Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

22
_BAHASA LATIN_ Penggunaan bahasa latin – tidak berubah, tetap Nama” obat dan sediaan obat Nama” bahan kimia Nama” tanaman, hewan, organ” dan jaringan tubuh Semua istilah farmasi dan kedokteran menggunakan bahasa latin Bahasa latin sebagai bahasa ilmiah Tiap kalimat dalam bahasa latin hanya memiliki 1 arti Bahasa Latin : bahasa sudah mati (tidak untuk percakapan sehari-hari) Berasal dari yunani kuno Tidak mengalami perubahan secara tata bahasa (arti dan tulisannya tetap) Penggolongan kata dalam bahasa latin Kata Benda (Substantiva) Kata Sifat (Adiectiva) Kata Kerja (Verba) Kata Keterangan (Adverbia) Kata Bilangan (Numeralia) Kata Ganti (Pronomia) Kata Depan (Prepositiones) Kata Penghubung (Coniunctiones)

Transcript of Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Page 1: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

_BAHASA LATIN_

Penggunaan bahasa latin – tidak berubah, tetapNama” obat dan sediaan obatNama” bahan kimiaNama” tanaman, hewan, organ” dan jaringan tubuh

Semua istilah farmasi dan kedokteran menggunakan bahasa latin

Bahasa latin sebagai bahasa ilmiahTiap kalimat dalam bahasa latin hanya memiliki 1 artiBahasa Latin : bahasa sudah mati (tidak untuk percakapan sehari-

hari)Berasal dari yunani kunoTidak mengalami perubahan secara tata bahasa (arti dan

tulisannya tetap)

Penggolongan kata dalam bahasa latin

Kata Benda (Substantiva)

Kata Sifat (Adiectiva)

Kata Kerja (Verba)

Kata Keterangan (Adverbia)

Kata Bilangan (Numeralia)

Kata Ganti (Pronomia)

Kata Depan (Prepositiones)

Kata Penghubung (Coniunctiones)

_KATA BENDA_

Kata benda dikenal ada 3 jenis kelamin:Masculinum = jantan (m)

Page 2: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Femininum = betina (f)Neutrum = banci (n)

Kata benda dapat berubah bentuk (akhirannya) sesuai dengan jabatannya dalam kalimat, yang dikenal dengan CASUS (Casus I, II, III, IV, V, VI) dalam bentuk singularis dan pluralis.

Atas dasar bentuk perubahannya, kata benda dibagi dalam 5 DEKLINASI (Deklinasi I, II, III, IV, V)

_CASUS KATA BENDA_

CASUS I NOMINATIVUS (N)Jika sebagai subjek/pelaku (pokok kalimat)

CASUS II GENETIVUS (G)Jika berfungsi sebagai pemilikMisalnya : dua kata berdampingan

Tablet asetosal g

Page 3: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

CASUS III DATIVUS Objek penyerta – didahului kata pada (terjemahan)Tandailah pada mata kanan dan kiri

dat dat

CASUS IV ACCUSATIVUSObjek pemilik – terkait dengan kata kerja bentuk pemilikMisalnya : ambillah 200 mg parasetamol

Acc g

Memiliki kata depan:o ad : sampai

o ante : sebelum

o durante : saat makan

o post : sesudah/ setelah

o per : melalui

o contra : anti/ melawan

o in (ke) : in manus medici acc g

o in (dalam) : da in lagena abl

CASUS V VOCATIVUSBentuk seruan – jarang digunakanMisalnya : mamanggil orang

Voc

CASUS VI ABLATIVUSAlat, tempat, waktuMisalnya : waktu page mane

Abl Buatlah massa pil dengan PGA

Acc g abl

Mempunyai kata depan:o cum (dengan)

o sine (tanpa)

o e (berasal dari)

Page 4: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

o pro (untuk)

o in (dalam)

Keenam CASUS tersebut dapat dijumpai dalam bentuk singularis dan pluralis.Contoh:

Singularis PluralisNom Tabula TabulaeGen Tabulae TabularumDat Tabulae TabulisAcc Tabulam TabulasVoc Tabula TabulaeAbl Tabula Tabulis

_DEKLINASI_

Bentuk perubahan kata benda digolongkan menjadi 5 golongan: DEKLINASI I : berakhiran –a

