสงคม กระจายความรบผดชอบตามหนวยงาน

ตาง ๆ ของภาครฐ 2) ขาดการน านโยบายสการปฏบตอยางแทจรง 3) ความไมพรอมของงบประมาณ

และการขาดแคลนบคลากรทมความรความสามารถในดานผสงอายโดยตรง และ 4) สวสดการสงคมท

รฐจดใหกบผสงอายยงไมเพยงพอกบความตองการของผสงอาย ไมสามารถตอบสนองปญหาไดอยาง

แทจรงและไมครอบคลมผสงอายไดทงหมด แตประเดนทส าคญคอ บตรหลานหรอคนในครอบครว

ขาดความตระหนกถงความส าคญของผสงอาย สรปไดวา การจดสวสดการสงคมส าหรบผสงอาย

จะตองมการบรณาการจากหลายภาคสวนทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน เพอรองรบ

ผสงอายทมจ านวนเพมมากขนเรอย ๆ ทงนเพอมงเนนใหผสงอายมคณภาพชวตทดและเปนผมคณคา

ตอสงคมและประเทศชาต โดยระบบสวสดการทางสงคมทเกยวของกบการปองกน แกไขปญหา การ

พฒนา และการสงเสรมความมนคงทางสงคมเพอตอบสนองความจ าเปนขนพนฐานของประชาชนใหม

คณภาพชวตทดพงพาตนเองไดทวถงนนมรปแบบการจดสวสดการ 4 รปแบบ (สดารตน สดสมบรณ,

2557) ดงน

1. กำรประกนสงคม ระบบประกนสงคมของประเทศไทย ประกอบดวยกองทนตางๆ ไดแก กองทนประกนสงคมกรณชราภาพ กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ กองทนส ารองเลยงชพ

37 กองทนรวมเพอการเลยงชพ กองทนสงเคราหครโรงเรยนเอกชน กองทนทวสข กองทนสวสดการชมชน กองทนการออมชราภาพเปนตน

2. กำรชวยเหลอสำธำรณะ เปนการสงเคราะหแบบใหเปลาส าหรบผทตองการการชวยเหลอ ไดแก เบยยงชพผสงอาย กองทนดแลผสงอายทขาดทพง การชวยเหลอใหค าปรกษาทางคดของกระทรวงยตธรรม การชวยเหลอคายานพาหนะ คาบรการสาธารณะและคาธรรมเนยมตางๆ

3. กำรบรกำรสงคม เปนบรกำรเพอตอบสนองควำมตองกำรขนพนฐำนตำงๆ 5 ดำน ไดแก

- ดานสขภาพ เชน หลกประกนสขภาพ บรการทางการแพทยและสาธารณสข บรการสขภาพปฐมภม การเยยมบาน อาสาสมครดแลผสงอาย

- ดานการศกษา - ดานทอยอาศย - ดานการมงานท าและการมรายได - ดานสวสดการและนนทนาการ เชน ชมรมผสงอาย ศนยเอนกประสงค

ส าหรบผสงอาย ศนยชมชนเพอผสงอาย ศนยบรการผสงอายในวด กองทนผสงอาย 4. กำรชวยเหลอเกอกลของภำคประชำสงคม เปนการจดสวสดการของกลมตางๆใน

ชมชน นโยบำยรฐ กฎหมำยทเกยวของกบสวสดกำรและคณภำพชวตผสงอำย ววฒนาการการ

ด าเนนงานเกยวกบผสงอายไทย (กรมประชาสงเคราะห, 2542) เปนผลสบเนองจากการทองคการ

สหประชาชาต ไดจดประชมสมชชาโลกวาดวยผสงอาย ณ.กรงเวยนนา ประเทศออสเตรย เมอป พ.ศ.

2525 โดยไดก าหนดแผนปฏบตการระยะยาวระหวางประเทศเกยวกบผสงอาย และเชญชวนประเทศ

สมาชกจดกจกรรมเพอผสงอาย ในปนประเทศไทยไดก าหนดใหวนท 13 เมษายนของทกป เปนวน

ผสงอายแหงชาต

ป พ.ศ.2534 สมชชาองคการสหประชาชาตไดรบรองสทธของผสงอาย ในดานความเปนอสระ การมสวนรวม การดแลเอาใจใส ความพงพอใจในตนเองและศกดศร รวม 20 ประการ

ป พ.ศ.2541 คณะกรรมาธการเศรษฐกจและสงคมภมภาคเอเชยและแปซฟก องคการสหประชาชาต ไดจดประประชมประเทศตางๆในภมภาคเอเชยและแปซฟกทเมองมาเกา ประเทศจน เพอใหการรบรองปฏญญามาเกาและแผนปฏบตการเรองผสงอายในภมภาคเอเชยและแปซฟก

ป พ.ศ.2542 องคการสหประชาชาต ไดประกาศให ป พ.ศ.2542 เปนปสากลวาดวยผสงอาย

38

ประเทศไทยมการจดท าแผนผสงอายระยะยาว ป พ.ศ. 2525 -2544 ก าหนดนโยบายและมาตรการส าหรบผสงอายระยะยาว พ.ศ. 2535 -2554 ก าหนดแนวทางหลกในการพฒนากลมผสงอายทยากจนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 พ.ศ. 2540 -2544 และมกฎหมาย พระราชบญญต อนๆตามมาอกหลายประการ รวมทงปฏญญาผสงอายไทย

ปฏญญำผสงอำยไทย ปพทธศกราช 2542 เปนวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเจรญพระชนมายครบ 72 พรรษา ประกอบกบองคการสหประชาชาตไดประกาศใหเปนปสากลวาดวยผสงอาย รฐบาล องคกรเอกชน ประชาชน และสถาบน ตางๆ ไดตระหนกถงศกดศรและคณคาของผสงอายซงไดท าประโยชนในฐานะ "ผให" แกสงคมมาโดยตลอด ดงนนจงควรไดรบผลในฐานะเปน "ผรบ" จากสงคมดวยปฏญญาผสงอายไทยเปนพนธกรณเพอใหผสงอายไดมคณภาพชวตทด ไดรบการคมครองและพทกษสทธ จงไดก าหนด สาระส าคญไวดงน

ขอ 1 ผสงอายตองไดรบปจจยพนฐานในการด ารงชวตอยางมคณคาและศกดศร ไดรบการพทกษและคมครองใหพนจากการถกทอดทง และละเมดสทธ โดยปราศจากการเลอกปฏบต โดยเฉพาะผสงอายทไมสามารถพงตนเองได และผพการทสงอาย

ขอ 2 ผสงอายควรอยกบครอบครวโดยไดรบความเคารพรก ความเขาใจ ความเอออาทร การดแลเอาใจใส การยอมรบ บทบาทของกนและกนระหวางสมาชกในครอบครว เพอใหเกดความสมพนธอนดในการอยรวมกน อยางเปนสข

ขอ 3 ผสงอายควรไดรบโอกาสในการศกษาเรยนร และพฒนาศกยภาพของตนเองอยางตอเนองเขาถงขอมลขาวสารและ บรการทางสงคมอนเปนประโยชนในการด ารงชวต เขาใจถงการเปลยนแปลงของสงคมรอบดาน เพอสามารถ ปรบบทบาทของตนใหสมวย

ขอ 4 ผสงอายควรไดถายทอดความรประสบการณใหสงคม มโอกาสไดท างานทเหมาะสมกบวยและตามความสมครใจ โดยไดรบคาตอบแทนทเปนธรรม เพอใหเกดความภาคภมใจและเหนชวตมคณคา

ขอ 5 ผสงอายควรไดเรยนรในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง ตองมหลกประกนและสามารถเขาถงบรการดาน สขภาพอนามยอยางครบวงจรโดยเทาเทยมกน รวมทงไดรบการดแลจนถงวาระสดทายของชวตอยางสงบ ตามคตนยม

39

ขอ 6 ผสงอายสวนใหญพงพาตนเองได สามารถชวยเหลอครอบครวและชมชนมสวนรวมในสงคมเปนแหลงภมปญญาของคน รนหลง มการเขาสงคม มนนทนาการทด และมเครอขายชวยเหลอซงกนและกนในชมชน

ขอ 7 รฐ โดยการมสวนรวมขององคกรภาคเอกชน ประชาชน สถาบนสงคม ตองก าหนดนโยบายและแผนหลกดานผสงอาย สงเสรมและประสานใหหนวยงานทเกยวของด าเนนการอยางตอเนองใหบรรล ผลตามเปาหมาย

ขอ 8 รฐ โดยการมสวนรวมขององคกรภาคเอกชน ประชาชน สถาบนสงคม ตองตรากฎหมายวาดวยผสงอาย เพอเปนหลกประกนและการบงคบใชในการพทกษสทธ คมครองสวสดภาพ และจดสวสดการแกผสงอาย

ขอ 9 รฐ โดยการมสวนรวมขององคกรภาคเอกชน ประชาชน สถาบนสงคม ตองรณรงคปลกฝงคานยมใหสงคมตระหนกถงคณคาของผสงอายตามวฒนธรรม ไทย ทเนนความกตญญกตเวทและเอออาทรตอกน

กฎหมายทเกยวของกบผสงอายทออกตามความในพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 เพอ

เปนการดแล คมครอง และสงเสรมสวสดการผสงอาย พระราชบญญตผสงอาย พ .ศ. ๒๕๔๖ ได

ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๒๐ ตอนท ๑๓๐ ก ลงวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๔๖ มผลบงคบใช

เมอ วนท ๑ มกราคม ๒๕๔๗ และแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ .ศ. ๒๕๕๓ ประกาศใน ราชกจจา

นเบกษา เลม ๑๒๗ ตอนท ๕๖ ก ลงวนท ๑๕ กนยายน ๒๕๕๓ มผลบงคบใชเมอวนท ๑๖ กนยายน

๒๕๕๓ โดยมสาระส าคญ ๔ เรอง คอ คณะกรรมการผสงอายแหงชาต (กผส.) สทธผสงอาย การ

ลดหยอนภาษ เงนได และกองทนผสงอาย ซงหนวยงานท เกยวของตามกฎหมายและทไดรบ

มอบหมายจากคณะกรรมการผสงอายแหงชาตจะตองมการออกกฎหมาย /ประกาศ/ระเบยบ เพอ

รองรบการด าเนนงานตามพระราชบญญตผสงอาย พ .ศ. ๒๕๔๖ แกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ.

๒๕๕๓ และแกไขเพมเตม พระราชบญญตผสงอาย (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๖๐ ทส าคญดงน (กระทรวง

การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2553)

1. พระราชบญญตผสงอายแกไขเพมเตม พ.ศ. ๒๕๔๖ (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๖๐ ท

ก าหนดทก าหนดนโยบายและมาตรการในการดแลผสงอายทมรายไดนอยโดยการใหเงนชวยเหลอเพอ

การยงชพ เพอใหไดรบสวสดการทจ าเปน และกองทนผสงอาย

40

2. ประกาศส านกนายกรฐมนตร เ รอง การก าหนดหนวยงานผมอ านาจหนาท

รบผดชอบด าเนนการเกยวกบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนผสงอายในดานตาง ๆ ตาม

พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. ๒๕๔๖ พ.ศ. ๒๕๕๓และมการก าหนดหนวยงานรบผดชอบด าเนนการ

เกยวกบการคมครองการสงเสรม และการสนบสนนผสงอายในดานตาง ๆ

3. กฎกระทรวงมหาดไทย ก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอ

ทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. ๒๕๔๘

4. ประกาศกระทรวงคมนาคม เรองใหหนวยงานในสงกดกระทรวงคมนาคม ก าหนด

หลกเกณฑ วธการและเงอนไขการคมครองการสงเสรมและการสนบสนนแกผสงอายในสวนท

เกยวของกบการบรการทางการแพทยและการสาธารณสข รวมทงการขนสงสาธารณะ

5. ประกาศคณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกกลางเรอง การก าหนด (ส ารอง) ทนงส าหรบพระภกษสงฆ สามเณรและผสงอาย บนรถโดยสารประจ าทาง หมวด ๑ และหมวด ๔

6. กฎกระทรวงคมนาคม ก าหนดหลกเกณฑวาดวยความปลอดภยในชวตรางกายและทรพยสน การรกษาความสงบเรยบรอยความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยภายในเขตระบบรถไฟฟา พ.ศ. ๒๕๔๗

7. ขอบงคบการรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย วาดวยการก าหนดอตราคาโดยสาร วธการจดเกบคาโดยสาร และการก าหนดประเภทบคคลทไดรบการยกเวนไมตองช าระคาโดยสารรถไฟฟามหานคร สายเฉลมรชมงคล พ.ศ. ๒๕๕๓

8. ค าสงฝายการเดนรถ ท พ .๕/ดส .๔๗/๖/๒๕๔๖ เรอง การส ารองทพระภกษสามเณร/คนพการ/ผสงอาย./ผปฏบตงานบนขบวนรถ

9. ค าสงฝายเดนรถ ท พ.๕/ดล.๑/๑/๒๕๔๗ เรอง ระเบยบการลดคาโดยสารครงราคาใหแกผโดยสารสงอาย ๖๐ ป ขนไป

10. ค าสงฝายเดนรถ ท พ .๕/ดส .๑/๑๖/๒๕๕๓ เรอง ระเบยบปฏบตในดานการชวยเหลอคนพการ ผสงอาย และสตรมครรภ

11. ประกาศบรษทขนสง จ ากด เรองการลดหยอนคาโดยสารใหแกผสงอาย 12. ค าสงฝายบรหารการเดนรถ ท ๘/๒๕๕๒ เรอง การจดใหมเจาหนาทใหความ

ชวยเหลออ านวยความสะดวกผพการและผสงอายภายในสถานขนสงผโดยสารกรงเทพ 13. ประกาศ องคการขนสงมวลชนกรงเทพ เรอง ก าหนดหลกเกณฑวธการ และเงอนไข

การคมครอง การสงเสรมและสนบสนนผสงอาย... 14. แนวทางการด าเนนงานตามพระราชบญญตผสงอาย พ .ศ. ๒๕๔๖แกไขเพมเตม พ.ศ.

๒๕๕๓ มาตรา ๑๑ ของบรษท การบนไทย จ ากด (มหาชน).

41

15. ประกาศกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เรอง การยกเวนคาบรการเขาอทยานแหงชาตใหแกผสงอาย

16. ประกาศองคการอตสาหกรรมปาไม เรอง การยกเวนคาบรการเขาเยยมชมสถานททองเทยวขององคการอตสาหกรรมปาไม

17. ประกาศองคการสวนพฤกษศาสตร เรอง ปรบอตราคาธรรมเนยมในการเขาชมสวน 18. ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเ รอง ก าหนด

หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการคมครอง การสงเสรมและการสนบสนนการชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรม หรอถกแสวงหาประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมายหรอถกทอดทง และการใหค าแนะน า ปรกษา ด าเนนการอนทเกยวของในทางการแกไขปญหาครอบครว

19. หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขของส านกงานอยการสงสดในสวนทเกยวของกบการคมครองสทธ การสงเสรม และการสนบสนนผสงอายตามพระราชบญญตผสงอาย พ .ศ. ๒๕๔๖

20. ประกาศกระทรวงการพฒนาส งคมและความมนคงของมนษยเ รอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการคมครอง การสงเสรมและการสนบสนนการจดทพกอาศย อาหารและเครองนงหมใหผสงอายตามความจ าเปนอยางทวถง

21. ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยหลกเกณฑการจายเงนเบยยงชพผสงอายขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. ๒๕๕๒

22. ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการคมครอง การสงเสรมและการสนบสนนการสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ พ.ศ. ๒๕๕๓.

23. ประกาศกระทรวงการทองเทยวและกฬา เรอง ก าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนผสงอายในการจดบรการเพออ านวยความสะดวกสถานททองเทยวและการจดกจกรรมกฬาและนนทนาการ

24. ประกาศกระทรวงวฒนธรรม เรอง การจดบรการเพออ านวยความสะดวกดานพพธภณฑ โบราณสถาน หอจดหมายเหต หอศลปและการจดกจกรรมดานศาสนา ศลปวฒนธรรม

25. ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเ รอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการคมครอง การสงเสรมและสนบสนนการประชาสมพนธใหผสงอายและเจาหนาทในระดบปฏบตงานของหนวยงานทจดบรการตามพระราชบญญตผสงอายพ .ศ. ๒๕๔๖ ใหทราบเกยวกบสทธผสงอายอยางทวถง

26. ศนยประสานงานพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. ๒๕๔๖

42

ผสงอายเปนกลมทมความเปราะบางและตองการการดแลและใหความสนใจ นบตงแตองคการสหประชาชาต (United Nations) ไดจดใหมการจดการประชมสมชชาระดบโลกวาดวย

ผสงอาย ครงท 2 (the 2nd

world Assembly on Ageing) ณ กรงมาดรด ประเทศสเปน ในป พ .ศ. 2545 ผลจากการประชมคราวนนไดกอใหเกดพนธกรณระหวางประเทศในเรองของผสงอายทเรยกวา แผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอาย (The Madrid International Plan of Action on Ageing) ทไดก าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาผสงอายใน 3 ประเดนตอไปน คอ ผสงอายกบการพฒนา (Older persons and development) สงวยอยางสขภาพดและมสขภาวะ (Advancing health and well-being into old age) และการสรางความมนใจวาจะมสภาพแวดลอมทเกอหนนและเหมาะสม (Ensuring enabling and supportive environment) ซงเปนพนธกรณทประเทศภาคองคการสหประชาชาตจะตองรวมยดถอเปนเปาหมายการด าเนนงานผสงอาย และรวมก าหนดทศทางกลยทธของการพฒนาเพอมงไปสเปาหมายดงกลาวรวมกน (กรมกจการผสงอาย , 2559)

ประเทศไทยในฐานะทเปนประเทศสมาชกองคการสหประชาชาต ไดจดท ารายงานผลการ

ด าเนนงานผสงอายภายใตพนธกรณสหประชาชาตดงกลาว โดยเปนการประมวลและน าเสนอผล

ความกาวหนาการด าเนนงานผสงอายระหวาง พ .ศ. 2545 ถง พ.ศ. 2559 ทเปนผลการด าเนนงาน

หลกและงานทมความโดดเดนในทศทางทสอดคลองและตอบสนองตอเปาหมายของการพฒนา

ผส งอายภายใ ตแผนปฏบ ตการระหวางประเทศมาดรดวา ดวยเ รองผส งอาย (The Madrid

International Plan of Action on Ageing) ประเทศไทยไดประกาศใชพระราชบญญตผสงอาย

(พ.ร.บ) พ.ศ. 2546 เปน พ.ร.บ ทใหความคมครองและเปนหลกประกนดานสทธแกผสงอาย ดาน

สขภาพ เศรษฐกจ สงคม และสทธประโยชนตางๆในการเขาถงและไดรบบรการสาธารณะ มการ

แตงตงคณะกรรมการผสงอายแหงชาต ทเปนแรงผลกดนงานดานผสงอาย รฐมการด าเนนการดาน

ผสงอายของประเทศไทยตามแผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยผสงอาย ระหวางป พ.ศ.

2545-2559 พบวามการจดท าแผนการพฒนาผสงอาย (Older person and development) มการ

จดท าแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ฉบบปรบปรง ป พ.ศ. 2552 ทชน าทศ

ทางการพฒนาและการด าเนนงานดานผสงอายอยางเปนองครวม ประกอบดวยเรองการเตรยมความ

พรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ การคมครองทางสงคม การสงเสรมและพฒนาผสงอาย

การบรหารจดการเพอพจารณางานผสงอายอยางบรณาการ มการคมครองผสงอายและประกนชรา

ภาพโดยใหเงนชวยเหลอแกผสงอายแบบขนบนไดตามอาย (600-1,000 บาท) ตอเดอน มระบบ

ประกนชราภาพตามพระราชบญญตประกนสงคมส าหรบวยท างานเพอเปนการประกนการไดรบการ

43 ดแลชวยเหลอเมอสงอาย ใหสทธลดหยอนภาษส าหรบผสงอายและบตรทดแลผสงอาย จดตงกองทน

ผสงอายใหการสนบสนนทนกยมเพอการประกอบอาชพแกผสงอายเปนรายบคคล จดตงกองทนการ

ออมแหงชาต (National saving fund) เพอขยายโอกาสดานการออมแกวยท างานเพอ เปน

หลกประกนรายไดเมอเขาสวยสงอาย (กรมกจการผสงอาย, 2559)

จากการศกษาความตองการและรปแบบการจดกจกรรมการศกษา เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผ ใหญวยแรงงานพบวา ทกภาคสวนทเกยวของเตรยมความพรอมเรองนไว ปญหาและความตองการในการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงานในเขตเมองและเขตชนบทในม ความแตกตางกนควรเนนการมสวนรวมและด าเนนการอยางเปนขนตอน อกทงการพฒนาแนวทางในการสงเสรมการเรยนรเพอสงเสรมความสามารถของผสงอายและผดแลมความจ าเปนและส าคญ เพอการด ารงชวตอยางมคณภาพชวตทด มสขภาวะและความผาสก ตอการใชชวตของผสงอายในปจจบนและอนาคต (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2552) จากทประชมสมชชาผสงอายป พ.ศ. 2558 มขอตกลงรวมกนเพอสรางพลงสงคมผสงอายในการเขาสประชาคมอาเชยน 5 ประเดนทส าคญ (คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต, 2558) อาท เชน การสงเสรมทกษะอาชพผสงอาย หนวยงานทเกยวของด าเนนการส ารวจความตองการท างานและประเภทงานทผสงอายตองการท าเพอวเคราะหทกษาะทส าคญในงานแตละประเภท วเคราะหตลาดแรงงานทมความตองการแรงงานผสงอาย ทกษะอาชพพนฐาน ทกษะเฉพาะทส าคญในแตละอาชพทมโอกาสในการจางงานผสงอาย และก าหนดมาตรฐานฝมอแรงงานผสงอาย จดอบรม การเรยนการสอนเพอพฒนาทกษะฝมอแรงงานจ าเปน สงเสรมใหชมรมผสงอาย ศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพและทกษะอาชพผสงอาย และสถานประกอบการทมแรงงานสงอายเปนศนยเรยนรในการฝกอรมอาชพ การสงเสรมบทบาทภาคเอกชน วสาหกจเพอสงคมในการสรางตลาดผสงอายครอบคลมธรกจอตสาหกรรมดานสนคาและบรการการรกษาพยาบาล ดานการดแลและการด ารงชวตประจ าวน พฒนาศนยใหขอมล ค าปรกษาแกผ ดแลผสงอายทบาน ศนยบรการดแลผสงอายกลางวน สงเสรมพลงผสงอายไทยเปนพลงตนแบบผสงวยอาเซยน สงเสรมชมรมผสงอายตนแบบและศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย การศกษาเปนเครองมอของรฐในการพฒนาคณภาพชวตขอคนทกวยในชมชนและสงคม

แนวทางการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) ระบแนวทางการจดการศกษาโดยใหยดหลก การจดการศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา และการพฒนาสาระกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง การจดการศกษาตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขน

44 พนฐาน รฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2543) การศกษาเปนสงจ าเปนส าหรบชวตมนษยทกชวงวยตงแตเกดจนตายเพราะเปนสงทชวยพฒนาคนใหมความร สามารถปรบตวทจะด าเนนชวตไดอยางเหมาะสมในสภาพสงคม สงแวดลอมในปจจบนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสลบซบซอน (สมาล สงขศร , 2544) รฐมการสงเสรมผสงอายใหเปนผสงวยอยางสขภาพดและมสขภาวะ (Advancing Health and Well-Being into Old Age) โดยด าเนนนโยบาย หลกประกนสขภาพถวนหนา (National Health Care Coverage) แกประชาชนทกกลมวยทครอบคลมกลมผสงอาย เพอใหไดรบบรการสขภาพทครอบคลมอยางเปนองครวมโดยไมเสยคาใชจาย กระจายอยทวประเทศ ตงแตระดบต าบลและระดบจงหวด บรการดานสขภาพส าหรบผสงอายทมงเนนการอ านวยความสะดวกในการเขาถงบรการ เชน การใหบรการดแลสขภาพผสงอายทบาน (Home Health Care) โดยทมแพทยประจ าครอบครว (Family Care Team) ทประกอบไปดวย สหสาขาวชาชพ (Multidisciplinary) คลนกผสงอาย การใหบรการฟนเทยม การคดกรองเพอปองกนและการดแลภาวะสมองเสอม การสงเสรมสขภาพในผสงอาย และการสงเสรมการรวมกลมชมรมผสงอายในระดบต าบลเพอท ากจกรรมดานสขภาพและสงคมรวมกน ด าเนนโครงการวดสงเสรมสขภาพ ทชวยท าหนาทในการสงเสรมสขภาพใหแกผสงอายในชมชนจ านวน 1 วดตอ 1 อ าเภอ มการผสมผสานความรเรองการดแลสขภาพใหเขากบกจกรรมทางดานศาสนาของคนในชมชนทสอดคลองและกลมกลนกบวถชวตและความเปนอยของชาวบานทเปนผสงอาย

การสรางความมนใจในเรองสภาพแวดลอมทเกอหนนและเหมาะสม (Ensuring enabling and Supportive Environments) (กรมกจการผสงอาย, 2559) โดยใน ป พ.ศ. 2546 รฐไดด าเนนโครงการอาสาสมครดแลผสงอายทบาน (Volunteer Care givers Project) โดยมงเนนใหผสงอายไดรบการดแลและการชวยเหลอเกอกล จากอาสาสมครดแลผสงอายในชมชนเดยวกน ท าใหผสงอายสามารถด ารงชวตอยรวมในครอบครวและชมชนไดอยางมความสข (Ageing in Place) และไดมการขยายผลทวประเทศครอบคลมพนททกต าบลทวประเทศตงแตป พ.ศ. 2556 เปนตนมา มการจดตงศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพส าหรบผสงอายในชมชน ในพนทระดบต าบลในทกอ าเภอ โดยมการบรณาการภารกจกบหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถนและองคกรภาคเครอขายดานผสงอาย จดใหมความปลอดภยในบานและสภาพแวดลอมในพนทสาธารณะภายในชมชนทเหมาะสมและปลอดภยกบผสงอายและเพอทกคน (Universal Design : UD) นอกจากนยงมการคนหา รวบรวม สงเสรม และสนบสนน “คลงปญญาผสงอาย” (Older Persons Brain Bank) ในระดบชมชน เพอใหมการจดกจกรรมการถายทอดความรภมปญญา ทกษะ และประสบการณทเปนความเชยวชาญของผสงอายในสาขาตาง ๆ และสรางเครอขายในการประสานงานดานขอมลเพอเชอมโยงกนทวประเทศและมการด าเนนการในกจกรรมตางๆดงน

45

กำรฝกอบรมผใหบรกำรดแลและบคลำกรวชำชพเพอดแลผสงอำย กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงศกษาธการ กระทรวงแรงงาน สภากาชาดไทย สมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดใหความสนบสนนในการจดฝกอบรมความรและทกษะทจ าเปนในการดแลผสงอาย โดยจดการฝกอบรมใหแกผทมสวนเกยวของกบการดแลผสงอายดงน

กำรฝกอบรมบคลำกรดำนสำธำรณสข เปนการฝกอบรมความร ทกษะ และประสบการณในการใหบรการดแลผสงอายแกแพทย พยาบาล และบคลากรทางการแพทย รวมถงการฝกอบรมการรกษาทางการแพทย การสงเสรมสขภาพ การปองกนปจจยเสยงทางสขภาพหรอการฟนฟสมรรถภาพ ซงเปนการสงเสรมความร ความสามารถในการดแลผสงอายโดยเฉพาะ ผเขารบการฝกอบรมจะมาจากสถาบนทางการแพทยทวทงประเทศ เชน โรงพยาบาลในสวนกลาง โรงพยาบาลประจ าจงหวด โรงพยาบาลประจ าชมชน และศนยสขภาพ โดยระยะเวลาในการฝกอบรมขนอยกบเนอหาของหลกสตรและความจ าเปนตอการดแลผสงอายโดยเฉพาะ เชน การรกษาและการใหการดแลส าหรบโรคเฉพาะทาง เปนตน นอกจากน ในแตละปคณะแพทยศาสตรในระดบมหาวทยาลยรวมทงกระทรวงสาธารณสข จะใหทนการศกษาและทนฝกอบรมในสาขาเฉพาะทางแกแพทยทมความสนใจ โดยเฉพาะในสาขาเวชศาสตรผสงอาย เพอใหไปศกษาความรเพมเตมหรอฝกอบรมเพมเตมในตางประเทศ และกลบมาปฏบตงานในฐานะแพทยผเชยวชาญดานเวชศาสตรผสงอาย

กำรฝกอบรมผใหกำรดแลผสงอำย เปนการฝกอบรมความรและทกษะการดแลผสงอายเบองตนใหแกบคคลทวไป หรอบคคลทจะท าหนาทเปนผใหการดแลผสงอาย ซงเปนการอบรมใหความรและทกษะการดแลผสงอายทงผสงอายทยงมสขภาพดและผสงอายอยในภาวะพงพง เปนโรคเรอรง หรออยในภาวะตดเตยง โดยผเขารบการอบรมสวนใหญคอ สมาชกในครอบครวของผสงอาย หรอบคคลทวไปทมความสนใจทจะปฏบตงานเปนผใหบรการดแลผสงอาย นอกจากน กระทรวงสาธารณสข โดยกรมอนามย ไดรบความสนบสนนงบประมาณจากส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตใหด าเนนการจดการอบรมบคลากรดานสาธารณสขเพอใหท าหนาทเปนผจดการดแลผสงอาย โดยเปนการอบรมใหความรดานการจดท าแผนการดแลผสงอายเปนรายบคคล ใชเวลาในการอบรม 70 ชวโมง เพอใหบคลากรซงสวนใหญเปนบคลากรทางดานสาธารณสข ไดมความร ความเขาใจและสามารถท าหนาทในการจดท าแผนการดแลผสงอายและประสานการดแลผสงอายกบผทท าหนาทดแลผสงอาย หรออาสาสมครทดแลผสงอายอยในแตละพนท

กำรดแลดำนสขภำพจตผสงอำย กรมสขภาพจตไดจดท าคมอในการดแลสขภาพจตผสงอายเบองตน เพอใชเปนแนวทางในการดแลผสงอายและจดการฝกอบรมการสงเสรมสขภาพจตผสงอาย โดยการใหความรและทกษะพนฐานใหแกอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน ซงคมอดงกลาวไดรบการออกแบบใหใชเปนแนวทางในการฝกอบรมและเปนเครองมอพนฐานส าหรบอาสาสมครในการคด

46 กรองและประเมนสขภาพจตผสงอายเมอไปเยยมเยยนผสงอายทบาน การคดกรองเบองตนโดยเครองมอนจะท าใหอาสาสมครสามารถประเมนสภาวะสขภาพจตเบองตนของผสงอายได และอาสาสมครสามารถประสานความชวยเหลอเพอใหการรกษาทเหมาะสมแกผสงอายทมความเสยงตอปญหาทางสขภาพจต เชน ความวตกกงวล ความวาเหว และความซมเศรา

นอกจากน กรมสขภาพจตยงใหการสนบสนนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบลและโรงพยาบาลชมชนในระดบอ าเภอ เพอรเรมโครงการสงเสรมสขภาพจตใหแกผสงอาย ซงโครงการนครอบคลมกจกรรมทงการปองกนและการสงเสรมสขภาพจตผสงอาย กจกรรมประกอบดวย การบรหารสมองโดยการกระตนการรบรและความทรงจ ากจกรรมสงเสรมความมนใจในตนเอง และสนบสนนการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม หรอกจกรรมนนทนาการเพอลดความเสยงของโรคสมองเสอมและลดโอกาสในการเปนโรคซมเศราในผสงอาย

กำรดแลดำนควำมพกำรของผสงอำยจากขอมลคนพการในป พ.ศ. 2558 ทระบวามจ านวนคนพการกวา 1.5 ลานคนในจ านวนคนพการดงกลาวกวารอยละ 50 พบวา เปนคนพการทมอายเกน 60 ป ซงผสงอายทมความพการสามารถเขาถงสทธของตนเองไดตามพระราชบญญต สงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ .ศ. 2550 โดยการไปรบการจดทะเบยนเปนคนพการและรบบตรประจ าตวคนพการไดทกรมสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต ทงในกรงเทพมหานครและทส านกพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยประจ าจงหวดทวทงประเทศ การชวยเหล อทจะไดรบจะครอบคลมบรการดานสขภาพโดยไมเสยคาใชจาย ไดแก การรกษาพยาบาลทางการแพทย การฟนฟสมรรถภาพ และการไดรบการสนบสนนอปกรณเครองชวยความพการตามทจ าเปน

กำรดแลผสงอำยระยะยำว นโยบายของรฐในการดแลผสงอายระยะยาว ประกอบดวย

เกณฑประเมน 6 องคประกอบ ไดแก

1. มขอมลผสงอายตามกลมความสามารถในการประกอบกจวตรประจ าวน (Barthel Activity

of Daily Living: ADL)

2. มชมรมผสงอายผานเกณฑชมรมผสงอายคณภาพ

3. มอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน

4. มบรการการดแลสขภาพผสงอายทบานทมคณภาพโดยบคลากรสาธารณสข (Home health

care)

5. มบรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพระดบต าบล

6. มระบบการดแลผสงอาย 2 กลม ไดแก กลมตดบาน และกลมตดเตยง

47

สทธและสวสดกำรผสงอำย

ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ไดบญญตเกยวกบสทธและสวสดการผสงอาย เพอ

เปนการสนบสนนใหผสงอายด ารงชวตอยางมนคงและมความสข ชวยสรางภมคมกนและความ

เขมแขงใหกบผสงอายในการดแลตนเองและปกปองตนเองจากภยรอบดาน ชวยสงเสรมสนบสนนให

กลม/ชมรมผสงอายมความเขมแขงโดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน ชวยสรางเสรมสขภาพอนามย

สขภาวะ ความภาสข และคณภาพชวตของผสงอาย ซงการพฒนาคณภาพชวตผสงอายควรด าเนนการ

ควบคไปกบมาตรการของอนๆรฐ ภายใตแนวคดทใหความส าคญวาผสงอายมคณคา ประสบการณ

และมศกยภาพ ซงควรไดรบการสงเสรม สนบสนน ใหมสวนรวมท าประโยชนใหสงคม เพอใหผสงอาย

ไดรบการดแลอยางทวถง โดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชน สงเสรมกระบวนการเรยนร

ตลอดชวตของผสงอายตามศกยภาพ เพอสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร พฒนาทกษะในการดแลตนเอง

โดยเชอมโยงกบประสบการณของผสงอาย เพมโอกาสในการรวมกลมทางสงคม เนอหาสาระทจะให

ผสงอายเรยนรตองตงอยบนพนฐานศาสตรการเรยนรส าหรบผใหญ สามารถน าไปใชในชวตไดจรง ซง

จะน าไปสการมคณภาพชวตทด

สทธและสวสดการผสงอายทส าคญ ดงน

1. มำตรำ 11 แหงพระรำชบญญตผสงอำย พ.ศ. 2546 บญญตวา ผสงอายมสทธไดรบ การคมครอง สงเสรม สนบสนนในดานตางๆ ดงน

(1) การบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ

(2) การศกษา การศาสนา และขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอการด าเนนชวต (3) การประกอบอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสม (4) การพฒนาตนเองและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การรวมกลมใน

ลกษณะเครอขายหรอชมชน (5) การอ านวยความสะดวกและความปลอดภยโดยตรงแกผสงอายในอาคาร

สถานท ยานพาหนะหรอการบรการสาธารณะอน (6) การชวยเหลอดานคาโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม (7) การยกเวนคาเขาชมสถานทของรฐ (8) การชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรมหรอถกแสวงหา

ประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอถกทอดทง

48

(9) การใหค าแนะน า ปรกษา ด าเนนการอนทเกยวของในทางคด หรอในทางการแกไขปญหาครอบครว

(10) การจดทพกอาศย อาหารและเครองนงหมใหตามความเปนจ าเปนอยางทวถง (11) การจายเงนเบยยงชพเปนรายเดอนอยางทวถงและเปนธรรม (12) การสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ (13) การอนตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด

2. สทธผสงอำยสหประชำชำต องคการสหประชาชาตไดรบรองหลกการ 18 ประการ ส าหรบผสงอาย เมอวนท 16 ธนวาคม 2534 ดงตอไปน

กำรมอสรภำพในกำรพงตนเอง

1. ผสงอายพงมสทธทจะไดรบอาหาร น า ทอยอาศย เครองนงหม และการดแลสขภาพ

อยางเพยงพอ ทงจากการจดสรรรายได การสนบสนนชวยเหลอจากครอบครวและชมชน ตลอดจน

การชวยเหลอตนเอง

2. ผสงอายพงมสทธและโอกาสไดท างาน หรอมโอกาสทจะสรางรายไดทางอนใหกบ

ตนเอง

3. ผสงอายพงมสทธและมสวนรวมในการก าหนดการเกษยณอายการท างาน

4. ผสงอายพงมสทธเขาถงโครงการฝกอบรมและโครงการดานการศกษาทเหมาะสม

5. ผสงอายพงมสทธทจะอาศยอยในสภาพแวดลอมทปลอดภย และสามารถทจะปรบ

ใหเขากบความพงพอใจสวนบคคลและความสามารถทเปลยนไป

6. ผสงอายพงมสทธทจะพกอาศยอยทบานของตนเองไดนานทสดเทาทจะเปนไปได

กำรมสวนรวม

1. ผสงอายพงมสทธคงอยในสงคม และมสวนรวมอยางแขงขนในการก าหนดและ

ด าเนนนโยบายทมผลโดยตรงตอความเปนอยอนดของผสงอาย รวมทงแลกเปลยนความรและทกษะ

กบคนรนใหม

2. ผสงอายพงมสทธทจะแสวงหาและพฒนาโอกาสในการใหบรการแกชมชน และ

ท างานอาสาสมครในต าแหนงทเหมาะสมกบความสนใจและความสามารถ

49

3. ผสงอายพงมสทธทจะกอตงขบวนการหรอสมาคมเพอผสงอาย

กำรอปกำระเลยงด

1. ผสงอายพงมสทธทจะไดรบการอปการะเลยงดและการปกปองคมครองจาก

ครอบครวและชมชน ตามคณคาวฒนธรรมของแตละระบบสงคม

2. ผสงอายพงมสทธเขาถงบรการดานการดแลสขภาพ เพอชวยใหสามารถและคงไว

หรอฟนฟสมรรถภาพทางดานรางกาย จตใจ และอารมณใหอยในระดบทสมบรณทสด และเพอชวย

ปองกนหรอชะลอการเกดภาวะเจบปวยอกดวย

3. ผสงอายพงมสทธไดรบบรการทางดานสงคมและกฎหมาย เพอสงเสรมอสรภาพ

ในการด าเนนชวตการปกปองคมครองและการอปการะเลยงด

4. ผสงอายพงมสทธทจะไดรบประโยชนจากการเลยงดในสถานสงเคราะห ซงจะ

ใหบรการดานการปกปองคมครอง การฟนฟสมรรถภาพ และการกระตนทางดานจตใจและสงคม ใน

สภาพแวดลอมทปลอดภยและบรรยากาศทเปนมตรตามความเหมาะสมกบสถานภาพและความ

ตองการ

5. ผสงอายพงมสทธมนษยชนทงปวงและเสรภาพขนพนฐานในขณะทอยในสถานท

ใดใด หรอในสถานทใหบรการดแลรกษา รวมทงพงไดรบการยอมรบในศกดศร ความเชอ ความ

ตองการ และความเปนสวนตว ตลอดจนสทธในการตดสนใจเกยวกบการอปการะเลยงดและคณภาพ

ชวตของตนเอง

กำรบรรลควำมตองกำร

1. ผสงอายพงมสทธทจะแสวงหาโอกาสในการพฒนาศกยภาพของตนเองไดอยางเตมท

2. ผสงอายพงมสทธเขาถงแหลงการศกษา วฒนธรรม ความ เชอทางศาสนา และ

นนทนาการในสงคม

ควำมมศกดศร

1. ผสงอายพงมสทธทจะด ารงชวตอยอยางมศกดศร และมความมนคงปลอดภย

ปราศจากการถกแสวงหาผลประโยชน ตลอดจนการปฏบตอยางทารณทงทางรางกายและจตใจ

50

2. ผสงอายพงไดรบการปฏบตอยางเปนธรรมโดยไมค านงถงความแตกตางทางวยเชอ

ชาต เผาพนธ ภมหลง ศาสนา ความพการ ฐานะทางเศรษฐกจ หรอสถานภาพอนใด

กรอบกำรด ำเนนงำนดำนผสงอำยของประเทศไทยภำยใตแผนปฏบตกำรระหวำงประเทศมำดรดวำดวยเรองผสงอำย กรอบการด าเนนงานดานผสงอายของประเทศไทยภายใตแผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอายมประเดนส าคญ ดงน

1. ผสงอำยกบกำรพฒนำ (Older Persons and Development) Issue 1: การมสวนรวมในสงคมและการพฒนา

- สงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง Issue 2: การท างานของผสงอาย

- โอกาสในการท างานของผสงอาย Issue 3: การพฒนาชนบท การยายถน และการขยายตวของเมอง

- การปรบปรงโครงสรางพนฐาน การยกระดบคณภาพชวตผสงอายในชนบท Issue 4: การศกษา และการฝกอบรม

- โอกาสในการศกษา อบรม ฝกอาชพ - การสงเสรมการใชความร ความสามารถ และประสบการณของผสงอาย

Issue 5: การเสรมสรางความสมพนธระหวางวย Issue 6: การขจดความยากจน Issue 7: ความมนคงทางรายได ความคมครองทางสงคม ความมนคงทางสงคม และการ

ปองกนความยากจน - การมรายไดเพอการดารงชพ บ านาญ ประกนสงคม

Issue 8: ผสงอายในสถานการณฉกเฉน - การชวยเหลอผสงอายทประสบภยธรรมชาต

2. สงวยอยำงสขภำพดและมสขภำวะ (Advancing Health and well – being into Old Age)

Issue 1: การสงเสรมสขภาพ และสขภาวะตลอดชวต - นโยบายดานการสงเสรมสขภาพผสงอาย

Issue 2: การเขาถงบรการสขภาพอยางเทาเทยม ทวถง Issue 3: ผสงอายกบโรคเอดส

- ผลกระทบของโรคเอดสตอผสงอาย และในฐานะผดแล - การไดรบขอมล ขาวสาร ความร และบรการทางการแพทย

51

Issue 4: การฝกอบรมผดแล และบคลากรสาธารณสข Issue 5: การดแลสขภาพจตผสงอาย

- บรการปองกน สงเสรม รกษา Issue 6: ผสงอายกบภาวะความพการ

- สงเสรมศกยภาพ และการมสวนรวมของผสงอายทมภาวะความพการ 3. กำรสรำงควำมมนใจในเรองสภำพแวดลอมทเ กอหนนและเหมำะสม (Ensuring

Enabling and Supportive Environments) Issue 1: บานพกอาศยและสภาพแวดลอม

- สงเสรมแนวคดใหผสงอายอยรวมในครอบครวและชมชน (Ageing in Place) Issue 2: การสนบสนนผทาหนาทดแลผสงอาย

- บรการสนบสนนผทาหนาทผดแลผสงอาย Issue 3: ผสงอายทถกทอดทง ละเมดสทธ และถกกระท าความรนแรง

- บรการใหความชวยเหลอ Issue 4: การสงเสรมภาพลกษณผสงอาย

- สรางความตระหนกและเหนคณคาความส าคญของผสงอายตอสาธารณะ ผสงอายควรไดรบโอกาสในการศกษาเรยนร และพฒนาศกยภาพของตนเองอยางตอเนอง

เขาถงขอมลขาวสารและบรการทางสงคมอนเปนประโยชนในการด ารงชวต เขาใจถงการเปลยนแปลงของสงคมรอบดาน เพอใหสามารถปรบบทบาทของตนใหสมวย ผ สงอายควรไดถายทอดความรประสบการณใหสงคม มโอกาสไดท างานท เหมาะสมกบวยและตามความสมครใจ โดยไดรบคาตอบแทนทเปนธรรม เพอใหเกดความภาคภมใจและเหนชวตมคณคา ผสงอายตองไดเรยนรในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง สามารถเขาถงบรการดาน สขภาพอนามยผสงอายไดรบปจจยพนฐานในการด ารงชวตอยางมคณคาและศกดศร ไดอยกบครอบครวโดยไดรบความเคารพรก ความเขาใจ ความเอออาทร การดแลเอาใจใส การยอมรบ ตามบทบาทของกนและกนระหวางสมาชกในครอบครว เกดความสมพนธอนดในการอยรวมกน อยางเปนสข ดงนนในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตส าหรบผสงอาย ผทมสวนเกยวของตองมความรความเขาใจพฒนาการดานรางกายและจตใจในผสงอาย การปรบตวกบบทบาทใหมของผสงอาย ความตองการของผสงอาย ลกษณะภาวะความสงอาย การเปลยนแปลงทางกายภาพและสรระรางกายในผสงอาย และการการประเมนผสงอายอยางครอบคลมและเปนองครวมเบองตน รวมทง แนวคดพฤฒพลงและองคประกอบทเกยวของ แนวคดเกยวกบคณภาพชวตและคณภาพชวตผสงอาย และสวสดการดานสงคมและกฎหมายทเกยวของกบสวสดการผสงอายประเทศไทยเพอใหกระบวนการในการจดการเรยนรเกดผลลพธทดทสดตามเปาหมายตอไปดงกลาวขางตน

52

ปรชญำแนวคดทฤษฎกำรเรยนรของผใหญและกำรเรยนรตลอดชวต

การศกษาตลอดชวตเปนการเรยนรในทกมตและทกระดบในชวตของคนและเปลยนแปลงไป

ตามความตองการของบคคล สงคม สงแวดลอม เปนการบรณาการความรกบวถชวตไมยดตดแคกระ

บวนการและการจดการแตตองสามารถน าความรไปประยกตใชในการแกปญหาและพฒนาคณภาพ

ชวตดานตางๆ การศกษาทแทจรงจงไมไดจ ากดอยแตเพยงในระบบโรงเรยนเทานน แตยงรวมถง

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย โดยเนนการศกษาตลอดชวตซงจะเปนเครองมอใน

การด ารงชวตอยางยงยน สอดคลองกบทศทางการปฏรปการศกษาทเชอมโยงกบการพฒนาดานอนๆ

ใหคนไทยไดเรยนรตลอดชวตไดอยางมคณภาพ ซงเปนเปาหมายทเนนประเดนหลก 3 ประการไดแก

(อจฉรา สากระจาย, 2557)

1. พฒนาคณภาพและมาตรฐานดานการศกษาและการเรยนรของคนไทย

2. เพมโอกาสทางการศกษาและการเรยนร

3. สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม สงผลใหคนไทยเรยนรไดดวยตนเอง มนสยใฝ

รตลอดชวต มจตส านกและความภมใจในความเปนไทย วยแรงงานและผสงอายไดรบการศกษาและ

การเรยนรเพมเตมอยางตอเนองตลอดชวต มทกษะและความรพนฐานในการท างานและการด ารงชวต

อยางเหมาะสม มประสทธภาพ สงผลใหมคณภาพชวตดขน

การจดการศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมการศกษาและการเรยนรตลอดชวตดวย

รปแบบการเรยนรทหลากหลาย โดยยดชมชนเปนฐานในการจดการเรยนร และใชทนทางสงคมทม

เปนเครองมอในการจดการเรยนร ท าใหชมชนและสงคมมการพฒนาเปนชมชนทเขมแขง สามารถพง

พาตนเองได มทกษะพนฐานทางอาชพและการด ารงชวต สามารถด ารงชวตไดอยางมความสข ใน

การศกษาตลอดชวตนนมการประยกตใชทฤษฎการเรยนรของผใหญและผสงอายเพอสงเสรมการ

เรยนรของผใหญและผสงอายซงเปนบคคลทมอายตงแต 18 ปขนไปจนถงวยสงอาย ทมลกษณะการ

เรยนรทแตกตางจากเดก ความตองการการเรยนรของผใหญและผสงอายทเปนผสงอาย ทควรจดการ

เรยนรใหเกดขนมประเดนทส าคญไดแก (Mauk, 2010)

1. อาหารและโภชนาการ (Diet and nutrition) 2. การออกก าลงกายและสรางเสรมสมรรถนะทางกาย (Exercise and fitness) 3. การควบคมน าหนก (Weight control)

53

4. การจดการความเครยด (Stress management) 5. การดแลตนเองแบบผสมผสาน และแพทยทางเลอก (Complementary and

alternative practices) 6. อาชพและความกาวหนา (Career and advancement) 7. ทกษะชวตพนฐาน (Basic life skills) เชน การอาน การเขยน การค านวณ การขบรถ 8. งานอดเรก (Hobbies) 9. การมสวนรวมกบชมชน (Community involvement) 10. กจกรรมอาสาสมคร (Volunteering) 11. ศลปวฒนธรรมและการสรางคณคาใหตนเอง (Art and culture or personal

enrichment) 12. นนทนาการและการพกผอนหยอนใจ (Enjoyment out of life) 13. ทศนศกษาและการทองเทยว (Education travel) 14. การพฒนาดานจตวญญาณและการพฒนาตนเอง (Spiritual and personal growth) 15. การปรบตวและการอยรวมกบผอน (Getting along with others)

พฒนาการและการเรยนรในวยผใหญและผสงอายนน เปนความรทมความเกยวของกบ

การศกษาตลอดชวต การจดกจกรรมการเรยนรตองใหความสนใจ ทงจตวทยาพฒนาการ จตวทยา

ผใหญและผสงอาย และทฤษฏการเรยนร มความส าคญอยางมากในการทจะท าใหการเรยนการสอน

ประสบผลส าเรจ การจดการเรยนรเพอสงเสรมใหผสงอายเปนผสงอายทมศกยภาพและความสามารถ

ในการดแลตนเองหรอพฤฒพลง (Active Ageing) มความส าคญ องคการอนามยโลก ไดใหนยาม

ความหมายผสงอายทมศกยภาพในการด าเนนชวต มพฤฒพลง (Active Ageing) วา คอกระบวนการ

ในการสงเสรมศกยภาพอนสงสดเพอโอกาสทจะมสขภาวะทด การมสวนรวม การเรยนรตลอดชวต

ความมนคงปลอดภย เพอสรางเสรมคณภาพชวตทดตามชวงชวตของปจเจกบคล (Wold Health

Organization, 2002) ซงเมอเปนผสงอายทมศกยภาพ (Active Ageing) จะสงผลใหผสงอายเปน

ผสงอายทมสขภาวะทด (Healthy Ageing) ซงหมายถง การเปนผสงอายทมความสมบรณทงกาย จต

สงคม และจตวญญาณไมใชแคเพยงปราศจากโรคเทานนและรวมถงการมความสามารถตามสภาวะ

การเปลยนแปลงไปตามกระบวนการชราท เก ดขนไดอยางเหมาะสม และเปนผสงอายทประสบ

ผลส าเรจในชวต (Successful Ageing) การมมมมองเชงบวกตอผสงอาย การเขาใจผสงอายและปจจย

ทสงผลตอการเปนผสงอายทมศกยภาพมความส าคญเพอการสงเสรมการเรยนรและศกยภาพผสงอาย

54

การสงเสรมการเรยนรและพฒนาผสงอายทมศกยภาพ (Active Ageing) จะน าไปสการ

แกปญหาพงพงทางสงคม แนวคดทางการศกษาเพอพฒนาพฤฒพลงไดแก แนวคดการศกษาตลอด

ชวต แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา (Educational Gerontology) แนวคดการพฒนาเมองแหง

การเรยนร แนวคดการพฒนาเมองส าหรบผสงอาย (ระว สจจโสภณ, 2556) ทกแนวคดดงกลาวม

ความเชอมโยงกนในเปาหมายและกระบวนการทจะพฒนาผสงอายในระดบปจเจกบคคลใหเปน

ผสงอายทมพฤฒพลงเพอน าไปสสงคมผสงอายทมพฤฒพลง การกาวเขาสวยสงอายทยงประโยชนได

ตองไดรบการฝกฝนการท างานและการเรยนรตลอดชวตอยางตอเนองและมโอกาสในการเรยนร

หลากหลายรปแบบ เนนใหผสงอายพงพงตนเองได ไดรบการศกษามสขภาพกายและจตด มคณภาพ

ชวตทด มความมนคงทางรายได มสวนรวมและไมเปนภาระตอสงคม

แนวคด ทฤษฎของกำรเรยนร หลกกำรทเกยวของกบกำรเรยนร

กำรเรยนร (Learning) การเรยนร (Learning) หมายถง กระบวนการทจะน าไปสการเปลยนแปลงทความร ความเชอ เจตคต และพฤตกรรมทเกดขนจากประสบการณ กอใหเกดการเพมสมรรถนะความสามารถ (Performance) ของการเรยนรในอนาคต ซงการเรยนรดงกลาวเปนสงทผเรยนลงมอปฏบต เปนผลจากการตความ และตอบสนองตอประสบการณของตน โดยรตวและไมรตว ทงในอดตและปจจบน (วจารณ พานช, 2556)

แนวคดของกำรเรยนร การเรยนรเปนกระบวนการพฒนาการทสมพนธกบพฒนาการ

ดานตางๆของผเรยนทมตนทนปจจยดานประสบการณทางสงคม อารมณ ทมผลตอทศนคต คานยมท

อาจสงผลตอความสนใจเรยน ซงไมใชมแตทกษะ ความร และความสามารถเทานน หลกการท

เกยวของกบการเรยนรทส าคญ (วจารณ พานช, 2556) ดงน

1. ผเรยนมพนฐานความรเดมทมผลตอการเรยนรทอาจชวยสงเสรมหรอขดขวาง

การเรยนร

2. แรงจงใจมผลตอพฤตกรรม ความสนใจ และความพยายามในการเรยนร

3. วธการจดระเบยบโครงสรางความรของผเรยนมอทธพลตอการเรยนรและ

ความสามารถในการประยกตใชความรเดม

4. การบรณาการดานความรและทกษะการปฏบตจะสงผลตอความช านาญและ

ความสามารถในการเรยนร

5. การลงมอฝกปฏบตอยางมเปาหมาย ทงไดรบค าแนะน าปอนกลบ (Feedback)

อยางชดเจน จะชวยสงเสรมการเรยนร

6. ระดบพฒนาการของผเรยนมความสมพนธและปฏสมพนธกบสภาพบรรยากาศ

55 ในชนเรยน ทงดานสงคม อารมณ สตปญญา และมอทธพลสงผลตอการเรยนร

7. บรรยากาศเชงลบมผลขดขวางการเรยนร บรรยากาศเชงบวกชวยสงเสรมการ

เรยนร ซงผเรยนตองประเมนและพฒนากระบวนการเรยนรของตน

หลกกำรทเกยวของกบกำรเรยนร ในการเรยนรไมวาจะเปนการเรยนรในเดก หรอการเรยนรใน

ผใหญและผสงอายผสงอาย แรงจงใจ (Motives) มสวนส าคญในการสงเสรมกระบวนการเรยนร สงผล

ดตอผเรยน และสงเสรมการเรยนรใหผเรยน โดยเฉพาะแรงจงใจภายใน ดงนนในกระบวนการเรยนร

ตองสรางแรงจงใจใหผเรยน (ชดชงค ส. นนทนาเนตร, 2560)

แรงจงใจ (Motives) หมำยถง สงทกระตนใหกระท ากจกรรมใดกจกรรมหนงอยางมจดหมาย

ปลายทาง ซงอาจเกดจากสงเราภายในหรอภายนอกกได เปน แรงผลกดนทท าใหบคคลกระท าอยาง

ใดอยางหนงจนส าเรจ หรออาจกลาววา เปนแรง ชกน าจากสงทมาเราใหความตองการเกดแรงขบ

ขนมา ท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมไป ในแนวทางใดแนวทางหนง แรงจงใจเปนปจจยทกอใหเกด

พฤตกรรมโดยการเราภายใน ตวบคคล

ทฤษฎแรงจงใจมความเชอวา การจงใจอยภายใตการควบคม การรบร การคาดการ ลวงหนา

ถาคาดวาจะไดประโยชนจะมแรงจงใจในการตดสนใจกระท าสงนนสง แรงจงใจทสงผลหรอมอทธพล

โดยตรงตอ การศกษา คอ แรงจงใจใฝสมฤทธ ( Achievement Motivation) ซงเปนแรงจงใจทมอย

ใน มนษยทกคน เปนความตองการทางจตใจของมนษยทจะเอาชนะอปสรรคฝาฟนกระท าสงทยาก ๆ

ใหประสบผลส าเรจ เปนความปรารถนาทจะกระท าสงใด ๆ ใหส าเรจโดยเรว ทสดและไ ดผลดทสด

เทาทจะท าได ผทมแรงจงใจใฝสมฤทธสง จะบรรลผลส าเรจ ทางการศกษา และมความพยายามทาง

การศกษาใหระดบสงขนไป บคคลทมแรงจงใจใฝสมฤทธสงหรอต า แสดงออกใหเหนในรปพฤตกรรม

ของ แตละบคคล บคคลทม แรงจงใจใฝสมฤทธสงจะมความทะเยอทะยาน มการแขงขนและมความ

พยายามทจะ ปรบปรงตวเองใหดยงขน (ศรบรณ สายโกสม, 2548; ชดชงค ส. นนทนาเนตร, 2560)

ในการเรยนรไมวาจะเปนการเรยนรในเดก หรอการเรยนรในผใหญ แรงจงใจ (Motives) มสวน

ส าคญในการสงเสรมกระบวนการเรยนร สงผลดตอผเรยน และสงเสรมการเรยนรใหผเรยน

ลกษณะของผทมแรงจงใจใฝสมฤทธสงไว ดงน 1. มความทะเยอทะยาน 2. มความหวงวาจะประสบผลส าเรจ ถงแมวาการกระท านนจะขนอยกบโอกาส 3. มความพยายามไตเตาไปสสภาพสงคมสงขน 4. มความอดทนท างานทยากไดเปนเวลานาน

56

5. เมอสงทก าลงท าอยมอปสรรค ผมแรงจงใจใฝสมฤทธพยายามตอไปจนส าเรจ แรงจงใจในการศกษาของบคคลแตละระดบจะแตกตางกนออกไปตามวย ฐานะ และโอกาสใน

วย เดกแรงจงใจในการศกษาขนอยกบปจจยตาง ๆ ดงน

1. สถานภาพ สถานะทางเศรษฐกจและสงคมทแตกตาง 2. ทนทรพยใชในการศกษามากหรอนอยกวา 3. คณภาพของจดการศกษาทแตกตาง 4. ภมล าเนาจองสถานศกษาทอยในสวนภาคกลางหรอสวนภมภาค ทฤษฎความตองการของมนษยตามแนวคดของแมคเคลแลนด (McClelland, 1985

อางใน ศรบรณ สายโกสม, 2548 (ศรบรณ สายโกสม, 2548)) เสนอวา ความตองการของมนษยม 3 เรอง คอ ความตองการประสบ ความส าเรจ (Achievement : nAch) ความตองการดานสมพนธภาพ ( Affiliation : nAff) และความตองการอ านาจ (Power : nPow) ซงความตองการทแตกตางกนจะน าไปส พฤตกรรมของบคคลทแตกตางกน นกจตวทยาเรยกทฤษฎของแมคเคลแลนดวา ทฤษฎ แรงจงใจใฝสมฤทธ ( Achievement Motivation Theory) ทเนนถงแรงจงใจพนฐานของ บคคล 3 ประการ ไดแก

1. แรงจงใจใฝสมฤทธ (Achievement motive) คอ ความปรารถนาทจะท าสงหนง

ใหส าลลวงไปดวยด โดยพยายามแขงกบเกณฑมาตรฐานอนใหดเลศ จะมความรสก เปนทกข กงวลใจ

ไมสบาย เมอประสบความลมเหลวหรออปสรรค

2. แรงจงใจใฝสมาคม (Affiliation motive) คอ ความปรารถนาทเปนทยอมรบ ของ

คนอน ตองการเปนทนยมชมชอบของคนอน ตองการมเกยรตยศชอเสยงในสงคม สงเหลานเปน

แรงจงใจทจะท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมใหไดมาซงการยอมรบจาก บคคลอน

3. แรงจงใจใฝอ านาจ (Power motive) คอ ความปรารถนาทจะไดมาซงอทธพล

เหนอกวาคนอน ๆ ในสงคม ผทมแรงจงใจใฝอ านาจสงจะเปนผทพยายามควบคมสงตาง ๆ เพอให

ตนเองบรรลตามความตองการทจะมอทธพลเหนอคนอน แมคเคลแลนด (McClelland) เนนในเรอง

ของแรงจงใจใฝสมฤทธมากกวา แรงจงใจดานอน ๆ เพราะเหนวาแรงจงใจใฝสมฤทธมความส าคญมาก

ทสดใน ความส าเรจของคนเราและสรปลกษณะของคนมแรงจงใจใฝสมฤทธสงไวดงน (ศรบรณ สาย

โกสม, 2548)

1. มความรบผดชอบในพฤตกรรมของตน และตงมาตรฐานความเปนเลศในการ

ท างาน

57

2. ตงวตถประสงคทมโอกาสจะส าเรจ 50 – 50 หรอมความเสยงปานกลาง

3. พยายามท างานอยางไมทอถอยจนถงจดหมายปลายทาง

4. มความสามารถในการวางแผนระยะยาว

5. ตองการขอมลยอนกลบของผลการท างาน

6. เมอประสบความส าเรจมกอางสาเหตจากภายใน เชน ความสามารถ ความพยายาม

ลกษณะของเหตจงใจ แบงแรงจงใจออกเปน 2 ลกษณะ คอ

1. แรงจงใจภายใน ( Intrinsic Motivation) หมายถง สภาวะของบคคลทมความ

ตองการหรอแสดงบางอยางตามความชอบของตวเอง เพราะฉะนนบคคลใดกตามทม แรงจงใจภายใน

ยอมแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ดวยความยนด และนกจตวทยาเชอวา แรงจงใจภายในมความส าคญ

มากกวาแรงจงใจภายนอก

2. แรงจงใจภายนอก (Extrinsic Motivation) สภาวะของบคคลทไดรบแรง กระตน

จากภายนอกท าใหมองเหนจดหมายปลายทาง และน าไปสการแสดงพฤตกรรม ของบคคลโดยทวไป

นกจตวทยาเชอวาการแสดงพฤตกรรมของบคคลสวนใหญเกดจาก แรงจงใจภายนอกเกอบทงสน

การจดประสบการณและการเรยนรส าหรบผสงอายตองค านงถงทฤษฎการเรยนร การจดบรรยากาศการเรยนรและหลกการจดการศกษาของผใหญ เนองจากผสงอายเปนผใหญทมทงความตองการความคาดหวงการเรยนร ประสบการณ แรงจงใจ และความพรอมทแตกตางจากเดก ดงนนจงตองมความเขาใจในหลกการและทฤษฎทส าคญดงน ทฤษฎกำรเรยนร (Learning Theories) การเรยนรเปนกระบวนการทงดานสมรรถภาพ ทกษะและทศนคตทคนเราไดรบตงแตเปนทารก จนเปนผใหญ กระบวนการเรยนรจงเปนสวนส าคญของความสามารถของคนเรา มนกการศกษาหลายทานไดกลาววา “การเรยนร คอ การเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงเปนผลมาจากประสบการณทคนเรามปฏสมพนธกบสงแวดลอม” ซงในการเรยนรทเกดขน ไดมการศกษาคนควาดานความรทเกยวของกบการเรยนร จนเกดเปนทฤษฎการเรยนร (ทศนา แขมมณ, 2553; วารนทร รศมพรหม, 2542) ดงนน หากกลาวโดยสรปแลว ทฤษฎการเรยนร หมายถง แนวความคด หลกการรวมทงกระบวนการเรยนรทไดจากการศกษาคนควา และทดลองจนเปนทยอมรบวา สามารถอธบายถงลกษณะของการเกดการเรยนร หรอการเปลยนแปลงพฤตกรรมซงเปนผลมาจากประสบการณทมปฏสมพนธกบสงแวดลอม

58 หนำทของทฤษฎกำรเรยนร ทฤษฎการเรยนรทนกคด นกการศกษาไดรวบรวมจากงานวจย หลกการและแนวคดตาง ๆ มหนาทส าคญ 4 ประการ คอ (วารนทร รศมพรหม, 2542) 1. เปนกรอบของงานวจย โดยเปนการปองกนการรวบรวมขอมลทไมเกยวของกบการเขาใจสถานการณการเรยนรออกไป เปนการท าใหมกรอบทกระชบรดกมขน 2. เปนการจดระบบของความร เปนกรอบของขอมลทเกยวของ หรอขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบความสมพนธระหวางสงเรากบการตอบสนอง 3. เปนการระบเหตการณการเรยนรทซบซอน โดยมการใหตวอยางขององคประกอบทหลากหลายทมผลตอการเรยนร 4. เปนการจดระบบใหมของประสบการณเดมทมมากอน เนองจากความรทงหลายทเปนประสบการณเดมจะตองมการจดระบบใหมอยเสมอ หลกการของทฤษฎการเรยนรนอกเหนอจากหนาททง 4 ประการแลว ยงเปนพนฐานความรอก 2 แนวทาง คอ 1) เปนแนวทางในการวเคราะหกระบวนการของการปฏบตการในหองเรยน และ 2) เปนการวเคราะหวจารณการน าเอาผลงานวจยมาใชในกระบวนการในหองเรยนและการจดบรรยากาศในหองเรยนดวย

บรรยำกำศในกำรเรยนรส ำหรบผใหญ การเรยนรเปนกระบวนการทเกดขนกบมนษยตลอดชวต การเรยนรคอการเปลยนแปลงศกยภาพทคอนขางถาวร ซงเปนผลมาจากการฝกหรอการปฏบตทไดรบ การเสรมแรง การเรยนรคอการเปลยนแปลงพฤตกรรม กแสดงวาผลทเกดจากการเรยนร จะตองอยใน รปของพฤตกรรม ทสงเกตได หลงจากเกดการเรยนรแลว ผเรยนสามารถท าสงหรอเรองทไมเคยท ามากอนการเรยนรนน ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมดงกลาว ไมจ าเปนตองเปลยนไปอยางทนททนใด แตมนอาจเปนการเปลยนแปลงศกยภาพ (Potential) ทจะกระท า สงตาง ๆ ตอไปในอนาคต การเปลยนแปลง ศกยภาพนอาจแฝงอยในตวผเรยน ซงอาจจะยงไมไดแสดงออกมา เปนพฤตกรรมในทนท

การจดบรรยากาศในการเรยนรมความส าคญ เนองจากบรรยากาศของการเรยนสงผลตอการเรยนร โดยเฉพาะในผใหญ (Knowles, 1970 อางใน ชดชงค ส. นนทนาเนตร, 2560) กจกรรมการเรยนรทผสอนกระท ากอนหรอระหวางการพบผเรยนในครงแรก บรรยากาศ การจดสภาพหองเรยน วธการทผสอนตอนรบและแนะน าตนตอผ เรยนลวนมความส าคญและอาจสงผลตอผเรยนและกระบวนการเรยนรของผเรยนได

ปจจยส ำคญในสภำพกำรเรยนร ในสภาพการเรยนรตางๆ ยอมประกอบดวยปจจยทส าคญ 3 ประการไดแก

1. ตวผเรยน (Learner)

59

2. เหตการณหรอสถานการณทเปนตวเรา (Stimulus Situation) 3. การกระท าหรอการตอบสนอง (Action หรอ Response)

ล ำดบขนในกระบวนกำรเรยนร การเรยนรของมนษยมล าดบขนในกระบวนการเรยนร ๗ ขนตอน ตามทมลลย (George J. Mouly cited in Sirikanya, 2014) ก าหนด ดงน

1. เกดแรงจงใจ (Motivation) เมอใดกตามทอนทรยเกดความตองการหรออยในภาวะทขาดสมดลยกจะมแรงขบ (Drive) หรอแรงจงใจ (Motive) เกดขนผลกดนใหเกดพฤตกรรมเพอหา สงทขาดไปนนมาใหรางกายทอยในภาวะทพอด แรงจงใจมผลใหแตละคนไวตอการสมผสสงเราแตกตางกนเปนสงทจะก าหนดทศทางและความเขมของพฤตกรรมและเปนสงจ าเปนเบองตน ส าหรบการเรยนร

2. ก าหนดเปาประสงค (Goal) เมอมแรงจงใจเกดขนแ ตละบคคลกจะก าหนดเปาประสงคทจะกอใหเกดความพงพอใจ เปาประสงคจงเปน ผลบนปลายทอนทรยแสวงหา ซงบางครงอาจจะชดเจน บางครงอาจจะเลอนลอย บางครงอาจก าหนดขน เพอสนองความตองการทางสรระ หรอบางครงเพอสนองความตองการทางสงคม

3. เกดความพรอม (Readiness) คนแตละคนมขดความสามารถทจะรบ และความตองการพนฐานเพอทจะเสาะแสวงหาความพอใจ หรอหาสงทจะสนอง ความตองการไดจ ากดและแตกตางกนไปตามสภาพความพรอมของแตละบคคล เชน เดกทารกซงมความเจรญ ทางสรระ ยงไมมากกจะไมพรอมทจะเรยนรวธการหาอาหารดวยตนเองได เดกทรางกายออนแอ หรอมความบกพรองของอวยวะบางสวน กจะไมพรอมในการเลนกฬาบางอยางได กลาวไดวาสภาพความพรอมในการเรยนของบคคลนนจะตองอยกบองคประกอบอน ๆ หลายประการ อาทเชน ความเจรญเตบโตของโครงสรางทางรางกาย การจงใจ ประสบการณดวย เปนตน เรองของความพรอมนนบวา เปนสงจ าเปนมากทจะตองดกอนทจะเกดการเรยนร

4. มอปสรรค (Obstacle) อปสรรคจะเปนสงขวางกนระหวางพฤตกรรมทเกดจากแรงจงใจกบเปาประสงค ถาหากไมมอปสรรค หรอสงกดขวางเรากจะไปถงเปาประสงคไดโดยงาย ซงเรากถอวาสภาพการณเชนน ไมไดชวยใหเกดความตองการทจะแกปญหาและเรยนร ตรงกนขามการทเราไมสามารถไปถงเปาหมายไดจะกอใหเกดความเครยดและจะเกดความพยายามทจะหาวธการแกปญหาซงจะท าใหเกด การเรยนรขน

5. การตอบสนอง (Response) เมอบคคลมแรงจงใจ มเปาประสงค เกดความพรอม และเผชญกบอปสรรคเขากจะมพฤตกรรมตาง ๆ เกดขน พฤตกรรมนนอาจเรมดวยการตดสนใจ เกดอาการตอบสนองทเหมาะสมทดลองท าแลวปรบปรงแกไขการตอบสนองนนใหแกปญหาไดดทสด ซงแนวทางของ การตอบสนองอาจมงสเปาประสงคโดยตรงหรอโดยทางออมอยางใดอยางหนง

60

6. การเสรมแรง (Reinforcement) การเสรมแรงกหมายถง การไดรางวลหรอใหสงเราท กอใหเกดความพอใจ ซงปกตผเรยนจะไดรบ หลงจากทตอบสนองแลว ตวเสรมแรงไมจ าเปนตองเปนสงของหรอวตถทมองเหนไดเสมอไป เพราะความส าเรจ ความร ความกาวหนา ฯลฯ กเปนตวเสรมแรงไดเชนเดยวกน

7. การสรปความเหมอน (Generalization) หลงจากทผเรยนสามารถตอบสนองหรอหาวธการทจะมงสเปาประสงคไดแลว เขากอาจจะประสงคใชกบปญหา หรอสถานการณทจะพบในอนาคตไดนนกแสดงวา ผเรยนเกดความสามารถทจะสรปความ เหมอนระหวางสถานการณการเรยนรทมมากอน กบปญหาหรอสถานการณทเพงจะพบใหม ซงเปนการขยายขอบเขตของพฤตกรรม

สภำพแวดลอมทำงกำรเรยน (Learning Environment) หมายถง สภาวะใด ๆ ทมผล

ตอการเรยนรของมนษยทงทางตรงและทางออมทงทเปนรปธรรมและนามธรรม สภาพแวดลอมทเปนรปธรรม (Concrete Environmental) หรอสภาพแวดลอมทางกายภาพ (Physical Environment) ไดแก สภาพตาง ๆ ทมนษยท าขน เชน อาคาร สถานท โตะ เกาอ วสด อปกรณ หรอสอตาง ๆ รวมทงสงตางๆ ทอยตาม ธรรมชาต อนไดแก ตนไมพช ภมประเทศ ภมอากาศในสงคมสารสนเทศ สภาพแวดลอมใหมเพอการเรยนรไมไดจ ากดเพยงในหองเรยน หากแตเทคโนโลยสารสนเทศ หรอ นวตกรรมเทคโนโลยจะมบทบาทในการขยายขอบเขตของสภาพการเรยน รทกวางขวางขน และไมจ ากดในเรองของเวลาและสถานท รปแบบแนวคดสภาพแวดลอมเพอการเรยนรทมประสทธภาพ ม 4 องคประกอบไดแก

1. กำรยดผเรยนเปนศนยกลำง (Learner-centered Approach) หมายถงผเรยนมสวนรวมในการเรยนรอยางกระฉบกระเฉงและเนนเนอหาทผเรยนสนใจ เปาหมายของการเรยนการสอนยคใหมคอ การใหผเรยนตงเปาหมายดวยตนเอง และมความสามารถทจะสรางสรรคองคความรใหม ภารกจทส าคญของผสอนคอ การออกแบบการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ โดยผสอนจะเนนบทบาทในการเปนผอ านวยความสะดวกใหแกผเรยน รปแบบการเรยนการสอนแบบน ไดแก การเรยนแบบรวมมอระหวางผเรยนกนเอง การเรยนการสอนแบบรวมมอระหวางผเรยน และผสอน การเรยนแบบโครงการ การเรยนรดวยการแกปญหา เปนตน 2. ควำมรเปนศนยกลำง (Knowledge-centered approach) ความสามารถในการคด การคดอยางใครครวญ และการแกปญหาจะแขงแกรงกดวยการเขาถงความคด สมมตฐาน ความคดรวบยอด ทผรตาง ๆ ไดจดไวอยางมความหมาย การเรยนทมความรเปนศนยกลางน จะเนนบทบาททส าคญของผสอนในการจดรายวชาการเรยนรใหผเรยน และสรางสภาพการเรยนรทสามารถแสวงหาความรไดดวยตนเองจากแหลงความรทหลากหลาย มไดจ ากดต าราเพยงเลมเดยว ยงเปดโอกาสใหผเรยนเขาถงแหลงความร แหลงสารสนเทศไดมากเทาใด ยงเปนการสงเสรมใหผเรยนรวาแหลงความร

61 นนมอยมากมาย การจะไดความรมาไดนนอยทตวเขาเอง สารสนเทศในยคนมการเกบในรปแบบทหลากหลาย และทส าคญคอในรปอเลกทรอนคสรปแบบตาง ๆ ซงท าใหสบคนและเขาถงไดงายนวตกรรมเทคโนโลยนมบทบาททส าคญในการสรางสภาพแวดลอมใหมในการเรยนร 3. ชมชนเปนศนยกลำง (Community-centered approach) สงนเปนมตทวกฤตอยางหนงของสภาพ แวดลอมในการเรยนร ชมชนของผเรยนมความแตกตางอยางเดนชดกบหองเรยนของผเรยน ชมชนแหงการเรยนร คอ กลมคนทมลกษณะดงน (1) มความสนใจรวมในหวเรอง งาน หรอปญหา (2) เคารพตอความหลากหลายของแนวคด (3) มระดบของทกษะและความสามารถ (4) มโอกาสและความมงมนทจะท างานเปนหมคณะ (5) มเครองมอทจะแลกเปลยนความคดเหน (6) ผลผลตทางความรเปนเสมอนเปาหมายหรอผลผลตรวมของชมชนของผร ชมชนของผเรยนเปนแหลงความรทส าคญในสงคมสารสนเทศเพราะนวตกรรมเทคโนโลยสามารถเชอมโยงชมชนของผเรยนจากตางสถาบน ตางภาค ตางประเทศ ใหไดมโอกาสแลกเปลยนประสบการณกบชมชนแหงปราชญ (Community of scholars) ในสาขาวชาชพนน ประสบการณใหมทไดจากมตของสภาพแวดลอมใหมในการเรยนรน จะสงเสรมใหผเรยนมโอกาสทจะสรางองคความรใหมทมประสทธภาพ 4. กำรประเมนผลเปนศนยกลำง (Assessment-centered approach) การรวาผเรยนก าลงเรยนอะไรอย และอะไรคอสงทเขาก าลงเรยนรเปนสงส าคญในการดดแปลงสภาพแวดลอมในการเรยนร การประเมนตองเปนการน าไปสการพฒนาทดกวา มากกวาการตดสนวาผเรยนเรยนรหรอไม การประเมนผลในสภาพจรง เปนสงทส าคญและจ าเปนอยางยงของการเรยนรในสภาพแวดลอมใหม เปนการประเมนกระบวนการ การประเมนผลของการปฏบตงาน มากกวาการวดเพยงความรความจ า เครองมอของการประเมนจงออกมาในรปของการประเมนเชงมต (Rubrics) ทมการวางเกณฑตาง ๆ ทชดเจน การประเมนจากแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) ทไดจากกระบวนการเรยนรของผเรยนการสรางแผนทมโนมต (Concept-map) ทแสดงออกของการเชอมโยงความคดทหลากหลายเหลาน เปนตน

กำรจดสภำพแวดลอมทเหมำะสมกบกำรเรยนร การจดสภาพแวดลอมการเรยนร (Learning Environment) หรอการสรางบรรยากาศทางการศกษา ( Educational Climates) หมายถง สงตาง ๆ หรอสภาวะแวดลอมทอยรอบ ๆ ตวผเรยน ทงทเปนรปธรรมและนามธรรม ทงสงแวดลอมทางกายภาพ (Physical Environment) และสงแวดลอมเชงจตวทยา (Psychological Environment) ซงสงผลตอผเรยนทงทางบวกชวยสงเสรมการเรยนร และทางลบทขดขวางหรอเปน

62 อปสรรคตอการเรยนร และมผลกระทบตอประสทธภาพและประสทธผลการเรยนรของผเรยน เชน หองเรยนทถกสขลกษณะ มแสงสวางพอเพยง สะอาด สงบ อากาศถายเท มสงอ านวยความสะดวกทมคณภาพเหมาะสมและสนบสนนการเรยนร มบรรยากาศในการเรยนทด กจะสงผลทางบวกตอผเรยน ท าใหผเรยนเรยนรอยางมความสข มความตงใจและกระตอรอรนในการเรยน หากบรรยากาศเปนไปในทางลบ เชนความเครงเครยด ความกดดน สภาพแวดลอมเตมไปดวยความสกปรก รกรงรง เตมไปดวยขาวของทไมเปนระเบยบ กจะสงผลทางลบตอผเรยนท าใหบรรยากาศในการเรยนเตมไปดวยความเครงเครยด ผสอนกจะรสกทอแท ขาดความกระตอรอรน ไมเปนผลดตอการเรยนการสอน

บรรยากาศการเรยนรทด เปนบรรยากาศทเปนความรวมมอกนเพอใหเกดการเรยนร ผเรยนจะไดรบรบรรยากาศทเปนประชาธปไตย ทาทาย ยดหยน ปราศจากแรงกดดนและความกดดน (ชดชงค ส. นนทนาเนตร, 2560) การจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบวยและระดบของผเรยนจงเปนสงทจ าเปน เพอทจะเปนสงทสนบสนนหรอเสรมแรงทางบวกท าใหผเรยนมความรสกทอยากเรยนและเกดประสทธภาพในการเรยนรเพมขน ความส าคญของสภาพแวดลอมการเรยนร ไดแก

1. สภำพแวดลอมกำรเรยนรสนบสนนและเออในกำรเรยนกำรสอน สภาพแวดลอมการเรยนรทเหมาะสม เชนหองเรยนมความสะดวกสบาย มอปกรณและสอการเรยนการสอนครบถวน ท าใหผเรยนมความสขในการเรยน ผสอนกมความสขในการสอน สงตาง ๆ เหลานกจะชวยสนบสนนและสงเสรมใหการเรยนการสอนด าเนนไปดวยความราบรน สะดวก รวดเรว ตามแผนทวางไว

2. สภำพแวดลอมกำรเรยนรสนบสนนกำรเรยนรหลำยดำน เชน ท าใหผเรยนเกดความประทบใจ เปนตวกระตนผเรยนใหมความสนใจและเกดแรงจงใจในการเรยนเปลยนเจตคตไปในทางทด มความพงพอใจในการเรยนชวยใหเกดผลสมฤทธทางการเรยน ปจจยส าคญในกระบวนการเรยนการสอนกคอความรสกทเกดจากตวผเรยน ความรสกพงพอใจ สนใจ อยากเรยน อยากร ซงจะเปน ตวการน าไปสการเรยนรอยางมประสทธภาพในทสด ดงนนถาผเรยนอยในสภาพแวดลอมการเรยนรทสมบรณ ทงทางดานกายภาพ จตภาพ และทางดานสงคมภาพแลว จะชวยกระตนใหผ เร ยนเกดความรสกดงกลาวได

3. สภำพแวดลอมกำรเรยนรชวยจดประสบกำรณกำรเรยนรทพงประสงคใหแกผเรยน ประสบการณการเรยนรขนอยกบสภาพแวดลอม ตามปกตแลวการรบรและการเรยนรของผเรยนจะเกดขนหลงจากทมปฏสมพนธกบสงภายนอกทมากระตนประสาทสมผสของผเรยน การมปฏสมพนธกบสงตาง ๆ เปนการสรางประสบการณ ดงนนถาตองการใหผเรยนไดรบประสบการณการเรยนรทด ผสอนตองจดใหผเรยนอยในสภาพแวดลอมการเรยนรทดกอน แลวสภาพแวดลอมตาง ๆ เหลานนจะเปนตวก าหนดประสบการณของผเรยนภายหลง

63

4. สภำพแวดลอมกำรเรยนรทดจะชวยพฒนำบคลกภำพของผเรยน จดมงหมายทส าคญของการจดการศกษาประการหนงกคอมงใหผเรยนมบคลกภาพด มการแสดงออกทางกาย วาจาและใจตามแบบอยางทสงคมยอมรบกลาวคอมคณธรรม และจรยธรรมทเปนเครองหมายของคนด มการประพฤต ปฏบตสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางด การทจะหลอหลอมพฤตกรรม หรอปรบเปลยนพฤตกรรมของผเรยนใหเปนไปในทศทางทพงประสงคนน ตองใชเวลา และอาศยปจจยหลายอยางประกอบกน จงจะสามารถกลอมเกลาผเรยนได สภาพแวดลอมการเรยนรถอวาเปนปจจยหนงทจะชวยปรบหรอโนมนาวพฤตกรรมของผ เรยนโดยเฉพาะสภาพแวดลอมการเรยนรทมบรรยากาศทอบอนเปนมตร มความเปนประชาธปไตย ยอมรบฟงความคดเหนซงกนและกน ตดสนปญหาดวยเหตผลตาง ๆ เหลานจะคอย ๆ แทรกซมเขาไปในความรสกนกคดของผเรยน สะสมทละนอยจนในทสดกจะแสดงออกในลกษณะของบคลกภาพรปแบบในการรบร ตลอดจนคานยมตาง ๆ ของผเรยน

5. สภำพแวดลอมกำรเรยนรมสวนชวยในกำรควบคมชนเรยนใหผเรยนมระเบยบวนย สภาพแวดลอมการเรยนรเปนตวก าหนดอาณาเขตของการเรยน ท าใหมบรรยากาศทแตกตางไปจากกจกรรมอน ยกตวอยางเชน ลกษณะของสภาพแวดลอมในสถานเรงรมย ผ เ รยนเมออยในสภาพแวดลอมทางการเรยนท จดไวอยางเหมาะสม กจะรจกส ารวมอยในระเบยบวนยมากขน โดยเฉพาะถามการจดโตะ เกาอ ของนกเรยนอยางมวตถประสงค จะชวยใหการควบคมชนเรยนมระบบระเบยบ และงายส าหรบผสอนมากขน

6. สภำพแวดลอมกำรเรยนรเปนแหลงทรพยำกรทำงกำรเรยน การจดสภาพแวดลอมการเรยนรในปจจบนเปนไปอยางกวางขวาง แหลงการเรยนรหลายแหลงเหนความส าคญของมมวชาการ ศนยวชาการ มมสอการเรยนการสอน ท าใหทงผเรยนและผสอน สามารถใชเปนแหลงคนควาหาความรเพมเตมไดตลอดเวลาทตองการ เปนการสงเสรมการเรยนรดวยตนเอง สามารถจดกจกรรมการเรยนการสอนแบบยดผเรยนเปนศนยกลางไดอยางด นอกจากนแหลงทรพยากรการเรยนจะชวยพฒนาความรบผดชอบใหเกดขนในตวผเรยนตลอดจนเปนการสรางนสยใหใฝเรยนใฝร ศกษาคนควาดวยตนเอง ไมยดตดอยเฉพาะความรทไดจากผสอน

7. สภำพแวดลอมกำรเรยนรเสรมสรำงบรรยำกำศในกำรเรยน สภาพแวดลอมการเรยนรทดจะท าใหบรรยากาศในการเรยนเออตอการเรยนการสอนใหด าเนนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผลมากทสด ในสภาพแวดลอมทางกายภาพทมความสะดวกสบาย สงบ ปราศจากสงรบกวน จะชวยสรางบรรยากาศทางวชาการใหเกดขนท าใหผเรยนมความกระตอรอรนทจะศกษาหาความรหรอท ากจกรรมการเรยนตาง ๆ อยางตงใจและมสมาธ ยงถาผสอนและเพอนรวมชนซงจด

64 วาเปนสภาพแวดลอมการเรยนรดานจตภาพมบคลกลกษณะทอบอน เปนมตร กจะยงท าใหบรรยากาศในการเรยนการสอนเปนไปในทศทางทพงประสงคมากยงขน

8. สภำพแวดลอมกำรเรยนรชวยสรำงควำมสมพนธอนด สภาพแวดลอมการเรยนรทดจะชวยสรางความสมพนธอนด ระหวางผสอนกบผเรยน และผเรยนกบผเรยนดวยกน การจดสถานท โตะ เกาอ อปกรณตาง ๆ ใหงายตอการเคลอนไหวโยกยาย ท าใหผสอนไปถงตวผเรยนไดสะดวก ต าแหนงของผสอนไมจ าเปนตองอยหนาชนเสมอไป ผสอนอาจนงอยทามกลางผเรยนเพอใหค าปรกษา แนะแนวทางสภาพแวดลอมเชนนชวยใหผสอนมความใกลชดกบผเ รยนมากขน ท าใหไดรจกอปนสย ตลอดจนพฤตกรรมของผเรยนเปนรายบคคลไดด สวนผเรยนจะลดความกลว และมความกลามากขน กลาพด กลาแสดงความคดเหน มเจตคตทดตอผสอน

9. สภำพแวดลอมกำรเรยนรทเหมำะสมจะชวยลดควำมเมอยลำ หรอความออนเพลย ทางดานสรระของผเรยนเชนการจดโตะเกาอทมขนาดพอเหมาะกบรางกายของผเรยนชวยใหการนงสบายสามรถนงไดนาน ๆ โดยไมปวดหลง การใหแสงสวางในหองเรยนทเหมาะ จะชวยใหผเรยนคลายความเมอยลาของสายตา นอกจากนยงเปนการสงเสรมพฒนาการของผเรยนดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญาดวย

แนวคดเชงทฤษฎทเกยวของกบกำรจดสภำพแวดลอมกำรเรยนร การจดสภาพแวดลอมการเรยนรทเหมาะสมจ าเปนจะตองอาศยแนวคดทฤษฎตาง ๆ มาใชเพอใหการออกแบบพฒนารปแบบสภาพแวดลอมการเรยนรมระบบ แมนย า และเชอถอได โดยแนวคดส าคญมดงตอไปน

1. แนวคดเชงปรชญาการศกษา ปรชญาการศกษาจะเปนสงบงชนโยบายในการจดการศกษา การจดสภาพแวดลอมการเรยนรจะตองด าเนนไปใหสอนคลองกบนโยบายนนๆ

2. แนวคดเชงทฤษฎทางดานจตวทยาอนไดแก จตวทยาการเรยนร จตวทยาพฒนาการ จตวทยาสงคม ตลอดจนจตวทยาในการท างาน หลกการตาง ๆ ทางดานจตวทยานจะชวยใหเขาใจพฒนาการของผเรยนในแตละวย การเรยนรการรบรเกดขนไดอยางไร สภาพแวดลอมทจะชวยเออใหเกดการรบรและเรยนรไดดควรเปนอยางไร

3. แนวคดเชงทฤษฎการสอสารเนองจากการเรยนการสอนนนเปนกระบวนการตดตอสอสารหรอเปนการสอความหมายระหวางผเรยนกบผสอนหลกการตาง ๆ ของการสอสารจะชวยในการตดสนใจเลอกสอหรอจดสภาพแวดลอมใหเหมาะสม เชนหลกการทวาการสอความหมายจะไดผลดตอเมอ ผรบเกดความเขาใจตรงกนกบผสง ดงนนผสอนควรท าอยางไร จะใชสอชนดใด หรอจดสถานการณอยางไรจงจะชวยใหเกดความเขาใจและเกดการเรยนรในทสด

65

4. แนวคดเชงเทคโนโลยการศกษา เปนแนวคดเกยวกบระบบการเรยนการสอนทไมเพยงแตอาศยสอประเภทวสด อปกรณเทานน แตยงอาศย เทคนค วธการตลอดจนแนวคดตางๆ เพอมาปรงแตงสภาพแวดลอมการเรยนรใหเปนทนาสนใจ หรอเราความสนใจของผเรยน

5. แนวคดการศาสตร (ergonomics) ซงเปนการศกษาเกยวกบความสมพนธของมนษยกบสภาพแวดลอมในการท างาน เออรโกโนมกสและการจดสภาพแวดลอมการเรยนร เปนการศกษาเพอคนหาค าตอบวา สภาพแวดลอมการเรยนรทางกายภาพลกษณะใดจงจะเหมาะกบผเรยนในแตละระดบ เชน ความกวาง ความสง ของโตะ เกาอ ขนาดของหองเรยน ขนาดของหองฉายการตดตงจอ ระบบเสยงในหองเรยน หองฉาย สภาพแวดลอมทางกายภาพตาง ๆ เหลานควรมลกษณะอยางไรจงจะเอออ านวยความสะดวกสบาย ความปลอดภยและการเรยนรอยางมประสทธภาพสงสดแกผเรยน

แนวทำงกำรสรำงบรรยำกำศกำรเรยนรรวมกน ในการสรางบรรยากาศการเรยนรรวมกนม

แนวทาง ดงน

1. การยอมรบในความแตกตางของบคคล เนองจากบคคลมความเปนพลวตรทม

มโนทศนหรอวถทศนตอการเรยนรทความแตกตางหลากหลาย ซงขนอยกบเพศ

เชอชาต ศาสนา อาย ความสามารถของแตละคนทแตกตางกน

2. ตระหนกในความซบซอนของผเรยนแตละคนในการเขาเปนสมาชกลมใดๆ

ผ เ รยนแตละคนจะพฒนาเอกลกษณของตนเพอตอบสนองปจจย ดาน

สภาพแวดลอม

3. สะทอนประสบการณของผเรยนทงประสบการณสวนบคคลและประสบการณ

ในการเขาเปนสมาชกลมตางๆ เพอใหผเรยนเหนคณคาของประสบการณนน

เพอใชเปนแหลงเรยนร และประเมนผลการเรยนร

4. ใหความสนใจในพลงอ านาจทมากบความร

5. ตระหนกเสมอวาผเรยนแตละคนจะแตกตางกนทงเรองการพฒนาความสมพนธ

ระหวางบคคล และเนอหาความร

6. ยอมรบในการกระจายอ านาจระหวางผเรยน ผสอน ผอ านวยความสะดวกหรอ

เออในกระบวนการการเรยนร

66

อปสรรคของกระบวนกำรเรยนร อปสรรคหรอสงทขดขวางกระบวนการเรยนรทอาจจะเกด

ขนกบผเรยนทส าคญๆ ประกอบดวย

1. อปสรรคหรอสงทขดขวางกระบวนการเรยนรทผเรยนสรางขนเอง ตวอยางเชน

ผ เ รยนขาดความมนใจและแรงจงใจในการเรยน หรอ เลอกวธการรเยนทไม

เหมาะสมกบตนเอง

2. อปสรรคหรอสงทขดขวางกระบวนการเรยนรทเกดจากการจดประสบการณและ

กระบวนการเรยนร เชน การขาดความยดหยนในการเรยนร การขาดการแนะน า

ชวยเหลอ การบรหารจดการไมมประสทธภาพ

3. อปสรรคหรอสงทขดขวางกระบวนการเรยนรทตดตวผเรยนมา เชน เหตผลสวนตวท

ผเรยนตดสนใจในการเรยนร ผเรยนทไมมทกษะในการเรยนร ประสบการณดานลบ

ทเคยไดรบจากการเรยนร

วธกำรแกไขปญหำอปสรรคหรอสงทขดขวำงกระบวนกำรเรยนร วธการแกไขปญหา

อปสรรคหรอสงทขดขวางกระบวนการเรยนรดงทกลาวขางตนสามารถจดการไดโดยใชกระบวนการ

สอสารทด กอนการจดกระบวนการเรยนรตองก าหนดเปาหมายและการประเมนผลตงแตครงแรกของ

กระบวนการ ผสอนตองสรางบรรยากาศในการเรยนรทสนบสนน สงเสรม (supportive) ทาทาย

(challenging) และมความเปนกนเอง (friendly) ลดบรรยากาศท เปนทางการเพอลดแรงกดดน

(informal) เปดใจกวาง

โดยสรป การจดบรรยากาศในการเรยนรมความส าคญ เนองจากบรรยากาศของการเรยน

สงผลตอการเรยนร โดยเฉพาะในผใหญ บรรยากาศการเรยนรทด เปนบรรยากาศทเปนความรวมมอ

กนเพอใหเกดการเรยนร ผเรยนจะไดรบรบรรยากาศทเปนประชาธปไตย ทาทาย ยดหยน ปราศจาก

แรงกดดนและความกดดน การจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบวยและระดบของผเรยนจงเปนสงท

จ าเปน เพอทจะเปนสงทสนบสนนหรอเสรมแรงทางบวกท าใหผเรยนมความรสกทอยากเรยนและเกด

ประสทธภาพในการเรยนรเพมขน

เทคนคกำรสอนผใหญ การสอนผใหญ ใหไดผลด ผสอนตองมความรเกยวกบเครองมอในการสอนผใหญ และการน าวธการสอนมาใชใหเกดประโยชนสงสด วธการทใชในการสอนผใหญทใชบอยมดงน (กรมกจการผสงอาย, 2559)

1. การบรรยาย (lecture)

67

2. การสาธต (demonstration) 3. กรณศกษา (case study) 4. การแสดงบทบาท (role play) 5. การจ าลองเหตการณ (simulation) 6. เกมส (game) 7. การสอนกลมยอยแบบศนยการเรยนร (learning center) 8. การฝกงาน (internship) 9. การท าโครงการเปนกลม (group project) 10. เพอนสอนเพอน (peer teaching) 11. การถามค าถาม (questioning) 12. การทศนศกษา (field trip) 13. การสมภาษณ (interview) 14. การแบงกลมยอย (small group) 15. การระดมสมอง (Brain storming) 16. การอภปรายกลม (group discussion) 17. การอภปรายแบบพาเนล (Panel discussion) 18. การอภปรายแบบฟอรม (Forum discussion) 19. การสอนแบบบชซกรฟ (buzz group) 20. การสมมนา (seminar) 21. การโตวาท (debate) 22. การอภปรายทงชน (class discussion) 23. การอานหนงสอหรอเอกสาร (readind printed materials) 24. การศกษาเปนกลม (study group) 25. การประชมรายบคคล (individual conference) 26. การเรยนรดวยตนเอง (self-directed learning) 27. การเรยนรแบบโครงงาน (project based learning) 28. การเรยนรเปนทม (team based learning )

นอกจำกนยงมเทคนควธกำรทจะชวยใหกำรสอนดขน (กรมกจกำรผสงอำย, 2559) ไดแก

1. การอภปราย 2. การสาธต

68

3. ค าถาม 4. การท าแบบฝกหด 5. การไตสวน 6. การอภปรายกลม 7. การระดมสมอง

วธการสอนดงกลาวอาจจะไมสามารถน ามาใชกบผเรยนทเปนผใหญไดทกวธ ผสอนตองเลอก

วธการสอนโดยค านงถงธรรมชาตของผใหญ ลกษณะทางกายภาพ ชวภาพ สภาพการณตางๆและ

ความเหมาะสมของผใหญ เชน ต าแหนงหนาทการงาน ประสบการณ เปนหลกในการพจารณา การ

สอนทจะใหเกดผลลพธทด ผสอนจ าเปนตองรจกมความเขาใจในประเดนตางๆดงน

1. คณลกษณะของวธกำรสอน

การพจารณาวธการสอนแบบใด ผสอนตองเขาใจคณลกษณะของการสอนแตและ

แบบวาสามารถชวยใหบรรลตามวตถประสงคทคาดหวงหรอไมเพอชวยใหผสอนตดสนใจเลอกไดอยาง

ถกตองเหมาะสม คณลกษณะของวธการสอนและเทคนคทส าคญ ดงน (กรมกจการผสงอาย, 2559c)

1. วธการสอนทท าใหผเรยนมความรเนอหาและขอมลตางๆ เชนการบรรยาย

การสาธต

2. วธการสอนทเนนการฝกทกษะ เชน การสาธต การฝกงาน

3. วธการสอนท เนนใหคนม จตส า นก เชน การทศนศกษา การจ าลอง

เหตการณ

4. วธการสอนทท าใหผเรยนเกดการเรยนรสงใหม เชน การสมมนา การท า

โครงการกลม

5. วธการสอนทท าใหผเรยนรจกการผสมผสาน เชน การสมมนา การศกษา

เปนกลม

6. วธการสอนทท าใชในหองเรยนขนาดใหญ เชน การบรรยายแบบมสวนรวม

ค าถาม สอตางๆ วดโอ

7. วธการสอนทท าใชกบผเรยนคนเดยว เชน การสาธต บทเรยนส าเรจรป

การศกษารายบคคล

8. วธการสอนทท าใหผเรยนเกดความรสกชนชมและจดเนนเปนแบบประยกต

เชน กรณศกษา การอภปราย

69

9. วธการสอนทท าใหผเรยนเกดความรสกชนชมและจดเนนเปนแบบทฤษฎ

เชน การบรรยาย การอานหนงสอ บทเรยนส าเรจรป

10. วธการสอนทเนนใหผเรยนเปลยนแปลงทางทกษะและเจตคตจดเนนเปน

แบบทฤษฎ เชน การสมมนา การโตวาท

11. วธการสอนทเนนใหผเรยนเปลยนแปลงทางทกษะและเจตคตจดเนนเปน

แบบประยกต เชนเกมส การแสดงบทบาท การอภปราย

12. วธการสอนทกอใหเกดความเขาใจอยางลกซง เชน ฟอรม บชชกรฟ การ

โตวาท การอภปรายกลม

13. วธการสอนทท าใหเหนมมทแตกตาง เชน การอภปรายแบบพาเนล การเชญ

วทยากร

2. กำรเลอกวธในกำรสอน

เพอใหการสอนผใหญไดผลตามคาดหวง การเลอกวธในการสอนผใหญ ควรค านง

ประเดนดงน

1. วตถประสงคการสอนทตองการ (ความร เจตคต ทกษะการปฏบต)

2. ผเรยน (ลกษณะและจ านวนผเรยน)

3. เนอหา

4. สถานทและอปกรณ

5. เวลา

6. จดเดน จดดอยของการสอนแตละวธ

กำรเรยนรโดยกำรชน ำตนเอง (Self-Directed Learning, SDL) ในสงคมแหงการเรยนรทเตมไปดวยขาวสารและขอมลตางๆ ทอาจมทงความจรงและขอมลขาวสารทถกบดเบอน สงผลกระทบตอการด ารงชวตและการตดสนใจของผคน ผทสามารถเขาถงและ มขอมลทถกตองยอมตดสนใจตางๆ ไดอยางเหมาะสมและถกตอง การศกษาและการเรยนรตลอดชวตทอยบนพนฐานของการเรยนรดวยตนเองอาจจะมความเกยวของการรบรขาวสารและขอมลเกยวของโดยตรงกบการเรยนรดวยการชน าตนเอง ทจะรบขอมลขาวสารทถกตองและเปนจรง ในอดตระบบการศกษาเปนการถายทอดองคความร จากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง กระบวนถายทอดการเรยนดงกลาวดงกลาวสงผลใหผเรยนขาดกระบวนการเรยนรทเขมแขงและไมไดชวยใหผเรยนเกดการ คดเอง ใฝรและเรยนรตลอดชวต (สายสดา ขนธเวช, 2557) การศกษาเปนกระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลง

70 ความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอมสงคม การเรยนรและปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรตอเนองตลอดชวต `(วรนช ตนทก , 2553; ส านกงานปฏรปการศกษา, 2545) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 4 “การศกษา” หมายถง กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคมโดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากสภาพแวดลอม สงคมการเรยนร และการเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนอง ตลอดชวต (ส านกงานปฏ รปการศกษา , 2545) เปาหมายของการจดการศกษา ตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต คอ การจดใหมการศกษาตลอดชวต และการสรางสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร การศกษาทสรางคณภาพชวต และสงคมบรณาการ อยางสมดลระหวางปญญาธรรม คณธรรม และวฒนธรรม เปนการศกษาตลอดชวตเพอคนไทยทงปวง มงสรางพนฐานทดในวยเดก ปลกฝงความเปนสมาชกท ดของสงคมตงแตวยการศกษาขนพนฐานและพฒนา ความร ความสามารถ เพอการท างานทมคณภาพ การศกษาตลอดชวตเปนกระบวนการจดการศกษาท ผสมผสานการศกษาทกรปแบบ เพอสงเสรมใหประชาชนสามารถเรยนรไดทกสถานการณ (จนตนา สจจานนท, 2554) เวลาและสถานทอยางตอเนองตลอดชวต ตามความตองการและความสขใจ เพอการพฒนาบคคลอยางเตมศกยภาพใหม ความร ทกษะ และประสบการณอยางเพยงพอตอการด ารงชวต การประกอบอาชพและการปรบตวเขากบ สภาพแวดลอมและสงคมทเปลยนไปไดอยางเหมาะสม ในทกชวงชวต

การเรยนรดวยการชน าตนเอง เปนวธการจดการศกษาทสนบสนนใหผเรยนไดเรยนรในสง ทตนเองสนใจตามเปาหมายของตนเองมากกวาทจะใหผอนก าหนดเปาหมายให ผเรยนจะเปนผควบคมและ จดการการเรยนดวยตนเอง ดงนนการเรยนรดวยการชน าตนเองจงเปนวธการ เรยนรหนงทมความส าคญและเปนสงทควรไดรบการสงเสรมใหมขนในตวผเรยน เพราะเมอผเรยนมใจรก ทจะศกษาคนควาตามความตองการ กจะเกดการศกษาตอเนองโดยทไมตองมคนอนมาบอก และมแรง กระตนใหเกดการอยากรอยากเหนอยางไมมสนสด ซงจะน าไปสการเปนผเรยนรตลอดชวต (Lifelong learning) หรอบคคลแหงการเรยนร (Learning person) อนเปนเปาหมายสงสดของการศกษา (วจารณ พานช, 2556)

การเรยนรแบบชน าตนเอง มแนวคดพนฐานมาจากทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanism) ซงมความเชอเรองความเปนอสระ และความเปนตวของตวเองของมนษย ดงทมผกลาวไว วา มนษยทกคน เกดมาพรอมกบความด มความเปนอสระ เปนตวของตวเอง สามารถหาทางเลอกของตนเอง มศกยภาพ และพฒนาศกยภาพของตนเองอยางไมมขดจ ากด มความรบผดชอบตอตนเองและผอน ซงเปนแนวคดทสอดคลองกบนกจตวทยามนษยนยม (Humanistic Psychology) ทใหความส าคญใน

71 ฐานะทผเรยนเปนปจเจกบคคล และมแนวคดวา มนษย ทกคนมศกยภาพและมแนวโนมทจะใสใจ ใฝร ขวนขวายเรยนรดวยตนเอง มนษยสามารถรบผดชอบ พฤตกรรมของตนเองและถอวาตนเองเปนคนทมคา การเรยนรดวยการชน าตนเอง เปนการเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงานเพราะเปนการบรณาการเกยวกบ การจดการตนเอง (Self-management) การก ากบตนเอง (Self-monitoring) และการเกดแรงจงใจ (Motivation) จะท าใหมประสทธภาพในการปฏบตงานทสง การเรยนร ดวยการชน าตนเอง จะท าใหตระหนกถงแรงจงใจ ความตงใจจรงทเดนชด ความคงทนของความพยายามใน การตดสนใจเขามามสวนรวม ความมงหวงเหนผลส าเรจสดทาย ความกระตอรอรน การมองปญหาวาเปน สงททาทาย การเรยนรแบบชน าตนเองมความเกยวของกบความสามารถในการปฏบตงาน ผทมลกษณะการเรยนรแบบชน าตนเองสงจะมความเชอมนในการท างานมากกวาผทมลกษณะการเรยนรแบบชน าตนเองต ากวา ผทมผลสมฤทธทางการเรยนสงจะมความกระตอรอรน ความ เพยรพยายาม และความรบผดชอบเกยวกบการเรยน ชอบศกษาคนควาดวยตนเอง หรอกบเพอน จ าสงท ลงมอปฏบต หรอทดลองดวยตนเองไดดทสด การน าหลกการเรยนรแบบชน าตนเองมาใชนาจะเกดผลด ในการพฒนาความร ความสามารถและประสทธภาพในการปฏบตงาน

โนลส (Knowles, 1975 อางใน สมคด อสระวฒน, 2543) ไดเสนอทฤษฎการศกษาผใหญ

(andragogy) ซงเขาเชอวา การเรยนรจะเรยนไดมากทสด เมอมวธการและเทคนคการสอนให

ผเรยนมสวนเกยว ของในการ เรยนรแบบน าตนเอง ซงทฤษฎนตงอยบนสมมตฐานของการเรยนร 4

ประการ คอ 1. ดานมโนทศน (self-concept) เมอบคคลเจรญวยขนเปนผใหญมวฒภาวะจะมอง

ตนเองวาสามารถควบคมและน าตนเองไดโดยไมตองพงพาใคร มอสระเปนผชน าตนเองได 2.

