III.1 Fungsi Dua Variabel

download III.1 Fungsi Dua Variabel

If you can't read please download the document

Transcript of III.1 Fungsi Dua Variabel

aa1

123


III. TURUNAN DALAM RUANG BERDIMENSI nIII.1 Fungsi dengan Dua Peubah atau LebihSampai kini telah ada dua jenis fungsi yang muncul. Pertama, diberikan contoh f(x) = x2, yang mengaitkan bilangan riil lain f(x). Kita sebutf(x0 ini sebagai fungsi bernilai riil dari perubah riil. Jenis fungsi yang kedua, diilustrasikan oleh f(x) = (x3-x), mengaitkan bilangan riil x dengan vekto f(x). Fungsi itu kita sebut fungsi bernilai vektor dari peubah riil.Perhatian kita sekarang berpidah kesatu fungsi bernilai rill dari dua peubah riil; yakni fungsifyangmenandakansetiappasanganterurut (x,y)dalamhimpunanDpadabidang dengan bilangan riil (tunggal) f (x,y). Sebagai contoh :1) f (x,y) = x2 + 3y22) g (x,y) = 2xy Perhatiakan bahwa f (-1,4) = (-1)2 + 3(4)2 = 49 dan g (-1,4) = 2(-1) 4= -4Himpunan D disebutdaerah asal(domain)fungsi. Jika daerah asal fungsi tidak diperinci, kita ambil D berupa daerah asal alami (natural domain), yakni himpunan semua titik (x,y) = x2 + 3y2, daerah mulanya adalah seluruh bidang; untuk g (x,y) = 2x y , daerah asal mulanya adalah{(x,y): R, y0}.Daerahhasil(range) suatufungsi adalahhimpunannilai-nilainya. Jikaz= f(x,y), kitasebutxdanypeubahbebas(independent variable)danz peubah tak bebas.(dependent variable)Semuayang telah kami nyatakan,dapat meluas menjadi fungsi real dari tiga peubah reall (ataubahkannpeubahreal) kitabebasmenggunakanfungsi-fungsi yangdemikiantanpa komentar lebih lanjut.1Contoh 1Dalam bidang xy, buatlah grafik daerah asal mula untuk ( )2 22) 1 (, + y xx yy x fPenyelesaian : agar aturan ini bermakna, kita harus mengeluarkan {(x,y): y > x2} dan titik (0,1). Daerah asal yang dihasilkan dapat anda lihat dalam gambar 1. (gambar dapat dilihat pada buku paket halaman 249)Contoh 2 :Sketsalah peta kontur untuk z = f (x,y) = 2 24 9 3631y x

Penyelesaian : Misalkanz= 2 24 9 3631y x dan perhatikan bahwa z 0Jika kedua ruas kita kuadratkandan menyederhanakannya diperoleh persamaan

