8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

download 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

of 19

Transcript of 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    1/19

    Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem KardiovaskularIvanalia Soli Deo

    102012359 / E4

    FAKULTAS KEDOKTERAN

    UNIVERSITAS KRISTEN KRIDA WAANA

    Ko!e"#on$en% ivanalia&$eo'(ivi)a"&*+!i$a&a(&i$

    Pendahuluan

    Dala, )*-*. ,an*"ia -e+e!a "e*,la. "i")e,"i")e, an "ana) #en)in& i"alna

    "aa "i")e, !e"#i!a"i "i")e, #en(e!naan "i")e, "a!a "i")e, +a!$iova"+*la! $"-& Sala. "a)*

    "i")e, )e!#en)in an a+an $i-a.a" $ala, ,a+ala. ini -e!+ai)an $enan "i")e,

    +a!$iova+*la!& Si")e, +a!$iova"+*la! a)a* -ia"a $i+enal $enan "i")e, "i!+*la"i ,e,ili+i

    *n"i *n)*+ ,e,-a6a n*)!ien $an a" +e "e,*a "el a!inan o!an $an "i")e, o!an "e!)a

    ,e,-a6a #!o$*+ a+.i! ,e)a-oli+ +el*a! $a!ina& Da!i )ia +o,#onen "i")e, ini an)*n

    ,e!*#a+an -aian an #alin *)a,a& 7an)*n an ,e,ili+i *n"i "e-aai #o,#a $a!a.

    "ana) #en)in $ala, +e.i$*#an ,an*"ia&

    8a$a ,a+ala. +ali ini a+an $iela"+an -e-e!a#a .al an -e!+ai)an $enan "i")e,

    +a!$iova"+*la! )e!*)a,a +o,#onen an)*n& Di.a!a#+an "e)ela. ,en$a#a)+an ,a)e!i $a!i

    ,a+ala. ini ,a.a"i"6a Fa+*l)a" Ke$o+)e!an UKRIDA $a#a) ,ene!)i ,enenai ")!*+)*! 

    ana)o,i $an .i")oloi an)*n "i+l*" $a!i an)*n -aai,ana a+)ivi)a" li")!i+ an)*n an

    no!,al $an )i$a+ no!,al )e!+.*"*" e+")!a"i")ol: "i!+*la"i "i")e,i+ $an "i!+*la"i #*l,onal&

    Da#a) ,ene)a.*i en;i,en;i, an -e+e!a #a$a "i")e, +a!$iova"+*le! a+)o!a+)o! 

    e+")!in"i+ ,a*#*n in)!in"i+ an ,e,#ena!*.i (*!a. an)*n $an ele+)!o+a!$io!ai

    EK

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    2/19

    !en$a.& 8e,-*l*. $a!a. -e!*n"i "e-aai "al*!an *n)*+ ,ena!a.+an $an ,ene-a!+an

    $a!a. $a!i an)*n +e "e,*a -aian )*-*. $an +e,*$ian $i+e,-ali+an +e an)*n& Da!a.

    a$ala. ,e$i*, #enan+*) )e,#a) la!*) a)a* )e!"*"#en"ina -a.an-a.an ,i"alna O2 O2

    n*)!ien ;a) "i"a ele+)!oli) $an .o!,on:&2

    2. Struktur Anatomi Jantung

    7an)*n ,e!*#a+an o!an -e!ona -e!o)o) $an -e!-en)*+ +e!*(*)& Ia )e!le)a+ $i an)a!a

     #a!*#a!* +i!i $an +anan $i $ae!a. an $i"e-*) ,e$ia")in*, $i -ela+an -a$an ")e!n*,

    $an $*a #e!)iana )e!le)a+ $i "i"i +i!i& =a"i" an -e!-en)*+ "i!+*la! #a$a +e!*(*) ini

    ,en.a$a# +e a)a" $an +e +anan "e$an+an #*n(a+na ,ena!a. +e -a6a. +e $e#an $an

    +e +i!i& 8*n(a+ an)*n -ia"ana )e!le)a+ "e)ini !*an in)e!+o")al +eli,a "e+i)a! 9 (, $a!i

    a!i" )ena.& U+*!an an)*n "e+i)a! 12 (, $a!i -a"i" +e #*n(a+ $enan le-a! "e+i)a! 9 (,

    $an )e-al "e+i)a! > (,&3

    2.1 Ruang Jantung4

    7an)*n $i-ai ole. "e#)a ve!)i+al ,ena$i e,#a) !*an% a)!i*, $e?)!*, a)!i*,

    "ini")!*, ven)!i(*l*" $e?)e! $an ven)!i(*l*" "ini")!*,& A)!i*, $e?)!*, )e!le)a+ an)e!io! 

    )e!.a$a# ven)!i(*l*" "ini")!*, $an ven)!i(*l*" $e?)e! an)e!io! )e!.a$a# ven)!i(*l*" "ini")e!&

    Din$in an)*n )e!"*"*n a)a" o)o) an)*n ,o(a!$i*, an $i l*a! )e!-*n+*" ole.

     #e!i(a!$i*, "e!o"*, an $i"e-*) e#i(a!$i*, $an $i -aian $ala, $ili#*)i ole. "ela#i"

    en$o).el an $i"e-*) en$o(a!$i*,&

    2.1.1 Atrium Dextra

    Te!$i!i $a!i a)!i*, #!o#ia $an a)!i(*la $e?)!a& A)!i*, #!o#ia ,e!*#a+an !*an $ian)a!a

    $*a vena (ava $an o")i*, a)!ioven)!i(*la!i"& Se$an+an a*!i(*la $e?)!a ,e!*#a+an +an)*n

    $ian)a!a v&(ava "*#e!io! $an ven)!i(*l*" $e?)!a& 8a$a #e!,*+aan $ala, a*!i(*la )e!$i!i

    "*#e!io! "*"*nan o)o) "e#e!)i ,a)a "i"i! $i"e-*) ,,e()ina)i&

    Di-aian $ala, a)!i*, $e?)!a $a#a) $i*,#ai -e-e!a#a l*-an ai)*% o")i*, v&(ava

    "*#e!io! o")i*, v&(ava ine!io! "in*" (o!ona!i*" $an o!a,ina -ena!*, ,ini,a!*,&

     O")i*, v&(ava "*#e!io! -e!,*a!a #a$a -aian #o")e!io! $a!i "in*" vena!*, l*-anna

    ,ena.a$a# +e ine!io! $an a)e!io! "e.ina $a!a. )i$a+ a+an lan"*n ,en** +e o")i*,

    a)!ioven)!i(*la!i" $e?)!a& O")i*, ini )i$a+ ,e,#*nai valv*la& O")i*, v&(ava ine!io!

    ,e,#*nai valv*la an $i"e-*) valv*la v&(ava ine!io!& Valv*la ini )e!a$i $a!i #eninian

    li#a)an en$o(a!$i*, an ,ele+a) #a$a "i"i ven)!al $an "ini")!a )e#i o")i*, v&(ava ine!io!&

    Sin*" (o!ona!i*" -e!,*a!a #a$a a)!i*, $e?)!a $ian)a!a v&(ava ine!io! $an o!a,en

    a)!ioven)!i(*la!i" $e?)!a& Sin*" ini -e!*n"i ,ene,-ali+an $a!a. $a!i "*-")an"ia o)o)

    2

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    3/19

     an)*n& e,#*ai +a)*- ai)* valv*la "in*" (o!ona!i*" an a+an ,en*)*# i+a a)!i*,

    $e?)!a -e!+on)!a+"i "e.ina $a!a. )i$a+ $a#a) ,a"*+ +e $ala, "in*" (o!ona!i*"& Fo!a,ina

    vena!*, ,ini,a!*, ,*a!a $a!i vv&(o!$i" ,ini,ae an lan"*n -e!,*a!a +e $ala,

    $e?)!a&

    8a$a $in$in $o!"al $a!i a)!i*, $e?)!a )e!$a#a) "*a)* "e#)*, an ,e,#*nai -an*na

    !*$i,en)e! $a!i o!a,en ovale an $i"e-*) o!a,en ovali"& Fo!a,en ovali" $i-en)*+ ole.