ประสบการณ (experience) บคคลจะแสวงหาประสบการณเพมมากขนตามอายและ วฒภาวะ

ประสบการณจะสามารถรองรบการเรยนรใหมๆ เพมขนจนเปยมไปดวยแหลงการเรยนร 3. ความ

พรอม (readiness) ผใหญพรอมทจะเรยนเมอเหนวา สงทเรยนมความหมาย และความจ าเปนตอ

บทบาทและสถานภาพทางสงคม พรอมทจะเพมพนความรไดพฒนาตนเอง 4. แนวโนมตอการเรยนร

(orientation to learning) การเรยนรของผใหญเปนการเรยน เพอแกปญหาชวตประจ าวน ยด

ปญหาเปนศนยกลางของการเรยนรมากกวาเนอหาสาระ จงสนใจท จะเรยนเนอหาใกลตวและเกด

ประโยชนตอตนเอง ผใหญจะท าตามแรงจงใจภายในมากกวาภายนอก เสนอแนวคดเกยวกบการ

เรยนรโดยการชน าตนเอง สามารถสรปไดดงน (สมคด อสระวฒน, 2543)

1. ผทเรมเรยนรดวยตนเอง จะเรยนรไดมากกวาและดกวาผทรอรบจากผอน ผเรยนทเรยนรโดยชน าตนเองจะเรยนอยางตงใจ อยางมจดมงหมายและอยางมแรงจงใจสง นอกจากนนยงใชประโยชนจากการเรยนรไดดกวาและยาวนานกวาผทรอรบความร

72

2. การเรยนรโดยชน าตนเอง สอดคลองกบการจตวทยาพฒนาการ กลาวคอ เดกตามธรรมชาตตองพงพงผอนและตองการผปกครองปกปองเลยงดและตดสนใจแทน เมอเตบโตเปนผใหญกพฒนาขนใหมความอสระ พงพงจากภายนอกลดลง และเปนตวเองจนมคณลกษณะการชน าตนเอง

3. ความรในอดตจะลาสมยในปจจบน ดวยเหตน จดมงหมายของการศกษาจงจ าเปน จะตอง

เนนในเรองการพฒนาทกษะของการแสวงหาความรใหม รจกการเรยนร เพอวาผเรยน นอกจากจะ

ไดความรทเปนปจจบนแลว ยงจะตองมทกษะและความสามารถทจะแสวงหาวามรใหมๆ ส าหรบ

อนาคตอกดวย จงควรเปนผมทกษะการเรยนรแบบชน าตนเอง นวตกรรมใหม รปแบบของกจกรรม

การศกษาใหม เชน หองเรยนแบบเปดศนยการเรยนร independent study เปนตน เปนรปแบบ

ของกจกรรมการศกษาทเพมบทบาทของผเรยน ใหผเรยนรบผดชอบกระบวนการเรยนรของตนเอง

เพมมากขน ในลกษณะเรยนรโดยชน าตนเองเพมมากขน

4. การพฒนาทางการศกษา มหลกสตรใหม การเรยนเปดกวางแบบไรพรมแด น มศนย บรการทางวชาการ เชน ศนยการเรยนรดวยตนเองทจดในสถาบนตางๆ เปนโปรแกรมการศกษา อยางอสระจดใหแกบคคลทวไป รปแบบของการศกษาลวนผลกภาระความรบผดชอบใหผเรยนตอง เรยนดวยตนเอง

5. การเรยนรโดยชน าตนเองเปนลกษณะการเรยนรเพอความอยรอดของมนษยตามสภาพความเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลาและทวความรวดเรวมากขน ตามความกาวหนาของเทคโนโลย การเรยนรโดยการชน าตนเองเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวตของมนษยโลกเปนการเรยนรทยอมรบสภาพความแตกตางของแตละบคคล เปนความรท เคารพในศกยภาพของผเรยน และเปนการเรยนรทสนองตอบตอความตองการและความสนใจของ ผเรยน โดยทยอมรบวาผเรยนทกคนมความสามารถทจะเรยนรสงตางๆ ดวยตนเองได เพอทจะให ตนเองสามารถด ารงอยในสงคมทก าลงเปลยนแปลงไดอยางมความสข จงตองเปนกระบวนการ เรยนทตอเนองตลอดชวต จากความส าคญของการเรยนรแบบชน าตนเองจะเหนวา มความส าคญตอการด าเนนชวต เนองจากเปนการสรางนสยและความสามารถในการแสวงหาความร การมวสยทศนสอนาคต การร ความตองการของตนเอง และการเรยนรในตวผอน ท าใหผเรยนมความยดหยน มความรเรม สรางสรรค มแรงจงใจสงในการฟนฝาอปสรรค และสามารถน าผลการเรยนรไปใชประโยชนในชวต อยางยงยน การเรยนรแบบชน าตนเองสวนใหญเนนไปทกลมเปาหมายผเรยนทเปนผใหญหรอเปน การเรยนในระดบอดมศกษา แตกไดปรากฏชดเจนในแนวคดการปฏรปกระบวนการเรยนร ซงเปน นวตกรรมการศกษาทยดผเรยนเปนส าคญตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

73

การเรยนรทดควรทจะตองผานกระบวนการการศกษา เปนกระบวนการทท าใหมนษยและ

สงคมเจรญงอกงามอยางเปนระบบ การศกษาเปนกระบวนการในการเพมสมรรถนะ ทกษะ

คณลกษณะและความสามารถของบคคลทงดานพทธพสย (cognitive Domain) จตพสย (affective

domain) และความสามารถในการปฏบต (psychomotor) การศกษาเปนกระบวนการพฒนาคน

ดานปญญาเปนแกนกลางทด าเนนไปในตวบคคล แกนกลางของกระบวนการแหงการศกษาไดแก

ความเขาใจ ความคดเหน ทศนคต แนวความคด คานยมทถกตองดงาม เกอกลตอชวตและสงคม

สอดคลองตามความเปนจรงหรอสมมาทฏฐ (พระพรหม คณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2556) การศกษา

กอใหเกดการเรยนร (Learning) ทจะน าไปสการเปลยนแปลงท เกดขนจากประสบการณ เพม

สมรรถนะความสามารถของการเรยนรในอนาคต

แนวคดส ำคญทเกยวกบกำรเรยนรของผใหญ แนวคดทฤษฎเกยวกบการเรยนรของผใหญเปนสวนส าคญในการจดการศกษาตลอดชวต โนลล (Malcolm S. Knowles) ไดสรปพนฐานของทฤษฎการเรยนรส าหรบผใหญ มสาระส าคญตอไปน (นนทกา ชยบาล, 2009)

1.ควำมตองกำรและควำมสนใจ (Needs and Interests; the learner’s need to know) ผใหญและผสงอายจะถกชกจงใหเกดการเรยนรไดด ถาหากตรงกบความตองการและความสนใจในประสบการณทผานมาจะเกดความพงพอใจ การจดกจกรรมเพอใหผใหญและผสงอายเกดการเรยนรนนตองค านงเสมอ กอนทจะใหความรวมมอในการเรยนรผใหญและผสงอายมกตองการทราบเหตผลวาตนจะเรยนไปเพออะไร มประโยชนกบชวตตนอยางไร 2. สถำนกำรณทเกยวของกบชวต (Life Situation; The learner’s orientation to learning) การเรยนรของผใหญและผสงอายจะไดผลดถาหากถอเอาตวผใหญและผสงอายเปนศนยกลางในการเรยนการสอน (Life-Centered) ดงนน การจดหนวยการเรยนทเหมาะสมเพอการเรยนรของผใหญและผสงอายควรจะยดถอเอาสถานการณทงหลายทเกยวของกบชวตผใหญและผสงอายเปนหลกส าคญ มใชยดทตวเนอหาวชาทงหลาย 3. กำรวเครำะหประสบกำรณ (Analysis of Experience; The role of learner’s Experience)

เนองจากประสบการณเปนแหลงการเรยนรทมคณคามากทสดส าหรบผใหญและผสงอาย ดงนน วธการหลกส าคญของการศกษาผใหญและผสงอายกคอ การวเคราะหถงประสบการณของผใหญและผสงอายแตละคนอยางละเอยดวามสวนไหนของประสบการณทจะน ามาใชในการเรยนการสอน การแลกเปลยนประสบการณ ไดบาง แลวจงหาทางน ามาใชใหเกดประโยชนตอไป การแบงปนประสบการณและการชนชมสนบสนนจงเปนสงจ าเปนและส าคญ บทบาทของประสบการณ ขอสนนษฐานเกยวกบประสบการณ เชอวาบคคลทเรมบรรลวฒภาวะเขากจะไดสะสมประสบการณท

74 กวางขวางมากขน ซงประสบการณนนนบวาเปนแหลงทมคณคาสงยงส าหรบการเรยนร รวมทงเปนการชวยขยายโลกทศนของผใหญและผสงอายคนอนๆ ใหกวางขวางมากยงขน เพอการเรยนร

4. ควำมตองกำรเปนผน ำตนเอง และตองกำรควำมเปนอสระ (Self-Directing; Self-Concept) ความตองการทอยในสวนลกของผใหญและผสงอายกคอ การมความรสกตองการทจะสามารถน าตนเองได ตองการความเปนอสระในการควบคมและรบผดชอบการเรยนของตนเอง ผใหญและผสงอายอาจไมพงพอใจ ตอตาน ลดการใหความรวมมอในสงทขดกบความตองการ เพราะฉะนนบ ท บ า ท ข อ ง ค ร จ ง อ ย ใ น ก ร ะ บ ว น ก า ร ส บ ห า ห ร อ ค น ห า ค า ต อ บ ร ว ม ก น ก บ ผ เ ร ย น (Mutual Inquiry) มากกวาการท าหนาทสงผานหรอเปนสอส าหรบความร แลวท าหนาทประเมนผลวาเขาคลอยตามหรอไมเพยงเทานน การเปลยนแปลงดานมโนภาพแหงตน ขอสนนษฐานนคอ บคคลเจรญเตบโตและบรรลวฒภาวะไปสมโนภาพแหงตนจากการอาศยหรอพงพาบคคลอนๆ ในวยเดกทารก และน าไปสการเปนผน าตวเองไดมากขน ทฤษฏการสอนผใหญและผสงอาย คาดวาจดทบคคลบรรลความส าเรจในดานมโนภาพแหงตนในทางการเปนผน าตนเอง กคอลกษณะทางจตวทยาของการเปนผใหญและผสงอาย ถาหากเขาเกดความรสกวาตวเองไมไดรบการยอมรบในสถานการณตางๆ เลย เขาอาจจะเกดความเครงเครยดและอาจจะตอตานและสงทส าคญกคอ ตองพยายามท าใหผใหญและผสงอายเกด "Self - directing" ในการเรยนการสอนใหมากทสดดวย 5. ควำมพรอมของผเรยน (The learner’s readiness to learn) ผใหญและผสงอายมความพรอมทจะเรยนรเมอสงทจะเรยนรมประโยชน ตรงกบความตองการของตน และสามารถน ามาแกปญหาหรอน ามาใชไดมนชวตจรง

6.แรงจงใจทมตอกำรเรยน (The learner’s motivation to learn) แรงจงใจมอทธพลตอการเรยนรของผใหญและผสงอายแรงจงใจทสงผลหรอมอทธพลโดยตรงตอ คอ แรงจงใจใฝสมฤทธ (Achievement Motivation) ซงเปนแรงจงใจทมอยใน มนษยทกคน เปนความตองการทางจตใจของมนษยทจะเอาชนะอปสรรคฝาฟนกระท าสงทยากใหประสบผลส าเรจ เปนความปรารถนาทจะกระท าสงใด ๆ ใหส าเรจโดยเรว หรออาจเปนแรงจงใจภายใน ความพรอมในการเรยน คอ บคคลจะมวฒภาวะและเกดความพรอมในการเรยนรอนเปนผลมาจากการพฒนาทางชววทยา และแรงกดดนทางดานความตองการเกยวกบวชาการ สวนทเกดความพรอมมากขนกคอ ผลพฒนาของภาระหนาท ซงมสวนเกยวของกบบทบาททางสงคมความแตกตางกน ในการสอนผใหญและผสงอายนนผเรยนมความพรอมทจะเรยนรสงตางๆ ไดถาหากเขาเกดความตองการ ในการสรางใหเกดความพรอมนน นอกจากจะดพฒนาการดานความพรอม แลวยงมวธการกระตนในรปแบบของการกระท าได อาจจะในลกษณะของความมงหวงในระดบสง ซงเขาเรยกวา "แรงจงใจใฝสมฤทธ" นอกจากนตองมความ

75 เขาใจในความแตกตางระหวางบคคล (Individual Difference) เพราะความแตกตางระหวางบคคลจะเพมมากขนเรอยๆ ในแตละบคคลเมอมอายเพมมากขน เพราะฉะนนการสอนนกศกษาผใหญและผสงอายจะตองจดเตรยมการในดานนอยางดพอ เชน รปแบบของการเรยนการสอน (Style) เวลาทไดท าการสอน สถานทสอน และประการส าคญ คอความสามารถในการเรยนรในแตละขนของผใหญและผสงอาย ยอมเปนไปตามความสามารถของผใหญและผสงอายแตละคน (Pace of Learning)

ลกษณะธรรมชำตในกำรเรยนรของผใหญและผสงอำย

ผสงอายถอวาเปนผใหญซงในการเรยนรของผใหญนนมลกษณะทส าคญ ดงน 1. เหตผลในกำรเรยนรของผใหญและผสงอำย เนองจากผใหญและผสงอายนน

เขาใจตนเองและรวาตนเองมความรบผดชอบตอผลของการตดสนใจของตนเองไดกอนการเรยนร ผใหญและผสงอายมกตองการจะรวาเพราะเหตใดหรอท าไมเขาจงจ าเปนทจะตองเรยนร เขาจะไดรบประโยชนอะไร จากการเรยนรและจะสญเสยประโยชนอะไรบางถาไมไดเรยนรสงเหลานน ผใหญและผสงอายจงมความพรอมทจะเรยนรในสงทเขาตองการเรยนรและพงพอใจมากกวาจะใหผอนมาก าหนดใหและมกมแรงจงใจในการเรยนรจากภายในตนเองมากกวาแรงจงใจภายนอก

2. ลกษณะกำรเรยนรของผใหญและผสงอำย ในกระบวนการเรยนรผใหญและผสงอายตองการเปนอยางมากทจะชน าตนเองมากกวาจะใหผสอนมาชน าหรอควบคมเ ขา นนคอ ผใหญและผสงอายอยากทจะเรยนรดวยตนเองมากกวาและดวยการเรยนรมลกษณะเปนการแนะแนวมากกวาการสอน ดงนนบทบาทของผสอนควรจะเปนการเขาไปมสวนรวมกบผเรยนในกระบวนการคนหาความจรงหรอทเรยกวาผอ านวยความสะดวกในการเรยนร (Facilitator) มากกวาทจะเปนผถายทอดความรของตนไปยงผเรยน นอกจากนนบทบาทของผอ านวยความสะดวกในการเรยนรควรจะตองเปนผสรางบรรยากาศในการเรยนรดวยการยอมรบฟงและยอมรบในการแสดงออก ทศนคตและความรสกนกคดเกยวกบเนอหาสาระของวชาท เรยนของผ เรย นชวยใหผ เ รยนไดเขาใจถงจดมงหมายในการเรยนรของแตละคนและของกลมท าหนาทจดหาและจดการทรพยากรในการเรยนรหรออาจเปนแหลงทรพยากรเพอการเรยนรทยดหยนเสยเอง

3. ประสบกำรณของผเรยนทเปนผใหญและผสงอำย ประสบการณชวตมผลกระทบตอการเรยนรของผใหญและผสงอาย ขอแตกตางในการเรยนรทส าคญระหวางผใหญและผสงอายกบเดกอยางหนงกคอผใหญและผสงอายมประสบการณมากกวาซงอาจเปนไดทงขอดและขอเสย ทงนเพราะวธการเรยนรเบองตนของผใหญและผสงอาย คอ การวเคราะหและคนหาความจรงจากประสบการณซงนกจตวทยาบางคนเชอวาหากเขารบรวาสงทเขาเรยนรนนมสวนชวยรกษาหรอเสรมสรางประสบการณภายในตวเขา ผใหญและผสงอายกจะเรยนรไดมากขน แตถาหากกจกรรมใดหรอประสบการณใดจะท าใหมการเปลยนแปลงโครงสรางภายในของเขา ผใหญและผสงอายกม

76 แนวโนมทจะตอตานโดยการปฏเสธหรอบดเบอนกจกรรมหรอประสบการณนน นอกจากนนประสบการณเปนสงทท าใหผใหญและผสงอายมความแตกตางระหวางบคคลเพราะยงอายมากขนประสบการณของผใหญและผสงอายกยงจะแตกตางมากยงขน ดงนนการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอายจงควรจะค านงถงทงในดานของความแตกตางระหวางบคคลของผใหญและผสงอาย และควรจะอาศยขอดของการมประสบการณของผใหญและผสงอายและท าใหประสบการณนนมคณคาโดยการใชเทคนคฝกอบรมตางๆ ซงเนนการเรยนรโดยอาศยประสบการณ (Experiential techniques) ท าใหผเรยนไดมโอกาสผสมผสานความรใหมกบประสบการณเดมทมอย ท าใหการเรยนรทไดรบใหมนนมความหมายเพมเตมขนอก อาทเชน วธการอภปรายกลม กจกรรมการแกปญหา กรณศกษา และเทคนคการฝกอบรมโดยอาศยกระบวนการกลมตางๆ

4. แนวโนมในกำรเรยนรของผใหญและผสงอำย โดยทวไปเดกมแนวโนมทจะเรยนรโดยอาศยเนอหาวชาและมองการเรยนรในลกษณะเอง การแสวงหาความรจากเนอหาสาระของวชาใดวชาหนงโดยตรงแตส าหรบผใหญและผสงอายการเรยนรจะมงไปทชวตประจ าวน (Life-centered) หรอเนนทงานหรอการแกปญหา (Task-centered) เสยมากกวา นนคอผใหญและผสงอายจะยอมรบและสนใจกจกรรมการเรยนรของเขา หากเขาเชอและเหนวาการเรยนรนน ๆ จะชวยใหเขาท างานไดดขนหรอชวยแกปญหาในชวตประจ าวนองเขา ดงนนการจดหลกสตรเพอการเรยนการสอน ผใหญและผสงอายจงควรจะอาศยสถานการณตาง ๆ รอบตวของเขาและเปนการเพมความร ความเขาใจ ทกษะซงมสวนชวยในการแกปญหาในชวตจรงของเขาดวย

5. บรรยำกำศในกำรเรยนรของผใหญและผสงอำย ผใหญและผสงอายจะเรยนรไดดกวาในบรรยากาศทมการอ านวยความสะดวกตางๆ ทงทางกายภาพ เชน การจดแสงสวาง อณหภมทพอเหมาะ การจดทนงทเออตอการมปฏสมพนธกน และมบรรยากาศของการยอมรบในความแตกตางในทางความคด และประสบการณทแตกตางกนของแตละคน มความเคารพซงกนและกน มอสรภาพในการแสดงออกเปนกนเอง

วธกำรสอนผใหญและผสงอำย (Andragogy) วธการสอนผ ใหญและผส งอายหรอ"Andragogy" นนเปนแนวความคดใหมในการเรยนการสอน ทพยายามจะชใหเหนความแตกตางออกไปจากวธการสอนเดก อยางไรกตาม ค าวา "Andragogy" การสงเสรมใหการเรยนรมความเหมาะสม ผใหญและผสงอายสวนมากมกจะมการเรยนรโดยอาศยปญหาเปนศนยกลาง ความแตกตางทเหนไดน เปนผลลพธมาจากความแตกตางของการเหนคณคาของเวลานนเอง ผใหญและผสงอายเขามาเรยนและยงเกยว กบกจกรรมทางการศกษา กเพราะวาขาดความรและประสบการณในการแกไขปญหาปจจบน ดงนนจงตองการทจะน าไปใชในอนาคตอนใกลหรอโดยเรวทสด ทสามารถน าไปใชได

77 ทนททนใด ผใหญและผสงอายจงตองการไดรบการเรยนร โดยใชปญหาของผใหญและผสงอายเปนศนยกลางในการจดกจกรรมการเรยนร

ประเภทของกำรเรยนรแบบผใหญและผสงอำย เพอใหการเรยนรของผใหญและผสงอายสามารถบรรลวตถประสงคไดอยางสมบรณ ผสอนตองเขาใจธรรมชาตการเรยนรของผใหญและผสงอาย และยงตองสามารถประยกตหลกการตางๆเขากบปจจยตางๆทางการศกษา เพอใหเกดสภาพทจะสนบสนนและเหมาะตอการเรยนรของผใหญและผสงอายใหมากทสด พจารณาจาก 4 ปจจยหลก ดงน

1. Structure of Learning Experience การจดกจกรรมควรมก าหนดการทยดหยน เพอตอบสนองตอขอจ ากดเรองเวลา ควรเนนการเรยนการสอนแบบ face-to-face มากกวาการสอนผานสอตางๆ และควรใหผเรยนไดมปฏสมพนธ กบผอน ตวอยาง การสมมนากลมยอย หรอการโตวาท เปนตน

2. Learning Climate บรรยากาศการเรยนทมการชวยเหลอซงกนและกนจะสงเสรมการเรยนรของผใหญและผสงอาย ผเรยนตองการเปนทยอมรบและนาเชอถอในสายตาของผอน ควรเปดโอกาสใหมการแบงปนและรบฟงความคดเหนในกลมเพอนผสอนควรทราบถงความคาดหวงของผเรยน และชวยปรบแตงใหเหมาะสมขน

3. Focus of Learning การ เ รยนควรส ง เ ส รม ให ผ เ ร ยนไ ด ใ ช แ ละว เ คราะหประสบการณทตนมผเรยนควรมอสระในการวางแผนและจดการการเรยนรของตวเอง ผสอนเปนแคคนคอยชวยเหลอ ประเดนการเรยนรควรอยในรปของ “จะท าอยางไร เมอ.....” มากกวาเปนเรองของทฤษฎลวนๆ

4. Teaching-Learning Strategy and Media การเ รยนควรเปนไปในเชง การแกปญหา และสงเสรมใหเรยนดวยกน โดยเนนใหผเรยนไดมสวนรวมในกระบวนการเรยนรใหมากทสด โดยอาจมสวนรวมในวธการสอน เชน วธบทบาทสมมต หรอมสวนในการประเมน (Self-assessment) กได

บทบำททส ำคญของผสอนและผเอออ ำนวยตอกำรเรยนร ในการเรยนรของผใหญและผสงอาย

จ าเปนทผรบผดชอบจดการฝกอบรมจะตองเขาใจและพยายามทจะด าเนนการตางๆในการฝกอบรมใหสอดคลองกน สรปไดดงน

1. ผสอนจะตองยอมรบวาผ เ รยนแตละคนมคณคาและจะตองเคารพในความรสกนกคดและความเหน ตลอดจนประสบการณของเขาดวย

78

2. ผสอนควรพยายามท าใหผเรยนตระหนกดวยตนเองวามความจ าเปนทเขาจะตองเปลยนพฤตกรรม (ทงดานความร ความเขาใจ ความสามารถ และทศนคต) โดยเฉพาะอยางยงการเรยนเกยวกบเรองใดเรองหนงและอาจประสบปญหาอยางใดบางอนเนองมาจากการขาดพฤตกรรมทมงหวงดงกลาว

3. ควรจดสงแวดลอมทางกายภาพใหสะดวกสบาย (เชนทนง อณหภม แสงสวาง การถายเทอากาศ เปนตน) รวมทงเออตอการปฏสมพนธระหวางผเรยนดวยกนเองดวย

4. ผสอนจะตองแสวงหาวธการทจะแสวงหาความสมพนธอนดระหวางผเรยนดวยกนเพอสรางความรสกไวเนอเชอใจและความชวยเหลอเกอกลซงกนและกนควรพยายามหลกเลยงการแขงขน

5. หาก เป นไป ไ ดผส อนควรเป ด โอกาส ให ผ เ ร ยนม สวน รวม ในเ รอ งดงตอไปน

5.1 การพจารณาวตถประสงคในการเรยนร ตามความตองการของผเรยนโดยสอดคลองกบเนอหาวชาดวย

5.2 การพจารณาทางเลอกในการก าหนดกจกรรมเพอการเรยนการสอนและวธการเรยนการสอน

5.3 การพจารณาก าหนดมาตรการหรอเกณฑการเรยนการสอน ซงเปนทยอมรบรวมกนรวมทงรวมก าหนดเครองมอและวธการวดผลความกาวหนาเพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวตงแตแรกดวย

6. ผสอนจะตองชวยผเรยนใหรจกพฒนาขนตอนและวธการในการประเมนตนเองตามเกณฑทไดก าหนดไวแลว

แนวคดในกำรสอนผใหญและผสงอำย แนวทางความคดเกยวกบการสอนแบบผใหญและผสงอาย เราใหความส าคญกบบทบาทของครทสอนผใหญและผสงอายวาควรจะเปนผอ านวยความสะดวกเพอการเรยนร นอกจากนนไดกลาวถงบทบาทและความสมพนธระหวางผอ านวยความสะดวกกบผเรยนวาขนอยกบทศนคตของผอ านวยความสะดวกรวม 3 ประการทเปนคณสมบตส าคญ คอ

1. การใหความไววางใจ และความนบถอยกยองแกผเรยน 2. การมความจรงใจตอผเรยน 3. การมความเขาใจและเหนอกเหนใจ รวมทงการตงใจฟงผเรยนพด

นอกจากทศนคต 3 ประการทกลาวมานแลวยงมแนวทางเพอการอ านวยความสะดวกในการเรยนรรวมทงสนอก 10 ประการ ดงน

1. ตองเรมตนในการสรางบรรยากาศภายในกลมเพอใหเกดประสบการณทดในชนเรยน

79

2. ควรชวยใหเกดจดมงหมายทชดเจนของแตละบคคลในชนเรยน รวมทงจดมงหมายของกลมดวย

3. ควรจะด าเนนการเรยนการสอนไปตามความตองการของผเรยนแตละคนเพราะวามความหมายส าหรบ นกศกษาอยางมากและถอวาเปนพลงจงใจทจะกอใหเกดผลส าเรจทางการเรยนอนส าคญยง

4. จะตองพยายามจดการเกยวกบแหลงการเรยนร (Resource for Learning) ใหเปนไปไดอยางกวางขวางและแลดเปนเรองงายๆ ส าหรบผเรยนดวย

5. ควรจะตองมความเขาใจตนเองในฐานะเปน "แหลงความรทมความคลองตวและยดหยนได" ในการทสมาชกในกลมอาจจะสามารถน ามาใชใหเกดคณประโยชนตอการเรยนร

6. ในการแสดงออกตอสมาชกในกลมผเ รยนเขาจะตองยอมรบทงทางดานเนอหาวชาการและดานทศนคตหรออารมณของผเรยนคอพยายามทจะกอใหเกดความพอดกนทงสองดานส าหรบสมาชกแตละคนและรวมทงกลม

7. เพอทจะใหบรรยากาศในหองเรยนด าเนนไปดวยด ผอ านวยความสะดวกสามารถชวยใหเกดขนได ดวยการเปลยนฐานะตนเองเปนเสมอนหนงผเรยน เชน มฐานะเปนสมาชกของกลมโดยการรวมแสดงความคดเหนไดเชนเดยวกบผเรยนแตละคน

8. ควรจะไดเรมตนแสดงความรสก ใหเกดขนในกลมเมอมความคดเหนแตไมใชโดยการบงคบหรอวธการขมขซงความคดทแสดงออกมานนสมาชกอนๆ อาจจะยอมรบฟงหรอไมรบฟงกได

9. ตลอดเวลาของการมประสบการณรวมกนในหองเรยน ผอ านวยความสะดวกจะตองมความวองไวอยตลอดเวลาในการแสดงออกเพอการรบรอารมณตางๆ อยางลกซง

10. และจะตองพยายามรบรและยอมรบวาตวเองกยอมจะมขอจ ากดอยหลายประการดวยกน ปจจยทควรค ำนงในกำรสอนผใหญและผสงอำย ในการเรยนรของผใหญและผสงอายนน ผใหญและผสงอายจะเรยนรไดด มปจจยส าคญ 12 ประการ ดงน

1. มควำมเขำใจและเหนดวยกบจดมงหำยของวชำทเรยน นนคอถาตองการใหผใหญและผสงอายเรยนไดอยางมประสทธภาพแลว เขาควรจะไดทราบถงจดมงหมายทวไปของวชานน โดยทเขาตองมองเหนภาพโดยสวนรวมไดอยางชดเจน และทศทางทจะด าเนนไปในการเรยนร ดงนน จงมความส าคญในการอธบายถงรายละเอยดของวชา เปาหมายทแจมชดใหผเรยนไดรบทราบในการพบกนครงแรก นอกจากนน ถาหากวาผเรยนมความกระตอรอรนในการเรยนรอยแลว เขากจะมสวนในการตงเปาหมายเฉพาะของการเรยนวชานน ๆ ผเรยนยอมจะเกดความมนวาการสอนเปนไปในทศทาง

80 ทเขาตองการทราบ การอภปรายปญหาทงหลายในตอนตนวชาจะชวยใหแลเหนเปาหมายเฉพาะเจาะจง และมความหมายตอผเรยนมากยงขนดวย

2. มควำมตองกำรทจะเรยนร นกการศกษาผใหญและผสงอายมกจะคาดคะเนวา ผเรยนสวนมากมาเขาเรยนดวยความตองการทจะเรยน เนองจากวาโดยทวๆ ไปแลวเขามกจะเขามาดวยความสมครใจ อยางไรกตาม ในบางครงครทสอนผใหญและผสงอายกอาจจะตองเผชญกบการใหก าลงใจ เพอชวยใหผเรยนเกดความตองการเรยนดวย ความตองการนตองเกดจากความรสกวา ตวเองมความสามารถทจะบรรลความส าเรจได โดยการไดรบความเหนใจและเขาใจจากครผสอน

3. บรรยำกำศในกำรเรยนกำรสอนและสถำนกำรณของกำรเรยนรควรเปนกนเอง เนองจากการมปฏสมพนธของสมาชกในกลม เปนแหลงของการเรยนรทมความส าคญยง ผสอนควรมความรบผดชอบในการสรางบรรยากาศ และอ านวยความสะดวกส าหรบอภปรายในกลม ทศนคต การยอมรบ และความเคารพยกยอง จะเปนบคลกภาพทส าคญของครผสอนในการสรางบรรยากาศความเปนกนเอง นอกจากนนแลว ครผสอนสามารถชวยใหผเรยนเกดความคนเคยกนได โดยการใหผเรยนแนะน าตวกนเอง และใหอธบายรายละเอยดยอๆ เกยวกบประสบการณและความสนใจ ถาหากผสอนแสดงบทบาทของตวเองในฐานะผเรยนมากกวาความเปนผสอนแลว เขายอมจะไดรบความส าเรจมากยงขน

4. สภำพกำรณทำงกำยภำพทวๆ ไป ควรเปนทพงพอใจส าหรบผเรยนไดแกการจดโตะ เกาอ และเครองมอเครองใช ควรจะไดรบการพจารณาเพอใหผเรยนไดรบความสขสบายตามท ผเรยนตองการมความสมพนธกบสมาชกคนอนๆ ในกลม ตวอยางเชน ถาตองการใหสมาชกไดแลกเปลยนความคดเหนกนโดยเสรแลว ผเรยนควรหนหนาเขาหากนเพอจะไดอภปรายอยางเตมท

5. ผเรยนควรจะไดมสวนรวมในกำรเรยน และความรบผดชอบตอกระบวนการเรยนรเพราะวาวธการทดทสดในการเรยนรคอการกระท า ถาหากผเรยนไดกระท าบางอยางหรอพดแสดงความคดเหนบางอยาง กยอมจะดกวาการทเพยงแตนงเฝามองดคนอนๆ หรอนงฟงคนอนๆ พดเฉยๆ เทานน โดยทวไปนนผเรยนทกระตอรอรนและมชวตชวาจะเรยนรไดมากกวาผเรยนจะเรยนไดมากขน ถาหากเขารสกวาตวเขาตองมความรบผดชอบตอกระบวนการภายในกลมดวยเหตน ผสอนทฉลาดควรจะใชวธการหลายๆ ดานเกยวกบกจกรรมกลม กลมทสามารถจดด าเนนการไดดวยตวเอง จะไดรบประสบการณในการเรยนรมากกวากลมทตองอาศยครผสอน

6. กำรเรยนรควรจะสมพนธเกยวของ และใชประสบการณของผเรยนใหเปนประโยชนในการเสนอแนวความคดและความรนน ถาหากมความหมายตอผเรยนแลว ผสอนควรจะไดปรบใหเขากบประการณของผ เ รยนทงหลายดวย ผใหญและผสงอายโดยทวๆ ไปนน เรยนโดยอาศยความสมพนธระหวางประสบการณใหมกบประสบการณเดม หรอดวยการโยงความสมพนธระหวางสงทยงไมรไปหาสงทรแลว นอกจากนน ประสบการณของผเรยนทเสนอตอชนเรยน นบวาเปนแหลงของ

81 ความรทมคณคามาก สมาชกของชนเรยนผใหญและผสงอายนนมกจะมประสบการณทมคณคาแตกตางกนออกไป ทจะท าใหทกๆ คนไดรบประโยชนรวมกนดวย

7. ครผสอนควรจะรเนอหำวชำทตนสอนเปนอยำงด ถาหากครจะชวยแนะน าแนวการเรยนการสอนใหไดผลด เขาจะตองมความรในวชาทสอนอยางเชยวชาญ ตองรถงเอกสารและต าราทางวชาการในสาชานนอยางด เพอจะไดชวยแนะน าแหลงความรใหแกผเรยนทจะไดคนควาตอไป รวมทงจะไดจดการเรยนการสอนใหด าเนนไปอยางเหมาะสมดวย

8. ผสอนควรจะมควำมกระตอรอรนเกยวกบวชำทสอน และการสอนวชานนๆ ดวยโดยทความกระตอรอรนนนสามารถถายทอดไปยงผเรยนไดอกดวย ครทแสดงใหเหนชดเจนวา ตวเองมความกระตอรอรนและพงพอใจในการสอน จะมผลท าใหนกเรยนเปนผกระตอรอรนและเอาใจใสในการเรยนดวย ความกระตอรอรนเปนแรงจงใจส าคญในการจดการเรยนร

9. ผเรยนควรไดเรยนรไปตำมระดบควำมสำมำรถของตน เนองจากในชนเรยนของผใหญและผสงอายนน มความแตกตางในดานของประสบการณศกษาความถนดทางดานการเรยน ความสนใจและความสามรถอยางมากมาย ดงนนการจดการเรยนการสอน จงควรจะไดคดถงความแตกตางระหวางบคคลในแงตางๆ ทกลาวมาแลว ส าหรบผเรยนทเรยนไดเรวกอาจจะกระตนใหเรยนดวยความกาวหนา เชน ใหเรยนโดยโครงการเฉพาะตว สวนผทเรยนชากควรไดรบความมนใจวา การเรยนของผใหญและผสงอายไมใชการเรยนเพอแขงขนกนกบคนอนๆ แตวาเปนการพฒนาเพอความกาวหนา

10. วธกำรสอนทใชกบผเรยนทเปนผใหญและผสงอำยควรแตกตำงและแปรผนกนไป ในแตละโอกาสหรอสถานการณของการสอน ครสามารถเลอกใชวธการสอนไดหลายรปแบบตามความเหมาะสม ตวอยางเชน การสอนถงปญหาเกยวกบทอยอาศย หรอบานพกในชมชนใดชมชนหนง ครผสอนอาจจะใชวธการบรรยายเกยวกบเรองราวเหลานน ประกอบกนการฉายภาพยนตร การอภปรายปญหาตางๆ จากสมาชกภายในกลม รวมทงการจดทศนะศกษาประกอบ ครทดและมความช านาญการสอนจะสามารถเลอกใชวธการตางๆ ใหเปนไปตามสถานการณและความตองการของ ผเรยน เพราะวาการท าเชนนจะชวยใหผเรยนเกดความสนใจ และกระตนใหผเรยนไดมสวนรวมตลอดเวลา และเปนไปตามความแตกตางของบคคลดวย

11. ครผสอนควรจะมควำมรสกทำงดำนกำรเจรญงอกงำม นบวา เปนสงทมความส าคญตอทศนคตของคร ทเขาควรยอมรบวาประสบการณในดานการสอนนนชวยท าใหเขามโอกาสในการพฒนาตวเอง ถาหากครคดวาตวเขาเปนเสมอนผเรยนคนหนงดวยแลว ปฏสมพนธทมตอ ผเรยนจะเปนการกระตนไดมากกวา การทเขามความคดวาตวเองมความรดทสด นอกจากนนแลวทศนคตของครยงเปนพลงทเขมแขงในการชถงบรรยากาศของกลม และทศนคตของผเรยนดวย

82

12. ครผสอนควรจะมแผนงำนทยดหยนได เกยวกบการสอนซงจะชวยใหทงครและ ผเ รยนไดมแนวความคดท เดนชดวาเขาก าลงท าอะไรอย และจะท าอะไรตอไป ถาหากสามารถเปลยนแปลงการสอนได โดยเปนไปตามวตถประสงคของกลมทตกลงรวมกน ซงไมควรก าหนดจะไมตายตว และแผนการสอนนนๆ อาจจะเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม

รปแบบกำรเรยนร นกจตวทยาทศกษารปแบบการเรยนรหรอลลาการเรยนรของมนษย

(Learning style) ไดพบวา มนษยสามารถรบขอมลโดยผานเสนทางการรบร 3 ทาง คอ การรบร

ทางสายตาโดยการมองเหน (Visual perception) การรบรทางโสตประสาทโดยการไดยน

(Auditory perception) และ การรบรทางรางกายโดยการเคลอนไหวและการรสก (Kinesthetic

perception) (มณฑรา ธรรมบศย, 2552) ซงสามารถน ามาจดเปนลลาการเรยนรได 3 ประเภทใหญ

ๆ ผเรยนแตละประเภทจะมความแตกตางกน ดงนนในการจดการศกษาหรอการเรยนรส าหรบ

ผสงอายตองค านงถงรปแบบการเรยนรดงน

1) ผทเรยนรทำงสำยตำ (Visual learner) เปนพวกทเรยนรไดดถาเรยนจากรปภาพ

แผนภม แผนผงหรอจากเนอหาทเขยนเปนเ รองราว เวลาจะนกถงเหตการณใด กจะนกถงภาพ

เหมอนกบเวลาทดภาพยนตรคอมองเหนเปนภาพทสามารถเคลอนไหวบนจอฉายหนงได เนองจาก

ระบบเกบความจ าไดจดเกบสงทเรยนรไวเปนภาพ ผเรยนจะเรยนไดดถาบรรยายเปนเรองราว เวลา

อานเนอหาในต าราเรยนทผเขยนบรรยายในลกษณะของความร กจะน าเรองทอานมาผกโยงเปน

เรองราวเพอท าใหตนสามารถจดจ าเนอหาไดงายขน ถาไดเรยนเนอหาทน ามาเลาเปนเรอง ๆ จะ

นงเงยบ สนใจเรยน และสามารถเขยนผกโยงเปนเรองราวไดด พบประมาณ 60-65 % ของ

ประชากรทงหมด

2) ผทเรยนรทำงโสตประสำท (Auditory Learner) เปนพวกทเรยนรไดดทสดถาได

ฟงหรอไดพด จะไมสนใจรปภาพ ไมสรางภาพ และไมผกเรองราวในสมองเปนภาพเหมอนพวกท

เรยนรทางสายตา แตชอบฟงเรองราวซ า ๆ และชอบเลาเรองใหคนอนฟง คณลกษณะพเศษของ

คนกลมน ไดแก การมทกษะในการไดยน/ไดฟงทเหนอกวาคนอน ดงนนจงสามารถเลาเรองตาง ๆ

ไดอยางละเอยด และรจกเลอกใชค าพด จะจดจ าความรไดดถาผสอนพดใหฟง หากถามใหตอบ กจะ

สามารถตอบไดทนท แตถามอบหมายใหไปอานต าราลวงหนาจะจ าไมไดจนกวาจะไดยนผสอน

อธบายใหฟง ผสอนสามารถชวยเหลอผเรยนกลมนไดโดยใชวธสอนแบบอภปราย แตผทเรยนทาง

83 โสตประสาทกอาจถกรบกวนจากเสยงอน ๆ จนท าใหเกดความวอกแวก เสยสมาธในการฟงไดงาย

จะพบประมาณ 30-35 % ของประชากรทงหมด

3) ผทเรยนรทำงรำงกำยและควำมรสก (Kinesthetic learner) เปนพวกทเรยน

โดยผานการรบรทางความรสก การเคลอนไหว และรางกาย จงสามารถจดจ าสงทเรยนรไดดหากไดม

การสมผสและเกดความรสกทดตอสงทเรยน เวลานงในหองเรยนจะนงแบบอยไมสข นงไมตดท ไม

สนใจบทเรยน และไมสามารถท าใจใหจดจออยกบบทเรยนเปนเวลานาน ๆ ได จงเปนกลมทมปญหา

มากหากผสอนใหออกไปยนเลาเรองตาง ๆ หนาชนเรยน หรอใหรายงานความรทตองน ามาจดเรยบ

เรยงใหมอยางเปนระบบระเบยบ เพราะไมสามารถจะท าได ถาผสอนทยงนยมใชวธสอนแบบเกา ๆ

อยางเชนใชวธบรรยายตลอดชวโมง จะยงท าใหผเรยนเหลานมปญหามากขน ซงอาจเปนเพราะวา

ความรสกของผเรยนเหลานไดถกน าไปผกโยงกบเหตการณทเกดขนเฉพาะสงทเปนปจจบนเทานน

ไมไดผกโยงกบอดตหรอเหตการณทยงมาไมถงในอนาคต ผสอนจงควรชวยเหลอพวก Kinesthetic

learner ใหเรยนรไดมากขน โดยการใหแสดงออกหรอใหปฏบตจรง เชน ใหเลนละคร แสดงบทบาท

สมมต สาธต ท าการทดลอง หรอใหพดประกอบการแสดงทาทาง เปนตน พวก Kinesthetic

learner จะพบในประชากรประมาณ 5-10 %

การแบงลลาการเรยนรออกเปน 3 ประเภทดงทกลาวมาแลวขางตน เปนการแบง

โดยพจารณาจากชองทางในการรบรขอมล ซงมอย 3 ชองทาง ไดแก ทางตา ทางห และทางรางกาย

แตหากน าสภาวะของบคคลในขณะท รบ รขอมลซ งมอย 3 สภาวะคอ สภาวะของจตส า นก

(Conscious) จตใตส านก (Subconscious) และจตไรส านก (Unconscious) เขาไปรวมพจารณา

ดวย แลวน าองคประกอบทง 2 ดานคอ องคประกอบดานชองทางการรบขอมล (Perceptual

pathways) กบองคประกอบดานสภาวะของบคคลขณะทรบรขอมล (States of consciousness)

อปสรรคขดขวำงกำรเรยนรของผเ รยนทเปน ผใหญ ( Barriers to Older Adults’

Learning) อปสรรคขดขวางการเรยนรของผสงอายสวนใหญมสาเหตโดยตรงจากสภาพความเสอม

ของรางกายและมลกษณะเฉพาะ เชน การเจบปวยดวยโรคเรอรง พบวาผสงอายมากกวาครง (รอยละ

54.5) มปญหาสขภาพอยางนอย 1 อยาง การเปลยนแปลงทเกดขนตามปกตตามชวงวยของกา ร

สงอาย ความแตกตางดานภาวะสขภาพในแตละบคคล และปจจยอนๆเชนวฒนธรรม ปญหาและ

อปสรรคทเฉพาะเจาะจงทขดขวางและเปนอปสรรคทส าคญไดแก (Mauk, 2010)

84

1. ควำมคดควำมจ ำ (cognitive) เชน โรคอลไซเมอร (Alzheimer’s) สมอง

เสอม (dementia) สญเสยความจ าภายหลงมภาวะโรคหลอดเลอดสมอง (post stroke)

2. ทศนคต อำรมณ (affective) เชน ภาวะซมเศรา อารมณแปรปรวน

ผดปกต

3. ควำมรสก (sensory) เชน การสญเสยการไดยน ความสามารถในการ

มองเหนลดลง สายตาเลอนราง โรคตอหน ตอกระจกทตา การทรงตวผดปกต มปญหาเวยนศรษะ

บานหมน

4. ทกษะควำมสำมำรถและกำรเคลอนไหว (psychomotor) เชน โรค

พาคนสน (parkinson’s) โรคหลอดเลอดสมอง ขอเสอม โรคปอด

กำรจดกำรศกษำตลอดชวตเพอสงคมไทยในศตวรรษท 21

การศกษาตลอดชวต (lifelong Education) เปนการศกษาทครอบคลมและ

ผสมผสานการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย เปนการจดการศกษา

แกบคคลทกชวงอายตงแตเกดจนตาย สมพนธกบวถและปจจยทเกยวของกบการด าเนนชวตของ

บคคล ทงดานศาสนา เศรษฐกจ สงคมสงแดลอม และการเมองการปกครอง โดยการจดการศกษา

ดงกลาวมเปาหมายมงพฒนาบคคลอยางเตมศกยภาพใหมประสบการณ ความร ทกษะ อยางเพยงพอ

ตอการประกอบอาชพ การด ารงชวต การปรบตวเขากบสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนไปอยาง

เหมาะสมในทกชวงชวต (สมาล สงขศร, 2544) มนษยตองเผชญตอการเปลยนแปลงของสงคมและ

สงแวดลอมตลอดเวลา การศกษาจงมความจ าเปนตอมนษยในทกชวงวย เนองจากการเปลยนแปลง

ดงกลาวมผลกระทบตอสภาพความเปนอยและการด าเนนชวตของมนษย โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทเกดขนในชวงศตวรรษท 21ทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวทกๆดาน การประยกตการศกษาตลอด

ชวตไปเปนแนวคดหลกในการจดการศกษาตองค านงถงปจจยทมอทธพล ไดแก การเปลยนแปลง

ทางดานเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม อาชพการงาน ความเจรญกาวหนาดาน

วทยาการและเทคโนโลย การเมองการปกครอง การด าเนนชวต และโครงสรางประชากร (สมาล สงข

ศร, 2544) ใน

การจดการศกษาส าหรบกลมเปาหมายในศตวรรษท 21 ส าหรบกลมเปาหมายเฉพาะควร

สงเสรมและเนนแกนสาระและประยกตใชศาสตรและความรอนๆทเกยวของ โดยแกนสาระทส าคญ

(Core subjects and 21st century themes) ไดแก ภาษาองกฤษ (English) การอานและศาสตร

85 ทางภาษา (reading or language arts) ภาษาสากล (world languages) ศลปะ (arts) คณตศาสตร

และการค านวณ (mathematics) เศรษฐศาสตร (economics) วทยาศาสตร (science) ธรณวทยา

(geography) ประวตศาสตร (history) การเมองการปกครองและพลเมอง (government and

civics) โดยควรมเนอหาในประเดนทส าคญประกอบดวย ความตระหนกในปญหาโลก (Global

awareness) ความรดานเศรษฐกจ การเงน ธรกจ และผประกอบการ (Financial economics

business and entrepreneurial literacy) ความรความเปนพลเมอง (Civic literacy) ความรอบร

ดานสขภาพ (Health literacy) ความ รดานสงแวดลอม (Environmental literacy) ทง น ตอง

ประยกตใชใหเหมาะสมกบบรบทของกลมเปาหมายเฉพาะทจดการเรยนร

หลกกำรของกำรศกษำตลอดชวต หลกการและแนวคดของการศกษาตลอดชวต ไดแก

1. การศกษาตลอดชวตเปนภาพรวมของการศกษาทงหมด

2. การศกษามความจ าเปนส าหรบมนษยทกชวงวยตงแตเกดจนตาย

3. บคคลมความสามารถทจะเรยนรไดตลอดชวต

4. การศกษาไม ไดจ ากดอยท โรงเรยนหรอสถาบนการศกษาเทานนแตสามารถ

ด าเนนการไดทกททงทบาน สถานทท างาน สถานทสาธารณะ ศาสนสถาน ชมชน การจดการศกษา

ตองกลมกลน สอดคลองไปกบการด าเนนชวต

5. การศกษาตลอดชวตเนนความเสมอภาคและความเทาเทยมกนในโอกาสทาง

การศกษา

6. การศกษาตลอดชวตมความยดหยนหลากหลายรปแบบ และวธการ

7. การสรางแรงจงใจใหผ เรยนเหนความส าคญเปนสงจ าเปนและตองใหอสระแก

บคคลในการเลอกสงทตองการจะเรยนร

ปจจยทมอทธพลตอกำรเรยนรตลอดชวต จากการศกษาวเคราะหและทบทวนวรรณกรรม

(ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2543b) พบวา ปจจยทมความส าคญตอการเรยนร

ตลอดชวต ไดแก

1. มกฎหมายและนโยบายทเกยวของกบการศกษาตลอดชวต

2. มองคกรทรบผดชอบโดยตรง

86

3. มการการะจายอ านาจการบรหารจดการ

4. การสรางความรความรความเขาใจและทศนคตแกประชาชนและผเกยวของ

เกยวกบการศกษาตลอดชวต

5. มโครงสรางพนฐานระบบเทคโนโลยรองรบ

6. มการพฒนาแหลงเรยนรทกรปแบบในชมชนและเครอขายชมชนการเรยนร

ตลอดชวต

7. เนนการมสวนรวมของทกฝาย โดยใชชมชนเปนฐาน สงเสรมใหทกภาคสวนใน

ชมชนมสวนรวมในการด าเนนการจดการศกษา

8. ใหความส าคญแกบานในฐานะทเปนแหลงการเรยนรตลอดชวตแหงแรกของ

มนษย

9. ใหความส าคญแกสถานประกอบการเพราะเปนแหลงทรพยากรทส าคญทจะให

โอกาสทางการศกษาแกแรงงาน

10. ก าหนดและสนบสนนมาตรการทหลากหลายทจะรณรงคใหประชาชนและ

ผดอยโอกาสไดเขาถงการศกษามากขน

11. มการจดสรรงบประมาณและเงนทนสนบสนน

การจดการเรยนรตลอดชวตส าหรบผสงอายในชมชน มจดมงหมายทจะใหผสงอายมความร

พนฐานในการด ารงชวต ความร ทกษะในการดแลสขภาพและภาวะการเจบปวย

หนวยงำน/องคกรทเกยวของกบกำรดแล กำรจดกำรเรยนรตลอดชวตส ำหรบผสงอำย

ไทย

การด าเนนงานเกยวกบการดแลผสงอายและการจดสวสดการตางๆแกผสงอายมหนวยงานทงภาครฐและเอกชนท เขามามบทบาทและสวนรวมทส าคญทควรรเพอเปนแหลงประโยชนในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบผสงอาย ดงน หนวยงำนองคกรรฐอนๆทเกยวของกบกำรดแลผสงอำยในชมชน

กระทรวงพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษย กรมกจการผสงอาย ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด (พมจ.)

สภาสตร

กระทรวงแรงงำน

87

กรมพฒนาฝมอแรงงาน กรมการจดหางาน กระทรวงวทยำศำสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษำธกำร

ส านกงานการศกษานอกโรงเรยน.จงหวด

ศนยการศกษานอกโรงเรยนอ าเภอ

ศนยการศกษานอกโรงเรยนต าบล ศนยเรยนรชมชน (ศรช.)

กระทรวงมหำดไทย

ส านกงานสงเสรมการปกครองทองถน ทวาการอ าเภอ/ส านกงานเขต วด

กระทรวงสำธำรณสข สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย

ส านกอนามยผสงอาย กรมอนามย กรมสขภาพจต ส านกงานสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบล

สภำกำชำดไทย ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรสรำงเสรมสขภำพ (สสส.) ส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต (สปสช.) มลนธ/หนวยงำนเอกชน หนวยงานอนๆทมสวนเกยวของในการดแลผสงอาย

ดงนน จากทกลาวมาจะเหนไดวา การสงเสรมการเรยนรเรยนรตลอดชวตทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยแกผสงอายนน นอกจากจะตองค านงถงมตดานแนวคดทฤษฎความสงอายแลว ยงตองใหความส าคญกบปรชญาแนวคดทฤษฎการเรยนรและศาสตรการเรยนรของผใหญ ซงผสงอายเปนผเรยนทเปนผใหญ ในการจดการศกษาเพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตมวธการเรยนรทหลากหลาย อาจจะยดชมชนเปนฐานในการจดการเรยนร และใชทนทางสงคมทมเปนเครองมอในการจดการเรยนร ท าใหชมชนและสงคมมการพฒนาเปนชมชนทเขมแขง สามารถพงพา

88 ตนเองได ท าใหผสงอายมทกษะพนฐานทางอาชพและการด ารงชวต สามารถใชชวตไดอยางมความสข ในการศกษาตลอดชวตนนตองมการประยกตใชทฤษฎการเรยนรของผใหญและผสงอาย ทมลกษณะการเรยนรทแตกตางจากเดก มความตองการการเรยนรทเฉพาะ มเปาหมายการเรยนรทชดเจน การจดกจกรรมการเรยนรตองใหความสนใจ ทงจตวทยาพฒนาการ จตวทยา ผใหญและผสงอาย และทฤษฏการเรยนร ทจะท าใหการเรยนการสอนประสบผลส าเรจ เชน ลกษณะผเรยน แรงจงใจ (Motives) มสวนส าคญในการสงเสรมกระบวนการเรยนร สงผลดตอผเรยน และสงเสรมการเรยนรใหผเรยน โดยเฉพาะแรงจงใจภายใน ดงนนในกระบวนการเรยนรตองสรางแรงจงใจใหผเรยน การจดบรรยากาศในการเรยนรทเปนมตร ผอนคลาย สงเสรมการเรยนรรวมกน ปราศจากแรงกดดนและความกดดน การจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบวยและระดบของผเรยนจงเปนสงทจ าเปน เพอทจะเปนสงทสนบสนนหรอเสรมแรงทางบวกท าใหผเรยนมความรสกทอยากเรยนและเกดประสทธภาพในการเรยนรเพมขน ใชสอและวธการสอนทเหมาะสม โดยค านงถงธรรมชาตของผสงอาย ลกษณะทางกายภาพ ชวภาพ สภาพการณตางๆและความเหมาะสมของผสงอาย เชน ต าแหนงหนาทการงาน ประสบการณ เปนหลกในการพจารณา การสอนทจะใหเกดผลลพธทด ผสอนจ าเปนตองรจกมความเขาใจในประเดนตางๆและน ามาประยกตใช รวมทงตองมความรความเขาใจเกยวกบเครอขาย หรอหนวยงานทเปนทนทางสงคมทจะชวยสนบสนนการขบเคลอนและการด าเนนการจดการเรยนรตลอดชวตใหกบผสงอาย ดงกลาวขางตน

วธกำรและกลยทธกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของผสงอำยในชมชน

การเขาใจในความเปนผสงอายและการเปลยนแปลงทเกดขนเปนประเดนทส าคญตอการ

สงเสรมการเรยนร และการจดการเรยนรเพอใหผสงอายสามารถดแลตนเอง เปนผสงอายและม

คณภาพชวตทด และมผดแล (care giver) ทมความรความสามารถ เปนบคคลทผสงอายไววางใจ

เชอถอ และมความสมพนธทดกบผสงอาย การพฒนาศกยภาพผสงอายและการคงไวซงความสามารถ

ในการปฏบตกจวตรประจ าวน การลดการเปนผสงอายทมภาวะพงพง อกทงการพฒนาแนวทางใน

การสงเสรมการเรยนรของผสงอายและผดแลมความจ าเปนและส าคญ เพอการด ารงชวตอยางม

คณภาพชวตทด มสขภาวะและความผาสก กลยทธในการสอนและสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอาย

โดยเฉพาะผสงอายทรวมกลมกน เชน ชนรมผสงอาย บานพกผสงอาย/คนชรา สถานทรบดแลผสงอาย

ทส าคญเพอใหประสบผลส าเรจ มแนวทางในการด าเนนการ ดงน (Mauk, 2010)

1. กำรเตรยมกำร

1) เยยมชม/ศกษาสถานท สงอ านวยความสะดวกตางๆทจะใชในการสอนและ

สงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอาย

89

2) พดคย สอบถามส งทผบรหารหรอผน ากลมผสงอาย หรอผมอ านาจ

ผเกยวของในสงทตองการใหผสงอายไดเรยนร

3) พดคย สอบถามความตองการ ความคดเหนจากผสงอายในสงทผสงอาย

ตองการเรยนรและตองการความชวยเหลอ

4) จดตารางวน เวลา ในการจดการเรยนรในประเดนทไดมาใหหลากหลาย

และเพยงพอ และใหมการประกาศแจงเตอน เชญชวนเปนระยะ

5) ตรวจสอบใหมนใจวาวนเวลาทวางแผนไมรบกวนกจกรรมตามปกตของ

ผสงอาย โดยวางแผนใหสอดคลองไปกบกจกรรมตามปกตของชมรม/

บานพกผสงอาย/คนชรา สถานทรบดแลผสงอาย

6) ชแจง เชญชวนผส ง อาย และคนหา โอกาส ชอ งทางทจะกระ ตน

ประชาสมพนธใหผสงอายเขารวมกจกรรม

7) เตรยมสอการสอนอปกรณน า เสนอท ด วางแผนให คม อ เอกสาร

ประกอบการเรยนร อปกรณชวยเรยนร ทเหมาะสมและสะดวกตอการ

เรยนรของผสงอาย

8) ออกแบบโปรแกรมชดการเรยนรโดยประยกตกลยทธการสอนและการ

เรยนรของผใหญ (ตามกลยทธในการด าเนนการสอน ขอ 2)

9) มความยดหยน ใหเวลาผสงไดเรยนรเตมท เพยงพอ อาจมการปรบเปลยน

เพมเตมเวลาถาผเรยนตองการ

10) ใหโอกาสผส งอายไ ดถามค าถาม ตอบค าถาม และใหโอกาสในการ

แลกเปลยนประสบการณ เรองราว ใหเวลาและสอบถามรายบคคลภายหลง

สนสดการสอน

2. กลยทธในกำรด ำเนนกำรสอนและสงเสรมกำรเรยนรส ำหรบผสงอำย

1) ประยกตใชหลกกำรและทฤษฎกำรเรยนรของผใหญ

1) ประเมนความพรอมในการเรยนรของผเรยน

2) เขาไปมสวนรวม ( involve audience) โดยการเรมใชค าถาม

หรอใยกสถานการณทเกยวของกบผสงอาย

3) เชอมโยง ชใหเหนภาพความเกยวของกบผสงอาย

4) ใหเหตผลในการเรยนร ชใหผสงอายเหนความจ าเปน ความส าคญ

ของเรองทตองการใหเรยนร โดยใชขอมลสถต การวจย เปนตน

90

2) ใชรปแบบวธกำรสอนทหลำกหลำยเพอกระตนและดงดดควำมสนใจ เชน

1) Power point

2) VDO/ CD

3) Handouts

4) Brochures

5) Posters

6) Demonstration/ equipment

7) Quizzes

3) ตระหนกและจดจ ำลกษณะและควำมตองกำรเฉพำะของผสงอำยตำม

ควำมตองกำรและกำรเปลยนแปลงของผสงอำย

1) หลกเลยงการยนบรเวณหนาตาง หรอประต เพราะแสงอาจเปน

อปสรรค

2) พดชา เสยงดง ฟงชด อาจใชเครองขยายเสยง ลดสงรบกวนตางๆ

3) อยดานหนาของผสงอายเพอใหผสงอายสามารถอานรมฝปาก

ผบรรยายไดในกรณทอาจฟงไดไมชดเจน

4) การเรยนรแตละครงควรใชเวลาประมาณ 20-40 นาท

5) เลอกใชหองหรอสถานททจไดเพยงพอ เออตอผสงอายทนงรถเขน

หรอมอปกรณชวยเหลอตางๆ

6) เอกสารประกอบตองตวใหญ สด า บนพนสขาว เพอใหงายตอการ

อานและการมองเหน

7) สไลดประกอบการบรรยายตวโต ตวหนงสอไมมากเกนไป จ านวน

สไลดไมมากเกนความจ าเปน สพนเหมาะสม งายตอการมองเหน

8) ควบคมบรรยากาศและสงแวดลอมใหเออตอการเรยนร

9) เลอกหองหรอสถานทและจดบรรยากาศ สถานทใหเหมาะสม

เพยงพอ

10) มผชวยคอยชวยเหลอจดหาท นงกรณมผสงอายมาสาย หรอ

ผสงอายบางรายตองออกจากกลมดวยเหตผลความจ าเปน เพอ

ปองกนการรบกวนผสงอายรายอนๆทก าลงเรยนร

11) รกษาอณหภมในหองเรยนใหพอเหมาะ ไมหนาวหรอรอนเกนไป

91

4) น ำเสนอและถำยทอดควำมรแบบกลยำณมตร

1) เลอกเรองทอยในความสนใจของผสงอาย เชน พนยกรรมชวต

เจตนาการตาย วตามนและแรธาต สารอาหาร อาหารเสรม การ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมอง การจดดอกไม การออกก าลงกาย

เปนตน

2) สรางหวขอ ชอเรองทจะน าเสนอใหดงดดความสนใจ กระตนและ

เราอารมณใหผสงอายอยากเรยนร

3) ใชภาษาชาวบาน เขาใจงาย อธบายประเดนทอาจสบสน ไมใช

ศพทวชาการหรอศพทเฉพาะ

4) อาจเชญวทยากรทโดงดง เปนทชนชอบและเปนทรจกเพอดงดด

ผสงอาย

5) อาจมการใหรางวล ของขวญ หรอใหน ากลบไปปฏบตตอทบานใน

บางประเดนทสงเสรมการเรยนร

6) ตรวจสอบใหมนใจวาเอกสาร สอประกอบการเรยนรเหมาะสมกบ

ความสามารถ ( literacy level) พนฐานดานขนบธรรมเนยม

ประเพณ วฒนธรรมของผสงอาย

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของผสงอำยในชมชนกรณตำงประเทศ

ในปจจบนการเรยนรตลอดชวตมจดมงหมายส าหรบทกคน ทกวย โดยเฉพาะ

ผสงอาย การเรยนรตลอดชวตเปนแนวทางของการมสวนรวมและสนองตอบตอการเปลยนแปลงของ

สถานการณโลก ชวยสงเสรมระบบเศรษฐกจใหมประสทธภาพ พฒนาศกยภาพของคน แตละประเทศ

จ าเปนตองหายทธศาสตรส าหรบการจดการเรยนรตลอดชวตทเหมาะสมกบประเทศของตนทตอง

แขงขนในสงคมฐานความร (Knowledge-based Society) หรอสงคมทพงความกาวหนาของดจตล

เทคโนโลย (Digital Technology) เพราะตองกาวทนการเปลยนแปลงของโลกยคไรพรมแดน

การศกษาตลอดชวตจงมบทบาทส าคญ ในกลมประเทศดอยพฒนา (Underdeveloped Countries)

พบวาการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตเพอกลมเปาหมายเฉพาะนนเปนไปเพอการรหนงสอเพอ

รณรงคการรหนงสอแกประชาชนเพอสงเสรมใหเยาวชน ผใหญ ผสงอายไดรบการศกษาขนพนฐาน

และสงเสรมคณภาพชวต และการจดกจกรรมสงเสรมวฒนธรรม ศลปพนบาน สวนในกลมประเทศ

ก าลงพฒนา (Developing Countries) มเปาหมายทจะอบรมประชาชนใหเปนพลเมองดตามกฎหมาย

บางประเทศมจดตงหนวยงานการศกษาผใหญ (Office of Adult Education) หลกสตรการสอนและ

92 การสงเสรมการเรยนรแบบเบดเสรจ สวนกลมประเทศเศรษฐกจใหม (New Economic Countries)

หลกสตรการศกษาเพอการรหนงสอ จดเพอประกนคณภาพการรหนงสอของผเรยน ผดอยโอกาส

เยาวชน ผใหญวยท างาน ผสงอาย รปแบบกจกรรมการศกษาตลอดชวต มหลกๆ ดงน

(1) กำรศกษำตลอดชวต ทเนนมหำวทยำลยเปนศนยกลำง (Lifelong Education Centered University) จดใหประชาชนทตองการเรยนรตลอดชวตเพอความเชยวชาญเฉพาะสาขาในระดบมหาวทยาลย

(2) เมองแหงกำรเรยนร (Lifelong Learning City) เปนโครงการระดบภมภาคทม งประกนสทธของประชาชนในการเรยนรตลอดชวต เพอสามารถบรณาการดานสงคมและการพฒนาเศรษฐกจ

(3) ระบบธนำคำรหนวยกตกำรศกษำ (Academic Credit Bank System) ยอมรบประสบการณการเรยนรของบคคลในโรงเรยนและนอกโรงเรยน โดยอนญาตใหประชาชนทมพนฐานความรทแตกตางเขารบการศกษา ในระดบทสงกวา จนถงระดบปรญญาตร

(4) กำรรหนงสอผใหญ (Adult Literacy) จดการศกษาขนพนฐานแกผไมรหนงสอ ใหเงน

สนบสนนหนวยงานทจดโครงการสงเสรมการรหนงสอ และวจยงานสงเสรมการรหนงสอ

(5) กำรฝกอบรมผใหญ (Adult Training) จดโครงการฝกอบรมแกนกการศกษา หรอ

บคคลากรทรบผดชอบงานการศกษาตลอดชวต ใหการสนบสนนนกการศกษาและบคลากรการศกษา

ตลอดชวตทก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษาตลอดชวต (ศรสวาง เลยววารณ, 2555)

ส าหรบศนยการเรยนชมชนถอเปนหนวยด าเนนงานการศกษาตลอดชวตในทองถน ซงนบ

รวมหองสมด พพธภณฑ ศนยวฒนธรรม ศนยสวสดการสงคมทองถน ศนยการศกษาสตรทองถน ฯลฯ

ทงน รฐไดน าระบบบญชการเรยนรตลอดชวต (Lifelong Learning Account System) มาจดการ

บนทกการเรยนรของปจเจกบคคล และชดเชยส าหรบคาใชจายในการเรยนรทพงมสทธได บาง

ประเทศสรางอาคารศนยการเรยนชมชนและศนยการเรยนรตลอดชวต โดยสนบสนนงบประมาณ

ก าหนดบทบาทชดเจนในพระราชบญญ ตพนฐานวาดวยการศกษาและการศกษาเพอสงคม

(Education and Social Education) ก าหนดมาตรฐานการด าเนนงาน คณสมบตและคณวฒของ

บคลากร การจดกจกรรมของศนยการเรยนรชมชนตลอดชวตเพอชวยใหกลมเปาหมายเฉพาะ

สถานภาพทดขน ชวยใหมสขอนามยทด และเพมรายไดแกครอบครว มศนยการเรยนรตลอดชวตจด

กจกรรมทหลากหลาย เพอสงเสรมคณภาพชวตแกเดก เยาวชน และผใหญ ผสงอายโดยรวมมอกบ

เครอขายการเรยนร เชน หองสมด พพธภณฑ โรงเรยน ศนยสขภาพประชาชน สมาคม องคกรพฒนา

93 เอกชน ชมชน ซงหนวยงานบางสวน เชนหองสมด และพพธภณฑ ตางกมพระราชบญญตของตนเอง

ทก าหนดบทบาทในการสงเสรม สนบสนนศนยการเรยนชมชน ท าใหสถานศกษาในชมชนจดกจกรรม

หลงเรยนรวมกบศนยการเรยนชมชนและเครอขายการเรยนรตางๆ (ศรสวาง เลยววารณ, 2555)

กลยทธและแผนการด าเนนงานเพอสงเสรมการเปนผสงอายทแขงแรง มสขภาวะท ด

(healthy ageing) ดวยการเรยนรตลอดชวตในกลมประเทศสหภาพยโรปซงเปนกลมประเทศแรกท

น ากรอบแนวคดดงกลาวมาใช ระหวางป คศ. 2012–2020 พบวาสอดคลองกบนโยบายสขภาวะ

สขภาพดถวนหนาป 2020 โดยสามารถน ามาประยกตใชเพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในผสงอาย

ไดอยางมประสทธภาพ สามารถบรรผลและวดผลไดอยางมความสมพนธกนในระยะเวลาทก าหนด

ภายใตบรบททเกยวของและน ากลยทธดงกลาวมาพฒนาตอยอดสรางแนวทาง เครองมอใหผสงอายม

สขภาวะทดตลอดชวงชวต (healthy ageing over the life-course) การสรางสงแวดลอมทเออตอ

สขภาวะผสงอาย (supportive environments) พฒนาระบบการดแลระยะยาวทเหมาะสมส าหรบ

ผสงอาย (health and long-term care systems fit for ageing populations) พฒนางานวจย

และหลกฐานเชงประจกษทมความนาเชอถอและมผลกระทบระดบสง (strengthening the

evidence base and research) โดยประเดนส าคญทควรมงเนนเปนล าดบตนไดแก การสงเสรม

กจกรรมทางกาย (promoting physical activity) การปองกนการพลดตกหกลม (falls prevention)

การสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคและใหภมคมกน (vaccination and prevention) การพฒนา

จตอาสา อาสาสมครดแลผสงอายในการดแลผสงอายทบาน (informal care–giving focus on

home care) พฒนาก าลงคนดานสขภาพและสงคมทมความสามารถในการชวยเหลอ ดแล สงเสรม

ผสงอาย ปองกนการแยกตวออกจากสงคม และการกระท าทไมเหมาะสมกบผสงอาย สงเสรมคณภาพ

การดแลผสงอายทกระดบรวมทงผสงอายทมภาวะสมองเสอมและการดแลระยะทาย (palliative

care) (World Health Organization, 2012) นอกจากนหลายประเทศยงมรปแบบสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตในรปแบบศนยการเรยนรชมชน มหาวทยาลยวยทสาม เนรสซงโฮม เปนตนซงมความ

แตกตางหลากหลายทงโครงสราง กระบวนการ และผลลพธ ทงจากหนวยงานภาครฐและเอกชน

คลายคลงกบประเทศไทย

กำรสงเสรมกำรเรยนรและระบบกำรดแลผสงอำยประเทศสวเดน สถานการณผสงอายใน

ประเทศสวเดนพบวามสดสวนเพมสงขนและเขาสสงคมผสงอาย ประชากรมอายไขเฉลยสงสดของโลก

และมสขภาพทด สวนใหญผสงอายอยอาศยในบานตนเองกบสมาชกในครอบครวหรอคสมรสของ

ตนเอง ประเทศสวเดนเปนรฐสวสดการ ประชาชนทกคนจะตองท างานและจายภาษใหแกรฐ ขณะ

94 ท างานตองจายภาษระบบอตรากาวหนา โดยผทมรายไดมากตองจายภาษมาก ผมรายไดนอยจายนอย

ประเทศสวเดนมกองทนสวสดการตางๆทประชาชนตองจายเงนสมทบทนเพอเปนกองทนดแลตนเอง

มระบบประกนรายใหกบประชาชน โดยเมอสงอายจะมบ านาญ มรายไดจากรฐ รฐบาลสวเดนให

ความส าคญกบทอยอาศยใหมมาตรฐานเออตอการด ารงชวตของผสงอาย ดงนนผสงอายจงชอบอาศย

อยบานตนเองและใหความส าคญกบการมสขภาพด มนโยบายชดเจนใหอยบานตนเอง ในกรณทการ

อาศยบานของตนมคาใชจายสงจะมบานพกส าหรบผสงอาย (Old age Apartment) กรณเจบปวย

คาใชจายสงตองการการดแลเปนพเศษจะมศนยดแลผสงอายลกษณะคลายกบสถานสงเคราะหของ

ประเทศไทย ประเทศสวเดนใหความส าคญกบเรองภาวะสมองเสอมทงการปองกนและการรกษาภาวะ

สมองเสอมในผสงอาย มการออกกฎหมายรองรบ และหามาตรการปองกนตงแตเขาสวยผใหญตอนตน

ประเทศสวเดนใหความส าคญกบเดก ผพการ ผสงอายใหด ารงชวตไดอยางอสระ มความสขมากทสด

ประเทศสวเดนเนนนโยบายความเทาเทยมกนทกกลมคน รฐใหความส าคญกบคณภาพของ

คน แรงงาน การศกษา ท าใหคนมความรในการดแลตนเองเพอสขภาพตนเอง การปองกนอบตเหต

และความพการ และมความรในการดแลตนเอง มความรในการบรโภคอาหาร ประชาชนมรายไดสง ม

ก าลงในการซอเพอการบรโภค รฐสงเสรมใหประชาชนบรโภคอาหารสขภาพ พชออรกานค ประเทศ

สวเดนเนนเรองความเทาเทยม 3 ประเดนหลกไดแก ทอยอาศย การรกษาพยาบาล และการศกษา

เนนใหบรการส าหรบทกคน ผสงอายมความเปนอสระ พงพาตนเอง ระบบบรการทกอย างของรฐทก

แหงมความเทาเทยมกนเนองจากใหบรการโดยรฐทองถนและประชาชนจายภาษใหกบรฐทองถน

โดยตรง มระบบบรการทบานส าหรบผสงอาย ผสงอายอยบานสามารถขอคนดจากรฐบาลทองถนได

รฐบาลทองถนมอ านาจสงในการตดสนใจและการบรหารจดการจงสามารถใหบรการประชาชนทงดาน

ทอยอาศย การรกษาพยาบาล และการศกษา ทมคณภาพ รวดเรว ทนทวงท ทกคนไดรบสทธเทา

เทยมกน สมาชกในครอบครวและบคลากรดานสขภาพใหเกยรตและเคารพผสงอาย และปฏบตตอ

ผสงอายอยางเหมาะสม ใหความส าคญกบผสงอายและสงเสรมการเรยนรใหกบผสงอายมงเนนเรอง

สขภาพใหมอายทยนยาวอยางมสขภาพดและมความสข มคณคาและรสกดตอกน (สถาบนวจย

ประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2561)

กำรสงเสรมกำรเรยนรและระบบกำรดแลผสงอำยประเทศญปน ประเทศญปนเขาสสงคม

ผสงอายมาตงแต 55 ปทแลว คอมผสงอาย 60 ปขนไปมากกวารอยละ 10 เมอ พ.ศ.2512 และเปน

สงคมผสงอาย สมบรณคอ มผสงอายมากกวารอยละ 20 หรอมคนอายมากกวา 65 ปเกนรอยละ 14

ในป พ.ศ. 2537 ญปนมกฎหมายดแลสขภาพผสงอายมาตงแตป พ.ศ.2506 มาถง ปจจบน (สเทพ

95 เพชรมาก, 2557) ญปนเปนประเทศทมประชากรสงอายจ านวนมาก ความเจรญกาวหนาทางดาน

เทคโนโลยการแพทยและระบบการดแลสขภาพทมคณภาพท าใหอายเฉลยของคนญปนเพมขน

ตอเนอง ขณะทอตราการเกดใหมของคนญปนอยในระดบต าตดตอกนอยางตอเนอง ญปนเปนประเทศ

แรก ในกลมประเทศอตสาหกรรมทกาวเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณในชวงสองทศวรรษทผาน

มา ประมาณ 23% ของจ านวนประชากรญปน 127 ลานคนในปจจบน มอายมากกวา 65 ป กองทน

การเงนระหวางประเทศ (IMF) มองวาญปนเปนตนแบบทดส าหรบประเทศในเอเชยทจะเรยนรจาก

ประสบการณของญปนในการปรบตวและรบมอกบความทาทายในการเขาสสงคมผสงอาย

ญปนเปนประเทศทพฒนาแลวและมระบบการดแลผสงอายท ดมาก รฐบาลไดมแผนยทธศาสตรสงเสรมสขภาพและสวสดการของผสงอาย รวมทงการดแลทบาน ศนยดแลและสถานพยาบาล รวมถงระบบโครงสรางสาธารณะทวไป ภาครฐจงจ าเปนตองใชงบประมาณจ านวนมากในการรองรบสงคมผสงอายของประเทศ และแมวาเศรษฐกจญปนก าลงกลบมาฟนตว บรบทสงคมผสงอายอยางเตมตว (Mature Elderly Society) และจ านวนประชากรโดยรวมทลดลงยงเปนปจจยทาทายส าหรบญปนในการพลกฟนก าลงซอในประเทศและเศรษฐกจมหภาค (พนสทธ วองธวชชย , 2560) สงสนบสนนทส าคญคอการเรมระบบการประกนสขภาพระยะยาว โดยมสาระหลกเพอปฏรปดานการแพทยและการบรการดานสวสดการของผสงอาย จากสถตจ านวนผสงอายทนอนตดเตยง และสมองเสอมจ านวนมากเปนภาวะพงพงผอนและตองการการดแลระยะยาว ดงนน การดแลผสงอายคอประเดนทยงใหญส าหรบการมชวตในวยสงอายของคนในประเทศญปน โครงสรางของการประกนสขภาพและบรการการดแลระยะยาว ประกอบดวย 1) การบรการระยะยาวทบาน และการบรทใกลชดจากชมชน 2) การ บรการสงสนบสนน และ 3) การบรการเชงการปองกน หลกส าคญในการประสานความรวมมอกบชมชนและภาคเอกชนในการพฒนาคณภาพชวตของผสงอายเนนการสรางความรวมมอกบชมชน โดยใชแนวคด “Together with the Rural People” ประยกตแนวคดทเนนการสรางความสมพนธกบชมชน สรางความตระหนกร และการเปลยนแปลงพฤตกรรม สขภาพแกประชาชนในชมชนผานการแสดงบทบาทสมมต และละครตางๆ เพอใหประชาชนไดเรยนรและปรบเปลยน พฤตกรรม (ไทยรฐฉบบพมพ, 2560) ระบบการดแลมทงระบบบ านาญ ระบบประกนสขภาพ (Social welfare act) และระบบประกนดแลผสงอายระยะยาว (Long term care insurance system) ระบบการดแลระยะยาว ประกอบดวยสทธประโยชน 2 ประการ 1) การสงเสรมปองกนโรค ส าหรบผสงอายทชวยเหลอตวเองได ประกอบดวย การตรวจสขภาพประจ าป การใหค า ปรกษา การตรวจคดกรองโรค การรณรงค การปรบเปลยนพฤตกรรมกลมเสยง รฐบาลญปนใหความส าคญกบการสงเสรมสขภาพปองกนโรคอยาง โดยก าหนด เปาหมายดานสขภาพผสงอาย เชน การมทศนคตทดตอการออกนอกบาน เพมจ านวน

96 กาวเดนในแตละวน เพมชมรมผสงอาย/การมสวนรวมในกจกรรม ชมชน ฯลฯ 2) สทธประโยชนดานบรการ มระบบการดแลทงในโรงพยาบาล สถานพยาบาล ชมชนและทบาน เดมญปนจดระบบดแลผสงอายในโรงพยาบาล/สถานพยาบาล (nursing home) พบวามคาใชจายสงมากประมาณ 30 ,000 บาทตอเดอน ระยะหลงจงเนนใหมการดแลผสงอายทบาน/ในชมชน และมระบบสงตอทด ผสงอายสวนใหญรอยละ 66 ใหบรการดแลทบาน มรอยละ 26 ดแล ในสถานพยาบาล และรอยละ ๗ ดแลโดยชมชนเปนฐาน ไดแก ศนยดแล กลางวน บานพกผปวยสมองเสอมสถานบรการสวนใหญเปนของเอกชนก ากบโดยองคกรปกครอง ทองถน เทศบาลมหนาทบรหารจดการกองทนประกนดแลระยะยาว ซงไดเงน จากเบยประกนซงเกบจากผอาย 40 ปขนไปและเงนภาษ/รายไดของเทศบาล สทธประโยชนครอบคลมทงการรกษาสงเสรมสขภาพปองกนโรค การดแลทง ในสถานบรการหรอทบาน รวมทงการเชาอปกรณ โดยผสงอายรวมจายรอย ละ 10 ของคาบรการทงหมดและจายเพมในสวนคาอาหารและทพก (สเทพ เพชรมาก, 2557)