( )2 2 24 9 3691y x z

36 9 4 92 2 2 + + z y xYang dikenal sebagai persamaan dari sebuah elipsoid . Grafik dari fungsi ini merupakan setengah bagian atas elipsoid (gambar 4 hal 249) Untuk mengambar dengan mudah kita gunakan perangkat lunak(software: Maple dan Mathematica)Contoh 3: Sketsa grafik dari( )2 2, x y y x f z PenyelesaianGrafik berbentuk paraboloid ( gambar 5 hal 249)2Grafik Komputer : Beberapa perangkat lunak(software),termasuk Maple dan Mathematica,mampu menghasilkan grafik-grafik berdimensi tiga yang rumit dengan mudah.(belumselesailihat hal 249 250) 3 Equation.3 01050000020000000b0000004571756174696f6e2e3300000000000000000000140000d0cf11e0a1b11ae1000000000000000000000000000000003e000300feff0900060000000000000000000000010000000100000000000000001000000200000001000000feffffff0000000000000000fffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffdffffff04000000feffffff05000000feffffff060000000700000008000000feffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff52006f006f007400200045006e00740072007900000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000016000500ffffffffffffffff0200000002ce020000000000c000000000000046000000000000000000000000600b076663fcca0103000000400900000000000001004f006c00650000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000a000201ffffffffffffffffffffffff000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001400000000000000010043006f006d0070004f0062006a00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000120002010100000004000000ffffffff00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000000660000000000000003004f0062006a0049006e0066006f0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000012000200ffffffffffffffffffffffff000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000030000000600000000000000feffffff02000000fefffffffeffffff05000000060000000700000008000000090000000a0000000b0000000c0000000d0000000e0000000f000000100000001100000012000000130000001400000015000000160000001700000018000000190000001a0000001b0000001c0000001d0000001e0000001f000000feffffff21000000220000002300000024000000feffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff010000020800000000000000000000000000000018182200000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000100feff030a0000ffffffff02ce020000000000c000000000000046170000004d6963726f736f6674204571756174696f6e20332e30000c0000004453204571756174696f6e000b0000004571756174696f6e2e3300f439b271000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000300040000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ffffffff030000000400000001000000ffffffff0000000000000000141d000067040000c00600000100090000036003000003001c00000000000500000009020000000005000000020101000000050000000102ffffff00050000002e0118000000050000000b0200000000050000000c020004601a1200000026060f001a00ffffffff000010000000c0ffffffa5ffffff201a0000a50300000b00000026060f000c004d617468547970650000c0001c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a7070f01200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01000008000000320a7e02ba0101000000287902004f006c0065005000720065007300300030003000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000180002010300000005000000ffffffff00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000004000000e8060000000000004500710075006100740069006f006e0020004e00610074006900760065000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000020000200ffffffffffffffffffffffff0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000002000000031010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ffffffffffffffffffffffff0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ffffffffffffffffffffffff0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7b70f01200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001000008000000320a7e02c4050100000029791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a71d0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01000004000000f001010008000000320a7f01830b0100000028791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7cd0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001000008000000320a7f01b3120100000029791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a72d0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01000004000000f001010008000000320a7f018c150100000028791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7dd0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001000008000000320a7f01961901000000297908000000fa0200001000000000000000040000002d01000005000000140220025c0a0500000013022002081a1c000000fb0280fe0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01020004000000f001010008000000320aac03621201000000787908000000320a8101241801000000797908000000320a8101161601000000787908000000320a8101c71401000000667908000000320a8101411101000000797908000000320a8101df0f01000000787908000000320a81010d0c01000000787908000000320a8101be0a01000000667908000000320a8002520401000000797908000000320a8002440201000000787908000000320a800282000100000066791c000000fb0220ff0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001020008000000320ae101df18010000006f7908000000320ae101cb16010000006f7908