(dengan jenis kelamin betina = feminia) DEKLINASI II

a. berakhiran –us, -erkeduanya berjenis kelamin jantan = maskulina

b. berakhiran –um (banci = neutrum) DEKLINASI III : akhiran tidak menentu (m, f, n) DEKLINASI IV

a. berakhiran –us (m)b. berakhiran –u (f)

DEKLINASI V : berakhiran –ies (f), kecuali dies (m) = hari

Dalam bahasa latin – sebagian besar I, II, III

KESIMPULAN1. Kata” yang diturunkan menurut DEKLINASI I adalah kata benda

yang berakhiran –a

Page 5: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

2. Menurut DEKLINASI II yang berakhiran-us, -er (m)-um (n)

3. Menurut DEKLINASI III yang berakhiran selain –a, -us, -er, dan –um (f, m, n)

CATATAN Ada yang –a (n) >> termasuk DEKLINASI III Ini sedikit

_DEKLINASI I_

Tanda” :1. Casus nominativus singularis berakhiran –a dengan jenis kelamin

(f)2. Casus genetivus singularis berakhiran –ae

Contoh: pilula = pil

Singularis PluralisNom Pilul-a Pilul-aeGen Pilul-ae Pilul-arumDat Pilul-ae Pilul-isAcc Pilul-am Pilul-asVoc Pilul-a Pilul-aeAbl Pilul-a Pilul-is

CONTOH KATA” DEKLINASI I Aqua, ae = air Cera, ae = malam/ lilin Charta, ae = kertas Forma, ae = bentuk Formula, ae = resep Gutta, ae = tetes Hora, ae = jam, saat Farina, ae = tepung

Pilula, ae = pil Pasta, ae = pasta Lagena, ae = botol Mixture, ae = campuran Olivia, ae = zaitun Pulpa, ae = daging buah Lana, ae = bulu domba Terra, ae = tanah

Page 6: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Vesica, ae = gelembung Arteria, ae = pembuluh arteri

_DEKLINASI II A_Akhiran –us (m)

Gen sing : -i

Tanda” :1. Casus nominativus singularis berakhiran:

–us dan –er dengan jenis kelamin jantan (m)2. Casus genetivus singularis berakhiran –i

Berakhiran –us (m)

Singularis PluralisNom Sirup-us Sirup-iGen Sirup-i Sirup-orumDat Sirup-o Sirup-isAcc Sirup-um Sirup-osVoc Sirup-e Sirup-iAbl Sirup-o Sirup-is

Berakhiran –er (m)Singularis Pluralis

Nom cancer Cancr-iGen Cancr-i Cancr-orumDat Cancr-o Cancr-isAcc Cancr-um Cancr-osVoc Cancer Cancr-iAbl Cancr-o Cancr-is

Contoh:

Page 7: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Anuus, i = tahun Nervus, i = syaraf Succus, i = getah Arillus = kulit biji Bulbus = umbi Capillus = rambut Digitus = jari Globulus = butiran

Locus = tempat Modus = cara Numerus = bilangan Oculus = mata Modus = cara Numerus = bilangan/ jumlah Oculus = mata Trochiscus = kue

Cervus = rusa Bulbus = umbi batang Digitus = jari Globulus = pil besar Locus = tempat Modus = cara

Mucus = mukosa Numerus = bilangan Sirupus = sirup Stilus = batang Trochiscus = kue Discus = cakram

_DEKLINASI II B_Akhiran : -um (n)

Gen sing : -i

Singularis PluralisNom Suppositorium Suppositori-aGen Suppositori-i Suppositori-orumDat Suppositori-o Suppositori-isAcc Suppositori-um Suppositori-aVoc Suppositori-um Suppositori-aAbl Suppositori-o Suppositori-is

Contoh:Emplastrum = plesterOvum = telurInfusum = rebusanInfundibulum = infusiAcidum = asam

Amylum = patiAntidotum = penawar racunBalneum = penangasCavum = cekunganCentrum = pusat

Page 8: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Dorsum = punggungExemplum = contohOleum = minyakBihorium = waktu antara 2 jamBiduum = waktu antara 2 hariButyrum = mentegaEpistomium = sumbat, tutupFiltrum = saringanFragmentum = potongan