    ,*a!a +e$*a v&(ava $an ,*!a "in*" (o!ona!i*"& Di-aian )e#ina )e!$a#a) #enonolan an

    ,ene)a# #a$a o!an $e6a"a $i"e-*) li,-*" o""a ovali"& 8a$a -aian "*#e!io! $a!i li,-*"

    "e!in )i$a+ -e!"a)* $enan "e#)*, an ,en*)*#i o!a,en ovale "e.ina )e!a$i .*-*nan

    an)a!a a)!i*, $e?)!a $an "ini")!a an $i"e-*) o!a,en ova+e #e!"i")en) inne! a)!ial "e#)al

    $ee():& Se$an+an #eninian #a$a $ae!a. $a!i "e#)*, )e!le)a+ $ian)a!a o""a ovali" $an

    ,*a!a v&(ava "*#e!io! ,e,-en)*+ )*-e!(*l*,& F*n"ina ai)* *n)+ ,ena!a.+an v&(ava

    "*#e!io! ,en** +e o")i*, a)!ioven)!i(*la!i" $e?)!a&

    2.1.2 entri!ulus Dextra

    Ven)!*(*l*" $e?)!a ,ene,#a)i "e-aian -e"a! $a!i a(ie" ven)!ali" ")e!no(o")ali":& =a)a"

    $e?)!a ai)* "*l(*" (o!ona!i*" -a)a" "ini")!a ai)* "*l(*" loni)*$inali" an)e!io! -a)a"

    "*#e!io! ai)* (on*" an)e!io"*" $enan )!*n(*" #*l,onali" $an ine!io!na ,e,-en)*+ ,a!o

    a(*)*"& 8a$a ven)!i(*l*" $e?)!a )e!$a#a) $*a l*-an ai)*% o")i*, a)!ioven)!i(*la!i" $e?)!a $an

    o")i*, )!*n(*" #*l,onali"&

    O")i*, a)!ioven)!i(*la!i" $e?)!a ,e!*#a+a, a#e!)*!a -e!-en)*+ oval $enan $ia,e)e! 

    4(, $an $i+elilini ole. (in(in i-!o"a an +*a) $an #a$ana ,ele+a) valv*la )!i(*"#i$ali"&

    Valv*la )!i(*"#i$ali" "a,a $enan a)!ioven)!i(*la!i" $e?)!a ,enelilini o")i*, $enan

    le,-a!an )i#i" "e#e!)i $a*n ,ena!a. +e ven)!i(el& Valv*la )!i(*"#i$ali" )e!$i!i $a!i 3 $a*n

    an $i"e-*) (*"#i" an)e!io! (*"#i" #o")e!io" $an (*"#i" ,e$ialia& 8a$a #e!,*+a a)!i(el $a!i

    (*"#i" li(in $i)*)*#i ole. en$o(a!$i*, $a!i a)!i*, "e$an+an #e,*+aan ven)!i(*la!ina

    i!e*le!, )e#i -e-a"ana -e!e!ii $an $ile+a)i ole. (.o!$a )en$inae& .o!$a ini -e!*n"i

    *n)*+ ,en(ea. )e+anan -ali+ $an !e*i)a"i $a!a. +e $ala, a)!i*, "ela,a a"e "i")oli+&

    O")i*, )!*n(*" #*l,onali" ,e!*#a+an l*-an an -*la) )e!$a#a) #a$a #*n(a+ (on*"

    a)e!io"*"& O")i*, ini )e!le)a+ $i"e-ela. "*#e!io! $an "in")!a $a!i o")i*, a)!ioven)!i(*la!i"

    $e?)!a $an ,en*)*#i "e#)*, in)e!ven)!i(*la!i"&

    2.1." Atrium Sinistra

    Di"e-ela. $o!"al "*#e!io! an)a!a a)!i*, $e?)!*, $an "ini")!a )i$a+ ela"& Se$an+an

    $i"e-ela. ven)!al "*#e!io! $ile6a)i ole. ao!)a $an )!*n(*" #*l,onali"& A)!i*, "ini")!a

    ,e,#*nai $*a -aian ai)* a)!*, #!o#ia an )e!$a#a) ,*a!a 4 vv*l,onale" #a$a

    3

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    4/19

    ,a"in,a"in "i"i -e!,*a!a 2vena& *a!a vv*l,onale" ini )i$a+ ,e,#*nai +a)*#& 8a$a

    "e#)*, in)e!a)!io!*, )e!$a#a) (e+*nan an )e#ina $i-a)a"i ole. #eninian an

    ,enelilini valv*la o!a,en ovali" "i"a $a!i "e#)*, #!i,*, an -e!"a)* ,en*)*#i l*-an

    o!a,en ovale #a$a 6a+)* -ai la.i!& Se$an+an a*!i(*la "ini")!a -e!-en)*+ #anan "e,#i)

    $an le-i. ,elen+*n $i-an$in+an $enan $e?)!a& Di $ala, #e!,*+aanna )e!$a#a) !ii

    ,*"(*la! an $i"e-*) ,,e()ina)i&

    2.1.4 entri!ulus Sinistra

    8a$a #e!,*+aan ven)!i(*l*" "ini")!a )e!$a#a) $*a l*-an ai)*% o")i*, a)!ioven)!i(*la!i"

    "ini")!a $an o")i*, ao!)i(*,& O")i*, a)!ioven)!i(*la!i" "ini")!a "a,a $enan -aian $e?!a

     #a$a (*"#i" ,ele+a) (.o!$a )en$inae an -e!*,la. "e$i+i)& T!a-e(*la (a!nae "a,a $enan

    an $e?)!a )e)a#i -e!*,-la. le-i. -ana+ $an )e-al )e!*)a,a $i$ae!a. a#e? $an $in$in

    $o!"al an)*n& O")i*, ao!)i(*, ,e!*#a+an l*-an -*la) $i"e-ela. ven)!al $an $e?)!a $a!i

    o")i*, a)!ioven)!i(*la!i" "ini")!a ,e,#*nai valv*la "e,i*lna!i"&

    #ambar 1. Jantung $ampak Anterior%

    2.2 Katup Jantung2

    7an)*n $i#e!len+a#i "e*,la. +a)*# *n)*+ ,en(ea. $a!a. ,enali! +e a!a. an

    "ala.& Te!$a#a) e,#a) +a)*- *)a,a an)*n& Ka)*# a)!ioven)!i+*la! AV: +anan @ )!i+*"#i$

    +a)*# a)!io-en)!i+*la! AV: +i!i @ -i+*"#i$ +a)*# ao!)a $an +a)*# #*l,onal& Ka)*# AV

    +anan+i!i ,a"in,a"in )e!le)a+ $ian)a!a a)!i*, $an ven)!i+el $i "i"i +anan $an +i!i&

    Se,en)a!a i)* $*a +a)*# lainna +a)*# ao!)a $an +a)*# #*l,onal: )e!le)a+ $i #e!)e,*an $i

    ,ana a!)e!i -e"a! ,eninal+an ven)!i+el& Ke$*a +a)*# ini $i+enal "e-aai +a)*# "e,il*na! 