กำรสงเสรมกำรเรยนรและระบบกำรดแลผสงอำยประเทศจน ประเทศจน จนประสบกบ

สภาวะการเพมขนอยางรวดเรวของประชากรสงอายเชนเดยวกบในหลายๆ ประเทศทวโลก จนเปน

หนงในประเทศก าลงพฒนาทก าลงเขาสสงคมผสงอาย จากขอมลของคณะกรรมการประชากร

ผสงอายแหงชาตจนพบวา จนถงสนป ค.ศ. 2014 ประเทศจนมประชากรสงอาย 212 ลานคน คดเปน

รอยละ 15.5 ของประชากรทงหมด ตามเกณฑของสหประชาชาต หากประเทศใดมประชากรสงอาย

กวารอยละ 10 ถอวาประเทศนนก าลงกาวเขาสสงคมผสงอาย คาดการณวา ถงป ค.ศ. 2023 ประเทศ

จนจะมประชากรสงอายมากถง 300 ลานคน และถงป ค.ศ. 2033 จะมประชากรสงอายมากถง 400

ลานคน สาเหตส าคญประการหนงทท าใหประชากรผสงอายในจนสงขน คอ เศรษฐกจจนพฒนาอยาง

รวดเรว ประชาชนมคณภาพชวตความเปนอย และสวสดการการรกษาพยาบาลและบรการดานอนๆ

ทดขน ท าใหประชาชนมอายยนยาวขน เมอมสดสวนประชากรผสงอายมากขน ประเทศจนกตอง

เตรยมความพรอมเพอรบมอกบปญหาจากการเขาสสงคมผสงอาย (China Radio International,

2558)

ดวยอตราการเพมขนของจ านวนผสงอายอยางรวดเรวกอใหเกด ปญหาดานการขาดดลของ

เงนทนประกนสงคมซงเปนระบบสวสดการหนงทใชในการดแลผสงอาย และภาระทกองทนตอง

จายเงนบ านาญทเพมมากขนอยางรวดเรวอนเนองมาจากคนอายยนยาวขน ปจจบนผสงอายในจน

สวนใหญยงคงอาศยอยในเขตชนบทแต สดสวนของผสงอายในเขตเมองกมแนวโนมเพมมากขน จน

ปจจบนมสดสวนใกลเคยงกบคนในเขตชนบท ทงนเปนเพราะสวนหนงอาจเปนเพราะสวสดการทรฐ

97 ดแลผสงอายในเขตเมองและชนบทมความแตกตางกน แตกลบพบวาผสงอายจนในเขตชนบทม

สขภาพรางกายแขงแรงและอายยนยาวกวาในเขตเมอง สาเหตส าคญทท าใหโครงสราง ประชากรของ

จนเกดจากผลของนโยบายการวางแผนครอบครวอยางเขมขนของรฐบาลจน ทเรยกวา “นโยบายลก

คนเดยว” หรอ “One Child Policy” ตงแตป ค.ศ. 1962 เปนตนมา ซงผลจากการด าเนนนโยบาย

ดงกลาว ท าใหมจ านวนเดกเกดใหมนอยลงเปนอยางมาก (ธระ สนเดชารกษ, 2558)

จนมการด าเนนการกจกรรมทางสงคมทสงเสรมใหผสงอายมบทบาททางสงคม ในเชงบวก

(Positive Role) ภายในชมชนซงถอเปนการรองรบสถานการณตางๆ ทจะเกดขนในสงคมทกาวเขาส

สงคมสงวย การด าเนนกจกรรมส าหรบผสงอายถอเปนมาตรการทางสงคมทส าคญควบคไปกบการ

สรางมาตรการรองรบทางเศรษฐกจ คอ การจายเบยยงชพ และการจดสวสดการบ านาญ ซงเปน

มาตรการทางเศรษฐกจนนมความส าคญเปนอนดบแรกๆ ทใชแกปญหาสงคมสงวยในหลายแหง แต

การจดสวสดการดงกลาวอาจสงผลเปนการมอบภาพลกษณเชงลบแกผสงอายโดยใหกลายเปนผรบ

สวสดการจากรฐ ภาพลกษณและบทบาทเชงลบดงกลาวท าใหผสงอายถกมองวาไมไดท าประโยชน

ใหแกสงคม และยงท าใหสงคมมองวาผสงอายไมไดแสดงบทบาทในการเปนผกระท า (Active Role) ท

จะมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมกบคนวยอนๆ แทนทจะมองชวตของผสงอายในมตเชงสงคมและ

วฒนธรรมดวย ในแงทวาผสงอายยงสามารถเปนคลงปญญาทางสงคมและวฒนธรรมซงสามารถปรบ

เปลยนบทบาทใหผสงวยมบทบาทเชงบวก คอ ผสงอายจะเปนผทมสวนรวมทางสงคม และเปน

“ผให” มรดกทางปญญาแกคนรนหลงได (ธระ สนเดชารกษ, 2558)

จนมการด าเนนงานและกจกรรมทางสงคมซงท สงเสรมใหผสงอายจนมบทบาทในเชงบวก

สามารถท าใหผสงอายเปนประชากรทมคณภาพทงทางกาย จตใจ และสงคม ในการจดสวสดการดาน

ความมนคงทางรายไดใหแกผสงอายในปจจบนของจนแบงออกเปน 2 ระบบ คอ การประกนสงคม

(Social Insurance) และ การ ช ว ย เหล อทา งส ง คม ( Social Assistance) กา รปร ะกนส งคม

ประกอบดวยความคมครอง 5 ประการ คอ บ านาญส าหรบผสงอาย การวางงาน การรกษาพยาบาล

การบาดเจบจากการท างานและการทดแทน และการคลอดบตร การชวยเหลอทาง สงคมเปนการ

จดตงกองทนสนบสนนของรฐเพอใหความชวยเหลอบคคลและครอบครวทตกอยภายใต ความยากจน

เพอใหมความเปนอย การรกษาพยาบาล การศกษา ทอยอาศย หรอความตองการอนๆ ตามอตภาพ

ขณะนรฐบาลจนไดตระหนกถงปญหาดงกลาว และไดก าหนดนโยบายรองรบสงคมผสงอาย

โดย เปาหมายการท างานทางดานการดแลผสงอายของรฐบาลจนทส าคญม 6 ประการดงน คอ 1)

ผสงอายมคนดแล ไมถกทอดทง 2) ผสงอายทเจบปวยไดรบการรกษาพยาบาล 3) ผสงอายตองไดรบ

98 การศกษาตามทตองการ 4) ผสงอายมงานท าตามความประสงค 5) ผสงอายมความสขในชวต และ 6)

ผสงอายมความภาคภมใจในตนเอง สอจนรายงานวา ตงแตป ค.ศ. 1995 จนถงปจจบน ววฒนาการ

ของสวสดการผสงอายในจนคอยๆกาวสระบบรวมศนย ปจจบน รฐบาลเขามาดแลในเรองการ

ประกนสงคม การรกษาพยาบาล การศกษา ทอยอาศย และความตองการอนๆ ส าหรบผสงอาย เชน

สนบสนนชมชนในทกพนทจดกจกรรมส าหรบผสงอายเปนประจ า กจกรรมเหลานท าไดงาย เหมาะกบ

สภาพรางกาย และจตใจของผสงอาย และเปนการเปดโอกาสใหผสงอายมาพบปะพดคยกนมากขน

รฐบาลยงสงเสรมใหผสงอายไดรบการศกษาตลอดชวต และทมก าลงในการเผยแพรความรเกยวกบ

การดแลผสงอายแกสงคมมากขน จนยงมการออกแบบและกอตงศนยดแลผสงอายทมความ

สะดวกสบาย และปลอดภย เพอรบผสงอายไวดแล โดยมทพกอาศยจดแบงเปนหองๆ พกไดหองละ 3

คน มเจาหนาทคอยใหบรการ สภาพทอยอาศย และสงแวดลอมโดยรวมอยในระดบทด ญาตของ

ผสงอายตองจายคาบรการเปนรายเดอน ขณะทรฐบาลใหเงนอดหนนบางสวน เพอลดตนทนในการ

ประกอบการของศนยเหลาน ชมชนสวนใหญในเมองขนาดใหญและกลางของจนยงมศนยบรการ

ประชาชน โดยเฉพาะผสงอาย ชาวบานสามารถใชบรการทจ าเปนแทบทกอยางจากศนยเหลาน เชน

เบกคารกษาพยาบาล จายเงนประกนสงคม สมครรบการฝกอบรมหลกสตรตางๆ รบเงนบ านาญ ศนย

เหลานยงมการจดกจกรรมมากมายส าหรบผสงอาย เชน ฝกเตนร า ฝกโยคะ สอนภาษาองกฤษ ออก

ก าลงกาย กายภาพบ าบด ปจจบน ในกรงปกกง มศนยแบบนหลายรอยแหง ซงครอบคลมชมชนสวน

ใหญ จนยงสงเสรมภาคเอกชนใหลงทนท าธรกจบรการผสงอาย (China Radio International, 2558)

ตนแบบการดแลผสงอายของจนของจนในมณฑล เทศบาลนครซางไห (Shanghai) เขตจงอน

(Jing’an) และมณฑลซอชวน (Sichuan) เมองเฉงต (Chengdu) มลกษณะไปเชาเยนกลบ การบรการ

ในศนย ดแลผสงอายมความแตกตางกนไปตามบรบทในแตละชมชน และทมาของการกอตงศนยดแล

ผสง อาย เขตจงอน เรมตนจากรฐบาลเขตจงอนไดลงนามในสญญาขอตกลงกบรฐบาลเทศบาลนคร

ซางไห ใหพฒนาเขตจงอนเปนเขตตวอยางในการดแลผสงอาย ส าหรบศนยดแลผสงอายในเขตเวน

เ จย ง (Spirit Home) นน ต งข น โ ดยอง คกรท ไ ม แ สว งหาผล ประ โ ยช น (NPO-Non Profit

Organization) ซงเปนหนวยงานภาครฐ ทงสองพนทมการเกดอาสาสมครเขามาดแลผสงอายในชมชน

เกดความรวมมอกนระหวางชมชน และภาครฐในการเขามามบทบาทรวมกนในการดคนในชมชน

กจกรรมของผสงอายทง 2 เขตพนท แบงออกเปน 3 ลกษณะ ไดแก กจกรรมดานสนทนาการ และ

นนทนาการ กจกรรมสงเสรมการเรยนรและการฝกอบรม และกจกรรมการใหบรการเพอท าประโยชน

ใหกบสงคม ส าหรบเขตจงอนพบกจกรรมเฉพาะ คอกจกรรมหาคใหบตรเปนศนยรวมผสงอายใหมา

99 รวมกลมกนในการท ากจกรรมพดคยแลกเปลยนขอมลครอบครวและบตรของตน กจกรรมท กลาวมา

ขางตนเปนกจกรรมดานปฏสมพนธกบผอนท าใหผสงอายเขารวมกบสงคมได ส าหรบในเมอง ชางไห

เปนเขตเทศบาลนครไดมการสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร ใหความรและมกจกรรมตอยอดในการ เขา

รวมกจกรรมจงมมหาวทยาลยของผสงอายเกดขน (ธระ สนเดชารกษ, 2558)

การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายในชมชนของประเทศไทย

การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายในชมชนมความส าคญ จากประสบการณการใหบรการและการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในพนทของผวจย และการศกษาขอมลเบองตนเกยวกบสภาพ ความตองการ และปญหาของผสงอายในการพฒนากจกรรมการเรยนรเพอสงเสรมคณภาพชวต โดยกลมตวอยางผสงอายในชมชนแหงหนงในจงหวดนครปฐม จ านวน 30 ราย กลมตวอยางเปนเพศหญง 18 ราย (รอยละ 60) เพศชาย 14 ราย (รอยละ 40) พบวาสถานภาพสมรสสวนใหญเปนหมาย (รอยละ 53.3) ระดบการศกษาต ากวาปรญญาตร (รอยละ56.7) อานเขยนไมคลอง (รอยละ 40) อาศยอยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 76.7) พกอาศยอยกบญาตพนอง (รอยละ 63.3) อยกบคสมรส (รอยละ 30) อยตามล าพง (รอยละ 6.7) ตามล าดบ โดยพบวาผสงอายสวนใหญยงคงเปนหวหนาครอบครว (รอยละ 76.7) สวนประเดนเรองสขภาพและสวสดการตางๆ พบวาสวนใหญมโรคประจ าตวแตแขงแรง (รอยละ 86.7) เมอเจบปวยใชสทธหลกประกนสขภาพถวนหนาในการรกษาพยาบาล (รอยละ 73.3) ในการมสวนรวมกบชมชนและสงคมพบวา สวนใหญมการตดตอสอสารกบบคคลอน (รอยละ 93.3) และตดตอเปนประจ า (รอยละ 53.3) โดยการเดนทางไปดวยตนเอง ในจ านวนผสงอายกลมตวอยางดงกลาวพบวายงคงตองท างานและประกอบอาชพ (รอยละ 40) ซงสวนใหญงานทท าคอเกษตรกรรม คาใชจายในการด ารงชพพบวาไมเพยงพอและขาดรายไดมากกวารอยละ 70 แหลงทมาของรายไดโดยไดรบสวสดการจากภาครฐ (รอยละ 46.7) รองลงมาคอจากการท างาน (รอยละ 26.7) และจากครอบครวรอยละ (16.7) ตามล าดบ สวสดการทไดรบคอเบยผสงอายจากภาครฐ (รอยละ 73.3) จ านวนเงน 600 บาท (รอยละ40) และ 800 บาท (รอยละ20) การเขารวมกจกรรมของชมชนพบวา สวนใหญเขารวมกจกรรมในชมรมผสงอาย (รอยละ 16.7) ในการเขาถงและการไดรบขอมลขาวสารทเปนประโยชน (รอยละ 60) ไดรบขาวสารขอมลหลายชองทางไดแก วทย โทรทศน หอกระจายขาว บคคลตาง ๆ แตอนเตอรเนตและคอมพวเตอรเปนชองทางขอมลขาวสารทผสงอายไมมการใชงาน สวนกจกรรมหรอสงทผสงอายสนใจปฏบตเปนประจ ามากทสด (รอยละ 43.3) คอการไปท าบญไปวด รองลงมาคอ ออกก าลงกาย (รอยละ26.7) สวนกจกรรมเกษตรกรรมและอาสาสมครเปนกจกรรมทผสงอายสนใจปฏบตเทากนคอรอยละ 10 สวนประเดนสภาพ ความตองการ และปญหาการเรยนรเพอสงเสรมคณภาพชวตของผสงอายประกอบดวย 4 ดานไดแก 1. ดานรางกาย

100 2.ดานจตใจและอารมณ 3. ดานสงคมเศรษฐกจ 4.ดานการเรยนรทเกยวของความรความสามารถ เนอหา วธการ กจกรรม สถานท ระยะเวลา สอ พบวา

ดำนรำงกำย ผสงอายควรไดรบการจดการเรยนรการรบประทานอาหารทมประโยชนเพยงพอมากทสด รองลงมาไดแก การตรวจสขภาพและการตรวจตามนด ความสามารถในการออกก าลงกาย เปนสงทเปนปญหาทตองสงเสรมใหผสงอายมพฤฒพลงมศกยภาพในการด าเนนชวต

ดำนจตใจและอำรมณ ผสงอายมปญหาการยอมรบการเปลยนแปลงของสภาพรางกายของตนเอง การยอมรบนบถอจากบตรหลานและบคคลอน ความรสกอบอนและความอบอนจากบตรหลาน

ดำนสงคมเศรษฐกจ ไดแก รายไดและสวสดการ สถานทและอปกรณบรการสาธารณะ ทสะดวกตอผ สงอายในชมชน สงอ านวยความสะดวกตางๆในชมชนส าหรบผสงอายตามล าดบ เปนสงทเปนปญหามากทสดมากกวาดานอนๆของผสงอาย

ดำนกำรเรยนร ในประเดนทเกยวของความรความสามารถพบวา ความพรอมและความความสามารถในการเรยนรสงตางๆ และความสามารถในการเขาถงขอมลขาวสารเปนปญหาเทากน รองลงมาคอ การมแหลงเรยนรและการสนบสนนจากภาครฐ ประเดนเนอหา พบวาทตองจดการเรยนรใหผสงอายคอ ความเขาใจเกยวกบสทธและหนาทของผสงอาย ความรเกยวกบโรคภยทพบบอยและการเปลยนแปลงในวยสงอาย การออกก าลงกาย อาหารทเหมาะสมส าหรบผสงอาย วธการ กจกรรม สถานท ระยะเวลา สอ ทควรใชคอ การเยยมชวยเหลอดแลตดตามและจดการเรยนรทบาน การจดการเรยนรผานชมรมผสงอาย/โรงเรยนผสงอาย และมศนยการเรยนรในชมชนจดบอรดใหความร โดยผานสอการเรยนรบคคลตาง ๆ ใหความร หอกระจายขาว และสอสงพมพหนงสอพมพ /นตยสาร แผนพบ/ใบปลว ปายประกาศ/โปสเตอร ตามล าดบ ดงนนรปแบบหรอวธการจดการเรยนรตลอดชวตของหนวยงานตางๆทจดขนควรทจะสอดคลองกบสภาพและความตองการของผสงอายดงกลาว

แนวทำงกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตเพอคณภำพชวตของผสงอำยในชมชน จากการ

ทบทวนวรรณกรรม พบวาแนวทาง หลกสตรกจกรรม เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตและคณภาพ

ชวตของผสงอายโดยการมสวนรวมในชมชน เพอใหผสงอายมสขภาพทด มสวนรวมกบครอบครว

ชมชนและมความมนคงในชวต เปนผสงอายทมพฤฒพลง มแนวทางดงน

1. ตงเปาหมายและวสยทศนรวมของเครอขาย คอดแลผสงอายหมดทกคนในอ าเภอ

ส ารวจขอมลชมชนจนรหมดวาผสงอายอยทไหน จ านวนเทาไร อยในสภาพอยางไร เพอน ามาเปน

101 ขอมลเบองตนในการวางแผนการดแลและการจดการเรยนรส าหรบผสงอาย โดยเปาหมายและ

วสยทศนทควรตงเปาไวรวมกนไดแก

1) การใหผสงอายด ารงสขภาพดใหมากทสด โดยยงคงรกษาความตนตว ความ

มชวตชวา(keep active) ในตนเองไว ทส าคญ 3 อยางไดแก ทางกาย ทางสงคม ทางปญญา ดงนน

ชมชนจงไมควรใหผสงอายอยอยางเดยวดาย ตองมการจดกจกรรมหรอจดตงชมรมผสงอายใหผสงอาย

ไดพบและมกจกรรมรวมกน

2) รกษาและควบคมโรคในชมชน สวนใหญพบวาผสงอายในชมชนจะปวยเปน

เบาหวาน ความดน โรคหวใจ ไขมนในเลอดสง ปวดเขา ขอเขาเสอม ซงปญหาเหลานจะมผลตอการ

เรยนรและคณภาพชวตของผสงอาย

3) การตดตามเยยมและดแลทบาน ประเดนส าคญทควรตระหนกคอ ผสงอาย

ไมเหมาะทจะไปหรออยโรงพยาบาล ถาสามารถดแลผสงอายทบานไดและตดตามเยยมบานโดย

บคลากรสขภาพดาน (Home health care/ Home visit) ผสงอายจะมคณภาพชวตทด

4) การสรางและพฒนานกดแลสขภาพประจ าครอบครว (นสค.) ทท าหนาท

เปนหมอประจ าครอบครว รบผดชอบดแลประชากร โดยเกบรวบรวมและบนทกขอมลประชากรและ

ผสงอายทดแลอยางใกลชดประดจญาตมตร อยางตอเนองซงเปนการดแลทมคณภาพ

5) ระบบการดแลระยะทาย (palliative care) ระบบการดแลผสงอายใน

ชมชน จะตองมการดแลผสงอายในระยะทายของชวต (terminal care) ใหผสงอายไดรบการดแลทด

อยอยางมคณภาพชวต ประเดนเหลานจะเกดขนไดผดและ (care giver) และผสงอายตองไดรบการ

เตรยมตวและจดการเรยนรเพอการดแลอยางมคณภาพ (ประเวศ วะส, 2557)

2. มปจจยสนบสนนการขบเคลอน 3. สรางความเขมแขงของชมชนทองถน 4. สนบสนนทางวชาการ 1 มหาวทยาลย 1 จงหวด 5. มสถาบนการเงนของชมชนระดบต าบล 6. การสรางเครอขาย

ในการออกแบบการท างานกบผสงอายนนตองอาศยการมสวนรวมของชมชน องคกรภายในทองถนหรอองคกรในชมชนเขามามบทบาทเปนระบบสนบสนนใหเกดนโยบายทเออตอคณภาพชวตผสงอาย มโครงสรางอ านาจและงบประมาณสนบสนนใหเกดกจกรรมโครงการ

102 ตางๆ มจดเนนตองใหผสงอายและครอบครวเปนศนยกลาง บนฐานของการท างานในชมชนใหชมชนมสวนรวมเปนผชวยเหลอพฒนาศกยภาพ มระบบแกนน าอาสาสมครเขามาสงเสรมชวยเหลอผสงอาย และสงเสรมใหชมชนมความรและใหคณคาแกผสงอาย โดยก าหนดเปาหมายและผลลพธคอ ใหผสงอายมสขภาพทด มชวตชวา ปองกนภาวะแทรกซอนและการเจบปวยจากโรค สามารถพงพาตนเองไดทงดานสขภาพและสงคม เกดการเรยนรการปรบตว ท าใหเกดการรวมกลมในการท างาน สงผลใหมการเขาสงคมของผสงอาย (ลดดา ด ารการเลศ, 2557)

ประเดนในกำรพฒนำคณภำพชวตผสงอำย (ประกาศต กายะสทธ, 2557) ทควรพฒนาและสรางใหเกดขนเพอสงเสรมใหเปนผสงอายทมพฤฒพลง ไดแก

− ระบบฐานขอมล − ระบบการดแลระยะยาว

o การจดหาอาสาสมครหรอผดแลผสงอาย o การพฒนาศกยภาพ ความสามารถผดแล o การจดบรการเชงรก o การบรการการดแลแบบผสมผสาน

− การสรางความมนคงทางรายไดและกจกรรมทางสงคม o การจดตงและพฒนาศกยภาพชมรมผสงอาย o การจดตงกลมและฝกอาชพเสรม o การจดกจกรรมใหผสงอายมสวนรวม

− การปรบสภาพแวดลอมและสงอ านวยความสะดวก o การปรบเปลยนสภาพบานพก ทอยอาศยเพอผสงอาย o การปรบสภาพแวดลอมและจดสงอ านวยความสะดวกในท

สาธารณะ − การเตรยมความพรอมกอนเขาสวยผสงอาย

o การสงเสรมการออมในรปแบบตางๆ o การสนบสนนการรกษาสขภาพ o การใหองคความรตางๆเพอเขาสวยสงอายอยางมคณภาพ

ขอเสนอแนะดำนกจกรรมและกลยทธเพอควำมส ำเรจ

1) จดท าขอตกลงความรวมมอ (MoU) ในการดแลผสงอายรวมกบองคกร หนวยงานทเกยวของ

103

2) การออกแบบกจกรรมการเรยนรของผสงอายควรมลกษณะใหเปนไปตามเฉพาะกลม

3) กระตนบทบาท อสม. ภาคเครอขายในชมชนใหมสวนรวมใหมากทสด คนหาเจาภาพ (ผสนบสนนงบประมาณ) เจามอ (ผลงมอปฏบต) เจาของ (การมสวนรวมของชมชนและผสงอาย) ใหความส าคญและสรางสมพนธขององคกรในชมชน

4) ลงมอปฏบตในประเดนเลกๆและกลมผสงอายขนาดเลกกอน เมอประสบผลส าเรจแลวจงขยายผลใหกวางและใหญขน

5) จดกจกรรมประกวด 6) เยยมบานในชมชน 7) การเปดพนททางสงคมใหผสงอาย คด รเรมเอง และชวนคนมใจมารวม

ด าเนนการ 8) จดงานผสงอาย เปนเจาของ ไมใชแครบเชญมา 9) ก าหนดวนท 14 เปนวนรกกนตลอดป ใหเปนสงคมไมทอดทงกนตลอดป

สญจรไป 1 อ าเภอ 1 ต าบลตนแบบ (social movement) 10) จดกลมคลงสมองผสงอาย มอบรางวลดานสขภาพด เกษตรปลอดสารพษ

ศลปวฒนธรรม พทธศาสนาดเดน 11) มอบรางวลกลมผสนบสนนดเดน

เครอขำยอ ำเภอเพอกำรดแลและจดกำรเรยนรส ำหรบผสงอำยแบบบรณำกำร จากสถานการณจ านวนผสงอายทเพมขนสงผลใหเกดผลกระทบกบระบบบรการสขภาพ บาง

ประเทศสญเสยงบประมาณและคาใชจายในการดแลเกอบรอยละ 20 ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (ประเวศ วะส, 2557) หลายประเทศประสบปญหาเรองระบบการดแลยงไมทวถง ส าหรบประเทศไทยพบวาในเขตชมชนเมองพบวา มผสงอายตองนอนรกษาในโรงพยาบาลเอกชน หรอสถานรบดแลผสงอาย (nursing home) เปนเวลานาน คาใชจายสง ผสงอายทวไปและทมรายไดนอยไมสามารถเขาถงได การดแลและจดการเรยนรใหผสงอายดแลตนเองไดในชมชนจงมความส าคญ ซ งโครงสรางระบบการดแลผสงอายในระดบเครอขายอ าเภอของประเทศไทยมระบบทชดเจน มฐานระบบการดแลตงแตระดบใหญสดไปจนเลกทสด ตงแตโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไปทกจงหวด โรงพยาบาลชมชนกวา 900 แหง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต) ครบทกต าบลประมาณ 10,000 แหง ในระดบหมบานยงม อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม .) ทท าหนาทในการชวยดแลผสงอายในชมชน โดยแตละระดบมการเชอมตอขอมลทางวชาการและการดแล นอกจากนยงมองคกรตางๆชวยสนบสนน ไดแก ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมส ขภาพ (สสส.)

104 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส) สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.) (ประเวศ วะส, 2557)

ศนยเอนกประสงคส ำหรบผสงอำยในชมชน จากการด าเนนงานโครงการน ารอง ศนย

อเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชนของอนพร สวรรณวาจกกสกจและคณะฯ (2552) พบวา การ

จดตงศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน ทประสบผลส าเรจมปจจยทส าคญดงน

1. มการบรหารจดการทดและมประสทธภาพ

2. มผน าทชดเจนในการบรหารจดการและชน า ก าหนดแนวคดการจด

สวสดการทางสงคมและการจดตงศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน

3. มการวางแผนการจดใหบรการและกจกรรมทเออตอการพฒนาคณภาพ

ชวตของผสงอาย

4. ประชาชนและชมชนมความเขาใจและมสวนรวมโดยชมชนเปนฐาน

(Community based Approach) ท าใหผ ส งอายและชมชนรสกเปน

เจาของ (Sense of belongine) เพราะใหบรการและดแลโดยคนในชมชน

คนในชมชนเกดความ รสก รบผดชอบในการดแลรวมกน ( Sense of

responsibility) สงผลใหเกดความรวมมอ (Collaboration) จากทกฝาย

และการมสวนรวม (Participation) และเปนหนสวนรวมกน (Partnership)

การดแลผสงอายเพอใหผสงอายมความผาสก (well being) ควรบรณาการบรการตางๆ โดย

ยดผสงอายเปนศนยกลาง พฒนาศกยภาพและใหบรการแกผสงอายอยางเปนองครวม ประกอบดวย

6 มตไดแก อารมณและจตใจ (Emotional wellness) สตปญญา (Intellectual wellness) ดานกาย

(Physical wellness) ดานสงคม (Social wellness) ดานจตวญญาณ (Spiritual wellness) และ

ดานการพกผอนหยอนใจ (Vacational wellness) ซงการบรการทมการบรณาการดงกลาวจะสงผล

ใหผสงอายมคณภาพชวตทด และมความสข ผสงอายเปนศนยกลาง สงผลใหผสงอายเหนคณคาใน

ตนเอง มสวนรวมและไดรบบรการตามความตองการของตน และไดรบสทธผสงอายทควรไดรบตาม

ความเหมาะสมดวย (อนพร สวรรณวาจกกสกจ et al., 2552)

ศนยพฒนำคณภำพชวตและสงเสรมอำชพผสงอำย (ศพอส.) ในประเทศไทย เปนศนย

พฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอายของประเทศไทย กรมกจการผสงอาย (ผส.) กระทรวง

การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ในฐานะหนวยงานทไดรบมอบหมายไดด าเนนการก าหนด

105 รปแบบและแนวทางในการด าเนนงานจดตงศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย

(ศพอส.) ปจจบนจ านวนทงสน 878 ศนย กระจายตามภมภาคตาง ๆ ทวประเทศ ไดแก ภาคเหนอ

จ านวน 185 ศนย ภาคกลาง จ านวน 220 ศนย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จ านวน 320 ศนย และ

ภาคใต จ านวน 153 ศนย ซงด าเนนการตามมาตรฐาน เรอง “มาตรฐานการด าเนนงานศนยพฒนา

คณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย” ประกอบดวย 45 ตวชวด โดยจ าแนกเปนดานกลไกและ

บรหารจดการ 15 ตวชวด ดานสภาพแวดลอมกายภาพ 10 ตวชวด และดานการจดกจกรรมและ

บรการ 20 ตวชวด

แนวทางการด าเนนงานของศนยพฒนาคณภาพชวต และสงเสรมอาชพผสงอาย(ศพอส.)

ผสงอายเปนกลมทมความเปราะบางและตองการการดแลและใหความสนใจ นบตงแตองคการ

สหประชาชาต (United Nations) ไดจดใหมการจดการประชมสมชชาระดบโลกวาดวยผสงอาย ครง

ท 2 (the 2nd

world Assembly on Ageing) ณ กรงมาดรด ประเทศสเปน ในป พ .ศ. 2545 ผลจาก

การประชมคราวนนไดกอใหเกดพนธกรณระหวางประเทศในเรองของผสงอายทเรยกวา แผนปฏบต

การระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอาย (The Madrid International Plan of Action on

Ageing) ทไดก าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาผสงอายใน 3 ประเดนตอไปน คอ ผสงอายกบการ

พฒนา (Older persons and development) สงวยอยางสขภาพดและมสขภาวะ (Advancing

health and well-being into old age) และการสรางความมนใจวาจะมสภาพแวดลอมทเกอหนน

และเหมาะสม (Ensuring enabling and supportive environment) ซงเปนพนธกรณทประเทศ

ภาคองคการสหประชาชาตจะตองรวมยดถอเปนเปาหมายการด าเนนงานผสงอาย และรวมก าหนด

ทศทางกลยทธของการพฒนาเพอมงไปสเปาหมายดงกลาวรวมกน (กรมกจการผสงอาย, 2559a) แนว

ทางการพฒนารปแบบการดแลผสงอายทพบเปนรปธรรมของประเทศไทยทส าคญ ดงน

โรงเรยนผสงอำยและโรงเรยนผสงอำยตนแบบ

จากสถานการณการเปลยนแปลงดานโครงสรางประชากรและเขาสสงคมผสงอาย

ของประเทศไทย สงผลกระทบหลายประการ ทงดานเศรษฐกจ สวสดการสงคม การแพทยและการ

สาธารณสข วถชวตรปแบบการด าเนนชวตเปลยนแปลงไป การหาแนวทางในการสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตของผสงอายจงมความจ าเปนและส าคญ เพอการด ารงชวตอยางมคณภาพชวตทด มสข

ภาวะและความผาสก ตอการใชชวตของผสงอายในปจจบนและอนาคต การศกษาเปนเครองมอของ

รฐในการพฒนาคณภาพชวตขอคนทกวยในชมชนและสงคม แนวทางการจดการศกษาตาม

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) ระบแนวทางการจด

การศกษาโดยใหยดหลก การจดการศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน ใหสงคมมสวนรวมในการจด

106 การศกษา และการพฒนาสาระกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง การจดการศกษาตองจดให

บคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐาน รฐจะตองจดใหอยางทวถงและม

คณภาพโดยไมเกบคาใชจาย (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2543a) การศกษาเปน

สงจ าเปนส าหรบชวตมนษยทกชวงวยตงแตเกดจนตายเพราะเปนสงทชวยพฒนาคนใหมความร

สามารถปรบตวทจะด าเนนชวตไดอยางเหมาะสม ในสภาพสงคม สงแวดลอมในปจจบนทมการ

เปลยนแปลงอยางรวดเรวและสลบซบซอน (สมาล สงขศร, 2544)

โรงเรยนผสงอาย เรยนเรยนชราบาล หรอโรงเรยนพฤฒาบาลเปนรปแบบการจดการศกษาเพอสงเสรมใหผสงอายมความร เจตคต และทกษะในประเดนทมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวต เพราะผสงอายเปนทรพยากรบคคลทมคณคา มพลงความสามารถ แนวทางการสงเสรมคณภาพชวตโรงเรยนผสงอายเปนอกรปแบบทจะชวยสงเสรมพลงดงกลาวโดยเนนทการหาแนวทางการพฒนาศกยภาพผสงอายบนพนฐานการมสวนรวมของชมชน ภาคเครอขาย การศกษาและการเรยนรตลอดชวต การพฒนาศกยภาพของบคคลอยางตอเนอง การสงเสรมการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การสงเสรมการเขาถงขอมลขาวสารสารสนเทศทเปนประโยชนแกผสงอาย เปนเปาหมายทส าคญละสอดคลองกบแผนงานระดบชาตหลายฉบบ อาท เชน แผนพฒนาผสงอายแหงชาตฉบบท 2 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ขอเสนอเชงนโยบายจากการประชมสมชชาผสงอายระดบชาต ป พ.ศ. 2553 และป พ.ศ. 2556 (กรมกจการผสงอาย, 2559) เปนการสนบสนนใหผสงอายด ารงชวตอยางมนคงและมความสข ชวยสรางภมคมกนและความเขมแขงใหกบผสงอายในการดแลตนเองและปกปองตนเองจากภยรอบดาน ชวยสงเสรมสนบสนนใหกลม/ชมรมผสงอายมความเขมแขงโดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน ชวยสรางเสรมสขภาพอนามย สขภาวะ ความภาสข และคณภาพชวตของผสงอาย ซงการพฒนาคณภาพชวตผสงอายควรด าเนนการควบคไปกบมาตรการของอนๆรฐ ภายใตแนวคดทใหความส าคญวาผสงอายมคณคา ประสบการณ และมศกยภาพ ซงควรไดรบการสงเสรม สนบสนน ใหมสวนรวมท าประโยชนใหสงคม เพอใหผสงอายไดรบการดแลอยางทวถง โดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชน สงเสรมกระบวนการเรยนรตลอดชวตของผสงอายตามศกยภาพ เพอสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร พฒนาทกษะในการดแลตนเอง โดยเชอมโยงกบประสบการณของผสงอาย เพมโอกาสในการรวมกลมทางสงคม เนอหาสาระทจะใหผสงอายเรยนรตองตงอยบนพนฐานศาสตรการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอาย สามารถน าไปใชในชวตไดจรง ซงจะน าไปสการมคณภาพชวตทดตอไป ดงรปภาพท 2 และ 3

โดยในสวนของเนอหาของโรงเรยนผสงอายเพอใหเปนผสงอายทมคณภาพชวตทด มงเนนท กาย จต อารมณ/สตปญญาและสงคม โดยมกลวธทงการจดท าหลกสตร การด าเนนงานทมทงทมน า ทมท า และทมรวม มการประสานงานเครอขาย ทองถน และชมรม โรงเรยนมหลกสตรการเรยนรเพอ

107 พฒนาคณภาพชวตผสงอาย ไดแก วชาชวต (50%) วชาชพ (30%) และวชาการ (20%) โดยมกจกรรมการเรยนรตามทผสงอายสนใจ จ าเปนตอชวต เพอเพมพนความร หรอเพอพฒนาทกษะ (กรมกจการผสงอาย, 2559)

พมจ. รพสต. สนบสนนความคด สนบสนนการด าเนนงาน กศน ผน าศาสนา การท างาน ประสานเครอขาย อ าเภอ ศคพ การขบเคลอนกจกรรม

เครอขาย เครอขำย ชมรมผสงอำย อปท.

108 อาสาสมคร

ทมา: คมอโรงเรยนผสงอาย

ทมา: คมอโรงเรยนผสงอาย (กรมกจการผสงอาย, 2559)

ภำพท 2 ตวแบบ (model)โรงเรยนผสงอำย

แผนกจกรรม โรงเรยนผสงอาย คณะกรรมการด าเนนงาน

กจกรรมภำยในโรงเรยน

-ใหความรดานตางๆ

-นนทนาการ

-ฝกอาชพ

-ถายทอดภมปญญา

-ศลปวฒนธรรม

-สมนไพร/ธรรมชาตบ าบด

กจกรรมภำยนอกโรงเรยน

-ศาสนา

-ประเพณ

-ทศนศกษา

-อาสาสมครบ าเพญประโยชน

-เยยมเยยนผสงอาย

- กาย

- จต

- อารมณ/

สตปญญา

- สงคม

5 ก

(กลม กรรมการ กตกา

กจกรรม กองทน)

คณภาพชวตทด

ของผสงอายใน

ชมชน

กลวธ

รวมคด จะท าอะไรจงจะเกด

ประโยชนกบผสงอาย

รวมท ำ ท าเพอใหเกดการ

พฒนาคณภาพชวตของคนทก

วย

รวมสรำง สรางชมชนทเปน

สขดวยมอของทกคน

ผสงอายมคณภาพชวตทด

โรงเรยนผสงอาย

หลกสตรการเรยนรเพอพฒนา

109

ทมา: คมอโรงเรยนผสงอาย (กรมกจการผสงอาย, 2559 )

ภำพท 3 กรอบหลกสตรกำรเรยนรเพอพฒนำคณภำพชวตผสงอำย

การจดตงโรงเรยนผสงอาย (กรมกจการผสงอาย, 2559) มแนวทางการด าเนนการ โดยโรงเรยนผสงอายเปนรปแบบหนงในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต การจดการศกษา การพฒนาทกษะ เพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และกจกรรมของโรงเรยนผสงอายจะเปนเรองทผสงอายสนใจและมความส าคญตอการด าเนนชวต ชวยเพมพนเจตคต ความร ทกษะชวตทจ าเปน โดยวทยากรจตอาสาหรอจากหนวยงานทเกยวของ โรงเรยนผสงอายเปนพนททผสงอายจะไดแสดงศกยภาพ โดยการ

− ผสงอายสนใจ

− จ าเปนตอชวต

− เพมพนความร

− พฒนาทกษะ

110 ถายทอดภมปญญา ความรประสบการณ ทสงสมมาแกบคคลอน เพอสบสานใหคงคณคาคกบชมชน โรงเรยนผสงอายหลายแหงจดตงขนโดยใชอาคารเกาของโรงเรยนหรอตงอยในชมรมผสงอายภายในวด บางหรอบานของผรเรมกอตงเปนสถานทด าเนนการของโรงเรยนผสงอาย ซงในระยะแรก อาจเปนเพยงการรวมกลมพบปะพดคยกน แลวพฒนาใหมรปแบบชดเจนขน มกจกรรมทหลากหลายตามความตองการของผสงอาย หรออาจเปนการขยายกจกรรมจากทมการด าเนนการอยแลว เชน ศนยบรการทางสงคม แบบมสวนรวม (ศาลาสรางสข) ศนยสามวย ธนาคารความด เปนตน โรงเรยนผสงอายสามารถมรปแบบและกจกรรมทหลากหลาย ทงน ขนอยกบบรบทของพนท ความตองการของผสงอาย การจดกจกรรมของโรงเรยนผสงอาย จะก าหนดตารางกจกรรมในแตละสปดาหไวชดเจน ระยะเวลาเปดเรยนอาจเปนตลอดปหรอเปดเปนชวงเวลาตามหลกสตรทจดอบรม สวนใหญจะจดกจกรรมสปดาหละ 1 วน

วตถประสงคของโรงเรยนผสงอำย 1. เพอสงเสรมการพฒนาคณภาพชวตและการจดการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย 2. เพอสงเสรมการพฒนาตนเอง การดแล คมครอง และพทกษสทธผสงอาย 3. เพอเสรมสรางสขภาพทดของผสงอายทงดานรางกายและจตใจ 4. เพอสงเสรมใหผสงอายสรางสรรคประโยชนแกชมชนและสงคม 5. เพอเสรมสรางศกยภาพ คณคาภมปญญาผสงอายใหเปนทประจกษและยอมรบ 6. เพอสงเสรมภมปญญาและวฒนธรรมทองถนใหด ารงสบทอดตอไป

ประโยชนทผสงอำยไดรบจำกโรงเรยนผสงอำย

1. ดำนสขภำพรำงกำย ท าใหมสขภาพแขงแรง กระฉบกระเฉง ลดความเสยงจากการเจบปวย ลดระยะเวลาการพงพาผอน ผสงอายมอายยนยาว

2. ดำนจตใจ ชวยใหคลายเหงา สดชน สขภาพจตด รสกภาคภมใจและตระหนกในคณคา ความสามารถของตนเอง มมมมองเชงบวกตอตนเอง

3. ดำนสงคม มความสมพนธทดกบคนวยเดยวกนและคนตางวย ไดรบการยอมรบในฐานะสมาชกของกลม

4. ดำนจตปญญำ มความฉลาดรอบรแตกฉานดานสขภาพ รเทาทนและเขาใจสงตาง ๆ ทเกดขน สามารถปรบตวและด าเนนชวตไดอยางเหมาะสมตามวย

5. ดำนเศรษฐกจ เรยนรทกษะทางดานอาชพ สามารถน าไปประกอบอาชพสรางงาน สรางรายได ชวยเหลอตนเองตอไป

ประโยชนตอชมชนและสงคม

111

1. โรงเรยนผสงอายเปนพนท เรยนรและถายทอดประสบการณ ภมปญญาและวฒนธรรมทองถน ใหด ารงสบทอดเปนเอกลกษณของชมชน

2. โรงเรยนผสงอายเปน “เวท” ทเปดโอกาสใหผสงอายมสวนรวมในการท าประโยชนตอชมชนและสงคม รวมทงอาจเปนแรงผลกดนใหเขารวมเปนอาสาสมครในชมชน

แนวทำงกำรด ำเนนงำนโรงเรยนผสงอำย ขนตอนกำรด ำเนนงำน

1. ประชมประชาคมเพอสรางความเขาใจและความรวมมอจากพนท 2. คดเลอก และแตงตงคณะท างานขบเคลอนการด าเนนงานโรงเรยนผสงอาย 3. จดท าแผนขนตอนในการด าเนนงาน 4. จดตงโรงเรยนผสงอาย 5. ขบเคลอนการด าเนนงาน 6. ตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน

โครงสรำงโรงเรยนผสงอำย การขบเคลอนการด าเนนงานโรงเรยนผสงอายใหมประสทธภาพ ควรมองคประกอบดงน - ทปรกษำโรงเรยนผสงอำย การตงทปรกษาของโรงเรยนผสงอายเปนกลยทธในการสรางการมสวนรวมจากภาคสวนอน ๆ ทเกยวของ ใหมสวนรวมในการรบรการด าเนนงานของโรงเรยน และเปน “ใบเบกทำง” ใหแกการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอาย ซงมผลตอการสรางความนาเชอถอในการท างาน และถอเปนการสรางพนธมตรในการท างานชนเยยม ทปรกษาของโรงเรยนผสงอาย อาจเปนฝายสงฆ ฝายฆราวาส เชน นายอ าเภอ ผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน นกวชาการหรอขาราชการเกษยณ เปนตน

- ครใหญ หรอประธำน หรอผอ ำนวยกำรโรงเรยนผสงอำย องคประกอบน เปนสวนส าคญมากและถอเปน “หวใจ” ของการขบเคลอนงาน ผทจะท าหนาท เปนครใหญ หรอประธาน หรอผอ านวยการโรงเรยนผสงอาย สวนใหญเปนแกนน าทเปนผรเรมงานของโรงเรยนผสงอายในแตละพนททไดรบการยอมรบและศรทธาจากกลมผสงอายดวยกน เปนผมบทบาทส าคญในการประสานงานและรงสรรคกจกรรมตาง ๆของโรงเรยน

- คณะกรรมกำรและแกนน ำรวมขบเคลอน ถอเปนอกหนงเงอนไขของความส าเรจ เพราะกลไกห ล ก ในการเคลอนงานของโรงเรยนผสงอาย การก าหนดจ านวนคณะกรรมการหรอแกนน ารวมขบเคลอนขนอยกบการแบงหนาท หรอแบงงานภายในโรงเรยนผสงอายแตละแหง

112 - ทมวทยำกรจตอำสำ เปนเอกลกษณทโดดเดนประการหนงของโรงเรยนผสงอายเพราะใชทนทางสงคมและวฒนธรรมทมเปนตวตงขบเคลอน ท าใหกจกรรมตาง ๆ ของโรงเรยนด าเนนไปตามวตถประสงคทตงไว เชน วทยากรจากสมาชกกลมผสงอายดวยกน ขาราชการบ านาญ พระสงฆ รวมถงการขอความอนเคราะหวทยากรจตอาสาจากหนวยงาน องคกรตาง ๆ ทงในลกษณะเครอขายทางสงคม เชน กศน. ศนยพฒนาฝมอแรงงาน ศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตร รพ.สต. โรงพยาบาลส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในแตละจงหวด องคกรปกครองสวนทองถน เปนตน

กำรบรหำรจดกำร ดวยหลก 5 ก ประกอบดวย

- กลม ตองสรางการรวมกลมของผสงอายใหเกดขน ทงทเปนกลมแกนน าคณะท างาน และกลมสมาชก หรอกลมนกเรยนผสงอาย ซงเปนเปาหมายของการท างาน ในขนนอาจมกลยทธในการสรางความเปนกลมกอนไดหลายวธ เชน การเปดรบสมครสมาชกหรอนกเรยนผสงอาย การตอยอดจากกลมเดมทเคยมอยในชมชน เชน ชมรมผสงอาย การสรางสญลกษณของความเปนกลมสมาชก อาท มสญลกษณโรงเรยนผสงอายมเสอสญลกษณของนกเรยนผสงอาย เปนตน

- กรรมกำร ถอเปนตวแทนของสมาชกกลมทจะท าหนาทในการบรหารจดการกลมใหการท างานประสบความส าเรจ ทงนควรสรางกระบวนการคดเลอกผทจะท าหนาทดงกลาว แบงหนาทความรบผดชอบ ชวยกนขบเคลอนการท างานใหประสบความส าเรจ เปนการสรางกระบวนการมสวนรวมใหการบรหารจดการโรงเรยนผสงอายมประสทธภาพ

- กตกำหรอขอตกลงรวมกน ตองเกดจากความเหนพองตองกนของสมาชกในโรงเรยนผสงอาย เหมอนเปนสญญาใจทมตอกนวาจะรวมกนยดถอและปฏบตตาม ซงจะเปนแนวทางทท าใหการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอายมทศทางการท างานทชดเจน แมวาเปลยนแปลงคณะกรรมการชดใหมจะยงคงมแนวทางการท างานเดมใหเหนและพฒนาตอยอดได

- กจกรรม ในระยะเรมแรกอาจเนนไปทการสรางกจกรรมในการแกไขปญหางาย ๆ ไมซบซอน เชนการจดใหมาพบปะกนทกเดอน มกจกรรมรองเพลง กจกรรมนนทนาการรปแบบอน ๆ กจกรรมถายทอดภมปญญาใหกบเดกและเยาวชนหรอการรวมกลม ออกก าลงกาย เมอมประสบการณมากขน จงเคลอนไปสการท ากจกรรมทตอบสนองปญหาและความตองการทมความซบซอนมากขน เชน การบรณาการโรงเรยนผสงอายเขากบการท างานของ “ธนาคารความด”

113 - กองทน การขบเคลอนงานของโรงเรยนผสงอายใหเปนไปอยางมนคงจ าเปนตองเรยนรวธการหางบประมาณเพอการด าเนนงานดวยตนเอง วธการหางบประมาณเขากองทนของกลม อาจจ าแนกไดเปน การสรางกองทนของตนเองการเกบคาสมาชก การขอรบบรจาคจากผมจตศรทธา การจ าหนายผลตภณฑของกลม การเขยนโครงการเพอเสนอขอรบการสนบสนนงบประมาณจากหนวยงาน แหลงทนตาง ๆ เชน ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) กองทนผสงอาย กองทนสขภาพต าบล ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด เปนตน อยางไรกตาม งบประมาณไมใชหวใจของการขบเคลอนงานไดเทากบการมจตอาสาหรอจตสาธารณะทจะสรางสรรคสวสดการทางสงคมในการดแลผสงอาย

ปจจยแหงควำมส ำเรจ

1. มผน ำกำรเปลยนแปลง ททมเท เสยสละ และมความมงมนทจะสรางสรรคกจกรรมของโรงเรยนผสงอาย เปนปจจยหนงทส าคญของความส าเรจในการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอาย โดยเฉพาะผน าการเปลยนแปลงทเปนผสงอาย หรอผน าทางดานจตใจ เชน พระภกษ เพราะมผลโดยตรงตอการสรางศรทธาใหเกดขนทงแกผสงอายทเปนสมาชกของโรงเรยน หนวยงาน และองคกรตาง ๆ ซงเปนทมาของความรวมมอและการสนบสนนการด าเนนงานของโรงเรยน

2. มเปำหมำยชดเจนและมกำรจดกจกรรมอยำงตอเนอง การก าหนดเปาหมายทชดเจนถอเปนการก าหนดทศทางการท างานทสรางความเขาใจรวมกนในหมคณะกรรมการหรอแกนน า จะเปนพลงทเขมแขงในการท างานรวมกนและการจดใหมกจกรรมอยางตอเนองเปนประจ า ถอเปนกลไกในการเชอมรอยความเปนกลม และความเปนชมชนของผสงอายใหเกดขน ซงสงผลใหเกดความรวมมอรวมใจ ในการขบเคลอนงานโรงเรยนผสงอายใหบรรลผล

3. มสวนรวม การมสวนรวมจะท าใหเกดความผกพนและความรสกเปนเจาของรวมกน กลไกทท าใหสมาชกมสวนรวมทงท เปนทางการและไมเปนทางการ เชน การประชมประจ าเดอน การสรางเวทในการพดคยแลกเปลยนความคดเหน การรวมกนด าเนนงาน

4. มเครอขำยทำงสงคมทเขมแขง การสรางเครอขายทางสงคมทเขมแขง อาจพจารณาได 2 ระดบ คอ การสรางเครอขายทางสงคมภายในกลมหรอในหมสมาชกของโรงเรยนผสงอายดวยกน เชน ในรปแบบคณะกรรมการ หรอการมตวแทนในแตละหมบาน และการใหความส าคญกบการสรางเครอขายกบหนวยงาน องคกรภายนอก เพอประสานพลงในการท างานรวมกน

114 5. มกำรเรยนรและพฒนำกำรด ำเนนงำนอยำงตอเนอง โดยการทบทวนตนเองและสรปบทเรยนในการท างานเปนระยะ เรยนรจดแขง จดออน ขอท ควรพฒนาใหดขน และน ามาพฒนากระบวนการท างานอยางตอเนอง

6. มองคกรปกครองสวนทองถนหนนเสรม การสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน เชน งบประมาณ บคลากร สถานท การประสานเครอขาย เปนอกหนงปจจยทส าคญทจะผลกดนใหการเคลอนงานของโรงเรยนผสงอายเกดขนได และด าเนนการไปอยางราบรน

หนวยงำนทสนบสนนกำรด ำเนนงำน ไดแก หนวยงานภาครฐ เอกชน และมลนธตางๆใหการสนบสนนงบประมาณ เชน ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) , กองทนผสงอาย, กองทนสขภาพต าบล และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เปนตน

จากการทบทวนวรรณกรรมจะเหนไดวามวธการและกลยทธการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

ของผสงอายในชมชน พบวามวธในการด าเนนการสอนและการสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอาย ม

การใชรปแบบวธการสอนทหลากหลายเพอกระตนและดงดดความสนใจ ทงสรางความตระหนกและ

จดจ าลกษณะและความตองการเฉพาะของผสงอายตามความตองการและการเปลยนแปลงของ

ผสงอาย น าเสนอและถายทอดความรแบบกลยาณมตร สวนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของ

ผสงอายในชมชนกรณตางประเทศ พบวามหลกสตรการศกษาเพ อการรหนงสอ จดเพอประกน

คณภาพการรหนงสอของผเรยน ผดอยโอกาส เยาวชน ผใหญวยท างาน ผสงอาย โดยมรปแบบ

กจกรรมการศกษาตลอดชวต มหลกไดแก การศกษาตลอดชวตทเนนมหาวทยาลยเปนศนยกลาง โดย

จดใหประชาชนทตองการเรยนรตลอดชวตเพอความเชยวชาญเฉพาะสาขาในระดบมหาวทยาลย เมอง

แหงการเรยนร (Lifelong Learning City) เปนโครงการระดบภมภาคทมงประกนสทธของประชาชน

ในการเรยนรตลอดชวต เพอสามารถบรณาการดานสงคมและการพฒนาเศรษฐกจ ระบบธนาคาร

หนวยกตการศกษา (Academic Credit Bank System) ยอมรบประสบการณการเรยนรของบคคล

ในโรงเรยนและนอกโรงเรยน โดยอนญาตใหประชาชนทมพนฐานความรทแตกตางเขารบการศกษา

ในระดบทสงกวา จนถงระดบปรญญาตร กจกรรมการรหนงสอผใหญ (Adult Literacy) โดยจด

การศกษาขนพนฐานแกผไมรหนงสอ รฐใหเงนสนบสนนหนวยงานทจดโครงการสงเสรมการรหนงสอ

และวจยงานสงเสรมการรหนงสอ การฝกอบรมผใหญ (Adult Training) จดโครงการฝกอบรมแก

นกการศกษา หรอบคคลากรทรบผดชอบงานการศกษาตลอดชวต ใหการสนบสนนนกการศกษาและ

บคลากรการศกษาตลอดชวตทก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษาตลอดชวต สวนของประเทศไทย

มโรงเรยนผสงอายเปนรปแบบการจดการเรยนรตลอดชวตส าหรบผสงอายทเปนรปธรรม ซงสามารถท

115 จะน าวธการ กลยทธ รปแบบทนาสนใจจากหลากหลายประเทศ มาประยกตใชในการสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวตใหกบผสงอายของประเทศไทยได

งำนวจยทเกยวของ

ตามปรากฏการณการเพมขนของประชากรผสงอายทสงผลกระทบหลายมตตอชวตของ

มนษยทงดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และการเมองการปกครอง ดงนนการมความเขาใจในการจด

การศกษาและการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตส าหรบผสงอายจงมความส าคญเพอสงเสรมใหผสงอาย

มพฤฒพลงและสามารถด าเนนชวตไดอยางมความสข มคณภาพชวตทด การจดการเรยนรส าหรบ

ผสงอายตองมความเขาใจในประเดนทเฉพาะเจาะจงส าหรบผสงอายทผสงอายตองการเรยนร

สอดคลองไปกบทกษะแหงศตวรรษท 21 การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตส าหรบประชาชนนนม

ความส าคญ เนองดวยเมอไดรบการพฒนาและฝกฝนทกษะตางๆตลอดชวงระยะเวลาในชวตการ

ท างาน จะท าใหไดเรยนรทกษะใหมๆเพอการหารายไดเสรมเมอวยเกษยณอายงานโดยเฉพาะเมอเขา

สสงคมผสงอาย การเรยนรตลอดชวตทงในระบบการศกษาปกต และการเร ยนรของผใหญจะพบได

ตลอดชวงชวตของมนษยแมกระทงองคการแรงงานระหวางประเทศ ( International Labour

Organization; ILO) ไ ดก าหนดนโยบายและยทธศาสตรการเ รยนรตลอดชวต การสง เส รม

ตลาดแรงงานทเปนผสงอายและชใหเหนความส าคญของการท างานของผสงอายหรอวยกลางคนทม

การเกษยณการท างาน (United Nations Eonomic Commission for Europe, 2010) ท าใหม

ผลกระทบโดยตรงตอระบบเศรษฐกจของประเทศ เพมอตราการจางงานของประชาชนทกกลมวย ซง

การเรยนรตลอดชวตชวยสงเสรมการบรณาการ การมสวนรวม และความผาสก จากการท บทวน

วรรณกรรมพบวามหลายการศกษาทชวยสนบสนนและยนยนถงความส าคญในการสงเสรมใหผสงอาย

เปนผสงอายทมพฤฒพลง มศกยภาพในการด าเนนชวตดวยการมสขภาพทด มสวนรวมกบครอบครว

ชมชน และสงคม และมความมนคงปลอดภยในชวต และสงผลใหผสงอายม คณภาพชวตทด ซงการ

เรยนรตลอดชวตเปนแนวทาง กระบวนการหนงทส าคญทจะสนบสนนการบรรลเปาหมายดงกลาว

ขางตน ดงงานวจยทเกยวของดงน

การศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย (อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป, และ ระว สจจโสภณ, 2554) พบวาสภาพการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย จดขนเพอการดแลสขภาพของผสงอายในชวงอาย 60-64 ป มากทสด ผจดการศกษาและผสอนคอ เจาหนาทสาธารณสข ในรปแบบการจดอบรมระยะสน โดยสอและ

116 แหลงการเรยนรทใชมากทสดคอ สอบคคล ประเมนผลดวยวธการสงเกต มโครงการทจดใหผสงอายของหนวยงานตาง ๆ มากทสด คอ 1-3 โครงการ สวนความตองการการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย จดขนเพอการดแลสขภาพของผสงอายในชวงอาย 60-64 ป มากทสด ผจดการศกษาและผสอน คอครภมปญญาหรอผรในชมชน ในรปแบบการจดอบรมระยะสน สอและแหลงการเรยนรทตองการมากทสด คอ สอบคคล ประเมนผลดวยวธการประเมนตามสภาพจรง และตองการใหชมรมผสงอายสงเสรมใหภาคเครอขายบรหารจดการการจดการศกษาตลอดชวต อนาคตภาพการจดการศกษาและเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย มเปาหมายการจดเพอใหผสงอายมสภาพรางกายทสมบรณและมสขภาพด เพอใหผสงอายมสมพนธภาพทดกบครอบครวและสามารถปรบตวเขากบชมชน สงคม และสามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมได กจกรรมการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย เปนการจดการเรยนรทผสมผสานการจดการศกษาในระบบโรงเรยนการศกษานอกระบบโรงเรยน และการศกษาตามอธยาศยแบบบรณาการในลกษณะสาระบนเทง มการสรางและสงเสรมแกนน าผสงอายเพอเปนแกนน าในการจดกจกรรมการเรยนร ส าหรบกลมเปาหมาย 2 กลมหลก คอกลมทพงตนเองได และกลมทพงตนเองไมได

เนอหาการเรยนรควรตอบสนองความตองการของผสงอายตามความสามารถในการเรยนรของแตละบคคล และควรน าไปสการประยกตใชไดในสถานการณชวตทเปนจรง แบงออกเปน 5 ดาน คอ ดานสขภาพอนามย ดานการปรบตวทางสงคมและจตใจ ดานเศรษฐกจและการออม ดานการเรยนร และดานสทธของผสงอายตามกฎหมาย วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย ไดแก การจงใจใหผสงอายเขารบการศกษาควรเนนการประชาสมพนธกจกรรม โดยเสรมแรงจงใจเรองประโยชนผสงอายจะไดรบหลงจากเขารบการศกษา ผจดการศกษาและผสอน ควรเปนผปฏบตงานดานการพฒนาผสงอายในพนท กจกรรมการจดการศกษาควรบรณาการอยางหลากหลายรปแบบ ในลกษณะพหวยเนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรดวยกนอยางไมเปนทางการ สอและแหลงการเรยนรควรมบทบาทส าคญและใกลชดในการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตใหผสงอายเปนรายบคคล การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน(อาชญญา รตนอบล และคณะ., 2554)

จากการศกษาปจจยท านายพฤฒพลงของประชากรเขตเมองจงหวดเชยงใหม (วไลพร วงคคน, โรจน จนตนาวฒน, และ กนกพร สค าวง, 2556) โดยปจจยทเกยวของกบพฤฒพลง ไดแกความรเกยวกบการสงอาย ทศนคตตอการสงอาย การสนบสนนทางสงคม พบวาสวนใหญมความร ทศนคต ตอการสงอายและการสนบสนนทางสงคมอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางมพฤฒพลงโดยรวม พฤฒพลงดานสขภาพ ดานการมสวนรวม ดานความมนคงอยในระดบสง การสนบสนนทางสงคม ทศนคตตอการสงอาย รายได และเพศหญง สามารถรวมท านายพฤฒพลงไดสวนความรเกยวกบการ

117 สงอาย สถานภาพสมรส การศกษา อาย ไมสามารถท านายพฤฒพลงได สอดคลองกบการศกษาปจจยก าหนดระดบวฒวยของผสงอายไทย (สภจกษ แสงประจกษสกล, 2558) พบวาอาย เขตทอยอาศย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส รายไดตอป การท างาน การตรวจสขภาพ การดแลปรนนบต และการออกก าลงกาย เปนปจจยก าหนดระดบวฒวยของผสงอาย อยางมนยส าคญทางสถต

สวนภาพสขภาวะของผสงอายผานมมมองพฤฒพลงในชมชนจงหวดนครนายก (ดวงเดอน รตนะมงคลกล, สมสมย สงขมณ, สธร รตนะมงคลกล, วมลวรรณ เลศวงศเผาพนธ, & สรดาภทร สขฉว, 2558) พบวา จากแนวคด พฤฒพลง 3 เสาหลก พบวา ดานสขภาพ ผสงอายมการรบรภาวะสขภาพตนเองในระดบด (รอยละ 43.6) พบปญหาสขภาพกายคอ ดานการมองเหน (รอยละ 62.1) ดานความทรงจ า (รอยละ 48.7) ดานการนอนหลบ (รอยละ 38.5) ภาวะซมเศรา (รอยละ 13.3) ภาวะสมองเสอม (รอยละ 21.6) ความสามารถเชงปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานสวนใหญสามารถท าได ดานการมหลกประกน ความมนคง รอยละ 60.0 ของผสงอายยงมคสมรสอยดวย บตรมบทบาทส าคญมากทสดในการเปนหลกประกนความมนคง ของผสงอาย รอยละ 77.4 ของผสงอายขาดหลกประกนทางดานการเงน ดานการมสวนรวม พบวาการเขารวมกจกรรมกบ ชม ชนของผสงอายสวนใหญจะเปนกจกรรมทางดานศาสนา (รอยละ 65.6) รองลงมาเปนกจกรรมการพฒนาชมชน (รอยละ 55.9) โดยสรป การวเคราะหภาพสขภาพท าใหเหนวาการเตรยมผสงอายเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงจะตองด าเนนการเพอปองกนปญหาในสามดาน ใหสอดคลองกบบรบทของชมชน

การศกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน (อาชญญา รตนอบล และคณะ., 2552) พบวา สงคมไทยมอตราผสงอายสงขน ทกฝายจงควรเตรยมความพรอมเรองนไว และจากการสอบถาม พบปญหาและความตองการในการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงานในเขตเมองและเขตชนบทในแตละกลมทศกษามความแตกตางกน การน าเสนอรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน ประกอบดวยหลกการและกระบวนการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยา ศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน 6 ขน ตอน ไดแก 1) การส ารวจสภาพ ปญหาและความตองการของการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอาย 2) การก าหนดวตถประสงคการเรยนร 3) การก าหนดเนอหาสาระการเรยนร 4) การก าหนดกระบวนการจดกจกรรมการเรยนร ดานกจกรรมการศกษานอกระบบ และกจกรรมการศกษาตามอธยาศย 5) การวดและประเมนผล และ 6) การถอดบทเรยน การใชรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของ

118 ผใหญวยแรงงาน ตองค านงถงปจจยเกอหนนและปจจยภายนอก ผลการจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายการน ารปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงานไปสการปฏบต ม 4 ดาน ดงน 1) ดานการก าหนดนโยบาย 2) ดานกระบวนการมสวนรวม 3) ดานการบรณาการสการจดการศกษา 4) ดานงบประมาณ

สวนการศกษารปแบบการจดการความรเพอพฒนาพฤฒพลง : กรณศกษาเทศบาลต าบลปากแพรก จงหวดกาญจนบร (จ ารญ บรสทธ, ศรวฒน จระเดชประไพ , บญญต ยงยวน, และ ผดงชย ภพฒน, 2557) พบวา ผสงอายสวนใหญท ากจกรรมทชอบยามวางโดยการคยกบเพอนบาน งานอดเรกทผสงอายชอบท ามากทสดคอการท างานบาน กจกรรมการเรยนรสวนใหญคอการดโทรทศน ดานสขภาวะ พบวา 1) สขภาวะทางกายของผสงอายสวนมากภาวะสขภาพเทยบกบคนในวยเดยวกนจะแขงแรงกวา โรคประจ าตว ทพบมาก 5 อนดบแรกไดแก ความดนโลหตสง โรคปวดขอ เบาหวาน โรคหวใจ และอมพฤกษอมพาต 2) สขภาวะจตใจ ผสงอายสวนใหญมเ รองทกขใจเกยวกบเรองสขภาพตนเอง รองลงมาคอปญหาทางการเงน 3) สขภาวะทางสงคม พบวาลกหลานของผสงอายยงคงกลบมาเยยมบอยมาก ลกหลานพาไปเทยว 4) สขภาวะทางจตวญญาณ ผสงอายสวนใหญยงคงท าบญตกบาตร ฟงธรรมเปนประจ า สวด มนตแผเมตตาเปนประจ าทกวน ดานความมนคงในชวต ผสงอายสวนใหญมรายไดต ากวา 5,000 บาท แหลงรายไดจากเบยยงชพ รองลงมาไดรบจากบตร และประกอบอาชพ ผสงอายสวนใหญมรายไดพอใชแตไมมเหลอเกบออม ดานการมสวนรวมในสงคม ผสงอายสวนใหญเปนสมาชกกลมฌาปนกจ รองลงมาคอชมรมผสงอาย สวนใหญ6มการแลกเปลยนเรยนรกบเพอนบานในชมชน สวนความตองการพฒนาพฤฒพลง ดานสขภาวะโดยตองการพฒนาพฤฒพลงของตนเองใหม สขภาวะทาง กาย ใจ สงคม จตวญญาณ ใหเหมาะสมกบวย โดยทางกายไดแกตองการไดรบ การดแลเรองสขภาพ การใหความรเรอง อาหาร และการออกก าลงกาย ผสงอายสวนใหญไมไดไปออกก าลงกายททางชมชนจดสถานทไวให เนองจากมขอจ ากด ในการเดนทาง ปวดขาเดนไปไมไหว เปนหวงบานกลวถกลกขโมยของภายในบาน และมความคดวาการทท างานบานแลว นนเปนการออกก าลงกายไปในตว สขภาวะทางจตใจพบวาผสงอายตองการ ใหหนวยงานทเกยวของ เขามาเยยมเยยนตองการเพอน เพราะมความเหงาวาเหว อยคนเดยว คชวตเสยชวต บตรหลานไปท างาน ตางจงหวด สขภาวะทางสงคมพบวาผสงอาย ตองการพบปะตดตอกบครอบครว ลกหลาน และพดคยแลกเปลยนเรยนรและชวยเหลอซงกนและกน สข

119 ภาวะทางจตวญญาณพบวาผสงอาย ตองการพระทมเชอเสยง มาเทศน สอนวธการท าสมาธ ความตองการพฒนาพฤฒพลงดานความมนคงในชวต เรองรายได พบวาผสงอายสวนใหญ เสนอแนวทางการพฒนารายไดวาสมควรใหภาครฐจดเบยยงชพเพมขนใหมากกวาเดมเทากนทกคน ความตองการอาชพเสรมผสงอายสวนมากไมตองการเขารวมฝกอาชพเสรมททางเทศบาลจดให เนองจาก ไมสะดวกในการเดนทาง ดวยขอจ ากดของสขภาพรางกาย ไมคมกบคายาทตองเสยไป สวนความตองการการมสวนรวมในสงคม ตองการเขารวมเปนสมาชกชมรมผสงอาย

สวนรปแบบการพฒนาผ ดแลผสงอายโดยวธการเรยนรดวยการน าตนเองและการจดการความร (ลดดาวลย พทธรกษา, สนอง โลหตวเศษ, รงแสง อรณไพโรจน, และ พรรณวภา บรรณเกยรต, 2556) ลกษณะผเรยนรดวยการน าตนเองรวมกบการจดการความรของผดแลผสงอายสรปไดวาผเชยวชาญมความคดเหนสอดคลองกนวาดวยองคประกอบเกยวกบลกษณะผเรยนรดวยการน าตนเองรวมกบการจดการความรของผ ดแลผสงอาย ม 4 องคประกอบ คอ ระบประเดนการเรยนรการควบคมตนเอง วธการเรยนร และการน าความรไปใช พบวา การพฒนาผดแลผสงอายโดยวธการเรยนรดวยการน าตนเองและการจดการความรดวยการวเคราะหดชนประสทธผลการเรยนรสงกวาเกณฑ 0.50 วเคราะหขอมลเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนร และวเคราะหคะแนนลกษณะผเรยนรดวยการน าตนเองรวมกบการจดการความรของผดแลผสงอายกอนและภายหลงการเขารวมโครงการดวยสถต Paired samples t-test ผลการทดสอบพบวาผดแลผสงอายมระดบคะแนนความรภายหลงการเขารวมโครงการเฉลยสงกวาคะแนนความรกอนการเขารวมโครงการ ซงแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต มคะแนนเฉลยลกษณะผเรยนรดวยการน าตนเองรวมกบการจดการความรของผดแลผสงอายภายหลงการเขารวมโครงการเฉลยสงกวากอนการเขารวมโครงการ และผลการประเมนความพงพอใจของกลมตวอยางตอรปแบบการพฒนาผดแลผสงอายอยในระดบมาก ผลจากการศกษาวจยแสดงใหเหนวารปแบบการพฒนาผดแลผสงอาย โดยวธการเรยนรดวยการน าตนเองและการจดการความรมประสทธภาพ สามารถพฒนาผดแลผสงอายใหเกดลกษณะผเรยนรดวยการน าตนเองรวมกบการจดการความรได

การดแลและการกระท าทไมเหมาะสมและไมไดมาตรฐานในผสงในปจจบนไดรบความสนใจไปทวโลก เพราะเปนปญหาทมผลกระทบและเพมสงขนอยางมากและตองไดรบการแกไขอยางเรงดวนทงจากระบบการดแลดานสขภาพ หนวยงานดานสวสดการสงคม ผก าหนดนโยบาย และบรการสาธารณะอนๆ การกระท าทไมเหมาะสมโดยเฉพาะการกระท าทารณตอผสงอาย ( elder abuse) พบวามความรนแรงและจ านวนเพมมากขน จาการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบพบวาการกระท ารนแรงมลกษณะทส าคญ (Pillemer, Burnes, Riffin, & Lachs, 2016) คอ (1.) เปนการกระท าโดยความตงใจทจะท าใหเปนอนตรายหรอเกดความเสยงตอผสงอายทมความเปราะบาง การกระท าดงกลาวอาจเกดจากผดแล หรอบคคลทอยรอบขาง มความสมพนธทผสงอายใหความไววางใจ

120 (2.) การไมไดรบการตอบสนองความตองการขนพนฐาน (Basic need) ของผสงอาย หรอการไมไดรบการดแลปกปองจากอนตรายตางๆ ซงจะเปนเหตท าใหผสงอายเกดความทกขเวทนาจากการบาดเจบ การสญเสย หรอการไดรบอนตรายโดยไมจ าเปน โดยการกระท ารนแรงตอผสงอายทเกดขนพบแบงไดดงน

1. การกระท ารนแรงทางดานรางกาย (Physical abuse) เปนการกระท าความรนแรงตอสภาพรางกายของผสงอาย รวมทงการเคลอนยายทท าใหผปวยไดรบการบาดเจบ

2. การกระท ารนแรงทางดานจตใจ (Psychological abuse) เปนการกระท าความรนแรงตอสภาพจตใจและอารมณของผสงอาย

3. การกระท ารนแรงทางเพศ (Sexual assault) การกระท าช าเราหรอการลวงละเมดทางเพศตอผสงอาย

4. การเอารดเอาเปรยบดานทรพยสงของ (Material exploitation) เปนการเอารดเอาเปรยบผสงอายรวมไปถงรายได เงน และทอยอาศย

5. การทอดทงผสงอาย (Neglect) เปนการละเลย ทอดทงและการไมเอาใจใสผสงอายทไมสามารถดแลชวยเหลอตวเองไดตองการผดแลเพอใหไดรบการตอบสนองความตองการตางๆ

การกระท ารนแรงตอผสงอายทพบมากทสดคอการกระท ารนแรงทางดานสภาพจตใจและอารมณตอผสงอาย การหาแนวทางปองกนและลดปจจยเสยงตอการกระท ารนแรงในผสงอายพบวามความส าคญ ซงปจจยทมอทธพลมากทงระดบบคคลซงเปนผถกกระท าไดแก เปนผสงอายทพการความสามารถทางกายลดลง (Functional dependence/Disabilities) มปญหาโรคทางกาย (Poor physical health) ความสามารถทางสตปญญาลดคง (Cognitive impairment) มปญหาสขภาพจต (Poor mental health) และเศรษฐานะต า (Low income) สวนตวผกระท าความรนแรงนนพบวาปจจยเสยงทมอทธพลคอ มปญหาสขภาพจต (Mental illness) มการใชสารเสพตด (Substance abuse) ขาดความเปนอสระ (Abuser dependency) สวนสมพนธภาพ ลกษณะทางสงคม วฒนาธรรมเปนปจจยเสยงทมผลนอย สวนปจจยทชวยปองกนการกระท าความรนแรงตอผสงอายคอ การรบรบแรงสนบสนนทางสงคม และการจดเตรยมวางแผนชวตทด นอกจากนพบวาการจดโปรแกรมหรอการเตรยมการบางอยางสามารถชวยปองกนการกระท ารนแรงตอผสงอายได (Pillemer et al., 2016) ไดแก การฝกอบรมและจดโปรแกรมส าหรบผดแล (Caregiver Interventions) ระบบสายดวนชวยเหลอ (helpline) ศนยพกพงยามฉกเฉน (Emergency Shelter) ทมดแลแบบสหสาขาวชาชพ (Multidisciplinary Teams) ในสวนของการฝกอบรมและจดโปรแกรมส าหรบผ ดแล (Caregiver Interventions) พบวาควรเปนกจกรรมทชวยลดภาระผลกระทบ (burden) จากการดแลเชน การชวยเหลองานบาน การเตรยมอาหาร การพกผอน การศกษา กลมชวยเหลอสนบสนน เปนตน

121

จากการศกษาพฤตกรรมการเตรยมตวเพอสงเสรมพฤฒพลงดานสงเสรมสขภาพ ดานความ

มนคงทางการเงนและทอยอาศย และดานการมสวนรวมในสงคม ของผสงอายทเขารวมประกวด

ผสงอายสขภาพดโดยวชราภร เปาโรหตย (Paorohit, 2011) พบวา ผสงอายมากกวารอยละ 80 ของ

กลมตวอยางสามารถท ากจวตรประจ าวนไดด ชวยเหลอตวเองได สามารถไปรวมกจกรรมทางสงคม

และกจกรรมทางศาสนา มการชวยเหลอบคคลอนๆ และมการออกก าลงกายเปนประจ าทกวน ในการ

วางแผนการดแลสขภาพพบวา ไดรบขอมลเกยวกบวางแผนการดแลสขภาพตงแตเนนๆตงแตอายชวง

40 ปเปนตนมาเพอเตรยมความพรอมซงครอบคลม การเลอกรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย

การบโภคอาหารเสรมและน าสะอาด การพกผอนใหเพยงพอ การงดบหร แอลกอฮอล การพบแพทย

ตามนด การเฝาระวงความผดปกตโดยพบวา สวนส าคญในการทมอาย ยนยาวคอลกษณะการ

รบประทานอาหาร และมการออกก าลงกายโดยการเดน การนอนแตหวค าตนแตเชา การขบถายอยาง

สม าเสมอ ในสวนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพเรมจากมแรงจงใจและการมสวนรวมของครอบครวซง

เปนผดแลเพอเตรยมกาวเขาสพฤฒพลงซงการเตรยมเรมแตเมอพนวย 40 ป เปนตนมา การเตรยมตว

ดานสขภาพทางกาย ไดแก การออกก าลงกายแบบแรงกระแทกต าสม าเสมอ การนอนหลบพกผอนอ

ยางเพยงพอ การรบประทานผกสดและผลไมมากขน การรบประทานเนอสตวและไขมนจากสตวให

นอยลงแตรบประทานปลาแทน การดมน าสะอาดใหเพยงพอ การงดเหลา บหร สงเสพตด การเตรยม

ตวดานสขภาพจต โดยการท าจตใจใหสงบดวยการสวดมนต การเดนจงกรม นงวปสสนากรรมฐาน นง

สมาธ ท าบญ การพบปะสงสรรคกบเพอนฝงอยเสมอ การทองเทยวตามสถานทตางๆรวมกบเพอนๆ

การมองโลกในแงดและการคดบวก ท างานอดเรกทชนชอบ การเตรยมตวดานการเงนและทพกอาศย

ตองเรมเตรยมตวตงแตการก าหนดรปแบบการใชชวตในวยเกษยณการท างาน การออมเงนจากรายได

ประจ าไวเปนคาใชจายเพอการด ารงชวต การท าประกนดานสขภาพ สวนการเตรยมตวดานการมสวน

รวมกจกรรมในสงคมไดแก การไปมาหาสเพอนและญาตสม าเสมอ การเขารวมเปนสมาชกขององคกร

ทชนชอบอยางตอเนอง การท ากจกรรมรวมกบกลมเพอน การรวมสงสรรคกบสมาชกในครอบครอบ

การเปนทปรกษาในดานทตนเองถนดและใหค าปรกษาอยางตอเนอง (Watcharaporn Paolohit,

2011) สวนการสรางทางเลอกในการพงพาตนเองอยางมคณคาของผสงอายรนใหม (มนตร ประเสรฐ

รงเรอง และ ดษฎ อายวฒน, 2559) พบวาการสงเสรมการพงพาตนเองอยางมคณคาของผสงอายรน

ใหมเกดจากปฏสมพนธระหวางการใชความสามารถของผสงอายรนใหมรวมกบการใชประโยชนจาก

โครงสรางทางสงคมภายใตคณคาระหวางคานยมทางสงคมและคณคาของผสงอายรนใหม การสราง

ทางเลอกในการพงพาตนเองอยางมคณคาของผสงอายรนใหม เปนกระบวนการจดสรรทรพยากร

122 ภายใตเงอนไขทางสงคมใหเกดประสทธภาพดวยการสรางหนวยปฏสมพนธยอย ขอเสนอแนะควรม

นโยบายสงเสรมการใชความสามารถและแนวทางการเตรยมความพรอมของผสงอายรนใหม

การถอดบทเรยนตวอยางทดของโรงเรยนและชมรมผสงอายทมกจกรรมถายทอดความร

โดย ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ (2560) พบวาปจจบนมโรงเรยนผสงอายจ านวนมากทวประเทศ ท

มความหลากหลายทงสถานท รปแบบ และวธการ ขนอยกบบรบทพนทและความตองการของ

ผสงอายในแตและแหง โรงเรยนผสงอายเปนลกษณะกจกรรมทหนวยงานหรอชมชน จดท าขนเพอ

พฒนาศกยภาพผสงอายผานการถายทอดความรอยางเปนระบบ ผสงอายทผานจากโรงเรยนจะเกด

ทกษะดานการดแลตนเอง ควบคมตนเอง และการพงตนเองไดในระดบมาก นอกนนเปนทกษะในการ

พฒนาความสามารถทางกาย จต สงคม ปญญา และเศรษฐกจ หลกสตรทเหมาะสมส าหรบโรงเรยน

ผสงอาย ประกอบดวย เนอหาความรทผสงอายตองร รอยละ 50 ควรร รอยละ 30 และอยากร รอย

ละ 20 ภายใตชวโมงเรยนไมนอยกวา 96 ชวโมง และมขอเสนอแนะส าหรบการพฒนาผสงอายโดยม

โรงเรยนผสงอายเปนเครองมอทส าคญคอ คอ ควรก าหนดเปนนโยบายเพมเปนภารกจทองถ นให

รบผดชอบจดการศกษาตามพระราชบญญตผสงอาย พ .ศ.2546 มาตรา 11 (2) โดยใหถอวาเปน

องคประกอบส าคญดานการจดสวสดการผสงอายในชมชน การด าเนนงานควรบรณาการระหวางกระ

ทรวงทเกยวของ ไมวาหนวยงานใดในชมชนเปนผจดตงและบรหารจดการ และควรพฒนา ผถายทอด

เกยวกบเทคนคและวธการถายทอดความรส าหรบผสงอายอยางเหมาะสม

จากการศกษาการพฒนาแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายของอาชญญา รตนอบล และคณะ (2555) เพอศกษาสภาพการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายในประเทศและตางประเทศทประสบผลส าเรจ เพอเปนบทเรยนทเหมาะสมและสอดคลองกบการพฒนาศกยภาพผสงอายของประเทศไทยและศกษาสภาพ ปญหา และความตองการการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายของประเทศไทย เพอจดท ารปแบบและแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย พบวา กรณศกษาทดของประเทศไทยมลกษณะเปนเอกลกษณตามแบบวถไทย การพฒนา สงเสรม จดกจกรรม ใหความส าคญเปนพเศษกบผสงอาย ครอบครว และชมชนโดยรวมอยางแทจรง มการบรณาการกจกรรมการเรยนรทหลากหลายทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย มกจกรรมเตรยมความพรอม การพฒนาตนองใหมคณคาอยางตอเนองในดานตางๆ เพอใหผสงอายมคณภาพชวตทด อยกบผอนในสงคมอยางมความสขไดดวยตนเอง ผลการวเคราะหและสงเคราะหขอมลก ารใหบรการการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายในตางประเทศพบวาด าเนนการอยางเปนระบบ เปดโอกาสใหสมาชกและผทรงคณวฒมสวนรวมในการเสนอขอคดเหนและ

123 แสดงความตองการของตนเองในการวางแผนและจดกจกรรมอยางสม าเสมอ มการประเมนผลอยางปนระบบดวยวธการทหลากหลายครอบคลมทกมตอยางตอเนอง สนบสนนการใชเวลาวางอยางคมคาและสรางประโยชนและความสมพนธทดแกสงคม สมาชกในครอบครว ลดชองวางระหวางวย นอกจากนกจกรรมการจดการศกษา/การเรยนรยงสอดคลองกบบรบทของสงคมและประเทศทสามารถน าความรไปใชในชวตประจ าวนและการกลบเขามาท างานหลงเกษยณซ งตรงกบตลาดแรงงานทจางแรงงานผสงอายหลงเกษยณ มการใหบรการทางการแพทยส าหรบผสงอายซงเปนสงจ าเปนตลอดจนมการพฒนาครอบครงหรอผใกลชดเพอใหสามารถน าความรไปใชในการดแลผสงอายในครอบครวได

สวนปญหา และความตองการการจดการศกษา/การเรยนรส าหรบผสงอาย พบวาผสงอายมปญหาสขภาพทางกาย มความตองการการจดการศกษา/การเรยนรดานการจดการความตองการดานสขภาพรางกาย มากทสด ดานรปแบบและกจกรรมการเรยนรทตองการมากทสดคอความรความเชยวชาญของวทยากร และการชวยเหลอจากผจด สวนปญหาความตองการของครอบครว บตรหลานและญาตทอยรวมกบผสงอายพบวาปญหาและความตองการการจดการศกษา/การเรยนรดานสขภาพรางกายของผสงอายมากทสด และรปแบบกจกรรมตองการวทยากร/ผสอนทมความเชยวชาญ และการจดการท เนนความรวมมอกบประชาชนและองคกรตางๆ สวนปญหาความตองการ การจดการศกษา/การเรยนรส าหรบผสงอายของบคลากรทางการศกษาและหนวยงานทเกยวของพบวามปญหาดานรปแบบการจดการเรยนร การจดการมากทสด สวนปญหาในการสงเสรมการจดพบวาปญหาสขภาพทางกายมจ านวนมากทสด โดยดานรปแบบพบวาปญหาเนอหาความรทไดรบเปนปญหาทมากทสด สวนในดานผสอน ตองการใหผสอนเปดโอกาสใหผสงอายแสดงความคดเหน ดานหลกสตรตองการใหจดเนอหาสาระทสอดคลองทงทฤษฎและปฏบต มการพฒนาแหลงเรยนรโดยอาศยภมปญญาทองถน รปแบบการเรยนทยดหยนตามโอกาส มภาคเครอขาย ดานรปแบบและแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายแบงเปน 5 รปแบบประกอบดวย 1.มหาวทยาลยวยทสาม 2.ศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน 3. เมอง/ชมชนส าหรบผสงอาย 4.ชมรม/สโมสรผสงอาย 5.การรวมกลมตามอธยาศย ซงทกรปแบบเปนพลวตรและเกอหนนกน สวนผลการพฒนาผวจยไดเสนอแนวทางประกอบดวย 4 หลกส าคญคอ 1.การก าหนดเนอหา กจกรรมการเรยนร 2.การเชอมโยงเครอขาย 3.การจดสภาพแวดลอมและสอ 4.การวจยและพฒนา (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2555) ในการจดการเรยนรนนความสขของผสงอายมความส าคญ จากการศกษาแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผสงอายในอาเซยน (จตตรา มาคะผล, 2559; นวลฉว ประเสรฐสข, 2559; นวลฉว ประเสรฐสข, อรปรย เกดในมงคล, และ กนยารตน สอาดเยน, 2559) เพอศกษาสภาพความสขและวธการสรางความสข ของผสงอายในอาเซยน และเสนอแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผ

124 สงอายในอาเซยนพบวาความสขทเกดจากตนเอง เรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การมงานท า การรบรวาตนเองเปนคนมคณคา มประโยชน เปนทรจก การพงตนเองได การมสขภาพแขงแรง การท าบญและท าจตใจใหสงบ การไมมหวง การมความมนคงปลอดภย การมความหวงหรอมเปาหมายในชวต และการมอสระ ความสขทเกดจากครอบครวเรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การไดรบการดแลจาก ครอบครว การไดอยรวมกนหรอท ากจกรรมรวมกบครอบครว การมลกหลานทด และการเปน ทพงของครอบครว ความสขทเกดจากสงคม เรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การมปฏสมพนธกบผอน การเขารวมกจกรรมทางสงคม การไดรบการยอมรบจากสงคม และการ ได รบการดแลจากสงคมวธการสรางความสขของผสงอายในอาเซยนม 8 วธ เรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การท างาน การท ากจกรรมทางศาสนา การสงสรรคกบผอน การท ากจกรรมรวมกบสมาชกในครอบครว การท ากจกรรมทชอบหรองานอดเรก การดแลตนเอง การท ากจกรรม ทางวฒนธรรมประเพณ และการไดถายทอดประสบการณความร สวนแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผสงอายในอาเซยน แบงเปน 1) แนวทางส าหรบผสงอาย ไดแก ผสงอายควรหางานท า พฒนาตนเอง ดวยการเรยนร ดแลตนเองทง รางกายและจตใจ มการวางแผนหรอมเปาหมายในชวต มการเตรยมตวเพอวยสงอาย ท า กจกรรมรวมกบครอบครวและเพอน และเขารวมกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรมประเพณ 2) แนวทางส าหรบครอบครวผสงอาย ไดแก ครอบครวควรดแลเอาใจใสผสงอายในดานตางๆ อยรวมกนหรอท ากจกรรมรวมกบผสงอาย ปฏบตตนเปนคนด ตระหนกในความส าคญของ ผสงอาย เรยนรทจะเขาใจธรรมชาตของผสงอาย ชวยเหลอแนะน าและสงเสรมผสงอายในการ เรยนรและการปรบตวกบสภาพสงคมทเปลยนแปลงไป 3) แนวทางส าหรบสงคม ไดแก กลม เพอนหรอกลมกจกรรมควรมการหากจกรรมท าร

วมกน ประชาชนทวไปควรเหนความส าคญ ของผสงอาย หนวยงานภาครฐทเกยวของกบการท างานด

านผสงอายควรมบทบาทในการ สงเสรมการสรางความสขใหกบผสงอาย สถาบนทางศาสนาควรม

บทบาทเปนทพงทางใจให ผสงอาย สถาบนการศกษาควรเปดโอกาสใหผสงอายมาถายทอดภมปญญา

ใหกบเยาวชน รวมทงสรางองคความรเพอสงเสรมใหผสงอายมความสข ภาคประชาสงคมควรมการ

ด าเนนงานดานผสงอายอยางครบวงจร ภาคธรกจควรมนโยบายจางงานผสงอาย และ ประชาคม

อาเซยนควรรวมมอกนขบเคลอนงานดานผสงอายในอาเซยน เพอสงเสรมคณภาพ ชวตและความเป

นอยทดใหกบผสงอาย

การพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย: ดาน

การดแลสขภาพจต (นวลฉว ประเสรฐสข และคณะ , 2559) พบวา สงทท าใหผสงอายม ความสข

ความสบายใจ ไมเครยด 3 อนดบแรกคอ การมสขภาพทแขงแรง การมครอบครวทอบอน และการม

125 รายไดเปนของตวเอง โดยเรยนรจากคนในครอบครวหรอคนรจ ก เ จาหนาทสาธารณสขหรอ

อาสาสมคร และวทยากรจากการ ประชมหรอสมมนา ตามล าดบ สวนวธการทท าใหมความสข ความ

สบายใจ ไมเครยด 3 อนดบแรก ไดแก การพบปะพดคยกบญาต เพอนฝง การหากจกรรมท าเพอไมให

อยวาง และการรวมกจกรรม ทางศาสนา ตามล าดบ ส าหรบแหลงทผสงอาย เรยนร 3 อนดบแรก คอ

เรยนรจากโรงพยาบาล ศนย สขภาพ ฟงวทย ดโท รทศน หอกระจายขาว อนเทอรเนต และการเขา

รวมกจกรรมในชมรม ผสงอาย/ประชม/สมมนา ผลการศกษาชมชนทเปนตวอยาง การปฏบตทดใน

การจดการเรยนรดานการดแล สขภาพจต พบวา ปจจยทสงเสรมใหการจดการ เรยนรดานการดแล

สขภาพจตประสบความส าเรจ ไดแก การมแกนน าทด าเนนกจกรรมอยางเขมแขง การไดรบการ

สนบสนนงบประมาณและวชาการ จากองคกรตางๆ และลกษณะของกจกรรมการ เรยนรทจดขน

จะตองสอดคลองกบปญหาและความตองการของผส งอาย มความเหมาะสมกบบรบทและ

สภาพแวดลอม ตลอดจนเปนการเรยนรตามวถ ชวตของผสงอาย

สวนปจจยทสงผลตอสขภาพจตของผสงอาย (รศรนทร เกรย และณฐจรา ทองเจรญชพงศ,

2555) พบวาปจจยทางประชากร ไดแก อาย และสถานภาพสมรส ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม

ไดแก การศกษา การท างาน เศรษฐานะของครวเรอน และปจจยทางสขภาพ ไดแก การรบรภาวะ

สขภาพ การปฏบตกจวตรประจ าวน ประเภทของสวสดการรกษาพยาบาล และการออกก าลงกาย

สงผลตอสขภาพจตของผสงอายอยางมนยส าคญทางสถต ดงนน นโยบายการใหโอกาสผสงอายในการ

ท างาน การลดความเหลอมล าของสวสดการรกษาพยาบาล และการสงเสรมการออกก าลงกายท

เหมาะสมกบวย จงควรไดรบการสงเสรม ปจจยทมอทธพลตอภาวะเสยงการมปญหาสขภาพจตของ

ผสงอายไทย (วชาญ ชรตน, โยธน แสวงด, และสพาพร อรณรกษสมบต, 2555) พบวา ลกษณะของ

ผสงอายทเสยงตอการมปญหาสขภาพจต สวนใหญ อยในภาคกลาง และอยนอกเขตเทศบาลมากกวา

ในเขตเทศบาล เปนผหญงมากกวาผชาย เมอผสงอายมอายเพมขนจะท าใหมภา วะเสยงตอการม

ปญหาสขภาพจตเพมขน และทส าคญสวนใหญเปนหมาย/หยา/แยกกนอย นอกจากนยงพบวา

ผสงอายทมการศกษา สงขนจะมภาวะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตลดลงอยางเหนไดชด เมอ

พจารณาปจจย ดานสขภาพ พบวา ผทมความพการแตก าเนด และหลงก าเนดเสยงตอการมปญหา

สขภาพจตมากกวาผทไมพการ ส าหรบปจจยดานเศรษฐกจ พบวา ผสงอายทไมไดท างานจะมภาวะ

เสยงตอการมปญหาสขภาพจตสงกวาผสงอายทท างานเลกนอย และเมอคาใชจายทงสนของครวเรอน

เพมขนผสงอายจะมภาวะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตลดลง ผสงอาย ทอยในครวเรอนทมฐานะ

ยากจนมภาวะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตสงกวาผทอยในครวเรอนทไมจนเกอบ 2 เทา จากการ