000000320ae101fc11010000006f7908000000320a60035d0801000000787908000000320ae0020d05010000006f7908000000320ae002f902010000006f7908000000320ae0021b010100000078791c000000fb0280fe0000000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a7440f11200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01020004000000f001010008000000320aac035a11010000004c7908000000320a81015f13010000002d7908000000320a8101d70e010000004c7908000000320a8101b10d010000002b7908000000320a80028806010000003d791c000000fb0220ff0000000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7f40f11200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001020008000000320a6003cc0801000000ae7908000000320a6003c307010000004c791c000000fb0280fe0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01020004000000f001010008000000320a81017017010000002c7908000000320a81018d10010000002c7909000000320a8002ee07030000006c696d6508000000320a80029e03010000002c691c000000fb0220ff0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001020008000000320ae101c20c01000000306908000000320a6003af090100000030690a00000026060f000a00ffffffff0100000000001c000000fb021000070000000000bc02000000000102022253797374656d00231110662300000a0021008a0100000000020000005cf31200040000002d01020004000000f00101000300000000000000000000000000000000000000000000000000000000001c000000020048c2150100000000000068af1500b46b160000000000030101030a0a0112836600030f01000b01128378000011000a030100000112837800030f01000b0112836f000011000a02822c0012837900030f01000b0112836f00001100000a02962800029629000002863d00032701000112826c001282690012826d00000b0102859b031283780002869221028830000011000a030e00000112836600030100000112837800030f01000b01028830000011000a02862b0002859b031283780002822c0012837900030f01000b0112836f00001100000a0296280002962900000286122212836600030100000112837800030f01000b0112836f000011000a02822c0012837900030f01000b0112836f00001100000a029628000296290000000102859b03128378000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001050000050000000d0000004d45544146494c455049435400141d000099fbffffc80600000800141d670400000100090000036003000003001c00000000000500000009020000000005000000020101000000050000000102ffffff00050000002e0118000000050000000b0200000000050000000c020004601a1200000026060f001a00ffffffff000010000000c0ffffffa5ffffff201a0000a50300000b00000026060f000c004d617468547970650000c0001c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a7070f01200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01000008000000320a7e02ba010100000028791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7b70f01200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001000008000000320a7e02c4050100000029791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a71d0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01000004000000f001010008000000320a7f01830b0100000028791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7cd0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001000008000000320a7f01b3120100000029791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a72d0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01000004000000f001010008000000320a7f018c150100000028791c000000fb0205fee300000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7dd0ef1200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001000008000000320a7f01961901000000297908000000fa0200001000000000000000040000002d01000005000000140220025c0a0500000013022002081a1c000000fb0280fe0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01020004000000f001010008000000320aac03621201000000787908000000320a8101241801000000797908000000320a8101161601000000787908000000320a8101c71401000000667908000000320a8101411101000000797908000000320a8101df0f01000000787908000000320a81010d0c01000000787908000000320a8101be0a01000000667908000000320a8002520401000000797908000000320a8002440201000000787908000000320a800282000100000066791c000000fb0220ff0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001020008000000320ae101df18010000006f7908000000320ae101cb16010000006f7908000000320ae101fc11010000006f7908000000320a60035d0801000000787908000000320ae0020d05010000006f7908000000320ae002f902010000006f7908000000320ae0021b010100000078791c000000fb0280fe0000000000009001000000020002001053796d626f6c0000eb0d0a7440f11200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01020004000000f001010008000000320aac035a11010000004c7908000000320a81015f13010000002d7908000000320a8101d70e010000004c7908000000320a8101b10d010000002b7908000000320a80028806010000003d791c000000fb0220ff0000000000009001000000020002001053796d626f6c0000080e0a7f40f11200d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001020008000000320a6003cc0801000000ae7908000000320a6003c307010000004c791c000000fb0280fe0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01020004000000f001010008000000320a81017017010000002c7908000000320a81018d10010000002c7909000000320a8002ee07030000006c696d6508000000320a80029e03010000002c691c000000fb0220ff0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f57711106623040000002d01010004000000f001020008000000320ae101c20c01000000306908000000320a6003af090100000030690a00000026060f000a00ffffffff0100000000001c000000fb021000070000000000bc02000000000102022253797374656d00231110662300000a0021008a0100000000020000005cf31200040000002d01020004000000f0010100030000000000 