    4

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    5/19

    +a!ena ,e,ili+i )ia -*a. $a*n +a)*# an ,a"in,a"in ,i!i# +an)*n $an+al -e!-en)*+ 

     -*lan "a-i)&

    Ka)*# AV +anan+i!i ,e,-ia!+an $a!a. ,enali! $a!i a)!i*, +e $ala, ven)!i+el "ela,a

     #eni"ian ven)!i+el +e)i+a )e+anan a)!i*, ,ele-i.i )e+anan ven)!i+el: )e)a#i ,en(ea. ali!an

     -ali+ $a!a. $a!i ven)!i+el +e $ala, a)!i*, "e6a+)* #eno"onan ven)!i+el +e)i+a )e+anan

    ven)!i+el ,ele-i.i )e+anan a)!i*,:& Ka)*# AV +anan $i"e-*) *a +a)*# )!i+*"#i$ )!i a!)ina

    )ia: +a!ena )e!$i!i $a!i )ia $a*n +a)*#& Se,en)a!a +a)*# AV +i!i $i"e-*) -i+*"#i$ a)a* na,a

    lainna +a)*# ,i)!al +a!ena ,e,ili+i $*a $a*n +a)*#& Te#i)e#i $a*n +a)*# AV $ii+a) ole.

    enel i-!o"a )i#i" +*a) a!inan )i#e )en$ino"a i)* +o!$a )en$inea an ,en(ea. +a)*#

    )e!-ali+& Ko!$a )en$inea ,en(ea. +a)*# AV ,e,-*+a +ea!a. an -e!la6anan +e $ala,

    a)!i*, *n)*+ $i#a+"a ole. )e+anan ven)!i+el an )ini&

    Se,en)a!a i)* +a)*# ao!)a $an #*l,onali" $i#a+"a ,e,-*+a +e)i+a )e+anan ven)!i+el +i!i

    $an +anan ,a"in,ain ,ele-i.i )e+anan $i ao!)a $an a!)e!i #*l,onali" "e6a+)* +on)!a+"i

    $an #eno"onan ven)!i+el& 8en*)*#an )e!a$i +e)i+a ven)!i+el ,ele,a" $an )e+anan ven)!i+el

    )*!*n $i -a6a. )e+anan ao!)a $an a!)e!i #*l,onali"& Ka)*# an )e!)*)*# ,en(ea. $a!a.

    ,enali! $a!i a!)e!i +e,-ali +e $ala, ven)!i+el&

    #ambar 2. Katup&Katup Jantung

    2." Perikardium"

    8e!i+a!$i*, an ,ela#i"i an)*n ,e!*#a+an +an)*n "e!o!i-o"a -e!-en)*+ (on*" $an

    ,e!*#a+an #an+al #e,-*l*. $a!a.& Le)a+ #e!i+a!$i*, #a$a ,e$ia")in*, $i #o")e!io! 

    (o!#*" ")e!ni $an (a!)ilao (o")ali" IIIV $i an)e!io! ve!)e-!a ).o!a(ali" VVIII& 8e!i+a!$i*,

    ,e,#*nai $*a la#i"an ai)* la#i"an l*a! #e!i(a!$i*, i-!o"a/"a((*" e?)e!na: $an la#i"an

    $ala, la#i"an $ala, #e!i(a!$i*, "e!o"a/"a((*" in)e!na:&

    La#i"an l*a! a)a* #e!i(a!$i*, i-!o"a a)a* "a((*" e?)e!na )e!)ana, +o+o. #a$a

    5

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    6/19

    $ia!a,a $an #a$a #e!,*+aan #o")e!io! ")!en*, $enan $e,i+ian an)*n $i#e!)a.an #a$a

     #o"i"ina $i$ala, !ona $a$a& Ka!ena )e!$i!i $a!i a!inan i+a) i-!o"a la#i"an l*a! *a

    ,en(ea. )e!a$ina #e!enan an)*n an -e!le-i.an&  8e!i+a!$i*, i-!o"a ,ena$a+an

     #e!le+a)an #a$a $a)a!an #o")e!io! ")e!n*, le6a) lie!i(a!$io(o")e!nanali" "*#e!io! 

    -e!.*-*nan $enan **n "*#e!io! (o!#*" ")e!n*,: $an lie!i(a!$io(o")e!nanali" ine!io! 

    -e!.*-*nan $enan **n "*#e!io! (o!#*" ")e!ni:&

    *-*nan ini -e*n"i ,e,eli.a!a an)*n )e)a# #a$a #o"i"ina& 8e!i+a!$i*, i-!o"a $i

    an)e!io! $i#i"a.+an ole. #a!* $an #le*!a& Di#o")e!io! #e!i(a!$i*, i-!o"a -e!.*nan $enan

    a(ie" ,e$ia")inali" #a!* $an n& 8.!eni(*"& Di"e-ala. (a*$al ,ele+a) #a$a (en)!*,

    )en$ine*, $ia!a,a& 8e,-*l*. $a!a. an )e!-*n+*" ole. #e!i(a!$i*, i-!o"a ai)* ao!)a

    v&(ava "*#e!io! a*l,onali" $e?)!a $an "ini")!a "e!)a +ee,#a) vv*l,onale"&

    La#i"an $ala, a)a* #e!i(a!$i*, "e!o"a a)a* "a((*" in)e!na ,e!*#a+an ,e,-!an .al*"

    an -e!-a)a"an $enan "a((*" i-!o"a $an ,eli#*)i an)*n& 8a$a la#i"an ini ,enala,i

    invaina"i #a$a #e!,*+aan an)*n& Ole. "e-a- i)* la#i"an ini $i-ai ,ena$i $*a& La#i"an

    $ala, $i+enal "e-aai la#i"an vi"e!al a)a* e#i+a$i*, $an -aian ini ,eli#a) +e -ela+an

    *n)*+ ,e,-en)*+ la#i"an l*a! a)a* -aian #a!ie)al& 8a$a +ea$aan no!,al +e$*a la#i"an

    )e!a+.i! ini "alin ,ene,#el $an #a$a #e!,*+aanna $ile,-a-+an ole. (ai!an an

    $i.a"il+an ile. ,e,-!an "e!o"a& ai!an )e!"e-*) ,en(ea. !i+"i +e)i+a an)*n -e!+on)!a+"i

    $an !ela+"a"i&

    =aian #e!i(a!$i*, "e!o"a an ,en*)*#i #e!,-*l*. $a!a. "eola.ola. )e!"*"*n $ala,

     -en)*+ 2 )a-*n ai)* ao!)a $an )!*n(*" #*l,onali" )e!"*"*n $ala, "a)* )a-*n v&(ava

    "*#e!io! e) ine!io! $an +ee,#a) vv*l,onale" )e!"*"*n $ala, )a-*n lain an

     -e!le+a)anna )e!.a$a#) #a!" #a!ie)ali" ,e,-en)*+ "in*" o-liB*" #e!i(a!$i& Se$an+an "in*"

    an )e!le)a+ $i an)a!a ao!)a )!*n(*" #*l,o-ali" $i"e-ela. an)e!io! $an a)!i*, $i"e-ela.

     #o")e!io! $i"e-*) "in*" )!an"ve!"*" #e!i(a!$i&

    ". Struktur 'istologi Jantung

    ".1 Dinding Jantung 

    Din$in an)*n )e!$i!i a)a" 3 la#i"an $a!i $ala, +e l*a! ai)* en$o+a!$i*, ,io+a!$i*,

    $an e#i+a!$i*,& En$o+a!$i*, a$ala. "*a)* la#i"an )i#i" $i -aian $ala, ai)* "*a)* eni"

     a!inan e#i)el *ni+ an ,ela#i"i -aian $ala, "el*!*. "i")e, "i!+*la"i& io+a!$i*, a$ala.

    la#i"an )ena. an )e!$i!i $a!i o)o) an)*n $an ,e,-en)*+ -aian )e!-e"a! $a!i $in$in

    6

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    7/19

     an)*n& Se$an+an e#i+a!$i*, a$ala. la#i"an )i)i#i $i -aian l*a! an ,e,-*+*"

     an)*n&2

    La#i"an en$o+a!$i*, an)*n i$en)i+ $enan )*ni+a in)i,a a!)e!ia& La#i"an ini le-i. )e-al

     #a$a a)!i*, $i-an$in ven)!i(el& 8a$a la#i"an )e!$ala, )e!$a#a) la#i"an i-!oela")i"& La#i"an

    "*-en$o+a!$i*, ,e!*#a+an a!inan #eni+a) lona! #a$a $ae!a. ven)!i(el )e!i"i ole.