126 วเคราะหอทธพลของปจจยทางประชากรและสงคม สขภาพ และเศรษฐกจตอภาวะเสยงการมปญหา

สขภาพจตของผสงอายไทย พบวา ภาค เพศ ศาสนา สถานภาพสมรส การศกษา ความเปนผน าใน

ครวเรอน ความพการความสามารถในการดแลตนเอง ความสามารถในการเดนทางไปนอกพนท

คาใชจายทงสน ของครวเรอน และฐานะทางเศรษฐกจของครวเรอนมอทธพลตอภาวะเสยงการม

ปญหา สขภาพจตของผสงอายอยางมนยส าคญทางสถต

การศกษาปจจยทสงผลตอความเครยดและความสขของการดแลผสงอาย (สาสน เทพสวรรณ

, ณฐจรา ทองเจรญชพงศ, และ รศรนทร เกรย, 2556) เพอคนหาปจจยทสงผลตอระดบความเครยด

และความสขของผดแลผสงอายทเปนคนในครอบครว โดยศกษาจากปจจยสวนบคคลของผดแล

(Personal characteristics) ปจจยสาเหตของความเครยด (Stressors) ปจจยสนบสนนทางสงคม

(Social support) ไดแก การมเพอนหรอคนในสงคมคอยชวยเหลอในยามท ตองการ และการม

ความรสก มนคงปลอดภยเมออยในครอบครว และปจจยการจดการกบความเครยด (Coping

strategies) พบวา ผดแลสวนใหญเปนเพศหญงและมความสมพนธเปนบตร จากการวเคราะหผลโดย

วธวเคราะหการถดถอยพหคณ (Multiple Regression) พบวา การดแลผสงอายเปนเวลานานจะ

สงผล ใหผ ดแลมความสข เพม ขน ท ง นอ าจเ นองมาจากการปรบจตใจรบ ในบทบาทของ

ผดแล นอกจากนบรรทดฐานของความกตญญกตเวทตอบดามารดาอาจชวยใหผดแลเกดการยอมรบ

ภาระทเกดขนจากการดแลได การมผชวยดแลสงผลใหความเครยดลดลงและมความสขเพมขน

เชนเดยวกบการไดรบแรงสนบสนนจากครอบครวและสงคมทสงผลใหความเครยดลดลงและม

ความสขเพมขน ในสวนของการจดการกบความเครยด พบวา การจดการกบความเครยดโดยมง

อารมณ เชน การระบายอารมณ ยงท าใหสถานการณสขภาพจตแยลง นอกจากนการศกษาของเกสร

มยจน (เกสร มยจน, 2558) ยงพบวาปจจยดานสถานภาพสมรส และปจจยดานรายไดมผลตอระดบ

สขภาพจตในผสงอายโดยผสงอายทโสดและมรายไดมระดบสขภาพจตท ดในระดบสง โดยม

ขอเสนอแนะควรจดใหมการจดโครงการสงเสรมเกยวกบการดแลสขภาพจตผสงอายในชมชน ทงใน

เรองการวาง แผนการใชชวตตอไป การจดหาแหลงหารายไดเสรมของผสงอายทไมมรายไดเปนของ

ตนเองเทาทความสามารถของ ผสงอายนนม เพอสงเสรมใหผสงอายคงไว/สงเสรมการปฏบตตวเพอ

การมสขภาพจตทด

จากการศกษาคณภาพชวตของผสงอายในชมชนหม 7 ต าบลพลตาหลวง อาเภอสตหบ

จงหวดชลบร (ปยภรณ เลาหบตร, 2557) พบวา โดยภาพรวม คณภาพชวตของผสงอายอยในระดบ

127 คอนขางดเมอจ าแนกตามรายดานไดดงน ดานสงแวดลอม อยในอนดบ 1 ดานรางกาย อยในอนดบ 2

ดานความสมพนธทางสงคม อยในอนดบ 3 ดานจตใจ อยในอนดบ 4 ผลการเปรยบเทยบ พบวา

คณภาพของผสงอายในชมชนหม 7 ต าบลพลตาหลวง อาเภอสตหบ จงหวดชลบร ทม เพศ อาชพ

สถานภาพตางกน มคณภาพชวตไมแตกตางกน สวนผสงอาย ทม อาย ระดบการศกษา ตางกน ม

คณภาพชวตแตกตางกน สวนระดบคณภาพชวตของผสงอายในเขตเทศบาลเมองบานสวน จงหวด

ชลบร (ธารน สขอนนต, สภาวลย จารยะศลป, ทศนนท ทมมานนท, และ ปยรตน จตรภกด, 2554)

พบวา คณภาพชวตของผสงอายในภาพรวมอยในระดบปานกลาง โดยผสงอายสวนใหญมคณภาพชวต

ระดบปานกลาง รอยละ 64.2 รองลงมาเปนระดบด รอยละ 24.8 และระดบไมด รอยละ 11.0 เมอ

พจารณารายไดพบวา คณภาพชวตของผส งอายทอยในระดบปานกลางไดแก ดานรางกาย

สภาพแวดลอม และจตใจ ตามล าดบ สวนทอยในระดบด คอดานความสมพนธทางสงคม ผลการ

เปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตผสงอายจ าแนกตามปจจยสวนบคคล พบวา คณภาพชวตของ

ผสงอายแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ในปจจยตอไปน คอ อาย , ระดบการศกษา, อาชพ ,

รายได, การเปนสมาชกกลมทางสงคมและการรบสวสดการกองทนผสงอาย คอ ผทมอาย 60–69 ป,

การศกษาตงแตอนปรญญาขนไป,อาชพขาราชการบ านาญ , รายไดเฉลยมากกวา 5,001 บาทเปน

สมาชกกลมทางสงคม, และไมรบสวสดการกองทนผสงอาย จะมคณภาพชวตทดกวากลมอน จากผล

การศกษามขอเสนอใหหนวยงานทเกยวของควรเนนการพฒนาดานรางกายจตใจและสภาพแวดลอม

ของผสงอายคณภาพชวตใหมากขนเพอยกระดบคณภาพชวตจากปานกลางไปสระดบด

คณภาพชวตของผสงอายในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดนครราชสมา (ชตเดช

เจยนดอน, นวรตน สวรรณผอง, ฉววรรณ บญสยา, และ นพพร โหวธระกล, 2554) พบวาผสงอายม

ความพอใจกบคณภาพชวตดานรางกายรอยละ 50.4 และพอใจดานจตใจรอยละ 52.7 ปจจยท

สามารถท านายคณภาพชวตดานรางกายม 6 ปจจย ไดแก ความรสกมคณคาในตนเอง ภาวะสขภาพ

การเขารวมกจกรรมของชมรม การศกษา อาชพและอาย โดยสามารถอธบายคณภาพชวตดานรางกาย

ไดรอยละ 30.5 ปจจยทสามารถท านายคณภาพชวตดานจตใจ 4 ปจจย ไดแก ความรสกมคณคาใน

ตนเอง ภาวะสขภาพการเขารวมกจกรรมของชมรม และสมพนธภาพในครอบครว โดยสามารถอธบาย

คณภาพชวตดานจตใจไดรอยละ21.5 บคลากรสาธารณสขควรสงเสรมใหผสงอายมความรสกมคณคา

ในตนเอง สงเสรมสมพนธภาพในครอบครวองคกรทองถนควรรวมใหการสงเสรมกจกรรมเหลานท

สอดคลองกบความตองการของผสงอาย เพอคณภาพชวตทดขนของผสงอายในชนบท

128

การศกษาปจจยทมอทธพลตอความสขในชวตของผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม (จตนภา ฉมจนดา, 2555) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอความสขในชวตของผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความสขในชวตอยในระดบมาก รายไดความสามารถในการดแลตนเอง แรงสนบสนนทางสงคม พฒนกจครอบครวระยะวยชรา มความสมพนธทางบวก กบความสขในชวต อยางมนยส าคญทางสถต สวนอายมความสมพนธทางลบ กบความสขในชวตอยางมนยส าคญทางสถต นอกจากน ยงพบวา พฒนกจครอบครวระยะวยชรา ความสามารถในการดแลตนเอง และแรงสนบสนนทางสงคม สามารถรวมกนท านายความสขในช วตของผสงอายในชมชนจงหวดนครปฐม ไดรอยละ 57.60 อยางมนยส าคญทางสถต (R2=0.576, p<0.01)

สวนการศกษาคณภาพชวตของผสงอายในพนทเฝาระวงทางประชากรกาญจนบร ของเรวด สวรรณนพเกา และ รศรนทร เกรย เพอศกษาถงระดบคณภาพชวตของผสงอาย ในจงหวดกาญจนบรแบบองครวม และจ าแนกตามองคประกอบ (ดานครอบครว ดาน สขภาพ ดานความมนคงทางเศรษฐกจ และดานมาตรฐานการอยอาศยและสภาพแวดลอม) ความสมพนธระหวางลกษณะทางประชากร เศรษฐกจ และสงคม กบ คณภาพชวตของผสงอายในจงหวดกาญจนบรแบบองครวม และจ าแนกตามองคประกอบดงกลาวพบวา กลมตวอยางประชากรอาย 60 ปขนไปจ านวน 3,550 คน หญงมสดสวนสงกวา ชาย สวนใหญเปนผสงอายตอนตน (60-69ป) เปนผมค จบระดบประถมศกษา ไมได ท างาน และอาศยอยในพนท ทมความเปนชนบท คณภาพชวตดานมาตรฐานการอยอาศย และสภาพแวดลอมทอยในระดบดสงทสด (รอยละ 15.2) รองลงมาคอ คณภาพชวตดาน ครอบครว (รอยละ 14.4) ดานความมนคงทางเศรษฐกจ (รอยละ 6.6) และดานสขภาพ (รอยละ 4.5) ตามล าดบ จากคณภาพชวตทง 4 ดานน ามาซงคณภาพชวตองครวม พบวา คณภาพชวตองครวมอยในระดบด รอยละ 13.2 จากการวเคราะหถดถอยแบบ พหโลจสตค กบคณภาพชวตในแตละดาน และองครวม โดยเปรยบเทยบผสงอายทม คณภาพชวตดกบต า พบวา การศกษา และพนทอยอาศย มความสมพนธกบคณภาพชวต ในทกๆ ดาน กลาวคอ ผสงอายยงมการศกษาสงโอกาสมคณภาพชวตดกสงขนไปดวย ผสงอายทอาศยอยในพนท ทมความเปนเมอง/กงเมอง มโอกาสทจะมคณภาพชวตทด สงกวาผสงอายทมการศกษานอยและผสงอายทอยในพนททมลกษณะความเปนชนบท (เรวด สวรรณนพเกา และ รศรนทร เกรย, 2554)

การศกษาปจจยทมอทธพลตอคณภาพชวตผสงอายในเขตเทศบาลเมองบางมลนาก อ าเภอ

บางมลนากจงหวดพจตร (สรจตต วฒการณ, พสษฐ จอมบญเรอง, และ ไพศาล สรรสรวสทธ, 2558)

พบวาระดบคณภาพชวตของผสงอายในภาพรวมอยในระดบปานกลาง ผลการวเคราะหสมประสทธ

สหสมพนธภายในระหวางตวแปร พบวา ตวแปรปจจยลกษณะสวนบคคลไมมความสมพนธกบตวแปร

คณภาพชวตและการศกษายงพบวา ตวแปรทง 4 ประกอบดวย คณภาพชวตผสงอาย ปจจยน า ปจจย

เออ และปจจยเสรมมความสมพนธกน โดยคณภาพชวตผสงอายและ ปจจยน า มความสมพนธกนมาก

129 ทสดและสมพนธในทางบวก ผลการวเคราะหถดถอยพหคณ พบวา ตวแปรซงเปนปจจยทง 4 ดาน คอ

ตวแปรปจจยลกษณะสวนบคคล ปจจยน า ปจจยเออ ปจจยเสรม มความสมพนธกบคณภาพชวต

ผสงอาย รอยละ 46.60 และผลการศกษายงพบวา ตวแปรทมอทธพลตอคณภาพชวตผสงอายมาก

ทสด คอ ตวแปรปจจยน า รองลงมา คอ ปจจยเออ และปจจยเสรม ตามล าดบ สวนตวแปรปจจย

ลกษณะสวนบคคลไมมอทธพลตอคณภาพชวตผสงอาย

สวนภาวะสขภาพและคณภาพชวตของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต (จราพร ทองด, ดาราวรรณ รองเมอง, และ ฉนทนา นาคฉตรย, 2555) เพอศกษาความสมพนธระหวางภาวะสขภาพและคณภาพชวตของผสงอายในเขต 5 จงหวดชายแดนภาคใต (สงขลา สตล ยะลา ปตตาน และนราธวาส ) พบวาผสงอาย รอยละ 70 ปวยดวยโรคเรอรงอยางนอยหนงโรคตอคน โรคทพบบอยไดแก ความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 34.5 เบาหวาน คดเปนรอยละ 6.9 โรคหวใจ คดเปนรอยละ 1.5 และ ไตวายเรอรง คดเปนรอยละ 1.5 ปญหาสขภาพทพบสวนใหญมปญหาเกยวกบ การมองเหน คดเปนรอยละ 58 ผวหนงแหงและมผนคน คดเปนรอยละ 39.90 การควบคมการขบถายปสสาวะ คดเปนรอยละ 30 ผสงอายสวนใหญมภาวะสขภาพและคณภาพชวตอยในระดบปานกลาง รอยละ 59.1 โดยคณภาพชวตมความสมพนธทางบวกในระดบสงกบภาวะสขภาพ (r = .77, p < .01) ขอเสนอแนะจากผลการวจย คอบคลากรในทมสขภาพ ตลอดจนผทมสวนรวมในการดแลผสงอาย ควรมสวนรวมในการวางแผนจด กจกรรมสงเสรมสขภาพ และปองกนการเจบปวยดวยโรคเรอรงทเหมาะสมกบบรบทของวฒนธรรมทองถน โดย เฉพาะหลกศาสนาซงเปนปจจยปองกนทส าคญเฉพาะในผสงอายกลมน ดงนนการใชหลกศาสนาน าสขภาพในผสงอาย การบรณาการความรเรองศาสนาใหสอดคลองกบพฤตกรรมสขภาพทถกตอง อาจมผลชวยการสงเสรมใหผสงอายกลมนมภาวะสขภาพและคณภาพชวตทด

คณภาพชวตของผสงอายในพนทจงหวดสราษฎธาน พบวาระดบคณภาพในการด ารงชวตของผสงอายในภาพรวมและรายดานอยในระดบคณภาพด ไดแก ดานสมพนธภาพทางสงคมดานจตใจ ดานรางกายและดานสงแวดลอม ผลเปรยบเทยบคณภาพในการด ารงชวตของผสงอาย จ าแนกตามปจจยสวนบคคลพบวา เพศ อาย วฒการศกษา แหลงทมาของรายไดหลก และรายไดเฉลยตอเดอน แตกตางกนท าใหคณภาพในการด ารงชวตของผสงอายตางกน ระดบความพงพอใจในการจดสวสดการสงคมของผสงอายพบวาในภาพรวมอยระดบปานกลาง เมอพจารณารายดาน พบวา อยในระดบมาก 3 ดานและระดบปานกลาง 7 ดาน ผลการศกษาปญหาและขอเสนอแนะในการจดสวสดการสงคม ของผสงอายมปญหาทส าคญ คอ การจายเบยยงชพไมตรงเวลา ความลาชาการใหบรการ การบรการของเจาหนาทสาธารณสขไมทวถงพนทชนบทขอเสนอแนะทส าคญ คอ เพมเบยยงชพและจายตรง

130 เวลามหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทสาธารณสขใหความรการดแล สขภาพแกผสงอาย และตงศนยตรวจสขภาพของผสงอายทก ๆ เดอน (ปลมใจ ไพจตร, 2558)

การสงเคราะหงานวจยทศกษาความสมพนธระหวางลกษณะทางจตและสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอายในประเทศไทย (นรสรา พงโพธสภ และ ฐาศกร จนประเสรฐ , 2555) เพอรวบรวมและประมวลผลงานวจยทศกษาความสมพนธระหวางลกษณะทางจตและสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย พบผลทนาสนใจไดแก คณลกษณะดานการวจยของงานวจย พบวา งานวจยเกยวกบคณภาพชวตผสงอายทง 72 เรองใชวธการสมตวอยางแบบงาย (รอยละ30.91) เกบขอมลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนสดสวนสงสด (รอยละ 23.61) ทฤษฎหลกทใชคอ ทฤษฎคณภาพชวตผสงอาย (รอยละ30.56) ซงสวนใหญใชแนวคด ทฤษฎคณภาพชวตของ WHO ส าหรบความหมายของคณภาพชวตผสงอายพบวา โดยสวนใหญนยามคณภาพชวตวาเปนความรสกและการรบรของบคคล (รอยละ 65.28) และเปนสถานะของบคคลในการด ารงชวตในสงคม (รอยละ 63.89) เมอพจารณาประเดนองคประกอบของคณภาพชวตผสงอายพบวา เกอบครงแบงองคประกอบเปน 4 ดาน (รอยละ 49.25) ไดแก ดานสขภาพรางกาย (รอยละ 91.04) องคประกอบสภาพทางสงคม (85.07) สขภาวะทางจตใจ (รอยละ 67.16) และองคประกอบสภาพทางเศรษฐกจ (รอยละ 29.85)

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล พบวามสวนใหญเปนแบบวดทผวจยน าแบบวดของผอนมาใชทงฉบบ ซงเปนแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกชด 26 ตวชวด (WHOQOL-BREF) โดยสวฒน มหตนรนดรกล และคณะ น ามาแปลเปนภาษาไทยเรยกวาคณภาพชวตขององคการอนามยโลกฉบบภาษาไทยชดยอ 26 ตวชวด (WHOQOL-BREFTHAI) มาตรวด 5 ระดบ องคประกอบของคณภาพชวตจ านวน 4 ดาน โดยมตทมการศกษามากทสด ไดแก มตดานรางกาย มตดานสงคม มตดานสงแวดลอม และมตดานจตใจ ผลการวเคราะหอภมานพบวา กลมปจจยดานจตและสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอาย เรยงตามล าดบคาเฉลยของขนาดอทธพล ไดแก กลมปจจยดานโปรแกรมจดกระท า กลมปจจยดานจตลกษณะตามสถานการณ กลมปจจยดานสถานการณทางสงคม กลมปจจยดานชวสงคม และกลมปจจยดานจตลกษณะเดม โดยมตวแปรทส าคญในแตละกลมปจจย ไดแก โปรแกรมการแนะแนวกลมความเชอในความสามารถตนเองในการมคณภาพชวตทด ความสมพนธในครอบครว รายได และความสามารถในการเผชญปญหาและฝาฟนอปสรรค ตามล าดบขอคนพบจากการวเคราะหเชงเนอหาและการวเคราะหเชงอภมาน จะท าใหผสนใจทตองการศกษาประเดนคณภาพชวตของผสงอายสามารถน าองคความรเกยวกบคณลกษณะของงานวจย และตวแปรเชงเหตทมอทธพลตอคณภาพชวตของผสงอายไปประยกตใชศกษาเพอการวจยขนสงตอไปในขณะเดยวกนขอคนพบเกยวกบปจจยดานจตและสงคมทมอทธพลตอคณภาพชวตของผสงอายจะเปนประโยชนเชงนโยบายส าหรบหนวยงานดานผสงอายน าไปใชพฒนาและสงเสรมคณภาพชวตของผสงอาย

131

การศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอาย :กรณศกษาปจจยเชงลกบาน

คลองโยง หมท 1 พบวาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายโดยรวมอยระดบดเมอวเคราะหรายดาน

พบวาการ พฒนาทางจตวญญาณ ความสมพนธระหวางบคคล โภชนาการและความรบผดชอบ ตอ

สขภาพ อยระดบด กจกรรมทางกาย และ การจดการความเครยดอยระดบปานกลาง และปจจยเชง

ลกทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายในผทมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยระดบดพบประเดน

ส าคญ ไดแกลกษณะเฉพาะทโดดเดนของผทมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทดความเชอและการปฏบต

ตามค าสอนของพระพทธศาสนา วถชวตทเออตอการมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทด งานอาชพและ

รายไดทไมเกษยณ การมครอบครวทดการมแรงสนบสนนทดและการอาศยอยกบธรรมชาตมาตลอด

ชวต (ยภา โพผา, สวมล แสนเวยงจนทร, และ ทศนย พฤกษาชวะ, 2560)

สวนการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในทองถนโดยใชโรงเรยนเปนฐานตามหลกเศรษฐกจพอเพยง เพอศกษาระดบคณภาพชวตผสงอาย วเคราะหปจจยทเกยวของกบคณภาพชวตผสงอาย และก าหนดแนวทางการพฒนาคณภาพชวตผสงอายโดยใชโรงเรยนเปนฐ านตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของผสงอาย พบวา ระดบคณภาพชวตผสงอายในภาพรวมอยในระดบคอนขางมาก โดยดานความสมพนธระหวางบคคลเปนอนดบแรก รองลงมาคอดานการรวมกลมทางสงคม ดานสภาพอารมณทด และดานสภาพรางกายทด ตามลาดบ ในขณะทดานสภาพความเปนอยทด และดานการตดสนใจดวยตนเองมระดบคณภาพชวตในระดบปานกลาง ปจจยทเกยวของกบคณภาพชวต พบวาดานสภาพอารมณทด มปจจยทเกยวของไดแกปจจยดานความวาเหว อางวาง และปจจยดานความสขกาย สบายใจ ดานความสมพนธระหวางบคคลมปจจยท เกยวของไดแก ปจจยดานปฏสมพนธในครอบครว มตรสหายและเพอนบาน ดานการรวมกลมทางสงคมมปจจยทเกยวของไดแก ปจจยดานการอทศและการไดรบการยอมรบจากชมชน ดานสภาพความเปนอยทด มปจจยทเกยวของไดแก ปจจยดานการดารงชพ และปจจยดานรายรบและรายจาย คณภาพชวตดานสภาพรางกายทด มปจจยทเกยวของไดแก ปจจยดานการใสใจเรองสขภาพ และปจจยดานการบรโภคทด และสดทายดานการตดสนใจดวยตนเอง มปจจยทเกยวของไดแก ปจจยดานความเปนอสระทางความคด และปจจยการเลอกทาในสงทตองการ แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของผสงอายโดยใชโรงเรยนเปนฐานตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ผานความเหนชอบจากผทรงคณวฒซงสามารถน าไปทดลองใช และศกษาผลการใชกบผสงอายในทองถนได (สทธพงศ บญผดง, 2554)

จากการประเมนความตองการจ าเปนในการบรการดแลสขภาพผสงอายของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (สมจนต เพชรพนธศร, วไลวรรณ ทองเจรญ, และ สมชาย วรภรมยกล, 2556) เพอประเมนและจดอนดบความตองการจ าเปนในการบรการดแลสขภาพผสงอายของรพ .สต.และเปรยบเทยบความตองการจ าเปนในการบรการดแลสขภาพผสงอายของรพ .สต. ทมขนาดความ

132 รบผดชอบ ประชากรทแตกตางกน พบวาหมวดการใหบรการในครอบครว/ชมชนของผสงอาย ไดรบการประเมนจากกลมตวอยางวา เปนความตองการจ าเปนมากทสดในการบรการดแลสขภาพผสงอาย รองลงมา คอ หมวดการเชอมโยงสงตอผสงอายทมปญหา หมวดการใหบรการในรพ.สต. และหมวดการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค ตามล าดบ รพ .สต. ทงขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ จดล าดบความส าคญหมวดการใหบรการในครอบครว/ชมชนเปนอนดบหนง สวนหมวดการเชอมโยงสงตอผสงอายทมปญหา ไดรบการประเมนของรพ.สต. ขนาดเลกและขนาดกลาง ใหมความส าคญเปนอนดบสอง ในขณะทรพ.สต.ขนาดใหญ ประเมนใหหมวดการใหบรการในรพ .สต. มความส าคญเปนอนดบสอง และไมพบความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตในแตละหมวดและในภาพรวมทกหมวดของความตองการจ าเปนในการใหบรการดแลสขภาพผสงอาย ระหวางรพ.สต. ทมขนาดความรบผดชอบแตกตางกน

ในการพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง (ทนงศกด ยงรตนสข, ภาณวฒน เชดเกยรตกล, และ ปณตา วรรณพรณ, 2557) เพอศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย พฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงสาหรบผสงอาย ศกษาผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงสาหรบผสงอาย และปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบทพฒนาขน พบวา กลมตวอยางสวนใหญ ไมมความรเกยวกบแหลงการเรยนร ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาตนเอง ไมรวธการเรยนร และไมเคยไดรบการฝกทกษะในการเรยนร ในดานความตองการดานการเรยนร กลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการพฒนาวธการเรยนร (60.0%) ไมตองการใชแหลงเรยนร (50.0%) ไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง (50.0%) ไมตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง (50.0%) ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร (40.0%) แตมความตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร (55.0%) รปแบบการเรยนรทพฒนาขนคอ โครงการอบรมใหความรแกผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างาน จากนนกลมตวอยางน าความรทไดจากการอบรมไปใชในชวตประจาวน โดยมการหยดพกหรอเปลยนอรยาบถระหวางการท างานเปนระยะๆ บางคนเขารวมกจกรรมออกกาลงกายโดยการรากระบองทกวน เปนเวลา 1 เดอน ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงพบวา กลมตวอยางมภาวะพฤฒหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถต

แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายศนยบรการผ สงอายดนแดง สงกดกรงเทพมหานคร (อรอ าไพ บรานนท, 2554) เพอศกษาแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายศนยบรการผสงอายดนแดง สงกดกรงเทพมหานคร ใน 4 ดาน ไดแก ความตองการดานรางกาย จตใจ สงคม เศรษฐกจ และเปรยบเทยบแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายรวบรวมปญหาขอเสนอแนะท เกยวกบแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอาย พบวา แนวทางการสงเสรมการ

133 เรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายโดยรวมและรายดานอยในระดบมากเรยงจากมากไปหานอยไดแกดานความตองการทางกาย ดานความตองการทางดานจตใจ ดานความตองการทางดานสงคม ดานความตองการดานเศรษฐกจ ตามล าดบ เปรยบเทยบความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอาย จ าแนกตามตามเพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพ รายได และขนาดครอบครว พบความแตกตางอยางมนยส าคญ คอ ผสงอายหญงมความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกาย ดานความตองการทางดานจตใจ ดานความตองการทางดานสงคม ดานความตองการดานเศรษฐกจสงกวาชาย กลมอายระหวาง 60-69 ป มความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกายสงกวากลมอาย 70 ปขนไป กลมทไมเคยเรยนหนงสอและมระดบการศกษาในระดบประถมศกษามความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางจตใจสงกวากลมทมระดบการศกษามธยมปลาย/ปวช กลมผสงอายทโสดมความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกายและสงคมสงกวากลมสมรส หมาย หยาราง กลมผสงอายทมรายไดตอเดอน 10 ,001 บาทขนไปมความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกายสงกวาผสงอายทมรายไดตอเดอน ต ากวา 5 ,000 บาท ผสงอายทมขนาดครอบครวมากกวา 3 คน มความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกาย ดานความตองการทางดานจตใจ ดานความตองการทางดานสงคม ดานความตองการดานเศรษฐกจสงกวากลมทมขนาดครอบครว 1-3 คน ขอเสนอแนะของผสงอายคอควรมาตรวจสขภาพสปดาหละ 2 -3 ครง ชอบกจกรรมออกก าลงกายทมอยแลว จดกจกรรมทใหลกหลานไดมามสวนรวมมากขน การจดกจกรรมทศนศกษาและทองเทยวทกเดอน จดตลาดนดส าหรบผสงอาย

ระบบการสงเสรมสขภาพใหเปนผสงอายทมพฤฒพลง ในเขตต าบลโนนอดม อ าเภอเมองยาง จงหวดนครราชสมา (บญนาค ปตถานง และ วยทธ จ ารสพนธ , 2556) พบวา ระบบการสงเสรมสขภาพซงใหประชาชนมสวนรวม สงผลใหเกดสขภาพของผสงอายมสขภาพทดและเปนผสงอายทมพฤฒพลง สวนปญหาและอปสรรคเกยวเนองกบการน านโยบายและโครงการไปปฏบตจรงไมไดทงหมด ส าหรบแนวทางการพฒนาระบบการสงเสรมสขภาพ ไดแก การมทศทางของนโยบายทชดเจน และ ปจจยทจ าเปนตอการด าเนนโครงการ เชน งบประมาณ บคลากร เครองมอ ทจะตองไดรบการจดสรรอยางเพยงพอ ทงนกเพอใหบรรล เปาหมายของนโยบาย ทจะท าใหใหผสงอายมคณภาพชวตทด สวนรปแบบการดแลผสงอายของอาสาสมครผดแลผสงอาย ในเขตเทศบาลต าบลพกราง อ าเภอพระพทธบาท จงหวดสระบร (สมาล เอยมสมย , รตนา เหมอนสทธ, และจรญศร ทองมาก, 2555) เพอศกษารปแบบการดแลผสงอายของอาสาสมครผดแลผสงอาย (อผส.) ในเขตเทศบาลต าบล พกราง อ าเภอพระพทธบาท จงหวดสระบร และประสทธภาพของรปแบบการดแลผสงอายของอาสาสมครผดแลผสงอายในเขต เทศบาลต าบลพกราง อ าเภอพระพทธบาท จงหวดสระบร พบวา อาสาสมคร

134 ผดแลผสงอายตองการมสวนรวมในการดแลผสงอายในเขตเทศบาลต าบลพกรางภาพรวมอยในระดบมาก อาสาสมครผดแลผสงอายมความคดเหนและศกยภาพในการดแลผสงอายในเขตเทศบาลต าบลพกรางภาพรวมอยในระดบปานกลาง อาสาสมครผดแลผสงอายไมมความมนใจในการดแลหรอใหค าแนะน าผสงอายจ าเปนตองมความรเกยวกบการแนะน าวธการใหความร เอกสารและแหลงเรยน รตางๆ รวมทงพเลยงเพอเปนทปรกษารปแบบการดแลผสงอายของ อาสาสมครผดแลผสงอาย คอ SINGTONG MODEL ป ร ะ ก อ บ ด ว ย Superintendent, Individual, Network, Government, Team Organization, Nice, Group Home การดแลผสงอายของอาสาสมครผดแลผสงอายแตละครง มการด าเนนการ 5 ขนตอน คอ 1) ขนวางแผน 2) ขนปฏบตการ 3) ขนสงเกต 4) ขนสะทอนผล 5) ขนปรบปรง ผสงอายทไดรบการดแลมความพงพอใจภาพรวมอยในระดบมาก อาสาสมครผดแลผ สงอายมความคดเหนและศกยภาพในการดแลผสงอายภาพรวมอยในระดบมาก ความคดเหนและศกยภาพของอาสาสมครผดแลผสงอายในการดแลผสงอายกอนและหลงใชรปแบบการดแลผสงอาย แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

สวนการศกษาความสมพนธระหวางความฉลาดทางสขภาพและพฤตกรรมสขภาพของผสงอายทเปนโรคเรอรงหลายโรค (แสงเดอน กงแกว และนสรา ประเสรฐศร , 2558) พบวา กลมตวอยางมความฉลาดทางสขภาพในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 68.2 เมอทดสอบความสมพนธ พบวา ปจจยสวนบคคล คอ สถานภาพสมรส มความสมพนธกบความฉลาดทางสขภาพอยางมนยส าคญทางสถต และพบวาพฤตกรรมสขภาพโดยรวมมความสมพนธกบความฉลาดทางสขภาพอยางมนยส าคญทางสถต ผลการศกษาดงกลาวใชเปนขอมลในการเลอกใหขอมลสขภาพ ตามระดบความฉลาดทางสขภาพของผสงอายทมลกษณะสวนบคคลแตกตางกน และปจจยทมผลตอความรอบรดานสขภาพและผลลพธพฤตกรรมสขภาพของประชาชนวยท างาน อ าเภอพรเจรญ จงหวดบงกาฬ (ภมร ดรณ และ ณรงควทย ขนพจารย, 2559) ซงจะเปนผสงอายตอไปพบวาความรอบรดานสขภาพโดยรวมของกลมตวอยางอยในระดบมาก โดยองคประกอบดานการเขาถงขอมลสขภาพมระดบคะแนนมากทสด ผลลพธพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางในภาพรวมอยในระดบมาก กลมตวอยางทมเพศ ระดบการศกษา อาชพ และรายไดตอเดอนท ตางกน มความรอบรดานสขภาพโดยรวมแตกตางกน ปจจยการเขาถงบรการสขภาพมความสมพนธเชงบวกระดบปานกลางกบความรอบรดานสขภาพโดยรวม และความรอบรดานสขภาพโดยรวมมความสมพนธเชงบวกระดบปานกลางกบทกผลลพธพฤตกรรมสขภาพ ขอเสนอแนะส าคญ คอ หนวยงานสาธารณสขในอ าเภอพรเจรญควรเพมชองทางการใหบรการสขภาพทหลากหลาย เพอใหประชาชนวยท างานเขาถงบรการมากขน จะท าใหความรอบรดานสขภาพเพมขน

การวจยปฏบตการอยางมสวนรวมในการพฒนารปแบบการดแลผสงอายแบบอง ครวม (เกรยงศกด ธรรมอภพล และคณะ, 2557) เพอพฒนารปแบบการดแลผสงอายแบบองครวม พบวา

135 การดแลผสงอายในลกษณะองครวม ควรใหครอบคลมการเฝาระวงภาวะสขภาพ โภชนาการทเหมาะสม และการดแลผสงอายทมภาวะซมเศรา การพฒนาอาชพส าหรบผสงอายทมความตองการรายไดเพมเตม และการรกษา/สงเสรมคณคาผสงอายทสอดคลอง ครอบคลมผสงอายทกกลม/วย โดยค านงถงความแตกตางระหวางพนทเมอง-ชนบท และสงคมวฒนธรรม เพอเสรมสรางความเขมแขงในการดแลผสงอายอยางยงยน ภายใตการจดการเครอขายความรวมมอของกลไกตางๆ ทงจากในและนอกชมชน รปแบบการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย (ครบน จงวฒเวศย, มาเรยม นลพนธและ วรรณภา แสงวฒนะกล, 2558) พบวา การเรยนรอยางสรางสรรคของผสงอายเปนการเรยนรผานกจกรรมทสนกสนาน เปนประโยชน ตรงตามความตองการและภาวะสขภาพของผสงอาย กจกรรมทท าใหไดเขารวมกบสงคมและไดแสดงศกยภาพและคณคาของตนใหประจกษเรยนรทความสของครวม สามารถเชอมโยงไปใชในชวตใหมความสข ความสามารถดานสขภาพกาย คอ สามารถรบประทานอาหารและออกก าลงกายไดอยางเหมาะสม ดานสขภาพจต คอเรยนรการปรบตว ปรบใจมเจตคตทดตอตนเองและผอน ดานอาชพ คอสามารถพงตนเอง มความปลอดภย การท างานท เหมาะสม และดานวฒนธรรม คอการเปนผมภม ร วฒนธรรม ประเพณ สามารถถายทอด ประยกตใหเขากบยคสมย รปแบบการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย ประกอบดวยหลกการ ทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคบนพนฐานกจกรรมทสงเสรมการพฒนาการดแลสขภาพกาย สขภาพจต อาชพ การถายทอดวฒนธรรม แนวคดความสขของผสงอายควรอยบนพนฐานของความมนคง ความสมดล ความพอเพยง ปจจยในการน ารปแบบการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทยไปใชคอ ความตองการของผสงอาย บรรยากาศการเรยนร ความเขาใจสภาพผสงอาย เทคนควธการ การสนบสนนจากครอบครวและชมชน เงอนไขการน ารปแบบไปใชไดแก ความรความเขาใจในการเรยนรของผสงอาย เปาหมายความสของครวม การบรณาการความรวมมอ การใหความส าคญกบผสงอาย องคความรทองถนของชมชน

การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย (จรญญา วงษพรหม, ครบน จงวฒเวศย, นวลฉวประเสรฐสข, และนรนดร จงวฒเวศย, 2558) พบวา ผสงอายมความสขความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรมทสามารถสนองตอบตอคณภาพชวตใน 4 มต คอ กาย ใจ สงคม และปญญา/การเรยนร ผสงอายเกดกระบวนการมสวนรวมของชมชนผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และกจกรรมสานวยใสใจผสงอายทผวจยและกลมปฏบตการหลกรวมด าเนนการกบชมชน เกดการบรณาการความรและกจกรรมในชมชนผานการสรปบทเรยนจากประสบการณทไ ดเรยนร รวมกน เกดความยงยนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชนโดยการด าเนนการตอเนองของชมชน ทประกอบดวย 1. แกนน าผสงอาย คนวยอน และหนวยงานทเกยวของในชมชน

136 2. เกดกระบวนการมสวนรวมของชมชนผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชว ตผสงอาย และกจกรรมสานวยใสใจผสงอายทผวจยและกลมปฏบตการหลกรวมด าเนนการกบชมชน 3. เกดการบรณาการความรและกจกรรมในชมชนผานการสรปบทเรยนจากประสบการณทไดเรยนร รวมกน 4. เกดความยงยนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชนโดยการด าเนนการตอเนองของชมชน ทประกอบดวย แกนน าผสงอาย คนวยอน และหนวยงานทเกยวของในชมชน

การจดกระบวนการเรยนรเพอสงเสรมศกยภาพของกลมเปาหมายเฉพาะในหมบานคลองโยง ต าบลคลองโยง อ าาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม (ศ รณา จตตจรส และคณะ , 2556) กลมเปาหมายเฉพาะ กลมผสงอาย พบวากลมผสงอายตงเปนชมรมชอลลาวดสขาว อยภายใตการดแลของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ต าบลคลองโยง1(รพ.สต.) มสมาชกจ านวน 195 คน พบกนวนอาทตยสปดาหท 3 ของเดอน มการจด กจกรรมดานการออกก าลงกายโดยเจาหนาทรพ.สต.และการรบประทานอาหารกลางวนรวมกน ปญหา ส าคญทพบเกยวกบสขภาพไดแกมคาดชนมวลกาย (BMI) เกนเกณฑโคเลสเตอรอล และ ไตรกลเซอไรด สง ปวดขอ ปวดเขา รบประทานยาลกกลอน ยาตม และยาหมอ เพอรกษาโรคและบ ารงรางกาย ไมออกก าลงกาย เจบปวยดวยโรคเร อรง เชน เบาหวาน และความดนโลหตสง กลมมความตองการการออกก าลงกายประกอบดนตรไทย (ดนตร ,กฬา) การนวดแผนโบราณ และงานประดษฐ ศกยภาพของกลมคอม ความสามคค มความ รเก ยวกบประวตศาสตรชมชน เลนดนตรไทย มการจดกจกรรมเรยนรในการดแล ตนเองดานอาหาร อวยวะส าคญ และการพบผาเชดหนา

ปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย (ขวญดาว กล ารตน, ครบน จงวฒเวศย, ภทรพล มหาขนธ, และนวลฉว ประเสรฐสข, 2556) พบวา พฤตกรรมสขภาพ ความรการดแลสขภาพ ความเชอดานสขภาพ ความเชอประสทธภาพแหงตน อยในระดบปานกลาง การรวมกจกรรมทางสงคม ความเชอวฒนธรรมทองถน การเขาถงแหลงเรยนร และการชน าตนเอง อยในระดบต า สวนแรงสนบสนนทาง สงคมอยในระดบสง พฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย เมอจ าแนกตามเพศ สถานภาพสมรส ระดบการ ศกษา รายไดตอเดอน สภาพการดแลผสงอาย และบทบาทในชมชนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต แบบจ าลองปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย มความสอดคลอง กลมกลนกบขอมลการว จย โดยปจจยทสงผลทางบวกและมนยส าคญทางสถตตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ไดแก การชน าตนเอง ความเชอดานสขภาพ แรงสนบสนนทางสงคม การเขาถงแหลงเรยนร และความเชอประสทธภาพแหงตนสวนปจจยทสงผลทางลบและ มนยส าคญทางสถตตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ไดแก ความเชอวฒนธรรมทองถน และความรการดแลสขภาพ

137

การศกษาการดแลสขภาพและภาวะสขภาพของผสงอายไทย (พมพสทธ บวแกว และ รตพร ถงฝง, 2559) วตถประสงคเพอศกษาภาวะสขภาพของผสงอายไทยและอ านาจในการท านายภาวะสขภาพของ ผสงอาย พบวาภาวะสขภาพของผสงอายไทยอยในระดบปานกลาง ปจจยดานคณลกษณะสวนบคคล การสนบสนนทางสงคมและ การดแลสขภาพของผสงอายรวมกนท านายภาวะสขภาพของผสงอายไทยไดรอยละ 11.2 ตวแปรทส าคญทสด คอ รายได โดยพบวาระดบรายไดเฉลยตอปตงแต 50,000 บาทขนไป สามารถท านายภาวะสขภาพผสงอายไดมากทสด รองลงมาคอการดแลสขภาพของผสงอาย การศกษานเสนอแนะวาภาครฐควรทจะคงไวซงนโยบายทเกยวของกบสวสดการของผสงอาย โดยเฉพาะอยางยงเบยยงชพผสงอายและปรบปรงชองทางการเขาถงสทธ ดงกลาวใหครอบคลมและทวถง รวมทงสงเสรม พฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอาย โดยเนนการมสวนรวมของครอบครว จากการศกษาความเปนไปไดในการน าดชนชวดดานศกยภาพของผสงอายหรอพฤฒพลงตามกรอบแนวคดมาประยกตใชในประเทศนอกพนทสหภาพยโรป ผลพบวา การมงานท าและมรายไดของผสงอาย การมชวตทอสระ ลดการพงพงเปนปจจยทส าคญ ดงนนควรทจะสงเสรมการจางงานในผสงอาย สงเสรมการมสวนรวมกบกจกรรมทางสงคม สงเสรมใหผสงอายไดด ารงชวตอยางอสระ พงพงตนเอง สงเสรมและพฒนาส งแวดลอมท เออ ตอผสงอาย (United Nations Economic Commission for Europe, 2012)

มโนทศนใหมของนยามผสงอาย : มมมองเชงจตวทยาสงคม และสขภาพ (รศรนทร เกรย, อมาภรณ ภทรวาณชย, เฉลมพล แจมจนทร, และ เรวด สวรรณนพเกา, 2556) พบวาค าจ ากดความหรอขอตกลงเกยวกบค าวา “ผสงอาย” นน องคการสหประชาชาต ไมไดมการก าหนดเกณฑอายเรมตนท เปนมาตรฐาน เพยงยอมรบโดยทวไปวาหมายถงบคคลหรอกลมประชากรทมอายตามปปฏทน ตงแต 60 ปขนไป ซงเปนเกณฑอายเรมตนเดยวกบค าแนะน าขององคการอนามยโลกทใชในการก าหนดชวงอายของผสงอาย แตในทางปฏบตมความแตกตางระหวางประเทศ กลาวคอกลมประเทศพฒนาแลว แมสวนใหญไมไดก าหนดอยางเปนทางการหรอระบชดเจนทางกฎหมาย แตมกถกอางองหรอตกลงไวทเกณฑอายตงแต 65 ปขนไป ในขณะทประเทศก าลงพฒนาหลายประเทศ รวมถงประเทศไทย ก าหนดไวหรอตกลงไวทอายตงแต 60 ปขนไป การก าหนดนยามผสงอายทงในประเทศไทยและตางประเทศ อยภายใตแนวคดทวาผสงอายเปนวยทเปราะบาง สมควรไดรบสวสดการการดแลหลงจากการท างาน จงมกเปนอายเดยวกนกบอายเกษยณนอกจากการก าหนดดวยอายแลว ความหมายของการเปนผสงอายยงสามารถอธบายโดยทฤษฎประกอบ ทางสงคมภายใตมโนทศนเกยวกบการสราง “ภาพแทนความจรง” วาภาพลกษณผสงอายทถกรบรและเขาใจนน เกดจากการสรางภาพขนในแตละสงคม แตละวฒนธรรม และแตละชวงเวลา ซงเปนเพยงความจรงบางสวน ในสงคมสมยใหม ภาพลกษณของผสงอายทปรากฏมกถกน าเสนอดานลบ ซงน าไปสการเลอกปฏบตและ

138 การรงเกยจอนเนองมาจากอาย หรอ “วยาคต” ตอผสงอายส าหรบประเทศไทยในอดต ตงแตสมยอยธยา ถงแมจะไมมการก าหนดนยามผสงอายอยางเปนทางการแตอนมานไดวาหมายถงผมอาย 60 ปขนไปเชนกน กลาวคอระบบมลนาย ซงเปนระบบทมไพรส าหรบพระมหากษตรยหรอขนนางใชเปนก าลงแรงงานในการสงคราม หรอท างานตางๆ เชน การท าเกษตรกรรมและการกอสราง ก าหนดใหผชายสนสดการเปนไพรเมออาย 60 ป ปจจบน ประเทศไทยไดก าหนดนยามผสงอายอยางเปนทางการตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546โดย “ผสงอาย” หมายถง บคคลซงมอายเกน 60 ปบรบรณขนไปและมสญชาตไทย ผลการสนทนากลมและการสมภาษณเชงลกมความคลายคลงกน พบวา นยามผสงอายในปจจบน ผเขารวมสนทนากลมพจารณาจาก 1) เกณฑอายตามปปฏทน สวนใหญคดวา คอบคคลทมอาย 60 ป ตามเกณฑของทางราชการ 2) ดจากลกษณะภายนอก เชน หนาตาทดมอาย หรอแก ผวหนงทเหยวยนผมหงอกสขาว 3) การมสขภาพและความจ าไมด เปนวยทตองพงพงผอน 4) ความสามารถในการท างาน ลดลง หรอไมสามารถท างานไดแลว 5) พฤตกรรมและอารมณ เชน จกจก ขบน ย าคดย าท า และ 6) การเปลยนแปลงสถานภาพ เปน ป ยา ตา ยาย ทวด ส าหรบการก าหนดนยามผสงอายในอนาคตควรจะเปลยนแปลง โดยมความเหนเปน 4 ทางเลอก เรยงจากความเหนของผสนทนากลมมากไปนอยดงน 1) ก าหนดดวยอายเทานน เนองจากชดเจนทสดและสามารถบรหารจดการก าลงคนได 2) ก าหนดดวยอาย และคณลกษณะของผสงอายทเปนเชงบวก เนองจากการก าหนดดวยอายมความส าคญ และการก าหนดลกษณะเชงบวกท าใหผสงอายรสกมคณคา และภมใจในตนเอง และท าใหผสงอายตองท าตวใหเหมาะสมกบลกษณะเชงบวก 3) คณลกษณะทเปนเชงบวกเทานนเนองจากการก าหนดอายทแนนอน มผลทางจตวทยา ท าใหรสกวาตนเองถงวยสงอาย ซงทกคนไมตองการถงวยน นาจะเปนเพราะภาพจ าของผสงอายมลกษณะเชงลบ และ 4) ไมมนยามผสงอาย เนองจากการรบรวาตนเองเปนผสงอายขนอยกบแตละบคคล การก าหนดนยามโดยใชอายท าให รสกวาตนเองแก ส าหรบการก าหนดนยามผสงอายในเชงคณคานน ผรวมสนทนากลมสวนใหญใหความเหนวานาจะท าไดยาก เนองจากการใหความหมาย “คณคา” ทแตกตางกนของแตละบคคล และผสนทนากลมเกอบทกคนเหนวาการใหนยาม ผสงอายควรเปนนยามเดยวทวประเทศไมวาจะเปนนยามแบบใด เพอความเสมอภาค ถงแมความเปนผสงอาย มความแตกตางกนระหวางเขตเมอง และชนบท หญง และชาย ส าหรบการก าหนดดวยอายนน ไมวาจะเปนขอเสนอท 1 หรอ 2 สวนใหญของผรวมสนทนากลมมความ เหนวานาจะเลอนอายใหสงขนจาก 60 ป เนองจากในปจจบนคนไทยโดยเฉลยมอายยนยาวขน สขภาพดขนซงอาจจะเลอนเปนท 65 ป หรอ 70 ป แตตองไมกระทบสทธประโยชนทไดรบในปจจบน เชน การไดรบเบยยงชพ ตองยงคงไดรบเมออาย 60 ปขนไปเชนเดม ผลกระทบทางบวกจากการเลอนนยามผสงอายใหมอายสงขน จะท าใหมสขภาพจตดทรสกวาตนเองยงไมแก เมอสขภาพจตดสขภาพกายยอมดตามไปดวย มพลงในการท างานยาวนานขน และถาการขยายอายผสงอาย น าไปสการขยายอายการท างานดวย จะท าใหยงมรายได ไมตองพงพา

139 ลกหลานมากจนเกนไป สงผลตอความรสกวาตนเองยงมคณคา มความภาคภมใจในตนเอง ส าหรบในทางลบนน มเปนสวนนอยทเหนวาถาเชอมโยงอายผสงอายทเพมมากขนและอายเกษยณเปนอายเดยวกน อาจท าใหคนรนใหมมโอกาสไดเขาท างานนอยลง และมการเปลยนแปลงวฒนธรรมการเลยงหลาน มผสงอายเลยงหลานนอยลง เนองจากผสงอายออกมาท างานมากขน ส าหรบความหมายเชงภาพลกษณหรอทศนคตทมตอผสงอายนนมทงเชงลบและเชงบวก ส าหรบเชงลบดงกลาวขางตนนนนาจะเปน “ภาพแทนความจรง” หรอภาพจ าของผสนทนากลมทกชวงวยและทกอาชพมากกวาภาพจ าเชงบวก เนองจากภาพลบเปนประเดนความเหนทมาจากผเขารวมสนทนากลมกอนภาพลกษณเชงบวก สวนภาพลกษณเชงบวกนนตองมการกระตนความคดจากผด า เนนการสนทนากลมภาพลกษณ เช งบวกจะมง เนนไปทความม คณคา เชน ความมประสบการณ และการถายทอดภมปญญาสคนรนหลงอยางไรกตามการเปลยนนยามผสงอาย ถาเปลยนแตอาย ประชาชนจะไมไดรบประโยชน ประชาชนควรไดรบประโยชนดวย ดงนนจงควรมการเปลยนทศนคตของสงคมทมตอผสงอายใหเปนเชงบวกมากขนโดยการสนบสนนผสงอายในการดแลสขภาพตนเอง ตลอดจนการมสวนรวมในสงคม การปฏบตตนของผสงอายเองจะเปนประเดนส าคญทท าใหสงคมยอมรบในคณคาส าหรบขอเสนอแนะจากการศกษาครงนคอ นยามผสงอายควรใชเปนตวเลขท 65 ป เนองจากเปนความเหนสวนใหญของผสนทนากลมและการสมภาษณเชงลก และมหลกฐานเชงประจกษเชงตวเลขทางดานวชาการประชากรศาสตร ไดแกการมอายยนยาวทเหลออยของผทมอาย 65 ปในปจจบนเทากบของผทมอาย 60 ปเมอกวาหาสบปทผานมา และการก าหนดดวยอายอยางเดยวจะท าใหสามารถบรหารจดการก าลงคนได ส าหรบภาพลกษณเชงบวกนน ควรใชส าหรบการปรบเปลยนทศนคตทมตอผสงอาย ไมใชในการก าหนดนยามเนองจากไมสามารถก าหนดเปนมาตรฐานเดยวกนไดถงแมวาความเหนสวนใหญของผเขารวมสนทนากลมเหนวาการปรบเปลยนนยามผสงอายตองไมกระทบสวสดการทไดรบ เชน อายทไดรบเบยยงชพ แตในอนาคตสวสดการเบยยงชพจะเปนภาระตองบประมาณของรฐทจะเพมขนอยางมาก เน องจากการฉายภาพจ านวนประชากรในอนาคต พบวาสดสวนและจ านวนผสงอายจะเพมขนอยางตอเนอง ในขณะทสดสวนและจ านวนประชากรวยแรงงานลดลง นอกจากนคณลกษณะของผสงอายในอนาคตจะมการศกษาสงขน รายไดมากขนดวย จงควรมการศกษาถงแผนรองรบในระยะยาวถงผลกระทบจากสวสดการเบยยงชพ นอกจากนการเปลยนนยามผสงอายใหเปนทยอมรบตองมการสอสารชแจงลวงหนา เชน การใหความรเกยวกบการเปลยนแปลงของโครงสรางอายของประชากรทจะมประชากรวยสงอายเพมขนอยางตอเนอง และผลกระทบทอาจเกดข นส าหรบนยามเชงบวกนน ควรใชส าหรบการปรบเปลยนทศนคตของสงคมทมตอผสงอาย เชนการก าหนดใหมค าขวญ หรอลกษณะทพงประสงคของผสงอาย ในวนผสงอายแหงชาตทกป คลายกบค าขวญวนเดกทมประจ าทกป เชน ภาพลกษณเชงบวกทไดจากการสนทนากลม “แกชา มคณคา สขภาวะด”หรอ “มคณคา และประสบการณ” และท

140 ส าคญคอการเตรยมพรอมของประชากรใหเขาสวยสงอายอยางมคณคา เหมาะสมกบภาพลกษณเชงบวก ซงควรก าหนดไวในหลกสตรการศกษาตงแตระดบตนเพอใหเขาใจกระบวนการสงวย และตระหนกถงคณคาผสงอาย ผานการสงเสรมการท ากจกรรมทเกยวของกบผสงอายโดยมเดกเปนแกนน าในการคดสรางสรรคกจกรรมเอง เพอใหเดกเรยนรดวยตนเอง ในการเตรยมความพรอมใหตนเองมคณคา และเปนทนาเคารพนบถอเมอเขาสวยสงอายส าหรบประชาชนโดยทวไป ทศนคตเชงบวก และความรเกยวกบการเปลยนแปลงโครงสรางอายของประชากร อาจผานชองทางการจดประชม สมมนา ทเกยวของกบเรองผสงอาย หรอประชาสมพนธผานสอทคนทวไปเขาถงได เชน การจดรายการวทย โทรทศน บทความ หนงสอพมพ หรอนตยสาร เปนตนส าหรบการเชอมโยงอายผสงอายกบอายการท างาน หรอการขยายอายเกษยณในภาคราชการและภาคเอกชนนน ตองไดรบการศกษาอยางรอบดานถงผลกระทบทอาจเกดขน ส าหรบภาคเอกชน ภาครฐควรมมาตรการจงใจในการจางแรงงานผสงอาย (รศรนทร เกรย et al., 2556) จะเหนไดวากระบวนทศนใหมในการพฒนาผสงอายใหเปนผสงอายทมภาวะพฤฒพลงหรอศกยภาพในการดแลตนเองและน าไปสการแกปญหาภาระพงพงทางสงคมของผสงอายในยคสงคมผสงอาย คอ การศกษาและการเรยนรตลอดชวตในวยสงอาย จากการสงเคราะหเอกสาร พบวา แนวคดทางการศกษาเพอการพฒนาภาวะพฤฒพลงในผสงอาย คอ (1) แนวคดการศกษาตลอดชวต (2) แนวคดพฤฒาวทยาดานการศกษา (3) แนวคดการพฒนาเมองแหงการเรยนร และ (4) แนวคดการ พฒนาเมองส าหรบผสงอาย โดยทกแนวคดลวนมความเชอมโยงกนในดานกระบวนการและเปาหมายคอการพฒนาผสงอายในระดบปจเจกบคคลใหเปนผสงอายทมภาวะพฤฒพลงและระดบสงคมใหเปนสงคมผสงอายทมพฤฒพลง แนวคดการศกษาเพอการพฒนาภาวะพฤฒพลงในผสงอายไทยในรปแบบการพฒนาเมองแหงการเรยนรเพอการพฒนาผสงอาย ซงเปนรปแบบการศกษาเพอการพฒนาภาวะพฤฒพลงในผสงอายทมความส าคญในการสรางสงคมแหงการเรยนรและสอดคลองกบบรบทการเปนสงคมผสงอายของประเทศไทย (ระว สจจโสภณ, 2556)

การศกษาเพอพฒนาแผนกลยทธและแผนปฏบตการเพอสงเสรมใหผสงอายมสขภาพดของ

สหภาพยโรป (2555-2563) พบวา ตองก าหนดแผนและมอบหมายผรบผดชอบใหชดเจน โดยตงเปาหมายเพอใหผสงอายมสขภาพด มสงแวดลอมทเออตอผสงอาย สรางระบบการดแลผสงอายในระยะยาว และศกษาวจยแนวทางการดแลผสงอาย เพมคณภาพการดแลผสงอาย และสงเสรมใหผสงอายมสวนรวมกบชมชนและสงคม (WHO Regional Committee for Europe, 2012)

การจดศกษาของผสงอายในศตวรรษท21 ของประเทศใตหวน (Ya-hui Lee, 2015) พบวา

ในการจดการศกษาส าหรบผสงอายในประเทศใตหวนตองมการประยกใชแนวคดการเรยนรตลอดชวตในการจดการเรยนรใหกบผสงอายโดยสงเสรมการมสวนรวมของโรงเรยนหรอระบบการศกษาทวไปท

141 มทรพยากร และแหลงประโยชนทมความพรอมตองจดสถานท สงสนบสนนทเออตอการเรยนรของผสงอายใหผสงอายสามารถเขาถงและใชประโยชนได

การศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤฒพลงในผสงอายของประเทศฟนแลนด โปแลนด และสเปน (Jaime Perales, et.al, 2014) พบวา การศกษาและอาชพ มความสมพนธกบพฤฒพลง การสงเสรมพฤฒพลงตองด าเนนการเพอการเตรยมตวกอนเขาสวยผสงอาย การสงเสรมการศกษาและการเรยนร รวมทงการสงเสรมการมงานท า การมรายได มความส าคญตอพฤฒพลงและการด ารงชวตของผสงอาย

การศกษาแรงจงใจ และการรบรประโยชนของโปรแกรมการศกษาและการเรยนรตอ เพศ กา ร ม ส ข ภ า วะ ท ด ก า ร ม ร า ย ไ ด ข อง ผ ส ง อ า ย (Miya Narushima, Jian Liu, and Naomi Diestelkamp, 2013) พบวา โปรแกรมการศกษาส าหรบผสงอายมผลตอการมสขภาวะท ด การมรายได ของผสงอาย ผสงอายมแรงจงใจ และมการรบรทางบวก ผสงอายตองการใหยงคงจดการศกษาส าหรบผสงอายและมการขยายไปยงพนทชมชนหางไกลรวมทงเออใหผสงอายสามารถเขาถงไดงาย สะดวก และไมมคาใชจายเพอใหผสงอายมสขภาพด สามารถดแลตนเองได

การศกษาผลของการมสวนรวมในกจกรรมของสงคมตออตราการตายของผสงอายในประเทศญปน (Yuka Minagawa and Yasuhiko Saito, 2015) พบวา การมสวนรวมในสงคม ครอบครว สงผลในทางทดตอสขภาวะและผลกระทบดานลบอนๆในผสงอาย การสงเสรมการมสวนรวมในผสงอายสงผลใหผสงอายในประเทศญปนมสขภาพดสามารถคงไวซ งการท าหนาทตางๆและเปนผสงอายทประสบความส าเรจในชวต

จากการศกษาสถานการณทวโลกเกยวกบความเสยง กลยทธ และการปองกนการกระท าความรนแรงตอผส งอาย (Pillemer, Burnes, Riffin, and Lachs, 2016) พบวาปจจบนยงไมมประเทศใดทก าหนดความเสยง กลยทธ และการปองกนการกระท าความรนแรงตอผสงอายไวอยางชดเจน

จากรายงานการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายในประเทศไทย โดยสภาการศกษา (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2561) พบวาปญหาใหญของประเทศไทยคอ ผสงอายในชนบทมฐานะยากจน ไมมเงนออม มพนฐานการศกษานอย และมปญหาสขภาวะ ในขณะทประชากรสงอายเพมจ านวนขนอยางรวดเรวจะตองหาวธการสงเสรมใหผสงอายมพฤฒพลง (active ageing) มศกยภาพในการด ารงชวตตามปกตซงการเรยนรเปนปจจยส าคญทมความสมพนธกบการสงอายอยางมพลงสามารถพฒนาสขภาพกายสขภาพใจ และปองกนโรคสมองเสอมได กระบวนทศนใหมในการพฒนาผสงอายไทยใหสงวยอยางมพลงและลดภาระพงพงทางสงคมของคอ การใหการศกษาและสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย การสงเสรมการเรยนรของผสงอาย ในพนทปฏบตงานจรง ๔ ภาค พบวา ในหลายแหงชมรมผสงอายรวมกบองคกร

142 ปกครองสวนทองถน และหนวยงานทเกยวของไดเปดโรงเรยนผสงอาย เพอจดกจกรรมการเรยนรใหกบผสงอายในพนท แตการสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอายไทยยงไม สามารถจดไดอยางทวถงและมคณภาพ ผสงอายจ านวนนอยทมโอกาสไดเรยนรสาระการเรยนร และจ านวนชวโมงทเรยนกนอย ขาดแคลนบคลากร และผสงอายสวนใหญไมสะดวกในการเดนทาง หลกสตรของ กศน . ซงมชวโมงเรยนยาวนานถกมองวาเนนวชาการมากไป ปจจยทน าไปสความส าเรจ ของโรงเรยนผสงอาย คอ ผบรหารมความรความเขาใจ เชน เปนขาราชการครบ านาญ และไดรบ ความรวมมอจากผน าชมชน ตลอดจนหนวยงานทเกยวของใหการสนบสนนประเทศไทยยงไมสามารถจดการศกษาใหกบผสงอายไดอยางทวถงเนองจากมผสงอายเปนจ านวนมากและผสงอายสวนใหญมพนฐานการศกษานอย สถานศกษาทกระดบยงไมมกจกรรมสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอายอยางจรงจง มเปนเพยงสวนนอยมากและประการส าคญทสด คอ ยงไมได พฒนาบคลากรผมความเขาใจและเชยวชาญเรองการจดการศกษาส าหรบผสงอาย สวนรปแบบและวธการจดการเรยนรของผสงอายในประเทศทคดสรรและใหความส าคญกบการจดการเรยนรแกผสงอายอยางเปนระบบพบวาทกประเทศใหความส าคญกบการสงเสรมการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตส าหรบผสงอาย แตละประเทศมแนวปฏบตตางกน เนองจากบรบททางเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม และสภาพแวดลอมตางกน แตสามารถแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนไดวาประเทศไหนมจดแขงอยางไร แตไมอาจเปรยบเทยบไดวาของประเทศไหนดกวากนแตละประเทศมจดเดนตางกนไป บางประเทศมองคกรอาสาสมครซ งเปนภาคเอกชนจดสอนในรปมหาวทยาลยวยทสาม(The Universities of the Third Age - U3A) ซงตางจากมหาวทยาลยทวไป เนองจากเปนการรวมกลมของผสงอายจดกจกรรมการเรยนรตามความสนใจ บางประเทศไดน าเทคโนโลยมาใชในการจดการศกษาส าหรบผสงอายมบรการการเรยนรในศนยการเรยนรตลอดชวตขององคกรปกครองสวนทองถนทมหลายรปแบบอยางทวถง เชน หองสมด พพธภณฑตางๆ ศนยเรยนรชมชน ผสงอายสามารถเขาไปเรยนในศนยดแลผสงอายขององคกรเอกชน และเรยนทมหาวทยาลยไดตามจ านวนทเปดให โดยไมมการบานและไมมการสอบวดผล มโปรแกรมฝกอบรมวทยากรพเลยงหรอผสอนส าหรบผสงอายและผบรหารสถาบนส าหรบผสงอายอยางมออาชพ งานวจยดงกลาวมขอเสนอแนะใหหนวยงานภาครฐและ องคกรปกครองสวนทองถนสงเสรม สนบสนน และพฒนาอยางเปนระบบ ทงดานงบประมาณ การพฒนาศกยภาพของบคลากร องคความร เทคนค ทกษะการถายทอดองคความร และควร ด าเนนงานแบบบรณาการรวมกน ผสงอายกมโอกาสไดท ากจกรรมรวมกนเพอพฒนาตนเองและมสวนรวมในสงคมเชนเดยวกบคนวยอนๆ เพอใหผสงอายมสขภาวะทดทงดานรางกายและจตใจ ปองกนภาวะสมองเสอม และสามารถมสวนรวมในการท าประโยชนใหกบสงคมไดมากทสดและมขอเสนอแนะใหท าการวจยเพอใหมขอมลความตองการในการเรยนรของผสงอายส าหรบออกแบบหลกสตรทตอบสนองความตองการของผสงอายแตละกลม และมแนวปฏบตท ดทสด (Best Practice) ส าหรบการขยายผลตอไป อกทงสงเสรมกจกรรมการเรยนร

143 รวมกนระหวางคนตางวย โดยเฉพาะปยาตายายกบหลานเพอแบงปนประสบการณของแตละวย เสรมสรางความเขาใจและการยอมรบซงกนและกนเพอการอยรวมกนในสงคมอยางเอออาทรและสงบสข โดยใชประโยชนจากอาคารสถานทของสถานศกษาระดบประถมศกษามธยมศกษาและอดมศกษาเพอการเรยนรของผสงอายเพอการอ านวยความสะดวกใหแกผสงอายโดยไมตองเดนทางไกล ดงนนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายเปนอกทางเลอกทจะน ามาเปนแนวทางในการสงเสรมใหผสงอายมการเรยนรตลอดชวตเพอใหมคณภาพชวตทด ด ารงชวตอยางมความสขตอไป

จากการทบทวนวรรณกรรมจะเหนไดวามหลายการศกษาทชวยสนบสนนและยนยนถงความส าคญในการสงเสรมใหผสงอายเปนผสงอายทมพฤฒพลง มศกยภาพในการด าเนนชวตทงดานสขภาพ (Health) การมสวนรวม (Participation) ความมนคงปลอดภย (Security) เพอใหผสงอายมสภาพรางกายทสมบรณและมสขภาพด เพอใหผสงอายมสมพนธภาพทดกบครอบครวและสามารถปรบตวเขากบชมชน สงคม และสามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมได และสงผลใหมคณภาพชวตทดตามมา จากการทบทวนงานวจยทเกยวของจะเหนไดวา การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย ดวย รปแบบการจดการเรยนรทหลากหลายทตอบสนองความตองการของผเรยน ทงการอบรมระยะสนโดยใชสอและแหลงการเรยนรทเหมาะสม การประเมนผลตามสภาพจรง และสงเสรมใหภาคเครอขายบรหารจดการการจดการศกษาตลอดชวต ซงการเรยนรตลอดชวตเปนแนวทาง กระบวนการหนงทส าคญทจะสนบสนนการบรรลเปาหมายดงกลาวขางตน กจกรรมการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย เปนการจดการเรยนรทผสมผสานการจดการศกษาในระบบโรงเรยนการศกษานอกระบบโรงเรยน และการศกษาตามอธยาศยแบบบรณาการในลกษณะสาระบนเทง มการสรางและสงเสรมแกนน าผสงอายเพอเปนแกนน าในการจดกจกรรมการเรยนร เนนการมสวนรวมในทกระดบและครอบคลมในทกมตตามกรอบแนวคดขององคการอนามยโลกในประเดนของผสงอายทมพฤฒพลง แตจากงานวจยทผานมาพบวาทงแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอายทงดานสขภาพ (Health) การมสวนรวม (Participation) ความมนคงปลอดภย (Security) ยงไมเพยงพอและมความชดเจนในแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตเพอใหตอบสนองความตองการทแทจรงของผเรยนตามบรบทของพนทและศกยภาพของผสงอายทเปนผเรยนร ดงนนจงมความจ าเปนตองท าการศกษาสภาพ ความตองการในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย และแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทเหมาะสมตอไป

144

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) เพอศกษาสภาพ ความตองการ และการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย สงเคราะหและพฒนาแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายซงมสาระส าคญดงน

ประชำกร

ประชากรทศกษาไดแกโรงเรยนผสงอายทด าเนนการในป พ.ศ. 2560 มสถานทตดตอและทด าเนนการชดเจน สามารถตดตอได ทง 4 ภมภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จ านวน 220 แหง

กลมตวอยำง

กลมตวอยางประกอบไปดวย 2 สวน คอ

1. โรงเรยนผสงอำย ทด าเนนการในป พ.ศ. 2560 มสถานทด าเนนการและชองทางทตดตอชดเจน สามารถตด ตอไ ด ท ง 4 ภม ภาค ไ ดแก ภ าคเหนอ ภาคกลาง ภาคใ ต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผวจยค านวณขนาดกลมตวอยาง โดยใชสตรการค านวณขนาดกลมตวอยางของทาโร ยามาเน (Taro Yamane, 1973 อางใน อจฉราวรรณ งามญาณ, 2554) ดงน

สตร

เมอ n แทน ขนาดของกลมตวอยาง

N แทน ขนาดของประชากร

e แทน ความคลาดเคลอนของการสมตวอยาง

ก าหนดขอบเขตความคลาดเคลอนท .05 ไดกลมตวอยางจ านวน 142 แหง จากนนผวจยท า

การสมกลมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi – stage sampling) โดยสมตามสดสวนกลมตวอยาง

แตละชน ไดกลมตวอยาง ดงน ภาคเหนอ 69 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 35 แหง ภาคกลาง 25

แหง และภาคใต 13 แหงจากนน ผวจยท าการสมแบบงาย (Simple random sampling) โดยการ

1 N e

Nn

145 จบฉลากโรงเรยนผสงอายในภมภาคนนๆจนไดกลมตวอยางจ านวนตามสดสวน (ดงแผนภมท1)

ผวจยเกบรวบรวมขอมลดวยแบบสอบถาม โดยผใหขอมลคอ ผทมหนาทหลก หรอผทรบผดชอบ

โดยตรง หรอผทมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย

แผนภมท 1 การสมกลมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi – stage sampling)

โรงเรยนผสงอายโรงเรยนผสงอายทก าลงด าเนนการและสามารถตดตอได 220 แหง

ภาคเหนอ 136 แหง

ภาคกลาง 28 แหง

ภาคใต 14 แหง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 42 แหง

69 แหง

16 จงหวด

25 แหง

21 จงหวด

35 แหง

18 จงหวด

13 แหง

10 จงหวด

ขนาดของกลมตวอยางโรงเรยนผสงอาย 142 แหง โดยแบงตามสดสวนโรงเรยนผสงอาย

สมอยางงาย Simple random sampling ตามสดสวนกลมตวอยาง

กลมตวอยางภาคเหนอ 69 แหง

กลมตวอยางภาคกลาง

25 แหง

กลมตวอยางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

35 แหง

กลมตวอยางภาคใต 13 แหง

146

2. โรงเรยนผสงอำยตนแบบ ทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2560 จ านวน 3 แหง ผวจยเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยมคณสมบตตามเกณฑดงน

1. เปนโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย ของกรมกจการผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2560

2. มการจดการเรยนรส าหรบผสงอายครบ 4 ดานไดแก ดานสงคม ดานสขภาพ ดานเศรษฐกจและดานสงแวดลอม /บรการสาธารณะ

3. เปนโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบ รอบท 1 จ านวน 1 แหง รอบท 2 จ านวน 1 แหง และผานทง 2 รอบ จ านวน 1 แหง รวมทงหมดจ านวน 3 แหง

เกบรวมรวมขอมลโดยการสนทนากลม ประกอบดวย ผบรหารและกรรมการโรงเรยนตามโครงสราง ผสงอายทเปนสมาชก และภาคเครอขายทเกยวของ แหงละ 12 คน รวม 36 คน

เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในกำรวจยประกอบไปดวย 3 สวน ไดแก

1. แบบสอบถำม สภำพ ควำมตองกำร กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอำย แบบสอบถามประกอบดวย 2 สวน (ภาคผนวก) ไดแก

สวนท 1 แบบสอบถาม ขอมลทวไปของผใหขอมลและขอมลทวไปเกยวกบลกษณะและการ

ด าเนนการของโรงเรยนผสงอาย จ านวน 28 ขอ

สวนท 2 แบบสอบถาม สภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอายประกอบดวย 5 องคประกอบไดแก องคประกอบดานสขภาพ องคประกอบดานการมสวน

รวม องคประกอบดานความมนคงปลอดภย องคประกอบดานโครงสราง และองคประกอบดาน

กระบวนการ ทผวจยสรางขนจากกรอบแนวคดพฤฒพลงขององคการอนามยโลกและการทบทวน

วรรณกรรมทเกยวของ ไดแก

1. องคประกอบดานสขภาพ โดยแบงเปนสขภาพกาย จ านวน 14 ขอ และสขภาพทางจตใจ จ านวน 13 ขอ

2. องคประกอบดานการมสวนรวม จ านวน 20 ขอ 3. องคประกอบดานความมนคงปลอดภย จ านวน 15 ขอ 4. องคประกอบดานโครงสราง จ านวน 8 ขอ 5. องคประกอบดานกระบวนการ จ านวน 26 ขอ

147

ผใหขอมลคอผทมหนาทหลก หรอรบผดชอบโดยตรง หรอมสวนเกยวของในการ

จดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย จ านวนแหงละ 1 คน แบบสอบถามใชมาตราสวนประมาณคา 5

ระดบ (Rating Scale) ตามแบบลเครท (Likert) โดยผใหขอมลเลอกตอบในชองวางตามความเหน 5

ระดบ ดงน

ระดบ สภำพ/ควำมตองกำร 5 หมายถง ระดบมากทสด 4 หมายถง ระดบมาก 3 หมายถง ระดบปานกลาง 2 หมายถง ระดบนอย 1 หมายถง ระดบนอยทสด

เกณฑในกำรแปลควำมหมำยคะแนน ดงน (ธานนทร ศลปจาร, 2560; บญเชด ช านศาสตร, 2556)

คะแนนเฉลย 4.51-5.00 หมายถง มสภาพ/ความตองการในระดบมากทสด 3.51-4.50 หมายถง มสภาพ/ความตองการในระดบมาก 2.51-3.50 หมายถง มสภาพ/ความตองการในระดบปานกลาง 1.51-2.50 หมายถง มสภาพ/ความตองการในระดบนอย 1.00-1.50 หมายถง มสภาพ/ความตองการในระดบนอยทสด

2. แนวค ำถำมกำรสนทนำกลม (Focus group) โดยมประเดนในการสนทนากลมดงน

โครงสรางกายภาพและขอมลทวไป อาจารย วทยากร ผถายทอดความร หลกสตร เนอหาทใชในการ

เรยนการสอน การไดมาซงเนอหา การมสวนรวมของผเรยนและครอบครว คณลกษณะของผเรยน

ความสนใจ ประโยชนทผสงอายไดรบ การสนบสนนจากครอบครว เครอขายทรวมด าเนนการ ปญหา

อปสรรคในการเรยนร กจกรรมหรอจดเดนของโรงเรยน (ภาคผนวก)

3. แบบตรวจสอบเพอยนยนแนวทาง โดยผเชยวชาญ (Connoisseurship) ประกอบดวย ผเชยวชาญดานการศกษา ดานผสงอาย ดานการศกษาตลอดชวต ดานการพฒนาชมชน ดานวทยาศาสตรสขภาพและการสาธารณสข ดานการสงเสรมสขภาพผสงอาย ดานสรวทยา ดานโรงเรยนผสงอาย ดานครอบครว ดานการจดการเรยนร และผมสวนไดสวนเสย (ภาคผนวก) เปนแบบสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญเกยวกบความเปนไปไดในทางปฏบต ความเหมาะสม ของแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายโดยแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Rating Scale) ตามแบบลเครท (Likert) โดยผใหขอมลเลอกตอบในชองวางตามความเหน 5

148

ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด ซงมเกณฑการใหคะแนนความเหมาะสม ความเปนไปไดในการปฏบตดงน

ระดบ ควำมเหน

5 หมายถง เหนดวยในระดบมากทสด 4 หมายถง เหนดวยในระดบมาก 3 หมายถง เหนดวยในระดบปานกลาง 2 หมายถง เหนดวยในระดบนอย 1 หมายถง เหนดวยในระดบนอยทสด

เกณฑในกำรแปลควำมหมำยคะแนน ดงน (ธานนทร ศลปจาร, 2560; บญเชด ช านศาสตร, 2556)

คะแนนเฉลย 4.51-5.00 หมายถง มความเหมาะสมมากทสด 3.51-4.50 หมายถง มความเหมาะสมมาก 2.51-3.50 หมายถง มความเหมาะสมปานกลาง 1.51-2.50 หมายถง มความเหมาะสมนอย 1.00-1.50 หมายถง มความเหมาะสมเปนไปไดนอยทสด

เกณฑทใชในการยอมรบแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย จะพจารณาจากคาเฉลยของความคดเหนของผเชยวชาญโดยตองมคาเฉลย 3.51 ขนไปซงอยในระดบมความเหมาะสมมากขนไป (ภาคผนวก)

กำรตรวจสอบคณภำพของเครองมอ

เครองมอในกำรด ำเนนกำรวจย ผานการตรวจสอบความถกตอง ความเหมาะสม ความ

ชดเจนของการใชภาษา ขอค าถาม และการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Content Validity) จาก

ผเชยวชาญดานการศกษาตลอดชวต การศกษานอกโรงเรยน ผสงอาย การพฒนาชมชน สรวทยา

และโรงเรยนผสงอายจ านวน 5 คน (ภาคผนวก) ผลการตรวจสอบความสอดคลองโดยการหาคาดชน

ความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence: IOC) ตามความคดเหนของผเชยวชาญ

โดยผวจยก าหนดระดบความคดเหนของผเชยวชาญ ดงน

คะแนน +1 หมายถง ขอค าถามวดไดตรงตามวตถประสงค

149

คะแนน 0 หมายถง ขอค าถามวดไดตรงตามวตถประสงค

คะแนน -1 หมายถง ขอค าถามวดไดไมตรงตามวตถประสงค

ผวจยน าคะแนนทไดมาหาคาดชนความสอดคลองโดยพจารณาคดเลอกเฉพาะขอค าถามทมคา

IOC = 0.6 ขนไป ผลการวเคราะหไดคา IOC = 0.6-1.0 (ภาคผนวก) จากนนผวจยน าแบบสอบถาม

ทมการปรบปรงแกไข การใชภาษาใหเขาใจงาย ชดเจน และถกตอง กอนน าไปใชจรง ไปทดลองใชกบ

กลมทมลกษณะคลายกบกลมตวอยางแตไมใชกลมตวอยางจรงจ านวน 30 แหง เพอหาความเชอมน

ของแบบสอบถามโดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบารค (Cronbach's Alpha) พบวาคา

ความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบ = .98

แนวค ำถำมสนทนำกลม แนวค าถามผานการตรวจสอบความถกตอง ความเหมาะสม ความ

ครอบคลม และ ความชดเจนของการใชภาษา ขอค าถาม จากผเชยวชาญจ านวน 5 คน และขอมล

จากการสนทนากลมมการตรวจสอบยนยนแบบสามเสา (Triangulation)

กำรตรวจสอบและกำรยนยนแนวทำงสงเสรมกำรเรยนรฯโดยผเชยวชำญ ผวจยน าเสนอ

แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายใหกลมผเชยวชาญ (Connoisseurship)

ประกอบดวยผเชยวชาญดานการศกษา ดานผสงอาย ดานการศกษาตลอดชวต ดานการพฒนาชมชน

ดานวทยาศาสตรสขภาพและการสาธารณสข ดานการสงเสรมสขภาพผสงอาย ดานสรวทยา ดาน

โรงเรยนผสงอาย ดานครอบครว ดานการจดการเรยนร และผมสวนไดสวนเสย (ภาคผนวก) วพากษ

เสนอแนะ ใหความเหน ในความเหมาะสมของแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอาย จ านวน 11 คน แลวน าผลทไดมาปรบปรงแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอายใหสมบรณขน

วธด ำเนนกำรวจย

ผวจยประสานงานกบกรมกจการผสงอาย กระทรวงการพฒนาส งคมและความมนคงของมนษย เพอตดตอขอขอมลโรงเรยนผสงอาย ตดตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากรเพอท าหนงสอขออนญาตเกบขอมลการวจยกบกลมตวอยางทงการใชแบบสอบถาม การสนทนากลม และประสานงานกบผทเกยวของกอนการเกบรวบรวมขอมล โดยวธด าเนนการวจยครงนมการด าเนนการ 3 ระยะดงน

กำรด ำเนนกำรระยะท 1 กำรศกษำสภำพ ควำมตองกำร กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวต

ของโรงเรยนผสงอำย ประกอบดวยกลมตวอยางโรงเรยนผสงอายจ านวน 142 แหง โดยเปนโรงเรยน

150 ผสงอายในภาคเหนอ 69 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 35 แหง ภาคกลาง 25 แหง และภาคใต 13 แหง โดยใชแบบสอบถาม จากนนผวจยท าการวเคราะหขอมล ทวไป สภาพ และความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายจากแบบสอบถาม

กำรด ำเนนกำรระยะท 2 กำรสนทนำกลม (Focus group) โรงเรยนผสงอำยทผำนกำร

ประเมนโรงเรยนผสงอำยตนแบบ ในการด าเนนการระยะท 2 ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโรงเรยนผสงอายทผานการ

ประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2560 โดยการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จ านวน 3 แหง ซงเปนโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนรอบท 1 จ านวน 1 แหง ผานการประเมนรอบท 2 จ านวน 1 แหง และผานการประเมนทง 2 รอบจ านวน 1 แหง ดงน

1. กำรศกษำทบทวนเอกสำร ผวจยศกษาทบทวนเอกสารทงของราชการ สมดจดบนทก /สมดจดงานของผสงอาย ตารางการเรยนร รวมถงการศกษาจากขอมลอนๆทเกยวของกบการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทง 3 แหงทงขอมลทเปนเอกสารและทเผยแพรทางสอสาธารณะ

2. กำรสนทนำกลม (Focus group) ผวจยท าการสนทนากลมโดยใชแนวค าถามการสนทนากลมและจากประเดนขอคนพบของการศกษาสภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายในการด าเนนการระยะท 1 โดยผรวมสนทนากลมประกอบดวย ผบรหารและกรรมการโรงเรยนตามโครงสราง ผสงอาย ภาคเครอขายทเกยวของ และผทมสวนไดสวนเสย (Stakeholder) ของโรงเรยนผสงอาย แหงละ 12 คน รวม 36 คน โดยผวจยไดขออนญาตบนทกเสยง และถายภาพทกครง

กำรด ำเนนกำรระยะท 3 กำรสงเครำะหและพฒนำแนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวต

ของโรงเรยนผสงอำย ภายหลงจากทผวจยท าการวเคราะหขอมลจากศกษาสภาพ ความตองการ การสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายในการด าเนนการระยะท 1 และการวเคราะหเชงเนอหา การจด

กลม สรปประเดนการสนทนากลมจากการด าเนนการวจยระยะท 2 ในการด าเนนการระยะท 3 ผวจย

สงเคราะหและเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย จากนนท าการ

ตรวจสอบยนยนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายโดยกลมผ เชยวชาญ

(Connoisseurship) จ านวน 11 คน จากนนผวจยน าขอเสนอแนะทไดมาปรบปรงแนวทางสงเสรม

151 การเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายใหสมบรณขนและเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอด

ชวตของโรงเรยนผสงอายทไดจากการด าเนนการวจย

กำรวเครำะหขอมล

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) มการเกบรวบรวม

และวเคราะหขอมลหลายวธการโดย

- การวเคราะหขอมลเชงปรมาณในการวจยครงนใชสถตบรรยาย (Descriptive

Statistics) ประกอบดวยคาความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน

- การวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเชงเนอหา การจดกลม สรปประเดน

และสงเคราะห ตรววสอบยนยนแนวทางสงเสรมการเรยนรฯ และเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

152

บทท 4

ผลกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) โดยใชวธการวจยเชงปรมาณ (Quantitative method) เพอศกษาสภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย 5 องคประกอบไดแก องคประกอบดานสขภาพ องคประกอบดานการมสวนรวม องคประกอบดานความมนคงปลอดภย องคประกอบดานโครงสราง และองคประกอบดานกระบวนการ และวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative method) โดยการสนทนากลม ผบรหารและกรรมการโรงเรยนตามโครงสราง ผสงอายทเปนสมาชก และภาคเครอขายทเกยวของกบโรงเรยนผสงอายตนแบบ จากนนสงเคราะหและเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ผลการวจยครงน ผวจยน าเสนอโดยแบงออกเปน 3 ตอน ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมลและโรงเรยนผสงอาย ตอนท 2 สภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ตอนท 3 แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมลและโรงเรยนผสงอำย

จากการศกษาสภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายโดยการเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามผมหนาทหลกหรอผรบผดชอบหรอผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายพบวา สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 52.8 อายนอยกวา 60 ป รอยละ 66.9 รองลงมาคอ อาย 60-69 ป รอยละ 19.7 สวนใหญส าเรจการศกษาตงแตระดบปรญญาตรขนไป รอยละ 79.6 ปฏบตงานในโรงเรยนผสงอายมาแลว 1-5 ป รอยละ 78.9 โดยมสถานะความเกยวของกบโรงเรยนผสงอายทหลากหลาย ดงตารางท 1 ตารางท 1 คณลกษณะทวไปของผมหนำทหลกในกำรจดกำรเรยนรของโรงเรยนผสงอำย (n=142)

ลกษณะทวไป จ ำนวน (รอยละ) เพศ

ชาย หญง

67 (47.2) 75 (52.8)

อำย นอยกวา 60 ป 60-69 ป 70-79

95 (66.9) 28 (19.7) 19 (13.4)

ระดบกำรศกษำ

153

ลกษณะทวไป จ ำนวน (รอยละ) ต ากวาประถมศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

2 (1.4) 14 (9.9) 6 (4.2) 7 (4.9)

63 (44.4) 50 (35.2)

ระยะเวลาททานปฏบตงานในโรงเรยนผสงอาย นอยกวา 1 ป 1- 5 ป มากกวา 5 ป

16 (11.3) 112 (78.9) 14 (9.9)

สถานะความเกยวของของทานกบโรงเรยนผสงอาย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ประธานหรอผด าเนนการหรอผประสานงาน ครผสอน (ผถายทอดความร) ผสงอาย /ผเรยน ประธานชมรมผสงอาย สมาชกในครอบครวของสงอาย ศษยเกาโรงเรยนผสงอาย อนๆ (นกพฒนาการชมชน, ทปรกษา, เจาหนาทเทศบาล...)

88 (62.0) 37 (26.1) 22 (15.5) 15 (10.6) 8 (5.6) 2 (1.4)

19 (13.4)

ดานโครงสรางทแสดงถงลกษณะของโรงเรยนผสงอายในการใหบรการรวมถงทรพยากรทง

เครองมออ านวยความสะดวก เงนทน ทรพยากรบคคล เชน จ านวนบคลากรและคณวฒ และ

กระบวนการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอายทแสดงถงการกระท าและกจกรรมทเกดขนจรงในการ

สงเสรมการเรยนรตลอดชวตและการแสวงหาความรและการเรยนรของผสงอาย พบวา สวนใหญ

โรงเรยนผสงอายมพนทของโรงเรยนโดยเฉพาะ มสดสวนพนทชดเจน รอยละ 35.9 บางสวนตงอยใน

ส านกงานองคกรปกครองสวนทองถน รอยละ 27.5 และจดการเรยนรตามวด โบสถ มสยด สเหรา

รอยละ 10.6 ตามล าดบ ในการจดการเรยนรสวนใหญด าเนนการมาแลว 1-5 ป รอยละ 78.9 โรงเรยน

ผสงอายมผเรยนทเปนสมาชกตงแต 25 คนจนถงมากกวา 100 คน แตสวนใหญมจ านวนผเรยน 26-

50 คน สวนใหญใชเวลาในการจดการเรยนรในวนธรรมดา รอยละ 76.8 ครงละ 3-5 ชวโมง รอยละ

65.5 เรยนรครงละ1- 2 เรอง/ประเดนเนอหา รอยละ 68.3 การเรยนแตละครงสวนใหญใชเวลา

154 ยาวนานมากกวา 5 เดอน รอยละ 60.6 และเรยนเดอนละ 4 ครง รอยละ 35.9 รองลงมาเทากนคอ

เรยนเดอนละ 1 ครง หรอ 2 ครง รอยละ 24.6 โรงเรยนผสงอายมคณะกรรมการด าเนนการ มการจด

ประชมเพอด าเนนการ ก ากบ ตดตาม ทกเดอน โดยสงทโดดเดนทสดในโรงเรยนผสงอาย ไดแก ความ

เขมแขงของกลมผสงอายในชมชนพบสงทสดถงรอยละ 38.0 การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ

ในพนท รอยละ 20.4 ภมปญญาชมชนและปราชญชาวบาน รอยละ16.9 และบคคลากรทมความ

เชยวชาญ รอยละ 13.4 ตามล าดบ ดงตารางท 2

ในดานเนอหาหรอประเดนทจดเพอสงเสรมการเรยนรแตละครงสวนใหญจะมาจากความ

ตองการของผ เรยนท เหนความส าคญและอยากเรยนร รอยละ 86.6 โดยใหผสงอายมสวนรวม

รองลงมาคอจากแหลงทรพยากร/ภมปญญาทมในชมชน รอยละ 62.0 และครผสอนก าหนดเนอหา

รอยละ 48.6 โดยรปแบบสอของโรงเรยนผสงอายทใชในการเรยนรมากทสด คอครผเชยวชาญในแต

ละดานเปนผถายทอด รองลงมาคอผสงอายดวยกน รอยละ 72.5 และวดโอ/คลป/มลตมเดย รอยละ

53.5 ในการเรยนรมกฎระเบยบ/ขอก าหนดการเขารวมเรยนรในชนเรยนหรอกลมเรยนรแบบยดหยน

หลากหลายรปแบบทงก าหนดเกณฑขนต ารวมกน ก าหนดเกณฑยดหยนตามอธยาศยและสวนใหญ

ก าหนดการวดและการประมนผลรวมกนระหวางผสอนและผเรยน รอยละ 56.3 ดงตารางท 2

ตารางท 2 ขอมลลกษณะโครงสรำงและกำรด ำเนนกำรของโรงเรยนผสงอำย (n=142) ขอมลลกษณะลกษณะโครงสรำงและกำรด ำเนนกำร จ ำนวน (รอยละ)

ทตงของโรงเรยนผสงอาย ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต

69 (48.6) 35 (24.6) 25 (17.6) 13 (9.2)

สถานทตงของโรงเรยนหรอสถานทจดการเรยนรเปนประจ า มพนทของโรงเรยนผสงอายโดยเฉพาะ สถานทตงกลมตางๆทอยในชมชน ส านกงานองคกร/หนวยงานเอกชนในพนท โรงเรยนประถมหรอมธยมทอยในพนท ศนย/หนวยงาน กศน.ต าบล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ส านกงานองคกรปกครองสวนทองถน วด โบสถ มสยด สเหรา

51 (35.9) 10 (7.0) 2 (1.4) 2 (1.4) 3 (2.1) 11 (7.7) 39 (27.5) 15 (10.6)

155

ขอมลลกษณะลกษณะโครงสรำงและกำรด ำเนนกำร จ ำนวน (รอยละ) อนๆ (อบต.เกา โรงเรยนสพฐ.ทปดไปแลว หอประชมเกา ศนยบรการ

สาธารณสข) 9 (6.3)

ระยะเวลาทโรงเรยนผสงอายจดตงและด าเนนการ นอยกวา 1 ป 1- 5 ป มากกวา 5 ป

16 (11.3) 112 (78.9) 14 (9.9)

จ านวนคณะกรรมการทด าเนนการโรงเรยนผสงอาย นอยกวา 5 คน 5 – 10 คน มากกวา 10 คน

5 (3.5) 53 (37.3) 84 (59.2)

การประชมของคณะกรรมการทด าเนนการโรงเรยนผสงอาย 1 เดอนมากกวา 1 ครง 1 เดอนตอครง 2 เดอนตอครง มากกวา 2 เดอนตอครง

16 (11.3) 58 (40.8) 27 (19.0) 41 (28.9)

คาตอบแทนของคณะกรรมการทด าเนนการโรงเรยนผสงอาย ไมม ม (คายานพาหนะ)

139 (97.9) 3 (2.1)

จ านวนผสงอายทเปนผเรยนในปจจบน นอยกวา 25 คน 26 – 50 คน 51 -75 คน 76 -100 คน มากกวา 100 คน

4 (2.8) 56 (39.4) 30 (21.1) 29 (20.4) 23 (16.2)

จ านวนผถายทอดความรทมาใหความรเปนประจ า นอยกวา 3 คน 3 - 5 คน มากกวา 5 คน

18 (12.7) 79 (55.6) 45 (31.7)

ชวงระยะเวลาในการเรยนรทงหมดตลอดหลกสตร

156

ขอมลลกษณะลกษณะโครงสรำงและกำรด ำเนนกำร จ ำนวน (รอยละ) นอยกวา 3 เดอน 3 – 5 เดอน มากกวา 5 เดอน

14 (9.9) 42 (29.6) 86 (60.6)

จ านวนครงทจดการเรยนรในแตละเดอน เดอนละ 1 ครง เดอนละ 2 ครง เดอนละ 3 ครง เดอนละ 4 ครง มากกวา 4 ครง

35 (24.6) 35 (24.6) 8 (5.6) 51 (35.9) 13 (9.2)

วนทจดการเรยนรของโรงเรยน วนเสาร อาทตย วนธรรมดา วนทมการจายเบยผสงอาย วนประชมผสงอายประจ าเดอน อนๆ (วนพระ, กอนวนพระใหญ, ทกวนท 15, ทกวนท 1และ 16 ของทก

เดอน, ทกวนท 5 และ 20 ของเดอน…)

3 (2.1) 3 (2.1) 109 (76.8) 8 (5.6) 3 (2.1) 16 (11.3)

ระยะเวลาทมการเรยนรในแตละครง นอยกวา 3 ชวโมง 3 – 5 ชวโมง มากกวา 5 ชวโมง

21 (14.8) 93 (65.5) 28 (19.7)

จ านวนเรอง/ประเดนเนอหาทจดกจกรรมการเรยนรแตละครง 1- 2 เรอง/ประเดนเนอหา 3 – 4 เรอง/ประเดนเนอหา มากกวา 4 เรอง/ประเดนเนอหา

97 (68.3) 30 (21.1) 15 (10.6)

แหลงทมาของเนอหาทจดกจกรรมการเรยนรแตละครง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ความตองการของผเรยน ครผสอนก าหนดเนอหา หนวยงานทก ากบดแลก าหนดเนอหา

123 (86.6) 69 (48.6) 78 (54.9) 88 (62.0)

157

ขอมลลกษณะลกษณะโครงสรำงและกำรด ำเนนกำร จ ำนวน (รอยละ) แหลงทรพยากร/ภมปญญาทมในชมชน อนๆ (อบต.ก าหนด, เวทประชาคม, หลกสตรโรงเรยนผสงอาย,

รฐวสาหกจ กฟผ.,บรบทสถานการณปจจบน, วทยาลยชมชน,)

14 (9.7)

รปแบบสอของโรงเรยนผสงอายทใชในการเรยนรมากทสด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ครผเชยวชาญแตละดาน ผสงอายดวยกน วดโอ/คลป/มลตมเดย โปสเตอร เกม บทบาทสมมต โปรแกรมส าเรจรป (power point) อนๆ (การท ากลม, การสอนสาธต, ,วสดอปกรณปฏบตจรง, ศกษาพนท

จรง)

128 (87.3) 103 (72.5) 76 (53.5) 20 (14.1) 52 (36.6) 31 (21.8) 37 (26.1) 11 (7.7)

กฎระเบยบ/ขอก าหนดการเขารวมเรยนรในชนเรยนหรอกลมเรยนร ไมก าหนด ก าหนดเกณฑขนต าโดยผสอน ก าหนดเกณฑขนต ารวมกน ผเรยนก าหนดตามความตองการตนเอง ก าหนดเกณฑยดหยนตามอธยาศย ตามความเหมาะสม

18 (12.7) 10 (7.0) 50 (35.2) 14 (9.9) 49 (34.5) 1 (0.7)

การวดและการประมนผล ไมก าหนด ก าหนดเกณฑตามขอบงคบ ก าหนดรวมกนระหวางผสอนและผเรยน ผเรยนก าหนดตามความตองการตนเอง อนๆ (ยดหลกการมความสขทงกายและใจ, ตามความพงพอใจ...)