Equation.3 01050000020000000b0000004571756174696f6e2e3300000000000000000000140000d0cf11e0a1b11ae1000000000000000000000000000000003e000300feff0900060000000000000000000000010000000100000000000000001000000200000001000000feffffff0000000000000000fffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffdffffff04000000feffffff05000000feffffff060000000700000008000000feffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff52006f006f007400200045006e00740072007900000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000016000500ffffffffffffffff0200000002ce020000000000c000000000000046000000000000000000000000301e1a6663fcca0103000000400900000000000001004f006c00650000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000a000201ffffffffffffffffffffffff000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001400000000000000010043006f006d0070004f0062006a00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000120002010100000004000000ffffffff00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000000660000000000000003004f0062006a0049006e0066006f0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000012000200ffffffffffffffffffffffff000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000030000000600000000000000feffffff02000000fefffffffeffffff05000000060000000700000008000000090000000a0000000b0000000c0000000d0000000e0000000f000000100000001100000012000000130000001400000015000000160000001700000018000000190000001a0000001b0000001c0000001d0000001e0000001f000000feffffff21000000220000002300000024000000feffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffff0100000208000000000000000000000000000000e01e2200000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000100feff030a0000ffffffff02ce020000000000c000000000000046170000004d6963726f736f6674204571756174696f6e20332e30000c0000004453204571756174696f6e000b0000004571756174696f6e2e3300f439b271000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000300040000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ffffffff030000000400000001000000ffffffff0000000000000000871c000067040000c00600000100090000036003000003001c00000000000500000009020000000005000000020101000000050000000102ffffff00050000002e0118000000050000000b0200000000050000000c020004e0191200000026060f001a00ffffffff000010000000c0ffffffa1ffffffa0190000a10300000b00000026060f000c004d617468547970650000c0001c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a6670f01200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01000008000000320a7e02bc0101000000287902004f006c0065005000720065007300300030003000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000180002010300000005000000ffffffff00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000004000000e8060000000000004500710075006100740069006f006e0020004e00610074006900760065000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000020000200ffffffffffffffffffffffff0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000002000000031010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ffffffffffffffffffffffff0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ffffffffffffffffffffffff0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a9170f01200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001000008000000320a7e02ac050100000029791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a67d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01000004000000f001010008000000320a83015f0b0100000028791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a92d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001000008000000320a830162120100000029791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a68d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01000004000000f001010008000000320a830123150100000028791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a93d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001000008000000320a8301131901000000297908000000fa0200001000000000000000040000002d0100000500000014022002380a050000001302200285191c000000fb0280fe0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01020004000000f001010008000000320aae030e1201000000787908000000320a8501ad1701000000797908000000320a8501ad1501000000787908000000320a85015e1401000000667908000000320a85019c1101000000797908000000320a8501e50d01000000797908000000320a8501e90b01000000787908000000320a85019a0a01000000667908000000320a8002460401000000797908000000320a8002460201000000787908000000320a800282000100000066791c000000fb0220ff0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001020008000000320ae5016218010000006f7908000000320ae5015c16010000006f7908000000320ae5019a0e010000006f7908000000320a6003340801000000787908000000320ae002fb04010000006f7908000000320ae002f502010000006f7908000000320ae0021f010100000079791c000000fb0280fe0000000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a6a40f11200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01020004000000f001010008000000320aae030711010000004c7908000000320a85010213010000002d7908000000320a85019510010000004c7908000000320a85017b0f010000002