    ,o$ii+a"i o)o) an)*n ai)* "e!a-*) #*!+ine an ,e!*#a+an "i")e, +on$*+"i $i an)*n&

    La#i"an ,io+a!$i*, i$en)i+ $enan )*ni+a ,e$ia #a$a #e,-*l*. $a!a.& S*a)* "e!a) o)o)

     an)*n $i -a6a. ,i+!o"+o# (a.aa )e!li.a) "e-aai "e*,la. "el o)o) an)*n

    -e!ana")o,o"i": an )e!i+a) Cen$ )o en$ **n**n: #a$a $ae!a. i+a)an +.*"*" an

    $i"e-*) $i"+*" in)e!+ala!i"& Selain i)* )e!li.a) #*la in)i an le)a+na $i )ena.& >

    Din$in o)o an)*n )i$a+ "a,a )e-alna& Din$in ven)!i+el #alin )e-al $an $in$in $i

    "e-ela. +i!i le-i. )e-al $a!i $in$in ven)!i+el "e-ela. +anan "e-a- +e+*a)an +on)!a+"i $a!i

    ven)!i+el +i!i a*. le-i. -e"a! $a!i an +anan& Din$in a)!i*, )e!"*"*n a)a" o)o) an le-i.

    )i#i"& Se-ela. $ala, $in$in ven)!i+el $i)an$ai ole. -e!+a"-e!+a" o)o) an )e-al& =e-e!a#a

     -e!-en)*+ #*)in ai)* o)o)o)o) #a#ila!i"& 8a$a )e#i -a6a. o)o)o)o) ini )e!+ai) -enan

     -enan )en$on )i#i" ai)* +o!$a )en$inae& =enan-enan ini ,e,#*nai +ai)an +e$*a ai)*

     #a$a )e#i -a6a. +a)*# AV& Kai)an ini ,en.in$a!+an +elo#a+ +a)*# )e!$o!on ,a"*+ +e

    $ala, a)!i*, -ila ven)!i+el -e!+on)!a+"i&

    #ambar ". Jantung $ampak Dari Dalam(

    ".2 Rangka Jantung

    7

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    8/19

    Ran+a an)*n ,i!i# -an*nan #eno+on )e,#a) "e-aian -e"a! o)o) an)*n $an +a)*#

     an)*n ,ele+a)& Se-aain -e"a! $a!i !an+a an)*n )e!$i!i a)a" a!inan i+a) #a$a)& =aian

    *)a,ana )e!$i!i $a!i "e#)*, ,e,-!ana"e*, )!ioon*, i-!o"*, $an an*l*" i-!o"*"&

    4. Sistem Sirkulasi Jantung

    Da!a. )e!*" ,ene!*" ,enali!i "i")e, "i!+*la"i +e $an $a!i an)*n ,elal*i $*a len+*n

    va"+*la! #e,-*l*. $a!a.: )e!#i"a. $enan +e$*ana -e!a"al $a!i $an -e!a+.i! $i an)*n&

    Si!+*la"i $a!a. )e!"e-*) -i"a $i-e$a+n ,ena$i $*a ai)* "i!+*la"i #*l,onal "i!+*la"i #a!*:

    $an "i!+*la"i "i")e,i+& Si!+*la"i #*l,onal )e!$i!i $a!i len+*n )e!)*)*# #e,-*l*.#e,-*l*.

    an ,enan+*) $a!a. an)a!a an)*n $an #a!*& Se,en)a!a i)* "i!+*la"i "i")e,i+ a$ala.

    "i!+*i) #e,-*l*. an ,enan+*) $a!a. an)a!a an)*n $an "i")e, )*-*. lain&2

    Da!a. an +e,-ali+ +e "i!+*la"i "i")e,i+ ,a"*+ +e a)!i*, +anan ,elal*i $*a vena

     -e"a! vena (ava "*#e!io! $an ine!io!: "ala. "a)* ,ene,-ali+an $a!a. $a!i level $ia)a"

     an)*n $an an lain $a!i level $i-a6a. an)*& Te")e" $a!a. an ,a"*+ +e a)!i*, +anan

    )ela. +e,-ali $a!i a!inan )*-*. $i,ana O2  $i)a,-a.+an +e $ala,na& Da!a. an

    )e!o+"iena"i ini ,enali!+an $a!i a)!i*, +anan +e $ala, ven)!i+el +anan an ,e,o,#ana

    +el*a! a!)ei #*l,onali" an "ee!a ,e,-en)*+ $*a (a-an "a)* -e!alan +e ,a"in,a"in

    $a!i +e$*a #a!*& Ka!ena i)* "i"i +anan an)*n ,ene!i,a $a!a. $a!i "i!+*la"i "i")e,i+ $an

    ,e,o,#ana +e $ala, "i!+*la"i #a!*&4

    Di $ala, #a!* )e)e" $a!a. )e!"e-*) +e.ilanan O2 e?)!a $an ,ene!a# #a""o+an "ea! 

    O2 "e-el*, $i+e,-ali+an +e a)!i*, +i!i ,elal*i vena #*l,onali" an $a)an $a!i +e$*a

     #a!*& Da!a. +aa O2  an +e,-ali +e a)!i*, +i!i ini "elan*)na ,enali!+an +e $ala,

    ven)!i+el +i!i !ona #e,o,#a an ,en$o!on $a!a. +e "el*!*. "i")e, )*-*. +e(*ali #a!*

     a$i +i!i an)*n ,ene!i,a $a!a. $a!i "i!+*la"i "i")e,i+& Sa)* a!)e!i -e"a! an ,e,-a6a

    $a!a. ,ena*.i ven)!i+el +i!i a$ala. ao!)a& Ao!)a -e!(a-an(a-an ,ena$i a!)e!ia!)ei -e"a! 

    an ,en$a!a.i -e!-aai o!an )*-*.&4

    =e!-e$a $a!i "i!+*la"i #a!* $i,ana "e,*a $a!a. ,enali!+an +e #a!* "i!*+*la"i "i")e,i+ 

    $a#a) $i#an$an "e-aai "*a)* !an+aian al*! "eaa!& Se-aian $a!a. an $i#o,#a ole.

    vne)!i+el +i!i ,enali! +e o)o) "e-aian +e inal "e-aian +e o)a+ $an "e-aaina& Ka!ena

    i)* +el*a!an ven)!i+el +i!i )e!$i")!i-*"i "e$e,i+ian "e.ina "e)ia# -aian )*-*. ,ene!i,a

    $a!a. "ea! $a!a. a!)e!i an "a,a )i$a+ ,enali! $a!i o!an +e o!an&4

    Ka!ena i)* )e)e" $a!a. an +i)a )el*"*!i ,enali! .ana +e "a)* o!an "i")e,i+& Sel"el

     a!inan $i$ala, o!an )e!"e-*) ,ene!a# O2 $a!i $a!a. *n)*+ ,en.a"i+an ene!i $ala,

     #!o"e"na "el a!inan ,e,-en)*+ O2 "e-aai #!o$*+ ""a an $i)a-a.+an +e $ala, $a!a.&

    8

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    9/19

    Te)e"an $a!a. an "e+a!an .ilan +an$*nan O2 na "e-aia, $an ,enala,i #enin+a)an

    +an$*an O2  +e,-ali +e "i"i +anan an)*n an +e,-ali ,e,o,#ana +e #a!*& Sa)*

    "i!+*i) "ele"ai&4

    #ambar 4. Sistem Sirkulasi Pulmonal dan Sistemik (

    %. Akti)itas *istrik Jantung2

    %.1 Sel Kontraktil dan Sel +toritmik 

    Kon)!a+"i "el o)o) an)*n -e!*na *n)*+ ,enal*!+an $a!a. an $i#i(* ole. #o)en"ial

    a+"i& Te!$a#a) $*a eni" +.*"*" "el o)o) an)*n ai)* "el +on)!a+)il $an "el o)o!i,i+& Sel