26 (18.3) 21 (14.8) 80 (56.3) 11 (7.7) 4 (2.8)

สงทโดดเดนทสดในโรงเรยนผสงอายททานปฏบตงานหรอมสวนรวม บคคลากรทมความเชยวชาญ การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของในพนท

19 (13.4) 29 (20.4)

158

ขอมลลกษณะลกษณะโครงสรำงและกำรด ำเนนกำร จ ำนวน (รอยละ) ความเขมแขงของกลมผสงอายในชมชน ภมปญญาชมชนและปราชญชาวบาน กลมอาชพเสรม แหลงเรยนรทพรอมและทนสมย อนๆ (จตอาสา อสม.)

54 (38.0) 24 (16.9) 10 (7.0) 4 (2.8) 2 (1.4)

ในสวนงบประมาณและเครอขายการด าเนนงานโรงเรยนผสงอายพบวา แหลงทมาสวนใหญของงบประมาณทสนบสนนโรงเรยนผสงอายสวนใหญองคกร/หนวยงานรฐใหการสนบสนน รอยละ 71.8 รองลงมาคอองคกร/หนวยงานเอกชนในพนทใหการสนบสนน รอยละ12.0 และจดหารายไดและการสนบสนนเองเชนกลมแมบานขายผลตภณฑ กองทนออม โดยโรงเรยนผสงอายมเครอขายส าคญทรวมสนบสนนชวยเหลอการด าเนนงานไดแก กลมตางๆทอยในชมชน (กลมอาชพ , เงนออม องคกร/หนวยงานเอกชนในพนท โรงเรยนประถมหรอมธยมทอยในพนท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล องคกรปกครองสวนทองถน กลม/ผน าทางศาสนาในพนท พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด กลมจตอาสา/อาสาสมคร เปนตนดงตารางท 3

ตารางท 3 เครอขำยสนบสนนของโรงเรยนผสงอำย (n=142) ลกษณะเครอขำยสนบสนนของโรงเรยนผสงอำย จ ำนวน (รอย

ละ) แหลงทมาสวนใหญของงบประมาณทสนบสนนโรงเรยนผสงอาย

คาสมาชก องคกร/หนวยงานเอกชนในพนทสนบสนน องคกร/หนวยงานรฐสนบสนน อนๆ (ชวยเหลอกนเอง ทอดผาปา หาแหลงทนกนเอง กองทนออมกนวน

ละ บาท กลมแมบานขายผลตภณฑ)

7 (4.9) 17 (12.0) 102 (71.8) 16 (11.3)

เครอขายทรวมสนบสนนชวยเหลอการด าเนนงาน กลมตางๆทอยในชมชน (กลมอาชพ, เงนออม) องคกร/หนวยงานเอกชนในพนท โรงเรยนประถมหรอมธยมทอยในพนท ศนย/หนวยงาน กศน.

72 (50.7) 52 (36.6) 41 (28.9) 81 (57.0)

159

ลกษณะเครอขำยสนบสนนของโรงเรยนผสงอำย จ ำนวน (รอยละ)

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล องคกรปกครองสวนทองถน กลม/ผน าทางศาสนาในพนท พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด กลมจตอาสา/อาสาสมคร อนๆ

110 (77.5) 121 (85.2) 70 (49.3) 85 (59.9) 84 (59.2) 13 (9.1)

ผสนบสนนสอและอปกรณการเรยนรสวนใหญของโรงเรยนผสงอาย ผเรยนจดหาเอง องคกร/หนวยงานเอกชนในพนทสนบสนน องคกร/หนวยงานรฐสนบสนน อนๆ (ชมชน, วทยากร, สสส.)

40 (28.2) 12 (8.5) 78 (54.9) 12 (8.5)

160

ตอนท 2 สภำพและควำมตองกำร กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

จากการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามสภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอด

ชวตของโรงเรยนผสงอายประกอบดวย 5 องคประกอบไดแก องคประกอบดานสขภาพ องคประกอบ

ดานการมสวนรวม องคประกอบดานความมนคงปลอดภย องคประกอบดานโครงสราง และ

องคประกอบดานกระบวนการ ทง โดยภาพรวมและรายดาน พบวา โดยภาพรวมโรงเรยนผสงอายม

สภาพการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบปานกลางในทกดาน แตมความตองการในการ

สงเสรมการเรยนรตลอดชวตระดบมากทกดาน ซงพบวา ดานกระบวนการการด าเนนงาน ดานสขภาพ

กาย และดานโครงสรางการด าเนนงาน มคาเฉลยความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยใน

ร ะ ด บ ม า ก ส ง ส ด ( X = 4.104 SD =0.973; X =4.05 SD =0.946; X = 4.02 SD =1.056)

ตามล าดบ ดงตารางท 4

ตำรำงท 4 สภำพและควำมตองกำรกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตโดยรวม องคประกอบกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวต

กำรสงเสรมกำรเรยนร X SD แปลผล

ดานสขภาพกาย สภาพการสงเสรมการเรยนร 3.49 1.073 ระดบปานกลาง

ความตองการส ง เส รมการเรยนร

4.05 0.946 ระดบมาก

ดานสขภาพใจ สภาพการสงเสรมการเรยนร 3.48 1.092 ระดบปานกลาง

ความตองการส ง เส รมการเรยนร 3.92 1.047

ระดบมาก

ดานการมสวนรวม สภาพการสงเสรมการเรยนร 3.49 1.036 ระดบปานกลาง



ดานความมนคงปลอดภย สภาพการสงเสรมการเรยนร 3.38 1.136 ระดบปานกลาง

161 องคประกอบกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวต

กำรสงเสรมกำรเรยนร X SD แปลผล


3.96 0.984 ระดบมาก

ดานโครงสรางการด าเนนงาน

สภาพการสงเสรมการเรยนร 3.38 1.192 ระดบปานกลาง


4.02 1.056 ระดบมาก

ดานกระบวนการการด าเนนงาน

สภาพการสงเสรมการเรยนร 3.49 1.106 ระดบปานกลาง



เมอพจารณารายดาน พบวาโรงเรยนผสงอายมสภาพการสงเสรมการเรยนร ดานสขภาพกาย

สวนใหญอยในระดบมาก สวนทมสภาพอยในระดบปานกลางไดแก การตรวจสขภาพดวยตนเอง

เบองตน ( X =3.46 SD= 1.127) การดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก ( X =3.40 SD= 1.167) การ

เจบปวยและการปฐมพยาบาล ( X =3.39 SD= 1.085) ขอจ ากดดานรางกาย การปองกนและการ

ชวยเหลอตนเอง ( X =3.36 SD= 1.027) การนวดแผนไทย ( X =3.11 SD= 1.242) การสงเสรม

ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนทซบซอน ใชอปกรณชวยเหลอ สวนความตองการในการ

สงเสรมการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพกาย พบวาทงหมดทกเรองมความตองการอยในระดบมากทง

ในเรองการสงเสรมสขภาพอนามยและการดแลตนเอง ( X =4.34 SD= .833) กจกรรมทางกายและ

การออกก าลงกายดวยตนเอง ( X =4.29 SD= .864) อาหารและโภชนาการส าหรบผสงอาย ( X

=4.20 SD= .893) การเจบปวยและการปฐมพยาบาล ( X =4.20 SD= .877) การดแลสขภาพชอง

ปาก-ฟน-เหงอก ( X =4.17 SD= .850) ตามล าดบ ดงตารางท 5

ตำรำงท 5 สภำพและควำมตองกำร กำรเรยนรตลอดชวตดำนสขภำพกำย (health) ขอท กำรสงเสรมกำรเรยนร X SD แปลผล 1. สภาพการสงเสรมสขภาพอนามยและการดแล

ตนเอง 3.87 .974 ระดบมาก

ความตองการการสงเสรมสขภาพอนามยและการดแลตนเอง

4.34 .833 ระดบมาก

162

ขอท กำรสงเสรมกำรเรยนร X SD แปลผล

2. สภาพการใชยาส าหรบผส งอายและขอควรระมดระวงในการดแลตนเอง

3.54 1.069 ระดบมาก

ความตองการการใชยาส าหรบผสงอายและขอควรระมดระวงในการดแลตนเอง


3. สภาพการตรวจสขภาพและการตรวจตามนด 3.67 1.083 ระดบมาก ความตองการการตรวจสขภาพและการตรวจตามนด

4.01 1.052 ระดบมาก

4. สภาพการตรวจสขภาพดวยตนเองเบองตน 3.46 1.127 ระดบปานกลาง ความ ตองการการตรวจสขภาพดวยตนเองเบองตน


5. สภาพอาหารและโภชนาการส าหรบผสงอาย 3.77 .920 ระดบมาก ความตองการอาหารและโภชนาการส าหรบผสงอาย


6. สภาพกจกรรมทางกายและการออกก าลงกายดวยตนเอง


ความตองการกจกรรมทางกายและการออกก าลงกายดวยตนเอง


7. สภาพการดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก 3.40 1.167 ระดบปานกลาง ความตองการการดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก


8. สภาพการเจบปวยและการปฐมพยาบาล 3.39 1.085 ระดบปานกลาง ความตองการการเจบปวยและการปฐมพยาบาล 4.20 .877 ระดบมาก

9. สภาพขอจ ากดดานรางกาย การปองกนและการชวยเหลอตนเอง

3.36 1.027 ระดบปานกลาง

ความตองการขอจ ากดดานรางกาย การปองกนและการชวยเหลอตนเอง


10. สภาพการฝกสมองและความจ า 3.51 1.077 ระดบมาก ความตองการการฝกสมองและความจ า 4.06 .921 ระดบมาก

11. สภาพการนวดแผนไทย 3.11 1.242 ระดบปานกลาง ความตองการการนวดแผนไทย 3.66 1.148 ระดบมาก

163


12. สภาพการสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐาน

3.53 1.022 ระดบมาก

ความตองการการสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐาน

3.87 1.067 ระดบมาก

13. สภาพการสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนทซบซอน ใชอปกรณชวยเหลอ


ความตองการการสงเสรมความสามารถในการปฏบ ตกจวตรประจ าวนทซบซอน ใชอปกรณชวยเหลอ

3.61 1.051 ระดบมาก

14. สภาพแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพส าหรบผสงอาย


ความตองการแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพส าหรบผสงอาย

4.00 1.004 ระดบมาก

รวม สภำพกำรสงเสรมกำรเรยนร 3.49 1.073 ระดบปำนกลำง

ควำมตองกำรสงเสรมกำรเรยนร 4.05 0.946 ระดบมำก

เมอพจารณาในประเดนสภาพและความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตดาน

สขภาพจตใจพบวาสวนใหญมสภาพการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพจตใจอยในระดบ

มากแตเมอพจารณาในประเดนยอยเรองการเปลยนแปลงดานอารมณในผสงอาย ( X =3.31

SD=1.060 ) การจดการความขดแยงและความเครยด ( X =3.32 SD=1.194 ) การยอมรบการ

เปลยนแปลงในตนเองและสภาพสงคม ( X =3.44 SD=1.049 ) แหลงประโยชน บรการและการ

ชวยเหลอดานสขภาพจตส าหรบผสงอาย ( X =3.32 SD= 1.152 ) การทองเทยวและศกษาธรรมชาต

( X =3.23 SD= 1.096 ) และบคลกภาพและการดแลสง เส รมภาพลกษณตนเอง ( X =3.25

SD=1.094) มสภาพการสงเสรมการเรยนรอยในระดบปานกลาง สวนความตองการสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตทกประเดนยอยมความตองการอยในระดบมาก โดยพบวา การใชชวตในวยสงอาย ( X

=4.07 SD= .958) นนทนาการและการพกผอนหยอนใจ ( X =4.15 SD= 1.040) และการประยกตใช

หลกศาสนา ความเชอกบชวตประจ าวน ( X =4.04 SD= 1.055) มความความตองการสงเสรมการ

เรยนรดานสขภาพใจในอยในระดบมากตามล าดบ ดงตารางท 6

ตำรำงท 6 สภำพและควำมตองกำรกำรเรยนรตลอดชวต ดำนสขภำพจตใจ (health)

164 ขอท กำรสงเสรมกำรเรยนร

X SD แปลผล 1. สภาพการใชชวตในวยสงอาย 3.60 1.018 ระดบมาก

ความตองการการใชชวตในวยสงอาย 4.07 .958 ระดบมาก 2. สภาพการเปลยนแปลงดานอารมณในผสงอาย 3.31 1.060 ระดบปานกลาง

ความตองการการเปลยนแปลงดานอารมณในผสงอาย 3.85 .917 ระดบมาก 3. สภาพการสรางสมพนธภาพกบบคคลอน 3.54 1.207 ระดบมาก

ความตองการสรางสมพนธภาพกบบคคลอน 3.78 1.092 ระดบมาก 4. สภาพการจดการความขดแยงและความเครยด 3.32 1.194 ระดบปานกลาง

ความตองการการจดการความขดแยงและความเครยด 3.81 1.091 ระดบมาก 5. สภาพการสงเสรมสขภาพจตและการบรหารจตในวยสงอาย 3.58 1.040 ระดบมาก

ความตองการการสงเสรมสขภาพจตและการบรหารจตในวยสงอาย

3.94 1.060 ระดบมาก

6. สภาพคณคาในตนเองของผสงอาย 3.56 1.139 ระดบมาก ความตองการคณคาในตนเองของผสงอาย 3.92 1.101 ระดบมาก

7. สภาพการมองโลกในแงด 3.55 1.170 ระดบมาก ความตองการ การมองโลกในแงด 3.86 1.102 ระดบมาก

8. สภาพการยอมรบการเปลยนแปลงในตนเองและสภาพ

สงคม 3.44 1.049 ระดบปานกลาง

ความตองการการยอมรบการเปลยนแปลงในตนเองและสภาพสงคม

3.88 1.007 ระดบมาก

9. สภ า พก า รป ร ะย ก ต ใ ช ห ล ก ศ าส นา ค วา ม เช อ ก บชวตประจ าวน


ความตองการการประยกตใชหลกศาสนา ความเชอกบชวตประจ าวน

4.04 1.055 ระดบมาก

10. สภาพนนทนาการและการพกผอนหยอนใจ 3.77 1.029 ระดบมาก ความตองการนนทนาการและการพกผอนหยอนใจ

4.15 1.040 ระดบมาก

11. สภาพแหลงประโยชน บรการและการชวย เหลอดานสขภาพจตส าหรบผสงอาย



X SD แปลผล ความตองการแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพจตส าหรบผสงอาย

3.95 1.020 ระดบมาก

12. สภาพการทองเทยวและศกษาธรรมชาต 3.23 1.096 ระดบปานกลาง ความตองการการทองเทยวและศกษาธรรมชาต 3.99 1.045 ระดบมาก

13. สภาพบคลกภาพและการดแลสงเสรมภาพลกษณตนเอง 3.25 1.094 ระดบปานกลาง ความตองการบคลกภาพและการดแลสงเสรมภาพลกษณตนเอง

3.75 1.125 ระดบมาก



สภาพการสง เส รมการเ รยนรตลอดชวตของโรงเ รยนผส งอาย ดาน การมสวนรวม

(Participation) พบวา สวนใหญมสภาพและความตองการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบ

มาก สวนทอยในระดบปานกลางไดแก สภาพการเรยนรในเรองเทคโนโลยและการเรยนรดาน

เทคโนโลย ( X =2.94 SD= 1.144) การสอสารในกลมผสงอายผานชองทางตางๆทหลากหลาย ( X

=3.18 SD=1.146) การมสวนรวมในการไดรบผลประโยชนตางๆตามสทธทพงไดรบ ( X =3.48 SD=

1.109) แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอส าหรบผสงอาย ( X =3.32 SD=1.082) การมสว

รรวมในกจกรรมงานฝมอเพอเพมรายได ( X =3.37 SD=1.048) การสงเสรมการท ากจกรรมรวมกน

ภายในครอบครว ( X =3.34 SD=1.129) สวนความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตนนเกอบ

ทงหมดอยในระดบมาก ยกเวนความตองการเรองเทคโนโลยและการเรยนรดานเทคโนโลย ( X =3.46

SD= 1.063) อยในระดบปานกลาง ดงตารางท 7

ตำรำงท 7 สภำพและควำมตองกำร กำรเรยนรตลอดชวตดำนกำรมสวนรวม (Participation)


X SD แปลผล 1. สภาพการมสวนรวมในการคด วางแผน ก าหนดเนอหา

ประสบการณการเรยนร 3.47 .994 ระดบปานกลาง

ความตองการการมสวนรวมในการคด วางแผน ก าหนดเนอหา ประสบการณการเรยนร


2. สภาพการมสวนรวมในการเรยนรตามความสนใจ ความตองการของผสงอาย


ความตองการการมสวนรวมในการเรยนรตามความสนใจ ความตองการของผสงอาย


3. สภาพการมสวรรวมในการจดกจกรรมท จดขนส าหรบผสงอาย


ความตองการการมสวรรวมในการจดกจกรรมท จดขนส าหรบผสงอาย


4. สภาพการมสวนรวมในการจดและเขารวมท ากจกรรมตาง ๆของผสงอาย


ความตองการการมสวนรวมในการจดและเขารวมท ากจกรรมตาง ๆของผสงอาย


5. สภาพการมสวนรวมในการท ากจกรรมทชอบในยามวาง 3.56 .949 ระดบมาก ความตองการมสวนรวมในการท ากจกรรมทชอบในยามวาง 3.99 .967 ระดบมาก

6. สภาพการสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนภายในครอบครว 3.34 1.129 ระดบปานกลาง ความตองการการสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนภายในครอบครว

3.85 1.010 ระดบมาก

7. สภาพการสงเสรมการท ากจกรรมรวมกบเพอน 3.65 1.067 ระดบมาก ความตองการการสงเสรมการท ากจกรรมรวมกบเพอน 3.95 1.041 ระดบมาก

8. สภาพการสงเสรมการท ากจกรรมกบเพอนบาน 3.42 1.067 ระดบปานกลาง ความตองการการสงเสรมการท ากจกรรมกบเพอนบาน 3.77 1.029 ระดบมาก

9. สภาพการจดและดแลบานรวมกบลกหลาน 3.30 1.160 ระดบปานกลาง ความตองการการจดและดแลบานรวมกบลกหลาน 3.66 1.104 ระดบมาก

10. สภาพการสงเสรมการท ากจกรรมใหสงคมทผสงอายเปนสมาชกหรอเขารวม

3.52 1.023 ระดบมาก


X SD แปลผล ความตองการการสงเสรมการท ากจกรรมใหสงคมทผสงอายเปนสมาชกหรอเขารวม


11. สภาพการสงเสรมการถายทอดภมปญญา องคความรดานตางๆ

3.67 1.030 ระดบมาก

ความตองการการสงเสรมการถายทอดภมปญญา องคความรดานตางๆ

4.13 1.012 ระดบมาก

12. สภาพการสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานศลปวฒนธรรม


ความตองการการสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานศลปวฒนธรรม


13. สภาพการสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานอาชพ

3.56 1.014 ระดบมาก

ความตองการการสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานอาชพ


14. สภาพการมสวรรวมในกจกรรมจตอาสาและอาสาสมครตางๆ

3.51 .973 ระดบปานกลาง

ความตองการการมสวรรวมในกจกรรมจตอาสาและอาสาสมครตางๆ


15. สภาพการมสวรรวมในกจกรรมงานฝมอเพอเพมรายได 3.37 1.048 ระดบปานกลาง ความตองการการมสวรรวมในกจกรรมงานฝมอเพอเพมรายได

3.88 1.101 ระดบมาก

16. สภาพการมสวรรวมในชมรม กลมอาชพส าหรบผสงอาย 3.53 1.063 ระดบมาก ความตองการการมสวรรวมในชมรม กลมอาชพส าหรบผสงอาย

3.89 1.009 ระดบมาก

17. สภาพเทคโนโลยและการเรยนรดานเทคโนโลย 2.94 1.144 ระดบปานกลาง ความตองการเทคโนโลยและการเรยนรดานเทคโนโลย 3.46 1.063 ระดบปานกลาง

18. สภาพแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอส าหรบผสงอาย



X SD แปลผล ความตองการแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอส าหรบผสงอาย


19. สภาพมการสอสารในกลมผสงอายผานชองทางตางๆทหลากหลาย


ความตองการมการสอสารในกลมผสงอายผานชองทางตางๆทหลากหลาย

3.68 1.035 ระดบมาก

20. สภาพมสวนรวมในการไดรบผลประโยชนตางๆตามสทธทพงไดรบ


ความตองการมสวนรวมในการไดรบผลประโยชนตางๆตามสทธทพงไดรบ

3.90 1.013 ระดบมาก



สวนสภาพการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตดานความมนคงในชวต (Security) พบวาสวนใหญมสภาพการสงเสรมการเ รยนรอยในระดบปานกลางแตเ รองสภาพการดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย ( X =3.58 SD=1.199) การไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข ( X =3.70 SD=1.031) อยในระดบมาก ในสวนของความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตดานความมนคงปลอดภยในชวต พบวามความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในระดบมากเกอบทงหมด ยกเวนเรองการท าบญช การลดรายจายและการออมส าหรบผสงอายอยในระดบปานกลาง ( X =2.85 SD=1.239) ดงตารางท 8 ตำรำงท 8 สภำพและควำมตองกำรกำรเรยนรตลอดชวตดำนควำมมนคงในชวต (Security)


1. สภาพการเตรยมการและการใชชวตในวยสงอาย 3.49 1.090 ระดบปานกลาง ความตองการการเตรยมการและการใชชวตในวยสงอาย 3.99 .942 ระดบมาก

169


2. สภาพความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการด ารงชวต 3.44 1.082 ระดบปานกลาง ความตองการความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการด ารงชวต


3. สภาพความมนคงดานทอยอาศย มความปลอดภย 3.46 1.140 ระดบปานกลาง ความตองการความมนคงดานทอยอาศย มความปลอดภย 3.98 .956 ระดบมาก

4. สภาพความมนคงเกยวกบผดแล ครอบครว 3.43 1.126 ระดบปานกลาง ความตองการความมนคงเกยวกบผดแล ครอบครว 3.99 .949 ระดบมาก

5. สภาพการดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย 3.58 1.199 ระดบมาก ความตองการการดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย


6. สภาพการจดบาน ทอยอาศยทส าหรบผสงอาย 3.30 1.225 ระดบปานกลาง ความตองการการจดบาน ทอยอาศยทส าหรบผสงอาย 3.99 .996 ระดบมาก

7. สภาพการจดสภาพแวดลอมทปลอดภยกบผสงอาย 3.36 1.157 ระดบปานกลาง ความตองการการจดสภาพแวดลอมทปลอดภยกบผสงอาย 3.95 1.041 ระดบมาก

8. สภาพอาชพเสรมและการฝกอาชพเสรมส าหรบผสงอาย 3.46 1.076 ระดบปานกลาง ความตองการอาชพเสรมและการฝกอาชพเสรมส าหรบผสงอาย


9. สภาพเศรษฐกจพอเพยงส าหรบผสงอาย 3.49 1.077 ระดบปานกลาง ความตองการเศรษฐกจพอเพยงส าหรบผสงอาย 4.00 .996 ระดบมาก

10. สภาพการเงน รายไดและการสรางความมนคงทางการเงนส าหรบผสงอาย


ความตองการการเงน รายไดและการสรางความมนคงทางการเงนส าหรบผสงอาย

3.92 1.032 ระดบมาก

11. สภาพการท าบญช การลดรายจายและการออมส าหรบผสงอาย


ความตองการการท าบญช การลดรายจายและการออมส าหรบผสงอาย


12. สภาพกฎหมาย สวสดการและสทธประโยชนของผสงอาย เชนการไดรบเบยผสงอายตามชวงอาย


170


ความตองการกฎหมาย สวสดการและสทธประโยชนของผสงอาย เชนการไดรบเบยผสงอายตามชวงอาย

3.96 1.055 ระดบมาก

13. สภาพการไ ด รบการ ดแลส ขภาพจากบ คลากร ดานสาธารณสข

3.70 1.031 ระดบมาก

ความตองการการไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข


14. สภาพมรดกและการจดการทรพยสนเพอความมนคงในชวต 3.20 1.138 ระดบปานกลาง ความตองการมรดกและการจดการทรพยสนเพอความมนคงในชวต


15. สภาพแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานความมนคงในชวต ส าหรบผสงอาย


ความตองการแหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานความมนคงในชวต ส าหรบผสงอาย

4.01 1.014 ระดบมาก



สวนดานโครงสรางของโรงเรยนผสงอาย พบวา สภาพดานโครงสรางทเออตอการสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวตพบวาสวนใหญอยในระดบปานกลาง แตสภาพดานโครงสรางเรองมคณะกรรมการ

และหนวยงานทเกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ ( X =3.75 SD=1.046 ) มงบประมาณสนบสนน

จากหนวยงานภาครฐ ( X =3.51 SD=1.153 ) มสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทาง

สะดวก ( X =3.75 SD=1.144) อยในระดบมาก สวนความตองการดานโครงสรางของโรงเรยน

ผสงอาย พบวาสวนใหญมความตองการในระดบมากโดยความตองการเกยวกบการมงบประมาณ

สนบสนนจากหนวยงานภาครฐ ( X =4.25 SD=.978) การจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ ( X

=4.18 SD=1.001) มสถานท จดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก ( X =4.15

SD=1.061) มคณะกรรมการและหนวยงานท เก ยวของ รวมขบเคลอนด า เนนการ ( X =4.15

SD=.977) เปนความตองการในระดบมากตามล าดบ ดงตารางท 9

ตำรำงท 9 สภำพและควำมตองกำรกำรเรยนรตลอดชวตดำนโครงสรำงของโรงเรยนผสงอำย

171

ขอท กำรสงเสรมกำรเรยนร X

SD แปลผล

1. สภาพมคณะกรรมการและหนวยงานท เกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ

3.75 1.046 ระดบมาก

ความตองการมคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ


2. สภาพมการจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ 3.35 1.226 ระดบปานกลาง ความตองการมการจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ 4.18 1.001 ระดบมาก

3. สภาพมงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ 3.51 1.153 ระดบมาก ความตองการมงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ 4.25 .978 ระดบมาก

4. สภาพมการจดหางบประมาณดวยตนเอง 3.13 1.239 ระดบปานกลาง ความตองการมการจดหางบประมาณดวยตนเอง 3.92 1.114 ระดบมาก

5. สภาพมการจดเกบทะเบยนฐานขอมลผเรยน 3.42 1.187 ระดบปานกลาง ความตองการมการจดเกบทะเบยนฐานขอมลผเรยน 3.89 1.086 ระดบปานกลาง

6. สภาพถอดบทเรยน และพฒนาการด าเนนงานอยางตอเนอง 3.07 1.270 ระดบปานกลาง ความตองการถอดบทเรยน และพฒนาการด าเนนงานอยางตอเนอง

3.71 1.134 ระดบมาก

7. สภาพมสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก

3.75 1.144 ระดบมาก

ความตองการมสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก

4.15 1.061 ระดบมาก

8. สภาพมมมปฐมพยาบาลเบองตน หรอมตยาสามญประจ าบานไวบรการ


ความตองการมมมปฐมพยาบาลเบองตน หรอมตยาสามญประจ าบานไวบรการ

3.97 1.104 ระดบมาก



172

ในดานกระบวนการในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย พบวา สวนใหญ

สภาพกระบวนการทสงเสรมตอการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายอยในระดบปานกลาง และ

พบวามหลายประเดนทมสภาพกระบวนการการจดการเรยนรในระดบมากทส าคญไดแก การมการจด

กจกรรมดานการสงเสรมประเพณ วฒนธรรม หรอศาสนา ( X =3.92 SD=.983) มการจดกจกรรม

นนทนาการใหผสงอาย เกดความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยด ( X =3.83

SD=1.098) มกจกรรมออกก าลงกาย หรอการบรหารเพอฟนฟสมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย (

X =3.81 SD=1.058) มกจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผสงอาย ( X

=3.75 SD=1.041) มการก าหนดผรบผดชอบด าเนนการชดเจน ( X =3.73 SD=1.110 ) มการจด

กจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวยสงอาย ( X =3.73 SD=1.045) มการประสานความรวมมอกบ

องคกร หนวยงาน เครอขายในพนท ( X =3.71 SD=1.008 ) มการจดกจกรรมถายทอดความร ภม

ปญญาจากผสงอายในชมชน ( X =3.70 SD=1.050) มวทยากรจตอาสา ( X =3.69 SD=1.026) ม

กจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง ( X

=3.61 SD=1.078 ) มกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบผสงอาย ( X =3.56 SD=1.055) มกจกรรม

เยยมผสงอายทบาน ( X =3.54 SD=1.089) มการก าหนดจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห ( X

=3.54 SD=1.324) ตามล าดบ ในสวนของความตองการดานกระบวนการในการสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายพบวาทงหมดมความตองการอยในระดบมาก ทงความตองการใหม

กจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง ( X

=4.30 SD=.859) ตองการใหมกจกรรมออกก าลงกาย หรอบรหารเพอฟนฟสมรรถภาพทเหมาะสมกบ

ผสงอาย ( X =4.29 SD=.912) ตองการความรวมมอกบองคกร หนวยงาน เครอขายในพนท ( X

=4.27 SD=.914) มการจดกจกรรมดานการสงเสรมประเพณ วฒนธรรม หรอศาสนา ( X =4.27 SD=

996) มวทยากรจตอาสา ( X =4.24 SD=.922) มการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพในวยสงอาย ( X

=4.24 SD=.930) มกจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผสงอาย ( X =4.22

SD=.908) มการจดกจกรรมถายทอดความร ภมปญญาจากผสงอายในชมชน ( X =4.21 SD=.929)

ตามล าดบ ดงตารางท 10

ตำรำงท 10 สภำพและควำมตองกำรกำรเรยนรตลอดชวตดำนกระบวนกำรด ำเนนงำนของโรงเรยนผสงอำย ขอท กำรสงเสรมกำรเรยนร X SD แปลผล 1. สภาพมวทยากรจตอาสา 3.69 1.026 ระดบมาก

ความตองการมวทยากรจตอาสา 4.24 .922 ระดบมาก


X SD แปลผล 2. สภาพมความรวมมอขององคกร หนวยงาน เครอขายในพนท 3.71 1.008 ระดบมาก

ความตองการมความรวมมอขององคกร หนวยงาน เครอขายในพนท


3. สภาพภาคเอกชนและประชาชนในชมชนมสวนรวมในการด าเนนการ


ความตองการภาคเอกชนและประชาชนในชมชนมสวนรวมในการด าเนนการ

4.01 1.038 ระดบมาก

4. สภาพมผรบผดชอบด าเนนการชดเจน 3.73 1.110 ระดบมาก ความตองการมผรบผดชอบด าเนนการชดเจน 4.12 1.028 ระดบมาก

5. สภาพมครผถายทอดความรเพยงพอ 3.45 1.133 ระดบปานกลาง

ความตองการมครผถายทอดความรเพยงพอ 4.23 .894 ระดบมาก

6. สภาพมการก าหนดหลกสตรการเรยนชดเจน 3.47 1.189 ระดบปานกลาง ความตองการมการก าหนดหลกสตรการเรยนชดเจน 3.91 .996 ระดบมาก

7. สภาพมการก าหนดการเรยนรขนต าตอรน 3.13 1.160 ระดบปานกลาง ความตองการมการก าหนดการเรยนรขนต าตอรน 3.73 1.053 ระดบมาก

8. สภาพมการจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห 3.54 1.324 ระดบมาก ความตองการมการจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห 4.06 1.023 ระดบมาก

9. สภาพมการจดกจกรรมดานเศรษฐกจ การสงเสรมอาชพเพม

รายไดหรอลดรายจาย ส าหรบผสงอาย 3.35 1.105 ระดบปานกลาง

ความตองการมการจดกจกรรมดานเศรษฐกจ การสงเสรมอาชพเพมรายไดหรอลดรายจาย ส าหรบผสงอาย

3.89 1.005 ระดบมาก

10. สภาพมการใหความรดานเศรษฐกจพอเพยง การออม 3.30 1.124 ระดบปานกลาง ความตองการมการใหความรดานเศรษฐกจพอเพยง การออม 3.88 1.000 ระดบมาก

11. สภาพมการรวมกลมประกอบอาชพสรางรายไดใหกบผสงอาย 3.29 1.134 ระดบปานกลาง ความตองการมการรวมกลมประกอบอาชพสรางรายไดใหกบผสงอาย

4.04 1.013 ระดบมาก

12. สภาพมการจดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวยสงอาย 3.73 1.045 ระดบมาก


X SD แปลผล ความตองการมการจดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวยสงอาย


13. สภาพม กจกรรมสง เส รมการบ รโภคอาหารตามหล กโภชนาการส าหรบผสงอาย

3.75 1.041 ระดบมาก

ความตองการมกจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผสงอาย


14. สภาพมกจกรรมการดแลสขภาพชองปากส าหรบผสงอาย 3.43 1.145 ระดบปานกลาง ความตองการมกจกรรมการดแลสขภาพชองปากส าหรบผสงอาย


15. สภาพมกจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง

3.61 1.078 ระดบมาก

ความตองการมกจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง


16. สภาพมกจกรรมออกก าลงกาย หรอการบรหารเพอฟนฟสมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย

3.81 1.058 ระดบมาก

ความตองการมกจกรรมออกก าลงกาย หรอบรหารเพอฟนฟสมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย


17. สภาพมกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบผสงอาย 3.56 1.055 ระดบมาก ความตองการมกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบผสงอาย 4.13 .969 ระดบมาก

18. สภาพมการจดกจกรรมดานการสงเสรมประเพณ วฒนธรรม

หรอศาสนา 3.92 .983 ระดบมาก

ความตองการมการจดกจกรรมดานการสงเสรมประเพณ วฒนธรรม หรอศาสนา


19. สภาพมการจดกจกรรมถายทอดความร ภมปญญาจากผสงอายในชมชน


ความตองการมการจดกจกรรมถายทอดความร ภมปญญาจากผสงอายในชมชน


20. สภาพมการใหความรดานกฎหมาย และสทธผสงอาย 3.44 1.121 ระดบปานกลาง ความตองการมการใหความรดานกฎหมาย และสทธผสงอาย 4.15 1.010 ระดบมาก


X SD แปลผล 21. สภาพมการใหความรดานการใชเทคโนโลยเพอการสอสาร /

การปองกนภยส าหรบผสงอาย 3.13 1.154 ระดบปานกลาง

ความตองการมการใหความรดานการใชเทคโนโลยเพอการสอสาร / การปองกนภยส าหรบผสงอาย

3.85 1.074 ระดบมาก

22. สภาพมการจดกจกรรมนนทนาการใหผสงอายเกดความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยด

3.83 1.098 ระดบมาก

ความตองการมการจดกจกรรมนนทนาการใหผสงอายเกดความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยด


23. สภาพการจดกจกรรมดานสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบผสงอาย


ความตองการมก ารจดกจกรรมดานสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบผสงอาย


24. สภาพมกจกรรมเยยมผสงอายทบาน 3.54 1.089 ระดบมาก ความตองการมกจกรรมเยยมผสงอายทบาน 4.20 1.000 ระดบมาก

25. สภาพมบรการแหลงเรยนร หองสมด , มม IT 2.80 1.186 ระดบปานกลาง ความตองการมบรการแหลงเรยนร หองสมด , มม IT 3.87 1.087 ระดบมาก

26. สภาพมการตดตามการด าเนนการของโรงเรยน 3.28 1.211 ระดบปานกลาง ความตองการมการตดตามการด าเนนการของโรงเรยน 3.96 .978 ระดบมาก



176

จากการสนทนากลมและศกษาเอกสารโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย รอบท 1 รอบท และทง 2 รอบ จ านวน 3 แหง ซงประกอบดวย ผบรหารและกรรมการโรงเรยนตามโครงสราง ผสงอาย และภาคเครอขายทเกยวของ แหงละ 12 คน รวม 36 คน มสาระส าคญสรปผลไดดงน

โรงเรยนผสงอำยต ำบลรำชสถตย

ต ำแหนงทตง เทศบาลต าบลราชสถตย อ าเภอไชโย จงหวดอางทอง

โรงเรยนผสงอายราชสถตยซงผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบทงสองรอบ ในการ

ด าเนนงาน มแนวคดเพอจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอาย โดยมเปาหมาย ใหผสงอายรจรง

ปฏบตได ถายทอดเปนใหผสงอายสามารถเรยนรไดตามอธยาศย มความสข สนกสนาน เนนใหความร

177 ทชวยพฒนาทกษะตางๆใหผสงอายเขาใจ เทาทนการเปลยนแปลง มความรทส าคญตอการด าเนนชวต

ในบนปลายใหมความสข สามารถพงพาตนเองใหไดนานทสด พฒนาเสรมสรางศกยภาพใหผสงอาย

เปนผทมความพรอมทงรางกาย จต ปญญา สงคมจตวญญาณ การมสวนรวม และความมนคง เปลยน

ภาระใหเปนพลงดวยวธการเรยนรตลอดชวต ท าใหผสงอายสามารถน าความรไปประยกใชใน

ชวตประจ าวนได สามารถน าความรไปถายทอดใหสมาชกในครอบครวและชมชน เปนผสงอายทพรอม

ไปดวยคณลกษณะของการเปนผสงอายทมศกยภาพ เพมพนความร เกดการผอนคลาย เกดความสข

ทางใจ รวมกจกรรมกลมและเขาสงคมไดอยางมความสข

วตถประสงคของโรงเรยน

1. เพอใหผสงอายมความรความเขาใจในดานสงเสรมสขภาพ สงเสรมอาชพ วฒนธรรม ภมปญญา เทคโนโลย สามารถน าปรบไปใชในชวตประจ าวนได

2. เพอสงเสรมการพฒนาตนเองและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย 3. เพอสงเสรมสขภาพของผสงอายทงทางดาน กาย ใจ สงคม และสตปญญา 4. เพอเสรมคณคาทางภมปญญาของผสงอายใหเปนทประจกษและยอมรบ

โครงสรำงของโรงเรยน โรงเรยนผสงอายต าบลราชสถตย มองคการบรหารสวนต าบลราชสถตยสนบสนนการ

ด าเนนงาน โดยมพนฐานความคดในการเปลยนความคดในการมองผสงอายจากภาระใหเปนพลง ม

เครอขาย รพสต. กศน. อาสาสมคร แกนน าชมชน สวนการศกษา และวด ในการรวมจดการเรยนร ม

ชมรมผสงอาย สนบสนนแนวความคด ชวยขบเคลอนกจกรรม โดยท างานในรปแบบคณะกรรมการ

ซง อบต.ราชสถตย ชวยสนบสนนการขบเคลอน โรงเรยนผสงอายราชสถตยมเครอขายการท างานท

ส าคญตอความส าเรจและความยงยนของโรงเรยนคอเครอขายดานสขภาพ มการท างานสอดประสาน

กบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลราชสถตยและโรงพยาบาลไชโย เครอขายดานศาสนา มเครอขาย

จากวดเฉลมกาญจนาภเษกซงเปนมหาวทลยสงฆ เครอขายดานการสงเสรมอาชพมการประสานและ

ขอความรวมมอกบกลมนกวชาการเกษตรอ าเภอ สวนเครอขายสทธและสวสดการมการประสานความ

รวมมอกบพฒนาสงคมและความมนคงมนษย จงหวดอางทอง ซงเครอขายการท างานดงกลาวม

ลกษณะการท างานทมความสมพนธเชอมโยงและเกอกลตอการด าเนนงานของแตละเครอขาย

โรงเรยนผสงอายต าบลราชสถตยมโครงสรางทส าคญดงน

1. ประธานคณะกรรมการบรหารโรงเรยน

178

2. คณะกรรมการบรหารโรงเรยน ประกอบดวย ผอ านวยการโรงเรยนมธยม และประถมศกษาในพนท ผอ านวยการ กศน. อ าเภอ ผอ านวยการ รพสต.ต าบลราชสถตย รองนายกองคการบรหารสวนต าบลราชสถตย ประธานชมรมผสงอาย

3. ครใหญ ทท าหนาทบรหารจดการโรงเรยนใหเปนไปตามวตถประสงคและรายงานผล 4. ฝายวชาการและวดผล ท าหนาทพฒนาหลกสตร ตดตอประสานงาน เชญวทยากร

และวดผล กระบวนกำรในกำรด ำเนนงำน ขนตอนและกระบวนการในการด าเนนงานโรงเรยนผส งอายราชสถตยมขนตอนการด าเนนงานดงน

1. ส ารวจและท าความเขาใจกบผสงอาย 2. แตงตงคณะท างานขบเคลอนการด าเนนงานโรงเรยนผสงอายและประชมเตรยมการและ

จดท าหลกสตร 3. จดท าแผนการด าเนนงานเตรยมวทยากรและสถายท 4. รบสมคร คดเลอกผสงอายเขาเรยน 5. จดการเรยนการสอน 6. ตดตามประมนผลการด าเนนงาน

กลมเปาหมายของโรงเรยนผสงอายทเปนผสงอายมทงสนจ านวน 80 คน มการจดการเรยนร

ทกวนศกร สปดาหท 2 และ 4 ของทกเดอน เรยนทงหมด 20 สปดาห (10 เดอน) แตละสปดาหจะม

การเรยนรทแตกตางกนมการจดการเรยนรทงภาคทฤษฎและการลงมอปฏบตจรง มการสรปการ

เรยนรทกครงกอนสนสดการเรยนในแตละครงและแตละวนวาจะน าไปใชในชวตประจ าวนไดอยางไร

เนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายมงเนนดานสขภาพ ศาสนา ภม

ปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพทงกาย จต สงคม อารมณ

ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ คมอโรงเรยนผสงอาย

ของกรมกจการผส งอายซ งเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชเปนแนวทางจด

กระบวนการเรยนรจ าแนกเปน ความรทผสงอายตองร ควรร และอยากร ประกอบดวย

ควำมรทผสงอำยตองร เนอหาครอบคลมความรเกยวกบการเปลยนแปลงในวยสงอาย การ

ปองกนรกษาสขภาพ การด ารงชวตแบบสงวยทมคณภาพ การออกก าลงกายในวยสงอาย อาหารท

เหมาะสมกบผสงอาย การใชยาและสมนไพรอยางถกวธ การพฒนาจตส าหรบผสงอาย ความรเกยวกบ

179 การเปลยนแปลงทางสงคมสถานการณผสงอายไทย กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย การ

พฒนาตนเอง

ควำมรทผสงอำยควรร ความรทผสงอายควรร ครอบคลมเนอหาศาสนาในชวตประจ าวน

วฒนธรรม ภมปญญาพนบาน การอนรกษ สบสาน ฟนฟ และถายทอด อาสาสมครกบการมสวนรวม

ในสงคม อาเซยนนาร การเปลยนแปลงทางธรรมชาตในโลก ภยพบตทางธรรมชาตและการเตรยม

รบมอเมอเกดสถานการณภยพบต การใชคอมพวเตอรเพอการสบคนขอมล การใชสมารทโฟน

โรคตดตอตามฤดกาลและโรคอบตใหม การปฐมพยาบาล ขอพจารณาในการใชผลตภณฑสขภาพ การ

เสรมสรางทกษะทางสงคมทเหมาะสม

ควำมรทผสงอำยอยำกร เปนรปแบบการเรยนรทเหมาะสมกบผสงอาย เปนการศกษาตาม

ความสมครใจของผสงอาย มหลากหลายรปแบบทงการเรยนรเพอนนทนาการ การใชเวลาวางใหเปน

ประโยชนท าใหผสงอายไดใชชวตอยางมคณคา ลดภาวะซมเศราและมความสข เชน เกษตร ดนตร

ศลปะประดษฐ คหกรรม การถนอมอาหาร การท าผลตภณฑจากวสดพนบาน ทกษะวชาการ การ

จดการดานการเงน การดแลระยะยาวและระยะทาย ศาสนพธและท าเนยมปฏบต กจกรรมสาน

สมพนธระหวางวย ทศนศกษาและวชาอนๆ

จากการสนทนากลมประเดนการจดการเรยนรดานสขภาพ ดานการมสวนรวม ดานความ

มนคงปลอดภยและอนๆพบขอมลดงตารางท 11

180

ตำรำ

งท 1

1 สร

ปประ

เดนก

ำรสง

เสรม

กำรเร

ยนรต

ลอดช

วตขอ

งโรง

เรยนผ

สงอำ

ยต ำบ

ลรำช

สถตย

จำกก

ำรสน

ทนำก

ลม

กำรเร

ยนรด

ำนสข

ภำพ

กำรเร

ยนรด

ำนกำ

รมสว

นรวม

กำ

รเรยน

รดำน

ควำม

มนคง

ปลอด

ภย

ดำนโ

ครงส

รำงแ

ละ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

- การ

ตรวจ

คดกร

องสข

ภาพผ

สงอา

ย

- การ

เขาแ

ถวเค

ารพธ

งชา

ตและ

ออกก

าลงก

าย

- สอน

การเป

ลยนแ

ปลง

ในรา

งกาย

ผสงอ

ายกบ

การป

องกน

รกษา

สขภา

พ - ก

ารเป

ลยนแ

ปลงท

างรา

งกาย

จตใ

จ แล

ะกา

รปรบ

ตวใน

สงคม

วยสง

อาย

- กจก

รรมส

านสม

พนธ

ระหว

างวย

- ม

การส

อนแล

ะแนะ

น ากา

รดแล

ตนเอ

ง การ

- การ

ท ายา

สมนไ

พร

- ทออ

กก าล

งกาย

- ใ

หมทม

บคลา

กรสา

ธารณ

ะสขจ

าก รพ

สต.แล

ะ อา

สาสม

ครสา

ธารณ

สขมา

ให

ค าแน

ะน าก

ารตด

ตามเ

ยยมบ

าน

- ดาน

สขภา

พใจอ

ยาก

ใหมพ

ระอา

จารย

มาสอ

นธรร

มะ แ

ละพา

ปฏบต

ธรรม

- กจก

รรมส

านสม

พนธร

ะหวา

งวย

- ก

ารเส

รมสร

างทก

ษะทา

งสงค

มทเ

หมาะ

สม

- ทก

ษะจ า

เปนใ

นกา

รเสรม

สราง

ความ

สมพน

ธระ

หวาง

บคคล

และก

ารรก

ษาสม

พนธภ

าพใน

สงคม

-

มกจก

รรมใ

หไป

ชวยเ

หลอ

ผดอย

โอกา

ส

- อยา

กเพม

วนมา

เรยนม

ากขน

ชอบ

มา ไม

เหงา

ม

ความ

สข

- อยา

กใหม

การส

อนธร

รมมะ

โดยพ

ระอา

จารย

ทวดม

ากขน

- อ

ยากใ

หพาไ

ปรวม

ท าจต

อาสา

ใหวด

บอยๆ

- สอน

การด

ารงช

วตแบ

บสง

วยทม

คณภา

พ เป

าหมา

ยและ

ชวตท

มคณ

ภาพ

การ

ตงเป

าหมา

ยในช

วต

- การ

จดกา

รดาน

การเง

น - ก

ารท า

บญชค

รวเรอ

นแล

สรปก

ารน า

ไปใช

- ม

การเร

ยนรเร

องกา

รออ

มเงน

เพอใ

ชจาย

- ก

ารเรย

นรดา

นเกษ

ตร

(ศนย

เรยนร

เกษต

รอน

ทรยต

าบลร

าชสถ

ตย)

- มกา

รเรยน

รดาน

อาชพ

และก

ารหา

รายไ

ดเสร

มแล

ะน าม

าจ าห

นายใ

น

- ตอง

การเร

ยนสว

นทเป

นอาช

พเส

รมเพ

มมาก

ขน

- อยา

กเรย

นท

สามา

รถน า

ไปท า

ตอแล

ะขาย

ไดเงน

- อ

ยากม

กองท

นดแ

ลผสง

อาย

- “มา

โรงเรย

นด ม

ปร

ะโยช

น”

- มแห

ลงเรย

นรดา

นตา

งๆภา

ยในช

มชน

ใหผส

งอาย

กวา 3

0 แห

ลง เช

น กล

มไม

กวาด

แขง ก

ลมผก

พนบา

น กล

มจก

สาน

กลมก

านตา

ลคล

ายเส

นคลา

ยกล

ามเน

อ - ม

กจกร

รมศก

ษาด

งาน

- มกา

รก าห

นดกา

รเรย

นการ

สอนอ

ยาง

ชดเจ

น

181

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

ออกก

าลงก

าย ก

ารขย

บราง

กายต

ามจง

หวะเ

พลง

- การ

ดแลต

นเอง

ยาม

ปกตแ

ละยา

มปวย

- พ

ชผกส

มนไพ

รเพอ

สขภา

พ - น

าผกผ

ลไมท

ควรร

ะวง

ในผป

วยโรค

เรอรง

- เ

กษตร

(ทฤษ

ฎและ

ปฏบต

ในพน

ทสาธ

ต)

- อาห

ารทเ

หมาะ

สมกบ

ผสงอ

ายแล

ะอาห

ารกบ

โรค

- มกา

รสอน

การ

ประก

อบอา

หารแ

ละ

- มก

จกรร

มจต

อาสา

รวม

พฒนา

ชมชน

และห

มบาน

-

มกจก

รรมจ

ตอา

สาพฒ

นาแล

ะชวย

งานว

ด -

มสวน

รวมเ

ปนวท

ยากร

และ

เสนอ

เนอห

าหร

อสงท

อยาก

เรยนร

-

การก

ารวบ

รวม

องคค

วามร

จาก

ผสงอ

าย เช

นปล

าราส

บ

ชมชน

หรออ

อกรา

นตาม

งานต

างๆง

านแล

ะมโล

โกเป

นเคร

องหม

ายกา

รคา

ของก

ลมผส

งอาย

- ด

านอา

ชพทเ

รยนเ

พอลด

คาใช

จายใ

นครอ

บครว

ไดแก

การ

ท าน า

ยาลา

งจา

น สบ

การ

จกสา

น ซง

เนนใ

หสาม

ารถน

ากล

บไปใ

ชในค

รอบค

รวได

- ด

านอา

ชพทเ

รยนเ

พอเพ

มราย

ไดให

ชมรม

และ

ผสงอ

ายโด

ยแบง

เปน

กลมต

ามคว

ามสน

ใจแล

ะคว

ามถน

ดบนพ

นฐาน

ของอ

าชพแ

ละวต

ถดบท

ผส

งอาย

ม ได

แก ก

ลมท า

- ไดร

บใบ

ประก

าศนย

บตร

- มอบ

ต. กศ

น. พ

ม.

พช. แ

ละวด

รวม

สนบส

นนก า

ลงงา

น งบ

ประม

าณ แ

ละวส

ดอปก

รณสอ

ตางๆ

- โ

รงเรย

นมหอ

งเรยน

และฐ

านกา

รเรยน

รทส

อดคล

องกบ

ความ

ตองก

ารขอ

งผส

งอาย

และเ

นอหา

การเร

ยนรท

เปน

รปธร

รม ม

แผนก

ารเรย

นรทช

ดเจน

ม

ขนตอ

นการ

182

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

การเล

อกอา

หารท

เห

มาะส

มกบส

ขภาพ

- เ

รยนร

การก

นอาห

ารให

เปนย

า - ส

อนกา

รบรห

ารสม

องแล

ะควา

มจ า

- สอน

การก

นอาห

ารให

เป

นยาล

ดเบา

หวาน

- ร

บประ

ทานอ

าหาร

กลาง

วนรว

มกน

ไดถา

มสาร

ทกขแ

ละแส

ดงคว

ามหว

งใยกน

- ส

อนกา

รปฏบ

ตธรร

ม ท า

สมาธ

โดยพ

ระอา

จารย

- ก

ารลา

งพษด

วยกา

รแช

เทาด

วยสม

นไพร

สมนไ

พร 1

2 ชน

ด

ปลาร

าสบส

มนไพ

ร กลม

ท าหอ

หมก

กลมส

านตะ

กราส

าน ก

ระเป

าสาน

กล

มท าพ

ด กล

มน าพ

รก

น าสม

นไพร

(น าม

ะตม

สมนไ

พร) ท

อดมน

ปลา

กราย

ทออ

กก าล

งกา

ยยอเ

สนจา

กกาน

ตาล

ซงผล

ตภณฑ

ทท าเป

นผล

ตภณฑ

ทมใน

ชมชน

ซง

รายไ

ดจาก

การข

ายจะ

แบงเป

น 3

สวนไ

ดแก

สวนต

ว ให

ชมรม

ฯ แล

ะเป

นสวส

ดการ

เยยม

บาน

ผสงอ

าย

- อยแ

บบพอ

เพยง

ปลก

ผกกน

เองแ

ละน า

มาขา

ยใน

ด าเน

นงาน

และม

กา

รก าห

นดผร

บผดช

อบแล

ะด า

เนนก

ารอย

างตอ

เนอง

- ม

การจ

ดตงช

มรม

ผสงอ

ายต า

บลรา

ชสถ

ตยเพ

อดแล

สวสด

การท

างสง

คมดา

นตาง

ๆแก

ผสงอ

ายแล

ะให

ผสงอ

ายมา

ท ากจ

กรรม

ตางๆ

รวมก

น

183

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

- การ

ปฐมพ

ยาบา

ล - ก

ลองย

าวเพ

อออก

ก าลง

กายข

องผส

งอาย

(ท

นทาง

วฒนธ

รรมข

องชม

ชนแล

ะผลต

ภณฑ

เดนเ

อกลก

ษณขอ

งจง

หวดค

อกลอ

งยาว

) - ก

ารออ

กก าล

งกาย

ดวย

ตารา

ง 9 ช

อง

- การ

ใชยา

อยาง

ถกวธ

- ผ

ลตภณ

ฑสขภ

าพแล

ะกา

รเลอก

ใช

โรงเรย

นผสง

อายห

รอวน

ทมคณ

ะศกษ

าดงา

นมา

เยยม

ชมได

- ศ

ลปะป

ระดษ

ฐ (ด

อกไม

จน

ท)

- กฎห

มายน

ารทเ

กยวข

องกบ

การใ

ชชวต

ในวย

สงอา

ย (ค

วาม

จ าเป

นตอง

รกฎห

มาย)

- ก

ฎหมา

ยในช

วตปร

ะจ าว

นและ

สทธ

ผสงอ

าย

184 โรงเรยนผสงอำยเทศบำลนครสกลนคร

ต ำแหนงทตง โรงเรยนผสงอายเทศบาลนครสกลนคร ต.ธาตเชงชม อ.เมอง จงหวดสกลนคร โรงเรยนผสงอายเทศบาลนครสกลนครผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบรอบท 2

แนวคดการจดตงโรงเรยนเกดขนจากการทเทศบาลนครสกลนครไดส ารวจขอมลผสงอาย พบวาเขาสสงคมสงวยอยางเตมรปแบบ มกลมผสงอายทมศกยภาพ (ตดสงคม) มจ านวน มาก และมผสงอายทอยตามล าพง ไมมเพอนท าใหรสกเหงา และมความเสยงตอปญหาทางสขภาพ สะทอนความจ าเปนทผสงอายจะตองเตรยมความพรอมในการดแลตนเองใหมคณภาพชวตทด จงเหนความจ าเปนทตองมสถานทส าหรบจดกจกรรมตางๆ เพอพฒนาคณภาพชวตของผสงอายอยางตอเนองและสม าเสมอ เปนการสงเสรมและพฒนาผสงอาย เทศบาลนครสกลนคร รวมกบอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน ศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน ศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย ศนยดแลผสงอายในชมชน (บานกลางของผสงอาย) หนวยงานภาคเครอขายดานผสงอาย องคกร มลนธ ชมรมผสงอายในชมชน และสมาคมสาขาสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ ประจ าจงหวดสกลนคร ไดก าหนดจดกจกรรมดแลผสงอายขน ในรปแบบ “โรงเรยนผสงอาย เทศบาลนครสกลนคร” เปนสถานทส าหรบจดกจกรรมตางๆ ใหเกดการแลกเปลยนเรยนรพบปะพดคยในกลมผสงอาย อนจะสงผลใหมสขภาพกาย สขภาพจตทด สงเสรมการเรยนรตลอดชวต อนรกษและพฒนา ภมปญญาทองถนใหคงอยและสบทอดสคนรนหลง เกดความเอออาทรซงกนและกน และน าไปสการชวยเหลอสงคมในกจกรรมอนๆ บนพนฐานการมสวนรวมของภาคเครอขาย วตถประสงคของโรงเรยน

1. เพอสงเสรมใหผสงอายมคณภาพชวตทดขน โดยการพฒนาศกยภาพ คมครอง และพทกษสทธ การเขาถงสวสดการสงคม ความเสมอภาค และการพฒนาตนเอง

2. เพอสงเสรมใหประชาชนไดรบการศกษาอบรมและการเรยนรตลอดชวต อนรกษและพฒนาภมปญญาทองถนใหคงอยและสบทอดสคนรนหลง

3. เพอสงเสรมการมสวนรวมของผสงอายในการพฒนาทองถน สรางความภาคภมใจและตระหนกในคณคาความสามารถของตนเอง โครงสรำงของโรงเรยน โครงสรางของโรงเรยนประกอบดวย

1. ทปรกษาโรงเรยนผสงอาย ประกอบดวย คณะผบรหารเทศบาล, หวหนาสวนราชการเทศบาล, หนวยงานภาคเครอขาย อาท ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของม นษยจงหวดสกลนคร, สาธารณสขจงหวดสกลนคร, กศน.อ าเภอเมองสกลนคร, ศนยพฒนาฝมอและแรงงานจงหวดสกลนคร, วฒนธรรมจงหวดสกลนคร, ส านกงานการทองเทยวและกฬาจงหวดสกลนคร กลม

185 องคกร มลนธ ชมรมผสงอายในชมชน และสมาคมสาขาสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ ประจ าจงหวดสกลนคร 2. ครใหญ เปนผมบทบาทส าคญในการประสานงานและรงสรรคกจกรรมตางๆ ของโรงเรยน สรรหาจากผแทนจากอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน (อผส.) และศนยดแลผสงอายในชมชน (บานกลางของผสงอาย) 3. คณะกรรมการ เปนผมบทบาทส าคญในการเคลอนงานของโรงเรยน สรรหาจากอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน (อผส.) และศนยดแลผสงอายในชมชน (บานกลางของผสงอาย) 4. ทมวทยากรจตอาสา เชน วทยากรจากสมาชกกลมผสงอาย (ศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชนฯ) ชาราชการบ านาญ พระสงฆ รวมถงการขอความอนเคราะหวทยากรจตอาสาจากหนวยงาน องคกรตางๆ เชน กศน., ศนยพฒนาฝมอแรงงาน, รพ.สต., โรงพยาบาล, ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด และองคกรปกครองสวนทองถน กระบวนกำรในกำรด ำเนนงำน

ในการด าเนนงาน เพอจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอาย โดยมเปาหมายในการสงเสรม

และขยายโอกาสผสงอายทมศกยภาพใหมสวนรวมในการพฒนาสงคม ผเปนภมปญญามสวนรวมใน

การถายทอดภมปญญาผสงอายใหกบชมชนและสงคม เพอการสงเสรม ดแล และพฒนาคณภาพชวต

ผสงอายใหผสงอาย มความสข สนกสนาน สามารถพงพาตนเองได สามารถเรยนรไดตามอธยาศย

พฒนาเสรมสรางศกยภาพใหผสงอายเปนผทมความพรอมทงรางกาย จต ปญญา สงคมจตวญญาณ

การมสวนรวม และความมนคง เปลยนภาระใหเปนพลงดวยการเรยนรตลอดชวต ท าใหผสงอาย

สามารถน าความรไปประยกใชในชวตประจ าวนได สามารถน าความรไปถายทอดใหสมาชกใน

ครอบครวและชมชน เปนผสงอายทพรอมไปดวยคณลกษณะของการเปนผสงอายทมศกยภาพ เกด

ความสขทางใจ รวมกจกรรมกลมและเขาสงคมไดอยางมความสข โรงเรยนผสงอายเทศบาลนคร

สกลนครมกระบวนการด าเนนงานทส าคญดงน

ขนตอนกำรด ำเนนงำน 1. ประชมเพอสรางความเขาใจและความรวมมอจากพนท ประกอบดวย เทศบาลนครสกลนคร คณะกรรมการบรหารศนยอเนกประสงคฯ ผสงอาย, ศนยพฒนาคณภาพชวตฯ, ศนยดแลผสงอายในชมชน, หวหนากลมงาน และอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน 2. คดเลอก และแตงตงคณะท างานขบเคลอนการด าเนนงานโรงเรยนผสงอาย

186 3. จดตงโรงเรยนผสงอาย และขบเคลอนการด าเนนงาน รบสมครผสงอาย จดกระบวนการเรยนร 4. ตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน

เพอการจดกจกรรมและใหบรการทสงเสรมการเรยนรตลอดชวต การพฒนาทกษะ และการศกษาตามอธยาศยของผสงอาย และเปนพนททใหผสงอายไดแสดงศกยภาพ โดยการถายทอดภมความร ประสบการณทสงสมแกบคคลอนเพอสบสานภมปญญาใหคงคณคาคกบชมชน โรงเรยนผสงอายเทศบาลนครสกลนครมกระบวนการจดการเรยนรทมโครงสรางเนอหาการเรยนรซงประกอบดวยประเภทกจกรรม ดงน 1. กจกรรมประเภทสงเสรมสขภาพรางกาย อารมณ สงคม จตใจของผสงวย เชน กจกรรมสขสนก การท าความรจกของผเขารวมกจกรรม ร าไมพลอง นนทนาการ, กจกรรมสขสบาย การแนะน าการออกก าลงกายประจ าวน, กจกรรมสขสงบ การสวดมนตไหวพระ การนงสมาธ, กจกรรมสขสงา การใหผสงอายเลาถงความดทชวยเหลอผอน สงคมและชมชน 2. กจกรรมประเภทการสงเสรมการเรยนรของผสงอาย เชน การเรยนรการใช

คอมพวเตอรและอนเตอรเนต, การใหความรดานศลปวฒนธรรม และศาสนา, การใหความรสทธตาม

กฎหมายทเกยวของกบผสงอาย, การพฒนาความรดานสทธและสวสดการของผสงอายตามกฎหมาย

และกจกรรมทศนศกษาดงานนอกสถานท ณ พนทโครงการตามพระราชด ารฯ กลมและองคกรท

ประสบผลส าเรจในการด าเนนกจกรรมตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

3. กจกรรมประเภทการสงเสรมสวสดการในการดแลตนเองของผสงอาย และการท า

ประโยชนเพอชมชน กจกรรมการใหความรดานอาชพ และการสงเสรมการรวมกลมอาชพของผสงอาย

รวมไปถงการสรางรายไดและการมงานท าทเหมาะสมในวยสงอาย เชน การท าธญพชอบแทง การท าพวง

หรดดอกไมจนทน

4. กจกรรมประเภทการสงเสรมความสามารถดานวฒนธรรม ภมปญญาทผสงอายมอย เชน กจกรรมสบคนภมปญญาในเรองตางๆ การถายทอดองคความรและภมปญญาดานศลปะ วฒนธรรมทองถนทมอยในตวผสงอาย ซงเปนความรทมคณคา สงคมควรน ามาเรยนรและสบทอดตอไป เชน การท าพานบายศร การท าขนหมากเบง, การท าขนธหา, การสานตนผงหวแมลงวน ฯลฯ 5. กจกรรมประเภทการสงเสรมการมรายไดและการมงานท าของผสงอาย เชน การฝกอาชพทผสงอายมความสนใจ สงเสรมการรวมกลมผลตสนคาหรอผลตภณฑทเกดจากฝมอของผสงอาย เชน ผาทอ ดอกไมจนทน, การท าขนมทองมวน ทองพบ, ขาวแตน 3 รส และงานฝมอตางๆ ฯลฯ

187

เนอหาหลกสตรการเรยนรทโรงเรยนผสงอายใชเปนแนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนก

เปน ความรทผสงอายตองร ควรร และอยากร ประกอบดวย

ควำมรทผสงอำยตองร เนอหาครอบคลมความรเกยวกบการเปลยนแปลงในวยสงอาย การ

ปองกนรกษาสขภาพ การด ารงชวตแบบสงวยทมคณภาพ เปาหมายและชวตทมคณภาพ การออก

ก าลงกายในวยสงอาย อาหารทเหมาะสมกบผสงอาย การใชยาอยางถกวธ การพฒนาจตส าหรบ

ผสงอาย และพชผกสมนไพรเพอสขภาพ ความรเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคมสถานการณ

ผสงอายไทย กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย การพฒนาตนเอง

ควำมรทผสงอำยควรร ความรทผสงอายควรร ครอบคลมเนอหาศาสนาในชวตประจ าวน

วฒนธรรม ภมปญญาพนบาน การอนรกษ สบสาน ฟนฟ และถายทอด อาสาสมครกบการมสวนรวม

ในสงคม อาเซยนนาร การเปลยนแปลงทางธรรมชาตในโลก ภยพบตทางธรรมชาตและการเตรยม

รบมอเมอเกดสถานการณภยพบต การใชคอมพวเตอรเพอการสบคนขอมล การใชสมารตโฟน

โรคตดตอตามฤดกาลและโรคอบตใหม การปฐมพยาบาล ขอพจารณาในการใชผลตภณฑสขภาพ การ

เสรมสรางทกษะทางสงคมทเหมาะสม

ควำมรทผสงอำยอยำกร เปนรปแบบการเรยนรทเหมาะสมกบผสงอาย เปนการศกษาตาม

ความสมครใจของผสงอาย มหลากหลายรปแบบทงการเรยนรเพอนนทนาการ การใชเวลาวางใหเปน

ประโยชนท าใหผสงอายไดใชชวตอยางมคณคา ลดภาวะซมเศราและมความสข เชน เกษตร ดนตร

ศลปะประดษฐ คหกรรม การท าผลตภณฑจากวสดพนบาน ทกษะวชาการ การจดการดานการเงน

การดแลระยะยาวและระยะทาย ศาสนพธและท าเนยมปฏบต กจกรรมสานสมพนธระหวางวย ทศน

ศกษาและวชาอนๆ ทงนโรงเรยนผสงอายมการแตงตงคณะกรรมการคณะท างานและคณะกรรมการท

ปรกษาโรงเรยนผสงอายพรอมทงมอบหมายหนาทอยางชดเจน

ผเรยนโรงเรยนผสงอายเทศบาลนครสกลนคร มจ านวน 120 คน โดยมการจดการเรยนรทก

สปดาหในวนจนทรและองคาร โดยวนจนทรชวงเวลาครงวนเชาจะเรยนรเรองทวไปตามแนวทางชด

การเรยนร การออกก าลงกาย การฝกความจ าอาชพและการสรางรายไดเสรม สวนชวงบายจะมการ

เรยนรเรองไอท สมารตโฟน สวนวนองคารจะเปนการเรยนรดานภาษาตามความสนใจไดแก ภาษา

เวยดนาม ภาษาองกฤษ และชวงบายจะเปนการเรยนกจกรรมเขาจงหวะและลลาศ เรยนทงหมด 13

สปดาห (3-4 เดอน) แตละสปดาหจะมการเรยนรทแตกตางกนเนอหาการเรยนรบางสวนมการ

สอบถามจากความตองการของผเรยน และการจดประสบการณโดยครผสอนมการปรบตามบรบท

188 และความสอดคลองกบประสบการณและชวตจรงของผเรยน มการเชอมโยงประเพณวฒนธรรมฮต

12 ครอง 14 ตามความเชอของคนอสาน วถชวต และการด ารงชพในชมชนคนอสานมาเปนสวนหนง

ของเนอหาการเรยนร การจดการเรยนรมทงภาคทฤษฎและการลงมอปฏบต มการสรปการเรยนรทก

ครงกอนสนสดการเรยนในแตละครงและสะทอนคดการน าไปใชในชวตประจ าวนไดอยางไร ในการ

จดการเรยนรจะแบงเปน 3 ประเดนใหญๆคอ กจกรรมสขสนก/วชาชวต กจกรรมสขสงบ/วชาชวต

กจกรรมสขสวาง/วชาการ และกจกรรมสขสงา การเรยนรดานสขภาพจะสอนในเร องงายๆใกลตว

น ามาบรณาการเปนหลกปฏบตงายๆ เชอมโยงกบวถชวตความเชอ เชน ประโยชนของน ามวกซาวขาว

ในการลางผก การก าจดคลอรนอยางงายในน า การรอนขาวเอาเชอราออก การปงยางทปองกนมะเรง

ไดดวยขเถา สมนไพรในครว ใบยานางเปนตน

กจกรรมการเรยนรเรมตงแตการวดความดนดวยกนเอง การเขาแถวเคารพธงชาต สวดมนต

ไหวพระและเขาเรยน จากการสนทนากลมประเดนการจดการเรยนรดานสขภาพ ดานการมสวนรวม

ดานความมนคงปลอดภยและอนๆพบขอมลดงตารางท 12

189

ตารา

งท 1

2 สร

ปประ

เดนก

ำรสง

เสรม

กำรเร

ยนรต

ลอดช

วตขอ

งโรง

เรยนผ

สงอำ

ยเทศ

บำลน

ครสก

ลนคร

จำกก

ำรสน

ทนำก

ลม

กำรเร

ยนรด

ำนสข

ภำพ

กำรเร

ยนรด

ำนกำ

รมสว

นรวม

กำ

รเรยน

รดำน

ควำม

มนคง

ปลอด

ภย

ดำนโ

ครงส

รำงแ

ละ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

− มกา

รตรว

จคดก

รอง

สขภา

พทดส

อบคว

าม

พรอม

ของผ

สงอา

ย

− กจก

รรมส

ขสนก

/วชา

ชวต

ท าคว

ามรจ

กกน

− กจก

รรมส

ขสงบ

/วชา

ชวตฝ

กปฏบ

ตวาด

ภาพ

ในจน

ตนาก

าร

− กจก

รรมแ

ลกเป

ลยน

ประส

บการ

ณเลา

เรอง

ความ

ภาคภ

มใจแ

ละ

กจกร

รมทบ

านทท

า

แลวม

ความ

สข

− การ

ท ายา

สมนไ

พร

− สถา

นทแล

ะอปก

รณ

ทออก

ก าลง

กาย

− ใหม

ทมบค

ลากร

สาธา

รณะส

ขมาใ

ห

ค าแน

ะน าก

าร

ตดตา

มเยย

มบาน

− ดาน

สขภา

พใจอ

ยาก

ใหมพ

ระอา

จารย

มา

สอนธ

รรมะ

และ

พา

ปฏบต

ธรรม

− มกา

รเรยน

รการ

สานส

ม

พนระ

หวาง

วย

− มกจ

กรรม

การไ

ปเยย

ม

พบปะ

พดคย

ผสงอ

าย

− การ

เสรม

สราง

ทกษะ

ทาง

สงคม

ทเหม

าะสม

− ทกษ

ะจ าเป

นในก

าร

เสรม

สราง

ความ

สมพน

ธ

ระหว

างบค

คลแล

ะการ

รกษา

สมพน

ธภาพ

ใน

สงคม

− อยา

กไปศ

กษาด

งานแ

ละมส

วน

รวมแ

สดง

ความ

สามา

รถ

เพมข

น

− อยา

กใหพ

าไป

รวมท

ากจก

รรม

จตอา

สาให

วด

บอยๆ

− กจก

รรมส

ขสวำ

ง/

วชาก

าร ให

ความ

รเรอง

กฎหม

ายใน

ชวตป

ระจ า

วนแล

ะสทธ

ผสงอ

ายแล

ะกฎห

มาย

มรดก

− สอน

แนวท

างกา

ร

จดกา

รมรด

กและ

สนทร

พยกอ

นยกใ

ห

ทายา

ท

− การ

เรยนร

เรองก

ารจด

สภาพ

แวดล

อมท

− ตอง

การเร

ยน

สวนท

เปนอ

าชพ

เสรม

เพมม

าก

ขน

− อยา

กเรย

นท

สามา

รถน า

ไป

ท าตอ

และข

าย

ไดเงน

มาด า

รง

ชพ

− อยา

กมกอ

งทน

ดแลผ

สงอา

ย

− ทตง

โรงเรย

นด เป

น

สดสว

นแตก

ารเด

นทาง

ล าบา

กในก

รณทม

าเอง

ไมได

ไมมร

ถเมล

ผาน

− มาโร

งเรยน

ด ม

ประโ

ยชน

− บรร

ยากา

ศด ส

นก ได

แสดง

ออก

ไดเจ

อเพอ

นๆ

− มกจ

กรรม

ศกษา

ดงาน

− หอข

าวกล

างวน

มาทา

น

ดวยก

นมคว

ามสข

ไดกน

190

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

− การ

เตรย

มควา

มพรอ

ม

การเป

นผสง

อาย

− เรย

นรกา

ร

เปลย

นแปล

งใน

รางก

ายผส

งอาย

และ

การป

องกน

ดแลร

กษา

สขภา

พ

− การ

เปลย

นแปล

งทาง

รางก

าย จ

ตใจ

และ

สงคม

ในวย

สงอา

ย

− กจก

รรมส

านสม

พนธ

ระหว

างวย

− ม

กจกร

รมให

ไป

ชวยเ

หลอผ

ดอยโ

อกาส

ผสงอ

ายดว

ยกน

− มกจ

กรรม

จตอา

สารว

ม

พฒนา

ชมชน

และ

หมบา

น

− มกจ

กรรม

จตอา

สา

พฒนา

และช

วยงา

นวด

− มสว

นรวม

เปนว

ทยาก

ร

และเ

สนอเ

นอหา

หรอส

ง

ทอยา

กเรย

นรให

ผเกย

วของ

รบทร

าบ

− “มค

นมาศ

กษาด

งาน

บอยท

าใหต

นเตน

ตงต

า

เหมา

ะสมแ

ละ

ปลอด

ภย

− เรย

นรเรอ

งสวส

ดการ

ผสงอ

าย เบ

ยยงช

พ

การส

นบสน

น

ชวยเ

หลอก

ารจด

การ

ศพผส

งอาย

ตาม

ประเ

พณ

− สอน

การด

ารงช

วตแบ

บ

สงวย

ทมคณ

ภาพ

ชวต

ทมคณ

ภาพ

และก

าร

ตงเป

าหมา

ยในช

วต

− การ

จดกา

รดาน

การเง

น

การอ

อม

หลาย

อยาง

แบงป

นกน

ม

เพอน

กนขา

วอรอ

ยด

− มกา

รก าห

นดกา

รเรยน

การส

อนอย

างชด

เจน

− ไดร

บใบป

ระกา

ศนยบ

ตร

− มอบ

ต. กศ

น. พ

ม. พ

ช.

และว

ด รว

มสนบ

สนน

งบปร

ะมาณ

และ

วสด

อปกร

ณสอต

าง

− โรง

เรยนม

หองเร

ยนแล

ะ

ฐานก

ารเรย

นรท

สอดค

ลองก

บควา

ม

ตองก

ารขอ

งผสง

อาย

191

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

− เรย

นรกา

รดแล

ตนเอ

ง

ออกก

าลงก

ายขย

บ

รางก

ายตา

มจงห

วะ

เพลง

ร าภไ

ท กา

รร า

บายศ

ร การ

ร าไม

พลอง

จกง ด

ลยภา

พบ าบ

ด

เปตอ

ง การ

รองเพ

ลง

และก

จกรร

มเขา

จงหว

ะ กา

รเตนล

ลาศ

การส

วดสร

ภญญะ

− การ

ดแลต

นเอง

ยาม

ปกตแ

ละยา

มปวย

− พชผ

กสมน

ไพรเพ

อ

สขภา

พ

รอคอ

ยการ

ตอนร

บ

อยาก

มาโรง

เรยน

มา

แสดง

ความ

สามา

รถ ใส

ผายอ

มครา

มสวย

ๆมา

โชว”

− เปด

โอกา

สใหผ

สงอา

ยท

เกงๆ

มควา

มสาม

ารถม

า

ชวยส

อนดว

ย ทง

ลลาศ

งานฝ

มอ ท

าใหร

สกม

คณคา

ไดรบ

เกยร

ตและ

ไดรบ

ความ

ส าคญ

− “ให

เกยร

ตผสง

อายท

อาวโ

สสดใ

นงาน

หรอ

กจกร

รมตา

งๆเป

น

− การ

เรยนร

ดานอ

าชพ

และก

ารหา

รายไ

ดเสร

ม

และน

ามาจ

าหนา

ยใน

ชมชน

โรงเรย

นผสง

อาย

หรออ

อกรา

นตาม

งาน

ตางๆ

งาน

− ดาน

อาชพ

ทเรย

นเพอ

ลดคา

ใชจา

ยใน

ครอบ

ครวไ

ดแก

การ

ท าน า

ยาลา

งจาน

สบ

การจ

กสาน

ซงเน

นให

สามา

รถน า

กลบไ

ปใช

ในคร

อบคร

วได

− ดาน

อาชพ

ทเรย

นเพอ

เพมร

ายได

ใหชม

รม

และเ

นอหา

การเร

ยนรท

เปนร

ปธรร

ม

− มแผ

นการ

เรยนร

ท

ชดเจ

น มข

นตอน

การ

ด าเน

นงาน

และม

การ

ก าหน

ดผรบ

ผดชอ

บและ

ด าเน

นการ

อยาง

ตอเน

อง

− เทศ

บาลส

นบสน

น

งบปร

ะมาณ

ในกจ

กรรม

การเร

ยนรบ

างสว

นและ

เรมสน

บสนน

คาเด

นทาง

ส าหร

บครผ

สอนเ

พอเป

น

ขวญก

าลงใจ

แกคร

จต

อาสา

192

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

− อาห

ารทเ

หมาะ

สมกบ

ผสงอ

ายแล

ะอาห

ารกบ

โรค

− เรย

นรกา

รประ

กอบ

อาหา

รและ

การเล

อก

อาหา

รทเห

มาะส

มกบ

สขภา

พ

− เรย

นรกา

รบรห

าร

สมอง

และค

วามจ

า

− คาร

าโอเ

กะแล

ะการ

บรหา

รปอด

โดยก

าร

หายใ

จ

ประธ

านใน

การจ

ดธป

เทยน

บชาพ

ระท า

ใหรส

ก

ด ได

รบเก

ยรตใ

นสงท

ไม

เคยไ

ดปฏบ

ต”

− สงเส

รมให

เปนผ

น า

ทองเท

ยวใน

ชมชน

การ

ทองเท

ยวนว

วถเพ

อเพม

รายไ

ดจาก

การน

าเทยว

และโ

ฮมสเ

ตย

และผ

สงอา

ยโดย

แบงเป

นกลม

ตามค

วาม

สนใจ

และค

วามถ

นดบน

พนฐา

นของ

อาชพ

และว

ตถดบ

ทผสง

อาย

ม ได

แก ก

ารพบ

ดอก

กหลา

บดวย

ใบเต

ย กา

รท า

ขนหม

ากเบ

งบชา

พระ

การส

านปล

าตะ

เพยน

การ

สาน

ตะกร

อ กา

รยอม

ผาดว

ยครา

ม กา

รทอผ

า กา

รมดห

ม กา

รเสรม

สวย

การน

วดแผ

นไทย

กา

รท าข

นมทอ

งมวน

ขน

มไข

การท

าของ

193

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

− เรย

นรกา

รกนอ

าหาร

ใหเป

นยาล

ดเบา

หวาน

− การ

ปฐมพ

ยาบา

ลและ

การใ

ชยาอ

ยางถ

กวธ

− การ

เรยนร

เรองส

งวย

ไมเก

ษยณ

จดกจ

กรรม

ทองเท

ยวนว

วถ

− รบป

ระทา

นอาห

าร

กลาง

วนรว

มกน

ได

ถามส

ารทก

ขและ

แสดง

ความ

หวงใย

กน

ช ารว

ยจาก

ผายอ

มคร

าม ซ

งผลต

ภณฑท

ท า

เปนผ

ลตภณ

ฑทมใ

นชม

ชน ซ

งราย

ไดจา

กกา

รขาย

จะแบ

งเปน

2 สว

นไดแ

ก สว

นตว

และเ

ปนสว

สดกา

ร

− กฎห

มายน

ารท

เกยว

ของก

บการ

ใชชว

ตใน

วยสง

อาย

(ควา

มจ า

เปนต

องรก

ฎหมา

ย)กฎ

หมาย

ในชว

ตประ

จ าวน

และส

ทธ

ผสงอ

าย

194

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

− ใหค

วามร

เรองก

องทน

สวสด

การช

มชนแ

ละกา

รปนผ

ล

− การ

เรยนร

และแ

นะน า

แหลง

การบ

รการ

ผสงอ

ายใน

ภาวะ

ล าบา

ก

195 โรงเรยนผสงอำยเทศบำลต ำบลหนองลำน

ต ำแหนงทตง อาคารอเนกประสงควดหนองไมแกน อ.ทามะกา จงหวดกาญจนบร

โรงเรยนผสงอายเทศบาลต าบลหนองลานเปนโรงเรยนผสงอำยแหงแรกของประเทศไทย

ผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบรอบท 1 แนวคดการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอาย

เทศบาลต าบลหนองลาน เพอจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอาย โดยมเปาหมายใหผสงอาย ม

ความสข สนกสนาน สามารถพงพาตนเองได สามารถเรยนรไดตามอธยาศย พฒนาเสรมสราง

ศกยภาพใหผสงอายเปนผทมความพรอมทงรางกาย จต ปญญา สงคมจตวญญาณ การมสวนรวม และ

ความมนคง เปลยนภาระใหเปนพลงดวยการเรยนรตลอดชวต ท าใหผสงอายสามารถน าความรไปประ

ยกใชในชวตประจ าวนได โดยเปนผลสบเนองจาก ต าบลหนองลาน มจ านวนผสงอายสดสวน เพม

สงขนซงถอวาเขาสสงคมผสงอาย เทศบาลต าบลหนองลานจงไดตระหนกและเลงเหนถงความส าคญ

ของผสงอายต าบลหนองลาน และไดจดท าโครงการพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย

ต าบลหนองลาน ภายใตโรงเรยนผสงอายเทศบาลต าบลหนองลานขน โดย จดกจกรรมในดานตางๆ

อยางครอบคลม การสงเสรมสขภาพท ดเหมาะสมกบสภาพตามวย มจตใจทเปนสข การสนบสนน

การศกษาและการเรยนรส าหรบผสงอาย การสงเสรมกจกรรมดานอาชพ การสงเสรมการผลตและการ

จ าหนายผลตภณฑ การถายทอดวฒนธรรม ภมปญญาทองถน กจกรรมนนทนาการ ศาสนา ประเพณ การ

จดระบบฐานขอมลผสงอายในพนท รวมทงเปนศนยสงเสรมสนบสนนการปฏบตงานของอาสาสมครจตอาสา

และมกลไกคณะกรรมการศนยฯ เปนการสงเสรมใหผสงอายเกดการรวมกลมของผสงอาย พฒนา

คณภาพชวตทดขนและสามารถพงตนเองไดตลอดจนด าเนนชวตไดอยางเหมาะสม ตามความมงหวง

และค าขวญของโรงเรยนทวา “กนอม นอนอน สขใจ มรายได ปลอดภยจากโรคและอบตภยใน

ครวเรอน” และ “สงวยอยางมศกดศร สรางความด เพมคณคา รวมพฒนาสงคม”

วตถประสงคของโรงเรยน

1. สงเสรมและสนบสนนผสงอายใหมคณภาพชวตทดขน 2. เพอใหผสงอายมสถานทท ากจกรรมรวมกลมรวมกน 3.เพอใหบรการและจดสวสดการสงคมแกผสงอายทครอบคลมทกกลม 4. เพอใหผสงอายมความรความเขาใจในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง ทงดาน

โภชนาการ การฟนฟสมรรถภาพรางกายและจตใจ

196

5. เพอใหผสงอายไดรบความรและพฒนาในดานตางๆ น าความรไปใชในการด าเนน

ชวต

6. เพอสงเสรมอาชพผสงอาย สรางรายไดเสรมใหกบตนเองและครอบครว

7. เพอสงเสรมและสนบสนนใหผสงอายมโอกาสไดแลกเปลยนเรยนรประสบการณ

ถายทอดภมปญญาความรใหกบผสงอายและเยาวชน

โครงสรำงของโรงเรยน โครงสรางของโรงเรยนมคณะท างานประกอบดวย

1.ทปรกษาโรงเรยน ไดแก เจาอาวาสวดหนองลาน ประธานชมรมผสงอาย นายกเทศมนตรต าบลหนองลาน ก านน ประธานกลมสตรอาสาพฒนาชมชน ผอ านวยการโรงเรยนในพนท 2. คณะท างาน จ านวน 12 คน ไดแก ผแทนผสงอาย ผแทน รพสต. ผแทนสภาเทศบาล ผใหญบาน และผแทนเครอขายอนๆ โรงเรยนผสงอายมเครอขาย รพสต. กศน. อาสมสมคร แกนน าชมชน สวนการศกษา และวด ในการรวมจดการเรยนร มชมรมผสงอาย สนบสนนแนวความคด ชวยขบเคลอนกจกรรม โดยท างานในรปแบบคณะกรรมการ ซง อบต.หนองลาน ชวยสนบสนนการขบเคลอน ผสงอายทมาเรยนส วนใหญรอยละ 80 มบตรคนยากจน และจบการศกษาในระดบประถมศกษา ชมชนมจดเดนและน าจดเดนดานตางๆของชมชนมาจดเปนฐานการเรยนรส าหรบผสงอาย อาทเชน เรองการจกสานโดยสามารถขายไดจ านวนมาก การท าเปลญวณ ปลกผก เลยงไสเดอน รองเพลงพนบาน และขาวตมมด มการน าผลตภณฑของกลมมาเปนของฝากหรอสงทระลกตอนรบแขกทมาเยอน (ขาวตมมดใสตะกราสานจากใบลาน) ซงจะมการรบซอโดย อบต. นอกจากนดานโครงสรางโรงเรยนมวทยากรทโดดเดน (ครตมครเกษยณ) ครน า (คณส ารวยนกพฒนาชมชน) ทเกง มรปแบบการถ ายทอดทสนกสนาน มผสงอายหลายคนอยากมาเรยนแตมาไมไดไมมบตรหลานมาสง อยากใหมรถรบสง กระบวนกำรในกำรด ำเนนงำน กระบวนการในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายเทศบาลต าบล

หนองลานกระบวนการด าเนนงานทส าคญดงน

1. ประชมคณะท างานฯ/คณะกรรมการฯ/ชมรมผสงอายฯ วางแผนงาน/โครงการ 2. ประสานงานหนวยงานทเกยวของ/คนหาหนวยงานเครอขาย 3. ประชาสมพนธกจกรรม/โครงการ 4. รบสมครผเรยนและด าเนนกจกรรมและประเมนผล ซงกระบวนการในการจดการ

เรยนการสอนท ทส าคญ ประกอบดวยดานวชาการ วชาชพ (การสงเสรมอาชพ รายได) นนทนาการ ศลปบ าบด/ตามอธยาศย และ กจกรรมพเศษ ไดแก

197

- กจกรรมอบรมใหความรการดแลสขภาพ การศกษา ศาสนา คณธรรมจรยธรรม กฎหมายท เกยวของ สทธประโยชนสวสดการผสงอาย ฯลฯ

- กจกรรมการสงเสรมอาชพ/การผลต/การจ าหนายผลตภณฑ (การออกบทนทรรศการแสดง ผลงานและจ าหนายผลตภณฑผสงอาย)

- กจกรรมการถายทอดวฒนธรรม ภมปญญาทองถน ใหกบผสงอายและเยาวชน - กจกรรมนนทนาการ สรางความสนกสนาน - กจกรรมบ าเพญประโยชนตอชมชนและสงคม การเยยมบานผสงอายตดบาน ตด

เตยง - กจกรรมการเรยนรนอกสถานทและการศกษาดงาน

โดยเนอหาหลกสตร การจดประสบการณการเรยนรโรงเรยนผสงอายมการปรบใชแนวทางการเรยนรเพอการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ มเนอหาประกอบดวย ความรทผสงอายตองร ความรทผสงอายควรร และ ความรทผสงอายอยากร เปนรปแบบการเรยนรทเหมาะสมกบผสงอาย โดยกจกรรมการเรยนรในแตละครงจะประกอบดวยการเคารพธงชาต สวดมนตไหวพระ การออกก าลงกายร าไมพลอง การเขาหองเรยนตามฐานการเรยนรตามความสนใจทงหมด 3 ฐานการเรยนร รบประทานอาหารกลางวนโดยผสงอายทกคนเตรยมอาหารมาแลกเปลยนรบประทานรวมกน (ซงในการรบประทานจะมการชนชมฝมอการประกอบอาหาร มการแบงปนความร ภมปญญาดานอาหารและสมนไพร) ซงผสงอายทหอขาวมารบประทานจะมคะแนนการเรยนใหบรรยากาศการรบประทานอาหารรวมกนท าใหผสงอายสามารถรบประทานอาหารไดมากขน มความสขกบการเรยนร ทมวทยากรทมาสอนจะเปนวทยากรจตอาสาจากหนวยงานตางๆททางผประสานงาน

โรงเรยนจะเชญมาใหความรในแตละครงซงจะมความเกงและเชยวชาญทหลากหลายและจะมาให

ความรเปนประจ า ผน ากลมผสงอายจะเปนอาจารยทเกษยณอายราชการมาชวยเปนแกนน า ซงม

คณลกษณะทเกง คลองแคลาว สนกสนาน และสามารถสอสารใหคนอนไดเขาใจและเปนผน ากลมทด

ในการจดการเ รยนรมการก าหนดกตการวมกนเองเชน จ านวนครงท จะมาเรยนเพอใหไดใบ

ประกาศนยบตร หลกสตรการเรยนไมจ ากดเวลา สามารถเรยนไดตามความสมครใจหรอจนไมม

งบประมาณ ในการจดกจกรรมการเรยนรมการใชเกมสบางครงและมการมอบรางวล เชน ใครหอขาว

มารบประทานครบ 30 ครง หรอมาเรยนเปนประจ า จะไดคะแนนเพม มการจดกจกรรมวนเกดให

ผสงอายเพอใหผสงอายดวยกนไดรวมอวยพร ผสงอายโรงเรยนผสงอายเทศบาลต าบลหนองลานชน

ชอบการเรยนรจากสอการเรยนทเปนของจรง ไมชอบอานจากเอกสารตางๆ ไมชอบดจอหรอภาพจาก

จอหรอคอมพวเตอรเนองจากสายตามองไมคอยเหน หลายรายมความเหนวาสอตองเหมาะสม

198 ผสงอายไมชอบเรยนไอทเนองจากมมมมองวาสนเปลองเงนคาโทรศพท รดแปนพมพหรอหนาจอไม

เปน เรยนไปกลมไมสามารถน ามาใชได

กจกรรมการเรยนรเรมตงแตการประเมนสขภาพเบองตน การวดความดนกนเอง การเขาแถว

เคารพธงชาต สวดมนต ไหวพระและเขาเรยนตามฐานการเรยนรในโรงเรยนผสงอายทตงอยภายในวด

จากการสนทนากลมประเดนการจดการเรยนรดานสขภาพ ดานการมสวนรวม ดานความมนคง

ปลอดภยและอนๆพบขอมล ดงตารางท 13

199

ตำรำ

งท 1

3 สร

ปประ

เดนก

ำรสง

เสรม

กำรเร

ยนรต

ลอดช

วตขอ

งโรง

เรยนผ

สงอำ

ยเทศ

บำลต

ำบลห

นองล

ำนจำ

กกำร

สนทน

ำกลม

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

- มกา

รสอน

และแ

นะน า

การด

แลตน

เอง อ

อกก า

ลงกา

ยร าไ

มพลอ

ง จก

รยาน

และ

แอโรบ

ก - ม

ทมบค

ลากร

สาธา

รณะส

ขจาก

รพสต

.และ

อาสา

สมคร

สาธา

รณสข

มาให

ค า

แนะน

า - ม

การส

อนกา

รปร

ะกอบ

อาหา

รและ

การเล

อกอา

หารท

เห

มาะส

มกบส

ขภาพ

- ส

อนกา

รบรห

ารสม

องแล

ะควา

มจ า

− สอน

เพมเ

ตมโร

ค กา

รเป

ลยนแ

ปลงภ

ายใน

รางก

าย

- การ

ดแลส

ขภาพ

ชอง

ปาก-

ฟน ส

ายตา

และ

การต

ดแวน

สายต

า - ต

องกา

รเครอ

งออก

ก าลง

กายท

เหมา

ะสม

กบผส

งอาย

ไวใน

โรงเรย

นผสง

อาย

- มทม

บคลา

กรทา

งกา

รแพท

ยมาต

รวจ

สขภา

พและ

เยยม

ตามบ

าน

- อยา

กเรย

นเอง

ธรรม

มะ ก

ารออ

กก าล

ง

− มกจ

กรรม

ใหไป

ชวยเ

หลอ

ผดอย

โอกา

ส -

มกจก

รรมจ

ตอา

สารว

มพฒ

นาชม

ชนแล

ะหมบ

าน

- มก

จกรร

มจต

อาสา

พฒนา

และช

วยงา

นวด

- มส

วนรว

มเปน

วทยา

กรแล

ะเส

นอเน

อหา

หรอส

งทอย

ากเรย

นร

-

- อยา

กใหผ

สงอา

ยมสว

นรว

มในก

ารเป

นผ

ถายท

อดคว

ามรม

ากขน

- อ

ยากใ

หมกา

รสอน

ธรรม

มะโด

ยพระ

อาจา

รยทว

ดมาก

ขน

- มกา

รเรยน

รเรอง

การอ

อมเงน

เพอใ

ชจาย

- ม

การเร

ยนรด

านอา

ชพแล

ะการ

หารา

ยไดเ

สรม

และน

ามาจ

าหนา

ยใน

ชมชน

หรออ

อกรา

นตาม

งานต

างๆง

าน

- ดาน

อาชพ

ทเรย

นเพอ

ท าใช

เอ

ง ลดค

าใชจ

ายใน

ครอบ

ครวไ

ดแก

การท

าน า

ยาลา

งจาน

การ

จกร

สาน

การท

ายาห

มอง ซ

งเน

นใหส

ามาร

ถน าก

ลบไป

ใชใน

ครอบ

ครวไ

ดและ

ไดน า

ไปถว

ายพร

ะ

- ตอง

การเร

ยนสว

นทเป

นวช

าชพเ

พมมา

กขนแ

ละท

- เพม

รายไ

ด

- ตอง

การร

ถรบส

งมา

โรงเรย

น บา

งราย

มบต

รหลา

นมาส

งแตบ

างรา

ยเดน

ทางม

าดวย

ตนเอ

งเดนท

างล า

บาก

- ตอง

การใ

หทตง

ของ

โรงเรย

นเขา

ถงงา

ย เด

นทาง

สะดว

ก แล

ะม

สงอ า

นวยค

วามส

ะดวก

กบผส

งอาย

ตามค

วาม

จ าเป

น - “

อยาก

ใหมก

ารสอ

นดา

น IT/

Socia

l Ne

twor

k”

- “ตอ

งการ

สอกา

รเรย

นรทเ

ปนขอ

งจรง

200

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

- มกา

รตดต

ามเย

ยมบา

น - ด

านสข

ภาพใ

จมพร

ะอา

จารย

มาสอ

นธรร

มะ

และม

การจ

ดโคร

งการ

หมบา

นรกษ

าศล

5 น า

รอง

- รบป

ระทา

นอาห

ารกล

างวน

รวมก

น ได

ถามส

ารทก

ขและ

แสดง

ความ

หวงใย

กน

- มกา

รสอน

การท

าไวน

เค

ก คก

ก โด

ยราช

ภฎกา

ญจนบ

รมาส

อน

กาย

และก

ารท า

งาน

ฝมอเ

พม

- ดาน

อาชพ

ทเรย

นเพอ

เพม

รายไ

ดใหช

มรมแ

ละคร

อบคร

ว ได

แก

ผลตภ

ณฑจา

กเชอ

กฟาง

ตะ

กราส

าน ก

ระเป

าสาน

พด

มะม

วงหา

วมะน

าวโห

แช

อม น

าพรก

ซงร

ายได

จากก

ารขา

ยจะแ

บงเป

น 3

สวนไ

ดแก

สวนต

ว ให

ชม

รมฯ

และเ

ปนสว

สดกา

รเย

ยมบา

นผสง

อาย

- อยแ

บบพอ

เพยง

ปลก

ผกกน

เอง

- ทวไ

ปครอ

บครว

ผสงอ

ายม

อาชพ

หลกท

ใหผส

งอาย

มสว

นรวม

เชนท

าไร ท

าสวน

ปฏบต

ไดจร

งและ

สมผส

ได แ

ละได

ลงมอ

ปฏบต

จรง”

- “

มเคร

อขาย

การ

ท างา

นและ

การเร

ยนร

เชนโ

รงเรย

นผสง

อาย

ดอนช

ะเอม

ม.รา

ชภฏ

กาญจ

นบรม

ารวม

ถายท

อดคว

ามรด

านคอ

มพวเต

อร so

cial

netw

ork”

- “

มอบต

. กศน

. พม.