Involucrum = balutLignum = kayuLinimentum = obat gosokBacillum = batangSedimentum = endapanSignum = tandaUnguentum = salepVitrum = wadah dari kaca

_DEKLINASI III A_Akhiran : ………? (m, f)

Gen sing : -is

Singularis PluralisNom Pulvis Pulver-esGen Pulver-is Pulver-umDat Pulver-i Pulver-ibusAcc Pulver-em Pulver-esVoc Pulvis Pulver-esAbl Pulver-e Pulver-ibus

Contoh: Auris (f) = telinga Aer (m) = udara Calor (m) = panas Color (m) = warna Liquor (m) = cairan Sapor (m) = rasa Dosis, eos (f) = dosis Venter (m) = perut Dens (m) = gigi Infans (m, f) = anak Mensis (m) = bulan Tussis (f) = batuk Pars (f) = bagian

Sulfas (m), nitras (m), carbonas (m), phosphas (m) …?

Compositio (f) = susunan Destillatio (f) = sulingan Dilatatio (f) = pelebaran Emulsio (f) = emulsi Refrigeratio (f) = pendinginan Maceratio (f) = perendaman Solutio (f) = larutan Lotio (f) = obat pencuci Praescriptio (f) = resep Pulvis (m) = serbuk Radix (m) = akar

Page 9: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Cortex (m) = kulit batang Quantitas (m) = jumlah

_DEKLINASI III B_akhiran: ………?

Gen sing : -is

Singularis PluralisNom Cochlear Cochlear-iaGen Cochlear-is Cochlear-iumDat Cochlear-i Cochlear-ibusAcc Cochlear Cochlear-iaVoc Cochlear Cochlear-iaAbl Cochlear-i Cochlear-ibus

c = cochlear cibarium – 1 sendok makan = 15 mLcp = cochlear puitis – 1 sendok bubur = 8 mLcth = cochlear theae – 1 sendok teh = 3 mL

Contoh lain:

Singularis PluralisNom Corpus Corpor-aGen Corpor-is Corpor-umDat Corpor-i Corpor-ibusAcc Corpus Corpor-aVoc Corpus Corpor-aAbl Corpor-e Corpor-ibus

Kekecualian

Singularis PluralisNom Gramma Grammat-aGen Grammat-is Grammat-umDat Grammat-i Grammat-isAcc Gramma Grammat-aVoc Gramma Grammat-a

Page 10: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Abl Grammat-e Grammat-is

Kata” yang termasuk DEKLINASI III B Nomen, inis = nama Caput, it is = kepala Lac, lactis = susu Semen, inis = biji Epithema, atis = obat

kompres Rhizoma, atis = akar tinggal Albumen, inis = putih telur

Elixir, iris = cairan beralkohol Pollen, inis = tepung sari Gargarisma, atis = obat cuci

tenggorokan Mel, mellis = madu Hepar, atis = hati Sulfur, uris = belerang

Sulfur sublimatum = dengan sublimasiSulfur depuratum = asliSulfur precipitatum = pengendapan

_DEKLINASI IV A_akhiran : -us (m)

Gen sing : -us

Singularis PluralisNom Spiritus Spirit-usGen Spirit-us Spirit-uumDat Spirit-ui Spirit-ibusAcc Spirit-um Spirit-usVoc Spiritus Spirit-usAbl Spirit-u Spirit-ibus

Spiritus dilutus = encer, alkohol 70%Spiritus fortior = mengandung alkohol 90%Spiritus = 90% alkohol

Kata” DEKLINASI IV A Mannus = tangan Apparatus = alat Usus = pemakaian Fruktus = buah Gradus = derajat

Page 11: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

_DEKLINASI IV B_akhiran : -u

Gen sing : -usSingularis Pluralis

Nom Cornu Corn-uaGen Corn-us Corn-uumDat Corn-ui Corn-ibusAcc Cornu Corn-uaVoc Cornu Corn-uaAbl Corn-u Corn-ibus

* cornu = tanduk

_DEKLINASI V_akhiran : -es, -ies

Gen sing : -ei

Singularis PluralisNom Dies Di-esGen Di-ei Di-erumDat Di-ei Di-ebusAcc Di-em Di-esVoc Dies Di-eAbl Di-e Di-ebus

Kata” yang termasuk DEKLINASI V Dies (m) = hari Facies (f) = muka

Page 12: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Scabies (f) = kudis Species (f) = jenis, bangsa atau rempah”

_ADIECTIVA_

Adiectiva/ kata sifat/ kata keadaan adalah kata yang menerangkan kata benda

Kata ini : casus, jenis kelamin dan singularis/pluralisnya sama atau sesuai dengan kata benda yang diterangkan.