    +on)!a+)il an ,e,-en)*+ 99 $a!i "el"el o)o) an)*n ,ela+*+an +e!a ,e+ani"

    ,e,o,#a $a!a.& Sel"el ini $ala, +ea$aan no!,al )i$a+ ,e,-en)*+ "en$i!i #o)en"ial

    a+"ina& Se-ali+na "el"el an)*n "i"ana an "e$i+i) )e)a#i "ana) #en)in ai)* "el

    o)o!i)l,i+ an )i$a+ -e!+on)!a+"i )e)a#i +.*"*" ,e,*lai $an ,ena.an)a!+an #o)en"ial a+"i

    an ,ene-a-+an +on)!a+"i "el"el an)*n +on)!a+)il&

    Sel o)o!i),i+ an)*n )i$a+ ,e,ili+i #o)en"ial i")i!a.a)& Sel"el ini ,ala. ,e,#e!li.a)+an

    a+)ivi)a" #e,a(* ai)* #o)en"ial ,e,-!anna "e(a!a #e!la.an )e!$e#ola!i"a"i an)a!a

     #o)en"ial a+"i "a,#ai a,-an )e!(a#ai "aa) ,e,-!an ,enala,i #o)en"ial a+"i& 8e!e"e!anla,-a) #o)en"ial ,e,-!an "el o)o!i),i+ +e a,-an $i"e-*) #o)en"ial #e,a(*& elal*i "i+l*"

     -e!*lan "el"el o)o!i),i+ )e!"e-*) ,e,i(* #o)en"ial a+"i an +e,*$ian ,ene-a! +e

    "el*!*. an)*n *n)*+ ,e,i(* $en*) -e!i!a,a )an#a !an"anan "a!a a#a#*n&

    %.2 Potensial Pema!u dan Potensial Aksi di Sel +toritmik 

    Fa"e a6al $e#ola!i"a"i la,-a) +e a,-an $i"e-a-+an ole. #en*!*nan "i+li" l*+" K G

    +el*a! $i"e!)ai +e-o(o!an NaG +e $ala, an -e!lan"*n la,-a) $an +on")an& 8e!,ea-ili)a"

    ,e,-!an )e!.a$a# K G ,en*!*n $ian)a!a $*a #o)en"ial a+"i +a!ena "al*!an K G  #e!la.an

    ,en*)*# #a$a #o)en"ial a+"i nea)i& 8en*)*#an la,-a) ini ,en*!ani ali!an +el*a! K G an

    9

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    10/19

    $ii+*)i $enan #en*!*nan !a$ien +on"en)!a"ina& Te!a$i inl*+" #a"i NaG +a!ena "al*!an

     NaG  -*+an ,e!*#+an "al*!an -e!vol)a"e "e.ina "elal* )e!-*+a& Ka!ena i)* -aian $ala,

    a+an ,ena$i le-i. nea)i $an "e(a!a #e!la.an -e!e"e! ,en** a,-an& Se-el*, ,en(a#ai

    a,-an "al*!an a2G )!an"ien "al*!an a2G  )i#e T: ,e,-*+a $an ,ene-a-+an inl*+"

    "in+a) a2G an "e,a+in ,en$e#ola!i"a"i ,e,-!an ,en** +e a,-an&

    7i+a a,-an )e!la. )e!(a#ai )e!-en)*+ a"e nai+ #o)en"ial a+"i "e-aai !e"#on )e!.a$a#

     #ena+)ian "al*!an a2G )i#e L:& al ini a+an $ii+*)i ole. inl*+" a2G $ala, *,la. -e"a!&

    Fa"e )*!*n $i"e-a- "e#e!)i -ia"ana ole. el*+" K G an )e!a$i +e)i+a #e!,ea-ili)a" K G

    ,enin+a) a+i-a) #ena+)ian "al*!an K G  -e!#in)* vol)a"e& Se)ela. #o)en"ial a+"i "ele"ai

    )e!a$i $e#ola!i"a"i la,-a) -e!i+*)na ,en** a,-an a+i-a) #en*)*#an "al*!an K G  "e(a!a

     #e!la.an&

    %." *etak Sel&Sel Jantung ,ang -ampu -elakukan +toritmisitas

    %.".1 odus sinuatrialis /SA node0

    Te!le)a+ #a$a $in$in a)!i*, $e?)!*, $i -aian +anan "*l(*" )e!,inali" )e#a) $i "e-ela.

    +anan ,*a!a vena (ava "*#e!io!& No$*" ini ,e!*#a+an a"al i,#*l" !i),i+ ele+)!oni+ "e(a!a

    o)o,a)i" $an )e!a)*! $enan !e+*en"i 0H0 +ali #e! ,eni) an "e(a!a "#on)an $i"e-a!+an +e

    "el*!*. o)o)o)o) an)*n a)!i*, $an ,ene-a-+an o)o)o)o) ini -e!+on)!a+"i&

    %.".2 odus atrioventri!ularis /A node0

    Te!le)a+ #a$a -aian -a6a. "e#)*, in)e!a!)e!iale )e#a) $i a)a" )e,#a) #e!le+a)an (*"#i"

    "e#)ali" valva )!i(*"#i$ali"& Da!i "ini i,#*l" an)*n $i+i!i, +e ven)!i+el ole. a"(i(*l*"

    a)!ioven)!i(*la!i"& No$*" ini $i")i,*la"i ole. elo,-an e+"i)a"i #a$a 6a+)* elo,-an ini

    ,elal*i ,o(a!$i*, a)!i*,& Ke(e#a)an +on$*+"i i,#*l" an)*n ,elal*i no$*"

    a)!ioven)!i(*la!i" "e+i)a! 011 $e)i+: ,e,-e!i+an 6a+)* an (*+*# *n)*+ a)!i*,

    ,eno"on+an $a!a.na +e $ala, ven)!i+el "e-el*, ven)!i+el ,*lai -e!+on)!a+"i&

    enl*a!+an i,#*l" $enan !e+*en"i 40>0 +ali #e! ,eni)&

    %."." as!i!ulus atrioventri!ularis /berkas 'is0S*a)* a!a" "el"el +.*"*" an -e!a"al $a!i no$*" AV $an ,a"*+ +e "e#)*,

    an)a!ven)!i+el& Di "ini -e!+a" )e!"e-*) )e!-ai ,ena$i (a-an -e!+a" +anan $an +i!i an

    )*!*n ,en*"*!i "e#)*, ,elen+*n ,enelilini **n !ona ven)!i+el $an -e!alan -ali+ 

    +e a!a. a)!i*, $i "e#anan $in$in l*a!& enel*a!+an i,#*l" $enan !e+*en"i 2040 +ali

     #e! ,eni)&

    %.".4 Serabut purkine

    Se!a-*) ini a+an ,ena$a+an +on)a+ $enan "el"el ven)!i+el& Da!i "el"el ven)!i+el

    i,#*l" $iali!+an +e "el"el an )e!$e+a) "e.ina "el*!*. "el a+an $i!an"an& Di ven)!i+el

    10

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    11/19

     *a )e!"e-a! "el"el #a(e ,a+e! i,#*l": an "e(a!a o)o,a)i" ,enel*a!+an i,#*l" $enan

    !e+*en"i 20 40 +ali #e! ,eni)&

    #ambar %. Sistem Kelistikan Jantung

    %.4 Aktivitas Pema!u ormal

    Sel"el an)*n $enan +e(e#a)an ini"ia"i #o)en"ial a+"i )e!)ini )e!le)a+ $i no$*" SA