พช

. และ

วด รว

มสน

บสนน

ก าลง

งาน

งบปร

ะมาณ

และ

วสด

อปกร

ณสอต

างๆ”

201

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

- โรง

เรยนม

หองเร

ยนแล

ะฐาน

การเร

ยนรท

สอ

ดคลอ

งกบค

วาม

ตองก

ารขอ

งผสง

อาย

และเ

นอหา

การเร

ยนร

ทเปน

รปธร

รม ม

ผร

บผดช

อบแล

ะด า

เนนก

ารอย

างตอ

เนอง

ภายใ

นโรง

เรยนแ

ละชม

ชน

ไดแก

ฐาน

การเร

ยนร

จกสา

น, ป

ลกผก

, รอง

เพลง

,มะม

วงแช

อม,

สานเ

ปลญว

ณ, เท

ดดว

ยธรร

ม แล

ะสนท

นากา

ร

202

ตำรำ

งท 1

4 สร

ปประ

เดนก

ำรสง

เสรม

กำรเร

ยนรต

ลอดช

วตขอ

งโรง

เรยนผ

สงอำ

ยตนแ

บบทง

3 แ

หง

กำรเร

ยนรด

ำนสข

ภำพ

กำรเร

ยนรด

ำนกำ

รมสว

นรวม

กำ

รเรยน

รดำน

ควำม

มนคง

ปลอด

ภย

ดำนโ

ครงส

รำงแ

ละกร

ะบวน

กำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

- ม

การส

อนแล

ะแนะ

น ากา

รดแล

ตนเอ

ง การ

ปฏบต

ตวเก

ยวกบ

โรค

ตางๆ

การ

รบปร

ะทาน

ยา ก

ารปร

บตวใ

นสง

คมวย

สงอา

ย - ส

อนกา

รออก

ก าลง

กายท

หลาก

หลาย

เชน

ร าไม

พลอง

จกร

ยาน

และแ

อโรบ

ก ร า

ภไท

การร

าบาย

ศร ก

ารร า

ไมพล

อง จ

กง ด

ลยภา

พบ าบ

ด เป

ตอง

การร

องเพ

ลงแล

ะกจ

กรรม

เขาจ

งหวะ

− สอน

เพมเ

ตมเรอ

งโรค

การเป

ลยนแ

ปลง

ภายใ

นราง

กาย

- ก

ารดแ

ลสขภ

าพชอ

งปา

ก-ฟน

การ

ตรวจ

สายต

าและ

การต

ดแว

นสาย

ตา

- เคร

องออ

กก าล

งกาย

ทเหม

าะสม

กบผส

งอาย

ในโรง

เรยน

ผสงอ

าย

- มทม

บคลา

กรทา

งกา

รแพท

ยมาต

รวจ

สขภา

พและ

เยยม

บานเ

ปนระ

ยะ

- การ

ปฏบต

ธรรม

− มกจ

กรรม

จตอา

สาชว

ยเหล

อผด

อยโอ

กาส

- มก

จกรร

มจต

อาสา

รวม

พฒนา

ชมชน

และห

มบาน

-

มกจก

รรมจ

ตอา

สาพฒ

นาแล

ะชวย

งานว

ด -

การเป

นวท

ยากร

และ

เสนอ

เนอห

าหร

อสงท

อยาก

เรยนร

- อยา

กใหผ

สงอา

ยมสว

นรว

มในก

ารเป

นผ

ถายท

อดคว

ามรม

ากขน

- อ

ยากใ

หมกา

รสอน

ธรรม

มะโด

ยพระ

อาจา

รยทว

ดมา

กขน

- มกา

รเรยน

รเรอง

การ

ออมเ

งน

- มกา

รเรยน

รดาน

อาชพ

และก

ารหา

รายไ

ดเสร

มแล

ะน าม

าจ าห

นายใ

นชม

ชนหร

อออก

ราน

ตามง

านตา

งๆ

- เรย

นรกา

รท า

ผลตภ

ณฑใช

ในคร

วเรอน

เพอ

ลดคา

ใชจา

ยในค

รอบค

รวได

แก ก

ารท า

น ายา

ลาง

จาน

การจ

กรสา

น กา

รท า

ยาหม

อง ซ

งเนนใ

หสา

มารถ

น ากล

บไปใ

ช

- ตอง

การเร

ยนเน

อหาท

เปน

วชาช

พเพม

มาก

ขนแล

ะสาม

ารถ

น าไป

ท าตอ

และ

ขายเ

พมรา

ยได

- อยา

กมกอ

งทน

ดแลผ

สงอา

ย - เ

พมเค

รอขา

ยกา

รเรยน

รเพอ

การจ

าหนา

ยแล

ะกระ

จาย

ผลผล

ต - ต

ลาดห

รอรา

นคาท

รบผล

ผลต

- ตอง

การร

ถรบส

งมา

โรงเรย

น บา

งราย

มบต

รหลา

นมาส

งแตบ

างรา

ยเดน

ทางม

าดวย

ตนเอ

งเดนท

างล า

บาก

- ตอง

การใ

หทตง

ของ

โรงเรย

นเขา

ถงงา

ย เด

นทาง

สะดว

ก แล

ะม

สงอ า

นวยค

วามส

ะดวก

กบผส

งอาย

ตามค

วาม

จ าเป

น - ต

องกา

รสอก

ารเรย

นรทเ

ปนขอ

งจรง

ปฏบ

ตได

จรงแ

ละสม

ผสได

แล

ะไดล

งมอป

ฏบต

จรง

203

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

การเต

นลลา

ศการ

สวด

สรภญ

ญะ

- มทม

บคลา

กรสา

ธารณ

ะสขจ

าก รพ

สต.แล

ะ อา

สาสม

ครสา

ธารณ

สขมา

ให

ค าแน

ะน า

- มกา

รสอน

การ

ประก

อบอา

หารแ

ละกา

รเลอก

อาหา

รท

เหมา

ะสมก

บสขภ

าพแล

ะผลต

ภณฑส

ขภาพ

- ก

ารปฐ

มพยา

บาล

- สอน

การบ

รหาร

สมอง

และค

วามจ

า - ม

การต

ดตาม

เยยม

บาน

- กจก

รรมศ

กษาด

งาน

และก

ารทอ

งเทยว

นอกส

ถานท

- กา

รเปนผ

รวม

เรยนร

และเ

ปนผถ

ายทอ

ดองค

ความ

ร -

ทกษะ

จ าเป

นใน

การเส

รมสร

างคว

ามสม

พนธ

ระหว

างบค

คลแล

ะการ

รกษา

สมพน

ธภาพ

ในสง

คม

ในคร

อบคร

วไดแ

ละน า

ไปถว

ายพร

ะ - เ

รยนร

ดานอ

าชพแ

ละกา

รสรา

งมลค

าจาก

ผลผล

ตของ

ชมชน

เพอ

เพมร

ายได

เชน

ผลตภ

ณฑจา

กเชอ

กฟา

ง ตะก

ราสา

นจาก

ไม

ไผ ก

ระเป

าสาน

พด

มะมว

งหาว

มะนา

วโห

แชอม

น าพ

รก

- เรย

นรเศ

รษฐก

จพอ

เพยง

และก

ารปล

กผก

สวนค

รว

- เรย

นรดา

นสทธ

กฎ

หมาย

ทเกย

วของ

กบผส

งอาย

- มเค

รอขา

ยการ

ท างา

นแล

ะการ

เรยนร

- ม

อบต.

กศน.

พม.

พช.

และว

ด รว

มสนบ

สนน

ก าลง

งาน

งบปร

ะมาณ

แล

ะวสด

อปกร

ณสอ

ตางๆ

- โ

รงเรย

นมหอ

งเรยน

และฐ

านกา

รเรยน

รท

สอดค

ลองก

บควา

มตอ

งการ

ของผ

สงอา

ยแล

ะเนอ

หากา

รเรยน

รทเ

ปนรป

ธรรม

ม

ผรบผ

ดชอบ

และ

ด าเน

นการ

อยาง

ตอเน

อง

204

กำ

รเรยน

รดำน

สขภำ

พ กำ

รเรยน

รดำน

กำรม

สวนร

วม

กำรเร

ยนรด

ำนคว

ำมมน

คงปล

อดภย

ดำ

นโคร

งสรำ

งและ

กระบ

วนกำ

ร สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

สภำพ

คว

ำมตอ

งกำร

สภ

ำพ

ควำม

ตองก

ำร

- ดาน

สขภา

พใจม

พระ

มาสอ

นและ

บรรย

ายธร

รมะ

- ม

กจกร

รมรว

มรบ

ประท

านอา

หาร

กลาง

วนรว

มกน

เพอ

สงเส

รมปฏ

สมพน

ธ

- เรย

นรกา

รจดก

ารมร

ดกแล

ะทรพ

ยสนท

ถก

ตอง

- มฐา

นการ

เรยนร

ในชม

ชน

- มกจ

กรรม

สงเส

รมปฏ

สมพน

ธระห

วางก

น - ก

ระบว

นการ

เรยนร

เนนก

ารลง

มอปฏ

บตแล

ะเรย

นรใน

สถาน

การณ

จรง

205

จากการสนทนากลมโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย จ านวน 3 แหง มสาระส าคญในจดเดน และโอกาสในการพฒนาตอเนองในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบผสงอายซงสามารถน ามาประยกตหรอเปนตนแบบในการจดการเรยนรส าหรบโรงเรยนผสงอาย สรปไดดงน จดเดนของโรงเรยนผสงอำยตนแบบทง 3 แหง

จากการสนทนากลมโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหง พบวามสาระส าคญในจดเดนทสามารถน ามาประยกตปรบใชในการจดตง พฒนาโรงเรยนผสงอายทส าคญ ดงน

1. มแนวคด กำรตงเปำหมำย ในกำรด ำเนนกำรโรงเรยนผสงอำย โรงเรยนผสงอาย

ตนแบบทง 3 แหงมแนวคด การตงเปาหมาย เพอสงเสรมใหผสงอายมคณภาพชวตทดขน โดยการ

พฒนาศกยภาพ คมครอง และพทกษสทธ การเขาถงสวสดการสงคม ความเสมอภาค และการพฒนา

ตนเอง อนรกษและพฒนาภมปญญาทองถนใหคงอยและสบทอดสคนรนหลง เพอสงเสรมการมสวน

รวมของผสงอายในการพฒนาทองถน สรางความภาคภมใจและตระหนกในคณคาความสามารถของ

ตนเอง สงเสรมสขภาพของผสงอายทงทางดาน กาย ใจ สงคม และสตปญญา เพอเสรมคณคาทางภม

ปญญาของผสงอายใหเปนทประจกษและยอมรบดงค ากลาวผบรหารโรงเรยนผสงอาย ผมสวน

เกยวของทวา “ทท าโรงเรยนผสงอายเพราะคดวาผสงอายจะไดมาท ากจกรรมรวมกน อยากใหม

คณภาพชวตด” “เอาเรองสขภาพมาเปนตวดงผสงอายมารวมกจกรรม ตางๆเพราะเปนปญหาของเขา

และเขาใหความสนใจ หลงจากนนเรองอนๆกจะตามมาตามความมงหวงของพวกเรา” “ทท าทกวนน

อยากใหผสงอายแขงแรง ไมเปนภาระของครอบครว ทส าคญใหเขารกชมชนและถายทอดสงทมในตว

ผสงอายออกมาใหลกหลานไดเรยนร”

2. โครงสรำงกำรท ำงำนและก ำหนดผมหนำทรบผดชอบชดเจน ในการด าเนนการ

ของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมโครงสรางเปนระบบ มขนตอนดารด าเนนงานทชดเจนท าให

กระบวนการในการท างานมความมความส าเรจและด า เนนการอยางตอเนองและยงยน ใน

กระบวนการท างานมการมอบหมายภาระงานและอ านาจหนาทใหกบบคลากรทเกยวของอยางชดเจน

และมการประชมตดตามเปนระยะ ดงค ากลาวทวา “ถาเปนเรองโรงเรยนผสงอายตองเปนคร....

เทานน ครเขารดทกเรอง สอบถามและคอยดแลตลอด” “เรามการมอบหมายหนาทใหกบเจาหนาทท

รบผดชอบ ตอนแรกเขากบนเพราะไมชอบ ท าไปท ามาไมอยากยายไปแผนกอนเลย” “เรองการเรยนร

ของผสงอายเราเราไดรบมอบหมายจากหนวยเหนอใหรบผดชอบ เคยจดวนเสาร อาทตยแตตอนน

ผสงอายคงเหนใจวาเราไมไดหยดเลยมาจดวนธรรมดาละ”

206

3. กำรจดกระบวนกำรเรยนรของโรงเรยนผสงอำยทตอบสนองตอควำมตองกำรของ

ผเรยน โดยสงเสรมใหผเรยนสามารถตดสนใจและชน าไดดวยตนเอง และมสวนรวมท าใหผสงอายรสก

เปนสวนหนงหรอเปนเจาของการจดการเรยนร โดยการใหผสงอายมสวนรวมในการวางแผน การเปน

วทยากรจตอาสาผถายทอดความร การสอบถามความตองการในเรองประเดนทตองการเรยนร การ

ท าสญญาการเรยนร (Learning contract) โดยใหผสงอายมอสระ ภายใตกตกา ขอตกลงทมความ

ยดหยนในการแสดงความประสงคในการเรยนรและน าเสนอความตองการทงดานเนอหา วธการ วน

เวลา ระยะเวลาในการเรยนรเพอสรางความรสกเปนเจาของ สอดคลองกบความตองการและสภาพ

ชวตจรงของผเรยน เพอใหเขารวมเรยนอยางสม าเสมออยางมอสระ ดงค ากลาวทวา “มาโรงเรยนด ม

ประโยชน” “อยากมาเรยนวนไหนกมา ไดเรยนรตามทเราอยากเรยนและเสนอไป” “สงทไดเรยนเอา

ไปใชได เอาไปบอกตอ” “สนกปนสาระ ไมอยากขาดเรยน บางทกมาเปนคนสอนดวย”

4. กำรจดประสบกำรณกำรเรยนรทใกลเคยงสอดคลองกบสภำพชวตจรง การให

ผสงอายมสวนรวมในการทจะน าความร ประสบการณของผสงอายทมออกมาใชประโยชนใหแกชมชน

และผสงอายดวยกน เปนการแลกเปลยนประสบการณจากตนทนทม สอดคลองตามวถการด ารงชวต

ของผสงอายและสามารถน าไปประยกตปรบใชในชวตประจ าวนได ดงค ากลาวทวา “สงทเรยนก

เกยวกบปญหาของพวกเรานละ ทงเรองสขภาพ การออกก าลงแขนขา การเจบปวย การออมเงนทอง

กฎหมาย” “เรยนสงทเราตองการ เอาอปกรณรอบๆตวเรา ทงปลาราสมนไพร ปลาสม หรองานฝมอ

ตางๆพวกเราเกงๆกนทงนน” “ผสงอายหลายคนเกงเรองยอมผา ยอมครามกเอามาสอนกน บางคน

เกงเรองเยบ หรอเรองอนๆกเอามาแลกเปลยนกน เพอจะไดท าของช ารวยขาย”

5. กำรจดกำรเรยนรเนนใหผเรยนสำมำรถน ำไปบรณำกำรกำรใหสอดคลองตำม

บรบทและสภำพกำรณของพนท โรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมการจดการเรยนรเนนให

ผ เ รยนสามารถน าไปบรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของพนท ภาษา

วฒนธรรม ความเชอ กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย ใหเกยรตและยอมรบในความเปน

ปจเจกชน ทมประสบการณ และเรยนรไดตลอดเวลา ดงค ากลาวทวา “ทเรยนๆไปกเอาไปใชนะตอน

อยบาน บางทกลมกจะกลบมาถามใหม มาทบทวน แกแลวหลงๆลมๆบาง” “ทครสอนกเอาไปปรบใช

ใหเหมาะกบเรา เรองคอม เรองมอถอเรยนไปกลมหมด แตเรองท าขนม ออกก าลงกายจ าได เอาไปท า

ตามกไดผลดนะ”

6. เปำหมำยในกำรจดกำรเรยนรเพอกำรคงไวซงกำรท ำหนำทของรำงกำย จตใจ

ด ำรงชวตอยำงผำสกและมคณภำพชวตทด เปาหมายในการจดการเรยนรทกแหงตองการสงเสรมให

207 ผสงอายสามารถคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด

อยางตอเนองตามศกยภาพทท าไดของแตละบคคล โดยค านงถงความแตกตาง และใหผสงอายได

แลกเปลยนประสบการณ ไดแสดงศกยภาพตามความเหมาะสม โดยใชประเดนดานสขภาพเปน

ประเดนหลกทจะน าสการเรยนรเรองอนๆเนองจากเปนประเดนรวมและเปนสงทผ สงอายสวนใหญ

ก าลงเผชญหรอมปญหาเนองจากการเปลยนแปลงของรางกายตามชวงวยและทกคนใหความสนใจ ดง

ค ากลาวทวา “ผสงอายเปนวยทเรยนรไดชาตองใหเวลา แตสงทพวกเราพยายามจดใหกเพอให

ผสงอายยงคงแขงแรง ไมเจบปวย อยางออกก าลงกายกสอนเพอใหคงสภาพรางกาย ก าลงแขน ขา

ไว” “สงทมาเรยนกไมไดหวงอะไรมาก แคมาเจอเพอนๆ กนขาวกน ถามสารทกขกนมความสขพอ

ละ” “อยากมสขภาพดไมเปนภาระใครเลยมาเรยน มาเจอเพอนๆ บางคนเปนโรคเดยวกนมา

แลกเปลยนวธการดแลสขภาพกน”

7. เคำรพในควำมแตกตำงในปจเจกบคคล ยอมรบและเคำรพในศกดศรควำมเปน

มนษย การจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงแสดงออกซงการเคารพและใหเกยรต

ในฐานะความเปนผอาวโสและผานประสบการณชวตของผสงอายและมบทเรยนส าคญทแตกตางกน

ของแตละบคคลสะทอนออกมาดวยการใหผสงอายทมากดวยประสบการณและองคความรเปนผ

ถายทอดผานการเรยนรดานอาชพ หตถกรรม งานฝมอ และภมปญญาทองถนเปนตน ดงค ากลาวทวา

“ชอบตรงทเขาใหผสงอายดวยกนเปนครสอน บางคนเกงมากหลายเรองพอไดแลกเปลยนใหฟงกพงได

ร” “เวลาจดงานตางๆประธานในพธเราจะคดเลอกจากผอาวโสสงสดทมาเรยนในวนนน บางคนไม

เคยเปนประธานในการจดธปเทยน มอบของ พอไดท ากดใจ รองไหหลายคน”

8. กำรจดกำรเรยนรเนนกำรแกปญหำ ลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถำนกำรณจรง

การจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมการจดการเรยนรทเพอแกไขปญหาของ

ผสงอาย และใหผสงอายไดลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง เพอใหผสงสามารถน ามา

ปรบใชในการแกไขปญหาโดยมประสบการณชวตเปนฐาน แลกเปลยน เรยนรดวยตนเองและเกอกล

ซงกนและกน ดงค ากลาวทวา “ชอบทไดเรยนและไดลงมอท า สนกสนาน ไดท าอไรดวยกน เรยนแลว

มความสข”

9. บรรยำกำศกำรเรยนรควำมสนกสนำน มควำมผอนคลำย เปนมตร ไมเปน

ทำงกำร โรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมการจดการเรยนรทเนนความสนกสนาน ผเรยนไมรสก

ถกคกคาม หรออบอาย บรรยากาศของการเรยนรเปนการรวมเรยนร ใหโอกาส สงเสรมการ

แลกเปลยนประสบการณ กระตนใหผสงอายไดแสดงออกซงศกยภาพ ความร ทมในแตละคนออกมา

208 ท าใหผสงอาย รสกมคณคา ไมเนนการแขงขนแพชนะ และใหเวลาและโอกาสผเรยนทกคนตาม

ความสามารถและความพรอมในการเรยนร เพอใหสามารถน าไปใชแกปญหา ดงค ากลาวทวา “เรยน

สนกสนาน ทงออกก าลงกาย ฟอนร า ไดหวเราะ” “เรยนเปนกลมๆแลวแตวาสนใจเรองอะไร ครกใจ

ด”

10. เครอขำยกำรเรยนรและกำรท ำงำน เครอขายการเ รยนรและการท างานม

ความส าคญจากการเกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามและการสนทนากลมพบวาเครอขายการ

เรยนรมสวนชวยสนบสนนก าลงคน งบประมาณ สถานทและวสดอปกรณตางๆทงเครอขายภาครฐ

เอกชน และองคกรตางๆนอกจากนเครอขายเพอนรวมเรยนร การเรยนแบบกลมเพอนชวยเพอน

เครอขายการเรยนร และกลมการเรยนรตามประเดนความสนใจของผเรยนมความส าคญเพอสงเสรม

การเกอกลชวยเหลอซงกน นอกจากเครอขายการเรยนรระหวางผเรยนแลวเครอขายในการเรยนรของ

ผถายทอดองคความรกมความส าคญตอการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ปญหาการจดการเรยนร

โดยเฉพาะผสงอายทเปนผถายทอดหรอปราชญชาวบาน ทงยงเปนการชวยสนบสนนสงเสรมใหภม

ปญญาทองถนไดรบการถายทอด บอกตอ และจะคงอยตอไปได อกทงในสวนการจดกจกรรมเรยนร

ศกษาดงาน การเยยมเยยนเครอขายยงสงผลท าใหผสงอายไดเรยนรในสถานการณจรงนอกหองเรยน

เพมพนประสบการณ สงเสรมสขภาพจตดานนนทนาการและการทองเทยวทงยงเปนและเปดชองทาง

การตลาดในการจ าหนายสนคาและผลตภณฑหรอของทระลกทเกดจากผลงานของผสงอาย

11. สงเสรมกำรเรยนรดำนอำชพและชองทำงหำรำยไดเสรม โรงเรยนผสงอายตนแบบ

ทง 3 แหงนอกจากการเรยนรทสอดคลองตรงตามประเดน ปญหา ความตองการผเรยนแลวยงเนน

การเรยนรดานอาชพตามบรบทของแตละพนทซงมผลตภณฑหรอวตถดบในทองถน น ามาจดการแปร

รป สรางมลคา เมอขายผลตภณฑมรายไดสามารถแบงรายไดกลบมาสนบสนนผเรยน กลมเพอนหรอ

ชมรม และเปนสวสดการในการดแลชวยเหลอซงกนและกน ซงโรงเรยนผสงอายหนองลานม

เอกลกษณและผลตภณฑจากใบลานและการจกสานซงเปนวตถดบทสามารถจดหาไดในชมชน สวน

โรงเรยนผสงอายธาตเชงชม มเอกลกษณและผลตภณฑเดนคอผายอมครามซงกลมผสงอายสามารถ

น ามาสรางสรรเปนของช ารวยและของทระลกสรางรายไดใหกบผสงอาย สวนโรงเรยนผสงอายราช

สถตยมผลตภณฑและผลผลตเดนคอปลาสม ปลารา สมนไพร และทออกก าลงกายจากกานตาล โดย

ผลผลตและอาชพเสรมของผสงอายในโรงเรยนผสงอายทง 3 แหงไดน าวตถดบทเปนเอกลกษณและ

จดหาไดในชมชนมาสรางใหเกดมลคาตามมา ดงค ากลาวทวา “เรามของดหลายอยาง ทาง อบต.กมา

209 สงเสรม มาหาทจ าหนายและตลาดให” “เอาของดทเปนเอกลกษณของเรามาท าเปนของทระลกเอาไว

ขายเวลามคนมาดงาน บางทก อบต.รบซอไปพอมรายไดเสรมจากเงนผสงอาย”

12. องคกรปกครองสวนทองถนและทกภำคสวนใหควำมส ำคญ จากการสนทนากลม

โรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงพบวาองคกรปกครองสวนทองถนและทกภาคสวนใหความส าคญ

ในการจดการเรยนรหรอจดตงโรงเรยนผสงอาย ซงการท องคกรปกครองสวนทองถนและทกภาคสวน

ใหความส าคญส าเรจและความยงยนของการจดการเรยนร ซงการทจะท าใหองคกรปกครองสวน

ทองถนและทกภาคสวนใหความส าคญทง 3 แหงมการสรางความตระหนกและความเหนรวมกนใน

การเผชญสถานการณการเขาสสงคมผสงอายและการเปนมมมองในการมองผสงอายจากภาระใหเปน

พลง

13. กำรประเมนผลอยำงสรำงสรรค โรงเ รยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมการ

ประเมนผลการเรยนรของผสงอายโดยผสงอายมสวนรวมอยางสรางสรรคเนนทการประเมนเพอใหการ

ชวยเหลอ ปรบเพอพฒนาการเรยนร เพมศกยภาพตามปจเจกแหงบคคล เปาหมายส าคญเพอให

ผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย

โอกำสในกำรพฒนำของโรงเรยนผสงอำย

จากการสนทนากลมโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหง

พบวามประเดนส าคญทสามารถน ามาวางแผนในการจดการเรยนรใหแกผสงอายเพอกอใหเกดความ

ตอเนองและยงยนดงน

1. กำรคมนำคมเพอกำรเขำถงโรงเรยนผสงอำย จากการสนทนากลมพบวาผสงอาย

ของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงหลายรายมปญหาในการเขาถงโรงเรยนผสงอายเนองจาก

การเดนทางและการคมนาคม ถงแมวาจะมสถานท เออตอการการจดการเรยนรแตสถานทดงกลาวยง

มอปสรรคตอการเขาถง ผสงอายหลายรายจ าเปนตองขาดเรยนเนองจากเดนทางไมสะดวกตองเดน

ขามถนนสายหลกซงมรถจ านวนมาก ไมมรถโดยสารผาน ไมมบตรหลานรบสง หรอบตรหลานไมวาง

ในวนทมการจดการเรยนร หรอผสงอายคนทเคยขออาศยตดรถมาดวยไมมาจ งจ าเปนตองขาดเรยน

ดวย ผสงอายหลายรายเสนอใหมการจดบรการรถรบสงเพอเปนสวสดการแกผสงอายในวนทมการ

จดการรยนร ดงค ากลาวทวา “การเดนทางยงล าบากแมวาจะมถนนใหญแตรถเยอะ ผสงอายหลายคน

อยากมาแตไมมใครมาสง” “ทตงของโรงเรยนไมมรถโดยสารผาน อยากใหจดรถรบสงในวนทมเรยน”

210

2.ตลำดรบซอผลตภณฑและผลงำนผสงอำยเพอกำรมรำยไดอยำงยงยน จากการ

สนทนากลมพบวาผสงอายของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมการจดการเรยนรดานอาชพเพอ

การมรายไดของผสงอายทเปนสมาชก ซงสนคาและผลตภณฑทจดท ามลกษณะเปนเอกลกษณของแต

ละพนทซงมความสวยงาม นาสนใจ และสามารถน าไปใชในโอกาสตางๆได สามารถสรางรายได

สมทบกองทนกลม และเปนสวสดการแกผสงอายทเปนสมาชกกลมได จากการสนทนากลมพบวา

ชองทางในการจ าหนายหรอกระจายผลตภณฑมคอนขางจ ากด เชน จ าหนายในโรงเรยนผสงอาย ออก

รานตามโอกาสส าคญทม หรอในโอกาสทมคณะบคคลมาศกษาดงานเทานน หากสามารถจดหาตลาด

รบซอผลตภณฑและผลงานผสงอายจะสงผลใหผสงอายมรายไดเสรมทมนคง แนนอน อยางยงยนทง

ยงเปนการกระตนการเขามามสวนรวมในการเรยนรของผสงอาย เพอการแกไขปญหาตางๆของ

ผสงอาย ปรบเปลยนจากการเปนภาระกลายเปนผสงอายทมพลง

3.กำรสงเสรมกำรมสวนรวมของครอบครวและชมชนในกำรดแลผสงอำย จากการ

สนทนากลมพบวาผสงอายของโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหงมครอบครวและชมชนให

ความส าคญและสนบสนนผสงอาย หลายกจกรรมการเรยนรของโรงเรยนผสงอายเปนกจกรรมจต

อาสาใหผสงอายเขาไปท ากจกรรมตางๆใหกบชมชน วด โรงเรยน การเรยนร หลายครงทผสงอายตอง

เดนทางหรอแสวงหาชองทางโดยการรวมกลมเดนทางไปในการเขารวมกจกรรมจตอาสาตางๆของ

ชมชนดวยตนเอง หรอตองออกคาใชจายบางสวน บางครอบครวเดนทางมาสงผสงอาย หรอเจาของ

งานเปนผจดหาและใหบรการหากมการสงเสรมการมสวนรวมของครอบครวและชมชนในการดแล

ผสงอายเพมมากขนจะเกดประโยชนสงสดกบผสงอายทงยงเปนการสรางความตระหนกและการ

เตรยมความพรอมของครอบครวและชมชนในสถานการสงคมผสงอายตอไป

จากการสนทนากลมโรงเรยนผสงอายตนแบบทง 3 แหง พบวามสาระส าคญสรปไดคอ เปาหมายในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตท ด ในการจดตงโรงเรยนผสงอายตอง มแนวคด มการตงเปาหมายในการด าเนนการทชดเจนและ ก าหนดโครงสรางการท างาน ก าหนดผมหนาทรบผดชอบ สวนกระบวนการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายจะตองตอบสนองตอความตองการของผเรยน โดยสงเสรมใหผเรยนสามารถตดสนใจและชน าไดดวยตนเอง เนนการมสวนรวมท าใหผสงอายรสกเปนสวนหนงหรอเปนเจาของการจดการเรยนร โดยการใหผสงอายมสวนรวมในการวางแผน การเปนวทยากรจตอาสาผถายทอดความร นอกจากนยงตองจดประสบการณการเรยนรทใกลเคยงสอดคลองกบสภาพชวตจรง เนนการแกปญหาของผสงอาย และสามารถน าไปประยกตปรบใชในชวตประจ าวนได ตามบรบทและสภาพการณของพนท การจดการเรยนรของโรงเรยนผส งอายตองเคารพและให

211 เกยรตในฐานะความเปนผอาวโสและผานประสบการณชวตของผสงอายและมบทเรยนส าคญทแตกตางกน สรางบรรยากาศการเรยนรความสนกสนาน มความผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ พรอมทงสรางเครอขายการเรยนรและการท างาน ทครอบคลมทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย

ตอนท 3 แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

การศกษาปรชญา แนวคด ทฤษฏ ตลอดจนงานวจยทเกยวของกบผสงอาย การเกบรวบรวม

ขอมลโดยแบบสอบถามในสวนของสภาพ ความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอายและการสนทนากลมกบบคคลส าคญ (Key persons) ผวจยไดน าขอมลมาวเคราะหและ

สงเคราะหเพอหาแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ผลปรากฎวาควรใช

แนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) โดยแนวทางนเปนการจดการเรยนร

ของโรงเรยนผสงอาย เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหเปนผสงอายทมศกยภาพ มพฤฒพลง

เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และดาน

ความมนคงปลอดภย โดยใช เนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทมงเนนดาน

สขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพทงกาย

จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ

คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชเปน

แนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน การเรยนรทผสงอายตองร ควรร และทผสงอายอยากร ม

การบรณาการเพอเปนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทเหมาะสมส าหรบ

ผสงอาย คอ SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ซงมองคประกอบดงน

S: Significant (The Learner feels special and important) (มควำมส ำคญ จ ำเปน)

จากการวเคราะหขอมลและการสนทนากลมพบวา การจดการเรยนรของผสงอายตอง

ตอบสนองตอการทจะท าใหผเรยนมความร ทกษะทท าใหสามารถด ารงชวตได (Survival Skill) อยาง

ผาสกตามคณลกษณะ ปจจย เงอนไขในแตละบคคล เปนผสงอายทมศกยภาพ (active ageing) ทง

ดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยทส าคญและจ าเปน สงเสรมใหผเรยนสามารถ

ตดสนใจในการเรยนรและชน าดวยตนเองได (Self-direct) ตามสงทผจดการเรยนรไดจดการเรยนร

ตามหลกสตร แผนการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย บนพนฐานสงทผสงอายตองร ควรร และ

อยากร ดงนนผจดการเรยนรตองวเคราะหถงเรองหรอประเดนทมความส าคญ จ าเปนส าหรบผสงอาย

212 ในแตละบรบทพนท โดยใหผสงอายมสวนรวม สอดคลองกบขอมลการสนทนากลมทวา “สงทเรยนก

เกยวกบปญหาของพวกเรานละ ทงเรองสขภาพ การออกก าลงแขนขา การเจบปวย การออมเงนทอง

กฎหมาย”

E: Engagement (The Learner is active in Community and Life) เนนสรำงควำมรสกเปน

เจำของ

การจดการเรยนรของผสงอายตองสรางใหผเรยนรสกอยากมสวนรวมและรสกเปนสวนหนง

หรอเปนเจาของการจดการเรยนรเพอใหเขาเรยนอยางสม าเสมอ ในการสรางความเปนสวนหนงอาจ

กระท าไดโดยการใหผสงอายมสวนรวมวางแผน การเปนผถายทอด การสอบถามความตองการ การ

ท าสญญาการเรยนร การจดประสบการณการเรยนรทใกลเคยงกบชวตจรง การใหมสวนรวมในการท

จะน าความร ประสบการณของผสงอายทมออกมาใชประโยชนใหแกชมชนและผสงอายดวยกน เปน

การแลกเปลยนประสบการณจากตนทนทม สอดคลองตามวถการด ารงชวตของผสงอายและสามารถ

น าไปประยกตปรบใชในชวตประจ าวนไดรวมทงการเปดพนททางสงคมใหแกผสงอาย

N: Need (The Learner achieved a need) ตอบสนองควำมตองกำร

การจดการเรยนรส าหรบของผสงอาย ตามหลกสตรทมเนอหาความรทโรงเรยนผส งอายใช

อางองตาม “ชดความร: การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ” ทงการเรยนรในเนอหาทตองร ควรร

และอยากร ซงมชดความรทมเนอหาเกยวกบดาน สขภาพ การมสวนรวม ความมนคงปลอดภย

เพอใหผสงอายมศกยภาพและด ารงชวตได (Survival) อยางผาสกตามคณลกษณะ ปจจย เงอนไขใน

แตและคน ตองค านงถงลกษณะและความตองการของผเรยนเปนส าคญ ในการวางแผนการออกแบบ

การเรยนรผถายทอดองคความรหรอจดประสบการณการเรยนรตองใหผสงอายมสวนรวมในการ

น าเสนอความตองการทงดานเนอหา วธการ วนเวลา ระยะเวลาในการเรยนรเพอสรางความรสกเปน

เจาของ สอดคลองกบสภาพชวตจรงของผเรยน (learn with Real Situation) ผเรยนสามารถน าไป

บรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณ ( Integration) ใหเกยรตและยอมรบในความ

เปนปจเจกชน (respect) ทมประสบการณและจะเกดการมสวนรวม (engagement) เรยนรอยาง

ตอเนองและสม าเสมอ และเรยนรไดตลอดเวลา (Re-Learn) สอดคลองกบขอมลการสนทนากลมทวา

มาโรงเรยนด มประโยชน” “อยากมาเรยนวนไหนกมา ไดเรยนรตามทเราอยากเรยนและเสนอไป”

“สงทไดเรยนเอาไปใชได เอาไปบอกตอ” “สนกปนสาระ ไมอยากขาดเรยน บางทกมาเปนคนสอน

ดวย”

213 I: Integration (The Learner feels included) บรณำกำรสภำพจรงทเปนอย

การจดการเรยนรส าหรบผสงอายตองบรณาการการเรยนรใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของผเรยน สถานท เวลา บรบททางสงคมวฒนธรรม การจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอาย โดยมเปาหมายใหผสงอายสามารถเรยนรไดตามอธยาศย มความสข สนกสนาน เนนใหความรทชวยพฒนาทกษะตางๆใหผสงอายเขาใจ เทาทนการเปลยนแปลง มความรทส าคญตอการด าเนนชวตในบนปลายใหมความสข สามารถพงพาตนเองใหไดนานทสด พฒนาเสรมสรางศกยภาพใหผสงอายเปนผทมความพรอมทงรางกาย จต ปญญา สงคมจตวญญาณ การมสวนรวม และความมนคง เปลยนภาระใหเปนพลงดวยวธการเรยนรตลอดชวต ท าใหผสงอายสามารถน าความรไปประยกใชในชวตประจ าวนได สามารถน าความรไปถายทอดใหสมาชกในครอบครวและชมชน เปนผสงอายทพรอมไปดวยคณลกษณะของการเปนผสงอายทมศกยภาพ เพมพนความร เกดการผอนคลาย เกดความสขทางใจ รวมกจกรรมกลมและเขาสงคมไดอยางมความสข สอดคลองกบขอมลการสนทนากลมทวา “เรยนสงทเราตองการ เอาอปกรณรอบๆตวเรา ทงปลาราสมนไพร ปลาสม หรองานฝมอตางๆพวกเราเกงๆกนทงนน” “ผสงอายหลายคนเกงเรองยอมผา ยอมครามกเอามาสอนกน บางคนเกงเรองเยบ หรอเรองอนๆกเอามาแลกเปลยนกน เพอจะไดท าของช ารวยขาย” O: Ongoing Function (Optimistic) (The Learner sees a need) เสรมสรำงกำรเรยนรตำม

ศกยภำพ

เปาหมายของการเรยนรตองสงเสรมใหผสงอายสามารถคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ตามศกยภาพอยางผาสกและมคณภาพชวตทดอยางตอเนองตามศกยภาพทท าไดของแตละบคคลทมการเปลยนแปลงตามความสงอายทงดานกายภาพ สรรวทยา จตใจ อารมณ สงคม การพงพาและความสามารถโดยค านงถงความแตกตาง ความตองการ และใหผสงอายไดแลกเปลยนประสบการณ ไดแสดงศกยภาพตามความเหมาะสมกบศกยภาพและสภาพรางกายทเอออ านวย

R: Right and Law (The Learner has a Legal Right) เออใหทรำบเรองกฎหมำยและสทธ กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย เปนชดการเรยนรทผสงอายตองร เพอเพมพน

ความรความเขาใจและการเขาถงสทธตางๆตามทกฎหมายก าหนดรวมทงกฎหมายท เกยวของทจ าเปนตองรเพอปองกนการถกเอารดเอาเปรยบและวางแผนการจดการดานทรพยสน การค าประกน การโอนมรดกของผสงอายใหกบบตรหลานอยางชาญฉลาดเพอการด ารงชวตทมคณภาพชวตทดในระยะยาวดงนน ในการจดประสบการณการเรยนรตองสอดแทรกเนอหาสาระเพอเอออ านวยใหผสงอายทราบเรองกฎหมายและสทธ

214 L: learn with Real Situation (The Learner uses real situations) เรยนคดสอดคลองว ถชวตอยำงชำญฉลำด

การเรยนรของผสงอายตองสอดคลองกบชวตจรง ไดลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง เพอใหสามารถน ามาปรบใชในการแกไขปญหาหรอสรางสรรคงานโดยมประสบการณชวตเปนฐาน แลกเปลยน เรยนรดวยตนเองและเกอกลซงกนและกน

E: Easy and Appropriate (The Learning events fit Learner abilities) ไ มพลำด ควำมเหมำะสมและยำกงำย

ในการสงเสรมการเรยนรนน เนอหาสาระการเรยนรตองสอดคลองกบวถชวตของผเรยนและ

เปาหมายเพอสงเสรมใหเปนผสงอายทมศกยภาพสอดคลองกบมมมองจากภาระเปนพลงตาม “ชด

ความร:การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ” ทงสงทผสงอายตองร ควรร และอยากร ทโรงเรยน

ผสงอายน ามาประยกตใชในการจดประสบการณการเรยนรใหเหมาะกบบรบทของพนทซงเนอหา สอ

ระยะเวลา วธการ ตองมความเหมาะสม เขาใจงาย น าไปประยกตใชไดกบชวตจรง นอกจากเนอหา

สอ ระยะเวลา วธการ ทงายและมความเหมาะสมกบผเรยนแลวยงตองค านงถงสถานทตงของโรงเรยน

ทเขาถงงาย เดนทางสะดวก และมสงอ านวยความสะดวกกบผสงอายตามความจ าเปนหรอมรถบรการ

รบสง

A: Atmosphere (The Learning atmosphere is positive and active) บรรย ำ ก ำ ศ ผ อน

คลำยและเปนมตร

บรรยากาศแหงการเรยนรตองเปนการรวมเรยนร ใหโอกาส สงเสรมการแลกเปลยน

ประสบการณ กระตนใหผสงอายไดแสดงออกซงศกยภาพ ความร ประสบการณ ไมเนนการแขงขน

และแพชนะ และใหโอกาสผเรยนทกคนไดแสดงออกซงศกยภาพและความสามารถตามความพรอม

บรรยากาศการเรยนรตองผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ ท าใหผเรยนรสกถกคกคาม ไมไดรบ

ความสนใจหรออบอาย การเรยนรจะมงเนนทผเ รยนเปนส าคญวามความพรอมในการเรยนร

(readiness) หรอตองการเรยนรมากนอยเทาไรโดยปราศจากการบงคบทงเนอหาการเรยน การ

ประเมนผลแตอาจมการท าขอตกลงรวมกนกบผเรยน (Learning contract) เรองความตองการเขา

รวมเรยนรไดแตตองมความยดหยน (Flexible)

215 R: Respected for dignity and Humanity (The Learner’s dignity and humanity are primary) เคำรพในสทธศกดศรควำมเปนมนษย

การเรยนรตองเคารพในความแตกตางในปจเจกบคคล ยอมรบและเคารพในศกดศรความเปน

มนษยเคารพและใหเกยรตในฐานะความเปนผอาวโสและผานประสบการณชวตมบทเรยนส าคญท

แตกตางกนของแตละบคคล นอกจากนตองคนหา สงเสรม เคารพ และใหโอกาสผสงอายท เปน

ปราชญชาวบานหรอผอาวโสในการเปนผถายทอดความร ประสบการณทงยงเปนการชวยสนบสนน

สงเสรมใหภมปญญาทองถนไดรบการถายทอด บอกตอ และจะคงอยตอไปได เปนการสงเสรมให

ผสงอายเปนทงผเรยนและผถายทอดความร

N: Networking (The Learner participates with peers and support and self-help

groups) พฒนำไมหยดสรำงเครอขำยรวมท ำงำน

การพฒนาและสรางเครอขายการเรยนรมความส าคญจากการเกบรวบรวมขอมลจ าก

แบบสอบถามและการสนทนากลมพบวาเครอขายการเรยนรมสวนชวยสนบสนนก าลงคน งบประมาณ

สถานทและวสดอปกรณตางๆทงเครอขายภาครฐ เอกชน และองคกรตางๆนอกจากนเครอขายเพอน

รวมเรยนร การเรยนแบบกลมเพอนชวยเพอน เครอขายการเรยนร และกลมการเรยนรตามประเดน

ความสนใจของผเรยนมความส าคญเพอสงเสรมการเกอกลชวยเหลอซงกนและกนตงแตการเดนทาง

จนถงการเรยนรทสอดคลองตรงตามประเดนประสบการณ ปญหา ความตองการผเรยนซงจะชวย

สงเสรมการเรยนรและเกดความตอเนอง พฒนาตอยอดประสบการณของเครอขาย และนอกจากนใน

การเรยนรดานอาชพ เมอขายผลตภณฑมรายไดสามารถแบงรายไดกลบมาสนบสนนผเรยน กลม

เพอนหรอชมรม และเปนสวสดการในการดแลชวยเหลอซงกนและกนได

นอกจากเครอขายการเรยนรระหวางผเรยนแลวเครอขายในการเรยนรของผถายทอดองค

ความรกมความส าคญตอการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ปญหาการจดการเรยนร โดยเฉพาะ

ผสงอายทเปนผถายทอดหรอปราชญชาวบาน ทงยงเปนการชวยสนบสนนสงเสรมใหภมปญญาทองถน

ไดรบการถายทอด บอกตอ และจะคงอยตอไปได อกทงในสวนการจดกจกรรมเรยนรศกษาดงาน การ

เยยมเยยนเครอขายยงสงผลท าใหผสงอายไดเรยนรในสถานการณจรงนอกหองเรยน เพมพน

ประสบการณ สงเสรมสขภาพจตดานนนทนาการและการทองเทยวทงยงเปนและเปดชองทาง

การตลาดในการจ าหนายสนคาและผลตภณฑหรอของทระลกทเกดจากผลงานของผสงอาย

216 E: Evaluated with Formative (The Learner receives formative feedback) ม ง เ น น ก ำ ร

ประเมนผลอยำงสรำงสรรค

การประเมนผลอยางสรางสรรคเนนทการประเมนเพอใหการชวยเหลอ ปรบเพอพฒนาการ

เรยนร เพมศกยภาพตามปจเจกแหงบคคล เปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยาง

อยางอสระตามความสามารถไมเปนภาระ ในการประเมนตองก าหนดขอตกลง กตการวมกบผสงอาย

ในประเมนผลการเรยนรอยางสรางสรรค ยดหยน ตามสภาพจรง บนพนฐานเปาหมายส าคญเพอให

ผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย

R: Re-Learn and Re-Skill (Lifelong Learning with Life wind; The Learner tries new

things openly) สำรพนใหเวลำและโอกำส

การเรยนรในผสงอายและผใหญเปาหมายส าคญอกประการคอน าไปใชแกปญหาแตดวย

ลกษณะการเปลยนแปลงตามธรรมชาตเกยวกบรางกายอาจจะสงผลตอการเรยนร ทกษะ ดงนนจง

ตองมการเรยนร และฝกทกษะอยางตอเนอง สม าเสมอ และตองการเวลาในการเรยนร

ในการใชแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) โดยแนวทางนเปน

การจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหเปนผสงอายทมศกยภาพ

มพฤฒพลง เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม

และดานความมนคงปลอดภย โดยใช เนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายท

มงเนนดานสขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทม

ศกยภาพทงกาย จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอาย

ทมศกยภาพ คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแต

ละแหงใชเปนแนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน การเรยนรทผสงอายตองร ควรร และท

ผสงอายอยากรมวธการหรอกลวธตามแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R)

ดงตารางท 15

217 ตำรำงท 15แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R)

แนวทำง วธกำร

S: Significant มความส าคญ จ าเปน

- ศกษาขอมลสถานการณปญหาของผสงอายทงระดบประเทศและพนทรวมทงแผนงาน กรอบยทธศาสตร เปาหมายหลกของการพฒนาผสงอาย

- รวบรวมขอมลสขภาพ ประเมนสภาวะสขภาพแบบองครวมเพอวางแผนการจดการเรยนรใหสอดคลองกบสภาพ ความตองการ

- วเคราะหประเดนทมความส าคญในการจดการเรยนรดานสขภาพ การมสวนรวม ความมนคงปลอดภย ส าหรบผสงอายในแตละบรบทพนท โดยการมสวนรวมของผสงอาย

E: Engagement เนนสรางความรสกเปนเจาของ

- สรางความเหนรวมทงแนวคด การตงเปาหมาย ในการด าเนนการโรงเรยนผสงอาย (เวทประชาคม ประชม เสวนา)

- ก าหนดเปาหมายในการจดการเรยนรเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด (เวทประชาคม ประชม เสวนา)

- จดประสบการณการเรยนรทตอบสนองตอความตองการและสภาพชวตจรงของผเรยน เพอใหเขารวมเรยนอยางสม าเสมออยางมอสระ

- ใหผสงอายมสวนรวมในการวางแผน การเปนวทยากรจตอาสาผถายทอดความร - ท าสญญาหรอขอตกลงรวมในการเรยนรโดยใหผสงอายมอสระ ภายใตกตกา ขอตกลงทมความยดหยนในการแสดงความประสงคในการเรยนร

N: Need ตอบสนองความตองการ

- สอบถามความตองการในประเดนทตองการเรยนร และน าเสนอความตองการทงดานเนอหา วธการ วนเวลา ระยะเวลาในการเรยนรเพอสรางความรสกเปนเจาของ สอดคลองกบความตองการและสภาพชวตจรงของผเรยน เพอใหเขารวมเรยนอยางสม าเสมออยางมอสระ

I: Integration บรณาการกบสภาพจรงทเปนอย

- จดการเ รยนรโดยเนนการน าไปแก ไขปญหา ใหผ เ รยนสามารถน าความ ร ประสบการณไปบรณาการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณจรงของผสงอาย

- จดการเรยนรเนนบรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของพนท ภาษา วฒนธรรม ความเชอ กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย

218


O:Ongoing Function เสรมสรางการเรยน

ตามศกยภาพ

- ก าหนดเปาหมายในการจดการเรยนรของผสงอายเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด

- จดประสบการณการเรยนรทสงเสรมใหผสงอายสามารถคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตท ดอยางตอเนองตามศกยภาพทท าไดของแตละบคคล โดยค านงถงความแตกตาง

- เปดโอกาสใหผสงอายไดแลกเปลยนประสบการณ ไดแสดงศกยภาพตามความเหมาะสม

- เลอกใชประเดนดานสขภาพเปนประเดนหลกทจะน าสการเรยนรเรองอนๆเนองจากเปนประเดนรวมและเปนสงทผสงอายสวนใหญก าลงเผชญหรอมปญหาเนองจากการเปลยนแปลงของรางกายตามชวงวยและทกคนใหความสนใจ

- ใหความรทงดานสขภาพ สงคม อาชพ และกจกรรมตามอธยาศย เพอใหเกดการพฒนาตนเองในทกดาน และเพอเปดพนททางสงคมแกผสงอาย

R: Right and Law เออใหทราบเรองกฎหมายและสทธ

- จดประสบการณการเรยนรและชน าดานสทธผสงอาย กฎหมายทส าคญสอดคลองกบชวตประจ าวนและสทธขนพนฐาน

- กระตนใหมการแลกเปลยนประสบการณและยกตวอยางประเดนปญหาดานกฎหมายและสทธของผสงอายทพบไดบอยเชน มรดก การโอนทดน ทรพยสน การค าประกน

L: learn with Real

Situation

เรยนคดสอดคลอง

ว ถ ช ว ตอย า งชา ญ

ฉลาด

- จดประสบการณการเรยนร ประยกต และเลอกประเดนการเรยนรทใกลเคยงสอดคลองกบสภาพชวตจรง ความตองการของผสงอาย

- เมอสนสดการเรยนรทกครงใหผสงอายมสวนรวมในการสะทอนคดในการวางแผนทจะน าความร ประสบการณไปประยกตใช

- เปดโอกาสใหผสงอายน าความร ประสบการณลงสภาคปฏบตในสถานการณจรงทงกจกรรมจตอาสา การท าประโยชนใหแกชมชนและผสงอายดวยกน เปนการแลกเปลยนประสบการณจากตนทนทม สอดคลองตามวถการด ารงชวตของผสงอายและสามารถน าไปประยกตปรบใชในชวตประจ าวนได

- การจดการเรยนรทเนนการแกปญหา ลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง เพอแกไขปญหาของผสงอาย และใหผสงอายไดลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง เพอใหผสงสามารถน ามาปรบใชในการแกไขปญหาโดยมประสบการณชวตเปนฐาน แลกเปลยน เรยนรดวยตนเองและเกอกลซงกนและกน

219



E: Easy and Appropriate (ไมพลาด) ความเหมาะสมและยากงาย

- ก าหนด วางแผน การจดประสบการณการเรยนรในสถานทจดการเรยนรทเออตอการเขาถงของผสงอาย

- เลอกเนอหาการเรยนรทเหมาะสมทงดานความยากงาย ระยะเวลา รปแบบวธการทใชเรยนร สอการเรยนร

- ก าหนด วางแผน การจดประสบการณการเรยนรในสถานท จดการเรยนรทเออตอการเขาถงของผสงอาย

A: Atmosphereบรรยากาศผอนคลายและเปนมตร

- สรางบรรยากาศการเรยนรทความสนกสนาน มความผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ

- สรางบรรยากาศใหผเรยนไมรสกถกคกคาม หรออบอาย เปนบรรยากาศของการรวมเรยนร ใหโอกาส

- สงเสรมการแลกเปลยนประสบการณ กระตนใหผสงอายไดแสดงออกซงศกยภาพ ความร ทมในแตละคนออกมา ท าใหผสงอายรสกมคณคา ไมเนนการแขงขนแพชนะ

- ใหเวลาและโอกาสผเรยนทกคนตามความสามารถและความพรอมในการเรยนร เพอใหสามารถน าไปใชแกปญหา

- การเรยนการสอนเนนกจกรรมเรยนปนเลน มกจกรรมการปฏบตสอดแทรกไปในการสอนทสนกสนาน โดยผสงอายไดมสวนรวม เพอเสรมสรางปญญา สขภาพกาย จต และสงคม รวมทงเปนการเปดพนทใหผสงอายมเวทในการแลกเปลยนเรยนร สบสานภมปญญาและวฒนธรรม

R: Respect for dignity and Humanity เคารพในสทธศกดศรความเปนมนษย

- การสรางความเหนรวมทงแนวคด การตงเปาหมาย ในการด าเนนการโรงเรยนผสงอาย รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและทกภาคสวน

- สรางความตระหนกและความเหนรวมกนในการเผชญสถานการณการเขาสสงคมผสงอายและการเปนมมมองในการมองผสงอายจากภาระใหเปนพลงในทกสถานการณและโอกาส

- ใหเกยรตและยอมรบในความเปนปจเจกชน ทมประสบการณ และเรยนรไดตลอดเวลา

220


- คนหา สงเสรม ใหโอกาสผสงอายหรอปราชญชาวบาน เปนผถายทอด ทงยงเปนการชวยสนบสนนสงเสรมใหภมปญญาทองถนไดรบการถายทอด บอกตอ และความยงยนทจะคงอยตอไปได

N: Networking พฒนาไมหยดสรางเครอขายรวมท างาน

- คนหาเครอขายการเรยนรและการท างานในพนท - สรางเครอขายการเรยนรและการท างานและเครอขายการเรยนรทมสวนชวยสนบสนนก าลงคน งบประมาณ สถานทและวสดอปกรณตางๆทงเครอขายภาครฐ เอกชน และองคกรตางๆ

- สรางเครอขายเพอนรวมเรยนร การเรยนแบบกลมเพอนชวยเพอน ตามกลมการเรยนรตามประเดนความสนใจส าหรบผสงอายและสงเสรมการเกอกลชวยเหลอกน

- คนหาและสรางเครอขายในการเรยนรของผถายทอดองคความรเพอการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ปญหาการจดการเรยนร

- จดกจกรรมเรยนรศกษาดงาน การเยยมเยยนเครอขายยงสงผลท าใหผสงอายไดเรยนรในสถานการณจรงนอกหองเรยน เพมพนประสบการณ สงเสรมสขภาพจตดานนนทนาการและการทองเทยวทงยงเปนและเปดชองทางการตลาดในการจ าหนายสนคาและผลตภณฑหรอของทระลกทเกดจากผลงานถของผสงอาย

- เปดโอกาส จดการเรยนรทสงเสรมการมสวนรวมของครอบครวและชมชนในการดแลผสงอาย

E: Evaluated with Formative มงเนนการประเมนผลอยางสรางสรรค

- ก าหนดขอตกลง กตการวมกบผสงอายในประเมนผลการเรยนรอยางสรางสรรค ยดหยน ตามสภาพจรง

- ประเมนผลการเรยนรของผสงอายโดยผสงอายมสวนรวมอยางสรางสรรคเนนทการประเมนเพอใหการชวยเหลอ ปรบเพอพฒนาการเรยนร เพมศกยภาพตามปจเจกแหงบคคล บนพนฐานเปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย

R: Re-Learn and

Re-Skill (สารพน)

ใหเวลาและโอกาส

− ตระหนกอยเสมอถงลกษณะการเปลยนแปลงตามธรรมชาตเกยวกบรางกายของผสงอายทอาจจะสงผลตอการเรยนร ความเขาใจ ทกษะ ดงนนจงตองมการเรยนร และฝกทกษะอยางตอเนอง สม าเสมอ และตองการเวลาในการเรยนร

− ใหเวลาและโอกาสผสงอายในการเรยนรเพอน าไปใชแกปญหา

221

จากการตรวจสอบเพอยนยนแนวทาง โดยผเชยวชาญ (Connoisseurship) ประกอบดวย ผเชยวชาญดานการศกษา ดานผสงอาย ดานการศกษาตลอดชวต ดานการพฒนาชมชน ดานวทยาศาสตรสขภาพและการสาธารณสข ดานการสงเสรมสขภาพผสงอาย ดานสรวทยา ดานโรงเรยนผสงอาย ดานครอบครว ดานการจดการเรยนร และผมสวนไดสวนเสย (ภาคผนวก) เปนแบบสอบถามความคดเหนของผทรงคณวฒเกยวกบความเปนไปไดในทางปฏบต ความเหมาะสม ของแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายโดยแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด ซงมเกณฑการใหคะแนนความเหมาะสม ความเปนไปไดในการปฏบต ผลการตรวจสอบเพอยนยนแนวทาง โดยผทรงคณวฒ (Connoisseurship) พบวา แนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ทผวจยสงเคราะหและน าเสนอมความเหมาะสมในระดบมาก – มากทสด ดงตารางท 16

ตำรำงท 16 ผลกำรตรวจสอบยนยนแนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R)โดยผเชยวชำญ

แนวทำง วธกำร X กำรแปลควำม

S: Significant

มความส าคญ จ าเปน

- ศกษาขอม ลสถานการณปญหาของผ ส งอายท งระดบประเทศและพนท รวมท ง แผนงาน กรอบยทธศาสตร เปาหมายหลกของการพฒนาผสงอาย

4.54 มความเหมาะสมมากทสด

- รวบรวมขอมลสขภาพ ประเมนสภาวะสขภาพแบบองครวมเพอวางแผนการจดการเรยนรใหสอดคลองกบสภาพ ความตองการ

4.45 มความเหมาะสมมาก

- วเคราะหประเดนทมความส าคญในการจดการเรยนรส าหรบผสงอายในแตละบรบทพนท โดยการมสวนรวมของผสงอาย


E: Engagement

เนนสรางความรสกเปนเจาของ

- สรางความเหนรวมทงแนวคด การตงเปาหมาย ในการด าเนนการโรงเรยนผสงอาย (เวทประชาคม ประชม เสวนา)


- ก าหนดเปาหมายในการจดการเรยนรเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด (เวทประชาคม ประชม เสวนา)


222


- จดประสบการณการเรยนรทตอบสนองตอความตองการและสภาพชวตจรงของผเรยน เพอใหเขารวมเรยนอยางสม าเสมออยางมอสระ


- ใหผสงอายมสวนรวมในการวางแผน การเปนวทยากรจตอาสาผถายทอดความร


- ท าสญญาหรอขอตกลงรวมในการเรยนรโดยใหผสงอายมอสระ ภายใตกตกา ขอตกลงทมความยดหยนในการแสดงความประสงคในการเรยนร

4.45 เหมาะสมมาก

N: Need ตอบสนองความตองการ

- สอบถามความตองการในประเดนทตองการเรยนร และน าเสนอความตองการทงดานเนอหา วธการ วนเวลา ระยะเวลาในการเรยนรเพอสรางความรสกเปนเจาของ สอดคลองกบความตองการและสภาพชวตจรง เพอใหเขารวมเรยนอยางสม าเสมออยางมอสระ


I: Integration บรณาการกบสภาพจรงทเปนอย

- จดการเรยนรโดยเนนการน าไปแกไขปญหา ใหผเรยนสามารถน าความร ประสบการณไปบรณาการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณจรงของผสงอาย


- จดการเรยนรเนนบรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของพนท ภาษา วฒนธรรม ความเชอ กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย


O:Ongoing Function

เ ส รมส ร า งกา รเ ร ย น ต า มศกยภาพ

- ก าหนดเปาหมายในการจดการเรยนรของผสงอายเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด


- จดประสบการณการเรยนรทสง เส รมใหผส งอายสามารถคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและม คณภาพชวตท ดอยาง


223


ตอเนองตามศกยภาพทท าไดของแตละบคคล โดยค านงถงความแตกตาง

- เปดโอกาสใหผสงอายไดแลกเปลยนประสบการณ ไดแสดงศกยภาพตามความเหมาะสม


- เลอกใชประเดนดานสขภาพเปนประเดนหลกทจะน าสการเรยนรเรองอนๆเนองจากเปนประเดนรวมและเปนส งท ผ ส งอายส วนใหญก าล ง เ ผชญหรอมปญหาเนองจากการเปลยนแปลงของรางกายตามชวงวยและทกคนใหความสนใจ


- ใหความรทงดานสขภาพ สงคม อาชพ และกจกรรมตามอธยาศย เพอใหเกดการพฒนาตนเองในทกดาน และเพอเปดพนททางสงคมแกผสงอาย


R: Right and Law

เออใหทราบเรองกฎหมายและสทธ

- จดประสบการณการเรยนรและชน าดานสทธผสงอาย กฎหมายทส าคญสอดคลองกบชวตประจ าวนและสทธขนพนฐาน


- กระตนใหมการแลกเปลยนประสบการณและยกตวอยางประเดนปญหาดานกฎหมายและสทธของผสงอายทพบไดบอยเชน มรดก การโอนทดน ทรพยสน การค าประกน


L:learn with Real Situation

เ ร ย น ค ดสอดคลองวถชวตอยางชาญฉลาด



- เมอสนสดการเรยนรทกครงใหผสงอายมสวนรวมในการสะท อนคดในการวางแผนท จะน าความ ร ประสบการณไปประยกตใช


224


- เปดโอกาสใหผสงอายน าความร ประสบการณลงสภาคปฏบตในสถานการณจรงทงกจกรรมจตอาสา การท าประโยชนใหแกชมชนและผสงอายดวยกน เปนการแลกเปลยนประสบการณจากตนทนทม สอดคลองตามวถการด ารงชวตของผสงอายและสามารถน าไปประยกตปรบใชในชวตประจ าวนได


- การจดการเรยนรทเนนการแกปญหา ลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง เพอแกไขปญหาของผสงอาย และใหผสงอายไดลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง เพอใหผสงสามารถน ามาปรบใชในการแกไขปญหาโดยมประสบการณชวตเปนฐาน แลกเปลยน เรยนรดวยตนเองและเกอกลซงกนและกน




E: Easy and Appropriate

(ไมพลาด) ความเหมาะสมและยากงาย



- เลอกเนอหาการเรยนรทเหมาะสมทงดานความยากงาย ระยะเวลา รปแบบวธการทใชเรยนร สอการเรยนร




A: Atmosphere - สรางบรรยากาศการเรยนรทความสนกสนาน มความผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ


- สรางบรรยากาศใหผเรยนไมรสกถกคกคาม หรออบอาย เปนบรรยากาศของการรวมเรยนร ใหโอกาส


225


บรรยากาศผอนคลายและเปนมตร

- สงเสรมการแลกเปลยนประสบการณ กระตนใหผสงอายไดแสดงออกซงศกยภาพ ความร ทมในแตละคนออกมา ท าใหผสงอายรสกมคณคา ไมเนนการแขงขนแพชนะ


- ใหเวลาและโอกาสผเรยนทกคนตามความสามารถและความพรอมในการเรยนร เพอใหสามารถน าไปใชแกปญหา


- การเรยนการสอนเนนกจกรรมเรยนปนเลน มกจกรรมการปฏบตสอดแทรกไปในการสอนทสนกสนาน โดยผสงอายไดมสวนรวม เพอเสรมสรางปญญา สขภาพกาย จต และสงคม รวมทงเปนการเปดพนทใหผสงอายมเวทในการแลกเปลยนเรยนร สบสานภมปญญาและวฒนธรรม


R: Respect for dignity and Humanity

เคารพในสทธศกดศรความเปนมนษย

- การสรางความเหนรวมทงแนวคด การตงเปาหมาย ในการด า เ นนการโรงเ รยนผส งอาย รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและทกภาคสวน


- สรางความตระหนกและความเหนรวมกนในการเผชญสถานการณการเขาสส งคมผสงอายและการเปนมมมองในการมองผสงอายจากภาระใหเปนพลงในทกสถานการณและโอกาส


- ใหเกยรตและยอมรบในความเปนปจเจกชน ทมประสบการณ และเรยนรไดตลอดเวลา


- คนหา สงเสรม ใหโอกาสผสงอายหรอปราชญชาวบาน เปนผถายทอด ทงยงเปนการชวยสนบสนนสงเสรมใหภมปญญาทองถนไดรบการถายทอด บอกตอ และความยงยนทจะคงอยตอไปได


226


N: Networking

พฒนาไมหยดสรางเครอขายรวมท างาน

- คนหาเครอขายการเรยนรและการท างานในพนท 4.54 มความเหมาะสมมากทสด

- สรางเครอขายการเรยนรและการท างานและเครอขายการเรยนรทมสวนชวยสนบสนนก าลงคน งบประมาณ สถานทและวสดอปกรณตางๆทงเครอขายภาครฐ เอกชน และองคกรตางๆ


- สรางเครอขายเพอนรวมเรยนร การเรยนแบบกลมเพอนชวยเพอน ตามกลมการเรยนรตามประเดนความสนใจส าหรบผสงอายและสงเสรมการเกอกลชวยเหลอกน


- คนหาและสรางเครอขายในการเรยนรของผถายทอดองคความรเพอการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ปญหาการจดการเรยนร


- จดกจกรรมเรยนรศกษาดงาน การเยยมเยยนเครอขายยงสงผลท าใหผสงอายไดเรยนรในสถานการณจรงนอกหองเรยน เพมพนประสบการณ สงเสรมสขภาพจตดานนนทนาการและการทองเทยวทงยงเปนและเปดชองทางการตลาดในการจ าหนายสนคาและผลตภณฑหรอของทระลกทเกดจากผลงานถของผสงอาย


- เปดโอกาส จดการเรยนรทสงเสรมการมสวนรวมของครอบครวและชมชนในการดแลผสงอาย


E: Evaluated with Formative

- ก าหนดขอตกลง กตการวมกบผสงอายในประเมนผลการเรยนรอยางสรางสรรค ยดหยน ตามสภาพจรง


227


มงเนนการประเมนผลอยางสรางสรรค

- ประเมนผลการเรยนรของผสงอายโดยผสงอายมสวนรวมอยางสรางสรรคเนนทการประเมนเพอใหการชวยเหลอ ปรบเพอพฒนาการเรยนร เพมศกยภาพตามปจเจกแหงบคคล บนพนฐานเปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย


R: Re-Learn and Re-Skill (สารพน)ใหเวลาและโอกาส

− ตระหนกอยเสมอถงลกษณะการเปลยนแปลงตามธรรมชาตเกยวกบรางกายของผสงอายทอาจจะสงผลตอการเรยนร ความเขาใจ ทกษะ ดงนนจงตองมการเรยนร และฝกทกษะอยางตอเนอง สม าเสมอ และตองการเวลาในการเรยนร


− ใหเวลาและโอกาสผสงอายในการเรยนรเพอน าไปใชแกปญหา


229

ภำพท 4 แนวทำงกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

230

โดยสรป แนวทางในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย เพอสงเสรมใหเปนผสงอายทมศกยภาพ มพฤฒพลง เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และดานความมนคงปลอดภย ไดแก แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทเหมาะสมส าหรบผสงอาย คอ SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) โดยบรณาการไปกบการเรยนรทโรงเรยนผสงอายจดการเรยนรอยในปจจบน ทใชเนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทมงเนนดานสขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ (Active ageing) ทงดานรางกาย จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนรทประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชเปนแนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน การเรยนรทผสงอายตองร ควรร และทผสงอายอยากร

ภำพท 5 แนวคดกำรพฒนำแนวทำงกำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยเพอกำรบร ณำกำรสกำรปฏบต

SENIOR LEARNER Guideline

S: Significant E: Engaged N: Need I: Integrated O: Ongoing Function (Optimist) R: Right and Law L: learn with Real Situation E: Easy and Appropriate A: Atmosphere R: Respect for dignity and Humanity N: Networking E: Evaluated with Formative R: Re-Learn and Re-Skill

ผสงอำยทม

ศกยภำพ

(Active Ageing)

ดำนกำรมสวนรวม (Participation)

ดำนสขภำวะ (Health)

ดำนควำมมนคงปลอดภย (Security)

กำรเรยนรของโรงเรยนผสงอำย (สงทตองร ควรร และอยำกร)

232

บทท 5

สรปผลกำรวจย อภปรำยผล และขอเสนอแนะ

การวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) ครงน มวตถประสงคเพอศกษาสภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย สงเคราะหและเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย กลมตวอยางไดแกโรงเรยนผสงอาย จ านวน 142 แหง เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามผทรบผดชอบหรอมสวนเกยวของในการจดการเรยนร และโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย จ านวน 3 แหง ประกอบดวย ผบรหารและกรรมการโรงเรยนตามโครงสราง ผสงอาย และภาคเครอขายทเกยวของ แหงละ 12 คน รวมทงหมด 36 คน เกบรวบรวมขอมลโดยการสนทนากลม จากนนผวจยสงเคราะหและพฒนาแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย และตรวจสอบแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายโดยผทรงคณวฒ (Connoisseurship) กลมผเชยวชาญ นกวชาการศกษา ผมสวนไดสวนเสย จ านวน 11 คน พรอมปรบปรงแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายใหสมบรณขน สรปและเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ซงในการศกษาครงนประยกตใชกรอบแนวคดพฤฒพลง (active ageing) ขององคการอนามยโลกป 2002 ประกอบไปดวย 3 องคประกอบหลก ไดแก สขภาวะ (Health) การมสวนรวม (Participation) และความมนคงปลอดภย (Security) (Wold Health Organization, 2002)

สรปผลกำรวจย

จากการศกษาสภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายโดยการเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามผมหนาทหลกหรอผรบผดชอบหรอผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายพบวา สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 52.8 อายนอยกวา 60 ป รอยละ 66.9 ส าเรจการศกษาตงแตระดบปรญญาตรขนไป รอยละ 79.6 ปฏบตงานในโรงเรยนผสงอายมาแลว 1-5 ป รอยละ 78.9 โดยมสถานะความเกยวของกบโรงเรยนผสงอายทหลากหลาย สวนใหญโรงเรยนผสงอายมพนทของโรงเรยนโดยเฉพาะ มสดสวนพนทชดเจน รอยละ 35.9 ในการจดการเรยนรด าเนนการมาแลว 1-5 ป รอยละ 78.9 มผเรยนทเปนสมาชกตงแต 25 คนจนถงมากกวา 100 คน สวนใหญมจ านวนผเรยน 26-50 คน ใชเวลาในการจดการเรยนรในวนธรรมดา และเรยนเดอนละ 4 ครง ครงละ 3-5 ชวโมง ใน 1- 2 เรอง/ประเดนเนอหา เปนสวนใหญ โดยใชเวลาเรยนยาวนานมากกวา 5 เดอน โรงเรยนผสงอายมคณะกรรมการด าเนนการ มการจดประชมเพอ

233

ด าเนนการ ก ากบ ตดตาม ทกเดอน โดยสงทโดดเดนทสดในโรงเรยนผสงอาย ไดแก ความเขมแขงของกลมผสงอายในชมชน การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของในพนท ภมปญญาชมชนและปราชญชาวบาน และบคคลากรทมความเชยวชาญ

ในดานเนอหาหรอประเดนท จดการเรยนรจะมาจากความตองการของผ เ รยนท เหนความส าคญและอยากเรยนร โดยใหผสงอายมสวนรวม รปแบบสอของโรงเรยนผสงอายทใชในการเรยนรมากทสด คอครผเชยวชาญในแตละดานเปนผถายทอด รองลงมาคอผสงอายดวยกน และวดโอ/คลป/มลตมเดย ในการเรยนรมกฎระเบยบ/ขอก าหนดการเขารวมเรยนรในชนเรยนหรอกลมเรยนรแบบยดหยนหลากหลายรปแบบทงก าหนดเกณฑขนต ารวมกน ก าหนดเกณฑยดหยนตามอธยาศยและสวนใหญ มการก าหนดการวดและการประเมนผลรวมกนระหวางผสอนและผเรยน

ในสวนของสภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

โดยภาพรวมโรงเรยนผสงอายมสภาพการเรยนรตลอดชวตโดยภาพรวมพบวา โดยภาพรวมและราย

ดาน พบวา โดยภาพรวมโรงเรยนผสงอายมสภาพการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบปาน

กลางในทกดาน แตมความตองการในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตระดบมากทกดาน ซงพบวา

ดานกระบวนการการด าเนนงาน ดานสขภาพกาย และดานโครงสรางการด าเนนงาน ม คาเฉลยความ

ตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบมากสงสดตามล าดบ เมอพจารณารายดาน

เกยวกบสภาพการจดการเรยนรตลอดชวตพบวา

ดำนสขภำพ (health) สวนใหญมสภาพการสงเสรมการเรยนรดานสขภาพกายอยในระดบ

มาก สวนทมสภาพอยในระดบปานกลางไดแก การเรยนรเกยวกบการตรวจสขภาพดวยตนเอง

เบองตน การดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก การเจบปวยและการปฐมพยาบาล ขอจ ากดดาน

รางกาย การปองกนและการชวยเหลอตนเอง การนวดแผนไทย การสงเสรมความสามารถในการ

ปฏบตกจวตรประจ าวนทซบซอน การใชอปกรณชวยเหลอ เปนตน แตมความตองการในการสงเสรม

การเรยนรตลอดชวตดานสขภาพกายในระดบมากทกเรองทงในเรองการสงเสรมสขภาพอนามยและ

การดแลตนเอง กจกรรมทางกายและการออกก าลงกายดวยตนเอง อาหารและโภชนาการส าหรบ

ผสงอาย การเจบปวยและการปฐมพยาบาล การดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก สวนดานสขภาพจต

ใจสวนใหญมสภาพการสงเสรมการเรยนรอยในระดบปานกลางแตมความตองการสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตอยในระดบมาก เชน การใชชวตในวยสงอาย นนทนาการและการพกผอนหยอนใจ และการ

ประยกตใชหลกศาสนา ความเชอกบชวตประจ าวน

ดำนกำรมสวนรวม (Participation) สวนใหญมสภาพและความตองการสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตอยในระดบมาก สวนทอยในระดบปานกลางไดแก สภาพการเรยนรในเรองเทคโนโลยและ

234

การเรยนรดานเทคโนโลย การสอสารในกลมผสงอายผานชองทางตางๆทหลากหลาย การมสวนรวม

ในการไดรบผลประโยชนตางๆตามสทธทพงไดรบ แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอส าหรบ

ผสงอาย การมสวรรวมในกจกรรมงานฝมอเพอเพมรายได การสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนภายใน

ครอบครว สวนความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตนนเกอบทงหมดอยในระดบมาก ยกเวน

ความตองการเรองเทคโนโลยและการเรยนรดานเทคโนโลย อยในระดบปานกลาง

ดำนควำมมนคงในชวต (Security) พบวาสวนใหญมสภาพการสงเสรมการเรยนรอยใน

ระดบปานกลาง แตเรองสภาพการดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย การไดรบการดแล

สขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข อยในระดบมาก ในสวนของความตองการ พบวามความตองการ

การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในระดบมากเกอบทงหมด ยกเวนเรองการท าบญช การลดรายจาย

และการออมส าหรบผสงอายอยในระดบปานกลาง

ดำนโครงสรำงของโรงเรยนผสงอำย พบวาสภาพดานโครงสรางทเออตอการสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวต สวนใหญอยในระดบปานกลาง แตเรองมคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของ

รวมขบเคลอนด าเนนการ การมงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ การมสถานทจดกจกรรม

ถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก อยในระดบมาก สวนความตองการดานโครงสรางของ

โรงเรยนผสงอาย พบวาสวนใหญมความตองการในระดบมากท งความตองการเกยวกบการม

งบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ การจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ การมสถานทจด

กจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก การมคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของรวม

ขบเคลอนด าเนนการ เปนความตองการในระดบมากตามล าดบ

ดำนกระบวนกำรด ำเนนงำนของโรงเรยนผสงอำย พบวา สวนใหญสภาพกระบวนการท

สงเสรมตอการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายอยในระดบปานกลาง แตมหลายประเดนทม

สภาพในระดบมากทส าคญไดแก การมการจดกจกรรมดานการสงเสรมประเพณ วฒนธรรม หรอ

ศาสนา มการจดกจกรรมนนทนาการใหผสงอายเกดความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลาย

ความเครยด มกจกรรมออกก าลงกาย หรอการบรหารเพอฟนฟสมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย ม

กจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผสงอาย มการก าหนดผรบผดชอบ

ด าเนนการชดเจน มการจดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวยสงอาย มการประสานความรวมมอ

กบองคกร หนวยงาน เครอขายในพนท มการจดกจกรรมถายทอดความร ภมปญญาจากผสงอายใน

ชมชน มวทยากรจตอาสา มกจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การปองกน การดแล และสภาวะ

แทรกซอนจากโรคเรอรง มกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบผสงอาย มกจกรรมเยยมผสงอายทบาน

235

มการก าหนดจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห ตามล าดบ ในสวนของความตองการดานกระบวนการ

ในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายพบวาทงหมดมความตองการอยในระดบมาก

กำรสนทนำกลมโรงเรยนผสงอำยทผำนกำรประเมนโรงเรยนผสงอำยตนแบบ จากการสนทนากลมโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑ

การประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย จ านวน 3 แหง มสาระส าคญในจดเดน และโอกาสในการพฒนาตอเนองในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบผสงอายซงสามารถน ามาประยกตหรอเปนตนแบบในการจดการเรยนรส าหรบโรงเรยนผสงอาย สรปไดดงน มแนวคด การตงเปาหมาย ในการด าเนนการโรงเรยนผสงอาย มโครงสรางการท างานและก าหนดผมหนาทรบผดชอบชดเจน มการจดกระบวนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทตอบสนองตอความตองการของผเรยน มการจดประสบการณการเรยนรทใกลเคยงสอดคลองกบสภาพชวตจรง มการจดการเรยนรเนนใหผเรยนสามารถน าไปบรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของพนท ตงเปาหมายในการจดการเรยนรเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด กระบวนการเรยนรมการเคารพในความแตกตางในปจเจกบคคล ยอมรบและเคารพในศกดศรความเปนมนษย จดการเรยนรเนนการแกปญหา ลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง มบรรยากาศการเรยนรทความสนกสนาน ผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ มเครอขายการเรยนรและการท างาน มกจกรรมสงเสรมการเรยนรดานอาชพและชองทางหารายไดเสรม โดยองคกรปกครองสวนทองถนและทกภาคสวนใหความส าคญ และมการประเมนผลการเรยนรอยางสรางสรรค โดยเปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย

แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

จากการศกษาปรชญา แนวคด ทฤษฏ ตลอดจนงานวจยทเกยวของกบผสงอาย การเกบ

รวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามในสวนของสภาพ ความตองการในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

ของโรงเรยนผสงอายและการสนทนากลมกบบคคลส าคญ (Key persons) ผวจยไดน าขอมลมา

วเคราะหและสงเคราะหเพอหาแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ผลปรากฎ

วาควรใชแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) เปนแนวทางในการจดการ

เรยนรเพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย เพอใหเปนผสงอายทมศกยภาพ มพฤฒ

พลง เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และ

ดานความมนคงปลอดภย โดยใชเนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทมงเนนดาน

สขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพทงกาย

236

จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ

คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชเปน

แนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน การเรยนรทผสงอายตองร ควรร และทผสงอายอยากร

โดยแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ซงไดรบการตรวจสอบยนยน

โดย ผเชยวชาญ (Connoisseurship) ดานการศกษา ดานผสงอาย ดานการศกษาตลอดชวต ดาน

การพฒนาชมชน ดานวทยาศาสตรสขภาพและการสาธารณสข ดานการสงเสรมสขภาพผสงอาย

ดานสรวทยา ดานโรงเรยนผสงอาย ดานครอบครว ดานการจดการเรยนร และผมสวนไดสวนเสย

(ภาคผนวก) ถงความเหมาะสม ความเปนไปไดในการปฏบต ผลการตรวจสอบเพอยนยน พบวา

แนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ทผวจยสงเคราะหและน าเสนอม

ความเหมาะสมในระดบมาก – มากทสด โดยแนวทางฯมองคประกอบดงน

S: Significant (มความส าคญ จ าเปน) E: Engagement (Community and way of Life) เนนสรางความรสกเปนเจาของ N: Need ตอบสนองความตองการ I: Integration บรณาการสภาพจรงทเปนอย O: Ongoing Function (Optimist) เสรมสรางการเรยนรตามศกยภาพ R: Right and Law เออใหทราบเรองกฎหมายและสทธ L: learn with Real Situation เรยนคดสอดคลองวถชวตอยางชาญฉลาด E: Easy and Appropriate (ไมพลาด) ความเหมาะสมและยากงาย A: Atmosphere บรรยากาศผอนคลายและเปนมตร R: Respect for dignity and Humanity เคารพในสทธศกดศรความเปนมนษย N: Networking (peer, group support, self-help group) พฒนาไมหยดสรางเครอขาย

รวมท างาน E: Evaluated with Formative มงเนนการประเมนผลอยางสรางสรรค R: Re-Learn and Re-Skill (Lifelong Learning with Life wind) (สารพน) ใหเวลาและ

โอกาส แนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) เปนแนวทางทผจดการเรยนร

ส าหรบผสงอายสามารถน าไปบรณาการในการจดการเรยนรส าหรบผสงอาย ของโรงเรยนผสงอายทม

อยได เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหเปนผสงอายทมศกยภาพ มพฤฒพลง เปลยนจากภาระเปน

237

พลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และดานความมนคงปลอดภย

ตามวธการหรอกลวธทผวจยไดเสนอแนวทางไว

อภปรำยผลกำรวจย

การวจยเกยวกบแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายมประเดนส าคญท

จะน ามาอภปรายผลการวจยดงน

ขอมลทวไปของผใหขอมลและโรงเรยนผสงอำย จากการศกษาสภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอายโดยการเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามกบผมหนาทหลกหรอผรบผดชอบหรอผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายพบวา สวนใหญส าเรจการศกษาตงแตระดบปรญญาตรขนไป ปฏบตงานในโรงเรยนผสงอายมาแลว 1-5 ป โดยมสถานะความเกยวของกบโรงเรยนผสงอายทหลากหลายทมากทสดไดแก ประธานหรอผด าเนนการหรอผประสานงาน ครผสอน (ผถายทอดความร) ผสงอาย /ผเรยน และเปนประธานชมรมผสงอาย จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวา ผมหนาทหลกหรอผ รบผดชอบหรอผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอายส าเรจการศกษาในระดบปรญญาตร ซงเปนทรพยากรบคลทส าคญตอการจดการเรยนรทมศกยภาพความสามารถในเบองตนในการจดการเรยนร อกทงยงท าหนาทเปนผด าเนนการ ครผสอนผถายทอดความร และเปนประธานชมรมผสงอาย ซงลกษณะดงกลาวเปนลกษณะการมโครงสรางการท างานทดดานทรพยากรบคคลทจะสงผลตอผลลพธของการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายได

ดำนโครงสรำงและกจกรรมทเกดขนจรงในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตการแสวงหา

ความรและการเรยนรของผสงอาย พบวา สวนใหญโรงเรยนผสงอายมพนทของโรงเรยนโดยเฉพาะ ม

สดสวนพนทชดเจน ในการจดการเรยนรสวนใหญด าเนนการมาแลว 1-5 ป มผเรยนทเปนสมาชก

ตงแต 26-50 คน สวนใหญใชเวลาในการจดการเรยนรในวนธรรมดา ครงละ 3-5 ชวโมง เรยนรครงละ

1- 2 เรอง/ประเดนเนอหา การทโรงเรยนผสงอายมสถานทจดกระบวนการเรยนรทแนนอน การจด

กจกรรมการเรยนรในแตละครงใชเวลาไมนานและเ รยน 1-2 ประเดนดงกลาวจะสงผลดตอ

กระบวนการเรยนรและการด าเนนการอยางตอเนองท าใหผสงอายทมาเรยนรเกดความรสก ไมเบอ

หนาย ไมรสกวาการเรยนหนกเกนไป จะเกดบรรยากาศทผอนคลายมนคง ปลอดภยและจะเกดการม

สวนรวม (participation and engagement) ตามมา สอดคลองตามลกษณะพฒนาการในการเรยนร

และสภาพการเปลยนแปลงของรางกายผสงอาย ทพฒนาการดานตางๆ ในวยสงอายเรมเสอมถอยลง

แตคงไวซงประสบการณชวตทผานมา (Boeree, 2006; มาลณ จโฑปะมา, 2554; ศรเรอน แกวกงวาล

238

, 2553) โดยสงทโดดเดนทสดในโรงเรยนผสงอาย ไดแก ความเขมแขงของกลมผสงอายในชมชน การ

สนบสนนจากหนวยงานทเกยวของในพนท ภมปญญาชมชนและปราชญชาวบาน และบคคลากรทม

ความเชยวชาญ สงทโดดเดนดงกลาวสอดคลองกบลกษณะและความตองการของผสงอายทตองการม

สวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชนและสงคม ตองการลดการพงพาคนอนใหนอยลง (สวนอนามย

ผสงอาย, 2562) นอกจากนการมสวนรวมของชมชน การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของในพนท

การประยกตใชภมปญญาชมชนและปราชญชาวบานยงเปนปจจยสงเสรมทท าใหผสงอายรสกมคณคา

และสงผลตอพฤตกรรมสขภาพในทางบวก สอดคลองกบการศกษาของสายฝนและคณะ (2561) ท

ท าการศกษาการประยกตใชภมปญญาทองถนเพอการสรางเสรมสขภาพผสงอายในชมชนสงผลให

ผสงอายรสกมคณคา และรบรวาตนเองและกลมเพอนมวถชวตทเปลยนไปในทางทมความสขมากขน

ดำนเนอหำหรอประเดนทจดเพอสงเสรมการเรยนรแตละครงสวนใหญจะมาจากความ

ตองการของผเรยนทเหนความส าคญและอยากเรยนร โดยใหผสงอายมสวนรวม รองลงมาคอจาก

แหลงทรพยากร/ภมปญญาทมในชมชน และครผสอนก าหนดเนอหา โดยรปแบบสอของโรงเรยน

ผสงอายทใชในการเรยนรมากทสด คอครผเชยวชาญในแตละดานเปนผถายทอด รองลงมาคอผสงอาย

ดวยกน ในการเรยนรมกฎระเบยบ/ขอก าหนดการเขารวมเรยนรในชนเ รยนหรอกลมเรยนรแบบ

ยดหยนหลากหลายรปแบบทงก าหนดเกณฑขนต ารวมกน ก าหนดเกณฑยดหยนตามอธยาศยและสวน

ใหญ ก าหนดการวดและการประมนผลรวมกนระหวางผสอนและผเรยน เนอหาทเรยนรมทงดาน

สขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภยแบงเนอหาเปนสงทผสงอายตองร ควรร และอยากร

สอดคลองกบการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย ของอาชญญา รตนอบลและคณะ ,

2554) พบวาสภาพการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย จดขนเพอการดแลสขภาพของ

ผสงอาย มากทสด ผจดการศกษาและผสอนคอ ครภมปญญาหรอผรในชมชนเจาหนาทสาธารณสข ใน

รปแบบการจดอบรมระยะสน โดยสอและแหลงการเรยนรทใชมากทสดคอ สอบคคล ประเมนผลดวย

วธการสงเกต สอและแหลงการเรยนรทผสงอายตองการมากทสด คอ สอบคคล การประเมนผลดวย

วธการประเมนตามสภาพจรง มมมองของการจดการศกษาและเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย ม

เปาหมายเพอใหผสงอายมสภาพรางกายทสมบรณและมสขภาพด เพอใหผสงอายมสมพนธภาพทดกบ

ครอบครวและสามารถปรบตวเขากบชมชน สงคม และสามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมได

ในสวนงบประมาณและเครอขายการด าเนนงานโรงเรยนผสงอายพบวา แหลงทมาสวนใหญของงบประมาณทสนบสนนโรงเรยนผสงอายสวนใหญองคกร/หนวยงานรฐใหการสนบสนน รองลงมาคอองคกร/หนวยงานเอกชนในพนทใหการสนบสนน และจดหารายไดและการสนบสนนเอง โดยโรงเรยนผสงอายมเครอขายส าคญทรวมสนบสนนชวยเหลอการด าเนนงานไดแก กลมตางๆทอยใน