Adiectiva dapat dikelompokkan dalam 2 golongan:I. Kata sifat : 3 akhiran >> -us, -a, -um dan –er, -a, -umII. Kata sifat : kurang dari 3 akhiran

a. dengan 2 akhiran : -is, -e, dan –ior, -iusb. dengan 1 akhiran : -ex dan –ns

_ADIECTIVA KELOMPOK I_3 akhiran

(-us, -a, -um, dan –er, -a, -um)( DEKLINASI I dan II )

SINGULARIS

Masculinum Femininum Neutrum

Nom Albus Alba Album

Gen Alb-i Alb-ae Alb-i

Dat Alb-o Alb-ae Alb-o

Acc Alb-um Alb-am Alb-um

Voc Alb-e Alba Album

Abl Alb-o Alb-a Alb-o

PLURALIS

Masculinum Femininum Neutrum

Nom Alb-i Alb-ae Alb-a

Gen Alb-orum Alb-arum Alb-orum

Dat Alb-is Alb-is Alb-is

Acc Alb-os Alb-as Alb-a

Voc Alb-i Alb-ae Alb-a

Abl Alb-is Alb-is Alb-is

Page 13: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Kata sifat yang golongan I Albus, a, um = putih Amarus, a, um = pahit Crasus, a, um = tebal Crudus, a, um = kasar Durus, a, um = keras Externus, a, um = luar Fervidus, a, um = panas Frigidus, a, um = dingin Limpidus, a, um = jernih Longus, a, um = panjang Parvus, a, um = kecil Proprius, a, um = sendiri Solidus, a, um = padat Tepidus, a, um = hangat Alternus, a, um = berganti-

ganti

Calidus, a, um = panas Continuus, a, um = terus-

menerus Dimidius, a, um = separo,

setengah Dilutus, a, um = encer Internus, a, um = dalam Flavus, a, um = kuning Fuscus, a, um = coklat Liquidus, a, um = cair Magnus, a, um = besar Ponderosus, a, um = berat Siccus, a, um = kering Spissus, a, um = kental Turbidus, a, um = keruh

Niger, a, um = hitam Ruber, a, um = merah Dexter, a, um = kanan

Sinister, a, um = kiri Liber, a, um = bebas

_ADIECTIVA KELOMPOK II_(kurang dari 3 akhiran)

DEKLINASI III A (2 akhiran)

Akhiran –is (m, f) dan –e (n)

Singularis Pluralis

Page 14: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem NeutrumNom Fortis Forte Fortes Fort-iaGen Fort-is Fort-is Fort-ium Fort-iumDat Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibusAcc Fort-em Forte Fort-es Fort-iaVoc Fortis Forte Fort-es Fort-iaAbl Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus

_ADIECTIVA GOLONGAN II_DEKLINASI III A (2 akhiran)

Akhiran –ior (m, f) dan –ius (n)

Singularis PluralisMasc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum

Nom Fortior Fortius Fortior-es Fortior-aGen Fortior-is Fortior-is Fortior-um Fortior-umDat Fortior-i Fortior-i Fortior-ibus Fortior-ibusAcc Fortior-em Fortius Fortior-es Fortior-aVoc Fortior Fortius Fortior-es Fortior-aAbl Fortior-e Fortior-e Fortior-ibus Fortior-ibus

ADIECTIVA DENGAN SATU AKHIRANDEKLINASI III B

Akhiran : -ex (m, f, n) dan –ns (m, f, n)

Akhiran : -ns

Singularis PluralisMasc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum

Nom Recens Recens Recent-es Recent-iaGen Recent-is Recent-is Recent-ium Recent-iumDat Recent-i Recent-i Recent-ibus Recent-ibusAcc Recent-em Recens Recent-es Recent-iaVoc Recens Recens Recent-es Recent-ia

Page 15: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

Abl Recent-ia Recent-i Recent-ibus Recent-ibus

Akhiran : -ex (m, f, n)