b7908000000320a80026806010000003d791c000000fb0220ff0000000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a9540f11200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001020008000000320a6003a70801000000ae7908000000320a60039b07010000004c791c000000fb0280fe0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01020004000000f001010008000000320a8501fb16010000002c7908000000320a8501330d010000002c7909000000320a8002ca07030000006c696d6508000000320a80029403010000002c691c000000fb0220ff0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001020008000000320ae501980c01000000306908000000320a60038d090100000030690a00000026060f000a00ffffffff0100000000001c000000fb021000070000000000bc02000000000102022253797374656d0000b00e660000000a0021008a0100000000020000005cf31200040000002d01020004000000f00101000300000000000000000000000000000000000000000000000000000000001c000000020048c2150100000000000058531500b46b160000000000030101030a0a0112836600030f01000b01128379000011000a030100000112837800030f01000b0112836f000011000a02822c0012837900030f01000b0112836f00001100000a02962800029629000002863d00032701000112826c001282690012826d00000b0102859b031283780002869221028830000011000a030e00000112836600030100000112837800030f01000b01028830000011000a02822c0012837900030f01000b0112836f000011000a02862b0002859b0312837900000296280002962900000286122212836600030100000112837800030f01000b0112836f000011000a02822c0012837900030f01000b0112836f00001100000a029628000296290000000102859b03128378000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001050000050000000d0000004d45544146494c455049435400871c000099fbffffc80600000800871c670400000100090000036003000003001c00000000000500000009020000000005000000020101000000050000000102ffffff00050000002e0118000000050000000b0200000000050000000c020004e0191200000026060f001a00ffffffff000010000000c0ffffffa1ffffffa0190000a10300000b00000026060f000c004d617468547970650000c0001c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a6670f01200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01000008000000320a7e02bc010100000028791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a9170f01200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001000008000000320a7e02ac050100000029791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a67d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01000004000000f001010008000000320a83015f0b0100000028791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a92d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001000008000000320a830162120100000029791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a68d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01000004000000f001010008000000320a830123150100000028791c000000fb0203fee300000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a93d0ef1200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001000008000000320a8301131901000000297908000000fa0200001000000000000000040000002d0100000500000014022002380a050000001302200285191c000000fb0280fe0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01020004000000f001010008000000320aae030e1201000000787908000000320a8501ad1701000000797908000000320a8501ad1501000000787908000000320a85015e1401000000667908000000320a85019c1101000000797908000000320a8501e50d01000000797908000000320a8501e90b01000000787908000000320a85019a0a01000000667908000000320a8002460401000000797908000000320a8002460201000000787908000000320a800282000100000066791c000000fb0220ff0000000000009001010000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001020008000000320ae5016218010000006f7908000000320ae5015c16010000006f7908000000320ae5019a0e010000006f7908000000320a6003340801000000787908000000320ae002fb04010000006f7908000000320ae002f502010000006f7908000000320ae0021f010100000079791c000000fb0280fe0000000000009001000000020002001053796d626f6c00006e0e0a6a40f11200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01020004000000f001010008000000320aae030711010000004c7908000000320a85010213010000002d7908000000320a85019510010000004c7908000000320a85017b0f010000002b7908000000320a80026806010000003d791c000000fb0220ff0000000000009001000000020002001053796d626f6c00003e0e0a9540f11200d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001020008000000320a6003a70801000000ae7908000000320a60039b07010000004c791c000000fb0280fe0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01020004000000f001010008000000320a8501fb16010000002c7908000000320a8501330d010000002c7909000000320a8002ca07030000006c696d6508000000320a80029403010000002c691c000000fb0220ff0000000000009001000000000402001054696d6573204e657720526f6d616e00d89ff377e19ff3772020f577b00e6600040000002d01010004000000f001020008000000320ae501980c01000000306908000000320a60038d090100000030690a00000026060f000a00ffffffff0100000000001c000000fb021000070000000000bc02000000000102022253797374656d0000b00e660000000a0021008a0100000000020000005cf31200040000002d01020004000000f0010100030000000000III.2 TURUNANPARSIALAndaikanf adalahfungsi denganduapeubahxdany. Jikaydijagaagar tetap konstan,misalnya oy y maka( )oy x f , adalah fungsi dengan peubah tunggalx.Turunannyadiox x disebutTurunanparsialfterhadapxdi( )o oy x ,dandinyatakan sebagai ( )o o xy x f , jadi