239

ชมชน (กลมอาชพ, เงนออม องคกร/หนวยงานเอกชนในพนท โรงเรยนประถมหรอมธยมทอยในพนท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล องคกรปกครองสวนทองถน กลม/ผน าทางศาสนาในพนท พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด กลมจตอาสา/อาสาสมคร ซงเปนแรงสนบสนนทางสงคมทส าคญ สอดคลองกบรายงานการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายในประเทศไทย โดยสภาการศกษา (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2561) พบวาการสงเสรมการเรยนรของผสงอายประเทศไทย ทง 4 ภาค มหลายแหงทชมรมผสงอายรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานทเกยวของไดเปดโรงเรยนผสงอาย เพอจดกจกรรมการเรยนรใหกบผสงอายในพนท แตการสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอายไทยยงไมสามารถจดไดอยางทวถงและมคณภาพ ผสงอายจ านวนนอยทมโอกาสไดเรยนรสาระการเรยนรตางๆ งานวจยดงกลาวมขอเสนอแนะใหหนวยงานภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนสงเสรม สนบสนน และพฒนาอยางเปนระบบ ทงดานงบประมาณ การพฒนาศกยภาพของบคลากร องคความร เทคนค ทกษะการถายทอดองคความร และควรด าเนนงานแบบบรณาการรวมกน ใหผสงอายมโอกาสไดท ากจกรรมรวมกนเพอพฒนาตนเองและมสวนรวมในสงคมเชนเดยวกบคนวยอนๆ เพอใหผสงอายมสขภาวะทดทงดานรางกายและจตใจ ปองกนภาวะสมองเสอม และสามารถมสวนรวมในการท าประโยชนใหกบสงคมไดมากทสด นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาปจจยท านายพฤฒพลงของประชากรเขตเมองจงหวดเชยงใหม พบวาปจจยทเกยวของกบพฤฒพลงทงดานสขภาพ ดานการมสวนรวม ดานความมนคงไดแกความรเกยวกบการสงอาย ทศนคตตอการสงอาย การสนบสนนทางสงคม (วไลพร วงคคน, โรจน จนตนาวฒน, และ กนกพร สค าวง, 2556) และแรงสนบสนนทางสงคม พฒนกจครอบครวระยะวยชรา มความสมพนธทางบวก กบความสขในชวต และแรงสนบสนนทางสงคม สามารถรวมกนท านายความสขในชวตของผสงอายในชมชนจงหวดนครปฐมอยางมนยส าคญทางสถต (จตนภา ฉมจนดา, 2555)

สภำพและควำมตองกำร กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

สภาพ ความตองการ และการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายประกอบดวย

5 องคประกอบไดแก องคประกอบดานสขภาพ องคประกอบดานการมสวนรวม องคประกอบดาน

ความมนคงปลอดภยองคประกอบดานโครงสราง และองคประกอบดานกระบวนการ จากการ

วเคราะหขอมล สภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทง 5

องคประกอบทงโดยภาพรวมและรายดาน พบวา โดยภาพรวมโรงเรยนผสงอายมสภาพการสงเสรม

การเรยนรตลอดชวตทกดานอยในระดบปานกลาง แตความตองการในการสงเสรมการเรยนรตลอด

ชวตอยในระดบมาก เมอพจารณารายดานแตละดานมขอสรปดงน

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยดำนสขภำพ (health)

240

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยดำนสขภำพกำย พบวาสวนใหญม

สภาพและความตองการการสงเสรมการเรยนรดานสขภาพกายอยในระดบมาก เชน การสงเสรม

สขภาพอนามยและการดแลตนเอง การใชยาส าหรบผสงอายและขอควรระมดระวงในการดแลตนเอง

การตรวจสขภาพและการตรวจตามนด อาหารและโภชนาการส าหรบผสงอาย กจกรรมทางกายและ

การออกก าลงกายดวยตนเอง การฝกสมองและความจ า การสงเสรมความสามารถในการปฏบต

กจวตรประจ าวนพนฐาน แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพส าหรบผสงอาย

สอดคลองกบลกษณะความตองการของผสงอายทมความตองการตามลกษณะพฒนาการ การ

เปลยนแปลงในวยสงอายและความตองการขนพนฐานเชนเดยวกบวยอนๆแตอยางไรกตาม ผทใหการ

ดแลหรอมสวนเกยวของกบผสงอายตองตระหนกถงกลมผสงอายวาเปนวยทสภาพรางกาย จตใจ และ

สถานภาพทางสงคมเปลยนแปลงเสอมถอยลงตามธรรมชาตซงจะมความตองการทตองใหความส าคญ

(สวนอนามยผสงอาย, 2562; เวหา เกษมสข และ ศรณา จตตจรส, 2561) ความตองการทางดาน

รางกายของผสงอาย ผสงอายตองการมสขภาพรางกายทแขงแรง สมบรณตองการมผชวยเหลอดแล

อยางใกลชด ตองการทอยอาศยทสะอาด อากาศด สงแวดลอมด ตองการอาหารการกนทถก

สขลกษณะตามวย ตองการมผดแลชวยเหลอใหการพยาบาลอยางใกลชดเมอยามเจบปวย ตองการ

ไดรบการตรวจสขภาพ และการรกษาพยาบาลทสะดวก รวดเรว ทนทวงท ตองการไดรบบรการ

รกษาพยาบาลแบบใหเปลาจากรฐ ความตองการไดพกผอนนอนหลบอยางเพยงพอ ความตองการ

บ ารงรกษารางกาย และการออกก าลงกายอยางสม าเสมอ ความตองการสงอ านวยความสะดวกเพอ

ปองกนอบตเหต (สวนอนามยผสงอาย, 2562) การทผสงอายไดรบการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

ดานสขภาพจะสงผลใหผสงอายมสขภาพทแขงแรง สมบรณ เมอสขภาพแขงแรง จะสงผลตอการม

คณภาพชวตทด สอดคลองกบการศกษาของจราพร ทองดและคณะ (2555) ทศกษาความสมพนธ

ระหวางภาวะสขภาพและคณภาพชวตของผสงอาย โดยคณภาพชวตมความสมพนธทางบวกใน

ระดบสงกบภาวะสขภาพ การศกษาดงกลาวมขอเสนอแนะใหบคลากรในทมสขภาพ ตลอดจนผทม

สวนรวมในการดแลผสงอาย ควรมสวนรวมในการวางแผนจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ และปองกนการ

เจบปวยดวยโรคเรอรงทเหมาะสมกบบรบทของวฒนธรรมทองถน โดยเฉพาะหลกศาสนาซงเปนปจจย

ปองกนทส าคญเฉพาะในผสงอาย ดงนนการใชหลกศาสนาน าสขภาพในผสงอาย การบรณาการความร

เรองศาสนาใหสอดคลองกบพฤตกรรมสขภาพทถกตอง อาจมผลชวยการสงเสรมใหผสงอายมภาวะ

สขภาพและคณภาพชวตทด นอกจากนการจดกระบวนการเรยนรเพอสงเสรมศกยภาพของกลม

ผสงอาย พบวามกจกรรมทส าคญไดแก การจดกจกรรมดานการออกก าลงกาย และการรบประทาน

อาหารกลางวนรวมกน การออกก าลงกายประกอบดนตรไทย (ดนตร ,กฬา) การนวดแผนโบราณ และ

241

งานประดษฐ การจดกจกรรมเรยนรในการดแลตนเองดานอาหาร อวยวะส าคญ และการพบ

ผาเชดหนา (ศรณา จตตจรส และคณะ, 2556)

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยดำนสขภำพจตใจ พบวาประเดนทม

สภาพและความตองการการสงเสรมการเรยนรอยในระดบมากไดแก การใชชวตในวยสงอาย การสราง

สมพนธภาพกบบคคลอน การสงเสรมสขภาพจตและการบรหารจตในวยสงอาย คณคาในตนเองของ

ผสงอาย การมองโลกในแงด การประยกตใชหลกศาสนา ความเชอกบชวตประจ าวน นนทนาการและ

การพกผอนหยอนใจ ความตองการการทองเทยวและศกษาธรรมชาต สอดคลองกบขอเสนอแนะจาก

การศกษาของจราพร ทองดและคณะ (2555) ทศกษาความสมพนธระหวางภาวะสขภาพและคณภาพ

ชวตของผสงอาย ทมขอเสนอแนะใหบคลากรในทมสขภาพ ตลอดจนผทมสวนรวมในการดแลผสงอาย

ควรมสวนรวมในการวางแผนจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ และปองกนการเจบปวยดวยโรคเรอรงท

เหมาะสมกบบรบทของวฒนธรรมทองถน โดยเฉพาะหลกศาสนาซงเปนปจจยปองกนทส าคญเฉพาะ

ในผสงอาย ดงนนการใชหลกศาสนาน าสขภาพในผสงอาย การบรณาการความรเรองศาสนาให

สอดคลองกบพฤตกรรมสขภาพทถกตอง อาจมผลชวยการสงเสรมใหผสงอายกลมนมภาวะสขภาพ

และคณภาพชวตทด ความตองการทางดานจตใจของผสงอายนนเมอมการเปลยนแปลงทางดาน

รางกายและสงคม จะสงผลท าใหจตใจของผสงอายเปลยนไปดวย ผสงอายจะปรบจตใจ และอารมณ

ไปตามการเปลยนแปลงของรางกาย และสงแวดลอม ผสงอายสวนใหญ จะมการปรบปรง และพฒนา

จตใจของตวเอง ใหเปนไปในทางทดงามมากขน สามารถควบคมจตใจไดดกวาหนมสาว ดงนน เมอ

อายมากขน ความสขมเยอกเยน จะมมากขนดวย แตการแสดงออก จะขนอยกบลกษณะของแตละ

บคคล การศกษา ประสบการณ และสงแวดลอมในชวต ความเครยดทเกดขนจากการเปลยนแปลง ท

เกดขนในวยสงอาย มผลตอจตใจของผสงอายมาก ลกษณะการเปลยนแปลงของจตใจทพบคอการ

รบร ผสงอายจะยดตดกบความคด และเหตผลของตวเอง การรบรสงใหมๆ จงเปนไปไดยาก ความจ า

กเสอมลง การแสดงออกทางอารมณของผสงอายเกยวเนองกบการสนองความตองการของจตใจตอ

การเปลยนแปลงทางสงคม ผสงอายจะมความรสกตอตนเองในแงตางๆ สวนใหญเปนความทอแท

นอยใจ โดยรสกวาสงคมไมใหความส าคญกบตนเอง เหมอนทเคยเปนมากอนท าใหผสงอาย มอารมณ

ไมมนคง การกระทบกระเทอนใจเพยงเลกนอย จะท าใหผสงอายเสยใจ หงดหงดหรอโกรธงาย

ตองการการยอมรบ และเคารพยกยองนบถอ และการแสดงออกถงความมคณคาของผสงอาย โดย

สมาชกในครอบครว สงคมของผสงอาย ความสนใจสงแวดลอม ผสงอายจะสนใจสงแวดลอม เฉพาะท

ท าใหเกดความพงพอใจ และตรงกบความสนใจ ของตนเองเทานน (สวนอนามยผสงอาย, 2562) และ

การศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายเมอวเคราะหรายดาน พบวา การพฒนา

242

ทางจตวญญาณ ความสมพนธระหวางบคคล การจดการความเครยดมผลดตอสขภาพผสงอาย ผทม

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพทดคอมความเชอและการปฏบตตามค าสอนของพระพทธศาสนา (ยภา โพ

ผา, สวมล แสนเวยงจนทร, และ ทศนย พฤกษาชวะ, 2560) ปจจยทมอทธพลตอภาวะเสยงการม

ปญหาสขภาพจตของผสงอายไทย พบวาเมอผสงอายมอายเพมขนจะท าใหมภาวะเสยงตอการมปญหา

สขภาพจตเพมขน และทส าคญสวนใหญเปนหมาย/หยา/แยกกนอย และพบวาผสงอายทมการศกษา

สงขนจะมภาวะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตลดลงอยางเหนไดชด เมอพจารณาปจจย ดานสขภาพ

พบวา ผสงอายทมความพการจะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตมากกวาผทไมพการ ส าหรบปจจย

ดานเศรษฐกจ พบวา ผสงอายทไมไดท างานจะมภาวะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตสงกวาผสงอายท

ท างานเลกนอย และเมอคาใชจายทงสนของครวเรอนลดลงผสงอายจะมภาวะเสยงตอการมปญหา

สขภาพจตลดลง ผสงอายทอยในครวเรอนทมฐานะยากจนจะมภาวะเสยงตอการมปญหาสขภาพจตสง

กวาผทอยในครวเรอนทไมจนเกอบ 2 เทา (วชาญ ชรตน, โยธน แสวงด, และสพาพร อรณรกษสมบต,

2555)

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยดำนกำรมสวนรวม (Participation)

สภาพการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายดานการมสวนรวม พบวา สวน

ใหญมสภาพและความตองการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตอยในระดบมากทงการมสวนรวมในการคด

วางแผน ก าหนดเนอหา ประสบการณการเรยนร การเรยนรตามความสนใจความตองการของผสงอาย

และกจกรรมทจดขนส าหรบผสงอาย การท ากจกรรมรวมกบเพอน การท ากจกรรมใหสงคมทผสงอาย

เปนสมาชกหรอเขารวม การถายทอดภมปญญา องคความรดานตางๆ การถายทอดความรและการ

เรยนรดานศลปวฒนธรรม อาชพ กจกรรมจตอาสาและอาสาสมครตางๆ ชมรม กลมอาชพส าหรบ

ผสงอาย สอดคลองกบการศกษาพฤตกรรมการเตรยมตวเพอสงเสรมพฤฒพลงดานสงเสรมสขภาพ

ดานความมนคงทางการเงนและทอยอาศย และดานการมสวนรวมในสงคม ของผสงอายทเขารวม

ประกวดผสงอายสขภาพดโดยวชราภร เปาโรหตย (Paorohit, 2011) พบวา ผสงอายมากกวารอยละ

80 ของกลมตวอยางสามารถท ากจวตรประจ าวนไดด ชวยเหลอตวเองได สามารถไปรวมกจกรรมทาง

สงคมและกจกรรมทางศาสนา มการชวยเหลอบคคลอนๆ และมการออกก าลงกายเปนประจ าทกวน

การเตรยมตวดานการมสวนรวมกจกรรมในสงคมไดแก การไปมาหาสเพอนและญาตสม าเสมอ การ

เขารวมเปนสมาชกขององคกรทชนชอบอยางตอเนอง การท ากจกรรมรวมกบกลมเพอน การรวม

สงสรรคกบสมาชกในครอบครอบ การเปนทปรกษาในดานทตนเองถนดและใหค าปรกษาอยาง

ตอเนอง(Watcharaporn Paolohit, 2011) สอดคลองกบการศกษาคณภาพชวตของผสงอายใน

243

ชมชนของปยภรณ เลาหบตร (2557) พบวา โดยภาพรวม คณภาพชวตของผสงอายอยในระดบ

คอนขางดเมอจ าแนกตามรายดาน ดานความสมพนธทางสงคม มผลตอระดบคณภาพชวต สวนระดบ

คณภาพชวตของผสงอายในเขตเทศบาลเมองบานสวน จงหวดชลบร (ธารน สขอนนต, สภาวลย จาร

ยะศลป, ทศนนท ทมมานนท, และ ปยรตน จตรภกด, 2554) พบวา คณภาพชวตของผสงอายใน

ภาพรวมอยในระดบปานกลาง สวนดานความสมพนธทางสงคม การเปนสมาชกกลมทางสงคมการม

สวนรวมอยในระดบด นอกจากนสภาพและความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของ

โรงเรยนผสงอายดานการมสวนรวมยงสอดคลองกบการศกษาระบบการสงเสรมสขภาพใหเปน

ผสงอายทมพฤฒพลง ในเขตต าบลโนนอดม อ าเภอเมองยาง จงหวดนครราชสมา พบวาระบบการ

สงเสรมสขภาพซงใหประชาชนมสวนรวม สงผลใหผสงอายมสขภาพทดและเปนผสงอายทมพฤฒพลง

(บญนาค ปตถานง และ วยทธ จ ารสพนธ, 2556) การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย (จรญญา วงษพรหม, ครบน จงวฒเวศย, นวลฉวประเสรฐสข , และนรนดร จงวฒเวศย ,

2558) พบวา ผสงอายมความสขความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรมทสามารถสนองตอบตอคณภาพ

ชวตใน 4 มต คอ กาย ใจ สงคม และปญญา/การเรยนร ผสงอายเกดกระบวนการมสวนรวมของชมชน

ผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และกจกรรมสานวยใสใจผสงอาย และ

สอดคลองกบการศกษาผลของการมสวนรวมในกจกรรมของสงคมตออตราการตายของผสงอายใน

ประเทศญปน (Yuka Minagawa and Yasuhiko Saito, 2014) พบวา การมสวนรวมในสงคม

ครอบครว สงผลในทางทดตอสขภาวะและผลกระทบดานลบอนๆในผสงอาย การสงเสรมการมสวน

รวมในผสงอายสงผลใหผสงอายในประเทศญปนมสขภาพดสามารถคงไวซงการท าหนาทตางๆและ

เปนผสงอายทประสบความส าเรจในชวต

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตดำนควำมมนคงในชวต (Security) สภาพและความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตดานความมนคงในชวตเรองสภาพ

การดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาท เจบปวย การไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข อยในระดบมาก ในสวนของความตองการ มความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตในระดบมากเกอบทงหมด เชน การเตรยมการและการใชชวตในวยสงอาย ความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการด ารงชวต ความมนคงดานทอยอาศย มความปลอดภย ความมนคงเกยวกบผดแล ครอบครว การดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย การจดบาน ทอยอาศยทส าหรบผสงอาย การจดสภาพแวดลอมทปลอดภยกบผสงอาย อาชพเสรมและการฝกอาชพเสรมส าหรบผสงอาย รายไดและการสรางความมนคงทางการเงนส าหรบผสงอาย สวสดการและสทธประโยชนของผสงอาย การจดการทรพยสนเพอความมนคงในชวต แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอ ยกเวนเรองการ

244

ท าบญช การลดรายจายและการออมส าหรบผสงอายอยในระดบปานกลาง ซงความตองการทางดานเศรษฐกจและสงคมของผสงอายนน ผสงอายตองการไดรบความสนใจจากผอน ตองการเปนสวนหนงของครอบครว สงคมและหมคณะ ตองการชวยเหลอสงคมและมบทบ าทในสงคมตามความถนด ตองการการสนบสนน ชวยเหลอจากครอบครว และสงคมทงทางดานความเปนอยรายไดบรการจากรฐ ตองการมชวตรวมในชมชน มสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชนและสงคม ตองการลดการพงพาคนอนใหนอยลง ไมตองการความเมตตาสงสาร (ทแสดงออกโดยตรง) ตองการการประกนรายได และประกนความชราภาพเปนลกษณะและความตองการของผสงอาย (สวนอนามยผสงอาย, 2562) ดงนนในการจดการเรยนรส าหรบผสงอายตองค านงและตระหนกอยเสมอวาตองอยบนพนฐานของการไดรบการตอบสนองความตองการ รวมทงจตวทยาพฒนาการของผสงอายดวย สอดคลองกบขอมลของส านกสถตแหงชาตพบวาทศนคตของประชาชนไทยทมตอผสงอายเหนวาควรตองเตรยมตวในการเขาสวยสงอาย เรองการเงน รอยละ 98.4 รองลงมาคอเรองสขภาพ ทอยอาศย สภาพจตใจ และการใชชวตหลงท างาน ส าหรบการดแลผสงอายในปจจบน มรปแบบทหลากหลายมากขน ทงการประกอบธรกจเกยวกบการดแลผสงอาย การจางผดแลผสงอายทบาน การรวมกลมผสงอายเพอดแลกน แตประชาชนสวนใหญ รอยละ 67.1 เหนวาหนาทหลกในการดแลผสงอายควรจะเปนบตรหลาน สวนความคาดหวงของประชาชนทจะพงพาบตรหลานในยามชรา พบวา รอยละ 6.2 คาดหวง ซงประชาชนในเขตชนบทคาดหวงทจะพงพาบตรมากกวาประชาชนในเขตเมองแตจากสภาพปญหาเศรษฐกจในปจจบนทวยแรงงานไปประกอบอาชพในเขตเมองใหญปลอยใหผสงอายตองอยตามล าพง หรอตองเลยงดบตรหลานแทนนนมแนวโนมเพมขน อาจสะทอนใหเหนวาผสงอายในปจจบนไมไดเปนภาระใหบตรหลาน ในทางกลบกนอาจจะเปนผทเขามาชวยเหลอบตรหลานและครอบครวมากกวา (ส านกสถตแหงชาต, 2554) และจากการส ารวจประชากรสงอายของประเทศไทยโดยส านกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2557 พบวาผสงอาย ส าเรจการศกษาระดบประถมศกษาหรอต ากวา (รอยละ 75.8) เปนผสงอายทไมสามารถอานออกเขยนไดถงรอยละ 11.6 แตผสงอายมการเขารวมกจกรรมกบหมบานหรอชมรมมากขน และมความตองการอยากทจะท างาน (กรมกจการผสงอาย , 2559; คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต , 2558; ส านกงานสถตแหงชาต, 2557) ครอบครวซงสวนใหญเปนครอบครวเดยวตองเผชญปญหาภาระคาใชจาย ขาดแคลนรายได ขาดคนดแลผสงอาย ผสงอายตองอยตามล าพงเพมสงขน กอใหเกดความวาเหว เหงา และ รสกไรคณคาตามมา ผสงอายตองอยในครอบครวท เลกลงและอยคนเดยวเพมมากขน มผสงอายตองอยในครอบครวทยากจน รายไดครวเรอนต ากวาเสนความยากจน (รอยละ 34) รายไดทไดรบจากบตรหลานลดลง ผสงอายตอนตนยงคงท างานและมรายไดหลกจากการท างานรอยละ 34.9 (กรมกจการผสงอาย, 2559; มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2558) การสรางความมนคงใหแกผสงอายจ าเปนตองพจารณาถงความพอเพยงของรายไดของผสงอายในการด ารงชวตอยางมศกดศรทงรายไดจากการท างาน บ านาญ

245

เบยยงชพ คสมรส หรอบตรหลานเปนตน (คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต , 2558) สอดคลองกบการศกษาแรงจงใจ และการรบรประโยชนของโปรแกรมการศกษาและการเรยนรตอ เพศ การมสขภาวะท ด การมรายไ ด ของผส งอาย (Miya Narushima, Jian Liu, and Naomi Diestelkamp, 2013) พบวา โปรแกรมการศกษาส าหรบผสงอายมผลตอการมสขภาวะท ด การมรายได ของผสงอาย ผสงอายมแรงจงใจ และมการรบรทางบวก ผสงอายตองการใหยงคงจดการศกษาส าหรบผสงอายและมการขยายไปยงพนทชมชนหางไกลรวมทงเออใหผสงอายสามารถเขาถงไดงาย สะดวก และไมมคาใชจายเพอใหผสงอายมสขภาพด สามารถดแลตนเองได สอดคลองกบและการศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤฒพลงในผสงอายของประเทศฟนแลนด โปแลนด และสเปน (Jaime Perales, et.al, 2014) พบวา การศกษาและอาชพ มความสมพนธกบพฤฒพลง การสงเสรมพฤฒพลงตองด าเนนการเพอการเตรยมตวกอนเขาสวยผสงอาย การสงเสรมการศกษาและการเรยนร รวมทงการสงเสรมการมงานท า การมรายได มความส าคญตอพฤฒพลงและการด ารงชวตของผสงอาย กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยดำนโครงสรำง

สภาพดานโครงสรางทเออตอการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต สวนใหญอยในระดบปานกลาง แตเรองมคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ การมงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ การมสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก อยในระดบมาก สวนความตองการดานโครงสรางของโรงเรยนผสงอาย พบวาสวนใหญมความตองการในระดบมากทงความตองการเกยวกบการมงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ การจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ การมสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก การมคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ เปนความตองการในระดบมากตามล าดบ สอดคลองกบการศกษาระบบการสงเสรมสขภาพใหเปนผสงอายทมพฤฒพลง ในเขตต าบลโนนอดม อ าเภอเมองยาง จงหวดนครราชสมา (บญนาค ปตถานง และ วยทธ จ ารสพนธ , 2556) พบวาระบบการสงเสรมสขภาพซงใหประชาชนมสวนรวม สงผลใหผสงอายมสขภาพทดและเปนผสงอายทมพฤฒพลง สวนปญหาและอปสรรคเกยวเนองกบการน านโยบายและโครงการไปปฏบตจรงไมไดทงหมด ส าหรบแนวทางการพฒนาระบบการสงเสรมสขภาพ ไดแก การมทศทางของนโยบายทชดเจน และ ปจจยทจ าเปนตอการด าเนนโครงการ เชน งบประมาณ บคลากร เครองมอ ทจะตองไดรบการจดสรรอยางเพยงพอ ทงนกเพอใหบรรล เปาหมายของนโยบาย ทจะท าใหใหผสงอายมคณภาพชวตทด สอดคลองกบการศกษาเพอพฒนาแผนกลยทธและแผนปฏบตการเพอสงเสรมใหผสงอายมสขภาพดของสหภาพยโรป (2555 -2563) พบวา การด าเนนการตองก าหนดแผนและมอบหมายผรบผดชอบใหชดเจน โดยตงเปาหมายเพอใหผสงอายมสขภาพด มสงแวดลอมทเออตอผสงอาย สรางระบบการดแลผสงอายในระยะยาว และศกษาวจยแนวทางการดแลผสงอาย เพม

246

คณภาพการดแลผสงอาย และสงเสรมใหผสงอายมสวนรวมกบชมชนและสงคม (WHO Regional Committee for Europe, 2012) และการจดศกษาของผสงอายในศตวรรษท21 ของประเทศใตหวน Ya-hui Lee,2015) พบวา ในการจดการศกษาส าหรบผสงอายในประเทศใตหวนตองมการประยกใชแนวคดการเรยนรตลอดชวตในการจดการเรยนรใหกบผสงอายโดยสงเสรมการมสวนรวมของโรงเรยนหรอระบบการศกษาทวไปทมทรพยากร และแหลงประโยชนทมความพรอมตองจดสถานท สงสนบสนนทเออตอการเรยนรของผสงอายใหผสงอายสามารถเขาถงและใชประโยชนได

กำรสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยดำนกระบวนกำร

สวนใหญสภาพกระบวนการทสงเสรมตอการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายอยใน

ระดบปานกลาง แตมหลายประเดนทมสภาพในระดบมากทส าคญไดแก การมการจดกจกรรมดานการ

สงเสรมประเพณ วฒนธรรม หรอศาสนา มการจดกจกรรมนนทนาการใหผสงอายเกดความ

เพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยด มกจกรรมออกก าลงกาย หรอการบรหารเพอฟนฟ

สมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย มกจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบ

ผสงอาย มการก าหนดผรบผดชอบด าเนนการชดเจน มการจดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวย

สงอาย มการประสานความรวมมอกบองคกร หนวยงาน เครอขายในพนท มการจดกจกรรมถายทอด

ความร ภมปญญาจากผสงอายในชมชน มวทยากรจตอาสา มกจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง

การปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง มกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบ

ผสงอาย มกจกรรมเยยมผสงอายทบาน มการก าหนดจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห ตามล าดบ ใน

สวนของความตองการดานกระบวนการในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

พบวาทงหมดมความตองการอยในระดบมาก เชน วทยากรจตอาสา การมความรวมมอขององคกร

หนวยงาน เครอขายในพนท ภาคเอกชนและประชาชนในชมชนมสวนรวมในการด าเนนการมการจด

กจกรรมเปนประจ าทกสปดาห มการจดกจกรรมดานเศรษฐกจ การสงเสรมอาชพเพมรายไดหรอลด

รายจาย ส าหรบผสงอาย จดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวยสงอาย จดกจกรรมนนทนาการให

ผสงอายเกดความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยด การจดกจกรรมดานสภาพแวดลอม

ทเหมาะสมส าหรบผสงอายการจดกจกรรมดานสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบผสงอาย การม

กจกรรมเยยมผสงอายทบาน สอดคลองกบการศกษาคณภาพชวตของผสงอายในพนทจงหวดสราษฎ

ธาน พบวาระดบคณภาพในการด ารงชวตของผสงอาย ดานสมพนธภาพทางสงคม ดานจตใจ ดาน

รางกายและดานสงแวดลอมอยในระดบด ผลการศกษามขอเสนอแนะทส าคญ คอ การเพมเบยยงชพ

และจายตรงเวลา มหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทสาธารณสขใหความรการดแล สขภาพแกผสงอาย

247

และตงศนยตรวจสขภาพของผสงอายทก ๆ เดอน (ปลมใจ ไพจตร, 2558) ซงสภาพและความตองการ

ดงกลาวสอดคลองกบแนวคด หลกการของการจดตงโรงเรยนผสงอาย เปนรปแบบหนงในการสงเสรม

การเรยนรตลอดชวต การจดการศกษา การพฒนาทกษะ เพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และ

กจกรรมของโรงเรยนผสงอายจะเปนเรองทผสงอายสนใจและมความส าคญตอการด าเนนชวต ชวย

เพมพนเจตคต ความร ทกษะชวตทจ าเปน โดยวทยากรจตอาสาหรอจากหนวยงานทเกยวของ

โรงเรยนผสงอายเปนพนททผสงอายจะไดแสดงศกยภาพ โดยการถายทอดภมปญญา ความร

ประสบการณ ทสงสมมาแกบคคลอน เพอสบสานใหคงคณคาคกบชมชน โรงเรยนผสงอายหลายแหง

จดตงขนโดยใชอาคารเกาของโรงเรยนหรอตงอยในชมรมผสงอายภายในวด บางหรอบานของผรเรม

กอตงเปนสถานทด าเนนการของโรงเรยนผสงอาย ซงในระยะแรก อาจเปนเพยงการรวมกลมพบปะ

พดคยกน แลวพฒนาใหมรปแบบชดเจนขน มกจกรรมทหลากหลายตามความตองการของผสงอาย

หรออาจเปนการขยายกจกรรมจากทมการด าเนนการอยแลว เชน ศนยบรการทางสงคม แบบมสวน

รวม (ศาลาสรางสข) ศนยสามวย ธนาคารความด เปนตน โรงเรยนผส งอายสามารถมรปแบบและ

กจกรรมทหลากหลาย ทงน ขนอยกบบรบทของพนท ความตองการของผสงอาย การจดกจกรรมของ

โรงเรยนผสงอาย จะก าหนดตารางกจกรรมในแตละสปดาหไวชดเจน ระยะเวลาเปดเรยนอาจเปน

ตลอดปหรอเปดเปนชวงเวลาตามหลกสตรทจดอบรม สวนใหญจะจดกจกรรมสปดาหละ 1 วน (กลม

สงเสรมและพฒนาศกยภาพผสงอาย กองสงเสรมศกยภาพผสงอาย กรมกจการผสงอาย, 2559)

จากการสนทนากลมโรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย พบวาโรงเรยนผสงอายมวตถประสงค เพอจดบรการใหผสงอายมความรความเขาใจในดานสงเสรมสขภาพ สงเสรมอาชพ วฒนธรรม ภมปญญา เทคโนโลย สามารถน าปรบไปใชในชวตประจ าวนได สงเสรมการพฒนาตนเองและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย สงเสรมสขภาพของผสงอายทงทางดาน กาย ใจ สงคม และสตปญญาเสรมคณคาทางภมปญญาของผสงอายใหเปนทประจกษและยอมรบ โดยโครงสรางและกระบวนการในการด าเนนงานของโรงเรยนนน โรงเรยนผสงอายมเนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายมงเนนดานสขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพทงกาย จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชเปนแนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน ความรทผสงอายตองร ควรร และอยากร ประกอบดวย ความรทผสงอายตองร ความรทผสงอายควรร และความรทผสงอายอยากร เปนรปแบบการเรยนรทเหมาะสมกบผสงอาย เปนการศกษาตามความสมครใจของผสงอาย มหลากหลายรปแบบทงการเรยนรเพอนนทนาการ การ

248

ใชเวลาวางใหเปนประโยชนท าใหผสงอายไดใชชวตอยางมคณคา ลดภาวะซมเศราและมความสข โรงเรยนผสงอายทผานการประเมนโรงเรยนผสงอายตนแบบตามเกณฑการประเมนระดบโรงเรยนผสงอาย จ านวน 3 แหง มสาระส าคญในจดเดน และโอกาสในการพฒนาตอเนองในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบผสงอายซงสามารถน ามาประยกตหรอเปนตนแบบในการจดการเรยนรส าหรบโรงเรยนผสงอาย สรปไดดงน มแนวคด การตงเปาหมาย ในการด าเนนการโรงเรยนผสงอาย มโครงสรางการท างานและก าหนดผมหนาทรบผดชอบชดเจน มการจดกระบวนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทตอบสนองตอความตองการของผ เรยน มการจดประสบการณการเรยนรทใกลเคยงสอดคลองกบสภาพชวตจรง มการจดการเรยนรเนนใหผ เ รยนสามารถน าไปบรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของพนท ตงเปาหมายในการจดการเรยนรเพอการคงไวซงการท าหนาทของรางกาย จตใจ ด ารงชวตอยางผาสกและมคณภาพชวตทด กระบวนการเรยนรมการเคารพในความแตกตางในปจเจกบคคล ยอมรบและเคารพในศกดศรความเปนมนษย จดการเรยนรเนนการแกปญหา ลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณจรง มบรรยากาศการเรยนรทความสนกสนาน ผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ มเครอขายการเรยนรและการท างาน มกจกรรมสงเสรมการเรยนรดานอาชพและชองทางหารายไดเสรม โดยองคกรปกครองสวนทองถนและทกภาคสวนใหความส าคญ และมการประเมนผลการเรยนรอยางสรางสรรค โดยเปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย ผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบหลายการศกษาโดยการศกษาการถอดบทเรยนตวอยางทดของโรงเรยนและชมรมผสงอายทมกจกรรมถายทอดความร โดย ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ (2560) พบวาปจจบนมโรงเรยนผสงอายจ านวนมากทวประเทศ ทมความหลากหลายทงสถานท รปแบบ และวธการ ขนอยกบบรบทพนทและความตองการของผสงอายในแตและแหง โรงเรยนผสงอายเปนลกษณะกจกรรมทหนวยงานหรอชมชน จดท าขนเพอพฒนาศกยภาพผสงอายผานการถายทอดความรอยางเปนระบบ ผสงอายทผานจากโรงเรยนจะเกดทกษะดานการดแลตนเอง ควบคมตนเอง และการพงตนเองไดในระดบมาก นอกนนเปนทกษะในการพฒนาความสามารถทางกาย จต สงคม ปญญา และเศรษฐกจ หลกสตรทเหมาะสมส าหรบโรงเรยนผสงอาย ประกอบดวย เนอหาความรทผสงอายตองร รอยละ 50 ควรร รอยละ 30 และอยากร รอยละ 20 ภายใตชวโมงเรยนไมนอยกวา 96 ชวโมง และมขอเสนอแนะส าหรบการพฒนาผสงอายโดยมโรงเรยนผสงอายเปนเครองมอทส าคญคอ คอ ควรก าหนดเปนนโยบายเพมเปนภารกจทองถนใหรบผดชอบจดการศกษาตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 มาตรา 11 (2) โดยใหถอวาเปนองคประกอบส าคญดานการจดสวสดการผสงอายในชมชน การด าเนนงานควรบรณาการระหวางกระทรวงทเกยวของ ไมวาหนวยงานใดในชมชนเปนผจดตงและบรหารจดการ และควรพฒนา ผถายทอดเกยวกบเทคนคและวธการถายทอดความรส าหรบผสงอายอยางเหมาะสม (ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ ., 2560) นอกจากนจากการศกษาการพฒนาแนว

249

ทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2555) เพอศกษาสภาพการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายในประเทศและตางประเทศทประสบผลส าเรจ เพอเปนบทเรยนทเหมาะสมและสอดคลองกบการพฒนาศกยภาพผสงอายของประเทศไทยและศกษาสภาพ ปญหา และความตองการการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายของประเทศไทย เพอจดท ารปแบบและแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย พบวา กรณศกษาทดของประเทศไทยมลกษณะเปนเอกลกษณตามแบบวถไทย การพฒนา สงเสรม จดกจกรรม ใหความส าคญเปนพเศษกบผสงอาย ครอบครว และชมชนโดยรวมอยางแทจรง มการบรณาการกจกรรมการเรยนรทหลากหลายทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย มกจกรรมเตรยมความพรอม การพฒนาตนองใหมคณคาอยางตอเนองในดานตางๆ เพอใหผสงอายมคณภาพชวตทด อยกบผอนในสงคมอยางมความ สขไดดวยตนเอง ผลการวเคราะหและสงเคราะหขอมลการใหบรการการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายในตางประเทศพบวาด าเนนการอยางเปนระบบ เปดโอกาสใหสมาชกและผทรงคณวฒมสวนรวมในการเสนอขอคดเหนและแสดงความตองการของตนเองในการวางแผนและจดกจกรรมอยางสม าเสมอ มการประเมนผลอยางปนระบบดวยวธการทหลากหลายครอบคลมทกมตอยางตอเนอง สนบสนนการใชเวลาวางอยางคมคาและสรางประโยชนและความสมพนธทดแกสงคม สมาชกในครอบครว ลดชองวางระหวางวย นอกจากนกจกรรมการจดการศกษา/การเรยนรยงสอดคลองกบบรบทของสงคมและประเทศทสามารถน าความรไปใชในชวตประจ าวนและการกลบเขามาท างานหลงเกษยณซงตรงกบตลาดแรงงานทจางแรงงานผสงอายหลงเกษยณ มการใหบรการทางการแพทยส าหรบผสงอายซงเปนสงจ าเปนตลอดจนมการพฒนาครอบครงหรอผ ใกลชดเพอใหสามารถน าความรไปใชในการดแลผสงอายในครอบครวได สวนปญหา และความตองการการจดการศกษา/การเรยนรส าหรบผสงอาย พบวาผสงอายมปญหาสขภาพทางกาย มความตองการการจดการศกษา/การเรยนรดานการจดการความตองการดานสขภาพรางกาย มากทสด ดานรปแบบและกจกรรมการเรยนรทตองการมากทสดคอความรความเชยวชาญของวทยากร และการชวยเหลอจากผจด สวนปญหาความตองการของครอบครว บตรหลานและญาตทอยรวมกบผสงอายพบวาปญหาและความตองการการจดการศกษา/การเรยนรดานสขภาพรางกายของผสงอายมากทสด และรปแบบกจกรรมตองการวทยากร/ผสอนทมความเชยวชาญ และการจดการทเนนความรวมมอกบประชาชนและองคกรตางๆ สวนปญหาความตองการการจดการศกษา/การเรยนรส าหรบผสงอายของบคลากรทางการศกษาและหนวยงานทเกยวของพบวามปญหาดานรปแบบการจดการเรยนร การจดการมากทสด สวนปญหาในการสงเสรมการจดพบวาปญหาสขภาพทางกายมจ านวนมากทสด โดยดานรปแบบพบวาปญหาเนอหาความรทไดรบเปนปญหาทมากทสด สวนในดานผสอน ตองการใหผสอนเปดโอกาสใหผสงอายแสดงความคดเหน ดานหลกสตรตองการใหจดเนอหาสาระทสอดคลองทงทฤษฎ

250

และปฏบต มการพฒนาแหลงเรยนรโดยอาศยภมปญญาทองถน รปแบบการเรยนทยดหยนตามโอกาส มภาคเครอขาย ดานรปแบบและแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอายแบงเปน 5 รปแบบประกอบดวย 1.มหาวทยาลยวยทสาม 2.ศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน 3. เมอง/ชมชนส าหรบผสงอาย 4.ชมรม/สโมสรผสงอาย 5.การรวมกลมตามอธยาศย ซงทกรปแบบเปนพลวตรและเกอหนนกน สวนผลการพฒนาผวจยไดเสนอแนวทางประกอบดวย 4 หลกส าคญคอ 1.การก าหนดเนอหา กจกรรมการเรยนร 2.การเชอมโยงเครอขาย 3.การจดสภาพแวดลอมและสอ 4.การวจยและพฒนา (อาชญญา รตนอบล และคณะ , 2555)

แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

จากการศกษาปรชญา แนวคด ทฤษฏ ตลอดจนงานวจยทเกยวของกบผสงอาย การเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามในสวนของสภาพ ความตองการ โรงเรยนผสงอายและการสนทนากลมกบบคคลส าคญ (Key persons)เพอการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ผวจยไดน าขอมลมาวเคราะหและสงเคราะหเพอหาแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ผลปรากฎวาควรใชแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) โดยแนวทางนเปนการจดการเรยนรของโรงเรยนผสงอาย เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหเปนผสงอายทมศกยภาพ มพฤฒพลง เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และดานความมนคงปลอดภย โดยใช เนอหาหลกสตรและแผนการเรยนรของโรงเรยนผสงอายทมงเนนดานสขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพทงกาย จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชเปนแนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน การเรยนรทผสงอายตองร ควรร และทผสงอายอยากร มการบรณาการเพอเปนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทเหมาะสมส าหรบผสงอาย แนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) สอดคลองและมผลการศกษาหลายการศกษาทสนบสนนแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) โดยการศกษาของอาชญญาและคณะพบวาเนอหาการเรยนรควรตอบสนองความตองการของผสงอายตามความสามารถในการเรยนรของแตละบคคล และควรน าไปสการประยกตใชไดในสถานการณชวตทเปนจรง แบงออกเปน 5 ดาน คอ ดานสขภาพอนามย ดานการปรบตวทางสงคมและจตใจ ดานเศรษฐกจและการออม ดานการเรยนร และดานสทธของผสงอายตามกฎหมาย วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย ไดแก การจงใจใหผสงอายเขารบการศกษาควรเนนการประชาสมพนธกจกรรม โดยเสรมแรงจงใจเรองประโยชนผสงอายจะไดรบหลงจากเขารบ

251

การศกษา ผจดการศกษาและผสอน ควรเปนผปฏบตงานดานการพฒนาผสงอายในพนท กจกรรมการจดการศกษาควรบรณาการอยางหลากหลายรปแบบ ในลกษณะพหวยเนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรดวยกนอยางไมเปนทางการ สอและแหลงการเรยนรควรมบทบาทส าคญและใกลชดในการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตใหผสงอายเปนรายบคคล การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2554) และการศกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2552) พบวา สงคมไทยมอตราผสงอายสงขน ทกฝายจงควรเตรยมความพรอมเรองนไว และจากการสอบถาม พบปญหาและความตองการในการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงานในเขตเมองและเขตชนบทในแตละกลมทศกษามความแตกตางกน การน าเสนอรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายข องผใหญวยแรงงาน ประกอบดวยหลกการและกระบวนการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน 6 ขน ตอน ไดแก 1) การส ารวจสภาพ ปญหาและความตองการของการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอาย 2) การก าหนดวตถประสงคการเรยนร 3) การก าหนดเนอหาสาระการเรยนร 4) การก าหนดกระบวนการจดกจกรรมการเรยนร ดานกจกรรมการศกษานอกระบบ และกจกรรมการศกษาตามอธยาศย 5) การวดและประเมนผล และ 6) การถอดบทเรยน การใชรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน ตองค านงถงปจจยเกอหนนและปจจยภายนอก ผลการจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายการน ารปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงานไปสการปฏบต ม 4 ดาน ดงน 1) ดานการก าหนดนโยบาย 2) ดานกระบวนการมสวนรวม 3) ดานการบรณาการสการจดการศกษา 4) ดานงบประมาณ สวนการศกษารปแบบการจดการความรเพอพฒนาพฤฒพลง : กรณศกษาเทศบาลต าบลปากแพรก จงหวดกาญจนบร (จ ารญ บรสทธ, ศรวฒน จระเดชประไพ, บญญต ยงยวน, และ ผดงชย ภพฒน, 2557) การศกษาภาวะพฤฒพลงของผสงอาย พบวา ผสงอายสวนใหญท ากจกรรมทชอบยามวางโดยการคยกบเพอนบาน งานอดเรกทผสงอายชอบท ามากทสดคอการท างานบาน กจกรรมการเรยนรสวนใหญคอการดโทรทศน ดานสขภาวะ พบวา

252

1) สขภาวะทางกายของผสงอายสวนมากภาวะสขภาพเทยบกบคนในวยเดยวกนจะแขงแรงกวา โรคประจ าตว ทพบมาก 5 อนดบแรกไดแก ความดนโลหตสง โรคปวดขอ เบาหวาน โรคหวใจ และอมพฤกษอมพาต 2) สขภาวะจตใจ ผสงอายสวนใหญมเรองทกขใจเกยวกบเรองส ขภาพตนเอง รองลงมาคอปญหาทางการเงน 3) สขภาวะทางสงคม พบวาลกหลานของผสงอายยงคงกลบมาเยยมบอยมาก ลกหลานพาไปเทยว 4) สขภาวะทางจตวญญาณ ผสงอายสวนใหญยงคงท าบญตกบาตร ฟงธรรมเปนประจ า สวด มนตแผเมตตาเปนประจ าทกวน ดานความมนคงในชวต ผสงอายสวนใหญมรายไดต ากวา 5,000 บาท แหลงรายไดจากเบยยงชพ รองลงมาไดรบจากบตร และประกอบอาชพ ผสงอายสวนใหญมรายไดพอใชแตไมมเหลอเกบออม ดานการมสวนรวมในสงคม ผสงอายสวนใหญเปนสมาชกกลมฌาปนกจ ร องลงมาคอชมรมผสงอาย สวนใหญมการแลกเปลยนเรยนรกบเพอนบานในชมชน สวนความตองการพฒนาพฤฒพลง ดานสขภาวะโดยตองการพฒนาพฤฒพลงของตนเองใหม สขภาวะทาง กาย ใจ สงคม จตวญญาณ ใหเหมาะสมกบวย โดยทางกายไดแกตองการไดรบ การดแลเรองสขภาพ การใหความรเรอง อาหาร และการออกก าลงกาย ผสงอายสวนใหญไมไดไปออกก าลงกายททางชมชนจดสถานทไวให เนองจากมขอจ ากด ในการเดนทาง ปวดขาเดนไปไมไหว เปนหวงบานกลวถกลกขโมยของภายในบาน และมความคดวาการทท างานบานแลว นนเปนการออกก าลงกายไปในตว สขภาวะทางจตใจพบวาผสงอายตองการ ใหหนวยงานทเกยวของ เขามาเยยมเยยนตองการเพอน เพราะมความเหงาวาเหว อยคนเดยว คชวตเสยชวต บตรหลานไปท างาน ตางจงหวด สขภาวะทางสงคมพบวาผสงอาย ตองการพบปะตดตอกบครอบครว ลกหลาน และพดคยแลกเปลยนเรยนรและชวยเหลอซงกนและกน สขภาวะทางจตวญญาณพบวาผสงอาย ตองการพระทมเชอเสยง มาเทศน สอนวธการท าสมาธ ความตองการพฒนาพฤฒพลงดานความมนคงในชวต เรองรายได พบวาผสงอายสวนใหญ เสนอแนวทางการพฒนารายไดวาสมควรใหภาครฐจดเบยยงชพเพมขนใหมากกวาเดมเทากนทกคน ความตองการอาชพเสรมผสงอายสวนมากไมตองการเขารวมฝกอาชพเสรมททางเทศบาลจดให เนองจาก ไมสะดวกในการเดนทาง ดวยขอจ ากดของสขภาพรางกาย ไมคมกบคายาทตองเสยไป สวนความตองการการมสวนรวมในสงคม ตองการเขารวมเปนสมาชกชมรมผสงอาย และจากการศกษาพฤตกรรมการเตรยมตวเพอสงเสรมพฤฒพลงดานสงเสรมสขภาพ ดานความมนคงทางการเงนและทอยอาศย และดานการมสวนรวมในสงคม ของผสงอายท เขารวมประกวดผสงอายสขภาพดโดยวชราภร เ ปาโรหตย (Paorohit, 2011) พบวา ผสงอายมากกวารอยละ 80ของกลมตวอยางสามารถท ากจวตรประจ าวนไดด ชวยเหลอตวเองได สามารถไปรวมกจกรรมทางสงคมและกจกรรมทางศาสนา มการชวยเหลอบคคล

253

อนๆ และมการออกก าลงกายเปนประจ าทกวน ในการวางแผนการดแลสขภาพพบวา ไดรบขอมลเกยวกบวางแผนการดแลสขภาพตงแตเนนๆตงแตอายชวง 40 ปเปนตนมาเพอเตรยมความพรอมซงครอบคลม การเลอกรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การบโภคอาหารเสรมและน าสะอาด การพกผอนใหเพยงพอ การงดบหร แอลกอฮอล การพบแพทยตามนด การเฝาระวงความผดปกตโดยพบวา สวนส าคญในการทมอายยนยาวคอลกษณะการรบประทานอาหาร และมการออกก าลงกายโดยการเดน การนอนแตหวค าตนแตเชา การขบถายอยางสม าเสมอ ในสวนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพเรมจากมแรงจงใจและการมสวนรวมของครอบครวซงเปนผดแลเพอเตรยมกาวเขาสพฤฒพลงซงการเตรยมเรมแตเมอพนวย 40 ป เปนตนมา การเตรยมตวดานสขภาพทางกาย ไดแก การออกก าลงกายแบบแรงกระแทกต าสม าเสมอ การนอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ การรบประทานผกสดและผลไมมากขน การรบประทานเนอสตวและไขมนจากสตวใหนอยลงแตรบประทานปลาแทน การดมน าสะอาดใหเพยงพอ การงดเหลา บหร สงเสพตด การเตรยมตวดานสขภาพจต โดยการท าจตใจใหสงบดวยการสวดมนต การเดนจงกรม นงวปสสนากรรมฐาน นงสมาธ ท าบญ การพบปะสงสรรคกบเพอนฝงอยเสมอ การทองเทยวตามสถานทตางๆรวมกบเพอนๆ การมองโลกในแงดและการคดบวก ท างานอดเรกทชนชอบ การเตรยมตวดานการเงนและทพกอาศย ตองเรมเตรยมตวตงแตการก าหนดรปแบบการใชชวตในวยเกษยณการท างาน การออมเงนจากรายไดประจ าไวเปนคาใชจายเพอการด ารงชวต การท าประกนดานสขภาพ สวนการเตรยมตวดานการมสวนรวมกจกรรมในสงคมไดแก การไปมาหาสเพอนและญาตสม าเสมอ การเขารวมเปนสมาชกขององคกรทชนชอบอยางตอเนอง การท ากจกรรมรวมกบกลมเพอน การรวมสงสรรคกบสมาชกในครอบครอบ การเปนทปรกษาในดานทตนเองถนดและใหค าปรกษาอยางตอเนอง(Watcharaporn Paolohit, 2011)

นอกจากนแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ยงสอดคลองกบการพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง (ทนงศกด ยงรตนสข, ภาณวฒน เชดเกยรตกล, และ ปณตา วรรณพรณ, 2557) เพอศกษาความตองการและปญหาการเรยนรของผสงอาย พฒนารปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงสาหรบผสงอาย ศกษาผลการใชรปแบบการเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลงสาหรบผสงอาย และปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงของผสงอายกอนและหลงเรยนรตามรปแบบทพฒนาขน พบวา กลมตวอยางสวนใหญ ไมมความรเกยวกบแหลงการเรยนร ไมเคยเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาตนเอง ไมรวธการเรยนร และไมเคยไดรบการฝกทกษะในการเรยนร ในดานความตองการดานการเรยนร กลมตวอยางสวนใหญ ไมตองการพฒนาวธการเรยนร (60.0%) ไมตองการใชแหลงเรยนร (50.0%) ไมตองการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง (50.0%) ไมตองการฝกนสยการเรยนรอยางตอเนอง (50.0%) ไมตองการไดรบการสงเสรมสนบสนนการเรยนร (40.0%) แตมความตองการไดรบการพฒนาทกษะในการเรยนร (55.0%) รปแบบการเรยนรทพฒนาขนคอ โครงการอบรมใหความรแก

254

ผสงอายเรองปญหาสขภาพจากการท างาน จากนนกลมตวอยางน าความรทไดจากการอบรมไปใชในชวตประจาวน โดยมการหยดพกหรอเปลยนอรยาบถระหวางการท างานเปนระยะๆ บางคนเขารวมกจกรรมออกกาลงกายโดยการรากระบองทกวน เปนเวลา 1 เดอน ผลการเปรยบเทยบภาวะพฤฒพลงพบวา กลมตวอยางมภาวะพฤฒหลงเรยนรสงกวากอนเรยนร อยางมนยส าคญทางสถต

สวนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายศนยบรการผสงอายดนแดง สงกดกรงเทพมหานคร (อรอ าไพ บรานนท, 2554) เพอศกษาแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายศนยบรการผสงอายดนแดง สงกดกรงเทพมหานคร ใน 4 ดาน ไดแก ความตองการดานรางกาย จตใจ สงคม เศรษฐกจ และเปรยบเทยบแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายรวบรวมปญหาขอเสนอแนะท เกยวกบแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอาย พบวา แนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายโดยรวมและรายดานอยในระดบมากเรยงจากมากไปหานอยไดแกดานความตองการทางกาย ดานความตองการทางดานจตใจ ดานความตองการทางดานสงคม ดานความตองการดานเศรษฐกจ ตามล าดบ เปรยบเทยบความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอาย จ าแนกตามตามเพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพ รายได และขนาดครอบครว พบความแตกตางอยางมนยส าคญ คอ ผสงอายหญงมความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกาย ดานความตองการทางดานจตใจ ดานความตองการทางดานสงคม ดานความตองการดานเศรษฐกจสงกวาชาย กลมอายระหวาง 60-69 ป มความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกายสงกวากลมอาย 70 ปขนไป กลมทไมเคยเรยนหนงสอและมระดบการศกษาในระดบประถมศกษามความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางจตใจสงกวากลมทมระดบการศกษามธยมปลาย/ปวช กลมผสงอายทโสดมความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกายและสงคมสงกวากลมสมรส หมาย หยาราง กลมผสงอายทมรายไดตอเดอน 10 ,001 บาทขนไปมความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกายสงกวาผสงอายทมรายไดตอเดอน ต ากวา 5 ,000 บาท ผสงอายทมขนาดครอบครวมากกวา 3 คน มความตองการแนวทางการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการทางกาย ดานความตองการทางดานจตใจ ดานความตองการทางดานสงคม ดานความตองการดานเศรษฐกจสงกวากลมทมขนาดครอบครว 1-3 คน ขอเสนอแนะของผสงอายคอควรมาตรวจสขภาพสปดาหละ 2 -3 ครง ชอบกจกรรมออกก าลงกายทมอยแลว จดกจกรรมทใหลกหลานไดมามสวนรวมมากขน การจดกจกรรมทศนศกษาและทองเทยวทกเดอน จดตลาดนดส าหรบผสงอาย ซงการศกษาดงกลาวชวยสนบสนนยนยนแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R)

255

นอกจากนงานวจยทสนบสนนแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ในการจดการเรยนรเพอความสขของผสงอายดานสขภาพจตใจ จากการศกษาแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผสงอายในอาเซยน (จตตรา มาคะผล, 2559; นวลฉว ประเสรฐสข, 2559; นวลฉว ประเสรฐสข, อรปรย เกดในมงคล, และ กนยารตน สอาดเยน, 2559) เพอศกษาสภาพความสขและวธการสรางความสข ของผสงอายในอาเซยน และเสนอแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผสงอายในอาเซยนพวาความสขทเกดจากตนเอง เรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การมงานท า การรบรวาตนเองเปนคนมคณคา มประโยชน เปนทรจก การพงตนเองได การมสขภาพแขงแรง การท าบญและท าจตใจใหสงบ การไมมหวง การมความมนคงปลอดภย การมความหวงหรอมเปาหมายในชวต และการมอสระ ความสขทเกดจากครอบครวเรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การไดรบการดแลจาก ครอบครว การไดอยรวมกนหรอท ากจกรรมรวมกบครอบครว การมลกหลานทด และการเปน ทพงของครอบครว ความสขทเกดจากสงคม เรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การมปฏสมพนธกบผอน การเขารวมกจกรรมทางสงคม การไดรบการยอมรบจากสงคม และการ ไดรบการดแลจากสงคมวธการสรางความสขของผสงอายในอาเซยนม 8 วธ เรยงล าดบจากมากไปนอย ไดแก การท างาน การท ากจกรรมทางศาสนา การสงสรรคกบผอน การท ากจกรรมรวมกบสมาชกในครอบครว การท ากจกรรมทชอบหรองานอดเรก การดแลตนเอง การท ากจกรรม ทางวฒนธรรมประเพณ และการไดถายทอดประสบการณความร สวนแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผสงอายในอาเซยน แบงเปน 1) แนวทางส าหรบผสงอาย ไดแก ผสงอายควรหางานท า พฒนาตนเอง ดวยการเรยนร ดแลตนเองทง รางกายและจตใจ มการวางแผนหรอมเปาหมายในชวต มการเตรยมตวเพอวยสงอาย ท า กจกรรมรวมกบครอบครวและเพอน และเข ารวมกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรมประเพณ 2) แนวทางส าหรบครอบครวผสงอาย ไดแก ครอบครวควรดแลเอาใจใสผสงอายในดานตางๆ อยรวมกนหรอท ากจกรรมรวมกบผสงอาย ปฏบตตนเปนคนด ตระหนกในความส าคญของ ผสงอาย เรยนรทจะเขาใจธรรมชาตของผสงอาย ชวยเหลอแนะน าและสงเสรมผสงอายในการ เรยนรและการปรบตวกบสภาพสงคมทเปลยนแปลงไป 3) แนวทางส าหรบสงคม ไดแก กลม เพอนหรอกลมกจกรรมควรมการหากจกรรมท าร

วมกน ประชาชนทวไปควรเหนความส าคญ ของผสงอาย หนวยงานภาครฐทเกยวของกบการท างานด

านผสงอายควรมบทบาทในการ สงเสรมการสรางความสขใหกบผสงอาย สถาบนทางศาสนาควรม

บทบาทเปนทพงทางใจให ผสงอาย สถาบนการศกษาควรเปดโอกาสใหผสงอายมาถายทอดภมปญญา

ใหกบเยาวชน รวมทงสรางองคความรเพอสงเสรมใหผสงอายมความสข ภาคประชาสงคมควรมการ

ด าเนนงานดานผสงอายอยางครบวงจร ภาคธรกจควรมนโยบายจางงานผสงอาย และ ประชาคม

256

อาเซยนควรรวมมอกนขบเคลอนงานดานผสงอายในอาเซยน เพอสงเสรมคณภาพ ชวตและความเป

นอยทดใหกบผสงอาย

สวนการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย:

ดานการดแลสขภาพจต (นวลฉว ประเสรฐสข และคณะ , 2559) พบวา สงทท าใหผสงอายม ความสข

ความสบายใจ ไมเครยด 3 อนดบแรกคอ การมสขภาพทแขงแรง การมครอบครวทอบอน และการม

รายไดเปนของตวเอง โดยเรยนรจากคนในครอบครวหรอคนรจก เ จาหนาทสาธารณสขหรอ

อาสาสมคร และวทยากรจากการ ประชมหรอสมมนา ตามล าดบ สวนวธการทท าใหมความสข ความ

สบายใจ ไมเครยด 3 อนดบแรก ไดแก การพบปะพดคยกบญาต เพอนฝง การหากจกรรมท าเพอไมให

อยวาง และการรวมกจกรรม ทางศาสนา ตามล าดบ ส าหรบแหลงทผสงอาย เรยนร 3 อนดบแรก คอ

เรยนรจากโรงพยาบาล ศนย สขภาพ ฟงวทย ดโท รทศน หอกระจายขาว อนเทอรเนต และการเขา

รวมกจกรรมในชมรม ผสงอาย/ประชม/สมมนา ผลการศกษาชมชนทเปนตวอยาง การปฏบตทดใน

การจดการเรยนรดานการดแล สขภาพจต พบวา ปจจยทสงเสรมใหการจดการ เรยนรดานการดแล

สขภาพจตประสบความส าเรจ ไดแก การมแกนน าทด าเนนกจกรรมอยางเขมแขง การไดรบการ

สนบสนนงบประมาณและวชาการ จากองคกรตางๆ และลกษณะของกจกรรมการ เรยนรทจดขน

จะตองสอดคลองกบปญหาและความตองการของผส งอาย มความเหมาะสมกบบรบทและ

สภาพแวดลอม ตลอดจนเปนการเรยนรตามวถ ชวตของผสงอาย

จะเหนไดวางานวจยดงกลาวขางตนชวยยนยนสนบสนนแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

ของโรงเรยนผสงอาย SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) ทผวจยสงเคราะหและ

พฒนาขนซงมองคประกอบดงน

S: Significant (มควำมส ำคญ จ ำเปน)

การจดการเรยนรของผสงอายตองตอบโจทยการทจะท าใหผเรยนมความร ทกษะทท าให

สามารถด ารงชวตได (Survival Skill) อยางผาสกตามคณลกษณะ ปจจย เงอนไขในแตละบคคล เปน

ผสงอายทมศกยภาพ (active ageing) ใหผเรยนสามารถตดสนใจในการเรยนรและชน าไดดวยตนเอง

(Self-direct) สงทผจดการเรยนรไดจดการเรยนรตามหลกสตร แผนการจดการเรยนรของโรงเรยน

ผสงอาย บนพนฐานสงทผสงอายตองร ควรร และอยากร ดงนนผจดการเรยนรตองวเคราะหถงเรอง

หรอประเดนทมความส าคญส าหรบผสงอายในแตละบรบทพนท โดยใหผสงอายมสวนรวม ซง

Significant (มความส าคญ จ าเปน) ตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

257

สอดคลองกบการศกษาพฤตกรรมการเตรยมตวเพอสงเสรมพฤฒพลงดานสงเสรมสขภาพ ดานความ

มนคงทางการเงนและทอยอาศย และดานการมสวนรวมในสงคม ของผสงอายพบวา สวนส าคญใน

การทมอายยนยาวคอลกษณะการรบประทานอาหาร และมการออกก าลงกายโดยการเดน การนอน

แตหวค าตนแตเชา การขบถายอยางสม าเสมอ ในสวนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพเรมจากมแรงจงใจ

และการมสวนรวมของครอบครวซงเปนผดแลเพอเตรยมกาวเขาสพฤฒพลงซงการเตรยมเรมแตเมอ

พนวย 40 ป เปนตนมา การเตรยมตวดานสขภาพทางกาย ไดแก การออกก าลงกายแบบแรงกระแทก

ต าสม าเสมอ การนอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ การรบประทานผกสดและผลไมมากขน การ

รบประทานเนอสตวและไขมนจากสตวใหนอยลงแตรบประทานปลาแทน การดมน าสะอาดใหเพยงพอ

การงดเหลา บหร สงเสพตด การเตรยมตวดานสขภาพจต โดยการท าจตใจใหสงบดวยการสวดมนต

การเดนจงกรม นงวปสสนากรรมฐาน นงสมาธ ท าบญ การพบปะสงสรรคกบเพอนฝงอย เสมอ การ

ทองเทยวตามสถานทตางๆรวมกบเพอนๆ การมองโลกในแงดและการคดบวก ท างานอดเรกทชนชอบ

การเตรยมตวดานการเงนและทพกอาศย ตองเรมเตรยมตวตงแตการก าหนดรปแบบการใชชวตในวย

เกษยณการท างาน การออมเงนจากรายไดประจ าไวเปนคาใชจายเพอการด ารงชวต การท าประกน

ดานสขภาพ สวนการเตรยมตวดานการมสวนรวมกจกรรมในสงคมไดแก การไปมาหาสเพอนและญาต

สม าเสมอ การเขารวมเปนสมาชกขององคกรทชนชอบอยางตอเนอง การท ากจกรรมรวมกบกลมเพอน

การรวมสงสรรคกบสมาชกในครอบครอบ การเปนทปรกษาในดานทตนเองถนดและใหค าปรกษา

อยางตอเนอง (Watcharaporn Paolohit, 2011)

นอกจากนจากการศกษาจากการประเมนความตองการจ าเปนในการบรการดแลสขภาพผสงอาย (สมจนต เพชรพนธศร, วไลวรรณ ทองเจรญ, และ สมชาย วรภรมยกล, 2556) เพอประเมนและจดอนดบความตองการจ าเปนในการบรการดแลสขภาพผสงอายของรพ .สต. พบวาหมวดการใหบรการในครอบครว/ชมชนของผสงอาย ไดรบการประเมนจากกลมตวอยางวา เปนความตองการจ าเปนมากทสดในการบรการดแลสขภาพผสงอาย รองลงมา คอ หมวดการเชอมโยงสงตอผสงอายทมปญหา หมวดการใหบรการในรพ.สต. และหมวดการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค ตามล าดบ สวนการวจยปฏบตการอยางมสวนรวมในการพฒนารปแบบการดแลผสงอายแบบองครวม (เกรยงศกด ธรรมอภพล และคณะ, 2557) เพอพฒนารปแบบการดแลผสงอายแบบองครวม พบวา การดแลผสงอายในลกษณะองครวม ควรใหครอบคลมการเฝาระวงภาวะสขภาพ โภชนาการทเหมาะสม และการดแลผสงอายทมภาวะซมเศรา การพฒนาอาชพส าหรบผสงอายทมความตองการรายไดเพมเตม และการรกษา/สงเสรมคณคาผสงอายทสอดคลอง ครอบคลมผสงอายทกกลม/วย โดยค านงถงความ

258

แตกตางระหวางพนทเมอง-ชนบท และสงคมวฒนธรรม เพอเสรมสรางความเขมแขงในการดแลผสงอายอยางยงยน ภายใตการจดการเครอขายความรวมมอของกลไกตางๆ ทงจากในและนอกชมชน

และจากการศกษาความเปนไปไดในการน าดชนชวดดานศกยภาพของผสงอายหรอพฤฒพลง

ตามกรอบแนวคดมาประยกตใชในประเทศนอกพนทสหภาพยโรป ผลพบวา การมงานท าและม

รายไดของผสงอาย การมชวตทอสระ ลดการพงพงเปนปจจยทส าคญ ดงนนควรทจะสงเสรมการจาง

งานในผสงอาย สงเสรมการมสวนรวมกบกจกรรมทางสงคม สงเสรมใหผสงอายไดด ารงชวตอยาง

อสระ พงพงตนเอง สงเสรมและพฒนาสงแวดลอมทเออตอผสงอาย (United Nations Economic

Commission for Europe, 2012) สวนคณภาพชวตและสขภาวะผสงอาย ผสงอายทมคณภาพชวตท

ดจะเปนผสงอายทมความสข โดยคณภาพชวตทดประกอบดวย ปจจย 3 ประการทจะน าไปสคณภาพ

ชวตทด ในการดแลผสงอายจะตองมองใหเหนมตทหลากหลาย สภาพ หมายถงความสมบรณทางกาย

จต สงคม และปญญา ความสามารถในการท ากจกรรมทางกายและท างาน หรอการมสวนรวมในงาน

โดยไมอยวาง มกจกรรมทชวยใหยงคงรกษาความตนตว ความมชวตชวา(keep active) ตลอดเวลา

เปนงานทกอใหเกดประโยชนแกตนเอง ผอน และสงคมไดความมนคง ทงในดานเศรษฐกจ ความ

ปลอดภย ทรพยสน สงแวดลอมรอบตว (ลดดา ด ารการเลศ, 2557)

E: Engagement (Community and way of Life) เนนสรำงควำมรสกเปนเจำของ

การจดการเรยนรของผสงอายตองสรางใหผเรยนรสกอยากมสวนรวมและรสกเปนสวนหนงหรอเปนเจาของการจดการเรยนรเพอใหเขาเรยนอยางสม าเสมอ ในการสรางความเปนสวนหนงอาจกระท าไดโดยการใหผสงอายมสวนรวมวางแผน การเปนผถายทอด การสอบถามความตองการ การท าสญญาการเรยนร การจดประสบการณการเรยนรทใกลเคยงกบชวตจรง การใหมสวนรวมในการทจะน าความร ประสบการณของผสงอายทมออกมาใชประโยชนใหแกชมชนและผสงอายดวยกน เปนการแลกเปลยนประสบการณจากตนทนทม สอดคลองตามวถการด ารงชวตของผสงอายและสามารถน าไปประยกตปรบใชในชวตประจ าวนไดรวมทงการเปดพนททางสงคมใหแกผสงอาย ซ ง Engagement (Community and way of Life) เนนสรำงควำมรสกเปนเจำของ ตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย สอดคลองกบการศกษาการมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย (จรญญา วงษพรหม, ครบน จงวฒเวศย, นวลฉวประเสรฐสข, และนรนดร จงวฒเวศย, 2558) พบวา ผสงอายมความสขความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรมทสามารถสนองตอบตอคณภาพชวตใน 4 มต คอ กาย ใจ สงคม และปญญา/การเรยนร ผสงอายเกดกระบวนการมสวนรวมของชมชนผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และกจกรรมสานวยใสใจผสงอายทผวจยและกลมปฏบตการหลกรวมด าเนนการกบชมชน เกดการบรณา

259

การความรและกจกรรมในชมชนผานการสรปบทเรยนจากประสบการณทไดเรยนร รวมกน เกดความยงยนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชนโดยการด า เนนการตอเนองของชมชน ทประกอบดวย 1. แกนน าผสงอาย คนวยอน และหนวยงานทเกยวของในชมชน 2. เกดกระบวนการมสวนรวมของชมชนผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และกจกรรมสานวยใสใจผสงอายทผวจยและกลมปฏบตการหลกรวมด าเนนการกบชมชน 3. เกดการบรณาการความรและกจกรรมในชมชนผานการสรปบทเรยนจากประสบการณทไดเรยนร รวมกน 4. เกดความยงยนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชนโดยการด าเนนการตอเนองของชมชน ทประกอบดวย แกนน าผสงอาย คนวยอน และหนวยงานทเกยวของในชมชน การใหการศกษาและสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย การจดการศกษาและเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย มเปาหมายทส าคญคอ เพอใหผสงอายมสภาพรางกายทแขงแรงสมบรณและมสขภาวะทด ผสงอายมสมพนธภาพทดกบสมาชกของครอบครว สามารถปรบตวเขากบชมชน สงคม สามารถด ารงตนอยไดอยางมความสข สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมได (อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และระว สจจโสภณ, 2554)

N: Need ตอบสนองควำมตองกำร

การจดการเรยนรส าหรบของผสงอาย ตามหลกสตรทมเนอหาความรทโรงเรยนผสงอายใชอางองตามหนงสอ “ชดความร: การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ” ทงการเรยนรในเนอหาทตองร ควรร และอยากร ซงมชดความรทมเนอหา สขภาพ การมสวนรวม ความมนคงปลอดภย เพอใหผสงอายมศกยภาพและด ารงชวตได (Survival) อยางผาสกตามคณลกษณะ ปจจย เงอนไขในแตและคน ตองค านงถงลกษณะและความตองการของผเรยนเปนส าคญ ในการวางแผนการออกแบบการเรยนรผถายทอดองคความรหรอจดประสบการณการเรยนรตองใหผสงอายมสวนรวมในการน าเสนอความตองการทงดานเนอหา วธการ วนเวลา ระยะเวลาในการเรยนรเพอสรางความรสกเปนเจาของ สอดคลองกบสภาพชวตจรงของผเรยน (learn with Real Situation) ผเรยนสามารถน าไปบรณาการการใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณ (Integration) ใหเกยรตและยอมรบในความเปนปจเจกชน (respect) ทมประสบการณและจะเกดการมสวนรวม (engagement) เรยนรอยางตอเนองและสม าเสมอ และเรยนรไดตลอดเวลา (Re-Learn) ซง Need ตอบสนองควำมตองกำรตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายสอดคลองกบการศกษาของอาชญญาและคณะทพบวาเนอหาการเรยนรควรตอบสนองความตองการของผสงอายตามความสามารถในการเรยนรของแตละบคคล และควรน าไปสการประยกตใชไดในสถานการณชวตทเปนจรง แบงออกเปน 5 ดาน คอ ดานสขภาพอนามย ดานการปรบตวทางสงคมและจตใจ ดานเศรษฐกจและการออม ดานการเรยนร และดานสทธของผสงอายตามกฎหมาย วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย

260

ไดแก การจงใจใหผสงอายเขารบการศกษาควรเนนการประชาสมพนธกจกรรม โดยเสรมแรงจงใจเรองประโยชนผสงอายจะไดรบหลงจากเขา รบการศกษา ผ จดการศกษาและผสอน ควรเปนผปฏบตงานดานการพฒนาผสงอายในพนท กจกรรมการจดการศกษาควรบรณาการอยางหลากหลายรปแบบ ในลกษณะพหวยเนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรดวยกนอยางไมเปนทางการ สอและแหลงการเรยนรควรมบทบาทส าคญและใกลชดในการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตใหผสงอายเปนรายบคคล การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน(อาชญญา รตนอบล และคณะ., 2554)

สอดคลองกบการศกษารปแบบการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย (ครบน จงวฒเวศย , มาเรยม นลพนธและ วรรณภา แสงวฒนะกล , 2558) พบวา การเรยนรอยางสรางสรรคของผสงอายเปนการเรยนรผานกจกรรมทสนกสนาน เปนประโยชน ตรงตามความตองการและภาวะสขภาพของผสงอาย กจกรรมทท าใหไดเขารวมกบสงคมและไดแสดงศกยภาพและคณคาของตนใหประจกษเรยนรทความสของครวม สามารถเชอมโยงไปใชในชวตใหมความสข ความสามารถดานสขภาพกาย คอ สามารถรบประทานอาหารและออกก าลงกายไดอยางเหมาะสม ดานสขภาพจต คอเรยนรการปรบตว ปรบใจมเจตคตทดตอตนเองและผอน ดานอาชพ คอสามารถพงตนเอง มความปลอดภย การท างานทเหมาะสม และดานวฒนธรรม คอการเปนผมภมร วฒนธรรม ประเพณ สามารถถายทอด ประยกตใหเขากบยคสมย รปแบบการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย ประกอบดวยหลกการ ทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคบนพนฐานกจกรรมทสงเสรมการพฒนาการดแลสขภาพกาย สขภาพจต อาชพ การถายทอดวฒนธรรม แนวคดความสขของผสงอายควรอยบนพนฐานของความมนคง ความสมดล ความพอเพยง ปจจยในการน ารปแบบการพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทยไปใชคอ ความตองการของผสงอาย บรรยากาศการเรย นร ความเขาใจสภาพผสงอาย เทคนควธการ การสนบสนนจากครอบครวและชมชน เงอนไขการน ารปแบบไปใชไดแก ความรความเขาใจในการเรยนรของผสงอาย เปาหมายความสของครวม การบรณาการความรวมมอ การใหความส าคญกบผสงอาย องคความรทองถนของชมชน

นอกจากนการศกษาความตองการตามแนวทางดงกลาวยงสอดคลองกบแนวคดส าคญทเกยวกบการเรยนรของผใหญ โดยแนวคดทฤษฎเกยวกบการเรยนรของผใหญเปนสวนส าคญในการจดการศกษาตลอดชวต ทโนลล (Malcolm S. Knowles) ไดสรปพนฐานของทฤษฎการเรยนรส าหรบผใหญ (นนทกา ชยบาล, 2009) ไดแกความตองการและความสนใจ (Needs and Interests; the learner’s need to know)

261

สถานการณท เกยวของกบชวต (Life Situation; The learner’s orientation to learning) การวเคราะหประสบการณ (Analysis of Experience; The role of learner’s Experience) ความตองการเปนผน าตนเอง และตองการความเปนอสระ (Self-Directing; Self-Concept) ความพรอมของผ เ รยน (The learner’s readiness to learn) แรง จงใ จทม ต อการเ รยน (The learner’s motivation to learn) I: Integration บรณำกำรสภำพจรงทเปนอย

การจดการเรยนรส าหรบผสงอายตองบรณาการการเรยนรใหสอดคลองตามบรบทและสภาพการณของผเรยน สถานท เวลา บรบททางสงคมวฒนธรรม การจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอาย โดยมเปาหมายใหผสงอายสามารถเรยนรไดตามอธยาศย มความสข สนกสนาน เนนใหความรทชวยพฒนาทกษะตางๆใหผสงอายเขาใจ เทาทนการเปลยนแปลง มความรทส าคญตอการด าเนนชวตในบนปลายใหมความสข สามารถพงพาตนเองใหไดนานทสด พฒนาเสรมสรางศกยภาพใหผสงอายเปนผทมความพรอมทงรางกาย จต ปญญา สงคมจตวญญาณ การมสวนรวม และความมนคง เปลยนภาระใหเปนพลงดวยวธการเรยนรตลอดชวต ท าใหผสงอายสามารถน าความรไปประยกใชในชวตประจ าวนได สามารถน าความรไปถายทอดใหสมาชกในครอบครวและชมชน เปนผสงอายทพรอมไปดวยคณลกษณะของการเปนผสงอายทมศกยภาพ เพมพนความร เกดการผอนคลาย เกดความสขทางใจ รวมกจกรรมกลมและเขาสงคมไดอยางมความสข โดย Integration บรณำกำรสภำพจรงทเปนอย ตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย สอดคลองกบการศกษาของอาชญญาและคณะพบวาเนอหาการเรยนรควรตอบสนองความตองการของผสงอายตามความสามารถในการเรยนรของแตละบคคล และควรน าไปสการประยกตใชไดในสถานการณชวตทเปนจรง แบงออกเปน 5 ดาน คอ ดานสขภาพอนามย ดานการปรบตวทางสงคมและจตใจ ดานเศรษฐกจและการออม ดานการเรยนร และดานสทธของผสงอายตามกฎหมาย วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย ไดแก การจงใจใหผสงอายเขารบการศกษาควรเนนการประชาสมพนธกจกรรม โดยเสรมแรงจงใจเรองประโยชนผสงอายจะไดรบหลงจากเขารบการศกษา ผจดการศกษาและผสอน ควรเปนผปฏบตงานดานการพฒนาผสงอายในพนท กจกรรมการจดการศกษาควรบรณาการอยางหลากหลายรปแบบ ในลกษณะพหวยเนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรดวยกนอยางไมเปนทางการ สอและแหลงการเรยนรควรมบทบาทส าคญและใกลชดในการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตใหผสงอายเปนรายบคคล การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2554)

O: Ongoing Function (Optimist) เสรมสรำงกำรเรยนรตำมศกยภำพ

262

เปาหมายของการเรยนรตองสงเสรมใหผสงอายสามารถคงไวซงการท าหนาทของรางกาย

จตใจ ตามศกยภาพอยางผาสกและมคณภาพชวตทดอยางตอเนองตามศกยภาพทท าไดของแต ละ

บคคลทมการเปลยนแปลงตามความสงอายทงดานกายภาพ สรรวทยา จตใจ อารมณ สงคม การ

พงพาและความสามารถโดยค านงถงความแตกตาง ความตองการ และใหผสงอายไดแลกเปลยน

ประสบการณ ไดแสดงศกยภาพตามความเหมาะสมกบศกยภาพและสภาพรางกายทเอออ านวย ซง

Ongoing Function (Optimist) เสรมสรำงกำรเรยนรตำมศกยภำพตามแนวทางสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายสอดคลองตามแนวคดทฤษฎ การเปลยนแปลงทางกายภาพและ

สรระรางกายในผสงอายทพฒนาการทางกายของผสงอายโดยทวไปมลกษณะเสอมและถดถอย ทงท

เหนไดชดเจนและไมคอยชดเจน การเปลยนแปลงทางสรรวทยาเนองจากความชราของผสงอายท

ส าคญ (ประเสรฐ อสสนตชย, 2554; ศรเรอน แกวกงวาล, 2553) ไดแก ระบบผวหนง ผสงอายผวหนง

จะแหงและหยาบกราน ตอมเหงอลดลง ตอมไขมนผลตไขมนลดลง และทส าคญการรบรความ

เจบปวดของระบบประสาทบรเวณผวหนงลดลง ท าใหผสงอายมอาการคนตามผวหนง และการ

บาดเจบไดงาย ระบบกลามเนอและกระดก ระบบหวใจและหลอดเลอด การเปลยนแปลงทางสรระ

วทยาระบบกลามเนอและกระดกในผผสงอาย เชนความแรงในการหดตวของ กลามเนอลดลง

ความสามารถในการรบแรงกระแทกลดลง ท าใหผสงอายเสยสมดล หกลมไดงาย สวนระบบระบบ

หวใจและหลอดเลอดในผสงอายจะมภาวะหลอดเลอดแดงแขง (atherosclerosis) เกดขนตามอาย

สงผลใหเกดภาวะโรคความดนโลหตสง อตราการเตนหวใจสงสด (maximum heart rate) ลดลง

สงผลใหปรมาณเลอดทออกจากหวใจเพอไปเลยงรางกายในเวลา 1 นาท (cardiac output) ซงตอง

ขนกบปรมาณเลอดทสบฉดออกจากหวใจในแตละครง (stroke volume) เปนอยางมาก ผสงอายทม

อาการหวใจเตนผดปกตแบบหวใจเตนพรว atrial fibrillation (AF) จะมอาการวบหมดสต (syncope)

หรอภาวะหวใจวายไดงายจากปรมาณการสบฉดเลอด (cardiac output) ลดลง อกทงความสามารถ

ในการท าหนาทในการการเตนของหวใจและความแขงแรงของหลอดเลอด (vascular tone) ลดลงท า

ใหผสงอายเกดภาวะความดนโลหตต าจากการเปลยนทาทาง (postural hypotension) ไดงาย ระบบ

ทางเดนอาหาร ผสงอายจะมการรบรรสชาตอาหารเสอมลง สญเสยการรบรสเคมและขมสงผลให

ผสงอายรบประทานอาหารรสชาตเคม การแนะน าใหผสงอายลดการรบประทานอาหารเคมมกไมคอย

ไดผลดวยเหตผลดงกลาว อกทงปรมาตรของตบ การไหลเวยนเลอดไปตบ (liver blood flow) ลดลง

สงผลใหความสารมารถในกระบวนการเปลยนสภาพของยา (drug metabolism) ลดลง ถาผสงอาย

ขาดความรในการใชยาอาจเกดอนตรายได นอกจากนยงพบวาผสงอายมการเปลยนแปลงของการ

เคลอนไหวและเลอดทไปเลยงกระเพาะอาหารและล าไส สงผลใหการหลงกรดในกระเพาะอาหาร

263

ลดลงดวย ระบบไตและทางเดนปสสาวะ ในผสงอายจ านวนและขนาดของหนวยไต (nephron) ลดลง

รวมกบการไหลเวยนเลอดไปทไต ( renal blood flow) ลดลง สงผลใหอตราการกรองของไต

(glomerular filtration rate; GFR) ลดลง การขบน าเกนในรางกายลดลง ประกอบกบกลามเนอหรด

หยอน ความจของกระเพาะปสสาวะลดลง สงผลใหผสงอายปสสาวะบอย ปสสาวะเลด อจจาระราด

ไดงาย สงผลใหผสงอายขาดความมนใจ ไมตองการเขาสงคมและท ากจกรรมนอกบานเพราะรสก

ล าบากและเขนอาย ระบบประสาท ในผสงอายพบการเปลยนแปลงของน าหนกของสมองจะลดลง

พบสมองฝอ (brain atrophy) และการเสอมสลายของนวรอน (neuron) การสรางสารสอประสาทโด

ปามน (dopamine) ลดลง การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลใหผส งอายเกดเลอดออกในสมอง

(subdural hematoma) ไดงายแมจะไดรบการบาดเจบหรออบตเหตเพยงเลกนอย อบตการของโรค

พารกนสนเพมขนในผสงอาย อกทงการเปลยนแปลงทางสรระดงกลาวยงสงผลใหผสงอายความจ า

ลดลงและสญเสยความจ าในการจดจ าและการเรยนรสงใหมๆ ระบบภมคมกน ในผสงอายการ

ตอบสนองของระบบภมคมกนเสอมและลดลง การกระตนการเพมขนของแอนตบอด ( antibody

peak titer) จากการฉดวคซนทกชนดจะขนไมสงนกและลดลงเรวกวาวยผใหญและผสงอาย ในการจด

กระบวนการและการสงเสรมการเรยนรในผสงอายจ าเปนตองตระหนกและเขาใจหลกการประเมน

ผสงอายกอนเพอประเมนความพรอมในการเรยนรของผสงอายกอนการจดกระบวนการเรยนร การ

ประเมนผสงอายอยางครอบคลมและเปนองครวมมประเดนส าคญดงน (ประเสรฐ อสสนตชย, 2554)

สอดคลองผลการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายใน

ประเทศไทย โดยสภาการศกษา (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2561) พบวา ผสงอาย มพนฐาน

การศกษานอย และมปญหาสขภาวะ จะตองหาวธการสงเสรมใหผสงอายมพฤฒพลง (active

ageing) มศกยภาพในการด ารงชวตตามปกตซงการเรยนรเปนปจจยส าคญทสามารถพฒนาสขภาพ

กายสขภาพใจ และปองกนโรคสมองเสอมได การจดการศกษาและเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย

มเปาหมายทส าคญคอ เพอใหผสงอายมสภาพรางกายทแขงแรงสมบรณและมสขภาวะทด ผสงอายม

สมพนธภาพทดกบสมาชกของครอบครว สามารถปรบตวเขากบชมชน สงคม สามารถด ารงตนอยได

อยางมความสข สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมได (อาชญญา รตนอบล, และคณะ 2554)

R: Right and Law เออใหทรำบเรองกฎหมำยและสทธ

กฎหมายในชวตประจ าวนและสทธผสงอาย เปนชดการเรยนรทผสงอายตองร เพอเพมพนความรความเขาใจและการเขาถงสทธตางๆตามทกฎหมายก าหนดรวมทงกฎหมายท เกยวของท

264

จ าเปนตองรเพอปองกนการถกเอารดเอาเปรยบและวางแผนการจดการดานทรพยสน การค าประกน การโอนมรดกของผสงอายใหกบบตรหลานอยางชาญฉลาดเพอการด ารงชวตทมคณภาพชวตทดในระยะยาวดงนน ในการจดประสบการณการเรยนรตองสอดแทรกเนอหาสาระเพอเอออ านวยใหผสงอายทราบเรองกฎหมายและสทธ ซง Right and Law เออใหทราบเรองกฎหมายและสทธตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายมประเดนเรองกฎหมายและสทธหลายอยางทผสงอายตองรและควรร ทส าคญและจ าเปน ผสงอายเปนกลมทมความเปราะบางและตองการการดแลและใหความสนใจ นบตงแตองคการสหประชาชาต (United Nations) ไดจดใหมการจดการ

ประชมสมชชาระดบโลกวาดวยผสงอาย ครงท 2 (the 2nd

world Assembly on Ageing) ณ กรงมาดรด ประเทศสเปน ในป พ.ศ. 2545 ผลจากการประชมคราวนนไดกอใหเกดพนธกรณระหวางประเทศในเรองของผสงอายทเรยกวา แผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอาย (The Madrid International Plan of Action on Ageing) ทไดก าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาผสงอายใน 3 ประเดนตอไปน คอ ผสงอายกบการพฒนา (Older persons and development) สงวยอยางสขภาพดและมสขภาวะ (Advancing health and well-being into old age) และการสรางความมนใจวาจะมสภาพแวดลอมท เกอหนนและเหมาะสม (Ensuring enabling and supportive environment) ซงเปนพนธกรณทประเทศภาคองคการสหประชาชาตจะตองรวมยดถอเปนเปาหมายการด าเนนงานผสงอาย และรวมก าหนดทศทางกลยทธของการพฒนาเพอมงไปสเปาหมายดงกลาวรวมกน (กรมกจการผสงอาย, 2559)

ประเทศไทยในฐานะทเปนประเทศสมาชกองคการสหประชาชาต ไดจดท ารายงานผลการ

ด าเนนงานผสงอายภายใตพนธกรณสหประชาชาตดงกลาว โดยเปนการประมวลและน าเสนอผล

ความกาวหนาการด าเนนงานผสงอายระหวาง พ.ศ. 2545 ถง พ.ศ. 2559 ทเปนผลการด าเนนงาน

หลกและงานทมความโดดเดนในทศทางทสอดคลองและตอบสนองตอเปาหมายของการพฒนา

ผส งอายภายใ ตแผนปฏบ ตการระหวางประเทศมาดรดวา ดวยเ รองผส งอาย (the Madrid

International Plan of Action on Ageing) ประเทศไทยไดประกาศใชพระราชบญญตผสงอาย

(พ.ร.บ) พ.ศ. 2546 เปน พ.ร.บ ทใหความคมครองและเปนหลกประกนดานสทธแกผสงอาย ดาน

สขภาพ เศรษฐกจ สงคม และสทธประโยชนตางๆในการเขาถงและได รบบรการสาธารณะ มการ

แตงตงคณะกรรมการผสงอายแหงชาต ทเปนแรงผลกดนงานดานผสงอาย รฐมการด าเนนการดาน

ผสงอายของประเทศไทยตามแผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยผสงอาย ระหวางป พ.ศ.