    +a!ena i)* ia ,enen$ali+an -aian an)*n lainna #a$a )in+a) +e(e#a)an ini $an +a!enana

    $i+enal "e-aai #e,a(* an)*n& ai)* "el*!*. an)*n )e!e+"i)a"i ,e,i(* "el"el +on)!a+)il

     -e!+on)!a"i $an an)*n -e!$en*) $enan +e(e#a)an a)a* !e+*en"i an "a,a $enan no$*"

    SA& 7a!inan o)o!i),i+ lain )i$a+ $a#a) ,en.a"il+an i!a,a ala,ina an le-i. la,-a)

    +a!ena "*$a. $ia+)i+an ole. no$*" SA&

    Dala, analoi -e!i+*) $a#a) $ili.a) -aai,ana no$*" SA ,enalan+an -aian an)*n

    lainna $enan +e(e#a)an "en$i!i& i"alna "e-*a. +e!e)a ,e,ili+i 100 e!-on $enan

    )ia $ian)a!ana lo+o,o)i an ,a,#* -e!alan "en$i!i& Sa)* lo+o,o)i SA "a)* lainna AV

    $an "a)* lai "e!a) #*!+ine +e)iana -e!alan $enan +e(e#a)anna ,a"in,a"in:&

    Lo+o,o)i an $a#a) -e!alan "en$i!i $enan +e(e#a)an an le-i. !en$a. AV $an "e!a)

     #*!+ine: a+an )e!)a!i+ $enan +e(e#a)an le-i. )ini ole. lo+o,o)i an le-i. (e#a)

    "e.ina )i$a+ $a#a) -e!alan $enan +e(e#a)anna "en$i!i +a!ena $i)a!i+ ole. lo+o,o)i 

    an le-i. (e#a) SA:& Ke9 e!-on lainna a+an -e!alan $enan +e(e#a)an an

    $i.a"il+an ole. lo+o,o)i )e!(e#a)&

    %.% Aktivitas Pema!u Abnormal

    Ka$an "*a)* -aian an)*n ,i"alna "e!a) #*!+ine: ,ena$i "ana) #e+a !an"an $an

    ,enala,i $e#ola!i"a"i le-i. (e#a) $a!i no$*" SA& Dae!a. an )e!e+"i)a"i "e(a!a a-no!,al

    ini o+*" e+)!o#i+: ,e,i(* #o)en"ial a+"i #!e,a)*! an ,ene-a! +e "el*!*. an)*n

    "e-el*, no$*" SA $a#a) ,e,*lai #o)en"ial a+"i no!,alna& I,#*l" a-no!,al $a!i "*a)*

    11

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    12/19

    o+*" e+)!o#i+ $i ven)!i+el ,eni,-*l+an +on)!a+"i ven)!i+el #!e,a)*! KV8: a)a* $i"e-*)

     *a $enan e+)!a"i")ole&

    7i+a o+*" e+)!o#i+ )e!*" ,ele#a"+an ,*a)an $enan +e(e#a)an )ini ,a+a a+)ivi)a" SA

    a+an -e!#in$a. $a!i SA +e o+*" e+)o#i+& A+i-a)na +e(e#a)an an)*n ,ena$i "ana)

    ,enin+a) $an -e!lan*) $enan +e(e#a)an ini *n)*+ -e-e!a#a la,a "a,#ai o+*" e+)o#i+ 

    +e,-ali +e,-ali +e no!,al& Fo+*" e+)o#i+ ini $a#a) $i!e$a, ,elal*i o-a)o-a)an )e!)en)*

    ")i,*lan "e#e!)i +aein: +*!an )i$*! a)a* an"ie)a"&

    3. Siklus Jantung5

    Si+l*" an)*n a$ala. *!*)an +ea$ian $ala, "a)* $en*) an)*n& Si+l*" ini )e!a$i $ala,

    $*a a"e ai)* a"e $ia")ole $an "i")ole& Dia")ole a$ala. #e!io$e i")i!a.a) an ,eni+*)i

     #e!io$e +on)!a+"i& Se,en)a!a "i")ole a$ala. #e!io$e +on)!a+"i o)o) an -e!lan"*n "ela,a

    03 $e)i+&

    8a$a a6al $ia")ole $a!a. vena ,e,a"*+i a)!i*, +anan ,elal*i vena (ava "*#e!io! $an

    ine!io!& Da!a. an )e!o+"iena"i ,ele6a)i a)!i*, +i!i ,elal*i vena #*l,onali"& Ke$*a

    +a)*# an)!ioven)!i+*la! AV: )e!)*)*# $an $a!a. $i(ea. *n)*+ ,e,a"*+i a)!i*, +e $ala,

    ven)!i+el& Ka)*# #*l,onali" $an ao!)a )e!)*)*# ,en(ea. +e,-alina $a!a. $a!i a!)e!i

     #*l,onali" +e $ala, ven)!i+el +anan $an $a!i ao!)a +e $ala, ven)!i+el +i!i& Ke,*$ian

    $enan -e!)a,-a. -ana+na $a!a. an ,e,a"*+i +e$*a a)!i*, )e+anan $i $ala,na

    ,enin+a)J $an +e)i+a )e+anan $i $ala,na le-i. -e"a! $a!i ven)!i+el +a)*# AV )e!-*+a $an

    $a!a. ,*lai ,enali! $a!i a)!i*, +e $ala, ven)!i+el&

    Se,en)a!a i)* #a$a a"e "i")ole $in$in a)!i*, an $i!an"an ole. no$*" SA a+an

     -e!+on)!a"i an ,ene-a-+an +eia)an ,e,e!a" "i"a $a!a. $a!i a)!i*, +e $ala, ven)!i+el&

    Ven)!i+el ,ele-a! *n)*+ ,ene!i,a $a!a. $a!i a)!i*, $an +e,*$ian ,*lai -e!+on)!a+"i&

    Ke)i+a )e+anan $ala, ven)!i+el ,ele-i.i )e+anan $ala, a)!i*, +a)*# AV ,en*)*#& .o!$ae

    )en$inea ,en(ea. +a)*# )e!$o!on +e $ala, a)!i*,&Ven)!i+el )e!*" -e!+on)!a+"i& Ka)*# #*l,onali" $an ao!)a ,e,-*+a a+i-a) #enin+a)an

    )e+anan ini& Da!a. ,ene,-*! +el*a! $a!i venn)!i+el +anan +e $ala, a!)e!ia #*l,onali" $an

    $a!a. $a!i ven)!i+el +i!i ,ene,-*! +e $ala, ao!)a& Kon)!a+"i o)o) +e,*$ian -e!.en)i $an

    $enan $i,*laina !ela+"a"i o)o) "i+l*" -a!* $i,*lai& Se)ia# +on)!a+"i a+an $ii+*)i ole.

     #e!io$e !e!a+)e! a-"ol*) an "in+a) "aa) )i$a+ a$a ")i,*l*" an $a#a) ,en.a"il+an

    +on)!a+"i $an $ii+*)i #e!io$e !e!a+)e! !ela)i an "in+a) "aa) +on)!a+"i ,e,-*)*.+an

    ")i,*l*" an +*a)&

    12

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    13/19

    13

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    14/19

    (. n5im KardiovaskulerH

    Anali"i" en;i, an)*n $ala, #la",a ,e!*#a+an -aian $a!i #!oil $iano")i+ an

    ,eli#*)i !i6aa) eala $an ele+)!o+a!$io!a,& Anali"i" en;i, -e!)**an *n)*+ 

    ,en$iano"i" ina!+ ,io+a!$i*,& En;i, $ile#a"+an $a!i "el -ila "el ,enala,i (e$e!a $an

    ,e,-!anna #e(a.& Ke-ana+an en;i, )i$a+ "#e"ii+ $ala, .*-*nanna $enan o!an

    )e!)en)* an !*"a+&

    (.1 *aktat Dehidrogenase /*D'0 dan 6soen5imn,a

    A$a 5 ,a(a, LD i"oen;i, LD1LD5:& a"in,a"in i"oen;i, )e!"e-*) ,e,#*nai

     -e!a) ,ole+*l "e+i)a! 134&000 +Da& e!e+a ,enan$*n +o,-ina"i "*-*ni) $an &

    7an)*n le-i. -ana+ ,enan$*n LD1 "e$an+an .a)i $an o)o) ,enan$*n LD5&

    8e,e!i+"aan LD i"oen;i, $ila+*+an $enan (a!a ele+)!oo!e"i"& 8a$a ina!+ ,io+a!$i*,

    a+*) +a$a! LD1 ,ele-i.i +a$a! LD2 "e$an+an #a$a +ea$aan no!,al +a$a! LD1 le-i.