Dengan cara serupa turunan parsial f terhadapydi( )o oy x ,dinyatakan dengan( )o o yy x f , dan dirumuskan dengan

Daripada menghitung ( )o o xy x f ,dan ( )o o yy x f ,secara langsung dari rumus didalam kotak diatas,biasanya kita dapat menentukan ( ) y x fx,da dengan mengunakan aturan aturanstandar turunan, kemudian kita memsubtitusikano oy y dan x x .Contoh 1:Tentukan( ) 2 , 1xf dan( ) 2 , 1yfjika ( )3 23 , y y x y x f + Penyelesaian :Untukmenentukan( ) y x fx,kitaanggapysebagai konstantadanmendiferensialkannya terhadap x, menghasilkan

( ) 0 2 , + xy y x fx 4( ) [ ] ( ) ( )( ) ( ) ( )( ) ( )( ) ( )2 2 2 22 2 2 22 2 2 22 2 2 2sin 2 cos .sin . 2 . cos2 . sin cossin sinxy x xy y xxzxy x y xy xx xy xyxxy xxxxy xyxxxz+ + ++( ) [ ] ( ) ( )( ) ( ) ( )( ) ( )( ) ( )2 2 2 22 2 2 22 2 2 22 2 2 2sin 2 cos .sin . 2 . cos2 . sin cossin sinxy x xy y xxzxy x y xy xx xy xyxxy xxxxy xyxxxz+ + ++( ) [ ]( ) ( )( )( )2 32 22 2 22 2cos . 22 . coscossinxy y xyzxy xy xxyyxy xxyyxyz jadi( ) 2 , 1xf= 2.1.2= 4Dengancara yangsama, kita anggap xsebagai konstanta dan menndiferensialkanya terhadap y, dan menghasilkan ( )2 29 , y x y x fy+ jadi ( ) 2 , 1yf = 37 2 . 9 12 2 +Jika ( ) y x f z , kita menggunakan notasi-notasi alternatif berikut( )( )x y x fxzy x fx,, ( )( )y y x fyzy x fy,,( )( )o oy x o o xxzy x f,| , ( )( )o oy x o o yyzy x f,| ,Simbol adalahtanda turunan parsialSimbol simbolydanx mempersentasikanoperator-operator linear,samaseperti operator-operatordxddan Dx padaturunan.Contoh 2: Jika ( )2 2sin xy x z tentukan yzdanxzPenyelesaian 5INTERPRESTASI GEOMETRIK DAN INTERPRESTASI FISIS.Tinjaulah permukaan yang mempunyai persamaan ( ) y x f z , bidang oy y memotong permukaanini pada kurvabidang QPR (gambar1 hal 256)Dannilai dari( )o o xy x f ,adalahkemiringan garis singgungterhadapkurvaini di ( ) ( )o o o oy x f y x P , , ,.Demikian pula, bidangox x memotong permukaan tersebutdi kurva bidangLPM(gambar2hal 257)dan ( )o o yy x f ,adalahkemiringangarissinggung dengan kurva ini di P.Turunan-turunan parsial juga dapat diinterprestasikan sebagai laju (sesaat)perubahan.Andaikan sebuah senarbiolaterbentang diantaratitik A dan B, dan begetar pada bidang xz (gambar3 hal 257) menunjukkanposisi senar tersebut pada waktu t.Jika s = f(x,t) menyatakan tinggi senar di titik Pdengan absis x pada waktu t, maka xz adalah kemiringansenar di P, dantzadalahlajuwaktudari perubahanketinggiandari Pdi sepanjang garisvertikalyang diketahui . Dengan kata lain, tz adalah kecepatanvertikal 6dari PContoh 3:Permukaan ( )2 22 9 , y x y x f z dan bidangy = 1 berpotongan dalamsebuah kurva seperti pada gambar 1. Tentukan persamaan persamaanparametrikuntuk garis singgungdi ) 2 , 1 , 2 ( Penyelesaian ( ) ( ) ( ) x y x y x fx4 2 321,212 2 Sehingga( ) 2 1 , 2 xfbilanganini adalahkemiringangaarissinggungterhadap kurvadi) 2 , 1 , 2 (:dalamhal ini1 / 2 adalahrasiokenaikanterhadappenambahandi sepanjang garis singgung tersebut .Hasilnya adalah bahwa garis ini mempunyai bilangan-bilangan arah( ) 2 , 0 , 1 dankarena garis ini melalui ) 2 , 1 , 2 ( maka

t z y x 2 2 1 1 2 + Menghsilkan persamana-persamaan parametrik yang diinginkan.Turunan Parsial yang Lebih TinggiKarena turunan parsial darisuatu fungsi x dan y, secara umu adalh sebuah fungsilain dari dua peubahyang sama tersebut, maka turunan tersebut dapat dideferensialkansecara parsial terhadap xdan y, menghasilkan empat buahturunanparsial kedua(secondpartialderivative) dari f.722xfxfxfxx ,`

.|

22yfyfyfyy

,`

.|( )x y fxfyf fy x xy ,`

.| 2

( )y x fyfxf fxy yx

,`

.| 2Contoh 4:Tentukan empat turunan parsial dari ( ) ( )2 3/ sin , y x y x xe y x fy+ Penyelesaian( )2 23 cos1, y xyxye y x fyx+