2545-2559 พบวามการจดท าแผนการพฒนาผสงอาย (Older person and development) มการ

จดท าแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ฉบบปรบปรง ป พ.ศ. 2552 ทชน าทศ

265

ทางการพฒนาและการด าเนนงานดานผสงอายอยางเปนองครวม ประกอบดวยเรองการเตรยมความ

พรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ การคมครองทางสงคม การสงเสรมและพฒนาผสงอาย

การบรหารจดการเพอพจารณางานผสงอายอยางบรณาการ มการคมครองผสงอายและประกนชรา

ภาพโดยใหเงนชวยเหลอแกผสงอาย มระบบประกนชราภาพตามพระราชบญญตประกนสงคมส าหรบ

วยท างานเพอเปนการประกนการไดรบการดแลชวยเหลอเมอสงอาย ใหสทธลดหยอนภาษส าหรบ

ผสงอายและบตรทดแลผสงอาย จดตงกองทนผสงอายใหการสนบสนนทนกยมเพอการประกอบอาชพ

แกผสงอายเปนรายบคคล จดตงกองทนการออมแหงชาต (National saving fund) เพอขยายโอกาส

ดานการออมแกวยท างานเพอเปนหลกประกนรายไดเมอเขาสวยสงอาย (กรมกจการผสงอาย, 2559)

รวมทงสทธและสวสดการอนๆของผสงอาย

L: learn with Real Situation เรยนคดสอดคลองวถชวตอยำงชำญฉลำด การเรยนรของผสงอายตองสอดคลองกบชวตจรง ไดลงมอฝกปฏบตและเรยนรในสถานการณ

จรง เพอใหสามารถน ามาปรบใชในการแกไขปญหาหรอสรางสรรคงานโดยมประสบการณชวตเปนฐาน แลกเปลยน เรยนรดวยตนเองและเกอกลซงกนและกน ซง learn with Real Situation เรยนคดสอดคลองวถชวตอยางชาญฉลาดตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายอาจด าเนนการไดโดยการสงเสรมการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การสงเสรมการเขาถงขอมลขาวสารสารสนเทศทเปนประโยชนแกผสงอายซงสอดคลองกบแผนงานระดบชาตหลายฉบบ เชน แผนพฒนาผสงอายแหงชาตฉบบท 2 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ขอเสนอเชงนโยบายจากการประชมสมชชาผสงอายระดบชาต ป พ.ศ. 2553 และป พ.ศ. 2556, 2558 (กรมกจการผสงอาย, 2559; คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต, 2558) เปนการสนบสนนใหผสงอายด ารงชวตอยางมนคงและมความสข ชวยสรางภมคมกนและความเขมแขงใหกบผสงอายในการดแลตนเองและปกปองตนเองจากภยรอบดาน ชวยสงเสรมสนบสนนใหกลม/ชมรมผสงอายมความเขมแขงโดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน ชวยสรางเสรมสขภาพอนามย สขภาวะ ความผาสก และคณภาพชวตของผสงอาย ซงการพฒนาคณภาพชวตผสงอายควรด าเนนการควบคไปกบมาตรการของอนๆรฐ ภายใตแนวคดทใหความส าคญวาผสงอายมคณคา ประสบการณ และมศกยภาพ ซงควรไดรบการสงเสรม สนบสนน ใหมสวนรวมท าประโยชนใหสงคม เพอใหผสงอายไดรบการดแลอยางทวถง โดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชน สงเสรมกระบวนการเรยนรตลอดชวตของผสงอายตามศกยภาพ เพอสงเสรมใหผสงอายไดเรยนร พฒนาทกษะในการดแลตนเอง โดยเชอมโยงกบประสบการณของผสงอาย เพมโอกาสในการรวมกลมทางสงคม เนอหาสาระทจะใหผสงอายเรยนรตองตงอยบนพนฐานศาสตรการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอาย สามารถน าไปใชในชวตไดจรง ซงจะน าไปสการมคณภาพชวตทด สอดคลองตามลกษณะธรรมชาตในการเรยนรของผใหญ การเรยนรโดยการชน าตนเอง (Self-

266

directed learning, SDL) ในสงคมแหงการเรยนรทเตมไปดวยขาวสารและขอมลตางๆ ทอาจมทงความจรงและขอมลขาวสารทถกบดเบอน สงผลกระทบตอการด ารงชวตและการตดสนใจของผคน ผทสามารถเขาถงและ มขอมลทถกตองยอมตดสนใจตางๆ ไดอยางเหมาะสมและถกตอง การศกษาและการเรยนรตลอดชวตทอยบนพนฐานของการเรยนรดวยตนเองอาจจะมความเกยวของการรบรขาวสารและขอมลเกยวของโดยตรงกบการเรยนรดวยการชน าตนเอง (self-directed learning) ทจะรบขอมลขาวสารทถกตองและเปนจรง การเรยนรดวยการชน าตนเอง เปนว ธการจดการศกษาทสนบสนนใหผเรยนไดเรยนรในสง ทตนเองสนใจตามเปาหมายของตนเองมากกวาทจะใหผอนก าหนดเปาหมายให ผเรยนจะเปนผควบคมและ จดการการเรยนดวยตนเอง ดงนนการเรยนรดวยการชน าตนเองจงเปนวธการ เรยนรหนงทมความส าคญและเปนสงทควรไดรบการสงเสรมใหมขนในตวผเรยน เพราะเมอผเรยนมใจรก ทจะศกษาคนควาตามความตองการ กจะเกดการศกษาตอเนองโดยทไมตองมคนอนมาบอก และมแรง กระตนใหเกดการอยากรอยากเหนอยางไมมสนสด ซงจะน าไปสการเปนผเรยนรตลอดชวต (Lifelong learning) หรอบคคลแหงการเรยนร (Learning person) อนเปนเปาหมายสงสดของการศกษา (วจารณ พานช, 2556)

E: Easy and Appropriate (ไมพลำด) ควำมเหมำะสมและยำกงำย

ในการสงเสรมการเรยนรนน เนอหาสาระการเรยนรตองสอดคลองกบวถชวตของผเรยนและเปาหมายเพอสงเสรมใหเปนผสงอายทมศกยภาพสอดคลองกบมมมองจากภาระเปนพลงตาม “ชดความร:การพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ” ทงสงทผสงอายตองร ควรร และอยากร ทโรงเรยนผสงอายน ามาประยกตใชในการจดประสบการณการเรยนรใหเหมาะกบบรบทของพนทซงเนอหา สอ ระยะเวลา วธการ ตองมความเหมาะสม เขาใจงาย น าไปประยกตใชไดกบชวตจรง นอกจากเนอหา สอ ระยะเวลา วธการ ทงายและมความเหมาะสมกบผเรยนแลวยงตองค านงถงสถานทตงของโรงเรยนทเขาถงงาย เดนทางสะดวก และมสงอ านวยความสะดวกกบผสงอายตามความจ าเปนหรอมรถบรการรบสง ซง Easy and Appropriate (ไมพลาด) ความเหมาะสมและยากงายตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย ตองสอดคลองกบลกษณะผเรยนทเปนผใหญ สอดคลองตามแนวคดของการเรยนร การเรยนรเปนกระบวนการพฒนาการทสมพนธกบพฒนาการดานตางๆของผเรยนทมตนทนปจจยดานประสบการณทางสงคม อารมณ ทมผลตอทศนคต คานยมทอาจสงผลตอความสนใจเรยน ซงไมใชมแตทกษะ ความร และความสามารถเทานน หลกการทเกยวของกบการเรยนรทส าคญตองตะหนกเสมอวาผเรยนมพนฐานความรเดมทมผลตอการเรยนรทอาจชวยสงเสรมหรอขดขวางการเรยนร แรงจงใจมผลตอพฤตกรรม ความสนใจ และความพยายามในการเรยนร วธการจดระเบยบโครงสรางความรของผ เรยนมอทธพลตอการเรยนรและความสามารถในการประยกตใชความรเดมการบรณาการดานความรและทกษะการปฏบตจะสงผลตอความช านาญและ

267

ความสามารถในการเรยนร การลงมอฝกปฏบตอยางมเปาหมาย ทงไดรบค าแนะน าปอนกลบ (Feedback) อยางชดเจน จะชวยสงเสรมการเรยนร ระดบพฒนาการของผเรยนมความสมพนธและปฏสมพนธกบสภาพบรรยากาศในชนเรยน ทงดานสงคม อารมณ สตปญญา และมอทธพลสงผลตอการเรยนร บรรยากาศเชงลบมผลขดขวางการเรยนร บรรยากาศเชงบวกชวยสงเสรมการเรยนร ซงผเรยนตองประเมนและพฒนากระบวนการเรยนรของตน

ซงรปแบบวธการเรยนรอาจมหลากหลายวธการ เชนการบรรยาย ( lecture) การสาธต (demonstration) กรณศกษา (case study) การแสดงบทบาท (role play) เกม (game) เพอนสอนเพอน (peer teaching) การทศนศกษา (field trip) การศกษาเปนกลม (study group) หรอการเรยนรดวยตนเอง (self-directed learning) การจะเลอกใชรปแบบวธการใดนนตองพจารณาถงความยากงายและความเหมาะสมกบสภาพและความตองการของผสงอาย สอดคลองกบการศกษาแรงจงใจ และการรบรประโยชนของโปรแกรมการศกษาและการเรยนรตอ เพศ การมสขภาวะทด การมรายได ของผส งอาย (Miya Narushima, Jian Liu, and Naomi Diestelkamp, 2013) พบวา โปรแกรมการศกษาส าหรบผสงอายมผลตอการมสขภาวะทด การมรายได ของผสงอาย ผสงอายมแรงจงใจ และมการรบรทางบวก ผสงอายตองการใหยงคงจดการศกษาส าหรบผสงอายและมการขยายไปยงพนทชมชนหางไกลรวมทงเออใหผสงอายสามารถเขาถงไดงาย สะดวก และไมมคาใชจายเพอใหผสงอายมสขภาพด สามารถดแลตนเองได

A: Atmosphere บรรยำกำศผอนคลำยและเปนมตร

บรรยากาศแหงการเรยนรตองเปนการรวมเรยนร ใหโอกาส สงเสรมการแลกเปลยนประสบการณ กระตนใหผสงอายไดแสดงออกซงศกยภาพ ความร ประสบการณ ไมเนนการแขงขนและแพชนะ และใหโอกาสผเรยนทกคนไดแสดงออกซงศกยภาพและความสามารถตามความพรอม บรรยากาศการเรยนรตองผอนคลาย เปนมตร ไมเปนทางการ ท าใหผเรยนรสกถกคกคาม ไมไดรบความสนใจหรออบอาย การเรยนรจะมงเนนทผเ รยนเปนส าคญวามความพรอมในการเรยนร (readiness) หรอตองการเรยนรมากนอยเทาไรโดยปราศจากการบงคบทงเนอหาการเรยน การประเมนผลแตอาจมการท าขอตกลงรวมกนกบผเรยน (Learning contract) เรองความตองการเขารวมเรยนรไดแตตองมความยดหยน (Flexible) ซง Atmosphere บรรยากาศผอนคลายและเปนมตรตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย การจดบรรยากาศและความพรอม (Readiness) ของผเรยนแตละคนในการเรยนรมความส าคญ เนองจากบรรยากาศของการเรยนสงผลตอการเรยนร โดยเฉพาะในผใหญ (Knowles, 1970 อางใน ชดชงค ส. นนทนาเนตร, 2560) กจกรรมการเรยนรทผสอนกระท ากอนหรอระหวางการพบผเรยนในครงแรก บรรยากาศ การจดสภาพหองเรยน วธการทผสอนตอนรบและแนะน าตนตอผเรยนลวนมความส าคญและอาจสงผลตอผเรยน

268

และกระบวนการเรยนรของผ เรยนได กจกรรมการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย ไทยตองมการผสมผสาน บรณาการในลกษณะสาระบนเทง มการสรางและสงเสรมแกนน าผสงอาย ตอบสนองความตองการของผสงอาย ทงทพงตนเองได และกลมทพงตนเองไมได เนอหาการเรยนรตองสามารถประยกตใชไดในชวตจรงตามความสามารถในการเรยนรของผสงอาย แตละบคคล เพอสงเสรมใหผสงอายมคณภาพชวตทด เนอหาสาระทส าคญแบงออกเปน 5 ดาน คอ ดานสขภาพอนามย ดานการปรบตวทางสงคมและจตใจ ดานเศรษฐกจและการออม ดานการเรยนร และดานสทธของผสงอายตามกฎหมาย (อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และระว สจจโสภณ, 2554) วธการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไดแก การจงใจใหผสงอายเขารบการศกษา ควรเนนการประชาสมพนธกจกรรม โดยเสรมแรงจงใจเรองประโยชนผสงอายจะไดรบหลงจากเขารบการศกษา ผจดการศกษาและผสอน ควรเปนผปฏบตงานดานการพฒนาผสงอายในพนท กจกรรมการจดการศกษาควรบรณาการอยางหลากหลายรปแบบ ในลกษณะพหวยเนนการอภปรายหรอการแลกเปลยนเรยนรดวยกนอยางไมเปนทางการ สอและแหลงการเรยนรควรมบทบาทส าคญและใกลชดในการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตใหผสงอายเปนรายบคคล การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน (อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป และระว สจจโสภณ, 2554) ซงสอดคลองกบกรอบยทธศาสตรชาตของรฐบาลไทย

บรรยากาศการเรยนรทด เปนบรรยากาศทเปนความรวมมอกนเพอใหเกดการเรยนร ผเรยนจะไดรบรบรรยากาศทเปนประชาธปไตย ทาทาย ยดหยน ปราศจากแรงกดดนและความกดดน (ชดชงค นนทนาเนตร, 2561) การจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบวยและระดบของผเรยนจงเปนสงทจ าเปน เพอทจะเปนสงทสนบสนนหรอเสรมแรงทางบวกท าใหผเรยนมความรสกทอยากเรยนและเกดประสทธภาพในการเรยนรเพมขน

R: Respect for dignity and Humanity เคำรพในสทธศกดศรควำมเปนมนษย

การเรยนรตองเคารพในความแตกตางในปจเจกบคคล ยอมรบและเคารพในศกดศรความเปนมนษยเคารพและใหเกยรตในฐานะความเปนผอาวโสและผานประสบการณชวตมบทเรยนส าคญทแตกตางกนของแตละบคคล นอกจากนตองคนหา สงเสรม เคารพ และใหโอกาสผสงอายท เปนปราชญชาวบานหรอผอาวโสในการเปนผถายทอดความร ปรสบการณทงยงเปนการชวยสนบสนนสงเสรมใหภมปญญาทองถนไดรบการถายทอด บอกตอ และจะคงอยตอไปได ซง Respect for dignity and Humanity เคารพในสทธศกดศรความเปนมนษยตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย สอดคลองตามแนวทางการสงเสรมใหผสงอายเปนผสงอายมพฤฒพลง

269

(Active Ageing) คอกระบวนการ ในการสงเสรมศกยภาพอนสงสดเพอใหมสขภาวะทด การมสวนรวม มความมนคงปลอดภย ดวยการเรยนรตลอดชวต เพอสรางเสรมคณภาพชวตทดตามชวงชวตของปจเจกบคล (Wold Health Organization, 2002) ซงจะสงผลใหผสงอายเปนผสงอายทมสขภาวะทด (Healthy Aging) มความสามารถตามสภาวะการเปลยนแปลงไปตามกระบวนการชราทเกดขนไดอยางเหมาะสม การสงเสรมสนบสนนผสงอายใหเปนผสงอายทมศกยภาพเปนสทธมนษยชนทผสงอายควรไดรบ (Human right of older adult) เปนการการสงเสรมการมชวตทอสระ (Independence) การมสวนรวม (participation) กบสงคม การมศกดศร (dignity) การไดรบการดแล (care) การสงเสรมใหสามารถจดการชวตไดดวยตนเอง (self- fulfillment) พยายามพงพาตวเองใหมากทสด เพอใหเกดความภาคภมใจในตวเอง มความเปนอสระ (Independence) และมกจกรรมรวมกบสงคม (Activity) เพอน าไปสการเปนผสงอายทประสบความส าเรจ (Successful Aging) สารมารถทจะคงไวซงการมสวนรวมกบสงคม (Active engagement with life) ลดความเสยงและปจจยเสยงตอการเกดโรคและความพการ (Low risk of disease & Disease-related disability) คงไวซงความสามารถในการท าหนาทของรางกายและจตใจทสมบรณ (High mental & physical function) (Martha R. Crowther, Michael W. Parker, W. A. Achenbaum, Walter L. Larimore, & Koenig, 2002) ในการสงเสรมการเรยนรตองยอมรบและเคารพในศกดศรความเปนมนษยเคารพและใหเกยรตในฐานะความเปนผอาวโสและผานประสบการณชวตมบทเรยนส าคญทแตกตางกนสอดคลองกบการศกษาคณภาพชวตของผสงอายของ ชตเดช เจยนดอนและคณะ (2554) พบวาผสงอายมความพอใจกบคณภาพชวตดานรางกาย จตใจ และ ปจจยทสามารถท านายคณภาพชวตดานรางกายม 6 ปจจย ไดแก ความรสกมคณคาในตนเอง ภาวะสขภาพ การเขารวมกจกรรมของชมรม การศกษา อาชพและอาย โดยสามารถอธบายคณภาพชวตดานรางกายได ปจจยทสามารถท านายคณภาพชวตดานจตใจ 4 ปจจย ไดแก ความรสกมคณคาในตนเอง ภาวะสขภาพ การเขารวมกจกรรมของชมรม และสมพนธภาพในครอบครว โดยสามารถอธบายคณภาพชวตดานจตใจได ควรสงเสรมใหผสงอายมความรสกมคณคาในตนเอง สงเสรมสมพนธภาพในครอบครวองคกรทองถนควรรวมใหการสงเสรมกจกรรมเหลานทสอดคลองกบความตองการของผสงอาย เพอคณภาพชวตท ดขนของผสงอาย นอกจากนหนวยงานในพนทรวมทงตองก าหนดบทบาทหนาทและแผนงานดานผสงอายใหชดเจนในสถานการณสงคมผสงอายในปจจบนสอดคลองกบการศกษาสถานการณทวโลกเกยวกบความเสยง กลยทธ และการปองกนการกระท าความรนแรงตอผสงอาย (Karl Pillemer, David Burnes, Catherine Riffin, and Mark S. Lachs, 2016) พบวาปจจบนยงไมมประเทศใดทก าหนดความเสยง กลยทธ และการปองกนการกระท าความรนแรงตอผสงอายไวอยางชดเจน

270

N: Networking (peer, group support, self-help group) พฒนำไมหยดสรำงเครอขำยรวม

ท ำงำน

การพฒนาและสรางเครอขายการเรยนรมความส าคญจากการเกบรวบรวมขอมลจาก

แบบสอบถามและการสนทนากลมพบวาเครอขายการเรยนรมสวนชวยสนบสนนก าลงคน งบประมาณ

สถานทและวสดอปกรณตางๆทงเครอขายภาครฐ เอกชน และองคกรตางๆนอกจากนเครอขายเพอน

รวมเรยนร การเรยนแบบกลมเพอนชวยเพอน เครอขายการเรยนร และกลมการเรยนรตามประเดน

ความสนใจของผเรยนมความส าคญเพอสงเสรมการเกอกลชวยเหลอซงกนและกนตงแตการเดนทาง

จนถงการเรยนรทสอดคลองตรงตามประเดนประสบการณ ปญหา ความตองการผเร ยนซงจะชวย

สงเสรมการเรยนรและเกดความตอเนอง พฒนาตอยอดประสบการณของเครอขาย และนอกจากนใน

การเรยนรดานอาชพ เมอขายผลตภณฑมรายไดสามารถแบงรายไดกลบมาสนบสนนผเรยน กลม

เพอนหรอชมรม และเปนสวสดการในการดแลชวยเหลอซงกนและกนได

นอกจากเครอขายการเรยนรระหวางผเรยนแลวเครอขายในการเรยนรของผถายทอดองคความรกม

ความส าคญตอการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ปญหาการจดการเรยนร โดยเฉพาะผสงอายทเปน

ผถายทอดหรอปราชญชาวบาน ทงยงเปนการชวยสนบสนนสงเสรมใหภ มปญญาทองถนไดรบการ

ถายทอด บอกตอ และจะคงอยตอไปได อกทงในสวนการจดกจกรรมเรยนรศกษาดงาน การเยยม

เยยนเครอขายยงสงผลท าใหผสงอายไดเรยนรในสถานการณจรงนอกหองเรยน เพมพนประสบการณ

สงเสรมสขภาพจตดานนนทนาการและการทองเทยวท งยงเปนและเปดชองทางการตลาดในการ

จ าหนายสนคาและผลตภณฑหรอของทระลกทเกดจากผลงานของผสงอาย ซง Networking (peer,

group support, self-help group) พฒนาไมหยดสรางเครอขายรวมท างานตามแนวทางสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย สอดคลองตามผลการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย

เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายในประเทศไทย โดยสภาการศกษา (ส านกงานเลขาธการสภา

การศกษา, 2561) พบวาการสงเสรมการเรยนรของผสงอายประเทศไทย ทง 4 ภาค มหลายแหงท

ชมรมผสงอายรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานทเกยวของไดเปดโรงเรยนผสงอาย

เพอจดกจกรรมการเรยนรใหกบผสงอายในพนท แตการสงเสรมการเรยนรส าหรบผสงอายไทยยงไม

สามารถจดไดอยางทวถงและมคณภาพ ผสงอายจ านวนนอยทมโอกาสไดเรยนรสาระการเรยนรตางๆ

สวนรปแบบและวธการจดการเรยนรของผสงอายในประเทศทคดสรรและใหความส าคญกบการ

จดการเรยนรแกผสงอายอยางเปนระบบ พบวาทกประเทศใหความส าคญกบการสงเสรมการเรยนร

อยางตอเนองตลอดชวตส าหรบผสงอาย แตละประเทศมจดเดนตางกนไป บางประเทศมองคกร

271

อาสาสมครซงเปนภาคเอกชนจดสอนในรปแบบมหาวทยาลยวยทสาม (The Universities of the

Third Age - U3A) ซงตางจากมหาวทยาลยทวไป เนองจากเปนการรวมกลมของผสงอายจดกจกรรม

การเรยนรตามความสนใจ งานวจยดงกลาวมขอเสนอแนะใหหนวยงานภาครฐและองคกรปกครอง

สวนทองถนสงเสรม สนบสนน และพฒนาอยางเปนระบบ ทงดานงบประมาณ การพฒนาศกยภาพ

ของบคลากร องคความร เทคนค ทกษะการถายทอดองคความร และควรด าเนนงานแบบบรณาการ

รวมกน ผสงอายกมโอกาสไดท ากจกรรมรวมกนเพอพฒนาตนเองและมสวนรวมในสงคมเชนเดยวกบ

คนวยอนๆ เพอใหผสงอายมสขภาวะทดทงดานรางกายและจตใจ ปองกนภาวะสมองเสอม และ

สามารถมสวนรวมในการท าประโยชนใหกบสงคมไดมากทสด และมขอเสนอแนะใหท าการวจยเพอให

มขอมลความตองการในการเรยนรของผสงอายส าหรบออกแบบหลกสตรทตอบสนองความตองการ

ของผสงอายแตละกลม และมแนวปฏบตทดทสด (Best Practice) และจากการศกษาปจจยท านาย

พฤฒพลงของประชากรเขตเมองจงหวดเชยงใหม (วไลพร วงคคน, โรจน จนตนาวฒน, และ กนกพร

สค าวง, 2556) โดยปจจยทเกยวของกบพฤฒพลง การสนบสนนทางสงคมเปนหนงในปจจยส าคญ

การสนบสนนทางสงคม สามารถรวมท านายพฤฒพลงได การมเครอขายในการท างานยงสอดคลองกบ

การศกษาปจจยทมอทธพลตอความสขในชวตของผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม (จตนภา ฉม

จนดา, 2555) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอความสขในชวตของผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม

พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความสขในชวตอยในระดบมาก รายไดความสามารถในการดแลตนเอง

แรงสนบสนนทางสงคม พฒนกจครอบครวระยะวยชรา มความสมพนธทางบวก กบความสขในชวต

อยางมนยส าคญทางสถต นอกจากน ยงพบวา พฒนกจครอบครวระยะวยชรา ความสามารถในการ

ดแลตนเอง และแรงสนบสนนทางสงคม สามารถรวมกนท านายความสขในชวตของผสงอายในชมชน

จงหวดนครปฐมไดอยางมนยส าคญทางสถต นอกจากนปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของ

ผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย (ขวญดาว กล ารตน, ครบน จงวฒเวศย, ภทรพล

มหาขนธ, และนวลฉว ประเสรฐสข, 2556) พบวาแรงสนบสนนทางสงคมอยในระดบสง ปจจยทสงผล

ทางบวกและมนยส าคญทางสถตตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ไดแก การช น าตนเอง ความเชอ

ดานสขภาพ แรงสนบสนนทางสงคม การเขาถงแหลงเรยนร และความเชอประสทธภาพแหงตน

นอกจากนการมเครอขายและการสนบสนนทางสงคม (พมพสทธ บวแกว และ รตพร ถงฝง, 2559)

รวมกนท านายภาวะสขภาพของผสงอายไทยได การศกษาดงกลาวยงเสนอแนะวาภาครฐควรทจะ

คงไวซงนโยบายทเกยวของกบสวสดการของผสงอาย โดยเฉพาะอยางยงเบยยงชพผสงอายและ

ปรบปรงชองทางการเขาถงสทธดงกลาวใหครอบคลมและทวถง รวมทงสงเสรม พฤตกรรมการดแล

สขภาพของผสงอาย โดยเนนการมสวนรวมของครอบครว

272

E: Evaluated with Formative มงเนนกำรประเมนผลอยำงสรำงสรรค

การประเมนผลอยางสรางสรรคเนนทการประเมนเพอใหการชวยเหลอ ปรบเพอพฒนาการเรยนร เพมศกยภาพตามปจเจกแหงบคคล เปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางอยางอสระตามความสามารถไมเปนภาระ ในการประเมนตองก าหนดขอตกลง กตการวมกบผสงอายในประเมนผลการเรยนรอยางสรางสรรค ยดหยน ตามสภาพจรง บนพนฐานเปาหมายส าคญเพอใหผสงอายสามารถด ารงชวตไดอยางมศกยภาพทงดานสขภาพ การมสวนรวม และความมนคงปลอดภย ซง Evaluated with Formative มงเนนการประเมนผลอยางสรางสรรคตามแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายสอดคลองกบการศกษาของอาชญญาและคณะพบวา การประเมนผลควรประเมนตามสภาพจรงดวยการสงเกต โดยมการบรหารจดการในลกษณะทสงเสรมใหภาคเครอขายรวมกนบรหารจดการ ใหงบประมาณสนบสนนและจดสรรทรพยากรตางๆ ทมอยในชมชนรวมกน (อาชญญา รตนอบล และคณะ, 2554)

R: Re-Learn and Re-Skill (Lifelong Learning with Life wind) (ส ำร พ น) ใ ห เว ล ำแล ะ

โอกำส

การเรยนรในผสงอายและผใหญเปาหมายส าคญอกประการคอน าไปใชแกปญหาแตดวย

ลกษณะการเปลยนแปลงตามธรรมชาตเกยวกบรางกายอาจจะสงผลตอการเรยนร ทกษะ ดงนนจง

ตองมการเรยนร และฝกทกษะอยางตอเนอง สม าเสมอ และตองการ เวลาในการเรยนร โดยการ

เปลยนแปลงทางกายภาพและสรระรางกายในผสงอายทพฒนาการทางกายของผสงอายโดยทวไปม

ลกษณะเสอมและถดถอย ทงท เหนไดชดเจนและไมคอยชดเจน การเปลยนแปลงทางสรรวทยา

เนองจากความชราของผสงอายทส าคญ (ประเสรฐ อสสนตชย, 2554; ศรเรอน แกวกงวาล, 2553) ท

อาจสงผลตอความสามารถในการเรยนรไดแก ระบบประสาท ในผสงอายพบการเปลยนแปลงของ

น าหนกของสมองจะลดลง พบสมองฝอ (brain atrophy) และการเสอมสลายของนวรอน (neuron)

การสรางสารสอประสาทโดปามน (dopamine) ลดลง การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลใหผสงอายเกด

เลอดออกในสมอง (subdural hematoma) ไดงายแมจะไดรบการบาดเจบหรออบตเหตเพยง

เลกนอย อบตการของโรคพารกนสนเพมขนในผสงอาย อกทงการเปลยนแปลงทางสรระดงกลาวยง

สงผลใหผสงอายความจ าลดลงและสญเสยความจ าในการจดจ าและการเรยนรสงใหมๆ (ประเสรฐ อส

สนตชย, 2554) ในการจดกระบวนการและการสงเสรมการเรยนรในผสงอายจ าเปนตองตระหนกและ

เขาใจเพอประเมนความพรอมในการเรยนรของผสงอายกอนการจดกระบวนการเรยนร ใหเวลาและ

โอกาสแกผเรยนทเปนผสงอาย เพราะถงแมวาจะเปนวยสงอายแตยงคงตองการดานการเรยนร

สงเสรมศกยภาพดวยการเรยนรตลอดชวต เหตผลทส าคญทผสงอายยงตองการการเรยนรคอใหม

273

สขภาพกาย ใจทด สามารถด ารงชวตไดดวยตนเอง ภายใตสภาพแวดลอมทปลอดภย สามารถ

ประกอบอาชพและมสวนรวมในกจกรรมของครอบครวและสงคม เพอบรหารจตใจและกระตนจตใจ

ลดการสญเสยความทรงจ า เปนตน (สทธรา บวทอง, สทธพงศ สภาพอตถ, และ ศรณา จตตจรส,

2558)

โดยสรปในการใชแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) เพอเปน

แนวทางในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย เพอสงเสรมใหเปนผสงอายทม

ศกยภาพ มพฤฒพลง เปลยนจากภาระเปนพลงตามองคประกอบ 3 ดานไดแกดานสขภาพ ดานการม

สวนรวม และดานความมนคงปลอดภย โดยใช เนอหาหลกสตรและแผนกา รเรยนรของโรงเรยน

ผสงอายทมงเนนดานสขภาพ ศาสนา ภมปญญา อาชพ กจกรรมตามอธยาศย การพฒนาเปนผสงอาย

ทมศกยภาพทงกาย จต สงคม อารมณ ซงสาระการเรยนร ประยกตจากชดความรการพฒนาเปน

ผสงอายทมศกยภาพ คมอโรงเรยนผสงอายของกรมกจการผสงอายซงเปนเนอหากลางทโรงเรยน

ผสงอายแตละแหงใชเปนแนวทางจดกระบวนการเรยนรจ าแนกเปน การเรยนรทผสงอายตองร ควรร

และทผสงอายอยากรตามวธการหรอกลวธตามแนวทาง SENIOR LEARNER (S-E-N-I-O-R L-E-A-R-

N-E-R) ดงทกลาวมาขางตน

ขอเสนอแนะจำกกำรวจย

ขอเสนอแนะเพอกำรปฏบต

1. ผก าหนดนโยบาย หนวยงาน หรอผมสวนเกยวของกบโรงเรยนผสงอายควรน า

แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายไปปฏบตในโรงเรยนผสงอาย

2. จากการศกษาสภาพการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย พบวา

ผสงอายมปญหาในการเขาถงโรงเรยนผสงอายเนองจากการเดนทางและการคมนาคมผก าหนด

นโยบาย หนวยงาน หรอผมสวนเกยวของ ควรจดบรการรถรบสงเพอเปนสวสดการแกผสงอายในวนท

มการจดการรยนร

3. จากการศกษาความตองการการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

พบวาโรงเรยนผสงมการจดการเรยนรดานอาชพเพอการมรายไดของผสงอาย แตชองทางในการ

จ าหนายหรอกระจายผลตภณฑมคอนขางจ ากด ผก าหนดนโยบาย หนวยงาน หรอผมสวนเกยวของ

ควรจดหาตลาดรบซอผลตภณฑและผลงานผสงอายเพอใหผสงอายมรายไดเสรมทมนคง แนนอน

ยงยน ทงยงเปนการกระตนการเขามามสวนรวมในการเรยนรของผสงอาย เพอการแกไขปญหาตางๆ

ของผสงอาย ปรบเปลยนจากการเปนภาระกลายเปนผสงอายทมพลง

274

4. แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย SENIOR LEARNER (S-

E-N-I-O-R L-E-A-R-N-E-R) สามารถบรณาการไปกบการเรยนรทโรงเรยนผสงอายแตละแหงใชจด

กระบวนการเรยนรทง การเรยนรทผสงอายตองร ควรร และทผสงอายอยากร เพอสงเสรมใหเปน

ผสงอายทมศกยภาพ ดานสขภาพ ดานการมสวนรวม และดานความมนคงปลอดภย

ขอเสนอเพอกำรท ำวจยครงตอไป

1. ศกษาผลของการใชแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

2. ศกษาวจยเชงทดลองเพอศกษาเปรยบเทยบผลลพธการใชแนวทางสงเสรมการ

เรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายทผวจยสงเคราะหและเสนอแนะไว

3. ศกษาปจจยทสงผลตอการเรยนรตลอดชวตดานการบรหาร คณภาพการเรยนรของ

โรงเรยนผสงอาย

4. ศกษาเชงคณภาพดานการเ รยนรตลอดชวตของโรงเ รยนผส งอายทประสบ

ความส าเรจตามทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21

รายการอางอง

รายการอางอง

China Radio International. (2558). จนเรงความพรอม รบสงคมผสงอาย Retrieved from http://thai.cri.cn/247/2015/06/08/121s233181.htm

Donabidian Avedis. (2005). Evaluating the Quality of Medical Care. The Milbank Memorial Fund Quarterly, 83(4), 39.

Jaime Perales, Steven Martin, Jose Luis Ayuso-Mateos, Somnath Chatterji, Noe Garin, Seppo Koskinen, . . . Josep Maria Haro. (2014). Factors associated with active aging in Finland, Poland, and Spain. International Psychogeriatrics, 26(8), 1363-1375.

Karl Pillemer, David Burnes, Catherine Riffin, & Mark S. Lachs. (2016). Elder Abuse: Global Situation, Risk Factors, and Prevention Strategies. The Gerontologist, 56(Suppl2), S194-S205.

Mauk, K. L. (2010). Teaching older adults. Miya Narushima, Jian Liu, & Naomi Diestelkamp. (2013). Motivations and Perceived

Benefits of Older Learners in a Public Continuing Education Program: Influence of Gender, Income, and Health. Educational Gerontology, 39(8), 569-584

National Statistical Office. (2014). The 2014 SURVEY OF THE OLDER PERSONS IN THAILAND. Retrieved from BANGKOK:

Paorohit, W. (2011). Living Longer : Living as Active Ageing. Royal Thai Air Force Medical Gazette, 57(2), 5.

Pillemer, K., Burnes, D., Riffin, C., & S. Lachs, M. (2016). Elder Abuse: Global Situation, Risk Factors, and Prevention Strategies (Vol. 56).

Pramote Prasartkul. (2016). Situation of the Thai Elderly 2014. Retrieved from Bangkok: United Nation. (2017). World Population Ageing 2017 Retrieved from

https://population.un.org United Nations Economic Commission for Europe. (2012). Results of the pilot study of

Active Ageing Index in Georgia. Retrieved from https://www.unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/wg5/Presentations/Active_Ageing_Index_pilot_study_in_Georgia.pdf.

http://thai.cri.cn/247/2015/06/08/121s233181.htm

https://population.un.org/

https://www.unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/wg5/Presentations/Active_Ageing_Index_pilot_study_in_Georgia.pdf

https://www.unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/wg5/Presentations/Active_Ageing_Index_pilot_study_in_Georgia.pdf

276

WHO Regional Committee for Europe. (2012). Strategy and action plan for healthy ageing in Europe, 2012-2020. In WHO Regional Committee for Europe (Ed.), Strategy and action plan for healthy ageing in Europe, 2012–2020. Denmark: World Health Organization Regional Office for Europe.

World Health Organization. (2012). Strategy and action plan for healthy ageing in Europe, 2012–2020 Retrieved from http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/175544/RC62wd10Rev1-Eng.pdf

Ya-hui Lee. (2015). Older adult education: new public pedagogy in 21st century Taiwan. Australian Journal of Adult Learning, 55(3), 460-476.

Yuka Minagawa, & Yasuhiko Saito. (2015). Active Social Participation and Mortality Risk Among Older People in Japan: Results From a Nationally Representative Sample. Research on Aging, 37(5), 481-499.

กรมกจการผสงอาย. (2559a). คมอโรงเรยนผสงอาย. กรงเทพฯ: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

กรมกจการผสงอาย. (2559b). แผนกลยทธกรมกจการผสงอาย พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔. กรงเทพฯ: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

กรมกจการผสงอาย. (2559c). สถานการณผสงอายไทย ป 2557. กรงเทพฯ: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย Retrieved from http://www.dop.go.th/main/knowledge_detail.php?id=63dfbce0763bfefc33c67ab52d2e8732&type=25.

กรมกจการผสงอาย. (2560). โรงเรยนผสงอายประเทศไทยรายภาค. Retrieved from http://www.dop.go.th/th/know/5/44

กรมประชาสงเคราะห. (2542). ปฏญญาผสงอายไทย. กรงเทพฯ: กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม. กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2553). รวมกฎหมาย ประกาศ ระเบยบ ทออก

ตามความในพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 ระดบกระทรวง กรม และรฐวสาหกจ. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณแหงประเทศไทย.

กระทรวงศกษาธการ. (2555). หลกเกณฑและวธการปรบใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ส าหรบกลมเปาหมายเฉพาะ. กรงเทพฯ: อกษรไทย.

http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/175544/RC62wd10Rev1-Eng.pdf

http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/175544/RC62wd10Rev1-Eng.pdf

http://www.dop.go.th/main/knowledge_detail.php?id=63dfbce0763bfefc33c67ab52d2e8732&type=25

http://www.dop.go.th/main/knowledge_detail.php?id=63dfbce0763bfefc33c67ab52d2e8732&type=25

http://www.dop.go.th/th/know/5/44

277

กลมสงเสรมและพฒนาศกยภาพผสงอาย กองสงเสรมศกยภาพผสงอาย กรมกจการผสงอาย. (2559). การจดตงโรงเรยนผสงอาย. กรงเทพฯ: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย Retrieved from http://www.dop.go.th/th/topic/view=54.

กองยทธศาสตรและแผนงาน ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2561). ยทธศาสตรกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔(ฉบบปรบปรง เดอนมนาคม ๒๕๖๑). Retrieved from กรงเทพฯ:

กองยทธศาสตรและแผนงาน ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2559). ยทธศาสตรกระทรวง พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔ และ ยทธศาสตรส านกงานปลดกระทรวง พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. Retrieved from กรงเทพฯ:

เกรยงศกด ธรรมอภพล, กศล สนทรธาดา, เสาวภา พรสรพงษ, วราพรรณ วโรจนรตน , พตธน วนจจะกล, วราพร ศรสพรรณ, & สพตรา ศรวณชชากร. (2557). การวจยปฏบตการอยางมสวนรวมในการพฒนารปแบบการดแลผสงอายแบบองครวม วารสารจยระบบสาธารณสข, 8(2), 120-131.

เกสร มยจน. (2558). ปจจยทมผลตอระดบสขภาพจตของผสงอาย. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย , 23(2), 306-318.

ขวญดาว กล ารตน, ครบน จงวฒเวศย, ภทรพล มหาขนธ, & นวลฉว ประเสรฐสข. (2556). ปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย วารสารมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) , 7(3), 93-103.

คณะท างานพฒนาหลกสตรโรงเรยนผสงอายเขตสขภาพท 5. (2559). คมอวทยากรหลกสตรโรงเรยนผสงอาย เขตสขภาพท 5.

คณะอนกรรมการจดสมชชาผสงอายระดบชาต. (2558). “สงคมสงวย จะสรางพลงอยางไร ในการเขาสประชาคมอาเซยน. กรงเทพฯ: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

จรญญา วงษพรหม, ครบน จงวฒเวศย, นวลฉวประเสรฐสข, & ดร.นรนดร จงวฒเวศย. (2558). การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย. Veridian E-Journal, Slipakorn University, 8(3), 14.

จ ารญ บรสทธ, ศรวฒน จระเดชประไพ, บญญต ยงยวน, & ผดงชย ภพฒน. (2557). รปแบบการจดการความรเพอพฒนาพฤฒพลง : กรณศกษาเทศบาลต าบลปากแพรก จงหวดกาญจนบร. วารสารวจยและพฒนาวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ , 9(1), 9.

จตตรา มาคะผล. (2559). รายงานวจย การศกษาแนวทางสงเสรมการท างานเพอสรางความสขของผสงอายในอาเซยน. นครปฐม: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยศลปากร.

http://www.dop.go.th/th/topic/view=54

278

จตนภา ฉมจนดา. (2555). ปจจยทมอทธพลตอความสขในชวตของผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม (พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน) , บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน, นครปฐม.

จนตนา สจจานนท. (2554). การศกษาตลอดชวตและการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. จราพร ทองด, ดาราวรรณ รองเมอง, & ฉนทนา นาคฉตรย. (2555). ภาวะสขภาพและคณภาพชวตของ

ผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 22(3), 88-99. ชวลต สวสดผล, ธวชชย เพงพนจ, เสนานกรณ, อ., & วาร ศรสรพล. (2560). การดแลผสงอายทอยใน

ภาวะพงพงในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย. วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร, 5 (ฉบบพเศษ), 19.

ชดชงค ส. นนทนาเนตร. (2560). ทฤษฎการเรยนรของผใหญ. นครปฐม: สฟาสเตชนเนอร. ชนฤทย กาญจนะจนดาและคณะ. (2550). สขภาพคนไทย 2550 นครปฐม: พมพลกษณ. ชตเดช เจยนดอน, นวรตน สวรรณผอง, ฉววรรณ บญสยา, & นพพร โหวธระกล. (2554). คณภาพชวต

ของผสงอายในชนบท อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา. วารสาธารณสขศาสตร, 41(3), 229-239.

ญาณ แสงสาย, สภารตน พสยพนธ, นนทรยา โลหะไพบลยกล, & กตตยาพร จนทรชม. (2561). ความตองการบรการสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลต าบลแหงหนงในจงหวดอบลราชธาน. วารสารมหาวทยาลยนครพนม, ฉบบพเศษ(การประชมพยาบาลครงท 25), 78-86.

ดวงเดอน รตนะมงคลกล, สมสมย สงขมณ, สธร รตนะมงคลกล, วมลวรรณ เลศวงศเผาพนธ, & สรดาภทร สขฉว. (2558). ภาพสขภาวะของผสงอายผานมมมองพฤฒพลงในชมชนจงหวดนครนายก. Journal of Medicine and Health Sciences, 22(2), 12.

ทนงศกด ยงรตนสข, ภาณวฒน เชดเกยรตกล, & ปณตา วรรณพรณ. (2557). รายงานวจยฉบบสมบรณ การพฒนารปแบบการเรยนรและอาชพของผสงอาย : การเรยนรเพอสงเสรมภาวะพฤฒพลง. ชลบร มหาวทยาลยบรพา

ทศนา แขมมณ. (2553). ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ กรงเทพฯ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไทยรฐฉบบพมพ. (2560). "ซาก" เมองตนแบบดแลผสงอายมคณภาพ. ไทยรฐ. Retrieved from https://www.thairath.co.th/content/927408

ธนายส ธนธต, & กนษฐา จ าารญสวสด. (2558). การพฒนาพฤตกรรมการดแลสขภาพทพงประสงคของผสงอายในชมรมผสงอายต า บลบางเตย อ า เภอสามพราน จงหวดนครปฐม. วารสารพยาบาลสงขลานครนทร, 35(3), 57-72.

https://www.thairath.co.th/content/927408

279

ธานนทร ศลปจาร. (2560). การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS และ AMOS กรงเทพฯ: บสซเนสอารแอนดด.

ธารน สขอนนต, สภาวลย จารยะศลป, ทศนนท ทมมานนท, & ปยรตน จตรภกด. (2554). คณภาพชวตของผสงอายในเขตเทศบาลเมองบานสวน จงหวดชลบร. วารสาธารณสขศาสตร, 41(3), 240-249.

ธระ สนเดชารกษ. (2558). ผสงอายในสงคมจน: การจดสวสดการ ตนแบบการดแล และกจกรรมทางสงคม. วารสารธรรมศาสตร, 34 (2), 1-32.

นรสรา พงโพธสภ, & ฐาศกร จนประเสรฐ. (2555). รายงานวจยฉบบสมบรณเรองการสงเคราะหงานวจยทศกษาความสมพนธระหวางลกษณะทางจตและสงคมทเกยวของกบคณภาพชวตของผสงอายในประเทศไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

นวลฉว ประเสรฐสข. (2559). การศกษาแนวทางสงเสรมการสรางความสขของผสงอายในอาเซยน. นครปฐม: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยศลปากร

นวลฉว ประเสรฐสข, อรปรย เกดในมงคล, & กนยารตน สอาดเยน. (2559). การพฒนาทกษะการเรยนรอยางสรางสรรคแบบองครวมส าหรบผสงอายในชนบทไทย:ดานการดแลสขภาพจต. วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย, 8(2).

นดดา องสโวทย. (2550). การพฒนารปแบบการเรยนการสอนวชาเคมทเนนกระบวนการเรยนรแบบน าตนเองของนกศกษาระดบปรญญาตร. (การศกษาดษฏบณฑต), มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, กรงเทพฯ.

นนทกา ชยบาล. (2009). Adult Learning. Retrieved from http://www.med.cmu.ac.th/secret/meded/MEDE2/Chapter1%20MEDE2.pdf

นสากร กรงไกรเพชร, อรสรา ฤทธงาม, & ชรญญากร วรยะ. (2559). รปแบบการขบเคลอนชมชนสขภาวะททามะนาว. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 24(3), 13.

บญเชด ช านศาสตร. (2556). การพฒนารปแบบการบรหารวชาการในการจดการศกษาปฐมวยของสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาเพชรบร. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 10(2), 134-146.

บญนาค ปตถานง, & วยทธ จ ารสพนธ. (2556). ระบบการสงเสรมสขภาพใหเปนผสงอายทมพฤฒพลง ในเขตต าบลโนนอดมอ าเภอเมองยาง จงหวดนครราชสมา. Paper presented at the การประชมวจยระดบบณฑตศกษา, มหาวทยาลยขอนแกน.

ปยตโต), พ. ค. ป. อ. (2556). วธคดตามหลกพทธรรม. กรงเทพฯ: แอคทฟ พรนท. ประกาศต กายะสทธ. (2557). แนวทางการขบเคลอนงานพฒนาคณภาพชวตผสงอายของส านกงาน

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). นนทบร: สหมตรปรนตงแอนดพบลชชง.

http://www.med.cmu.ac.th/secret/meded/MEDE2/Chapter1%20MEDE2.pdf

280

ประเวศ วะส. (2557). เครอขายอ าเภอเพอดแลผสงอายแบบบรณาการ (สพตรา ศรวณชชากร Ed.). นนทบร: สหมตรพรนตงแอนดพบลชชง.

ประเสรฐ อสสนตชย. (2554). หลกพนฐานทางเวชศาสตรผสงอาย. กรงเทพฯ: ยเนยน ครเอชน. ปราโมทย ประสาทกล. (2556). สถานการณผสงอายแนวโนม และผลกระทบจากการเขาสประชาคม

อาเซยน. Retrieved from http://hp.anamai.moph.go.th/download/%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8/Meeting10_13Dec.2556/12.Dec.2556/3.%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8.%E0%B8%A8.%E0%B8%94%E0%B8%A3.%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B9%8C.pdf

ปลมใจ ไพจตร. (2558). คณภาพในการด ารงชวตของผสงอายในจงหวดสราษฎรธาน. วารสารวทยาการจดการ, 2(2), 157-179.

ปยภรณ เลาหบตร. (2557). คณภาพชวตของผสงอายในชมชนหม 7 ต าบลพลตาหลวง อ าเภอสตหบ จงหวดชลบร (รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต (การบรหารทวไป)), มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

ปยะวฒน ตรวทยา. (2559). กรอบแนวคดเกยวกบคณภาพชวต concept of quality of life. วารสารเทคนคการแพทยเชยงใหม, 49(2), 171-184.

พมพสทธ บวแกว, & รตพร ถงฝง. (2559). การดแลสขภาพและภาวะสขภาพของผสงอายไทย. วารสารมาคมนกวจย, 21(2), 94-109.

พนสทธ วองธวชชย. (2560). เหลยวหลงสงคมผสงอายญปน แลหนาโอกาสธรกจไทย. กรงเทพธรกจ. Retrieved from http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/642590

ภมร ดรณ, & ณรงควทย ขนพจารย. (2559). ปจจยทมผลตอความรอบรดานสขภาพและผลลพธพฤตกรรมสขภาพของประชาชนวยท างาน อ าเภอพรเจรญ จงหวดบงกาฬ วารสารวชาการส านกงานปองกนควบคมโรคท 9 จงหวดนครราชสมา, 22(1), 14-25.

มนตร ประเสรฐรงเรอง, & ดษฎ อายวฒน. (2559). การสรางทางเลอกในการพงพาตนเองอยางมคณคาของผสงอายรนใหม วารสารประชากร, 4(2), 23.

มณฑรา ธรรมบศย. (2552). ลลาการเรยนร (Learning Style). Retrieved from http://portal.edu.chula.ac.th/girl/blog/view.php?Bid=1245038152800790&msite=girl

http://hp.anamai.moph.go.th/download/%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8/Meeting10_13Dec.2556/12.Dec.2556/3.%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8.%E0%B8%A8.%E0%B8%94%E0%B8%A3.%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B9%8C.pdf








http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/642590

http://portal.edu.chula.ac.th/girl/blog/view.php?Bid=1245038152800790&msite=girl

http://portal.edu.chula.ac.th/girl/blog/view.php?Bid=1245038152800790&msite=girl

281

มาลณ จโฑปะมา. (2553). จตวทยาการด าเนนชวตกบการพฒนาตน Psychology of life and Self Development. บรรมย: เรวตการพมพ.

มาลณ จโฑปะมา. (2554). จตวทยาการศกษา Educational Psychology. บรรมย: เรวตการพมพ. มาสรน ศกลปกษ, & กรณฑรตน บญชวยธนาสทธ. (2560). องคประกอบดานสขภาพตามแนวคด

สภาวะพฤฒพลงของผสงอาย:การทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ. วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ, 11(พเศษ กรกฎาคม-ธนวาคม), 53-63.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2557). สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. ๒๕๕๗. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย

ยภา โพผา, สวมล แสนเวยงจนทร, & ทศนย พฤกษาชวะ. (2560). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอาย :กรณศกษาปจจยเชงลกบานคลองโยง หมท 1. วารสารพยาบาลทหารบก, 18(พเศษ พฤษภาคม - สงหาคม), 266-275.

รศรนทร เกรย, & ณฐจรา ทองเจรญชพงศ. (2555). ปจจยทสงผลตอสขภาพจตของผสงอาย. วารสารประชากร, 3(2), 45-63.

รศรนทร เกรย, อมาภรณ ภทรวาณชย, เฉลมพล แจมจนทร, & เรวด สวรรณนพเกา. (2556). มโนทศนใหมของนยามผสงอาย : มมมองเชงจตวทยาสงคม และสขภาพ กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา.

ระว สจจโสภณ. (2556). แนวคดทางการศกษาเพอการพฒนาภาวะพฤฒพลงในผสงอาย. วารสารเกษตรศาสตร (สงคม), 34(3), 471-490.

เรวด สวรรณนพเกา, & รศรนทร เกรย. (2554). คณภาพชวตของผสงอายในพนทเฝาระวงทางประชากรกาญจนบร วารสารประชากร, 2(2), 33-54.

ลดดา ด ารการเลศ. (2557). สถานการณผสงอายและระบบบรการผสงอาย. นนทบร: สหมตรปรนตงแอนดพบลชชง.

ลดดาวลย พทธรกษา, สนอง โลหตวเศษ, รงแสง อรณไพโรจน, & พรรณวภา บรรณเกยรต. (2556). รปแบบการพฒนาผดแลผสงอายโดยวธการเรยนรดวยการน าตนเองและการจดการความร วารสารวจยทางการศกษา คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 7(2), 16.

เลก สมบต, ศศพฒน ยอดเพชร, & ธนกานตศกดาพร. (2554). ภาวะสงวยอยางมคณประโยชนกบการพฒนาสงคมและเศรษฐกจในประเทศไทย. คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรนช ตนทก. (2553). ความหมายของการศกษา การจดการความร ส านกงานเขตพนทการศกษาสมทรสาคร. Retrieved from http://www.km.skn.go.th

http://www.km.skn.go.th/

282

วนชย ชประดษฐ. (2555). การศกษาความตองการสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลต าบลล าทบ อ าเภอล าทบ จงหวดกระบ. (รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต), มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณในพระบรมราชปถมภ.

วารนทร รศมพรหม. (2542). การออกแบบและพฒนาระบบการสอน. กรงเทพ ฯ ภาควชาเทคโนโลยทางการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

วจารณ พานช. (2556). การเรยนรเกดขนไดอยางไร. กรงเทพฯ: เอส.อาร พรนตง. วชาญ ชรตน, โยธน แสวงด, & สพาพร อรณรกษสมบต. (2555). ปจจยทมอทธพลตอภาวะเสยงการม

ปญหาสขภาพจตของผสงอายไทย วารสารประชากร, 3(2), 87-109. วไล ตาปะส, ประไพวรรณ ดานประดษฐ, & สนวล รตนวจตร. (2560). รปแบบการจดบรการการดแล

สขภาพผสงอายโดยการมสวนรวมของชมชน ต าบลวงตะกจงหวดนครปฐม. วารสารเกอการณย, 24 (1), 13.

วไลพร วงคคน, โรจน จนตนาวฒน, & กนกพร สค าวง. (2556). การศกษาปจจยท านายพฤฒพลงของประชากรเขตเมองจงหวดเชยงใหม พยาบาลสาร, 40(4).

เวหา เกษมสข, & ศรณา จตตจรส. (2561). พฤฒพลง: มมมอง ความเขาใจเพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวต. วารสารมหาวทยาลยครสเตยน, 24(1 ), 149-161.

ศรประภา ชยสนธพ. (2559). สภาพจตใจของผใหญ. Retrieved from http://rama4.mahidol.ac.th/ramamental/

ศรเรอน แกวกงวาล. (2551). ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ. กรงเทพฯ: หมอชาวบาน ศรเรอน แกวกงวาล. (2553). จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงวย. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ศรสวาง เลยววารณ. (2555). การสงเสรมการเรยนรตลอดชวต กรณศกษาในตางประเทศ. วารสาร

กศน., 5(1), 8-19. ศศพฒน ยอดเพชร, ภาวนา พฒนศร, & ธนกานต ศกดาพร. (2560). รายงานวจย การถอดบทเรยน

ตวอยางทดของโรงเรยนและชมรมผสงอายทมกจกรรมถายทอดความร. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.

ศรณา จตตจรส, กรรตน พพฒนผล, จรญญา วงษพรหม, มธวรญจ เกตสงหนอย, สทธพงศ สภาพอตถ, ธนวรรณ สนประเสรฐ, . . . สธรา บวทอง. (2556). การจดกระบวนการเรยนรเพอสงเสรมศกยภาพของกลมเปาหมายเฉพาะในหมบานคลองโยงต าบลคลองโยง อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม. นครปฐม: คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยศลปากร.

ศรบรณ สายโกสม. (2548). จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: ภาควชาจตวทยา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง

http://rama4.mahidol.ac.th/ramamental/

283

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2557).

ประชากรสงอายไทย: ปจจบนและอนาคต. กรงเทพฯ: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล (Producer). (2561, 29 มนาคม 2561). ระบบการดแลผสงอายประเทศสวเดน. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=fRUFf5R7d4A

สมคด อสระวฒน. (2543). การสอนผใหญ. กรงเทพฯ: จรลสนทวงคการพมพ. สมจนต เพชรพนธศร, วไลวรรณ ทองเจรญ, & สมชาย วรภรมยกล. (2556). การประเมนความตองการ

จ าเปนในการบรการดแลสขภาพผสงอายของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล. Journal of Nursing Science, 31(4), 13-22.

สมโภชน เอยมสภาษต. (2556). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวนอนามยผสงอาย ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย. (2562). การเปลยนแปลงและเตรยมตวเมอเขาสวยสงอาย. Retrieved from http://hp.anamai.moph.go.th/soongwai/statics/health/prepared/topic002.php

สมฤทธ ศรธ ารงคสวสด, & กนษฐา บญธรรมเจรญ. (2553). รายงานการสงเคราะหระบบการดแลผสงอายในระยะยาวส าหรบประเทศไทย. Retrieved from กรงเทพฯ:

ส านกงานสถตแหงชาต. (2554). ส ารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบความรและทศนคตทมตอผสงอาย พ.ศ. 2554 กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต Retrieved from http://www.nso.go.th/sites/2014/pages/%E0%B8%AA%E0%B8%B3%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%88%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%99/2554.aspx.

สายฝน เอกวรางกร, นยนา หนนล, อรทย นนทเภท, & อษา นวมเพชร. (2561). การประยกตใชภมปญญาทองถนเพอการสรางเสรมสขภาพผสงอายในชมชน. วารสารพยาบาล, 67(2), 18-26.

สายสดา ขนธเวช. (2014). การเรยนรดวยตนเอง (Self-directed learning. Retrieved from http://meyawee.blogspot.com/

สาสน เทพสวรรณ, ณฐจรา ทองเจรญชพงศ, & รศรนทร เกรย. (2556). ปจจยทสงผลตอความเครยดและความสขของการดแลผสงอาย วารสารประชากร, 4(1), 18.

https://www.youtube.com/watch?v=fRUFf5R7d4A

http://hp.anamai.moph.go.th/soongwai/statics/health/prepared/topic002.php

http://www.nso.go.th/sites/2014/pages/%E0%B8%AA%E0%B8%B3%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%88%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%99/2554.aspx





http://meyawee.blogspot.com/

284

ส านกขาวHfocusเจาะลกระบบสขภาพ. (2018). ตงเปาผดโรงเรยนผสงอาย 2,600 แหงทวประเทศ ภายใน 3 ป. Retrieved from https://www.hfocus.org/content/2018/01/15334

ส านกงานการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย. (2551). รายงานระดบชาตเรองสภาพและการพฒนาการเรยนรและการศกษาผใหญ. กรงเทพฯ: ส านกปลด กระทรวงศกษาธการ.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2543a). ยทธศาสตรการเรยนรตลอดชวตในศตวรรษท 21: สหราชอาณาจกร. กรงเทพฯ: องคการคาครสภา.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2543b). ยทธศาสตรการศกษาตลอดชวตเพอสงคมไทยในศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: พมพด.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2560). รางยทธศาสตรชาต 20 ป 2560 - 2579 Retrieved from http://www.nesdb.go.th/ewt_news.php?nid=6362

ส านกงานปฏรปการศกษา. (2545a). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต. กรงเทพฯ: ส านกงานปฏรปการศกษา Retrieved from http://www.mua.go.th/users/he-commission/doc/law/law%20edu%20%202542.pdf.

ส านกงานปฏรปการศกษา. (2545b). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต. กรงเทพฯ: ส านกงานปฏรปการศกษา Retrieved from http://www.mua.go.th/users/he-commission/doc/law/law%20edu%20%202542.pdf.

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2561). รายงานการวจยเปรยบเทยบเพอพฒนานโยบาย เรอง การสงเสรมการเรยนรของผสงอายในประเทศไทย. กรงเทพฯ: พรกหวานกราฟฟค.

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย. (2553). การด าเนนงานดานผสงอายของประเทศไทยตามแผนปฏบตการระหวางประเทศมาดรดวาดวยเรองผสงอาย พ.ศ. 2545 - 2559. กรงเทพฯ: ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

ส านกงานสถตแหงชาต. การส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทยของ พ.ศ. 2557 Retrieved from

กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต. (2557). รายงานผลเบองตนการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.

2557. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต Retrieved from http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/elderlyworkReport57.pdf.

สทธพงศ บญผดง. (2554). รายงานวจยการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในทองถนโดยใชโรงเรยนเปนฐานตามหลกเศรษฐกจพอเพยง กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา.

สทธรา บวทอง, สทธพงศ สภาพอตถ, & ศรณา จตตจรส. (2558). ผสงอายกบเหตผลในการเรยนร วธการเรยนร และสงทตองเรยนร. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 12(1,2), 6-17.

https://www.hfocus.org/content/2018/01/15334

http://www.nesdb.go.th/ewt_news.php?nid=6362

http://www.mua.go.th/users/he-commission/doc/law/law%20edu%20%202542.pdf




http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/elderlyworkReport57.pdf

285

สเทพ เพชรมาก. (2557). องคกรแหงการเรยนร ระบบการดแลผสงอายของประเทศญปน. จดหมายขาว (News Letter)สานสมพนธองคกรเรยนร (Learning Organization Relation), 139(พฤษภาคม).

สภจกษ แสงประจกษสกล. (2558). ปจจยก าหนดระดบวฒวยของผสงอายไทย วารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 17(มกราคม- ธนวาคม), 17.

สมาล สงขศร. (2544). รายงานการวจยการศกษาตลอดชวตเพอสงคมไทยในค ศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. สมาล เอยมสมย, รตนา เหมอนสทธ, & จรญศร ทองมาก. (2555). รปแบบการดแลผสงอายของ

อาสาสมครผดแลผสงอาย ในเขตเทศบาลต าบลพกราง อ าเภอพระพทธบาท จงหวดสระบร. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 22(3), 77-87.

สรจตต วฒการณ, พสษฐ จอมบญเรอง, & ไพศาล สรรสรวสทธ. (2558). ปจจยทมอทธพลตอคณภาพชวตผสงอายในเขตเทศบาลเมองบางมลนาก อ าเภอบางมลนากจงหวดพจตร. Paper presented at the การประชมสมมนาวชาการน าเสนอการวจยระดบชาตและนานาชาต เครอขายบณฑตศกษามหาวทยาลยราชภฏภาคเหนอ ครงท 15, มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค.

สวณ ววฒนวานช, จราพร เกศพชญวฒ, & รชพนธ เชยจตร. (2551). รายงานวจย โครงการสถานการณความยากจนในผสงอายและรปแบบการจดการเพอสงเสรมคณภาพชวตผสงอายไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

เสาวรส มกศล, เวหา เกษมสข, รกชนก คชไกร, & สมชาย ปฐมศร. (2561). การศกษารปแบบการใหบรการสขภาพเคลอนทส าหรบผสงอายและผปวยโรคเรอรง. วารสารพยาบาลทหารบก, 19(พเศษ พฤษภาคม-สงหาคม), 62-69.

แสงเดอน กงแกว, & นสรา ประเสรฐศร. (2558). ความสมพนธระหวางความฉลาดทางสขภาพและพฤตกรรมสขภาพของผสงอายทเปนโรคเรอรงหลายโรค. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 25(3), 43-54.

อนพร สวรรณวาจกกสกจ, นาถ พนธมนาวน, สาวตร รงสภทร, รตนา องกสทธ, เมตตา เชยสมบต, ปพชญา จนตพทกษสกล, & สปรยา ศรพฒนกลขจร. (2552). การศกษาผลการด าเนนงานศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน. กรงเทพฯ: ส านกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และส านกสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผ ดอยโอกาส และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

286

อรอ าไพ บรานนท. (2554). แนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตตามความตองการของผสงอายศนยบรการผสงอายดนแดง (การศกษามหาบณฑต (การศกษาผใหญ)), มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, กรงเทพฯ.

อจฉรา สากระจาย. (2557). แนวทางการจดการศกษานอกระบบเพอสงเสรมการศกษาตลอดชวต การศกษาตลอดชวตและการศกษานอกระบบ. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อจฉราวรรณ งามญาณ. (2554). อนเนองมาแตสตรของยามาเน. วารสารบรหารธรกจ, 34(131), 46-60. อาชญญา รตนอบล, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป, & ระว สจจ

โสภณ. (2554). รายงานฉบบสมบรณการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย. กรงเทพฯ: คณะครศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อาชญญา รตนอบล, สารพนธ ศภวรรณ, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, มนสวาสน โกวทยา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป, . . . ระว สจจโสภณ. (2555). การพฒนาแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย. วารสารครศาสตร, 40(1), 15.

อาชญญา รตนอบล, สารพนธ ศภวรรณ, วระเทพ ปทมเจรญวฒนา, มนสวาสน โกวทยา, วรรตน ปทมเจรญวฒนา, ปาน กมป, & ระว สจจโสภณ. (2555). การพฒนาแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา การเรยนรเพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย. วารสารครศาสตร, 40(1).

ภำคผนวก

288

ภำคผนวก ก

รำยนำมผเชยวชำญตรวจเครองมอวจย

ชอ-สกล ผเชยวชำญตรวจเครองมอวจย ควำมเชยวชำญ

1. ดร.ปาน กมป การศกษานอกโรงเรยน ผสงอาย การพฒนาชมชน

2. รศ.ดร วไลวรรณ ทองเจรญ ผสงอาย สรวทยา การศกษา

3. รศ.ดร นารรตน จตมนตร ผสงอาย

4. ดร. มธวรญจ เทพกจ การศกษาตลอดชวต

5. ผศ.ดร. วเชยร อนเรอน โรงเรยนผสงอาย

295

ภำคผนวก ข

ผลกำรประเมน Index of Item Objective Congruence ( IOC ) แบบสอบถำมงำนวจย เรอง แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนสขภำพ (health) สขภำพทำงกำยภำพ คำ IOC

1. การสงเสรมสขภาพอนามยและการดแลตนเอง 0.6

2. การใชยาส าหรบผสงอายและขอควรระมดระวงในการดแลตนเอง 1

3. การตรวจสขภาพและการตรวจตามนด 0.6

4. การตรวจสขภาพดวยตนเองเบองตน 1

5. อาหารและโภชนาการส าหรบผสงอาย 1

6. กจกรรมทางกายและการออกก าลงกายดวยตนเอง 1

7. การดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก 0.8

8. การเจบปวยและการปฐมพยาบาล 0.8

9. ขอจ ากดดานรางกาย การปองกนและการชวยเหลอตนเอง 1

10. การฝกสมองและความจ า 1

11. การนวดแผนไทย 0.6

12. การสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐาน 1

13. การสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนทซบซอน ใชอปกรณชวยเหลอ

0.6

14. แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพส าหรบผสงอาย 1

296

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนสขภำพ (Health) สขภำพทำงจตใจ คำ IOC

1. การใชชวตในวยสงอาย 1

2. การเปลยนแปลงดานอารมณในผสงอาย 0.8

3. สรางสมพนธภาพกบบคคลอน 1

4. การจดการความขดแยงและความเครยด 1

5. การสงเสรมสขภาพจตและการบรหารจตในวยสงอาย 1

6. คณคาในตนเองของผสงอาย 1

7. การมองโลกในแงด 1

8. การยอมรบการเปลยนแปลงในตนเองและสภาพสงคม 1

9. การประยกตใชหลกศาสนา ความเชอกบชวตประจ าวน 1

10. นนทนาการและการพกผอนหยอนใจ 1

11. แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพจตส าหรบผสงอาย 0.6

12. การทองเทยวและศกษาธรรมชาต 1

13. บคลกภาพและการดแลสงเสรมภาพลกษณตนเอง 1

297

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนกำรมสวนรวม (Participation) ดำนกำรมสวนรวม (Participation) คำ IOC

1. การมสวนรวมในการคด วางแผน ก าหนดเนอหา ประสบการณการเรยนร 1

2. การมสวนรวมในการเรยนรตามความสนใจ ความตองการของผสงอาย 1

3. การมสวนรวมในการจดกจกรรมทจดขนส าหรบผสงอาย 0.8

4. การมสวนรวมในการจดและเขารวมท ากจกรรมตาง ๆของผสงอาย 1

5. การมสวนรวมในการท ากจกรรมทชอบในยามวาง 0.8

6. การสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนภายในครอบครว 0.8

7. การสงเสรมการท ากจกรรมรวมกบเพอน 1

8. การสงเสรมการท ากจกรรมกบเพอนบาน 1

9. การจดและดแลบานรวมกบลกหลาน 0.8

10. การสงเสรมการท ากจกรรมใหสงคมทผสงอายเปนสมาชกหรอเขารวม 1

11. การสงเสรมการถายทอดภมปญญา องคความรดานตางๆ 1

12. การสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานศลปวฒนธรรม 1

13. การสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานอาชพ 1

14. การมสวนรวมในกจกรรมจตอาสาและอาสาสมครตางๆ 0.6

15. การมสวนรวมในกจกรรมงานฝมอเพอเพมรายได 0.6

16. การมสวนรวมในชมรม กลมอาชพส าหรบผสงอาย 0.8

17. เทคโนโลยและการเรยนรดานเทคโนโลย 0.6

18. แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอส าหรบผสงอาย 0.6

19. มการสอสารในกลมผสงอายผานชองทางตางๆทหลากหลาย 1

20. มสวนรวมในการไดรบผลประโยชนตางๆตามสทธทพงไดรบ 1

298

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนควำมมนคงในชวต (Security) ดำนควำมมนคงในชวต (Security) คำ IOC

1. การเตรยมการและการใชชวตในวยสงอาย 1

2. ความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการด ารงชวต 1

3. ความมนคงดานทอยอาศย มความปลอดภย 1

4. ความมนคงเกยวกบผดแล ครอบครว 1

5. การดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย 1

6. การจดบาน ทอยอาศยทส าหรบผสงอาย 0.8

7. การจดสภาพแวดลอมทปลอดภยกบผสงอาย 1

8. อาชพเสรมและการฝกอาชพเสรมส าหรบผสงอาย 1

9. เศรษฐกจพอเพยงส าหรบผสงอาย 1

10. การเงน รายไดและการสรางความมนคงทางการเงนส าหรบผสงอาย 1

11. การท าบญช การลดรายจายและการออมส าหรบผสงอาย 1

12. กฎหมาย สวสดการและสทธประโยชนของผสงอาย เชนการไดรบเบยผสงอายตามชวงอาย

1

13. การไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข 0.8

14. มรดกและการจดการทรพยสนเพอความมนคงในชวต 1

15. แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานความมนคงในชวต ส าหรบผสงอาย

1

299

ดำนโครงสรำงของโรงเรยนผสงอำยททำนมสวนเกยวของหรอเปนสมำชก ดำนโครงสรำงของโรงเรยน คำ IOC

1. มคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ 1

2. มการจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ 1

3. มงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ 1

4. มการจดหางบประมาณดวยตนเอง 1

5. มการจดเกบทะเบยนฐานขอมลผเรยน 0.6

6. ถอดบทเรยน และพฒนาการด าเนนงานอยางตอเนอง 0.6

7. มสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก 1

8. มมมปฐมพยาบาลเบองตน หรอมตยาสามญประจ าบานไวบรการ 1

ดำนกระบวนกำรด ำเนนงำนของโรงเรยนผสงอำยททำนมสวนเกยวของหรอเปนสมำชก

ดำนกระบวนกำร คำ IOC

1. มวทยากรจตอาสา 1

2. มความรวมมอขององคกร หนวยงาน เครอขายในพนท 1

3. ภาคเอกชนและประชาชนในชมชนมสวนรวมในการด าเนนการ 1

4. มผรบผดชอบด าเนนการชดเจน 1

5. มครผถายทอดความรเพยงพอ 1

6. มการก าหนดหลกสตรการเรยนชดเจน 0.6

7. มการก าหนดการเรยนรขนต าตอรน 0.6

8. มการจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห 0.8

9. มการจดกจกรรมดานเศรษฐกจ การสงเสรมอาชพเพมรายไดหรอลดรายจาย ส าหรบผสงอาย

1

300

ดำนกระบวนกำร คำ IOC

10. มการใหความรดานเศรษฐกจพอเพยง การออม 1

11. มการรวมกลมประกอบอาชพสรางรายไดใหกบผสงอาย 1

12. มการจดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวยสงอาย 1

13. มกจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการส าหรบผสงอาย 1

14. มกจกรรมการดแลสขภาพชองปากส าหรบผสงอาย 0.6

15. มกจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจากโรคเรอรง

1

16. มกจกรรมออกก าลงกาย หรอบรหารเพอฟนฟสมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย 1 17. มกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบผสงอาย 1

18. มการจดกจกรรมดานการสงเสรมประเพณ วฒนธรรม หรอศาสนา 1

19. มการจดกจกรรมถายทอดความร ภมปญญาจากผสงอายในชมชน 1

20. มการใหความรดานกฎหมาย และสทธผสงอาย 1

21. มการใหความรดานการใชเทคโนโลยเพอการสอสาร / การปองกนภยส าหรบผสงอาย

1

22. มการจดกจกรรมนนทนาการใหผสงอายเกดความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยด

1

23. มการจดกจกรรมดานสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบผสงอาย 0.8

24. มกจกรรมเยยมผสงอายทบาน 1

25. มบรการแหลงเรยนร หองสมด , มม IT 1

26. มการตดตามการด าเนนการของโรงเรยน 1

301

ภำคผนวก ค

แบบสอบถำมงำนวจย

เรอง แนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

วตถประสงค

1. เพอศกษาสภาพและความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยน

ผสงอาย

2. เพอเสนอแนวทางสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

ค ำชแจง

1. ผตอบแบบสอบถำม คอ ผมหนาทหลกหรอผรบผดชอบหรอผมสวนเกยวของในการจดการ

เรยนรของโรงเรยนผสงอาย

2. แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสภาพ ความตองการ และการ

สงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายเพอพฒนาแนวทางสงเสรมการเรยนร

ตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย โดยแบบสอบถามประกอบดวย 2 สวน ดงน

สวนท 1 แบบสอบถาม ขอมลทวไปของผใหขอมลและโรงเรยนผสงอาย

สวนท 2 แบบสอบถาม สภาพ ความตองการ และการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

ของโรงเรยนผสงอายประกอบดวย 5 องคประกอบไดแก องคประกอบดานสขภาพ

องคประกอบดานการมสวนรวม องคประกอบดานความมนคงปลอดภย องคประกอบ

ดานโครงสราง และองคประกอบดานกระบวนการ

หมำยเหต... ขอควำมกรณำโปรดตอบค ำถำมใหครบทกขอเพอประโยชนในกำรน ำมำวเครำะหเพอ

พฒนำแนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำยตอไป

302

สวนท 1 แบบสอบถำมขอมลทวไปของผใหขอมล

ค ำชแจง กรณำเตมขอมลทตรงกบขอมลและควำมเหนของทำน

ขอมลทวไป ของผตอบแบบสอบถำม

1. เพศ ☐ ชาย ☐ หญง

2. อาย

☐ นอยกวา 60 ป ☐ 60-69 ป

☐ 70-79 ☐ 80 ปขนไป

3. ระดบการศกษา

☐ ต ากวาประถมศกษา ☐ ประถมศกษา

☐ มธยมศกษา ☐ อนปรญญา

☐ ปรญญาตร ☐ สงกวาปรญญาตร 4. ทตงของโรงเรยนผสงอายททานปฏบตงานหรอมสวนรวม

☐ ภาคเหนอ ☐ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ☐ ภาคตะวนออก

☐ ภาคกลาง ☐ ภาคใต ☐ ภาคตะวนตก ☐ กทม. 5. สถานะความเกยวของของทานกบโรงเรยนผสงอาย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

☐ ประธานหรอผด าเนนการหรอผประสานงาน☐ ครผสอน (ผถายทอดความร)

☐ ผสงอาย /ผเรยน ☐ ประธานชมรมผสงอาย

☐สมาชกในครอบครวของสงอาย ☐ ศษยเกาโรงเรยนผสงอาย

☐ อนๆโปรดระบ............................................................ 6. จ านวนระยะเวลาทโรงเรยนผสงอายจดตงและด าเนนการมาแลวนานเทาใด

☐ นอยกวา 1 ป ☐ 1- 5 ป ☐ มากกวา 5 ป

7. ระยะเวลาททานปฏบตงานในโรงเรยนผสงอาย

☐ นอยกวา 1 ป

☐ 1- 5 ป

☐ มากกวา 5 ป

303

8. จ านวนคณะกรรมการทด าเนนการโรงเรยนผสงอายจ านวนเทาใด

☐ นอยกวา 5 คน

☐ 5 – 10 คน

☐ มากกวา 10 คน

9. การประชมของคณะกรรมการทด าเนนการโรงเรยนผสงอายตอเดอน

☐ 1 เดอนมากกวา 1 ครง ☐ 1 เดอนตอครง

☐ 2 เดอนตอครง ☐ มากกวา 2 เดอนตอครง

10. คาตอบแทนของคณะกรรมการทด าเนนการโรงเรยนผสงอาย

☐ ไมม

☐ ม เปนลกษณะใด

☐ เบยประชม ☐ เบยเลยง

☐ คาตอบแทนรายเดอน ☐ อนๆโปรดระบ..........

11. แหลงทมาสวนใหญของงบประมาณทสนบสนนโรงเรยนผสงอายททานปฏบตงาน

☐ คาสมาชก ☐ องคกร/หนวยงานเอกชนในพนทสนบสนน

☐ องคกร/หนวยงานรฐสนบสนน ☐ อนๆโปรดระบ...........................................

12. เครอขายทรวมสนบสนนชวยเหลอการด าเนนงานของโรงเรยนผสงอาย (ตอบไดมำกกวำ

1 ขอ)

☐ กลมตางๆทอยในชมชน (กลมอาชพ, เงนออม) ☐ องคกร/หนวยงานเอกชนใน

พนท

☐ โรงเรยนประถมหรอมธยมทอยในพนท ☐ ศนย/หนวยงาน กศน.

☐ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ☐ องคกรปกครองสวนทองถน

☐ กลม/ผน าทางศาสนาในพนท ☐ พฒนาสงคมฯจงหวด

☐ กลมจตอาสา/อาสาสมคร ☐ อนๆโปรดระบ..........................

13. จ านวนผสงอายทเปนผเรยนในปจจบนจ านวนเทาใด

☐ นอยกวา 25 คน ☐ 26 – 50 คน ☐ 51 -75 คน

☐ 76 -100 คน ☐ มากกวา 100 คน

304

14. จ านวนผถายทอดความรทมาใหความรเปนประจ า

☐ นอยกวา 3 คน ☐ 3 - 5 คน ☐ มากกวา 5 คน

15. ชวงระยะเวลาในการเรยนรทงหมดตลอดหลกสตร

☐ นอยกวา 3 เดอน ☐ 3 – 5 เดอน ☐ มากกวา 5 เดอน

16. จ านวนครงทจดการเรยนรในแตละเดอน

☐ เดอนละ 1 ครง ☐ เดอนละ 2 ครง ☐ เดอนละ 3 ครง

☐ เดอนละ 4 ครง ☐ มากกวา 4 ครง

17. วนทจดการเรยนรของโรงเรยน

☐ วนเสาร ☐ อาทตย ☐ วนธรรมดา

☐ วนทมการจายเบยผสงอาย ☐ วนประชมผสงอายประจ าเดอน

☐ อนๆโปรดระบ...........................................

18. จ านวนชวโมงเรยนทมการเรยนรในแตละครงนานเทาใด

☐ นอยกวา 3 ชวโมง ☐ 3 – 5 ชวโมง ☐ มากกวา 5 ชวโมง

19. จ านวนเรอง/ประเดนเนอหาทจดกจกรรมการเรยนรแตละครง

☐ 1- 2 เรอง/ประเดนเนอหา ☐ 3 – 4 เรอง/ประเดนเนอหา

☐ มากกวา 4 เรอง/ประเดนเนอหา

20. แหลงทมาของเนอหาทจดกจกรรมการเรยนรแตละครง (ตอบไดมำกกวำ 1 ขอ)

☐ ความตองการของผเรยน ☐ ครผสอนก าหนดเนอหา

☐ หนวยงานทก ากบดแลก าหนดเนอหา☐ แหลงทรพยากร/ภมปญญาทมในชมชน

☐ อนๆโปรดระบ...........................................

21. ผสนบสนนสอและอปกรณการเรยนรสวนใหญของโรงเรยนผสงอาย

☐ ผเรยนจดหาเอง ☐ องคกร/หนวยงานเอกชนในพนทสนบสนน

☐ องคกร/หนวยงานรฐสนบสนน ☐ อนๆโปรดระบ...........................................

22. รปแบบสอของโรงเรยนผสงอายทใชในการเรยนรมำกทสด (ตอบไดมำกกวำ 1 ขอ)

☐ ครผเชยวชาญแตละดาน ☐ ผสงอายดวยกน ☐ วดโอ/คลป/มลตมเดย

☐ โปสเตอร ☐ เกม ☐ บทบาทสมมต

305

☐ โปรแกรมส าเรจรป (power point) ☐ อนๆโปรดระบ...................

23. สถานทตงของโรงเรยนหรอสถานทจดการเรยนรเปนประจ า

☐ มพนทของโรงเรยนผสงอายโดยเฉพาะ ☐ สถานทตงกลมตางๆทอยในชมชน

☐ ส านกงานองคกร/หนวยงานเอกชนในพนท☐ โรงเรยนประถมหรอมธยมทอยใน

พนท

☐ ศนย/หนวยงาน กศน.ต าบล ☐ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

☐ ส านกงานองคกรปกครองสวนทองถน ☐ บานกลม/ผน าทางศาสนาในพนท

☐ วด โบสถ มสยด สเหรา ☐ บานกลมจตอาสา/อาสาสมคร

☐ อนๆโปรดระบ...........................................

24. กฎระเบยบ/ขอก าหนดการเขารวมเรยนรในชนเรยนหรอกลมเรยนร

☐ไมก าหนด ☐ ก าหนดเกณฑขนต าโดยผสอน

☐ ก าหนดเกณฑขนต ารวมกน ☐ ผเรยนก าหนดตามความตองการตนเอง

☐ ก าหนดเกณฑยดหยนตามอธยาศย☐ อนๆโปรดระบ.................

25. การวดและการประมนผล

☐ไมก าหนด ☐ ก าหนดเกณฑตามขอบงคบ

☐ ก าหนดรวมกนระหวางผสอนและผเรยน ☐ ผเรยนก าหนดตามความตองการ

ตนเอง

☐ อนๆโปรดระบ...........................................

26. รปแบบการจดการเรยนรทด าเนนการเปนประจ า (ตอบไดมำกกวำ 1 ขอ)

☐ บรรยาย/อภปรายโดยผเชยวชาญ ☐ บรรยาย/อภปรายถายทอดโดยสมาชก

ผสงอาย

☐ นทรรศการใหความร ☐ กจกรรมทองเทยว

☐ กจกรรมสงสรรค ☐ ศกษาดงานแหลงทรพยากร/ภมปญญา

☐ รวมกลมเรยนรตามความสนใจ ☐ ใหสอความรไปเรยนรเองทบาน

☐ เรยนรผานสอออนไลนตางๆ ☐ เกม

☐บทบาทสมมต ☐ สอนสาธต

306

☐ เสยงตามสายหอกระจายขาวชมชน ☐ อนๆโปรดระบ........................

27. สงทโดดเดนทสดในโรงเรยนผสงอายททานปฏบตงานหรอมสวนรวม

☐ บคคลากรทมความเชยวชาญ ☐ การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของใน

พนท

☐ ความเขมแขงของกลมผสงอายในชมชน ☐ ภมปญญาชมชนและปราชญ

ชาวบาน

☐ กลมอาชพเสรม ☐ แหลงเรยนรทพรอมและทนสมย

☐ อนๆโปรดระบ...........................................

28. ขอเสนอแนะเพมเตมอนๆ

..........................................................................................................

307

สวนท 2

แบบสอบถาม สภาพ ความตองการ การสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอาย

ประกอบดวย 5 องคประกอบไดแก องคประกอบดานสขภาพ องคประกอบดานการมสวนรวม

องคประกอบดานความมนคงปลอดภย องคประกอบดานโครงสราง และองคประกอบดาน

กระบวนการ

โปรดท ำเครองหมำย (/) ในชองวางตามความเหนของทานเกยวกบสภาพปจจบนและความตองการ

สงเสรมการเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอายททานมสวนเกยวของหรอเปนสมาชกตามดานตางๆ

ในการสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบผสงอายทเปนสมาชก

เกณฑการประเมนคา

5 หมายถง มสภาพและความตองการในระดบมากทสด

4 หมายถง มสภาพและความตองการในระดบมาก

3 หมายถง มสภาพและความตองการในระดบปานกลาง

2 หมายถง มสภาพและความตองการในระดบนอย

1 หมายถง มสภาพและความตองการในระดบนอยทสด

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนสขภำพ (health)

สภำพกำรสงเสรม

กำรเรยนร

สขภำพทำงกำยภำพ

ควำมตองกำรกำรสงเสรม กำรเรยนร

5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

1. การสงเสรมสขภาพอนามยและการดแลตนเอง

2. การใชยาส าหรบผสงอายและขอควรระมดระวงในการดแลตนเอง

3. การตรวจสขภาพและการตรวจตามนด

4. การตรวจสขภาพดวยตนเองเบองตน

5. อาหารและโภชนาการส าหรบผสงอาย

6. กจกรรมทางกายและการออกก าลงกายดวยตนเอง

7. การดแลสขภาพชองปาก-ฟน-เหงอก

8. การเจบปวยและการปฐมพยาบาล

308

สภำพกำรสงเสรม

กำรเรยนร

สขภำพทำงกำยภำพ

ควำมตองกำรกำรสงเสรม กำรเรยนร

5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

9. ขอจ ากดดานรางกาย การปองกนและการชวยเหลอตนเอง

10. การฝกสมองและความจ า

11. การนวดแผนไทย

12. การสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐาน

13. การสงเสรมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนทซบซอน ใชอปกรณชวยเหลอ

14. แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานสขภาพส าหรบผสงอาย

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนสขภำพ (Health)

สภำพกำรสงเสรม กำรเรยนร

สขภำพทำงจตใจ

ควำมตองกำรกำรสงเสรม

กำรเรยนร 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 1. การใชชวตในวยสงอาย 2. การเปลยนแปลงดานอารมณในผสงอาย 3. สรางสมพนธภาพกบบคคลอน 4. การจดการความขดแยงและความเครยด 5. การสงเสรมสขภาพจตและการบรหารจตในวย

สงอาย

6. คณคาในตนเองของผสงอาย 7. การมองโลกในแงด 8. การยอมรบการเปลยนแปลงในตนเองและสภาพ

สงคม

309


สขภำพทำงจตใจ


กำรเรยนร 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 9. การประยกตใชหลกศาสนา ความเชอกบ

ชวตประจ าวน

10.นนทนาการและการพกผอนหยอนใจ 11.แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดาน

สขภาพจตส าหรบผสงอาย

12.การทองเทยวและศกษาธรรมชาต 13.บคลกภาพและการดแลสงเสรมภาพลกษณตนเอง

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนกำรมสวนรวม (Participation)




กำรเรยนร 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

1. การมสวนรวมในการคด วางแผน ก าหนดเนอหา ประสบการณการเรยนร

2. การมสวนรวมในการเรยนรตามความสนใจ ความตองการของผสงอาย

3. การมสวรรวมในการจดกจกรรมทจดขนส าหรบผสงอาย

4. การมสวนรวมในการจดและเขารวมท ากจกรรมตาง ๆของผสงอาย

5. การมสวนรวมในการท ากจกรรมทชอบในยามวาง

6. การสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนภายในครอบครว

7. การสงเสรมการท ากจกรรมรวมกบเพอน

310




กำรเรยนร 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

8. การสงเสรมการท ากจกรรมกบเพอนบาน

9. การจดและดแลบานรวมกบลกหลาน

10.การสงเสรมการท ากจกรรมใหสงคมทผสงอายเปนสมาชกหรอเขารวม

11.การสงเสรมการถายทอดภมปญญา องคความรดานตางๆ

12.การสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานศลปวฒนธรรม

13.การสงเสรมการถายทอดความรและการเรยนรดานอาชพ

14.การมสวรรวมในกจกรรมจตอาสาและอาสาสมครตางๆ

15.การมสวรรวมในกจกรรมงานฝมอเพอเพมรายได

16.การมสวรรวมในชมรม กลมอาชพส าหรบผสงอาย

17.เทคโนโลยและการเรยนรดานเทคโนโลย

18.แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอส าหรบผสงอาย

19.มการสอสารในกลมผสงอายผานชองทางตางๆทหลากหลาย

20.มสวนรวมในการไดรบผลประโยชนตางๆตามสทธทพงไดรบ

311

กำรเรยนรตลอดชวต ดำนควำมมนคงในชวต (Security)


ควำมมนคงในชวต


กำรเรยนร 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

1. การเตรยมการและการใชชวตในวยสงอาย

2. ความมนคงเกยวกบปจจยตาง ๆ ในการด ารงชวต

3. ความมนคงดานทอยอาศย มความปลอดภย

4. ความมนคงเกยวกบผดแล ครอบครว

5. การดแลดานการรกษาพยาบาลเวลาทเจบปวย

6. การจดบาน ทอยอาศยทส าหรบผสงอาย

7. การจดสภาพแวดลอมทปลอดภยกบผสงอาย

8. อาชพเสรมและการฝกอาชพเสรมส าหรบผสงอาย

9. เศรษฐกจพอเพยงส าหรบผสงอาย

10. การเงน รายไดและการสรางความมนคงทางการเงนส าหรบผสงอาย

11. การท าบญช การลดรายจายและการออมส าหรบผสงอาย

12. กฎหมาย สวสดการและสทธประโยชนของผสงอาย เชนการไดรบเบยผสงอายตามชวงอาย

13. การไดรบการดแลสขภาพจากบคลากรดานสาธารณสข

14. มรดกและการจดการทรพยสนเพอความมนคงในชวต

312


ควำมมนคงในชวต


กำรเรยนร 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

15. แหลงประโยชน บรการและการชวยเหลอดานความมนคงในชวต ส าหรบผสงอาย

ดำนโครงสรำงของโรงเรยนผสงอำยททำนมสวนเกยวของหรอเปนสมำชก

สภาพปจจบน โครงสรางของโรงเรยน

ความตองการ

5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

1. มคณะกรรมการและหนวยงานทเกยวของรวมขบเคลอนด าเนนการ

2. มการจดหางบประมาณจากกองทนตางๆ

3. มงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ

4. มการจดหางบประมาณดวยตนเอง

5. มการจดเกบทะเบยนฐานขอมลผเรยน

6. ถอดบทเรยน และพฒนาการด าเนนงานอยางตอเนอง

7. มสถานทจดกจกรรมถาวร มความเหมาะสม เดนทางสะดวก

8. มมมปฐมพยาบาลเบองตน หรอมตยาสามญประจ าบานไวบรการ

313

ดำนกระบวนกำรด ำเนนงำนของโรงเรยนผสงอำยททำนมสวนเกยวของหรอเปนสมำชก

สภาพปจจบน กระบวนการด าเนนงานของโรงเรยน


5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

1. มวทยากรจตอาสา

2. มความรวมมอขององคกร หนวยงาน เครอขายในพนท

3. ภาคเอกชนและประชาชนในชมชนมสวนรวมในการด าเนนการ

4. มผรบผดชอบด าเนนการชดเจน

5. มครผถายทอดความรเพยงพอ

6. มการก าหนดหลกสตรการเรยนชดเจน

7. มการก าหนดการเรยนรขนต าตอรน

8. มการจดกจกรรมเปนประจ าทกสปดาห

9. มการจดกจกรรมดานเศรษฐกจ การสงเสรม

อาชพเพมรายไดหรอลดรายจาย ส าหรบ

ผสงอาย

10. มการใหความรดานเศรษฐกจพอเพยง การออม

314



5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

11. มการรวมกลมประกอบอาชพสรางรายไดใหกบ

ผสงอาย

12. มการจดกจกรรมดานการสงเสรมสขภาพในวย

สงอาย

13. มกจกรรมสงเสรมการบรโภคอาหารตามหลก

โภชนาการส าหรบผสงอาย

14. มกจกรรมการดแลสขภาพชองปากส าหรบ

ผสงอาย

15. มกจกรรมใหความรเกยวกบโรคเรอรง การ

ปองกน การดแล และสภาวะแทรกซอนจาก

โรคเรอรง

16. มกจกรรมออกก าลงกาย หรอบรหารเพอฟนฟ

สมรรถภาพทเหมาะสมกบผสงอาย

17. มกจกรรมสงเสรมสขภาพจตส าหรบผสงอาย

18. มการจดกจกรรมดานการสงเสรมประเพณ

วฒนธรรม หรอศาสนา

19. มการจดกจกรรมถายทอดความร ภมปญญา

จากผสงอายในชมชน

20. มการใหความรดานกฎหมาย และสทธผสงอาย

21. มการใหความรดานการใชเทคโนโลยเพอการ

สอสาร / การปองกนภยส าหรบผสงอาย

315



5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

22. มการจดกจกรรมนนทนาการใหผสงอายเกด

ความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลาย

ความเครยด

23. มการจดกจกรรมดานสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบผสงอาย

24. มกจกรรมเยยมผสงอายทบาน

25. มบรการแหลงเรยนร หองสมด , มม IT

26. มการตดตามการด าเนนการของโรงเรยน

ขอขอบพระคณเปนอยำงสงททำนใหควำมกรณำในกำรตอบค ำถำมเพอประโยชนในกำรพฒนำ

คณภำพโรงเรยนผสงอำยในโอกำสตอไป

316

เครองมอทใชในกำรวจยแนวค ำถำมสนทนำกลม

แนวค ำถำมสนทนำกลมและกำรเกบรวบรวมขอมล ผทมสวนไดสวนเสย (Stakeholder) ของโรงเรยนผสงอายไดแก ผเกยวของ คณะผบรหารและคณาจารย (ผถายทอดความร) ของโรงเรยนผสงอาย หนวยงานในพนททเกยวของ สมาชกโรงเรยนผสงอาย ครอบครว แนวทำงสนทนำกลมและศกษำเอกสำร ประกอบดวย

1. โครงสรำงกำยภำพและขอมลทวไป

ประวตโดยยอ ความเปนมาของการจดตง

จดประสงคของการจดตง

การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของทงงบประมาณ คน อปกรณงบประมาณ (จากไหนบาง)

ขอมลเกยวกบนกเรยน จ านวนนกเรยน /จ านวนรนทเปดสอนแลว

ลกษณะอาคารเรยน การเดนทางมาโรงเรยน สงอ านวยความสะดวกแกผสงอาย สงแวดลอมกายภาพ (ความสะอาด การจดโตะเรยน)

เครอขายทรวมด าเนนการ

ปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน แนวทางการด าเนนงานตอไปในอนาคต

ระยะเวลาทเปดโรงเรยน (กเดอน) / วนทเรยน เชน ทกวนจนทร , ทกวนท 10 และ 25 ของเดอน

กจกรรมหรอจดเดนของโรงเรยน

2. อำจำรย /วทยำกร /ผถำยทอดควำมร

317

คณสมบตของผถายทอดความร

เนอหากระบวนการสอน วธการสอน สอทใช การประเมนผล การตดตามผล

3. หลกสตร /เนอหำทใชในกำรเรยนกำรสอน

เอกสารประกอบการสอน และอปกรณการสอน

การมสวนรวมของผเรยน การไดมาซงเนอหา

ประเดนในการจดการเรยนร รปแบบการเรยนรหลกสตร / กจกรรมทจดในโรงเรยน

วธจดการเรยนการสอนและการถายทอดความร สอ

กจกรรมการเรยนรตลอดชวตดานสขภาพ การมสวนรวม ความมนคงปลอดภยของผสงอาย วธการถายทอดความร การฝก การอบรม

4. ผเรยนและครอบครว

คณลกษณะของผเรยน ความสนใจ

การมสวนรวม การเขามาเปนนกเรยนโรงเรยนผสงอายไดอยางไร

ประโยชนทผสงอายไดรบ การสนบสนนจากครอบครว

วชาทชอบมากทสด เหตผล

คดวาวชาทไดประโยชนส าหรบผสงอายมากทสด คอวชาอะไร เหตผล

วธการสอนทผสงอายคดวาท าใหเกดการเรยนร (จ า เขาใจ ปฏบตได) มากทสด

น าความรทไดจากการมาเรยนทโรงเรยนผสงอาย ไปปรบใชในชวตประจ าวนอยางไรบาง

ความคดเหนของครอบครวเมอผสงอายไปโรงเรยนผสงอาย

ความเปลยนแปลงของผสงอาย

318

ภำคผนวก ง

รำยนำมผเชยวชำญตรวจสอบแนวทำงสงเสรมกำรเรยนรตลอดชวตของโรงเรยนผสงอำย

ชอ-สกล ผเชยวชาญ สาขาความเชยวชาญ

1. รศ.ดร นารรตน จตมนตร ผสงอาย

2. รศ.ดร วไลวรรณ ทองเจรญ ผสงอาย สรวทยา การศกษา

3. ผศ.ดร ทศนย รววรกล การสงเสรมสขภาพผสงอาย

4. รศ.ดร ยพา จวพฒนะกล การดแลครอบครว ผสงอาย

5. ดร. มธวรญจ เทพกจ การศกษาตลอดชวต

6. ดร. สรตน เพชรนล การศกษาตลอดชวต

7. ดร.เจษฎา พลายชมพล การศกษาตลอดชวต

8. ผศ.ดร ธรศกด ศรสรกล การจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย การจดการศกษาในชมชน

9. ผศ.ดร. วเชยร อนเรอน โรงเรยนผสงอาย การพฒนาชมชน

10. นางกญญา ปรประชา โรงเรยนผสงอาย การศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

11. นายกเทศมนตรเมองหวหน โรงเรยนผสงอาย

ประวตผเ ขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล ผชวยศาสตราจารย เวหา เกษมสข วน เดอน ป เกด 17 กมภาพนธ 2526 สถานทเกด จงหวดอบลราชธาน วฒการศกษา - พย.บ. มหาวทยาลยมหดล

- พย.ม. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน) มหาวทยาลยมหดล - วฒบตรผปฏบตการพยาบาลขนสง (APN/NP) (การพยาบาลเวช ปฏบตชมชน) สภาการพยาบาล - ประกาศนยบตรการพยาบาลเฉพาะทางสาขา ศาสตรและศลปการสอน ทางการพยาบาล มหาวทยาลยมหดล - ประกาศนยบตรการพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยมหดล - ประกาศนยบตรการพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลอาชว อนามย มหาวทยาลยมหดล

ทอยปจจบน 108/226 หม 2 ต.บางเตย อ.สามพราน จ.นครปฐม 73210

แนวทางส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตของโรงเรียนผู้สูงอายุ...

Documents

Transcript of แนวทางส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตของโรงเรียนผู้สูงอายุ...