    !en$a. $i-an$in+an LD2&

    (.2 Kreatinin Kinase

    Ka!ena en;i, an -e!-e$a $ile#a"+an +e $ala, $a!a. #a$a #e!io$e an -e!-e$a "e)ela.

    ina!+ ,io+a!$i*, ,a+a "ana) #en)in ,eneval*a"i +a$a! en;i, an $i.*-*n+an

    $enan 6a+)* a6i)an& K!ea)inin" +ina"e creatinine kinase @ K: $an i"oen;i,na K=:

    a$ala. en;i, an $ianali"i" *n)*+ ,en$iano"i" ina!+ ,io+a!$i*, a+*) $an ,e!*#a+an

    en;i, #e!)a,a an ,enin+a) "aa) )e!a$i ina!+ ,io+a!$i*,&

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    15/19

    R8 "e(a!a no!,al -e!a$a $ala, "e!*, ,an*"ia $ala, *,la. an +e(il& K*".ne! $an

    Fel$,an ,ene,*+anna $ala, .e#a)o"i) 243H a, "e)ela. "el $i!an"an ole. "ena6a

    inla,a"i& R8 $i"in)e"i" $an $i"e+!e"i ole. .a)i "e-aai !e"#on" )e!.a$a# "i)o+in )e!*)a,a

    IL>& Si)o+in $i.a"il+an )e!*)a,a ole. ,ono"i) a)a* ,a+!oa *a ole. le*+o"i) lain a)a* "el

    en$o)el&

    8enin+a)an +a$a! R8 -ia"ana non"#e"ii+ )e)a#i ,e!*#a+an #e!)an$a !e"#on" a"e

    a+*) an "en"i)i )e!.a$a# "ena6a ine+"i*" ")i,*l*" i,*noloi+ +e!*"a+an a!inan $an

    inla,a"i a+*) lain& 8enin+a)an +a$a! R8 an ,ene)a# )e!a$i #a$a inla,a"i +!oni"

    ,eli#*)i #ena+i) a*)oi,*n $an ,lina"i& Inla,a"i +!oni" ,e!*#a+an +o,#onen an

     #en)in $ala, #e!+e,-aan $an #!o!e"i a!)e!io"+le!o"i"& Ka$a! R8 -e!.*-*nan *a

    $enan $i"*n"i en$o)el&

    (.% lektrolit Serum

    Da#a) ,e,ena!*.i #!ono"i" +lien $enan ina!+ ,io+a!$ a+*) a)a* "e)ia# +on$i"i

    an*an an)*n& Na)!i*, "e!*, ,en(e!,in+an +e"ei,-anan (ai!an !ela)i& Se(a!a *,*,

    .i#ona)!e,ia ,en*n*++an +ele-i.an (ai!an $an .i#e!na)!e,ia ,en*n*++an +e+*!anan

    (ai!an& Kal"i*, "ana) #en)in *n)*+ +oa*la"i $a!a. $an a+)ivi)a" -e*!o,*"+*la!&

    i#o+al"e,ia $an .i#e!+al"e,ia $a#a) ,ene-a-+an #e!*-a.an EK< $an $i"!i),ia&

    8. 7urah Jantung dan Kontroln,a

    Kon)!a+"i -e!*lan ,io+a!$i*, a$ala. $en*) an)*n& a"in,a"in $en*) ,e,o,#a

    $a!a. +el*a! $a!i an)*n& 7*,la. $a!a. an $i#o,#a +el*a! #e! $en*)an a$ala. vol*,e

    "e+*n(*# ")!o+e vol*,e:& *!a. an)*n cardiac output, O: a$ala. vol*,e $a!a. an

    $i#o,#a #e! ,eni) -e!an)*n #a$a .a"i +ali +e(e#a)an $en*) an)*n heart rate/ R: $an

    vol*,e "e+*n(*#  stroke volume/ SV:& *!a. an)*n #a$a o!an $e6a"a a$ala. an)a!a 45

    $an H li)e! #e! ,eni)& 8enin+a)an (*!a. an)*n $a#a) )e!a$i +a!ena #enin+a)an +e(e#a)an

    $en*) an)*n a)a* vol*,e "e+*n(*#&H

    D*a eni" +on)!ol an ,e,#ena!*.i i"i "e+*n(*# a$ala. +on)!ol in)!in"i+ $an +on)!ol

    e+")!in"i+& Kon)!ol in)!in"i+ -e!+ai)an $enan *,la. ali!an -ali+ vena $an +on)!ol e+")!in"i+ 

     -e!+ai)an $enan )in+a) ")i,*la"i "i,#a)i" #a$a an)*n& Ke$*a a+)o! ini ,enin+a)+an i"i

    "e+*n(*# $enan ,enin+a)+an +e+*a)an +on)!a+"i an)*n& Se(a!a "e$e!.ana +e+*a)an

    +on)!a+"i o)o) an)*n $a#a) $i*-a.*-a. ole. va!ia"i #anan a6al "e!a) o)o) an

    "elan*)na -e!an)*n #a$a )in+a) #eni"ian ven)!i+el "e-el*, +on)!a+"i +on)!ol in)!in"i+:

    $an va!ia"i )in+a) ")i,*la"i "i,#a)i" +on)!ol e+")!in"i+:&

    5

    15

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    16/19

    8.1 Kontrol 6ntrinsik 10

    *!a. an)*n $a#a) ,enin+a) a)a* ,en*!*n a+i-a) aaaa an -e+e!a "e(a!a

    in)!in"i+ $i an)*n& Kon)!ol in)!in"i+ a)a" (*!a. an)*n $i)en)*+an ole. #anan "e!a)"e!a)

    o)o) an)*n& A#a-ila "e!a)"e!a) o)o) an)*n $i!ean+an "a,#ai -a)a" )e!)en)* ,a+a

    +on)!+a)ili)a" a)a* +e,a,#*an an)*n *n)*+ ,e,o,#a a+an ,enin+a)& 8enin+a)an

    +on)!a+)ili)a" a+an ,enin+a)+an +e+*a)an "e)ia# $en*) "e.ina )e!a$i #enin+a)an

    vol*,e "e+*n(*# $an (*!a. an)*n& 8en*!*nan #e!eanan "e!a)"e!a) o)o) ,ene-a-+an

    +on)!a+)ili)a" $an +e+*a)an "e)ia# $en*)an -e!+*!an& =e!+*!anna vol*,e "e+*n(*#

    ,ene-a-+an #en*!*nan (*!a. an)*n&

    Ala"an +e$*a ,ena#a #e!eanan "e!a) o)o) an)*n ,enen)*+an (*!a. an)*n a$ala.