Singularis PluralisMasc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum

Nom Simplex Simplex Simplic-es Simplic-iaGen Simplic-is Simplic-is Simplic-ium Simplic-iumDat Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibusAcc Simplic-em Simplex Simplic-es Simplic-iaVoc Simplex Simplex Simplic-es Simplic-iaAbl Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibus

ADIECTIVA GOLONGAN II Sterilis, e = steril Aequalis, e = sama Dulcis, e = manis Solubilis, e = dapat larut Subtilis, e = halus Vulgaris, e = biasa

Fortis, e = kuat Fragilis, e = mudah patah Fortior, ius = kuat Simplex = sederhana Recens = segar Fragrans = berbau harum

_NUMERALIA_(KATA BILANGAN)

Kata bilangan ada yang termasuk kata sifat (adiectiva numeralia) dan kata keterangan (adverbia numeralia)

ADIECTIVA NUMERALIA1. Cardinal = kata bilangan utama, mis: 1, 2, 32. Ordinalia = kata bilangan yang tingkat, mis: ke-1, ke-2, ke-33. Distributiva = kata bilangan pembagian

Mis : tiap” satu, tiap” dua, tiap” tiga

ADVERBIA NUMERALIAKata ini menerangkan kata kerja, mis 1x, 2x, 3x

Cardinalia Ordinalia Distributiva Adverbia Numeralia

Page 16: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

1 Unus, a, um Primus, a, um Singuli, ae, a Semel2 Duo, ae, o Secundus, a,

umBini, ae, a Bis

3 Tres, tres, tria Tertius, a, um Terni, ae, a Ter4 Quattuor Quartus, a,

umQuaterni, ae,

aQuarter

5 Quinque Quintus, a, um

Quini, ae, a Quinquies

6 Sex Sextus, a, um7 Septem Septimus, a,

um8 Octo Octavus, a,

um9 Novem Nonus, a, um10

Decem Decimus, a, um

11

Undecim

12

Duodecim

13 Tredecim14 Quattuordeci

m15 Quindecim16 Sedecim17 Septemdecim18 Duodeviginti19 Undeviginti20 Viginti30 Triginta40 Quadraginta50 Quiinquaginta60 Sexaginta

70 Septuaginta80 Octoginta90 Nonaginta

100 Centum200 Ducenta300 Trecenta400 Quadringenta500 Quingenta600 Sescenta700 Septingenta800 Octingenta900 Nongenta100

0Mille

_PRAESCRIPTIO_

Page 17: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

(RESEP)

= permintaan tertulis dari dokter ke apoteker untuk menyediakan/ membuat obat bagi pasiennya

Bagian pokok dari resep, selain nama dokter, nama S.I.P. , alamat, tempat dan tanggal penulisan, paraf dokter

Contoh:R/ Theophyllin mg 100

HCl Ephedrin mg 15 Prednison mg 3

m. f. l. a. pulv. d. t. d. No. XLVda in capsS. t. d. d. caps. l.

Bagian” resep:1. Superscriptio: tanda R/ singkatan dari recipe, artinya ambillah2. Inscriptio: bagian ini merupakan tubuh dari resep yang terdiri dari

bahan” yang harus diambil serta jumlahnya.3. Subscriptio: bagian ini merupakan perintah petunjuk peracikan.

Pada contoh di atas adalahm. f. la. pulv. d. t. d. No. XLVda in caps

4. Signature: bagian ini menjelaskan aturan pemakaian obat tersebut.Pada contoh di atas adalah

s. t. d. d. caps. l

Kelengkapan singkatan resep di atasRecipe

Theophyllini milligrammata centum Gen accHydrochloratis Ephedrini milligrammata quindecim

Gen accPrednisoni milligrammata tria

Gen AccMisce fac lege artis pulverem

Abl Gen Acc sing

Page 18: Bahasa Latin (Dr. Siti Aminah, S.U, Apt)

da tales doses numero quadraginta quinque acc pl abl

da in capsulis abl pl

Signater de die capsulam unam Abl acc

Artinya:Ambillah100 mg Theophyllin15 mg HCl Ephedrin3 mg PrednisoniCampur, buatlah sesuai aturan, serbuk bagi, serahkan sebesar sekian takaran dengan jumlah 45, berikan dalam kapsulTandailah: 3x sehari 1 kapsul