,`

.| ( )2 23 cos1, y xyxye y x fyy+

,`

.| ( )226 sin1, xyyxyy x fxx+

,`

.|( )332 cos2sin , xyxyxyxyxxe y x fyyy+

,`

.|

,`

.|+ ( ) y xyxy yxyxe y x fyxy22 36 cos1sin , +

,`

.|+

,`

.| ( ) y xyxy yxyxe y x fyyx22 36 cos1sin , +

,`

.|+

,`

.| Dariyx xtf f yang sebenarnya merupakan kasus untuk fungsidengan dua peubahyangDijumpai pada bab pertama.Turunan turunan parsial ketga atau lebih dapat didefinisikan secara analogis, dan notasi penulisan serupa.Jadijika f fungsi dengan dua peubah x dan y , maka turunan parsial 8ketigaf diperolehdenganmendeferensialkanf secaraparsial. Pertamaterhadapxdan kemudian dua kaliterhadap y , dapat dinyatakandengan : xyyfx yfx y fy xfy y ]]]

]]]

,`

.|22 2Secara keseluruhan terdapat delapanturunan parsial ketiga.Fungsi dengan lebih dari Dua PeubahMisalkanf adalah fungsidengan tiga peubah x,y dan z. Turunanparsial f terhadap x di (x,y,z) dinyatakan dengan ( ) z y x fx, , atau( )xz y x f , , dan didefinisikansebagai( )( ) ( )xz y x f z y x x fz y x fxx + , , , ,lim , ,0Jadi,( ) z y x fx, ,dapat diperoleh dengan melakukan y dan z sebagai konstanta mendeferensialkan terhaderhadap yap x.Turunan turunan parsialterhadap y dan zdidefinisikan secara analogis. Turunan turunan parsialdarifungsi dengan empat peubahatau lebih dapat didefinisikandengan cara yang sama. Turunan turunan parsial, sepertixyz xyf dan fyang menggunakan pendeferensialanterhadaplebihdari satupeubahdisebutTurunanparsial campuran.(mixedpartial derivative)Contoh 5:Jika ( ) zx yz xy z y x f 3 2 , , + + tentukan z y xf dan f f ,..92 2 2 2 2 2 2 2 24 22 2y x w y x w y x we wxz e xzwe zx w x wT+ + + + + +

,`

.|

,`

.| Penyelesaian Untuk memperoleh xf kita anggap y dan z sebagai konstanta, dan mendeferensialkan terhadappeubah x. Jadi( ) z y z y x fx3 , , + ( ) z x z y x fy2 , , + ( ) x y z y x fz3 2 , , + Contoh 6. Jika ( )2 2 2, , ,y x we z z y x w T+ + tentukan seluruh turnan parsial pertama dan 22 2 2, ,zTw x Tx wT Penyelesaian :2 2 2 2 2 22y x w y x we wz e zw wT+ + + +

,`

.|22 2 2 2 2 22y x w y x we xz e zx xT+ + + +

,`

.|2 2 2 2 2 22y x w y x we yz e zy yT+ + + +

,`

.|2 2 2 2 2 2y x w y x we e zz zT+ + + +

,`

.|Turunan parsial lainnya102 2 2 2 2 2 2 2 24 22 2y x w y x w y x we wxz e wzxe zw x w x T+ + + + + +

,`

.|

,`

.| ( ) 02 2 2 2 2 22222

,`

.|+ + + + y x w y x weze zz zTSoal1. Tentukan seluruh turunan parsial pertama dari setiap fungsi berikuta. ( ) ( )42 , y x y x f b. ( ) x e y x fysin , c. ( )xyx y x g ,2. Buktukanbahwa 02 2 + y x fx y f dari ( )5 3 3 22 , y x y x y x f 3. Jika ( ) ( ) ( ) 2 , 3 2 , 32, y xF dan F tentukanxy y xy x F4. Berikandalambentuk limit turunan-turunan parsialberikuta. ( ) z y x fy, ,c. ( ) z y x w Gx, , ,b.( ) z y x fz, , d. ( ) t z y xz,. ,. ,. 11