    ,enin+a)na ali!an -ali+ vena a+an ,e!ean+an $in$in a)!i*, +anan& 8e!eanan ini

    ,enin+a)+an +e(e#a)an #ele#a"an #o)en"ial a+"i no$*" SA $an +e(e#a)an $en*) an)*n

    .ina 20& 8enin+a)an +e(e#a)an $en*) an)*n $i"e!)ai #enin+a)an vol*,e "e+*n(*#

    $a#a) "e(a!a $!a")i" ,enin+a)+an (*!a. an)*n& Na,*n #enin+a)an (*!a. an)*n

    a+.i!na ,en*!*n+an vol*,e $ia")oli+a+.i!&

    8.2 Kontrol kstrinsik 2

    I"i "e+*n(*# *a -e!a$a $i -a6a. +on)!ol e+")!in"i+ ole. a+)o!a+)o! aan -e!a"al $a!i

    l*a! an)*n $enan an )e!#en)in a$ala. +e!a "a!a "i,#a)i" an)*n $an e#ine!in&

    S)i,*la"i "i,#a)i" $an e#ine!in ,enin+a)+an +on)!a+)ili)a" an)*n ai)* +e+*a)an

    +on)!a+"i $i "e)ia# VDA& Denan +a)a lain #a$a ")i,*la"i "i,#a)i" an*n -e!+on)!a+"i le-i.

    +*a) $an ,e,e!a. +el*a! le-i. -ana+ $a!a. an $i+an$*nna "e.ina #ene,#!o)an

    $a!a ,ena$i le-i. )*n)a"&

    S)i,*la"i "i,#a)i" ,enin+a)an+an i"i "e+*n(*# )i$a+ "aa $enan ,e,#e!+*a)

    +on)!a+)ili)a" an)*n )e)a#i *a $enan ,enin+a)+an ali!an -ali+ vena& S)i,*la"i "i,#a)i"

    ,ene-a-+an +on)!i+"i vena an ,e,e!a" le-i. -ana+ $a!a. $a!i vena +e an)*n

    ,enin+a)+an VDA $an +a!enana "e,a+in ,enin+a)+an i"i "e+*n(*#&

    9. lektrokardiogra)i /K#02

    A!*" li")!i+ an $i.a"il+an ole. o)o) an)*n ,ene-a! +e $ala, a!inan "e+i)a! an)*n

    $an $i.an)a!+an ,elal*i (ai!an )*-*.& Se-aian +e(il $a!i a+)ivi)a" li")!i+ ini ,en(a#ai

     #e!,*+aan )*-*.& Te,#a) a+)ivi)a" li")!i+ )e!"e-*) $a#a) $i$e)e+"i $enan ,en*na+an

    ele+)!o$a #e!e+a,& Re+a,an an $i.a"il+an a$ala. "*a)* ele+)!o+a!$io!a, a)a* "e!in

    $i+enal $enan EK

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    17/19

    A$a )ia .al #en)in $ala, ,e,#e!)i,-an+an a#a an $i#!e"en)a"i+an ole. EK

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    18/19

    Ka!ena a+)ivi)a" li")!i+ ,e,i(* a+)ivi)a" ,e+ani" ,a+a an*an #ola li")!i+ -ia"ana

    $i"e!)ai ole. an*an a+)ivi)a" +on)!a+)il an)*n& Ka!ena i)* eval*a"i #ola#ola EK< $a#a)

    ,e,-e!i ino!,a"i an -e!,anaa) ,enenai ")a)*" an)*n& 8eni,#anan *)a,a $a!i

    +ea$aan no!,al an $a#a) $i)e,*+an ,elal*i ele+)!o+a!$io!ai a$ala. +elainan +e(e#a)an

    $en*) an)*n +elainan i!a,a $an ,io#a)i an)*n& Sala. "a)* +elainan i!a,a an $a#a)

    $i$e)e+"i $a!i EK< a$ala. e+")!a"i")ol& E+")!a"i")ol a)a* +on)!a+"i ven)!i+el #!e,a)*! an

     -e!a"al $a!i "*a)* o+*" e+)o#i+ a$ala. #eni,#anan an #alin "e!in $ii)e,*+an&

    #ambar 8. #elombang K# ormal dan kstrasistol

    Pembahasan Kasus

    8a$a 8=L +ali ini +elo,#o+ "aa ,en$a#a)+an +a"*" "e-aai -e!i+*)% C"eo!an la+ila+i

     -e!*"ia 45 )a.*n $a)an +e !*,a. "a+i) +a!ena ,e!a"a+an -e!$e-a!$e-a!& 8a$a #e,e!i+"aan

    TD 120/H0 ,, T%3>3⁰ #a$a #e,e!i+"aan EK< $o+)e! ,ena)a+an #a"ien )e!"e-*)

    $i)e,*+an e+")!a"i")ol&

    7an)*n a$ala. "ala. "a)* "i")e, +a!$iova"+*la! *)a,a& Ia ,enala,i a+)ivi)a" li")!i+ 

    an ,eli#*)i $e#ola!i"a"i $an !e#ola!i"a"i& No$*" SA ,e!*#+an no$*" an ,e,ili+i

    .an)a!an i,#*" )e!(e#a)& E+")!a"i")ol "en$i!i ,e,ili+i na,a lain +on)!a+"i ven)!i+el #!e,a)*! 

    KV8:& E+")!a"i")ol $i"e-a-+an +a!ena "*a)* -a*nan an)*n ,i"alna "e!a) #*!+ine:

    ,ena$i "ana) #e+a !an"an $an ,enala,i $e#ola!i"a"i le-i. (e#a) $a!i no$*" SA& Dae!a.

    an )e!e+"i)a"i "e(a!a a-no!,al ini o+*" e+)!o#i+: ,e,i(* #o)en"ial a+"i #!e,a)*! an

    ,ene-a! +e "el*!*. an)*n "e-el*, no$*" SA $a#a) ,e,*lai #o)en"ial a+"i no!,alna&A+i-a)na +e(e#a)an an)*n ,ena$i "ana) ,enin+a) -e!$e-a!$e-a!:&

    EK< a$ala. !ai+ an $i-*a) ole. "e-*a. ele+)!o+a!$io!a an ,e!e+a, a+)ivi)a"

    +eli")!i+an an)*n $ala, 6a+)* )e!)en)*& Le6a) #e,e!i+"aan EK< inila. $a#a) $i)e,*+an

    e+")!a"i")ol $enan ,eli.a) !ai+ an )e!(a)a)& O!an an ,enala,i e+")!a"i")ol

    ,e,ili+i -en)*+ !ai+ an -e!-e$a $a!i o!an an )i$a+ ,enala,ina& al ini $a#a)

    $ili.a) le6a)

  • 8/18/2019 8.Jantung Sebagai Salah Satu Komponen Sistem Kardiovaskular

    19/19

    Kesimpulan

    i#o)e"i" an "aa "*"*n a$ala.% an)*n an -e!$e-a!$e-a! a$ala. a+i-a) $a!i

    e+)!a"i")ol& =e!$a"a!+an ,a)e!i an )ela. $i-e!i+an $ia)a" .i#o)e"i" an "aa ,ili+i $a#a)

    $i-ena!+an& Ka!ena e+")!a"i")ol an $i"e-a-+an +a!ena "*a)* -a*nan an)*n ,i"alna

    "e!a) #*!+ine: ,ena$i "ana) #e+a !an"an $an ,enala,i $e#ola!i"a"i le-i. (e#a) $a!i

    no$*" SA& Dae!a. an )e!e+"i)a"i "e(a!a a-no!,al ini o+*" e+)!o#i+: ,e,i(* #o)en"ial

    a+"i #!e,a)*! an ,ene-a! +e "el*!*. an)*n "e-el*, no$*" SA $a#a) ,e,*lai #o)en"ial

    a+"i no!,alna& A+i-a)na +e(e#a)an an)*n ,ena$i "ana) ,enin+a) -e!$e-a!$e-a!:&

    Da)tar Pustaka

    1& Sloane E& Ana)o,i $an i"ioloi *n)*+ #e,*la& 7a+a!)a% 8ene!-i) =*+* Ke$o+)e!an E& 7a+a!)a% 8ene!-i) =*+*

    Ke$o+)e!an E9.